Lij um [P. Crajmtu Sjjmiuic. PREAMBULA UNIVERSUM JUS CANONICUM. COLLECTA, Ad u(um, & Comodum Candidatorum I U R I S PRUDENTI Aii cum quibusdam AfTertionibus Theoretice dedučtis EX LIBRI I. DECRETALIUM GRL GORIJ PAP^E IX- /TlSt* TITULIS I. II. Iit ET IV. DESUMPTIS/ Reliquifgue ad calcem appofitis, Publice propugnata A In Ecclejta Fremitarum Difcalceatorum S. P. Jlitri ad S. JoJephm Laiaci Anno M\ D. CC. Lj/Il, Di? ii. Me»fis Aprilis. P R JE S l U E M. R. P. HERM A N NO JOSEPHO h S. Hilario; Ejufdem S. Ordinis SS. Theologias Leftore emerito, & SS. Cano« num a&uali, Archiducalis, & Academici Lycaei,Labacenfis Caefareo» Regio Examinatore publico,& jurato, nec non Conventus La» bacenfis p. t. PRIORE. DEFENDENTE' P. JOANNE BAPTISTA a S. Zacharia, Ejufdem Ordinis SS, T heologis, & SS. Canonum Auditore. Cum facultate Superiorum. &ASAU, typis ANN^ifUSABETHw£MlLHHARJOTINViduie,Anno»7f7, SUB faventissimis auspiciis CELSISSIMI PRINCIPIS DOMINI DOMINI ALPHONSI GABR1ELIS S*RaI. PRINCIPIS DE PORTI1, & MlfTERBURG, j Comitis ad Dettenfee in Suevia, regnantis Comitis in Orttenburg, Portia, & Brugnera, Haereditarii Domini in Bremb, & Senofchetz, Domini Dominiorum Pit,tersberg,Goldenftein, Superioris Traaburg,Flafchberg,Griinburg, Moderndorff, viciniae Afritz,Weiffenftein,Ratlfegg,fuperioris 8c inferioris Lauterbach, Hornegg, 8c Majlhofen &c. Piae memoriae S. Caefareae Majeftatis CAROLI VII. 8c Elečtoratus Bavariae Camerarii, fupremi haere* ditarii Praetečti ComitatusGoritienfis,atque E* quitis Ordinis S. Huberti. PRINCIPIS, ac DOMINI CLEMENTISSIMI, MUNIFICENTISSIMI D„ D, D, Celjiffime PRINCEPS DOMINE, DO MINE 'GR AT 10 S IS S IME! Um propatula fefe commiitcre a ura %e(ii* unt ipfa Ju* is S a eri pr ali mina , quem alium fibi Tutorem , Patrcnumque perquirantnifi Te Princeps Celjtfjime, groriofijJimum omnis juflitia afferto-tem ? cui enim ipfa n af entis juflitia exordia po* tiori debtrtntur jure, ni/i Tibi tanquam abjolutijjimo omnis aquu tatis Prototypo ? Ne que hujus fngularis gloria: Tua use magna Jhingit admiratio, dum mtntis acitm in f r pemedum interminati» lem Avorum Tuorum conjicio Jeviem» in qua , quot a mille quin* gentis, cf ultra jam annis celeberrimos Ati Itas numero, totjor-tijfmos aquhatis propugnatores admiror. Quid enim olfecro, erat clarifjimum illud Romana Urbis de.us, ac otname/, tum, labanfij* que Reipublit* firnjjima columna Portius cato, n ji inviEtijJimum emms juflitia propugnaculum ? vir Jane nulla pojkritatis /aude pro meritis cimmendandus, mfi innocuam alioquin ejus vitam idololatria for des defadajfent Aium in pra/ens affero JtrenufJmum equitatis Tutorem, nobikjjimum Pomana curia , Fabium iluvt atno, cedroque dignfji/xum, qui cuique, quod fu. m tjl, tribuere y ajari, qua> fUnt (^aJ^rjSl) Decque, qua Dei funt, conferre op. t^ie ner at, 2\Tec a Parentis imagine alludebat filius Fabianus «ternarum virtutum ex ajje bares iocupletifl.mus, qui qmnnrum intritorum fuerit, vel ipfe proclamat univer/us orbis cbrifiianus, dum Eum ut triplici fanBitatis laurta condecoratum Jubmiffo Dulia cultu veneratur. Dies me proftBo dejiceret, & oratio 5 7* fagu/a Jingulorum Portiani flematis Heroum faci-nora forent ennarranda -> in immenjum laudum pelagus errabundus devenirem, fi tot toga, /agoque celeberrimos Fri-dericos , Hieronymos > Ar&icos, Hugones, Guidones , Bartolomx-os, Gabrieles , Manfredos, & Leandros a Juir virtutum Jingula• num infignibus JuJciperem dilaudandos , quos ad Jumma quaque natos, vel mira in agendis dexteritas , vel rara in regendo prudentia , vel jingularis vita janBimonia fera commendavit pofleritati. Omnem itaque mentis obtutum in Te defigo Princeps Celjijfimt! & jam totus a virtutum Tuarum fplendore in Jluporem rapior :Jive enim Jpe&em flagrantiffimam illam in Superos Pietatem Tuam ,(ive ejfufa in egenos miferofque dementiet & liber ali tatis vifcera , utrumque abyjjum dixero, qua abjorberi tenuis mentis acies non immerito reformidat, Omnium Jibi devincit animos 7ua amabi- HJJima, plenaque benignitatis indoles, acJuaviJJima augujla frontis ferenitas, qua nullis adverjitatum procellis novit conturbari, Virtutum Tuarum undique dijfufas odor Nomen Tuum nunquam iniei itura conjrgnavit ater ni tali. Dum clementijjima cbaritatit Tua vifcera cunBis Jefe pandunt 9 ingens egenorum turma Juum Te proclamat Parentem clement ?JJ imum, Singularis illa Tua in Vi-i os Keligiojos benignitas cunBis (čmptr prafo adejl, Aulamque Tuam fplendidijjimam mira bofpitandi liber alitas felici fane metamor-pboji in Religiojorum Afceterium commutauit« Neque bis dementit$ Tuafe eircumjcribi patitnr terminis, perfeBiJJimum munificentiae-xemplar, adjupremumjamjam perfeBionis culmen enixa, nobilior a longe liber alitatis ediditJpecimina, dum Te, ac Celfjpmam Stir-pem Tuam complura Religiojorum claujira ut Fundatorem Juum venerentur Munificentiffimum, Longius adhuc iu laudum Tuarum ^currere pofjem prtrogativas 3 niji id Tua inhiberet modfla vere- . _ tundi4 eundia, qua laudum humanarum encmiis minime jolet defeffarrj Quare venerabundo Jilentio animi Tui dotet admiranter pro maxU pja in Religionem no/iram Sacram munificentia laboris noflri con-fetramus tributum, & prajentia bteece folia Honoribus Tuisinptu fetuum devovemus* AJpice ergo propitiis , quibus ajjoles, oculis boc licet impar Wagnitudine Tua gratitudinis monumentum, aternumque devo• tiffimos gratioja dignare benevolentia. Immortale Numen Te pU• ne Jofpitem Celf/ffimtc imprimis Familia Tua, nojlraque dein Eru mitana Dij< alctata familia gaudio , ac bono quam diutiffim confervet. Ita precantur, Humillimi Auguftiniani Difcalceati* Provinciae Germano* Boemicse. PROLOQUIUM , s AD BENEVOLUM LECTOREM. Raeambula haec oculis tuis fubjicio Juris Candidate , non alio ex fine, nifi ut u-fui, ac commodo tuo fint faciliori, & promptiori. Scio innumera propemo-dum extare volumina, in quibus eadem & tradita funt accurate, atque non minus fapienter , quam copiofefunt pertračhta : non me tamen latet, aut tibi ad illa ccmparanda dcefk vires,aut adillaper-voiven«?* * iuppetere otium . utrique occurre-revolui ; hic e&.m collečla in unum reperics, quae tibi in vaftis voluminibus pedcruranda torent. U-tere hifce foliis, quibus tibi januam ad Univerfum Jus Canonicum pardo& rečVo nonaberabistra-miie,fi ab iis commonftratam elegeris viam. Lauda , fi placer,ccratus, quod fi detra&as, faltem Ii• V^di inftar Zoili intentionem non vitupera, nam jtixta can. 14, de paenit. Cogitationis panam nemo patitur. Vale, & ttudiis noitris fave. PRvEAMBULA AD UNIVERSUM JUS C A NON 1CUM. / Ntequam ad intimiora juris Canonici abdita pateat aditus, limina ejufdem ftudiofus falutet Auditor, neceflum eft J quod fiet, fi Eflentiam, Originem, Partes , & Authoritatem ejufi dem indagaverit, ac memoriae mandaverit. Ad quam juvandam praefentia (ervient praeambula generalia. Nam ut monet J.C. in lib. i.fEde origi. ne juris : Generalia praemittenda funt particularibus* Cui monito fcquenteslatislacientParagraphi. Quocirca fit A PA. m x i){ sa» jaseBOB/agosoo ,f: acsosgssosoggopg PARilGRAPHUS PRIMUS JURE IN COMMUNI. pfXiftentiam Juris legalis inter plurima indubitatae ve-' ® ritatis argumenta , ipfa humanae infelicitatis origo ex primi parentis infelici lapfu contraria palam declamat ; Cum primus homo non peccaflet, nec peccare potuiffet, nili jus praeextitiftet legale : inclamat fi-quidem Tarfenfis PrascoRom. 4. v. 15. ubi non efl lex, nec pravari-cutio. Item Rom. 5. v. Tg. Peccatam autem non imputabatur, cum Sex non ejfet. Dubium proinde omne de juris legalis exillentia e* yanefcit. * An autem Jus fit primitivum nomen a nullo alio derivatum ? An vero a Jufiitia appellatum ? duplex eft Authorum opinio, una affirmantium, altera negantium. Negantium probabilior eft fen-tentia, cui etiam cum plerisque tam Canoniftis, quam Civiliftis fubfcribo. Ratio eft 1. quia Ifidorus in Can. jus Generale 2. dift. I. afleritJus inde di clam ejfe, quod jujlum Jit. Confentit etiam Ulpianus L.1.in princ, ff.de J. & J. ubi difertis verbis fus a. Jufiitia appellatum pronuntiat. Jus enim eft medium, per quod intendi-xnus juftitiam : fi ergo eft medium , jus bene a juftitia , non vero iuftitia a jure derivabitur, quia juftitia totius jurisprudentia finis eft. Ratio eft z. quia caufa prior eft fuo caufato, argumento, L. fsenult fr. Qua rei pignori, vel hypotheca data obligari non pojfunt t ergo quia juftitia caufa, & mater juris eft, nomen juris a juftitia, nen viciflim derivari debet. Ratio eft 3. quia jus fignificat artem juftitia;, atqui ars eft pofterior fuo objerio: unde Ocero L. 5- de finibus ait: artem defeendere d re, cujus efi ars , ergo jus ut- ; pote pofterius fuo objefto, quod eft juftitia, ab eo defeendere debet. Nomen juris diverfimode accipi poteft. I. Pro loco, in quo •deciduntur caufas, & exercetur Judicium ; & i« hoc fenfu dicitur quis m x i X m quis in jus vocari, live in jure comparere. z. Profententia Judi, cis, per quam alicui decernitur, vel dicitur jus,feu adjudicatur , quod debetur. 3. PlO[cientia juris , nempe Canonum , vel legum -live pro ipfa jurifprudentia , quam Ulpianus L. 1. ff. de }. & J. vo-cat artent ecqui, <*f 'boni. Unde qui huic arti, vel fcientije , aut potius prudentia; dant operam, Juris Studio/i , Juris Prof effores , aut Juris Confulti nominantur. 4 Pro ipfa lege , Canone, vel regulat jtijii: & ia hoc fenfu opponitur fa&o: hinc enim funt ilice phra-fes • quajlio juris > quteftio fačtil Ignorantia juris , Ignorantia fačli. 5. Pro poteftate , feu facultati aliquid agendi, vel omittendi, vel alterum obligandi ad aliquid dandum, faciendum,- vel omitten* dum: in hoc fenfu dicitur aliquis confervare jus fuum, transferre in alium, fuccedere in jus alterius, uti jure fuo, de jure alterius pronuntiare, Ixdere jus alienum, &c Et quidem jus hoc, quatenus eft pote/tas obligandi alterum ad a&ionem , vel omiffionem a&ionis, vocatur Aclivum :a&io vero, vel omiffio aftionis ab altero prasft-mda dicitur jus Pajfivum, vel terminus juris activi, quia correfpondet, «St eit correlauvum juri a&ivo alterius ; v.g. Titius vendidit domum Cajo : per hanc venditionem Titius acquifi» vit jus a&ivum adverfus Cajum emptorem ad pretii folutionem: illa autem pretii folutio a Cajo emptore praiftanda, vel ob/igatio fol-vend: pretii relidens in Cajo emptore eft jus paffivum. Et fic femper, quando in aliquo datur jus activum, & poteltas obligandi alios,iniftis refpondet jus paffivum , & obligatio aliquid faciendi, vel omittendi; quod jus paffivum etiam*vocatur Debitum, & in legale, atque Mo' rale a Moraliftis fubdividitur. Jus ačtmim dividitur in jus Proprietatis , & Jurisdiftionis. Jus Proprietatis eft legitima potefhs libere obligandi alios ad aliquam actionem , vel omiffionem illius , principaliter in bonum proprium obligantis : tale jus eft omne dominium rerum corporalium, & incorporalium, jus utendi, fruendi, jus decimandi, venandi 6cc. J us vero jurisdictionis eft poteltas publica fubditos obligandi voluntate fua ad aliquid faciendum 3 vel omittendum in bonum communitatis , aut etiam privatorum' tale jus habent Papa,Im* perator , Reges, Magiftratus , & Judices omnes. Itaque jus Proprietatis immediate, dire prium obligantis, quamvis etiam fimulpoffit cedere in bonum ali« a a ormu orum, & ultimate in in utilitatem totius communitatis. Jus autem J urisdidionis immediate, dire&e, & principaliter tendit in bonum fubditorum , & communitatis, licet aliquo modo etiam tendat in bonumi habentis jurisdidionem, qua ratione femper habet admixtum jus Proprietatis : quatenus nempe habens jurisdi&ionem fimul habet jus, & facultatem obligandi alios, ne fe impediant a poffeflione, vel exercitio jurisdiftionis. Jus a&ivum Proprietatis aliud dicitur in re,&c aliud ad rp>n. Jus in re , fen reale eft, quando res ipfa mihi devin&a , leu obligata eft , ita ut ad quemcunque poffefforem ea devenerit, fem-per tranfeat cum hoc onere, ut illam perfequi, repetere, & vindicare valeam :fic equum, quz mihi venditus, & traditus eft, pof-fum perfequi, & vindicare , a quocunque detineatur: fic beneficium Ecclefiafticum pofliim repetere, in quo canonice inftitutus fui: &c. Unde a pofteriori, 6c ab effe&u civili jus reale definiri poteft, quod fit tale jus, quod parit attionem realem : quae a&io realis vocatur rei vindicatio, & pro varietate rerum, qu* vindicari,& repeti pofiiint in judicio,varias fortitur appellationes: nam alia vocatur ačkioConfejforia^liz. Publiciana,aliaRefciffbria}aliaPauliana9 alia Serviana, & alia quafi Serviana, feu hypothecaria. Jus ad rem> feu Jus Perfonale datur tunc, quando non immediate ipfa res mihi devinda eft , fed Perfona , nimirum ex contradu , vel quafi contradu: ex delido , vel quafi delido : tale jus perfonale habet emptor, cui res empta nondum eft tradita : eledus ad Praelaturam ante obtentam Confirmationem : prajfentatus ad beneficium Ecclefiafticum ante inftitutionem: palfus ab altero injuriam , vel damnum. Ab effedu civili definiri poteft, quod fit tale jus, quod tribuit, vel parit atl.omm perfoialem : quae a£tio dicitur Condiclio, id eft, jus cogendi perfonam in judicio, ut fatisfaciat. Jus ad rem igitur differt a jure in re, quod per illud fit res mea in fpe > per iftud vero fit mea in rc. Jus in re ordinarie acquiritur per traditionem adualem. L. 20. Cod. de Paftis: non vero per pada, & contradus : quia fine traditione non datur applicatio rei, ut ea uti poffim tanquam tnea, quamvis per padum, & contradum detur mihi titulus ad iliam. Dicitur ordinarie ; nam fiepius acquiritur jus in re fine Par- «w )C 5 x m partitione .* nempe i. In beneficiis Ecclefiafticis , ubi fufficit colhtiot čc acceptatio: Cap. 17. deprE DIVISIONE JURIS. CUm Jus etiam, ut fuperius didum’, accipiatur, & quidem hoc loco propriiffime pro Regula jufti, feu pro Canone, vel 3ege, fic hoc modo acceptum optime definitur : Ordinatio ratio' Mis in bonum commune , ab eo, qui curam communitatis habet , pro-snttlgata. Dicitur 1. Ordinatio rationis , feu rationabilis difpofi-#io fuperions obligans fubditos ad ahguid faciendum, vel omittendum, mo? )( ii ){ S0* dum. Per quod differt a Confilio, quod nullam - imponit obligati» onem ,fed tantupi fuadet. Dicitur z. Ad bonum commune ' per quod indicatur finis legis , qua; femper tendere debet ad bonum communitatis moraliter unita; fub una gubernatione : per quod differt a pracepto fincfce fmnpto, nam jus , feu lex fertur pro communitate., & afficit territorium legislatoris : praeceptum vero, imponitur perfonis fiugu laribus, & adharet perfonis ipfis. Sape tamen, Jus, ftatutum, praeceptum , lex , in eadem fignificatione accipiuntur. Dicitur g. Ab co> qui curam communitatis habet: per quas verba indicatur legislator, qui babet jnrisdi&ionem fublimem, politicam , gubernativam fe extendentem ad communitatem perferam regendam. Dicitur 4, Promulgata : nam ut jus, lex, feu ita.« tutum, aut quacunque difpofltio fubditos ina & Humanum. Illud efl, quod a libera Dei voluntate in ordine ad finem fuperna-turalem immediate procedit. Hoc vero quod a libera voluntate hominum lia tuitur. Jus divinum pofitivum aliud efl veteris, a-liud novi teflamenti. Illud ell libera ordinatio Divinas fapientiae populo Hebrseo per Moyfen promulgata , praxipiens ea, quae ad finem fupernaturalem per merita ChrilH venturi confequendum funt idonea , & prohibens contraria. Hoc vero eft libera ordinatio Divina; fapientia; per verbum Incarnatum annuntiata, in die Pentecofles promulgata , ac per Apoftolos univerfo mundo prse-dicata , pra;cipiens ea , qua; pertinent ad flatum gratiae in pras-fenti, & gloriam in futuro, ac prohibens contraria. Pra;cepta Juris divini pofitivi veteris teflamenti alia fuere c ceremoniali a, ordinata ad rite inllituendtim Dei cultum per Sacramenta Circum-cifionis , & Agni Pafchalis, per Sacrificia, Fella , abflinentiam a certis generibus ciborum , variafque obfervantias. Alia Judicialia, quae concernebant Regimen politicum , officia Principum , & fub-ditorum , commercia, ac Jura Civium inter fe , ck verfus extraneos , ac privatam cujusque seconomiam. Alia demum moralia, ad morum honeflatem pertinentia. Ex his pra;ceptis fola moralia etiamnum perfeverant: Cceremonialia vero & Judicialia folum durarunt ufque ad mortem Chrifli. Jus humanum aliud ell Sacrum; aliud Profanum. Illud efl or* b 3 dina- ®&§ X H )( S** Minatio ad felicitatem asternam : hoe vero ad felicitatem temporalem. Profanum aliud eit univerfale , "feu gentium : aliud particula' re, feti Civili , & hoc vel -publicum, vel privatum. Jus gentium eit ordinatio rationis diuturnis gentium moribus ad communem utilitatem gentium-qua talnim conftituta. Jus Civile publicum eji ordinatio rationis immedkte in bonum commune <3| publicum totius Imperii ab ejufdem fupremo Capite promulgata. Jus Civile privatum elt ordinatio rationis a legislatore politico in bonum temporale , & privatum Reipublicas promulgata. Quoad Jus gentium funt quidam Authores negantes illud dari: moventur ad hoc partim ex impoffibilitate convocandi nationes omnes ad commune aliquod Jus mutuo confenfu condendum: partim ex eo , quia illa , qua* vulgo Juris Gentium elfe dicuntur , ne quidem a gentibus inoratioribus obfervantur. Verum dari Jus gentium, fana & evidens ratio persuadet: cum, enim gentes defii&o aliquam inter fe focietatem iniverint, oportet , ut regulam habeant , ad cujus normam illa focietas rite in-ilituatur : hasc autem regula nil aliud denotat , quam Jus gentium. Motiva contraria levia funt: ut enim gentes ad communem legem faciendam conveniant , aut confenfum mutuum verbis exprimant, gratis requiritur: fufficit hquidem confenfus tacitus, quem uniformi circa unam eandemque materiam operatione , ac fublecuta in transgreffores animadverllone gentes declarant. Quod vero gentes conflitutum fibi Jus tam religiofe non obfervent , non defe&um , fed abufum Juris exillentis indicat : hac ipfa namque de caufa , quod una vel altera gens Jus hoc temere infringat, gentes alias ad arma , & vindi&am pro» vocat , comprobante hoc lugubri continuorum bellorum experientia. Sunt & alij Authores, qui Jus gentium cum Naturali con« .fundunt, ac fola denominatione extrinfeca diverfum elfe afferant: nempe quod Juris naturalis dicantur ea, quas natura ratio» nali qua tali funt conformia : Juris vero gentium, quas eidem natura: funt quidem conformia: fuppofito tamen ratiocinio hu-indigentiae. Moventur hi Authores i. Quod Jus genti-« um, um. Ji a Naturali diftirigueretur, nequeat procedere ab aliquo Superiore. 2. Quod pleraque , qua apud Juris Confultos Romanos, aliosque ad Jus Gentium referuntur, v. g. Contra&us , rerum acquifitiones &c. vel ad Jus Natura? pertineant, vel ad Jus Civile Singulorum, g. Quod Imperator in J". Jus autem. 1. Inft. de I. N. G. & C. Jus gentium defcribat, quod naturalis ratio inter omnes ho>mncs conflituit. His tamen non obftantibus vera eft lententia , quod Jus gentium a Jure Naturali adaquate diftin-guatur. Cujus ratio eft 1. quia Jus gentium habet obje&um a Jure Naturali adaquate diftindum: objecta fiquidem Juris gentium non funt in neceffitate natura; fundata , neque intrinfecam malitiam, vel honeftatem continent, uti lingula infpicienti patebit: ergo. 2. Quia Jus gentium magis focietatem, quam naturam rationalem refpicit: neque tam facere re&os homines, quam focios defiderat. Jus Naturas e diametro felicitatem natura; rationalis qua talis intendit, neque magis focium , quam hominem per fe primo informare ftudet: ergo cum ex fine primario differant Jus Naturale, & Gentium , differunt adaquate. 3. Jus natura fcriptum eft in cordibus hominum, ac fine hominum •voluntate fancitum: Jus vero Gentium moribus utentium invaluit, nec fine gentium voto, & voluntate coaluit: ergo. Ad motiva AA. facile ]j£. Ad x. Superiorem , cujus Authoritate Jus Gentium virtutem legislativam, & obligativam imbibit , effe Deum, non tanquam Authorem natura ( fic enim eft Author Juris naturalis) Neque tanquam Authorem fupernaturalem ( fic enim eft Author Juris Divini ) fed ut Authorem humana focietatis, ieu fupremum Politiarum, & Rerum publicarum Principem. -Ad 2. ]£. Quod illa qua ad jus gentium per fe fpe&ant, quoad modum, 6Č formam v.g. acquirendi, contrahcndi,£cc. uti & effe&us, qui contra&us, & pada inita confequitur, ad jus*gentium non pertineant. Modus fiquidem , & forma contrahendi, cum gčmium communem utilitatem primario non refpiciat, fed privatam magis commoditatem., promoveat , ad Jus .Civile pertinet • effectus . vero , qxii conventiones gentium confequitur , Juri natura annumeratur. Ad 3. Imperatorem in memorato §■ vel.Jus Genti- ~ «OS )( 16 )( SO» tium pro naturali per abufum. vocabuli ufurpavifle; vel per rationem naturalem non regulam intrinfecas honeftatis , vel malitia;, fed potius congruentiam aliquam , & convenientiam , quam itando in Juras natura abfque longiori indagine deprehendere licet , fi-gnificare voluifle. De Jure Gentium funt feqnentia i. Bellum , non qualecunque , fed publicum , & folemne , quod geritur eo Authore , qui fummam in Republica poteft rtem habet , ad injuriam ab extraneo illatam vindicandam. Tale enim bellum , live ejus origo, live conditiones /pedentur -, juri natur« ignotum eft. 2. Immunitas legatorum. 3. J us fepxilmrx etiam hoftibus concedendum. 4. Jus foederum. 5. Jus repreffalium : vi quarum, fi Magiftratus unius Reipublicae in caufa gravi & liquida civi alterius Reipu-blicas jultitiam ad mini lirare detre&et, huic a fuo fuperiore datur facultas apprehendendi ac detinendi fubditum Reipubiica; nocentis , aut bona illius, 'ufque dum damni illati nomine fatisfa&io-nem acceperit. 6. Solemais belli indictio, utique vivendi fignificat. Vocatur etiam alio nomine Jus Ecclefia-fiicum: quia in fiola,& pro fiola Chrilti Ecclefia latum elt. Item Pontificium: quia cura, & Authoritate Pontificum Romanorum partim conditum, partim colledtum , partim confirmatum, & promulgatum eft. Item Sacrum , quia de perfionis , rebus, <5c adio-uibus fiacris potillimum agit. Item Divinum originative: quia vel ex^ ipfis S. £ireris tanquam divinae veritatis, & voluntatis oceana SS. Canones tanquam fiumina dimanarunt; vel quia authoritate divina, 6c potefiate divinitus conceffia k Chrifti in terris Vicario «atuuntur. Obfervandum 2. Jus Canonicum optime definiri : quod fit yJrdmatio rationis a potefiate humana Ecclefiafiica ad bonum [piri- " D tualti «D? X 26 )( ^ tualc , & fupern aturale per acliones religiofas confequendum fidelibus promulgata. Explicantur fingulas hujus definitionis particulae. Dicitur 1. Ordinatio rationis : id eit Juffio, & difpofitio rationalis : eft enim Jus Canonicum univoca fpecies juris legalis: ideo-que genericam illius naturam participare debet. Dicitur 2. A poteflate humana Ecflefiaflica : per hasc verba differt Jus Canonicum a Divino, quod immediate a Deo conftitui-tur : quod enim Jus Canonicum in obfervando 1. Divinum appelletur, id mediate tantum, originative, & radicaliter intelli-gendum eft: & ex hoc Colligitur 1. Caufam efficientem Juris Canonici efTe pra; omnibus S. Pontificem, qui poteftatem legislativam immediate a Deo conceffun habet: ut patet ex illo Math. 16. Quodcunque ligaveris &c. Et ex ilio Joan. 21. Pafceoves meas. Et ratio eft •' quia S. Pontifex eft Vicarius Chrifti, non ab homine, fed A Deo confti-tutus: ficut ergo Deus , ita a Deo S. Pontifex poteftatem legislativam conceflam habet. Colligitur 2. Pontificem Romanum legitime ele&um abfque lilia confirmatione, confecratione , vel coronatione poteftatem le-gislativam exercere poffe. Ita habetur can. in nomine 1. dift. 23. ubi Nicolaus II. in Concilio lateranenfi ita decernit: Elsttus tamen ficut verus Papa, obtineat authoritatem regendi Romanam Ecclefiam, & difponendi omnes facultates illius : quod Beatum Gregorium ante fuam confecrationem fecijfe, cognovimus. Idem ftatuitur in Extra-vag. ult. de fent. excommunicat, inter commttn. Ratio eft : quia Romanus Pontifex, cum fuperiorem in terris non revereatur, confirmatione opus non habet; fed quamprimum legitime, & canonice ele&us eft, divina authoritate tanquam verus Chrifti Vicarius, & D. Petri Succeffor poteftatem Ecclefiafticam nancifcitur. Cardinales fiquidem non ut Canonici Epifcopo jus aliquod Summo Pontifici per ele&ionem tribuunt, fed nudam perfonam defignant, in quam immediate Deus fupremam Ecclefise poteftatem transfert. cap. licet 6. de Elett. Neque confecratio quidpiam de jurisdiftione confert, fed ordinis duntaxat poteftatem indulget. Minus coronatio aliquid prjeftat, cum magis casremonialis, quam fubftantia-iit. Colli- Colligitur 3. Summum Pontificem foliim legem Ecclefia-fticam univerfalem ferre polfe independenter a Cardinalium confi- lio. Ratio eft : quia Summus Pontifex eandem obtinet potefta-tem , quam obtinuit S. Petrus. Extravag. unam Santlam X. de M. <& O. inter commun. Sed S. Petrus habuit poteftatem condendi leges independenter a Concilio Cardinalium : illius enim a;tate necdum erat ere&a Cardinalium dignitas •' & Apoltoli, licet in mini-fterium , & adjutorium Petri fuerint alfumpti, non tamen, in plenitudinem , vel confortium fumma; poteftatis. Quod autem in conilitutionibus Pontificiis fiepius occurrat ha;c claulula : de Fra~ trum noflrorum conf.lio : nullam neceflitatem adhibendi ad confti-tutionis valorem Cardinales, fed majorem deliberationem , & rei conftituta; ponderationem denotat. Neque ex verbis Matth. 18. ubi Chriltus omnibus Apoftolis dixit ; (fuxcunque alligaveritis fu-per terram (^e. Et Joan. 20. Sicut mifit me vivens Pater,, & ego mitto vos : inferri poteft communis Apofiolis cum Petro Jurisdictio indulta : neque poteftas Petri legislativa Apoftolorum concilio , & confilio alligata. Nam ibi poteftas ligandi , atque folven-di Apoftolis , eorumque in oificio fuccelforibus limitate tantum pro fuis determinatis Ecclefiis collata fuit .' claves vero totius Regni cadorum nulli, quam Petro, ejufque Succefforibus fiunt com-milfa:. Sicut enim aliud eft claves ajrarii , & aliud pecuniam ex arario habere .’ quia illud plenitudinem , hoc portionem tantum poteftatisoftendit .• ita aliud eft habere claves regni cajlorum , aliud poteftatem ligandi, & folvendi .• hoc enim partem, aliud totum fignificat. Colligitur 4. Concilia generalia leges univerfales condere poffe , fi authoritate Summi Pontificis congregata, & approbata fuerint. Conftat hoc ex Ačl. Apofl. cap. 15. Item ex can. Canones 1. 43 x.difl. 15. Item ex L. nemo 4. L. cognofcere 7. f. 4~ Cod. de SS. Trinit. ubi Imperatores Marcianus & Juftinianus catholicam fuam de Conciliorum veneratione mentem aperte profitentur. Et ratio eft,- quia ex juris tam divini, quam naturalis prascepto asque Ethnicis quam Chriftianis femper mos erat, ut in rebus arduis ad plurium opem, & confiiia fe verterent, atque quod communi coufenfu placuerat, pro lege haberetur. d 2 Di« «&S )( zg )( §0» Di&um fuit ' Si autboritate Summi Pontificis congregata , S approbata fuerint : nam concilia, qu«e proprio motu coalefcunt, dicuntur Acephala, hoc efi, corpus fine capite : dicuntur e ti;'; m conventicula , & conciiiabula, ut ait Pelagius II. in con. multis 5. dift. 17. quia membra quantumcunque unita vigorem non habent, nifi k motu, & influxu capitis. Conciiia vero , quse fummi Pontificis authoritate quidem congregata, non tamen approbata iiint, ex eadem ratione deftituuntur robore, & vigore, dum ab alio quarn S. EccJefias Summo Ptincipe poteftas ligandi refpe&u totius £c-clefia; nequit exerceri. Cum omnia Concilia per Romani Pontificis authoritatem <£? fačta fint, robur accepcrint. Verba funt Pafchalis in cap. fignificafii 4. de Eleft. Inde provenit , quod ex plurimis cecumenicis Conciliis očtodecim folum ex toto fint authentica , quia non plura Sedis Apoftolica; authoritate funt approbata nempe Nicaenum I. & II. Conftantinopolitanum I. IT. III. & IV. Lateranenfe I. II. III. IV. & V. Lugdunenfe I. & II. Ephefinuin , Chalcedonenfe, Viennenfe , Florentinum, Tridenfi-iium. Nam Francofurtenfe , Conftantinenfe, & Bafileenfe par-tim approbata, partim non approbata funt. Prasterea Concilium in cafu fcliifmatis, vel ledis diu vacantis poteft quidem leges Ec-clefiafticas condere , in quantum exigit temporum neceflitas : noia habebunt tamen efficaciam, & durationem, nifi a Succeflbre Pontifice confirmentur. Ratio efl : quia abfohitam poteftatem Concilium tunc neque a Summo Pontifice habet, cum nullus adefle fupponatur ; neque a Deo, utpote de quo nulla lex , vel traditio extat: ergo habet a jure naturas, in quantum cuilibet corpori my-fi ico conceditur, utin defeftu capitis fe ipfum congregare, fu-oquc bono profpicere poffit. Hic claritatis gratia Notandum; Concilium, five a confulendo , five a confidendo di&um , efi Conventus publicus ad tranandum de rebus Ecclefia-fticis infiitutus. Aliud efl (Jniverfaley feu Oecumenicum: aliud Na• i ion ale : aliud Provinciale : aliud Diacefanum. Univerfale elt Conventus Prasfulum , Ecclefiseque totius Pallorum legitima authoritate indiftus , fia&us, confirmatusque ad majora fidei, & Religionis-definienda negotia, Sicut enim ob publicas, coinmunefque om* »iui» «&§ X 29 X M* nium. Civium , & Reipublicas neceffitates convocantur a Principe comitia generalia: fic cum fidei Chriftiana: periculum , & bellum impendet, omnium Ecclefiarum Paftores evocantur, communem caufam communi voto a&uri. Nationale eft conventus a Papa, vel Patriarcha, aut Primate, convocatis totius Nationis , Regni, aut plurium Provinciarum Archi - & Epifcopis celebratus. Provinciale eft conventus , ad quem omnes Suffraganei Epifcopi, Abbates , & Clerici totius Provincias ab Archi-Epifcopo, feu Metropolitano citati conveniunt. Diatcefanum eft conventus , quem in« dicit Epifcopus Capitulo Cathedrali, Abbatibus, & Clericis fuae Diascefis. Colligitur 5. Concilia Nationalia poteftatem habent condenda legis pro Natione : Provincialia pro Provincia: Diascefana pro Diascefi. Ratio eft : quia poteftas legislativa ad tantum fpatium extenditur, ad quantum jurisdi&io ' ergo cum jurisdictio concilii Nationalis Natione, Provincialis Provincia , Dia;cefani Diacell concludatur, concluditur quoque hifce limitibus poteftas legislativa. Neque ut fuos intra fines conftitutiones talium Conciliorum obligent, requiritur approbatio Pontificia : tum quia in Concilio Tridentino fejf. 24. de Reformat, cap. 2. diferte jubetur, ut quae a Concilio Provinciali ordinata fuerint, obferventur : tum quia Concilia prsefata una cum jurifdi&ione in Tuis territoriis potefta-tem legislativam accepifie videntur: dummodo contra jus commune SS. Canonum nil ftatuatur, aboleatur, aut abrogetur. Colligitur 6. Cardinales in fuis titulis particularia fiatuta condere poflunt. Ita colligitur ex cap. his qu X nt cognovit Fridericus, S. Henricus, & ipfe Juftinianus in pofte« riori Novel. 113. c. 21. Contrarium habetur quoad hajreticos. Ad 2- H- tranf. ant. neg. confeq. Difp. eft : quia Ecclefia non punit hasrefim mentalem, fed illam, qua; proditur fignis externis. Di-£fcum fuit tranf ant. quia fuo loco dicetur, Ecclefiam pofle pr#-cipere aduin pure internum. Ad 3. Cone. ant. neg. confcq. Difp. eft ' quia Juda-i, Pagani,, Catechumeni non funt baptizati. Contrarium eft quoad htereticos. Ad 4. dift. ant. hoeretici funt extra Ecclefiam , id eft , funt exclufi a communione Sacramentorum , meritorum, conc. Ant. ab obligatione , & fubditela , neg. ant. Čc confeq. Ovis et fi fugiat , poteft cogi ad ovile : Haeretici ergo non funt extra Ecclefiam abfolute, cum adhuc retineant vinculum charafteris baptifmalis, quo 6c Ecclefia;, & omniUus ejus membris colligantur: £. Matrimonium haereticorum , fi contrahatur coram Prasdicaxitio , qui ab haereticis putatur efle Parochus , valere propter conniventiam Papa;, Jos alfumpta eft •• tunc enim e longinquis Orbis partibus divinitus vocati Apoftoli illuc convenerunt, ut teftes effent illius glo-riofas AlTumptionis. Tertius Conventus ab Apoftolis celebratus efl Antiochias Anno Chrifti 55. ad fedandas controversas illic exortas ; cujus concilii meminit Innocentius I. Epift. 18. ad Alexandrum , & fuper illud fe refert Concilium Nicaenum : in hoc Con* cilio nomen Religionis Chrijliana primo ufurpatum fuit, & pi-čhira ac cultus SS. Imaginum decretus fuit. Unde SS. Imaginum lifus commendatur ,& antiquitas earum probatur contra Icono* machos , videlicet Leonem , Conftantinum Copronymum, Ma-chometem , Wiclephnm, & Calvinum &c. Obfervandum 3. Canones, & leges Ecclefiafticas, quas in hif-ce conciliis, <5c alias ftatuerunt Apoftoli, ab initio non fcriptura: ftatim commendatas, fed traditionum inftar in cordibus fidelium fervatas funt, ficut alise traditiones Chrifti Domini : Primis enim illis temporibus, cum Ecclefia haereticos non novilfet, traditionibus regebatur: nam ut ait Tertull. de anima cap. 5. Prior fuit anima , quam litera, & fermo prior quam liber ■ & prior fenfus quam Jiylus. Traditionibus nempe obfervabantur v.g. jejunium quadra-gefimale : fuffragia pro defun&is : ritus aquas benedi&as: Pafcha quotannis celebrandum : &c. Poftea aliqua praecepta fcribi caspe-runt, & fic Chriftiana Refpublica, ut alia quaslibet bene fundata, partim /ure fcripto , partim non fcripto , feu traditionibus regebatur. Tandem ex his traditionibus adhuc non fcriptis, ab Apoftolis tamen conditis, & ftatutis D. Clemens Apoftolorum coasta-jieus , S. Petri Succeflor , & Difcipulus regulas, vulgo Canones A-ppjlolorum appellatas, in unum volumengra;c© idiomate collegit, quas •K X 43 X 20 quas poflraoclum tetnpore Jullini Imperatoris Dionyfius eogno* mento Exiguus in Jatinum transtulit : ckpfic ex traditionibus A-pollolicis Canones manalfe SS. PP. 6t Concilia teftantur : qui Canones habentur tam in jure Canonico ante Decretales Gregoril IX. quam in Civili jure poli conllitutiones Imperatorias, quibus femper ufa eft, hodieque utitur Ecclelia. Sunt autem tales Canones Apolloiorum numero 84. in quo numero & in jure Canonico , dc Civili ponuntur. Quod fi vero Canon XII: in duos di-llinguatur , ut plures faciunt, erunt numero 85. ut perhibet (fi an. Placuit 4. difi. 16. Et can. quoniam 7. di(l. 16. Non levis haffitatio ell inter Theologos , ac Jurisperitos circa authoritatem Caronum Apolloiorum > an nimirum fint Authentici , & vim legis humana: Pontificia; habeant? Nonnulli enim cum Magdeburgenfibus heterodoxis hos Apolloiorum canones ve-Iut adulterinos rejiciunt. Complures etiam ex Orthodoxis dicunt, licet in genere loquendo moraliter certum fit dari Canones Apolloiorum , authentice tamen de ilia ipfa collectione , quae in juris corpore cernitur , non conllare ; eam efie veram , & genuinam. Plures tamen Doftores affirmant , praedi&os Canones elfe authenticos, eofque ab Ecclefia receptos elfe tanquam ex Apollo-licis traditionibus a D. Cie mente colle&os. Et ha;c fententia affirmans , utpote probabilior ell lequenda. Pro horum Canonum aifthoriiate facit textus in can. placuit 4- difi. 16 ubi exprelfe dicitur : Placuit huic JanFtce Synodo , ut amodo confirmata, rata fint Canonum sipoficlorum 85. capitula; eadem verba etiam in can. quoniam 7. difi. 16. referuntur , quibus ab Ecclefia recipiuntur Canones Apollolici, & approbantur tanquam authentici. Ratio ell: quia certum eft , quod Apoltoli poteftatem ligandi habuerint, dummodo certum cflet, Canones hos ab Apollolis elfe editos : editos autem ab iis elfe, colligitur ex eo , quia omnes & finguli ir* pdleriorbus conciliis fuerunt approbati: plurima enim conciliorum , & Pontificum decreta funt, in quibus tam gener aliter, quana fpecialiter approbamur, & recenfentur. Nam generaliter eos approbarunt Telefphorus Epifi 1. in prine. Vidtor Epifi-l-pofi prine. Zephirinus Epifi. 1. circa medium. Fabianus Epifi. I. ante finem. Nicolaus ad' confulta Bulgar. cap. 72. Specialiter vero eorum me- f i mine- «85 )( 44 ) )5®* minerunt Concilia , & Pontifices: ut jam a tempore immemoria-li, quinimo a pluribus foculis, fcilicet poft verfionem Dionyfii Exigui variis impugnationibus non obftantibus infirma manferint pclfelfione, id eft, fu* veritatis , 6c integritatis fama • ergo. Quod fi vero qua;ftio fit an hujufmodi Canones fint Canonici j Sc inter libros S. Scriptura? annumerentur , tunc omnino re-{pondendum eft, eos non effe Canonicos : quia nec ab ullo Romanorum Pontificum , vel Concilio Oecumenico pro talibus re-cenfentur , ut pro objeflo partiali divinas fidei (recipiendi fint, quemadmodum Scripturas Canonicas: imo noviffimum, & accu-ratilfimum Concilium Tridentinum felf 4. in decreto de Canonicis Scripturis omnes enumerat Scripturas Canonicas, nec tamen de canonibus ullam facit mentionem. .Dices r. Gelafius Papa in can. Sanfta 3- di fi. 15- Canones Apoftolorum inter libros apocryphos numerat : ergo non funt authentici. ]j£. Gelafium Papam in citato Canone Santta non loqui de canonibus Apoftolorum -> prout modo reperiuntur : fed de fpurio quodam Canonum Apoftolicorum libello ab hasreticis Prifcillianiftis confi&o , & ab iis fuppofito , qui multa alia falfa fub Apoftolorum nomine divulgarunt. Quod ha;c explicatio fit genuina , patet ex eo , cum S. Gelafius ex Canonibus Apoftolorum ipfemet fiepius mutuatus fuerit teftimonium, & authorija-tem tefte Baronio Anal. jEcclef. tom. 2. ad annum 102. & Turiano lib. 1. c. 15. Dices 2. In can. 1. dift. 16. ex S. Ifidoro perhibetur , Canones Apoftolorum nec ejfe receptos a fede Apeftolica y nec a Patribus probatos , fed ab hareticis compofitos fub nomine Apoftolorum > ficque numerandos ejfe inter apocrypha, quamvis in eis utilia inveniantur : ergo non funt authentici. J#_. Hasc contineri quidem in prasfatione Ifidori ad colle&ionem conciliorum , quae ex Bibliotheca Ecclefix Toletana; defcripta Romam miffa eft: fed in illa * quas vulgatas Ifidori colle&ioni pra:ponitur , contrarium potius continetur, & refertur in fequenti can. placuit 4. dift. eadem 16. .ubi exprefle dicitur : propter eorum authoritatem exteris conciliis proponimus canones , qui dicuntur Apoftolorum , licet d quibufdaW *jpofrypbi dicentur } quoniam plurcs eos recipiunt} & SS. Patres eo- «0O(45X$«* eorum fententias Synodali autboritate roborarunt, <£f inter Canonicas pojuerunt conflitutiones. Dices 3. Magna Do&orum , & opinionum varietas eft circa numerum Canonum Apoftolcriim: ergo non funt , vel fi funt, faJtem non funt omnes authentici. Ant. prob. In cap. fexaginta 2. difl. 16. Zepherinus Pontifex fexaginta agnofcit canones: ex-preffe enim dicitur : fexaginta fententias Apofloli pnefcripjerunt Similiter Leo IX. Papa in can. Clementis 3. eadem difl. 16. quinquaginta Canones tantum agnofcit, & reliquos inter apocrypha numerat: qui numerus quinquagenarius etiam apud Dionyfium cognomento Exiguum reperitur, a qua ex grasco in Iatinum tranf-iati funt. Item in can. placuit 4. dift.16. habentur Canonum A-poftoJorum 85. Capitula : & tamen hoc non obfiante in corpore juris recenfentur tantum 84. Ergo. Cum dicii Canones non fuerint ab Apoftolis confcripti, fed tantum traditi, eos diverfimo-de fuilfe relatos, congeftos, & approbatos: quandoque enim unus duas aut tres fententias continebat : unde aliquando fub numero 50. approbantur : aliquando fub numero 60. aliquando fub nume» ro 85. Linde omnis hasc variatio provenit ex diverfitate editionum di&orum Canonum : inflantia fumi potell a numero librorum, & titulorum juris feudalis : alii enim ponunt quinque, alii duos librosjuris feudalis. Pro confirmatione autem dictorum Canonum extat vetus illorum colle&io in Bibliotheca Regis Chri-Ihaniffimi : & fub nomine Facundi Hermianenfis hsec referuntur formalia.- Santli Domini Difcipuli , & Apofloli 85. Canones per Clementem ediderunt. Neque obftat, quod in fine Decreti Gia-tiani , imo etiam in quibufdam juris Civilis Corporibus poli novellas conflitutiones ponantur tantum 84. Canones: fi enim Canon xii. in duos diflinguatur , erunt omnino 85. ut perhibet di-&us can. placuit 4. difl. 16. Dices 4. Canones Apoflolorum non recenfentur in Concilio Tridentino .’ ergo non funt authentici. ]}£. conc. Ant. neg. con-feq. quia ex eo, quod non recenfeantur in Tridentino fejf. 4. in decreto de libris canonicis, tantum fequitur, quod non fint Canonici , quo tamen non obftante funt authentici. f? Di* m )(*6)( m Dices 5. Inter Canones Apoflolorum funt quidam, qui hae-fefitn fapiunt, veluti canon 45. 46. & 67. quibus damnatur bap-tifmus , & ordo ab haereticis collatus : ergo non funt authentici. in didiis Canonibus reprobari baptifmum , & ordinem tunc temporis collatos ab haereticis contra formam fandtae Romanae Ec-clefiae : qualis efl baptifmus in eadem canonum compilatione damnatus can. 48. & 49. Eandem ob caufam etiam Concilium Nicaenum I reprobavit baptifmum PrifciJlianiAarum , juffitque ab eis baptizatos, cum ad Ecclefiam reverli fuerint, rebaptizari, ut liquet ex can. 19. hujus Concilii. Inflabis: Graviflima controverfia faeculo tertio circa annum 158. orta efl circa baptifmum ab haereticis collatum. Nam Fir-lmiianus Epifcopus Caefarienfis cum Afiaticis, & S. Cyprianus cum Africanis magno ardore contendebant , baptifmnm ab haereticis collatum elfe nullum, atque irritum , ac confequenter ab haereticis baptizatos elfe iterum baptizandos. Contra vero S.Stephanus fum-mus Pontifex allegans traditionem , conftanter illis reftitit, & docuit , baptifmum haereticorum , fi materiam & formam a Chriflo infiitutam obfervent, elfe validum, adeoque ab illis baptizatos non efle rebaptizandos. Certe cum Afiatici, & Africani omnia conquirerent, quae S. Ste phano Papae opponerent, non omififlent pro fe citare Canonem 45. Apoflolorum; qui habet: Epifcopim mut Presbyterum, qui hxreticorum baptifima , aut facrificium fufice-perit , deponi praecipimus : qux enim conventio inter Chrifium , Be-lia!, aut qu.ee panicula fideli, cum infideli: ergo 1. Afiaticos , dt Africanos Epifcopos non potuilfe S. Stephano Papae hunc Canonem Apoflolorum objicere.* nam ut mox dictum, per hunc Canonem tantum baptifmus haereticorum contra formam Ecclefias collatus efl damnatus , non autem juxta formam Ecclefiae collatus: adeoque non militaflet contra S. Stephanum. ]$>. z. Hujufmodi Argumenta negativa plerumque nihil probare : quia multa fieri potuerunt, quae tamen feripto relicta non funt. Haec eadem re-fponfio datur A A. dicentibus, quod ufque ad medium tertii fae-culi nulla omnino Canonum Apoflolorum habeantur veftigia, aut indicia, nec eorum fiat mentio. Di- Dices 6. In Canone Apoftolorum 65. plane inconveniens afi-quid decerni videtur : dicitur enim ibi : fi quis dominicum diem, aut fabbathum , uno folo dempto , jejunare deprehendatur, deponitor : fin laicus, a communione ejicitor. Ergo. ]£. Quod in hoc Canone prohibeatur jejunium , neutiquam inconveniens efle: id enim a principio nafcentis Ecclefiae contigit, ne vei Juda;i obreverentiam fabbathi a fide Chriftiana abhorrei'ent: vel hsretici antiquam legem ceu nutritivam , aut prajceptivam mali traducerent. Similiter quod jejunium die Dominico fit vetitum, error hasre-ticorum diem illum in jejunio & plan&u ad invidiam Catholicorum obeuntium exigebat. Pro temporum igitur, & circumflandarum varietate , quas in fe bona , & laudabilia funt, vitari pof-funt, 6c debent. Sic tempore Gelafii Papas , ut refert Baronius ad annum Ghrifti 496. prasceptum erat omnibus Chriftianis Eu-chariftiam fumere fub utraque fpecie, ut fic dignofcerentur Ma-nichasi, qui fub fpecie vini communicare nolebant, eo quod vinum tanquam creaturam malam a diabolo productam abominarentur : qua caufa ceffante prasceptum illud refpectu laicorum non modo fuit fublatum, fed etiam in prohibitionem ex aliis motivis fconverfum: quidni idem fieri potuit circa jejunium fabbathinum. Dices 7. NulJa publica , & fpecifica confirmatio, atque approbatio oftendi poteft , qua; fidem faciat, iflam determinatam col-le&ionem Canonum Apoftolorum , quae in corpore juris edi&a habetur , efife Clementis : ergo. Confirmationem utique publicam & fpecificam non habemus hanc determinatam colle&ionem elle genuinum S. Clementis partum: alias non tantum polfeffio legiti-mitatis eorundem, fed & iqfa proprietas probata, imo & demon-ftrata efTet. Obfervandum 4. Cum in univerfo mundo propagata eflet Ec-clefiaCatholica,iterata, & frequentata funt concilia: lata, & multiplicata: conftitutiones Pontificias : petita, & edita Refcripta <5cc. quam plures Canonum Compilationes a diverfis Authoribus, prae-jertim ex Ordine D. Benedicli , ut puta Martino Bracharenfi in Hifpania circa annum 570. Circa hujus Authoris compilationem advertendum, Canones omnes, qui ex difta collectione transfcri-pti funt, apud Gratianum plerumque citari fiib nomine Martini Papaj, cum infcribendus effet. Martinus Epifcopus Bracharenfis. Item alia Canonum Compilatio prodiit ab Ifidoro : quce, an fit Ifidori Hifpalenfis, an vero Ifidori Mercatoris, acriter difceptant Hiftoriographi EccJefiaftici. Licet enim apud Gratianum conti* nuo allegetur Ifidorus Ethvmologiarum Author ,qui ex communi fama fuit ipfemet S Ifidorus Hifpalenfis Epifcopus : dubiam tamen rem facit , quod ditta colle&io ultra tempus vitae hujus S. Do&oris progrediatur : cum etiam Concilii Toletani XI. Anno 675 celebrati: & fextx Synodi generalis Anno 681. habicx meminerit : imo vero etiam Gregorii II. & III. ac Zacharije SS. PP. primum in octavo fazculo Ecclefiam rexerunt, Epiftolas recitet, libi tamen ipfe S. Ifidorus jam anno 636. deceffit. Nihilominus pro hoc S. Doftore ftat Ecclefiaj authoritas in Ie&ionibus Breviarii ad ejus felium 4. Aprilis. Unde ad pradidtam antilogiam Chronicam .tollendam, dicendum, quod quidem colle&io illa S. Canonum primo fafta fit a S. Ifidoro Hifpalenfi , poft ejus mortem vero pluribus additamentis au&a fit ab Ifidoro Mercatore Setubenfi Epifcopo: quem alii potius dicendum volunt Ifidorum peccatorem , quo nomine demiftionis ergo in fuis Epiftolis fe fubfcripfit, per errorem dein lectus Mercator. Aliam rurfus collectionem adornavit Burchardus Epifcopus Wormatienfis fub Henrico Imperatore Anno 102,0. Aliam Anfelmus Epifcopus Lucenfis, qui eodem tempore fub Gregorio VII. inclaruit. Demum aliis celebrior , hodieque in fcholis , & foro recepta eft compilatio Gratiani Monachi Bononienfis ex ordine D. Benedi&i: quo autem anno, eft incertum: aliiannum H27.alii 1141. alii 1151. affignant. Com-jnun: nomine appellatur Decretum vel fimpliater, vel cum addito Gratiani. Vocatur etiam h«c colle&io Concordia difcordanti-um Canonum: ex ratione, quod Gratianus ipforum Canonum vel veram, vel apparentem contrarietatem tollere, & ad confo* »Antium revocare intenderit. PARA« / PARAGRAPHUS QUINTIIS* DE PARTIBUS JURIS CANONICI CLAUSI. OBfervandum i. Libri Juris Canonici alii funt in corpore ji» ris claufi , hoc eft, qui defa&o in torpore juris Canonici in* veniuntur: alii vero funt, qui extra corpus juris vagantur , feu» extra illud reperiuntur. Ad corpus juris Canonici claufi pertinent, illudque conftituunt I. Decretum 'Gratiani. 2. Quinque li* bri Decretalium Gregor ii IX. 3- Sextus Decretalium BonifaciiV 111+ 4. Decretales Clementis V. 5. Extravagantes Joannis XXII. 6. Extravagantes Communes, id eft, aliorum Summorum Pontifi» cum. Ex his ergo fex Partibns conftat univerfum jus Canoni^ cum, feu Corpus juris Canonici. Sunt quidem alia huic corpo-n coimpreila , & colligata : videlicet Canones Apoftolorum: Canones pcenitentiales, liber feptimus Decretalium Petri Matthaei, In~ fiitutiones Lancelloti, 4$ loci communes incerti Authoris. Tribus, tamen ultimis, cum defit authoritas Pontificia ,.confequenter etiam deficit ad rationem juris fufficiens authoritas : imo di & i loci communes potius habent formam indicis, quam novae colle&io-nis Canonum. De Canonibus Apoftolorum jam egimus in procedenti §. De Canonibus paemtentialibus agemus in prasfenti Extra Corpus juris Canonici funt Concilium Tridentinum : Declarationes Cardinalium ejufdem Concilii interpretum : Bullarium Romanum : Decif.ones Rotce Romana, $> Regulce Cancellarie sipo* jlolicce. De quibus in fequenti jT. Obfervandum z. Prima ergo pars, quas conftituit jiis Cano* meum, eft Decretum Gratiani: qu^d in fe continet IV. Paries. In prima parte agitur per centum & unam diftin&iones divifasii» canones (quia in decreto Gratiani pr#ftat dicere Canones, noa Capitula , ad differentiam Decretalium , & aliorum , quae funt ®xtra decretum Gratiani) dt jure legali in genere, & in fpecie: origine j differentia, & requifitis officiorum j ik. Minifteriorunj. G Eccle« ISccIefiafticorum. : de examine, moribus, ordine , qualitatibus,«Sc impedimentis ad illa promovendorum: de vita, honefiate, & obligatione Epifcoporum, & Clericorum : de illorum promotione, e-le<3ione, ordinatione, &c. Et hasc Decreti prima pars hoc medo folet citari v.g. C. Confuetudo D. i. Per D. diftin&io : per C. Canon : per verbum vel nomen adje&um initium Canonis fignifica-tur. Unde fic legitur, Canone consuetudo: dijlinftione prima : aut Canone i. qui incipit confuetudo, difiinftione prima. Interdum etiam apponitur numerus Canonis v.g. Can. mala confuetudo 3. difi. 8. fic legitur .* Canone 3. incipiente mala confuetudo , diftinlVions ottava. In fecunda parte per 36. caufas divifas in quasftiones, 6c fubdivifas in Canones examinantur varias qua:ftiones, & negotia tum inter laicos , tum Ecclefiaflicos controverfa. Et ha:c Decre-d fecunda pars hoc modo citari folet v.g. C. fi quis fuadente 17. q. 4. fic legitur ; Canone, fi quis fuadente, caufa decima feptima, qucefiione quarta. Hic advertendum, quod vocabulum caufa plerumque non exprimatur feripto , fed tantum pronuntietur : ut ergo fciatur, num cifra indicet numerum caufas, vel Canonis, & qualem, attendendum eft, utrum fequatur litera q. feu qu viam invenifii ad alias quajimes > (3 utrmni quod in ea dicitur ^ Jus conflitttat generale. &c. Ad hoc igitur refpon demus y auoi in confuUatione noflrajus editur. Dices io. Hos textus citatos eflfe intelligendos de refcriptis* & Epiftolis Decretalibus Pontificum , quibusjus dubium antea jam eonftitutum fohim. declaratur * non vero de Epiftolis Jus novum continentibus, quarum plures funt Decreto Gratiani infertas:has quippe , quando ad folas privatorum interrogationes emanarunt, vim legis univerfaiis habere nequeunt: cum omne Jus novum, ut univerfim obliget, debeat publice promulgari, qualiter non fuerunt promulgatas Epiftolas ad privatos refcriptae. j£. Cum clarif. limo P.Bockn : textus addudtos fine difcrimine loqui de amnibut Decretalibus ad aliorum confultationem fcriptis, quarum tamen plerasque ( ut ex corpore juris cernitur ) juris novi confiitutivse funt , cum jura anteriora non habeantur. Et in cit. cap. ex multa. Pontifex ad propofitum dubium, utrum, quod ad confultationem ab eo refpondetur, Jus conflituat Generale? abfolu te decidit: quod in confuttat ione nojlra jus editur', ut adeo pateat, quod diftis Decretalibus jus edatur , & conllituatur, nec mere jus con-llitutum declaretur. Promulgatio autem tam folemnis , & publica , qualis hodie ufurpatur, prifco illo asvo moris non erat, imo nec femper poterat faltein commode fieri ob perfecutiones fidelium: aut quia Pontifices ob frequentiam emergentium camum ( cura nondum fuerit jus plerifque negotiis praefinitum ) continuo re-quifiti fingulas Epiftolas promulgare nequierant : refpondentium 'tamen Pontificum voluntas fuit determinare , quid in ejufmodi cafibus fit obfervandum ab omnibus, & in omni loco, non a particulari perfona, vel loco. Imo vicem promulgationis tunc fubiic divulgatio, & traditio. Obfervandum 4. Qu*bufdam Decreti Gratiani Canonibus hanc vocem: palea prajfigi : quae paleas nihil aliud funt, quam 2«. ditiones quasdam Decreto Gratiani infertas. Et haj palea; ( fi ve a Di* fcipulo Gratiani Palea di&o : five Cardinali alicui infcriptas) probabilem tantum, ut aliorum Doclorum alfertiones,authoritateni Jiabent. Obfervandum 5. In fine Decreti Gratiani legi 47. Canone* ■ptwiientiales ex vanis juribus colle&os ; qiu funt quadam regulas dire* «&§ X 57 )( to* dire&ivas ad poenitentias delinquentibus imponendas. Verum'no« itra setate, frigefcente namque mundo , & charitate , in defue-tudinem venerunt , & jam effeftum illorum fupplet Indulg en-tiarum multitudo, quanta tunc temporis nondum fuerat, quo hi Canones conditi fuerant , & vigebant. Et licet di&i Canones hodie in ufu non fint: eorum tamen notitia viris EcclefiaiUcis valde neceffaria eft, ut Confeffarii peccatorum gravitatem agnof-cant, & pro arbitrio fibi reli&o poenitentiam falutiferam pocni-tentibus imponant. Utile proinde erit hos Canones pocnitentia-les faepius relegere , & mente revolvere. Obfervandum 6. Poft Decretum Gratiani, quod in reverentiam antiquitatisprimam iu corpore Juris fedem accepit , plu-res adhuc compofitce fuerunt colle&iones ufque ad Gregorii IX. tempora, quas tamen, in corpus juris Canonici non fuerunt illata;. Demum ne tam diverfa volumina comfufionem parerent , & aliquando fua Canonum certitudo in Scholis, ac foro haberetur: Juffu Gregorii IX. ejufque Authoritate S Ra\mundus de Pennafort ejus Capellanus & Pajnitentiarius Ord. Prted. refe&is fuperfluis novas illas compilationes in unam redegit , ipfiufque Gregorii Conftitutiones addidit: & hoc eft opus Decretalium in V. libros: his in titulos: iftis in capita vel capitula diftributum. Et hi Jibri hcdiedum publice in Scholis exponi folent. Hoc opus fortitur nomen Decretalium, quia ejus maxima pars ex Epiftolis Decretalibus Innocentii III. 6t Alexandri III. Pontificum juris-pentiffimorum, ac aliorum Pontificum defumpta eft. Publicatum fuit hoc opus 1334. Obfervandum 7 In primo libro Decretalium, poftquam fum-mus Pontifex de conftitutionibus , referiptis & confuetudine, adeoque in genere de obligatione juris feripti , & non feripti , fi-ve confuetudinarii pnemifit, mox tractat de ele&ione Praslato-rum , ordine Clericorum , poteftate , & jurisdiftione Judicum Ordinariorum, & delegatorum, & arbitrorum , pa&is etiam 6c tranfa&ionibus, item reftitutionibus judicialibus. In fecundo libro totus proceilus judiciarius in prima , & fecunda inftantia traditur, qui propter bonum ordinem , & a:quitatem in utroque foro tam Sasculari, quam Ecclefiaftico, obfervatur. In tertia H libro «re )(5 8)(m Ithro agitur devita", & honefta te Clericorum , de beneficiis Eccle-liafticis, de feudis , & pierisque contra&ibus tam fuper rebus Ecclefiallicis, Jquam profanis , & iaicalibus : item de decimis, fepulturis, aliisquejuribus , Sc immunitatibus Ecclefiarum. In quarto libro Caulle, «Sc quasftiones matrimoniales deciduntur. In quinto denique libro diverfa deJifta cum modo accufandi , inquirendi , ac puniendi recenfentur. Item pro Coronide de verborum fignificarione , & regulis juris agitur : qua; materiarum fiun-ana hoc verficulo indicatur: fudex, judicium. Clerus , Sponf-a-Ha y Crimen. Obfervandum 8. In citatione Decretalium Gregorii IX. Initium, vel numerus capituli, & fimtil titulus allegatur v. g. C ex literis y titul, de confue-udinc : legitur fic : capite ex literis, titulo de confuetudine : quidam etiam omittunt particulam illam tap. & ponunt tantum principium capitis v.g. ex literis, titulo de confuetudine. Titulus autem fi notus non eft, proprio indi-ce titulorum ( qui plerumque ad principium Decretalium habe, tur ) inquirendus elt, ut fciatur , in quo libro, & quoto ejus libri numero fit pofitus. Antiquitus quando foli eiant Decretales Gregorii IX. iique feparatim , & extra Decretum Gratiani , femper ad allegationem tituli folebat addi ha;c particula ex-tray čc quidem brevitatis caufa hoc figno X etiam nulla librorum mentione faila v.g. C. x. de eleffi. Item C. quoties *x de paSlis : tur ) Decretalium. Ut vero fciatur liber , & titulus, videndus efl index titulorum ante Decretales Gregorii IX. pofitus: quia hic librum & titulum Decretalium Gregorii : & fimul etiam Sexti Decretalium Bonifacii indicat. Obfervandum 11. Decretales Bonifacii VIII. habere vim, &, authoritatem juris Ecclefiaftici indubitati , ac decifivam in judiciis , non minus ac Decretales Gregorii IX. Ratio efl: quia & hx Decretales una cum textibus in iis contentis juflii, & authorita-te fummi Pontificis fuerunt compilatae, edita?, approbat« , atque promulgata; , ut docent in fronte appofita: literas: ergo. Obfervandum 12. Ouartam partem principalem Corporis Juris Canonici claufi efle Clementinas, fic diftas a fuo AuthoreCle-mente V. Pontifice. J3onifacio enim VIII. fuccefTu quidem Be- ne- «O? X 61 X £** «ecfiftus IX. immediate: quia vero is nonnifi menfibus c&o fedit, ideo dicunt Canoniftae, quod eidem fucceflerit Clemens V. qui eo* dem fervato ordine multas conftitutiones tum in Concilio Vien-nenfi in Gallia fub fuo prtefidio anno Chrilli 1310. celebratorum etiam ante, & poft illud a fe editas in unum congeffit volumen, quod tamen morte praeventus in lucem edere non poterat. Quare Joannes XXII. ejus Succefifor diftas Clementinas anno Chrifti 1317. evulgavit, & Apoltolica authoritate pro judiciis , & fcho-lis roboravit, ut patet ex proaunio Clementinarum: adeoque non minus ac Decretales Gregorii IX. & Bonifacii VIII. Sextus Decretalium vim legis obtinent. Continentur autem Clementinae in V. libris divifis in titulos , & capitula: citantur uti Decretales Gregorii, & Sextus Decretalium Bonifacii VIII. cum hac folum ab iis differentia, quod citationi addatur in Clementinis. v.g. Exivi de P a* radyfo Clement. un. de V.S. legitur fic: Exivi de paradyfo, Cie-mentina unica , de verborum fignificatione. Vel fic: C. dudum de fe* pult. in Clem. legitur fic .' Capite dudum titulo de fepulturis, incle* mcntinis. Item C.ficut de Appellat, in Clem. legitur fic: In Cie* mentinis, capite ficut: titulo de Appellationibus. Quando autem ponitur Clem. un. legitur in Clementia unica, quia titulus ille habet tantum unum capitulum, vel ad fummum duo capitula‘ ut Exivi dc Paradyfo &c. Liber, capitulum, & titulus Clementinarum seque reperitur in indice titulorum pofito ante Decretales Gregorii IX. Obfervandum 13. Quinta denique & Sexta pars juris Canonici claufi funt Extravagantes Joannis XXII. Et Extravagantes Communes. Poft Clementinas enim promulgatas Joannes XXII. fuas edidit conftitutiones numero 20. Illo defunčlo anno Chrifti 1334. fubfequentibus Pontificibus varite adhuc prodiverunt conftitutiones , quae cum non mererentur proprium voluminis nomen ob paucitatem, & quia antehac extra Corpus juris incerta quadam fede vagabantur, licet poftea juxta ordinem librorum, & titulorum, qui habetur in Decretalibus Gregorii IX. in Corpus Juris reda&ae fint, priftinum tamen nomen retinuerunt Extravagantium : unde quidem priores Extravagantes Joannis XXII pofteriores vero Extravagantes communes dicuntur. Extravagantes communes h 3 < con- «oc X 6 % x §o» . continentur V. libi is (licet quartus liber deficiat) diviiis in capitula & titulos. Moduscitandi harum Extravagantium eflidemacClementi->mrum,folum quod addatur inExtra^agantibusJoannis XXJ1. aut in Extravaganiibus communibus : v.g. x vag. adConditorem cari. deV.S. Joannis XXII. legitur fic •' in Extravaganti , vel extravagantibus ad conditorem Canonum, d & in IV. libros divifas: verum nec has funt authentica; , utpote a nullo Pontifice approbata;. Nec obilat, quod Lan* ceJJottus has inftitutiones Pio Pontifici dedicaverit, 6c prasviain-fcriptione : & quod in Aula Romana mandato Pontificis ab iliu-firibus viris fuerint recognitas. N^n inquam obftat, nam neque dedicatio, neque talis recognitio eas authentizavit , aut legis,vel obligandi vim tribuit. Aliud eft de inflitutionibus juris Civilis y quas ( ut jim fupcrius dictum ) Tribonianus , Dorotheus, & Theo-philus compofuere, quia eas ipfe Imperator Juftinianus legit, & recognovit, & pleniffimum legum robur eis attribuit. §.pen. In• flit. in proamio. Obfervandum 18. In Corpore Juris etiam inveniri Rubricas, Summaria, <£f Superscriptiones, ac Glojfas. Per Rubricas intel-liguntur ilice fuperfcriptiones, quibus tituli librorum, diftin&io-num, legum, feu ftatutorum praenotantur, ac per verba generalia exprimunt illud, de quo potiffimum ibidem traftatur : & dicuntur Rubrica, eo quod antiquitus rubro charaftere communiter feribi confueverint. Item Rubrum ad diftin&ionem Nigri : per Nigrum intelligendo textum, per Rubrum autem titulum librorum, legum, vel ftatutorum •’Sic fit dum quaeritur, an valeat argumentum a rubro ad nigrum. Summaria dicuntur, quibus capitula fummantur , horumque contentum in brevem fummam redigitur : feu quae continent fummam brevem materia; in textu fub-j čto comprehenfae. Glojfa dicuntur additiones, vel annotationes explicativas materije contenta. Obfervandum 19. Rubricas Decreti Gratiani non efie authenticas, feu non habere vim legis decilivam. Ratio eft 1. quia nec ipfum Decretum Gratiani univerfim eft authenticum , ut ex ob~ fervando 3. hujus §. conftat. 2. Quia Rubricas illas funt incerti authoris ( quamvis aliqui dicant earumdem Authorem fuifle Speculatorem ) poteftate legislativa deftituti. 3. Quia funt potius quadam fummaria Canonum , quam Rubricas: ergo. Obfervandum 20. Rubricas Decretalium tam Gregorii IX. quam Bonifacii'VIII. &c. elfe authenticas , & habere vim legis decifivam. Ratio eft quia Rubricas Decretalium addita; funt au-thoritate Pontificia , & una cum nigro fubjedo eodem textu ap* pro> probatx , ut defummitur ex Procemiis Decretalium tura Grego-fiilX. tum Bomfacii VIII. Unde Rubrics Decretalium ( idem eft de Rubricis legum Civilium refpe&u fori fa;cularis) re£te allegantur in judiciis , ferviuntque ad caufarum decifionem: pra:-fertim, quando perfe&am continent orationem : v. g. hxc : Ne^ fede vacante aliquid innovetur. Item Ne Clcrici vel Monachi Saecularibus negotiis fe immifceant &c. Quod quisque juris in alterum flatuerit, ut ipfe eodem utatur. L. 2. ff. tit. i. &c. Tunc enim etiam poffunt allegari difpofitive , & tanquam jus certum. Ex quo deducitur i. quod a rubro ad nigrum , fcu a rubrica ad textum bonum ducatur argumentum , dummodo rubrum non contradicat nigro, ut contingit, quando Rubrica loquitur generaliter v. g. ne [ede vacante aliquid innovetur : & textus fub illa pofitus continet cafum fpecialem exceptum, ut eft textus cap. i. in 6. ubi ab ifta regula excipitur cafus, quo collatio prasbenda-rum fpe&at ad Epifcopum, & Capitulum iimul : tunc enim non licet a Rubx-o ad nigrum argumentari, fed flandum eft nigro, wtpote magis fpeciali , fimulque pofteriori. Deducitur 2. Quod Rubricae Decretalium ( uti & LL. Civilium ) utiliter allegari poffint ad quadruplicem effectum. 1. Difpofitive, quando continent orationem perfe&am , ut antecedenter di&um eft, tunc e-nim vim juris certi habent. Dicitur: quando continent orationem ■perferam; nam ii perfeftam orationem non contineant, ut iftse: JDe Summa Trinitate , & fide Catholica , de Conflitutionibus , de Reftriptis Scc. cum ob imperfectionem fenfus , fi ve orationis , quam habent, de nullo difponant, allegari dij pojiti ve nequeunt, bene tamen declarative, extenfive , <& arguitive. 1. Declarative : hoc «ft : quotiefeunque verba Canonis, legis, vel ftatuti, adeoque nigri obfcura,vel ambigua funt, poffunt, ac debent declarari per rubricamiis prasfixam : unde in proverbium abiit , quod Nigrum per Rubrum explicetur. 3. Extenfive: quando enim Rubrica eft generalior Nigro , continetque fenfum perfeftum, neque nigro p0-iitive contradicit, tunc licet nigrum fit fpecialius , Rubricam tamen non reftringit: fed potius nigrum fpecialius per rubricam generaliori modo loquentem ampliatur, & extenditur : cum tunc jpfamet rubrica fit loco textus. Excipitur} nifi per rubricam ge- neralkef loyuentem oriretur corredio nigri, aut contradi#io inter rubricam, & nigrum : tunc enim nigrum velut pollerius, ČC' magis fpeciale reltringit rubricam: nam nigrum tantum recipit at rubrica interpretationem, vel amplitudinem, quando nigrum elt dubium : non vero quando nigrum eft clarum. Pariter excipitur: nifi confuetudo , vel fty lus tali extenfioni obdet, nam confuetu-do eft optima legum interpres: vel nifi ex extenfione nigri f*-quatur aliquid durum , abfurdum , aut iniquum contra, vel pras-ter fignificationem verborum, & mentem ftatuentium : nam in materia odiofa locutio indefinita Jion asquipollet univerfali , fed ltriciiffime debet intelligi. C. odia 15. de R. f. in 6. 4. Arguitive: quatenus non fclum ex verbis , fed etiam ex fituatione, five ordine ipfarum rubricarum elicitur verus fenfus Canonis, vel legis fub eadem pofitas: fic ex eo, quod materia de Executoribus, <$C de confervatoribus a Sede Apoftolica deputatis ponatur fub rubrica de-erffic. Jud. deleg. Glofla arguit, quod etiam illi habeant jurifdidionem delegatam. Quas hic difta funt de rubricis Decretalium , etiam di&a fint de rubricis Novellarum Juftiniani. Obfervandum 21. Summaria capitulorum ( idem eft de fum« mariis legum Civilium) non funt authentica, neque habent vim. legis. Ratio eft quia fummaria non funt de textu*, fed pro commoditate legentium ex fcriptis diverforum Do&orum addita funr, qui in ipfis fummariis non raro allegantur, nempe Abbatis Panormitani , Joannis Andreje, Dominici &c. Ergo fummaria funt quidem dočtrinalia, nou tamen authentica, nec habentia vim de-cifivam in judiciis, nifi in quantum concordant cum textu fubfe-quente. Interim tamen in magna seftimntione funt habenda, cum ifta fummaria conftituantur ex his, qua Canonum , vel legum ex-prelfa fonant verba : & per hoc dtftingvuntur fummaria a Notabilibus, quia ha;c conftituuntur ex iis,qus tacite intelliguntur. Obfervandum 2.2. Svperfcriptionespcficx fu per Decretales funt omnino authenticas, & vim legis habent decifivam in judiciis, at-que ex illis in jure validum eft argumentum. Ratio eft: quia totum volumen Decretalium a Pontifice eft approbatum , & in illo omnia fuperflua funt reft&a : ergo cum relictas fint fuperfcriptio-nes capitulorum »etiam ipf* cenfendae funt authenticas •' v.g. cap, / de m* )( 66 )( §0» de Refcript. Honorius III. C a n tu ar enfi Archi-Epifcopo , & con ju• dicibus fuis. Item cap. I. de Decim. in 6. legitur hac fu perfer i-ptio : Grcgorius IX. Fratribus Praedicatoribus , & Minoribus. Obfervandum 23. -Glojfa non habet vim legis decifivam. Ratio eft : quia a privatis Doctoribus , nempe Bernardo, Tancredo, Joanne Ar.drc*, Odofredo &c. textui Canonum appofita eft, qui privati Aufhores poteftate Jegislativa deltituti funt: Ergo. Inte-rim magna eft GJofTaj authoritas, imo major cujufcunque alterius Dočloris privati cceteris paribus. PARAGRAPHUS SEXTUS. DE PARTIBUS JURIS CANONICI NON CLAUSI. EXtra Corpus Juris Canonici ( ut ex obferv. 1. prioris §. con« liat) funt Concilium Tridentinum '■ Declarationes Cardinalium ejujdcm Concilii interpretum : Bullarium Romanum : Decifiones Rota: Roman' gitime prafcnpta non obligant. Obfervandum 3. Diltributum efte Concilium Tridentinum fut jam fupra di&urn) in 25. Selfiones , in quibus tres ordines obfer-Vandi funt: 1. ponitur doffrina per fua capita diftributa. 2. Cano« nes i feu Decreta pro ilia dočlrina ordine digefta. 3. flabilitur Re« formatio difciplina Ecckfiafticte. Ubi obfervandum eft, quod itl Selfi 24. poft Canones doctrinales fubjungatur duplex ordo reformationis. Prima eft reformatio Matrimonii. Secunda reforma- i 2 tio m)(63)( m tio EccleJtaJIica. Hinc in allegationibus citatur illa cum addito Matrimonii’ -hasc vero fine ullo addito nomine reformationis. Pariter in feff. 25. decreta citantur fub nomine feff. 25, Reformatio vero cum duplex fit, nimirum Regularium, & roformatio abfoluta , fi-mili quoqvje modo .allegari folent, nempe illa cum addito Regularium hxc vero fine addito. Obfervandum 4. Pium IV. Pontificem prohibuiffe fub pasna interdidi ingreffus Ecclefia;, &c excommunicationis lata; fenten-tix in Bulla fuper confirmatione OecumeniciConcilijTridentini, qux incipit: Bcncdichts Deus -'ne fcilicet quis attentet interpretari decreta difti Concilii. Qua; prohibitio intelligenda eft de interpretatione Concilii totius, vel partis ejufdem direlh intenta per editos ex inftituto five Icriptos, five typis editos commentarios, annotationes, Glofias ,fcho!ia, in ejus capitula, decreta , textum £kc. Sic fi quis typis vulgaret Concilium Tridentinum, & apponeret locis Concilii in margine, vel in corpore fuam explicationem .' talis cenfendus effet contravenire prohibitioni Pontifice, <8c incideret m excommunicationem latae fententiaj. Unde cum olim quidam Jurifperitus edidiffet glollam tvpis excufam idioma-te Hifpanico ad integrum Corpus Concilii Tridentini: Sacra Congregatio declaravit, eura incidiffe in excommunicationem in con-iiitutione Pii IV. infližtam. Ita Fagnanus/w cap. cum venirent de judiciis num. 57. Imo hic Author refert, quod fuo tempore,cum iri facra Congregatione examinatum effet, quid agendum de re-mifllonibus, quas typis impreffas edidit Auguftinus Barbofa adu-niverfa decreta, & habentur adjungite declarationibus Cardinalium fiiper Tridentinum: quamvis proprie remiffiones i lix Concilium non interpretentur, fed fimpliciter referant fuis quofque locis Authores, qui fingula Decreta interpretati funt: tamen cum relatum eflet a Referente, & negari non poffet, quin hasc fit implicita interpretatio ex aliorum fententia , & fpecies quaedam annotationum ad Concilii Decreta •' Sacra Congregatio die 27. Aprilis 1621. demandato Gregorii XV. decrevit, hujufmodi remiffio-nes indici librorum prohibitorum effe adjiciendas , prout etiam fu-frunf adjedtae. Dittttmftiit hanc prohibitionem ejfe inteUigcndamdc inter- interpret atione direfte htenta : nam fi non direfte, & « inflitutt declaratio čc interpretatio doflrinalis Concilii intendatur , fed tantum indirečte ,, incidenter , & vi connexionis , quam habet aliquod Tridentini Decretum cum occurrente quxftione fcholaftica» autforenfi.' tunc fimilis declaratio, aut interpretatio non contra-venit prohibitioni Pontificis , nec facit incidere in cenfuras a Pio IV. latas Ita fentiunt communiter tam Canoniftse, quam Mora-Cujus ratio meJior reddi non poteft, quam communis u-lls) & obfervantia, optima legum interpres, cap. cum dileČius de tonfuet. Item L. Si de interpretatione. 37. ff. de LL. Plena enim uint volumina harum interpretationum Concilii Tridentini ita tneidenter fattarttm in operibus impreffis tam Theologorum,quam Jureperitorum , infpe&ante , fciente, nec unquam reprobante Koma. Generalia proinde hxc prohibitionis verba: Ullumve omnino interpretationis genus fuper decretis Concilii quocunque modo ede-re i confuetudo interpretata eft , efle intelligenda de quacunque ge-mre iuterpretationis direflte, & ex inflituto : non vero de quocunque genere interpretationis indirečl veljgnoranter fa&arum. PA* PARAGRAPHUS SEPTIMUS* DE Conciliis Generalibus tam legitimis, quam illegitimis in particulari* Item de Conciliis par-tim approbatis, partim reprobatis. / -w . ; \j' CUm Jurium Ecclefiafticorum Candidatum praeprimis fcire o* porceat Canones, 6c leges: quapropter cum magnam earum partem conftituant Concilia Generalia, operaj pretium eft, ad illa in particulari , & in fpecie dignofcenda defcendere. Nam de Conciliis in communi recolligenda funt di&a §. 3. fub obfervando 2. Collig. 4. &c. De Conciliis Generalibus legitimis, OBfervandum : Canones Generalium Conciliorum, feu Concilia Generalia incapifle temporibus Conftantini Imperatoris: prioribus namque annis fervebat perfecutio , 6c plebem docendi Jion dabatur facultas , inde Chriftianitas in diverfas fcilfa eft hx-refes: quia non erat licentia tam generalis Epifcopis in unum conveniendi, ni fi tempore Conftantini Imperatoris : ipfe enim dedit facultatem Chriftianis libere fe congregandi. Primum ergo Generale Concilium eft Nicofts>lic» legatis Theodoro 3 & Georgio presbyteris, & Joannc Dia* I Diacono. Habitum etiam eft Romai pro priori contra Monotbe* litas Concilium particulare 125. Epifcoporum Occidentalium Curn Eutychiani viderent fuam de una tantum in Chrifto natura hss-refim damnatam efle a Synodo Chalcedonenfi, aliam excogitarunt; unam tantum in Chrifto voluntatem , unamque operationem ad-mittendo; dicebant enim: quia una tantum in Chrifto eft. perfo» fona, unus volens, unus operator; una quoque in ipfo voluntas, unaque operatio fit, oportet, eaque non humana , fed Divina fo-lum, cum etiam perfona tantum fit Divina. Ex quo patet, perinde efle, fivehsc hxrefis nova dicatur, five nova quasdam haerefis Eutvchians propago .' cum enim aperte tantum unam in Chrifto voluntatem aflerat, unam pariter naturam tacita illatione perfua* det. Novo tamen nomine ifti Novatores fignati funt, atque ab una voluntate, quam adftruebant, Monotbclita di&i funt. Ab hoc Concilio damnata eft haec hajrefis cum fuis defenforibus, & fau* toribus. Septimum Generale Concilium eft Nicanum II. anno 787. con* tra Iconomachos, feu imaginum impugnat ores. Celebratum eft tem' poribus Conftantini & Irene Imperantium & Adriani I. Papae Romani. Convenere ad hoc Concilium 350. Orientales Epifcopi Pra:« fidentibus Sedis Apoflolicxlegatis, Archi-PresbyteroEcclefias S.Pe-tri, & Abbate S. Snbx. Poftquam hxrefis in oriente adverfus Chriftum Dominum per plura faecula rabiem fuam exprompferat» modo cum Arianis eum Patri confubftantialem negans, modo cura Neftorio in duas eum perlbnas dividens 3 modo cum Eutychianis in unam naturam , aut cum Monothelitis in unam eum voluntatem conftringens : Nicaenis, Ephefinis, Chalcedonenfibus, ac Con» ftantinopolitanis fluminibus con tnta fuerat: tandem adverfus Chri-fti, San&orumque imagines furere ccepit, na&a ad hoc potentem adjutorem Leonem Ifauricum Imperatorem imperiali cdi&o fa-cras imagines profcribentem: quo mifere pereunte pejor ejus Filius Conftantinus , cui ob fxdatum, cum falutaribus undis tingeretur, facrum lavacrum Copronvmi nomen adhaifit , immani crudelitate facras icones, fanflorumque perfequi cultum perrexit s fed & hic ultrices inter flammas exasftuans, horrendo cum ejulatu infelicem animam expuit; Leo IV. Porphyrogenitus Coprany* i 2, m m )(84 )( m mi filius, facrarum imaginum hoftem fe profeffus eft, fed & fi-mili exitu finem vitae impofuit vidua Irene reli&a , & fub ejtis tutela Conftantino filio decenni. Ab hoc Concilio ufus, ac veneratio SS. Imaginum j un inde ab Ecclefias exordiis recepta , ac traditione continua propagata eft afferta, contradicentes vero has-retici declarati, & anathemate perculfi funt. Očlavum Generale Concilium eft Conftantinopolitanum I V. anno 869. Contra Photium Patriarcham Conftantinopolitanum ut intrufum. Celebratum eft temporibus Bafilii Imperatoris , & Adrianii II. Papae Romam. Convenere ad hoc Concilium 102. Epifcopi Prasfidentibus legatis Pontificiis. Ab hoc Concilio damnatus eft Photius, ejufque affeclas ; & etiam damnata elt opinio de duabus hominis animabus, quam Photius tenuiffe dicitur, tanquam S. Scripturae ccm illam Filioque fymbolo fuo inferendi , modo proceflionena ■Spiritus S. etiam a Filio credant. Definitum etiam in hoc Con* ■cilio eft purgatorium &c. Fadta quoque unio cum Armenis &c, DecmHwfcpfmHm Concilium G&aerale eft Later ane»fe V» M IachC'. Inchoatum eft anno 1512. fub JuiioII. Papa Romano •' finitum anno 1517. fub Leone X. Julii Succeftore , 6c Maximiliano I. Imperatore. Convenere ad hoc Concilium Patres 1x4. Prtefidente Papa per fe. In hoc Concilio damnatur Conciliabuluin Pilanum , oniniaque in eo gefta declarantur irrita. Definitum fuit, animam hominis elfe immortalem , atque in fingulis hominibus exiftere lingulas , non vero unam tantum in omnibus. Allertum fuit, Pontificem fuper omnia Concilia potellatem habere <5cc. Decimum oflavum Concilium Generale efi Tridentinum, Tridenti in Germania coeptum, Bononia; continuatum, 6c Tridenti abfolutum. Inchoatum eft 1545. fub Paulo III. Pontifice: eft continuatum fub Julio III. Paulo III. finitum eft 1583. fub Pio IV. Pontifice, & Carolo V. ac Ferdinandol. Imperatoribus. Convenere ad hoc Concilium 255. Patres, Prasfidentibus legatis Papa;. Damnati funt in hoc Concilio Lutherani, Sacramentarii , aliique «Se&arii. Recolligantur difta §. procedentis. De Conciliis Generalibus illegitimis." pRimum Generale Concilium illegitimum eft Antiochenum. Ce* * lebratum eft anno 345. fub Julio I. Papa Romano, (X Con-flantino Imperatore Ariano. Hoc Concilium vel potius Concilia-bulum coegerunt Ariani, ducibus Eufebiis, Nicomedienfi fcilicet, qui Conftantinopolitanam fedem poft Beritenfem, & jqicomedien-fem invaferat .' & Ctefareenfi. Convenere circiter 90. Epifcopi, aliique omnes Ariani. In hoc Concilio depolitio Athanafii ab Dpifcopatu Alexandrino, ejufque condemnatio eft confirmata, in-trufo in Alexandrinam fedem Gregorio Capadoce homine impio, a quo omnes boni abhorruerunt. Depolitus etiam eft in hoc con-ciliabulo, iX in Exilium eje&us Euftathius Patriarcha Antiochenus , invi&iftimus Nicaena; fidei defenfor. Etiam in hoc Concilio via ad everfionem Concilii Nicaeni I. patefa&a eft. Secundum Generale Concilium illegitimum eft Mediolanenfe. Celebratum elt anno 355. fub Liberio Pontifice , Imperatore Con-fiantio Ariano, Convenere ad hoc Concilium circiter 300. Epi- fco- /copi. Hoc Concilium legitime inchoatum, progreflu tamen’, & exitu illegitimum fuit : nam in eo omnia per vim a&a funt ab Urfacio j & Valente Arianis in pannonia Epifcopis: qui in priori Mediolanenfi Concilio habito, & a Catholicis celebrato , in quo confirmatum eft fvmbolum Synodi Nicaena: •' errores Arianos ejurarunt, fymbolo fubfcripferunt, & ideo a Pontifice recepti, iterum reverfi funt ad Arianam perfidiam. Compulfi funt a Con-ftantio minis Epifcopi Catholici fubfcribere condemnationi Atha-nafii : renitentes atrociffime vexati, flagellis cxfi, & in exilium mifli ftint. Imo ipfe etiam Papa Liberius a Conciliabulo ifto depolitus, 6c in Thraciam relegatuseft, intrufo ab Arianis in Sedem Apoftolicam Felice Romana: Ecclefiae Diacono , qui Athana-fii damnationi fubfcripfit. Tertium Generale Concilium illegitimum eft Ariminenfe,nott illud, quod fub Liberio Pontifice anno 359. celebratum eft , ik ultra 300. Epifcopi Catholici proteftati funt, fe nulli alteri fidei for-mula fubfcripturos, nisi Nicasnae, fimulque Valentem, Urfacium & Auxentium damnarunt. Sed quod celebratum eft anno 373. fub D<:mafo I. Pontifice , & Conftantio Imperatore. Convenere 600. Epifcopi: in hoc Concilio fublatum eft de fvmbolo nomen Homoiifws, hoc eftconfubftantialis,partim ex errore lingvas,par-tim per fraudem Arianorum, qi^ibus hoc concilium favebat. Quartum, Generale Concilium illegitimum eft Ephefinum 11. celebratum eft anno 449. fub Leone I. Pontifice, <3c Theodolio Juniore Imperatore. Convenere circiter 128. Epifcopi. Hoc concilium merito vocatum eft latrocinium , quia omnia a<5ta funt vi: factione enim Diofcori S. Flavius Epifcopus C onftantinopolitanus in eo occifus eft, legati Leonis Pontificis fugati, & Eutychesab-folutus eft , ejufque hxrefis confirmata. Qmntum Generale Concilium illegitimum eft Conftantinopo-litanum. Celebrati m eft anno 729. fub G^egorio II. Pontifice , & Leone Ifaurico Imperatore. Huic Concilio interfuere plerique Laici, nullus Patriarcharum, excepto S.Germano, qui tamen non confenfit,& ideo a fua fede conftantinopolitana dejectus eft. Agebatur in hoc concilio contra Chrifti, Sanitorumque imagines. m z Sex~ ^ m)(9» x m Sextum Generale Concilium illegitimum eft aliud Conftp>itina~ polit anum. Celebratum eft anno 754. tempore Stephani II. vel III. Papae,& Conftantio Copronymo Imperatore. Convenere circiter 338. Epifcopi, fed nullus adfuit Patriarcharum , excepto Pfevdo-Epifcopo conftantinopolitano : definitum in lioc concilio fuit, Chrifti, San&orumque imagines omnino abolendas efle. Septimum Generale Concilium illegitimum eft Pifanum po-fterius. Celebratum eft anno 1511. temporibus Julii II. Papa? , & MaximilianiI. Imperatoris. Congregatum eft ab Imperatore, & Rege Gallis, ac aliquot Cardinalibus contra JuliumII. fed mox reprobatum in Concilio Lateranenfi V. fub eodem Julio II. & Leone X. Oflavum Generale Concilium illegitimum eft Wittenbergenfe-. quod Lutherani Generale vocant. Celebratum eft 1536, Convenere 300. Pallores Prxfide Luthero. De Conciliis Generalibus partim approbatis, partim reprobatis. JpRimum eft Sardicenfe. Celebratum anno 351. fub Julio I. Pontifice & Conftantio Imperatore Ariano. Convenerunt ad hoc Concilium 300. Epifcopi occidentales, & 76. orientales. Hoc Concilium eft appendix Concilii Nicasni I. In hoc Epifcopi occidentales confirmarunt fidem catholicam, orientales autem ftabant pro tixreG Ariana : & ideo horum afta reje&a funt: non vero illorum, titpote qui nihil aliud ftatuerunt, quam, quod Concilium Nictuum confirmaverint , canonefque illius explicatos corroboraverint. Secundum efl Sirmienfc. Celebratum Sirmii in Panonia anno j 356. fub Liberio Pontifice, & Conftantio Imperatore Ariano. In hoc ab Arianis Epifcopis duplex fidei formula eft confcripta : una, quae pofitive nihil contra fidem continebat , & huic fubfcripfit Liberius Papa asrumnis & calamitatibus exilii preffus, atque cum aliquibus Arianis Epifcopis, Catholicos fe fimulantibus, commu-uicavit, confenfitque etiam in depolitionem Athanafii gravium criminum accnfaci, Altera formula plane Ariana fuit, afferens, * Pa- Patrem majorem elTeFilio honore,dignitate,ac Deitate: a voce ver» Confubfiantialis abftinendum efle, eo quod de illa nihil fcnptum fit in facris literis. Ecce effigiatum Dogma Lutheranorum in Aria-nis •' nihil credendum, quod non fit exprejfum in S. Scriptura. In hoc Conciiio Sirmienfi fuccubuit ille tot palmarum Heros, tot Conciliorum Prsefes fortiffimus , Magnus OJius Cordubenfis in Hifpania Epifcopus prope jam Centenarius , dum infelix per vim, & tormenta ab Arianis impulfus fecundas eorum formula plane impias fubfcripilt, & Arianis Epifcopis facrorum communione fo-ciatus eft. Refipuit tamen ante mortem damnata Ariana haerefi, de vi ac plagis fibi illatis conqueilus. Ut tamen Athanafium damnaret, neque in lapfu illo fuo adduci potuit. Tertium Concilium eft Trullanum , quod Oiuni-fextum appellatur: quia nec eft quintum , nec eft fextum, fed ex utroque Canones (ante non editosj collegit, & plures ex fuo addidit,ut adeo 102. Canones Trullani prodirent. Didum autem eft Trullanum, quia aliquot annis poft fextam fvnodum Generalem anno circiter 692. fub Sergio I. Pontifice, & JuftinianoII. feu Juniore Imperatore Epifcopi 211. in palatio,quod Trullum vocabatur,Conftan« tinopoli convenerant, & di&os Canones ediderunt, nec Pontifice, ccc ejus legatis pra;fentibus. Unde etiam Sergius Papa tanquam erraticam fynodum reprobavit. Quare Canones ifti per fe non habent vim legis. Aliqui tamen poftea approbati, & recepti funt a Pontifice, aut legitimis conciliis; fic Canon 82. de pingendis S» imaginibus receptus eft ab Adriano I. &fynodo VII. JQuartum eft Concilium Francofordienje. Celebratum eft anno 794. fub Adriano I. Pontifice, & Carolo Magno Rege Francorum , tum nondum Imperatore. Convenere 300. Epifcopi > legatis Papa: Prajfidentibus. Hoc Concilium, in quantum ex errore damnavit VII. fvnodum , Adrianus I. reprobavit; in quantum vero definivit, Chiriftum non elfe Filium Dei adoptivum, fed naturalem , illud approbavit. Quintum eft Conflantienfe, Conftantias ad lacum Bodamicunx celebratum ab anno 14x4. ufque ad annum 1418. fub Sigifmunda Imperatore, adnitente ad tollendum fchifma inter Gregorium XII» sn 3 Be« «&S X 94 X w* ■ Benedichim'XIII. & Joannem XXIII. eorumque adhserentes exortum. Convenere 300. Epifcopi, & 700. minores Prolati. Praediatis ergo tribus Antipapis abdicantibus, aut abdicatis , & depolitis a Concilio eledus eft Martinus V. Hoc igitur Concilium recipitur a tota Ecclefia quoad feffiones ultimas, quibus praftuit Martinus V. & quoad ea decreta, quibus damnati funt Wiclephi-ftas, Čc Huflltce. Quoad ea vero, quibus concilii authoritatem fu-pra Pontificem extollere vifum eft, reprobatum fuit a concilio Lateranenfi V. Sextum eft Bafileenfe, inchoatum 1431. Bafileae ad Rhenum fub Eugenio IV. Pontifice: abfolutum vero Laufannae ad lacum genevenfem 1449. fub Nicolao V. Pontifice. Concilium hoc quidem legitime coeptum eft , fed cum in Eugenium IV. fummum Pontificem infurgeret, transtulit Pontifex hic concilium primum Ferrariam, deinde Florentiam, feptem Epifcopis cum uno Cardinale pertinaciter Bafileaj , ac Lauftmnas hterentibus , ac Ama-damm Sabaudis Ducem fub nomine Felicis V. eligentibus. Tandem Nicolao V. Eugenii fucceflori tam concilium illud, quam ipfius Pfevdo-Papa fe fubjecerunt. Conciliabulum hoc reprobatum fuit in Concilio Lateranenfi V. fub Leone X. fefti XI. Exceptis quibufdam difpofitionibus circa beneficia Ecciefiafiica , quas Nicolaus V. approbavit. De Concilio Pifano I. in quo anno 1409. convenere 180. E-pifcopi, & 900. minores Prafiati, & in eo depoliti funt Gregori-us XII. & Petrus de luna (qui fub nomine Benedicti XIII. Pontificatum invaferat ) ele&usque Alexander V. dubium eft, an Iit Generale approbatum ? an vero reprobatum? Ratio dubitandi eft, quia ex una parte communis fere eft opinio Alexandrum V. in hoc concilio eleftum,& Joannem XXIII. qui Alexandro fuccef-fit ('viventibus adhuc Gregorio XII. & Benedido XIII. in hoc concilio depolitis) fuifle veros Pontifices : alias Borgia non Alexandrum VI. fed V. fe nominaflet. Contra veroS. Antoninus cum aiiis Concilium hoc Pifanum pro illegitimo habet: in quo non fublatum fchifma , fed audumeft. Ob quas eaufas hoc concilium dicitur nec manifefte approbatum, nec manifefte reprobatum. Et Et hxc funt Concilia omnia, quas vel funt, vel vocantur Generalia, & Oecumenica. Prima XVIII. funt approbata a Pontificibus, & recepta ab omnibus Catholicis: nam de primis VIII. id conftat ex Decreto Gratiani difl. 16. can. SanRa otto. De fequen-tibus IX. patet ex eo , quia illis prafuit Pontifex vel per fe, vel per fuos legatos. De Tridentino autem id patet ex confirmatione Pii IV. . TrTT Ex memoratis conciliis Grasci recipiunt folum prima VII. Lutherani, & Calviniftae prima VI. vel IV. Casterum valde multa concilia Particularia, Nationalia, & Provincialia habita funt t adeoque ut ultra 1600. in toto numerentur, quae, fi fint a Pontifice approbata, vel faltem in quantum funt approbata, funt infallibilia in decifionibus fidei, 6c quoad mores funt univerfales. PARAGRAPHUS OCTAVUS; DE CONVENIENTIIS, & DIFFERENTIIS JURIS CIVILIS CUM JURE CANONICO. OBfervandum I. Convenientias, & differentias Juris Civilis cum Canonico efle multiplices, eafque generatim ex omnibus qua-tuor caufarum generibus defumi poffe; ut mox clare patebit in-du&ione. Obfervandum 2- Quantum ad caufam finaletn utrumque jus convenire. Ratio efl : quia utrumque jus intendit hominem dirigere in bonum commune; Canonicum videlicet in bonum commune Ecclefiafiicum , feu concernens flatum univerfalis Ecclefias, ejufqiie re&am gubernationem ; Civile vero in bonum commune politicum , atque refpiciens commoda , re&amque gubernationem totius Reipublicaj Civilis. Infuper conveniunt ex eo , quia utriufque juris prascepta funt hasc: honefle vivere, alterum nOyi lcedere , jus fitum cuique tribuere', prout notatur in §. Juris prcecepta. Jnftit, de juji. jur. Ft in proemio Decretalium Gregor ii Papa: «5? )( $6 )( M* 'IX, Attamen ex parte ipfiffimce hujus cauf# finalis ambo Jura plurimum inter fe differunt. Primo quidem quoad modum inducendi in bonum commune : nam jus Civile intendit hominem inducere in bonum commune , prout congruit humanas focietati civiliter, & temporaliter vivendi: quod fit per legalem juliitiam, & civilem amicitiam i at vero jus Canonicum intendit hominem dirigere in bonum commune, fecundum quod congruit human« focietati non folum civiliter , fed & fpiritualiter, & chriftiane viventi , ac tendenti ad ultimum finem : quod fit per veram juliitiam chriftianam, atque obfervantiam mandatorum Dei,& Ec-clefiaj, fidemque,quai juxta Apoftolum per charitatem operatur. Secundo ex parte caufae finalis ambo jura differunt, quia juris Canonici finis proximus , primarius , & principaliter intentus eft cultus Divinus, atque obfervantia juftitiae in populo fideli: remotus Vero , ac mediatus, ac ultimatus eft vita asterna, five confecutio ccelellis beatitudinis, quam adipifcunt fideles jus illud obfervan-tes : ac tandem finis minus principalis eft bonum commune populi Chriftiani, quod ex refta obfervantia mandatorum Dei , <5c 5S. Canonum toti communitati obvenit, dum tribuitur cuiUbet, quod fuum eft. Econtra jus Civile refpicit finem mere tempora» !em, videlicet politicam Reipublicas gubernationem, civiumque pacificam inter fe focietatem , & quidem principaliter, neque ulterius, quantum ex fe eft, procedit prout notavit Pontifex in $ap. Exiit, jy. nec quifquarri de V. S. Fatetur hoc ipfum Jufbnia* Bus Imperator L. i. §. i. 2.. Cod. de Novo cod. faciend. Accedit quod primi legum civilium conditores, videlicet Populus Romanus , & Imperatores etiamnum gentiles, verasque fidei lumine deftituti, alium finem fupernaturalem , atque asternam beatitu* iiinem non agnoverint, neque refpexerint. Neque obftat , quod jus Civile doceat honefte vivere, juftiti* am colere , neminemque lasdere, Jf. Juris pracepta Inftit. de jttfl. jur. ac alibi. Item quod jurifprudentia fit Divinarum , & humana* rum rerum notitia, jufii, atque injufii f'cientia .* ut dicitur jurifprudentia Jnflit. eod. Item quod etiam in ipfo corpore juris civilis prout a Juftiniano Imperatore Chriftiano in meliorem, & com* j>endioiiorcai formam rcda&uia eft, plura ijabeaiuwr de fumum Tu- «8! )( 97 )( W* Trinitate , Sc Fide Catholica, & de SS. Eccleflis, Epifcopis, Cie« ricis •' item de Hasreticis, eorumque paenis , ac hujufmodi : adeo-(jue non videatur habere finem mere temporalem. Non inquam obftat : nam hinc folum fequitur , quod operam daturus in jure Civili five addifcendo, five pertra&ando poffit huic fuo labori finem fupernaturalem ex propria pia intentione ( qualis dicitur finis operantis ) prajftituere, & in Deum ut ultimum finem referre. Non tamen fequitur, hunc finem ex Te jam intendi ab ipfomet jure civili : cum per fe loquendo ordinetur folum ad confervan-dum bonum commune Reipublicas, ipfofque hominum mores informandos , fecundum quod expediens videbatur ad pacificam fubditorum converfationem , fiatu mque . Reipublicas tranquillum manutenendum. Unde ex allatis rationibus folum fequitur , quod jus civile per accidens refpiciat falutem animarum/pi-ritualem , in quantum vitia cohibet, & honefie vivere docet,non tamen hunc finem per fe čc dire&e intendit. Igitur mens legum, civilium , ipforumque Imperatorum , dum quandoque alia immi» fcent de Religione, ipfisque Ecclefiis , «Sc Clericis, alia non fuit, nifi curas fuae a Deo commiflis incumbere, procurandi temporalem fuorum fubditorum utilitatem , & communem Reipublicas pacem , quas per fcifluras hasrefum , & facrarum rerum profanatio» nem , atque impunitatem vitiorum vel maxime lajditur, & conturbatur : ad altiora vero fefe non extendit t quia alioquin jus civile, lpfique Imperatores fe extendiffent ultra poteftatem fuam , quam a Deo acceperunt •* nam Chriftus Dominus a&ibus pvopriis, & dignitatibus diftin&is, difcrevit officia Potefiatis Pontificalis, & Imperatori«. Can. cum ad verum. t$ can. duo funt. di fi. 96. jun&o cap. folii a; de Majorit. & obed. Ita tamen, quod utraque poteftas fefe mutuo juvare debeat :& ut dicitur Can. Princeps f cumfequent. _ caufa XXIII. q. 5. Ouod Sacerdotes efficere docendo non valent, dif-tiplinte terrorepoteflaTjocularis extorqueat. De reliquo autem Principibus fieculi, ac Regibus Civilibus vires non fuppetunt ad tra» flandum fpiritualia , vel ad rcsvel adAfliones:{ed etiam jus Canonicum, utpote in I. III. & IV. Decretalium praecipue tradtans de Perfonis & rebus Ecclefiafticis: in II. autem & V. de a&ioni-bus tum Civilibus, tum criminalibus. Differt autem fecundum caufam materialem jus C»vile a Canonico, quod ifhid prarcipue ver-fetur circa Perfonas , Refque facras,& Eccltfiafticas,ut puta circa Epifcopos, Clericos tum fasculares, tum Regulares , Ecclefias , & Ecclefiaftica Beneficia, nec non Sacramenta N. L. &c. Ad re« &am Ecclefias gubernationem, falutem animarum, & ipirituali-um fidelium profe&um pertinentia, una cum annexis caufis judiciariis , & asionibus huc fpeftantibus : & fi quandoque nc nnul« la profana inmifceat, v.g. agendo de contraftibus, & teftamentis, hax ipfa praecipue in ordine ad memoratas perfonas, vel res fa-cras contemplatur, cavendo fimui vel maxime, ne ulla in talibus peccandi labes irrepat, v.g. ne res Ecclefiae illicitis alienentur , n^ in contra&ibus, vel tellamentis , aut horum exeeutione iniquita committatur, &c. Econtra jus Civile verfatur circa Perfonas,Ress & a&iones mere profanas, & civiles ac prout hae conffituunt ip* fam rempublicam politicam, atqtie tranquillam tjus gubernationem , & pacificam duntaxat eivium inter fe eonverfationem re* fpiciunt. Obfervandum 5. Cuoad caufam formalem Jus Civile convenit cum 'Canonico in hoc, quod utriufque juris obje&um formale fit homo dirigibilis fecundum sequi , & boni rationem, ipfi* ttfque juris prarferiptum : ad fccc enim, ut homo taliter rede dirigatur, tradiat utrumque jus & de Perfonis,, & Rebus, & de /itionibus, in hoc proinde utrumque jus convenit- Differt autem jus Civile a Canonico taliter fecundum rationem formalem conficerando hominem : nam jus Civile confiderat hominem ut dirigibilem in bonum commune reipublica; po/iticas , 6c ad pariti'-Citm aviuin inter fe focietatem, aeque ultra progreditur.. JusCa- n 2k no* X ioo )( aionicum vero refpicit hominem ut dirigibilem principaliter in De-uim, atque confequendam ultimate vitam aeternam , & minus principaliter ut dirigibilem in bonum commune ftatus Ecclefiaftici, po* puiique Chriftiani: iuxta Gloftam in Reg. z. Juriš in 6. PARAGRAPHUS NONUS. DE DIFFERENTIIS, SEUCONTRARIETATIBUS SPECIALIBUS 1NTER JUS CANONICUM ET CIV1LE. OBfervandum : quod differentias, feu contrarietates fpeciales inter jus utrumque reperta:, generatim ad quinque capita reducantur : vel enim concernunt materiam confrientias, & ubi periculum imminet peccati: vel res Ecclefiafticas, & fpiritu-ales : vel proceffum judiciarium : vel res , feu materias profanas: vel pasnas delinquentibus debitas. De omnibus his fpeciatim differentias affignantur. Et quidem Primo quantum ad materiam confcientiae inter titrumque jus quindecim fequentes reperiuntur differentiae, & contrarietates fpeciales juxta communem Authorum fenfum. I. De Jure Civili, Poffeffor malas fidei.res fic poffeffas praz-feribit tempore Iongiffimo. L.ficut. Item L. omnes. Item L. cum notijfimi. Cod. de pr de offic. or din. Secuseft de Jure Ci vi* Ji: nam juxta hoc devolvitur tunc jus praefentandi ad fuperiorem v.g ad Epifcopum; autbent. de SanPlifftmis Epif copis Jp.fi quis Oratorii coli at. 9. III. De jure Civili Clericis cenfetur eflfe prohibitu,jurare Lcum Clericis. Cod. de Epifc. & Cleric. De jure canonico econtra Clerici, imo Religiofi ex caufa jufta jurare poftunt : cap. c ceterum. 5. de juram. calumn. Item cap. Etfi Chrifius 26. de jur. jur. IV. Secundum Canones , ille locus dicitur Religiofus, qui ad cultum Religionis authoritate Epifcopi deftinatus fuit. cap. aci bcec 4. de Selig. domibus. Item can.Nemo Ecclefiam. de confecrat. difl. x. Econtra fecundum leges locus dicitur Religiofus , in quo homo mortuus fepultus eft. L. locum. Et L. cum in divrrfis jf. ds Religiofis , & fumpt. funer. V. De jure Canonico fugiens ad Ecclefiam gaudet immuni«, tate Ecclefiaftica, nifi fuerit publicus latro, vel nofturnus depopula tor agrorum. Cap. inter alia 6. de immunit. Ecclef. Aut nifi commiferit aliud crimen in Bulla Gregorii Papas XIV. qute incipit .' cum alias, exceptum. De jure Civili ulterius di&a immunitate non gaudent homicidas, adulteri, & raptores virginum. Au-thent. de mandatis Principum fi.fed neque collat. 3. VI. De jure Civili Imperator poteft Ecclefiis, ac Perfonis Ecclefiaiticis imponere colledfas: L. Nemini, cod. de Jacrofanih Ecclef. Secus eft de jure Canonico” cap. non minus. Item cap. Ad-verfus de immunit. Ecclef. Item Clemcnt. unie. eod. VII. De jure Civili in alienatione rerum Ecclefiafticarum immobilium certae folemnitates funt obfervandas , quae prasferi-buntur in Autbent. hoc jus porrellum. cod. de faerofanči. Ecclef De jure Canonico autem illas non requiruntur, fed fulficit, ac necelfe eft eas obfervare, quae habentur toto titulo de rebus Eccle-fi )( no )( 53» .VII. Fabricator libelli famofi, aut hunc aliis manifeflans juxta jus Civile punitur pasna capitis. L.unic. cod. de libellis famo-fis. Secus eft de jure Canonico, ubi talis punitur pcena excommunicationis , aut flagellationis. Can. Qui in alterius. Item can. Si quis inventi, cauf. 5. q. I. VIII. De Jure Civili fconfideratis tamen fimul feptem illis, modis , videlicet caufa, perfona, loco, tempore, qualitate, quantitate, & eventu , de quibus habetur L. aut fafta.jf. de poenis) Sacrilegi capite pleftuntur L. Sacrilegi, jf. ad legem Juliam Peculatus. Incendiarii ignibus necantur. L. qui tedcs ff. de incendio. Peccans cum fsmina contra naturam capite pledtitur L. cum vir. cod. ad legem Juliam de Adulteriis. Et pleraque alia crimina graviora de rigore juris Civilis pcena mortis puniuntur. Secus eft de jure Canonico, ubi talium criminum rei, fi, Clerici fuerint, excommunicantur , vel a fuis officiis , & beneficiis fufpenduntur, incar-cerantur, deponuntur, aut omnino degradantur, & traduntur curiae fsculari, vel mittuntur in exilium, aut etiam ad triremes. Laicis vero criminofls tum pcena excommunicationis, aut interdicti, tum publica psnitentia imponitur; prout liquet tum ex canonibus SS. Apoftolorum, iliifquej qui Canones pasnitentiales dicuntur : tum ex decurfu totius juris Canonici. IX. Tandem poena fanguinis per leges frequenter injungi con-iiievit: at vero generaliter loquende, per facros Canones nunquam imponitur psna fanguinis, hoc eft mortis corporalis, vel muti-lationis. Siquidem Ecclefia criminofos non materiali gladio , fed fpirituali feriri jubet. Et hinc , fi per Canones fermo fiat de mor-te, preut fit cap. 1. de homicidio, id non de morte corporali , fed de morte Civifi, atque Ecclefiaflica , hoc eft , de excummunica-tione majori accipiendum erit. arg. cap. per Venerabilem JT. funt autem. Et hae funt fpeeialiores differentis juris Canonici, & Civilis adeo fcitu neceffaris, ut fine earum cognitione perfecta nemoju-rifprudentis Candidatus evadat, oleumque perdat , & operam, fi his incognitis perfectam juris cognitionem habere prsfumat. Ita Perezius in fuis infit ut. Jmpcrial. PARA- PARAGRAPHUS DECIMUS. DE Concordatione Juris Civilis cum Canonico, 8c re. gulis circa contrarietatem utriufque Juris ob* fervandis. CUm inter jus Civile, & Canonicum fut ex praecedentibus conflat ) quandoque confoederatio, & qua;dam affinitas , ac convenientia : quandoque vero contrarietas inveniatur, ut Canoni-fta rite procedere valeat, fequentes regulas communiter a jDočto-ribiis traditas obfervet , eft necefte. Prima regula eft ; Quando leges non contradicunt canonibus, tunc mixtim & leges , & Canones allegantur in utroque foro. Idque patet ex recepta praxi tribunalium , atque Juris Confultorum pafllm in utroque foro tales probationes admittentium , vel adducentium. Idem defumitur ex can. fi in adjutorium difl. io. Unde Canonifta merito allegat leges etiam ubi concurrunt Canones : nam fortior videtur ille cafus, illaque decifio > ubi duplex concurrit difpofitio Juris. Secunda regula eft: Quotiescunque cafus aliqnis dubius eft injure Civili, jure autem canonico clare decifus, etiam in foro civili decifio juris Canonici eft obfervanda. Econtra, fi aliquod jus dubium , & obfcurum eft injure Canonico, vel indecifumf prout pra;fertim circa contra&us , feuda , & pači a non pauca; in Canonibus funt decifiones ) jure vero Civili illud clare decifum reperiatur , fimulque materia illa fit profana, non fpiritualis: tunc in foro etiam Ecclefiaftico ejusmodi decifio juris civiliseft fer-vanda. Et hoc clare habetur cap. i. & i. de novi operis nuntiat. ubi Pontifex vulgatum illud pronuntiat; ficut leges non dedignantur faeros canones imitari , ita facrorum flatuta Canonum Prin-tipum conflitutionibus adjuvantur: ubi glolfa ~f/- adjuvantur , notabiliter infert; Et ita in caufa Ecclefiaflica leges pojfumus allegare ut ctiamfi canones dejiciant , pojfit judicare fecundum leges Imo quandoque etiam in materia fpirituali leges civiJes in foro Canonico procedunt, non tamen aliter , quam fi expreffe k facris Canonibus recipiuntur , atque a Pontifice canonizantur : quamquam hujusmodi leges pro tunc non tam leges Civiles, quam mu-tato nomine Canones re&ius appellentur. Tertia regula eft: Si inter jus Canonicum , & Civile fit con-trarietas, vel diverfitas manifefta , eaque fit de re profana, nec attingat confcientiam , vel peccatum , ut circa folemnitates tefta-mentorum, judiciorum, contraftuum &c. tunc quodlibet jus in fuo foro fervandum ell; nimirum in terris Summo Pontifici fub-jectis jus Canonicum; in terris vero Imperii fiecularis jus Civile. Can. cum ad verum, difi. 96. In caufis tamen Clericorum etiam temporalibus, & extra territorium Romani Pontificis juri Canonico eft infiftendum. Cap. cum Clericis 9. de foro compet. Sed hic textus non procedit eo cafu , quo Clericus Aftor convenit laicum coiam judice faeculari : quo cafu, ficut Clericus adlor forum rei laici, ita etiam ejufdem fori leges fequi debet; ut proinde illa verba in cap. 9. cit. pofita , fi Clerici contra aliquos, vel aliqui contra ipfos caufas habuerint &c. intelligantur eo fenfu, h Clerici Parifienfes ( de quibus illud Capitulum inferiptum eftj contra aliquos alios Clericos, coram judice tamen Ecclefiallicoa-ctionem inftituant. Quarta regula eft '■ Ubi de re Confcientise, & materia peccati agitur , fi inter jus Canonicum Sc Civile differentia fit, renendum eft jus Canonicum etiam in terris imperii; id eft, fi jus Civile foveat peccatum, uti funt leges permittentes malum, tunc apud Chriftianos ob falutem aniirae reli&o jure Civili ad jus Canonicum , fi fieri pofilt fine turbatione Reipublica;, recurrendum eft: univerfi enim Catholici Doftores fatentur, fajtem in fpiri-tualibus, & ubi de falute anims agitur , fummi Pontificis jurif-diftionem tanquam Chrifti Vicarii, & communis animarum Pa* ftoris, etiam in terras imperii, & totum mundum extendi; ut patet ex cap. folita de M. & O. Item cap. Novit, de judiciis. Quinta regula eft : Quando materia eft pure fpiritualis, & Sa* avunemaJis, fervandum & fequendum eft jus Canonicum reiičlo jure jure Civili omnimode ,. & univerfim : cum fpiritnalia, & facra» mentalia tra&are , & definire non ad fieeularem , fed fpiritualem y & Ecclefiafticam poteftatem pertineat ? cap. decernimus 2. de judiciis quia materia facramentorum eft fpiritualis, ergo extra ju-risdidionem Legislatoris Jaici. Quare iicet jure.Civili invalidum /It matrimonium, quod a liberis utiiusque fexus contrahitur fine' confenfu Parentum, in quorum patria poteftate exiftunt: /»•> flit. dc Nuptiis in prine. Item L. 2. <& iK. de ritu nuptiarum. Jure tamen Canonico , & noviffime jure Concil, Trid. fejf. 24. de reformat, matrim. c. 1. fi non fimpliciter licitum, faltem validum pronuntiatur tale matrimonium.. Similiter licet de eodem jure Civili uxori de mariti abfentis vita dubitanti, polt quinquennium , L. uxore 6. jf. de divortiis : imo de jure Codicis poft quadriennium , L. uxor 7. Cod. de' repudiis. Nova; nuptias fint con-ccftx ; pro quo certam obfervandam formam pra:fcribit Authent. hodie quantifeunque Cod. de repudiis Nihilominus tamen Jus Canonicum requirit ad novas nuptias contrahendas nuntium,, aut probationem certam de morte mariti. Cap. in prcefentia 19. Item cap. Dominus 2. de fecundis' nuptiis. Qua habita nullo modo neceflTarium eft infuper etiam formam ab Imperatore in cit. authent. ^raeferiptam obfervare. Sexta regula eft : Si leges Civiles difponant de rebus , & perfonis Ecclefiafticis & ha; leges Civiles fint mere favorabiles , nullam habentes annexam obligationem, nullum continentes odium , nullum mandatum contingens- perfonas Ecclefiafticas , nec illis pneferibentes certam formam fervandam in fuis negotiis: verbo fi contineant menffimum privilegium , & gratiam ftatui Ecclefiaftico conceflam , tunc abfque dubio hae leges Civiles valent, «Sc fubfiftunt. Talia privilegia funt v. g. quod contra Ec-clefiam Romanam; nonnifi centum annis, contra alias Ecclefias nonnifi 40. annis poffit prxfcribi. Authent. quas attiones. Cod„ de SS. Ecclefiis. Si vero ha; leges Civiles refpiciant quidem favorem Ecclefiarum , nihilominus tamen contineant fimul aliquam obligationem, five mandatum datum perfonis Ecclefiafticis , aut prsfcribant formam in negotiis Ecclefiafticis, aut denique aliquam jurifdi&ionis fpeciem involvant; tunc h* leges Civi- P ' iCS les non valent , nec aliter vim obligandi habent, nifi ultro ab Ecclefia fuerint approbatae, & receptaj : ne praetextu favora- bilis conftitutionis poteltates faeculares jurifdidionem in Ecclefia* fticos ufurpent, ut clare decifum eft in cap. Eccleha ro. X. de conftitut. Et tales leges favorabiles quidem, continentes tamen aliquam obligationem , five mandatum , five jurifdidionis fpeci-em funt v. g. L. 14. cod. de SS. Ecclefiis in qua inhibetur per* fonis Ecclefiafticis alienatio rerum Ecclefite fub poena privationis officii. Item L. 47. de Epifcopis & Cler. in qua prajfcribitur forma obfervanda in eledione Abbatum, 6cc. fed haj leges non aliter vim habent, nili quatenus a Sacris Canonibus funt receptae. Tandem fi leges Civiles contineant odium Ecclefiarum , aut Perfonarum Ecclefiafiicarum : aut fint mere difpofitivae de iifdem: Certiffimum eft apud Dodores , illas leges nullius efle roboris. Cati, denique cum feqq dift 96. Item cap. Ecclefia 10.de Conflitut. Item noviffime in Cone. Trid. fejf. 2.5. de reformat, cap. 10. ubi cavetur, ne a perfonis faecularibus Ecclefiae , & perfonarum Ec* clefiafticarum immunitas Dei ordinatione , & Canonicis fandio-cibus confiituta violetur. DE ANTINOMIA . SEU CONTRARIETATE CANONUM. QUod in partibus juris Canonici Canonum , feu Conftitutio* numinter fe antinomia, feu contrarietas, ac repugnantia \ ijepius reperiatur, extra dubium eft, ut perluftranti facile confta-i bit; ut ergo h&c Canonum antinomia tollatur fequentia funt I advertenda. Primo: Si contrarietas reperiatur in unius , & ejufdera I Pontificis, feu Authoris compilatione v. g. fi uterque contradicens I Canon fit in Decretalibus , vel in Sexto , aut Clementinis : tunc I omni modo allaborandum eft , ut apparens contrarietas per con- I gruam interpretationem conciliationem accipiat, quod a potiori aon admodum difficile erit > modo exade confideretur glofla, & L di« diverfitas Cafa s, circa quem uterque Canon difponit: in una e-nim eademque Jegum compilatione non debet effe contrarietas ; quia enim ab uno eodemque Jegislatore fimul , 6c femel omnes Canones in eadem compilatione contenti, publicationem, čc robur acceperunt, habentur , ac fi ab uno ore profluxiflent, quod fibi ipfi non contradicit arg. text. L. z. §. Contrarium autem cod, de vet. jur. enuc\. Et notat. Glojfa in proem. Decretalium , verh co-ntr arietat em. Secundo: Si tamen etiam in eadem compilatione reperiatur aliqua contrarietas , & pofterior Canon meminerit Canonis prioris , ejufque terminos corre&orios exprefte contineat, concedenda omnino erit antinomia. Exemplum efto in cap. z. 3. de Cen* fibus in 6. ubi in priori cap. z. Gregorius X. fub pcena prohibet, ne a vifitantibus procuratio in pecunia accipiatur: in pofteriori vero cap. 3. Bonifacius VIII. meminit hujus prohibitionis, ut v.g. fabbathum cuftodire, eft prasceptum jure divino pofi-tivo Machabasi tamen fine fua culpa fabbatho pugnabant , five jure pofitivo Ecclcfiajlico - ut miffam audire*, jejunium obfervare,, eft praeceptum jure Ecdefiaftico, tamen gjgrotus miflam non audiens , aut jejunium non obfervans, non habebitur reus praecepti , fed caufa rationabilis , nomme quadhonum non venit. VII. Ouidquid in facratis Deo rebus, & Epi Jcopis injufle šegi tur 7 facriicgium reputatur , quia facra funt, d quoquam violare non debent. Seu : Sacrilegus eft offendens rem , vel perfonam Ecclefiaflicam. Duas ideo funt fpecies facrilegii juxta Stephanum I. Pontificem, qui hanc regulam pofuit una fcilicet in rebus Deo facratis: altera in Perfonis Deo confecratis: fub rebus Deo facratis, etiam loca facra intelliguntur. Qui ergo violat rem, vel locum Deo facratum, aut Perfonam Deo confecratam, committit facrilegium. Fallit hac regula I. circa Perfonas dum ha; clericali privilegio jure , vel fa&o privata; funt. 2. Fallit circa res* fi facra efie definant, vel in cafu communis neceffitatis. 3. fallit circa loca facra, fi itidem exeerata fint. VIII. Oui ex timore facit prxceptum , aliter facit, quam de' beat, @ ideo jure non facit. Seu: Oui facit aliter, quam debet, facere non dicitur. InteUigenda efl haic regula hoc fenfu : qui facit rem praeceptam ex timore lerviJi, non amore juflitis:, quam pofitive excludit, fed timore tantum paenae, a qua fola hic «Sc nunc movetur, dicitur non facere. Tradita efl ha;c regula a S» P.N. Augullino. IX. Defleat peccator, quia offendens in uno ,fafhis efl omnium reus InteUigenda efl haec regula, quod per unum peccatum in ratione averlionis a Deo eundem quoad fubflantiam reatum incurrat, fcilicet pasnas aeterna; peccator, quem incurrit de omnibus reus.’ fed non quoad intenfionem , vel ut tantum puniretur propter unum peccatum , quantum puniretur , fi omnia prascepta violallet. Verbo, intelligenda eft hasc regula quoad prascipuum eife&um peccati gravis, nempe privationem gratiae, & p^nam damni, qme perinde ob unum , quam ob omnia peccata gravia incurritur: non vero quoad malitiam ipfam, «St paenam fenfus. X. Non potefl effe Pafloris jufla excufatio yfi lupus oves comedat, Pajxor nefleit. Seu; Ignorantia non excufat Pralatum in peccatis fubditorum. Ha;c regula efl effatum S. Gregorii: nec fidiic, nili ignorantia plane fit invincibilis; nequeeaim. ignoran- Q- tia tia excufat} quando quis tenetur diligenter indagare , ctiftodire , & prascavere fibi commiflos a lupis, & peccatis juxta obligatio* nem fuam, & per ignorantiam non facit, aut negligit. XI. Indignum eft a Romana Ecclefice confuetudine alienum, ut pro fpiritnalibus facere quis bomagium compellatur. Haec regula procedit de homagio proprie tali, quod eft juramentum fidelitatis , quo Domino temporali direfto fufcje&io ad certas operas , & praftationes temporales promittitur , & promittentem Vafallum promiflarii efficitpraeftare enim talia obfequia pro fpi-ritualibus, eft Simoniacum. Non tamen procedit de homagio improprie accepto , quo Clerici Epifcopis , & Epifcopi Romano Pontifici fidem fuam obllringunt. Neque procedit de illo ho-magio, quo Clerici ratione temporalium fundorum, & regulares dominis directis itidem temporalibus obligantur. Explicantur Regulae Juris, quae in fexto Deere-talium continentur. l.J^Eneficium Ecclefiafticum ron poteft licite fine inflitutione Cani» nica obtineri. Senfus hujus regu Ise eft Deficientibus requi-fitis ad Canonicam inftitutionem, quas funt i. Collatio a Superi* ore Ecclefiaftico non Laico z. Inveftitura. 3. Inductio in beneficii polTeflionem ab eo, qui habet poteftatem. 4. Decens per* fonae habilitas, ut nempe fit Clericus, vel Clericus non conju* gatus, 5. ut obfervetur folennis inftitutionis forma, & alia ii jure praeferipta : deficientibus inquam his requifitis non erit Canonica inftitutio, nec fic beneficium obtineri poterit, neque jus percipiendi fru&us ex bonis Ecclefiafticis , feu beneficii acquiritur, occupatur , vel retinetur, idque refpe&ive , nec licite , nec valide. Beneficium Ecclefiafticum proinde obtineri non poteft i.Tranf• »ttione : quia hasc non fit fine datione alicujus rei, in qua Simo* nias periculum eft: etfi illicita non fit aliqua compofitio de ex-penfis faftis, aut de jure controverfo accedente Superioris autho-ritate. i. Neque Pr fi quis equum fine meo mandato , nomine tamen meo emit, & pofleffionem ejus accipit: & ego poftea ratam ha» beo , feu ratificio , & approbo hanc emptionem equi, idem ego acquiro dominium, & pofleffionem equi, ac fi equus ab altero emptus fuiflet exprefloa me habito mandato. Item fi quis fine meo mandato , nomine tamen meo percufllt Clericum, & ego poftea ratam habeo hanc percuflionem , aeque excommunicatus fum, ac fi prius ad hanc percuflionem dediflem mandatum. Item fi alius meo etiam infcio , meo tamen nomine aJiquem dejecit a pof-fefiione , & ego hoc poftea ratifico, perinde teneor ad poflef* lionem reftituendam , & refarcienda damna illata, ficut tenerer , fi id a principio mandaflem. Pro primo exemplo ftat arg. L. fi ego 24. ff. de Negot. gcfi. Pro fecundo exemplo ftat textus ex prej' fits c. penult. de fent. excomm. in 6. Pro tertio exemplo ftat. c. cum ad fedem 15. de Reflit. fpoliat Item L. 1. Jf.fed <&fi 14. ff. de vi, & vi armata. Poro Ratihabitio non tantum aequiparatur mandato , fed etiam retrotrahitur tam ad tempus, quam Jocum, in quo a&us nomine meo fuit geftus, ita ut a&us non primum a tempore ratificationis, fed jam a tempore, & die quo nomine meo fuit geftus, validus efle, 6c. effe&um fuum habere cenfeatur, & propter contra&um nomine meo geftum , & ratjhabitum non in Joco ratihabitionis, fed in loco a&us gefti forum for tiar. Et haec regula procedit de omni a&u , & contra&u , imo etiam de ipfis deli&is, dummodo deli&um fit tale, quod nomine alterius com-mitti poteft: Secus eftin deliftis, quas nomine alterius fieri neque» unt, uti funt delifta libidinis, adulterium, ftuprum, «Scc. haec enim ficut alteri demandari nequeunt, ita etiam ab aliofa&a proprie ratihaberi non poflunt Fallit haec regula 1. fi ratihabitio cedat in praejudicium tertii , ut v. g. ratihabitio geftorum a falfo procuratore, qui in judicio alioquin vicit, fed ea parte condemnata repelli etiam poft fententiam poteft L. 24.. cod. de probat. 2. Si mandatum fpeciale ab initio aftus ad ejufce fubftantiam require* batur , ut in cafibus regulae 18. dicetur infra, ix in referiptis juiiitia; cap. 22. de refeript. 3. Si ratificaos i quo tempore a&uj patratus eft, natura impeditus fuit ad illum mandandum, ut f! quis adultus fa&us ratihabeat homicidium fuo infantis nomine patratum , non fit irregularis. 4. In plerifque deMis , nifi ea fine in futurum pendentia, & ratxii ibens ad eorum exeeutionem concurrat. XI. Cum funt partium jura obfcura , reo favendum eji potius , quam attori. Contingit autem hoc duobus modis : vel quia ačtor nihil probavit: vel quia utrinque probationes funt aquales : ad priorem modum pertinet illa juris fententia : Attorc non probanto reus abfolvitur , etiamfi nihil prafiiterit cap. fin. §. fin. de jure jurando. Quoad pofteriorem modum, ubi aqualis utrinque eft: probatio: quoad decifionem fequi Colet id, quod traditur cap. 5 V. quod fi amborum, de probat. Promptiora funt jura ad abfolven* dum, quam condemnandum. Fallit haec regula I. in cafu , quo aftor fovet caufam favorabilem v. g. pro matrimonio , libertate , do te, aut teftamento. In hujufmodi enim cafibus ftante dubia aftori potius, quam reo favendum eft. 2. In omni caufa pia, fi eam tuetur a&or, quia caulas pias etiam inter favorabiles caufas veniunt. 3. Si a&or eft in pofieffione, quia juxta regulam juris 65. in 6. In pari caufa potior efi conditio pojfidentis. XII. In judiciis non efi perfonarum acceptio habenda. Hscc regula judicem monet, ne in adminiftranda juftitia deferat per-fona: in dignitate , vel officio conftitutae , ex favore , rei odio recedendo a juftitia, vel faltem a modo recedendi in judicio •’ fed depofito omni affe£hi odii, favoris, praemii, timoris, caufam ex squo cognofcat. Non prohibetur autem judex remoto affe&u interdum perfonas habere rationem in judicio, fi ita lex jubeat, vel difponat, ut in minoribus z$. annis ratione contra&uum fine curatore initorum, aut reftitutionis in integrum. In mulieribus ratione SC. Vellejani, Filiisfamilias ratione SC. Macedoniani, In pasna mitiganda ob perfonarum dignitatem. XIII. Ignorantia fačli , non juris excufat. Fa&i -ignorantia dicitur, cum quis ignorat id, quod fa&um eft. Ignorantia vero juris dicitur, cum quis ignorat, quod a jure conftitutum , vel comprehenfum eft. Haec regula intelligenda eft de ignoranti* no a. Bon proprii fa£i, fed alieni, fiquidem ignorantia proprii fa£ti veniam non meretur per L. quamquam 7. ff. ad SC Vellejanum. Cum enim fa&a aliena infinita fint, & plerumque etiam pruden-tiflimos fallant, nulla culpa ignoranri adferibi debet •' nifi effent fačta ita notoria, & gravia, ut fine fumma negligentiaignorari non poflint. Volunt etiam aliqui, quod ignorantia juris ex-cufet, feu non noceat, fi non agatur de lucro, fed damno rei vitando: imo etfi de lucro, fi ignorans fit miles, fajmina, aut rulticus , vel alius fimplex, qui jurifconfulti, quem confulat, de-fe&um habuit, nec aliunde inftru&us fuit. XIV. Cum quis in jus fuccedit alterius,jujlam ignorantix cau* fam ccnfetur habere. Hac regula aeque inteiiigenda eft de ignorantia facti alieni, quae exctifat. Unde fenfus regulse eft, qui vel in univerfum jus alterius v.g. ex teftamento, vel ab inteftato: aut quoad res particulares in jus alterius fuccedit v.g. legatarius, Fidei CommilTarius , Donatarius , Emptor, imo etiam Prajlati in dignitate, officio , beneficio fuccedentes , cum hi seque ac heredes fa&a antecefforum , utpote aliena, invincibiliter ignorare prte-fumantur : juftam ignorantis caufam habere cenfentur, in cafu fi conveniantur, ab aliquo ut v.g. folvant debitum antecefforis , vel reftituant rem ab ipfo ablatam : non autem in cafu , quo fuc* ceifor ipfe contra aiium asionem inftituit , tunc enim ignorantia ei non opitulatur , cum quivis ad judicium provocans certus elfe debeat de facio fuo ; hinc deliberatoriae dilationes dantur reo , non aftori. XV. Odia reflringi 3 & favores convenit ampliari. Senfus hujus regulae eft: leges, Canones, ftatuta, Refcripta, difpofi* tiones odiofie,id eft,ill£e, quae vel a jure communi exorbitant, »el rincipaliter in odium & paenam tendunt , firifte funt interpretanda , & propterea non extendendae, fed reitringeadae funt. Econtra fivorabiles, iilae videlicet, quae principaliter in favorem alievjus fadss funt, late funt explicandae. Sic quia Canon fi quis fugiente diabolo principaliter in favorem flatus Clericalis elt conditus, late e/t interpretandus, adeoque etiam ad converfos , feu Religiofos lakos eft extendendus. Econtra quamvis vi Concilii > ndwacini cxcomomnicacionem incurrant} qui feminas ad ingre- dicn- diendam religionem cogunt, tamen hanc excommunicationem non contrahunt cogentes marculum ingredi Religionem quia Tridentina difpofitio tanquam odiofa ad perfonas non exprcflas extendi nequit. XVI. Decet concejfum a Principe beneficium ejfie man furum. Nomen beneficii hic late fumitur pro privilegio, & quidem reali, ne Regula haec contradicere videatur regulae VII. Senfus ergo hujus regulae eft: Beneficia, privilegia, & aliae gratiofas concelli-ones Principum fine determinatione temporis, vel claufuia re-reftrirtiva conceffa durare , & manere debent: perfonalia quidem ufque ad mortem privilegiati.- realia vero ftabiliter, ita ut ne« que a fuccellbre auferri conveniat, neque ceftent fine jufta, & gravi caufa.' cum aeque Princeps ex fuo confenfu obligetur ac privatus propter aequitatem , & rationem naturalem dirtantem, ea quas femel placuere , eife fervanda. Dicitur autem in hac regula Detet, non Debet, ut indicetur, quod per Principem abfiolute pof-fit revocari. XVII. Indultum a jure beneficium non efi alicui aufierendum. Haec regula praecedenti non multum eft diffimilis : eundem'enim efFedlum beneficium habet, five fit a Principe, five a jure (cujus Author Princeps eft) conceflum. Senfus regulae eft : quod indultum beneficium, vel privilegium ex lege, vel jure competens, a nullo homine, etiam judice auferri valeat, nifi a fupremo legislatore ex gravi caufa: Sicut enim Princeps interdum ex caufa beneficium fuum revocat, ita & juris beneficium nonnunquam aufert, nonnunquam moderatur, uti videre eft in beneficiis SG. Macedoniani, & Vellejani: quae licet juris beneficia fint, multis tamen cafibus reftringuntur ex caufa L. 2. £? 5. cod. ad SC. Ma-adonianum. XVIII. Non firmatur tra.clu temporis , quod de jure ab initio non fubfiflit. Hasc regula procedit in artibus juridicis, ut tefta-mentis , contraftibus, prasfcriptionibus, beneficiis Čtc. Artus, qui a principio ipfo jure invalidus, & nullus eft, folo trartu , & lap-fu temporis non fit validus, nifi tali artu trartu temporis adveniant omnia ad valorem neceflaria. Nam ficut trartus temporis non R facit facit ex a&u k principio valido, invalidum : ita ncc facit ex aftu £ principio invalido validum. XIX- Non eft fine caufa, qui rei, qua ad eum non pertinet, fe immifcet. Senfus hujus regulce eft: qui rem alienam, in quam nullum jus habet, invadit : officium afliimit, artem exercet Tua flatui non convenientem extra cafum neceflitatis , aut abfque habita fuificiente fcientia, peritia ; ille peccat, & ad reparationem damnorum, fi qux inde fequantur, tenetur. Sic peccant indočti airumentes officium Judicis, Advocati, Medici &c. Item Clerici exercentes chyrurgiam, & cafu aliquem occidentes fiunt irregula-rcs, quia immifeent fe aam rationem. XXVIII. Qn 6c inter fe differunt. Species vero juxta legiftas dicitur id, quod praedicatur de pluribus individuis fi ve Philofophice, ut ho* mo de Petro > Paulo &c. fi ve legaliter, ut v.g. ager de hoc , ve illo agro. Senfus ergo hujus regulaj eft , quod generi per fpeciem, id eft, toti per partem, univerfali per particulare derogatur: v.g. Petro gft legatum dolium , & Paulo vinum, hoc extrahendum eft a dolio> & dandum Paulo* licet vinum fit fpecies contenta fub genere > & toto, nempe fub dolio. Procedit hxc regula in legibus, mandatis , Refcriptis, teftamentis , eontra&ibus &c. Fal* Jit autem haec regula 1. in relcriptis gratiae, &C privilegiis, ubi ifpeciale non derogat generali , nifi illius mentionem faciat. 2. Cum per genus jam eft jus quaefitum tertio, v.g. fi alicui jamhy-pothecata fint -omnia hona, & in genere , non valet fpecialis hypotheca alicujtts pra;dii alteri fafla. L. 6. C. qui potior inpig. XXXV. Plus femper iri fe continet, quod eft minus. Senfus «11: qui poteft majus, vel cuilicet, quod eft plus, licebit & id, quod eft minus: feu qui poteft totum , poteft ■& partem, fi illud plus, majus, vel totum fint in eodem genere, & cajteris paribus cum minori j vel parte. v.g.Sacerdos poteft abfoIvere a mortalibus, ergo & venialibus. Petrus donat Paulo bovem: ergo & pellem, & ofia. Titius legat Petro 1O0. florenos , & per errorem fer ibit 200, florenos : valebit legatum quoad centum florenos ' quia minus continetur in ma jori. Fallit hoc regula I. in aditione haereditatisJ cum enim hseres poftit adire totam haereditatem , nequit adire tantum aliquam ejus partem caeteris relictis. L. 7. ff. de R.J. 2, In procuratore per generale mandatum conftituto, tui non licet «a curare , quae fpeciali mandato indigent, cap. qui ad agendum, ■de procurat, in 6: XXXVI. Pro Pojfejf ire habetur, qui dolo defiit pojfidere. Senfui eft: quicunque rem pofiefTam relinquit, feu definit poftidere, do* io fcilicet, calliditate-, fallacia & malitia propria in praejudicium tertii; poteft nihilominus tanquam verus PolfelTor juridice com-e* a iri.’ quia per fi&ionem juris pro vero pofleflore habetur, & nemini fraus, & dolus patrocinari debet. Sic v.g. qui rera mala fide poffidens adverteret illam vindicatum iri a domino, eam deftruit, vel dillrahit, aut in alium malitiofe transfert, perinde in judicio convenitur, ac fi eam aftu haberet. XXXVII. Utile non debet -per inutile vitiari. Senfus hujus regulas eft : quidquid ex fe, five de jure validum, vel alias ad efficiendam , firmandam , aut alTecurandam rem aptum , & conducens eft, valorem, & vim fuam non amittit adjun&ione, vel ac-ceffione alicujus de jure prohibiti, aut invalidi, vel alias inepti* Sic donatio profana inter vivos 500. folidos excedens, & fine in* finuatione apud judicem fa&a , non vitiatur, feu invalidatur quoad fummam a jure permiflam, fed quoad exceflum dumtaxat. L. Sancimus 34. c. de donat, Pariter etfi inter eligentes unus ex-communicatus irritum dederit votum , non irritantur vota aliorum , nec vitiatur , vel invalidatur ele&io per majora valida vota celebrata. Haec ergo regula procedit in donationibus ultra 500. folidos inter vivos nulla infinuatione fa&a apud judicem ; in fti-pulationibus & contra&ibus , in quibus plus fpondetur , quar» petitur, in ele&ionibus , in teftamentis &c. Fallit autem hasc regula 1. fi inutile non polfit feparari ab utili, ut fit in fervitute aqua: ducendas. 2. in teftimoniis, ubi teftis in uno capite mendax ex toto rejicitur can. 17. q. 9. 3. in inftrumento publici Notarii ex parte falfo. 4. in fententia judicis ad plus quam petitum fit 9 condemnante. L. 27. ff. fam. hercifc. 5. Generarim , cum utile & inutile funt contraria , Oc vitium in re continent, XXXVIII. Ex eo non debet quis frudum confequi , quod ni« Jus extitit. impugnare. Hxc regula procedit de impugnatione judiciali referiptorum , teftamentorum, initrumentorum <3cc. Eo ipfo enim, quod quis impugnet valorem & fundamentum juris fui t non debet in4e aliquod commodum habere, quia cenfetur illi juri tacite renuntiafle: qua de caufa repellitur a confecutione legati teftamento fibi reh&i, qui ipfum teftamentum veluti falfum impugnavit, & fi legatum accepit, repetetur ab eo, *Sc Fifco tra*» detur. Excipitur 1. nifi ante fententiam definitivam ab impugna* foae deiiitat L. 8. JT. 14 .f. de i noji. tejlam. 1. jniii alieno non fue nomine', nec plene libere, fed ex officio impugnavit v.g. heredis alias inftituendi tutor intelligitur poft duos annos. Excipitur nifi majorem numerm Jura exprelfe requirant: fic ad codicillum quinque , ad teftamentum feptem requiruntur teftes. XLf. Imputari non debet ei , per quem non fiat, fi non faciat, quod per eum erat facicndum. Senfus hujus regulae eft: qui legitime impeditus, nempe vel gravi morbo , captivitate, aut alia ju* fta fcc rationabili caufa, vel evidenti Ecclefiae, ac reipublicas utilitate , non facit, quod alias facere deberet, propterea nec pae-Jiam , nec damnum fentire debet. Sic Clericus beneficiatus gra* va morbo detentus choro non aftiftens } tamen lucratur diftri< hutio biniones. Fallit hcec regula in lucris, čc favoribus condidonatls: item fi quis fua culpa incidat in cafum , propter quam facere non potuit, quod debuit. XL1I. Accejforitim naturam fequi congruit principalis. Principale hic dicitur, quod in re praecipuum eft , & quafi caufa illi* us , quod accedit. Senfus ergo, regula; eft : tanta eft dependentia accefiorii a principali, ut induito, conceflb , prohibito , annulla* ro,fublato, vel confirmato principali, etiam indu&um, concef-fum, prohibitum, annullatum, fublatum , vel confirmatum cen-featur accefforium. Ut v.g. quando alicui comittitur caufa matrimonii dijudicanda tanquam caufa principalis, dijudicanda etiam comittitur caufa dotis velut accefforia. Fallit ha;c regula i. quan* do in principali, & accefforio diverfii reperitur ratio : fic etfi principalis obligatio folvendi ufuras fit nulla, tamen fi juramento firmata eft, accefforium juramentum fervandum erit: ita clare cap. Debitores 6. cie jure jurando. Cur autem accefloria juramenti obligatio fit obfervanda, eft fpecialis ratio Divina; reverentiae , qu& i vare juramentum compellit, qualis ratio in fimplici promilfio-ne non reperitur. Fallit z. quoad pia legata inferta teftament» ad caufas profanas nulliter fafto-' quia illa,etfi accefforia, valent f licet principale , nempe teftamentum fit nullum : quia & in ac-cefforiis legatis piis fpecialis invenitur ratio , videlicet Religionis. Fallit 3. in cafibus , in quibus jura aliter fpecialiter difponunt •' ut in cafu, quo ob adulterium uxoris matrimonio tanquam princi* pali quoad thorum fublato, non tollitur dos, fed penes folum virum manet , etfi dos accefforium matrimonii fit. XLIII. Qui tacet, confemire videtur. Senfus regulas eft •'qui tacet in favoralibu;, confentire videtur: qui vero tacet in praejudicialibus , & odiofis , tunc confentire videtur , quando contradicendo, & expreffe diffentiendo facile poteft impedire id, de quo agitur, <3c in contrarium nulla conjectura apparet. Sic v. g. parentes contrahentes pro filiis, ipfis praslentibus, tacentibus, & non contradicentibus , fponfalia ( etfi forfan prolibus odiola ) cenfen-tur filii confentire; & ideo ex fic contradis fponfitlibus oritur im« ped mentum publicae honeftatis. Pariter etfi fervum amittere res fit Domino jpraejndicittfa: fi tamen eo fcieate > & ngu contradi- § cea- cente fervui ordinatur, valet ordinatio , fervus liber evadit, & dominus illum amittit. Can. fi fervus fciente. 20. difl. 54. Item Capitulum pro confentiente habetur, fi tacet, & non contradicat alienationi a Praelato faftas. XLIV. Is , qui tacet, non fatetur, fed nec utique negare videtur. Htec regula differt a priori in hoc : quia in priori regula agitur de confenfu , an , & quando ex taciturnitate prasfumi pof-fit : in prasfenti vero regula agitur de confeffione, & negatione, 6t nonnifi in cafu interrogationis procedit,utrum videlicet confiteri , vel negare cenfeatur, qui ab alio interrogatus nihil refpon. det , fed tacet. Senfus ergo regulae efl: dum quis tacet, quan-do non tenetur loqui , & potefi loqui, nulla polita conjc&ura ex-trinfeca , qua: negationem, vel confeffionem indicet, talis neque negat, neque affirmat, v. g. fi quis extra vel etiam in judicio i non judice interogatus an non hunc, vel illum percufierit? an non hoc, vel illud abflulerit ? fi taceat, nec fateri, nec negare cen-fetur. Cur autem tacens praefumatur confentire, non vero tacens prsfumatur confiteri ? ratio efl: quia confenfus efla&us vc-. luntatis eligentis, & quiefeentis, qui a&us adeffe merito praefu-mitur , dum quis contradicere facile potuit, & non contradixit, fed tacuit; confeffio vero confiftit in affertione veri aut faln, quorum nullum afferit, qui tacet. Fallit hac regula , dum qu s in judicio a judice legitime interrogatur: fic enim interrogatus, qui tacet, pro confeflo habetur. L. de atate 11. §■ 4. de intemg. in jur. faciend. XLV. Infpicimus in obfcuris , quod efl veriflmilius , vel quod plerumque fleri confuevit. Senfus regula: efl : Quandocunque vera intentio , mens, & voluntas ftatuentis, agentis , contrahentis , difpo-nentis illa elt di&anda, nifi aliquando jufta cau- / «as)( ui x so* caufa j & ratio oppofitum funderet. Sic v.g. fi pro aliquo deli&o affignetur pasna carceris , fine exprefllone an perpetua , vel temporalis efle debeat : interpretatur, quod temporalis. Fallit hasc regula i. in pasna excommunicationis , hasc enim, fi a Canone fe« xatur, non minor, fed major mtelligenda eft. c. quem. de fent. excom. Fallit z. in Contumacia, contra quam iudex procedere poteft pama, qua: magis timeri debet, c. iS Jf-fin- ut lite non coti-tefl. Fallit 3. in materia interdidi, quia fi interdicitur civitas, etiam fuburbia cenfentur interdi&a, ne in vilipenfionem legis ab interdi&a civitate facile confugiatur ad fuburbia. Pariter fi interdicitur Ecclefia , etiam Capellas, & Caemeterium eidem contigua flianent interdi&a. c.fi civitas 17. de fent. excomm. in 6. Fallit 4. ia deii&is atrocibus, Sc in futurum pendentibus, ut v.g. eft rebelliox & hxreGs. L. 5. Si aliquis. C. de Epifc. Clcr. L. Aiius legitimi conditionem non recipiunt, neque diem. Acflus legitimus vocatur, qui a lege vel introdu&us eft, ut funt hasredis inftitutio, adoptio , emancipatio, hereditatis aditio &c. Vel a lege certam formam recepit, ut ftipulatio: vel denique a lege approbatus eft, ut emptio, venditio, locatio, aliique contra&us juris Gentium. Non tamen , omnes hia&us hac regula comprehenduntur , fiquidem maxima eorum pars conditionem recipit: fed tantum illi, qui in lege aftus legitimi ff. hoc titulo 77. de R.J. recen-fentur, ut eft emancipatio,acceptilatio , hereditatis aditio, fervi optio, (X. datio Tutoris. His additur adoptio, quas diei adje&io-ne vitiatur. Item ele&io,& poftulatio , qus fiunt per vota con-didonata. Item matrimonium , cui conditio contra fubftantiam adje&a eft. Senfus proinde regula eft •' quod aiius , geftum, dif-po/itio , aut contradtus , qui a lege, vel natura formam accepit, & fub eadem forma fuit approbatus, & confirmatus, non recipiat conditionem, neque diem , id eft , non eft capax alicujtis conditionis, & diei, quae poflint fufpendere eorum elfettum in futurum eventum , vel in tale tempus, & fi talis apponatur conditio, ftatim a&us invalidantur, & fiunt irriti. Sic v.g. eligo in Provincialem Titium , fi a majore parte capituli ele&us fuerit, penitus hasc ele&io reprobatur. Sic neque valet matrimonium, quod ad certum ufque diem contra&um eft. H#c regula fallit in con- s 3 tra- tra&ibus,ut funt emptio , venditio,qui non vitiantur per appo-fitionem conditionis, atque diei, quia non habent a lege certam verborum formam, fed ex voluntate hominum eorum forma pendet. Fallit etiam in cen furis Ecclefiafticis, quibus & conditio addi poteft v. g. nifi parti lxfx tali tempore , vel die fatisfeceris, fcias te excommunicatum. LI. Semel Deo dicatum, non ejl adufus humanos ulterius tranf ferendum. Senfus. eft.* quod quas femel funt Deo confecrata , dc ab eo accepta, non debeant applicari ufibus profanis. Deo dicatae dicuntur asdes facra; , altaria, caemeteria divino cultui confe-crata, qus & idcirco humano commercio funt exempta, cap. a. de immunit. Ecclef. in 6. Adeo ut ne quidem ligna Ecclefise dirutae, vel collapfae in ufum laicorum transferri polfint, fed vel Ecclefias, five monafterio applicanda , vel igne exurenda funt. Can. ligna de Confecrat. difl. i. Comprehenduntur & fub hac re« gula monafteria, & hofpitalia Epifcopi authoritate erecta. Can. qua femel. cauf. 19. q. 3. Item cap. ad hac 40. de Relig.dom. Pariter comprehenduntur calices , patenae, veftes , libri, aliaque in* flrumenta Ecclefialtica. Can. Altaris cum 4. canonibus feqq. de tonfec. difl. I. Sic non licet ex vefte facra crumenam conficere pe* cuniariam. can. 41. ibidem. Fallit haec regula 1. pro cafu necelfi* tatis, qua laborat Ecclefia can. 2. cauf. 10. q. 2. Fallit 2. pro ca* fu neceffitatis proximi, ut tempore belli, peftis &c. can. Aurum cauf. 20. q. 2. Fallit 3. in iis , quae invito domino Eccle* fiae obvenerunt. Can. 9. <& 10. difl. 54. c. 2. de ferv. non ordin. LII. Non praflat impedimentum, quod de jure non fortituref• fettum. Per illa verba, quod de jure non fortitur effeiium ' regula idem vult dicere, ac quod de jure nulliter , & invalide fa&umeft, confequenter omni juris caret effe&u. Non praflat tmpedimen' Ium, id eft, prorfus non impedit, quin alius aftus valide fieri queat* ^Senfus proinde regulas eft : quidquid de jure nullum, St invalidum eft } nullatenus impedit, quin alius aftus valide , & licite fieri queat. Sic v. g. fponfalia cum minore feptennio, adeo-que nulliter contra&a, non impediunt , quo minus poftea cum matre prioris iponlae matrimonium inire valeat, nifi forfau prior fponfa poft feptennium adeptum in priora fponfalia confen ferit. C. literas 4. de defpon. impub. Pariter fponfalia ex defe£u con= fenfus nuJIa nulium prajllant impedimentum publicae honeftatis * ficque non impediunt, quo minus quavis contrahentium pars cum confanguinea alterius fponfalia, & matrimonium valide, ac licite contrahere valeat. Can.fi verum, cauf. 31. q. z. jun&Oc. Accejjtt 5 de defponf. impub. Item etfi liberum cuivis fit fuum revocare teftamentum, tamen inchoatio fecundi teftamenti , quo teftator primum revocare intendit, huic non obeft,fi antequam fecundum perficiat, morte praeveniatur. JT. Ex eo y 7. inftit. quibus modis te-flament. infirm. Nam imperfe&um teftamentum fine dubio nui« Ium eft; confequenter primum teftamentum non infirmat. Fallit hzc regula in matrimonio rato : hoc quippe , etfi invalidum fit (dummodo tale non fit ex defeftu conienfus) parit impedimentum publicae honeftatis. Item fallit in procuratore, fi novus con-ftitutus eft, tunc enim prioris procuratio eft revocata, etfi po-fterius conftitutus munus hoc recufaret. C. non injufle 14 de Procuratore. LIII. Cui licet, quod efl plus , licet utique, quod efl minus. Hujus regulae explicatio habetur fuperius in regula XXXV. explanata. LIV. Qui prior efl tempore, potior efl jure. Haec regula non tantum pertinet ad collationes beneficiorum Ecclefiafticorum, in quibus, cui prius collatum eft, praefertur pofteriori, ut habetur tap- Si tibi abfens de praebendis in 6. Ad collegia, ut quo tempore quis in collegium receptus , eo ordine confideat, & fuam fen-tentiam dicat, ut habetur cap. I. de Majorit. & obed. verum & ad hypothecas, pignora, ut prior tempore fit & re, ac praefentia Prior; licet pofterior fpecialem , prior vero tantum generalem accipiat , aut pofteriori infuper pignus traditum, priori vero tantum hvpotheca conftituta fit. Excipitur I. nifi pofterior ad conservandam vel reficiendam rem hypothecariam mutuo dederit, L. interdum $.Jf.eod. 2. nifi pofterior ad emendam aliquam rem hac conditione mutuam pecuniam dederit , ut eidem fpecialiter maneat obligata. L. licet 7. c. eod. 3. Nifi habeat hypothecam puhlico inftrumento ere&am , prior vero tantum privatam , nec tribus celtibus munitam cum fua fubfcriptione. L,- Scripturas 1 tod. 4. Nifi pofterior effet caufa fpecialiter privilegia ta. In his enim cafibus pofterior hypothecarius praifertur priori. LV. Otti fentit onus ,fentire debet commodum^ (3 econtra. H ase regula bimembris eft, vel potius duas in fe regulas continet : frior eft, qui fentit onus , [entire debet commodum. Altera • qui fentit commodum, fentire debet onus. Sic v.g. quia emptor rei vendita; etfi necdum traditae , periculum , ac interitum fuftine-re debet, de jure etiam percipit fru&us, & commoda rei emptas, nempe ex au&ione pretii, alluvione, vel alia ratione provenientes jy. 3. Inflit. de empt. & vendit. Pariter quia Parochus onus, 6c labores habet in adminiftrando Sacramenta, & alia divina Pa-fochianis, ab eifdem etiam de jure, & confuetudine competentia commoda percipit., etiam in cafu , quo parochianus extra Parochiam fepulturam Kigit c. 1. defepult. Econtra quia Clerici non relidentes non fentiunt onus in ferviendo Ecclefia2,& peragendo divina , nec commoda , feu fru&us beneficii percipere poliunt, & fi quos perceperint, reftituere tenentur. C. ad audientiam 15. de Cleric. non refid. Fallit hac regula, quando ex propria in-flitutione,& ex natura rei, vel ex fpeciali juris difpofitione alicui muneri, vel officio onus eft annexum fine commodo v.g. fede Vacante, ubi onus , labor , nempe jurifdiftio Epifcopalis, & ad-jniniftratio tranfit ad capitulum, & tamen fru&us Epifcopales interea currentes ad Capitulum non pertinent, fcd fucceflori refer-vantur, vel in utilitatem Ecclefiae impenduntur. C.quia fape 40. de elečl. in 6. Idem eft in tutela, prsefertim legitima , ubi fratres tenentur fuftinere onus tutelae fororis fine commodo. L. 1. in fi*, ff. de legit, tuior. Idem in mandato, quia mandatum gratuitum. & fine mercede efTe debet. L. 1. JT. 4. ff Mandati. LVI. In re communi potior eft conditio prohibentis. Senfus re* gulae eft, quando res , vel negotium , de quo agitur ad fingulol diftnbutive pertinet , ita , ut fingulis feorfim , & in particulari tonveniat; & de hujufmodi re alienanda , immutanda , deftruen-da čcc. inter dominos difTenfio eft, is, vel ilii proferendi funt, atejueei, vel eis acquiefcendum, qui prohibent, vel contradicunt, d-flentiunt, aut fe opponunt , etfi unicus tantum efTet v.g. duo fvmmuaem habent fundum, & unus domum in illo »dificare, veJ ' eun- eundem omnino alienare vult: alter vero prohibet, diflentit, ieu contradicit : hic prtefertur , eique acquiefcere oportet arg. L. Sabinus 28. jff. de communi dividunt. Pariter fi Matrimonio jam confummato unus velit vovere caftitatem, & alter prohibeat > contradicat , hujus contradi&io, ČC prohibitio pravalet. c. (htidam 3. de converf. conjug. Item quia jus eligendi Praelatum ad omnes Capitulares etiam ut Ungulos pertinet, non poteft ele&io per com-promiffum celebrari> vel extraneus ad fuffragandum admitti, fi vel unus tantum contradicat. C. quia propter 24. de Elett. Fallit htec regula 1. in focietate , cum Socii non intereft arium alterius poni, vel non poni , cum quivis merito pati debeat id , quqd libi non nocet, & alteri prodeft L. 1. §. 11. ff. de aqua, & aqu. pluv. arcend. Sic. v.g. Socio permittitur Scalam , quae removeri potell, ad communem parietem facere quia alteri non nocet L. fi flui am 19. jy. 2. fifi. de fervit ut. prred. urban. Fallit 2. cum proliibente uno alter re communi fruitur ad talem ufum , ad quem de fe apta nata eft, ut patet in fepultura communi pluribus : licet imus contradicat, ne alter ibi fepeliatur. L. Si plures 41. ff. dt Religiof. & fumpt. fun. LVII. Contra eum , qui legem dicere potuit apertius, efl interpretatio facienda. Per legem hic praecipue intelliguntur pacta, conditiones , vel obligationes , quae contra&ibus opponi folent, quia hsc in jure vocantur leges , fcilicet privatae L. contrarius 23. ff. de R. 1. Senfus ergo regulae ell: quando in Contra&ibus, feu aliis aftibus, pa£ta , conditiones , vel aliae obligationes quafi leges ad alterum obligandum per verba obfcura , dubia, vel ambigua apponuntur, interpretatio facienda eft contra eum , qui hujuf-modi leges appofuit: quia fic obfcure loquens, cum potuerit clarius loqui, praefumitur dolofe , & malitiofe ita loqui ad alios decipiendos. Sic v. g. promittit quis alteri folvere debitum die prima Augufti: interpretari debet pro menfe proximo Augufti contra promittentem, quia aequivoce eft locutus de die prima Augufti fors poft aliquos annos. Valet hoc potiflimum in Civilibus , quia in Criminalibus obfcura locutio, & probatio in favorem rei habet valorem contra accufatorem. LVIII. Non efl obligatorium contra bonos mores praflitum Ju* T ramen* r*meatum. Hoc eft: juramentum, quod eft contra aliquam legem , feu de re peccaminofa etiam venialiter, eft contra bonos mo-tes, & ideo non obligat, cum juramentum non fit vinculum iniquitatis: Sic v.g. non obligat juramentum facium de occidendo parentem : depellenda e domo uxore cum liberis &c. Fallit hsec regula in alienatione fundi dotalis, folutione ufurarum &c. ubi juramento flandum , quamvis poftea repetitioni locus fit. C. licet de jur. jur. in 6. LIX. Dolo facit, qui petit, quod reflituere oportet eundem. Hoc eft: Dolo, feu malitiofe facit, qui rem petit, quam non poteft retinere, fed tenetur reftituere utpote pofleffor malae fidei. Sic v. g. ufurarms dolofe agit petendo a debitore mutuatario folu-tionem ufurarum, quas non poteft petere, imo habitas jam tenetur reftituere, 6c cogi poteft ad eas reftituendas. Can. nullus. Cauf. 14. q. 4. Fallit hsec regula in poflefloriis , in quibus fpoliatus , rem, ^ua fpoliatus eft, petere poteft , etfi ftatim fpoliatori proprietario fpolium reddere debeat. Fallit z. in eo cafu, quo peto id , quod alii, non eidem a quo peto , reftituere debeo: Sic Comodatariu* rem repetit a fure , quamvis domino eandem reftituere debeat : Item vir a focero dotem petit, etfi eam uxori & liberis ejus re-#ituere debeat. LX. Non efl in mora , qui potefl exceptione legitima fe tueri. Senfus eft : Differens aliquid facere, vel praeftare, fi habeat legi» cimam exceptionem , feu juftam caufam in jure divino, naturali, aut humano dire&e, vel indire&e fundatam , non eft in mora culpabili , nec fubjacet pasnis, quas talis mora poft fc trahit, nempe refarciendi damna, fic incommoda ex tali mora fecuta: cum per exceptionem elidere polfit obligationem agendi , vel non faciendi Sic exceptio legitima eft pafti de non petendo, doli mali, metus, juris jurandi &c. de quibus in titulo ff. de Exceptionibus. Item fi quis valetudine, tempeftate, ignorantia fadi alieni, vi fulminis , rei alias jufte impeditus fuerit: hsec enim a mora excufant. LXI. Quod ob gratiam alicujus conceditur , non efl in ejus dif-ptndium retorquendum. Haec regula procedit in privilegiis , qua prodefle , non obefTe privilegiatis debent. Et fenfus regulae eft; alicui conceditur ut gratia > & favor pro commodo , ac uti- Iitr m x h? )f s* Jitate, non debet ei cfie oneri, incommodo , vel praejudicio. Sič* quia in favorem Minorum ftatutuin elt, quod non poifint ftare in judicio fine authoritateTutoris adeo, ut fi nihilominus fine tutoris authoritate iitigent, Čc contra ipfos feratur fententia , hsec de jure nuIJa fit: attamen fi fententia in favorem Minorum litigantium fine authoritate tuteris fertur , valida exiftit. L. Non eo minus 14. C. de Procurat. Fallit ha:c regula in gratiis, qua non motu proprio , fed ad inftantiam petentis funt concefile C. cum omnes 6. de conflit. LXII. Nullus ex confilio , dummodo fraudulentum non fuerit , Migatur. Senfus regulae eft; Qui alteri five petenti, five non petenti confilium bona fideprzebet, nullatenus tenetur ad reparanda damna, veJ fultinenda incommoda, quas ex tali confilio praster intentionem fequuntur : in hoc enim confilium diftinguitur a mandato , quod mandatum fit caufa moralis operis pofiti: Confilium autem ad fui fequelam non obligat. L. 2. jf. Mandati $. 6. ibi. Nemo ex Confilio obligatur <&c. Procedit haec regula etiam in cafu , quo Confilium bona fide datum in damnum tertii redundat: v. g. fuadee quis jufte alicui, ut adeat hereditatem, qua fuafione non fafta has-res aliquis tertius fa<$us fuilfet. Item dat quis juftum Confilium, ut inftituat a&ionem de recuperando pradio fibi debito, quod alias retiauiflet injuftus detentor. Si autem Confilium non bona fed mala fide, dolo, fraude, vel malitia quis praebet, tenetur ad reparanda damna , etfi non ratione confilii. dati, cum illud fequi nemo teneatur, bene tamen ratione fraudis C.fedes 15. £$ C. ex tenore 16. de Refcriptis ibi. quia fraus, <£? dolus alicui -patrocinari non debent, Unde fi confilium fraudulentum quis dedit cirča contrarium, vel quafi contra&um v.g. emptionem, venditionem &c. talis damnum reparare tenetur, quod inde fecutum efi , illi, cui tale confilium do-iofum dedit. Si vero confilium quis dedit ad maleficium , feu deli-flum, velquxfi tale v.g. ad perpetrandum homicidium, furtum , adulterium , diffamandum &c. damnum inde fecutum non illi, cui deli&um fuafit, ftd tertio reparare debet: idque non ex a&ione do» Ji mali, fed axftione maleficii, aut deli&i quod fuafit v. g. fi furtum fuafit, asione fu. ti tenetur L. Si quis 52. jf. i-i-ff- dc Furtis. Si adulterium fuafit, tenetur iege Julia de adulterio L. H multo magis poteft exceptionem facere. Sic quia fponfus ob fornicationem fponf« poteft inftituere a&ionem , ut a fponfa di ver* tere poflet, multo magis poterit excipere , ne eam recipere cogatur. Pariter maritus refpeftu uxoris adulterae. Fallit haec regula 1. in fpoliatione etiam a domino (nifi in flagranti) fa&a , quia fpoliatus ante omnia eft reftituendus c. 1. z. de reflit. [poliat. Fallit 1. in depofito, in quo depolitarius, licet illi aftio ad rem depo-fitim competat, deponenti exceptionem opponere non poteft. C. jin. de depofit. Et L n. cod. depofit i. LXXlf. Qui facit per alium, eft perinde , ac fi faciat per fe ipfum. Venficatur regula per fixionem juris , videlicet quando a&us (čfficiendus eft talis naturae , uc ejus exeeutio in alium transferri polTit v.g. folutio debiti fa&a creditori a debitore per tertiam perfonam, habet fe ex fi&ione juris, ac fi fafta fuiffet ab ipfo debitore , cum talis a&us fit transferibilis in alium. Secus dicendum, fi talis a&us in alium transferri nequit, v.g. contritio unius »t juftifiutiva non transfertur in alium. Univerfaliter k*c regu« «os K i52 )6& la non verificatur in adtibus perfonalibus. Videatur regula explanata LXVIII. LXXIII. Facium legitime retraclan non debet , licet cafus po-fle a eveniat, d quo non potuit inchoari. Htec regula procedit in adlibus natura perpetuis, matrimonio, profeffione Religiofa,beneficio. Et fenfus regula ell: quod debeant permanere in fuo robore actus faci i juxta leges, etiamfi poltea aliquid fuperveniat, quod fi antea, vel ab initio accidilfet, eorum validitatem impediviffet. Sic v.g. non dirimitur matrimonium legitime contradium per fu-perveniens impedimentum dirimens affinitatis dXc. Intelligitur autem hasc regula , nifi effedtus ejus , quod legitime fadlum eft, ad impoffibile redigatur, fic fponfalia licet legitime fint contradla, dif-folvuntur tamen per fubfequens cum alia matrimonium, quia fponfalia in eum cafum deveniunt, quo eifedum fortiri nequeunt. Fallit hac regula in iis, quas caufam fucceffivam habent, ut v.g. dif-penfatio ob imbecillitatem , qua ceflante , illa ceffat. LXXIV. Quod alitui gratiofe conceditur , trahi non debet ah aliis in exemplum. Hasc regula concordat cum regula VII. XXVIII. fuperius explanata. LXXV. Frufira /ibifidem quis poflulat ab eo fervari, cui fidem d fe prxfiitam fervore recufat. Senfus regulae efi .• quod leges privatas, quales funt contractus, etfi abfolutiffimis verbis exprimantur, conditionate tamen obligent inter fe contrahentes, ita ut ab uno fradto contraditi, vel non fervata illius conditione,alter neque ex padlo illi fervare fidem teneatur, etfi fides addidta jure jurando fit addidta .’ quilibet enim contradtus hanc tacitam involvit conditionem .' flabo contradtu , modo alter fidem a fe promif-fiam fervaverit: Et procedit regula, etfi caufa , vel neceffitate impeditus quis non fervet fidem. L. Ex condutto 15. 6. ff. locati. Hitic in tranfadlionibus, fi quis cum aliquo tranfegerit fub conditione v. g. aliquid dandi elapfo anno fi tranfadlarius non folvat elapfo tempore prasfixo , potefi: tranfadlor elapfo tempore recedere a tranfadlione, & litem fidem frangenti movere. Fallit hasc regula in contradiu cum pupillo fine authoritate tutorisinito L. Julianus 13. §, 29 f. de adlion. empt. hunc enim contradium pro libi- f tu frangere potefi pupillusr alter vero eundem fervare teneturI & f «te x 153)(s# £c hoc in favorem aetatis pupillaris a jure fpecialiter fancitum eft quod cum emens a pupillo fcire potuerit, & debuerit, f’bi impuv tare debet, quod cum illo fine authoritate tutoris contraxerit. LXXVL Delicium per fon ce non debet in detrimentum Ecdefice redundare. Senfus regula: eft : ob unius membri, etiam capitis, deli&um cujtilcunque flatus five Ecclefiaftici, live faecularis , noiv debet gravari Ecclefia , 11 eque communitas •* adeoque non tenetur Ecclefia , aut communitas damna exinde illata, vel lectita refar-cire, aut paenam aliquam fubire, nec damnum fibi illatum fu itinere : quia delicia Tuos debent tenere authores. C. Ouitfroit. z& de bis, qua a majori parte capit, jun&a L. Sancimus. 22. c. de p£'ms,-H;nc res Ecclefia; cujufdam Epificopi ex deli&o depofitvi Ecclefia; reddita fuerunt , ut habetur Can. Si Epifcopum. 3. cauf. 16. q. 6, H‘ric damnum per Abbatem , Generalem, Provincialem, Priorem,, vel uibditum alter i cau fatum , non debet a Monafierio refarciri: v.g. non tenetur Monafterium dedepofito, quod fuperior fufee» pit cuftodiendum, fi pereat, vel deterius fiat .* nifi depofitum ver» furnfit in titilitatemMonafteriijVeJ ex eo fa&um fit locupletius. Hasc regula etiam extenditur ad Procuratorem producentem falfil inftru.' mentum,ac fi effet ab ipfo Superiore confedum. C. Cum venerabilis 6. iT. ad hac. de Except. Fallit hxc regula in de!i£iis omiflionis a Superiore , vel aliis perfimis fa&is, haec fiquidem etiam Ecclefiae praejudicant arg. can. Placuit 15. cauf. 16. q. 3. Item c 1. <£f feqq. de Prtfcript. Hinc delicium Praelati omittentis repetere rem Ec-clefiafticam, nocet Ecclefia; eatenus , quatenus contra eundem debito tempore currit pra;fcriptio. Fallit etiam , quando Praelatus delinquit cum confenfu capituli, & communicato Concilio arg. C. cum Dilečlus 2. de or din. cognit. LXXVIt. Rationi congruit, ut fucccdat in onere , qui fubflitui-liir in honore. Senfiis fegulas eft : quicunque alicui fucccd t indi-Jtiifate, vel alio munere honorifico, eidem etiam fuccedit in one-W j fi ii obligationibus annexis , eafque uti Antecellor adimplere y & pr&ftare tenetur. Sic Prailatus , qui fuccedit in honore, fuccedit etiam in onere folvendorum debitorum, a Prxlato antecelfore hi urllitatetn Ecclefi-e,Sc com'munitatis contraflorum. Excipitur, ®ifi Oilus, vel condicio onerofa adh %. 6Y. LXXXII. Qui contra jus mercatur, bonam fidem prrffumitur ndn habere. Contra jtis mercari cenfetur omnis ille , qui contra priefcriptum legis fi ve divins, five humana:, live Canonicar, fi ve Civilis, ejufque prohibitionem procedit, & agit, five in emptio-* fie,five in venditione , five in prajfcriptione , &c. & cenfetur mala' fide procedere. Sic contrahens cum pupillo fine authoritate tutoris,-quod a lege prohibetur , etiamft adfit ignorantia, non poteft prae-fcribere contra pupillum, quia mala fides priefumitur, & ignoran-' tia juris non excufat: fecus foret, fi haberet taliter contrahens igno* fantiam fafti, putans- eum effe puberem. L. Pro emptore x. §. 15. Pro emptore. LXXXIII. Bona fides nori patitur, utfemel exaffum iterum exigatur. Senfus regula; eft: Creditor, qui folutionem debiti jam feni el petiit,. & obtinuit, eam ulterius petere f feu exigere bona fide,> feu bona confcientia non poteft Fallit hasc regula , quando una exa&ione, & prajftatione debiti non eXtinguitiir ulterior obligatio! ejusdem , uti v. g. patet in exa&ione tributorum , vectigalium certis temporibus , vel toties, quoties currus onerati tranfeunt, per« folvendorum. Fallit etiam in caufa dotis, hanc' enim fertiel acceptam } fecundo nubens filia denuo exigere potefi, ii prima vice vi pa&i ad patrem rediit. Authent. fed quamvis. C. de Rei uxor. a£l. LXXXIV. Curii quid uria via prohibetur alicui , ad id alia non! dfbei admitti* Seafiis fegul# efl: quando* aliquid abfoltite, uni? u' i n** vM/alltex , & manente caufa perpetua prohibetur, fi mili ter omnis •via , čc omne id , per quod immediate pervenitur ad illud , prohibetur. Sic Pater non poteft adminiftrare bona a Matre filiis religa, fi ipfa in teftamento prohibeat, ne Pater tanquam Pater admini-ifxet, volens filios efle emancipatos, nec ut Curator ea adminiftra-re valet. L. [cire oportet 21. Jf. l jf. dc Tutor. (3 Curat, datis. Pariter quia Praelatus ele&us adminiftrationi fe ingerere nequit ante confirmationem C Nofli. .9. .de Elpft. nec fub titulo oeconomi, vel procuratoris res adminiftrare valet. C- Avaritia. 5. de Elccl. in 6, Item prohibitus rem aliquam alienare, etiam prohibetur in pignus obligare. Fallit ha?c regula tunc, quando aliquid eft prohibitura non /Impliciter Sc ratione fui, fed quoad certam viam duntaxat, vel modum acquirendi prohibitum, quia per aliam viam, & modum pervenire ad illud licite, & yajifle quis poteft. Sic licet Epifcopus jam alligatus alicui Ecclefiae prohibeatur aJiam Ecclefiam aflume-re via eledionis, non tamen prohibetur via poftulationis. C, fi». de poflidat. Pral,at. Pariter licet prohibitum fit, ne Clerici illegitime nati ad pr&laturas eligantur, tamen via poftulationis ad eandem pervenire poflunt. C. Innotuit 20. de Eleft. LXXXV. Contrarius ex Conventione legem accipere dignofcun-fur. Senfus regula? elt: Contrarius determinatam formam fortiun-*ur ex partium contrahentium pacto, & voluntate. Unde qualiter , quo modo, quo tempore, quo loco , quibus fub conditionibus Contradus aliquis obliget, dependet ex lpeciali contrahentium pa-&o, feu conventione , qua legem mutuo obligantem libimet imponunt. Sic efto Depofitarius ex legibus de dolo, & culpa lata tantum teneatur , fi tamen partes conveniant, poteft obligari etiam ex leyi , & leviffima culpa: imo etiam de cafu fortuito. Fallit hsec regula, quando Conventio contrahentium fit contra formam fub-ftantiaiem, jfeu effentialem Contraflus a jure prsfcriptam 3 feu fi eft contra jus commune , & publicum, arg. L, leges 7. C. de leg. conflit. Prine. Item £. Jus publicum 38. jf. de PaMis. Ideo regula debet inteliigi de conventione circa acridentalia : Sic quia de elfen-iia cujusvis contradus eft confenfus, quasvis conventio irrita habemur , ubi verus deeft coafeflfu*. Fallit etiam haec regula, fi con* ye»- tentio contrahentium eft turpis, vel re de turpi, inhonefta,aut im* poflibiii de jure , vel de fado. C. fi n. de Pačt is. LXXXVI. Damnum , quod quis fua culpa fentit, fibi debet non aliis imputare. Senfus regula eit: Damnum vel ja&uram lucri, quam quis fcnrir ex fua culpa vel caufa, quam ipfcmet libere prae-iuit, fibi & non aliis imputare debet: Sic fi Procurator indebitum folvit, fibi non domino damnum imputare debet. L.fi quis 23. ff. deKegot. gefiis. Pariter qui absque inventario hereditatem adit, ifldeque damnum fentit, fibi fuasque improvidentia, non aliis imputare debet. L.fin. C. de jure deliberandi. Item Clerjcus, cui primo vocatura Praebenda per fedem Apoftolicam fuit concefla, fi eam, jua; primo vaccat, petere negligit, fibi imputare debet, quod caren* tiam totius gratias incurrat C.fi Clericus u. de Prcebend. in 6. LXXXVII. Infamibus port & pcrfonas infamia no-fatas flori recipit. LXXXVIII, Certum efl, quod is committit iri legem, qui legit verba coriiplefteris, contra legis nititur voluntatem. Senfus reguls efl: Contra legem delinquit , verusque transgreffor legis habetur, qui voluntatem, mentem , feu intentionem legis, live potius legislatoris fufficienter perfpečlam habens, contra ejus mentem fraudulenter interpretatur, & obfervat legem. Sic fi prohibitum fit, ne evehatur frumentum e Provincia , evehens farinam utique contra fegem facit, vel in fraudem legis. Item U fu rarius non quidem i: pecunia, fed in re alia ufuras accipiens , in legem peccat. Quaeritur ; quomodo differant a Regulis Juris proverbia? % in hoc; quia non ex jure, fed ex confuetudine, communique horni num opinione fidem & affenfum meruerunt proverbia: & ide: vim regulae juridicas nori obtinent, licet ad caufarum decifioneni allegari flori prohibeantur ; quemadmodum’ ipfi met Jurium conditores allegare confueverunt, ut conflat ex cap. Etfi Juddos 13. de ]*• ffais i Ubi Innocentius III. de Judaeis ad hofpitium noflrum receptis alferit: Eam ab illis retributionem impendi, quam (juxta vagare proverbium ) mus inpera yferpens in gremio, 4$ ignis in finufuu sonfnevernnt hofpitibus exhibere, Aliisque pluribus locis. Abbreviatur# titulorum* m JURE CANONICO. FfM Libri Decretalium Gregorii IX» TituliXLIH 1.- De fum. Triri. & fid. ca. lege de fu »ima Trinitate , 6e fide Catholica' 13. De Conflit, lege de Conflit irionibus. 311. De Refcript, lege de Refcri- IV. De Confue. lege' de Conliif-tudirie. V. De poflu/a. Prae. lege' de pofb latione Pra;latorum. VI. De Efe. & ele, po. lege de Eltf Ahne? ČC ckdi potefkte, VII« I VII. De Transla. Epi. lege de Translatione Epifcopi. VIII. De Aut. & uCu pal. lege De Authoritate, & ufu palii. IX. De Renunc. lege De Renuntiatione. X. De fup. neg. Prte. lege De fup-plenda negligentia Pradatoru. XI. De Temp. Ordi. & qual. or-din. lege De temporibus ordinationum, & qualitate ordinandorum, XXI. De Biga. non ordi. lege De Bigamis non ordinandis. XXII. De Cie pe. lege De Clericis Peregrinis. XXIII. De off Arch. lege De officio Archidiacoai. XXIV. De off. Archipre. lege De officio Archipresbyteri. XXV. De off. Pri. lege De offici® Primicery. XXVI. De off Sa. lege De officio SacriiIte. XII. De feru. in or. fa. lege De XXVII. De off. Cuf. lege Deof-Scrutinio in Ordine faciendo. | Scio Cultodi#. XIII. Deordi. ab Epi. qui re. lege XXVIII. De off. Vic. lege De of- De ordinatis ab Epifcopo, qui renuntiavit Epifcopatui. XIV. De ALta. & quali. & ord praffi lege De ALtate, qualitate & ordine prafficiendorum. XV. De Sa. unc. lege De Sacra Unriione. XVI. De Sa. non ite. lege De Sacramentis non iterandis. XVII. De Fil. presby. ord. vel non. lege De Filiis Presbyterorum ordinandis, vel non. XVIII. De fer. non ordi. & eor. Manum, lege De fervis non ordinandis , & eorum Manumif-fione. XIX. De ob. ad Rati. ord. vel non. lege De obligatis ad Ratio • cinia ordinandis, vel non, ficio Vicarii. XXIX. De off. & po. Jud. dei. gs Deoffiuo, & potellate Judicis delegati. XXX. De Off. Ie. lege De offici® Legati. XXXI. De off. Jud. or. lege De officio Judicis Ordinarii. XXXII. De off. Jud. lege De officio Judicis. XXXIII. De Maj. & obe. lege D« Majoritate,& Obedientia. XXXIV. De Trev. & pa. lege De Trevga , & Pace. XXXV. De Pac. lege De Paffis. XXXVI. De Tranfac. lege De Transaffionibus. XXX VII. De Poff.ullege De Po-ftulando. XX. De corp. viti. ord. vel non. XXXVIII. De Procur. lege De lege De corpore vitiajtis ordi-1 Procuratoribus. a§adis 4 vel non» 9 XXXIXt m x 160 x m X. De Or. Cog. hge: £)e Ordine 3TXXTX. De Svndi. lege De Syndico. X L. De his, quas vi, me ca«, fi. lege De his , quse vi y metusve caufa fiunt. XLI. De in integr.re.%fDe in in-teg rum Reftitutione. JSTLII De AJien. ju. mu.cau. fur. lege De Alienatione judicii mutandi caufa fačta. 3tLIII. De Arb. lege De Arbitris Sccundf Libri Decretaij um Gregorii IX, Tituli XXX. I. De Judi. lege : De Judiciis., II. De fo. compe. lege ■ De Foro competente. III. De Li. ob. lege : De Libelli oblatione. IV. De Mu. pe. lege : De Muttiis Petit onibus. V. De Li. Contes. lege" DeLitis Contellatione. .VI. Ut li. non contes. non proce. ad Tefti. rec. vei ad fent. de£ lege ;U t lite non conteftata non procedatur ad Teftium receptionem* vel ad fententiam definitivam. Vil. De Ju. calom. lege De Juramento Calumnias. VIII. De Dila. lege - De Dilationibus. IX. De Fer. lege / De Feriiš, cogmtionum. XI. De Plus peti. lege •' De Plus Petitionibus. XII. De Cau’. pof & prop-lege De Caufa PoiTelfionis , & Proprietatis. vlil. DeRefti. fpol lege : De re-ftitutrone fpoliatorum. XIV. De Do. & Contum, lege> De Dolo & Contumacia. ■{V. De Eo, qui mit. iii po L caii- rei fer. lege ■ De eo , qui mittitur in poffeffionem caufa rei fervanda?. XVI Ut li. pen. nil. inn. lege: Ut lite pendente ml innovetur, XVII De feq. polfef. & fruc.%e. De fequelhatione Pofleflio* num,& Fruftuum. XVIII. De Confef. lege : De Con-feffis. XIX. De Proba. lege : De Probationibus. XX. De Tea. & Atteft. lege : De Teitibus, & Atteftationibus. XXI. DeTeft. cog. vel non. lege> De Tertibus cogendis,vel non. XXII. De fi. inffru. lege : De fidc in/trumentorum. XXIII. De Prajfum, lege : De Prajfumptionibus. XXIV. De Jurcjur. lege : De Jv-rejuran do. XXV. De Excep. lege ; De Ex* ceptionibus. XXVI. De Prtefcript. lege : Praefcriptionibus, XXVII. De fen. & re jud. lege: De fententia, & re judicata. XXVIII. De A p. recuf. & rela. lege : De Appellationibus , Re-cufationibus ,& Relationibus. XXIX. De Cler. peregri. lege : De Clericis Peregrinantibus. XXX. De Confir. uti. vel inuti. lege: De confirmatione utili,vel Inutili. Tertii Libri Decreralium Gregoni IX. Tituli L. I. De vi. & ho. Cie. lege ' De vita 6c honeftate Clericorum. II. De Coha. Cie. & Mu. lege De cohabitatione Clericorum , & mulierum. III. De Cler. Conjug, lege : De Clericis conjugatis. IV. De Cler. non refi.in Eccl. vel Pras. lege : De Clericis non relidentibus in Ecciefia, vel Pra;-benda. ' V. De Praeb. & dig. lege: De Praebendi s, 6c dignitatibus. VI. De Cler. agro, vel debil, lege De Clerico aegrotante , vel dc biJitato. VIL De-mfti. lege ■ De inftitutio-nibus. Vlil. De conref. Fras &Eccl .non y»c. lege: Dc cauveuione Pr»- bendae,&Eccefias nofl vaccantis. Ne Se. va. ali. inuo. lege ‘Ne Sede vacante aliquid innovetur. X. De his,quae fi. aPrae. fine Conf. cap. lege '■ De his , qua; fiunt a Pra;lato fine confenfu capituli. XI De his quže fi. a maj par. cap. lege: De his,qua2 fiunt a majori parte capituli. XII. UtEccI. beaef. fine dim. conf. lege : Ut Ecclefiaftica Beneficia finediminutione conferantur. XIII. De Re. Eccl. alie. vel noa lege: De Rebus Ecclefix alienandis , vel non. XIV. De Preča, lege De Precariis, XV. De Commo. lege '• de com* modato. XVI. De Depo. lege: De depofito. XVII. De Empt. & Ven. lege De Emptione, & Venditione. XVIII. De lo. & condu. lege: D® locato, ix condu&o. XIX. De Re. permu, lege :Dc Rerum permutatione. XX. De Feu. lege : DeFeudis. XXI. De Pig. 6c aliis caut. lege i De Pignoribus a & aliis cautionibus. XXII. DeFidejuf. lege • De Fide* julforibus. XXIII. De folu. lege: De folutio-nibus. XXIV. De Dona. lege: De d ona* tionibus. XXV. DePecu. Cie. leg” : De pe« culioCIcneorura. X XXVI. Del . IX. $XVI. De Teft. & uit. vol. lege: De Teftamentis, & ultimis voluntatibus. KXVII. De fuc. ab intes.lege: De fucceffionibus ab inteftato. KXVIII. De fepul. lege : De fe-pulturis. XXIX. DeParoch.& alie.Paroch. lege : De Parochiis,& alienis Pa-rochianis. XXX De Deci. primi & ob. lege • De Decimis, primitiis, <3t oblationibus. XXXI. De Reg. & trans, ad R e. lege: De Regularibus , & tranf-euntibusad Religionem. XXXIX. Decon. Con ju. \lege\ De converfione Conjugatorum XXXIII. Deconv. Infid. lege Dt converfione Infidelium. XXXIV. De Vo. & Vo Re. lege: De Voto,& Voti Redemptione. XXXV. De St a. Mo. de Can. Re. lege: De StatuMonachorum,& Canonicorum Regularium. ICXXVI. De Reli. Do. ut Epi. fint fubj. lege : De Religiofis Domibus, ut Epifcopo fint Tub- J XXXVII. De Capel. Mo. & alior. Relig. lege: De Capellis Monachorum, & aliorum Religio-forum. ?XXVIH. De jur. Pat. lege; De jure Patronatus. DsCeaf. esac. & pro- cu. lege : De cenfibus,exa£l:ionl-bus, c ejus effe&u. XLIII. DePref.nonBapt. lege! De Presbytero non Baptizato. XEIV. De cufto. Euch. Chrif, & alio.Sacr. lege: Deculfodia Eu-chariftise, Chrifmatis , & aliorum Sacramentorum. XLV, De Reli. & Ve. San. lege: De Reliquiis, & Veneratione Sanftorum, XL VI. De ob Je. lege ' De obfer« vatione jejuniorum. KLVII. De Pur.poft. par. lege! De Purificatione poft partum. XLVIII. De Ec. xdi. vel repa. lege j De Ecclefiis «dificandis, vel reparandis. XLIX. De Immu. Ec. coem. čc re. ad eas pert. lege: de Immu* nitate Ecclefiarum, coemeteriorum, & rerum ad eas pertinen* tium. L. Ne Cie. vel Mo. Cxc.neg. fe im* mis. lege : Ne Clerici,vel Mona« chi fajcularibui negotii* fe im* «ifceaat* Quar« Quart: Libri Dccretaliuir Gregorii IX. TituJi XXL I. Defpon.& matri. lege: Je fpon-falibus & matrimonio. II. De defpon. impu. lege : de de-fponfatione impuberum. III. De Član. defpon. lege : de Clandeflina defponlatione. IV. De Ipon. du, lege: de fponfa Duorum. V. De condi. ap. in defp. vel in ai. contr. lege ' de conditionibus appofitis in defponfatione, vei in aiiis contra&ibus. VI. Qui Cie. vel Vo. matrr. cont. pof.lege : Qui Clerici', vel voventes matrimonium contrahere podli nt. VII. De eo, gui dux. in mat. guam pol. per adul. lege .'De eo, gui duxit irt matrimonium , guam polluit per adulterium. Vlil. De con. lepro. lege : de conjugio leproforum. IX. De con. fer. lege: de conjugio fervorum. X. De Na. ex lib, ven. lege de Natis ex libero ventre. XI. De cog. fpi. lege : de cognatione fjpirituali. XII. De cog. le, lege; de cognatione legali. XIII. Deeo, gui cog. conf ux. fu*. lege e deeo j gui cognovit confanguineam uxoris fuse, vel fponfae. XIV. De confan. & af lege: de confanguinitate, & affinitate. XV. De Fri. & male. im p. eoe, lege : de Frigidis, & maleficatis, & impotentia coeundi. XVI. Demat, cont. con. interd. Ec. lege: de matrimonio contrado contra interdichimEcclefia:. XVII. Qui fi. fint legi, lege : Qui filii fint legitimi. XVIII. Qui raa. ac. pof. vel con. il.tefl. lege: Qui matrimonium accufare pofTunt, vel contra illud tefliftcari. XIX. De divor. lege: de divortiis. XX. De do. int.vi. & ux. & de do. pofl. div. refl. lege : de donationibus inter virum & uxorem, & de dote poft divortium reftt-tuenda. XXI. De fe. Nu. lege ■ de fecundis Nuptiis. Quinti Libri Decretalium Gregorii IX. Titulis XLI. I. De Accufi Ingu. & denun. lege: De accufationibus , inguifitio-nibus, & denuntiationibus. II. De carum, lege: de calumnia* toribus. III. De fim. & ne afi. pro fpf, exig. vel prom. lege : de Simo- XI nia, tih j Sc ne aliquid pro fpiritua-libijs exigatur,vel promittatur. IV. Ne Pr tel. vi. fu. vel Ec. fub ann. cen. conc. lege’ Ne Prelati vices fuas, vel Ecclefias fub anuuo cenfu concedant. V. DeMagi. &ne ali. exig. pro lic. doc. lege: de Magiftris, & ne aliquid exigatur pro licentia docendi. VI. De Judas. Sara. & eor. fer. lege, de Judasis, Saracenis, & eorum fervis. VII. De Ha;re. lege .' deHcereticis. VIII. De Schifin. & ord. ab eis. lege: deSchifmaticis;& ordinatis ab eis. IX. De Apofta. & reiter. bapt lege: de Apoftatis, & reiterantibus Baptifma. X. L)e his, qui fi. oc. lege: de his qui filios occiderunt. XI. De Infant. & lang. exp. /čge: de Infantibus > & languidis expolitis. XII. De Hotnic, vol. vel caf lege: de homicidio voluntario , vel cafuali. XIII. De Tornea. lege: de Tor-neamentis. XIV. De Cie. pug. in du. lege: de Clericis pugnantibus indueIJo. .XV De fagit. lege : de fagittariis. XVI. DeAdult. & itu. lege: de adulteriis, <5cftupro. XVII- De Rapt, incend. & viol. U •' de RaptorxbuS;iace«*, diariis , violatoribus Ecclefu-rum. XVIII. De Fur. lege: de Furtis, XIX. De ufur. /ege : de u furis. XX. De cri. fal. lege: de crimine falfi. XXI. De fort. lege de fortilegiis. XXII. De Collu. dete. lege ■ de collufione detegenda. XXIII. De delic. pu. lege ' de de-Udis puerorum. XXIV. De Cie. Vena, lege: de Clerico Venatore. XXV. De Cie. percuf. lege • de Clerico percuflore. XXVI. De maledi. lege: de male* dicis. XXVII. De Cie. excom. depo. vel interd. minis, lege■ de Clerico excommunicato, depofito, vel interdifto miniftrante. XXVIII. De Cie. non ord. mi. lege : de Clerico non ordinato miniftrante. XXIX. De Cie. per fal. prom. lege : de Clerico per faltum promoto. XXX. De eo, qui fur. ord. fui. lege: de eo, qui furtive ordinem fufcepit. XXXI. De Excef. Prae. & fubi lege: de exceflibus Pradatorum. & fubditorum. XXXII. DeNov. ope. nunc, lege de novi operis nuntiatione. XXXIII. De Priv. & Excef. Pri- 1 yiL m K 1*5 X *•» vil. lege : de Privilegiis, & ex-ceflibus PriviJcgiatorum. XXXIV. De Pur. can. /ege. d*, de Purgatione Canonica. XXXV. De Pur. vul. lege: dt Purgatione vulgari. XXXVI. De inju. & dam. da. le ge: de injuriis, & damno dato XXXVII. De pxn.lege.' de paenis XXXVIII. De Pten.dc Re. lege: de Pasnitentiis, & Remiffioni* bus. XXXIX. De fent. excom. lege: de fententia excommunicatio" nis. XL. De V.S. lege: de verborum Itgnificatione. XLI. De Rejur. lege;de Keg\i* lis juriš. llniverfim proinde in V. Libris Decretalium Gregorii IX. funt Tituli CLXXX- In Sexto Decretalium Bonifacii Papx VIII. funt Tituli LXXVII. In Clementinis funt Tituli LIL In Extravag. Joannis Papas XXII. funt Tituli XIV. In Extravag, Communibus funt Tituli XXXV. In feptimo Decretalium funt Tituli LXVIII. In Inltitutionibus Lancellotti funt Tituli LXXXXVIII. m X i« )r s» Qlf/EDAM ASSERTIONES EXPOSITA JURIS CANONICI DESUMPTA. Ex Libri I. Dccretalium Gregorii IX# TITULIS I.ET 1L l Promoti ad Beneficia Ecdeiiaftica Curam anima» rum annexam habentia , tenentur ad emitten. dam publicam Fidei Profeffionem intra duos menfes & die adeptae poflTeffionis, fine praevia monitione* JEc allertio duas habet partes r Prima eft : quod Promoti ad Beneficia Ecclefiaftica curam animarum annexam ha* bentia teneantur ad emittendam publicam Fidei Profeffio* 3lem intra duos menfes a die adeptae pofleffionis/ Secunda eft; quod ad eam teneantur fine praevia monitione* Quod primam partem concernit, oblervandum , quod per iy Fidei non intelligatur a&us ille intelle&us, quo affentimur firmif-lime veritatibus per Ecclefiam nobis a Deo propofitis : neque habitus fupernaturalis , ex quo ejusmodi ačlus eliciuntur ; fed intelli-gitur fumma quaedam, & ColJečtio articulorum fidei, leu veritatum , quas EcClefia non folum a nobis in fpecie credi cupit interius, fed etiam a Promotis ad Beneficia Ecclefiafiica curam animarum annexam habenda, provifis de canonicatu , vel dignitate in Eccle-fi a CathedraJi, ac promovendis ad Epifcopatus per publicam pro* feffionem exterius profiteri praecipit j quos Articulos, & veritates Concilium Trideiltirtum, & Pius IV. qui illud confirmavit, in certam formulam redegit, fecundum quam hodie profelfio fidei ex-Jerna, «Sc publica i praedi&is fieri debet, Hoc obfervato Ratio * Ratio I. partis eft nova difpofitio Concilii Tridentini fejf. 24. iz. de Reformat. Cujus verba funt: Provifi etiam de Beneficiis quibus cunque curam animarum habentibus teneantur a die adepta pojfejfionis , ad minus intra duos men fes , in manibus ipfius Epifcopit & eo impedito , coram Generali ejus Vicario , feu Officiali, Orthodoxa Jua fidei publicam facere profeffionem: 4$ in Romana Eccle-fi a obedientia fe perntanfuros fpondeant, ac jurent. Provifi autem de Canonicatibus , 4$ Dignitatibus in JEcciefeis Cathedralibus non. folum coram Epifcopo , feu ejus Officiali, fed etiam in Capitulo idem facere teneantur : alioquin pradiffi omnes Provifi , ut fupra , frullus non faciant fuos , nec illis pojfejfio fuffragetur ; Ergo Promoti ai Beneficia Ecclefiaftica curam animarum annexam habentia tenentur ad emittendam publicam fidei profeffionem intra duos menfes a die adepta: pofteffionis. Et intelligitur etiam hxc difpofitio Con-ciliideeo, qui et fi jam femel adepto tali beneficio Profeffionem fidei emiferit, ad aliud tale beneficium promotus fuerit, quod iterum de novo eam facere teneatur: cujus ratio eft ; quia Concilium /Impliciter pra;cipit, ut provifus de ejusmodi beneficio intra bime-ftre a die adepta; poffeffionis faciat profeffionem fidei, non diftin* Ruendo, an haec jam antea fuerit faci a: ergo nec a nobis diftin&io eft adhibenda , c. quia circa, zz. de Prtvileg. Item L de pretio , jf. de Publiciana in -rem a čl ion. Ob quam rationem etiam ille ad no» viter emittendam talem profeffionem fidei tenetur, qui beneficium tale jam pofleffiim dimifit, iterumque ad idem promotus eft , noft obltante priori profeffione fidei : cum & talis iterum abfolute provideatur de ejusmodi Beneficio. Quod autem ita promoti teneantur ad emittendam publicam fidei potfeffionem ( qua: eft fecunda pars affertionis ) fine praevia monitione. Ratio eft : quia tempus ipfum a jure ftatutum vicem monitoris habet, & pro facienda fidei Profeffione interpellat: arg. cap.fin. de-Locato. Ergo taliter promoti ultro fe fe tenentur offerre ad profeffionem fidei faciendam , absque eo, quod prasvia requiratur monitio. Imo ita £ S. Congregatione fuifle declaratum*» refert Garcias do Benef. p. 3. e. 3. n. 19, ■ •-* m m ta x so* ■ir. Quam tamen fidei Profefflonem etiam emittere pofi funt per Procuratorem, HJEc aflertio clare colligitur ex Can. optatum 4. difl.100. ubi Agrippinenfis Epifcopus arguitur, quod nec ipfe fidei Pro-feffionem propria fubfcriptione munierit, ncc aliquem, qui hanc jurejurando firmaret , miferit. Ubi fupponitur , Epifcopos mittere polle alios, illorum nomine Profeffionem fadturos. Et Ratio eft 1. quia quod quis facere potell per fe ipfum, etiam facere poteft per alium juxta Reg. 68. in 6. nifi Canone , aut lege prohibeatur: atqui Profeffio fidei nullo jure prohibetur edi per alium; imo per cit. Can. optatum fatis clare ita edi permittitur: ergo. Ratio eft 2 quia hasc Profeffio fidei nihil eft aliud, quam juramentum fo-iemne, quo affiimptus ad dignitatem , aut Canomcatum, aut be* neficium curam animarum annexam habens jurat Romana: Eccle-fix obedientiam, & fidelitatem: atqui juramentum ejusmodi edi per Procuratorem poteft, ut ex ipfo can. optatum 4. difl. 100. de-fumitur : 6c adhuc apertius liquet ex cap. in pertractandis 3. de juram. calumn. Et regula vulgata: qui facit-per alium, eft perinde, ac fi faciat per fe ipfum, ut habetur cap. 72. de R.)• in 6. Ergo. Dices 1. Quod haec Profeffio fidei non poffit edi per Procura* torem , bis declaratum eft a S. Congreg. Card. Et toties decifum eft a Rota: & quidem in una Carthaginenfi de Anno 1588. Ergo. $£. 1. Nifi declarationes S. Congreg. Card exhibeantur in for-ma authentica ( uti defa&o fa&um non eft ) effe apogrvphas. Et ii etiam in forma authentica exhiberentur , tunc explicandas forent, quod promotus non poffit pro mero fuo arbitrio nolle com-parere coram Superiore ad fidei Profeffionem coram ipfo deponendam: interim non legitur prohibitum, ne de Superioris quoque licentia, & confenfu Procurator poffit intervenire. Decifionibus Rotae opponitur alia decifio Rotas pofterior , in una Varmienfi Canonicatus 18. Julii 1608. contrarium tenens: ex qua deducitur illas non effie authenticas, alias Domini Rotae procul dubio eisdem more folxto aflurrexiflent. Dices Dices 2. Juramentum habet addita lisse verba: Sic me Detis' adjuvet, & hasc S. Dei Evangelia, ut refertur C. Ego 4. de Jurej. fed hxc verba non bene pronuntiari poffiint a Procuratore, curft ipfe non proprio, fed nomine fui principalis juret. ]#_. Etiam Jlibramentum hoc corporale prajftari poffe a Procuratore: non enim apparet, cur non ut cajtera, ita etiam Jia;cfinalia verba Procurator principalis fui nomine proferre vaJeat; imo juxta Can. Opia-tum 4. difi. 100. & Cap. In pertractandis 3. de juram. calumn. ita pofle fieri decernitur. Dices 3. Sa;pe ex fpeciali induito Sedis Apoftolic® defignatur certus Epifcopus , qui Profedionem fidei a noviter ad Epifcopatum promoto recipiat , ne is cum magno labore itineris , & expenfis cogatur Romam tendere: fed hac commiffione opus non foret, fi Pro* feflio fidei edi per Procuratorem poflet: quia laborem <5c expenfa$ jam evitaret , fi Procuratorem jam Roma; exiftentem conftkueret. Hoc folum probare, quod cautius agat, qui ejusmodi indultum impetrat, non vero quod neceflarium fit. Excipitur cafus, quo per ftatuta fpecialia Ecclefi®, vel Monafterii &c. Profeffio fidei perfonalis exigitur : fecus non. Ita etiam pra&icatur in no* flra S. Religione Auguftiniana Excalceata , ubi finito Capitulo Generali , aut Provinciali nomine noviter ele&orum Superiorum etiam abfentium Secretarius Capituli emittit ProfelTionem fidei. Dices 4.. Juxta C. Pafioralis de Judiciis. Principales perConx non per Advocatos, fed per fe ipfas facium in judicio proponere debent, ni-fi forte adeo fint indifcretae, ut earum defe&us de judicis licentia per alias fuppleatur. Item juxta L. poji mortem §. I. f- de Adopt. Abfens neque arrogare, neque adoptare, neque per alium ejusmodi folemnitatem peragere poteft. Item juxta L. z. Cod. de his , qui ven. cet. impetr. Adolefcentes, qui veniam a Principe impetrare volunt, debent ipfi per fe comparere , & fe viginti annorum metas impleviffe probare. Item juxta L. un. C. de Af~ fcrtioxe tollenda : qui in fervitute exiftens proclamat ad libertatem , debet hoc facere per fe, non per alium in polTeflxonem indu* cere debet. Item juxta L. accufatore jf. dcpubhjudic. Ad crimen publici judicii perfequendum, aut defendendum, Procurator intervenire non poteft. Item juxta Cap. quia Joannes iz.q. 5. C. Y rei a' ftlAtum. C. ad h qui intra duos men-fes Profeflionem fidei emittere neglexit * tenetur illam poftea, quamprimum poterit, emittere; fecus paenam hic& taxatam lui-turus tamdiil, quamdiu eam emittere diftulerit. Obfervandum 5, Confli tutionem Tridenti nam, poftquam fta-tuiffet , quod Promoti omittentes Profeflionem fidei, poft bime-ftre non faciant fruclus f uof # addidifle etiam ha;c verba : nec illis pojjejjio fuffragetur S qua? verba fic intelJigenda funt > quod nec tri- enna' ennalis pofleffio beneficii, Canonicatus , aut dignitatis fic promoti s, & fidei profeffionem omittentibus poffit quoad fru&uum aequi* fitionem elapfo bimeftripoft quam triennalem poffeffionem caj-teroquin ex vulgata Cancellari* regula contra Beneficiatos agi amplius nequit, Obfervandum 6. Taliter omittentes profeffionem fidei ex con-ftitutione Tridentina folum privari fru&ibus, non vero titulo, & proprietate fui beneficii .• imo fi illud integro triennio pacifice pof-federint, fe in eo contra quofcunque manutenere valent per regulam Cancellari* Apoftolicae de triennali pojfejfore. Pariter non privari tales voce in Capitulo, nec jure prascedenti* a die adepta; poffeffionis, nifi aliud obftet, prout a S. Congregatione declaratum refertur. Neque eofdem privari quotidianis diftributionibus, fi divinis officiis debite interfint, cum h* quotidianae diftributiones nomine fru&uum, & proventuum beneficii non veniant, cap. licet 3z. de prteb, Et non femel decidit Rota, &S. Congregatio. Neque obftat, quod etiam diilributiones quotidiana; fruftus Pr*ben-darum fint, 6c nonnifi de Praebenda provifis obveniant. Non inquam obftat : diftributiones enim in materia odiofa, qualis eft praefens, non veniunt fructuum nomine, cum exhibeantur Canonicis non tituli, fed praefentia;, & minifterii perfonalis intuitu. Excipitur : nifi omnes reditus beneficii in diftributionibus quotidianis confiftant; tunc enim: ne difpofitio Concilii fit fruftranea, etiam de illis eft intelligenda , cum tunc habeant rationem Groflac. Quoad 2. Partem Afiertionis: quod Promoti omittentes Profeffionem fidei in confcientia teneantur reftituere fručtus poft bi-meftreelapfum perceptos ante omnem fententiam Judicis declara* toriam. Rat'o eft i. Quia conftitutio Tridentinadicit :fru£lus no» faciant fnos' ergo nec revocabile quoddam dominium nancifcun-tur, quale faltem neceflariam foret, fi ante fententiam declara-toriam illos percipere polfent. Ratio eft 2.. Quia per prasds&a verba Concilium Tridentinum frudhium acquifitionem impedit; ergo dum illos percipiunt, rem alienam percipiunt & percipiendo detinent •’ atqui res aliena ante omnem fententiam reftitui delet: ergo. Contra hanc affiertionem. Dices i. Haec kx Tridentini eft lex pasnalis temporalis, & po- potitiva, fed lex pasnalis temporalis & pofitiva etiatii latas fenteri4-tiae non obligat ad fubeundam pasnam ante fententiam declarato* -riam criminis : ergo. maj. conflat, imprimis hasc lex Tridentinl >eft pasnalis temporalis, ut de fe claret. Etiam eft pofitiva, quia poftulat pro fui executione ačtionem aliquam, nempe reftitutio-nem fru&uum : ergo, min etiam patet •' ex hrg. c. cum fecundum 19. de H 1. Quaefitum R. quod Titius non fuerit obligatils emittere profeffionem fidei, antequam accepiffiet poffieffionem fua; Parochiae , etfi per eum fteterit poffieffionem non accepUfta Ratio Z 2> eft: qtuaTridentinumfolum loquitur, quodprovifi de beneficioCu-rato teneantur poft bimeftre a die adepta pojfeljionis profeffionem fidei emittere. Et Jice,t alias paria fint, provifum accepi(Fe poiTef-fionem.j vel per eum ftare, quominus illam accipiat, ut dicitur arg. c. Commijja 35. de Elett. in 6. Item licet Epifcopus 28. dt Frab. in 6. Attamen nifi fubditi obligentur parere prajcepto: lex fiquidem naturalis (quas certo confcientiam afficit) di&at, quod fubditus obfervare debeat , quas legitime a legislatore jubentur. Imo fi juxta A poft. AdEphef. 5. & 6. Uxor marito, liberi parentibus, fervi Domino in Confcientia parere , ac mandata, quse in privatas folam familias emolumentum vergunt, exequi tenentur; quanto magis fubditus in coa- z 3 fcien* m 5( ih % m Icientia tenebitur obtemperare Prmcipurti legibus in Reipubliese ii ti lica tem conltitutis ? Denique, ne fubditi temere vel legem occulca improbitate, ac clanculariis transgreffionibus, quas a pasna im-ttmnes fore confidunt, eludant (non enim inane & biforium imperium ej]e debet > L. ult.ff-. ne quid in loco pubi.) 'vel audacipres libere, & aperte praevaricentur , vinculo confcientia; funt coercendi. Dices x. juxta Apoft. Paulum i. Timoth. i. v. 9. Juflo lex non eft pofita: ergo iis faltem, qui juftitiam per baptifmum adepti funt, Jex in confcientia obligans imponi nequit. 2. Juxta S. P. Aug. peccatum definitur, di&um , facium , vel concupitum contra, vel pra;ter iegem Dei: ergo qui transgreditur legem hominum, non peccat. 3. Inferior nihil poteft in foro fuperioris: forum autem confcientias eft forum fuperius, utpote Dei, qui folus cognofce-re poteft ea, qua; in confcientia alterius geruntur: non vero ho* jno: ergo. 4. Pasna peccati mortalis eft infernus: fed homo non jpoteft talem paenam imponere: ergo. 5. Poteftas politica eft temporalis, & pacem Reipublicae externam tantum pro fine habet: fed ad hoc non eft neceffaria obligatio confcientiae, utpote interior, & Bonum cujusque proprium attendens : ergo. ad i* Jufto non tfle legem pofitam ut invito ,&tanqiiam Onus ; quia non metu pas1-•nas, fed charitate ad illam obfervandam allicitur* Ad 2. Veri (Ii* anam elfe illam definitionem peccati; nam licet aliqua peccata fint immediate contra legem humanam > mediate tamen funt contra legem Dei prascipientis legitimo Superiori parendum. Ad 3. Per pe* .ram inferri, legislatorem humanam obligare non polfe in Confcien* tia: alias nec maritus , pater, dominus in Confcientia poftent obligare. Licet erga legislator politicus ( nam aliud eft de legislatore Ecclefiaftico) direčie non poftit obligare in Confcientia, aut fu b pasna inferni, bene tamen indire&e, quatenus nimirum mandato ho-ininis conjun&um eft praeceptum Dei jubens fub pasna inferni obe-dire homini; ea ergo obligatio provenit a jure naturali ac divino, quo utroque jubemur juftis prasceptis obtemperare. Per quod patet ad 4. Ad 5. Bonum politicum fundari debere in bonitate morali» cum utique & ad pacem exteriorem, ac felicitatem tempora* lem Reipublicae tuendam cives confcientia obftringantur, Di. Dices 2. Obligatio legis pendet a voluntate legislatoris: ergo fi legislator non exprimat obligationem in confcientia, non cen» letur hanc imponere: nam ut dicitur C. contra eum 57. de Reg. Jur. in 6. Contra eitm pronuntiandum efl, qui legem potuit apertius dicere , nec dixit. Imo Ethnici legislatores nec unquam cogitant de tali obligatione: ergo. 2. Leges permittentes funt verae leges, & tamen non obligant; ergo. 3. Privilegia funt leges can. 3. difi. 3. & tamen non obligant: quilibet enim favori luo re&e renun-iBat •' ergo. 4. Confilium non obligat : atqui lex elt confilium ; quia lex quandoque non praecipere, fed confulere videtur, uti patet in C. comicum 16. de fponfal. ubi de eo, qui cuidam per ver* ba de prasfenti intra biennium matrimonium jurato fpopondit: dein privata lege duftus ad frugem melioris vita2 fufpirat, refpott-dit Alexander III. quod tutius fit ei, religione juramenti fervat a , prius tontrahere , & poflea fi elegerit, ad religionem migrare. Ergo 5. Conftitutiones plurium religionum, uti & noftras Auguftinia-na; Excalceatas, funt leges , nec tamen ad culpam obligant •* ergo. $£. ad i, Obligationem legis quidem pendere a voluntate legislatoris quoad exifientiam : hoc elit, ut lex exiftat, vel non exiftat., cum ponere, aut non ponere, vel etiam revocare legem poflit: non tamen quoad effentiam: fuppofito enim , quod eam velit exifterc# ex lege divina , ac naturali confequente neceffario obligabitift cOn« fcientia. Et cum lex naturalis etiam Ethnicis non defit , falten* implicite & virtualiter cogitant de obligatione conlcientiaj, hoc ipfo nimirum, quod juftam legem promulgent. Adeoque licet Princeps non intenderet per legem Aiam obligare in confcientia , tamen re ipfa lex obligaret, non quidem ex intentione Principis Jegem ferentis, fed ex voluntate Dei prajcipientis obedire fuperio-ri: cum juris naturalis, & pofitivi Divini lex fit : omni fuperiori legitime praecipienti obediendum effe. Ad 2. Leges permittentes in tantum obligare , in quantum latenter habent admixta praecepta , fine quibus non pollet intelligi permiffio. Hoc indicat Gloffl in L. legis virtus 7. ff. de LL. qua; utitur exemplo L. 1. C. de jur. & fati, ignor. ubi militi permittitur uti exceptionibus poft fententi-am contra fe latam ob fuam ignorantiam : nam illa permiffio le-» gis obligat Judicem , ut tales exceptiones admittat. Unde lex per» x I&4_)( §<|» - ifrieeens no» quidem obligat eum , cui aliquid permittitur: obligat tamen alios; ne eum jure permiffo privent, aut impediant. Hinc permiffio proprie tantum eft lea refpeftu aliorum, cui per-miHio non favet. Ad 3. Eadem eft refponfio ; nam etiam o-bligat alios, ne privilegia tum impediant uti fuo privilegio. Imo Gloffam in di&um Can. 3. fentire, privilegium fecundum quid, non autem veram legem effe. Praeterea diftinguenda funt privilegia : quaedam funt concella intuitu alicujus boni communis, quibus privatas perfonas renuntiare non pofliint. C. fi diligenti iz. de foro compet. Privilegio fori Clericus renuntiare non potefl. L. Jits pubi. 38. jf. de paSlis ■' Jus publicum privatorum patiis mutari non potefl. Alia funt privilegia concefli intuitu privati commodi ipfk-rum perfonarum, vi quarum certe privilegia leges dici non pof-funt, licet refpeflu aliorum, ne eas in ufu fuorum privilegiorum turbent, revera ieges dici poffint. Ad a. Nomine legis interdum comprehendi totam difpofitionem feu providentiam legislatoris circa gubernationem fubditorum, & fic ad illum pertinet non tam praecipere, fed & confulere, ut faspe obfervamus in lege Canonica^ Evangelica: eoque fenfu non male dicitur legem non modo prascipere , fed etiam confulere, quamvis revera id non faciat ut lex , feu formaiiter, fed concomitanter. Imo quandoque legem confulere unum effe&um, alium fequi , nimirum, ut illud opus, quod confulitut, jure prohiberi non poffit, nec tanquam malum refutari, & quoad hoc dici polfe, legem illam retinere vim legis, & obligare. Ad 5. Conftitutiones ejufmodi elfe medium quid inter legem, 6c confilium : a Confilio habent, quia non ligant; a pra:ce-pto j quia procedunt modo imperativo. Dices 3. Lex pure pamalis datur : fed hxc non obligat ift con-icientia ; ergo. I. neg. maj. quia lex pure pasnalis in fenfu proprio 3 & ftri&o accepta nulla exiftit, imo neque ell poffibilis. Ratio eft .• quia lex quascunque vel prascipit aliquid, aut prohibet, dire&e vel indire&e, explicne vel implicite , formaiiter aut virtua-liter? vel nihil omnino prascipit, aut prohibet ? fi primum; jam non eft amplius lex pure pasnalis, fed mixta, non tantum obligans ad pasnam , fed etiam ad faciendum quod eft prasceptum , & omittendum quod eft prohibitum, ut per fe patet : nam transgreflio mx »«s x m legis prohibentis, aut praecipientis, noii eft lex mete pasnalis, ut ©mhes fatentun Si autem nihil omnino nec direde, nec indire&e prascipit, aut prohibet, nulla omnino datur transgreffio legis, nul-la prorfus culpa, nullum delidum : ergo neque poteft puniri pas-na proprie dida. Sic v.g. fi venatio nullo modo eft prohibita, fe-ripeta nullam legem eft transgreffus, nullum omnino delidum, aut quaft delidum commifit, confequenter nuliam omninoculpam contraxit : quomodo itaque meruit pasnam ? quid pasna dignum commilit ? quid in eo punitur ? certe orimis pasna fupponit aliquam culpam, alias pasna eft injufta ; nam juxta L. 131. ff. de V. S. pasna eft noxa, delitiorum , & peccatorum vinditla , coercitio : inde tritum illud: fupplicium eft pcenapeccati. Ergo nulladaripo-teft rationabilis lex mere pasnalis, utpote quas puniret adionem permiflam , & licitam , confequenter innocentem, ftne omni deli-do, & culpa. Neque dicatur, quod lex mere pasnalis fupponat culpam, non quidem in genere moris, feu theologicam , qua Deus offenditur,fed juridicam,& politicam , qua in regulas politiae peccatur. Non inquam dicatur; nam ubi nihil prohibetur, aut praeripitur , ibi nulla negligentia aut incuria intercedit. Prasterea reatus pasnas nequit excedere reatum culpas: ergo nequit in confci-entia reus efle pasnas, qui in confcientia non eft reus culpas: ergo. R. 2. Dato quod detur lex pure pasnalis , hasc non eft proprie lex, fed tantum fecundum dici. Poteft ergo Princeps, aut refpublica. ftatuere, ut qui v.g. exportat frumentum, certam pecuniam foivat * & quamvis exportans taxatam teneatur folvere pecuniam: hasc tamen folutio non habet rationem pasnas proprie fumptas, licet lia* beat rationem pasnas improprie, ac Jate talis , accepta pro quocunque incommodo, vel damno jufte fubeundo, & lic nullam fupponit culpam. V. Lex Ecdefiaftica poteft praecipere dire&e ačhim mere internum, P&obatuf 1. Ecclefiafticd, & Civilis poteftas, cum fint diverfi ordinis, differunt effentialiter: non quidem ratione caufte ef- A a fici- ^cientis , cum utraque a Deo proveniat, atque in perfona Summi ^Pontificis , qui fimul fupremus Paftor , & Princeps eft, coadunentur : fed ratione caufae finalis; dum poteftas Regal.*s ad externam, .& politicam Reipublicaj incolumitatem / Sacerdotalis ad internam, fpiritualem, & aeternam beatitudinem ordinatur: quod aperte de-inonftravit Innocentius III. c, 6. de Major it. ^obedient. Item Nicolaus Papa inCan. cim ad verum 6. difl. 96. Ergo cui conceffus nivit nivit dire&e a&us pure internos : ergo poteft. aftt. prof\Concij?-Trid. felf 13. in decreto de S. Euch. Interdicit.’ ne quis aliter credat de S. Euchariflia. Innocentius XI. mandavit in virtute S. obe-dientias, ne quis ullam ex 65. propofitionibus ab eo damnatis in praxim deducat: multas autem ex iliis concernunt a&us mere internos , v.g. fidem internam, fpem, dilectionem Dei, & proximi. Hoc ipfum prohibet etiam Alexander VII. in damnatione 33. Pro-politionum. Innocentius X. in Bulla damnationis propofitionum Janfenii mandat, ut nemo aliter fentiat: atqui fentire eft a&us mere internus : ergo. Denique Clemens XI. in Bulla Vineam Domini Saba-otb decernit, non fatisfieri praecepto Ecclefiaj per filentium, fed requiri, ut etiam interius obfequantur, & propofitiones Janfenii in animo pro vere htereticis habeant .* hanc efle veram orthodoxi hominis obedientiam , etiam interius obfequi. Qui aliter fenferit ,> tanquam Apoflolicarum conflitutionum transgrejfores habendos efle ac onlnibus cenfuris in hasreticos latis fubjacere. Hic Obfervandum pro neceflaria notitia : Janfeniflas^ ne ab Eccle--fia feparentur, & tamen dodtrinae Janfenii adhasrre poffint, variis technis ac figmentis Pontificia decreta eludere conatos efle. Modo quippe dicebant , propofitiones: illas 5. in libro Janfenii non repe« riri, aut faltem non in eo fenfu , in quo funt damnata; .* modo aliis confiftis interpretationibus elabi tentarunt. Cum autem SS. Pontifices novis mox cortflitutionibusac decretis confeflim nova eorum effugia eliderent , tandem dicebant : Decretis Pontificiis fatisfieri per obfequiofum filentium, ut ipfi vocabant: ad obedientiam Apoflolicis conftitutionibus debitam non requiri , ut quis propo-fitionesjanfenii ut ha;reticas interius damnet,fed fatis efle,fi de iisni--liii Joquatur , aut exterius manifeffet. Quocirca Clemens XI. anno 1705. edita Bulla Vineam Domi-xiy etiam hoc effugium praeludit decernendo, non fatisfieri con-‘ ftitutionibus Pontificiis per ejufmodi filentium:: fed propofitiones; Janfenii vere interius in animo efle habendas' pro hieveticis : hanc efle veram obedientiam voci' Ecclefiae interius obfequi; qui fecus fecerint, tranfgrefTores efle Conflitutionum Apoflolicarum ominibus hžereticofum pasais obnoxios.- SI dicatur I. Pontifices fic tantum declarafle legem natura' Ijem, aut divinam, contra quam pugnant propofitiones Janfenii; non yero exinde probari eos prascepifte a&us mere internos.' Contra eft i. Licet illas propofitiones fint contra jus divinum, ramen etiam Ecclefia vere illas prohibet, & interius etiam in animo pro hasreticis haberi jubet, requirendo obedientiam decretis Pontificiis prasftandam, fit adjiciendo pasnam excommunicationis fransgrefforibus. Certe obedientia Ecclefix prte flanda prcefupponit prasceptum, aut legem Ecclefiae, fic tranfgreffor legis Ecclefiaftic* cfle non poteft, nifi detur lex Ecclefiaftica. Et quidem hasc lex verfamr circa aftus mere internos, nempe circa internam damnatio» tiem propofitionum Janfenii, fic judicium, quod fint hasretica:. Ergo. Contra eft z. Licet Lex divina, aut etiam naturalis eas propofitiones prohibear, attamen minime fequitur, quod non etiam ab Ecclefia fint prohibitae: ficut exeo, quod ea, quas in Decalogo con» tinentur, jure naturali fint prohibita, non fequitur, quod non e* fiam jure pofitivo divino, fit humano fint prohibita : idem enim a&us pluribus legibus prohiberi, aut praecipi poteft. Et Ecclefia guoad hoc obedientiam fibi vult prasftari: fit inobedientes dicuntur veri tranfgrehores Conftitutionum Apoftolicarum: ergo. Contra eft 3. Pontifex in eos, qui interius in animo propo* fltiones illas non habent pro.haereticis, licet externe nihil faciant, fed omnino fileant, pasnam excommunicationis decernit tanquam in inobedientes tranfgreffpres Pontificiarum conftitutionum , atqui hanc pasnam jus divinum, aut naturale non decernit.' ergo habe» mus hic humanam legem punientem aftus mere internos pasna prascife Ecclefiaftica. Si dicatur i. Ecclefiam hic foluma&us internos indirefte pro* hibere. Contra eft; Ecclefia prohibet illas propofitiones in animo foveri, & praecipit eas ferio in animo damnari etiam tunc, quando »ullus adeft aftus externus, quem prohibeat, aut prascipiac, aut puniat ; ergo non indire&e, fed dircftiffime aftum mere internut* pracipit, prohibet fic punit. Dices i, Innocentius JII. e. tua nos 34. de Simoni* ait: Nobii datum eft de manifeftis tantummodo judicare, Item Can. cogit at i& &f-dift, Paait, dicitur >' Nent» pttiiftr cogit tmnis $*n*m ' ergo. m)(th)(n* A c? i. Summum Pontificem in illo cap. ib« »gere cfe a<$# ,jflire interno, fed de adu mixto cum externo .* agit quidem ibi Pontifex de Simonin mcntali: fed negatur, quod detur Simonia pure mentalis : cum mentaJis non ea vocetur , qua; fola voluntate , aut propofito comittendi Simoniam conftat (nam voluntas Simoniai* committendi non eft fimenia ) fed debet omnis Simonia vel pa-ftum externum, vel dationem, aut acceptionem per modum pa,-ftionis continere: unde in ipfo textu fupponitur, cum prava in» tentione etiam dationem concurrere.* fonat enim textus fic : Si tamen is , qui talem donationem fecit , ea intentione ducatur, ut per' temporalia bona , qua offert, fpiritualia pojfit adipifei &c. ut adeo mentalis Simonia ea fit, qua nullum quidem exterius pa&umini-*ur, attamen aliquid temporale datur ea intentione, ut alter fi« ftum hoc donum paftionis inftar accipiat, atque in compenfatio-* nem viciffim beneficium , aut quid aliud fpirituale conferat: ergor cafus elt de a£tu mixto,ubi aftusinternus,& externus fimulre-» periuntur; cmn vero ipfi A A. concedant, ac concedere debeant, pofle ab Ecclefia legem ferri circa aftus internos externis jun&os*, certe relatus textus merito in ipfos A A. retorquetur, eifque re-fpondendi incumbit neceflitas. Attamen dire&e $. Ex hoc textu plus non inferri, quam Pontificem de internis, & quidem licet exterior a&us accedat, fi maligna intentio non fatis appareat, no* pofle judicare, feu difponere in forma judicii ( cum hasc teftibus f & inftrumentis egeat) bene tamen quod poffit de internis ftatu« ere in forma legis & conflitutionis, ad quam opus non eft ftrepitw forenfi, Neque obftat, quod Simonia puniatur pzni excommunicationis ipfo fafto independenter a fentenda judiciali incurren* da: ergo & in cafu pofito paena excommunicationis elfet lata iic Simoniam mentalem ipfo jure. Non inquam obftat: nam non cuivis Simoni« eft irrogata pasna excommunicationis lata: fententiac, fed tribus tantum Simoni« fpeciebus, de quibus in tit. de Simonia: inter quas non eft , de qua cafus habetur in cit. c. tua nos 34. ideo* fue tantum coercenda foret paena judicialiinde Pontifex dixit; non aliter fe de eifdem judicare, quam fi deli&um, & exceflus ef-(t manifeftus, cum de occultis judicium nequeat inftitui. Ad %, Nei»o patitur cogitationis p»nam, hoc eft, nem* a a 3 guni' .ftmitur propter cogitationem per fententiam fpecialiter in ipfura a? judice ferendam , potefl tamen puniri per fententiam ipio jure j^m univerfahter latam: v.g. in omries , qui propofitionem Janfe* nifticamin animo foverint. Unde Gloffa ad hunc ipfiim textum ait : faepius a&um cogitationis puniri,, ut haerefim internam. Prs* terea Gratianus Canonem illum defumpfit ex jure Civili, quod tantum loquitur de Aio foronon autem de- foro Canonico. Dices 2: Recla fidelium gubernatio debet efle humana, vifi* Bilis, & fenfibilis, ficut ipfe flatus Ecclefiae , & fidelium eft huma* nus , vifibilis,,& fenfibilis : atqui a&us pure interni funt invifibi* Ibs, & infenfibiles ' ergo a£tus pure interni non conducunt ad re* &am fidelium gubernationem adeoque inaniter pr&ciperentur. Ex hoc nimium probari: probaretur enim , quod a&us interni nec indirečle, & ut cum externis conjunfti ab Ecclefia prascipi pof-lent: nam ficut a&us internus ab externo feparatus non cadit fub fenfum ,, ita nec adtus internus cum externoconjunfius.- Num*-quid enim baptizare’, confecrare , abfolvere, orare poflum absque eo, quod nullam intentionem, & attentionem- habeam, eaque ulli hominum innotefcat ? 2. dift. maj. Recta gubernatio fide- lium debet efle- humana ,- vifibilis, & fenfibilis, fi fiat relatio>> & appellatio ad ipfam Ecclefiam gubernatricem’,» conc; maj. fi £at relatio, & appellatio ad fideles sfb Ecclefia gubernandos , neg. maj, Cum enim fideles non’ tantum corpore, fed & anima con* Hent; neque corpore, fed; anima pafci, ac dirigi prasfertim' in Ita* tu natura; elevatae a; Deo jubeantur certe’ dire&io, ac gubernatio ex parte fubditorum’ fidelium potius infenfibili, quam fenTibili mo* do exerceri debebit v licet' quoad5 caufam efficientem, feu Ecclefiam dire&ricem ejus dire&io fenfibili modo , adeoque legibus' Ecclefia* Ilicis non in mente retentis , fed publice’ promulgatis infiituenda fit : cujus tamen" dire&io’ ad aftus internos etiam fe extendit. In* flantia efl de Sacramenris, quas etiam in flgnis' externis inflituta funty effeftus' ramen mere internos pariunt. Nec obflat, quod fr His intrinfecus, & proximus re&ae fidelium gubernationis fit bona conftitutio externa, ac fenfibilis communitatis:- quia hic finis efl Cantum inadasquatus, non'adaequatus: finis enim adaequatus legis , BcciefiafUc* aadoq.ue rečtae guberna tignis fidelium eft bona conlii- I tutio tutio communitatis Ecclefiaftica tam in-quam externa: fideles«* nim petunt gubernari ad finem felicitatis aeterna; non tantum per aftus externos , fed vel maxime per a&us internos. Unde etiat* Ecelefia licet iit corpus vifibile, principaliter eft corpus etiam my* fticum. Dices 3. Si finis proximus legis Ecclefiaftica effet fpiritualis fidelium perfeclio, & fiipernaturalis beatitudo, fequeretur, non fore diftincUonem intrinfecam ( fed folum extrinfecam ex caufa effi-ciente) inter Jegem Divinam, & Ecciefiafticam: cum & poteftatem non habet. Et licet inferior in foro fii-perioris nihil poffit, excipi debet, nifi ipfe Superior inferiori concef-ferit, Uti Deus Pontifici. Ex his Colligitur Djfpariras inter poteftatem Ecclefiafticam , & Politicam: illa fiquiderii pro fine habet redam gubernationem Eccle-liafticas reipublicas in ordine ad finem fupernaturalem , beatitudi-nem liempe sternam : ad quem finem adus interni praeprimis opportuni funt) Sc neceftarii. Finis vero poteftatis politici eft redi gubernatio rtipublicx fxculatis in ordine ad felicem ejus ftatum temporalem quoad externa procurandum , & confervandum, iit nempe per falubres leges pax, & tranquillitas civium foveatur, & juftitia adminiftretur: ad quem finem confequendum fufficit, fi omnes rei publici cives quoad aflus externos bene fint comparati i hinc invaluit axioma: De internis non judicat Prator. Ex quo elucet altera difparitas i quia Princeps Politicus non habet aliam poteftatem in populum > nifi quas a populo in ipfum eft translata : fed populus non habuit poteftatem , & jurisdi&ioneto in a&us internos, & in quibus civis cum cive nullam habet communicationem. Econtra S. Pontifex, & Ecclefia fuam poteftateni jEcclefialticam non accepit a populo 3 fed £ Chrifto. VL Leges ve&igalium, & tributorum non ftint mere pamales ,ied obligant in Confcientia ad reftituen« dum tributum non folutum, vel defraudatum* HAnc aflertioneni Ipfe Salvator aperte confirmat, quando de neceffitate tributa folvendi a Judxis quasfitus Math. 22. v. ii. dixit: Reddite, qua funt Ca far is, Cafari. Etiam D. Paulus, poft-guam ad Ephefies «p. 6. v. S • docuit; leges in Confcientia ftringere per per ea verba; neceffit-ate fubditi ejlote , non jfblum propter iram (hoc' eft, metum pasnaz).fcd etiam propter Conscientiam: mox Confcien--ti* loco-infert, enim & tributa proflatis , miniflri enim Dei funt , in hoc ipfitm fervientes ; reddite ergo omnibus debita ; cui tributum, tributum ; cui vectigal, veciigal &c. quomodo loquendi non ptena folvenda , led quod erat ex juftitia debitum, explicatur. Ratio autem eft; quia lex vedfigalium, & tributorum fundatur in juftitia commutativa , ex qua Principi, vel Magiftratui pro fua fuftentatione debetur compenfatio, & redditus annuus ob o-nera publica , & curam regiminis publici abiis, quorum gratia fu-Itinetur ; ergo. Imo tales defraudatores inferunt damnum fuis con-fodalibus; nam vel rnercesluas fine folutione tributorum invedtas vendunt eodem , vel leviori pretio, ac foiventes vedtigalia ? fi eodem ; ergo lucrum fummum , adeoque injuftum, reportant; & ementes eorum loco ■ vediigalia folvere tenentur non Principi, fed defraudatoribus : nonne fumma iisec eft in juftitia ? fi leviori; dam-nunt inferunt confodalibus, qui foiventes tributa, tali levi pretio vendere nequeunt fuas merces, adeoque eis mortuae manent, emptoresque ab eis defiedtunt; ergo. Neque dicatur : his legibus’ communiter ptenam elfe adjun-ftam: adeoque eas arftimari mere pasnales, confequenter legislatorem fola pasna efte contentum. Non inquam dicatur ; quia in his legibus ferendis legislator utitur verbis prascfeptivisimmediate dire-ftis-ad lpfum adfuim dire munitates cujuscunque Dicecefis,. vel Provincias; ut tamen eas obliget in ačtu fecundo, requiratur latitudo temporis , ut mora ii ter" diffundi poftit, hoc eft, deduci in notitiam communitatum adquanv autem nuJm nova juridica, aut folemnis requiritur publicatio: fed talis certa notitia facile hebetur per Regum legatos , Epilcoporum Procuratores Roma exiftentes, qui authenticas transmittunt copias. Neque obftat cap. i. deN. O. N^TLtca/i. 7. dift. 10. Ubi deciditur: in iis cafibus, in quibus nihil clare difponit jus Canonicum, bene autem Civile , illius difpofitionem admitti pofTe, vel debere,, in re, qua non eft fpiritualis, nec contra immunitatem Ecclefia-fticam, nec concernit peccatum: atqui lex Civilis Novell. 66. ftatuit, non obligare legem in ea Provincia, in qua non e/i promulgata: Et jus Canonicum de hoc nihil ftatuit : ergo. x. neg. quod jus Canonicum de hoc nihil ftatuat: contrarium enim patec ex cap. 1. de pofi. Pralat. in proba addudto. 2. dift. Et jus Canonicum feriptum de hoc nihil ftatuit, tranfeat. Et jus Canonicum Consuetudinarium de hoc nihil ftatuit, neg. Ufus , praxis , 6c Confuetudo curiae Romana:, prasterquam quod fit lex non feripta, fatis declarat mentem, 6c voluntatem Pontificis, dum conftitu-tionem aliquam ad omnes fideles dire&am , quas eft Urbis, &c Oriis , publice Romas promulgat. ]£. 3. SS. Canones, & SS. Pontifices, non quidem ex obligatione, & neceflltate, fed ex imitatione, & congruentia, acceptare leges Civiles rationabiles, & juftaswr cau-fis Ecclefiafticis decidendis , quando jure Canonico nihil conftitu-tumeft, qua tales caufas decidi poffent: non vero in exercitio pote-flatis legislaliv* , in modo condendi, ac ferendi leges, atqueper eas fideles obligandi: quia cum Pontifex non ar&etur juris Civilis legibus , non tenetur in publicatione legum fuarum fervare modum ab his prasferiptum. Neque obftat 2. cap. cum infirmitas 13. de Pcenit. Remijf. Ubi decernitur, quod Conftitutio, qua Medici incurrunt pamam excommunicationis; nifi infirmos ad quos vacati fuerint, ante omnia inducant ad S. Confeffionem &c. non prius obliget, quam a Pras-jatisLocorum fuerit promulgata: ergo. Jg. 1 neg. ant. Nam cap. cit. \ -Pontifex non fufpendit obligationem fu* Conftitutionis ufque ad b b i j)u* $tiMicationem.' fed tantum executionem gravis psnxnempe ex-diifionem ab ingreffii Ecclefia; ; verba fune hic: Si quis amem JVlcdicomm hujus noflr.te Confiitutionis , pofiquam per Prce'alos Lo-toorum fuerit publicata , transgrejfor extiterit , tam diu ab Ecclc-fict ingrejfu arceatur, donec pro transgrejfione hujusmodi fatisfe-\*crit competenter. Ex quibus colligitur , publicationem Pras-latorum non requiri , qua fi ante ipfam Medicus non pof-fet effe tranfgreifor conftitutionis , fed requiri, ne poffitad evitandam pasnam Cenfurae Ecclefiafticss ignorantiam legis allegare. Ex hoc ipfo,, quod cap. cit. Pontifex addat daufulam fpe-c ia/em, paenam in Medicos it a tu tam non incurri in iocis particularibus ante promulgationem ibidem fačtam , habetur argumentum , quod , ubi talis cJaufula non additurlegem velit valere pofl pro-jmilgationem Romanam, & pofiquam Sufficienter fuerit intimata. Cur enim adderetur aliquando illa claufula , fi de jure communi iex non obligaret in Provinciis, nifi poftquam ibidem fuiflet promulgata ? fruftranea utique effet talis claufula. Certe exceptio tam fpecialis firmat regulam in contrarium quoad non excepta, leu quoad leges, quibjus talis claufula non additur. Contra hanc refponfionem. Dices: Et fi Novella 66. particularis fit, & de LL. Teftamen-tariis duntaxat prasferipta , attamen ob paritatem rationis ad reliquas leges porrigitur : ergo etiam ello cit. cap. cum infirmitas , particulare fit , ac de Medicis tantum loquatur, ad alias tamen leges ob rationis paritatem erit extendendum: I. neg. fiipp. confeq. quod fit identitas rationis inter hanc legem cit. cap. & alias Pontificias conflitutiones. Nam Pontifex cit. cap. caufam & rationem re-quifita; publicationis per Praelatos locorum non exprefllt: ergo gratis dicitur , inter hanc & alias conftkutiones effe identitatem rationis : quam , etfi daretur, contraria praxis curis Romai s evertit. & i- Paritatem obje&am deJLegibus Imperatoriis nil evincere; eo quin Novel Ia 66. extenfio ad alias leges Imperatorias non tantum habet pro caufa rationem paritatis, fed praecipue verba ipfius Rubrica;, ac tituli, quae-verba funt generalia pro omnibus legibus, iit faftas nova; conftitutiones poft infinuationes earum poft duos jXiwfcs valeant. Efl autem , xeceptum dogma apud juriltas, quao m K *97 )( 5*v (Jo Rubrica perfEftum fenfum habet, vim legis obtinet. Neque obftac fpecialitas textus, quia ille non eft appofitusad limitandam Rubricam, fed tantum exemplificandam. Neque obfiat 3. BullaPiilV. quas incipit: ficut ad Sacrorum, & ad CaJcem Tridentini impreffa habettir, in qua Pontifex expreflc recipit Novell. 66. & propterea ftatuit, ut decreta ejusdem Concilii primum obligarent Calendis Maji a finito Concilio addita ratione, quia nimis durum videtur fa£fa publicatione Romte,ftatim obligari Decreto Pontificio quosvis fideles etiam remotiflime dilfitos. ]£. Si Pontifex exprimat modum publicationis , & terminum inducenda obligationis; eidem flandum eft , fecus fi nihil exprimat: ut in prasfenti loquimur. Sic etiam Concil. Trid. fejf. 14. de Reform. Matrim. c. 1. decrevit, in finguliis Parochiis debere promulgari hanc legem, ac primum poli triginta diesafa&a ibidem promulgatione vim habere Ad rationem additam quod folum afIeramus , leges Pontificias Romas folemniter promulgatas ftatim obligare in a&u primo ; diftantia loci facere poteft, ne detur obliga-in aftu fecundo ob ignorantiam inculpabilem legis. Neque obftat.4. Cati. fin. dift. 18. ubi dicitur, Conftitutiones Ecclefiafticas non obligare mfi intra fex menfes Nam Rf In hoc Canone fex menfium fpatium non a dignare cum ordine ad promulgationem legum, fed ad plenilfimam inftruiftionem Cleri, & plebi s: ut nimirum finguli Epifcopi intra fex menfes omnes Clericos , & omnem Conventum fu a; Dioecefis convocent , & eis omnia pleniffime referant, quas eodem anno in Concilio a&a , vel definita funt. Sicuti licet lex Evangelica Jerofolymis fello Pentecofies folemniter fuerit publicata, tamen deinde ab Apoflolis per omnes urbis Provincias, imo hodiedum divulgatur, & prasdicatur, non qucd per hanc praedicationem lex conftituatur , aut ejus vis cbli-gativa , fed ut omnibus fufficienter notificetur. Neque obdat 5. Promulgationem cffe locutionem publicam ad communitatem ; ergo debet non tantum fieri Roma;, fed in omnibus Dicecefibus. Rf Locutionem Summi Pontificis futis ede puhlic; m , fi Rcmae totius Orbis urbe principe publice fiat: unde facile per legatos, Procuratores , Nuntios , & Copias Authenticas transmiffas omnibus Dicecefibus inotelcere potell. Faciunt hic aliqui difcrimen inter leges Pontificias; & dele- bl 3 S« gc pfsBcipientc, a c prohibiente afferunt, eas poff promulgationem Romanam obligare ; ad legem vero irritantem , refcindentem , auferentem privilegia conceffa, jurisdi&ionem &c. requirunt etiam promulgationem in Dictcefibus , ne cum pubiici boni difpendio & animarum emergant nullitates. Verum confequentiado&rina; poftulat, ut de omnibus idem doceatur, eas nempe poft promulgationem Romanam obligare eos* qui fufficientem parum notitiam acceperunt; taliter enim caventur omnia incommoda alias emergentia. Pro Coronide obfervandum ; Plures Principes Catholicos, ut Regem Hifpaniarum, & Galbarum habere privilegium, quo Bul-lx Pontificia: non folum abfque publicatione in ipforum ditionibus fa&a non obligant, fed neque fine Regio concenfu publicari poffunt, Sic etiam Ferdinandus III. Imperator 21. Novemb. 1641. demandavit , ut nulla Pontificia Bulla fine confenfu Tuo promulgetur. Ad* ducitur etiam confuetudo Germania:, aut potius benigna incterpre* tatio, ut Pontificias Bullas r prxfercim itritatorix, abroga toris, cenfuras Ecclefiafticas, & jurisdictionem fori pasnitentialis concernentes ante publicationem in Dicecefibus fa&am obligare non vi» deantur; uti nec Tridentinum extra materiam fidei obligare cernimus in iis partibus , ubi non eft promulgatum. Interim tamen femper dicere oportet , quod Lex Pontificia Romae promulgata, quantum eft ex parte fui ac in a&u primo , omnem vim obligandi habeat pro toto orbe Chriftiano : cur autem in aftu fecundo non ftatim omnes obliget, id non provenit ex defe&u legis, aut promulgationis , fed ex defe&u alicujus conditionis accidentalis, v. g. quia etiamnum ignoratur, aut acceptata non eft , aut in defuetu» rfinera abiit confentiente, vel tacite connivente Pontifice &c. VIII. Forenfesper fe, Sc ordinarie particularibus Excie» fiarum, aut locorum ftatutis non tenentur. #^\Ppofitum huic a/Tertioni defendi ut Theologus , prout videre meo Ttračl. VI. de legibus jure ,& juftitia, part. i.q. 5-3- Dico 11. Ut tamen contraria juxta fe pofita magis eluce-icant, amodo aflertianem expolitam teneo. Antequam eiufdem *ilegetur rati» Cer Certum eft i. Forenfes, Teu exiftentes extra fuum territori« am, non obligari lege ferntoriali, quamdiu extra illud exiftunt. Id expreffe decernit Bonifacius VIII. in cap. ut animarum tit. de LL. in 6. Et ratio eft ■* quia, ficut agentia Phyfica, quae operantur dependenter} a loco habent fuam fphaeram a&ivitatis, ita etiam acentia moralia dependentia a loco: atqui tale agens eft lex terri-torialis: ergo habet determinatam fphajram aftivitatis : ergo no» producit obligationem fuam extra territorium ; maxime cum in cap. fin.boc tit. in 6. fubdatur ratio ex L. ult. ff. de jurifdift. Cumextrtt territorium Jus dicenti ron pareatur impune. Certum eft z. Forenfes particnlarihus Ecclefiarum, aut loco-* rum fta tutis obligari , fi eo accelferint animo figendi ibidem domi-cilium : qnia tunc non funt forenfes, fed incolas fubditi illius loci ratione domicilii ibidem fixi, cum animo ftabiliter ibidem habitandi. Idem extenditur ad eos, qui eo accedunt animo figendi ibidem quafi domicilium , id eft , cum animo faltem per majorem, aut notabilem partem anni ibidem habitandi ; quia 6c hi fiunt fubditi illius loci. Certum eft 3. Etiam Forenfes fieri fubditos illius loci , per fuem tranfeunt, ratione contraftus , delidii, aut rei fitas: unde fi ratione horum ibi conveniantur, tenentur judicem illius loci agno-fcere , ac judiciis fecundum illius loci ftatuta , ac confuetudine» fe fuhjicere. Certum eft a. Etiam Forenfes obligari legibus particularibus, & confuetud ;ne locorum , quibus regulantur contra&us, taxantur pecunia, ac rerum pretia. Item illis > quibus imponuntur ve&i-galia, telonia &c. Certum eft 5. Etiam Forenfes obligari legibus particularibus loci, per quem tranfeunt’, fi illae fpecialiter lata: fint in bonum illius loci ob neceffitatem Reipublicas, uti funt, quae prohibent, ne certa merces inferantur , aut efferantur , ne forenfes ultn tot ^ies commorentur, ne certum genus armarum feratur &c. Certum eft 6. Etiam Forenfes obligari legibus univerfalibus, Ecclefiafticis, & Civilibus, fi in loco, ad quem perveniunt, ufu receptae vigeant; five deinde in eorum patria, aut in loco eorum domicilii vigeant, five non vigeantquia legibus cotnrminibus onv ies tenentur, nifi in loco,in quo quis verfatur, fint abrogat#* vel , yel’ difpenfatse. Sic licet, in Dioecefi tua pro quadragefima in con-ftitutione carnis fit diipcnfatum, fi tamen in aliam Dio?cefim pervenias, in qua non e£t difpenfatum , teneris, a carne abfiinere, ac jejunare ratione legis communis jejunii. Item Mediolanenfis tran-fiensper Germaniam tenetur etiam primis quatuor diebus quadra-gefimas-abltinere a carnibus , uti etiam Beiga fabbathis intra Nativitatem Domini, & Feftum Purificationis: licet- in iplorum patria contraria confuetudo vigeat. Certum eft 7. Etiam Forenfes teneri legibus particularibus Ibci, fi hs latx fint pro ipfis- quoque-' extraneis : tunc enim fub conditione conceditur eis tranfitus,,ut nempe illis legibus obtemperent : ficque tranfeundo tacite acceptant- conditionem , ac prorogant jurifdictionem Principis vel; Magiftratus loci. Certum eft 8; Etiam Forenfes obligari legibus particularibus loci,, fi alias, daretur fcandalum vel. occafio, ut etiam incolas legem provaricentur, idque vi juris naturalis. Inde in alfertione ex« jpofita addita funt particula; perfe & ordinarie.■ Jam ergo Ratio, affertionis eft : quia-juxta cap ult. de foro compet. modi regulares fortiendi forum tantum ponuntur deli£him, contra-&us , domicilium,. res fita ;,ibi : licet ratione deliiti, feu contrarius, «ut. domicilii Jive rei y de qua contra' pojjefforem■ caufa movetur , quibus forum, regulariter quis fortitur <&c. Ergo tranfitus per locum non eft. modus regtilaris fortiendi forum : atqui fi tranfeuntes pro-mifcue tenerentur legibus, fortirentur regulariter forum , quia deberent effe fubjpfti jurifdi&ioni loci, ac poffe cogi a judice ad ob-fervantiam r vel ob tranfgreffionem; puniri: Ratio eft 2. qiiia lex eft aliquid morale ‘ ergo lex territorii obhgat illos , qui exiftunt: in territorio^ moraliter: atqui Forenfes non commoraturi ,/eu brevi difcelfuri ex loco non funt moraliter loquendo in territorio : ergo lege territorii non obligantur, prob. min. fubf. 1. argum. L, quaf.tum 87. JT. fin. ff. de ligatis 3. ubi dicitur :^res , qua; in fundo legato cafu exiftunt, non cenfentur ef-fe in fundo .' ergo etiam perfonas, quas cafu in territorio funt, non cenfentur obligatas, quia non reputantur efle in territorio. X. argum. c#p. ac{ nofiram de Regular. non cenfetur in Religione fuiffe, ftii poft paucos dies exivit; ergo etiam non cenfetur in territoric efle cfle,- qui eft' in territorio brevi difceftui-us. Unde in jure brevis-' mora habetur pro nulla argum. cap. nam <& ego 3, de V.S. Neque obii ant textus in can. qu cum alioquin Sion fit fubditus, quam in territorio , quia poteftas legislatoris fui territorii tanquam certas fphasra; terminis eft definita; alterutro deficiente nulla eft obligatio. Quia ergo difcedens e Tua patria definit efle in illo territorio, quanjvis ad modicum tempus, abfolvitur •f>ro tunc ejus legibus: & quia accedens peregre ad alienum terri-frorium non eft de illo territorio, utpote in quo forum nullum for-tiri fupponitur, etiam ejus legibns non fubjacet. Dices; Juxta rationem 2. hujus aflertionis datam: in jure brevis mora habetur pro nulla: ergo ad breve tempus difcedens e proprio territorio, obligatur iegibus particularibus fui territorii: aut ii brevis mora ahfentias non habetur pro nulla , quare ergo brevis «nora prxfentix pro nulla haberi deberet. Ex reg. jur. in .6. Favores efle ampliandos , odia autem reftringenda > eft autem favor, *it difcedens ex proprio territorio non obligetur legibus fui terri-•Corrii : odiam vero, ut obligetur legibus loci, per quem tranfit: efto ergo brevis mora difcedentem e fuo territorio deobliget legi* £>us fui territorii: non tamen brevis mora accedentem ad alienuni «erritorium obligabit legibus illius. Prasterea antecedenter data ra* Itio difparitatis etiam hic eft applicanda. Neque obftaf 6, Forenfes tenentur interdico locali, ergo & aliis legibus territorii tanquam localibus, ]£. neg. confeq. quia k-ages territorii ^icuntur locales, quatenus eos obftringunt, qui loci fubditi funt, «Sc aftu in loco, leu tam de territorio, quam In ter* ritorio funt: cum abfque fub ječi ione nulla fit parendi neceflitas: forenfes autem, licet tempore tranfitus exiftant in loco, feu fint *£i territorio,non autem funt de territorio, adeoque nec fubditi loci Jnterdi&um autem locale dicitur, quatenus ipfe locus eodem dire&e afficitur , quia inducit ex parte ipfius loci incapacitatem , ita u' t&ec infantibus, furiofis &c. qui casteroquin legibus non tenentur» ibidem fepultura concedatur ; hinc mirum non eft, forenfes quoque fepeliri in ejufmodi loco non pofle. ifesommaftnt Judicio a humiliter fabjetlg. ASSERTIONES JURIS CANONICI Es Libri I« Decretalium Gregorii Pap^e IX. Titulis I. II. III* & IV, defucnptsc. P I. \Romoti ad Beneficia Ecclefiafiica curam animarum gk nex anu habentia , tenentur ad emittendam publicam fidei ProfeJJioncqp irttra duos menfes 0 die adepta pojfeffionis fine pravi a monitione* II. Quam tamen etiam emittere pojf mt per Procuratorem. m. Eam culpabiliter omittentes, fruftus pofl duos menfes 4 jure prttfcriptos provenientes non faciunt fiws y adeo ut eos in Conficientia teneantur rejlituere, quidem ante fiententiam declarat oriam. IV. Omnis Lex etiam humana obligat in Conficientia, V. Si eji Ecclefiafiica, pote fi pracipere afluat mere internum di* iefte, VI. Ut Lex Pontificia .obliget > fiufficit promulgatio Roma fafla. VII. Leges vero Imperatoria non obligant in fingulis Provinciis , nifi in eis fuerint fpecialit er promulgata , & tunc quidem non prius , quam pofl duos menfes d die cujuslihet promulgationis. vm. Leges Veftigalium y Tributorum non fiunt mere panales, fied obligant in Conficientia ad refiituendum tributum non fiolutum, vel ftlefiraudatum. IX. Advena, & for en fies per fe> i$ ordinarie particularibus Eccle* $&rm, aut locorum Jiattttis non tenentur- Qui ca fotum mente e fu a Dicecefi egreditur } ut kgm comma->tem declinet, illicite agit x%. Unde qui in locum > ubi Tridentinum promulgatum non cjl, eo ' folum animo ad tempus fe transfert, ut abfque Parocho , & tejit-bus matrimonium inire valeat, legitimum non contrahit matrimonium:■ XII. Lex fimpliciter alium irritans, eum Tquoque pro foro interno invalidum efficit. XIII. Econtra lex fimpliciter prohibens aliquem aEum, $ non addens claufulam irritantem, nec per fona s reddens ad agendum inhabiles y alium non fi-rcit irritum , fedfolumillicitum. X 1 V. Refcriptum tam jufiitia , quam gr at ice per dolum ob-velfub-- reptitie obtentum y efi ipfo jure nullum 3 & vitiatur totaliter XV. £t quidem ante omnem fententiam. XVI. Confuetudo contra legem debet effe rationabilis. xvn, Qu rt‘ aulariter io. annorum. XIX. Sine ju fla caufa legislator in fua lege difpenfat quidem valide, fed non licite. XX. Inferior autem difpenfans fine jufla caufa in lege fuperioris ( i» qua ipfi alias difpenfare concejfum efi ) nec valide y nec licite difpenfat. A* M, G,