Macher Dioafanblatt. Inhalt: 48. Encyc. Pontif. de conditione opificum (conclusio). — 49. Decre-tum S. Gong. Episc. et Regul. de Regularium manifestatione conscientiae et Communione. — 50. Decretum S. Congr. Rit. de usu deferendae Crucis in pro-gressu a sacristia ad altare. — 51. Ministcrial-Erlaß betreffend die Umwandlung der vor dem Jahre 1799 entstandenen Forderungen in Wiener-Währung. — 52. Zur Tienstverleihungs-Gebühr. — 53. Literatur. — 54. Mäßigkeitsverein. — 55. Einladung zur Einsendung der periodischen Eingaben und anderer Ausweise. — 56. Con-curs-Verlautbarung. — 57. Chronik der Diöcese. Mr. IX. 48. Litterae encyclicae Leonis Papae XIII. de conditione opificum ad Ratriarchas, Primates, Archiepiscopos et Episcopos universos catholici orbis gratiam et communionem cum Apostolica Sede habentes. (Continuatio et finis.) Q, /uod ad tutelam bonorum corporis et extern orum, primum omnium eripere miseros opi-fices 6 saevitia oportet hominum cupidorum, per-sonis pro rebus ad quaestum intemperanter abu-tentium. Scilicet tantum exigi operis, ut hebescat animus labore nimio, unäque eorpus defatigationi succumbat, non iustitia, non humanitas patitur. In homine, sicut omnis natura sua. ita et vis effieiens oertis est circumscripta finibus, extra quos egredi non potest. Acuitur illa quidem ex-ercitatione atque usu, sed hac tarnen lege ut agere intermittat identidem et acquiescat. De quo-tidiano igitur opere videndum ne in plures extra-batur horas, quam vires sinant. Intervalla vero quiescendi quanta esse oporteat, ex vario genere operis, ex adiunctis temporum et locorum, ex ipsa opificum valetudine iudicandum. Quorum est opus lapidem e terra excindere, aut ferrum, aes, alia-que id genus effodere penitus abdita, eorum labor, quia multo maior est idemque valetudini gravis, cum brevitate temporis est compensandus. Anni quoque dispicienda tempora: quia non raro idem operae genus alio tempore facile est ad toleran-dum, alio aut tolerari nulla ratione potest, aut sine summa difficultate non potest. — Denique quod facere enitique vir adulta aetate beneque validus potest, id a femina puerove non est aequum postulare. Immo de pueris valde cavendum, ne prius officina capiat, quam corpus, ingenium, ani-mum satis firmaverit aetas. Erumpentes enim in pueritia vires, velut herbescentem viriditatem, agi-tatio praecox elidit: qua ex re omnis est insti-tutio puerilis interitura. Sic certa quaedam arti-ficia minus apte conveniunt in feminas ad opera domestica natas: quae quidem opera et tuentur magnopere in muliebri genere decus, et liberorum institutioni prospentatique familiae natura respon-dent. Universe autem statuatur, tantum esse opi-ficibus tribuendum otii, quantum cum viribus com-pensetur labore consumptis; quia detritas usu vires debet cessatio restituere. In omni obliga-tione, quae dominis atque artificibus invicem con-trahatur, haec semper aut adscripta aut tacita conditio inest, utrique generi quiescendi ut cautum sit: neque enim honestum esset convenire secus, quia nec postulare cuiquam fas est nec spondere neglectum officiorum, quae vel Deo vel sibimet-ipsi hominem obstringuut. 13 Rem hoc loco attingimus sat magni mo-menti: quae recte intelligatur necesse est, in alter* utram partem ne peccetur. Videlicet salarii defi-nitur libero consensu modus: itaque dominus rei, pacta mercede persoluta, liberavisse fidem, nec ultra debere quidquam videatur. Tune solum fieri iniuste, si vel pretium dominus solidum, vel obli-gatas artifex operas reddere totas recusaret: bis caussis rectum esse potestatem politicam inter-cedere, ut suum cuique ius incolume sit, sed praeterea nullis. — Cui argumentationi aequus rerum iudex non facile, neque in toturn assentiatur, quia non est absoluta Omnibus partibas: momen-tum quoddam rationis abest maximi ponderis. Hoc est enim operari, exercere se rerum comparanda-rum caussä, quae sint ad varios vitae usus, po-tissimumque ad tuitionem sui necessariae. In sudore vultus tui vesceris pane1). Itaque duas velut notas habet in homine labor natura insitas, nimirum ut personalis sit, quia vis agens adhaeret personae, atque eius omnino est propria, a quo exercetur, et cuius est utilitati nata: deinde ut sit necessa-rius, ob lianc caussam, quod fructus laborum est hoinini opus ad vitam tuendam: vitam autem tueri ipsa rerum, cui maxi me parendum, natura iubet. Iamvero si ex ea dumtaxat parte spectetur quod personalis est, non est- dubium quin integrum opifici sit pactae mercedis angustius finire modum: quem-admodum enim operas dat ille voluntate, sic et operarum mercede vel tenui vel plane nulla con-tentus esse voluntate potest. Sed longe aliter iudi-candum si cum ratione personalitatis ratio coniun-gitur necessitatis, cogitatione quidem non re ab illa separabilis. Eeapse mauere in vita, commune singulis officium est, cui scelus est deesse. Ilinc ius reperiendarum rerum, quibus vita sustentatur. necessario nascitur: quarum rerum facultatem intimo cuique non nisi quaesita labore merces suppeditat. Esto igitur, ut opifex atque herus libere in idem placitum, ac nominatim in salarii modum consentiant: subest tarnen semper aliquid ex iustitia naturali, idque libera paciscentium voluntate rnaius et antiquius, scilicet alendo opifici, frugi quidem Gen. III, 19. et bene morato, haud imparem esse mercedem oportere. Quod si necessitate opifex coactus, aut mali peioris metu permotus duriorem conditionem accipiat, quae, etiamsi nolit, accipienda sit, quod a domino vel a redemptore operum imponitur, istud quidem est subire vim, cui iustitia reclamat. — Verumtamen in bis similibusque caussis, quales illae sunt in unoquoque genere artificii quota sit elaborandum horä. quibus praesidiis valetudini maxime in officinis cavendum, ne magistratus in-ferat sese importunius, praesertim cum adiuncta tarn varia sint rerum, temporum, locorum, satius erit eas res iudicio reservare collegiorum, de quibus infra dicturi sumus, aut aliam inire viam, qua rationes mercenariorum, uti par est, salvae sint, accedente, si res postalaverit, tutela praesi-dioque reipublicae. Mercedem si ferat opifex satis amplam ut ea se uxoremque et liberos tueri coinmodum queat, facile studebit parsimoniae, si sapit, efficietque, quod ipsa videtur natura monere, ut detractis sumptibus, aliquid etiam redundet, quo sibi liceat ad modicum censum pervenire. Neque enim effi-caci ratione dirimi caussam. de qua agitur, posse vidimus, nisi hoc sumpto et constituto, ius priva-torum bonorum sanctum esse oportere. Quamo-brem favere huic iuri leges debent, et. quoad potest, providere ut quamplurimi ex multitudine rem habere malint. Quo facto, praeclarae utilitates con-secuturae sunt: ac primum certe aequior partitio bonorum. Vis enim commutationum civilium in duas civium classes divisit urbes, immenso inter utramque discrimine interiecto. Ex una parte factio praepotens, quia praedives: quae cum operum et mercaturae universuin genus sola potiatur, facultatem omnem copiarum effectricem ad sua com-moda ac rationes trahit, atque in ipsa administra-tione reipublicae non parum potest. Ex altera inops atque infirma multitudo, exulcerato animo et ad turbas semper parato. Iamvero si plebis excitetur industria in spem adipiscendi quippiam, quod solo contineatur, sensim fiet ut alter ordo evadat finitimus alteri, sublato inter surnmas divitias summamque egestatem discrimine. — Praeterea rerum, quas terra gignit, maior est abundantia futura. Homines enim, cum se elaborare sciunt in suo, alacritatem adhibent studiumque longe maius: immo prorsus adamare terram instituunt sua manu percultam, unde non alimenta tantum, sed etiam quamdam copiam et sibi et suis expectant. Ista voluntatis alacritas, nemo non videt quam valde conferat ad ubertatem fructuum, augendasque di-vitias civitatis. — Ex quo illud tertio loco ma-nabit commodi, ut qua in civitate homines editi susceptique in lucem sint, ad eam facile retine-antur: neque enim patriam cum externa regione commutarent, si vitae degendae tolerabilem daret patria facultatem. Non tarnen ad haec commoda perveniri nisi ea conditione potest, ut privatus census ne exhauriatur immanitate tributornm et vectigalium. Ins enim possidendi privatim bona cum non sit lege hominum, sed natura datum, non ipsum abolere, sed tantummodo ipsius usum temperare et cum communi bono componere aucto-ritas publica potest. Faciat igitur iniuste atque inhumane, si de bonis privatorum plus aequo, tributorum nomine, detraxerit. Postremo domini ipsique opifices multum hac in caussa possunt, iis videlicet institutis, quorum ope et opportune subveniatur indigentibus, et ordo alter propius accedat ad alterum. Numeranda in hoc genere sodalitia ad suppetias mutuo ferendas: res varias, privatorum providentiä constitutas, ad cavendum opifici, itemque orbitati uxoris et libe-rorum, si quid subitum ingruat, si debilitas affli-xerit, si quid humanitus accidat: instituti patro-natus pueris, puellis, adolescentibus natuque maio-ribüs tu tan dis. Sed principem locum obtinent sodalitia artificum, quorum complexu fere cetera conti-nentur. Fabrum corporatorum apud maiores no-stros diu bene facta constitere. Eevera non modo utilitates praeclaras artiflcibus, sed artibus ipsis, quod perplura monumenta testantur, decus atque incrementum peperere. Eruditiore nunc aetate, mo-ribus novis, auctis etiam rebus quas vita quoti-diana desiderat, profecto sodalitia opificum flecti ad praesentem usum necesse est. Vulgo coiri eius generis societates, sive totas ex opificibus conflatas, sive ex utroque ordine mixtas, gratum est: op-tandum vero ut numero et actuosa virtute cre-scant. Etsi vero de iis non semel verba fecimus, placet tarnen hoc loco ostendere, eas esse valde opportunas, et iure suo coalescere: item qua illas disciplina uti, et quid agere oporteat. Virium suarum explorata, exiguitas impellit hominem atque hortatur, ut opem sibi alienam velit adiungere. Sacrarum litterarum est illa sen-tentia: melius est duos esse simul, quam unum: habent enim emolumentum societatis suae. Si unus ceciderit, ab altero fulcietur. Vae soli: quia cum ceciderit, non habet sublevantem se1). Atque illa quoque: frater, qui adiuvatur a fratre, qutisi ci-vitas firraa.2) Hac homo propensione naturali sicut ad coniunctionem ducitur congregationemque ci-vilem, sic et alias cum civibus inire societates expetit, exiguas illas quidem nec perfectas, sed societates tarnen. Inter has et magnam illam socie-tatem ob differentes caussas proximas interest plu-rimum. Finis enim societati civili propositus per-tinet ad universos, quoniam communi continetur bono: cuius omnes et singulos pro portione com-potes esse ius est. Quare appellatur publica quia per eam homines sibi invicem communicant in una republica constituenda.3) Contra vero, quae in eius velut sinu iunguntur societates, privatae habentur et sunt, quia videlicet illud, quo proxime spectant, privata utilitas est, ad solos pertinens consociatos. Privata autem societas est, quae ad aliquod negotium privatum exercendum coniun-gitur, sicut quod duo vel tres societatem ineunt, ut simul negotientur.4) Nunc vero quamquam societates privatae existunt in civitate, eiusque sunt velut partes totidem, tarnen universe ac per se non est in potestate reipublicae ne existant pro-hibere. Privatas enim societates inire concessum est homini iure naturae: est autem ad praesidium iuris naturalis instituta civitas, non ad interitum : eaque si civium coetus sociari vetuerit, plane secum pugnantia agat, propterea quod tarn ipsa quam coetus privati uno hoc e principio nascuntur, quod -) Eccl. IV, 9—12. — ) Prov. XVIII, 19. — 8) S. Thom. Contra impugnantes Dei cultum et religionem, cap. II. — *) Ib. 13* homines sunt natura congregabiles. — Incidunt aliquando tempora cum ei generi communitatum rectum sit leges obsistere: scilicet si quidquam ex Institute persequantur, quod cum probitate, cum iustitia, cum reipublicae salute aperte dissideat. Quibus in caussis iure quidem potestas publica, quo minus illae coalescant, impediet: iure etiam dissolvet coalitas: summam tarnen adhibeat cautio-nem necesse est, ne iura civium migrare vide-atur, neu quidquam per speciem utilitatis publicae statuat, quod ratio non probet. Eatenus enim ob-temperandum legibus, quoad cum recta ratione adeoque cum lege Dei sempiterna consentiant. Q Sodalitates varias hie reputamus animo et collegia et ordines religiöses, quos Ecclesiae aucto-ritas et pia christianorum voluntas genuerant: quanta vero cum salute gentis humanae, usque ad nostram memoriam historia loquitur. Societates eiusmodi, si ratio sola diiudicet, cum initae honesta caussa sint, iure naturali initas apparet fuisse. Qua vero parte religionem attingunt, sola est Ecclesia cui iuste pareant. Non igitur in eas quiequam sibi arrogare iuris, nec earurn ad se traducere administrationem recte possunt qui prae-sint civitati: eas potius officium est reipublicae vereri, conservare, et, ubi res postulaverint, iniurä prohibere. Quod tarnen longe aliter fieri hoc prae-sertim tempore vidimus. Multis locis communi-tates huius generis respublica violavit, ac rnulti-plici quidem iniuria: cum et civilium legum nexo devinxerit, et legitime iure personae moralis exu-erit, et fortunis suis despoliarit. Quibus in fortunis suum habebat Ecclesia ius, suum singuli sodales, item qui eas certae cuidani caussae addixe-rant, et quorum essent commodo ac solatio ad-dictae. Quamobrem temperare animo non possu-mus quin spoliationes eiusmodi tarn iniustas ac perniciosas conqueramur, eo vel magis quod so-cietatibus catholicorum virorum, pacatis iis quidem *) Lex humana in tantum habet rationem legis, in quantum est secundum rationem rectam, et secundnm hoc manifestum est, quod a lege aeterna derivatur. In quantum vero a ratione recedit, sic dicitur lex iniqua, et sic non habet rationem legis, sed magis violentiae cuiusdam. (S. Thom. Summ. Theol. I.—II., Quaest. XIII, a. III.) et in omnes partes utilibus, iter praecludi videmus, quo tempore edicitur, utique coire in societatem per leges licere: eaque facultas large revera ho-minibus permittitur consilia agitantibus religioni simul ac reipublicae perniciosa. Profecto consociationum diversissimarum, maxime ex opificibus, longe nunc maior, quam alias frequentia. Plures unde orturn ducant, quid velint, qua grassentur via, non est huius loci quaerere. Opinio tarnen est, multis confirmata rebus, praeesse ut plurimum occultiores auctores, eosdemque disciplinam adhibere non christiano nomini, non saluti civitatum consentaneam: occu-pataque efficiendorum operum universitate. id agere ut qui secum consociari recusarint, luere poenas egestate cogantur. — Hoc rer um statu, alterutrum malint artifices Christian! oportet, aut nomen collegiis dare, unde periculum religioni extimescendum : aut sua inter se sodalitia condere viresque hoc pacto coniungere, quo se animose queant ab illa iniusta ac non ferenda oppressione redimere. Omnino optari hoc alterum necesse esse, quam potest dubitationem apud eos habere, qui nolint summum hominis bonum in praesentissimum discrimen coniicere? Valde quidem laudandi complures ex nostris, qui probe perspecto quid a se tempora postulent, experiuntur ac tentant qua ratione proletarios ad meliora adducere honestis artibus possint. Quorum patrocinio suscepto, prosperitatem augere cum domesticam tum singulorum student; item moderart cum aequitate vincula, quibus invicem artifices et domini continentur: alere et confirmare in utrisque memoriam otficii atque evangelicorum custodiam praeceptorum; quae quidem praecepta, hominem ab intemperantia revocando, excedere modum vetant, personarumque et rerum dissimil-limo statu harmoniam in civitate tuentur. Hac de caussa unum in locum saepe convenire videmus viros egregios, quo communicent consilia invicem, viresque iungant, et quid maxime expedire vide-atur, consultent. Alii varium genus artificum oppor-tuna copulare societate student; consilio ac re iuvant, opus ne desit honestum ac fructuosum provident. Alacritatem addunt ac patrooinium impertiunt Episcopi: quorum auctoritate auspici-isque plures ex utroque ordine Cleri, quae ad excolendurn animum pertinent, in consociatis sedulo curant. Denique catbolioi non desnnt copiosis divitiis, sed mercenariorum velut consortes volun-tarii, qui constituere lateque fundeve grandi pecu-nia consociationes adnitatur: quibus adiuvantibus facile opifici liceat non modo cornmoda praesen-tia, sed etiam honestae quietis futurae fiduciam sibi labore quaerere. Tarn multiplex tamque alacris industria quantum attulerit rebus commanibns boni plus est cognitum, quam ut attineat dicere. Hinc iam bene de reliquo tempore sperandi auspi-cia sumimus, modo societates istiusmodi constanter incrementa capiant, ac prudenti temperatione consti-tuantur. Tutetur hos respublica civium coetus iure sociatos: ne trudat tarnen sese in eorum intimam rationem ordinemque vitae: vitalis enim motus eietur ab interiore principio ac facillime sane pulsu eliditur externo. Est profeeto temperatio ac disciplina prudens ad eam rem necessaria ut consensus in agendo flat conspiratioque voluntatum. Proinde si libera civibus coeundi facultas est, ut profeeto est, ius quoque esse oportet eam libere optare disciplinam easque leges, quae maxi me conducere ad id, quod propositum est, iudicentur. Eam, quae memorata est, temperationem disciplinamque collegiorum qualem esse in partibus suis singulis oporteat, decerni certis definitisque regulis non consemus posse, cum id potius statuendum sit ex ingenio cuiusque gentis, ex periclitatione et usu, ex geliere atque efficientia operum, ex amplitudine com-mereiorum, aliisque rerum ac temporum adiunctis, quae sunt prudenter ponderanda. Ad summam rem, quod spectat, haec tamquam lex generalis ac perpetua sanciatur, ita constitui itaque gubernari opificum collegia oportere, ut instrumenta suppe-ditent aptissima maximeque expedita ad id, quod est propositum, quodque in eo consistit, ut singuli e societate incrementum bonorum corporis, animi, rei familiaris, quoad potest, assequantur. Perspi-cuum vero est, ad perfectionem pietatis et morum tamquam ad caussam praecipuam spectari oportere: eäque potissimum caussä disciplinam socialem pe-nitus dirigendam. Secus enim degenerarent in aliam formam, eique generi collegiorum, in quibus nulla ratio religionis haberi solet, haud sane multum praestarent. Ceterum quid prosit opifici rerum copiam societate quaesisse, si ob inopiam cibi sui de salute periclitetur anima? Quid prodest homini, si mundum universum lucretur, animae vero suae detrimentum patiatur?1) Hane quidem docet Christus Dominus velut notam habendam, qua ab etbnico distinguatur homo christianus: haec omnia gentes inquirunt .... quaerite primuin regnum Bei, et iustitiam eius, et haec omnia adii-cientur vobis.2) Sumptis igitur a Deo prineipiis, plurimum eruditioni religiosae tribuatur loci, ut sua singuli adversus Deum otficia cognoscant: quid credere oporteat, quid sperare atque agere salutis sempiternae caussä, probe sciant. curäque prae-cipuä adversus opinionum errores variasque corrup-telas muniantur. Ad Dei cultum studiumque pietatis excitetur opifex, nominatim ad religionem dierum festorum colendam. Vereri diligereque communem omnium parentem Ecclesiam condiscat: itemque eius et obtemperare praeceptis et sacra-menta frequentare, quae sunt ad expiandas animi labes sanctitatemque comparandum instrumenta divina. Socialium legum posito in religio ne funda-mento, pronum est iter ad stabiliendas sociorum rationes mutuas, ut convictus quietus ac res flo-rentes consequantur. Munia sodalitatum dispar-tienda sunt ad communes rationes accomodate, atque ita quidem ut consensuin ne minuat dissi-militudo. Officia partiri intelligenter, perspicueque definiri, plurimum ob hanc caussam interest, ne cui fiat iniuria. Commune administretur integre, ut ex indigentia singulorum praefinitur opitulandi modus: iura officiaque dominorum cum iuribus officiisque opificum apte conveniant. Si qui ex alterutro ordine violatum se ulla re putarit. nihil optandum magis, quam adesse eiusdem corporis viros prudentes atque integros, quorum arbitricio ') Matth. XVI. 26. - 3) Matth. VI. 32—33. litem dirimi leges ipsae sociales iubeant. Illud quoque magnopere providendum, ut copia operis nullo tempore deficiat opificem, utque veotigal suppeditet, unde necessitati singulorurn subveni-atur nec solum in subitis ae fortuitis industriae casibus, sed etiam cum valetudo, aut senectus, aut infortunium quemquam oppressit. — His legibus, si modo voluntate accipiantur, satis erit tenuiorum commodis ac saluti consultum: conso-ciationes autem catholicorum non minimum ad prosperitatem momenti in civitate sunt habiturae. Ex eventis praeteritis non temere providemusfutura. Truditur enim aetas aetate, sed rerum gestarum mirae sunt similitudines, quia reguntur providentia Bei. qui continuationem seriemque rerum ad eam caussam moderatur ac lieotit, quam sibi in procrea-tione generis humani praestituit. — Christianis in prisoa Ecclesiae adolescentis aetate probro datum accepimus, quod maxima pars stipe precaria aut opere faeiendo victitarent. Sed destituti ab opibus potentiaque, pervicere tarnen ut gratiam sibi locu-pletium, ac patrooinium potentium adiungerent. Cernere licebat impigros, laboriosos, pacificos, iusti-tiae maximeque caritatis in exemplum retinentes. Ad eiusmodi vitae morumque spectaculum, evanuit omnis praeiudicata opinio, obtrectatio obmutuit malevolorum, atque inveteratae superstitionis com-menta veritati christianae paullatim cessere. — De statu opificum certatur in praesens: quae cer-tatio ratione dirimatur an secus, plurimum interest reipublicae in utramqne partem. Ratione autem facile dirimetur ab artificibus christianis, si societate coniuncti ac prudentibus auctoribus usi, viam inierint, eam dem, quam patres ac maiores singu-lari cum salute et sua et publica tenuerunt. Etenim quantumvis magna in homine vis opinionum prae-iudicatarum cupiditatumque sit, tarnen nisi sensum honesti prava voluntas obstupefecerit, futura est benevolentia civium in eos sponte propensior, quos industrios ac modestos cognoverint, quos aequi-tatem lucro, religio nein officii rebus omnibus con-stiterit anteponere. Ex qtio illud etiam consequetur commodi, quod spes et facultas sanitatis non minima suppeditabitur opificibus iis, qui vel omnino despecta fide christiana, vel alienis a professione inoribus vivant. Isti quidem se plerumque intel-ligunt falsa spe simulataque rerum specie deceptos. Sentiunt enim, sese apud cupidos dominos valde inhumane tractari, nec fieri fere pluris quam quantum pariant operando lucri: quibus autem sodalitatibus implicati sunt, in iis pro caritate atque amore intestinas discordias existere, petu-lantis atque incredulae paupertatis perpetuas comites. Eracto animo, extenuato corpore, quam valde se multi vellent e Servitute tarn humili vindicare; nec tarnen audent, seu quod hominum pudor, seu metus inopiae prohibeat. Iamvero his omnibus mirum quantum prodesse ad salutem collegia catholicorum possunt, si haesitantes ad sinum suum, expediendis difficultatibus invitarint, si resi-piscentes in 6dem tutelamque suam acceperint. Habetis, Venerabiles Fratres, quos et qua ratione elaborare in caussa perdifficili necesse sit. — Accingendum ad suas cuique partes, et matur-rime quidem, ne tantae iam molis incommodum fiat insanabilius cunctatione medicinae. Adhibeant legum institutorumque providentiam, qui gerunt respublicas: sua meminerint officia locupletes et domini: enitantur ratione, quorum res agitur, proletarii: cumque religio, utinitio diximus, malum pellere funditus sola possit, illud reputent universi in primis instaurari mores christianos oportere, sine quibus ea ipsa arma prudentiae, quae maxi me putantur idonea, parum sunt ad salutem valitura. — Ad Ecclesiam quod spectat, desiderari operam suam nullo tempore nulloque modo sinet, tanto plus allatura adiumenti, quanto sibi maior in agendo libertas contigerit: idque nominatim intelligant, quorum munus est saluti publicae consulere. Intendant omnes animi industriaeque vires ministri sacrorum: vobisque, Venerabiles Fratres, aucto-ritate praeeuntibus et exemplo, sumpta ex evan-gelio documenta vitae hominibus ex omni ordine inculcare ne desinant: omni qua possunt ope pro salute populorum contendant, potissimumque stu-deant et tueri in se, et excitare in aliis, summis iuxta atque infimis, omnium dominam ac regi-nam virtutum, caritatem. Optata quippe salus expectanda praecipue est ex magna effusione cari-tatis: ehristianae caritatis intelligimus, quae totius Evangelii compendiaria lex est, quaeque semetipsam pro aliornm commodis semper devovere parata, contra saeculi insolentiam atque immoderatum amorem sui certissima est homini antidotus: cuius virtutis partes ac lineamenta divina Paulus Apo-stolus iis verbis expressit: Caritas patiens est, benigna est: non quaerit quae sua sunt: omnia suffert: omnia sustinet.!) ') I. Corinth. XIII. 4—7. Divinorum munerum auspieem ac benevo-lentiae Nostrae testein vobis singulis, Venerabiles Fratres, et Clero populoque vestro apostolicam benedictionem peramanter in Domino impertimus. Datum Romae apud S. Petrum die XV. Maii An. MDCCCXCI, Pontificatus Nostri Decimoquarto. LEO PP. XIII. 49. DECRETUM S. Congr. Episc. et ßegul. de Begularium lnanifestatlone conscientiae ac Communione. Quemadmodum omnium rer um humanarum quantumvis honestae sanctaeque in se sint; ita et legum sapienter conditarum ea conditio est, ut ab hominibus ad impropria et aliena ex abusu traduci ac pertrahi valeant; ac propterea quan-doque fit, ut intentum a legislatoribus finem haud amplius assequantur; imo et aliquando, ut con-trarium sortiantur effectum. Idque dolendum vel maxime est obtigisse quoad leges plurium Congregationum, Societatum aut Institutorum sive mulierum quae vota simplicia aut solemnia nuncupant, sive virorum professione ac regimine penitus laicorum; quandoquidem ali-quoties in illorum Constitutionibus conscientiae manifestatio permissa fuerat, ut facilius alumni arduam perfectionis viam ab expertis Superioribus in dubiis addiscerent; e contra a nonnullis ex bis intima conscientiae scrutatio, quae unice 8a-cramento Poenitentiae reservata est, inducta fuit. Itidem in Constitutionibus ad tramitem SS. Cano-num praescriptum fuit, ut Sacramentalis Confessio in huiusmodi Communitatibus fieret respectivis Confessariis ordinariis et extraordinariis; aliunde Superiorum arbitrium eo usque devenit, ut sub- | ditis all quem extraordinarium Confessarium dene-gaverint, etiam in casu quo, ut propriae conscientiae consulerent, eo valde indigebant. Indita deni-que eis fuit discretionis ac prudentiae norma ut suos subditos rite recteque quoad peculiares poeni-tentias ac alia pietatis opera dirigerent; sed et haec per abusionem extensa in id etiam extitit, ut eis ad Saeram Synaxim accedere vel pro lubitu permiserint, vel omnino interdum prohibuerint. Hinc factum est, ut huiusmodi dispositiones, quae ad spiritualem alumnorum profectum et ad uni-tatis pacem et concordiam in Communitatibus ser-vandam fovendamque salutariter ac sapienter con-stitutae iam fuerant haud raro in animarum di-scrimen, in conscientiarum anxietatem, ac insuper in externae pacis turbationem versae fuerint, ceu subditorum recursus et querimoniae passim ad S. Sedem interiectae evidentissime comprobant. Quare SSmus D. N. Leo divina providentia Papa XIII. pro ea qua praestat erga lectissimam haue sui gregis portionem peculiari sollicitudine, in Audientia habita a me Cardinal! Praefecto S. Congregationis Episcoporum et Begularium ne-gotiis et consultationibus praepositae die decima- quarta Decembris 1890. omnibus sedulo diligen-terque perpensis, haee quae sequuntur voluit, con-stituit atque decrevit. I. Sanctitas Sua irritat, abrogat, et nullius in posterum roboris declarat quascumque disposi-tiones Constitutionum, piarum Societatum, Institu-torum mulierura sive votorura simplicium sive so-lemnium, nee non virorum omnimode laicorum, etsi dictae Constitutiones approbationem ab Apo-stolica Sede retulerint in forma quacumqae etiam quam aiunt specialissimam. in eo soilicet, quod cordis et conscientiae intimam manifestationem quovis modo ac nomine respiciunt. Ita propterea serio iniungit Moderatoribus ac Moderatricibus hu-iusmodi institutorum, Congregationum ac Societatum, ut ex propriis Constitutionibus, Directoriis ac Manualibus pvaefatae dispositiones omnino de-leantur penitusque expungantur. Irritat pariter ac delet quoslibet ea de re usus et consuetudines etiam immemorabiles. II. Districte insu per prohibet memoratis Su-perioribus ac Superiorissis cuiuscumque gradus et praeeminentiae sint, ne personas sibi subditas inducere pertentent directe aut indirecte, praecepto, consilio, timore, minis, aut blanditiis ad huius-modi manifestationem conscientiae sibi peragen-dam; subditisque e converso praecipit, ut Su-perioribus maioribus denuncient Superiores rnino-res, qui eos ad id inducere audeant; et si agatur de Moderatore vel Moderatrice Generali denunciatio huic 8. Congregationi ab iis fieri debeat. III. Hoc autem minime impedit quominus subditi libere ac ultro aperire suum animum Su-perioribus valeant ad effecttim ab illorum prudentia in dubiis ac anxietatibus consilium et directionem obtinendi pro virtutum acquisitione au perfectionis progressu. IV. Praeterea firmo remanente quoad Con-fessarios ordinarios et extraordinarios Communi-tatnm, quod a Sacrosancto Concilio Tridentino praescribitur in Sess. 25. Cap. 10 de Regul. et a S. M. Bcnedicto XIV. statuitur in Costitutione, quae incipit „Pastoralis curae“, Sanctitas Sua Prae-sules Superioresque admonet, ne extraordinarium denegent subditis Confessarium, quoties. ut pro-priae conscientiae consulant, ad id subditi adi-gantur, quin iidem superiores ullo modo petitionis rationem inquirant, aut aegre id ferre demon-strent. Ac ne evanida tarn provida dispositio flat, Ordinarios exhortatur, ut in locis propriae Dioe-ceseos, in quibus Mulierum Communitates existunt, idoneos Sacerdotes facultatibus instructos designent, ad quos pro Sacramento poenitentiae recurrere eae facile queant. V. Quod vero attinet ad permissionem vel pro-hibitionem ad sacram Synaxim accedendi, Ladern Sanctitas sua decernit, huiusmodi permissiones vel prohibitiones dumtaxat ad Confessarium ordina-rium vel extraordinarium spectare, quin Superiores ullam habeant auctoritatem hac in re sese inge-rendi, excepto casu, quo aliquis ex eorum subditis post ultimam Sacramentalem Confessionem Com-munitati scandalo fuerit, aut gravem externam culpam patraverit, donec ad Poenitentiae sacra-mentum denuo accesserit. VI. Monentur liinc omnes, ut ad Sacram Synaxim eure nt diligenter se praeparare et acce-dere diebus in propriis regulis statutis; et quoties ob fervorem et spiritualem alieuius profectum Con-fessarius expedire iudicaveric, ut frequentius ac-cedat, id ei ab ipso Confessario permitti poterit. Verum qui licentiam a Confessario obtinuerit fre-quentioris ac etiam quotidianae Communionis, de hoc certiorem reddere Superiorem teneatur; quod si hie iustas gravesque causas se habere reputet contra frequentiores huiusmodi Communiones eas Confessario manifestare teneatur, cuius iudicio acquiescendnm omnino erit. VII. Eadem Sanctitas Sua insuper mandat omnibus et singulis Superioribus Greneralibus, Pro-vincialibus et Localibus Institutorum, de quibus supra sive virorum sive mulierum, ut studiose ac-curateque huius Decreti dispositiones observent sub poenis contra Superiores Apostolicae Sedis mandata violantes ipso facto incurrendis. VIII. Denique mandat, ut praesentis Decreti exemplaria in vernaculum sermonem versa inse-rantur Constitutionibus praedictorum piorum In- stitutornm, et saltem semel in anno, statuto tempore, in unaquaque Domo, sive in publica mensa, sive in Capitulo ad hoc speoialiter convocato alta et intelligibili voce legantur. Et ita Sanctitas Sua constituit atque decrevit, oontrariis quibuscumque etiam speciali et indivi-dua mentione dignis minime obstantibus. Datum Eomae ex Secretaria memoratae S. Con-gregationis Episcoporum et Regularium die 17.De-cembris 1890. I. Cardinalis VERGA Praefectus. t Fr. Aloisius Episcopus Callinicen. Secretarins. 50. DECRETUM S. Congr. Rit. de usu deferendae Crucis in progressu a sacristia ad altare. R. D. Ioachim Solans sacrae Liturgiae in Seminario Urgellen. Professor, de consensu Re-verendissimi Episcopi. Sacrae Rituum Congrega-tioni insequens Dubium resolvendum humillime proposuit, nimirum: Mos est in Ecclesiis praesertim Parochialibus Crucem deferre. in qua reliquia inclusa invenitur s. Crucis, dum a sacristia ad altare progeditur celebrans cum ministris, Missam solemnem cele-brantibus in Pestis solemnioribus. Sed non una eademque est praxis Ecclesiarum; in aliis enim defertur Lignum s. Crucis a Subdiacono praeeunte cum velo bumerali, in aliis a Diacono, in aliis vero a Celebrante. Quum vero a Rubricis et De-cretis nihil circa hoc disponatur, quaeritur 1°: a quonarn in casu deferenda sit praedicta s. Crucis Reliquia? 2° ubinam collocanda in altari, inter candelabra, an vero supra mensam in medio post corporale? 3° an auferenda est in casu Crux Altaris ? Sacra eadem Congregatio, audita relatione infrascripti Secretarii, sic rescribere rata est: Usum deferendae Crucis in casu esse elimi-nandum. Atque ita rescripsit ac servari mandavit. Die 27. Ianuarii 1883. 51. Erlatj des H. k. ä. Ministeriums für Guttus und Mnlerrichl vom 22. August 1891, 3. 7470, betreffend die Umwandlung -er vor dem 3. 1799 entliandenen Forde- rungen in Wiener-Währung, welche nach „Der f. f. Oberste Gerichtshof hat am 10. März d. I. in einem Plenissimarsenate den Beschluß gefaßt (siehe Justiz - Miuisterial - Verord.- Bl. Nr. 620), den Rechtssatz in das Judieateubuch einzutragen, daß die Umrechnung der vor dem Jahre 1799 entstandenen Forderungen, soweit dieselben nach dem 1. November 1858 zur Zahlung zu kommen haben, nach dem Verhältnisse von 100 fl. Wiener Währung zu 42 fl. dem 1. Nov. 1858 zur Zahlung gelangen. österr. Währung zu geschehen habe. (Jndicatenbnch Nr. 123.) Damit erscheint die bezügliche Rechtsfrage aller Voraussicht nach definitiv ausgetragen, weshalb sich das genannte hohe Ministerium veranlaßt sah, im Einvernehmen mit den hohen k. k. Ministerien des Innern, des Ackerbaues uud der Finanzen die auf der früheren gegentheiligen Judicatur des genannten 14 Gerichtshofes beruhende Anordnung vom 5. Juli 1888, Z. 19.488 ex 1887, sowie den Erlaß vom 9. August 1890, Z. 15.320, außer Kraft zu setzeu. Weiters hat das hohe k. k. Ministerium für Cultus und Unterricht bemerkt, daß auf der erhöhten Verzinsung und Verrechnung von Pfründen-, Kirchen-, Religions- oder sonstigen Fonds-, Staats- und Stif-tungsvermögenschasten nicht weiter zu bestehen sei, woferne nicht eine rechtskräftige richterliche Entscheidung, ein gerichtlicher Vergleich oder eiu außergerichtlicher Vertrag gegenteiligen Inhaltes in Mitte liegt. Wenn es sich umgekehrt um Forderungen gegen eines der erwähnten Rechtssnbjecte handelt, so ist unter den gleichen Voraussetzungen die Zahlung nur in dem geringeren Betrage zu leisten. Wegen der bereits in früheren Jahren ohne fpeeielle Rechtsverbindlichkeit geleisteten höheren Zahlungen wird eine Resuudierung sowohl seitens der in Rede stehenden Rechtssnbjeete an dritte Personen nur daun Platz zu greifen haben, resp. in dem umgekehrte« Falle nur dann zn beanspruchen sei», wenn ein solcher Anspruch mit Rücksicht auf die Verhältnisse des concretm Falles rechtlich begründet erscheint, worüber von Fall zn Fall nach Einvernehmung der Finanzprocnratnr die Schlnßsassnng des betheiligten Ministeriums einzuholen ist. Letztere wird überhaupt in allen Fällen einzuholen sein, welche zn Zweifeln einen begründeten Anlaß geben." Hievon werden die Kirchen- und Pfründen-Vorstehnngen verständiget. 52. l. per Dienstverleihungsgebüt)r unterliegt nicht nur das reine Entgelt, d. i. der mit der öedienstuug verbundene, nicht onerole StMg, sondern jeder Lt)llg, ans welchen der Ledieilstete Kraft seiner Anstellung Anspruch hat. — 2. Lei der Dienstverleihnngsgebühr ist wohl unter gewissen im Gesetze gegebenen Voraussetzungen eine Abrechnung der früheren von der späteren, erhöhten Dotation, ans welcher sich ein Mehrgennß ergibt, nicht aber ein Abzug der gezahlten Gebühr von der uoch ;n entrichtenden zulässig. Erkenntniß vom 11. März 1890, $. 606. Josef Omers ca. Finanzministerium (M. - S. Dr. Ritter von Schwabe); E. vom 3. Juli 1889, Z. 15745, puncto Dicnstverleihnngsgebühr. „D i e Beschwerde wird als unbegründet abgewiesen." E n t s ch e i d n n g s g r ü n d e. Ans Anlaß der in Gemäßheit des Gesetzes vom 19. April 1885, R.-G.-Bl. Nr. 47, durchgeführten Congruaregitli-rung wurde dem Pfarrer zu Corte d'Jsola von dem Zehnfachen seines (auf 600 fl.) erhöhten Dotationseinkommens und des (mit 25 fl.) ermittelten Wertheg seiner Natnralwohiinng im Betrage von 6250 fl., abzüglich der bei früheren Dienstverleihungen schon tiergebührten Bezüge per 5750 fl., also von 500 fl. die nach Scala 111. entfallende Gebühr per 3 fl. 75 kr. auf Grundlage der T.-P. 40 des Ges. vom 13. December 1862, R.-G.-Bl. Nr. 89, der Anmerkung 3 zu derselben Tarif-Post und des § 16, Gebührenges., vorgeschrieben und mit der angefochtenen Entscheidung ausrechterhalten. Der Beschwerdeführer bestreitet nicht die Gebührenpflicht hinsichtlich seiner erhöhten Jahresgenüsse, verlangt aber dennoch die Cassirung der angefochtenen Entscheidung, weil der Werth der ihm zugewiesenen Naturalwohnung in die Bemessuugsgrundlage nicht einzubeziehen war und weil er für seine bisherigen Anstellungen, beziehungsweise für die jeweilig eingetretene Erhöhung seiner Bezüge — mit Einschluß der letzten den Betrag von 42 fl. 67 kr. an Dienstverleihungsgebühren bereits entrichtet habe, weshalb ihm, da die Gebühr nach Seala III. von seiner jetzigen Dotation von 600 fl. nur 37 fl. 50 kr. ans-ntache, die Differenz von 5 fl. 17 kr. rückerstattet werden solle. Der V.-G.-Hof hat beide Einwendungen als unbegründet erkannt; die erstere darum, weil bei der T.-P. 40 a des Gesetzes vom 13. December 1862, R.-G.-Bl. Nr. 89, als Maßstab für die Gebührenbemessung der Betrag „aller mit der Bedien-stung verbundenen Iahresgenüsse" bezeichnet, und weil hiernach das Gesetz jeden wie immer Namen habenden Genuß, aus welchen der Bedienstete Anspruch hat, somit auch deu Geuuß eiuer Naturalwohnung in den Bereich seiner Anwendung ziehen wollte. Für diese Auffassung spricht insbesondere auch der Umstand, dass bei der Tarif-Post 40 d, bei welcher das Gesetz nur das Entgeld, das ist die reine Entlohnung, hat treffen wollen, als Maßstab für die Gebührenbemessung nicht mehr der mit der Dienstleistung verbundene „Genuß", sondern „der Werth", das ist nach der Andeutung der bezüglichen Anmerkung „der bedungene Lohn" festgesetzt erscheint. Ist dem Worte „Geuuß" schou nach dem Sprachgebranche die oben erörterte Deutung zn geben, so ist dieselbe durch die ebeu erwähnte Anwendung verschiedener Maßstübe in derselben T.-P. im Sinne der angefochtenen Entscheidung, welche den Werth der Natnralwohnung in die Bemefsnngsgrundlage einbezogen Hai, noch ganz besonders gekennzeichnet. Ebenso wie die erstere findet aber auch die letztere Einwendung in dem Wortlaute des Gesetzes ihre Widerlegung. — Denn nach der Anmerkung zur voreit. T.- P. 40 a ist, falls der Bedienstete von demselben Dienstgeber eine höher dotirte Bedienstnng erhält, die Gebühr für diese letztere lediglich von dem Mehrgennsse zu entrichten, wenn entweder die Entrichtung der Gebühr von dem früher erlangten Genüsse oder die Befreiung von derselben nach deu zur Zeit in Wirksamkeit gewesenen gesetzlichen Vorschriften nachgewiesen ist. Unter dieser Voraussetzung erscheint hienach eine Abrechnung der früheren von der späteren, erhöhten Dotation, ans welcher sich eben der Mehrgenuß ergibt, keinesfalls aber ein Abzug der bereits gezahlten Gebühr von der noch zu entrichtenden zulässig. Ein solcher Abzug ist im Gegentheil schon durch die Natur der in Frage stehenden Sealagebühr ausgeschlossen, die nicht für das Rechtsgeschäft als solches, sondern für die „Rechtsurkunde" und nach Maßgabe der dariu zugesichertett Entlohnung zu entrichten ist, welche Urkunde von Fall zu Fall ausgefertigt wird. Da nun im gegebenen Falle auf Grundlage der von dem Beschwerdeführer gelieferten Nachweisungen die Gebührenbemessung, wie eingangs erwähnt wurde, tatsächlich mit Bedachtnahme auf die bereits verge-bührten Bezüge, respeetive unter Abrechnung derselben, nur von dem Mehrgennsse stattgefunden hat, so konnte der V.-G.-Hof in der angefochtenen Entscheidung eine Gesetzwidrigkeit nicht erblicken. 53. Literatur. Ein sehr brauchbares und empfehlenswertes Handbuch ist im Verlage der M. Moser's Buchhandlung in Graz erschienen unter dem Titel: „Kirchliche Vorschriften tutit österreichische Gesetze und tict-ordnungen in den MalriKen-Angelegenheiten. Für den Amtsgebranch des Elcrits MsammeugesteUt von Anton Grießl, Domherr". Diese Sammlung umfaßt 395 Seiten nebst einer 58 Formnlarien enthaltenden Beigabe und kostet gebunden zur Post 2 fl. 10 kr. — Dieselbe wird hiemit wärmsten? empfohlen. Ein ebenfalls sehr empfehlenswertes Handbuch ist im Verlage der F. Tempsky'scheu Buchhand- lung in Wien, I. Tnchlauben 10, erschienen unter dem Titel: „Anleitung ;mn geistlichen Geschäftssty!. Hcrausgegelieu von Zosef Alexander Freiherrn von Helfert unter Mitwirkung von Jur. Dr. Heinrich Heidlmaier in eilfter verliejferter und vermehrter Auflage nach dein neuesten Stande der österr. Gesetzgebung". Diese Auslage umfaßt 465 ©eiten; Preis geheftet 4 fl., in Halbfranzeinband 5 fl. 20 kr. — Das Werk erscheint in vielen Partien völlig umgearbeitet, insbesondere wird darin den neuen Congrna-Einrichtnngen eine erhöhte Aufmerksamkeit zugewendet. 14* Im Verlage der Redaction des Kirchenblattes „Vrhbosna“ in Sarajevo sind folgende durch Inhalt und schöne südslavische Mundart hervorragende Werke erschienen, als: Putne Crtice iz svete zernlje. vom Cano-nicns Dr. Andrija Jag atiö. Das Buch umfaßt 828 Seiten mit 35 Abbildungen. Preis 1 fl. 80 kr. — Isus Kr ist. Dvie razpravice u sgodno vrieme (Zwei Abhandlungen zu rechter Zeit). Ti-oskom kaptola Vrhbosanskoga._Preis 30 kr., und — Pri-govori l oflgovori. Stivo od pet casa. Troskom kapitola Vrhbosanskoga. Preis 30 kr. 54. Wäßigkeils -Wereiu. In der Pfarre Stanga, im Decanate Litija, ist ein Aiäßigkeits-Berein in's Leben getreten, welcher hiemit als eanonisch errichtet erklärt wird. Dieser Verein hat zur Gewinnung des vollkommenen Ablasses das Fest der Unbefleckten Empfängniß Mariens (8. December), und zur Gewinnung des Ablasses von 7 Jahren und 7 Qnadragenen das Fest des Hl. Joseph (19.März) und die ersten drei Quatember-Sonntage des Jahres gewählt. Dessen kanonische Errichtung ist im Verzeichnisse der Vereinsmitglieder in der, mit dem Diöcesanblatte VIII., Seite 87 de 1887, mitgetheilten Form anzumerken. 55. Einladung zur Einsendung der periodischen Eingaben und anderer Ausweise. Die hochwürdigen Herren Deeanats-Cnraten wollen von dem zu Ende gehenden Solarjahre 1891 folgende periodische Eingaben und andere Ausweise an die betreffenden Dceanatsämter, und diese an das fb. Ordinariat einsenden, und zwar: 1. Die Angabe der Seelenzahl jeder einzelnen Curazie. 2. Den Bedarf an Direktorien und Schematismen für das Jahr 1893. 3. Den Ausweis der Bevölkerung nach der Religionsverschiedenheit. 4. Die Angabe allfälliger Abänderungen in der Poststation oder Postexpedition, zu welcher die einzelnen Cnrazien des Decanats gehören; dann die Angabe der Telegraphenämter. 5. Die Angabe der geistlichen Bezirks- und Ortsschul-iuspectoren. 6. Die Angabe etwaiger Defecte, welche im heurigen Diöcesan-Schematismus Vorkommen und der Dateu, welche zur Vervollständigung des Local-Judex diene». 56. Goucurs -Wertaulöaruug. Die Pfarre St. Juri pri Kranju, welche unter dem Patronate des Religiousfoudes steht, ist durch Beförderung in Erledigung gekommen und wird hiemit zur Bewerbung ausgeschrieben. Die Gesuche sind an die hohe k. k. Landesregierung für Kraiu in Laibach zu stilisieren. Peremptorischer Competenztermin 5. December 1891. 57. Kßrouik der Möcese. Herr Johann Gnjezda, f.-b. geistlicher Rath, Reli-gions-Professor an der k. k. Oberrealschule und Präses des kath. Gesellen-Vereines in Laibach, wurde zum fürstbischöf-lichcii Consistorial-Rathe ernannt. Die kanonische Investitur erhielten die Herren: Johann Novak anf die Stadtpfarre Radovljica, am 1. Oktober; Valentin Aljanöie anf die Pfarre Dobräva bei Kropa, am 12. Oktober, und Martin PovSe ans die Pfarre Ribnica, am 22. Oktober 1891. Herr Johann Mervic, Pfarrer in Stopiöe, wurde für die Pfarre St. Rupert präfentirt. Herr Autou Gabriö, Pfarrcoopcrator in Semiö, wurde als Provisor der vaeauten Pfarre Cerklje bestellt. Herr Lorenz Mencinger, Pfarrer in Golo, wurde in den Ruhestand versetzt. Gestorben ist am 22. Oktober 1891 Herr Martin Konönik, Pfarrer in Cerklje, welcher Hiemit dem Gebete des hochw. Diöcesan-Elerus empfohlen wird. Vom fürstbischöflichen Ordinariate Laibach am 24. October 1891. Herausgeber und für die Redaction verantwortlich: Martin Rogacar. — Druck der „Katholischen Buchdruckerei" in Laibach.