VERBA HISPANICA XXX • RESEÑAS 215 Clara Isabel Serrano (2017) Arte de falar e arte de estar calado. Augusto de Castro. Jornalismo e diplomacia Coimbra: Coimbra University Press; 202 pp. Dispoñible en acceso aberto : https://doi.org/10.14195/978-989- 26-1158-7. O libro que aquí nos entregan é o resultado dunha tese de doutoramento de- fendida na Universidade de Coimbra, a máis antiga de Portugal, a que inspirou a saga británica de Harry Potter. Para o título, a autora, Clara Isabel Calheiros da Silva de Melo Serrano, utiliza unha cita dun artigo de Augusto de Castro Sampaio Corte Real. Atópase en Imagens da Europa, vistas da minha janela e re- sume ben o oxímoro que reúne as profesións de xornalista e diplomático que exerceu: a combinación de retórica e silencio. En varias ocasións, a súa activi- dade como xornalista foi unha forma de diplomacia e viceversa. Así, organizou os dous primeiros Congresos de Prensa Latina en Lyon e Lisboa e participou na creación da Asociación da Prensa Latina. Mentres era ministro plenipo- tenciario no Vaticano, en 1928 escribiu un artigo pro-Mussolini. De feito, foi a súa vocación de escritor a que o levou a estas profesións. A súa actividade como dramaturgo adoita pasar por alto, mentres que o crítico teatral Luiz Francisco Rebello a considera imprescindible. Non obstante, as súas obras re- presentáronse pouco despois de ser escritas en grandes teatros: Caminho per- dido (1906) e Amor á antiga (1907) no Teatro Nacional, Chá das Cinco (1909), Vertigem (1910) e As Nosas Amantes (1912). no Teatro D. Amélia rebautizado como Théâtre de la République tras a caída da monarquía, na noite do 4 ao 5 de outubro de 1910. O doutor non intentou ser exhaustivo. Céntrase no lapso cronolóxico entre 1883, ano do seu nacemento, e 1938, ano do seu regreso a Lisboa. Non obstan- te, as reaccións dos seus contemporáneos despois da súa morte son abordadas na introdución. As críticas positivas que regresan destacan a súa intelixen- cia, boa natureza e apoio a outros xornalistas. En efecto, aínda que Augusto de Castro traballou principalmente para o Diário de Notícias salazaristaA súa proximidade ao réxime foi tal que cada semana o recibía Salazar para influír na redacción dos seus artigos ou pedirlle información. Desde o punto de vista metodolóxico, a tese forma parte do movemento de volta á biografía dende Verba_hispanica_XXX_FINAL.indd 215 10. 01. 2023 10:35:23 VERBA HISPANICA XXX • RESEÑAS 216 os anos 70, este xénero historiográfico experimentou unha depreciación na posguerra. Trátase agora de non exacerbar a individualidade senón de articu- lar individuo e contexto. Repasa a urbanización da cidade natal do personaxe, Porto, e fala de membros da súa familia que tiñan funcións xurídicas e polí- ticas: José Luciano de Castro e Francisco de Castro Matoso. Foi o primeiro que lle permitiu a Augusto de Castro acceder a un cargo directivo no xornal A Província, sabendo que os inicios xornalísticos incluían tamén participar nun- ha recensión literaria mentres era estudante de bacharelato. Axiña menciónase un antepasado máis afastado: o explorador João Vaz Corte-Real, que descubriu Terra Nova, a península de Labrador e parte de Canadá. O título non menciona outras dúas profesións que exerceu: a de avogado, ao deixar os seus estudos, de 1902 a 1905, paralelamente á de xornalista, logo de parlamentario entre 1905 e 1910. Despois representou ao Partido progresista a finais de a monarquía. O título oculta outro papel: o de comisario xeral da Exposición Universal Portuguesa celebrada en 1939. O título non menciona a literatura que, como xa dixemos, acompañou toda a súa vida. Durante os seus estudos de Dereito en Coimbra (tivo que abandonar Porto porque era a única universidade onde podía cursar esta disciplina en Portugal), fíxose amigo de futuros poetas como Teixeira de Pascoaes, considerado o Musset.Portugués. Tamén foi alí onde compuxo a súa primeira obra a catro mans con João Lúcio: Até que enfim! Como os seguintes, correspóndese co realismo e o naturalismo. Foi na cidade das serenatas e dos ruiseñores como se alcuma Coimbra onde escribiu o seu primeiro libro, Religião do Sol, un libro autobiográfico. Esta monografía arroxa luz sobre unha figura controvertida da historia por- tuguesa. Agradeceremos a cronoloxía final que nos permite buscar o noso ca- miño. Ademais, as fontes tamén están ben clasificadas, o que facilitará futuras investigacións sobre o personaxe. Esta obra pode ser criticada ás veces por digresións sobre os seus contemporáneos ou sobre circunstancias históricas. Héloïse Elisabeth Marie-Vincent Ghislaine Ducatteau Sciences Po Paris (campus de Nancy) Verba_hispanica_XXX_FINAL.indd 216 10. 01. 2023 10:35:23