r

inf.xuii
m f.xyii
in f.xyiii
in f.xyiiii

Tabula H pidohyi  primi Libri
Ad Vercelenfe ecclefia in f.i
Delnuenone pafcas in f.xii
Ad Iuftum
Ad Symplicianam
Ad Symplicianum
Ad Ireneum

Ad Felice Epifcopu co.in f.xxi
Ad Ireneum in f.xxi

Tabula Epiftola^ Secundi Libri
Ad Symplicianum in f.xxii

AdFauftinum
AdBelicium
Ad Symplicianum
Ad Ireneum

Ad Sifmum in f, Ixi

AdConftantinum in f.lxi

Tabula Epiftolarum Libri Qumti

. t *+ *  •* — •

Ad Ireneum
Ad Ireneum
Ad Ireneum
Ad Ireneum
Ad Ireneum
Ad Gericos

in f.xxyii
in f.xxyii
in f.xxyiii
in fxxyiui
in f.xxxii
in fxxxiii
in f.xxxy
in f.xxxyi
in f.xxxyi
in f.xxxyiii

Ad Sabinum
Ad Eufebium
Ad Sabinum
Ad Ireneum
Ad Siricium
Ad Aticu
Ad Felieem
Ad Romulum
Ad Ticianu
Ad Siricium

in fjxy
in f.lxy
in f.lxy i
in f.lxyiii
in f.lxyuii
in f.lxyuii
in f.lxyuii
in f.lxx 4
in f.lxx
in f.lxx

Tabula Epifiolaru Libri Tercii

Ad Oroncianum
Ad Oroncianum
Ad Oroncianum
Ad Oroncianum
Ad Oroncianum
Ad Oroncianum
Ad Mar cell um
Ad Theodofium

in f.xxxyiiii
in f.xli
in f.xlii
in f.xltiii
in f.xly
in f.xlyi
in f.xlyii
in f.xlyui

Ad Fegadiu & Delfmu in f.lxx
Ad Romulum in f.lxxi

Ad Seuerum in f.lxxii

AdStudium in f.lxxii

Ad anatoriu Numerium
Seue^ Philipu Macedo
muiAmianu Theodofiu
Eutropiu Clai y  Eufebiu
8i  Thimoteum in f.lxxiii

Ad Anifium in f.lxxiui

AdCandidianum inf.Ixxy
Tabula Epiftolarum Libri Sexti

Ad Eufebiu Epifcopu in f.xlyui
Tabula Epiftolarum Libri Quarti
Ad Sabinum Epifcopu in f.xlyiiii
Ad Cromacium in f.l

Ad Orocianum in f.hi

AdValetianuImpera. inf.lmi
Ad Oroncianum inf.lyi

Ad Sabinum in f.lviii

Ad Sabinum in f.lyiiii

Ad Sabinum in f.lyiiii

Ad Ireneum
Ad Iuftum
Ad Siagrium
Ad Siagrium
AdPaternum
Ad Ciregium
Ad Antonium
AdAlippium

in f.lxxy
in fJxxvi
in f.lxxyii
in f.lxxx
in f.lxxxii
in flxxxii
in f.lxxxii
in f.lxxxii

Tabula Epiftolarum Libri Septimi
Ad Vigilium in flxxxmi

in f.lxxxyiii
in fJxxxyuii
in f.lxxxx
in f.lxxxxi
in f.lxxxxii

Ad Ireneum
Ad Ireneum
Ad Clementianu
Ad Oroncianum
Ad Oroncianum

Ad Ireneum in fjxxxxii

Ad Conft-annum in fjxxxxmi

Tabula EpiRolarum Libri Odaui
Ad Tlieofiium m fjxxxxvii

Ad Bonofu Epifcopu in fjxxxxy it 1
Ad Valentianum Iunio
rem Film Theodofii in f.lxxxxyiii
Relatio Simachi in f,c,

Relatio Sandi Ambrofu
Contra Simachum in f,c,i
Ad Theodofiu Augu, in f*c * y
Ad Vaientinianu Iuni*in f t c.yiii
Contra Auxentium De
Bafilicis tradendis in f,c,yuu
Ad Sanda Marcellma in f t e,xiiii
De Obitu Theodofii in f.c,xyi
De Obitu Valetmiani
Imperatoris Iunioris in f t c,xxu
Ad Siricium Papam in Ac.xxi
Ad Gratianu Auguftu in f.cxxxii
Ad Demetnadem in f,c,xxxu

Explicit Tabula Epiftolarum
Deuocatioeoium ge iXc,xli
De Edificatione Vrbis
Mediolani in Acjxvi

De Ifaach & anima in f.cjxj/iii

De Fuga faeculi in f.lxxx

'T t VSTRIS5IM0 PRINCIPILVDOVICO MARIAE SFORCIAE
~ VICECOMITIDVCIBARII*

PRE5BITER STEPHAN VS DVLCINIVS SCAL AE CANONICus.

IC O L A V S Antiquarius Magnanime Prmcepsuuuents
no minus bona^ Uttera^ cupidus q medians artis .pfeflor
n folertiftimus: Iacobiqj Antiquarii tui: ut eius Iaudes uno
uerboattingam:nepos:& uerus domefticai^ mrtutu emula/
none haeres: fuperianbusdiebus Diui Ambrofu epiftolas
elegantes:fimul &  fantftts prxceptis refertasjimprefloribus traditurus:
mihi aliquot in locis corrigedas demandauit: His auc emendatis:ipref/
fifqj cum defenfore alique parare cuperemus: cuius aufpicio foelicius
m publicu egrederentur: neminem aliu inuemmus:cui aequius labores
noftn dedicarent :q te Prmceps emmetiftime/Tu enim cum docftts no
faueas foltr.fed beneficus etia qplurimis exornes:dodlnnaeqj frudtbus:
& mgenioru monimentis mira deledfetione fufcipere cofueuifti, Quis
enim eft qui artis colac ingenuas:qui munificena tua no fubleuetUr i
Quelittera^cultorem Tub te uidemus:quem & diumarum pofteftbrem
nonfecerisfTeiglt praemia proponente uigent ftudta:fiorent uirtutes:
quia tua liberalitate alunt :fouenturqj : nec quifq eft:q ingenio ahquid
excuderit: que certa prsemta no maneantmt lllud uere de tua in docftos
largitate paflim dici queat.Et fpes;& ratio ftudiof^ in Caefare tantthSed
ad hanc docftoru rationem: aliud quoqj acceflit: quo Ambrofu fcripta
tibi pottflimu dicaremus:quonia fpecialem prse caeteris praerogatma m
hoc fortitus uidebans: Ille enim & maximo^ Pnncipu confiliarius 82
Chrifti in hac urbe mclpta uicarius:faluberrimis monitis: exephs fan/
ctiflimisrpopulo Medioianenfi integre praefutnSic tu Prmceps uigtlan
tiftime: excellentiftimi Ducts noftrnnd confiliarius modo & Vicanus:
Sed tutor:patru?:pater:ndfoluciuitate iftam:caeterafqj huic latiftimo
imperio parentesuraquilla pace gubernas:fed principes oes: quotquot
Italia habet potentifiimosuua prudentia tibi conciliates: ex te pendere
tuoq; nutu moueri nuc utdemus.Tu comunis omniu una quiesiiamqj
,p tua falute publicoconfenfuuotanuncupant.Quaproptenftaru rem
famamtrabihsmon modo Europam gloria impleumfedtam per totum
terraru orbem:plems laudu uehs euagatur. Et queadmodu Ambrofius
regionem hanc feeda Arriano^ haerefi diumo numine expurgauimta tu
Icaham faeuis belloru fludhbus oppreftam: ccelefti quada prouidenna
hberafti:utmiru fit te ad doeftoru uigilias refpicereiqsnullo paefto pirc
pateris:fedoibus adestoium uotis refpodesmec unq humdibf fuccefes

4

Cum tot fu$ineas:&: tatitanegocia foluss
Res Icalas armis tuterisimoribusornes:

Legibus emendesun publica comoda natus*

Sed ut fortitudme tuam:conftantia:prudentia:fidem:iufh'cia;cxteraq-.

uirtutu tuarum nomma filentio muolua: quibus hngulis: Scipiones:
EmyhosiCacones: Csefares adaequafh:quo in Principe maior religion^
amor fpedtabit :*Que Orthodox*: fidei amantiore dicemusfquis in tem
phs engendis: Sacerdotibus dotandis: facellis dirandis: Agiograph*
fcripturae arterendae teardentiorf Nemo profedlo: uc tibi lureoptimo
facropi tutella taq Numa aliqs:aut Nafica uedicesumouera Ambrofu'
religio fupra oes m te elucefcanper teaugeat:fub te exornet:Quarecu
tu omnm Principu unus;ftudiofo^ laboribus maxirne afpiresicu ettam
eandem urbem iufticia:clemenaqj modererisiqua Ambrofius Antilles
eximius miraculo^ fulgore quondam gubernauit:atqj religione:quain
Idem praeful pnsalTemombus:contra peccatorum furores defending
deditiflimus.Ambrofu epiftolas cu alusquibufdam emsopufculispul
chernmis tuae celficudim merxto dedicamus: ut cu per negocio^ mole
Iicuent: aliqua dointelligas:quot Principthquot Epifcopoi^quot popu
lo^ mm publice: tupriuattm unus homo fcribendo occupatus: inter
mgentes folicitudines cura gefient;Et quantu mereat a nobis colnqut
a romanis Imperatonbus maxima in ueneratione: pariqj apud omncs
audoritate:feperfithabitus*Hieronym? quoq 3 ipfu;&Augulhn? ubiq;
laudat;cuius 1 uauitate fermoms hilarefcentis atqj mulcentis fedeletfa
turn fcribit:& in libro confeflionum Sexto:Ambrofium fcehcem quen/
dam hominem adhucCathecummus opinabatur:quem tatae poteftates
he  honorarent:ab eius colloquio cateriusmt lpfe aitmegociofo^ Homi
num quo^ infirmitatibus feruiebatrfeclufus :cu quibus fi qdo no erat:
qd per exiguu tempons eratsaut corpus reficiebat neceflams fuftenta/
culisraut ledione animuLabonofus femperjnec unqociofusdantfum
diuim pedlorisoracuIum.Sufcipe Itaq? fronte hjdari Prmceps praeclarif
fime: Sacrum hoc opus religiofo Principe digm(Timu:quod non preen
seftimanone: fed au&oris mentis cenfetur:& ut rede facis:dotforum
ingema perpetuo foue: dodoris iftius inconcufli fcripta ex tenebns m
lucem uendicantium: qui populum fuum foelicitergubernandum tibi
c6mifiir ; que ubiqj uenerarisromnibufq; in rebus auxiliatore inuocas •
cuius etia in regimine sequiratem in religione fidemjin lulhcia mode
ramen: in publica utilitate lmagmem imitans: utquemadmodum re
uitae fuse imitatorejmemonaeqjfautorem habet: fic  inoptimimaxirru
Deiconfpedutranquillam annorum fenemeum profpero fortunarum
omnium fucceflutibumpetret, Vale*

trrEFRAGABILIS ET GLORIOSIECCLESIE DOCTORIS:ET
artHIEPISCOPI MEDIOLANENSIS :SANCTI AMBROSII:
EPISTOLARVM LIBER PRIMVS.

AD VERCELENSEM ECCLESIAM. EPISTOLA PRIMA.

MBROSIVS feruuschrifti uocatus epiTcopuss
Vercelenft ecclefte: & his qui inuocant nomen
a Domini noftri iefu chrifti: gratia uobis a deo

patre & unigenito filio eius adimpleatur in fpi
ntu fando,.Confligor dolore quia ecclefia domi
ni que eft in uobi s facerdote adhuc non habett
ac fola nuc ex omnibus liguriae atqj aemiliaeue
netiarumqj uel caetens fitiitimis italise partib?
huifmodi eget officio: q> ex ea alise Tibi eccleftae petere folebat:&(quod
uerecundius eft)mihi afcnbitur ueftra intentio: queaffert impedime
tum t Nam cum lint in uobis diffenftones : quomodo poffumus aliquid
aut nos decernereaut uos elligere aut quifqua acquiefcere:ut inter dif
fidentesfufcipiaturhocmunusjquodintercouenientesuixftiftineat:'
Hsec eft ilia cofefforis iftitutior’hsec iuftorum foboles patrumfqui fan
dum Eufebium quern nunq ante cognouerantspoft habitis ciuibus ft
mul ut uiderunt & probauerunt:tantumqj interfuit ut probaret: qua
turn utuideret JM ento uir tantus euaftnquem omnis elegit ecclefta:
memo creditu q> diuino effet electus iudicio :quem omnes poftulauif
Tent. Conuemt lgit ut fequamini exemplum parenturmpraefeitim cu
a fancfto confefTore inftitutos meliores patribus effe opporteat: quato
uos melior dodor mftituit atqj erudiuit.Modeftiseqj ueftrae & concor
disc inftgne edere:ut congruatis affenfu ad poftulandum facerdotem*
Etenim ft iuxta dominicam fentetiam quod duobus conuenerit fuper
terramide omni re quacunqj petierint fiet inquit a patre meo qui in ce
lis eft*Vbi enim ftint duo uel tres congregati in nomine meo: ibi ego
film m medio eoiji ♦ quanto magis ubi plena eft in nomine domini co
gregatio.Vbi uniuerforum poftulatio congruitsdubitare uos nequaq
opportet ibi dominu ieftim chnftum & uoluntatis audore & petitio
nis arbitrum fore: & ordinationis praefulem uel largitorem gratise,
Facite ergo uos dignos uideri quo^ in medio cbnftus ftt „ Vbi enim
pax ibi chriftustquia pax eft cbnftus*Vbi lufticia ibi chriftusiquia cbri
ft? eft iufticia*Sit in medio uef \y.  ut uideatis eumrne dicatur 8i  uobis
medius autem ueftrum ftatque uos non uidetis * Non ilium uiderut
iudet in quern non crediderunt: nos ilium deuotione cofpicimusffide ^

cemfmus.Stet igit in medio ueftrmut aperiantur uobis cell qui enar
rant gloriam dei ; ut uoluntate eius faciacis & operemini opus eius.Qm
uidet lefum cell ei aperiuntur ficut aperti funt ftephano dicenti. Ecce
uideo celos apertos:& lefum ftantem ad dextera del ♦ Stabat iefus qua
fi aduocatus: ftabat quafi folicit? utStephanuathletam fuu certante
juuaret:ftabat quafi paracus ut coronaret fuu martyrem.Stet lgitur &
uobis uteu non timeatis fedenteftedens emm ludicat: ficut dicit Da
niel. Troni pofiti funt & Iibriapti funt & antiquus die^ fedetun ofto
gefimo aute primo pfalmo fcnptum eft, Deus ftetit in congregation
deorumun medio aute deusduudicat,Stet uobis.Sedens igit ludicat:
ftans ludicat:& ludicat de imperfedhsunter decs autem diiudicat.Scet
uobis ut defenfonut bon? paftormeuos lupi mcurfent graues, Quod
non ociofe noftra amonitio deft ectit. Audio entm homines qni dicunt
nuliu efte abftmere meritum nullum frugalitatismullam uirgimtatis
gratia: pan oes aeftimari praecio:dehrare eos qui leiuniis caftigantcar
nem fuam:# menti fubditam faciunt. Quod nunq feciftet:nunquam
fcripfiffet ad inftruendum alios Paulus apoftolusfti deliramentum pu
taftet + Gloriatur ltaq? dicens,Sed caftigo corpus meum:& feruituti re
digorne alus predicans ipfe reprobus tnuenianErgo qui non caftigant
Corpus fuu:& uolunt predicare alusupfireprobi habecur. An quicqua
tarn reprobum quam q> ad luxuriant: ad cotruptelam : ad lafciuiapro
uocat:quam lncitamentum libidmisancontmetise fomesr’incendium
cupidiratis *Que lftos Epicurreos noua fcola miflit non philofophorii
fed imperitornm (ut lpfi aiuntqui uoluptatem prsedicantsdeliciasfua
denncaftimoniam nullius efte dicat utilitatis. Fuerunt nobifcum fed
no fuerut ex nobis.Neqj eni pudet dicere quod dicit euagelifta Ioanes/
Sed hicpofici primoieiunabanmntramonaftenum continebaturmul
lus erat luxuriae locus mterdida ludibnofae difpucanonis Iicentia:hoc
delicati non potuerunt ferre,Abierunt demde uolentes redire non lilt
recepti*Pleraqj emm audieram quae deberem cauere:monueram nihil
profeceram,Eferuefcentes itaqj difteminare talia cceperut, Quibus in

centores eftent uitiorum oium miferabiliores,Perdideruntunq;quod
leiunauerunnperdiderunt quod fealiquo continuerunttempore.Nuc
itaqj diabolico ftudio inuident aliorum openbus boms: quorum ipfi
frucftu exciderunt * Quae uirgo audiat nullum praemium efte integri
tatis:& non mgemifcatf Abfit emm ut facile credat: certeut non ilu
dia deponat: & intentionem fuse mentis lnfledat. Quae uidua cum
competent nullum efte frucftum uiduitatis: malit feruare fidem con
lugii 6i  in tnftibus degere q laetionbusfe crederef Quae coniugu de
ftridta tunculoifi audiat cp nullus honos caftitatis fit: non poftit mcu/

riofa ten can corporis aut mentis facilitate^ Et ideo ecclefia quotidie
in ledionibus facnsun facerdotum tradanbusdaudem pudiciciaetglo
nam mtegritatis perfonac.Fruftra ergo dicit apoftolus Scripfi uobis i
epifto!a:ne commifceamim fornicarits:& ne forte dicant non deoibus
mandi nos dicimus fornicarus:fed dicimus q>qui fuerit in chrifto ba
puzatus haberi lam non debeat formcanus*Sed qualifcunq* uita eius
accepta fit deo* Et ideoaddidit apoftolus:Non utiqj formcarns hums
mundi, Et infra* Si quis frater nommatur fornicatonaut auarus:auc
iJobs feruiens:aut maledicus:aut ebriofusiaut rapaxicu eiufmodi nec
cibum quidem fumere.Quoemmmihi de hisquiforisfuntiudicare:'
Et ad ephefios * Fornicatio & omms immundicia & auancia non
nominetur in uobis:ficut decet fandos* Et mfra* Hoc emm fcuote c
omms lmpudicusiaut auarus:aut immundus:aut idololatramo habec
haereditatem m regno chnfti & dei.Debaptizatis utiqj didum liquet:
lpfi emm accipmt hseredicatem qui baptizantur in morte: &.  confepe
liuntar cum Chrtftoiut cum ipfo refurgant ,Ideo haeredes del: cohaere
des Chrifti. Sunt haeredes denquia trafcribitur in eos del gratia.Cohae
redes Chrifh.-quia renouantur in uitam ip(ius*Haeredes quoq? Chnfti
qui datur lliis per mortem lpfius tanq tellatoris haereditas.llh igitur
magis fibi debent attendere: qui habent quod poffunt amittere: q
qui non habent* Ifti maiore agere cuftodia* Ifti cauere uitiorum illece
bras: erroris mcitamenta: quae maxime cibo potuqjoriuntunDemqj
fedit populus manducare & bibere:& furrexit luderejpfe quoq; epicu
rus quem ifti fibi fequendum magis q apoftolos putanu alienor uola
ptatis-.&fi neget muentricem mail uoluptatemmon negat tamen exea
fieri quaedam exquibus generentur mala * Deniq* nec luxunoforum
uitam reprthenfibilem uiden.-quae repletur deledaciombus : nifi uel
dolons uel mortis quatiaturmecu*Atqj hie q alienus a uero fit:eciam
hmc deprehenditur: q> uolupcatem in homine deo audore creatam af
lent pnncipaliter j ficut Filuminans eius fedator in epithomus fuis
difputati&huiusallegathiftoricos efte audoresfententiae* Sed hocdi
uina fcnptura redarguit: quae ferpetis infidiis atqj lllecebris mfufam
Adae atq? Euas uoluptatem docet * Et fiquidem ipfe ferpens uoluptas
fitjd: ideo uane ac lubrice; & uelut ueneno quodam corruptelarum m
fedae pafliones uoluptatis funt .Appetentia igitur uoluptatis conftat
acceptum Adam excidilTemandato del & frudu gratiae.Quomodo igi
tur uoluptas ad paradifum reuocare nos poteft:quae fola nos paradifo
exuit^ Vnde & dominusiefus uolensnosaduerfus diaboii tentamen
ta fomores redderejcertaturus leiunauitjut fciremus quia aliter tile/

a u

eebras mail non polTcmus uin cere * Deniqj l'pfe diabolus pn'mum ten
tamentorum. 1 uorum fpiculum de uoluptate mtorfit dicens, Si fil lUs
del es die ut lapides ifh panes fiant. Vnde ait dominus : non in pane
folo uiuit homo.-fed m omm uerbo dei:& noluit facere cum po(Tet: ut
magis leeftioms ftudio q uoluptatis intendere nos falutari praecepto
doceret; & quia ifh lemnandum negant:qua caufa Chriftus leiunauerit
aftruantmift ut nobis exemplo eflet eius leiunium , Demqj in pofterio
ribus docuit non facile maium polTe mfi noftro uinci l’eiumo dicens,
Hoc genus non encitur mfi m oratide di  ieiunio,Quid etiam fibi uult
fcriptura quae docet leiunaffe Petrum:& leiunanti atqj oranti debapti
zandis gentibus reuellatum myfteriummifi utoftenderet etiam ipfos
fandtos cu leiunanttunc fieri praeftantioresr’Demqj Moj/fescum ieiu
naret legem accepit:& ideo Petrus cum leiunaret: edodtus eft noui te
ftamenu gratia,Dauid quoqj leiunu mento ora claufit leonum: futu
rorumq? tempos uidit negocia, Aut quae nobis falus efte poteft nifi ie
lumo eluenmus peccata noftra i  cum fcriptura dicat: leiunium 6i  ele
raofma a peccato liberate Qui funt ergo hi praeceptores noui qui meri
turn excludant leiunu i  Nonne gentihum uox lfta eft dicentium:man
ducemus di  bibamust'Quosbene lrndet apoftolus dicens.Si fecundii
hominem pugnaui ephefi ad beftias:quid mihi prodeft fimortui non
refurgunt: Manducemus di  bibamus: eras emm moriemur, Hoc eft
Quid mihi profuit ufqj ad mortem conrentiomifi ut hommem redime
rem meum^Qui fruftra redimitur fi nulla eft fpes refurredhoms, Ac
per hoc fpe omniredempcioms amifla manducemus di  bibamus:non
amittamus frudtum praelentiumsqui futurorum nullum tenemus. II
lorum ergo eft cibis di  potibus indulgere:qui nihil poft mortem fuam
fperant, Demqj epicurei di cunt after tores uoluptatis quia mors nihil
ad nos.Quod eninqdifToluitur mfenfibile eft,Quodautem infenfibile
nihil ad nos. Quo demonftrant corpore fe tantum non mente uiuere:
nec animae fungi fed carms folius munere:qui feceflioneammaecor
porifq; dtfolui munus fuae uitae omne exiftiment: penre merita until
turmatqjanimae omne uigorem: totos fedeficere cum corporis fenfur
nihil rehquiarum fuperefteanimae cum ipfum corpus nonftatim refol
uatur , Prius ergo difoluitur amma q corpus: cum fecundum foam
opinionem uel carnem di  oila confiderare debeant: quae poft morrem
fuperfunt: fecundum ueram autem aflertionem negare non debeanc
jrefurrecftiois gratia,Merito ergo hos redarguens apoftolus monet nos:

ne talibus labamur opimombus dicens.Nolite feducncorrumpunt mo

res bonos colloquia mala ♦ Sobru eftote di  lufti: di  nohte peccare, lg na

rnnti'am entm del quidam habent.Bonum ergo fobriera$:quia peccatu
e. fiecas eit. Quid quod ille Epicurus defenfor uoIuptacis:cuius ideo
frccuerem mentionem facimusiuthos autgenrtlmm difcipulosj&ept
cureamprobemus fetftam fequuaut ilium ipfum quern ipfi philofopht
a fuo exdudant eonfortio tanq pacftionum iuxunae tolerabiliorem his
eiredoceamusTClamatergo die dimarchus &aftent:quian©npotano
nes:neq] comeflanonesmec filiorum fobolesmec feminarum copulas:
nec pifcium CQpia : aIiorumqjhuiufmodi:quae fplendido ufui parantur
conuiun fuauem uitam faciat: fed fobria difputatio, Denicp addidit
copus conuiuii moderate utanturiqui non immoderate eas quaerunc.
Suco folo & pane uelaqua qui hbenter utitur defpuit deliciarum epu
las:quia multae ex his generantur moleftiae♦ Etiam alibi non lmmode
raise epulabnon potationes uoluptans fuauttatem generant: fed conn’
nens uita.Cum lgitur illosabdicauent philofophia: hos non excluder
ecc efia f  Siquidem & illi q> malse caufae habennfe aftertiombus fuss
impugnant frequenter .Nam fi principalis eorum fententia fit %  nul
lam fuiuitarem uoluptatis putent: nifi quae cibo potuqj percipiatur:
ramen mtelligentes in tam reprehenfibili diffinmone uerfan fe fine
fammo dedecore non poflerac defer! ab omnibusifuco quodam proba
biluim difputationum ea colorare uoluerunt. Adeo ut diceret quidam
ex bis. Dum ftudemus deleiftationi per epulas &cantus armfimus ea
quae per uerbi quo folofalui eflepoflumus infunditur percepaonem .
No'ne lfti difpares difcolores m hac multiform! difputatione nobis
uidenmrr’quos adeo fcriptura condemnat ut non praeterierit eos:quos
apoftolus redarguebat: dicente Luca m aiftibusapoftolommiqui eum
librum hiftoricoftillofcrpfit.Quidam autem epicurei &ftoiciphilofo
phi difputabant cum eo.tk  quidam dicebant.Quid uult hie feminiuer
biusr'Aluautermnouorumdemoniomm uidetur pronunciator efle.Ex-
hoc tamen numero : non lmmunjs gratiaeabut apoftolus , Siquidem
etiam Diomfius Ariopagites cum Damali uxore fuaialnfqjmultis ere
didit.Itaqj quod illidocftiftimorum &  eloquenuum coetus fimplici dif
putatione uicftos feefte credentiu exemplo mamfeftarunt.Quid i; ltur
iibufti uolut qui temptant eos peruerterequosacquifimtapoftolus ♦
quos redemit Chnftus fanguine fuod Quid eft q> afterunt baptizaros
intedere no debere uirturu difciplinisr’Nihil libs obefte comeftatioes
nihil uolupratuaffluetiaiinfiptentesefteeos qui hiscareantr'uirgines
oportere nubere:filios facere:fimiliter & uiduas iterare q> femel male
uiriliadmixtione expertae fint :etiam fi fe continere pofiint: errare eas
quae nolunt iterare copulam;’Quid ergo^Placet ut hommem exuentes

a m

induamus pecudem: & expoliantes Cbriftu ueftiamur aut fuperueflta
mur amtdus diaboli^ Sed cum ipfi dodores gentium ne honeftatem
quidem cum uoluptatecopulandam putauerinneo cp pecudem uidere
tur cum homme mdueremos ut belluinos ufus humano infundamus
pedori:& rationabili mentimfcribamus irrationabil.es ntus ferarum*'
Quaq multa genera fmt animamiujquae amilTo part concubitu indul
gere nefciant;& tanq folitariae uitac euu exigat* Plurima quoq? herbis
uefcantur fimplicibus:nec alio nifi fonte puro reftmguere fmm noue
rint, Canefq; uideamus frequenter interdido cibo temperate folitos •
ut leiiina fame ora fufpendant fi imperatur abftinentia* Ab hocigitur
reuocamur homines:quod didicerunt per hominem etiam mutae non
praeuaricari beftiae* Quidautem pulcbnus abftmennatquae facit etia
muentutis annos fenefcere:ut fiat morum fenedusf NancJ; utredun
dantia ciborum ac temulentia etiam matunor aetas calefcitutamiriga
tur muentutis ferocitas epularum parfimoniaamsmoqj fontis:&exte
rior ignis aquae infufione extinguitur :non mirum ft etiam interion
teftus corporis fluuialipotu refngerantur ♦ Ciboenim flamaalitur ac
defxcit.Siquide cum fenum:ftipuia:lignu:oleum:a!iaqj huiufmodiali
menta ignis fmt quibus pafcitur:ea fi detrahas uel non fuggeras:etia
ignis fopitunSimiliter ergo uapor corporis cibo alitur aut minuitur:
cibo excitatur: cibo foluitur* Luxuria igttur mater libidims eff*Quid
quod naturae couemens teperantia eft: atqj llli diuinae Iegi quae in ipfo
rerum ortu omnes fontes potui ? frudus arborum efui deditr'Vinum
poftdiluuium mftus ad teptationem fuireppermVtamurergotempe
rantiae naturali cibomtinamq? poftimus.Sed quia non omnes fortes:
ideo apoftolus ait +  Vino modico utere propter frequentes tuas infir
mitaies.N on ergo propter uoluptatem bibendu eft:fed propter infirtni
tatem* Pro remedio igitur parcius:pro deliciis redundantius, Demqj
Helias que aominus ad uirtutis erudiebatprofedionem ad caput fud
eollmdi di  uas aquae reppit: & ideo in uirtute efcae lllius quadragmta
diebus leiunauit* Patres noftri cu mare tranfiret pedibus:aquam non
uinum bibebant, Daniel & hebrei puen patrio cibo:& aquae potu:i;'e
furorem ieonum repreftit: till ardentem ignem mnoxio uidere taftu
area mebra fua pafcuEt quid de urns loquarHudith Luxunofi Olofer
ms caput baud quaq lnflexit conuiuio: folo ntulo fobnetatis dtfpe
ratum lacertis uirihbus reportauit tnumpbum Patnam obfidione
exult: ducem milmae fuis mambusoccidit. Exemplum euidens q> &
ilium ternbilem popubs bellatoreuirum luxuria fua emoliuit. Et bit
feminam temperantia cibi foruorem uins fecit * Non bic in fexu fuo

inch eft rutura:fed in cibo fuo uida eft & regem fuperbum fuis inch
nLt lei units, Anna octogmtaquatuor annos in uiduitate fua leiuniis
4 /rtmVrfirionibusin templo dieac node feruiens Chriftum agnouit:
q uem Ioannes abftmenti* magifter quidam nouus terramm ange
lus annunciauit,0 ftultum Helifeum qui filueftribus ramis damans
pafcebat prophetasJmmemorem fcnpturaru Hefdram: qui memoria
fui fcnpturas reddidit, Infipientem Paulum qui gloriatur leiuniis:fi
nihil profunt ieiunia,Sed quomodo non profunc quibus uitia purgan
turr'Quae fi deferascum humilirateicum mifericordia,Vt Efaias fpiri
tu diuino Iocutus eft : ofla tua pinguefcenti^ eris ftcut ortus ebrius,
Pinguefcit lgitur anima tua:uirtutefq; eius fpmtuali adipe leiunii: &
frucftus tut multiplicand ubertate mentis tuse : ut fit in te fobria ebne
tas:ficuc illud eft poculum de quo ait propheta:& poculum tuum me
brians q praeclarum eft,Sed non ilia folum laudabilisquae parca eft ci
borum temperantia-.fed etiam ilia quae concupifcentiae.Demq; fcriptu
eft.Poft concupifcentias tuas ne eas:&l a uoluptate tua uetare, Si dede
ns animae tuae concupifcenttatmgaudio ens inimicis tuis,Et infra:ui
num 6i  muheres apoftatare faciunt etiam fapientes.Vnde Paulus etia
in lpfis coniugus temperantiam docet»Eft enim uelutquidam adulter
incontmens in matrimonio qui legem apoftohca praeuancatur.Quid
autem loquar quata fit uirgimtatis g!oria:quae meruit a Chrifto eligi;
ut eftet etiam corporaledei templumdln qua corporaliter: ut legimus
habitauit plenitudo diuinitatis: uirgo genutt mundi falutem: uirgo
pepent uitam uniuerforum t Sola ergo non debet efle uirgimtas: quae
omnibus inChnfto profuit.Virgo portauit quem mundus lfte capere
aut fuftinere non poteft:qui cum ex Manae nalceretur utero:gemtalis
tame feptrum pudoris: &mtemerata uirgimtatis conferuauit fignacu
la, Itaqj in uirgineChriftus reppent quod fuum efteuelletjquod ftbi
oium dominus aftumeret.Per uirum autem 8c muherem caro eiecfta de
paradifojp uirginem iunda eft deo.Quid de altera mofi maria loquar:
quae femmet dux agminis pede trafmiftit pelagi fretadQuo munere at
uenerabihs Tegla etiam leonibus fuitr’ut ad pedes praedae fuae ; ftratae
impaftae beftiae facrum deferret leiunium: nec procaci oculo uirginem
nec unge uiolarent afpero: quomam & ipfoafpedu uirgimtatis uiola
tur fanditas. Deniq? qua reuerentia uirgimtatis Iocutus eft fandus
apoftolus,De uirginibus praeceptum domim non habeo.-coftlium aut
do-.tanq mifericordiam confecutus a domino, Praeceptum non habet:
confi’ium habetmon enim praecipiturquod fupra legem eft : fedmagis
dato fuadetur confilio, Necaudomas praefumitunfed demonftratur

a mi

gratia-.nec aquoq demonftratur: fed afc eo qui mifericordiamdei me
ruit, Homm ergo mehora: q apoftolorum confiha ? Apoftolus dicit
confilium do:ifti difTuadendum putanttne qua ftudeit Uirgmitati •
cuius quantam laudem breui uerficulo propheta exprefferitmelpotius
Chnftus m prophetadebemus cognofcere ♦ Ortus; mquit) conclufus
foror mea fponfa; ortus claufus : fons fignatus ♦ Chriftus hoc elicit
ad ecdc-fiairuquam uult efTe uirginem fine macula: fine ruga. Bonus
ortus uirgmitas: quae plurimos bom ferae frueftus odoris,0rtuscon
clufus : quia undiqj uallata eft muro caftitatis ♦ Fons fignatus: eo <j
uirgmitas fit fons & origo pudiciciae quae inuiolata cuftodiat integri
tatis fignacula: in quo fonte imago dei luceat: quia cum mundicia
corporis congruiteuam puritasfimplicitatis*Non poteft dubitare
quifq cj ecclefia uirgo fit: quam etiam in corinthiis defpondit apofto
lus Paulus uirginem caftam alTignare Chnfto „ In fuperioreigiturepi
ftola dat confilium: & exiftimat bonum efte munusuirgimtatismtnul
lisinftatis faeculi turbet neceftitatibus,Nulla illume coinquinet: nul
Us exagitetur procellis . In pofteriore fponfor eft Chrifto; q uirgini
tatem ecdefiae in llhus plebis confignare poftit integritate. Refponc'e
mi hi nunc Paule: qua ratione propter inftantem neceflitatem des con
fiimm +  Quomam qui fine uxore eft folicitus inquit eft quae domini
funt quomodo placeat deo ♦ Ec aadidit. Et mulier mnupta Si  uirgo co
gttat quae funt domim ut fit fansfta corpore Si  fpiritu.Habet igiturmu
rum fuuaduerfum mundi hums turbines: Si  ideo feeptro diuinaemu
mta protedhonis : nulhs faeculi flabris lnquietatur* Bonum ergo con
filium : quia m confilio utduas eft:& inpraecepto laqueus,Confilium
muitat uoluntanos: praeceptum aftringit muitos. Si qua ergofecura
fuent cofillum:& earn non poenituerit:acquifiuit utilitatem, Si quam
uero poemtuerit: non habet quod accufet apoftolum Jpfa emm dem'
firmitate fua mdicare debuit: Si  ideo fibi uoluntatis fuerea eftcuius
grauiore qua ferre poftet Iaqueo fe ac nodo ligauit, Icaqj tanq bonus
medicusqui& fortionbus ftabditatem uirtutisconferuarecupiat:
Si  infirmis falubntatem dare: alns dat confilium : ahis demonllrac
remedium . Qui lnfirmus eft olera manducet: accipiat uxorem :qui
uahdior eft fortiorem uirtutis cibum expedtet* Meritoqjadiunxic.
Nam qui ftatuit in corde fuo firmus: non habens riecellitatcm:
poteftatemautem habet fuse uoluntatis: 8i  hoc mdicauit m corde
fuo feruare uirginem fuam: benefacit : 8i  qui non lungu melius

fa-'-t Mulier funda eft legi quanto tempore uir eius uiuit , Quod
fi  dorm lent uir eius libera eft: cut uult nubat tantum in domino,
Beanor autem erit ft ftc permanferic fecundum meum confilium ,
Puro emm: 6i  ego fpiritum del babeo , Hoc eft confilium dei habere:
explorare diligenteromnia-.&quaemeliora funt fuadere:&quge tutiora
demonftrare.Prouidus dodor multas oftendit uiasmtqua uult unuf
quifq; qua fibi accomodam arbitrat mcedat:dummodo occurrat quo
pofiit m caftris prsetendere * Bona uirginitatis uia: fed fublimis & ar
dua ualidiores requirit, Bona etiam uiduitatis :’non tarn difficilis ut
fuperior: fed confragofa &afpera cautiores exigit. Bona etiam matri
monii: plena & direda longiore circuitu ad caftra fandom peruenit:
ea plurimos reapit,Sut ergo uirginitatis prcemia:funt merita uiduita
ns. Eft etiam comugahpudicicias locus: gradus fingularum funt: &
mcremeta uirtutum,State lgitur in corde ueftrome quis uos fubruat:
nequis poflit fubuertere, Docuit nos apoftolus quid fit ftare: hoc eft
cuod Mofi didum eft: locus enim in quo ftas:terra fanda eft,Nemo
emm ftatmfiqui fide ftatmifiqui fixusftat fui cordis fententia Alibi
quoqj Iegimus , Tu autem hie fta mecum : utrunqjad Mofen a domi
no didum eft,Vbi tu ftas: terra fanda eft: 6i  hie fta mecum : hoc eft
mecum ftas:fiftes in ecclefiaJpfe emm locus eft fandusnpfa terra foe
cunda fanditatis:&opimauirtutum meftibus.Sta ergo in ecclefia:fta
ubi tibi apparuiubi ego tecu fum:ubi eft ecdefiaubi firmiftima ftatio
tuae mentis eftnbi fundamentum animi tuimbi tibi derubo apparui,
Tu rubus: ego ignis m rubo: ego in carne;propterea ignis ut tibi lu
ceam: ut tuas fpinas & tua peccata confumam: & meant tibi demon
ftrem gratiam, Stantes ergo in corde ueftro lupos fugate ab ecclefia:
quarrentes praedam tollere. Non fit in uobis defidia: non fit prauum
os: lingua amarior, Nolite in concilio uamtatis federe, Scnptum eft
emm , Non fedi in concilio uamtatis, Nolite audire detrahentes pro
ximis: ne dum auditis alios : prouocemini: ut & lpft derogetis proxi
mis:& dicatur unicuiq; ueftrum,Sedens aduerfus fratrem tuum detra
hebas .Seaentesdetrahunt: ftantes autem dominum benedicunt.qui
bus dicitur,Ecce nunc benedicite dominum omnes ferui dommi: cut
ftatis i domo domim.Qui fedet; ut de corporeo ufu loquar quafi otio
refoluit & corpore:atqj intentione mentis relaxat, Stat aut fpeculator
prouidus: & explorator lmpiger: peruigil cuftos qui prsetendit in ca
ftris, Bellator quoqj ftrenuusante expedatum ftatmagmine: qui

uult aduerfarn confib'a praeuemre, Qui flat uideat ne cadat, Qui
obtreftare nefcit* Ocioforum 8i  emm fabulae funt quibus obtreftatio
feritur:maligmtas proditur,Vndeait propheta,Odio habui con? vega
tionem mahgnorum: #cum impiis non fedebo. Et in trigefimofexio
pfalmo.-quem prseceptis referfitmoralibusun principioftatim pofuic,
Nolite emulan inter malignantes : neqj emulatus fueris facientes int
quitatem jMaligmtas plus nocet:q malicia:quia malignitas nec puram
fimplicitatem habet:nec apertam maliciam: fed abfconditam maliuo
lennam.DifFicilius autem cauencur occulta q quae funt cognita, Vnde
# faluator nofter a fpintibus malignis cauendum admonet:quod nos
biandarum fpetie uoluptatum capiant: coeterarumqj rerum fimulatio
nem cum ambitione : honorem: auariciam:diuitias:ad fuperbiam po
tentiae lenocimaproetendunt, Itaqj cum in omni adu:tum maxime in
Epifcopi petmoneabefte debet malignitas-.m quo uita formaturoium:
ut placido &paafico mdicio praeferatur uir omnibus: quieligaturex
omnibus:# qui medeatur omnibus, Etenim manfuetus homo cordis
medicus eft* Huius fe medicum etiam dominus in eaangeliolocutus
eft dicens.Non opus eft fams medicusjfed his qui male habent.Bonus
medicusqui mfirmitatesnoftras accepitftanauit aegritudmesi&tame
lfte ficut eft fcriptummon fehonorificauitfien fummum facerdotem:
fed qui locutus eft ad eum pater dixit,Films meus es tu:ego hodie ge/
nui ce,Sicut alibi dicit:tu es facerdos in aeternum fecundum ordinem
me!chifedech,Qui quoniam rppus futurus erat facerdotum omnium:
ldeo carnem fufcepit: ut in diebas carnis fuae preces 6i  fupplicationes
deo patn cum magna uoce # lachrpmis ofFerret: & ex his quae paflus
eft quis eftet films del difcere uideretur obedientiatmqua nos doceret:
ut nobis fieret audor falutis.Deniqj confumatis paftiombus tanq con
fumatusupfe fanitatem dedit omnibus:peccatum tulit ommum.ideo
8i  Aaron facerdotem ipfe ehgitmt non humana cupiditas in eligendo
facerdotem praeponderaret: fed gratia deimon uoluntanaoblatiomec
propria aftumptio: fed caeleftis uocatiomt is ofFerat munera pro pccca,
us:  qui poffit afFici pro peccantibus, Et quia ipfe mquir gertat infir
mttatemmon Fibi quis honorem debet Fumere.-fed uocari a deo Ficut 6i
Aaron, Ita di  Chnftus non ex fe: fed accepit facerdotium.Deniq; cum
ab Aaron per genus duda fucceftio: generis magis reneretharredes-q
lufhciae confortes: propterea ad tppum llhus melchifedech quern m
ueten teftamento legimus rnerus melchifedechmerus rex pacts uenit.
uerus mftitiae rex uenit: hoc emm habet nominis interpretatio : h ne
patre: fine matre: fine generations enumeratione : neqj lnicium

di'crummcqj uitae fine habens, Quod Si  ad filium del refertur.qui ma
trem in iliadiuina genera none nefciui'r: patre in hoc uirgims marix
partu ignorauit :ex patre fo!o natus ante faecuhuex uirgme Tola ortus i
hoc  fzeculo.Imcium dierum habere utiq? non potuitqui erat in princi
rio.Quomodo uitae finem haberec: qui uitae aucftor omnibus eft^Ipfe
pnnapium di  finis omnium, Sed refertur ad exemplum : ut tanq fine
patre &  fine matre facerdos effe debeat. In quo non generis nobilitas:
fed morum eligatur gratia:diuirtutum praerogatiua. Sit in eofides#
morum maturitasmon alterum fine altero:fed utrunqjin unocum bo
ms operibus conueniat di  fadhs.Vnde nos apoftolus Paulus eoru uult
e(Te imitatores:qui per fldem mquit di  patientiam poffident repromif
hones Abraaerqui per patientiam promiflae fibi benedidhonis meruit
accipere di  pofTidere grattam, Imitatores nos fandh Aaron Dauid pro
pheta debere cfleadmonenqui eum inter fanftos dommi ad lmitandu
nobis coflituit dicens.Mopfes di  Aaron in facerdotibus eius:&Samuel
inter inuocantes nomen eius .Dignus plane uir.qui fequendus propo
mtur omnibus .Nam cum dira mors propter contumacesm piebtm
ferperetimedium fe inter uiuetes morientefq; obiecitmtmorte ftacue
ret ne plures perirentruere uir mentis &animi facerdotalis:qui fepro
domini gregequafi paftor bonus pio obnceretaffectu , Itaq; infregit
aculeum mortis.Impetum tenuiDtranficum negauit.Pietas mentum
adiuuit: quia pro lpfis fe obtulit qui refiftebant ♦ Difcant lgitur difli
dentes timere domini commotionermfacerdotes placare* Quid Datan
Si  Abiron di  Chore i  Nonne propter diftenfionem hiatus terrae abfor
buit? Nam cum infttgaffent Chore di  Datan di  Abiron ducentos quin
quaginta uiros aduerfus Mopfen di  Aaron: ut fepararent fe ab his:
infurrexerunt illi dicentes. Satis fit nobis q> tota fmagoga fandtorum
eft di  in lpfis eftdominus* Vnde iratusdominuslocutuseftadomne
fmagogam.confiderauit di  nouitdommusqui funt eius: di  fandlos ad
duxit ad fe : & quos non elegit non adduxit ad fe. Et luftitdominus ut
eligerent fibi arulas di  incenfum ponerent Chores omnes qui cumeo
mfurrexerat aduerfum Mopfen di  Aaron facerdotes dominimt oui ele
dfus effeta dominoupfe fandtuscofirmaretur inter leuttasdommi. Et
dixit Mopfes ad Chore.Audite me filn leui.Nunquidhoc pufillum eft
uobis q> feparauit uos deus a fmagogis lfraebd: infra: quseritis facer
dotio fungi i  Sic tu di  omnis finagoga tua congregaread deum . Et
Aaron quistft quia murmuratis de eo i  Confideratis lgitur quae of
fenfioms caufae extitennt %  facerdotio fungi indigm uelient: di  pro
pterea difiiderunt : q> lmmurmurarent imprcbantes in facerdoti®

fin electione iudicium dei * Propterea totum populum'metus ing e n s
corn puit: pen e terror inuoluit umuerfos.Obfecrantibus tamen oibu s
ne paucorum mfolentia omnes perirentrdefignantur fceleris rei: f e p a
rantur:immugiens terra in medio plebis fcinditunaperttur in profun
dd finus'.arnpiuntur noxu: & ita ab omnibus mundi humsablegarur
dementis: ut nec aerem hauftu: nec caelum uifu: necmare tadumec
terram contaminarent fepulchro.Ceflauit poena: non ceflautt mahcia:
ex hoc ipfo lmmurmuratio exorca popuhrcp per facerdotes perafTet po
pulus ^ Qua indignatione dommus perdidiflet omnes : nifi Movfi 6i
Aaron pnmo precibus lnflexusrpofl etia obiedu facerdotis fui Aaron
maluifTet ingratos maiore uemae pudore donare his quoru abnuebant
gratia.Ipfa prophetifla Maria quae cum fratnbus pede tranfierat frsera
mansiquia ethiopiflse mifterium adhuc nefcies imurmurauerat aduer
fus fratrem Moyfen: leprae maculis lnhorruit: ut uix tanto abfolura
diet contagto mfi Moyfen rogaflet.Quamuisad typum finagogae ilia
refertur admurmuratio; quae ethiopiflae ifhus ecdefiae ex gentibusda
cramentu ignorans:quotidie fmurmurat Si  inuidet ei plebncuiusfide
etiam lpfa exuetur a perfidiae fuae Iepraifecudum q» legimus :quta caect
tasex parte ifraei cotigmdonec plenitudo gentiu intraret:& ficomnis
ifraei faluus fieret. Et utaduertamus quia in facerdotibus diuinama
gis q humanaoperatur gratiamna ex multis quam Moyfes per tribus
acceperat Si  recondiderat uirga Aaron floruit ♦ Atqj ita diuini ludicu
munus fpedandum m facerdotem populus aduertitac deflitit parent
fibi humano ludicio uendicare gratiam: qui ante parem libi praeroga
tiuam competere arbitrabatur ♦ Virgaautem ilia quid ahudoftendic
mfi q» nunq facerdotahs marcefcat grana:& in fumma humilitate ha
beat m fuo munere commiflx fibi florem poteflatis: uel quia id quoq?
admifterium referat ♦ Necociofeprope exicum uitoe Aaron facerdotis
hoc fadum putamus. Declaran uidetur populus fenior facerdotahs
iongeux tnfidelitaus uetuflate canofus ultimis temportbustmita
tione ecclefix reformatus in fludia fidei Si  deuonoms emortuum lam
tot fzecuhs rediuiua gratia florem remittat* Quid aute ahud figmhca
tur;q> poll: defundum Aaron non uniuerfo populo:fed foil Mopfi q ut
efl: in facerdotibus dominiimperauitdeus: ut exuuns Aaron facerco
tis film eius indueret Eleazarum i  mfi ut cognofceremus q facerdos
confecrare facerdote debeat:& ipfe eu induere ueftimentis: hoe eft uir
tutibus facerdotalibus:actunc fi nihil ei deefie mdumentorutn acuer
tent facerdotalium:& apte quadrareommaifacns eumadhibeac altart
bus.Supplicaturus enim pro populoieligi adominoiprobari debetaia

cerdotibus: tie quid fit quod m ipfograuiter offendat: cuius officium
eft per aliorum offenfa interuemre♦ Neqj etiam mediocns uircus fa
cerciotahs tft:cui cauendum non folum ne grauioribus flagitns fit a£
finis: fed ne minimis quidem : ut fit promptus ad mifericordiam :
promiftum non remordeat: lapfum reuocetjcompatiatur dolornman
iuetudmem teneatspietatem diligatjiram repellat: uel decoquat: fit
quidam lituus plebis excitandae ad deuotionem: mmficandae ad tran
quiiitatem: Vetus duftum eft ♦ Afluefce unus efle: ut utta tua quan
dam picfturam exprimatieandem feruans femper l'maginem quam acce
pent, Quomodo poteft unus efle qui nunc iracundia imflammatur:
nunc lndignatione graui exaeftuat s nuncuultu excandefcit: nunc pal
lore immutatur : per momenta uarius 8i  difcolor Sed efto: fi natu
xx  irafcnautplazrunqj caufaehommiseft; tame temperareiracundiam
non Iecnino raptari furoremonnontafluefcereclamorimon fererenec
acerbare familiare lurgium, Scriptum eft emm : Vir iracundus effo
dir peccatum , Non eft unus duplici corde: non eft unus qui fe coin
bere nefcit in iracondia : de quo pulchre Dauid ait. Irafcimim Si  noli
te peccare * Non tram imperat fed indulget naturae: quam homo prae
uemre non poteft: miogare poteft ♦ Ergo Si  fi lrafcimur; affectus no
fter motum recipiat fecundum naturam : non peccatum praeter natu
ram . Quis emm ferat fi lpfe fe gubernare non queat qui alios guber
nandos recepertt^Ideoq? apoftoius formam dedit: quia Si  Epifcopum
efle opportetirreprehenfibilem.Et alibi ait,Opponetemm epifcopum
fine crimine efle : ficut del difpenfatorem j non fuperbum : non ira
cundum: non uinolentum: non percuflorem : non turpis lucn cupt
dum,Nam quomodo conuemunt fibi difpenfantis rmfericordia:&cu
piditaus auaritia^ Haec pofui quae caueda acceperimmirtutum autem
magifter apoftoius efbqui cum patientia redarguendos doceat contra
dicetes: qui umus uxoris uirum praecipiat efte.mon quo conforte exclu
dat coniugii: nam hoc fupra legem praecepti efhfed ut coniugalicafti
momae feruet ablutioms fuae gratiam : neqj iterum ut filios in facer
dotio creareapoftolica inuitetur aucftoncate: habentem emm dixit fi
hos non facientem neq? comugium iterare.Quod ideo non prseterrmf
fi c t uia plaenqj ltaargumentanturrunius uxoris uirum dici poft baptif
mu habitae: eo qp baptifmo uititl fit ablutu:quoafferrebat ipedimen
tu:& uitia quideatqj peccata diluut oia.Vt fi quis contaminauent fuu
corpf cuplunmisjquas nulla coniugii lege fociaueritiremittant ei oia
fed coiugia no refoluunt :fi quis iteraueritrcuipa eni lauacromo lex fol
uit «N ulla eni culpa coniugii fed lex e.Quod legis eft igitur no remitt;'

V*/*. fsvn'i’jivfa.

if 4*

turquafi culpa: fed tenetur quaftlex, Ideo apoftolus legem pofait di
cens*Si quis fine crimine eft unius uxoris uir, Ergo quia fine critnine
eft unius uxoris uir teneatur ad legem facerdotn fufcipiendi . Qut au
tern iterauerit coniugium: culpam qui non habet coinqumati fed pr^
rogatiua exui cur facerdotis* Diximus quid legtsefbdicamusetiiqmd
raaonis. Sed pnus cognofcamus non folum hoc apoftolum de epifco
po & prcefbytero ftatuifte: fed eciam patres in concilio Niceni tratta
tus addidifterneq,’ clencum quenq debere efte: qui fecunda coniugta
forutus fit* Quomodo emm poteft confoiari uiduamjhonorareicohor
tari ad cuftodiendam uiduitatermferuandam manto fidermquam ipfe
priori coniugio non referuaueritt’Autquidmtereffet inter populum &
facerdotemfti hifdemaftringereturlegibus:’Debet preponderate uua
facerdotis : ficut praeponderat.gratia. Nam qui alios praeceptis fy)<: |»
gat:debetipfele£itima prsecepta m fe  cuftqdire.Quam refiftebam ne
ordmarer: poftremo cum cogerer faltem ordinatio protellaretur. Sed
non ualuit praefcnpaoipraeualuit tmpreflio*Tamenordinationem me
am occidentales epifcopi iudicio:orientales etiam exemplo probarunt.
Et tamen Neophitus prohibetur ordmarime extollatur fuperbia.Si di
latio ordinationi defuit: uirtus cogenns eft * Si non deeft humilitas
competens facerdotio : ubi caufa non haeret uitium non lmputamr.
Quod ft in alns eccleftis tanta fuppetit ordinandi facerdotis confide
lratio:quanta cura expetitur in uercelenft eccleftar’Vbi duo pariterexi
gi uidentur ab epifcopo monaftern contmetia: & difciphna eccleftac.
Haec emm primus in occidetis partibus diuerfa inter fe Eufebuis fan
cftae memoriae coniunxit:ut QC  in ciuitate pofitus inftituta monachoru
teneret:& eccleftim regeret leiunn fobrietate*Multum emm adiumen
ti acceditad facerdotis gratiam-.ftad ftudiumabftinentiae & normam
tntepricatis muentutem aftnngat: & uerfantes intra urbem abdicec
ufu urbis dc  conuerfatione*Hmc illi procefterunt uin*Helias, Elifeus,
Joannes: Elifabeth .Hi qui pellicus tunicis: &caprmis exuuns m
dutianopesatqj egentes: anguftns & doloribus afflifti: in folitudini
bus errabant inter alta & condenfa montium; in uia rupium.-fpelunca
rum horrida: fouearum uadofa:quorum conuerfationedignusorbis
terrarum non erar, Hmc illi Daniel: Ananias;Azarias: Mifaebqui m
aularegia pafcebantur : leiunioalebantur : tanq indefertisciboafpe
f-o potuqjobuio: meritoqj regu feruuli regnis praeualuerunt: &  ca P rl
uitatem decufto mgo contempferunt: poteftates fubegerunt;elemen
ta uicerunt-.naturam ignisexcinxerunt:euitaueruncflammas:obrudfi
rut acre gladmftrinxerut leonu ora:& ubi infirmiores fieri exiftmaaba

tur ibi fornorcs reperiebanturmon refugiebat ludibria humana: qui
cel eft 1a fperabant premumo horrebant tenebras carceris:qnibus eter
m Iuminis refillgebar gratia, Hos fecutus,Eufebius fancftf exiuit de
terra fua:& de cognatione fua: & domeftico 000 perigrinationeprae
tuht. Pro fide quoq? exilii dura praeoptauit atq? elegit: coniuudo fibi
fandae memoriae Dionifiojqui poftbabuit imperatoris amiciciam exi
lio uoluntario, Itaqjmemorabiles uin circundati armis uallati exerci/
tu cumraperentur de ecdefia maiore triumphabant de imperio : quia
contumeha terreftri merebantur mentis fortitudinem: 6i  regni poten
nam:quibus militarium manus:armorum ftrepitus extorquere non po
tuit fidem.-fubegerut beftialis animi feritatem:quae nocere fandis ne
quiuit.Ira emm regisura leonis:ut in prouerbns habes. Confeftus eft:
uidum fe efte qui rogabat ut mutarent fentetiam.Sed llli ualidiorem
calamum fuu ferrets gladiis arbitrabantur,Deniq> uulnerata eft perfi
dia ut occiderennon eft unlnerata fandorum fides: non defiderarunt
patriu fepulchrurmquibus referuabatur celefte domicilium.Errauerut
toto orbe:ut nihil habentes: Si  poftidentes omnia,Quocunq’ mifti eftet
locus delicia^ purabatur, Neq? emm lifts quicqua deerat quibus locu
plex fides habundabat. Deniq? locupletabat alios ipfi mopes ad fum
ptu:opimiad gratiarmtentabantur fed non mortificabantur:in leiuni
is:in laboribusun cuftodiisun uigiliis:Euaferut de infirmitate fortes,
non expedabant delicia^ lllecebras quos faginabat fames;non adure
rebant eos tornda aeftatisiquos refrigerabat aetemae fpes gratiaeJMon
frangebat glacialis plagae frigiditas:quibus feruenti fpiritu uernabat
deuotio.Non uerebantnr uincula hominum quos lefus foluerat.Non
defiderabant redtmi a morte:qui praefumebat a chrifto refufcitari,De
mq; fandus Diomfius exegit uotisrut in exilio uita poneret:ne regref
fus confufa inftitutis:& ufu infidehum ftudia plebis aut den inueni
ret.Meruitqj hanc gratiarmut pacem domini tranquilloaffedu fecum
referret Jtaq? ut Eufebius fandus prior Ieuauit uexiilum confeftioms
ita beatus*Dionifius in exilns locis propriore martpnbus titulo exala
utt-.hsec lgitur patietia in fancto Eufebio monafteru coaluit ufu:& du
rtoris obferuationis confuetudine baufit Iaborum tolerantiam.Naq;
haec duo in attentiore chriftianoru deuotione prseftantiora efte quis
ambigat: dericorum ofticia: Si  monachorum inftituta Ifta ad com
munitatem Si  moralitatem difciplina. Ilia ad abftinentiam aftuefa
da atq; patientiam.Haec uelut in quodam theatroulla 111 fecreto, Spe
datur ifta : ilia abfconditur. Ideo bonus athleta ait.Specdaculum fa
di fum us huicmudo. Dignus fane qui fpedaretur ab angelis: cum
ludaretur ut ad brauiu chrifti pemenireticum certaret ut in terns uita

angelorum inftitueret: in celonequitiam angeloiy refelleret. ColIud a
batur enim nequitiis rpiritalibus + Memo mundus eum fpectabat ut
mudus imitaret .Haec ergo uita in ftadiojlla in fpelucha,Haec aduer
fum confufione feculijila aduerfus carnis appetentia.Hsec fubiicies
Ilia refugiens uoluptates corporis:Haec grauorjlla tutiorHi’ecfeipfi
regens illafemetipfam coherces»Vtraq? tamen feabnegas utfiatchri
ftuquiapfedis dictum eft:qui uult poft me uenire abneget feipfum:&:
tollat crucem fuam:& fequat me* Sequitur ergo chnftu qui poteft di
cere*Viuo aute iam non ego:uiuit aute in me chriftus*Negabat fe Pau
lus cum fciens quia umcula & tribulationes eu maneret:in hierufalem
uoluntarius fe offerret picul is dices* Nec facio anirnam cariore rmhi:
dumodo confume curium meu:& mmifterium uerbiquod accept ado
mino lefuJDeniqj circuftantibus popuhs plorantibus & obfecratibus
non red exit animum.ita fides r pmpta dura fui cenfor eft.Hazc ergo di
micatjlla fe remouet.Hoec illecebras uincitjlla refugit: b uic mudus
triufatur, Illi exultat:huic mudus crucifigitur uel ipfamudojlli igno
rat:Huic plura tentamenta : & ideo maior mdoria. Illi infrequetior la
pfusifacilior cuftodia*Demq; ipfe Helias ut confirmaretur uerbu oris
eius miffus eft a domino:ut fead torrente abfeoderet Chorad.Mmaba
tur Achas: minabatur Xesabehtimuit Helias 8i  Airrexiti&ite^ in uircu
te efcae lntelltgibilis quadraginta diebus ambulauit & quadragita no
dibus ufq? ad monte Oreb: & intromit in fpeluncha & requiemt ibi:
& fie poftea milTus eft ut ungeret reges * Duratus igitur ad patientia
eft folitudmum mcolatu:& tanq paftus aduirtue adipalermagrefti all
mento ^ceflitfortior* Ioannes quoq? in deferto adoleuit:&dominum
bapti 2 auit:& confcientiam illic prius exercuitmtpoftea regem increpa
ret*Et quia de fandi Heliae habitatione defer ti nom ina loco^ non oao
faquafi fenati praeteriuimus: quid fignificet repetendum uiderur.
Miffus eft Hellas ad torrentem Chorad: ibi eu corui alebant: mane:
panem afterebant: ad uefperam carnes. Non immerito manepanisaf
ferebaturrqui confirmat cor horn in is: quo enim cibo nifi myftico alere
tur prophetat'Ad uefperam caro miniftrabatur * Intelhge legis:
quia Chorad intelledus eft.Chorad omne cor quafi cor dicitur.Berfabe
quoqj puteus feptimi aut iuramenti latina interpretatio eft, Prim urn
Helias in Berfabe eft* Conceftit ad fandelegis myftena diumiq; iurls
facramenta*Poftea ad torrentem mittitur ad ilium fluminis impetum
qui laetificat ciuitatem dei*Vtrunqj aduertis unius autforistet amen
turn uetus feriptura quafi puteus f pfunda & obfeurior. Vnde cu
re haurias non plenaiquia adhuc qui iplereret ea non uenerat ♦ en ‘T
poftea ait«Non ueni lege foluere fed implerejdeo ad fluuium tran ire

fandus'aChrifto lubetur: qUoniamquide nouoteftamentobiberit no
folu flamen eftfted flurmna de uentreeius fluent aquas uiuae.Flumma
intelledussflumina cogmtiomssflumma fpmtaliarquaetameperfidiae
aruerunt temporeme facrilegi biberentipotarent perfidi Jbi propheta
domini agnofcebant corunque mdei non agnofcebant^Pafcebat corui
quern genus regaleillud &  nobile perfequebatur.Quaseft Iesabel quae
petfequebatunnifi finagoga uane fluens:uane habundans fcripturis:
quas neqj cuftodit; neq; intelligitr'Qui corui pafcebantmifi quorum
pullieum inuocantiquorum lumentis dat efcammt Iegimus pullis cor
uorum inuocantibus mi  Sciebant till corui quem pafcerent ; qui luxta
intelledu erant:&ad ilium cogmtionis facras fluuiu efcam uehebantj
pafcit prophetam qui intelligit: qui cuftodit quae fcnpta funt, Da te
lpfum cum fides noftra dat ei alimentumsnon ent profedus:mentes
llle noftras fenfufq? pafcitur: in noftro fermo eius intelledu epufat *
Damus ei panem qui in lumme euangehi pofiti conferimus ei noftri
firmamenta cordis, His alitur:his uiget:bis leiuna diu repiet oniqui
bus mdeoru perfidia nullu fidei cibum fubminiftrat, leiunus eft illis
omms fermo propheticusicuius adipem intenorem nonuidet: exefus
& tenuis perfidis qui impinguare eorti fauces non poteft,Fortafle ideo
ad uefperam carnes quafi fortiorescibos:quos infirmi mgemocorm/
thu non poterant fumere:& ideo lade potabantur apoftolico.Efca ergo
fortior ad uefpera mundi bums deferebatunmane pams, Et ideo quia
dominus hanc miniftrari mandauit alimomam bene illud propbencu
diet ex hoc loco conuemt.Exitus matutmis & uefperis deledaberis,Et
infra,Parafti cibum lllorum : quia ita eft praeparauo eius, Sed fatis de
magiftro didum puto,Nunc difcipuloru uitam profequamur:quia m
lllam fe Iaude induerunnfymnis dies ac nodes perfonat,Haec nempe
angelorum militia eft:femper efle in del laudibus : oratioibus crebns
conciliate arqj exorare dominum ftudent: ledione uel operibus con
tinuis mentem occupannfeparati a coetu mulierum: fibi ipfi inuicem
uitae praebet cuftodiatruQualis haec uita in qua nihil fit quod timeas,
Et quod lmiteris plurimu* Adeft leiunii lahor.-compefatur mentis p'a
ciduate: leuatur ufu fuftentatur ocio:aut falhtur negotio : non onera
tur mundi folhcttudine +  Non occupaturahems moleftiis,Non urge
tur urbamsdifcurfibus:huic uel feruando uel edocedo muneri, Aduer
tis quails adhibendus magifter finque reperire poftumus fi ueftra una
mmitasafpiret:fiuosdonetis muicem uobis:fi quisab alter© felsefu
no putet.No enim haec fola eft forma lufticiae ut no laedas eti qui te no
laeferitded etia ilia ut etia ei remittas qui te IaeferitfLaedimur plaeruqj
fraudae altenus dolo proximi.Nuquid hoc uimiusputamus: ut dolu

b t

ulcifcamur dolo: fraud e referamus fraudibusf Et em'm fi lufti'ci'a uircf
eft cri mine debet uacaremec improbitate improbitate refellereiqua: n
uirtf hoc a te fieri quod in altero ipfe pumasr’Cdtagio ifta iprobicacis-
non ultio eft.Nihil autem mtereft cui malefacias:ut^ luftotan miufto-
cu te maiefacere no oporteat. Neq; diftat quo malignus fis:utriluindi
candi ftudioian uoto nocedi: cu malignitas in utroq; genere no careac
reprehenfioe.Nam malignu efte ab miufto nihil diftat Jdeoq; dictii eft
tibi.Noh malign? effe inter mahgnantes: neq; aemulatus fueris facie
tes lniquitatejBt fupra idermodio habui cogregationemmahgnantiu,
Omnes unq; complexus eftinullu excepinmalignitate tenuitmocaufi
mrerrogauitiquae aute mehor formaiq lufticiae diuinaefDicit emm dei
films, Diligite tnimicos ueftros.Et item dicit.Orate pro calumantib?
& pfequenubus uos.Eo ufq; perfedisftudniadirmt ulttonismt Iceden
tium chantate imperec. Et quonia in ueteri fcriptura dixit:mihi uindi
ego retribua.Et in euangeiio ait;orandu pro his qui Iaefennt:
ne m eos uindicet quiuindicanduprmftit.Vult enimextua dimittere
uoluntateiin quo ex fua conuemt promiftione: q> ft uindida requins
habes:quia inmftus amphus fuispumt opimombus:c[ iudiciarnsfe/
tieruatibus.Et quoma nemo pot elfe fme aliquibus aduerfisud agam?
ne nobis noftro uiao aduerfa accedat.Nemo.n.grauiusalienocddem
nan pot ludicio q infipiens fuo:qui fibi eft audior maloru, Vndemo
lefta &  plena cdtentioms declmemus negocia:quae neq; fradtihabenc
8i  lmpedimentu afferuuqq id agere debemus ne nos arbitrii noftripoe
niteat aut fa<di, Prudenus eft emm pfpicereme frequeter eupoeniceac
fuiJNunq aut poenitere folius eft dei.Quis uero iufticiae frudus: mfi
mentis tranquilitast' Aut quid eft uiueremifi cu tranquilitate uiuere:*
Qualls forma fuent dommntahs totius domus eftatus.Quod fi domi
quaerunt ifta:quato magis in ecclefiai’Vbi eft diues &paup:feruus&
libengraecus & fcriba:honoratus & plebeius: omnes in CHnfto unon
fumus.Nemo praelumat quia diues eft:plus fibi deferendu.llle e diues
m ecclefia qui pauperi no fibi diues eft. In ecclefia quide fidelis diues
eftifideli emm totus mundus diuitiae eft.Quid emm mini fi mundum
fidelis poftidenqui poftidet Chnfti haereditate; quae preciofior emun
do. Sanguine preciofo redempti eftisioibus utiq; non foils pecunioiis
duftum eft.Sed uultis diuites eflefSequimini dicente, Sandi inomni
couerfanone eftote.Non diuitibus dicit*Sedofbus:quia finedifcnmi
ne perfonaru mdicat.Vt bonus teftis eius apoftolus dicit.Et ideo non
in remiftione non in faftidio : non in exaltatione cordis.Sed in timore
inqumhocincolatu ueftri tempons couerfamimitempusaccepiihsiu

hac terramo ppetuitateiqfi tepore utiminnqui fciatis uos migrapuros*

f

Nolice m diuitns confidere: quia omnia ilia hie  re!inquunt,Sola uos
comitabitur fides: ent fancetu mfticia comes fi fidespraeuia fit,Quid
uos paipanc diuitiaefNoauro uel argentomdpoftetfionibusmo fencis
ueftibus:de uanaueftraconuerfationeredemptieftis: fedpreciofo fan
guine Chrifti IefuJile ergo diues e qui fuerit haeres dei;Chrifti cohae/
res .Noli pauperem contemnereulle tediuitem facirmoli egentem fafti
dire.Ifte pauper clamauitad dommu:& dominus exaudiuic eum,Noli
inopem refutare:# Chriftus pauper fadtus eft cum diues e{Tet,Sed pro/
peer te pauper fatfus eft;ut teinopia fua diuitem faceret.Noli quail dt
ues te attoi!ere:fine pecuma mifit apoftolos fuos,Deniqj primus eoru
dixit,Argentu & aurum non habeo,Glonatur mpaupertatequafi refu
giat contatninatione,Argentu inquit & aurum non habeomon aurum
& argentummefcit ordmem qui nefcit ufum,Argentu &auru non ha/
beoTed fidem habeoTatis diues fum m nomine Iefu quod fuper oem
hommem eft,Argentu non habeo. fed nec require.Aurum non habeo •
fed nec defideroTed habeo quod uos diuites non habetis,Habeo quod
pluris efteetiam uosarbitreminiJDonopauperibus utin nomine Iefu
dicam.Conualefcitemanus remtflae dc  genua difToIuta.Sed uultisdiui
tes effer'Eftote pauperes Tunc entis per omnia diuites fi fuentis pau
peres fpirituJNon cenfus diuitem fed animus facit,Sunt enim qui fe
humihat inmultis diumis &redteac prudecer,Satis enim diues ofbus
naturae lex eft: cut cito muenias quod abundet, Cupiditatibus autem
ois diuitiaru abundatta mopia e,Deniq? nemo paup nafcit Ted fit.No
ergo naturae pauptasTedopimonis e,Ideoq;cito muemtur diues natu
rae:dificile cupiditatis.Et enim quo plus unufquifqj acquifmerit:plus
fitit: & quafi quad! mardefcit ebnetate cupiditatu fua^, Quid quafi
neceflanu quaeritis cumulu diuitiarumt’Nihil tarn neceflanu q cogno
feere qd no fit neceflanu. Quid in carne retorquetis excufationer’non
corporis uenter mfatiabileTed mentis auancia facit.Nuquid caro fpe
futuri abftulitl’Nuquid caro fpintalisgratiae fuauitateademitf Nun
quid caro fide lmpediuit^ Nuquid caro ta'tu qd furons dommnuams
opinioibus adiudicauitf Plus amat caro moderata frugahtate:qua exut
tur onereunduitur falubritate:qua folicitudine deponit: aflumit tranq
litate.Sednecipfe diuitiae uitupabiles.Demqjredemptio aiaeuin dmi
tiae eius:quonia q pauperi donat redimit aiam fua. Eft ergo & his ma
renal ibfdiuitus uirtuti locus, Quafi gubernatores eftis i  magno man*
Si bene quis gubernat fuu nauigiurcito trafit fretu: ut puemat ad per
tu.Qui aut nefcit regere fuu cenfu:onere fuo mergitur.Ideo fenptu e„
Pofleflio diuitu ciuitas firmiflima.Quae e iftamtfi lerufale quae i caelo
eftun q regnu deifBona haec pofleflioiquae frudlus ppetuos facit.Bona

b u

J O r

pofTellioiquae no hie re!inquitur:fed illic poflidetur.In hac pofleflione
qui fuerit;dicit: portio mea dominus,No dicit porno meaab illis ufq,
ad lllos porre&a & ciffufa terminos,Nd dicit portio mea inter tllos ui
cmosmifi forte inter apofto!os:inter,pphetas: inter fcos deuhaec ell: n
iufta portio * No dicit portio in pratis:no in films: nd in campis.Nifr
forte in campis filuae m quibus inuenitur ecclefia:de qua fenptu ell „
Inuenimus earn campts filuae. Non dicit portio mea greges equorum
mendax.n.equus ad falute , Non dicit portio mea armetabou: afini:
ouesmifi force iter ilia enumeratarmeta ; quoe agnofeue pofieflnre fuu.
& in ilia afina uult cdfortiu habere quae nd refugit prefepe Chrifti* Ht
ilia ouis fibi portio e quae ad imolandu dudla e: & llle agnus cora ton
dete fine uoeequi ndapitosfumcuius lnhuilitateiudiciuexaltatiie.
Bene ait:fme tddencerqui fupflua ndqppria in ilia depofuit cruce: qui
corpf exuinno diuinitate amifit.Nd quicuqj ergo dicic portio mea do
minus.Nd auarus dicit:quia uenitauaritia 6i  dicitimea portio es:e?o
te fubditu habufmihi feruiftnmihi te in llloaureo uedidifh:miht tem
ilia pofTefTide admdicafbu Nd dicit luxuriofus.portio mea Chriftasqa
uemt luxuna &dicmmea portio esrego  te i lllo mihimacipaui couiuio
i illis epula^ mdhbus:ego te addidu teneo gula:& uuaechirographo.
An lgnoras quia carius fuit mefae tuse: q uitac preciu i  Tuo te tiidicio
reuincomega fi potes.Sed nd negare potes, Deniqj nihil ad uita refer
uartntotu ad mefam expedifti.No pot dicere adulter portio meadotru
nus.quia uemt libido & dicit:ego fu tibi portio:mihi te in illius adoie
fcetulse addixifh amoreun illius node meretricis in meas leges: i mea
mra migrafti.Nd dicit ,pditor portio mea Chnftus:quia ftatim irruit i
eum nequiciamali & dicit, Falht te domme Iefmmeus lfle e.Habem?
exemplthquia cu ludas pane a Chnfto accepifTenmifit fe in cor eius dia
bolus:qfi pofleflione fua uedicas : qfi portionis fuse ius retines:quafi
dicesmo e tuus life fed meus.Meus certe minifter:tuus,pditor:meus
plane life e,Demqj tecu recubit:& miht feruit:tecu epulatur:&mecum
pafatur,A te pane accepma me pecunia.Tecu bibit k  mihi tuu fangut
ne uedit.Qua uera diceret ,pbauit.Deniqj Chnflus recelfic ab eo. Ipie
quoqj ludas reliquitChriftu fecutusdiabolu.QuImultosdominos hi
bet:qui unurefugerit.Sed nd refugiamus.Qms refugiat eiique fequa
tur alhgati uinculis:fed uincuhs uolutariis quae foluunno aliigat.-qm
bus umdi uinculis eloriamur dicetes.Paulus uidus Iefu Chrifh.Glo
nofius ab hoc ftringimunq ab aliis abfoluimur & relaxamurAgui s  iti
tur fugiat pacer'Quis fugiat faluter'Quis fugiat mifericordiamr'Quis
fugiat redeptioner'uidecis filn qles euaferint qui haec fecuti fut.Q u0
modo operetur defundi^Quaip uirtutu laudemiramuriea^ ftudeam!

If

adipifci induftru:& quas prsedtcamus m ahisteas in nobis taciti reco
gnofcamus,N lhil molliculumihil infradtu ad laude peruemt,Regnum
cselo^ cogitur:& cogences diripiut illud.Feftinates paeres agnu madu
cabit,Feftma eft fiaes falutis deuotioifpes impigra: cocradidtioes cum
ndamat fed traduction eab infrudtuofoocioad frudulabo^. Quid in
craftmu differsr’Potes <k  bodiernil die tucrari, Cauedu e n,ne & illu no
teneas:&Hue amittas. No exiguu detrimentu e uel horas umusid: una
bora totif uitse portio e,Sut muenes q cico uoluc ad fenedtute puemre:
ne fubiaceat diutius fenio^ arbitrio:fut etia fenes: q uelint fi poflinc
ad muetute redire, Quo^ ftudio^neutru,pbo:quia luuenes faftidiofi
przefentiu.-quafi ingrati mutatione uiuedi requirut: fenes diiacioneicu
poflit 8i  muetus fenefeere moribus:& fenedtus uirere opibus, Neq?,n,
emendatione mo^ magis xtas affert q difciplma + Quato ergo magis
nos opportet fpe attollere ad regnum deuuitx ubi nouitasiubi gratis
erit no setatis comutatio^Noocioino fomno mercesparat *NuUu opf
dormietis efbnullus frudtus ociiumo magis difpendiu, Ociofus Efau.
amifit primatu benedidtiois:qa maluic cibu accipe q quaerereXaborio
fus Iacob apud utruqi parete inuenit gratia,Et tame cu fupior ellet la/
cob uirtute &  graaa:ceflicfratns ldignatidiiq fibi prelacu fratreiunio
rem dolebatjdeo fcnptu e:dacelocu iraeme alrenus l'dignatio tequoq*
in peccatu trahat:du uis refiftere:du uis uindicari. Potes & ab illo & a
te remouere culpa fi cedendu putes Jmitare Patrtarcha:qui de confilio
matris loginqua petut,Et matris cuius» Rebecca uoqj:hoc e patietise:
cuius,n,nifi patietiae hoccofiliu effe poterat,Amabat mater film cotra
affedtu pii amoris dimitti fihu:maluit,n,fibi eu exulareq deo,Et quia
bona mater utrtq? deculit.-iumori fiho benedidtione qua coferuare po/
terat,No,n,filiu filio: fed impigru ociofo prsetulitsfidelem infido^Sed
etia filio lpfi feniori no paru cotulit amado minorem filiume pancidi
faceretitaq? quonia ob piecate no pp improbitatem exulabat a parent!
busdoquebat cu deo:augebat cenfu:libens:grana,Neqj is tamen ele/
uatus eft cu fratri occurrerec : fed bumiliatus adorauic. No unqj ilium
imicemullu funbunduulludegenerermfedeu quem in fracre cdfidera
bat: ideoqj adorauit fepties numero,f* remifliomsrquia no bommem
adorabat:fed deu quem i  carne in hois efte uetuij' praeuidebat fpmtu :
uc tollerec peccata mudi, Quod tibi ex Petri refpdfione aperitur mifte
nudicenteeo,Sipeccauentimefratermeus:quotiensremicta eifVfq;
feptiesduides quomam peccato^ remiftio tppus erat lllius ma^m fab
batmlhus quietis ppetuae gratiae:& ideo cdtemplacione donatur . Sed
quid fibi uult : ^ & uxores &  fibos & omnes difpofuit fuos:& praecepit
uc & ipfi adorarent fup terra:' No utiqj ut elementum quod plerunq?

b m

repletur fanguinerin quo ofticina eft fcelei^aut uaftis plerunq }  horret
cautibusiaut praeruptis rupibusiaut fterili 6i  leiuno foIo :  fed ut carnc
praefidio nobis futura* Et fortafte hoc illud eft mpfteriuquod edocuic
dommus dices*No fold fepties.-fed etia feptuagies fepties,Etuos nit
donate lniunas ueftras ut fitis filu Iacob * Nolite exafpan ficut Efau
Inutamini fandu Dauid qui tanq bonus Magifter reliquit nobisquod
imitaremur dices:,p eo ut diligeret me detrahebat mihi egoautoraba-
& cu malediceretur orabatJBonu fcutu oratio:q cotumeha excluditur:
tnaledidu repelhtur:& i ipfos qui maledixerut frequeter retorquecur*
ut fuo taelo uulneretur.Maledicet inquit & tu beneaices Ambieda ho/
minu maledidio quae acqumt domimca benedidione, Quod fupereft
chariftimi cofiderate quia Iefus extra porta pafttis eft:& egredimim de
hac terrena ciuitate^quia ciuitas ueftra fupior e Hiemfaleubico'uerfa
mini ut dicatis t Noftra aut couerfatio in cadis eftjdeo Iefus exiuit de
ciuitate:ut uos exeutes de hoc mudo fupra mundu fins, Mopfes folus
qui deu uidebat extra caftra habebat tabernaculu quado loquebatur cu
deo:& hoftia^: quae,p peccato fiebat fanguis quide altaribus iferebat;
quia nemo intra mudi huiusuicia pofituspeccatu deponit : nec faguis
ems acceptus e deomifi de corporis hums exeat l’nqumameto Hofpita
litate diligite'p qua fandus Abraa inuenit gratia, Hofpicio fufcipere
fiiiu Sarra meruit effeta la fenedute . Loth quoqj fodomicam excidu
euafitigne:&tu potes fufcipeangelos:fiaduemetibus hofpiciutuum
offeras.Qutd de Raab diouquae hoc munere fuenit faluter'Copatimini
his qui alligati tenetur uinculis taq fimul alligati.Cdfolamini iludu
pofitos.Melius e.n.ire in domu ludus:q in domu gaudu Jllinc officii
meritu bonnhinc uitiu lapfus refert Poftremo illinc mercede fperas:
hmc recepifti.Semite de laboratibusuaq fimul Iaborates.Mulieruiro
deferat no feruiat regenda fe prebeat cohercenda.Indigna eft coiugio:
quae digna e lurgio.Vir quoqj uxore tanq gubernator dirigat:taq con'
forte uitae honorenpcicipet ut cohasrede gratiae.Matresabladate films
diligite eos:& orate r p eismt logeui fup terra fmtmo in terraffed fup
terra Nihil,n.logeuu i hac terra:&qp eft diu breue eft:&magislubriciu
Monete eos ut magis cruce domini tollat:q hac uita diligat.Maria ma
ter donum ante crucem filu ftabat Nullusme hoc docuit nifi fanftus
Ioanes euangelifta,Mundu a !  li cocufiu in paftioe domini cofcriplnut:
caelu tenebns obduduirefugifle foleun paradifu latrone:fed poft P iam
cofeftionereceptu.Ioannes docuit qpalu nodocuerunquemadmoduin
cruce pofitus matre appellauent Plures putat q> uidor fupplicio^ pie
tatis ofticia matri exhibeat q quod regnu cadefte doabat uirae aecerne,
Na fi religiofu eft g> latro donatur uema.-multo ubenoris pietatis eft*

a filio mater tato afredu honoratur. Ecce inquit films tuf. Ecce ma
ter tua.Teftabaturae cruceChriftus:& inter matreatqjdifcipulddmi
debat pietans officia Codebat dominusno fold publicuifed etia dome
flioi teftametu:& hoc eius teftamentu fignabat Ioanes, Dignf tato te
ftatore teftis, Bond teftametu no pecuniaeifed. uitae seternae:q- no atra/
meto fcriptu e: fed fpiritu dei uiui: Ifgua mea calamus fcribse uelociter
fcribetis.Sed nec Mam mmor:q matre Chrifti decebanfugietib? apo
ftolis ante cruce ftabat:# pus fpedabat oculis filu uulnerarqa expeda
bat no ptgnoris morte:fed mudi falute.Aut fortaffe: qa cognouerat p
filu morte mudi redepnone:aula regalis etia fua morce putabat Te all/
quid pubhci addituri muneri Sed Iefus no egebatadiutoread redem
pnoneommuiqoesfineadiutore feruauic,Vnde&dicit,Fad?fudcuc
ho fine adiutono iter mortuos liber t Sufcepic qde affedd parens*. Sed
no qusefiuit alterius auxiliu,Hic imitamini matres fadse:quae i unico
filiodilediflimotantdmaternteuirtutisexeplu edidic.Neq?,n.uos dut
cioreshberos habeusmeqj ullu uirgo qrebat folaciu qd ahu polTet ge
nerare filiuJDomini feruis iperateqd codidi 6 efubditis:fed itaut na
turae eiufde cuius uos eftis: cofortes efl'eeosmeminentis.Seruiquoqj
dominis feruite cu uolutate, Et.n.unufquifqj qd nat? e patieter debec
fufapemec fold bonis:fed et afpioribus obedire donums,Ni quae eft
ueftrse feruitutis gratia fi boms feruiatis feduIo + Sed fi etiaafpos pro/
mereaminirNahberiquoq;nulla habetmercedefi peccates pumant a
ludicibus-.fed ilia merces e fi et no peccates,Et uos ergo cotemplatioe
domini Iefu etia fi difficilibus feruiatis dominis cu panentia mercede
habebius Siquide ipfe dommus mftus ab imuftis paffus e:& patiena
mirabih peccata noftra fuse affixit crucimt qui illu lmitatus fuent pec
cata fua fangume fuo diluat.Ad fuma couertimini omnes ad dormnu
Iefu:fit in uobis uitse hums deledatio i bona cofcientia.Patiencia mor
tis cu fpe imortalitatisicdfirmatio refurrediois cu Chnfti gratiamen/
tas cu fimphcitate:fides cu c 6 fidentia ; abftinentia cu fcitateunduftna
cu fobnetatercouerfatio cu modeftiaierudmo fine uamtate: fobnetas
dodnnse:fidelis fine hserefis temulentia ♦

Sandi Ambrofu de Inuentione Pafchae,Epiftola,id
Ominis fratribus diledidimis Epifcopis p semilia coftiru
d tis:Ambrofius Epifcopus.No mediocris efle fapientise die
celebritatfsdifinirepafchalis:& fcriptura diuma nos iftr.u
it:&traditiomaio^ Quicouenientesad finodu mcena iter
ilia fidei ut uera-ita admirada decreta:etia fup celebnrare memorata:
co'gregatis pitiflimis calculadndece 6 i  noue anno^ collegere rationed
quad quenda conftituere circulu;ex quo exemplum in annos reliquos

b 1111

v

t

gigneret:huccirCulu:£NNSct2i£Kcmpt2itf:nuncupauerut:fequetesillud

qd no debeamus uana quada opimone Tup celebntate huiufmodi fla
dtuare:fed uera rone cdperta.Ita oium cocurrataffe&io* Vt una node
ubiqj facrificiu ,p refurredhone dni deferatur. Drii fratres dilediHlmt
eo ufqj a uero uos deuiare no couenit:nec uago ingenio difcrepare: ut
qda neceflitas celebritatis huius oibus fit impofita chriftiais.Quado
quide lpfe dns eu elegit diem quo pafca celebraret ;  qui cu obferuati*
uerae rone cocurrit.Scriptu e*n*Vemt at dies in qua necede erat pafca
ImolaruEt mifit Petru 8i  ioane dicens* Euntes ire pate nobis pafca ut
maducemus*Ac llli dixerutmbi uis paremf^Et dixit ad illos,Ecce itro/
euntibus uobis £ emirate occurret ho amphora aquae portasrfequimmi
eu in domu in qua mtrat:& dicetis patrifamilias*Dicit tibt magtfler,
Vbi e diuerforiu*Vbi pafca cu difcipulis maducerlpfe uobis oftendet
in fupioribus locu magnu ibi parate*Aduertimus lgitur qd no ad ter
rena defcendere:fed in fupioribus locu magnu ftratu qreredebeamus:
ut dni pafca celebremus* Abluere et fenfus noftros quada fpiritah aqua
fotis aeterni: &deuotae celebritatis teneremefurainecopimoeuulgart
dies quofda explorare lunares: cu apoflolus dicat * Dies obferuatis &
mefes:& tepora:& anos:timeo ne fine caufa laborauenm inuobis.Na
lcipit efie cdcrariu.Sed aliud eftobferuare gentilicio moremt qua luna
quid adonendu fit iudices: utputa quinta effe fugienda: nihilqj in ea
mcoadu Varios quoq* curfus lunae obeudis negociis comedare;uelca
uere quofda diestqueadmodu plaeriqj pofteros dies uel aegj/ptiacos de
^  /^-|Clmare cofueuerut* Aliud eft*n*obferuatiareligiofae metis itederei eu

die de quo fcnptu eft: hie e dies que fecit dris.Na & fi fcriptu fmquod
pafca dni qrtodecimo die mefis primi celebran debeat: & uere qrtide
cima luna ad celebranda dn'icae ferie paflionis lnquireredebeamus.Tii
ex hoc pofTumus ftelligereq>ad huiufmodi folemtateuel eccfe pfedlio:
uel clarae fideiplenitudoquteraHficutdixiqpphetaculoqueret defilio
dei:qa fedes eius ficut fol i cofpetftu meo:& ficut luna pfefta i  aeternu
maebit.Inde e q> 8i  lpfe dns cu opa i terris mirada feciflet:qfi li fudata
humana^ menu fide:tepus pafliois elTe memorauit dices* Pater uemt
hora:clanfica film tuumt films tuf clarificet te,Hac.n,celebra'dae paflio
nisclaritudinequaefitaalibidocetdices.lte dicite llli uulpuHcceeucio
daemoia hodie:& eras faitates pficio & fequeti cofumor die* His utiq;
cofumat IefusqicipiutefTeperfedhutplenitudinediuinitatis&rede
ptiois eius fide fua credat*Ergo & die di  hora exquirimusut fcriptura
nos iflruit*Propheta et Dauid dicintepus faciedi drie.-petes accipe fefu
ad agnofeeda dm teftimonia*Ecclefiaftes ait oi rei tepusjeremias da'
mat:turt&hirudo:agripafleresagnouerut tepora xtroitus fui.Quidat

■

cuidentius q de pafiioe dni  disftu uiden, Agnouic bos pofTefTbre fuu:&
afmus praefepe drli fui? AgnofcamUs ergo hoc praefepe dni in cuo all/
mar:pafcimur & reficimur ,Hoc igit tepus praecipue fare debemus:
quo p uniuerfu orbe cofona facrae nodtis fudatur ofo:quta & tepore co
mendatur preces ficut fcriptu e, Tepore accepto exaudmi te:& i  die fa
lu. cis adiuui ce:hoc e tepus de quo apoftolus dixit, Ecce nuc tepus acce
ptabileiecce nuc dies falutis, Vnde necefle fuit quia et port aegpptio^
fupputatioes & Alexadrinae ecclefiae difinitione:epifcopi quoqj romaae
ecclefix  g Iitteras plenqj mea adhuc expetfat fentetia:quid exiftimem
fcnberede diepafcae, Na licet futuridiei pafcas fciderit quaeftioname
et in reliquu quid tenedu uideatur aperimus:fi qua quaeftio tails incur
rerit.Duo at fut obferuada in folemtatepafcae;& quartadecima luna :
& primus menfis qui dicitur nouoi^, Iraq* ne a ueteri teftameto uidea
mur difcedereupfu de pafcaecelebradi diecapituIurecefeamus,Monet
Mopfes populu dicenstcuftodiendu menfem nouoip eu primu efte men
fern praedicas,Ait,nJHic menfis uobis pricipiu menfiu primus i men
fibus ani:& facies pafca dtio deo tuo quartadecima die menfis primi ♦
Lex nempe per Mopfen data eftrgratia at & uentas per lefuChriftu fa
dae§,Ipfe ergoqui lege locutus eft.poftea ueniens per uirgine nouif
fimis temponbus plenitudinem Iegis cofumauit:quia uenitno legem
foluere fed iplere: & celebrauit pafca ebdomadae i qua fuit q rradecima
luna quinta feria.Demqj lpfa die ficut fupenora docent pafca cu difct
pulls manducauit-.fequenti autem die hoc eft fexta feria crucifixus eft
luna quintadecima,Sabato cuoq; magno illoifextadecima fuit.Ac per
hoc feptimadecima luna refurrexit a mortuis, Vnde haec lex pafcse no'
bis feruanda eft.Vt non quartamdecimam obferuemus in die refurre
dionistfed in die magis pafliomsiaut certealiis ^ximis fuperior ! bus
diebus,Quia refurredhoms celebntas die dominica celebratur: dn'ica
aut leiunare non pofTumusrquia Manicheos etia ob lftius diei lemma
lure danamus,Hoc eft,n,m refurredione Chnfti no credere fi lege qs
leiuniidierefurredfidis l'dicat.-culexdicat.Pafcaaedendu cu amantudi
ne hoc e cu dolore qp tato facrilegio bominu aucftor falutis fir irereptf
Die at driica exultandu r ppheta docet dicens.Hic eft dies que fecit dn's:
exultemus & laetemur f ea,Ergo no folu pafiois die:fed et refurredfois
obferuari oportet a nobis: ut habeamus & amaritudims & laetitiae di e:
lllo leiunemusaftoreficiamur.Vnde ft iciderit ficut futup e r pximae:
qrtadecima luna menfis primi die dominica:quia neqj dmca leiunare
debemurmeq? tertiadecima luna die fabbati icidenre leiumu foluere:
quod maxime die pafliois eft exhibedujin altera ebdomada celebriras
pafcae eft difereda, Si quide fequit quintadecima luna qua paftus eft

Chriftiis: Si  erit fecuda feri'atteitia quoqjferia erit fextadecima luna-
qua doim caro i fepulchro quieuic: cu quarta ena feria fepcimadecima
luna futura Tit qua dominus refurrexir* Cum igit triduu illud faciy m
ebdomada ,pxime cocurrac ultimajintra qd triduu & paftus eft Si  q Ule
mt Si refurrexit, Dequo triduo ait ♦ Soluite hoc templu:& in triduo re
fufatabo illud,Quid nobis pot moleftia dubitatidisafterrefNam fiea
res fcrupulu mouet qa quartadecima luna no celebramus lpfu die uel
paftiontsiuel refurrediioisupfe dominus no quartadecima luna paftus
e;fed qumradecimai&feptiadecima refurrexit,Quodfi mouet qaquar
tadecima luna trafeutes quae die dominica icidit: hoc e quartudecimu
caledas maias:fequenti dominica iftaurada celebritate fuademus. An
(ftoritas extat huiulmoduNa teporibus paulo fupionbuscu mcidilTet
qrtadecima luna mefis prirm in dominica dieifequeti altera dominica
celebrata folemtas e.Otftogefimo aut ano Si  nonagefimotertio: ex die
iperii Diodiciani cu quartadecima luna eflet nono caledas aprilismos
celebrauimus pafca pndie caledas aprilis,Alexadrim quoq? & x^vptii
ut ipfi fcripferut cu incidiftet + xiiii.lunauigefimo Si  ocftauodie phame
noth mefisicelebrauerut pafca quinta die pharmuti mefisiquge eft pri
die caledas aprilis:ac ficcduenere nobifcu , Rurfus nonagefimo Si  ter
cio ano a die impii Diocliciani cu mcidiflet quartadecima luna in quar
tudecimu die pharmuti mefis:quae e qumtu idus apnlis: quae erat do
minica die: celebratue pafca dominica pharmuti uigefimo & primo die
q fuit fcdm nos,xyi,caledasmaias* Vnde cu Si  ratio fit Si  exeplumihil
fap hoc mouere nos debet.Nuc illud eft quod enodandu uidet: quia
p’aeriqj putantfcdo mefenoscelebraturospafcaXu fcriptufiucuftodi
primu m enfe nouo^; qd no pot icidere ut preter mefe nouoiy pafca ce
iebretmifi q.xihi.ita obferuat fcdm Iitteraiut no alio mfi lpfo celebrec
dte,Demq; m fatay,  mdei duodecimo no primo menfe celebraturi (ut
pafcaihoc e terciu caledas apnlis fecudu nosifecudu aegyptios at cjrto
die pharmuti menfis:cui eft no primus menfis fed xii.incipit fextu ca
lendas apnlis: & finit feptimu calendas maias,Ergo fecudu aeguptios
prio menfe celebraturi fumus domimcu pafca:hoc e,yu,caledasmaias
q eft dies.xxx.pharmuti menfis + Necabfurduarbitrorut ideobferuadi
menfis trahamf exeplu :ubi primu pafca celebratu eft,Vnde&maiores
noftn i  tratftatu cociliiniceni eu dieuuCNNCct^fKot t?  qs

ter itedat ftatuedu putarut:& lpfu menfe nouoi^ recfte cuftodierunqa 1
0eg)/pt° hoc prio mefe noua fecatur frumeta.Hic aut mefis Si  prim eu

fcdm segyptio^q>uetf:&primffcdmlege:&o(ftauf efcdmcofuetudme

noftraJndidfto.n + feptembri menfe icipit. Ocftauo igit  menfe cal end x
apnlis funt, Incipitat menfis no fcdm uulgarem ufu.fed fcdm co  ue

tudincm pitoi^ ab aequinodio qui dies eft.xiucalendas a prill's: & fim’t
xi.calendas maiasjnde maxime mrra hos,xxxi + dies fepecelebratus eft
pafcse die:fed cu antebienniu celebrauerimus pafca; dominica undeci
mum calendas maias: hoc eft 4 xxx 4 die menfis fecundum noftra fcilicet
calculation^ mouen no debemus fi & qmme.xxx* die farmutii menfis
celebratun fumus pafca dommicu.Ve^ ft quis menfe fcdm ide exifti
mat : qa poft triduu copleti mefis qui copleri uidetur.xftcaledas maias:
pafcse dominica eritnllud c6ftderet:quia,xim,de luna quse qritur,xiin +
caledas maias ent-.hoc emtra prsefcriptu mefis nume^Lexaut diepaf
fioms exigit itra primu nouo^ debere celebrari + Satiffadu e igit fcdm
plemtudine lunse:cui ad coplendu mefem fupfunt tres alu dies. Non
ergo in alre^ menferecidinquado intra eunde mefe q primus eft pafca
celebrabitur ♦ Ad littera at nos teneri no oporteret licet cofuetudo cele
bradi pafcse ipfa nos mftruatuame & apoftolus docet qui ait:pafca no
ftru imolatus e Chnftus-Sed &,ppoftta ledio docet littera no fequeda *
Sic,n.habes,Et facies pafca domino deo tuo,xnii„die mefis primuDie
$  luna dicit* Vnde pmffimi quoqj fcdm lege lunan curfu coputat me
fe:&ideo cua plunbus noms luna; curfus incipianhoc e dies primus:
uides nonas maias adhuc ad menfe primu nouo^: coputan pofte.Ergo
& mxta legis fententiarmpnmus hie menfis eft ♦ Deniqj quoduuHNHU
lunauocatgrseci + VndemHNcxcr.grsece dicunt mefes:& naturales ufus
nationu extera^ luna g  diebus appellauAhu at die pafiionisialiu refur
redioiscelebraduuetensquoq? teftameti feries oftendit + Sic,n 4 habes.
Agnus fine macuia:mudus:c6fumatus:amculus:mafculus eric uobis:
ab ouibus & sedis fumetis:& ent uobis inobferuatioe ufqjm.xmi.me
fis huius:& occidetisillu tota multitudo finagogae filio^ lfrael aduef
pe^:d:fumet de fangume&ponet fupra duospoftes & fup limehoftii
domusun quibus maducabut eu fter femetipfosimaducabut carne hac
r.odu igni aftata,Et infra,Et aedetis lllu cum fohcitudine pafcse,Pafca
en.domim:# ptranftbo in terra xgpptio^ i node illa:& pcutia omne
primogemtu in aegppto ab hole ufqj ad pecus: & in of terra aegppti fa
ciam uindida ego dommus 4 Et ent uobis fanguis in figno in domibf
in quibus eritis ibi:& uidebo fangume & p>tega uos & no ent uobis i
plaga exterminu.Et contera terra aegppti & ent dies hie uobis memora
bibs & folenis:& die feftu agetis cu domino in progenies ueftras Ie?t
tim u fepiternu die feftu agetis lllu, Aduertimf & paftiois di e defrn pr u
m leiunioieuia ad uefpe^ occidedus eft agnusdicet ultimu tepus pro
uefpere poffimus accipere fecundu Ioannem qui ait +  Puen nouiftima
hora e, Sed & luxta mpftenu uefpere diei coftat occiftuquado tenebrse
ftatim fadae funt:& leiuniu deferedu eo die uerum eftaquia ita sedecis

illucu folicitudinejeiunantibus.n.folicitudo adhseret . Refurredio'i
aut die exulratio refedioms eft arqj laetitiae: quo die uidetur exifTe n
pulus ex asg^pcopnmitiuis acgyptio^ necaris.Quodpofteriora euiden
uus docent: quibus ait fcripturarquia poftq fecerut ludoeipafca ficuc
prsecepit Moyfes:fadu eft circa media node & dominus pcuflit omne
primogeitum I terra aegypti a primitiuo Pharaonis.Et uocauitPharao
Mo^fen & Aaron node & dixit illis.Surgite & exite de populo meo &
uos & filii lfrael.Ite & feruite domino deo ueftro. Et urgebat aeg^ptii
populu feftmanter q ceiemme expellere. Deniqj fic ,pfedi funt lifraelt
tx , Vt no occurreret fibi azima fermentare.Eiecerut enim eos egvptu'
& no potuerunt fuftinererapparatu fibi fecerant m uia. Referatu eft igj
tur die refurredionis obferuandu poft dies paflioms.Qui dies refurre
dioms non.xmijuna debet efte fed poftea.Vt uetus loquitur teftame
tu: quia dies refurrediois is cum egrediens populf de aegypto in mari
& m nube baptizatusmt apoftolus dicit;morte uicit panem fpiritaiem
accipiens & potude petra bauriens fpiritaie.Necpaflionedomini die
dominicapoflecelebrari etia fi ximduna in dominica lncideritiadiun
genda ebdomada altera: ficut & feptuagefimo fexro ano a die imperii
Diocliciani fadu eft.Na tunc uigefimoodauo die farmutiimenfiscui
e feptimo caledasmaias dominica pafcae celebrauimus fine ulladubi
tatioe maio^.Simul etialunae curfus & ratio fufFragatunqua.xxi.luna
proximu pafcha celebradum eft.Na ufq;- ad xxi.Iuna cofueuit extendi.
Ergo cu tot uentatis indicia concurrant luxta maioru exempla:feftum
pubhcae falutis Iseti exultatefqj celebrem?:poftes noftros ubi eft hoftiu
uerbi qd fibiapoftolus optatapin:fide paflioms domimcae coiorates.
De Hoc Hoftio dicit et Dauid. Pone domme cuftodia ori meo & hoftiu
circuituslabiis meis: ut nihil aliud nifi fangume Chnfti loquamur:
quo morte uicimus:quo redempti fumus„ Flagret in nobis odor Chri
fti Jpfu audiamusun lllu 3i  mentis & corporis oculos dirigamus.Opa
emsmirantesibeneficiapraedicanres: fuperlimenHoftiinoftrifacrxre
demptioms cofeftiorefplendeat. Sumamus feruenti fpmtu facramen
tu in azirnis fmceritatis di  uentatis: pia dodrina gloria patns &  rilii
& fpintus maieftatem mdmidua cocinentes*

Ambrofius lufto Salutem. Epiftola.iii*

VlcHreamonesfratenut epiftolares fabulas: &fermonem

abfetiuad iterpretatione coferamf oraculi caeleftis: tnterro

p gasmequidfignificetilluddidragmu:cuifdimidiuhebra'

praecipit offeree ,p redeptioe aiae fuoe t Quid.n.ta cofociabiifi

q de d minis rebffermone cotexerei'Eft it dimidiu didragmi dragrna,
Redepcio it awe fides,Fides ergo dragma:qua ilia in euigeho mulier:
ut legimus: amifti diligeter requirit:lucernaaccedes:&mudans domu
fuam: 61  fi lnuenerit couocat arnicas & uicinas petens cogratulan eas
fecu:q lnuenerit dragmi quipdiderat*Magnu,n,damnu aiae fi qs fide
amiferit uel gratia qua fidei precio aquifmit fibi +  Et tu ergo accende
lucerna tuaducerna tua oculus tuus eulle interior oculusXmetisifti
I ucerni accedeiquae accipit oleu fpiritale 6c lucet in coca domo tua,Quae
re dragmi redeptione awe tuae:qua qui amiferit turbat: qui lnuenerit
exultat.Eft &  redeptioafae mifericordia*R.edepno n.aiae hominis dim
use ems funt : quibus utiqj fit mifericordia:quae fuptu paupes iuuat *
Fides lgit gratia: gratia mifericordia:mia redeptio e aiae:quae dragmae
hoc e mtegro precio fume plenums expedit: fic,n,fcnptu eft dicete do
mino ad Moj/fen, Qct fi accepts coputatione filio^ lfrael in uifitatioe
ipfo^: 6i  dabut finguli redeptione aise fuae domino: 8t  no ent in his rui
na in uifitatioe eo^,Ec hoc e q dabut quotquot pambulit uifitatione
didragmi dimidapte:q<3 e fcdm didragmu fan&umigiti oboli didrag
mu:dimidia icps didragmi illatio dommoXh's qui intrauerit uifitare
a uigiti inis 6i  fupra:dabut lllatione dommo,Qui diues eft no adiciet:
& qui pauper eft no minorabitur a dimidia pie didragmi: cu cepennt
dare oblatione domino:& exorarepro animis luis.Et accipies pecunia
illatioms a filns lfrael: 61  dabis ilia in opus tabernaculi teftimomi:8£
erit filns lfrael legitimu memonalemcofpedu domini:& orate r p ais
fuis * Ita ergo deerat uel diues qui plusofferret uel pauper qui minus
haberer.fi in pecunia dimidiu didragmu iftud:& non in uirtute eftet*
Vnde aduertenduq non matenahs lfta: fed intelligibilis dragma fit:
quae ex aequo ab omnibus conferenda extimabarunDemqj etii de ilia
caelefti efca:efcaautem & deleftatio alimenti caeleftis fapientia eft ; qua
uefcebantur in paradifo Iocati.-qui erat indeficiens animae cibus: que
uocauit manna diuinus fermo: ita Iegimus diftnbutione facftam per
fingulasanimas ut aequalis fieret diuifio * Et collegerunt fecundum
difpofiuonem Mopfi qui plunmum ; &  qui minimum : &  menfuram
fecerunt gomor:& non abundauit &.  fuperfuitei qui multurmd: ei cui
minus non defuit.Vnufquifq; emm pronumero animarum quiapud
fe erat m tabernacuhs collegerunt per fingula capita gomor : ideft
mefuram uini ficut habet interpreratio . Eft autem menfura fapien
tiae: quae fi fupra menfuram fit nocet : quia fcnptum eft noli efte
multum fapiens . Et Paulusdocuit fecundum menfuram dart diuifio
nem gratiarum cum dicit * Quia umcuiqj datur manifeftauo fpintus
ad utilitatem„ Ain fermo fapientiae: alii fermo faentiae: alu fides

fapientiae p fpiritu fecundu eUndem fpiritu: fides in eodem fpiritu-
& diuidi gratiam earn fecudu uoluntate fpmtus +  Quod diuidic secui
tatis eft: quod aut fecudu uoluntate fua diuidic poteftatis eft:uel quia
id ueht unicuiq; conferre quod profuturu nouerit,Gomor ergo mcfu
ra efb&menfura uim quod laetificat cor hominis,Quidautnififapi ea
tix  potus : locunditas cordis eft ? Hoc eft lllud uinum quod mifcuic
in cratere fapientia:& offert bibendu;ut fumamus nobis fobrietatem
&L  prudentia: q> ea aequahtate tranffundi oportet fenfibus & cogttatio
nibus noftris:& ofbus motibustqui intra hanc noftram funcdomum:
ut faamus poffe abundare ommbusjdeficere nulli,Plemus aut de fan
gumeChrifti lntelhgituncuius ad gratia ml minuit: nihil adiungit,
Ht fi paru fumas:& fi plurimu haurias:eade perfetftaeft ommbusmen
fura redemptionis>Pafca quoqi dommuhoc eft agnuuta patres epulart
lubenturrut fecundum nume^ animaru epulentur fua^,Neq;plures:
neq? paucioresmeq? aliis plus darnalus minus: fed fecundum ammas
fingulorunuNeautfortioresampliusfumant:aut infirmioresmtnus.
Gratia enim aequahs fingulis diuiditur:redemptio diuiditur: donum
diuiditur.Neqj plures oportet dTe ;  ne quis uacuus fpei & redeptionis
recedat,Plures funt:quado ahqui extra nume^ funt* Sandh aut nume
rati funtomnes:& capilli eo^ t  Cognouitm.dommus qui funt lpfius,
Neqj pauciores:ne magnitudine gratiae fit ad recipiendu infirmior.Et
ideo oes aequalitate deuotioms & fidei deferre praecepitad pafcadomt
mudeft ad tranfitu . Pafca aut eft quado anima irrationabile depontt
paflione: fumit autem bonam compaffione: ut ccpatiatur Chnfto: &
trafitu eius in fe fufcipiatmt inhabitet in ea:& deambulet &  fiat eius
deus, Gratia itaqj aequahs per omnes:uirtus aute diuerfa in fingulis:
unufquifqj ergoportione copetente fuis uiribusfumatineaut fortior
mdigeatiaut oneretur infirmior^Habes hoc in euangelio:quia merces
aequahs oibus foluitur in uinea laboratibus:fed pauci ad brauiupauci
ad corona puemunnpauci dicunt repofita e mihi corona mlhciae.Aha
eft,n,merces hberalitans & gratiae: ahud uirtutis ftipendm: iaboris
remunerauo,Ergo didragmu redeptio eumo dimidiu didragmi. Redi
mitaute nos a morte:redimita feruitute.ne fubiedh fimus mudocui
renunciauimus.Vnde dominus in euageho dicit  ad Petrumt uadarad
mare & mittat hamum morepifcis: inuentu ftatere fumat.-^der pro
domino & pro fe:exigetibus didragma^Hoc eft igitur didragma quoi
exigebatur fecundu legemfted non debebat lllud films regis: led alie
nus.Quid entm fe Chnftus redimeretab hoc mudorqui uenerat ut ro
leret peccatu mundifQuid fe a peccato redimerenqui defcederat ; ut ci
bf peccatu dimitteret; Quid redimeret a feruitute:qui fe eonaruuaat*

ut untuerfis libertatem daret?Quid fe redimeret a morte qui carnem
fufceperatsut morte fua oibus refurredtione aquireretfNo utiqj opus
ha'buic redemptions redemptor unmerfo^ : fed circuncifioneaccepit:
utiegeimpleret:& ad baptifmuuenit:utimpleretiufticia:ita e«am di
dragma exigentibus folutione norecufauifcftatim (lacereq) didragmo
lufTic pro fe Si  Petro darn Maluit.n.fupra lege foluere: q id quod erat
legts negare.Oftendit aut cotra lege mdeos facere: quia ab uno hune
didragmu exigerenticu dirmdiu didragmi exigedu Mopfespraefcripfe
nt.Et ideo fe & Petro taq fingulas dragmas in (latere folui mada
uit.Bonus aute cenfus Chriftijqui (latere foluit, Quia (latera lufticia
eftuufticiaautfupra lege.Demqj finis legis Chnllus e(l:ad lufticiam
omm credetnhic (later in ore pifcis inuemturullius pifcisque capiunt
pifcarores hormnu: lllius pifcis qui ponderat fermones fuos: ut igne
examinatos proferat.Nunc (latere nefcierut ludei: que proditon dede
runt. Lex aute dimidiu dragmi proredemptioneafae exigmquia torn
didragmu uendicare no poteranqua dragmi deo deputat.Vix.n.in iu
deo uel portio deuotioms poterat inueftigari.Qui aute uerus eft liber:
uerus ebraeus totus eftdentotu quod habet Iibertatis eft. Nihil habet
ilhus qui iibertate recufat dicens , Dilexi dominu meu:& uxorem : 8i
infantesmo abibo Iiber.Quod non fold ad dormniufed etiam ad eius
refertur mfirmirate:qui fe fubiecentmundo:quod diligat mundum :
uel mente fuam ideft jwovwhuius aucftore uoluncatis. Nec folum ad
uxoretrufed etiam ad delecftatione refertur.quae domefticam: no illam
aesrnam curam fufcipit.Huic ergo ad limen & hoftium fuu dominus
fuus aurcm pertundit: ut mem merit fermoms funquo (eruitutem ele
gir.Et ideo tu CHnftiane iftum non imitens:quia tibi fcnptu eft: no
ut didragmi dimidium : ft tamen uis perfecftus eftedeo ofteras: fed ut
cia tua uendas & des pauperibusrNec ut portionem feruitutismudo
referues:fed ut totum te abneges: & domini crucem tollas & fequaris
eum.Cognouimusitaq; ideo dimidium didragmi le^epoftulari: quia
dimidum genen huiufmodi: ideft couerfatiom faeculi:& ufuidomefti
co & poftentati referuabatur : cuibus necefte erat & fortem ex forte:
ideft tranfmiftionisdeputan.Vndedominus tentantibus fephanfeis
fubdola mterrogatione utrum fuaderet cenfum dan Caefari refpodin
Quid me tentatis hppocritae: Oftendite mihi numifma cenfus.At illi
obtulerunt ei denanum in quo erat imago Caefans ♦ Alt illis.Reddite
quae (ut Caefans Caefari:& quae funt del deo.Oftedens lllos ita efie im
pfedos;qui fibi pfedli uiderent. Vt pnus Caefarnq deo folueret, Qui
bus.n.prior eftet cura mudirab his pnusfoluedu foret qd eratmundi.
Vnde &  ait.Reddite,i,uos:reddite q fut Caefans; apud quos figura &

imago inuenit Csefarisjlli ergo Ebrsei pueri: Ananias: AzariassMifad*
ille Daniel fapientionqui non adorauerunt imagmem regis: q Ul  non
receperuntearruqui nihil de ilia menfa regis accipiebanunotenebituy
ad folutionem tribun+Nihil enim eo^ quae Tub rege terreno erantpof
fidebanc,Ergo eo^ lmitatores non foiuut tributmquibus portio deus
eft ♦ Ide dominus amreddite ideft uos reddice:qui protuhftis imagine
Caefans:apud quos inuenitunego aute nihil debeo Caefari: quia nihil
hums mudihabeo.Ventt.n,huius mudi princeps: & in'meinuenietni
hiLNihil debet Petrusmihil apoftoli menquia non funt dehocmudo.
Et ft in hoc mundo funuego mift eos in hunc mundum, Sed lam non
funt de hoc mondorquia mecum funt fupra mundu* Ergo quod diui
nae legis efbfolui mbetur: no qd Caefans * Et tame & lpfe perfeftus.u
praedicator euangelii la no debebatiqui plus prsedicabanNon debebat
films dei:no debebat & Petrus m adoptionem a patre adfcitus per gra
tiamrfed ne fcandali 2 entur:inqult:uade ad mare:& mitte hamu: fifed
pifcetn qui primus afcenderit tolle: & aperto ore eius inuenies lbi fta
terenli lx  fumens da his pro me&,p te.Omagna myfteriaidat dimidul
didragmi quod lex mbebat:& non negat quod legis eft t Quafi faftusex
muhere:fa<ftusfub lege:fachim fecundu mcarnationem locutusfum:
ex muiiere fecundu fexu^Mulier fexus eftmirgo fpecies:fexus generis:
uirgo mtegntatis.In quo ergo uemt fub legejin eofaduseft exmuhe
re,mn corpore,Et tdeo didragma folui iubet ,p fe &  Petro: quiauterq?
fub lege generati.Iubet ergo fecundu legem lolui :  ut eos qui fub lege
erant redimeret. Et tamen ftatere dari iubet:quo uedtesimponerent
ort fuorne ex multtloquio peccatu adrmtterent* Et iubet dan m ore pt
fcis repertu ut agnofcerent uerbiLQui enim quod leg is eft exigebanc:
cur quod legis eft nefaebam:’Verbuirun,dei ignorarenon debebanc:
cuia fcriptum eft-Prope eft uerbu in ore tuo: 8i  in cordetuo. locum
igitur didragmu deo foluit:qui faeculo nihil referuauit.Deo.n.iulhcia
foluitur.quas e mentis fobrietas+Deofoluitur fermoniscuftodia:cua:
eft fermonis fobrietasXorde lgitur creditur ad lufticiam: oreautem
cofefho fit ad falute,Poteft aute & dragma pro ueteri teframeto accipi:
didragmu ,p utnufqj teftameti praetio:quia fecundu lege unufquifqj
per legem redimebatur + Qui autem fecundu euangelmmredimicur:
foluifdragmam fecundu legem: fanguineredimttur Chriftifaundu
gratiamjgemina habens redemption^ & deuotioms & fanguinis«Nec
enim fides folaad perfedlionem fatis efnnifi etiam baptifmansadipi
Jcatur granam: &  fanguinem Chrifn redemptus accipiat ♦ Bona er».o
dragmajquae deo foluitur.No eft dragma denarius:fed diuerfum t  r «

Peniq? in denano imago Gefans eftun dragma imago dei,Q. uia un

eft dei ad imitationem ipfiusiab utio ineipit Si  in infinitudifunditur«
Ec iterum de infimro numero in unu quafi in fine omnia reuertutur t
Quia deus Si principiu:& finis omniu eftfVnde necnumeru monada t
fed elementu numernquibus ea cura eft appellauerunt.Et hoc propte/
rea diximus quia fcriptum efbego fum a Si  oc primus Si  nouiftimus:&
audi IfraeUDommus deus tuus:dommus unus eft.Et ru ergo ad ftm it
htudmem domini unus efto:atqj idem.Non hodie fobnus: eras ebrio
fus:hodiepacificus:craftma die litigiofus; hodie frugircraftma die m/
contmens. Mutatur emra unufquifqj morum uarietate: Si  fit alter in
cuo noagnofcitur qd fuit:& mcipit efte qb no fuit: fui degener:graue
eft emm mucari in peiusfted efto ficut imago in dragma immutabilis
eundem habitum feruans.Quotidieuidens dragma:attende imagine:
hoc eft uidens legermattende in lege lmaginem del Chrifti, Quia lpfa
imago dei muifibilis Si  incorruptibilisXuceat tibi uelut in fpeculo \d
gisicofitereeu mlegeiut eu m euangeho recognofcas*Sicognouiftim
midans recognofcis in openbus. Vale: & ft no mfmduofe didragmu
iftud cdmiftumthiarbicrarisjte^ fiqd habes comittef nedubitauens*

Ambrofius.SimpIiciano Salutem Epiftola, ini.

Otum te cumlegeres fignificafti mihi: quid fibi uelit q»
m Moyfes poft oblatum facnficium & imolatas domino fa! u

tares hoftias dimidiam partem fangumis in crateras mife

n't: dimidia autem ad altare effudent. Sed quid eft q? ipfe
dubites:& a nobis requiras:cu fidei Si  acquirendse cognitionis dmmae
gratia totum orbem peragrauenst'&quotidianaeledhoni nofturmsac
diurnis uicibus omneuitaehuius tempus dtputauerisfacn praefernm
mgenio etia lntelligibilia compleftens: utpote qui etum pbtlof’ophiae
ltbros q a uero Tint deun demonftrare foleas:& plaerofqr ta manes efte
ut prius fcribentiu in fuis fcriptis fermo q uita eom defeceric„ Tame
quia collatio fermonis ut pecuniae magno eft ufuiiatqj ea maximus m
comune emolument;! negociationis profedus paratur: q mirabilts fit
lfta fangumis diuifioret.icerendqueo.Pars eniraeius morale fapietix
difciplina uidetur figmficare:pars mj/ftica* Ilia quae in crateras mittit
moral 1 s eft :hacc quae ad altare effunditurmyftica:eoq> chuinomunere
Si  afpiratione quada humams lnfunditur mentibus:ut couenientia Si
fidei plena de deo fentiant.Deniqj qui Iocuti funtde eius maieftate:&
de caeleftibustuel apoftolt: uel fantfti prophetae non mfi ex reuelanone
dem oft rata fibi loqui aufi funt,Vnde Si  Paulus raptu fe in paradifu SI
audifte uerba quae no licet homini ioqui in epiftola fua teftificarus e.

Stephanus quoqj uiditcaelos apertos:& lefum ad dexteram de! ftanre-
& Dauid propheca uidic fedentermNam de Moyfe quid loquarr’de qu
dicit fcriptura:cy non furrexitamplus propheta in Ifrael ficut Moyfes •
qui uidit dominsi a facie ad faciem in oibus figms & prodigiis: quae
feat in terra aegipti +  Miftica ergo deo Iibantur: qui fplendore diuina:
fapiennae cuius pater & gemtor eftunflimat aiae uigoretmac mentem
illuminat,Sapientia aut del Chriftusun cuius pecftore reccubebat loan
nes: ut de principal illo fecretoqj fapientiae haufifTe diuina proderet
myftena, Deniqj lpfe confaus muneris hoc fcripfmqui fibi quodac
ceperat uendica«:& fuo aOignari ingenio reforrmdabat,Sed flapfedo
minus dicebatapoftolis os fuum apenensiaccipite fpiritum fanccum:
quo declarauit feeflequi Moyfi dixeranegoaperiam ostuu: &mftrui
* te quid debeas loqui * Ergo haec fapientia diuina inenarrabihs imper

mixta atqj mcorrupta fa<ftorum animis fui mfundit gratiam: 8C  co?m'
nonem reuelatmt fpeculentur eius gloriarm Ilia autem moralis fapien
rise difciplma efbquae mittitur m crateras & ex lllispercipitur atqj hau
sfitur, Crateres lgitur fenfuu receptacula ♦ Crateres:oculi funt duoiau
res funt:nares funtios quoqj:& alias partes conuenientes munen.Ocu
lumuifum recipiunt 6C  mimiirant* Auditum aures-.odorem nares;ora
guftatu &’cetera. In iftos crateres uerbum illud in quo eft principals
facerdotn uel prophetiae effundit fanguinis fui ptesiut uiuificet atqj
aiet lrrationabiles portiones &faciat rationabiles,Demqj ubi legisdi
uinae praecepta numerauit atqj anunciauit populo tbeonaipoftea imel
hgibilis illiusarcae teftimonnmel candelabrnuel thymiamatis locum
rus imolauit hoftias:& iibauit fanguinis parteunfundes altanbus fa
crisiparte aut mfudit cratenbus. Fit ergo diuifio mifticae illius:hoc e
dminaemorahfqj fapientiaeiAocrox enim diuifor eft animaptq; uir
tutu :Aoyocr:aut uerbum del ualidu & acutu qd pertranfit dc’penetrat
ufqj ad dtuifioneaiaemirtutes quoqj diftinguit 6C diuiditicuifmmifter
Moifes dmifioe faguinis uirtutu genera diftixit t Et qa nihil praecxtens
i  lege Chnfti adueuetfanunciat ;atqj eif praefigurat paftioiuideneida
fit hoftia falucarisrqua uerbu deus in femetipfo obtulmarqj i  fuo fmo
Iauit corporeiqd primemorale m euagelioifed etia in lege docuudifci
phna:& in fua patientiajatqj m lpfo acftu 8i  opere moftrauit tiq m era
teras; ita in mores noftros fenfufqj tranffundesiuelut fubftanti-ip
da ; 8c  uitalia ipfa fapietiae qurbus mentes hominu uiuificauttaa uir
tutis feminarm 8C  inftituta pietatis ♦ Deinde accedes ad altare enudit
hoftiae fuas fagume.Itaqj fiueita baec accipiasipiusut arbitror)ft n ^ s
eftifiuefcdm Salomonem uelisicocurritaeque.Vt quiafanguinemi it
mcrateras Moyfes propheta; cognofcas lpfum efte fanguine deep

fcriptu efrquia fapientiamifcuit in cratereuinum fuu dicensmt relin
querent mfipientia Si  quaererent fapientiam, Hauritur ergo de cratere
fapientia:hauritur difciphna:hauntur intellecftus: hauritur corretftio:
hauritur uitae em endatio: ha uritur cofil io^ tem peratio: pi eta tis

gratia: uirtutis mcrementtufons ubertatis.Quod uero ad altare effudit
fangumeantelligas licet ablutione muduremilTione omrn'u peccato^*
Etenim fanguine illu ad altare quafi hoftia effundit ad multo^ exhau/
rienda peccata + Agnus enim hoftia eft; fed agnus non irrationabilis na/
turzejfed diuinae potentiae dequo dicftum eft.Ecce Agnus dei.Ecce qui
tollit peccatu mundi. Non Tolu enirn mundauit fanguine delida uni/
uerforum:fed etiam diuina poteftate donauic*An non tibi uidetur effii
difle fanguine fuurmde cuius latere fupra l'pfum paflioms altare aqua
cucurrit Si  fanguis^Vale & nos parentis aftecftu dilige ut facis«.

Ambrofius Simpliciano, S,D. Epiftola v+

Vantus fit unufquifqj in fuomunere: exemplo debet efte
q lecftio. Quae lure te mouit:q> Moyfes llle quo nemo praefen

tius deum uidit: neqj furrexitamplus in ifrael propheta:q

deu a faciead faciem ficut Moyfes uideret ; ille qui quadra/
ginta diebus cum deo lugiter Si nocftibus fuitrcum legem acciperet in
monte: llle lnq cut deus dabat quos loqueretur fermonesunuemtur ma
gis Aaron fratns confihum q fuu probafte.Fuit ergocuifq hominum
Moyfe prudentior & mftrucftiorfAt qui lpfum Aaron poftea cu Maria
circa Ethiopiflae perfona legtmus errafle:fed hoc ipfu dihgeter difcute*
Vbi Moyfes fcietiapraeponderaretmbi Aaron cofilio»Moyfes magnus
propheca qui de Chrifto dixit: ficut me ipfum audietis: Si  de quo lpfe
dominusait:fi Moyfen Si  prophetas noaudlut: necfiquis exmortuis
ad lllos abierit credent.Ergo in caufa ,pphetiae praefertur Moyfes ficut
propheta * Vbiaut caufa & munus & ofticiu facerdoru eft: praefertur
Aaron ficut facerdos* Tracftemus ergo ipfu locu.Imolatus erat hyrcus
pro peccato: Si  oblatus in holocaufttuQuaefiuit eum poftea Moyfes Si
combuftu.Et iratus eft moyfes ad filios Aaron Eleazar:& Ithamar qui
fuperfuerant dicens . Quare no manducaftis quod pro peccato oblatu
eft in loco fancftof Quoma quide fancfta fancfto^ funt haec uobis man
ducare:ut auferatis peccatu finagogae: Si  intus manducandu efte ficut
mihi praeceptu e ait.Cum ergo iratu eu uidiftet Aaron placide refpc'dit
ei.Si Hodieobtulerut pro peccato fuo holocaufta fua cotra dommu : Si
acciderit mihi talia : maducabo qd pro peccato bodie obtulerut:nuquid
placebic deo i  Et audiuit Moyfes Si  placuit till, Quid ifta figmftcenc

confideremus.Nibil peccare folius eft dei:emendare fapientis e:& cor
ngere erratu:& pcenitetiaagere peccati Jd tamen e dificile m hac uira
Hominu+Quid enim ta ra^;<| uc muemas uiru cui fe ipfu coarguac-i
fadium condenet futifRara itaq? confeftio de peccatoirara pcemtentia-
rara i  homimbus uerbi ems affemo*Repugnat enim natura:repugnat
uerecundia,Natura:quia omnes fub peccato:& qui carnem gent culp^
obnoxius efEErgo repugnat natura carms:& illecebra faeculi inocetis
mtegntatiqj.Repugnat etia uerecundia:quia enibefcitunufquifqpro
priam culpa faterndu praefentia magis q futura cogicat.Studebatauc
Mopfes peccati uacuarn repenre aiamjut cxuuias erroris deponeret &
nuda culpae fine ulio fui pudoredifcederet. Sed non lnueninquia cito
impetus irrationabihs puenit & flama quaeda celemmi motus aiam
depafcitunatqj efurit eius inocentiajPraeponderant enim futunsprx/
fentia:& uiolentamoderatis:& plura paudoribus: & l’ocunda feueris :
& afperis mollia.«& tnftibus laeta :6i  lllecebrofarigidioribus:& praepro
pera tardioribus*Velox enim eft lmquitas quae ad nocendu occafiones
fuggeriuquia ueloces pedes eius ad eftundendu fanguinedentaautem
mrtus omnis:& diuturna cundtamx ante iudicat:& adonendamcipir.
Ita mens bom fpecufatnx confilio^ fuorum efbpriufqj exammatquid
deco^atqj HoneftuJniquitas uero operas cogitationeanteuemt.Pigra
igitur & uerecunda eft poemcecia: quia premitur & reuocat prxfentiu
pudore. Solis enim lntendit futuris:quo^ fpes feraitardior fruftus:#
ldeo petitto ipfa tardior Jnter haec fpei& uirtutis moliminaipraecurnt
impudennai&fpeciepraefenaupcenitentia excludit :  & tanqexuritur
aftedtus eius:& huiufmodi abolet iuitus,Quaerit earn lex & no inuenir,
Ambufta eft«n,feruore 8i  fumo imquitatis: &indignatio quaedalegis
mouetur* DicitMoj/fes deuoranda fuifte poenirentia in fandtis fando
runufacerdotes quafi fegnlores increpat, Refpondit Aaron:prouidum
deb ere efte mdiciu facerdotale: nec facile male fanae confcientix cormt
tendu id munerisme fiat error detenor priore, Vafe.mfendo: uel oleu
uel mnu facile corrupitur ac detenoratur, Quomodoautepoteratubt
ignis ahenus erat peccatu exuri:& Hoc fub confpedtu domim.-cui & oc
culta funt cogmta i  Nunquid pot placere domino fi quis cum adhuc
uerfeturin lniquitatibus & miufticiam in corde mclufam teneandicat
fe agere poemtentiafSimile eft:ac fi quis aeger fe fanu fimulet: ma t i5
aegrotabit. Quia nihil prodefte ei poteft fimuiatio famtatis cu uerbo
adumbreturmon ullo fulciatur fubfidio uirtutis Jgnis itaqj ahenus e
libido.Igms alienus eft omne lmuftae lncendtum cupiditatis.Igniseu
ahenus ardor auariciaeshoc igni nemo mundatur:fed exuntur Ni ubi
ifte ignis alienus eft'.fi quis in confpedtu fe ofterat donunu Ignis eum

cseleflis afliimitificut Abiuth & Nadabtquos exuftit ignis caeleftis-.pa^
mercu bis pro peccato facris fuerantoblataaltaribus , Qui ergo uult
mundare peccatu fuuugnea feremoueataliendulh foliigm feofterat:
qui culpam non homine exurit.Qui fit ifte ignis audi dicentem,Quia
Iefus bapn'zac in fpmtu fancfto & lgnithic eft ignis qui ftccauit Emo/
rcj/fteper xmanos fangumeprofluente.hic eft qui peccatu Zachei ab/
flu!it dicentistcp dim 1  dm bono^ fuo^ daret pauperibus, Et ft cui qcq
abftulit redderet quaarupld,Hic eft ignis qui abfterfic culpi Iatronis*
I^rrs emm confumenseft qui dixie ei,Hodie mecum eris in paradifo,
Iilos itaq» fanauitunquibus fimplicem &puram reppent confeftione:
nihil mahgnu-.nihil fraudolentd , Deniqj ludas ad remedid peruemre
non potuit cum dicerenpeccaui q> tradiderim fangumem luftum Qui
alienum l^nern uoluebat in peeftore fuo: qui ed mftamauit ad laqued.
Indignus emm remedio fuinquia non inumo mentis conuerfus inge
muit:& fedulo gefiitpoenitentia.Tantge,n,pietatis eft dominus leftist
ut & lpft donaftetuenia:ft Chnfti expedaftet mifericordia, Hanc ergo
culpam facerdotes non auferuntmeq; peccatu ems qui in dole fe offert:
& adhuc m ftudio deiiquendi eft. No emm poftunt epuian in eo quod
plenum frauais & ferpentismterius cicatricis eft, Gbus,mfacerdoris
eft in peccato^ remiftione,Vnde ait princeps facerdotu Meus cibus eft
ut faciam uoluntate patris mei qui in caelo eft, Quae eft uoluntas dei
mfi ea cu conuerfus ingemueris tunc faluus ensr'In illo ergo fubdolo
cibus nullus eft,Deniqj nec ipfe epuladi fuauitatem capere potun quo
non fincera & pura confcientia eft, Amaritudo emm frauais epulandi
fuauitate obducmnecpermittit mala cofaentia ut refiaat & pafeat ob/
noxium animd poenitentia, Ideo ergo tabs affedus : tails petitio-.talis
pcemtentia: non eft ufui aut uoluptati facerdotibus, Meritoq; hyreus
tile qui pro peccato oblatus eft in ho!ocauftu;quia non fuit fincera ho
ftia exuftus efbquia in eius facnficio ignis alienusrepertus eft,Non e
iraq; complacitu & acceptu facrificiu deo,Non eft emm aceeprum mfi
c.d fuerit fdiuims ftnceritatis 3i  ueritatisprobatdJdeo & alibi legist
duos hvreosjunum in quo fors dominijalte^ rranfmiftionis, Ilium m
quo fors domim offerri atq; i mol an pro peccato: lllu uero in  quo fors
tranfmiflioms dimitti m defend utaccipiat populiimquitates uel ai/
cuius peccatoris, Sicut emm duo funt m agro:& onus eo^ aftumitur:
alius derelinquitur,Ita funt duo hprcirunus qui ad facrificiu e unhs :
alms qui in defertum dimittitur, Hie nulli ufui: neq; aedendus neq;
eDulandusa facerdotum filns . Sicut emm ex his quae alimentorum
funt:quodbonum eft aediturtquod inutile aut malum prciicituruta SC
bona opa epulatona dicimns quae Tint aefui,Non placebit ergo dom mo

c m

ft manducet facerdos facrificiu in quo fraus fit oblationismon fedulx
confeflionis finceritas.Et ideo hyrcus ifte in defertum dimittendus e-
ubi erraueruntpatres noftri. Errauerunt in eo & non potueruntad re/
furrecftioms terram peruemre:fed interne a terra memoria eo^Deniq-
quae fmt epuiatona opera audi ♦ Et erunt fabbata terrae uobis sefcx
Epulatoria + n„& refecftoria requies in deo quae facitammi tranquihtate
Vnde &nos etiam in fermonem requiefeamus. Vale & nos ut diligis
dihge:quia 6t  nos te dtligimus.

Ambrofius Hireneo Salutem. Epiftola vi  ♦

Oueri te fignificafti mibi: eo qdegeris abominanda apud
m aegyptios,Immolem?deo:fed habuifti quomodo iftudfolue

restquia in Genefi fcnptu eft:cp aegyptiipaftorepecoiyabo

mmabant .Non utiq? pp hommeded pp pecora. IIli enim
aratione terra inuertebat.Abraa aut & Jacob: & poilea Moyfes-.Dauid
paftores fueruaregale quanda in hoc munere difciplma induetes.Ode
rant ergo aegyptn imoiata facrificia.i.perfedta ftudia uirtutum &p'ena
difciphnae.C^uod ergo uiciofi oderunhoc apud bonos fincety ac piueih
Opus uirtutis deteftatur luxuriofus helluo refugit aegyptiusata corp°
quod lllecebras diligit auerfat aiae uirtutes, Abommat iperiu:refugit
uirtutu difciphnas:& ofaopa quae huiufmodi funt.Quae ergo segyptr
refugmaegyptius llle & nohd:haec tu ampleftere qhabes humamtatis
fcientia. Ilia aut declina quae llli fequutur atq? eligut: quonia duo fibi
ifta cogruere no poftuntiprudetia & mfipientia ♦ Itaqj ficut his quae in
quoda cenfu imprudentiae atq? lnteperantiae fiitiabdicat feprudenua:
abdicat cotmetia, Ita eoiy exors ois mfipies eft atqj mcotmens quaem
bonis atq; in haereditate fapientis uiri funt & cotmetis ♦ Demq; ficlx
illae tali coiugio Lia: & Rachehuna laboriofa:altera afpiratio fortis:re/
fugientes no generis neceftitudmesfed mo^ difcrepantu: cu uiri exer
cm lacob Term oe edodbe e(Tent;quod uelletdifcedereutLaban
ems inuidia declinarenatqj ignauia:refpoderut.Nunqd enobisporno
aut haereditas in domo patns noftri* Et no ficut alienae eftimamur ei
Vendidit.n.nos & deuorauitpeccatunoftru,Ecceprimu;quia ignauus

& muidus laboriofa & difciplinae tenace ahenat a fe ac defugit fe-.feq:
cupit feparare.Quoma eas oneri efle cernit fibi:& putar Teluc^e fecille
q* alieauit eas:& hocefte fuu preciu mdicatteuq; frudu uoluptatis lux.
Nuc audiamus quo quae habet uirtus:no habet ignauia.Aiut.n.omnis
diuitiae & gloria qua tulitdeus patri noftro nobis erit & filiis nofns.
Mento deo arbitro dicut efte fublata : quia ipfe e autfor bonoiy:cuius

ZO

gratia ignaut exuunt: quia decore haereditatis diuinae capere improbi
acq; ifirmi no queuc + 5uccedit auc intetus:& fpiritu in fe fortis hahes*
Quis at fortis mil folus deus:q oia coercet 8i  regitr'His ergo debetur
haereditas deuVnde & Ifaj/as dicit.Eft haereditas credentibus in domi
no.Et pulchre ait. Eft haereditasJpfa enim Tola haereditas eft:alia non
eft Neq? enim caecus thefaurus haereditas eft: neq? caduca omnia hae
reditatis habent c6modum,Sola eft ilia haereditas in quibus eft portio
deus. Vnde fanftus domini dicinPortio mea dominus.Etalibi.Haeres
faftus fum teftimoniorum tuorum. Videas quae poftideat iuftus:man
data deiioracula eius:praecepta eiusjn his diues eft:his pafcitursm his
deleftatur ; qfi in oibus diuitns*Haec ergo poftidetes, Lia 8i  Rachel pa
tnas opes no requirebanm qbus erat pecunia adukera: irranonabihs
fpecies:& fpintahsexpers uigorisJDemq? qfi dmites di  liberae no eum
diutte:fed egente arbitrabatur.Ois n bona^: & hberahuconfors difci
plina^e nemine mfipientiu diuite putat:fed mope atq? egenu : abiedu
quoq? 6i  ft regalibus diuitiis affluatrd: fupbus auro fuo ladet potetia:
fugienda eft igiturtahu focietas:# ft ahqua generis copul etur necefli
tudme,Noxiaefut,n,cduerfationes cu infipiecibus:&infiaut fobnam
mente ac decolorat*Quia ftcut adhaerens fantfto;fan<ftus eris: ita cum
puerfo:puerfus eris.Frequecer,n.accidit: ut quis ccrra qapofitu fuum
intemperance audies cu uelit lpfe cotmetiae difciphna tenere : fuco in
fipietiae coloretur:meritoq? cotrariae fibi funt:&repugnates difciphna
atq? infoletia, Vnde cu uir exercitatus eaiji fententii quaererenuocem
emictut ,pbatae iidiuturno exercitio uirtutis,Nuquid eft nobis porno
aut haereditas in domo patris noftn^Ideft,Cofuhs nos utru uelimus ab
eo recedere:quafi uero nos cognouens cp nulla ha beam us cupiditatem
eius focietatis: neq? nos dulcis plunbus faeculanu diuitia^cupiditas
teneatraut laetitia luxuriae,Haec fut quae nos mifera ahena nobis duxi/
mus:haec funt quae plena tnopiae atq?egeftatisarbitramur.Adnaut et
caufa fecefTionis:quia uera gloria Si  bom thefaun copias amifitLaban:
in quibus maximus uigor datus e metis:# bona moneta imaginis dti
& fimilitudinis:quia fpiritale moneta amifit:qa fpledida magis faeculi
elegmq uera Si  utilia uitae fuaeiquoru decor experre diuinoru bonoru
praetermQuonia llle quae putat pulchra.-in his fe fall it ipfu Si  decipit,
Vndeaudi eiusuerba Si  iudica:fecutus fandum lacob 8i  filias fuasrne
forceapud eas fuoruuiciorureperiretaliqd:# reuocandiad fe haberet
auftoritare.Coargues mftu cu ranone eftet redargutus:# nihil refpon
aere ac referre poftet quo eu deberet tenere:fi anunciafles inquit mihi
emififtem te. In quo pdidit quid luftus fugeritneetl r pfequeretur:re
deduceret ; ne tali comitatu ftipatus ,pcederet t Primu q> multoru domi

c mi

noru macipio fe fubicere no debuitsut ab eo taq feruul? ditmtteretur
Demde quia uirexeratiomtetus:# quaeres uerauiaad utrtutepfecui-
no hormne dedudoremufed oracuia quaefiuic caeleftia. Quae meinquic
bine prseceperut abire: 6c  nuccomitatur uiante.Sed quo me dimififfes*'
An culsetitia tua quae plena e moefticudinisf Cu timpaisXatqj organic
imoderata modulatibus:& fonts tibia^fuauibus ifuauia refultatibus:
fonis dtfTonis crepmbus dtfcrepatibus:uocibus multistcimbahs aiam

fenetibus^HismedeledaripoiTecredidiftirhisreuocariVHaecfutqus

ego fugi:nec uereor uerbof^ tuo^ midia:fugi ne me taha fequeret: ne
qd de cuis accipiesabire,Nd.n,talibus dedudonbfad ecclefia dei pue
nit :adqua tedebatIacob:ut eo deduceret populo^: copias inueheretna
norm diuitias : potentate infuderet fugles umbras inaniu re^:praefe
rens mfefibilibus fimulacrisuirtutu fpiratedecore.Plaufibihbus prx
ponef fena + Vides,n,queadmodu couiuia getiles adornetifefta a'nucien
fed ea pus metibus mfefhora fut:quia bis pleriqj decipiunt:dulcibus
capiutur epuhs:capiutur faltantiu cboris du lemma noftra fugiundu
ea fibi afpera putandu corpori noxia & molefta arbitrant, An putas di
opinatusestqa au^: tuu defiderare^Sed nohabes aui^ igneexarmnatu:
quo mfti ,pbant .An qa argentum cupere^Sed no babes argetuq non
babes fplendore alioqi caeleftis, Sed fortade fpaui q> adnceres mihiad
obfequ feruulos tuos.Ego uero hberos qro:fugio feruos pcci.Sed forte
comites mnens & duces uia^ neceflarn fuerut.Vtina fequi pofleuego
ibis moflrare drU uias.Sed q deu nefcitis:uias eius quo nouilhsl'Vias
eiusingrediutur eledi adomino.No qcuqjeas intratjfed tame nemo
excludicur t Sequaturqui paratus eungrediatur uia quae ducitadmefo
potamia-.utqui ea petinp aquas trafeanaquas Tj/gris atq; Euphrata;:
fortitudis atqj iu{haae:j> lacrimas poenitetiae:baptifmu gratiae. In ea c
uirtus uia exercitus dei, Oes.n.qui funtin ecclefia deomilitatjn ea e
grex ille ffignis diuerfaf^ uirtutu que Iacob fibi elegit ♦ Ois emm fire
figno afa fdoda & ierudita e difciplmaip nefcia:q aut ifignita eadedi'
ues ope^:& gratia^ opima,Ad ea q uenituratu fratre recilcidec prius,

Adea q uemtficcimapreciofa ilia & aduofa fbabitec uirtutu officmi

Vbi laefae cafhtatis grauis ulno.Ad ea qui uemt ludetur cu deo:ut ai
imitation e eiusfeexerceanad huilitateChrifti & paflidiseiusco'grecna
tur:tollat cruce fua & fequatur Chridu.Deniqj bon? cogreflor no emu
laturmo indatur imo et benedici’t cogrediente fibi.Tali munerefequa
mur ergo fadu Iacob & mas eius: ut puemamus ad eas paflioes:ad t'  s
cdgreflidestpueniamus ad mu^rpueniamfad patietia matrcfidehu; #
ad patre Ifaacbuuoconditatis capace laetitie redundate:ubi ia patiena.
ubi laetitiajquia pod tribulatides patieuatpatietia aqpbationeoputur.

in qua e fpes:de qua no cofudimur :  qucnia qui no fuertt cofufus cm
cem Chrifli: nec Chriftus cofundetur in eo. Vale fill & non erubefcas
pacre interrogare:quind erubefcis in pafliombus Chriftigloriari *

Ambrofius Felici Epifcopo Comefi S.D, Epiflola.vH*
T fi corporis habitu minus ualeba:tame ubi fermone una/
e mmis mibi pedoris tui legnno mediocre fupfi ad conuale
fcedu gratia:qfi quoda tui alloqi poculo refotusjfimul quia
celebreutriqjnoflruanuciafli dieaffore:quo fufcepifli fum
mi gubernacula facerdounde quo ate mometu cu fratre noflro Bafiiio
ioquebar.Ortus.n.fermo de bafihcae qua ccdiditapoflolofp nomine de
dicaticerdedit huic fermoi uiarfiquide fignificabat q> fedulo tuae quae
reret fcitatis praefentia.Tu ego noflris fabulis intexui die natalis tui:
qui foret in exordio ipfo calendar nouebriu: euqj fi no fallerer appro
pinquafTe & craftina celebrandu die + Vnde poflhac no excufatui^.Pro/'
mill ergo de te quonia & nbi id de me licet.Prormfi illi exegi mihi.Prae
fumptu n.habeo q^affuturus fisiquia dtbesadefTe,. No ergo te magis
meu promiflu tent bit q tuu lnftirutmqui id in ammu indueris: ut qd
opporret facias. Aduertis itaq; quia no ta promifi audax: q tui cdfcius
fratn fpopodnuei igiturme duos facerdotes redarguas-'te qui no a flue
ris:& me qui ta facilepromifenm.Natale at tuu profequemur noflris
oratiombf :6i  tu noflri in tuts uotis no oblmifcans.Te noftcr fpintfco
mitabitur.Tu quoqj cu lngrediens fecudu tabernaculu qd dicitur fca
fancformfaciro noflro moreiut nosquoq; tecu inducas cu fpiritu.Ado
lens aureu illudthpmiateriu:nos ne mtermiferis. Ipfu e.n.cd in fadto
tabernaculo e de quo plena faptetiae oratio tua ficut mcenfu dirigitur
ad celeflia. Ibi area teftameti udiqj auro tedtaxdofflrina Chnfli dotflri
na fapietiae dei.Ibi doliuaureu habes manna: receptaculu.f/pmtahs
alimomae &  diumae promptuariu cogninonis. Ibi uir^a Aaron ifi^ne
facerdotalis gratiae aruerat anteifed in Cbrifto refloruit. Ibi cherubin
fuo tabulas teflameti ledtionis cognitio facrofandlae, Ibi ^pptciatonu
fupraqdinexcelfisdeusuerbu eld imago iuifibilis dencuod nbi diac
loquar tecu defup^ppiciatoriu de medio duoru cherubimu?ic,nJoqtur
nobifeu ut nos eius fermone lntelligamustuel quia no mudana:fed itel
ligibiha loquitur ficut ait. Aperiaf pabohsos meuiubtm.Chriflus ibi
oiaubi dodtrina emsubi peccatoru remiflio: ibi gratiaubi fepatio mor
tuo^-ac uiuetiu, Et Aaro quide femel fletit i medio eoru obucies feme
mors rrlfiret ad uiuetiu agminata funerib‘'morruoru:hic at qfi uerbu
fep flat i finguhsrque nos no uidetn?: itra nos fepas ratioabiles uirtu
tes:a cadaueribfpaflionu letaliu &peftileuu cogitauonu,Hic flat qfi q

in Kune mUndu uenerit-.ut aculeum mortis ebetarefcdeuoratoriu ei'fob
ftrueret :uiuetib‘ ? aetermtate gratiae daret: defuftis reFurreftione coce
deret.Huic tu rnihtas bonamilitiaihui? depoFitu cuftodis:huius pecu
ma focnerasifcdm qd Fcriptu eft foenerabis getibus,Bonu feenus fp lrl
tails gratis: qd uenies dommus cd uFuns exigent cd te bene difpen
Fafle inuenerit dabit tibi plura p paucioribusieritqj miKi fruftusdul
ciftim?:q- meu i te ludiau coprobabit: ordinatio no reprehedeturcua
accepifti p ipofmone manuu. mea^:: 8c beneduftione m nomine domi
m leFu.Fac ergo bond opus.Vc i lllo die mercede inuenias : & ego in te:
& tu in me reqeFcamf .Multa meftis ChriftnFed pauci oparii:& dificile
repenuntur q admuent + Ve^ hoc uetusrfed potens e dominus qui mit
tat oparios in mefte Fuam * Certe m lllo ordme Comenfiu lam pleriq;
ceperunt credere magifterio tuo:&doftrina tua uerbudei receperunt:
Fed qui dedit credetes:& adiutores dabitiquo di  tibi excufadi auferat
neceflitas : q> ferius nos muiFeris: &  mihi crebnor tuae praefentiae re
fundatur gratia.Vale & nos dilige ut facis,

Ambrofius Hireneo Salute, Epiftola.viii,
Ythagoricu mandatu m ahquo^ fcnptis praedicari l’nueni
p mus:q> llle diFcipulos Fuos comune atqj ufitata populopro

hibuerit igredi uia:Fed hoc unde aftupfent no e incogmtu.
Nam cu ex populo ludeoru ut pleriqjarbitrantur genusdu
xerit;& ex eius difciplina deriuauit etia magifterii praecepta: meritoqj
magnus apud philofophos habitus:aequale ut aiuntuixreptt.Legerat
itaqj in exodo Moyfi diuino praeceptu efteoraculo:foluecalciametup<
du tuord, Id etia praeceptu lefu nauesuidelicet ut detritae & popularis
uiae deponerec puluere:qui uia domim ambulare deFideraret. Legerat
eide praeceptu MopFnut monte cd facerdotibus afcenderet:populus at
deorfuftaret,SepauitigiturFacerdotesa populo:8^ pofteaipfuMovlen
intra nubemtroirepraecepit,Vides diuifioesmihihn facerdotibus pie
beid requirnmhil populare nihil comune cd ftudio atqj ufu & morib’
mconditae multitudinis,Sobriaaturbis grauitate:feriauita:finguiare
podus:digmtas Fibi uendicat Facerdotalis,Quo,n.pdtobferuaria popu

lo q nihil habet Fecretu a popuIo;diFpar a multitudine i  Quid.n.in re
miret:Fi Fua i te recognoFcat;Fi nihil in teaFpiciat:qd ultra ft  uiemar.
Fi quae in Fe erubeFcimn te quern reueredu arbitratur offendatr’ Super
egrediamur lgitur plebeas opiniones & ftrataquadam regalis conuer
Fatioms detritae uiae orbitas declinemus:ac uulgans Femitae folihqui
currit die cuiusuitaleuiorcurFore:dequodicitur:traFiuit & no incut.
Sed quaeramus nobis uiamacceftam FermombusinFolentidunuiu 1
bus iperitoruiqua nullus maculoFus deteratimaculoFus: ignauia- us

fordibus:# fumo iniquitatis oblitu siren ebrifqj Si  parietinis qutbufda
aix  ruinofusiqui nulla uirtutis fuauitate gudauerit:autcertelimis ea
fpedanda magifq diredo affedu:& aperto finu mens fufcipieda arbi
tratus fit. Et qd pleriq? amatiqui fibi facet! atqj urban! uidentur: pul
chritudine fapietiae in dedecus uerfutiae traffiguratesiuera no mtuetes
gratiaitanq f node pofitus no credit in die uiuetibus,Quia de numero
themanoy SC  fabeoi^ edideficientiu 6C  auerretiu fe a ueritateidequibus
dicit Iobmidete uias themano^ & femitas fabeo^iquia cofuffione inci
dent cui in ciuitatibus & diuims fpe habetjta & uos mfurrexidis m
me fine mifericordia : unde uifo uulnere meo tirnete Has lgit deuias
femitas declmatiu:& iliu deficenu puluere:qui,ppter fuaappetetia ceci
derut fepe i  deferto derehnquamf :couertamur at Si  fequamur fapietiae
uii:qua no calcauerut filii glorificanu fe Si  laditiu ♦ Interior ignorac
mors nefcitiqa deus dirrextt ea, AbvfTus dixitino ed in me.mare dixit
no e mecu. Sed fi quaeris uia fapientiae Si  difciplmaeicoiere deu atqj ei
fubditu efTe fapietiae eiabdmereata peccatis difciphna e, Quidigitur
nobifcu ldius feculi uia:i qua e tetatiof Imo ipfa uita bominis tetatio
e:& exilior q fermo fabuJa^:habitareinluteis domibus: dies Anodes
in lucris ponere:& de iucris femp cogitare: Si  ficut mercenanf diurna
mercedequaerereiatqj ut cicadasaiut aura quadi pafci cupiditatu, Ve
re ficut cicadasiquia de die in die uiuunquacduq; rupunt fuo,Quid,n,
futaliud boiesnullius poderis nullif difciplinsemifi ut uideitur ficut
cicadae ad morte nati diurna:drepentes magifq loquetest’Qui fub ar
dore feruetiu cupiditatu femulceant catu fibi noxio:datimq; occidat:
nullu frudu feretesmibilhabentes gratiaer’Hoi^ lgitur uiae noxise tor
tuofaeq; ferpetiu q uenenato lapfu corporisfefe trahunt: atqj in fpira
nequiciae fefe coiligut:& erigere no queut ad celedia.Ingrediamur at
portas dn'nporras mdiciaeiqs mdf q fuent lgrefTuscofitetur domino,
Sed haec pau coy:  igref]io,Vndedominus ait qa anguda porta 6c’ arda e
uia quae ducit ad uita:& pauci funt q inueniunt eamdata aute porta 8C
fpaciofa uiarqua multi ingrediutur:ad morte dingit: Si  uiatores fuos
eo ducit. Sit ergo uia nodra angudior:& uirtus exuberatior:& tram es
pre{fior:& fides fublimioncalles ardior: Si  uigor mentis exundans fe
mitae eredae:quia lnflexibiha funt uirtutum uedigtaJVnde Salomon,
0 qui dereliquerunt femitas redas ♦ Sit greffus ad fuperiora:quia me
bus ed afcendereq defcendere. Demq; ficut ledum ed bodie: ue bis
qui defcendunt m aegpptu.No utiqj tranfire in aegvptu criminofu ed,
fed tranfire in mores aegpptiof^itranfire in eorum pfidiam : aefcae ciui
tate:& luxunae deformitate,Qui eo tranfitidefcedmqui defcedit cadit*
Declinemus itaqj aegpptium homine: Si  non deum, Vitns,n,fuis etia

ipfe e rex aegyptioru in poteftate datus:cuius coparatione Moyfes deu s
emmatus eftuperans regms:& fubiciens fibi poteftates.Vnde ei did %
legimus.Facia te i deu regi Pharaoi.Vale &  nos ut facts qft fihp ^
Explicit Liber primus, Incipit Liber fecundus 5

Ambrofius Simpliciano Salute, Epiftola.ytiii,

ROXIME cum ueteris amoris ufu familiaris inter nos
fermo cederet :deledan te infinuaftt mihucu altqutd de
p Pauli Apoftoli fcriptu cora populo ad difputadu afliime
re:q> eius pfundu in cofiliis uix coprehedat: fublime in
fentetiis audiere erigat:difputate accedat.Tum quia m
plerifqj ita fe ipfe fuis exponat fermombusiut is qui tradat nihil inue
mat qd adiciat fuu . Ac ft ueiit aliqd dicere: gramaticimagis expofito
ns q dtfputatons fungatur munere, In eo tame quoma & ueteris affe
dum amiciti9e:& qd plus eft paternae gratiae amore recognofco.Naue
tuftas habet aliquid cu pluribus cofociabile: patrius amor no habet.
Turn quia no leiunu me feciffe lam qd poftulasarbitratus es: parebo
uolutati tuae, Admonitus praefertim & ,puocatus exeplo meoiqdmihi
no dificillimu quia no magnu alique -.fed meipfu imitabor:cuin meos
no magnos aliquos ufus reuertor. Et de cofiliis quide cu beatac uita:
imago atqj effigies noftro fermone exprimeret: putamusearn fadico
plexione ut pluribus fortaffe alias: tibi certe amati noftri no improbe
munlicet dificilius fit tuo iudiciorqplunmum no difphcere. Sediudt
cii pondusaffedu ableuas-.eoqirmhi bladior, Hazcaut epiftola quonu
te ab fence offedit: de fentetiis Pauli eft apoftoliiqui nos a ferutturein
libertate uocat dices:precio empti eftis;nohte fieri ferui hoinihoftedes
libertate noftra in Chnfto effe fapietiae, Quae fetetia magno a philou
phis fluduata atqj ladata e difputatiois molimine dicetibusquia oft
fapies liber:ofs at infipies feruiat.Sed multo hoc prius Salomon dixit
qui aitjStuItus ficut luna mutatur, Sapiens.n.no metu frangiturnon
poteftate mutat ;non attollitur ^pfpensmd tnftibus mergitur, V bin.
fapientia: ibi uirtus ai: ibi coftantia & fortitudo, Sapiens ergo idem
eft ammo j non mmuttur: non augetur rerum mutanonibus: nec ut
paruuius fluduat ut circuferatur omm ueto dodrinae: fed manet ret
fedus in Chnfto fundatus cantateiradicatus fide. Sapiens ergo de e
ctus rerum ignorat: & uarium animi nefcit: fed fulgebit ficut > u
fticiae: qui in regno patris fui fulget. Vnde tamen hoc pleniushau e
rit philofophia:de quapatru difciplina 8i  prudetiacofideremus, i ° nC
primus Noe cum aduertiffetquiainftpienter films fuus Cham ricr#

nudatu patre.-maledixit ei dicesimaledidus Cbarmferuus domefticus
eric fratribf fuis: & praepofuitei fratres eius dormnos:qui fapieter pa
ms fenedutehonoranda putaruntNon ne etia fons llle difciphna^
omniu Iacobo ubertate difputatiois bums omniu pedoribus mfudit
qui fapientiae merico praelatus eft fratri feniorir’Demqi pater pius qui
inter duos fihos aftedu certaret paterno : fed difcreparet iudicio*Afte
dusjuneceftitudine fertunmerms autem mdiciaformatur: cum diui
deretalten gratia: alteri mifericordia:fapienti gratiaunfipienti mifen
cordiam:quia ad uirtute fe propnis umbus engere non poterat ♦ Nec
fpontaneu greftum attollere:benedixit eu ut feruiret fratri fuo & eftet
ipfius feruus:oftedens ita deteriore efte femituteinfipietia:utremedio
ei feruitus iit:qa ftultus regere fe non pot: & mfi moderatore habeat
praecipitatur Aprils uolutatibus.Diligens ergo pater & cofulens: feruu
eu fratns fui fecit: ut eius regeretur cofilio. Ideo mconfultis popuhs
fapietes quiqj adbibentur restores : qui plebea infipientia uigore pro
pno regant:ut potetia fapietix dominetur,Quo uel inuitos audoritate
poteftacis fubuciat ad obedientia prudetioribus:& obfequedu legib?.
Impofuit igitur mfipieti uelut lndomito iugu: 6C  cut in gladio fuo ui
uendu dixerat hbertate negauinne temerirate laboretunprsefecit ei fra
tre:cuius audoritate & moderatioe fubiedus ,pficeret ad couerfione *
Et qa feruitus babet dtfcrerione + Eft n.necefTitatis lnfirmiormolutatis
fornonqa pulcrius e bonu qd no ex neceftitate finfed ex uolutate.Ideo
primo ei iugu impofuit neceftitatis:poftea benedidione ei uoluntarise
fubiediois imptiuit.Nolgit natura feruufacit:fedinfipietia:nec ma
numiftio libe^ifed difciplina JDeniq; Efau liber natus e:& feruffadus
e Iofepb ueditus in feruitute e.*8c eledus e ad poteftatemt fuis empto
ribus impareuNo dedignabat tame obfequiu feduhtatistfed tenebat
uirtutis fafti^iujcoferuabat libertate mocetiaeategritans audoritate*
Vnde pulcre Pfalmifta ait.In feruu uenudatus e Iofepb:builiauerut in
copedibus pedes eius : in feruu inquit uenudatus e:no feruus fadus:
bumihauerut pedes eius no afam eius*Quo.n.bumihata eftaia dequa
dicinferru ptrafiuic anima eiusdMam cu alioru aias peccatu tranfeat:
ferru 4 n,peccatu eft qd eft penetrabileJofeph fadi afa ita no patuit pec
catojut magis peccatu lpfa penetraret.Deniqj nec baerilis illecebrse fle
xus eft delimmeto: nec fmento flamas no fertfitlibfdinis : qa maiore
diuinae flagrabatardore gratiaeA/nde & boc pulcre de eodidu e:quia
eloquiu dommi uftit eu:quo reftrinxit ignitas diaboli fagittas^Quo hie
feruus qui erudiuit pnncipes populi in ilia frumetana difpefationemt
futurae inopiae cofuleret:& dechnando prouiderentf Aut quo feruus q
toca terra aequifiuit:& umuerfii popuiu aegyptio^ in feruitute redegitf

No ut codittoneferuitu lgnobilis l’rrogaret: fed at tributu coftituerer-
praeter pafteflionetame facerdotalequa a tributis imunemreferuauit-
ut apud aegypttos quoqj muiolabilis haberet religio facerdotahs Nd
fecit igit eum feruu uenditio.Nam uciqj negociatoribus erat ueditus
Veiy fi precmm fpedes multos inuenies qui emerunc fibi puellas for
mae elegantioris:quaiy amore capti turpi feruitio fefe dederunt Vide
batur Apeme concubma Darn regis fedens ad dextera eius: auferens
de capite etus diadema Si  fuo ipones uertici: palmis facie eius fimftra
manu uerberans:qua rex aperto ore intuebatur gaudesdi quado arride
retei muher.Quod fi eaindignaretur mifeiy fe atqj affliduputaret:uc
poteftate fubmifta blandicias obtexeret: Si  conciliar! earn fibidepreca
retur.Sed quid lfta magno allegamus ambitut’Non uidemus plerunqj
in poteftate piraticam uel imamum barbaroiy redados pentes a fi Ins
redimuNuquid pecunia pecuniae leges potiores q leges naturx.Nui]d
m feruituteaccerfitur pietasr’Pleriqj emptores leonufunt: & tameno'
dominatur leonibus;fed ita fubuciuntur uerfa uice. Vt fi exafperatos
eos excutere ceruice toros uiderinnfugiant & delitefcant .Nihilergo
praemdicat pecuia quae pleruq? fibi dominos emit: nihil tabulae audio
nales: quibus emptor frequeteradiudicaturatq;adiiatur «Cotradus
no mutat genus: nec fapietiae libertateadimit +  Deniqj famulo fapiert
multi ut fcnptu eft feruiut liberi ♦ Et eft feruus intelligens qui regat
dominos ftultos.Que ergo magis Iibeiy cenfest’Sola eft fapietia libera:
quae diuittbus paupes praefecit: & quae feruos proprns fenerare dorr.t
ms facit ♦ Fenerare no pecuma : fed mtelledum; fenerare talentii llhus
dominici aeterm'qj thefaurnqui nuq corrupituricuius Si ufura preaola
eft. Fenerare illud lntelhgibile eloquioiy argentum celeftiudequolev
dicitsfenerabis genubus:tu aute non mutuaberis.Quodebreus fenera
uit genbus: lpfe aute non accepit a populis dodrina : fed tradidmcui
aperuit dominus thefaufy fuum : ut getes pluuia fermonis fui faceret
bumefcere: Si  fieret prmceps gentiuupfe at fupra fe principe nuilu ni
beret.Liber e ergo q fapiens eft: precio emptus oraculoiy celeftiu: iD
auro: illo argeto emptus fermonis domim.-precioq; emptus fanguinu.
No.n.mimmu eft emptore agnofcere:precio emptus gratia:: qui 3UCl
uit Si  mtellexit dicente ♦ Qui fititis itead aqua:& quicunq; nohabetis
argentuute emite:&bibite Si  maducateXiber eft ille:qui progrediens
in bellu fi uiderit muliere bona afpedu Si  depraedatus opes lmmicor^
fuo^:reperta lliiccocupierit ea:demptis fuperfluis:# mdumento capu
uitatis detradoun uxorem earn fibi copulaueritnam non feruamfe 1
bera.Intelligit.n.famulatui prudetia Si  difciplina no fubiacere.Ideo^,
lex dieitmo uenudabitur pecunia , Omne t n.preciofum no eft dig^ urn '

Et lob elicit Atrahe faptentiam in l’nteriora * Non 1II1 comparabftur
ethiopiae topacium:quodauro habetur argentoq; prectofius *Sed non
llle folum liber qui dominu licitatore no pertulit:aat tollentem digitu
no uidinfed ille magis Uber qui intra fe liber eft: qui legibus naturae
liber eftXegem fciens naturae praefertptam efte moribus:no codiciom
bus: & menfuri officio^ confentanei no homtmsarbitrio fed naturae
difciplinis.Vt^ lgitur ifte liber tibi tantumodof An quidam cenfor ut
detur &  praefeeftus moribus.Vndeuere ait fcrfptura t Quia pauperes di
uitum praepofiti erunt:& priuati utiq; admmiftrantium.An tibi liber
uidetur qui pecunia fuffragium fibi emitr'Qui plaufum magis populi:
q ludiciu requint prudentuif Hie ergo liber eft qui populanbus auns
moueturullequi reformidat fibilu uulgi^Sed no ifta libertas quama
numiftus accipit:& palma heftons donatus acquimfMon.n.mumfice
tiam ; fed uirtutem hbertate eftearbitror: quae non fuftragiis defertur
alienisfted magnanimitate propria uendicatur ac poftidetiSapien s + n t
femper liber eftfteper honoratusdemper bis qui praefit legibus*Deniqj
lufto no eft pofita lex:fed imufto,Iuftus,n,ipfe fibi lex eft* No habens
necefte longius fibi arceftere formam uirtutis: quacorde inclufam £e
ntifcriptu habes opus legis f rabuhs cordis funcuididufinEibeaqua
de tuis uafis:&! de puteoi^ tuoi^ fbnribus*Quid*n t  nobis tarn p>ximu:<|
del uerbii:Hoc e uerbu in corde noftro:& m ore noftro:qd no uidemf
&  tenemus + Sapies ergo liber*Quoma q ea facit quae uult liber eftXed
no ois bona uoluntasfted fapientis eoia quae bona funt uelleOdir.n*
malu:quiaqd bonu eft elegit.Ergo fi qdbonu e elegit arbiter elecftiois
&  elegans opanonis liber eft:qa qd uult facmliber ergo fapiesSapies
oia quae facit bene facit.Qui at benefacit oia:re(fte facit ofa. Qui uero
reefte facit ofaiutiq? iofefe &irreprehefibihter:& finedano &edmonde
fui facitcia.Cui lgit hoc fubeft ut inofefe faciat : faaat lrreprehefibdi
ter : faciat fine edmonde fui finedanomihil mfipiererfacit.-fed fapieier
oia.Qui at fapieter facit nihil habet qd metuat,Metus*njn peccato e.
Vbi at nulla formidoubi libertas, Vbi hbertasubi poreftas factedi qd
uult*Solus ergo fapies liber eft.Et.n.qui neqj cogi potmeqj phiberi is
nequaq feruus.Sapiens at efbneqj cogi pot:neqj r phibenuNo e lgitur
feruus fapiensJVohibet ,n.qui no fugit his quae defideranQuse enim
defiderat fapiens: nifi ea quae uirtutis & difciplinae funnfme quibus
efte no poteftrln ipfo*n/unt:nec diuelluntur ab eo Quod fidiuellunt
lam non fapiens qui fit fine uirtutis ufu acdifnplina: quibus ipfe fe
fraudet find fit uolutarius uirtutis interpres,Quod fi cogitur:mamfe
ftum eft q> muitus faciat. In oi'bus aut fadhs aut auirtute corredioes
funt; aut a maliciaprolapfiones: aut media:aut mdiferentia uirtutis:


(

No coatfus fed uolutarius executor eft fapiens: quoniam oia cu x  D r
cent agittmaliciae fugitis nec fomniu eius admutit, Diferenubus 1  ta
non mouet ;ut nullis momentis ficut uulgus hommum hue atq> ill ac
mclinetur;fed tanq m ftatera mens eius aequa lance pedeat: ut ncqj ad
uoluptaria propendatmeq? omnino ad ea quae Tunc aduerfeda: uel leui
ter ftudium mclmet fuu: Ted immobilis maneat affedu. Vnde liquet
quia nihil l'nuitus faat fapiens neqj cogicurrquia fi feruus eflet cogere
tur * Liber lgitur eft fapiens.Apoftolus quoqj fic difimt dicens. Non
fum ego liber nonfumapoftolus.Sedadeo liber: ut cum fubmtraflent
quidam tentare libertatem eius: nec ad horam ut lpfe ait cederet fub
lechoni: tit ueritas euangelu praedicaretur.Qui ergo non ceflituolens
prsedicauit.Vbi uoluntas : ibi merces uoluntatis ♦ Vbi necefiitas: lbi
obfequium neceftitatis.Melior ergo uoluntas: q necelTitas.Velle trio
fapientis eft:parere & feruire infipientis, Haec etiam apoftoli difinino
dicentis.Si enim uolens hoc ago mercedem habeo:fi autetnuitus.-dif
pefatio mihi credita eft. Sapienti lgitur merces defertur.-fapiens aute
ex uoluntate facitXiber itaq? fecudum apoftolum fapies. Vnde & ipfe
clamatmos.enim inhbertatem uocati eftis: tantu ne libertatem moc
cafionem carnis detis:fequeftrata lege Chriftianum: ne inuitus uidea
tur leg! fuccumbere:uocat in euangelium: q» uolentes 6i  predicant d!
operantur.Iudaeus fub lege Chnfti per euangeliumun lege feruitusun
euageliohbertas ubi cognitio fapientiae.Omnis ergo qui Chriftum re
cipit fapiens.Qui aute fapiens liber*Omnis igitur Chriftianus &  liber
& fapiens+Docuit me tamen apoftolus q> ultra ipfam libertatem fir.ut
& feruire libertas fit.Cum liber inquit eflem omnium me feruufeci:
ut plures lucrifacerem, Quid eft ultra libertatem mfi habere fpiritum
gratiae habere caritatefLibertas enim liberum facit homimbustcaritas
amicu deo.Vnde ait Chriftus.uos autedixi amicos.Bona cantas dequa
dicitunper caritatem fpiritus feruite inuicem ^Seruiuit df Chriftus ut
omneshberos faceretimanf eius incophino feruierunnquianonrapi
nam arbitratus eft fe efle aequalem deojformam ferui accepit:#omn:a
omnibus faeftus eftsut omnibus falutem afferret. Cuius imitator Pa J
lus:& quafi fub lege erat :& quafi fine lege uiuebat $  eorum utihtate
quos cupiebat lucrari:# infirmis uolens fiebat infirmus:uteos confir
maret:& currebat ut compraehederet:& corpus fuum caftigabatmr po
teftatesaereas lnChrifto triupharet.Eft ergo fapieti & feruire hbertas.
Vnde colligitur quia ftulto etiam imperare feruitus:&qd peius eft cu
paucionbus praefinplunbusdomims 8i  grauionbus feruit. Seruit.n.
propnis pafliombus:feruit cupiditatibus fuis:qua^ dominatu net no
die pot fugere nec die: quia mtra fe dominos habetuntra fe ferutf iunl

patitur intoIerabile.Gemina enim feruitus eft;altera coi*pon's:anima^
alteraidomini aut corporis quide homines, Animaru autem mahciae &
paftionesia quibus Tola animi libertas fapience uendicanut feruicio ei
hceat exire.Quaeramus igitur illu uere fapienteruere liberu: qui qui's
fub plurium hommu dominatu degatdibere dicit ,Quis eft qui mecu
mdicio contendat^Tu foius manum tua ame abftine a cuius cofpedu
no potcro me abfcddere:& ttmor tuus no mepercellat ; que fecutus rex
Dauidait.Tibi foil peccaui.Regali enim fubnixus faftigio:qfi Iegu do
minusdegibus reus no erat:foli deoobnoxius tenebatur:qui dominus
eft poteftatu, Aim audi liberusmihi aut pro mi'nimo eft : ut a uobis di/
iudicer:aucab humane dieted neqj me ipfu diiudico.Nihil enim rmhi
fum cofcius.Qui aute diiudicat me:dominus eft,Vera libertas fpirita
lis bomims:quia diiudicat ofaupfe autem a nemine diiudicaturmec a
quocuqj creaturae partiape:fed foil deo fe fubditu nouinqui foius fine
peccato e:de quo dicit Iob.Viuit dominus qui fic me iudicat,Solus,n,
llle pot mdicare luftibcuius in cofpedu caelu no eft mundmnec ftella^
pura & clara lumina dicentia.Quis eft q Sophoclea in mediu ferat car
mina dicetia Jupiter mihipraeeft.-nullus aut hominut'Quato antiquior
IobfQuato uetuftior Dauidf Agnofcat ergo de noftris fe habere quae/
cuqj prjeftanora locuti funt.Quis igitur fapiesmifi qui ad ipfapuenit
diuinitatisfecreta & mamfeftata fibi cognouit occulta fapiennaet’Sol?
igitur fapiens quiduce deoufus eft ad cognofcedaueritatis cubilia:&
mortalis homo imortalis dei hseres 8i  fucceftor eft fadus per gratia .
Ec quida locuditaus particeps ficut feriptu e, Propterea unxit te deus
deus tuus oleolaeutiae prae cofortibus tuis, Si quis igit,ppius lpfa in/
trofpiciatreru negocia:cognofcet quanta fapienti adiumeta:& quata i
lpfis lnfipienti refragia fint.Quod huic adiumeto libertasulli impedi
mento feruitus fit Jnfurgit„n,fapies qfi uidor debellatis a fe ac trium
phatis libidini:timori:ignauiae:mceftitudini caetenfqj uiciis:donec ea
de poifeftione fuae mentis eftminet: 8i  oibus termmis finibufqj fuis
propulfet atqj arceat. Quonia dux cautior nouit excurfus cauere Iatro/
cmantium:& quaeda furta belliiquae lniquiftimiaiaenoftraeaduerfani
ignitis faepe ptemptat fpiculis, Sunt,n,nobis quaeda & in pace praelia
& in bello pax.Vnde & ait ille,Foris pugnaetintus timores, Sed in his
oibus fuperamus pp eu qui dilexit nos.-dicit: quia neqj anguftiismeqj
perfecutiombusmeq? famae:piculo morte terret.Qui uero haec timet:
qui morte reformidat:quono feruus^ Seruit profedo & mifera quide
feruitute, Nihil enim fic aiam ad omne feruitute deicitrquo formido
mortis. Quomodo enim fe erigat abiedus & uiiis fenfus atqj ignobi
lis:demerfus in omnem infirmitatisuoragine uitae huius cupiditatef

d i

Vide q feruus:abfconda me inquit: & ero gemens & tremens fup terr  j.
& emm ois qui inuenenc me ocadet me.Itaqj quafi femus fi?nu aC c e
pic:nee fie tame nece potuit euadere,Seruit lgicur peccator'fomndini-
iemic end aipiditati;feruit auariciae:feruit libidinnferuit maliciae*rer
tut tracutidias;& uidetur huiufmodi liber fibitfed magis feruit qft
tyrants pofitus Jill autliberi funt qui legibus uiuunt.Lex autem uera-
fermoredtusXex uera no mfculpta tabulisinec sere incifaifedlmpreffa
mentibusatqj mfixa fenfibus: quado fapiens no fub lege:fed lpfefibi
lex:opus legis in corde fuo cotmens naturali fibi ftilo 6i  quadamfcri/
ptione formacu.Tantu ne igimr csecitas eft:ut non uideamus mamfe'
ftas reiy expreffiones & utrtutu lmagmesfEt q mdignu utpopuh mte
gri obediant humams legibus: quo Tint liber tans pamdpesifapientes
aut uera lege naturae expreffam ad imagine del: ueramqj ratione figm
reram libertatis negligant & dereimquanCum in ea tantahbertas fit:
ut puuli feruireuitus nefcsamus:alieni ab ira:exortesauaricise: ignari
libidtnis,Qua miferum igitur ut qui nafcimur in libertate:mortamur
■in feruitute * Sed hoc fit leuitate animhatqj lnfirmitate morum: quia
curas manes uoluimus: dc  operamur fuperuacua: fapienns autem cor
acftumq? &opus radicatu-m efte debet atq,’ imobile:hocdocuit Modes:
quando manus ei grauiores fiebanita ut uix fuftineret eas Iefus naue.
Ideoqj uincebat populusquando non perfunftoria gerebantur opera:
fed plena ponderisatq^ uirtuns : non nutantis animi: nec titubantis
affeftu; fed fundatse mentis ftabilitate, Ergo fapiens extendit manus
fuas:ftultus autem contrahit ficuc fcriptu-eft.Quiaftulcuscomplexus
eft manus fuas: & uorauit uifcera fua:carnaha magis cogitans q fpirt
tuaha.At non filia Iuda quse expanaens manum clamauic ad dominu.
Tu fcis quia falfum teftimomum aduerfum me dicunt, Melius eft ar
bitrata non peccare Qi  maderem calummas accufantiurmq peccatum
fubirefub impumtatisuelamme ♦ Ea ergocontemptumortisferuauit
mnocentiam * Sed nec filia lephte qu.se uotum patris de immolanone
fuo proprio atqj ortatorio firmauitaflenfu,Non emm ego decontepcu
mortis libros philofophorum depromo.* aut gymnofophiftas Indoru:
quorum prse ceteris Calam laudatur refponfu Alexandro:cu eu luberet
fequf +  Qua me fquit laude dignum grseciapeterepoftis:fi po(fum cogi
facere quod nolof Et uere plenusaudwitatis fermo: fed magis mens
kberratis ♦ Demq? &epiftdam fcripfit huiufmodi ♦ Amici perfuader.t
nbi manus 8C  neceftitatem mferre indorum philofophomecrn fomrus
uidentes noftra opera* Corpora emm tranfferesde loco ad locum. Am
mas no coges facereqd nolunt* No magis q faxa 8i  ligna uocem enut
tere «. Maximus ignis uiuentibuscorponbus dolorem muric: 6C  gig nic

V_

/

comiDtionerruSuper huncnos fumusiuiuentes enim exurimur * Non
eft rexneq; princeps:q extorqueat nobis facere quod no propofuimus,
Nec ftmiles fumus grease philofophormqut uerba pro rebus meditati
funcadopinionis celebritatermnobis res fociac uerbis:&uerba rebus:
res celeres:& Term ones breuesun uirtute nobis iibertas beataeft. Prse
clara uerba:fed uerba. Prseciara ccftantia fed uiri.Praeclara epiftolafted
phiiofophi.Apudnosaute di  puellae de mortis appetetia fubhmesiufqj
ad cselum erexere uirtutu gradus.Quid Tegla :cuid Agnem : quid Peia
giam loquanqusc tanq nobilia uitulamma pululantes ad morte quafi
ad imortabtate feftinaueruntr’Inter leones uirgo exultauit; &  rudetes
beftias fpeftauitintrepida.Et ut noftracum indorum gymnofopbiftis
conferamusrquod llle uerbis gloriatus eft: Sancftus Laurentius facftis
probauit: ut uiuus exureretur & flarms fuperftes diceret uerfa 6 c man
duca;baud de genere Abrarrudaru & Machabeoru puerorurmquoip alii
fuper ftlrnas canebant: alii cii exurerentur non rogabant ut parceret:
fed muehebantur ut amplius perfecutor mflammaretur. Liber lgitur
fapiens. Quidautem fublimms fancfta Pelagiarquae uallata a perl ecu/
toribus priufq tamen in eoru confpecftu ueniret aiebat;uolens morior:
nemo me contingat manumemo oculo proteruo uiolet uirgme, Mecu
feram pudorem mecum incolume uerecudiam + Nullum prsedones lu/
crum fuse capient mfo’entiae, Pelagia Chriftufecuerurdibertate nemo
au ferret.Nemo captiuam uidebit lib era m fidemunfigneq? pudicma:
&pvofapiam prudentiae.Quodferuum eft hiemanebitmullos in ufus
debitum, Magna igitur pise uirginitatislibertas quae fepta agmmibus
perfecutorum inter maxima pericula integmatis & uitae necuaq inch
nata eft,At no llle liber cui dominat iraftubncitur enim mgo peccati.
Homo enim iracundus peccatum eftbdit, Qui autem peccatum facit
feruuseft peccati.At non llle hber qui feruitauaricise . Non pot enim
poflidere uas fuum. Non ille liber qui feruiens defiderns & uoluptati
bus uago flui’tat errore.No llle liberqui curuatur ambitmferuit enim
aheno impeno: fed ille liber qui poteft dicere. Omnia mihi iicenrfted
ego fub nulhus redigarpoteftate.Efca uetri:&uenter efcis.Ille liber q
att,Quid,n.liberras noftra mdicatab infideli ccfcientiarLiberras lgit
fapieci no mfipienti couemt * Quonia qui dehgat lapide m funcibalo
fimilis eft ei q datimprudeti claritare feipfu uulnerat fibiqj potif du
mtorquet laculuaftert piculu. Certe ficut tormetoacerbat ; & gemma
tur malum faxi ruinajfic mfipientis in libertate ruina uehemettor eft,
Recideda lgit mfipienti poteftas: no adiiciendalibertas e:feruit?,n.ei
couenit.Ideoqj addidmfpinae nafcutur in manu ebnofi: feruitus aute
m manu iprudetis, Quia ficut ille fuis uulnerat pocuhsuta mfipiens

d 11

fuis fail's * Me bibendo fe peccato inftnt  lfte operandofe culp^ adm
dicat & fadtis fuis trahitur in feruitutem + Videbac fePaulusincapu
tacern trahi a lege peccati: Si  ideo uc iiberaretur confugitad Ubertatis
gratiam.Non funt igitur liberi mftpientes quibus dicicur t Nolite f ien
ftcut equus Si  muius quibus non eft mtelletfus Jn frseno Si  chamoma
xillas eo^ conftrmgeiqui non appropincuant tibi*Multa flagella pecca
tonmvQuia rnultis flagelhs opus eftiut eoru imprudentia coherceat
Difciplma hoc exigit non mclementia, Demq? qui parcic baculo: odit
filium fuurmftmul quia unufquifq; grauius fuis peccatis flagellatur.
Grauia enitn delidtorum pondera: grama crimmu uerbera ficac onus
grauantur graue:&mfligunt a iae cicatrices: & putrefcere faciunt metis
ulcera, Deponamus igitur cam graue feruituus farcimbrenunciemus
luxunse ac deUciis: quae nos qurbufda aftringut nexibus cupidicacu &
umculis ligat.Nihil enim proftmt deliciae ftulto.Et quicuqj a puencia
dedent fe delicusmanebitm feruitutemtuiuens momi?fit,R.ecidaiur
ergo luxunesidelicise refecentur. Et ft quis fait luxurioftis: uale dicat
fuperioribus*Recifa,n,uineafru!ftuaffert:femiputata frondefcit-.negfe
cfta iuxunatjdeoq? fcriptueft tanq agncul tura homo impnidessd! ca*|
umea homo egens fenfmft reliquerts eum defertus erit,Colamuser^o
corpus hoc noftruicaftigemus illud:redigamus ad feruitutemon illud
defpiciamus,Sunt*n,membra noftra arma mfticiae fut Si  arma peccati,
Si eieuecur arma lufticise funt:uc peccatu m his no dominetur: fi mor
tuu fuerit peccato no regnabit in eo culpa: &eruc membra noftra a pec
cato libera.Non obediamus igitur cupiditatibuseiusmeqj exhibearr.'’
membra noftra arma miquitatis peccato.Si uidens muliere ad cocupi
fcendu earn membra tua arma peccati fut,. Si locutus es ad folicitandi
earn lingua tua Si os  tuu membra peccati fut. Si abftulifti terminosi
patnbus pofttos:mebra tua arma peccati funt,Si feftinafti ueloaorio: >
pedibus ad effundendu inocentium fanguindmembra tua armaim;
tatis funt.Contra ft uidifti egenu Si  induxifti in domu tuarmmembra
tua arma mfticiae fut.Si eripuifti lniuria accipienteiuel euqducebatur
ad morte.Si fcidifti chirographs! debitorisjmembra tua arma luftm-r
funt,Si cofeftus es Chnftu:arma,n + intellecftus labia fapietiadabiama
membra lufticioe funt T Qui pot dicere oculus eram ceco^ipes claucora
pater mfirmot^mebra eius mebramfticiae fut. Ergo liberatia peccato
qftprecio empti fangumis Chrifti: no fubuciamur feruitun Horn mu
uel paftionu. No erubefcamus peccatu noftru faten . Vide q bber c
poterat dicere no reueritus fu multitudine popuh: ut no anunciare m
cofpesftuoium peccatumeu,Qui.n + c6fttetur domino exuit a ferinrum.
Iuftus,n,accufator e fui in principio fermonis,Nd folu liberjfed eciai;i

«W5$35>

Jie

m!

ptiui


.,\;N

**qN

:,N

• ntl  .^P'ca

f  ? Co e ^t

"S*

ni S«latiif (

rcfac »untme C i s

. ^ericu
■ bdatut

'' J ' : :UileQic3t

rrondcfcua
1 ”'.prudes:
it. Co. am
ui:ute:nonilui
.. -irma peccati*
>runcturfinto(
ra notoaptc
ncffifAiW

T ,

ujcTeadcotupi
f S  a a foltcitandi
,: ; i rermmosi
• jih ueloctoribf

j taaintu* 111 !

...;  j Jjcebatut

htH*” 1 .

lib *<“

tuftus.Sed lufticia lnlibertate e:& libertas m ccfefTione.Simul.n.cdfef
fas qui fuerit abfoluitur,Deniq;dtxi,pnunaaboaduerfd meiniufticia
mea domino*.& tu remififti ipietate cordis met. Mora ergo abfolutiois
m confitendo eft confefiicnem fequitur peccatorum remiftio.Sapiens
eftiginirqui confitetur: liber cui peccatum dimiffum eftmullum mm
trahens aera peccati.Vale Si  dihge nos ut facias:quia Si  ego te diligo *

Ambrofius Fauftino Salutem, Epiftola.x,

Cerbo te dolituru doloreobitu germanae tuse no ignoraba*
a Non tamen ut a nobis te ablegares:fed ut nobis redderes *
Nam di  fi minus locunda foiacia mcerentibus: tamen non
nunq neceftaria funt.Tuauteabifti in fecreta montium:&
inter ferarum dmerfans fpeluncas omni bumanae conuerfatioms uiu
abdicatus * Et qd grauius eft fudicio tuo tantu ne de te comoeruit ger
mana tua: ut propter qua excellere apua te debuit conditio humana:
quae tarn egregiam femina tulic: propter earn apud te nunoris praero/
gatiuae fit,Ilia certa uita excedens : hoc fe mulcebat folacio : cp te iibi
iuperftite derehnqueret:parente neponbusipraefulem paruulisiauxiua
toredeftitutis.Tuita te Si  nepotibus & nobisabnegasmt ccfolatioms
uilius frudu no fentiamus.lllate cara pignorauocantmo ad dolendu:
fed ad confoiandtuut cum teuident matremfibinon credantobifle.In
te earn recognofcantun te eius praefenpa teneanmn te uitam eius fibi
manere arbitrentur.Sed doles q> dudu florentiftima repente Occident*
Verum hoc nobis ccmune non folu cum homimbus fed etiam cu ciui
tatibus terrifq; lpfis eft. Nempe de Bononienfi ueniens urbe a tergo
clatemam ipfamBononia:Mutina: Regium derelinquebasundextera
eratBrifillu:a fronte occurrebatPlacentia ueterenobihtateipfo adhuc
nomine fonans:ad leuamapenmni mculta miferatus & floretiftimoRi
quonda populotycaftellacofiderabastatqj affedu relegebas doleti.Toc
lgitur femiruptaru urbium cadauera: terraruqj fub eodem confpeda
expofita funeramon teadmouent unms fandae licet &adrmrabihs fe
minaedeceftioneconfolabiliorehabenda:’ praefertim cuilla m ppetuu
,pftrata ac diruta fint. Haec at ad tern pus quide erepta nobis meliore
llhcuitam exigat.Itaq; no tam deploradam: q profequeda orationibus
reor.Nec mceftificanda lachrymis tuisfted magis oblationibus anima
eius domino cc'mendandam arbiuor.Verum forte afteras fecuru te de
mentis eiusac fidenequire tameferredefideriu.-q?earn lam no uideas
fecundu carne ldq? tibi fumo dolori fit. Nec llludte mouet apoftohcu
quod ait:qa nemine nouimus ex hoc fecudd carne, Et fi copnouimus

d ui

fecundu carneChriftu fed nuciam no nouimus,Caro.n,noftr a  ppetua
eiTe acdiuturna no p6c,Nece{Te e occidatmt refur gauNecefte reloluat-
ut requiefcatmt ftatquidem finis peccati,Et ideo multos cognouimus
fecudu carneifed nunc la no nouimusJpfu dominu Iefu cognouimus
inquit apoftolus fecundu carnefted nunc la no nouimus,Iam,n.carm$
depofuerat exuuias:iam fpecie hominis no uidebat ;ia,p oibus mortu?
erat:& oes in lilo mortunfed ut p lpfu renouati & uiuificatifpintuai
no fibitfed Chrifto umeret.Vnde &  alibi ait idem apoftolus:uiuo at ii
no egomiuit aut in me Chriftus, Meritoqj q ante cognouerat fecundu
came Chrifttuiam operationes eius muifibiiiter agnofcesua non came
eius:fed potentia eius fcrutas:qui ante pfecutor difcipulos hominis &
pedifequos carms infeftis odus urgebat, Poftea dodor gentiu fadfus:
ueneratores maieftatis eius ad praedicationem euangeln inftruere atqj
mformare ceperat,Et ideo addiait:fi quis in Chrifto noua creatura,!. q
perfedus in Chrifto noua creatura efhquonii qui caro e imperfect e.
Demqj ipfe deus ait.No permanebit fpiritus meus in iftis homimbf.
quoma carnes fut,Carnalis itaqj no e in Chrifto: fed fi quis in Chrifto
eft noua creatura eft.No naturx nouitate formatus fed gratiteiuetera
itaqj quae (ecundu  carne erant trafieruntjfada fut noua oia.Quae ilia:
nifi quae fcnba dodus in regno caeloru nouit: fimilis lllius patrisfanu
hasiqui profert de tbefauro fuo noua & uetera,Neq; uetera iinenouis:
neqj noua fine uetenbus.Ideo 81  ecclefia dim, Quia noua & uetera fer
uaui nbuSed tranfierunt uetera ideft legis myfteria abfcodita in Chn
fto fada funt oia noua.Haec eft noua creatura de qua apoftolus ad ga/
laras ait Jn Gmfto.n Jefu neqj circucifio aliquid ualetjneqj pratputiu:
fed noua creatura. Per qua iam renouata caro floret: & fruduinuenit
gratiae: quse ante mueterati flagicn fpmas habebat, Quid ergo quod
mhaereamus fi iam ad aiam dicitur: renouabitur ficucaquiloeiuuetus
tuafQuid eft quodingemifcamus pro mortuisicum iam recunciliatio
mundi apud deu patre fada fit per dominu Iefu, Quonia ergoChrifi
beneficia tenemus.cum apud omnes: tu apud te pro Chrifto legatione
fungtmur:ut noueris irreuocabiha eius efle dona: ut credas q iemper
credidiftiinec nimio mcerore tua m dubiu adducas fentennaquiaideo
peccatu fadus eft dominus Iefus ut tofleret peccatum mundi: ure;:e'
mus in alio omnes iufticia del: iam non culpae obnoxinfed lufticia: re /
muneratione fecuri* Vale & nos dilige:quia nos te diligimus ♦
Ambrofius Bellicio, Salurem, Epiftola ,xu
Adatum tegrauiaegritudinefigmficaftimihicredici* ? in
i dominu Iefu:et cepifle reualefcere + Ad falute lgit ea fim 1
tas fuitrplus aculei q piculi feresiqa diu ,pmiflu remoras

bas:hoc eq&aitipcutfam & fanabo t PercufHt fnfirmitateifanauit fide*
Vidit.n.interiore aftedu tuu no uacuu pise cupiditatis-.fed excuti dila/
tionibus,Et ideo admouere maluic ita ut ad falute no Iaederendeuotio
nem excitaret + Quo,n.falutinoceret:qui folet dicereut Iegimus in euan
geho:ego uenia 3i  curabo eut'Ergo & cum a cuis inuitaret ut inuiferet
domu tua fine dubio dixinEgo uenia & curabo eu.Et fi noaudifti eu:
ille tame qfi deus mfenfibiliter locutus e,Et fi no uidifti euulle tame
q  te incorporaliter muiferit dubitan no pot,Sed uidifti eu q credidifti
ei: uidifti eu qa recepifti eu hofpicio tuae mentis uidifti eum fpiritu t
uidifti eu oculis interionbus ♦ Tene ergo Hofpite nouu diu expecftatu :
fed  fero fufceptumdn quo 8C  uiuimus di  fumus:6c mouemunGuftafti
igit fideiprima exordiamonfiat uerbuoccultum in corde tuoibaec ois
gratia eft:hocomnemunusJS!emo.n,penetralia domus de ingreftu ex/
timanSiquidem ois frucftus in interionbus eft t Neq? + n*fapientis eft a
feneftra refpicere in domu:& ftulticia hominis audire per hoftitu Alia
fut facrameto^ p fe<fto^ myfteriaiquae oculf n 6 uidit nec auris audiuit:
quae praeparauit deus dihgentibus eumrnt dixit fcriptura + Aha fiit ilia
quae de gloria futura anunciarut ,ppberae quibus reuellatu eft & euan
gelizarut fancfft fpiritu del miflo de caelonn que cocupifcunt & angeli
uidere:ut ait apoftolus Petrus,Alia funt ilia in qbus e mudi redeptio:
peccato^remifliorgratia^ diuifio:facrametoi^ participatio:quae cum ac
cepens-.tunc mirabere tantum donatu elTe hominirut lllud mana quod
miramur fluxiftede caelo ludeis nec tanteoperationisiudices ad falute
fuifle Jllud.mqcuqj acceperut in deferto mortui funt praeter Iefu nauet
& Chaleb ♦ Hoc fancftorum quicunqj guftauerit non morietur in set et
num,Sanet te dominus Iefus. Vale*

Ambrofius Simpliciano* S D» Epiftola.xii.

Idebamur,pxime indifceptationibus incidifte pbilofopHiae
u cu de apoftoli Pauli epiftola fumentes exordiu tradaremf ?
q> ois fapiens liber * Ve^ poftea cu Petri apoftoli epiftolam
legere aduerti:q> ois fapies et diues* Nec fexu excepit; q fe
minas ornatu omne no in preciofis momhbus: fed in bonis monbus
Habere fcripferifNo.nunqt extrinfecus:capillo^ iplicatio:aut auri cir
cupofitio:aut Habitus ueftimeto^ ornamettufed ille abfcoditus cordis
Ho.Duo fut igit & efle Homme in Hoie: & lllu efte diuite:q fibi nulla^
diuitiai^ ufum requirat.Pulchreaut cordis Homme dixineo q> totus fa
pientiae fit abfcoditusificut ipfa fapietiaquaeno uidet:fed itelligitur*
Nemo ante Petrum taliexpreflione ufus eftmt diceret cordis Homing

d mi

Exterior enim homo plura m fe membra habet: interior aurem cordis
homo toms fapietiae eft:plenus gratia: plenus decoris; m icorrupnone
inqilit quiett 6C  modefti fpirttus qui e ante deum diues,Et uere diues-
qui in confpedu dei pot diues uidermn cuius confpectu terra exigua •
mundus ipfe anguftus e^Sed folum ilium deus diuitem nouit:qui fit
diues aetermtatnqui no opurmfed uirtutum frudus recondat,(^uis at
ante deum dmesm.ft quietus & modeftus fpmtusiqui nunqcorrupit*'
Nonnetibi uidetur diues:qui habet pacem animi:tranquilitate qetis*
ut mhil cocupifcatinullis exagitetur cupiditatum procellis:nec uetera
faftidiat:& noua qu3erat:& Temper deftderando fiat in fummis diuitits
inops,Ea eft pax uere diues quae fuperatomne meme t Diues paxdiues
modeftiaidiues fides,Fideli.n,totus mundus pofleftio eft,Diues fimplt
citas,Sunt,n + & diumae ftmplicitatisiquae nihil difcunt:nihil cotracftfi;
nihil fufpedurmaut frauduletum putat:fed puro fe fundit affedu.Dt
ues bonitas qua ft qufs feruauerit pafatur in diumis coelefhs haeredi
tatis,Et ut antiquioribus exemphs icripturae utamur:beatus iqutt uir
quem arguit dominus* Admonmone autem dei ne recufaueris.In fame
liberabit te a mortejn praeho de manu fern hberabit te:& a flagelloim
guae te abfcodet.Ferae beftiae pacificse erunt tibi:& fetes q> m pace eric
domus tua. Mmgatis enim carnis bums paftiombus quae militaread
uerfus anirna foient tabernacula tua fine perturbatione erunndomus
ftneoftenftonejfemen fine defedu* Poftentas ftcutodor agn plennfe'
pultura ftcutmeftis ,Siquidem quado alii fuum defedumarbirranf:
tunc aceruus tritici tui Tupernis maturus mfertur apotbecis, Mento
luftus Temper feneratjimquus mdigetjlle lufticias fenerat midatudet
paupenbus & egems. At uero mftpies:& quod putat fe haberenequaq
poftidet + An putasillupoftiderequi thefauro fuo die 6i  node incubans:
auara & mifera torquetur follicitudinei’Ille uero eget:& ft alii diues ut
detunftbi pauper eftiqui non utitur eo qd habetrqui adhuc alia rapit:
aha deftderat.Vbi enim nullus cupiditati modus:q frudus diuinaft:
Nemo eft diues qmquoa habet:fecum Hmcauferrenon poreft.Quod
enim hicrehnquitur:non noftrum fed aftenum eft.Diues Enoch; qui
quod habuit fecum tranftulit: &’ omnem ilium bomtatis fu* cenfum
coeleftibus mtuht receptacuhs: qui ideo raptus eftme cor eiusmalicia
mutaret. Diues Hellas qui uirtutum fuarum thefauros curru igneo
fubhmis fedibus sethereis inuexit, Etramenifte nonmediocres diui'
tias haeredi reliquitjquas lpfe non amitteret,Quis huncpauperem net
tunc dixerit: cum uidus quottdiani indigensalimoma mittererura
mduarmut pafceretur ab ea quado ad eius uocem caelum claudebatur

$  aperiebamv:quandoad etusuerbum pdriafarinae; & uas olei non de
ficiebat per trienmum fed abundabat:nec minuebaturufufed repleba
tur.Quis ill u paupere dixerinad cuius uolutate defcendebat ignis:qu e
inuia flumina non concludebant: fedm fuum fontem recurrebat: uc
ficco propheta triftret pede^ Duos finmmos uetus Hpftcria defcribit:
Rcgem AtKab: d pauperem Nahuthan . Quern horum paupenorem :
quern ditiore credimusi'Alter regali fulcro diuitiarum praeditus: inex
plebilis infatiabilifqj opibus fuis exigua pauperis umea defiderauit.
Alter afpiciens aio:,cctcri.Asa>N icrcr JuoAv)(pu<rouo- Tvyc?o':fpenale(q > ’
gazas fuo erat contentus palmue, Nonne uidetur bicmagis diues hie
magis rex: qui fibi abundabat:fuas regebat cupiditates, Vc mhii alie
num eocupifceretulleautem egetiflimus:cuiaurum fuum uile^henus
palrr.es preciofiflimus extimabatfSed qua ratione egetiflimus cogno
fee* Quia diumae inmfte cogregatse euomuntiradix autem mftcfp ma
net:&palma floret. An no egetior paupere is quitanq umbra praetentf
Hodie impms exaitat :cras non eritrnec muemetur aliquis locus eius.
Quid efl itaqj diuite efle nifi abundaret’Quis autem abunaat: qui fit
ammo cdtradhorfQui autem ammo contratftior unq; anguftior„Quse
igitur m anguflus abundatia^Non ergo diues qui non abundat + Vnde
pulchre Dauid : diuires mquit eguerunt d efurierunt.Quomam cum
haberent thefauros fcriptura^ coeleftium eguerunt: qui non intellexe
runt &efurierunt:qui nullum fpiritalisgratiaeguftarunt cibum,Nihil
igitur affeeflu fapietis ditiusmshil mfipientis egentms.Na cum regnu
del pauperum finquid efle locupletius poteft: Et ideo praeclare apoflo
lus, O altitudo inquit diuitiaip fapienuar & fcietiae deuPraxlare etiam
Dauid: qui m uia teftimomoip coeleftium quafi in omnibus dmitiis
dele(ftabatur*Exprefle Mopfes qui ait Neptalim fatietasaccipientium,
Neptahm abundantia figmficatur latmalnterpretationeuel dilatano,
Ibiergo abundantia ubi fatietas.Vbi at fames cupiaitatumbi mexple
bills appetetiaubi utiqj paupertas.Sed quia uix ulla reipecumariae uel
mundi huius cupiditas fatietarem habet ldeoaddidit. Et replebitur be
nedicflione + Secundu haec Petrus Apoftolus definiuitmon in auro d’ar
genro & indumentis femmaip efleornamenturn: fed in occulto cordis
homtne atqj abfcondito,Vndenulla fe exuat cultum pietatistornatum
gratiaeiuitae aeternae haereditatem* Vale & nos dilige: quia nos te dill
gimus.

Ambrofius Hireneo Salute, EpiftoIa,xiii.

Nter legendu cum paululu requieuiflem aioiquia Iucubra

tione deftitera uerficulu ilium mecu cepi uoluereiquo uefpi
i inuigiliis ufi fueramus:copaiocr kccAAs  i napa. rover viovo-

ICON <XN0TpOTtCOH 03CT OO.DOtiol CVOtyySAAi ^aNTfOM

cfVTON,Etuere nihil fpeciofifillo fumobonoicuiPecpraedicatiofpeciofa
e nimis: &maxiepfeueratis fermoms ,pcefTus:& qdaapoftoliczeprxdi
catidis ueftigia.Sed ilia qui pofluncf Quibus donauit deus:no fo!u ut
Chriftu anunciarent: fed etia ,p lllo paterent , Nos quantu poftumus
i redam us lllo animu. Si  m illo fimusjllud aio teneamus q<J eft pulcru:
deco^.-bontuut fiat in luminatide Si  fulgore eius fpeciofaaia noftra : &
mes dilucida,Na fi oculmoftri cu aliq obducut caligie:pafcuntagroip
uiriditate:& fpecie nemoris uel colhs herbofnoem iaeqlitate aegrefcetis
obtutus repellut:& qda falubn fpecie pupillae ipfae atq; orbes colorari
uident,Quanto magis hie mentis oculus cu lllud fumu intuet bonu:
& in eo uerfat:atq> eo pafcit :fplendefcit atq; enitetr'ut fiat illud quod
fcn'ptu eft, Tanq adipe Si  pmguedine repleat aia mea.Demqjquifcie
ter agnofcitaias quafi gregis fui cura adhibet herbis campeltribus ut
fint ei pafcua plurima,Herbis enim fuauioribus:& agni pinguiores fi
unt:& fuccus ladtis falubnor,Quibus pafcuis ufi funt dmites illi qui
manducauerut Si  adorauerut. Sunt emm bona fidei pafcua in quibus
collocat faneftus deuEft ergo Si  fenu quo alunt greges ouiu:quiemic
tunt uellera fapietiae:& dant amidu prudetiae,Et fortafle hoc eft fenu
montanu in qd uerba defeendut prophetaedicut nix fuper fenu. Etqi
diligent colhgit fapiens ut fint ei oues ad ueftitu fpiritalis utiq; uela
minis, Hafcet ergo cibum fuu Si  amicftum anima quae llli fumo bono
adhaeretqd eft diuinu:quod apoftolus Petrus fuadetquaerenduiutper
eius cognitiois acquifitidem:diuinae fimus cofortes naturae.Huius co
gnmonem aperit facftis fuis deus bonus: Si  donat hoc de tbefauro fuo
bonoificut teftificatur lex facra dicens:quia lurauit dominus patribus
tuis dare tibi &apire thefau^: fuu bonum:de quo tbefauro cadeftidat
pluuil terrae fuae benedicere ofaopa manuu tua^,Haec epluuia eloquiu
Iegis qd irrorat aiam ilia fecuda Si  fertile bono^: ope^:ut babeat bumo
re grariaejhuius boni cognitionequaerebat Dauid:ficutipfe figniticat
dices.Vnapetiia dommo:Hanc reqra:ut lnhabitein domo dommi ots
dies uitae meaemidea delecfta tides domini:&cbfidere teplu eius.ldemq?
hoc efte fumu boriu:fubtexuit ftatim i  eodepfalmo.Credo uiaere ona
dommi in terra uiuetiu,Hic,n.quaent:ilhc faciead facia plene ui et*
Hoc bonu in domo del eftun illo fecreto eius acrecelTu,VndeKe^aic,

PJNiulISS

iJil no(lr 3 ; j;

i'i-untag^

pfrtoj
3r oes coloran

■ ttnii;
^ni^quifcie

Dptftnksut

jwguioRsii

ilUKCSlllljlli

cua mqaibus

1

Te hocefifena
cfoiiEif
Astinijiitli

vrcncii^f®
U r iT> HQ , usM
, fjiffjurof®
inus patr!to

, % d0

„' u yiaclof

'ttiffc!

oJ #* 015

iflus.w

*»<»*;

Idts/Hp

Replebimur in boms domus tuse +  Alibi quoq? banc fumma effe bene
didtiois expreflit clicens. Benedicat te dommus ex fion : & uideas qux
bona funtterufalem. Ideo beams qui illic habitat i igrefTu fidei hofpi
cioq; metis : deuotioms habitaculo couerfione uirtutis. In ilio igitur
fimus atq; m eo maeamus:de quo &  Ifaias dicit + Quam fpeciofi pedes
euangelmantid pacem:euageli 2 antiu bona + Qui funt qui euangelizant*
mfi Petrus;mfi Paulusmifi omnes apoftoli^ Quideuagelisanc nobis*
nifi dominu Iefum.Hiceft pax noftra:hic eft bonu illud fdmurmquia
ipfe bonus ex bono.Ex arbore enim bona bonus fru&us legit* Deniqj
& fptritus eius bonus qui ex lpfo accipit & deduat del feruulos in m/
am reclam.Quis authabens fpmtu del in fe negetbondf Cum ipfe di
cat* An oculus tuus neq eft quia ego bonus fumr’Hoc bond uemat in
amma noftrarn in noftrae metis uifcera:quod propicius deus datpeten
tibus fe:hic eft thefaurus noftenhic eft uia noftra: hie e fapietia noftra:
lufticia noftra:paftor nofter:& pallor bonus:hic eft uita noftra. Vides
quanta bona: m uno bono^Haec bona nobis praedicant euangehftae,
Hsec bona requirens Dauid ait.Quis oftendit nobis bonat’Et oftendic
ipfd effe bona fubiicies ftgnatu eft in nobis lume uultus tui demine.
Quis at iume uultus patris nil fpiedor gIoriae:& imago iuifibilis deij
in quo & uidet 3l  glonficat pater: ficut ipfe glorificac film fudr’Ipfe e
ergo dommus Iefusbonu fumd qd nobis anuciatu a ,ppheus : praedi
catuab agelisqpmiffda patre:euagelizatu eab apoftohs*Qui nobistaq
macuritas aduenitmec fold tanq matuntas:fed taq maturitas in moti
busadeft. Vtmhilacerbu:nihil imatu^ m noftris cofilus fitjnihil 1 m
mitemihil afpu i opibus ac moribfqui primus euagelizas bona aftuit*
Vnde & ait ipfe:q loquebar adfu: ideft qui loquebar i ,pphetis adfu in
corpore qd fufeepi exuirgme:adfu lterior imago dencaradter fubftanse
& adfu ut homo:fed quis cognofot me:’ homme.muiderdt.-fed opibf
fupra homine crediderdt. An no ut ho cu lazai^ fleret:& rurfus fupra
bomineicd eu refufitaretdAn no ut ho cu uapularet.-rurfus fupra homi
ne;cu totius mudi peccatu tolIeretdAd illu igit ,p.peremus in quo fumd
eftbonu:quoma ipfe ebonitasupfa patietia IiraeLQui ad peemtetia te
uocatmeueniasin iudicid:fedaccipiaspeccato^renufiione.A^Keinqt
pcemtetiajpfe e de quo clamat Amos ,ppheia:exqumte bonu^ Ipfe eft
fumu bond q nullius indiget:&abudat oibus* Facile abundat in quo
plenitudo diuinitatis habitat corporaliter.Facileabudat de cuius pleni
tudine omnes accepim? 61  in ilio replett fumfdicit euageufta.Hoc igj t
ue^&fumu bond:ficut illococupifcibilifuo&deledabiliaia guftaue
nt:dl duab? his haufent affedioib^excludes dolore& formidine mere
dibiliter exeft uat*0 fculata*n t  uer b u del modu no capit nec explet dices*

Suaufs es domine & in locunditate tua doce me iuftificationes tuas
ofculata del uerbum concupifcit Tup omne decore: dihgit fuper omn^
laetitia’.deletftatur Taper ofaaromata:cupit frequeteruideredaepeinten
dere:cupit attrahnut fequi poflit, Vnguemu inquit exinanitu e nome
tuihppea tediligimus adolefcentulae:ppea certamus Ted coprehendere
te no poftumus. Attrahe nos ut poflimus currere:ut unguentoiy tuo^
odoreaccipiamus uirtute TequeduFeftmat etii interna miftena uidere
ipTam requie uerbi ipfa bom llhus Tumi habitatione &lucem eius &
claritatem in illo finu ac recefui patrio feftinat audire Termones eius:
6i  cum audierit Tuper omne Tuauitate accipit. Doceat te propheta qut
guftauit &ait,Quam dulcia faucibus meis uerba tua fapermel Sc fauil
on meo * Quid emra aliud defideretammaquae Temel Tuauitate uerbi
guftauerit: quae Temel claritate eius uident^ Moyfes in mote poTitus
xhdiebus legem accipiens cibu corporis no requirebat* Helias ad dim
feftmans requiem rogabat utacciperet a Teamma fua.Petrusafpiciens
8i ip Te in monte dommicae refurreftiois gloriam nolebatdeTcenderedi
cens:domine bond eft noshic efte.Quanta lgitur ilia diumae fubftatiae
gloria-.quanta uerbi bona in quern concupiTcunt 6i  angeli profpicere.
Aia lgitur quae illud uidet corpus hoc non requint: minimiq; (ibi fa
miliantate cu eo efte debereuntelligit renuciat Taeculo abducit fe’auin
cuhs carnis : exuit oibus uoluptatu ifta^c nexibus, Deniqj Stephanus
leTii uidebat:& lapidari no Tormidabatumo cu lapidaret no pro fe fed
pro lllis a pbus pimebat rogabat ♦ Paulus quoqj raptus ufqj ad terciu
coelu cu corpore effenan Tine corpore nefaebat + Raptus inq m paradilu
uTum proprn lam no fentiebat corponsjc&audiensuerbadei cuadcor
ports inTirmitates defcederet erubefcebat* Itaqj Tcies qd uidiiTetm pa
radifo:uel qd audiftet clamat dices* Quid adhuc ueluc uiuetes de hoc
mundo decernms* Ne tetigentismeattaminauentis: ne guftauentis
qute Tunt oia ad corruptela lpTo ufuA/oIebat ,n,nos i figura elTe iftius
mundnno in pofteftione atqj ufti.Vt ita utamur hoc mundo tanqnon
utamuritaq praetereutes no tanq refidetes:ambulates taq in ymagme
faeculimoin cupiditate ut ueloaftimadiTputatibeipfaymagine bums

mudi tranTeamus * Deniq; ipfe fide ambulans no Tpecie pcgrmabat a
corpore aderat deo:& cu eftet m treris no in terrenis: Ted i cxldh'j co
uerTabat *Ergo aia noftra q deo uult appropfquare eleuet fe a corpore.
Temp Till fumoadhaereatulli bonoqd e dmmtuqd efemp-'&^deritao
inicio:& qd erat apud deuihoc e del uerbu* IpTu e illud diumu m quo
uiuimus Si  fumus:& mouemurupfu eqd erat in prmcipiouplu c  f a  ^
Dei+n.filius Iefus Chnftus in uobis mquit efhrn quo non fume
non:Ted eft : in illo Tuit* IpTe dixit Moyh ut diceret: qui eft mI K mv -

Cum hoc lgitur antma noftra fit:& fit fi fieri poteft fempes*:tit &noftfti
poffit qais dicere . Anima mea in manibus tuis Temper. Erit autem fi
non in came Tic Ted in fpiutu.Eritfi Te terrenis no mifceat.Cum.n.ad
carnalia refledit ;tunc ei lilecebra obrepit corponsrtunc ira & indigna
none exaeftuatitunc moefticia afficituutunc Tupinatur per arroganna :
tuc dolore afftigitur.Hae Tunt aegritudines ammae graues: quibus pie
runq; ad mortem coguur:du cculi eius creantur uc non uideant uerae
lumen g!oriae:&’ diuicias eternae haereditatis.Quod Ti eos ad deu Temp
mtendauaccipietaChrifto Tulgore fapietiae ut lilurmnatu in agnmee
del habeac obtutu : ut uideat ilia Tpem noftrae uocaticis: afpiciat illud
quod eft bonu:& placitum &  perfedtLQuod emm bonum complacuu
patrilquod complacuu perfedu: Ticut habes in euangeliorubi dicit do
minus.-diligire immicos ueftros:Ut imitemem patrermqui pluit Tuper
luftos & iniuftos:quod eft utiqj bomtatis.Et poftea cocludit dices.Efto
teperfedi Ticut pater uefterqui m caehs eft perfedus eft.Cariras emm
perfeda eft.Deniqj plemtudo iegis eft.Quid aute tarn bonu q cantast
quae malum no cogitat f  Et ideo terras fugito: in auibus inuidia eft *
ubi ambitioubi cotentio. Bom ergo iiiius capacem (e aia tua praebeat:
uc Tupra rmbes uolet.-ficut aquila renouet :Ticut aquila penas emictat:
utrencuatis a!a^ remignsalta petere no reformidenhanc habitation^
relmquatuerrenu emm habitacuiu grauacafam:exuac uetera; abuciat
errons deTideria : abluat oculos Tuos ut uideat Tllum fontem uerae Ta
pientiaeullum fonte uitaeaeternacquiafluitatq; exudatoibus: nullius
indigens.Quis.n.dedit llli-.cum ex ipfo;& per lpfum : Qi  in lpTo omnia
Tmcr'Vitae lgitur fons eft Tumum illud bonu.ex quo uiuendi fubftaua
miniftratur ofbus. IpTu aut in Te habet uita maneie:a nullo qfi mops
accipit.Largitur bonaahismon aliundeafiumit Tibi.Neq; enimnoftri
indiger, Vnde &  ait ex pfona hommis:quoma bonoru meo^; no fdic.es.
Quid emm puienus q ei appropmquare:& ei adhaerere cuae maior uo
luptaseft.-qd hisqui uiderit &de fonte aquae uiuae gratis guftauerit.
Quid potaliud deTiderare:' Quae regnaiquas poteftates:qua pecuniar*
Cum aduertat q miTerae etia hie regum conditices Tint: q mutabiles
imperii ftatus:q exigua uitae hums fpacia:’ Quanta in lpTo imperio Ter
uitia cum ad aliorum non ad fuu uiuant arbimur Quis at pecuhatus
ad unam aeternam tranfit: nifi uirtutum fulrus pecuho;cdreceptum
oibus : folis diumbus fpoflibre pronuciaturt'Non lgitur his uti beatu
eftded illud uidere:quo lfta defpicias: &uanauerirefellasratq; mania
& caftaiudices : lllam nudaeuentatis pulcritudine dihgas : quae has
faeculi fucofiffimas uamrates redarguit. Enge lgitur oculos aia tuos
illos oculos de quibus ubi uerbum dei dicit ♦ Corde nos cepifti Toror

mea fponfa: corde nos cepiftiuno ab oculis tuis, Afcende in p a { matn
mnce faeculum ut teneas uerbi afutudinejmaginem lftamundi f 0rIS
rei inque ; foris rruhciiuntroduc aut mentis bomtateiqux habet gratia
in Iigno uitaefti lauerit ftolla fuam:& ingrediatur in ciuitateiquse uera
eft patria fandto^nn qua e domini tabernaculuicirca qd fcnbx domini
prsetendunt,Vbi non dies aut fol aut luna lumen mmiftrant :  fed ipf e
dominus lumen eft tod lllam ciuitate illuminas.Eft enim lux mundi
Non utiqj lux uiftbilis : fed ammam quse in hoc mundo funt intte'ti
gibilis clantudo: quibus fe fplendenti lumme rationabi'is infundit
prudetiae,Praedicatur in euagelio mcorporese uirtutis mflimansuapo
re fecretamentiuammomqj penetralia,Siquis igitur Icola efle cepenc
i!lius Ciuitatis fupernoe: mcola ; uidilicet couerfationeac monbus no
difcedat ab ea;non exeat non refledat ueftigiu. Non corporisdico fed
mentis ueftigiu. Non reuertatur retro, Retro luxuria retro impuriras
eft.Demqj afcendes ad mote Loth-.retro reliquit fodomitana fla^icia.
Quaeautem refpexit retro no potuit ad fuperiora euadere,Nonergo pe
des tuiretrofted mores non reuertatur,Non fiant manus tuserermfls
& deuotioms fuse ac fidei genua difToluta,Non fiat uolunatis tux red
diua infirmitas:nonullus intercurfus crimmum , Sed mgreftus e\
mane:peruenifti: confiftefaluans falua ammam tuam. Afcendes dir'
redum attolie gradummullus inde tuto redit:bmcuia:inde ruina eft:
hinc afcenfusnnde prsecipiciurmAfcendendi quidem labonfeddefcen
dendi penculum,Sed potens eft dominus qui te fundatu iliiccuftodnc
feptum prophetic!s muris& apoftolicis tumbus* Ideo tibidicitdo
minusuntratecalcate quiaafiifftt uindemia, Intus nonfonsfimus.
Et in euangelio dei films dicit, Qui eft in tedo no defcendat uafa fua
tollere, Non utiqj de hoc tedo dicinfed de lllo extendit cxlu ficut ca
meram,Incus ergo efto intra lerufaleuntra ammam tuam pacificam:
nutem atqj tranquillam. Noexeas de ea neqj defcendasuas tuu lftud
aut hononbusjaut diuitiis:aut arrogantia attollere ♦ Intus efto:ut per
te aftenigenae non tranfeant. Peccara aiam tuam non tranfeant: uanx
operationes SC  cogitationes inanesnon tranfibunt. Siautem fanfti 1
caueris beliu pro deuotioms & fidei certamine & pro uentaus ftu^io
aduerfuspaffionum illecebras:& fumpferisarmadeiaduerfum (pinta
les nequiaas: 6i  aftuciam diaboli: qui pertemptat fenfus noftros ta
ude: ac dolo: quern manfuetus bellator facile proteric: qu 1 n ° n er u
mrgia : fed ficut decet feruum domini cum modeftia fd em  doceat.
& eos qui aduerfantur redarguat, De hoc dicit fcnptura. V. ul
fuetus eft:bella.tor exurgat;& mfirmus dicat: omnia pofTum in ^°' ^
me confortat: hac fide fraetus etiam qui mfirmus eft pracuale ir  •

erit fanda am'ma eius: & ftillabunt ei motes prophetici uel apoftolici
dulcedine:& coiles fluet laciqualis die colhs qui ladis potu corinthns
dabat: & fluent ei aquse de fuis uafis :& puteo^ fuo^ fontibusmel de
uenneeius aquae uiuee fpmtales uidehcet:quas fidehbus fuis fpmtus
fandus miniftrac* Qui etiaafam mam dignetur rigaremt abundet in
te fons aquae fahentis m uitam aeternamfVale 6i nos  ut films dilige:
quia nos te ut parentes diligimus *

Ambrofius Hireneo + S* EpiftoIa,xiiii*

Bi fuperiore abfolui epifto!a:& pferendam tibi tradidi; ue
u nit in mente illud qd dominus in manu Aggei prophetae

locums eft dicens. Si tepus uobis eft:ut babitetis in domi

bus caelatis.Quid ergo iftud eftmifi in fupionbus babitan
dummon ualleftnbus & fubterraneis habitaculis i  Qui,n 4  infra terra
habitant no poffunt sedificare tcmplu dei:& dicunt* No uenit tempus
ut aedificetur domus domimifimul quia luxunofu e:hppogea quserere
captantium frigus xdmweo  q> refoiuti deliciis seftus aliter ferreac to
lerareno queant.Et ideo requirantumbrofapenetraliajuel q> defidiofi
ignauia fub terns agant ocia: deinde quod tenebrofa lllos &opaca de/
ledent magisiquibus opin flagicia fua credant fcdm illud* Tenebrse
circundant me & parietesiquem uereort’Sed fruftra hoc fperant: cum
profunda abifli &abfcondita deus cernat:& omnia depraehedat anteq
fiant.An non Helias m hipogeismoHelifeus habitabantJDeniq’alter
mortuu uidux filium tuht ad fuperioratin quibus confueuerat federe:
& ibi eu refufcitauit, Alteri quoqj funamitis ilia magna mulier ut fen
ptura teftificatur in fupenoribus hofpiciuparauit: & ibi concipiendse
fobohs qa non habebat meruit prserogatiuaieiufdeq? refufcitati pigno
ris uidit miracula,Quid de Petro dicamiqui ad horam nona afcendens
m fuperiora baptizada^ gentium cognouit mifteria. At uero paricida
Abeffalon in ualle fibirhogis titulum ftatuit: & in foflam proiedus
eft cum eftetperemptus. Ergo fandi afcendunt ad dominuiflagitiofi
ad uicia defcendunnfandi in montibusicriminofi in uallibus „ Deus
emm montiu eft:& non'deus ualliurmQui ergo lllic ideft in domibus
babitabat ualleftnbus in quibus no habitat deus: domum del in fe ha
bere no poterat* Hacm.domin? quserebat ab illis domumt femetipfos
cedificarent:atq; intra fe dei templum uiuis fidei lapidibus attoileret ♦
Neqj.n, terrene^ panetu coftrudiones:& filueftriuiigna culminudefi
derabatrquse cu fuiftent manus diruerat hoftilisjfed illud teplu qrebat
qd non nifi in horn inu conderetur mentibus:quibus dicendum foret*

If .1


Vos eftis templum dei : in  quo Kabitaret dominus Iefus & unde ad re
dempaone unmerfo^procederetiut inutero uirginis facrareperiretur
aulaun qua rex habitaret celeftium:& corpus humanum fieret dei rern
plumrquod emm cum folutu eftet m triduo refufcicaret t Sed hanc do
mulimmofi sedificantiqui cselatasinhabitant domos:& cselatoargen
to  deiedancur. Sordet emm illis pu^ argentumuta & lifts fordet fim
piicis habitations locus. Sumunt fpacia domof^ & adiiciendo adiiciut
com ungen tes domum ad domum:& uillam ad uillamiefFodiut terram:
ut elementu quoqj eo^: cedat habitaculis:& quafi terrse filmmtra eius
recondantur uterm&abfcondatur aluojfti plane funt de quibus dicit
HieremiasX) qui aedificant domu fuam no cum lufticia, Qui,n,cum
lufticia aedificatmo in terrenis sedificat fed cseleftibusisedificafti mqt
domu:metire fupenora eius:j>flatilia diftincfta feneftris: & contiguata
cedro-.d' iliita mtmo, Metitur at fupenora qui cotemplatusiudtcia dei:
ludicat ludicitx humiIis;S: rndiciu paupens,Qui at in auancia intedit:
& in fangume Inocentis sedificat fupiora cum ludicio: nec menfuram
tenet; quia no habet Chriftu : nec afpirare fibi diuinae flatus explorat
gratisemec pleni lumis fplendorerequint: nec iliita mtmo habet cena
cubical non poteftdicnficut refticula coccinea labia tua,Nonfepeiiet
inquit huiufmoduQui emm uiuu fe fub terram mfodit:& tanq in fe
puicro fepefiuitieripuit fibi mortuo requie fepulrurse depofltus.Irac;
i uallecorporaliu.deleftationu no iueit fepulcrudequopoflitrefurgere
Huiufmodi ergo uirjnec teplu deo sedificanqa no nouit tep ,;  correctio
ms fuse . Quo,n,poflut tales homines tempi u aedificare:qui quafi fax
ac beftiae £ fpelunca ferai^ 6i  beftia^ latibula fefe recipiunatq; i fouei?
feferpetmmoredemergut:d cofuetudinefraudoletseuulpismfocmc:
Sed nec fepulcru fibi condit qui ante tempus moritur . Viuens emm
mortuus eft: nec audit uoce Aggei.i,epula'tis:ut iterpretano declam,
Quonia non ingreditur tabernaculu del in uoce exultatibis & cofefio
nis fonus epulantis* Quomodo emm uocem eius audit qui opera eius
non tudet: Nam fi uiderenaudiret uerbuquodin eiusmanu faftueft
deieftatu eius acftibus quibus pulfauit: &aperru eft ei:& defcendit m
eius aiamiut epuletur in eo fmceritatis & ueritatis cibos^Ergoquia ro
auditsfit iterum in manu Aggei uerbum:ddicit furgitedecelaris 6.  e
preflis malicia domibus:& afcedite in mote fcripturaru cadeftiu: ^ ce
eiteftgnufapietiseihgnu uitselignuc6ditiois:& dirrigiteuias ui r. y
ordinate adftis ueftros ut habeantordine fuu debituquineceftarius &
units eft ad sedificandu domini domum. Na fi non feceritis ncc c.y u .1
rorem fuu ideft fermo cseleftisiqui ficut ros defcendit fupet f fnu,rfn
temperabit feruidos corporaliu motus paftionumec ignita refti n g uet ’

eo q are

rffl

babel de

renturad

domui^
bel ihgts

dexquo
ueniat ad
<juoqjnod

ipfu huiu;
uanitatis
ira dilacer
fedtoto cc
turjpfeis

tem <

in t


1

^necmerfimn
v  ^atus cxplorat
rranioKabetcena
' .:.N:: v sliet
odtti&Qn^infe
x  dfpofinisitNf
:o rclTitrcfurgtrt
)aittcp°conA
irtcuiquififc
inujiataifimw
ruu ]pismfotf

>if  \'iuens enrn
rrrntiodecta
laticisScof^
; |t  -jioperJ* 1 " 8

jr “




diuerfarum fpicula cupiditatummec terra eius,i,anima frudus dab in
eo O’  arefcat.-mfi repl eatur lrriguouerbi dei: & perfudatur a rore coelefti
fpiritalis uberrate gratiae,Et quia fciebat defides efie habitantes in hi/
po.-geis & uoluptatum gurguftiisiexcitabo mquinlhs fpiritum Zero
babel de tnbu Iuda ; & Iefum Iofedecb facerdotem magnum:ut inctV
tentur ad sedificationem diuinse domus.Nifi t n + dominus aedificauerit
domu fibiun uanum laborauerunc qui aedificant eamipfe eft Zoroba
bel mgis redundantiaiutpote fons uitae: & uerbum dei per quod oia:
&ex quo omma:& omnia in lpfo +  Haec dicit redundantia:fi quis fitit
ueniac ad me & bibat,Hoc efbpfluuiu indeficientis meatus.Proftuuiu
quoqjnodurnu legimus:qd eft Zabulon ideft ^pheticum :Ted etia 8C
ipfu hums fluenci infufione ^tfplenduit: p qd euanuit illud prcfluuiu
uanitatis i Iezabel: quae inimica ueritati & aduerfana ^pphetai^ eloqis
lea dilacerata eft canum morfibus:ut nullum eius fupereftet ueftigiu ♦
fed toto corpore fuo cum oibuspofteritatis fuse mfignibus extinguere
tur Jpfe igitur Zorobabel ex tribu Iuda, Ipfe Iefus magnus facerdos
& tribu defignatus & nomine duo fignificari uident &’ unus exprimi
tur. Quia ide quafi potens natus expotente.-quafi redemptor ortus ex
uirgineun utriufqj ide naturae diuerfttate diuidusemniffihi dei uerita
tem gigas falutaris impleuit, Excitaturus itaqj a mortuisZorobabel
faduait,Adhuc ego femei meuebo coelum & terra: & maria & defertu .
Mouerat ante bsec: cum de aegypto liberaret populu fuumiquando in
coelo columna erat ignisiterra iter fludus murus in marnuia in aqua:
in deferto meflis quotidiana frugum cceleftiu multiplicabat :petra fol
uebatur in fontes aquai^: fed mouit & poftea in paftione domini Iefu
quando coelu tenebris obdudu fol refugmpetrae fciftae:tumuli aperti:
mortui refufcitati:draco uidus i fludibus fuis:uidit pifeatores homi
nummon folu nauigantes in man: fed etiam ambulances finepericu
lo, Defertum quoq; motum quando infmduofus nationum populus
meflem cepit deuotioms di  fidei flauefeere: & eoufqjdeferti & gentiu
comotio fada eft:ut apoftoloru quos direxit ad gentes uocandas tanta
effet & tarn uehemens prsedicatioiutin omnem terra exiret (onus eo^:
& in fines orbis terrse uerba eorum.Tanta inq comotio defertnut plu
res filii fierent defertaeiq eius quae habebat ui^,Et floreret defertu ut
lihum:introirent eleda gentiu ad refiduospopuh: quo reliquiae faluae
fierent per eledione gratise,Et replebo inquit domu hanc argento meo
& auroieloquiis coeleftibus:auae funt ficut argentu lgm exafatum, Et
uen claritate luinis:ficut auro fpiritali: in fandom occulris mentibus
refulgente.Has diuitias confert ecclefiae fuae:quibus mtelhgibiles the
faun replent . Et gloria auget domus fup priore gloria: qua populus

e i

habuit eledus« Pax,n + ^ cranquilitas aiae fuper omne domus p! 0n '
eibquia pax fuperac omnem fenfum + Haec eft pax fuper pace:qua; daU
turpoft tertucomotione caeli:maris:terrae:deferti ; quado deftruetom!
nes potates &  prinapatus, Codum.n + & terra tranfibut:& omnis ift lu
mundi figuraid: unufquifqj in rumphea mfurgetad fratrem fuu i Uer
bo penetrante medullas ammaeiutdeftruat quicquid eft contrariu Cur
rus ex effrem:& equus ex ieruiale:ut Zacharias dixit &fic ent pax per
omnia, Nullis obfiftentibus corporis paftionibus aut incredulaemen
tis impedimetis: ut fiat in omnibus Chriftus fubdita pam exhibens
corda uniuerfo^uVnde 8i  ad ipfum folum miftice dicit ,Sumam te Zo
robabel & ponam te ficut fignaculu. quia te elegu Et enim cum fuerit
anirna noftra pacifica : ut dicatur ei couertere conuertere funamicis qd
pacificam figmficat, Et ut tuo nomine utar lremcen tuc accipiet in fe
ficut fignaculu Chriftuudeft imagine deiiutfitad imaginem,Quonia
quahs coeleftis:tales & coeleftes,Et opportet nos portare imaginem cce
leftis ideft pacem , Atqj ut fciamus ue^ efle: habes in canticis in ulti
mo lam perfedae anirnae dici: quod &  tibi dicat dominus Iefus Pone
meut fignaculum bracbiu tuum: utluceatpax icordetuo:&moperi
bus tuis Chriftus: & formecurin te fapientia & mfticia 6i  redempuo:
uale fill & nos diligequia nos te diligimus*

Ambrofius Hireno.S* Epiftola t xu,

Ifferentia caritatis utrum fit aliqua apud deum: cotp qui a
d puencia credidermt:& eo^ qui muentutis: aut poftenoris

aetatis proceftu prudenter requirendum putafti. Nam Hoc

quoq? fcriptura diuina non praetermifit: neq; intaftum re
liquit.Siquidem dominus deus nofter ad Johel propheta non ociofeait.
Lamentare ad me fuper fponfam praecmdam faccu;in ui^ eius uirgma
lemidolens finagogam quae antea uirgimtate fua defponfata deiuerbo

foret uel anima certequaede bonis mentis decidiftetutaoffendiculum

inadifte peccato^: flagiciis ut odia contraheret:& lnqumameco impie
tatis ac perfidiae obfoleta fordibus miferabili eftet defpedunionge mu
tata ab llhus fponfe granaiquae ante meruerat audire t Spofabo te rr.iHt
in fide & lufticia &mifencordia 4 Necimmento lametabilispronucur :
quae tanto^mune^: amiferat precium: & uirtutu dotaliu tam gw ue! J
bierat difpendi u:ut, ei uirgmahs fpofus eriperet .N oftns enim mei u > -
uerbum dei nobis aut uiumaut montur.Nam fi bona ftudta a t q ;0 f 1
noftra fint uiuit atqj operatur in nobis dei uerburmfi tenebrofv c°<
tationes operationefqj noftrae fint occidit nobis fol mftici#. hr !de0

lamentadu prsecepit pro ea’anima* Nam ficutillis gratulandu & epula
dum eft cum quibus fponfus eft: ita lift ammae lugendum cui fponfus
fuenc erep£us:ftcuc deapoftoiis fcriptu. eft in euangelio* Quoma cum
auferret ab bis fponfus: tunc leiunabunt in lifts diebus. Ergo & hsec
amma habebat ante Isetitiam & exultationem cum haberet pertenicon
lo^on.Etideo non leiunabanquia dies erant epula^ &refedionis:cum
adeftet fpo'fus inuehens quibus aderat ubertatis affluetia carl eft is all
menticopia uini rigatus :quocorda hominu IsetificantunSed pofteaq
fponfum fadis amifit fuisftubetur in ciiicio agere poemtentia pecato
rum fuoRr.ix: deflere femetipfam:quia mortuus eft ei crucifixus pro ea
Cbriftus:qui eft pertemcos logos: fi a prima setate cduenit:nec alterius
amma hare uidetur experta ccpula:fed principiouirginalem fidei fuse
florem Chrifto dicauit: atqj ipfi primus foederata pietatis mifteriis:fa
cros muencula cultus recepit* Ip fa eft lfrabelitica a£a ueteris ^pfapiae ex
genere patriarchal : quae fi lnoffenfil fidei feruaffet curriculu: magni
menu foret fponla uerbi uirginafts tanq ilia quae appraehedit lufticia
& obuiauit illi quafi mater:&quafi mulier a uirgimtate fufcipiet illa»
Altera quoq; eft acquifita ex gennbus:& utraqj iponfa unfus uerbhqd
eft magnu mifterium:idqj tibi demoftratur in ftbro regnci^: fiquidem
Dauidduasuxores habuit.Achinaam ifaraeftte:&abigeam acquifitam
fibi pofteaulla rigidiorem: iftam mifencordiae plenam & gratiae bofpi
taiem ac liberale anima: quae reuellata facie patre uidit fpeculata eius
glonam quae fufcepit diurnu ilium rcrem paterfiae gratiaemt habet no
minismterpretatio* Quidaute rospatris;nifi deiuerbum quodhumo
re fidei atqj mfticiae lnfudit corda umuerfoi^f Pulchre igitur huic am
mae uerus dicitDauid:quod fill Abigeae didu e, Benedidusdcminus
deus ifraebqui mifit te hodie hue obuiamihi: &  benedidi mores tuft
Ec lteftim dicit ei.Afcede in pace domu tuam uide,Audiui uocem tua
&reueritus fum facie tuarmDeniqj & in canticis haec uerba funt fpofi
ad fponfam«Oftede mihi faciem mam : & infinua mihi uocem tuam*
Et tunc quidem dimiffa eft quoniam alteram habebat uirum qui dice
bat ebraice Nabahlatine infipiens:durus:mhofpitafts:inhumanus:m
gratus: qui officia nefciret referre:fed pofteaq defundus eft uir eius :
foluta a lege uiri accepit earn fibi £ uxorem propheta DauftftPer cuius
copula ecclefiae crediturae ex gentibus fignificantmiftem:quae amifto
uiro cui ante randa fuerat trafiuit ad Chnftum cenfu pio:diues humi
litatis & fidei: mifericordiae quoqj dotata patrimonio , Sed hoc loco
no ifta deploratur:fed ilia Achinaaquae fuitmaleformis mfratrem* Et
ideo illis frater fadus eft in c6motionem*Vnde ex perfona eo^ didum
eft,Pofuifti nos in parabolam in getibus comotionem capitis populis

e li

Quam nutante l’nuemens diabolus ficut leo di'ruit-.&iocunditate eia
abftulit. Vmeam euxs 6i  ficum euertitfub quibus folebacante recui
fcere:& arefcere feat frutftus eiusiquos aridos miferatus atq? albern*
ficcitate nirma diac ad prophet! deusXamentare ad me fuper fponfi
praecmdlam ciliao: & fuper eius uirgtnalemfuper animse huiufmodr
uei finagogas uif}i  mortuu„ Cut loco alio expoftulans dtcit eo q> oblita
propofici furoblita cancans mi mem or gratioeideuia difciphnx f U p e /
nore uxorisaffecftu amifermMentoq? fuis earn fermonibus redragmt
memorans &retexens eiufde blandicias:& pietaasuocabula.Nd ficac
domefticu me uocabas & patrem QL  iruciatorem uirginitatis tux . Ergo
huic animse cut per intern peranti! eras mortuu dei uerbum eft: & ille
pertemcos logos occiditdudum indicit mterceftorem adhibetiut uoce
cur ad poemtentiarmquo poftit mereri mifericordiam.. Illi autem qua:
bona mtelie<ftu:&decora in afpecftu ualde ficut abigeaaquifitafibi erac
m prselio deuicftis aduerfarns: & mortuo uiro: qm uallatus nequicus
fpmtalibus repugnabat ac refiftebatinefibi fpeciofa uxor adimeretur.
quafi uicftor 8i  diligens fponfus locundttatem confert &gratiam:emu
dans earn ab omnibus pulcbritudmis eius lmpedimentis & exuens ue
fti mentis captiuitatis: ut depofitis omnibus capitis fui capillis ldeft
peccatorum crmiculis : qui quafi fuperflui noftro in corpore uidetur,
Quoniam fi uir coma nutriamgnomima eft illi ♦ In unitate fidei in ui
rum perfedtum mmenfuram seracis plemtudinis Chriftiftudeatoccur
rere; ut omnem deponat ammi perturbationem:& cantatefundataau
geatur in dcmmo Iefu:& uniuerfa aquirat mcrementa corpori.Haxelt
amma ilia quam lex demonftrat tibi in fpecie mulieris bonae:quam ui
dens in proedam & concupiensaccipere in uxorem tibmnduces inquit
earn in domum tuammt tota ei commas interiora domus tuae;omniu
tuorum uifcerum pofteftione: auferas eius fuperfluauonaeas lapfus:
& nouacula no fans acutame faciat dolum tuarum exuuias paftionur.:
atq? manes fenfus recidas.Ideo amraaes eiuscaputzquo nullaobflacu
la patianturoculi fapiennsiqui funt m capite eius. Et fedebit mquic
triginta diebus in dorno tuaipeccata propriae aeploransnatiuiratis •• ^
comenta nequiftimi patris diaboh: qui uult congregare quae non gene
raumutbumsmifhci numeri punficauone mundata: coniugncbues
adipifcatur.Et pul ere ait. Poftea mtrabis ad eamrnt totus wgrediaris
mammam tuam.-atqjintraipfam tecolligas:& in ea habitesiapMd earn
ccmorere.ln ipfa tibi fit omnis conuerfatiomt fis non in earned eo i 1
fpiritu:&proponasadiungere earn tibirad confortium uitaeftcienscuo
mam comunicabit tecu de boms:& perfundtus eius gratia dicas. ^ f
autem eram ingemofus & fortitus fum ammam bonam. Et i'U u- 1

^ta>

- ' R S s

a N

Ponf;

:>4

Sk

; rei

QS,L M >

a - hl bct5utu oce

“tttUjul

• ;  •a^snequiciis
" ° r  i-in\evetur!

n 'is a'tvuensHe
!  QpilWeil

corporeaidemr,
Mitefideiinin
ilhitudeatoccur
riutcfanditaiii
i corrori.Hsceli
v bonadjuaii
‘i::njuceiiif
nU $ cuar:omniiI
i onut^s Ispfei

lMS vfa*

■JjnulIaoW * 1

tbit# 1 '

rt qyj nonf c

~2J0

■ Zn*
<>

jjn< ^

refpondeat * Aflumam te & inducam te in dcmum mams meae: &  in
fecretum eiusquae concepitme Bona mater aiarum lerufalem ilia quae
in cce’o eft*Erit ergo uxor tua:& lnuemens te ofculabit te.Et fi poftea
difphcuerit tibi pp caftiget corpus fuum & feruituti redigat:no patiens
earn feruire ideft uoluptatibus corporis : nec fubnaes earn carni: fed
Iiberam permanere patieris:nec altenabis earn : hoc eft emm uendere:
neccontemnes eam:fed pmittes feruire earn deo fuo m caftitate fidei:
& bonoiy opeiy fobrietate*Vale 6i  nos diligeiquia & nos te dihgimus ♦

Ambrofius Hireneo.S. Epiftola,xyd

Vperiore epiftola fcripfimus liberanda ab aduerfariis am"
f mam noftram : & cum ea mdiffociabilis uitae fubeundum
confortiu.Et qa fermo lfte nobis deDeuteronomio exeplu
aflumpfit affertionis fuse: quod loci fubiedum eft de uiro
qui duas uxores habebatmnam odibilermalteram amabilemmon per/
fundtone motus uideris:ne forte duas aias iftum fibi afciuifte aliquis
lntelhgancuoa fieri nequaq poteft.Verum ipfe no ignoras quod inter
dum fcnptura cum allegoriam dicmalia ad fpectem finagogae: aha ad
ecclefiae refernalia ad amma:aha ad uerbi mifterium: alia ad diuerfas
fpecies & qualitates aiaiy:quae difcermt qui dnudicat fpiritu: unde fe
quenti capiculo legis no duas aias: fed diuerfas qualitates umus aix
comprehenfasarbitror,Eft*n*amabilis aias fpeaes:quse concupifcit uo
luptana:quae laborem fugit compuncftonesdeclmat: indicium det ne
gligitJdeo amabilis: quia dulcis & fuauis ad tepus uidet :quse mente
no afficiat fed oble<ftet,At ilia triftior quae selo del coficiat :ficut uxor
faruera fcortari cdparem fuum nohtmon patiaturmo finatmihil mdul
geat corpornmhil uoIuptati:& deledtanoi relaxetiabdicet occulta dede
coris:dura laboi^ fequatur grauia piculoru.Si lgitur peperint ei ambae
no potent inquit primmuu film amabilis in haereditatis mftitutione
praeponere primiuuo filio odibilisjcu fciat odibihs primmuu film ee.
In quo no ta praelatione fimpliciter figmfican puto: qfi inter primin’
uos duos: q expreftione foluodibihs film primitiui habere prserogan.
ua. Pnmitiuus.mprimogenitus efhfadi at pnmogenm funnquia ofs
mafculusadapiens uulua fancftus domino uocabit t  Non tameomnis
primogemtus fandius. Non.n/ancftus Efaurqui utiq» primogemtus:
iandi aut pnmogenm funt.Deniqj habes in numeris,Ecce tuli leuitas
de medio filioiy lfrael pro omni pnmogemto qui apentuuluaa fihis
lfrael: mihi.n.tn quo die percufli omne primmuu segyptnfandhficaui
omneprimogemtu lfrael. Ergo leuftas pro pnmogenms accepitquafi

e 111

j

fados:fandos,n primogem tos efte cognouimus exepiftolaad hebreos
fcripta m qua habemusfted appropinquaftis fion moti & ciuitati i^u

falem & decern mddmsangelo^:&ecclefiaeprimmuof)dErgoficutpn

mogenia ecclefiae fandi fic 6i  leuitae:quomam ipfi quoqjprimogeniti
Non emm nafcedi ordme fandifted fandificationis munere, Leui n
tercius films fuit Daemon primus utiqj t Qui autem fandificatus ipfe
apent uulua,Quam uuluamf Audi dicentem.Enraueruntpeccatoresab
utero* Quia mteilexifti pnmogemtu qui apent uuluam mtelhge ute^
bonae matrisiquo non errant fandnfed peccatoresXeuitae autem auf e
mntur de medio ifrael: quia nihil habent comune cum populoicuius
primogemta fecularia deftruuntur* Primogemta emm feculi altenus
matns funt* A cuius utero fegregatus Paulus eicum ad gratia uocare
tur dei,Et ideo de medio populi fegregatusmerbu recepit quod eft me
dium in corde noftro* Vnde & dlud didd eft: medius aute ueftru flat:
quem uos non uideus* Non ociofusiicaqj nobis a lege in legem excur
fus fuir.ut pnmogemtu no efte amabilis llliusudeft remiflioris d: uo
luptanae film doceremus-.quis praepofiti capituli uerba hocexpnmant:
dicente fcriptura non potent film amabilis primmuu praeponere cum
faat film odibdis primmuu efte. Ille eft uere primitiuus qui fandte
matns fandus eft partus ficut ilia uera materia cuius utero non errat
uen filii fed peccatores*Ergo die non uere matns films: no primitiuus
uerus: fed quafi pnmituus muatur fumptu ne egeat: non ut diuesfic
honorat ,Hic autem dupla ex omnibus accipit ut abundet*Sicut emm
f genefi habes patnarchas a fratrefuolofeph gemmae fingulos ftolia:
donatos munereicum remitterent ad patrern ut fignificarent fratrem
reptum Iofeph:que defundu efte crediderat patenPrimogemtusitaq;
haereditatis accepit praerogatiua dicete fcnptura,Hic eft iniciu fiiioru
ems:&  huic debent pnmogemtalia*A pnmogemco igitur dei fihopri
mogenm fandi & ab dlo lmciojquia ipfe eft iniciu & fimsJniciu fan
dus nuncupat iniciu films cui debetur primitiay praerogatiua: fcdm
dlud ad Abraam didumXnceancdam &fdmm eiusrnon emm hares
ent films ancdlae cu fdio meo Ifaach . Quod magis adhaeredirate uir
tutuQ pecuniae fpedare diumo oraculo docetur* Dicente deo. Omma
quaecunqj tibi dixit farraiaudi uocem eiusiquoniam m Ifaach uocabit
tibi femen*Quae erat aha in Ifaachmifi fanditatis haereditas: qua' no
bthtaret patrern ^Etfihum quidem ancdlae fuper nationes prafecit
quafi fimpla conferens patrimonii * Fdio autem Sarra dupla eedit.
cui no folu temporalis fed etiam fuperna & perpetua collata funt* a-
& nos ddige quia nos te deligimus.

&s!

r  ^ Cat °fes 3 k

vlUt S

jh*

Uui1  ^tetiiis

s rat 'i uocate

l!c ^ru(la ti
n lt s®am
ni *Ws&uo

^wpiimanc
.vponcrecum
qm fands
: fro non era
lopnmitaing
>n utdiuesfit
nSicutetijm

fm;ulos Mi
icirentfaw

lO^enitusiBf
ft iniciu^ 10 ^
rur da filtopti
inls Jmau(j™

in cnim li#®
vrediraif ulf

; j’lifli

dm* ^ 1,0

Ambrofius t Hirenaeo + S., Epiftola.xvii +

Ertuhfti ad me quaft films: quaeTiuifte aliquos de te • quid
p fibi uelic q> tam Taeuere lex imundos eos dixerit: qui alieni
Texas uteret ueftibusmel uiros.T + & mulieres Sic.n/criptu
eft.Non eritres uin Tupermulieremeqj induet uirftollam
muliebrermquia imunduseft dommoiomnisqui fecerit boc + Et fi tiere
difcutias incongruu eft quod ipTa abhorret natura „ Cur enim homo
non uis uideri elTe qd natus es i  Cur aliena tibi aftumis Tpeciem i  Cur
mentiris femmar’uel tu femina uirum^Suis unuquenq? Texum lnduit
natura lndumetis+Deniqj diuerfus uTus:diuerTus color:motus: inceT
fas: dmerTse uires cum omm Tubiedione +  Docere autem mulieri non
permitto: neq? dommari in ui^» Quam deforme autem uirum facere
opera muliebria.Ergo Si  pamnt:& ergo Si pturi'ant qui cnTpant coma
ficut feminae. Ettamenillae uelanturufti belhgerant ,Verum habeant
excuTauone qui patnos ufus Tequunt ; Ted tamen barbarosmt PerTaemt
Gothnut Armenu.Maior quidem eft naturarq patria + Quid de ahis di
cimus qui hoc ad luxunam denuandu putant: ut calamiftratos Si  tor
quatos habeant lnminifterioupfi promiftabarba: libs remifta coma i
Merit© lihc non Teruatur caftimoniambi non tenetur Texas diftinctio:
m cuo euidentia nature magiftena Tunt dicente apoftolo.Decet mulie
rem non uelatam orare deu: nec lpTa natura docet nos 4  Quod uir qui
dem Ti comam habeat lgnominia eft illuMulier uero ft capillos habeat:
gloria e lllnquoma qde capilli r p uelamine Tunt + Haec Tunt quae referas
requiretibusfVale Si  nos ut films diligeiqa nosteut paretes diligimf*
AmbroTius.Hirenaeo.S* Epiftola.xyiu *

OpoTcifti ut fummam epiftolae quae ad epheTios Tcripta eft
p iculcaremus tibnquae obTcurior uideretniTi eius diftindio
nes colligasrquibus perTuadendu putauit apoftolus de dei
regno nobis defperandu,PropoTuit itaqr primuquod bonis
maximum Tolet efte ad ftudia uirtutis incitamentuJPraemioire Tpem:&
promiftb^ coeleftiu haereditate :quae in paftioe Chrifti Si  reTurredionc
appropinquauerint, Deinde Tubiecitmo Tolu in padiTum reditunobis
reformatu efte per Chriftum: Ted etiam coeleftis Tolii honore per cofor
tium Chrifti corporis carni huic efte lmpamtu ut de aTcedendi poflibi
Utate lam no dubites: qui conToma tua in carne Chrifti regno ccelefti
adhaerere cognoTcas 4 Per Tanguine eius recocihatione Tada omnium:
quae uel in terra uel in coelo Tunt ♦ Qui ideo deTcendit ut impleret ofa
per eius apoftoIos:prophetas:Tacerdotes:c6firmationem unmerTo^:: &
cogregationem gentiu* Finem autem efte Tpei noftrae cantatem lpfius:
utaugeamur in ipTo per omnia:quia lpTe caput unmerTorum:ad quern

e im

omnes fecundum menfuram operationis in unum corpus aeiificano
nem caritans afturgimus * Non ergodefperandumq>capitif Uom bb °

adhaereunpraefertim cii in adoptione fiLio^ detab micio fim?p rse j^
nati p lefu Chriftu i ipfo:qua praediftinauone qobaumafleres i|l Uc j c 1
ab micio praenuciatu e:qa relinquet homo patre 8i  matre 6i  adhaerebic
uxon fux:& emc ambo i came una:facrameiu effe Chrifti & ecclefia-
Si ergo Adse & Euae copula facrametu magnu in Chnfto:& in ecclefia
certum eft:q> ficut Eua os de oflibus uiri fuit: & caro de carne eius Ht
nos membra fumus corporis Chrifti: os de oftibus Chrifti :  & caro
carne ems . Nulla autem epiftola tantubenedidftonis mcrepuic in p; e
bem dei quantum iftaun qua non folu benediftos nos adeo : fed in oi
benediftioe benedi<ftos:& fpiritaii:& i coeleftibus fignificauindminx
locupletes gratiae:teftes & praedeftmatos nos in adoptionem filiorum:
in filioquoqj det nos cumulatos gratia abundalTe eaadcognofcendum
miftenum aeternx uoluntatis Turn prxterea in plenicudme temporu:
cum pacificarenrur omnia in Chrifto: & qux in terra funt: & quae in
coelo forte nos in lpfo conftitutosmt qux legis funt implerentur in no
bis: & quae gratix. Cum enam fecundu legem elecfti uideremunn iu/
uentuns xtate:qux eft uita fmaculata: nihil habentes lafciuiaepueri
hs & femlis infirm ltatis.Dodh quoq; prxiiummon folum aduerfum
carnem & fangumem:fed etiam aduerfum omnem militiam fpintalis
nequicixsqux eft m coeleftibus uiuidis gerere uirtunbus. Iraq; ficut
lilts fortito obtigit captarum ex hofte terrarum pofteftioata nobisceci
dit fors gratix ut fimus pofteftio dei: qui renes polTidet noftros ideft
feminarium caftitatis dt  temperantix.Quxris hanc forte cognofceref
recordare illarmqux cecidit fuper Machiarmut'in duodecimuapoftolo
rum numerum fubrogaret:fed etia propheta Dauid ait ♦ Si dormiatis
inter medias fortes, Eo q> is qui medius inter ueteris fortem di  noui
teftameti eft;recumbens in utroq;: adregni cceleftis tracuihtateafa
fcitur.Hanc fortem fihxSalphx petebant hxreditanspatern3e:#e^
petmo diumo ludicio probata eft.fed lllx petebant in umbra .Salpha

emm umbra oris figmficaturJn umbra ergofermonisperebant.ioque

banrurquodnoreuellabatur.Paternxitaq; hxreditans petitio Safphx
filiabus in umbra fermoms eratjnobis autem eft in euangelu fpienao
re & reuellanonegraux.Simus itaq; nos pofteftio dei:& lllaenobis for
noun quo funt diuitix glorix 6i  hxreditatis eius. Quis.n.diues; mfi
folus deusqui oia creauitfSed multo magis diues mifencordia:qoLS
redemit.Et nos fcdm carms naturam lrx filiosrcdmotioniobnoMos:
mutauit qfi autor naturae:et ut fimus filn pacis & cariratis.Quis enim
mutare naturam pot; mfi qui creauit natura, Itaq; fufcitarit mortuos

IS

inj? ^

K  wrni

:ic H
r Co  • ^Jinoi

' r,f n , ‘ Riorum:

c ognofcen(j uni
: ®poro;
^^sin
f (Tcn !'ltltlli)

Hccrcmittmioi

- afauixpueri
•w a^uerfuni

;i nobiscea

it; noilrosiifl
> r; c cognofcere;'
itcirriipoltolo
u .fidoffiiBOs
{ortcm 4 noui
r icui!iWt^

, ~i:crns:^f

uflibcj#

ptttbjncl^

JS&r

■.,-t'lllp^

': .vnob ,s P 0f

s  n.d > llts:nl !' 1
n iot# o!:

'■ ■illlisf’ 1 '

"J**

# uiuificatos in Chrifto:federe fecit in coeleftibus i ipfo domino Iefu*
Non quo quifq hommum prasrogatiuam fedendi meruerit in ilia fe
de dei: de qua pater foil filio dixit,Sedea dextris meis:fed quia in ilia
carneChriftiper confortium eiufdem nature:caroomnis humani gene
ns honorata eft,Nam ficut llle in noftra came fubditus Iegitur per uni
tatem carnis & obedientiam corporis : in quo fuit obediens ufqj ad
mortem:fic & nos in lllius carne confedimus in coeleftibus.Non ergo
fedimus:fedin Chrifto fedemus:qui folus feditaddexteram dei films
hominis: ficut ipfe dixit, Amodo uidebitis filium hominis fedentem
ad dexreram dei* In eo emm abundauit gratia eius: 6i  bomtas fuper
nos in Chrifto Iefumtoperibus mortuos per fidem redeptos:faIuatos
gratia: tantse donaret liberahtatis munere ♦ In quo uelut refufcitata
enam ipfa naturamouse fenfit creaturac gratiam-.ut in bonis openbus
ambulemuscreati in Chnfto:qui anteobnoxiae haereditatisuicio gene
rauimus. Etenim fublatis lnimicitiisquae erantantein carneipax fada
umuerfitatis eft in coelo : ut eftent homines ficut angeli in terramt ef
fent gentes unum atqj tfraelitae : ut in homme uno & nouus homo &
uecus fublato pariete macenae: qui utrunqj defidiofo obice diuidebac
inter feconuemrent*Nam cum huius natura carnis iram & difcordias
ac difenfiones excitauiftet: lex nos damnatorum nexuiffet uinculis
Chriftus lefus infolentiam atqj intemperantiam carnis mortifications
compreftit* Legem mandatorum in decretis euacuauit Jn quibus ofte
dit no fecundum htteram lnterpretandalegis fpiritalis dogmata: cum
&  fabbati ignaua ocia: & corporalis fuperflua deftrueret circucifionis:
atqj omnibus acceflum ad patrem in uno referaret fpiritu. Quo,n.pdc
ddcordia eflembi una uocatiomnu corpus : & unus fpiritus eft f  Quid
emm aliud defcedens operatus eft dommus lefus nifi ut de captiuita
te nos m libertatem uedicaret: & lllam captiuitatem uinctam perfidiae
uinculis fibi captiuam faceret: alligatam fapientias compedibus : mit
rente uno quoqj prudente pedes fuos i compedes eius: ficut fcriptum
eft: 8i  cu defcendiflet afcenderet ut impleret omnia :  & nos omnes de
plemtudme eius acciperemusf Ideoqj primum repletos fpiritu fando
pofuit in Ecclefia apoftolos:prophetas alios: alios euangeliftas : alios-
autem paftores & dodoresmc eorum adhortatiombus cofumaret pro
fedus credentium:& minifterii fidelis opuscrefceret,Edificatus unuf
quifq; gedificatione uirtutum in menfuram aetatis interiorisicuseme
fura perfedior uitse imaculatae ideft perfedi uiri: accipiens de plenitu
dine Chnftirecepit gratiae plemtudmem . Quis autem uirperfedus
eft: nifi lllequi abfolutus infantia puenlis ingenn atqj adolefcentiae
incertoac lubrico & imoderato luuentutis calore in uiri pfedi firmita
tem fucceflerit; atqj ad lllam morum maturitatem adoleuerit; ut non

facile deuii difputatoris alloquio fledlat .Et quafi quadam dotfrinx i r
rationabilis curbidiore in fcopulos iaftet procella ad erroris remedia
fe conferens*Et qui uentatem non folum in fermonesfted etia in open
bus fequaturfuis:&aedificatione camatis in fe fufapiac.utin umca Ie
fidei & agnitioms occurrat.Et quafi membra non debt capita fuo ldtft
Cbrtfto qui eft caput omniu; ex quo totum corpus fidehu & fapientiu-
per armomam rationabiie uerbnhoc eft emmiaxraocpju.cAoyovjuuicu
ctpiiQNict t  2t£^sjuSHON4.armonia uerbi compagmatum & co'paftum
atq; conexuuuper omnemndlura mimftrationis in menfura uniufcu
iufq? partis augumetum corporis facitun aediftcatione fui in caritare:
ut afturgat unum tern piu del inoibus: & unum domicilii cceleftis ha
bitacuium in fpiritu unraerfoiy.In quo non folu fando^ horn inu: fed
omnium credentmiommum etiam fuperioi^ rationabilium uirtutum
ac poteftaturruconexionem fidei fpmtufq? accipienda arbitrormtp ar
moniam quadam uirtutum ac mimfteriofy corpus unum exomnibus
rationabilis naturae fpirmbusiadhaereat capiti fuo Cbriftouta acdifica
noms copage conexa: ut ne tactu qde mncftura fingulo^ adhaerentiu
difcrepare uideat .Hoc eft enim qcbaqiHvidixit grecus: THcrycpHy^c-
osjusTpooiquod no dificile erit tanti arcbitecfto-.fcdm menfuram umuf
cuiufq? merito^ ac fidei conuenientem fibi conecftere: cum aeaificatio
cancans ritnam oftenfionis excludat atq? obftruat, Non eft ergodubi
tandu coeleftium poteftatum adbaefura ad hoc tern pi u aedificanducon
fomauncongruu quippe mtelligi qp ita afturgat humanae caritatisacdi
ficatioin teplum denut fiat in  nobis habitatio del fpiritu ; non fit aute
in caeleftibus poteftatibus. Cuius rei gratia ut maturius in nobis hu
lufmodi aedificatio procedatibortat nos apoftolus apire oculoscordis:
eleuaread fuperioraiagnmonem dei impenfe quaerere:ueritatem difcu
tererabfcondere in corde mandata dendeponere erroris defideriaftede
coris occulta: renouari per gratiam facramentorum:temperareirac-ri
diamicomotionem ante occafum foils relaxarejcauerenefuperioratui

occupetaduerfarius fpmtus ille babenspoteftarem qui fe immerfitm
cor Iudae:& cominuit ammae eius ianuas:ne poftit refiftere.-fure ex. u
dereunendacem auertere: exurgere a mortuis: fobnetatem aftumere.
uxorem uirotut ecclefiam Cbrifto debere efte fubdirarmuirum pro uxo
re animam fuam offerreificut fe pro ecclefia tradidit Chflftus .Penn
mo quafi bonum bellatorem fumerearma del: ac praerendere ft' m P er
non folum aduerfuscarnem 6 i fanguinetmfedetiam aduerfum in: ua
les nequtcias : ne a fuis emobri ab extraneis capi poftit. nxc  bnuir-.r
compraebenfa ut potui perftrmxift Vale fill & nos dilige : quia nos a
diligimus*

Ambroftus,Clericis.S +  Epiftola + xpiui +

Lcemnq’ humamsobrepit minbus:ut aliqua led' perftridi
p offenftone: ft non illis cedant pro ftudio uoluntaria:officio
deftftant „ Quod inaiio genere hommum tolerabile in bis
uero qui rei diuinse mtendunt plenum doloris* Sunt enim
aliqui in clericorum munere quibus inimicus obrepere ftudet: fi abas
eos nopotuerit circumuemrejut laefts huiufmodi inferat cogitationes*
Quid mihi prodeft in cleromanereftubireimuriasdabores perpeti: qft
non poftit ager meus me pafcere:aut ft ager defitrquafi abter exercere
fumptum non queam f Itaqj huiufmodi cogitatiombus etiambom
mores ab officio retrahuntur: quafi uero hoc folum fit in clerico ut
fumptum expediat fuum: & non uc diumum fibi poft mortem potius
fubfidium locenqq llle poft: mortem abundet: qui tutus hie potuent
decernere aduerfu tot mimico^ inftdias,Vnde eccleftaftes ait,Gptimi
duo fuper unum quibus eft mevces bona in Iabore ipfo^:: quia ft ceci
derit unus erigit focium fuum +  Vbi funt duo optirni fuper unurmmft
ubi Chriftus eft:& is que Chnftus tuetunQuia ft ceciderit qui cum do
mino eft Iefu erigit eu Chriftus,Sed qua ranone dixit in Iabore ipfo^t*
Ergo & Chriftus Iaboranutiq; Iaborat:q aitdaboraui damans: laborat
fed no in nobis,Deniq; ad puteum fatigatus fedebat* Sed quo laboret
docuit nos apoftolus minore exeplo dices:quis infirmat:& ego no m/
ftrmorl’Docuit &:  ipfe dominus fua uoce;3eger era:& no uifttaftis me:
nudus era & no operuiftis me.Laborat ut me lacente erigat „ Vnde in
Elifeo figura domini praeceftit:q puecit fe ut mortuu erigeret: in quo
ftmbolu e:q> nobis Chriftf ccmortuus ftnut nobis refurgeret,Proiedt
ltaqj fe ufq; ad noftra Chnftus fragilitatemt nos engeret,Proiecit fe :
no cecidit:fed erexit coforte,Ipfe,n,cofortes nos fibi fecmut fcriptu e.
Quia undus e oleo lericiae prae cofortibf tuis: unde pulcre ait ecdefta
ftes,Quonia q ceciderit erigit fociu fuu : no ipfe erigit, Chnftus,n + no
altenusauxihoatqjopereeredus e: fed ipfe ferefufcitauit,Deniq> fol/
uite inquit hoc templu & in triduo illud refufcitabo: hoc aut dixit de
templo corporis fui. No l'merito eredusmo ab aho:q qui no cecidic.
Na & life quafi fcdo erigit cecidit, Ec q cecidit mdiget auxiho ut eri
gat,Quod & fubieda docent dicete fcnpturame ilh um cu ceciderit &
non eft fecudus qui eum erigat:quia & ft dormiunt duo:& calor illis.
Comortui enim fumus Chnfto & ideo c6uiuimus:Chriftus nobis co (
mortuus eft:ut nos calefaceret:qui ait +  Ignem uenimirtere in terram*
Mortuus era fed qa in baptifmate ccmortuus Chnfto ftuatcepilumen
uitoc a Chnfto.Et q i Chnfto merit p Chriftu calefad? uitse & refurre
didis uapore accepit+Fngidf erat puencalefecit eu Helifeus fpintu fed


dedit ei m'tse calorenuCondormiuit edut earn calor quietis eius qm [n
fimbolo confepultus ei fuerat excitareuFngidus eft itaq; qui non mo
ntur in Chrifto+Calefieri non poteft:cui ignis ardens noappropincuar
Inualefcere no pot alteri ;qui fecu non habet Chnftu* Et ut cognofcas
fecundu mifterium di&urmnon fecundum nume^-.quia optimi duo q
unus fubiecit mifticu & fpartum triplex no corrupiturfTria emm cu*
non font compofita non rumpunt * Trinitas itaq; mcopofitte natura
rum pi non pot: quia deus unum 6C  fimplex 6C  mcopofitu eft quicquid
eft,Quodautem eft permanetmon fubicit ,Bonu eft itaq; adhsererealte

ri: & inferere collu in torques eius : 6C  fubicerehumerum:&portarei[
lum:nec taediare ad umcula-.quia de domo alligators exiuitqui regnet:
puer llle qui fuper rege femore 6C  ftultum eft ideoq; qui eufequuntur:
alftgati uincuhs funt,Deniq; Paulas uincftus lefu Chrifti, Vnde&ip/
fe lefus captiuam duxit captiuitatem. Non fans uifum eft ei foluere
■ captiuitatem-.quam diabolus impofuerar.ne icerum hberos uacantefq;
muaderetsfed perfecfta abfolutio eftimata eft fub Chrifto degere:& ini
cere pedes in copedes fapietise ipfius captiuu efte:ut fis liber ab aduer
fano,Recfte puer:quonia puetnatus eft nobis. Et uere optimus puer cut
dicftu eft a patre deo.Magnu tibi eft uocan pue^: meum,Sapiensquoq;
ut euangelmm docet + Quia proficiebat aetate 6i  fapientia, Conuemen
ter etia paupenquia cu diues eflet: pauper fadtus eftiut nos fua inopia
ditaret.Et idea non faftidit in regno fuo pauperemued exaudit eum;#
liberat ex omnibus anguftiis QC  moleftus +  Sub hoc ergo uiuamus: ut
rex die fenior 8i  ftultus poteftatem fupra nos nullam habeat.Qui dum
uultregnare; quad uoluntatis fuse dominus nec fub uincuhs efte do
mini lefu inueteratus in peccatis-.ftulticiae madit deformitate, Quid
emm ftultius q relictis coeleftibus ad terrena lntendifte: 6C  poft habitis
ppetuis elegiffe ea quae caduca funt 6c  fragdiafNemo ergo dicanno eft
nobis porno in lacobmeqj haereditas in lfraehnemodicat non fum m
cleroiquia fcriptu. eft + Date leui deros eius , Et lterum Dauid ainqun
is qui inter cleros duos medius requiefcit ipfe ad fuperna ahs euo.a:
fpmtalibus + N6 dicas de dec tuo grauis mihi eft:nec de loco tuo inuu
Iis mihieftiquia fcnptum eftXocum cuum noli relinquere. Vultemm
auferre euaduerfarmsmult te abducererquia lnuidet fpei tuazinuidet
munernfed tu quicunq; inclero es domimiportio eius dCpolici-io:nc,
recedere de dommi poftefiioe ut dicas domino:poftedifti t enes nl ( eos '
fufcepifti me ex utero matns meae ♦ Et die tibi quad bono feruo cicat.
Trad recumbe*Vaiete fdii:& feruite dominoiquia bonus dominus.

Explicit liber quartus* Incipit liber quintus.

is!

Jjsi

«£S

:

1

. “‘"^Nteil |
*• c “!ecuu ntUr , j

ri!ll 'Vndc^ p i j

ur ' ^ o foluer; j

crnrr.uspuercu!

>rn>4piensquo^

:r: ;a. Gmitmen
nos fin mopu
ci cnaitti .4
rr^ouiiumus:at
bbat.Quidi
uinculiseflcao

poftkte

lafip&wisf;

iiatnonfum®

m  Dauid^f

p^naalis^ 1  I
^iocotflo 1 ^

flUSO 01

iCllS.

Ambroftus Orontiano.Salutem +  Epiftola^xx*

Rrophetse quidem congregationem gentium atqj eccle
fioe anunciarunt sedificationem futuram: fed tamen qa
p in ecdefia non folum fora urn amma^ iugis profedus:
uerum etia mfnrmo^ lapfus:& rarfus conuerfio eftudeo
poftumus exprophettcis libris colligere : quemadmodu
aut proeclara ilia & fortis anima fine ulla gradiat oftenftone:aut infir
miorlabaturiaut lapfa reparet ac reformer gradum Jtaq? ficut in canti
cis canticorum beat* llliusanim* conunuosproceftus legimus.-ita in
Michea de quo nobis propheta fermo exorcus eft confideremus Iapf*
conuerfionem + Non enim ociofe te mouit:& tu Bethleem domus eftra
taiquod didum eft ab hoc propheta.Quomodo emm poteft domus fu
roris effembiChriftusnatus eftfHocm.exprimunt locorum uocabula:
fed llluftrant operationum miftena ♦ Ac prirnum confideremus quid
mterproetationis in latino habeat Micheas.Sigmficataute quis a dec:
uel ut alibi inuenimus:quis lfte morati films ideft haeredist'Quis aut
h*res:nifi films deuqui ait: omnia mihi tradita funtapatre i  Et cum
ipfe eftet h*res:nos efte uoluitcoh*redes + Merito quis iftemon e pcpu
lo unus : fed eledus ad gratiam dei: in quo loquitur fadus f pint us:
qui prophetare coepit in diebus loatham & Acha*:& E zechix  regum *
Quoordme fignificatur uifionis profedus, A mails emm regibusiad
bomregis peruenit tempora +  Et ideo quonia anima affltda fub mails
ante laborabat regibus;quem proceftum conuerfioms fuse habeat con
fiderandu uidetur +  Deftruda erac quafi infirmior : & omnis munitio
eius fada eratuia tranfeuntiu:& mcurfus paflionum luxuri* refoluta
ac deliciis contrita erar.ac religata a facie domini.Turris eius fqualida
erat: qu* pofita eft ut in liaise cantico legimus in medio florentis ui
ne*+Squalet & emm turris quadouitis arefcit:& ouis fua erratJRegre
diente autem uitis uiriditateruel ouerefplendet,Nihil enim fqualidif
iniquitatesmhil fplendidius iufticia + Ad hanc tumm reuocatur ouis:
quando anima reuocatur a lapfu:& i ilia oue Chrifti regnum redmqd
eft iniciurmquia ipfe eft inicium & finis uel lnicmm falutis:fed tame
cornpitur prius:eo q> tarn grauiter errauerit:& dicitur ei ut qd cogita
fti mala i  Nunqd res non erat tibirHcc eft non habebas regem qui te
regeret & tueretur: deuiarea mfticias tramite non debuiftirrellnquere
uias domini:qui tibi rationabiles fenfus lmpartiuit: ubi erant cogita
tiones tu*:ubi cofiliaiqbus pramidere iniufticia:propulfare migrates
infito tibi uigore potuiftiYCur copraehen derut te dolores pturietismt
ptunres imqtates:& pareres iniufticias^Nullus,n t maior e dolor q is q

peccati mucrone uulnerat confcientiammeq? ilium grauius eft onus
peccaco^ farcma: & pondus flagmoi^ , Deprimitaiarmcuruat uf 1
terramme fe erigerepoffit,Grauia fiUsgrauia nimis delidorum no'!)
ra,Demq? ilia in euangeho muiier quae curnata erat fpecie praetenden
ammae laborantisia Chrifto potuit folo erigi.Huic ergo anima; elicit-
uiriliter age:&appropinqua fiiia fion uc parturias.Dolores enim p arr J
nentis tribulationeoperant +  Tribulatio patietiaipatietia probation- •
probatio fpenrufpes aucem non confundu in aerernum t SimuIegentar
atq; exciudicur omnequod aduerfum eft bonis monbusme refidentu
eras frutefcant femma: atq; in nouos iterum germment partus,Nec

ociofe danturei cornua & unguioe:ut content omnesmampulos are,r
ficut uitulum libani,Nifi enim manipuli contrici fuerint: palete euen
nlatae frutftusappareremtenores &abfolui non queunt,C6mtnutti;i
tur atq? excutit prius anima proficiens paffionum fuperfluaiut frudus
fuosdemonftrare poftitm lpfa fegete^Quantaaduerfa funnqux part*
impediant bonosihsec prius extirpanda funt: ne his fruftifera interne
centur ammae fata„ Turn etiiiUud profpicit prouidus aminse cdfultor
utconcludat earn in uoluptatibus fuis: atq; mtercludateiuscupidita
tesme in his deleftetur.Vtiles enim funt correcftiones parentis qui no'
parat uirgae ut obedientem praeceptis falutanbus praeftec ammam fi
hi fuisuirga enim uifitatfficut legimus : uifitabo in uirga lniquitates
eorum , Iraq; qui uirga maxillam percutit lfraelitae ammae eruditean
ad difciplinam patietiae dominica correcftione , Nemo enim defperare
debet quicunq? cornpit atq? corripic,Nemo de remediodiffidat. Ecce
nbi ubi ddmus furorem utdentis eratubi domus panis eft: ubi cruce
htasubi pietasiubi poena lnnocentiurmibi uniuerfo^ redemption:-:
fenptum eft. Et tuBethleem domus effrata non es minima inter prin
cipes Iuda.Ex te enim exibic pnneeps in lfrael.Bethleem domus pams
effeffrata domus furorem uidentis, Hoc habet interpretatio iftorum
nommu.In Bethleem natuseft de Maria Chriftus.EadematBetbieem
quae effrata Jn domoigitur furoris generatus eft Cbnftus.Etideoir
non domus furorisffed domus pams: quia panem recepit eum cui ee

fcendit decoeld£>omus autem panis furore uidentis effrata quia tuc
Herodes dum Chriftum requirinpeffmi ftatuit infatulos:undeuo.vin
rama audita eft Rhachel plorantis filiosfuos.Sed lam nemo nmeat i
reqes ilia qua q rebat Dauid audita e in effrataunuenta eindp ls  g '
Tucaahucfiluaeratnationucogregatioffed pofteaq i Cbnftu cei •
frueftuofa faefta eft: quia benednfti uetris frueftum recepu. Not tua«. -
ergo Rachel partunens : qa lam tunequafi patriarch# uxor: furorem
Herodis uidebat:q necminufculae aetati pepercic , Simul gain e .ra

"fmi

5'

-'SV,

•iTilpilli

-^vonunmt^

r " JJ: ^frudus

‘^tepartf

--‘^erainterne

®®®Cfiflllt(K

Jtauscupn

inimamfi
trgatniquitares
. .n:.v eruditeam
i iefperiit
uodnik&M
: - c*,r ;  ubi erode

. iptiffl®
snimimterp

rfuaoita®

in

C,u

-nr euro ^

fr&i

_ 0 n^ J

-finish

77^

z*#

& pepentBeniamin fpecie fuperiorem myfterio pofteriore: paulumX
Qui anteq generaret no minimos dolores marri praeftitincums fiiios
perfequebatur.Et lllic mottua Si  fepulta eft: ut nos edmortui &confe
pulti cu Chrifto in ecclefia refurgamus. Inde.n.alia interpretatidemel
fecundatamel repleta fr udib us effrata figmficat , Hie tame.wn libro
prophetico inuenimus:o/\iyccrTos<r £i.i+m paucionbus es,In Matheo
autem:& tu Bethieem domus iudeae non es in paucionbus Jbi domus
mdeaeshic domus effrataun quo uerboiy difcrepantia non fenfuum e *
Nam & Iudea interior uidit furor em:& exterior ptuiit * Et in pauciori
bus eft:quiapauci funt qui intrat in domu pams per anguftam uiam *
Et no eft in paucionbus,ude profiaentibus:quae Chnftu no agnouit *
Nec minima eibquae domus eft benedictioms: Si  dminae granze rece/
ptaculum;& in eo minima cut is qui aliquid confert a Chnfto uidetur
deferre,Etqui append ecclefiam Chnftu appetit Jn quo uis minimo,n,
Chnftus aut laedituraut honoratunfeciidu quod lpfeait. Quod.n.uni
horu minimoiy feciftismihi feaftis , Ipfa at Bethlee effe quae e effrata
docet leftio Genefismbi ait, Mortua eft at Rachel Si  fepulta eft in uta
effrata : ipfa eft Bethieem , In uia fepulta eft fandla Rachebquae typus
fuitecclefiae.-ut tranfeuntes dicannbenedidio domini fuper uos:& ue
nientes ueniant in exultanone,Omms itaqjammaiquaereapit panem
ilium defeendentem decoelo domus pams eft : hoc eft pan is Chnfti
quae habitantis in fe pams caeleftis firmamento alitur 8i  corde con
firmatur.Vnde Si  Paulus ait,Omnes enim unus pams fumus.Omnis
amma fidelis Bethieem eft; ft cut Ierufale diciturquae pacem & tranqui
litate habet ftiperions ierufalequae in ccelo efhuerus pams eft qui fra
dus Si  cominutus fatiauit unmerfos,Qumtaaute traditio hoc habet:
domus: panis: beth domus eft: leem pams dicitur: de aliorum tra
ditionibus propter perfidiam mdaicam ne ipfi fe redargueret :  uel ab
ipfis praecentu putamus:uel fublatu ab alns, Deluda quoq? tribu effe
Bethieem docet ledio in Iudicu hbro.Quia uir illeleuita acepit fibi co
cubinam de Bethieem Iuda;& irata eft ei concubma ems Si  rediit in do
mum patris fui in Bethieem Iuda.Egreffus itaqj Chnftus a diebus fse
cult,Tunc enim nobis incipit faeculurmquado dies falutis,Et egreffus
ad currendam uiam dedit lfarel ufq; ad tempus panentis,Cui aduenit
Chnftus aduenit fecuditas:aduenitpartus: ficut aduenit ecclefiae quae
peperitplures : qua quae fiiios habebat: & pepent feptem id eft Iegipti
mos:tranquillos pacificos .Incipit ergo concipereamma Si  forman in
ei Chnftus quae receperit aduentum eius: Si  pafcitur in diuitiis ems:
ut nihil ei defit: ut uidentes earn etiam alienaeanimae reuertantur ad
uiam falutis Si  eric eipax: fed non poteft proban mfi tentationibus *

Li

Tunc.n.pax eius eftimabit & tranquilitas cum excluferit uanas co?iV
tiones uel comprefferiDcum mocus omnes edomuerit paftionum in( ur

gentiu:mcrebuertntagufhae:perfecutio:fames:periculd:gladius Tu nc

ent inquit paxtquia m his omnibus fuperamus: propter eum qui nos
dilexipcuomam cofidimus m eoiquia neqj morsmeqj qduis tentatio
num nos ab ems diuellat caritate & feparep Tunc ergo dabit tentatio
nes ut lufti probent Tt dommus quidem dat tetationes ea uoluntate-
ut nermne decipi uelipSed qa pleriq; uincunt infirmi tetatiombusqui
fortes funt probantupTunc illis erit ros a dominottunc requies.tunc
ent amma tufti ficut catulus leoms in ouihbus.Quod euangelicoexem
plo ad Chriftum referre non dubitauerim: quia lpfe dixit, Tunc iu(h
fulgebunt ficut jfol in regno patns fuuCompnment ,n,quadngx ems
irrationabiles,f,impetus &motusiftuis corporis: fedabit lllud: foris
pugnaeuntus timoresTedubiqj.umus & forts tranqui!itaserit:&non
eric qui refpondeat & rehftat bonae uoiuntati: quia obedientia carms
fubla to parien maceri e:cum fuermt utraq; unu-.omnes abolebit difcor
dias t Siquaaucaiainfirma ficut lllse fecudu carne Ifrael titubaueru:
6i  ab ilia Chrifti caritate pfecutiombus turbata fe aliquantulu fepaue
ritjcompitur atq; arguitur cuafi mfidarquafi tngrataiquafnncredim:
quae Uberata a uanuatibus faeculmn eas refpiciedo reciderinaquaro
munera: non thauro^: facrificia: fed tantumodo ut bonu cognofceret
mfticiam faceret poftuiatu eft, RenunciattI eft inquit tibi bomoquiJ
fit bond : aut quid dommus exquint a te nifi ut facias ludiciu &lultt
aam:& diligas mifericordiat&paratusfis ire cum domino tuo.Seia
non feruauit haec ilia mfirmior antmaudeo dominusaipHeumecuu
fadus fum ficut qui colhgit ftipula in mefTe : & ficut racemu m uince
mia ♦ Audiens ergo haec propheta in quo locuebatur deus:ait ad ilian
aiam+Heu me amma quod no es plenus timoris a terra uel fi lpfedor i
nus dicitumferatus futures pro peccatis uittones:atq; pro noftriserro
nbus mgemifcens. Audiens haecamma quia feminu fuo^: fruftus non

colligetmuliumeffeamiftaftrmamentu lnuemetfui.Premetoliuam x
untionem Isericise no habebitmeq; bibet uinuiocunditatis, Cognofces
etiain operibus carms omnia plena figuims.-plenacircdfcriptidis ha a
dum fallaciae: fida officia ptetatis: compofitas fimu!ationes:& inr 1
cos fibi omnes qui in domo funmdeoqj proximi fibi corporis mortis
cauendos qui funt graues animae noftrae aduerfarn conuertire r  • & CL
deo fperare mcipit:& lntelligens uere lmmica fibi carnem exiHere a c
ad eam*Noli fupergauderemihimimicamea:quiacecidiTedniur*.--
quia fi federo in tenebns dommus illuminabitme,Co n ^^ er3r t 1 rU  -
infuitate fibi aliqua poteftate; quae refiftebat fibi ne meliorc ftq uca

<


,rO»

■ . •!,>14

,Vu N

, -V , ^

;>S

' ''“fcjt*

; C ‘ U ^ ri ^eios
■ :  foils

•ttWnou |
&v  ^'tniia cirnu \

wwottbiu®
i^uanriu ftpiae
a quafuncredub j
rwcttitaijiiiM

is mdiauaiutti
jmino tuo.Sei^J
s iir.HtomEf
rt(cr.ui»®^
dCOS*
rj Ufil
„ :r 0 note ffl5

, ; o dru^ B0 “
d#**
sunj .Of fo

| „n(10is^

gflo

l JUO

i

eS :$0 0

0US

^Utt#

jit

Oldtl* 111

' • -crftf 1 ®

jM fS  ■


uiam:& mequitarequod tradita eftet in mteritum earns : ut diuerfis
attereretur malts : quae uel a domino propter peccatorum folutionem
decernerentur; uel ab miquo propter inuidiam conuerfions: lit ad fe
reuocaretafflidam dicit + Adhuc tram donum fuftmebo : qui uel Iapfam
caftigatruel tibi poteftaterrf affligendi dedit quia peccaunfuftmebo ta
men donee iuftificet caufam meant JNhfi emm confefla fuero:&exfoft
uero preaa iniquitatum mearum : non potero luftifican, Cum aucem
fuero luftiftcata foluens dupphcia peccata:educet ludicium meum de/
ponens mdignanonem quia fatiffadum fententise eft +  Educetme ad
lumen: ut uideam lufticiam eius &afpiaam deleftationeeiusmidebit
hoc lumen reconciliations mese lnimica mea ideft diaboh nequicia t
& cperiet cofuftione quae nunc dicit ubi eft deus tuusf Videbit in me
mifericordiaeifiuidebitpietate ems,Endec no audiamus eu quado m
aduerfts aliqbus faecuh cu aut dolor corporis eft:aut filioiji amiftio uel
cseteraiy neceflitudinutmno audiamus mej dicente + Vbieft deus tuus:
Tunc eius tentationes cauendae fut cum grams uiget dolor: tunc ant
mam aegram auertere ftudet, Ergoanima quae ilium non audieritinfi
diantem fibi: uidens poftea mirabiliadei uidens fe in coelo , Diabolu
autem ficut colubrum reptantem in terreftnbus gratulabitur dicens *
Quis deus ficut tu auferens peccata & tranfferes impietatest'Qui non
fulfil memor mdignatioms tuae:fed ficut in man merfifti micuitates
noftras ficut egypnum plumbu : & redifti ad mifencordiam uolunta
nus:quam gemino contuhfti munere: dimittens peccataatq; abfeon/
dens fecundum quod fenptum eft. Bean quorum remiftae funt lnicui
tates:&;quorumteftafuntpeccata,Alia emm fangumefiiiitui abluis:
aha nobis donas : ut bonis operibus & confeftiombus noftros errores
tegamus,Quod ergo ait auferens peccata ad remiftionem pertinet:cuia
penirus ea tollit: ita ut non fint quorum memor non erit +  Quod uero
ait tranlferens imquicates:eo q> confitennbus nobis lapfus noftros &
obumbrantibus eos bonae operations frudtu: referantur in audorem
culpse & peccati incentorem.Quid emm ahudagit quiculpam fatetur
nift aduerfantis nequiciae fpiritahs dolofe & mahcia tranfdudu pro/
bet.In eo itaqj grams agit amma ifta:quia & aufert dominos peccata;
&tranffertimquitates:& demergit m profundu mans,Quod poteft &
ad baptifmum refrrnquo egyptius mergitunhebreus refurgit: & quo
altitudme fapientiae & bonoi^operum abundantia tejantur peccata

fupenoraiper diuitiasmifencordiaedeinoftnqui memor promiftioms

fuse quam dederat Abraae:haeredem eius animam non eft: paffus penre,
Et lllaquidem anirna hocreuocatur modo, Tu autem fill quia pnmo
flore puericiae:&haeres ecclefise quae te fufcepit & tenet: perfeuerato in

f i

propofito: memor grat iae del & muneris qd per impofin'one rufcepifl
manuii mearummt <U  in hoc gradu ficut in mimfteno facro fidem tui
demonftres atq* induftriarn:# expedtes remunerationem dominiI e f u
Vale 8i  nos ut films diligeiquia nos te dihgimus*

Ambrofius.OroncianojS. EpiftoIa*xxi*

Vpenore epiCtola de ea anima fermonem contulimus-qax
f itmens fui deuios ahquos habuerit anfraCtusmt uetus ifra
el fecundum carnem fluCtuans.Quia & ipfe iiberabitur per
domini Iefu Chrifti gratiam.cum mtrauerit plemtudo gen
tium licet ifta leuiore errore conuerfione fefe reformauerit: hac uero
epiftola de ecclefise filia nobis fermo fitiqua dommus Iefus queadmo
dam prim© fufcepit erudienc: cofumauent in fuoeuangehoccfidere
mus:fufceptt ltaqj earn pnmo cuendam in cofuftionepofita.Hxul.n.pa
difi ubi nifi in cofufione degerecafa uniufcuiufq? homims deduxirq;
earn m Bethleem.Iam profecftus fufceprse aise figniAgat quodafcecir
ad domu panis: in qua fame ftdei & fterihtatem nefciac „ De noftra v
animate genere & ordine loquorsquibus nos uiuimus & mouemurno
dealiqua fpecialicer* Nomn.de ,ppnetate & fpeciealicuius: fed genere
ut dm anima^ difputand d putamus.Defcendit in aegyptuChriftuspa
tirocinium & dactum noftrae ammae ferens;mderedntin mdeam.Fuit
in defertoifuit in capharnau fuit mxta fines Zabulon.* circa marmrra
tranfiuit p fata, Fait in BetpHageifuit in Epbrem;in Betbamaandetri
fiuit in paradtfu: ubi fe capiendudeditipaffuseft in golgota, Omnes
ifti ^ceftusaias noftrae fant per quos exercicata gratia pise mftitunoms
inuenit. Nam pofteaq exclufade paradifo coditio Humana in Adim a
Eaa in caftellu rehgata eft uagari ccepit Hue atq; llluc: errabuda cirri
ferens ueftigia fine ullo deledtu♦ Tempore coplacito fibi exinanruu le
dommus Iefus ut exulem fe fafcipet & ueteri reformaret gratiae.Haq;
muetam recurfo anfradtu errons reuocaait ad paradifu: ut euangeui
docet aflertio . Per fata earn duxic ut leiunapafceretPrimu in deftrto:
deinpe in capharnau agri no urbis incoiatu deide iuxta fines Zabulon;
circa no<fturnaq>fluuia.i v ppHetaf^ obfeunora enigma ta;ut di(ceretpx
tedere ad fines gentiu quo omnes coueniret : nec timeret ductus ut x

Hums &,pcellas: quia HabetCHriftusnauestHarfisdtelligibfes b

pcurratmare;8c’ad templi cdftmCtionepias merces aduebat.In hu ul/
modi nauibus namgat CHnftus:& i  pupe tanq bonus gubernator tr.i
quilioquiefatmari.Cumotu excitat;& increpatuentos;Ut fuis

htate refudat.Tranfiens quoq; ad getes Hanc afam liberal: q ua c £ b

mnculis tenebat ne tranfiret ad natfonu cdforti'a ; uenft in Bethania
in locu obeditionisudeo lbi morruus fufcitat,Cum,n caro fubdita fue
nc anirnae : tunc lam non quafi mortua meet in fcpulcro fuocddttio
humanaifed refufcitat per gratiam Chrifti.Ibi etiam fe,pdei nomine
paflioni diTcit offerre deloco obedinonis : ut lohanes docet.In Eftrem
ducit ,i,ad bono^ frucftuu fcecunditateunde m Bethaniam reducitur,!*
obedientiam* Semel n.quse piae fubiedhoms frudtu guftauerit feruare
earn:# in eamproban fepiusnequaq recufar + Vndeiam probara lerufo
lima uenit digna quae fit templu del i qua Chriftus babitaret. Deniq;
fedens fuper pulum afinae dommus Iefus cum gratulatione & gaudio
l'nocentis fufcipit aetatis+Poftea in paradifo uerba uitae aeternae docen
tur, Vnde etiam dominus fe perrmfit capi ficut lobanes fcripfit euan
gelifta:fignificans animam noftram :  uel potius cdditionem humana
folutam errons uinculisieo unde eiecfta erat in Adam p Chriftu regref
fam,Vnde &  latroni ilk cofiteti dicit. Ameame dico tibubodie mecu
eris i padifo Jlledixerac memeto met cu ueneris in regnu tuu,Chriftus
no deregno refpoditjfedad caufa:hodiemecu eris in padifo,i,reforma
du eft ante qdamiftu eft,P oftea coferendu id qd augendu eft:utp para
difuad regnu pueniat :no p regnu ad padifu.Seruat difcipulis.qd pi?
coferat pro Iabonbusudeoqj lncolatu promifit regnu diftuht.Itaq; is
q Tub itftu mortis conuertit & confitet dormnu Iefu mereatur incola
tu padifi.Quiuero multo ante fe exercuit&Chrifto militauitacqfiuit
populoi^ ammas:,p Chnfto feobtulitihabeatparatuftipendiisfuis del
regnuicutus feremuneratfcnedonatu gaudeatJdeoqj Petro dicit tibi
dabo daues regni coeloi^.Ex latrocimo couerfus requiehabetun apofto
latu probatusaccepit poteftateJHaecaia euangehcaihaec eft de ^etibus:
hate filia ecclefiaedoge mehore curfu; q ilia ex ludea,pie<fta ad dominu
Iefu & ad fupiora fe bonis cofilns & opibus attolensiqua fufcepit m
golgotha Chnftusiubi Adse fepulcrmut lllu mortuu in fua cruce refu
IcitarepVbi ergo i  Adam mors omniuribi i  Chrifto ommu refurredho*
Vale fill 8i  nos diligeiquia nos te diligimus*

Ambrofius + Oronciano.S t  EpiftoIa,xxii.

On ociofe quaerendu putafti quae fit ref diufnae haereditas*
n & cur tanto extimet nommeiut pp earn plaeriq; etiam mor

tern fuam offerant* Ve^ fi confideres.-quia & humano ufu
baeredttatis pecumariae gratia facitut uenerabiliora fiatm
ra pfetatis: quia hoc quoq; plus defert pentibusme laefapietas patris
ulcifcatfe exhaeredationeiuel abdicatione cdtumacfs pignons : mirari

a

profetfo defines:qux fit tita diuinae haereditatis appetetia Eft autem
haereditas propofica ChriftianisGibus : fic,n,dicit Ifaiaseft haeredita
credeabusinclomintuQuae fperant ex repromiflione noexlege,Quod
uecens ccftameti exeplo probat dicete Sarra,ExpelleanciUi & filld e iu s
no.n.haeres ent filmsancillae cu filio meo Ifaach:fiUfSarreIfaach-.fihp
ancillae Ifmael: hi ante legem funt, Ergo antiquior repromiflio q lex
Nos f umus Ifaach filit per repromiflione, Iudei fcdm carne filn ancil
iae+Nobis mater libera quae no parturiebat:& poftea ex repromiflione
effudit.'pepitqj mafculu, Hits mater Agar generis in feruitute.Liber e
cui gratia promittit ;feraus eui iugu legis imponit * Prius ergo nobis
repromiflio:q tills lex:&fcdm naturi antiquior libertas:q feruitus.Li
bertas lgit ex repromiflione:ex lege feruitus:fed licet repromiflio ipfa
ante lege fit ut diximus:ex repromiflione aute libertas: in liberate ca
ntas-.fcdm lege tame eft cantas:quae maior hbertate eft.Nonergo fer
met.Quomodo fcriptu eftdaudate ferui dominu , Quomodo lpfe apo
ftolus air.fed ut feruiChnfti facietes uoluntate dei ex aio cu bona uolu
tate,Ve^ eft & feruitus libera quae eft uolutana: de qua apoftolus ait,
Qui liber uocatus eft:feruus eft Chnfti, Haeceft feruitus ex aio.-non ex
neceflitateJtaq; nos ferui quide fumus creatoris noftrnfed libertatem
habemus qui per gratii Chnfti accepimus generati ex repromiflione
fcdm fide,Vnde quafi ex libera gemti deferamus libertatis facrificiu:
fignati in fronte ficut hberos decec ut no confuaamur: fed gloriemur
fignau fpmtumon carne, Qtubus recfte dicit :ftate & nolite ite^ lugo
feruitutis cotinen.No dixit nolite feruire:fed nolite iugo feruitutis co
tineri.Eftm,grauius iugu feruitutis:q feruitus,Deniqj Ifaach fihofuo
Efau petenti benediftione ait,Ecce ab ubertate terrae erit tibi habitatio:
& a rore coeli fiimoid: fup gladiu tuu umes:& feruies fratn tuo, Ent
aute cu depofueris & foluens iugu illius acollo tuo.Quotnodo lflud co
uenit ut feruiat cu foluent iugu fratris a collo fuof Nift diftantia efle
intelligamus feruitutis , Quae lgit fit difleretia ipfa nobis exponat le
ctio.Bonus Ifaach & bonus nobis qui fcdm ipfum in libertatem nafci
mur : & bonus pater utriqj filio, Deniqj q?  utruqj diligerencirca alteru
aftecftu probaumcircaalte^: beneduftioneifeniorumfilio dixeratrutcibu
deferret fibi: & acciperetbenedidfone: fed du ille morifacitei cibum
agreftem &forenfem requiresftrater lunior domefticu detulit exouiu
.qrege. Bonus obus ommu Chnftus eft;bonus cibus eft fides : fuauis
cibus mifericordiauocundus cibus gratia . Hos cibos epulat populus
Ecclefiae.Bonus cibus fpmtus dei, Bonus cibus peccaco^rermflio.At
uero ille praedurus cibus rigor legis terrorqj poena^, Agreftis cibus od
feruiua litterae;potiuf<| gratia indulgetiae,Deniqjille populus fub ma

ledidomos in benedidioe. Velox cibus fides:prope eft*n,uerbu in ore
tuo:& in corde tuo tardior cibus Iegts +  Demq; du lex expedat popul?
errauic. Contulit lgitur benedidione pater lmpigro & fideli filio: fed
quia bonus pater eranferuauit & feniori filio benedidione:ut eum fer
uu faceret fracris fui. N 6 quo familia fua degeneri uellet feruituti addi
cere.Sed quia is qui regere fe no pot & gubernare feruire debet & fub
dirus efteprudentioriiuteius regat coliliome fuaftultitia praecipitet:
&  labat temeritate.Pro benedicione lgitur huiufmodi cofert feruitus*
Deniq; inter bona adnumerat iter collata terrae ubertate:& rore coeli a
fcmo.  Sed qa dixerat fup gladiu tuu uiuesme ei fomtudmis aut pote
ftatis nocerec prsefuptia:addidit feruies fratri tuo:ut & carms frudus
uberes:& diuinae rore adipifcaris gratiae:& eu fequarisiq te fuo guber
naculo regat:fed tunc ent iftud cu depofueris lugu eius a cello tuo:ue
uolutariae feruitutis mercede habeasmo miuria fubeas necefiitatis Jn/
honora.mhuiufmodi (eruitus quae neceftitate cogit : honorata at quae
pietate defert, Vnde Apoftolus*Si uoles hoc ago mercede habeo:fi inui
tus difpefatio mihicredita eft*Melms utiqj mercedis praemiu q difpe
fatioms obfequiu eft.Nos igit no cotmeamur feruituas lugoded carl
tate fpincus feruiamus* Quia dicit ApoftoIus*Per cantate fpiritus fer
uite iuice.Timor legis eft caritas euagehi * Deniq] micium fapientiae
nmor dommi,Piemtudo at legis cantas.Tamen & lpfa lex dicit: & in
hoc uerbo omne madatu lnftaurat; 8i  in lfto uno inquit fermone 1 m
pletrdiliges ,pximu tuu ♦ Hoc eft igit qdqopofuimus: quia & fiex lege
feruitus-.tame fedm lege libercas.Caritas njibertatis timor feruitutis
eft,Eft igit 8i  caritas legis:& feruitus caritatis:fed lex caritatis praenu
cia efticantas euigelu piae feruitutis arbitra eft* No fupfluaitaq; lex:
quae taq pedagogus profequit infirmioresjnfirmitate dico mormon
corporaJnfates*n.fut:q fari uerbu dei nefciunquieius opa norecipiut
Nam fi aetas fenedutis uita imaculata: utiq; etas adolefceuae eft uita
maculofadexergo pedagogus fuit t i + MOJuocr:donec fides ueniret.Et qfi
mfirmi inqt cuftodiebamur a legeiconclufi in ea fide quaereuellada fo
ret,Poftq at fides aduenit no dicit euagehu fed fide,Ea eft,n,fola fides
quae eft in euagelio.Ni licet lufticia dei in eo reuellat :quae eft ex fide
in fide:tame fic ilia legis eft fides:fi ei accedat fidei plenitudo*Merito
ergo fides lfta quafi fola dicit :quia ilia fine hac fides no eft:in hac co
firmat.Demqj ubi haec fides uemt: plemtudoaduemtiaduenit filio^
adoptio-.ceftauit ifirmitasiabnt infatiaun ui^e pfedu afturgimus-.Chri
ftu mduimus+Quo igit infirmus 8i  puulus effepo'tun quo Chriftus e
dei uirtust’Ergo ad pfedione uemmus pfediois praecepta accepimus*
Audifti hodie ledum : n6 poffum ego a me facere quic|:fed ficut audio

f in

<*- 3 -

&iudico.Audifti'Iedu:ego ndaccufo uos:ego no mdico:ego ndaccufo,
Mopfes uos accufat in que fpati's.Audifti le<ftu:fi ego telhmoniu peri
buero de meipfo teftimomu meu no eft ue^ #  Didici quails iudex:qli s
teftis efte debei. Non,n,qft mfirmus dicit no poflum ego a me facere
quicq:fed mfirmus llle q fie mtelligit.Nihil qde fine patre facitffius:
quia cdmums opatio:& unitas poteiiatis e: fed hoc loco quafi mdex lo
quitunut cognofcamus holes in iudicando:q> no ex uolutate noftra Si
poteftate:fed exeqtace debeamus formare fententiam. Ccfutuealique
reu coargutu Si  couidlu crimmis no aftruentedefenfionis genera: fed
deprecate ac uoluete fe ad genua ludicis^ndit ei iudex,N6 poflu facere
quicq. Iufticia in ludicandojno potetia eft m mdicido.Ego no mdico:
fed facia tua de te ludicant. Ipfa ce accufat: Si  lpfa condenant.Leges te
adiudicanquas mdex non couerto ; fed cuftodio. Nihil ego ex mepfero
fed ex te forma ludicit m te pcedinfcdm quod audio ludicoind fcdm
q<J uolo*Et ideo ludiciu meu uei^ eft : quia non uoliitati indu!geo:fed
aeqtau.Cdfideremus itaqj quae fiti’udicadi religio, Dominus coeli atqj
terrain ludexomniu dicit ♦ No poftu a me facerequicq fed ficut audio
Si  mdico: Si  ho dicit domino fuo.nefcis quonii poteftare habeo dimic
tere te:& poteftate habeo crucifigere te*Quare dominfno poteftfQuia
ludiciu inqt meu ue^ eft.No.n quaero uolutate mel:fed uolutate eius
q me mifit*i.nd uolutate homims que uidetis:no arbitriu hofs quern
uos hoiem catumodoiudicatis.Nd uolutate carnisrqa fpincfpmptus:
caro at mfirma-.fed uolutate diuina quae autftor legis arbitraqj ludicu
eft«Sim filter Si  teftis uerus efbqui no fibufed alii fert teftimoniu.Scri
ptu eft,nXaudet te proximus tuus:& no os tuu, Pul ere at dicit mdeis
miftice:ego uos non mdicoX ego umuerfo^ redeptio:ego peccato^re
miftio uos no tudico:quia me no recepiftis.No mdico qui libeter idul
geo.Ego no iudico:qui fanguine meo redimo peccatores Ego noiudi
co q doleo iniquitates:& memor no ero. Ego no mdicorqui malo uita:
q morte peccatoris.Ego no iudico:quia no dano.fed mftifico cofitetes,
Mopfes uos accufatulle uos arguit in que fpatisulle accufat uos: quia
ludicadi no habet poteftate;quae eius debet autftorijlle ergo in quern
fpatisaccufatufte i que fpare noluiftis abfoluit.Magnaiudeo^prude
tiarmento accufantm crimimb?fuis:quia accufatoreelegeruti&bonu
ludice refutarutjdeoq; deeft illisabfolutio:poenand deeft.Rede ergo
fihalegecoepiftuneuagehocdfirmatus es a fide m fide ficutfcriptu
eftjuftus emm ex fide uiuit.Vale & nos dilige:quia nos te diligimus,

Ambrofius*Oronciano.S. EpiftoIa,xxui,

Vaefifti a mejutru aia cceieflis efle uideatur fubflatiae^No
q emm auc fangum e: aut igne:aut neruot^ armonia aiam pu
tas:uc uuigus philofophorum interpraetatur: aut ut ilia pa
tncia quaeda eoru profapia Piatorus difputat: quod ipfu fe
mouet:& no mouet ab alio ipfa tibi aia uideturmel certe ut Arifloteles
acn igenioiquitu quodda elemeci genf iduxit^bafli4.£N2es^£KHcc.u: ex
quo coponeres:& uelut fingeres aiae fubflatii.Dequo tibi Efdrae libra
legendu fuadeo.* qui & lllas philofopho^ nugas defpexeriti&abdiciore
prudecia qua coilegerat ex reuellatioe praeflrmxent eas fubflantise efle
fupioris. Apofloius quoq? & fl no expreflertame intelligedu nobisreli
quit qfi bon? magifler & fpiritalis agricola occultis dodrmae feminib?
excitas difcipulo^ igenia:qd aiae noftrae potions creaturae fint ; & cuiuf
da pracftatiflimae naturae, Cu,n,dicit:qa uanitati creatura fubieda efl;
no fpote:fed pp eu q fubiecit in fpe: quonia & ipfa cretura liberabit
a feruitute corruptionis in libertate glonae filio^ den Obftedit no me
dtocreaia^ e(Te gratia:qiru uigore & uirtute in adoptione filiorudeiaf
furgit humanu genus : habes in fe qd ad fimilitudine & imagine del
tnbutu efl fibi.Afae.n,neqj tadu ahquo copraehendunt ;  neqj uifu cor
poreo uidet,Ec ideo praeferuc llbus incorporeae &inuifibilis naturae ft
militudme: &fupgrediutur fubflatia fua corporea & fefibile epilate*
Quae.nmidet teporaha futiteporalia figmficat:teporalibf agglutinat*
Ilia at quae no uidet aeterno illi & fumo adhaeret bono: atq; in lpfo ui/
uut 3L  fut;& mouet, Nec ab eo fibonicofulutfe patiut feparari ac di
uidi, Vnaquaeqj ergo aia uides fe corporeo 1 A 0  claufa gurguftio : quae
tame terrenae hums habitation cofortio no degenerauerit mgemifcit
grauata corporis hums coiunctione, Quia corruptibilecorpus grauat
aiam:& inclinat terrenu hitaculu mente multaru cogitationu:fimulqj
cognofces:quia per fide abulatmo per fpecieperegnnan uult de corpo
re &adeflead dominu, Aduertim? lgit quo uamtati creatura fubieda
fit:no ex uolurate fua:fed ex diuino arbitrio qd difpofitu efl a ias corpo
nbus coiugi oportereppter fpe earumt du fperat bona ; dignas fe prae
flee coelefli remuneratione . Omnes,n,nos oportet adefle ad tribunal
Chnfli Jdeo qniufcumfqj aia praeuideat repededa fibimerita ccuerfio
ms fuae,Et pulcre ait: propria corporis.i. quod fadus cepit regedu ut
fi bene rexitpraermu referatpropter quod in fpe fubieda e:fi male fup
pliciu quia no fperauit in dethnec ad ilia adoptione filioru:& ad uere li
bercate afledauit gloriae.Docuit igitapofloius q> humani generis crea
tura fubieda uanitati fit, Quid.n,ta fubiedu uanitati;q ho : & q aia
eiusr'De cofortibus eius dicit : cu fumus in corpora ifto mgemifcimus
grauitatuSed & Dauid elicit ho uanitati fimilis fadus eft:& umuerfa

f ini

uaniras ois hd uiuesmita itaqj hois in hoc faeculo uanitas c;huic uani
taa i ubiedta eft aia, Itaqj fadtus cii facir quae font corporismo fponte
faat no uo!ens : fed pp euqui fubiecit in fpe facitmt ei pareat. Ab hoc
igit exeplo aiae progrediamur ad creaturas reliquas,Propone tibi fo!e,
Luna:& ftellas quae coeii Iuia & ft praeclaro fulgec nitore: creaturae fuc
tn, Et ad quondianu mmiftermmel furgut uel occidut:feruietes difpoft
tioi creatoris aetemumimftrates fpledore quo ueftiutbatq; die nofteqj
emicat,Quoties fol lfteobtegit nubib?:quoties obiecftu afferut terrae:
cu e regioe eif lumis fui radius fuerit repcuftiis oriunt ipft ; fed ut ait
fcripturaluna nomt occafus fuos^Nouit quado pleno orbe fuo luceat:
quado exinanito ftellae quoqj nebulis obdudlse euanefcutiquaefuftmet
mimftemi hums mudam ufusmo fpote utiqj-.fed i fpe.Quia fpant et
hums laboris gratia ab eo q fubiecit eas.Ideoqj pp eu ftiftinentm pp
eius uoliitate.Nec miy.  ft patieter fuftinet cu fciat dnm fuu:& creatore
oiumtftue quae in caelo ftuequae in terra futrfufcepifte noftn corporis
fragilitacemoftrae cdditiois feruitute.Cur ergo ilia feruitute corruptio
ms fuse no patieter fuftineancu dommfoiump> toto mudo fe huiliaue
nt ufqj ad morte ferui forma fufcepermpeccatu mudi malediftu ec,p
nobis facftus ftt.Illms ergo imitates bonitare cceleftes creaturaelicet in
gemifcat cpmudi hums uanitati fubiecftae ftntjcofolat fe tame q> libera
but a feruitute corruptiois in hhertate gloriae:cu filio^ dei adoptio ue
nerit.-quse eft uniuerfo^ redeptioXum. intrauerit plemtudo getiu:tuc
ois Ifrael faluus erit* Cui.n.no lgnofcit populo q ignofcit ena llh pfe
cuton fuojq dixit crucifige:cmcifige:faguis eif fup nos:& fup filios no
ftrosdSed qa uanitati et cos! eft is fubieda creatura edicet iftud i fpe:et
horu pfidia & temulentia uanitate mudi hums lapftuptmeread uema
patiet uematis pietas:& redeptio uniuerfitatis. Ergo ut cdcludam? : &
illetatusac tabs fob&illalunaquano<ftistenebraendopiut:&lllaeftel
la: quae fudornameto coeh feruitute corruptiois nuc fuftinet: quia cor
ruptibile omne corpus.Siqde &  coeii pibut:& coelu & terra praeteribic*
Poftea at 8l  fol & luna:& ceteraftella^ luia reqefcet in gloria filio^dei
quado ent deusoiam oibusq 8c in te:&in nobis fit p fua plemtudme
& mifericordia.An ipfos quoqj Angelos:q in iftius mudi laboribusdi
uerfa fuftinet miniftem ftcut in apocahpii legimus Iohanis noingemi
fcere credimus:cu adhibent poena^ & excidio^ miniftri. Qui habe'tes
mta beata malet utiqj earn illo fuperiore traquilatis fuaeftatu currere:
q noftrof^ peccato^ poems ultncibus mterpolari.Et.nqui gaudent uni
us peccatoris redeptione: utiqj tanto^: peccatoru erumnis mgimifcut.
Si igit et cceleftes creaturae:& poteftates feruitute corruptiois fuftinet
fed m fpe:ut g  nobis poftea 3i  nobifcu laetecunet nos pafliones hums

c time q li

doadi

:uaogeati:tiic
cu toiilifft
ifupftllOSM

f

:: ifdifptf
inereiiosna
: ccdudamfi*

>,net qua®

-r'i  CfXtfll®

’ QfiJi ,

jipienitinf®

■^noinf 1

1  ‘ Jent ttnl

M L t 00 <

ifli ^

JjiHf

reports: future fpe & expectatione cofolemur gloriae.Vale fill & nos di

lige quia nos te diliginius +

Ambrofius.Orontiano,S +  FpiftoIa,xxiiii,

Vpior epiftola tuse mqfitioi refpddit,Hsec mea refpofiois
{  uel potior porno e:quae no fofuat fed ipleat fupiore. Na du
uluenorarecenfeo:mouitme fateorqa addidit.Scimus.n q>
ois creatura cogemifcit.Cu i pnore capitulo fine adiedice
dixerinqa creatura uaitati fubiedfa e,No.n oem creatura:fed creatura
fubiedta dixic.Ec itemait.Quonia & ipfa creaturaIiberabitur Inca fer
uitute corruption,Tercio at addidit:cp ois creatura co'gemifcat. Quid
fibi igitur uult lfta adiedfto . Nifi forte quia no ois creatura uamtati
fubieda eft:&quia no ois uanitan fubieda eflrno ois a feruitutecorru
ptio'is hberabitur.Quidm.hberetur quae uamtatis:& a feruitute corru
ptiois eius expers atqj imunis fit,Ois at cogemifcat no i  fuo fed info
labored cop tunatillu fortaffefpum faluns fpum locuditatis expectas
adoptione filio^ dei: ut comuni de redepnoe buani generis ccfeqtur
Isetma &  exultation e,Autpp cantate igit fua ois mgemifcit noftru la
bore:aut pp mebfj; fui corporis cuius caput Cbnftus eftded fiue ita ut
diximf:fiue fimpliater fubieda creatura oem dixeritrcdgermfcere &  co
partunre ut uoles iteilige.Nuc illud cofideremf qd adiecit,Nd fold at
illa:fed et nos primitias fpmtfhabetes ipfi intra nos mgemifcimfado
ptione filiofji expedites redeptione corporis nfuQuid fitadopno filio^
fupior patina docet.Et ideo exponedi fenfus gra ad fupiore recurredu
e pagma. Qm fpimu mqt fada carnis momficat umet.Nec miR; fi ui
ua t:cu films dei fiat : q babetfpmtu det, Adeo film s, dgnu t no accipiat
fptritu f eruitut is:fed fpimu adoptionis filio&.  Eo ufq? ut teftimcmu ’
fpui nfo fadus fpiritus redaat fumus filii dei.Tefhmomu at hoc eft
fci fpiritus qd ipfe eft <| damat in cordibf noftris abba pater ficut ad.
galatasfcriptu e+Sed & lllud grade teftimonm cjfilu fumfdenqa fumf
baeredes dencohaeredes at Cbriftu Coheres at e eius q coglorificat eu
Coglorificat uero llle q patiedo r p ipfo ccpatit ei.Et ut hortet nos ad
paflione admgit qa oia quae patiunt minora funt & indigna:quo^ pro
labonbus tata rependatur future^ merces bonoruquae reuellabitur in
nobis cu ad dei imagine reformat! gloria eius facie ad faaem afpicere
memerimus,Et utmagnicudmem reuellacioms future extolleretaddi
dit: q> & creatura banc reuellationem expedet fihorum dencuse nunc
uamtati fubieda eft. Non fponte: fed in fpe * quia fperat de Cbrsflo
gratiam minifterii fui: uel quia&ipfa Iiberabitur a feruitute corru
ptionis: ut affumatur in hbertatem gloriae fihorum dei: ut fit una li
bercas creacurae &  filiorum deucu reuellata fuent eoru gloria, Verum

nuc du reueHatio procraftinaturicdgemifcitois creatura expecftas ado
ptionis d redeptidisnoftrae gloriamspammes lam lllufpmtu falucis:
d nolens hberari a uamtatis feruitioicui coiunxitapoftolusetiam fan
(3°^ gemitu quihabet primiaas fpmtus : nam d ipfi ingemtfcunt
Quauis.n.de fuo memo (earn firm tame quia futura e adhucredeptio
totms corporis ecciefiae copitium, Cum.adh uc membra patiunt cor
pons fuiiquomo alia membra licet fuperiora no com patiunt membris
uriius corporis laboranubus^Vnde puto dixifte apoftolu:quia tunc &
ipfe films fubiedus ent qui ei fubiecit amma,Qui,n,adhuc laborant:
nondu fubiedh fuc:m qbus fortaffeadbuc fitit Chriftus adhucefum:
m quibus nudus eft,Eo q> no Ipleant uerbu deirno mduat Chriftu qui
eft mdumetu credentiu ami&us fidebu,Sed d llli in quibus seger eft:
aahuc medicina idiget d ideo nodu fubditi,Subiecftio.n,ifta uirtutis e:
no mfirmitatis,Deniq’ i  fortibus d facietibusmadatu dei fubietftus e
dei filius,N unc at magis in bis laborat qui no fubuenmt laboratibus;
q m illisqui fibi poftuiat fubuenm, Haec eft pia mterpraetatio & uera
fubiedhois dni Iefu:qui ideo fefubnciet:ut fit deus oia in oibus,Sefu
apoftoiicu pcurnmus.Nuc cdfideremfqui fut primirias fpus habetes,
Et ideo lege iterrogemfqd fit q primiciaru uel mien nofe declarauerit,
Imcia inquit areas d lacus tui no fraudabis,Etinfra:iniciaprimiciam
tuaru mferesm domu dni deitui.Aliae funtprimiciaealiae decimae.Pri
msaae maioris gratiae fcificaciois obferuantiftimae, Ideo placuit Abel
qa no e fuu mun? moratus:qui deprimitiuisouiu obtulir.licet aliqui
diftatia uelmtefte iter pnmtcias d primogeita.uquae pnmo nafcunt:
eo q> colletfts femimbus qfi ex oibus imcia offerant areas tn aemefte
qd prirnu tollitid offert dno«Sed d.e hoc alias, Sdfican at uidet primi
tiaru munere tota areae meflisfted lpfae facftiores pnmttise funfimiliter
fci  primmae fut dn'i praecipue apoftoii, Primum.deus pofuit i ecdefia
apoftolosrq d plseraq^pphetarut d euagelmarut dominu Iefu qa primi
receperut eu.Recepit eu Simeon ppheta^Zacbariasppbeta Iobanes fi
bus eif,Nathanael in quo dolus no erat:d ideo fub ficu requiefcebac,
lofeph qui dicebatiuftf qui fepeliuiteujfti fut primiciae fidei noftrae:
fed tameeadeceteroru natura femmu quae primitiaru licet in ahquib?
minor gratia.Pctes e mdeus exlapidibus excitare fihos Abraae.En tibi
exeplu de ipfo drio Iefu, In refurrecftioe mortuoru primogeitus exmor
tuisdiat,EundeipfeapoftoIus primiciasfigmficauit dices.-in Chnfto
oes umificarur:unufqfqj at in fuo ordme,Primitiae Chnftus,Deidebi
qui flit Chnfti qui i  aduetu eifcrediderut.Eade i  illo corporis uemas q
in nobis:fed tn d pnmogemtfex mortuisdicitiquia primus refurrexit
dprimitiseiquiafacftioroibus frudlusiq et caeteros cdformfui fruftus

fandiftcauit +  Ipfe etia tmciu eoi^:q ad imagine qft imago muiTibfli's
del in quo Team diuinitate nihil corporeu nihil temporale: quia fpJen
dor eft gloriae paternae & imago fubftatiae eius. Produximus fermone
epiftola^ du uolumus qd ftntprimitiae ftgmficare* Primitiae ergo no/
ftrse Apoftoli eledi: exoibus pracfetis.Ctuc teporis frudibus qbusdi
(ftu eft Si  maiora his faaens*Fudit + nXe in eos gratia deijfti inq fgemi
feebat expedites redeptione corporis totius Si  adhuc ingemifcunquia
multo^ eft labor qui adhuc ftuduant. Et ft aliquis ad fuperiora fe lit
tons fubftftat : Si  adhuc medio corpore cedat fludibus ingemifcit 6Z
cdparturit donee totus euadat Jngemifcit utiqj qui adhuc nobis dicit*
Quis mfirmat Si  ego no lnftrmor^No ergo nos moueat qd ita fenptu
eft: qui primitias fpmtus habetes intra nos ingemifcimus adoptione
fthoi^ expedantes redemption^ corporis noftri* Senfusm.aptus eft:eo
q primicias fpiritus habetesungemifeut adoptione filio^: expedites*
Quae adoptio filiof^redeptio totius corporis:quando facie ad facie qft
dei fill? p adoptione uidebit lllud diuinu Si  aeternu bonu * Eft ,n* ado
ptio filio^i in ecclefta domini quando clamat fpiritus abba patenftcut
babes ad Galatas.Sed ilia eritpfeda quado refurget oes i  mcorruptio
ne:honore:&gloria:q mereat faciedomini uidere.Tuc,n.uereredepta
fehumana iudicabitcdditio + Vnde apoftolus gloriat dicens: quia fpe
falui fadi fumus*Saluat,nJpes ftcut Si  ftdes:de qua dicitur.-fides tua
te faluu fecit*Ergocreaturacuaen6fponte:fedin fpeuanitati fubieda
eft:fpe faluat ;ftcut Si  Pauluscufciret luc^ ftbi effe mori ut cu Chnfto
eftet folutus corpore pmanebat in carne pp eos quos Chnfto acquire
retXpes aut quid eftmift futuro^ expedatioi’Vnde ait * Spes aute quae
uidet: no eft fpes,Non.n*quae uident :fed q no uidentur aeterna funt*
Nam qd uidetquis.-quid fperat:’ Et uidemurm.tenereea q uidemus*
Quo ergo quae tenemffpamus^Nihil igitur eo^ quae fpantur uidetur
OcuIus,n,no uidit:necauris audiuit q praepauit deus dihgentibf eu.
Ergo ft fperari no potquod uidet:no bene habet aiiqunna quod uidet
quisiquid Si  fpat nift forte ftc, Na qd uidet qs quid Si  fperatmei quid
expedat* Quia lllud ue^ eft: quia id fperamus quod non uidemus:&
ideoquis abefte uideat a nobis: expedamus lllud per patientia. Expe
dans enim expedaui dominu:& refpexitmejdeo ergo expedamus pa
tientenquia bonus eft dominus fuftinetibus eu*Et uidetur conuenire:
qareddidit patientia.Expedamus q fperamus:& no uidemXMultu.n.
facit q fperat ea & expedat q no uidetur:& ppea quid inredat mete ad
illudromnequid e fuftmet,Pulcre at dicit :fpes at q uidet:no e fpes.De
potatib? lfti? faeculi dedignitatib?:diuitiis + Videsnefcio quefafcibus
praeemmentem Si  cumbus : nihil habet fpeimcurnbus qui uidentur:

nec in ipfo coeli elemento fpes eft.fed in domino cceli, Nec caldeus in
ftelhs fpem habet quas obferuat ; nec diues in poffeflionibus:auarusin
ufurisfted lllc fpem habet: qui in eum fpem fua ponit ; que no uideta'
in domino Iefu qui medius noftruftat:& no uidetur* Deniqj quse ocu
lus no uidmnec auris audmitjquse praepauit dominus diligetibus eu.

Ambrofius + Oi*onciano,S +  EpiftoIa.xxj/,

Oncatenantur fibi epiftolae noftrae ♦ ut taq inter prtefentes
c mdeamur fermonem cedere.Ita ego ex tua mterrogatione:

tuqj ex mea explanatioe.epiftolis fcribedtsmatena damus.

Moueri enim te indicaftude quo fpintu dicftu fit: quia po
fhilat pro nobis gemmbus menarrabdibus: fuperiora igit repetamus
ut ledio manifeftet qct quasrimusftimiliter inquit 8i  fpiritus adiuuat
lnfirmitate noftrae oratiois.No ne ttbi uidet fpiritus facftus q adiutor
nobis efhficut illecui dicitur. Adiutor meus es tu:ne derelinquas me:
neq? defpicias medeus falutaris meus.Quis.n.ahus fpiritus qui poflit
docere Paulum quid oraret. Docet at fpiritus Chrifti ficut Si  Chriftus
oraredifcipulos fuos. Quis aute port Chriftu doceretmifi fpmus ems
que lpfe mifit:ut doceret Si  dmgeret noftras oratioes^ Oramus enim
fpmcu:oramus Si  mente;Ut bene mens poftit orare praecedit fpiritus Si
deduat earn in uiam redta * Ne obrepant carnaliame minorame etiam
maiora umbusmnicuiqj enim dat manifeftatio fpiritus ad utilitate,
Deniqj fcriptu eft.Petite magna:&paruaadnciet uobis, Petite coeleftia;
& terrena aducientur.Ergo uuit nos maiora petereinon in terrenis mo
ran . Ille aute fcit qd tribuat diuidens fmgulis ,put uult , Dicit enim
mterdum fciens menfura qua nos ignoramusmon poteftis haec modo
accipere.Peto mihi paftione martini: fpiritus promptus eftfted uidens
infirmum carnis meaemedum maiora cupio: minora amitta; dicitno
potes hsec aceipere. Quales occafiones habui: Si  de ipfo prope fmem
reuocatus fum.Nouit enim bonus medicus quae efca cui apta fit infir
mitati;& cui teponadprofedlum ualitudinisjnterdumopportumras
efcae fmitate reddit;q> ft inoportune aliquis accipiat ; aut no eoiiemeter
ipftcatpiculo.Ergo qa nos nefcimf qd oremus Si  quoopporteanpoftu
lat nobis fpiritf fadf.Eftn.aduocatinoftri Iefu:&poftuIat geminbf
meftabihbus.Dolet.n.pro nobis Si  Chriftus Si  deus pater dicinuentre
meu doleo. Et frequeter mdignate eu legimus Si  dolente, Gemit at ut
aufera t peccatanoftra:doceat nosagerepoemtentilEft n.pius gemitus
& plenus aucftontatisrde quo dicit propheta. Et gemitus meus non e!d
abfcoaitus a te, No enim Iatebat ut Ada:fed dicebat, Ecce ego paftor.

& jrex ifte quid deliquit. Ego peccam'Jn me uindica,Exhoc igitur ge
mitus fpiritus dei • & tile prophet* gemitus bene meffabifts ; quia coele
ftis. Ea emm qu* in coelo audiuit Paulus :  mfabiiia audiuit:& fan ea
homines no debebat;fed qu* occulta hommibus deo nota fut.Nouic
emm oia qui fcratator eld cordis: fed ilia fcrutatur quae mundauit fpi
ritus,Nouit ergo Deus quid poftulet fpiritus:& quae fpmtus fapietia
ftt : quia mterpellat pro fandis ficut habes: quia & fpmtus mterpellat
pro nobis Pro quibus emm Chnftus palTus eft:& quos fangume mun
dauit fuo.pro his mterpellat & fpiritus.Vale & nos ut films dihge:qa
noste diligimus.

Am b ro ft u s .Marcel lo + S. Epiftola,xxyi«

Pud me decurfus eft tut teftus negociuquod non intulifti;
a fed recepiftr.quia erat Si  pietatis neceftitas:& probandae m

pauperes Uberalitatis uoluntas.Cognoui aut fecudu facrx

formam praeceptioms m quam me mduit & beatiftimi apo
ftoh audoritas : & tuae dodrin* ac uitae forma & difciplma* Na cum
ipfe arguere quodadhuc inter uos maneret ueternofum mrgiu cogno
fcendi mihi neceftitate partes impofuerunt.Erubuirecufarefateoncu
praefertim togati utriuftp partis inuicem fe lacefterent dicetesmt meo
fub examiehquerencui parti maiora tuns uel lufticiae fuffragia foret *
Quid pluratCum tarn conclufi eftent dies & paucarum horarum fuper
elfet fpacium:quibus tamen alia audiret praefedus negocia: petierunt
caufae patront prorogan paucorum dierum ternpora.-uc ego refiderem
cogmton Tantus ardor erat Chriftianis umsme praefedus de epifcopt
mdicaret negocio, Aiebat praeterea nefcio quae gefta mdecore:& ,p fuo
qfq; ftudio tadabat: quae epifcopo mdice potiufq praefedo exammari
oporteret.His confufus.fimul admomtusapoftohcae praecepnoisrcuae
arguitdicensmone de his q l'ntus funt uosiudicatis d:ite^ faeculana
lgitur ludicia fi habueritis contemptibiles cui funt in ecclefia illos co
ftituite ad iudicandu:ad uerecundiam ueftram dico : fic non eft inter
uos fapiens quifq qui poftitiudicare inter fratrem fuu: fed frater cum
fratreiudicio contendit:&hoc apud mfideles.Recepi cognmonem lta
tame ut ccmpofttiois eftem arbiter.Videbam.n.q- ft pro tuis mdicare
partibus:poftet llle non acquiefcere ft pro lllo fereretur fentenna : obedi
ret tua & fandae fororis defenfto.Eratergo iniqua decernendi coditio +
PolTet et lifts uiden fufpeda neceftitudims facerdotalis gratia.Quado
emm uidus quemuis aftum q fe aequiorem putatf Et quod uerum eft
erant uetuftiiurgn mtollerabilia utnqj parti difpendiaft finis eius
aut furti caret: aut liberalitatis folacio. Cum igitur anceps mdicium

ius controuerfunmmulnplices ab utraqj parte adideseernereiinutdiae
plenas fupplicano'es:refcriptof$<: quoqj obrepnces obtexeret: aduertere
etia graui coditice ilium fi mallet adui^ : de publicis frudibus 6i  de
fumpnbus anofae lins.tuo aute officio no couenireiut expenfas lurgit
pofceres:nec copetere ut quicq de frudibus poffieffiorageresquos perce
pides:malui mrgiu c6polinonecedere:q r pnunaati6eacerbare,Alia,n,
liabebant excitan iurgia,Tutn qd ed grauiffiimu;& fi lurgia fublatafo
rent:erant tamen odia manfura q apud bonos mores difpendn funt t
inter bos aedus poditus:cu me pfona facerdotisifermnae fexusiutdua:
grauitasiamici quoqj cotem piano: trino quoda no pfundorio coueni
ret nommeullud fequendu putaunutnemine uinci uellem : & ornnes
umceremec fefellit fentenna,Viadis.n,omnes germanitati uicidis na
turae; uicidis fcripturae dicenti.Quareno magis lniuriam accipmsiqre
non magis fraude patimmir'Sed putas te grauatu ladura iuris:damno
pecumae + Meliora utiqj facerdonbus damna q lucra faecuh funt + Beati?
ed,n.dare q accipere,Sed forte dicas : fraude no debui pan. Inumam
non debui ppetndamnu fubire, Quid ergo inferre ueliesr’Sed & fi m
non mferresulle fe pafium diceret Jtaqj uide qd dicat Apodolus:quare
non magis fraude panmini:utprope uideatur quinon patitur fecilTe,
TolIerare,n,debet:qm fornor effiVe^ quid ego ita tecu ago.-quali hoc
meu:& non tuu finTu emm obtulidi quad arbiter litis:ut foror in die
uitse fax  pofiideret parte praedu: pod obitum eius : fratri cederetois
podeffio,Neqj qutfq eum uel tuo:uel ecclefias couemret noie: fed fibi
baberenfi ita malenut nihil difpenlaretecclefiaeffioc cum ego prazdica
rem 6C  praeferrem tanta ammo tuo infufam hberahtatis gratia refpon
die germanus tuus placere fibi oblanonermfi metus deteriorandaz pof
feffioms decederet.Queadmodu emm femina:8<: qd ed amplius uidua
podeffionem regeret tributanam, Quid fibi profuturum ; q fibi iura
poffiedionis cederes: fi maiora ex incultu agri fubeunda fibi damna ar
bitraretur-Mouebat hoc urriufq; partis togatos.Itaq,’ omnium confpi
rante alienfu placuit.uc laetus agrum fufciperet:& certu numerum fru
menn:uim:olei;forori quotams penfitarenErgo fandae germane tux
no ius fed folicitudo deceffit,No frudus fed culture labor, Noreddi
tus:fed incerti euentus quaedam ut dicitur uulgo alea. Si tempedates
uentorum graues prouentum impedierunt:forori tamen tuae fua uber
tas manebit: fi mmia ficitate aruennt locorum gignentia: forori ta
men tuse fata non mmuetur foecunditas : fibi afcnbit laetus conditio
nem oblationis fuaeffi neceffitates temporum : & extraordinariae mcu
buerint exadiones ♦ Germana tua : beneficio tuo: ut difpendio lari
imams erit: laetus autem fe propnetate loco^ folabitur: uicidis ergo

omnes:l«tus quia ms loci adeptus eft quod non tenebat foror quia an
nuis potietur frudibus lam fine litesfineiurgiojnemo tamen plenius:
nemo gIoriofius:q tu uiciftu Qpi dum erga fororem confirmari uis li
bercatem tuam in utrunqj earn fraternse confortem necefiitudinis co
tuhftu Nam Si fra tri conceflifti proprietatem ;  8i  foron ufuffrucftum*
Nihil autem adimitur ecclefi«:quod pietati acquiritur. Camas enim
non damnum: fed lucrum Cbnfti eft* Deniqj caritas frucftus fpiritus
fandi eft + Apoftolico lgitur cbaradere:cognitio decurfa eft.Dolebamf
ante q- litem haberes * Profuit iurgium:ut forma indueres Apoftohcae
uitae & prseceptionis. Illud facerdotio no cogruebat.-bsec tranfadio &
apoftolicam decetncrmamJNec uereare ne imunis fitatq; exors eccle
fia liberahtatis tusejdabet &illafrudus tuos:&quideubencres babec
frudus dodrinse tuaeibabet tuae uitae ftipendimhabetfcecunditatem:
qua tuts inftitutis rigafti* His diues reddmbusnonquserit teporalia:
quia ceterna poftidet. Addidifti autem ei non folum apoftolicos:fed et
euangelicos fmdus,Dominus.n + dmt +  Facite uobis amicos de iniquo
Mamona.Fecifti Si  tu aicos: 8i  quod mirabile eft ex diflidenubus * Fee i
fti in ius germamtatis redire fratres:feafti eos hac cantate hac gratia
fecuros efte: quod fufcipiantur in asterna tabernacula* Chnfto igitur
audore Si  duobus arbitris facerdotibus:te qui forma prior dedifti: me
qui fententiam prompfi: fada pax no claudicabit: quando tanra fidei
conuenerunt fuffragiaiut perfidia non poflit effe fine poena* Arabic Ise
tus fororncui anteaalienosinuidebatlaboressmefTem laetus foron col
Iigettin qua anteferreno poteratalienas donationesideferec frudus ad
fororis orrea: Si  hoc laetus facietirecepta lam eua nominis fui propne
tate.Tu interea coformatus mapoftolum Chrifti affumenspropbetica
audoritateidices ad domintbpoftedifti renes meos. Haec melius Cbri
ftum pofleftio decet: utuirtutes facerdotis poftideat fui bos frudus
capiat qui funt integritans &c6tinentiae:&quod eft amphus caritatis
& tranquilitatis*Vale Si  nos dilige quia nos te dihgimus *

1  V

Ambrofius+Tbeodofio ImpatorfS, Epiftola,xxvii.
Ilentium meum rupit fermo Claem etiae tuae* N ibii enim in
f tarn tnftibus rebus facere in animum induxerarmq ft fieri
poffet meipfum abdere:fed quia in feceflu ahquodehtefee
re Si  facerdotio exire no potera:uel filentio mtra me lateba*
Doleo enim fateor dolore acerbo non folum q> imatura eetate Valenti
nianus Auguftus deceflermfed et qnnformatus fideactuisinftitutis:
tatadeuotioneerga deu noftru idueratratqj tatoimeicubuerataffedu:
utque antepfequebat nuc diligeret:que ante utaduerfanu repellebat

4-8  ■

nunc ut parente putareuQuod ergo non pro recordatione iniuriae uere
ris exprompfi;fed pro teftimomo c6uerliomsJllud,n,aIienum:hocfuu
quod a temfufum fibi ita tenuir.ut matrispfuafionem excluderetjlle
le a me nutritum praeferehat; ille ut fedulum patrem defiderabat: tile
limulato a quibufda aduencus mei nuncio impatienter praeftolabat,
Quinetii tills ipfis publici doSoris diebus cu fandtos & fumos facerdo
tes dommi mtra Galias haberetmt a me tame facrametis baptifmatts
iniciaretur fcribendu arbitratus eft + Quod & fi nonrationabiliterama
biliter tame erga me fuu ftudmm tefhficatus eft, Hunc ergo non inti
mo aneile fpintu: fecretifqj mentis atqj ammi uifcenbus ampledtard
Hunc mihimortuu putem^Imo mihi magis mortuu.Quas ego domi
no deferebam grauas : q> ita in me conuerfus eftet: %  ita emendatus:
quafi fenioris cuiufdam aetatis mores mduifTetr'quas cl ementiae tuse:
q> eum non folum regno reddidifTes:fed etiamquod eft amphus mfti
tuiftes : fidei 6c  pietatis tuae dtfciplinis Hunc ergo non doleam xui
integrum anteq facramentorum quae defiderauit adipifceretur gratia:
repennna obifle morte f Refrigerafti animum cp etiam lpfe dignatus
es ferre teftimomum meo doion.Te Imperator arbitruteneo affedtus
mei:te meae mentis mterprerem: fedftendi tempora alias no deerunt*
Nunc de fepulturaeius quoniam fcripfic dementia tua ita hie procu
randum fi exors receflit baptifmans quid cognouerim no reprefli, Eft
hie phorphyriticu labrum pulchernmum di  in ufus huiufmodi aptifli
murmni & Maximianus Diochciam fociusuta humatus e.fut tabulae
pborpbj/riticae preciofiflimae quibus ueftiatur operculum quo regales
exuuiae claudantur hoc fuerat pracparatumjfed expedtabatur refcriptu
Qemennaetuaercumsperceptionerecreatae funt fandtaefihae tuae: filu
tui Valentiniani forores; quae fe grauibus afFiciunt modis:& amphus
exagitabantur cp diu nihil fcnberet fibi-Vnde his non pa^ acceflic fo
lacinfed dum inhumatae funt reliquiae nequaq fibi parcunt: uidenrur
enim fibi germam fm quotidianum funus tenere„Et re uera cum fine
fletu magno: ac fine dolore gram nuncj fint: tamen quotienfcuq; eo
accedunt exangues reuertuntunEt l’pfis lgitur confulet :  &carifTimis
exuunsfi acceleretur fepulturame aeftmo penitus foluatur calore, Vix
enim fuperiorem aeftatem tranfegimus♦ Mandatum tuum fcruo&co
mendo dommo + Diligat tedommus:quia tu domini feruos dihgis.

Ambrofius,Eufebio epifcopo* Salutem.xxym .
Ppantor praefedturae qui propter operas portuenfes ofenfi
a contraxeratuam in portu namgat:opportune aute adueniu
Na fimul ut accept litteras tuas uidi praefedtu:rogaui,p eo:
ignouit iilico:iuftitretrahi r epiftoIam: quadefacultatibus

eius publicandis didauerat*Quod fi tardius uem'flet nemo magis pro
balTet inexplicable lllud opus efle portus reform adr.q ifte qui iliic nau
fragium fecerat mfi te habuiftet gubernatore: ut aliter no poffet inde
nifi nudus exire ♦ Fauftmus paruulus tufli laborat: ad fandam foro
rem curatum uemt:& uemt fponte,Expertus enim eft melius fibi uen
trem curarnDemqj & memedicum putat:expedat prandiumjraq? bic
bis ad diem curatur:& coeperat pulcre ualere ; fed cum nimio amore ab
ftmere geftiuitituflire de uentre plus coepit:& laborabit adhucmifi ad
medicamenta fuareuertatur + Vale & nos dilige:quia nos te diiigimus#

Explicit liber quintus* Incipit liber fextus,

Ambrofius.Sabino,Epifcopo.S +  Epiftola+xxyiii'i *

Auh'num fpledore generis in partibus Equitamse nulli fe
p cundum uenditis facultatibus tam fuis q etiam comugali
busan hos fe lnduiffe cultus ad fidem compernut ea in pau
peres conferatquaeredegit m pecuniam:&ipfe pauper exdi
uite fadfjtaq deoneratus graui farana:domui:patnae:cognati6iqucqj
uale dicat: quo lmpefius deo feruiat +  Elegifte autem fecretum affir /
matur nolanae urbis ubi tumultu fugitans aeuu exigat + Matrona quoqj
uirtuti & Audio hie eius proxime accedit: neq,’ a propofito um difcre/
patJDeniqj tranfcriptus in aliorum mra fuis praedns uirum fequitur:
& exiguo idle comugiscontenta cefpite folatur fereligionis &caritatis
diuitiisrfoboles eis nulla t Et ideo mentorum poftentas deiiderata,Hoc
ubi audierint proceres uiri quae loquenturiex ilia famihaulla profapia:
ilia indole: tanta praeditum elloquentfa migrafiea Senatu: intercepts
famihae nobihs fucceftionemiferri boc no poffe:& cum ipfi capita & fti
percilia fua radannfi quado Ifidis fufcipiunt facraifi forte Chriftianus
uirattentior facrofactae religiom ueftem murauerit lndignum facinus
appellant.Equidem doleo tantam efie in mendacio obferuannaun ueri
tate neghgentiam: ut confundantur plaeriqj attetiores ad facrofanda
rehgtonem uiden non confiderantes uoce dicentis.Qui me confeftiis
fuent coram homimbus confitebor & ego eum coram patre meo qui
eft in ccehs.'fed non confufus eft Mopfes:qui cum eftet afcitus in domo
regia tbefauns Egppti obprobnum Cbrifti praeferendum putauit.No
confufus eft Dauid: qui ante archam teftimonii coram omtii populo
faltauitdSlon confufus eft Ifapasiqui nudus & difcalciatus ibat p popu
los oracula damans coeieftia * Quid utiqj tam deforme uifibili fpeda
culo q biftriomcos finuare geftus:& femineo ufu mohre mebra. Deli

g 1

ci'amm comes & luxurme Iudibn'um eft lafciua faltati'o. Quid lllad qd
ipfececimt dicens.Oes genres plaudite manibusrNempeficorporaha
confideremus tan<^ multeribus mtermixtum choreis:putamus eum co
crepare mambus:# turpi fono plaudere.Nam & de Ezechiele dicftum e.
Plau.de percute pede: fed H xc  quae corporeo afpecftu fiunt cur/

piufacrGfaocftse religionis concempiatione reuerenda funt.Vt qui ift a
repraehendunt: ipfi in iaqueos repraehenfionisanimas fuas mduant,
Deniqj repraebendic Michol fakantem Dauid:&ait ad eum * Quid ho
nonficacus eft bodie rex Ifrael: quia denudatus eft bodieante oculos
puellarum fuarumr’Et refpondit ei Dauid. Coram domino ludam qui
elegit me pro patre tuoj& pro umuerfa domo eius:ut confticueret me
regem fuper populum fuu Ifrael* Et ludam cora domino: & denudabor
adhuc fic:& ero nugax ante oculos tuos: & cum puelhs quibus dixifti
medenudatum honorificabor. Noerubuitigitur Dauid femineasopi
niones:nec obprobria apud mulieres fubire pro religionis obfequioue
recundatus eft. Ludebat enim domino puer fuus:& ideoamplius pla/
cuitjquia ita fe humihauitdeo ut regalepoft haberet faftigium-.&ulti/
mum exhiberet deo quafi feruulus mimfterium.Deniqj ilia quae falta
tionem huiuftnodi repraehenditftenlitatis damnata no dedit fobolem
regiamme luperbos crearet:& quod ueru eft nullam eft adepta pofteri
tans fuae memorumqj fucceflionem,Quod ft quis adhucdubitat:acci
piat euagelicum teftimoniu,Dixit enim dei filius.Cantauimus uobis:
& non faltaftis.Derelicfti funt itaqj Iudeijqui no fakauerunt:qui nefcte
runt mambus fuis plauderejaftatae funt getes quae fpintuale deo plan
fum dederunt.-ftukusenim complexus eft manus fuas:&deuorauicui
fcera fuajdeft corporahbus lmphcauit negocus : 6d  deuorauit uifcera
fua ficut mors praeualens:& ideo no mueniet uitam aeternam.Sapiens
autem attollens opera fua ut lucerent coram patre fuo qui in coelis eft:
nonaftumpfinfed eleuauit uifcera fua ufqj ad refurrecftiomsgratiam.
Haec gloriofa fapiencis faltatio quam faltauitDauid:& ldeoufqj ad fe
dem Chrifti fubhmitate fpiritalis fakationisafcendit: ut uideret acq;
audiretdicentem Jominum domino fuo:fedea dextrismets.Ergo ft no
abfurdececidifte nobis banc de faltatione mterpraetationem rndicas :
non fuperfedeas adhuc leftionis laborem:ut etiam de Ifaya mecum re
cenfeas: quod benetibi cogmtum eftullum non ludibriofe:fed glono
fiftime denudatum efte in confpeftu populorum occurfantium ; urpote
qui oracula domini ore propno refultabat:fed forte aliquis dicat.Non
lgitur erat turpe; ut uir nudus ommno iret per populos:cu ei 8i  uirilis
fexus dt  mukebns occurreret. No lpfa fpecies offendebatoculos bomi
num 8i  maxtme mulierum.Non ne ipfi nos infpicere nudos plaerunqj

reueremurl’Demq’ idcirco inJumenns operiuntur genitalia hominu:
ne defcrmi uifu obtutum aaemqj perftrmgant oculorum mtuentium*.
Acquiefco & ego: fed confideraquae figura fit facfh huius quid ue prae
tedat fpecies huiufmodi + Bo quod ita nudi ambulabunt pueri Iudeo
rum & uirgines in capnuitacem dedudtuficut puer incuit meusjfayas
uadit nudus & difcalaatus Potuit quidern hoc 8i  fermone exprim ere:
fed exeplo acerbate maluit:ut fpecies ipfa plus tncuteret horroris:& q d
in pro phetee corpore uerfabaturan fe pertimefcerentjn quo lgitur hor
ror grauior turpitudinis in corpore prophetae:an in perfidorum peccato
quod tantam mentis fuis erumnam incidit captiuitansf Quid fi in pro
pherico corpore nihil obprobrnfllle emm no corporahbus intendebat
fed fpmtahbus * Namqj in excelfu mentis non dicit audiam quid lo
quanfedqui loquitur in medeus,Neqj attendit: utrum nudustan ue
ftitus fit* Demqj Adam ante peccatu nudus erat:fed nudum fe nefcie
banquia erat mdutus uirtutibus . Poileaq uero peccatum comifitmu
dum fe efte uidit & texit * Noe nudatus erat:fed non erubefcebat:quia
erat plenus locunditatis 6i  fpiritahs laetmae *, Deniqj qui eum rifit ut
nudum ipfe manfitperpetuae obnoxius obprobn’o turpitudinis* At ue
ro Iofeph ne turpiter nudaretur ueflem reliquit:&nudus aufugit,Quis
lgitur turpisf Ilia quae ueflem ahenam tenuit: an is  qui fuam exuitf
Sed ut piemus liqueat; quia non fe: neq; ea quae l’uxta pedes funt pro
phetae afpiciunt fed coeleflia * Lapidabatur Stephanus & uidit coelos
apertos: & Iefumad dexteram dei ftantenuEt ideo lapidum id:us non
fentiebat: corporis non confiderabat uulnera: fed oculus erat Chriflo
affixus illi adhaerebat.Ergo & Ifaj/as nudum fe non confpicabatur:fecf
diuineuocis organum fe praebebatutpromeretquod meoloquebatur
deus.Sed efto ut fe uideret.-poterat non facere quod uidebaturr’Poterat
turpe arbitrarf quod imperabat deus f Sarra quia rifit mcredulitatis
coarguta eft.Abraam laudatusiquia in uerbo demon haefitauit* Et do
natus remuneratione maxima:quia mbente deo pie poffe fieri credidit
effe etiam paricidium: hie lgitur quid uerecundiae efiet propherae ubt
aliud gerebatur; & ahud figurabatur:’ Iudei propter flagitia fua d«fli
tuti a domino deo-.coeperant umci ab aduerfarus fuis.Conferre fe uole
bant ad aegyptiostut fibi eflent praefidio aduerfum Afmos:qui redire
magis ad fidem fi born confulerent debuiflent, Iratus dormnus figni
ficat uanam lllos fpem gerere: qui offenfam dommi putarunt mat ore
peccato leuandam : cum illi lpfi umcendi forent : m quorum auxilus
populus Iudeorum confideret.Hocfecundum hiftonam: figura autem
ilia quia in aegyptus cofiditqui luxunis deditus eft.-manapatus lafct
uiae ♦ Nemo autem fe luxui committit nifi qui recedit a priceptis dei

S 11

4

ueri.Vbi autern cceperit quisluxuriariiincipit deuiare a fide  uera, Ita
duo maxima commit cnmina;obprobria earn is : & mentis facnlegia*
Ergo qui non fequit dominudeuiummgurgitatfeluxuriaeaclibidini
peftiferis corporis paftiombus* Quiautem fe  ingurgitauent atqj imer
lent huiufmodi uoiurabns perfidiae laqueos lncum’t• fedit enim po
pulus manducare Qi  bibere:& fieri fibi deos popofcit +  Vnde docet do
minus: quomamqui duobus iftis flagmorum generibus'dederitani/
mam fuam exuicur mdumento non ueftis lanese:fed uiuidse uirtutis:
cuius amidius non temporahsjfed aeternus eft Vale*

Ambrofms.Cromatio.S* EpiftoIa t xxx«.

Vnquid nam mentitur deus^Sed non mentitunquia impof
n fibile eft mentin deumjmpoffibile quoq? iftud* Nunquid
nam mfirmitatis eftfNon utiqj*Nam quomodo omnia po
tefbfi ahquid efficere non poteft^Quid ergo ei lmpoftibile^
Non quod uirrutiarduum : fed quod naturae eius contrarium, Impof
fibile inquit eft ei mentin, Impoflibile iftud non infirmitatis eft: fed
uirtutis & maieftatis+Quia uemasnon recipit mendaciummecdei uir
tus leuitatis errorem. Ideoq; fit deus uerax: omms autem homo men
dax* Veritas itaqj fernper m eo efbfidelis manet: mutare fe 61  negare
non poteft: quianatura eius non recipit lnfirmitatem * Hocigitur im
poUibile eius plemtudinis efbquaemmuere fe & augere non poceftmon
ifirmitatis:quae in eo q> fe auget imbecdla eft,Ex quo colligitur impof
fibile del potentiftimum effe* Quid enim potetius q nefeire quicquid
mfirmitatis eft i  Eft tamen & almd infirmum del • quod fortius eft
hommibus:&ftultum deiquod fapietius eft homimbus:fed hoccrucis
illud diumitatis.Si ergo quod infirmum eius potentia efhquod poten
tiae quomodo infirmum eftfSit igitur nobispofitum.-quia non menu/
tur deus: fed nec augurator augurn in Ifrael fecundum legem dei.Quo
modo Balaam ergo prohibitum fe oraculo del aicit: ut uadat ad male
dicendum populo Ifrael: &iuit & occurrit ei angelus domimqui eum
prohiberet pergere: ita ut obfifteret afinae eius quae uehebat eum: 61
mhilominus 6i  lpfe dixit ei ut irenfed hoc diceret quod fibi mfundere
tur.Si augurator non eft in Ifrael: unde ifti oraculum deiquod futura
manifeftauit qui augur eratr’Si oraculum dei loquebatur: unde men/
turn diuinae afpirationis aftumpferatfSed non mireris infufum augu
fia domino quod Ioqueretur :quando infufum legis in euangelio
etiam pnncipi fmagogae uni ex perlequentibusChrifturmquia oppor/
tet unum hominem mqri propopuloun quo non prophetiae mentum:

-X,

38

■j, \

::^y

3 ".

^niapo

**■% I

i‘i-r.:necdeiir 8

-UttltSlKjB
I .Hocigiturim
rc ron poceftinon
cd  i^icur ipof
ndcirt cmd

CQOd toi
,*;:ci hoccruas j
j ciiicuolp |
jiinon mcnti/ j

niegem

-tajcM 1 *
IpiiWiP [

.'mem"? 1 "
S<1  */

<m:C uia°FP

#’

fed aflertiotien’tatis eftf utaduerfarid^ tefti'momo mamfeftairettmqifd
perfidu non credentium uocibus fuorum auguru redargueretur, Id^o
Balaam tlie caldeusaflciturad fidem : ut caldeorum fuperftitio contice
feeret, Non igitur confitentis meritum; fed uocantis oraculum eft re
ueilante del gratia. Quid igitur con traxit offenfionis :  mfi quia aliud
loquebatunaUudmachinabatur.Deus enirn uas mundum requirmno
imundicia inqumatum & fordibus.Igitur tentabatur Balaammo pro
babatur. Brat enim plenus fallaciae ac doll, Deniqj cum pnmoconfu
leaflet: utrum ad ilium uanitaus populum deberet pergere : 8 l  prohi
bituseftet excufauit: poftea miflis legatis honoratioribus : prormftis
uberioribus:muneribus cumulationbus illedhis: qui renuciaredebue
rat: iterum confulendum putauit: quafi deus preao aut muneribus
inflecfteretur.Refpcfum eft cuafi auaro non quail el qui uerum quaere
ret;ut llludererur pociusq tnformaretu r +  Coepit ire:occumt ei angelus
m angufto:demonftrauit fe afmae: non demonftrauit augun : 1H1 fe re
uellauit iftura obtnuit. Tamen ut aliquando Si  ipfe cognofceret ape
ruit oculos ecus: uidit Si  adhuc tamen no credidit euidenti oracu!o ; &
qui ueloculis credere debuiftet: muoluta dtambigua refpondit.Tunc
mdignatus dominus per angelum dixit.Vade ; fed quaecunqj tibi mfpt
rauero haec dices ideft non qua: uis:fed quae cogeris ioqui,Quafi orga
num mane fonum meis praebebis fermombus. Ego fum qui Ioquar:
non tu:qui ea qtlae audieris refultabis:& quae non mteliigis.Nihil pro
ftcies eundo-.qui fine mercede remearis pecuniae: Si  fine profedfu gra/
tiae.Demq; ea pnma uox eft.Quid maledicatrucui non maledicst deus^
Vndeoftenderetnon mfua uoluntateeftebenediftionem ebreipopuli;
fed irt dei gratia,A fumis mquit montibus confpiciam eum:quoniam
non ocuhs compraehenderepoffum hunc populurmqui habitabit foluf
fines fuos:no loeorum poffelTione difterminans ; fed uirtuns incolatu :
& morum fingularium proprietate in aeterna diffundens faecula.Quis
enim anumerabit ei de nationibus alus i  Quis fmitimom populorum
excedit confortia mfticiae fublimitatefQuis conftitutionem generatio
mseius colliget.Corpora quidem eorum human!s fermnibusccncreta
Si  figurata aduertimus:fed de fupenoribus Si  mirabilibus feminarns
animse eorum pululauerunt: monatur anima mea in animis eorum:
moriatur haec corporal is uita : ut in animis mftorum lllius serernse
uitaeadipifcatur gratiamun quo lam tunc facramenn huius cceleftis Si
facn bapifmatis reueilata eft magmficentia:per cuiusoperationem mo
nuntur homines culpaeueteri:& lmquorum openbusmtnouitate unae
in confortia mftorum tranffigurati in eorum mores refurgant.Et ouid
mirum de homimbus cum  monantpeccato;deo uiuantr’Haec audiens

§ 1 .4

Baiacb lndignatus eft di'cetis* Ad maiedicendum'te adduxf;& ta benedi
as.Refpodit liie. Caluniam patior de eo quod nefcio * Ego enim mhd
meum ioquof: fed quafi cimbalum aniens fonum reddo. Itemm alio
atq? alio tranfdudus:cum ueiietmaledicere benedicebat.Non eft labor
in Iacob neq* dolor:deus ilium protegit, Ec infra Jubet paran aras fe/
ptem & facnficia.Vtiqj debuit difcedere.-fed per infirmitatem mentis
& mutabditatem fententiae putabat q> auertere poftit del uoluntatem.
Ipfe autem per exceftum mentis almd cupiebat: & aiiud Ioquebatur .
Quam fpeciofa inquit babitacuia tua o ebreorum mihtia.Tabernacula
tua ficut nemora obumbrantia:ficuc paradifum fupra fluuium:& ficut
cedrus fecus aquas.Exiet homo ex Iacob : & obtinebit muitas gentes:
& attoiletur regnum eius in akum : in terns quoqi extender principa
turn fuum in segpptum. Qua benediceteum benedicentur:&qui male
dtxerint eijmaledidi erunt. Quern igitur mfi Cbnfti populum fignifi
cat & benediat deus Jn cuius medullas uerbum dei defcendit ufq* ad
diuifionem animxartuumqj 8i  meduilarum Jn quo habuifTet Balaam
gratiam dominnfi id ex fentenaa & affedus fui propofito feciflet.Sed
quia reuinatmaia mens confdiis fuis:& occuitaanirm produntexitu:
ideo fequentibus infidiis animus eius apentur, Vnde & digna merce
dem fuae inuenitmaiiuoientise. Nam cumaduerteretq> non poditin
exceffu mentis pofitus maledicererdat confilium regi dicens. Ilia funt
oracuiorum qux deus praecepit:accipe confilium aduerfus oracula dei.
Popuius lfte tuftus eft:habet protedione del: quia non diuinationibus
8i  augurus fefe dedir.fed foil seterno deo Jdeo cseteris fide praeftat.In/
terdum tamen & fideles mentes corporis labuntur illecebra:& form#
ienocimo funt tibi muiieres piurim# 6i  plaereqjno indecores puicntu
dme.Virdis autem fexus nuiio magis iubricus:q muliebn decore:ciro
capitur:& maxime fi ardor mentium ailoqunsinflimet frequentibus:
& quafi fafcibus mardefcat: fi fpem pottendihaurianafFedudifferat.
Iaciant igitur muiieres tu# uocibus fuis bamos: nec dificiles primos
congreffus fuos praebeatjfed 3i  uifufaciles 8i  didu affabiles circumer
ren t : 3i  toto fe circumfundantexercitu: atq; arte bos tradent uirosjut
concubitui non mdulgeant nifiamoris mutui fidem confortio facri/
legu comprobauenntjSiC enim poterunt coelefti protedione deftitunfi
lpfi a domino deofuofacrilegus deuiauennt.Non lgit mftus Balaam:
utpote confiiiarius fornicationis & facrilegu: ficut euidenter etiam in
apocahpfi fcriptum Iobannis euangeliftae efbdicente domino lefu ad
Angelum ecclefiaePergamubabes lllictenentesdodrinam Balaamrqui
docebatBalacb mittere fcandalum coram filiis Ifraebmanducare imo
lata 6i  formcari. Ita habes & tu tenentes dodrinam Nicolaitarum ♦

1 0 f\C c

fonuerti

^ :C0 'V

Vnius enirr

minis comm
lerafi excrdti
mend tua: fra

moneattexen

eris

wienie Reb
bcmari tea
nbus deflare
tnosdiligeu

Ar

Oi

m

Qs

ra

? J 2in aquis u
^  funt gen
V'sfilumi
N^icon
Slunon,,

ipf.j ltlf nar

Quo apparet inde manicheoru facrilegia manafte: quimifcetatqj ad/
iun?unt facnlegtum turpitudim. Ergo nec deus imuftusmec mutabi
lis eius fententia* Depradiendit enim mentem eius &  occulta cordis,
Et ideo tencauit eum quafi diuinum : non elegit quafi prcphetam T  Ec
unq; uel tantorum oraculorum gratia: &reueilationum fubhmitate
conuerti debuit:fedanimus nequiciae plenusuerba prompfmnon fide
detuht : confilns informare cupiens quod annunciabat futuram . Et
quia oracula fraudare no poterac:confilia fraudolenra fubmimftrabat,
Quibus leues popuh mdeorum tentan quidem funtfted non expugna
ti Vmus enim uiri facerdotis mfticia folutum eft omne facinorofi bo
minis confilium ; muitoq; mirabilius per unum bommem potuifte li
beran exercitum patrum a potuifte decipi* Hoc munufculum fandae
menti tuae tranfmifnquiauis me aliquid de ueterum fcriptorum inter
praetattombus pagmare, Ego autem aftumpfi epiftolas familiari fer
moneattexereredolences aliquid depatrum monbus-.quarum guftum
ft probaueris:poftac huiufmodimittere non uerecudabor.Maio enim
fenihbus uerbis defupernis rebus haluncmari tecum : qd graece dicut
E?HA 0 €Nyc(p icrtxotK fir to  Tre^uoN cf2t.o,Af)(i o^ai :
uemente Rebecca futurae ecclefix  ammo uidens miftena:malo mq ba
luncman tecum uerbis femlibusme uidear artem defifte.-q concitano
ribus deflare aliquiduam nec ftudus noftris aptummec uiribusA/ale
& nos dilige:quia ego uos dihgo,

Ambrofius.Oronciano.Salutem, Epiftola,xxxi,

Oueri te fnfinuafti mibi ledat^ccajutpo : qua ipfe fcripfi,
m Quia cum tanta diuinae fcripturae fene uel ftilo fermcms
mei collatum aduerteres bominnquantum nulli in bac ter
raanimantiurmprius omnia uel uolatihauel terreftria:ue[
quae in aquis funt produxent terra uel aqua:q homo propter quern ilia
creata funt generaretur* Eiufqj reiraaonem de me requirere quam &
Moyfes filuerit:& ego non aufim atnngere, Et forte die oracu!i inter
praes diuim confilio conticuerit: ne coeleftis difpofitioms arbitrum fe
& confiharium praeftare uideretur,Aliud eft enim loqui quod infunde
batur a dei fpiritu:aliud uoluntatem del interpraetari.Nos autem non
quafi lnterpraetes del: fed quafi ex ufu humano rationis feminaria col
ltgentesieftimamus pofte nos ex eo quod humano ufui f caeteris rebus
ipfedominusinfuderitopinariquomam decuitbominem poftremum
crean, Etemmqui conuiuium adornant ut llleeuanpehcusdiues:

g ““


oppoftcc enim di'uina diutms eonferamus: quo melius colligere pofTi
mus, Vtiqj omnia prius praeparat: tauros & fagmata occidit :  & tunc
amicos ad coenam inuitat.Prius ergo quae leuiora funtparantur: tunc
rogatur honoratior.Vnde & dominus homini ante ammalium caetero
rum pracparauit epulas : tunc lpfum quafi atmcum ad fuum uocauit
cduiuium, Et uereamicum quafi ciantatis diuinae participem & hsere
dem glonae.Demqj ipfi dicic Amice quomodo hue uenifti ad nuptias*
Praecedenna ergo mimfteria funt. Amicus qui poftremus rogatur.
Accipealiud.Quid eft mundus: nifi quidamagon plenus certaminu *
Vnde & in Apocalipfudominus ait.Vmcenti dabo corona uitae,Et Pau
lus ait.Certamen bonum certaui.Et alibi. Nemomfi qui legitime cer
tauerit coronabitur.Huius agohis mftaurator utiqj ommpotens deus
eft. Qui lgituragonem fufcipit in hoc faeculo non neomma praeparat
quae agonis funt necefteria: & tunc athletas uocat paratis premiorum
mfulis certaturosad coronam: ne moram patiatur qui uicerinfed pre
mio donatus recedat. Praemia ergo hominis terrarum frutftus funt &
coelilultima. Iiliad uitae praefenus ufum : haecad fpem uitae aeternae.
Quafi athleta igitur poftremus mgreditur in agonermerigitad coelum
oculos.Videt quia & coeleftis creatura uanitati fubiecfta eft: non fpote:
fed propter earn qui fubiecic in fpe. Videt quia omnis creatura conge
mifcttexpeftans redempnonem. Videt quia omnis maneclaborrerigit
oculos : uidet coronas luminum : lunae & fteliarum globos confide
rat.Quomam lufti qui uicerint erunt ficut ftellae in coelo. Et caftigac
corpus fuume fibi aduerfetur m certamine.Vngit oleo mifericordiae:
exercet diuma uirtutis paleftra: puluere fe obhnit ftadn : currit non
qaafi iri mcertum ictus dirigit ftacertos excutit: fed non m uacuum:
percuat aduerfanum quem non uidet quia ilium folum attendit cui
cedunt omnes.etia qui non uidentur in cuius nomine poteftates aenae
cliuerberanturjlleergo icftu liberate ChrifluspercutitJUecalceleuarj
&Chnftus l aims dirigit.Demqj d! finouidebatPauIusquoscederet:
no qfi aera tamecedebat.-qa i Chrifti praedicatioe oes fpicales neqcias
quae fibi aduerfabit cduulnerabat, No imerito ergo poftremus homo
mgrefTus eft ftadium cut parabatur corona.*ut eum praecederet coelum;
quafi fuum praemiu.^ed non folum aduerfus nequiciae fpiritahacuae
funt in coeleftibusfted eria aduerfus carnem & fagumem luefta nobis:
luefta aduerfus fatietatem: Iufta cum lpfis frugibus terrae: lutfta cum
umo: quo eriam luftus inebriatus eft : quo etiam integer ludeorum
exercitus fupplantatus eft; ludla cum feris beftiis: ludta cum uolauli

bus cceh’quibus caro fagtnata non redigitur in ferumxtemduda cum
periculis itinerum : periculis fluminum ut ait Pauius: luda cum uir
guhisarborum quibus cedebanturapoftoluuides quanta cmamma *
Terra ergo exercinum eft homimsrcoelum corona* Aut quaft amicum
i p 1  cu rgraec ederedebuer unt miniftena:autquaft atbieram coronae prae
mialopeda aliud : m omnibus rebus praeftantiora funr prmcipia 6c  ft
nis ♦ Si domum confideres potiora omnibus fundamenta &eulmina.
Si agrurmfatio &meflis:pianraao & umderma*Quam tocunda infttso
arborum.-quam frudus uonui.Ita ergo di  ccelum primo eft condirum:
nouiftimushomo cuafi quaedam codeftis in terns creatura.Nam 8i  ft
corpore cum beftus confertur ammo tamen coeleftibus anumeratur :
ftcuc enim portauimus imagmem terreniuta portamus &imagmem
cceleftis . Quomodonon cerleftis quiad imagmem di  ftmilltudinem
fadus eft deid Rede ergo in conftitunone mundi primum caelum: dt
nouiftimum caelum in quo quod ultra caelum efftdeus caeli eft.Deniq*
de eo ma<is accipttur: caelum mihi tronus . Non enim deus fupra ele
mentum fedenfed in corde homims.Vnde & do mm us ait.Vememus
ad eum &manfionem apud eum faciemus-Principiuergooperismun
dam cerium : finis homo * Cerium de mundoihomo fupra mundum .
Iliad enim mundi porno.Ifte paradift inco'a Chnfti pofteftio.Coeium
mcorruptibile putatur di  praetentihomo corrupnbihs habetur de incor
ruptionem mduit * Illius figura peritufte quaft immortalis refurgir*
Vtrunq; tamen manus dommi feceruntfecudtifcripturae audomate:
ficutemm de cerlis legimus : & opera manuurn tuarum funt coch.ira
6i  homo dicitsmanf tuae fecemtme& plafmauerut meftimiliterqucqj
.ccrli enarrant del gloriam:& ut cerium ftellarum fulget fpiendonbust
ita di  homines meritorum luminibus micant quorum opera coram pa
tre fuo lucent qui eftincerlis.Firmamentum caeli fu pern urn illud hoc
quoqj non diftitmle firmamentnm : dequo didum eft fuper hanc pe
tram aedificabo ecclefiam meam +  Illud firmamentum elementorum
hoc uirtutum.Iam illud praeftantius * Suxerunc oleum de firma petra.
Petra enim caro Chnfti qui caelum di  totum mundum redemit. Quid
ilia atexam &quafttotoftudioteurgeamq>hominedeusdmmae ftcic
confone naturae-.ficut in epiftolaPetn legimus. Vnde no imerito qda
ait.Cuius&gen?fumus.Dedit.n nobis decognaticefua:randabi!is.ft
naturaeiut q ramus illud diuinu:qd non longe eft ab uno queq? noftru*
in quo di  uiuimus di  fumus di  mouemur.Cum itaq; contuhlltt homini


quod eft gratiarum maximum: quafi canfimo & domeftico anfmanti
concelTit ea quae in hoc mundo funt omniamt nulltus indigeret cuod
efletnecelTarmrmuel ad mtarmuel ad bonam uitam. Quorum alia mi
mftraret abundanna copiarum terreftrium ad uoluntatis perfundio
nem,Alia cognitio fecretorum coeieftium quae mentem mflimarec ho
minis amore & defideno difciplinarum, Per quas ad fublime illud di
uinorum penetrahum polTimus peruenire.Vtrunqj igitur prseftantif
fimumiut &  fubiedas haberec omnes mundi opes: omnia uolatilia:
rerreftria:etiam pifces;& ufum mans tanqj rex elementorum., Ac fine
labore: fmeindigentia : ad lmicationem & fimilitudmem uenerandi
audoris abundaret ommbusiatq? m fumma degeret copia: & uias fibi
aperiret gradufq? admouerec per quos ad coeli afcendat regiam. Cuius
difialis mneris uiatorem non facile repenes ilium uirum qui lta fic
animi indudioneformatusac uoluntate ucminima fibi cum fuo cor/
pore fit familiaruas,Neq; in uliumingrediatur uitiorum contubermu
nulhs aftentantium pumicetur fermombus . Neqjinrotis fecundo/
rum temporum pofitus humiles faftidiat:moefta fugiat: fandoru lau
des excutiat atq? eleuet: neq; glorias ardore aut pecuniae praefumprae
fpeiomnem exuratcupiditatem.*cuiusanimum ncinfledatmoefticia;
non frangatiniuria:nullafollicitetfufpicio:Iibido non excitet;non ex'
pugnempafiiones corponsmoninquietet uanitatum appetentia: uolu
tatum gratia.Iam fiadiungasei uirtutes:caftimomam:fobrietatem:ac
temperantiam facile refraenare potens fit imoderatos impetus leuium
paftionuimenfuramq’ imponat deledationibus fuis & cupiditanbus ♦
Aequitate ambigua diftinguatitranquihtate mentis dubiacomponat*
Et uelut compofms omnibus corporis 81  mentis lurgits: quafi bonus
arbiter tnoffenfam ten eat extenons hominis atqj lnreriorts Concordia:
p acidans eos in femetipfo: ac fi caufa exigatmullus eum malus confi
harms reuocet metus a paffionis corona,Is plane non folum quafi ami
cus ; fed etiam quafi films aiTumetur a patre.-ut diuitias gloria & haere
duatis eius adipifcatur ♦ Memo ergo poftremus: quafi finis naturae
formatus ad lufticiam inter caetera ammantia mfh arbiter : & fi licet
exemplum arcefcereificut inter homines finis Iegis Chnfti ad mfhcia
omnx credentuEt nos tanq mmenta contemplatione domini;fic enim
propheta ait: kthkm^hct s  yCNcrjuum Trapct croi: ldeft lumentum
excimatus fum apud te, Et quae tamen comparatio cum die pereuntes
redemeritmos fmolemusulle feruos ad hbertate uocaueritjnos liberis
irrogemus captiuitatedSed quis fimilis deo proceffitfTame poftrem.^
creatura^ omnium homofpecie gratusimente fublimisiut omni efiet

'w*,

iUtn -Acf )ile
151  “%f

P*H

S^Gum

-■faoco,/
fontufaermjj
::s  'etando/

Un ^otilau

Pfxfumptae

icmorfhcia.

etcntia:uoiii.

C'rieataiw

jiusiei

, iwiUliUU)f

cuafibonus

i-concoi©

rrius coni
rr.Qtiafu®

fmis nature

ia£ jiu(fioi

0: iictnW

0S0“ tt
* pffeuntes

nosli berl !

ip

otrii^


ellet

creaturae miraculo.In quo ad Amihtudinem eterni del nous effet mat
fibihs humana fpecie anudus* Hic eft now  anirnse uigor prmcipatu
ammoe & corporis fibi quafi rector uindicans . Quern etiam A non ui
dent animaha caetera: tamen reformidant: Acutnos deum quern non
uidemus timemus:& eoplus metuimus quia non uidemus, Nam 9  ad
imaginem eius & Amihtudine Acut fcriptum eft praefumamus dicere
cum die fe fundat maieftatis fuae plenitudtne & uiaeac cmma:c,celum;
aerem: terras mareicompiedens umuerfa # penetrans per fmgula:ut
eum nihil praetereat:& nihil fit qd non conAftat in eo:atqj ex lpfo pen
deat:& l’pAus plenum At Acut lpfe ait: cerium 61  terram ego compieo
dicit dominus Jta nouct  hominis uidet omma: & non uideturhabens
An inuiAbilem fubftanciam : difciplinfs 6c  conAhis: aqfenAbus com
praehendit lacenna: penetrat oculta marls: atqj omnium diftufa terra
rum latibulautriufqj Acrutator naturae ad Amihtudinem dei ftimmi:
quem/imitatur & fequitur * Cuius imago pro exiguis portionibus in
Angulis Aguratur:eleuans qucqj fe in aerem & eius nebulofa praeter/
grediens ad coeli alta fe dmgit ftudio cognmonis & ardore fapiemiae*
Vbipaulifperftupefad'usadmirationeftellarum cceleftium & luminu
deIe<ftatusclaritateprofpiciensdeAipermundanaifta:conferensquoq’
fead hefperum atq; ardurum ; & caeteros lllos ait: crrr/crNtio- tj^cjnh
T ctcr: &uidens qpinfenfus die At error quern Arse errore quo magis
omnia obeunt mtexere;atq? oberrare uideantur: maiore fe cupiditate
attollit ad ipAim gremium partisan quo eft unigenitus dei Alius enar
rans fecreta dei;& facie ad faciem poftea reuellanda. Nunc tamen qui
bus dignatur ex parte demonftrat: atqj m emgmate Amulqj de fpiriru
& uultu fuo fplendorem lumims more torrentis eftimdit;Ut eo illumt
natus dicat,Et erat ignis flammigerans in oftibus meis: & diftolutus
fum undiq? & ferre non poftum.Et Dauid ait +  De uultu tuo ludicium
meum prodeat: hoc lgitur mentis uigore ut reuertar unde digreflus
fumiquo 8i  externa fubigit: & feparata & diftantia uidet: & uaiidiora
umbus animaha Aibicmtantam caeteris uenerarionem fui 1 ndu. 1 t: ut
certatim quaA regi obediantmoci eius obfecundent. Et cum Ant irra
tionabiha rationem agnofeant; & difciphna earn impnmanquam na
tura non tribuit,Demq? uidentes ferae eius manfuetudine: eius impe
no manAiefcunt * Saepe fufpenderunt morfus fuos reuocante fono uo
cishuanae:uidemus fnoxiocanu denteleporefmeuulnerecapu Leones
quoqjipfos A uox hominis refultauerit:praedi dimittefe.Pardosatqi or
fos icitan acreuocarnuocan uocibf equos plaufu hominu fremere: Ale
tio mol ire cur Aim.Demq; faepe fine uerberepraetereunt uerberatos Jta
uehemetius illos icitat linguae fiageiliLQuid uero de muneribjoquar*

Nutritaries uellera ut placeat homirn : arq? in fluui'o mergi'tur :'uc
mtorem augeat*Oues quoq? mehora pabda legunt: ut fuauiore fucco
ladtis foeta diftendant ubera : fubeunt partus dolons ut homim fua
muneraferant, Taun depreffo fulcis per totum diem aratro ^emunt,.
Cam eh praetcr fubeundi oneris obfequia: tondendos fe exhibent ut
arietes:quo uelut regi diuerfa animalia tributum fuum conferanr.pen
dantqj ueftigalannuum* Equus tanto fe ia<ftans equite glomeratgref
fus fuperbos; atqjad domini afcenfum dovfa finuatus henli tergafu
ftermt fediluSed ne forte adhuc moueat quod nouiftimus homo fatftus
fit: idem equus nos doceat: non ad contemptionem referendum efle
fed honoreimPortat pofteriorem fuum nec defpicmfed reformidanEt
per diuerfa eum fuo circumfert laboreruno moment© homo longinqua
obinarcuerrat diftantiajtum equis fingulanbus turn quadrigis trium
phahbus.Et quomam triumphales memorauiquadrigasmecefle ell: at
texam his currus Hehae:quibus per aera uecftus eft,Currus elefantoru:
quibus homo uidor afllftens cu lit poftremusipriores regitdic quoqj
.^ubernator nauis in pupi fedet:& totam nauem gubernat: unde puto
illud non ociofum elle in euangelio quod dominus Iefus in pupi dor
miebat, Deniqj excitatus imperauit uento &mari:& fedauit tempefta
termOHendens ideo fe nouifiimum uenifTe;quta gubernator ueniret ♦
Vnde apoftolus ait, Factus eft primus homo Adam in ammam uiuen
temmouiftimus Adam in fpiricum umificantermSed non prius quod
Ipiritale e:fed quod animale:deinde quod fpmtale* Etaddidit,Primus
homo de terra terrenusifcdus homo de coelo coeleftis + Recfte ergonouif
fimus quafi tonus fumma opens quafi caufa mundnpropter quern fa
cla omnia quafi omnium habitator elemetorum inter feras uiuit cum
pifcibus natanfuper aues uolat;Conuerfatur cum angelis terram inha
bitat &  ccelo mihtanfulcat mare:aere palcitur: cultor foil: uiator pro
fundnpifcator in fludtibusun aere aucepsun coelo hxres:Chn(h cohx
res:hsec fecundum lnduftriam, Accipeetiam quod fupra hominis fub
ftannam Mopfes in imo ambdauit man in fummo apoftoli Abachuc
fine penms uolauit. Hehas in terns uicit +  In coelo tnumphauit. Vale
fill 8i  nos dilige quia nos te diligimus*

AmbrofiusP/aietimano Impaton Mmon+S t  EpiftoIa,xxxn,

T ft fuperioris Iegationis me* fides ita approbara
e fit tibi ut ratio eius a me no quaereretur.Satis enim

claruit eo lpfo q> aliquot dies retentus fum intra

Gahas me uiolenta Maximi no recepifte neqj his ad

ft,-palatum quae ad uoluntatem eius magiYq ad pacem protenderent*
Deniq; non eomififles fecundam Ieganonem nifi primam probafles :
fed cuta re^redienti mihi decemendi fecum impofuit neceiTitatem :
ideo hac epiftola expofitionem legations meae mfinuandam putaui:
necuiufq fermouiriprius uana intexeret q reditus meus Integra &
fincere ueriraus exprefla fignaculo maifeftaret.Cum perueniftem Tre
uiros poftridie procefli ad pa!atium,Egreflus eft ad me uir gallicanus
praepofitus cubili eunucus regius,Popofciadeundi copiam,Qugefiuit
rum refcriptum haberem clementiae tuae,Refpondi habere, Retulit no
pofte me nifi m confiftorio uideri,Dixi non efle hunc morem facerdota
lermcerte efte aliqua de quibus feno deberem cum fuo pnncipe confa
buIari.Quid plurarGonfuluit eum led eadem referenda credidit: ut Ii
cuerec euam priora ex lllius arbitno deprom pta.Dixi tamen alienum
id quidem a noftro munere:fed me recepto officio non defuturumrgra
tarn mihi eftehumilitatem in tuo praefertim &quod uerum eft frater
nae pietatis negocio. Vbi fedit in confiftorio mgreflus fum:allurrexit
ut ofculum darec.Ego inter confiftorianos fteti, Orcan coeperunt alii
utafcenderem:uocareilIe,Refpondi ego.Quid ofculans eum que non
acnoueris^Si enim meagnouiflesmon hoc loco uideres . Commotus
es inquit EpifcopefNon inq iniuria:fed uerecundia cpalieno conftfto
loco , Etpnma inquit legatione mgreflus es confiftonum . Nec illud
inq mei err'oris fuit;Uocantis:non mgredientis uinum eft. Cur inquit
ingreftus es , Quia tunc ut inferior! pacem pettbammunc ut aequali.
Cuius mquit beneficio aequahs esr'Refpondi: ommpotentis del, Qui
Valentiniano regnum quod dederat fevuauit,Ad poftremum erupit di
cens, Quoniam me lufiftis : Si ille Bauto qui fibi regnum fub fpecie
pueri uenaicare uoluit, Qui etiam barbaros mihi immifit: cuafi ego
non habeam quos poflim adducere. Cum mihi tot milia barbarorum
mi!itent:& ananas a me accipiant,Quod ft ego tunc tempons quando
uenifti non eftem retentus : quis mihi obftetiflet Si uinuti meae i  Ad
haec ego lenitermon opus eft inq ut commouearis cum caufa nulla fit
commotionis: fed patienter audias quae referantur lftis. Propterea Si
ego uem: cuiaprima legatione dum mihi credis per me re deceptum
efleafterebas, Glonofum mihi Si  hoc pro falute pupilli Imperarons ♦
Quosenim eptfcopi magifq pupillos debemus cuenr’ Script u eft.n.m
dicate pupil!o:& mftificate uiduam Si  eripite imuriam accipientem.Et
alibi rndices uiduarum:& patres orphanorum.Tamc non exprobrabo
beneficiu meum. Valentmiano : ut ueru elloquar.Vbi e?o tuis legioni
bus obftiti quominus mflueresm itaham, Quibus rupibus,Quaacie t

Quibus n timer is:* An uero corpore meo claufi tibi alpesfVtinam Koc
meam eftet.Obiedione non timerem non uererer criminationes tuas,
Quibus promiftis luft te uc pact acquiefceres i  Non ne intra Gallias
iuxtaurbem Mogantiamcum comes uidoroccurntmihi: quedirexi
fti ut pacem rogaretrftn quo ergo te fefellit Valentinianus: qui pnus
pacem a te rogatus eft q poftularet, In quo fefellit Bauto: qui deuotio
nem Imperatori exhibuit fuo^An quia prmapem fuum non prodiditf
In quo ego te circumfcnpftfQui ubi primum ueni cum diceres q> Va
lentmianus ad te quaft films ad patrem uenire deberet: refpoderim no
efte aequum ut afpero K)/emis puer cum matre uidua penetraret alpes*
Sine matre autem tanto ittneri dubns rebus comitteretur.De pace no
bisiegationem comiftammon deaduentueiuspromiftionem fpondere
nos id non potuifteicertum eft quod mandatu non erat)me certe nihil
fpopondifte: adeo ut diceres expedemus quid uidor refpondi referat*
Ilium autem liquet me retento peruemfle Mediolanum negatumqj ei
quod poftulabat, De pace tantum confpirare ftudia: non de aduentu
Imperatoris: quern moueri non opporteret: praefens etiam ubi uidor
rednt,Quomodo ergoreuocaui Valentimanum i  Legati iterum mifti
ad Gallias qui eius aduentum negarent.Apud ualentia Gallorum me
reperunt mihtes utriufqj partis: qui cuftodirent luga montiu offendi
reuertens, Quos e^o tuos reuocaui exercitus i quos immifit barbaros
Bauto comes:quas de Italia reflexi aquilas^ Et quid mirum ft hoc Bau
to fecifTet tranftenanus genere: cum tu miniteris Imperio Romano
barbarorum auxiha & turmas tranflimitanas quibus comeatus prouin
ciarum tributa foluebant^Vide autem quid mterftt inter tuas minita
tiones:& Valentmiani Augufti pueri manfuetudinem. Tu flagitabas
q barbarorum ftipatusagminibus Italiae te infunderes T VaIeunianus
Hunos atqj Alanos appropinquantes Galliae per Alamarnas terras re
ft exit. Quid habet muidiae:ft Bauto barbaros cum barbat is fecit decer
nerer'Quomam dum tu militem romanu occupas:dum fusaduerftim
fe utruqj praetendit i  medio Romani Imperii ftnu Vitungi populaba
tur retias,Et ideo aduerfus Vitungum Hunos adlcitus eft.Idem tame
quia de fimrimo proterebat Alamaniam etia de uicinia mall urgebat
Gallias: coadus eft triumphos fuos deferere ;  ne tu timeres, Confer
umufq; fadum.Tu fecifti icurfari Reuas Valetmianus fuo tibi auro
pacem redemit. Afpice ilium quoqj qui tibi ab dexteram aftiftit quem
Valentinianus cum poflet fuum dolorem ulcifcnbonoraruad teredire
fecit.Tenebat eum m Alls ternsiatq? in lpfo nuncio necis fraternae frac
nauit impetus,Nec tibi uicem:& ft non parilis digmtatis:emlde tame
neceftitudinis retulit,Confer ergo te ludice utriufqj fadum * Ille tibi

fratrem cuum uiucntem remifintu illi uel mortuum redde* Quid till
reliquiasgermant abnegas:qui tibi aduerfu fe auxilta no negauit.Sed
uerens ne exuuiarum redditu renouetur militibus dolor,Hoc emm al
legas quern uiuencem deferuerunt: eum defendent peremptumfQuid
emm mortuu times-.queoccidifti cum poftesreferuarefHoftem mquit
meum peremuNon tile tuus hoftis:fed cu illius.IIle iam non fennt de
fenfionem.Tuam caufam confidera*Si quis aduerfum te bodie impe/
rium in bis pttbus ufurpandum putet: quaero utrum te hoftem dims
dicas an ilium tibifNiiifallor ufurpator bellum infertimperator ms
fuum tuetunErgo quem non debueris occidere eius reliquias negasf
Habeat Valetimanus Imperator uel fra ms exuuias pacts tuae obfides*
Ecquomodoallegabas q> eum non mandaueris occidnquem probibes
fepeiirifPoterit igitur credi q> ei non inuidens uitarmcui enam fepul
turam inuidesfSed ad me reuertar. Audio te queri:q> fe ad Theodofiu
Imperatorem potius contulerint qui funt cum Valentiniano Impera
tore,Quid igitur futurum fperabas:cum tu refugienteseosadpoenam
pofceres.-captos necaresfTbeodofius aute muneribus ditaret;donaret
honorjbusfQuos inquit occidifRefpodi ei*Valhonem,At que mrumf
Quale bel(atore,Haeccinefuit mfta caufa exim : q> Imperaton fuo fide
feruauitfNon inquit ego eum lufTi occidnRefpondi boc audiuimus cp
occidi luffus fit.Sed fi ipfe fibi uim non intu!iftet:iufTera eum deduct
Cabilunnu & lbi uiuu exun,Refpondi,Ergo propterea & ilium crednu
eft q> eum occideris.Quis autem fibi parcendurn putaret:cum ocafus
fit bellator ftrenuus:miles fidelis:comes u till s'flea rum difeefli utfe
traeftaturum diceret,Poftea cum uideret rtfe abftmere ab epifeopis cut
comumcabant ei:uel qui aliquos deuios liceca fide ad necem petebant
comotus eis t'uflit me fine mora regredi.Ego uero libenter & fi me pise
riq; infidias euafurum non crederentungreftus fum iter, Hoc folo do
lore percitus q> Hpginum Epifcopum fenem in exilium duct comperi:
cui mbil iam nifi extremus fupereftet fpiritus.Cum de eo conuemrem
comtteseius ne fine uefte : fine plumacio paterentur extruai fenem :
extrufus ipfe fum.Hsec eft expofitio legatiomsmeae* Vale Imperaton
& efto tutior aduerfus homme pacts tnuolurco bellum te^ente,Vale *

Ambrofius t Oronaano*S, EpiftoIa,xxxii ,

Iuifione egregieaduertiftt ,ppheti'ca:uel potius diui'na.Nd
d eni fua Mopfes:fed infufa & reuellata fibi fcripfit; ea praect

pue q funt de coftitutione mudnquae diuifio operatore atqj
opera dtftmxit. Na cu aliud impaflibile eftettaliud paftiois

rcccptabi!c:quod erat lmpaflibife ad deum operatore rettulmquodaut
pailibile fmeanima;fine motu propno:motum Dammam dfigura a
creacore accipiens fuo deputauit huic mundo, Que fatfum non oppor
tuic fine gubernatore & quodam patre indefenfum relmqui. Et ideo
muifibilem deum uifibihs hums mundi retftorem efte dquafi tutore
apcrtiftime defcribit.Quod ergo muifibilie fempiternum, Quod aute
uidetur tcporale, Sex ltaqj diebus fadu mundu exprimiuno quo deus
tepore indiguerit ad conftitutione eius: cui rntra momentu fuppetit
facere quae uelitJDixit.n.d facfta Tunc ;  fed quia ea quae fiunc ordinem
quaerunt:ordo autem tempus & numerum plaeruqj exigit. Illud quoq?
praecipue quoma nobis ad operandu forma daturusjnumerum dierum
feruauic & tempora . N os, n„ tern pore indigemus utahquid maturius
agamusmepraecipitemusconfiliaatqjoperanoftrame ordinem prater
mittamus*Cum,n,deum Iegimus ut fcriptura oftendit cu fapientia &
cuodam confilio & difpofitione fecifte ordine ut primo coelum faceret
quod eft pulcberrimu opportet ut eo primu oculos erigamusullo nobis
contendendu efte arbitremur:i!la fede terrems oibus praeferenda pute
mus+Sexitaq; diebus mundu creaumfepnmo die requieuitab open b?
fms,Bonus fepnmus numerus que non Pithagorico & ceterorum phi
lofophoru more tracftamus fed fcdm forma ddiuifionesgratiae fpinta
ls,Septem,n,uirtutes principals fantfti fpmtus propheta Ifayas com
plexus eft.Haec ebdomas ficut lpfa patns & filu & fpiritus fandh, Ve
nerabilis trimtasjfine tempore; fine ordme:audor numenmo fub nu
meri lege deumdajtaqj ficut ad aeternac trimratis gratia:ccelu:terra :
maria formatafticut fol luna & ftellae: ita et ad lllu feptmanu uirtutu
fpinraliu circuitum atq; orbem operations diuinae uigore praeftante
feptenarium cuodda miniftenu planeta^ creatuaduertimus: quo hie
mundus llluminatur, Quarum concurrere fertur miluiaad earum nu
merurn quas inerrabiles feruntftel!as;d’ utgraeci dicunt :crv^ct>*£io:
Sepietno quoq; inde launae nomen accepit: quod feptem in eo ftella^
fulgor irradietJn que maxime gubernatores qfiduce feruntintedere.
Defcendit baec de coelo in terras praerogatiua,Nam ut tranfeam fepti
forme capitis noftri gratia in oculis duobus:auribus & naribusbinis:
orequoqj per quod magnam fuauitatem percipimus:quanru iftud mi
raculnquod feptimo menfeinplaerifq,’ origo legitima formatur dqui
fuenr aeditusmitahs generations curricula forntur,0<ftauoat menfe
mterdifta naturah lege pariendi cermmus tempora. Ac fi forte letalis
necefiiras partus dauftra laxauerit;penculu parser generantis ,pperet
Si  pigncris: fed tamen lllefeptimanus & fi bene nafcatur: ad labores
nafcituriqui auc offtaua die regenerations fortitur miftena; ccfecrat

pet* gratiam:& ad haereditatem regm coeledis uocatur.Magna in uimi
tibus fpiritus fandi ebdomaais gratia : eadern tamen ebdomadem fo
natiogdoen confecratrin lllafcnusun ida frudus edudeoqiodauo die
foluta paradifo reddidit fpiritus gratia:quos extorres fua fecerat culpa*
Nome ogdoen ida-.qua odaua latine dicimus uetus tedamentu. Si cut
Jem ait eccel fiaftes,Da parte lliis feptem ; & lllis quidem odo.Ebdomas
ueteris teftameti ed:odaua nounquado Chridus refurrexit;& dies om
nibus nouae falutis illimtulle dies de quo ait ,ppheta * Hie dies que fe'
cic dominus exultemus & laetemur in eo : quo dies & fulgor pleneatqj
pfede circucifionis humamspedoribus mfulfit.Prcpterea &  uetus te
damentudeditpartem odause in circuncifioms iblemtare.Sed ilia ad/
hue i umbralatebat,Vemt fol iudiciae:&c6furnationepafiionis,ppriae
reuellauit fui luminis radios quos retexit omnibus:& uitae claritacem
aperuit aeternaejdi ergo funt feptem & odo de quibus & Ofce dicit:
quod eo numero conduxerit fibi:& acquifierit fidei plenitudinem. Sic
enimhabes. Etabii&conduximihiquindearnargeteisi&choroordei:
& femichoro ordei:& ne uel umi + Conducendam autem eimeretneem
dominus praeceperat in fuperioribus itaqi manifedu ed q> edduxit ea :
qui etiam mercedisquacitatem expredit, Quindecim autem argetenex
feptem &’odo condant,Ebdomadam dentaq; &  odauam fignificant*
Duoru igitur tedametoiju.plenae fidei pretiopropheta confumatione
accepitfidei.EcclefiaplenitudinemJPrimo enim tedameco Ifrael acqui
ficus edpopulus-.fecundo nationum &  gentium:fide ergo plena concu
citur meretrix:uel exgentibus copulam fui quaerensiuel exadultero m
deorum populo:qui dominum fuum &  audores uirginalis fidei dere/
Iiquerat conuentus fuos totius orbis fpacio diffundens. Quod autem
dixif.in choro &  in femichoro ordemn choro menfurae plemtudo ed:m
femichoro femiplena menfuraTlemtudo in euangelio;femipfedio m
lege:ficut legimus dicente dominomo uemlegem foluereTed implere,
Et alibi habemus dicente domino per Micheam prophetarmquia tunc
pax erit in terra Ifrael cum uenerit Affirms in terram etus:& infurrexe
rint in eum feptem padores & odo morfus hominu, Tunc enim plena
pax ed fideli populoab omnibus tetationibus&uanitatibusabfoluto:
cum mudi hums uanitatem exclufennt de cordibus nodris pax & era
tia.Pax ueteris:gratia noui tedamentuSeptem padores praecepta Iegns
funnquibus grex adhucquafi lrrationabilis in uirga Moyfi per defer
turn dudus & gubernatus ed, Odo morfus hommu mandara euange
lu &dominici onsalloquia.Corde enim crediturad mffictamtore con
fedio fit ad falutem.Bom morfus per quos uitae aeternac munus gufta
uimuspeccatorum remiffionem in Chridi corpore deuorates m ucteri

h i

teftamento amarus morfus eft mom's; propterea didum efhdeuorauit
mors pi aeualens.In nouo teliamento fuauis morfus e uitsejquae morte
abforbuit,Propterea Apoftolus ait, Deuorata eft mors m uidona fua.
Vbi eft mors uidoria tuai'Vbi eft mors aculeus tuusf Atq; ut apofto/
hcis utamur teftimonus.Vbi hominem feat deus requieuit ab omni
bus operibus fuis in die feptima: fed quia popuius ludeorum per con
tumaciam contempfit mandara dei fui; aic dommus ft introibunt in
requiem meam,Et ideoaham deus prsefiniuitdiemrdequadicit.Hodie
ii uocem meam audieritis , Duos enim dies copraehenditfcriptura ge
neraies:heri di  hodie;de quibus dicit.Imitamini fide lefu Chriftnheri
di  hodie lpfe eft & in fecula .In fupenore die promiftio eftun confeque
ri folucioifed quiahefterna die neq; Mopfes: neq; Iefus Naue populu
mduxit in requiem:hodierna die Chnftus lnduxitjcui dixit Pater.Ego
hodie genui te. Per fuam enim refurredionem Iefus populo requiem
comparauic.Requies enim in coelo non in terra eft, Requies noftra do
minus Iefus eft: qui ait; hodie mecum eris m paradifo ♦ Quidigitur
opus eft ut explorem ortus fignorum atq; obitusrquo^ad exortum du
ris maratae uomeribus findantur noualesmel ad occafum feta mefTis
recubat ?  Vna mihifteilaabundatpro omnibus:ftella fplendida di  ma
tutina: cuius ad exortum feminata eft non frugum: fed martirum fe
ges quando Rachel piorauit fihos fuos ut Iachrpmis ablutos fuis pro
Chrifto offerret infantulos : cuius ftelfe obitus non gremiorum infen
fibiltum; fed fpirantium defundorum tnumphales mampulos de tu/
mails refufcitauit,Celebretur itaq;ebdomas:eo Gf per feptem aetatum
curfus uita hominum ufq; adfenedutemtranfcurritur:ficut Hipocra
tes medicinae Magifter fcnptis explicuit fuis.Prima aetas mfantia eft,
fecunda puericia, Tercia adoiefcentia:quarta muentus, Quinta uiniis
aeias,Sexta eui maturitas.Septima fenedus,Eft ergo infans; puer;ado
Iefcens:iuuenis:uir ; ueteranusfenex,SoIon autem decern fecit  aeratum
ordines per anos feptem : ita ut prima setas infantiae ufq; ad emiflio
nem fit denttum quibus conficiat cibum ; fermonemq; diftinguat ut
poftit eftabilis uideri * Puenna quoq; ufq; ad annos pubertatis proce
dit di  gemralia teftameca+AdoIefcentia ufq; ad barbae lanugine.Iuuen
tus ufq; ad perfect ae uirtutis proceftum. Quinta aetas uirilis eft apta
copulis comugalibus per totam ebdomadem,Sexta quoq; ebdomas ui
rill deputatur aetati di  ad prudentiae proceftuni habili: di  ad agendum
ftrenuae, Septima quoq; ebdomas di  odaua ; cui maturum di  ienfum
utgentem Qi  fermonem. Item non infuauis alloquu gratia praeditum
produt* Nona ebdomas rehquiasadhuc habet aliquas uirium.-moiior
linguaac fapientia +  Decima uero ebdomas menfuram impletad qua

is qui peruenire potueritmon immature tepore carfu pulfabit mortis
ueftibula fera t Ergo hppocrates & Solonmei feptem aerates uel ebdoma
das aetatum norunt in llU's feebdomaspraeferat.Odauaautem unarn
& perpetuam aetacem inuehitjqua exire fcimus in uirum perfedum lit
agnitionedenfideiplenitudme: in qua legitime tetatis menfuraimple
tur.Eft etia in uifcenbus noftris ebdomadis explorata gratia.Feruntm*
fepte quoq; efle i nobis lteriora uifcera* Stomacu:cor:puimonem;!ien:
epar;renes duos.Septem quoq* exterioraicapunpofteriora, Ventrem : bi
nas manus & bmos pedes . Praeftantiftima haec feduii noxia doloris «
Quis autem dubitet maius efle ocflauae munus: quae totum renouauic
hommem:ut iam mbit poflit dolere .Itaqj feptima mundi aetas conciufa
efl: odaua llluxit gratia : quae fecit hommem iam non hums mundi
efleifed fupra mundum. Iam enim non uitam noftram: fed Chnftum
uiuimus.Nobisenim uiuereChriftus:& mori lucrum :apeccati eftfu/
gajtaqj iam non in came: fed in fide uiuimus Chrifti, Apoftolus dicit *
Vnde coiligimus quia conclufus eft mundi dies, Demqj nouiflima
hora uemt dommus Iefus & pro nobis mortuus eft»Et omnes in ilio
mortui fumus.-ut uiuamusdeo*Non ergo nos qui eramus uiuimusfled
umitChnftus in nobis^Abnt ergo ebdomasmemt odtaua , Abut ergo
heri: uentt hodie. Iliad hodie quod promiflum eft: quo admomri iu /
mus uocem dei audiendam & fequenda* Abut ergo lile dies teftameti
ueterismenit dies nouus;quo teftamentum confumatueft nouurmde
quo dicit,Ecce dies uemt dicitdommus: & confirmabo domui Ifrael:
& domui Iuda teftamentum nouum « Non fecundum tempos quod
feci patnbus lllorum in die qua appraehendi manus ip forum educere
illos de terra aegpptuEt qua ratione mutatu fit teftametum adiecitrquo
nia ipfi non manferunt inquit in teftamento meo:Si ego neglexi eos di
cit dominus * Adierunt facerdotes Iegisdegis tnbunaiia, Accedamus
ad facerdotem nouum ; ad fedem gratiae uifitatorem animarum r.oftra
rum:facerdotem non fecundum legem mandati carnalis creatum: fed
fecundum uircutem infaagabilem elecftum.Non enim lpfelibihono/
rem prseripuinfedelecftusa patreeftjficutipfePateraic.Tu es facerdos
maeternum fecundum ordinem Melchifedech ,Nouus ergo facerdos
uidemus quid obtulerit, Alu facerdotes pro fe ofFerebat 6c  populo fuo :
hicquia nonhabuit peccatumutpro feofterret:pro umuerfomundofe
obtulit & per fangumem fuum mtrauit in facfta. Hiceft ergo facerdos
nouus & noua hoftia : non ex lege:fed fupra legetmaduocatus mundi
lux fseculaqui dixit.Ecce uemo:& uemt* Ad quern accedamus in abun
dantia fidei radorantes & obfecrantes & fperantes in eum quern nort
uidemus ocuiis ; fed affedu tenemus: cui eftomms honor femper #

h n

TS .

7

7T

V-CVlofrt.-

>10ii/ y?

cat Jt'e

Uftf-,



‘ u e « mol,-

gloria* Vale nos diligerquia nos te dibgimus*

Atnbrofius Sabino.S* Epiftola*xxxiii*

r Ideo mifi alios non luoicii fauore dele&atusfted promifta a
te & penta a me ueritace llleftusimalo enim tuo corngatur
indicia fi quid mouet priufq forasprodeat.Vndeiam reuo

Emiftfti rmbi libellosquos tuo iudicio ,pbatiores babebo.

cadi nulla facultas fit q laudari a te quod ab alusrepraebendaturjtaqj

arbitrum te eorum quae poftulas rogaup Neqj enim legi a te mea quae
non nunq mbuo in uulgusfted in tuae calculum uenire fententiae deft

' ’j*  deraui*Non eritlongi fubfelu ifta tudicatio & mora ut dicftum eft anti
quitus: facile eft tibi de meis tudicare« Egocertebunc inuitatutuo
prodeundum putauittuum eft liquido decernere: di  fcrutater difcutere

funditmnuquenqj fallunt fua fcnpta 6i  aurem praetereunt:atqj ut fihi
etiam deformes dele-ftantjftc etiam fcriptorem mdecores fermones fui

non pro noftra debemus magis q proalienaopinione trutinare: &  dif
j cutere omnes fcrupulos maliuolentiae * Aftume igitur beniuolenti ani
| mo aurem uerfutiae: ac pertracfta omnia : fermones uellica: ft in bis
non forenfes blandiciae & fuafona uerbafted fidei ftnceritas eft & con
feftioms fobnetas notam appone ad uerbum dubupondens & fallacis
ftateraeme quid pro fe efte aduerfanus interpraetetur. Efto ut reuinca
tur ft congredi coeperit:male fe habet liber:qui ftneaftertore non defen
diturjpfe igitur pro feloquat qui procedit fine interpraete.Nofter bic
tamen non egredietur a nobis: nift a te accepent audloritatem . Itaq*
cum eum fide tua prodire iufteris comittetur ftbntamen quoniam non
in fermone eft regnum deufed in uirtute . Verbum ft oftenderit:uirtu
tern profeflionis mterrogato*Profeftio autem fidei fententia eft:quam
aduerfum Sabelianos Si  Arrianos itaa maionbus traditam tenemus
ut patrem deum:& ftlium eius unigenitum:& fpiritum fancftum uene
remur.Hanc trmitatem unius efte ftibftantiae:maieftatis:diuimtatis :
in boc nomine patris:& filu:& fpiritus fantfti baptizare uos:queadmo
dum fcriptum eft* Filium ltaqj coaeternum patri fufcepifte carnem : na
turn de fpiritu fanfto ex utrgine Maria:aequalem patri fecundum diui
nitatem in del formaadeft i omni plenitudine diuinitatis: quae in illo

quae corrigas : ne tibi uicio uertant ea quae nobis potueruntobrepere*
Nefcio quo enim modo praeter imprudentiae caliginem quae me circu

pal pant Jncautius plserunqj aliquid promicur: aliquid accipitur male
uolentius:ahquid exitambiguumitum quia alieno examinada iudicio:

habitat ut dixit apoftolus corporaliter: qui in perfona bominis forma

ferui aecepit:& fe humih'auit ufqj a d mortem,Ergo aduerfus Fottnum
hxc  nobis fementia eft ♦ Aduerfus Apolmarem autem legmma circd
fpeclio ut conficeamur ficut in dei forma nihil ei defuit dminse natu
rx 6C  plenicudims: fie in ilia forma homms nihil ei defuifte quo imper
feftus homo mdicaretunqui idea uenit ut totum hominem faluum fa
ceret.Neq; emm decebacrut qui perfectum opus in alns confumauerat:
hoc imperfeftum in fe efte pateretunfi emm aliquid ei defuit • non to
turn redemit:fefeilit lgiturqui dixitudeo feuemfte ut totum homine
faluum faceret:fed quia lmpoftibileeft mentiri deo : non fefeilit ergo
quia ita uenit ut totum redimeret & faluum facerec, Totum utiqj
fufcepitquoderathumanse perfecftioms.Noftra fententia huiufmodi
eft ut memimftnfi uerba alicui mouennno prseiudicant fidei, Etemm
fermonem dubium mens non dubia obubrac Hi  defendit a lapfu Haec
tecum prolufimus quae m libros noftrarum epiftolarum referam/i pia
cet: atqj in numerum reponam ut tuo comendentur nomine & tuts ad
nos:& noftris ad uos littens augeatur mutuus amor per donunurmut
ita legasquoiudices:&quidmouerit fcnbas ad me.Amor emm uerus
conftantia probatur. Placet lam q> fembus ufu facilius eft quotidiano
& famihari fermone epiftolas texere : 8i  fi quid de fcriptuns diuims
obuium incident artexere ♦ Valefrater 3C  ailige amantem tui: quia
plurimum te dihgo ♦



T' Jio  rrvfh ,

.tpu’r,

Ambrofius + Sabino t Salutem» Epiftola.xxxmi *

Vomatibi quoqj complacuit noftrarum ufus epiftolarum :
q mquibus quidam inter abfentes praTentium fermo eft •
pgam frequetius te in meis fcnpns: & cum loius fum alio
qui.Nunq emm minus folus fum-.q cum folus efte uideor*
Necminus ociofus:q cu ociofus.Certe proarbitno accerfo quos uolo:
arq? adiungo mihi quos magis dihgo: autquos aptiores arbitror. Ne
mo interpellatmemo interpollat»Tunc ergo te magis teneo:& de fcri
pturis cofero : & prohxiorem fimul fermone cedimus, Sola erat Maria :
dloquebatur cum angelo:fola eratcuando fuperuenit in earn fpimus
fa<ftus:& uirtus altiftimi obumbrauit eam 4 SoIa erat 8c  operata eft mun
di falutermd concepit redemptionem umuerforum.Solus erat Petrus:
& totum per orbem confecrandarum gentiu cognouit mifteria. Solus
erat Adam : 8c  non eft praeuaricatus :.quia mens eiusadhaerebat deo .
Poftq uero ei muher adiunda eft: non potuitmhaerere mandacis ccele
ftibus: & ideo feabfcondebat quando deus deambulabat m paradiio,
Et nunc deambulat inparadifo deus;quando diumas fcripturas le< o *

h m

Paradifus eft Genefis liber: in quo uirtutes pu!ulant pam'archarum *
ParadilusDeuceronomiuun quo germinantiegispraecepta.Paradifus
euagelmm: in quo arbor uitae bonos frudus faan&aeternae fpei man
dara diffundit per umuerfos populos* Audiens ltaqjdihgiteinimicos*
Audiens dimitce omnia tua & iequere me * Audiens qui tepercutit m
maxilla: praebe ei & alteram: 6i hxc  non faciens : & uix diligens eum
qui me diiigat * Non dimittens quae babeouniunam acceptam ulcifci
uolens:& fublatummihi extorquere:cum fcriptura dicat: etiam aliud
ideft plufq petitum aut ereptum eft concedendum , Video me contra
mandata del facerer&apiens oculos confcienciae deambulare mibi deu
praefentem recognofco;cupio me abdere:cupio uelare fed nudus fum
deo; apud quem nuda 6i  inte&a omnia funt, Erubefcens itaqj tegere
pudenda facinora defidero quafi membra mei corporis: fed quia deus
omnia uidenquia folns obumbratus: latebris tecftus appareo:puto me
abfcondi: cuiam corporeamidtus fum , Ipfe eft tunica pellicea cum
qua Adam de paradifo eiedtus e,Neca fngoretutusinec tutf ab obpro
bno:fed &imuriae & culpae patens. Liquet lgitur ex his: quia foil cum
fumus tunc nos offenmus deojtunc mentem ei noftram aperimus.-tuc
amictum fraudisexuimus.Soluserat Adam.-quando in paradifoconfti
tutus eft.folus erat <£ quando ad imagmem de 1  fadas  eft:fed non erat
folus quando de paradifo eiedtus eft. Solus erat dominus Iefus quido
mundum redemit.Non enirn legatusatqj nuncius: fed ipfe dominus
folus faluum fecit populum fuum, Et fi nunq folus eft ille in quo Pa
ter eft femper.Vnde & nos foil fimus ut dominus nobifcum fit* Vale
di  nos dilige quia nos te diligimus*

Ambrofius.Sabino # Salutem +  Epiftola.xxxp*

Ecfto Exameronmtrum paradifum fubtexuerim requirendu
l putafti:& quam de eo haberem fententiam fignificandum

idqj uelle te ftudiofecognofcere.Ego autem lamdudum de

eo fcripfi nundum ueteranus facerdos: fententias autem
de eo diuerfas effe plunmorum comperi, Nam Iofophus utpote Hifto
riographus locu dicit refertu arboribus uirgultifq; plurimis: irrigari
ec fiurmnequidiuiditur in quatuor fluuiosXollecfta &,n.m unu cogre
gationeaquarummon fepemtus exmamuitterra: & fraudauit lmguis
fuis;fed hodieqj in fontes prorum pit: & deducit meatus fluminu: qui
bus pignora quafi pia mater plenis lacftat ubenbus +  Ain alias:omnes
tamen congruunt in paradifo & lignum uitae radicatum :& lignum
fcienuae quae difcernat bonum & malum ; caetera quoqj ligna plena

uiVoris:pIena ui'u lficationis: fpiiratia & rationabilia.Ex quibus colligit
paraaftum ipfum non terrenum uiden poftemon in folo aliquoifed in
noftro principali quod animatur d uiuificat animae uirtuubus & infu
fione fpiritus del ♦ Deniqj Salomon in fpiritu paradifum in bormne
efTe euideter declamauit,Etquiamifteriaexpnmit uel animae & uerbi*
uel Chrifti & ecclefiaeudeo ait de uirgine amma uel ecclefia.-quam uo!e
bat uirginem caftam aftignare Chrifto,Paradifus conclufus foror mea
fponfaiparadifus codufus fonsfignatus. Paradifus grecdatine ortus
dicitur.Demq; Sufana in paradifo erat:d fic legitur latmeid Adam in
paradifoerat d fic Iegimf.Ergo no te moueat q> ain codices Iatmi ortu
habet:ahi padifu * Ibi ergo ecafta uxorabi uirgo licet uirgo excepta ha
beat clauftra & fignacula fua: fed utraaj in paradifo;Ut aduerfu seftus
cprporis d carnis flagritii refrigeret uirtutu ubraculis. Ergo padifus
in principali noftro eld filuefcens plurima^ opimonum plantarns: in
quoprincipaliter lignu uitae conftituit deusideft pietatis radicem, Ea
eft enim uitae noftrae fubftantia fi domino d deo noftro debitos cultus
deferamus.Conftituit etiam fcientiae bom & mall feminarium Homo
emm folus in caeteris ammantib? terrenishabet fcientia bom d mall*
Alia quoq; illicplantana diuerfa: quorum frudus uirtutes funt: fed
quia fcietiae cap ax homims affeduf cogmtus eft deo;qd emus ad aftu
ciam lnclinaret :q ad fumum prudentiae.-neq; emm ludicem qui fines
cercos in amma noftra conftituit: opens fui qualitas latere poteratrelt
minare uoluit aftutiade paradifoquafi prouidusaudor noftrae falutis
& uitae ftudiu:& difciplma pietatis mfundere ; ideoqj praecepit hommi
de omm ligno quod eft in paradifo guftandmde hgno autem fcientiae
bom dmalinoefte guftadtnfedquia creaturaomnispaftiomobnoxia:
ideo deledatio ficut ferpetino illapfu humams irrepfitaffecftibusjtaqj
non imerito fandus Mo^fes deledatione ferpentis figurauit fimihtu
dim, Prona eft emm in uentrem ficut ferpensjnon pedibus incedens:
aut ullis eleuata crunbusifed finuofo flexu tonus uelut corporis fui In
brica,Et terra cibus eft ficut ferpentnquomam efcam nefcit ccelefttm*
Corporalibus emm pafcitur: atqjm uanas mutatur fpecies cupiditatu
& tortuofis ftrangulatur anfradibus.Venenu ha bet in dentibus.-qbus
unufquifqj feeuifcerat luxuriofus: helluo mternecat: abliguntor pert
mit.Quatos ruperut uinajdiflbluit ebrietasrdiftendit crudiras +  Nunc
mteliigo qua caufa dommus deus infuflauit m faciem homims;ibi,n.
fenfus ommsubi fedes atqj illecebra deledatioms in oculis: naribus!
aunbus: atqj in oremt fenfus noftros aduerfus deledatione fortiores
faceret.Haec ergo nobis ficut ferpens aftutiam infudit.Non emm de/
ledano. fed labor d diuturna meditatio cum dei gratia dat perfedam

h tut

,

. t #

"jD •> £l vn*f

prudentil Tamen quia ferpentis fraudibus inuolata eft humani gene
ns haereditas: in eoaftutiam ferpentis fequatnur ut caput noftru non
prouciamus in piculaftedprae caeteris mtegru cuftodiamus. Caput at
noftru Lhriftus eft;hoc maneat mcolume:ut ferpetis uenena nobis no
poilint nocere.Bona eft.nftapienna cum haereditate s i,cum fideiquoma
eft haereditas credetibus in domino,Quod ft primus die homo qui cu
deo ioquebat in paradifo pofttusdabi ta facile potuit:ex terra creatus
uirgme quae ad uerbum del formata & creata recenu fuerat exortu: nu
du ea pariadali caeterot^qj cocreta fanguine flagttiis & dedecore pollu
ta.Nundu came noftra danata maiedicfto obnoxiae haereditatis.Quato
facihus poftea lubnca ad peccadii uia mams aduexit huano generi prae
cipuiuicu detenor tolierabdiori per uicesgeneratiois fuccefIerit,Et,n t
ft magnetuslapis tantum naturae uim habet.-ut ferrum ad fe trahat:&
tranlfundat fe in dims fpeciemmt plaerifqj experiri uolentibus cu plu
res annuios ferreos ad eum iapidem admouermt: omnes pan teneac
modo: delude ft ei anulo cut adhaderit lapis ahum admoueas anulum:
& rurfus per ordmem ftngulis fubftituas: licet in omnes penetret per
ordinem ex dip lapide uis naturae : tamen prions nexu uehementiore
conftrmgit:poftenoresremiftiore: quanto magis humam generis con
ditto atqj natura expunoreftacu in deteriorem iapfa eft.-quando nequi
tiorem aragit.Nam ft per eas fpecies minuitur natura: quae non funt
cuipae capaces: quato magis per ammos atqj artus labe polutos fceleru
uirtus eius hebetatur.Vndequia excreuerat malicia: abohta mocenna
ftierat non erat qui faceret bonitatem : non erat ufqj ad unumiuenic
dominus qui reformaret naturae gratiam imo augeret: ut ubi fupabu
dauit peccatum fuperabudaret graua.Ergo liquet dc quia auftor homi
rusdeus:& quod deus unus;non multi dmfedunus qui mundu opera
tus eft;& unum; non multos mundos ; ut dicuntphdofophi Prim urn
17itur mundu creauitideinde habitatore mundi :cui totus mundus pa
tna foret.Nam ft hodie quocuqj accefleric fapiens ubiq; ciuiseft.-ubiq;
fua mtelligitmufq feperegrinumufq hofpitem iudicat:quanto magis
die primus homo qui totms erac mundi incola : & ut greci dicunc:
KOcrJutoTroAiTHcr opus del recens cofabulatoraftiduusiciuis fancioi^co
plantatus uirtutibus praepofttusomnibus terrems ammantibus man
nts:uolatdibus:totumundu fuam pofteflione putabatiquem dominus
tuebat ut opus fuu;neqjUt bonus parens;atq; author deferebat,Deniqj
eo ufqj creatum fouit: ut abdicatum redimeret: eiiminatu reciperet:
mortuu paftioe filu fui unigeniti refufcitaret. Eft ergo hommis author
deus;& ddigit opus fuu operator bonusmec derelinquit bonus paftor:
quem etiam ftcut diues Pater famiiias cenfu propnae haereditatisrede

:unum:uei |
ut ubi fupabii
;j audorloi
m jnduoperJ
jphi Prim®
js  munduspi
flt tKtftuk
cumfomagis
?rffi

V,

inabus mart
)fln  domino

r j reaped

Usa^

onasP l{lo j !

i&tf

mit. Caueamus ergo ne Hominem l'ftum . i. noymmuli'er lUai.paftio:
fenfuum noftrorum del ecftatione ; & ipfa decepta atq; lUufa effemineci
3i  circufcnptum in leges fuas & Tententiam traHat.Fugiamus deletfa
tionem ficut ferpentem ;  multas artes Habet & maximein Homme*
Nam aiiaafantia cibi auiditate capiuntur.Homo quato plures (enfus
oculop auriumq; Habet: tanto maiora pericula* Vale 6i  nos diliae nr
facisiquia nos te diligimus ♦ ^

Ambrofius.Sifmio Salurem. Epiftola.xxxpf *

Vod filio noftro remififti meo rogatu: quia te inconfulto
q uxore acceperat pietati magis tnbuis q noftroarnori* Plus

eft enim pietatim ipfam de te impetrauifte: q cuiufce peri
tionem * Certe facerdos tunc magis impetrat cum uirtus
pr9eualet:facerdotis.n,petmo dodrina pietans eft. Impetrauit igitur
naturajmpetrauit films: eo plenius quia poftulati contemplatio tem
poralis folet efte ; uirtutis aut dmturnus Habitus: & mgis ammo^ indu
<ftio . Puicre itaqj geftum ut tepatrem recognofceresftimul quia lufta
indignatio fuit.Malo enim culpa faten ut pius iaudetur paterna mdul
gentiafted &  ip fa parernaoffenfio fumquomam uentura irt locu fihx
tuae.debuifti eligere mdicio cut fieres pater. Namqj aut natura fihos
fufcepimus: aut ele<ftione * In natura cafus eftun eledionemdicmm:
magifq; offendimus inadoptatis:q in geitahbus films.Quia genirales
filios efte degeneres ad naturam refertur: afatos uei adopaone uel
copula dedecores efte non mfi erron afcribitur.Fuit ergoqucd fuccen
feres fiho.-fed fuit etiam quod remitteresiquia fibi uxore ele^it.Accui
fifti filiam fine elecftionis periculofti bcnam duxitmbi acquifiuit gra
tiamfti errauit:recipiendo mehores facies:refutando detencres.Mam
note quidem confiho paella filio a patre traditurfted maiore obfecmi
propofito a filio ad patrem ducitur:& a uiro letfta ingreditur foceri do
mum: dum metuit & films difpliceremdiaum fuum : & nurus mint
fteriu. Illam paternae elledionis prserogatiua attolht atqj erigimftam
offenfionis Humihat metusunchnat uerecundia . Non habebit films
quod in uxorem referat quafi exors culpae: fi quid forrafte offenfum
lit quod Habet ufus * Imo am pirns elaborauit ut in utroq; fuum pof/
fit probari & in uxore judicium : &in fe obfequium . Fecifti i^itur
quod bom parentes: ut cito ignofceres: fed obfecratus * Nam anteq
rogareris non eratignofcere: fed faftum probare * Deinde dmrius
difterre ueniam : & tibi acerbum :  & tlhs inutile. Neq; enim pater/
na uifceradmtius tollerarepoftent♦ Summae deuotioms propofito.

Jt  lid .-J.tr> ccfwl ¥>

J \y~etMr/■

tvj  »efvnV

S*0 JjZ

ei

Abraam fdium fuum fecudum oraculum dei offerebat in holocaftums
6C  quafi exors nature exerebat gladiumme mora facnficiu decoloraret:
tamen ubi abfhnere a filio luftiis eftgladmm Ubenter recondit.Et qui
tmolare unigenitu fidei intentione properabanmaiore pietatis Audio
fefhnauit ouem fubrogare facnficio.Iofeph quoq; ut fratrem iumorem
teneret fimulabat lracundiam fratnbus: 3C  compofitam furti fraudem
indignatus:tamen cum aduolueretur genua eius unus ex fratnbus m
das: flerent alii: fracerno unflus SC  compailus affedu diutius tenere
no potuit fimulatione fseuentatisiremotifq? arbitris aperuit fratnbus
q germam fui effent:&ipfe effeclofephque uendidifiTentinecfememo
rem fuse effe iniunse:^ non fraternae uendttionis acerbitatem fraterne
excufare:atqj id quod poflet arguere ad altiores caufas referre:eo q ita
opporanfTet fieri procurante deo ut tranfiret in aegyptu.-qui gente fua
frugis extern se egentem pafcerenut fterilitatis tempore alendispatn 8i
filiis fubfidio foret.Quidaute de fando Dauid loquanqui degenerem
film Sc  fraternu oblitu fangume:ad uniusmuliens petitione paterms
uifcenbus mentem emolitus domo recepitflpfe die euangehcus pater
adolefcentiore film qui prodegeratomnem fubftanua a patre accept!
muendoluxurioferegredientetamen uniusfermonisinflexushumlira
te q in patrem peccaffe fe fatebatunoccurfu pio fuo fouit: fupra collu
eius cecidinprima illam {follam:anuIum:& calciamenta defern luflit:
atqj honoratu ofculo.-donatum munere.admirabili fufcepit conuiuio.
Horn te imitatorem praebuifti pietate patna:qua ita proxime ad deum
accedtmus:& ideo ego prompte filiam noftra adbortatus fummt etiam
hiemali tempore uiselaboreexciperet comodius hibernatura no folum
in hofpicio:fed etia in affedu paterno cu lam fuccefferit mdignationi
gratia: quado quide ut plene te ad fimilitudineacqj imitatione fantfo
rum referens eos accufauifti: quicopofitis medaciisaium tuu aduerfu
fdios excitandu arbitrati funt,Vale SC nos dilige;qa nos te dihgimus.

Explicit liber fextus Jncipit liber feptimus'.

Ambrofius.Conftantino ,S. Epiftola.xxxyii.

Vfcepifti munus facerdotii:& in pupe ecclefise fedens
nautm aduerfus flutfus gubernas,Tene clauu fideimc
f  te graues hums fseculi turbare non pofiint procelse.

Mare quidem magnu SC  fpaciofum: fed noli uerernqa
ipfe fuper maria fudauit ea :3c  fup flumtna praeparaun:
eam t  Itaq: non immerito inter tot mundi frseta.'Ecclefia domim tanq

\

fupra Apoftolicam xdificata pemm imobiTis maneti&inconcufTo ad/
uerfum impetus fseuientis fait perfeuerat fundamme* Alluitur undis:
non quatitur: & licet frequenter eiementa mundi hums magno liiifa
refuitent fra gore: habettamen quod iaborantes excipiat tutifTimum
portum falutis.Sed tamen fi m man fluduat curnt in flumimbus:&
uide ne in tills magis flumimbus;de quibus dicflu eft.-eleuauerunt flu
mma uocem fuam. Sunt enim flummaquse de uentre eius fluent:qui
potua Chrifto acceperit:^ de fpiritu dei fumpferit, Hsec ergo flumina
cum redundant fpiritah gratia:eleuant uocem fuam.Et eft fluuius qui
decurrit in fandos fuos iicut torrens +  Eft dflumims ipetus:quiiaetifi
catammam pacificam atqj tranquiliam,Ex hums flummis plenitudine
quicuq;acceperit:ficutIphaneseuangehfta:ficutPetrus:PauIus:eIeuac
uocem fuarmd ficutapoftoli euangelicas praedicatioms uocem ufqj in
totos fines orb is terrarum canoro difunderunt prteconio;ita & ifte in/
cipit euangelizare dominu Ieiii.Accipe ergo a Chnfto ut & tuus fonus
exeat. Mare & fcriptura diuina ; habens in fe fenfus profundosiaituu
dmem propheticorum enigmatumunquod mare plunma introierunc
flumina,Sunt ergo & fluun duices atq,> perfpicui.Sunt & fontes muei
q faliant in uita aeterna.Sunt & fermoes bomfticut faui melhsid gratae
Jentenaeiquae afos audietiu fpmtali quoad potu irriget.-d praeceptoru
moraliu fuauitate muIceant,Diuerfa igitur fcriptura^ dmma^; flueta.
Habesquod prtmu bibas;habes quod lecundu;habes quod poftremu*
Colhge aquaChrifti ilia qux iaudatdominu.Collige aqua de piuribus
locis;quam effundunt nubes propheticae, Quicuqj coiligit de monbus
aquamiatq; ad fe trahir.uel haunt e fontibus:& ipfe rorat ficut nubes*
Imple er<o gremiu mentis tuaeiut terra tua humefcat: & domefhcis lr
ngerur fontibus.Ergo q multa legit:& inceliigit impletur, Qui fueric
implerus alios rigatJdeoqj fcnpturadicit.Si impletaefuermt nubes:
piuuiam in terra effundet. Sint ergo fermones tui proflunfint puri &
dilucidiiut morali difputatione fuauitate infundas populoru aunbus;
& gratia uerboip tuo^: plebem demulceasmtuolenscuo ducts fequat*
Quod fi aliqua uei in popu!o ; uel in aliquibus cotumaciamei culpa eft :
fint fermones tui huiufmodi ut audientem ftimulent: compunganc
male confcium, Sermones enim fapientiu tanq ftimuli: ftimulauit &
dominus Iefus Saulum cum eflet perfecutcr , Quam faluraris fuent
ftimulus confideraiqui expfecurore Apoftolu fecit dicedordui u tibi e :
ut aduerfus ftimulu calces.Sunt etia fermones ficut lac quos mfundit
Paulus corinthns. Qui,n,fortiore cibum epulan noqueunt: fucco la/
dfts ingenu fui exercent infantiam,Eloquia tua plena mteiiedus fintj
Vnde & Salomon ait ?  Arma inteiledus labia fapientis, Et ahbnlabia

&

tua alh’gata fmt fenfu t cleft fulgeat fermonum tuorum mam'feftati'o t
inteliedus corrufcet: &alloquium mum : atqj tradatus: aliena non
mdigeat aHemone: fed fermo tuus uelut arnns fuis fefe ipfe tueatur:
nec ullum uerbu mum in uanum exeat : & fine fenfu prodeat.Eft enim
alhgatura quae conftringere folet ammoru uulnera: qua fi quis reiicic
ddperatam fui prodic iaiutem* Et ideo circha eos qui graui ulcere ue
xantur: utere oieo fermonis quo foueas mentis duncia. Appone ma/
iagma, Adiungealligaturam falutis praecepci: ut uagos & fluduantes
circha fidermuel erga difciphnaeobferuantiam nequaq folutoammo:
& remiilo uigore panaris penre * Admone igitur plebem domim atqj
obfecra. at abundet m openbus bonis renunciec flagitiis ; n6 accendac
flimarum mcendia*Non dicam in fabbato;fed in omni tempore: ne
comburat corpus fuum fornicatio & imundicianon fit in del feruulis:
quia immacuiato femimusdei filio, Nouerit unufquftq; fe & uas pof
fideat fuurmut fubado quodam fui corporis folo frudus expedet de/
bitos, Nec fpmas & tnbulos ei terra fua gerrmnenfed dicat & ipfe ter
ya dedit firudus fuos:atq; in hac dumofa quadam pafiionum fragilua
te mfinua uirtutum effloreit. Edoce etiam atq* mftitue ut faciantqd
bonum eft: &unufquifqj non mtermitratopus probabile.-fiue a pluri
bus uideatur.dme fmearbitro fit. Abundatmdibi locuplex teftis con
fcientia.Fugiat et mala obprobria:etia fi fecredat non pofle conuinci*
Nam & fi claufus parietibus fit:& opertus tenebrisrfine tefte:fine con
fcioihabet tamen fadi arbitru que nihil fallar.adquefada clamatoia,
Deniqj clamauit 6i  uox fanguinis feipfum : unufquifq; animu fuum
feue^ fui ludicem ultore fceleris & uindicem crimims habet ♦ Demqj
tremens Si  timensoberrabat Capn-.pricidaUs facinonsluens poenas.-uc
ei remedio fua mors fuent quae uagu exule formidato p ofa momenta
terrore mortis per mcrte exult. Nemo lgit uelfoius:uel cualteroaliqd
turpe aut improbu facit.Et fi qs folus eftifeipfupraecaeteriserubefcac
que maxi me debet uereruNec cocupifcatpluraiqa & pauca ei plunma
funt«qa pauptas & opes lnopiae & fatietatis uocabula funNecdiues e
q mdiget aliquoinec paup qui no mdiget: nec qfq uidua fpnat:circu/
fcnbat pupiliudraudet proximufuum « Vemnlli qui dolo congregata
habet fubftaua:&m fanguineaedificatcmitatej.animafulHaec e.n*
q sedificat ficut ciuitasihancciuitate no aedificat auaritiaifed deftruif„
No aedificat hbidoifed exurit atq; mcedit.Vis bene aedificare ciuitate.
Melius eft exiguu cu. dei nmore:q thefauri magnifmetimore.Diuitiae
hominis ad redemption eanimae debent proficere;nonad deftrudione*
Etthefaurus redepno eft:fi quiseo beneutat : & itei^laqueus fi quis
uu nefciat. Quid enim homini pecunia fuamifi quoddam uiaticu eftv

Multa onerhmoderata ufui.Viatores fumus uifse Bums, Multi ambu
lannfed opus eft ut quis bene tranfeat. Cum illo eft enim dormnus le
fus qui bene tranftt, Ideoqj legis: ft tranfeas per acuam tecum fum:
flumina tenon concludentmecignis exunt ueftimenta tua ft tranfeas*
Qui autem ignem alligat in corpore fuo : ignem hbidims: ignem im/
mudse cupiditatis non tranfttded exunt muoluc^ lftud animae fuse *
Preclarior eft bona exiftimatio:q pecuma.Et fuperomnes argennacer
uos bona eft gratia:fides ipfa ftbi abundat: fatis fuperqj cenfa fuo di
ues, Sapienti quoqj nihil ahenum nifi quod uirtuti incongruum:quo
cunqj accefterit fua omnia totus mundus ei pofteftio eft: quoma to to
eo quafi fuo utnur.Quid igicur circonfcribitur fraterr'Quid fraudatur
mercenarms i  Non magnainquit lucra demercedemeretricis.iJubri
ce lftius fragilitatis.Meretrix ifta no fpecialis fedpubiica eft.Non una
muher.fed uaga omnis cupiditas meretnx eft. Omnis perfidia:omms
fallacia meretnx: non ilia iolaquas corpus proftituit fuurmfed omnis
amma quse fpem fuam uendit: quae deformes quaeftus:& degenerem
ftipem quaerit.Et nos mercenarn fumus quia ad mercedem Iaboramf:
di  hums opens noftn mercedem fperamus a domino noftro & deo : ft
quis cognofcere uult q mercenarn fumus.-audi dicentem. Quantis pa
mbus mercenarn patns met abundantiego autem bic fame pereo, Et
infra.Fac me inquit ftcut unum mercenanorum tuorum, Omnes mer
cenaru : omnes operarmqui tamen frucftum expectant labon's. Confide
retq> is qui ahum mercede fraudauentdebita;&ipfe fraudabitur fua*
Foeneratum lftud offendit. Et poftea cumulatioremenfura exfoluet*
Er<o qui non uult amittere quod eft perpetuummon eripiat alii quod
temporale eft .Nemo ettarn in dolo loquatur ad proximum fuum : la
queus eft in labiis noftris . Et fepe unufquifqj fermonibus fuis non
exphcatur fed inuoluitur.Fouea alta eft os maliuoli grande innocenriae
praecipitium:fed magis maliuoientiaejnnocens dum credit facile cito
labiturifed tamen lfte elapfus refurgit • maledieus autem fuis ambus
prsecipitaturmndenunq exiliat atqj euadat.Ponderet ergo unufcuifqj
fermones fuos : non cum fraude di  dolo : ftatera fallax improbabihs
apud deummoniilam ftateram dico quae mercedem appenditaliena:&
in uilibus qde rebus caro conftat fallacia:fed ftatera uerboi^ ipfa apud
deu eft execrabilis:quae praetedit podus grauitatis fobrise.^ fubnecftit
uerfutias fraudoIetiae.Hoc maxime condenat deus:ft decipiac aliquis
,pxunu promifto^ benignitate:& fubdola imquitate defceneratu oppri
matmihil ftbi ^futurus aftutiae fuae artibus*Quid.n v pdeft bomim ft
rotius mundi capiat opes: aiam aute fua uitse aeternae defraudet ftipe
dio * Aha pus mentibus conftderanda ftatera: qua ftngulorum fa<fta

tmttnan turrm qua plasrunqj ad iudicium peccata propedunnautbene
gefta peccatis preponderate Ve mihi fi precedat flagitia:& admortis
praeiudicium laecali uergant pondere: tollerabilius fi fubfequantur.
Omnia tamen manifefta domino:& ante ludicium: nec bona poftunt
iateremec ea quae plena funt offenfionibus abfconduQuam beacus qui
radicem uiciorum refecare potuerit auariciam Js profecfto ftatera hanc
non reformidabit * Auaricia emm plaerunqj fenfus ebetat humanos
&peruerntopimonesut quaeftu pietatem putenti&pecumaquafi mer
cedem pmdentiae+Merces autem magna pietatis efh&quaeftus fobrie
tatis habere quod ufui eft fatis.Quidmun hocmondo profunt diuitia
rumjfuperfluaicu m his nulla admmenta nafcendi fintmec fpedimeta
monediJNa & fine tegumeto m hoc modo nafcimur:& fine uiatico di
fcedimfjfmehaereditate fepehmur , Pendet p fmgulos noftrof^ ftatera
merito^ atqj exiguis uel bom opisjuel degenens flagicii mometis:huc
atq? illuc faepe mclinatunSi mala uergant:heu me;fi bona praefto in ue
ma^Nemo enima peccato immunis: fed ubi propendunt bona eleuan
tur:peccataobumbrantunteguntur,Ergo die ludicinaut noftra nobis
opitulabuntur opera: aut lpfa nos in profundum tanq molari depref
fos lapide mergent ♦ Grauis eft emm utpotetalento plumbeo fufFulca
lmquitas intoilerabilis auaricia: atq; omms fuperbia.-tetra fraudolen
tia, Et ideo hortare plebem domini fperare magis in domino abudare
in diuitus fimplicitatis : in quibus ambulet fine laaueo: fine lmpedi
mento ♦ Bona etiam pun fermoms fincentas & locuplex apud deum:
etiam fi inter laqueos ambulet/Tamenquiaalu nefcit infidias:aut uin
cula inne&ere non alligatur ♦ Iilud quoqj praecipuum fi perfuadeas ut
nouernit humiliari: fciant uerum humilitatis colorem naturamnoue
nnt.Multi habent humilitatis fpeciem:fed uirtutem non habent mul
ti earn forisprsetendunt:# incus lmpugnant.Ad fucum praeferunt:ad
ueritatem abiurat:ad gratiam negant. Eft emm qui nequiter humiliat
fe ; & mtenora eius plena funt doll* Et eft qui fe mmium fubmittit a
multa humilitate* Non eft ergo humihtas nifi fine fuco ♦ fine fraude.
Ipfa eft ueraquae habet piam mentis finceritatem.Magna uirtus eius,
Demq; per inobedientiam umus hommis mors introiuit: & per obe
dientiam umus domini Iefu Chrifti: facfta eft uniuerforum redem
ptio * Sciuit hum ill an faniftus Iofeph qui cum elTet a rratnbus in fer
uitutem uenditus: uel a negociatonbus coemptus :humiliatus in
compedibus ut fcnptura dicit uirtutem humilitatis didicit infirmita
tern repudiauit ♦ Itaq; emptus in aegvpti partibus aieruo regioCoco
rum praepofiro non profapiae nobilis confcientia quafi germen ab/
ramidarum dedignatus obfequia uernacula faftidiuit degenerem

"ttdN

■ a X

v

<4toL

s

.SSfr

^S;k
^pbinne
■ mdfium;

-ntiotis
", —oliri depref
-‘^colifia
“»*  iftra fraudolci
’ -sofrinoabiidafe
uco :  Aneimpedi
' n apuddeum:
inluuMl
(i  rerfuitasiit
•• raruraranoue
ron kibcntli
m rrxfcrunwi

?c direr tod ® 1

pH

: d’pero^ e
^  >
tr}tn^ s,nfet

; • utiis m
e j B me« ?.

conditioner fed magts gnauu fe 8l  fiddem henli imperio praefeuifraltd
mcendens confilio nihil lnterefiein quo ftatu quis probabtlem fe prx
ftaret: fed  ilium efte finem bonorum in quocunqj ftatu probarentur*
1(1 udqj praecipuum ft magis mores comendarent ftatum : q flatus mo
res^Et enim quo flatus inferior : eo uirtus eminentior.Talem itaq, 4  fe
exhibebat tam fedulurmutei dominusfuus totam domum crederet*
ipli omnia-committeret,Vnde & uxor eiusoculosiniecit in eum capta
formae uenuftate, Nihil enim ad nos fi petulatibus ocuftsiautaetas ex/
petitur; aut pulcritudo,Ars defit: nullum eft crimen decorisillecebra
faceffacmofenfa eft fpecies & form x  gratiaJtaqjpercitaatq; ammi fu
rensinterpellat muene : Si  cogentelibidine mdta paflionum fhmulis:
crimen fatetur* Verum abiuratflagicium dicensmec monbus hebreo
rum conueniremec legibus . ut ahenum uiolent thorutmquibus cura
eft tuendi pudoris*Vt mtegri nuptiaru integris fotientur uirginibus:
nec ulli conuemant femme : quae legitmu ufus thori nefciat: religio
nemq; fibiellemeebrius turpis intemperantiae.Ingratus henhsmdul
gentiae cut obfequiu deberet ei grauem mferret contumelia.N unquid
erubefcebat uiiem ilium dominum tamen dicere:& feferuum faten*
Quin enam cum ambiret mulier obfecraret enam metu prodmoms
uel amons fui lacnmas funderet ad extorquendi nectflitaiem : nec mi
fericordia flexusad flagicii confenfum : nec coadfus metu: & precibus
reftititmec minis ceflit praeponens prsemns pericuiofam honeflatem :
c| turpem remunerationem caflo pudori. Iterum quoqj mulier maion
bus adorfa tentamentis cum mflexibilem aduerteret enam fecunda
uice immobilem paflione effera & impudenna uires miniflrante.Iuue
nem aggreditur uefle apprehenfa ad cubile trahens ccmplexu cfreres:
SI  pene cccperat nifi exuiftet lofeph ueflem qua tenebatur ne exueret
amictum humilitatis indumentum pudons . Sciuit igitur humiliari
cuihumiftatus eft ufqjad carcerermEt cum fuftineret caiummam ma
luit crimen falfum fubire: q uerum referre:fciuit inq humilianquia
humiliabatur pro uirtute, Humihabatur in npoeius qui fe erathumi
liaturus ufqj ad mortem : mortem autem crucis, Qui uenturus evar:
ut uttam'hanc de fomno refufcitaret & fommum efte hunc uiuendi
ufum doceret-.m quo diuerfecomutationu uicestanq ebne 8l  nihil foil
dumrmhil firrrsu: tanq dormientis fommum uidentes non uidemus:
& audiences no audimus:& manducantes no faciamur.gratulantes no
gratulamurmurretes non peruemmus Vanse fpes hominum in hoc fx
culo jcuia ea quae non funt tanq quae fint fequenda arbitrenrur Iraq?
manes & uacuae rerum fpecies tanq in fommo uenerunt: abierunt „•
afliterunt;euanuerum T Circunfufae Si  difperfae funt: tenen uidentur:

& non ten en tur,Deniqf ub i cuts audiuit dicentemfturge cm  dormis:
& de faeculi lftius fomno exurrexit :  falfa haec mtellexit ommaieui 3ila
uic & fugit fommumftugit poteftas : abntcura patrirnonuftormae ue
nuftasibonorum ftudium. Haecemm fomnia funt quibus no mouen
tur qui uigilant cordefted dormientes exagitantur +  Vadatur hunc fer
monem meum fandi um lofepbmon efte perpetuamec diuturna quae
funt bums faecuh qui ab imcio genere nobihsicefu diuessfubito igno
bills femus:&quod lpfam ferumi uilitatem acerbat: degeneris domi
ni aere empcum mancipium . Minus enim uile putatur feruire libero:
geminatur autem feruitusubi feruitur uernaculis ♦ Seruus igitur ex
genere praedaro;pauper ex patre diuiteide amcre ad odium : de gratia
ad fupphcium : rurfus de carcere ad aulam ;  de ream ad ludicium tra
dudus: neqj aduerfis fradus eft: neqj eleuatus fecundis, Aftipulat
enam momentarias efte uices rerum: etiam fandi Dauid frequenter
uanatus ftatus: qui defpedus patri: preciofusdeo tnumpho nobibs:
inuidiauilis:affcitus ad minifterium regium: eledus ad affinitatem :
poftremo faciem & ora mutatus: exul regni fugitans paricidii: nunc
fuaoffedicula dep!orabat:&mrfusahena remouebat; cociliaro basrede
nobilior q decolorato,Expertus lgtrur omnia pulcbre dixit.Bonumibi
q> bumibatus fum . Quaq boc & ad eum poffit refem : qui cum eftet
m del forma facilis indinare coelos:defcendit tamen: & formam ferui
accipiens:noftras portauit mfirmitates:qui praeuidens fandos fuos no
quaii rapinam fibi propriu bonorem aftumere: fed fubicere fe aequali
bus:& alios fibi anteferre dixit * Bonum mihi eft bumibatus fum ,
Bonum mibi eft q me fubiecnut fubieda mibi fint omma:& fit deus
omnia in omnibus.Hanc mfunde bumilitatem fingulo^: ammis:& te
lpfum formam praebe omnibus dicens, Imitatores mei eftote ficut &
ego ChriftiJDifcantbono^ ope^ diuitias quaerere &  mo^ efte locuple
tes.Pulcritudo diuitiarum non in faculisdiuitumfted in abmerispau
perum eftjn libs lnfirmis & egenis melius opes Iucent.Difcant itaq?
pecumofi non fuafted ea quae funt Chrifti quaerere:ut lilos & Chriflus
requirat:& ilbsfua largiatur.Impendit pro libs fangumem fuurmeffu
dit illis fpiritum fuumjoffert libs regnum fuum.Quid amplius daoit
qui feipfum obtulit^ Aut quid eft quod non fit daturus pater:qui pro
nobis unicum fibum morti tradidit i  Admone igitur lilos feruire do
mino in fobrietate di  gratia;& totametis fedubtate erigere oculos ad
coeleftiamihil ponere in lucromifi quod uita aeterna fit. Na lfre omnis
buiufqj ftatus faecuh aiai^ difpendiu e.Demqj oium detrimetu paftus
eftiqui uolebat Cbriftum lucraruQuod & fi mirabibter dixeritiminus
tame expreftit q acceperat; bic t n»de alienis locutus eft;Chriftus autem

Jmtrqui uultpoft me uemre abneget femetfpfu fibimt ipfeTuu Jem
mentu fmquo fiat lucrum Chrifti.Caduca h xc  omnia fine damnoffine
lucro:dlud  folum eft lucrum ubi frucftus perpetufubi seternse merces

quietis. ComenJo tibi fill ecclefiam qua; eft ad foru Cornell! quo earn
de proximo mteruifas frequenus donee ei ordinet epifeopus . Occupa
tus diebus mgruentibus quadra gefimae.dtarn Ionge non poftum excur
rere* Habes illic Iliinos de mala dodrina Arriano^ caue eo^ sizaiamo
appropmquent fidehbus:no ferpantadulterina femma + Aduertat quid
propter fuaperfidiam acciderit ; fibi quiefcat aut ueram fide fequant.
Difficile quide imbuti animi infidelitatis uenenis abolere poftunt im
pietatis fax  glutmuffi tamen in his uirus mfauftum inoleuerit +  Nec
facilebis credenduputes.Nerui jmfunt : &quidam arms fapiemise no
tern ere credere maxime m caufa fidei cuse raropfedta eft in hominibf,
Tamen fi cuts eft qui licet fufeeptae fit infimutatis & anunciantis affie
dius dpurgare habitant de fe opimone uelirpermitte,Vt fatiffecifte fe
putet: indulge ahquantulum ♦ Cuius,n,excludit fanffadho auemtur
ammus.Nam etiam mededi periti cu uident notas aegmudines ut lpfi
appelJatjmedicinam quidem non adhibentifed tamen medicmae tepus
expedfantmec deferunt lnuahdtufed leuioribus uerbis:aut quibus pof
funtpalpantdelinimetis.Neautintermifta aegritudodefperatione am'
mi grauefcat: aut crudelior medicmam refpuatieo ct>  ad matuntatem
peruemre nequeatffi mdtgefte infolens reru huiufmodi medicusadhl
beat manus.Siquidem &pomu cum imaturum exagitatur cito depit.
Et quia de agro exemplum fumpfimus : praecipe lllis inuiolata cofimi
feruare iura:paternos cuftodire terminos.-quos lex tuet . Supra frater/
nam caritatem frequenter eft uicini gratia.Illeemm faepelongeffiic m
proximo eft uitae ofs teftisiconuerfatioms arbiter deledfet eum per fi/
nitima fpacia Iaxare liberum pecus:& in herba uiridi proiecftum fecura
captare ocia * Seruos quoq; dommus lure feruitn fubditos habeat pro
moderaminecohertionisquafiammae confortes. Paterfamiliasemm
diciturmtquafi filios regatquoma &  ip fe dei feruus eft : & patrem ap/
pellat dominum cceli moderatorem poteftatum omnium ♦ Vale d’nos
dilige ut facisiquia nos te diitgimus*

Ambrofius,Sabino,Salutem. EpiftoIa,xxxyiii +

Ranfmifi petitum codice fcri'ptu apertfus atqj enodatius:
t qea fenptura eft quam duaum dirrexi: ut legendi facili
tate nullum ludicio tuoafferatur impedimentum . Nam
exemplans liber;non ad fpecieifed ad neceffitatem fcriptug

j I i

eft.Non enim diftamus' omniai&maxime nocftibtisiquibus nolumus
alns graues effe acmolefti.Tam quia sa quae dicdantur impetu quoda
promunt;&profluo curfufcmnt♦Nobisaute quibus curse eft fenilem
fermonem familiari ufu ad unguem diftmguere:& lento quoda fjgere
graduiaptius uidetur propriam manum noftram aftigere ftilo: ut non
tam deflare aliquid uideamur q abfcondere,Neqj alterum fcribentem
erubefcamus fed lpfi nobis confcu fine ulio arbitro non folu auribus
fed etia ocuhs ea ponderemus quse fcribimus.Velocior eft enim lingua
q manus dicente fcriptura. Lingua mea calamus fcribse uelociter fcri
bentis.Sed forte dicas:quia uelocitatem ad fcribentem rettulitinon te
failic tame id fignificarnquod fcribse uelociter fcribentis:celentas fo/
la poftit linguae propbeticae exciperefermones.ApoftoIus quoqjPaulus
fua fcribebat manu:ficut ipfe ait meamanu fcripfi uobis: die propter
honorificentiammos propter uerecundiam +  Tamen dum adhuc habes
de libns ludiciu mterludamus epiftolis quarum eiufmodi ufuseft: ut
difiundh locorum lnterualhsaffecftu adhsereamusun quibus inter ab/
fentes imago refulgetprsefetise:d: collocutio fenpta feperatoscopulat:
m quibus etiam cumamicomifcemusammum &  mentem ei noftram
infundimus Jam fi ut hortans aliquid 8i  de uetenbus fcriptisredoleat
in epiftolis: non folum ammi conglutinan uidentur per uerac doeftrinae
profedtum: fed etiam plemoris colloquu fpecies 6i  forma exprimi * Vt
inter quserendi & refpondendi mutuas uices affumpta concertatio in
unum conducere: & quodam uideatur amicos locare: qui tali fe lacef
funt di  compleCtuntur munere„ Quid aute maiorum noftrorum exem
pia proferam : qui epiftolis fuis fidem infuderunt populorum menu/
bus atqj ad mtegros & confertos fcripferunt populos: & praefentes fe
efte cum abfentes fenberent fignificaruntfOicente fanefto Paulo:quia
abfens erat corpore:fed prsefens fpmtu.Non folum cum fenberetfted
etiam cum mdicaret+Deniq; abfens per epiftolam condemnaband: ide
abfoluebat per epiftolam + Epiftola enim Pauli quaedam eftigieserac
ems prsefentise & forma opens.Non enim ut ahorum epiftolae graues
inquit 6i  fortes prasfentia autem corporis mfirma:& fevmocontempti
bills & Apoftoli: fed tails hums epiftola ut tails eftet forma praeceptt
quails eftet operatioms fubftantia:quia quales fumus inquit uerbo per
epiftolas abfentes tales &prsefentes fumus in opere.Imaginem pra’fen
tise fuse in epiftolis expreftit frueftum 6i  teftmomum in opere fignifica
uittVale & nos diligemt facis*

Ambrofius.Eufebio.Salutem, Epiftola, xxxpiiiu

i . ' .. ...

Auftinus uterq; cibi redditus eft: nobis utrunq? Ambrofm
f pignus refedit Jpfum habes quod prirnu in patre: Si  quod
locundiflimum eft m filio  minore: quia Si  uirtutis apicem
tenes &humtlitatis exhibes gratiam: nos quod medium
inter patre 8i  lumorem filium* Tecum fumma totius domus:&perpe/
tuan uocabult iugis fucceflio.Apud nos parca mediocricas: quae Si  de
fumo pendeat:& in pofteriore fubfiftat.TeCum lgitur requies utriufq*
noftrurmquae cum muicem nobis refunditur omnem ammi abftergit
follicitudinem.Tecum lsqut &moribus Si  openbus fuis:& fobole tali
wuenit gratfam apud dominum noftrumfTecum is qui inter mundi
hums procellas fpiritalem nutriuit columbam: quae ei frudus afferac
pacts unda ohuo mtegritaus* Tecum is qui aedificauit aram deo:que
benedixit deus Si  filios ems : dicens crefcite & multiphcamimi Cum
quo teftamentum pacts flatuit fuaemt fit ei Si filiis eius:& in progenie
aeternam +  Habes lgitur haeredem diuinae benedidionis: confortem
gratiae participem tufticiae.Sed uide quaefo ne ifte Noe nofter agricola:
bonus plantator feracis uineae cum fueritamoris Si  gratis tuae inebria
tus poculo:tanq crapulatus a uino diutmsquieti indulgeat:acfiforte
idormient:excitet eum Sem noftri defiderium, Eft& ibi  lafeth lunior
ex fratribus:qui pietatis uerenda patrem induat:que pater & dormies
uideannec unq de pedore dimittat fuo:quin femp ocuhs Si  complexu
teneanatqj euigilans incelligac quae ei fecerit films fuus mmor:qui la
tuudo latine dicitur:eo q> in labiis eius diffufa gratia fit:& m monbus:
propter quod benedixit eum dominus:quia lpfetanq bonus lam retror
fum rediens:patre texit pio caritatis uelamine: & detulit pietatl hono
rem de quo d'pateraitXaetificet deus lafeth in domibus 5em,Vnde Si
in enumeratione generationu praefertur femon fratri in benedidiotie
fubftituitur.Praeferturpropter honorem nominis: fuftituitur propter
praerogatmamfemoris3etat2s:&hononficentiam naturae debita „ Sem
autem dicitur latine momen * Et bene hie nofter Ambrofius bond no
men in cuius domibus laetetur lafeth ; quia potius eft nomen bonum
fuper multas diuitiarum copias.Sit ergo ifte benediccus:d gratia eius
fuperaurum & argentum:fit m portione ems femen Abraae fitbenedi
dio omnis in pofteritate Si  omm familia uiri iufti: fed maledidus ne
mo.-benedidi omnes.Benedidus emm Sarrae frudus.Salutant te Am
brofii’.falutatpartemius dulciOimusTalutatValentmianusparatusad
humihtatem quod hebratce Chanaam dicitur : quad puer fratns fui
cut Si  nomine fuoceftit,Et ideo taq Nembroth gemmi gigas nomims
uenator egregius fuper terram t  De quo didum eft: tan| Nembroth
gtgas uenator ante dominum , Namqjmgenio fubmfticus: mribus

I ii

<

ualidustquos ingenioaequarenonpoteftmiribusfuperatutcommaci
nas rupes geftare Tecum: & faciem thauro proprior uultu uideatur ex/
primere * Poll: babitum Te indignatus & patemum exutum uocabulo:
- nietropolicanum uirum bonomenfi fubditum : quia infantiae nefcit
blandicias:& de nutrias gremio Te iltaeTus excuflk* Vale & nos dilige:
quia nos te diligimus*

Ambirofius*Sabmo*Salutem. Epiftola.xL,

Vem Tcripfifti maledici feminatorem Termonis ueriflimus
q eft qui lam ueneni fui mercedem recepit; Tiquidem refpon
fum eft ei publice: &qd pmiatim Teruerat palam mefluit ♦
Ego autem uanum ante 6i  inuiTorem tantu habebam, At
ubi ifte fermo ad aures peruenit meas ftatim reTpondi: q> eum uirus
mfecent Apolmaris:qui non poteft audire q? dommus nofter Iefus pro
nobis Teruitute fufceperic in tftius corporis fufceptione: cum Apofto
lus clamet:q> formam ferui acceperit + Hoc mummentum * Haec fepes
eft fidei noftrae ♦ Qui banc deftruindeftruetur lpfe Ticut fcriptum eft*
Quia deftruentem Tepem : mordebit Terpens, Equidem primo Ienicer
mandaui ei.Qua ratione bonam rem maloanimo facisT Ego enim be
neficioannumero:fi quis mea legens Tcripta dicat mibi quod uideatur
moueri«Primum quia & in bis quae fcio falh poflum : multa aurem
praetereunt multa quibufdam ahter Tonant: pulcrum eft fi fieri poteft
cauere omnia* Deniqj quia non debeo molefte ferre:fi cum de Apoftoli
as & lpfis euangelicis domimcifqi uerbis plaenqj multas quaeftiones
Terant;Ti etiam in meis fcriptis reperiant de quo difputandum putenc,
Plaenqj enim ftudio indulgent fuornt lfte qui propterea orbem circui/
uit: ut quaereret quem repraebenderetmon quern Tibi lmitandum arbi/
traretur* Hie lgitur ut adroderet aliquid de meis Tcriptis.-caufam Tibi
am pi am repperinquoniam eo loci ubi dixit dominus IeTus confiteor ci
bi pater domine coeli Si  terrae diximus ideo dnftu.Vt nos intelligamus
patrem filii efte: & dominum creaturae * Quanq in pfalmo euidenter
dommum dixerit patrem films, Videruntme & mouerunt capita fua:
adiuua me domine deus meus * Etemm fecundum formam feruiiocu^
tus ; dominum uocauit quem patrem nouerat aequahs m del forma:
Teruum Tecundum carmsfubftantiam fepraedicansiferuirusenim car
nis:dominatus autem diuinitatis eft+Aduertis igitur primum protua
admirabiliprudentia ea quae ineuangelio dicuntur: ad euangelu tern/
pusreferri: quo dominf Iefus inter homines bumana fpecie conuerfa
batur»Nunc enim Tecundum hominem iam non nouimus Cbriftum

*n lc L 3(1

*h,

. Js .“"itm

lT* t >

- • t (um u Ir(ls

' U|f *WQrIcTu S p ro  I

m:u ® .Haecfepes I
icnptuitidJ, '
- -■"• pnraolenicef
Hgoenimbe
■• v'Joduiaeacu:

: rr.ulta aurrn
r ril fi fieri potti
. cur. icApoftoli

r.uius cuAits
; junJiMipiM
rrra orberacir® 1
imirinciiiniw

nrnsaufafl*

«ldusconfiteorti

l ' njsenftn^

Jr^'l

" . t ,eto"“ 9 “

T>«-

fit ita uifus &cognitus ueteribusaam tranfierunt uetera:& omnia h©
ua fada fumxOmmatamen ex deo qui nos fibi per Chriftum reconci/
hauit 4 Eramus enim mortui: &  ideo unus pro omnibus mortuus: &
unus pro omnibus feruus fadus eft.Quid dicam feruus fadus eftr’Pec
catum:obprobnum:maIedidum fadus eft.Dixit+mapoftolusiquia pro
nobis fadus eft peccatum:quia maledidum fadus efbdominus Iefus
dixit quia cum fibi fubiecerit omnia : tunc & ipfe fubiedus erit ♦ Dixit
& Petrus in nomine Iefu nazareni furge & ambuia in adibus Apofto
lorum,Dixitibiquiaglorificauitpuerum fuumlefum &nemocalurn
niatur de tempore,^ Apocalipfi autem &agnus didus eft a Iohanne*
didus eft in pfalmo uermis & non homo*Haec omnia fadus eft ut no
ftrae obtunderet mortis aculeum : noftram feruitutem tolieret: male
dida peccata obprobria deleret,Haec & alia quae confulenti cuidam Bt
multo plura a te fcripfifti relata cum fcriptura diuina habeat: quern/
admodum quifq dubitabit dicere quae pie fenpta funt: quoniam ad
glonam Chrifti fpedant non ad imminutionem t  Nam cum de domo
eiusihoc eft manna didum ftt:quia & qui minus colligit non diminum
& qui plurimum no ampliauit: num potuit ipfe uel minui uel augeri?
Quid enim in eo iminutum eft: qd noftra feruitute noftras infirmita
tes fufcepitfErat bmiliatus:erat in forma ferui: fed idem in gloria dei
patr^Erat uermis in cruce : fed idem dimittebat peccata etiam perfe
cutorum fuorum*Eratobprobrium : fed idemmaieftasdomini: ficut
fcnptum eft.Etuidebiturmateftas domini:& uidebitomms caro falu
tare dei * Quid amifit: cui minus eftfNeq? habebat quidem fpeciem*
neqi decorem-.fed habebat plenitudmem diumitatiS4 Infirmus extima
baturfted non deftiterat efte dei uirtus,. Videbatur ut homoifed fulge
bat in terris maieftas diuina & patris glona.Vnde pulchre Apoftolus
eiufdem uerbi repetitioneufus eft dicens de domino Iefu quia cum in
forma del eftec non rapmam arbitratus eft efte fe aequalem deo : fed
femetipfum exinaniuit formam ferui accipiens,Quid eft in dei forma
nifi in plenitudme diumitatis in ilia perfedionis diumae expreftione^
Ergo cum eftet in plenitudme diumitatis exinaniuit fe & accepit pie/
mtudinem naturae & perfedionis humanae , Sicut deo nihil deerat ita
nec homims confumationuut eftet perfedus in utraq,’ forma* Vnde &
Dauid dicit fpeciofus forma prae filus hommum. Concluditur Apollt
nanftamecquo fe uertat habet:fuis clauditur retibus, Ipfe enim dixe/
rat:formam ferui accepitmon feruus ledus eft.Iterum ergo interrogo*
Quid eft in forma deir’Refpondit m natura del. Sunt enim ait Apofto
lus qui non funt natura dii. Quaero quid fit formam ferui accipiens*
fine dubio perfedionem naturae & condmonis; ut dixi human*: ue

1 ill

elTetin hominum fimilicudine* Et pulcre non carm's fed Horn in um
dixit iimilitudinem : quia m came eadem * Sed quia fine peccato erat
foius: omms autem homo m peccato in fpecie hominis uidebatur.
V nde Si propheta ait,Et homo eft:Si quis cognofcit eumfHomo fecun
dum carnem • led ultra hommem fecundum diuinam operationem*
Demq; cum leprofu tangerec homo uidebat :fed ultra hoiem cu emun
daret.Et culaza^ fleret mortuusqfi ho flebat:fed fupra hominem erat:
cum mortuum lundis mberec pedibus exire, Homo uidebatur cum
penderet in cruce: fed fupra hommem cum referatis tumulis mortuos
refufcicaret, Nec fibi biandiatur uirus Apolmarisquia ita legitur: Si
fpecie iuuentus ut homo. Non emm eft homo Iefus cum alibi ipfe
Paulusde eo dicat: mediator del Si hominum homo Chnftus Iefus: fed
confirmatus efthidemm eft ulus &mons fcnpturae fic figmficare
ficut Si m euangelio iegimus,Et uidimus glonam ems: glonam quafi
unigenm a patre,Sicut ergo quafi umgemtus dicitur:8inon abnuitur
untgemtus dei films: ita ut homo dicitur 8C  perfedio fuilfe m eo
hominis non negatur,Cum eftet lgicur in forma ferui humihatus ufqj
ad mortem: erat tamen in dei gloria + Quid ei lgitur offuit feruitusf
Seruus autem fad us legitur: quia legitur fadus ex uirgine SC  creatus
in carne.Omnis emm creatura feruit dicentepropheta: quia umuerfa
fermunc tibi . Vnde 8C  deus Parer ait„ Inuem Dauid feruum meum :
in oleo fando meo unxi eum , Ipfe mUocauic me Pater meusestu :
deus falutis m ex:SC  ego primogemtum pcnam eum,Et in'alio pfalmo,
Guftodi animam meam quoniam fandus fum faluum fac feruum
tuum.Et infra in eodem pfalmo * Da poteftatem puero tuo: Si faluum
fac filmm ancillse tuse, Et alibi „ Congefii emm patris Si fill! uoces: ut
ei non argumenca humana: fed dmina refponderent oracula, Alibi
inquit Jn manus tuas comendo fpiritum meum ♦ Statuifti in loco fpa
ciofo pedes rneos: fuper omnesinimicos rneos fadus fum obprobriu,
Et in eodem pfalmo, Illuftra faciem mam fuper feruum tuum * Per
Ifayam quoqj dicit ipfe films dei ♦ Ex utero mams uocauit dominus
nomen meum:Sipofuit os meum ut gladium acutum:Si fub tegumen
to manus fuse protexit me,Pofuit me ficut fagittam eledarmSi faretra
fua texit me: Si dixit mihi, Seruus meus es Ifrael. Dicitur emm dei
films Si Ifrael ficut alibijacob puer meusslirael ailedus meus. Solus
emm ueredeum patrem non folum uidit-.fed etiam ennarrauit. Et le
quiturin te glonficabor*Et ego dixi inuacuumlaboraui:Siinnihilum
dedi uires meas.udeo mdicium meum ante dommum : Si dolor meus
ante deum meum : Si nunc fic dicit dominus qui finxitme feruum ex
utero fibi ad congregandum Iacob*Si Ifrael * Quis congregauit ,dei

5  HiC

.s,

In


1  icn, ClI >

a,U>

f tUos

4,,Ui| stnoi
' e S 1El ir;Si

t.'f iSfe

l! s' n ifica f{
— -c m eo

■

feminist
• f pnci’creatus
1  vuu uniuetfa
■ ifTjjmmeuin:
-ft RldlSfiOl:

:malio

- .m fac lam
■ 3  tua: d: faluum
; uocesmt
: o'lCUiJ.A
iruifn in locoipi
s i^r. obprobniit

.xijiidominus

0

. |

. in mM u,u

OI®'®

Z,(e

>■*

populum nifi Chnftus i  Quis glorificatus eft ante dominum: quis eft
dei uircus cui dixit Pater : magnum tibi eft uocan te puerum meum,
Ht cui dicit * Ecce pofm te m teftamentum generis met in lucem gen
nam ut fis in falutem ufqj ad extremum terrae. Dequo etiam per os
Ezecfuel locutus eft dicens.Sufcitabo fuper eos paftorem unum:  & re
get eos feruus meus Damd: 6i  ent eorum pallor 6i  ego dommus ero
tills in deum:& Damd in medio eorum principes.Damdutiqj rex lam
defundlus erat:& ideo uerus Dauid:uerus humihs: uerus manfuetus:
uerus manu fortis dei fthusiboc anuncietur nomme:qui etiam Zacha
rise prophetse Iibro ftgmficatur dicente deo patre * Ecce ego mittam
feruum meu, Onens nomen eft ei.Nunquidqma habebat uefttmenra
fordida: ideo ful^orem diuimtatis fuse fol lufticiae non habebat» Et
quidpluraian mfirmiusputamus feruitium efteqpeccatumtqmaledi
<ftum:qobprobnum q mfirmitates quas pro nobis fufcepitmc a nobis
auerterenturfFatftus eft emm haec omnia :  ut umuerfa uacuaret. Sed
haec ideo non recipiunt:quod feruus obprobnurmpeccaturmmalediclu
facftus fitrquia uerbum 6i  carnem unius afferunt efte fubftantiae & di
cunt. Ergo qui nos redemit feruus dnftus eft:&peccarum debuit diets
nec aduertuntq? hsec  Chrifti gloria fit:  quia fermtutem fufeepit m
corpore fuo utftbertarem omnibus redderet. Peccata noftra porrautt:
ut mundi peccatum colleret: feruus peccatum malediftum fadtus eft:
ut tu peccati feruus efte defifteresue diuinae fentetiae maiedidto abfol
ueret* Ille ergo maledicftum fufeepit mum „ Maleduftus emm omnis
qui pendet in lignum* Ille malediClum in cruce faeftus eft : ut tu bene
didlusanimae fis in dei regno* Ille dehoneftatus 6i  depreciatus eft: nec
aliquia extimatus ♦ Iile dicebat m uacuum laboram per quem meruit
Paulusdiceremon in uacuum laboraunut bom opens frudtum & euan
gehcae praedicationis glonam fuis conferret feruulis: per quam uni
uerfi farcina labons abfolueretur ♦ His igitur audttis derelidhiseft m
dimidium dierum fuorum perdixrqui clamauit ut congregaret quae
non pepertt di  oppreftus eft uoce domini Iefu,Deniqj adornat fugam.
Vale &  nos diligerquia nos te diligimus ♦

Ambrofms Ireneo.Salutem* Epiftola.xLi.

I iiii

Lamauit perdixicongregauit quae non peperit. Licet emm
mihi de fuperions fine epiftolae fequentis mutuari exor
c dmm , Celebemma quaeftio & ideo tit poftimus earn abfol
uere: quid de natura auis lftius habeat hiftoria confidere
m us,Nam & hoc conftderare non mediocns prudentiae eft.
Siquidem & Salomon naturam cognouitanimalium: 6i  locutus eft de
pecoribus & uolatilibus:& de reptilibus: & de pifcibus.Dicitur itaqj
auis lfta plena efte doll: fraudis : fallaciae: quae decipiendi uenatons
uias calleat:atq; artes nouerit: ut eum a pullis auertat fuis: omniaqj
tentamenta uerfutiae non praetermitrere: quo poftit uenantem abdu
cere a mdo & cubtlibus fuis.Certe ft mftftere auemt; tam diu liludit:
q dm foboli fugiendi ftgnurn tribuat& poteftatem, Quam ubieua
ftfte fenfent;tunc fe & ipfa fubtrahit ddubrica arte deceptum inftdia
tem rehnquit , Fertur etiam promifcue efte permixtionis utinfcemi
nas cum fummo certamme mares irruant: 6i  uaga calefcant hbidme.
Vnde impurum 6i  maliuoium & fraudolentum animal aduerfario &
circunfcnptori generis humani failaciftimo : quae & lmpuntatis au
cfonconferendum putatur. Clamauit ergoperdix-quia apdendono
men accepit fathanas : ille qui latme contranus dicitur ♦ Clamauit in
Eua primum.Gamauitin Cayn, Clamauit in Pharao.Dathan.Abiron.
Chore, Clamauit mludeis^quandopetierant ftbi fieri deoscum Moy
fes legem acciperet. Clamauit iterum quando defaluatore dixerunt
crucifigatur: fanguis eius fuper nos & fuper ftlios noftros, Clamauit
quando regem ftbi fieri poftulauerunt: ut recederent a domino deo
rege,Clamauit inomni uano & perfido:his uocabulis congregauit ftbi
populos quos non creauerat.Deusemm hominem ad imaginem fuam
fecit. Diabolus ftbi hominem uocis fuae fraude fociauerat ♦ Congrega
uit ftbi nacionum populos faciens diuitias non cum mdicio. Vnde in
prouerbio eft de Diuite auaro quia perdix ifte congregat diumasnon
cum ludicio +  At uero meuslefus quaft ludex bonus cu ludicio omnia
agiticui uemt ftcut fcriptum eft dicens. Ego loquor mfticiam &  ludi
cium falutis . Ea igiturgratiadepraedatus eftperdicem ilium diabo’u:
abftulitei male congregatas diuitiasmultitudinisrreuocauitab errore
animas gentium mentefq; nationu deuiantium. Et quia diaboh uoce
deceptos fciebat: & ipfeuincula nexufqj ueteris erroris foluent. Cla
mauit primu in Abebcui clamauit uox fanguims*Clamauit in Moyle

cui dixit :  cuid damas ad me i  Clamauit in lefu naue. Clamauit iti
Datud:quiait,Ciamauiad tefalua me,Clamauit i omnibus prophetis *
Vnde &ad I fay am dicit.Gama£;& die ait: .quid clamabo* Qamauit in
Salomone conuocans eum altifiima prsedicatione fapientiam, Venice
&  edite de meis panibus: SC  bibire uinum qd mifcai uobis.Clamauic
etiam in corpore fuo: ficut fcarabeus in ligno * Qamauit ut infidiato
tern falleret Sc  circunuemret dicens* Deus deus meus quare me dereli
ouifti. Qamauit ut defpoharetrefpondens lattom. Amen amen dico
tibubodie mecum ens in paradifo +  Itaqjubi damauit lefus continuo
perdix die a congregans in dimidio dierum fuoru derelidtus eftfVnde
6t  quidam nature perdicis etiam lftudaptandum putarunt: eo q> ahe
na dirripiat oua: 6c foueat fuo corpore;atqj hac fua fraude partus ahe
nos ftudeat acquirere.Sed quod aiunt cornicis ocuium :  Habent enim
Sc  uolatiha fuas artesfVbi iftud aduerterincui aut fingula oua dirrepra
aut cubile fuerit muafum : aut fohcitata foboles erroris fimditudine
fpecie fimulatione decepta Sc  fi mfirmior uiribus mduit fe atqj armat
uerfuna: SC  cum labor omnis impenfus nutrimentorum educancem
exhauferit: atqj adolefcere puli coeperint tunc uocem emittit QC  quada
pietatis tuba proiem aduocat: quae naturah quoda auditu excita agno
fcitparentem SC  fimuiantem deferit ♦ Ita cum uult congregarequse
non peperinamittitquos nutnendos putauit + Non fuperfluo igitur SC
lefus damauit: 8C  quia totius mundi populus uoce perdicis blanditus;
arte fpecie deceptusab Audore propno deuiauerat iubricas artes fe
cutusmen parentis uoce reuocatus fallacem rehnqueret: atqj in dimt
dio dierum eius fraudolentum defereremdefl ante fmem bums fsecult
cuinos enpuit dommus lefus SC  ad uitam aeternam uocauit, Itaqj
nunc mortui mundo +  Viutmus deo +  Cum igitur perdix ifte penitus a
faihs fdus derehdus fuerit tunc ent ftultus die quern elegit deus Si
fapientem confundit: quomarn quae ftulta funt mundi elegit deus ♦
Ideoqj fi qs uidetur fapiens efTe in hoc faeculo:ftultus fiat utfitfapies*
Vale fill SC  nos dilige ut facts quoniam nos te ddigtmus +

Ambrofius Smcio t Salutem* Epiftola.xLii

V

RnTco amico oequeo meo dedifti aduenienti litteras. Ego
p quoq? reuertenti redidi quas di  pro officio di  pro amore de/
bui * Vtrunqj igitur noftrum fuo officio remuneratus eft:
quod & mihi tuas 8i  meas tibi reftituit 4  Ideo eius officii
precium incrementa debec adipifci gratix* Vale di  nos fracer dihge;
quia nos te diligimus.

Ambrofius Attico.Salutem* Epiftola,xLni •

Rifco meo dedifti litteras. PriTcus meus mihi reddidit: Si
p ego Prifco,Tu Priicum ut foies dilige 8i  plus etiam q foies

cp eos aut eo: quia di  lpfe Prifcum meum facio * Plurimi
enim eft erga eum Prilcus: hie nofter amor: quia puericia
iam inde nobifcum setate accreuit fimul + Sed eum multo poft uidi tem
pore : di  uere mihi non folum nomine fed etiam tanti interuallo tem
porisPnfcus aduenerit. Vale& amantes tui dilige: quia nos tedili
gimus.

Ambrofius Felici,Epifcopo.SaIutem t  Epiftola.xLiiii,

Ififtimihi tubera &quidem mire magnitudinisrut ftupori
m forent: eatarn grandianolui in ftnu utaiuntabfcondere:
fed aiiis quoqj demonftrare maluiJtaq; partem dirrexiami
cis: partem mihi referuaui, Suaue munusmon tamen ita
praepotensutcompnmeretquerelam meamiureexcitatam: q> nos tarn
diu amantes tui nequaq reuifas ♦ Et caue pofthacme maiora muemas
doloris tubera,Nam hums nomimsdiuerfa ratiomt enim grata in mu
nerenta in corpore atqj in affecftu molefta funt. De te impetra quo mi
nus te abeffe doleam * Nam caufa cdmotioms measdefidenum eft tur,
Effice fi potes ut minus gratusfis.Rem expofui.-caufam probaumntor
quenda eft a me tanta ilia non manipulans fententia.Metuifli certe fed
uide q mouear ut delecftet locari.Poftea tamen ne excufaueris.Et enim
quis tua haec uecftigalis mihi fit excufatio: male de te ludicat nec ne
melius aut tuam abfentiam munenbus compenfandam : aut me mu
nenbus redimendum putes +  Vale di  nos amantes tui culige quia nos
te diligimus.



*to

%



tr lt


19 P“enci a

;'Q c Hem

**

c *“ ai '°s teiii

iiuusatlbpoii
urn abfcondere:
irtem dirraumi
'•:non amtnitj
mm: awn
ruorainuenus
n m^raoinmii -

i multi
fr. pfobuw nW
; aflM

ljUf n jfienw

^. jut ntf ^ |

. ,-(Cllli n0S :

ylJy k

Ambrofius Romulo,Salutem „ Epiftola.xLv;

Vm fis in agro miror qua ratione de me quaerendu putaue
c ns. Cur dixerit deus: ponam coelum aereum : Qi  terram fer

ream , Nam fpecies ipfa agn & praffens fertilitas docere
nos poteft: quanta clcementia fit aens 3i  cceh mdulgentia?
quando dignatur deus ubercatem dare: quado autem fterilitas quern/
admodum claufa omnia fpiffus aer; &in rigoreaeris folidatusputet t
Vnde alibi habes:quia in diebus Eli* claufum eft coelum annis tribus
& menfibus fex.Significatur igitur claufum coelum aereum efte ufum
fui terns negare,Terra quoaj ferrea eft cum prouentus abnuit;& lacfta
fibi lemma tanq boftili duricia gemtali excludit aruo:quae gremio folet
biandematris fouere , Quando enim ferrum frudificat: quando aer
imbres relaxat;his igitur miferandam fa mem mmatur impiis: ut qut
pietatem filiorum communium domino 8i  parn exhibere nefciunt,Ca
reant nutnmento paternae indulgentiae.Su lilts cesium aereum concre
to aere & fohdato m mecaihrigorem ; fit llhs terra ferrea partus fuos
nelciens.-ut quod plaerunq’ impia habeat difcordias ferens:rapto emra
utuntur qui uictu indi^entiuc aliems difpendns fame fuam alleuent*
lam ft dtoffenfam inhabitantium huiufmodi fitucdiutna comotione
his mferantur pr*ha:uere terra eft ferrea : taeloru fegetibus inhorres:
ut fuis nuda frudibus foecunda ad poenam fterills ad alimomam ,
Vbt autem abundantiam ecce ego pluo uobis panes dicit dommus *
Vale & nos diligerquia nos te diligimus,

Ambrofius Ticiano,Salutem, Epiftola.xLpi,

Enit tibi innocens uicftoriatut fine uotiamantadine pom
u ns uidori*ffecuritate ♦ Rufinus enim ex magiftro officio
rum fatftus eft in confulatu prsefedus prseiorio: ac per hoc
plus pofte coepit: fed tibi lam nihil obelle , Eft: enim aha
rum praefeftus partiu-.qua gaudeo: uel llli ut amico quia honore au<ft?
inuidia leuatus eft:: uel tibi ut filio:quia iiberams es ab eo quern tibi
grauiorem ludice arbitrabare ;ut finegocio difimueriscum tuanepte
pietatis tu* fit no formidinis.Ideoc^prompnor efto decifiom cuius &
fpes potior & frueftus e fpes:qa Pater neptis tuae qd de tills fentias fibi
piunmu bladiebat :ia qd de eo fpet no habet,Iile,n,a!ia curat praeterita
neghgitjud cu illud qd tunc gerebat depofuit officiu t  Ifte'negocu far

meritum non fententiVpatronumconriJerat,Ecfrudas ioeundioreft

uc tibi referatur decifionis gratia qui potueris lam fpernere & no fpre
uens pietatem fpeftans neceftitudims non ftimulum offenTionts,Vale
& nos dilige : quia nos te ut parentes diligimus*

Ambrofius Siricio t Salutem* EpiftoIa t xLpii.

Ratum eft mihi cum litteras accipio tuas. At cum de cofer
g uitio noftro aliquas dirigis in fratrem noftrum & compre
Tbiterum Snrum tuis esproTecutus Iitteris geminatur laeti
tia.Sed utinam frudusfuiftetiftediuturmor,Nam ftatim
ut uenitreeurrendum putauitiquod quidem addefidenum meum plu
nmu minuit ad Tui gratiam multum addidit.Nam ego diligo eos uet
prefbiteros uel diaconos qui cum ahquo proceflerint nequaq fe patiun
tur a fuo diutms abefte munere . Dicit emm propheta: non Iaboraui
fequens poft te + Quis autem poteft laborare fequens Iefum^Cum lpfe
dicat*Vemte admeomnesqui laboratis &oneratieftis:& ego uos reft
ciam, Sequamur ergo lefum Temper nec definamus * Quod fi Temper
fequamur nunq deficimus,Dat emm uires Tequentibus Te . Itaq; quo
propior uirtuti fuensieo fortior ens, Plaminq; cum Tequimur dicitur
nobis ab aduerfams ubi eft uerbum domimVVeniacSed nos non Tati
gemur Tequendomon aduertamur fubdol# interrogatioms lmpedime
to.Dicebatur Hoc prophet# cum mitteretur in carcerem : cum demer
geretur in uoragmem lutT * Vbi eft uerbum dommir'uemat* Sed tile
multo magis Tecutus eft: & ideo ad brauium peruenitndeo accepit co
ronatmquia nonlaborauit qui fequebatur Iefurm Non eft emm labor
in Iacobmec dolor uidebitur in ITrael»Vale & nos dilige: quia &  nos
amantem noftri & parentem dihgimus *

Ambrofius Foegadio & DelTmo EpiTcopis5alutem,
Epiftola.xLpm ♦

Olibius filius nofter cu de affricanis regreftus partibus in
p quibus proconTularem turifditionem egregie repraefenta
uitiahquantulos nobiTcum exegiftet diesifumma gratia fe
meis uifcenbus infudit, Deinde cum abire hinc & demea
re ueliet: popoTcit ut utnqj ueftrum Tcnberem: promift
futurum,Itaq; dnftaui epiftolam : & urriufq? conTcnptam nomine de
di.Poftulauitaltera : dixi adutruq? ueftrum datarmmoreufuqjnoftroj
eo facfta mens ueftra no epiftolaru numeroifed cdtundhone nommu

deleftaretur. Nec perpeti pofTet ut fieret uocabulorum feparatto quo
rum affeftus conueniret. Ideoqj praefcriptum noftro muneri ut utere
mur caritatis compendio ♦ Quid plura:exegit alteram:dedi:ut neq? lili
negarem quod pofcerennecmihi immutarem quod in ufum uenerat*
Ita 6i  ille habet quod umqj reddat; quia id folum praetenditme cum
alteri reddidiflet: alter uacuus foret;& ego uobis mdimfse gratiae mu
nus fine ullo dependam offenfionis periculo : 8t  diuifioms fcrupulo*
cum prsefertim euam hxc  forma fcnptionis apoftolicae fit:ut & unus
ad plures:& Paulus ad galathas ; & duo ad unum poflint fcnbere ficuc
e fcriptum* Paulus uinftus Iefu Chnfti &Thimotheus fratri Filemoi
falutem uobis dico , Diligite nos & orate pro nobis: quia ego uos di
hgo,

Ambrofius,Romulo*SaIutem, Epiftola,xLpun,

Piftolarumgenuspropterearepertumt quidam nobis cum
e abfentibus fermo fir.in dubium non uenit.Sed fit hoc ufu

exemploqj pulcrius : fi inter parentem ac filios crebra: &

l'ocunda alloquiacedantur : ut uere inter lundos corpore
qusedam imago referatur prsefentiae^His emm adolefcitofFicusamor;
ficut tuis ad metautmeis ad te augetur httens*Sed hoc multo locuple
tius proximis tuae diledtiois experin coepi affatibus: quibus me confu
Iendum putaftuquid fibi uellet quod Aaron aurum detraxent populo
pofcenti fibi fieri deos:& quod eo auro figuratum fit uituli caput:uel
quod Mopfes tarn dure indignatus fit ut luberet proximum quenqj
mfurgere gladns mnecem proximi fui,Magnum eft emm nullum pati
abfentibus damnumurrepere non folum fuauitatis: fed enam confo
lationis & liberahs fcientiae^Quid igitur de eo fentiarmquomam expo
fcis:Conferendi magifq exponendi Audio loquor,Cum Mopfes in mon
te fina legem acci'peret Populus eratcum Aaron facerdote.Et quamuis
frequenter ad culpam Iubricus: tamen q diu lex dabatur: facrilegio er
rafte non proditur, Verum ubi diuinum conticuit oraculum : peccacum
irrepfit ut peterent fieri fibi deos*Coa<ftus Aarompetit anulos eorum :
& in aures mulierum quae tradita in lgnem mifit: &’ conflatum eft uf
tub caput* Neqj excufare tantu facerdote poftumusmeq; condemnare
audemusmo imprudens tamen qui anulos ludets & in aures abftuht *.
Etenim qui facrilegium moliebantur nec fidei fignaculum habere po
terant: nec ornamenta aurium, Deniqj & patriarcha Iacob abfcondic
in aures cum fimulacns gentiu quado in ficcimis abfconditmt nullus
audiret fupftitio'es gentiliu t Pulcre at dixipdepomte anulos & in aures

aureas:quae funt in aures mulierum ueftrarum.Non quo uirorum m
aures relinqueret: fed quod uiros non habere mamfeftaret t  Congrue
quoqj in aures auferuntur mulieribusme iterum Euauocem ferpencis
aud*ret, Et ideo quia facrilegium audierant cdflatis earum in aunbus
conflata eft imago facrilegn* Qui entm male audit conflare facrilegiu
folet.Cur aute caput uttuii exiermfequentia docenfcquia figmficabat
futurum quod Ieroboam pofteriore tempore hoc genus facnleguindu
ceret: ut populus aebreoru adoraret uitulas aureasifiue q> omnis perfi
dia fimihs imanitatis atqj lnfipietiae beftialis fitscuius rei mdignitate
percitus fregit tabulas Moyfes:& cdmmuit uituli caput:atqj in pulue
rem redeginut omnia impietatis aboleretueftigia ♦ Fradlse funt enim
primas tabulserutreparentur fecundasiqbus p euangelupraedicatione
perfidia cdmmuta euanuit»Si Moyfes tifum ilium difiipauit aegyptiu
& akimdmem extollente fe compreftit aeterne legis audontate t Vnde
&Dauid ait,Et cofringet dominus cedroshbann&cdminueteas tanc[
ti it alum hbani, Itaq; abforbuit populus omnis perfidia ac fuperbia:
ne eu abforberet impietas 61  arrogantia* Melius eft enim ut unufqfqj
prseualeat carni 6i  uitns eius : ne dicatur deeo : quia deuorauit eum
mors praeualens.Sed dicatur magisideuoraraeft mors in uuftoria fuaj
ubi eft morsaculeus tuusf Et de dominodidium , De torrente in uia
bibit:quia ccetum accepit ut abforberet uniuerforu tentationes.Quid
auteoccidi fecita proximis proximosjfihos a parentibus: a fratnbus
fratresl’Praeceptum euidensiquia praeferenda eft religio neceflitudini:
pietas propinquitati.Ea eft enim uera pietasiquae praepomt diuina hu
mams:perpetua temporalibus + Vnde & ipfe Moyfes ad fihos leui dixit*
Qui paratus eft a domino ueniat ad me & dixit lilts ♦ Haec dicit domi
nus deus Ifrael, Imponite unufquifqj gladium fum in femore fuo:&
pertranfitemtcontemplatione atqjatnore reuerentiae diuinae penme
retur omnis aftedus neceflitudims* Etoccifa quidem fcnbuntur tria
milia hominummec numeri inUidia mouemurrquia melius eft pauco
rum fupplicio uniuerfos exui: q in omnes uindicaruNe uero aliquid
durum uideturpro uindnftainiuriaecoeleftis.Deniqj fandhora caeteris
ad hoc munus eliguntur mimfteria Leuitarurmquorum portio deus.
Nefcmnt enim fuisparcere:qui nihil fuumnorunt: quoniam fandhs
omnia deus eft,Eft etiam ille Leuita uerus ultor & umdexqui carnem
mterimit ut feruet fpiritum ♦ Qualls erat ille qui ait. Caftigo corpus
meum & in feruitutem redigo ♦ Quid autem tarn proximum q caro
ammae: quid tam proximum q funt pafliones corporis: eas in fe
Leuita bonus mterimit fpintali gladio qui eft uerbum del bis acu/
turn & ualidum * Eft Qi  gladius fpmtus: qui pertranfit ammam

... . .... 7Z.

ficut ad Mariam dictum eft, Tuam ipftus amma pertranftbit gladiusi
ut reuellentur multorum cordium cogitationes, Nonne caro animae
fraterno quodam copulatur conforno^Non ne eciam mentt noftrae af
finis Si  propmquus fermo eft »  Cum igitur comprimimus fermonem
nemululoquii peccatum lnfidamus, Ius germamtatis abrumpimus:

&fraternae umculum propinquiratisdifibluimus: irrationabilequaqj
fuum anima tanq cognatum rationabili uigore diffociac.Sic ergo Mop
fes docuit populum infurgere in proximos fuos per quos fide reuoca
rerur uirtus impediretur in nobis quicquid a uirtute deuium foret:
confufum erroribus: uitiis lnnexum, Hac mftitutione Populi meruit
ucnonfolum delimret lndignationem diuinarmarqj offenfamauerte/
retmerum etiam conciliaret granam,Pro captu itaqj noftro quid fenti
remus quomam confuluifti expreftimus. Ipfe ft quid melius habes no
bifcu parncipafoiut ex ce: Si  ex nobis difcamus quid potms elligendu
Si  fecuendu fit,Vale:& ut films nos dihge.-quonia Si  nos te dihgimus*

Ambroftus.Seuero.Epifcopo.Salute, EpiftolaX.

X ultimo Perftdis prcfedus  ftnu Jacob frater &  ccmpref/
e bpter nofter: campamae ftbi ad requiefcendum httora : Si
ueftras elegit amcenitates: aduertis qmbus i locis quaft ad
bums mundi uacuum ternpeftanbus fuppetere ftbi pofte
praefumpferit fecuntatem: ubi poft diuturnos labores reliquum uitae
exigat, Remora emm ueftri ora httons non folum a periculisded etia
ab omm ftrepitu tranquilitatem mfudit fenftbus: Si  traducitanimos
a ternbilibus & faeuis curarum aeftibusadhoneftam quietemmtiliud
ccmune omnium fpetia'iter uobis uideatur cbngruere Si  conuemre *

Quod ait Dauid de fanda Ecclefta, Ipfe fuper Maria fundauic earn :8i
fuper ftumma praeparauit earn* Et emm liber animus a barbarorum
incurftbusi&praeliorum acerbicatibusmacatorarionibusunferuit deo
curac ea quae funt domini: fouec ea quae funt pacts Si  tranquiktatis,

Nosaut obiedi barbaricis motibus & belief procellann medio uerfa
muroium moleftia^ freto;& pro bis labonbus & piculis grauiora col
legimus futurae uitae picula, Vndede nobis propheticu lilud cc'cinere
uidet pro labonbus uidit tabernacula Ethiopu , Et.n.in iftius mundi
tenebnsqbusobumbraturuenras futurae pfedionis: cu ad annum
terciu 8i  quinquageftmu lam perduxerim in hoc corpore fttusin quo
tam graues tamdudum fuftinemus gemitus; quo non in tabernacuhs
Ethiopu tendimus:& habitamus cu habitantibus madia:qui pp tene
broft opens confcientia diiudicari etia ab homine mortali reforrmdat

Spiritalis.n.diiudicat omnia: tpfe aatem a nemine difudicatur, Vale
frater 8i  nos dilige ut facisiquia nos te dihgimus ♦

Ambroftus Studio,Salutem 4  EpiftolaXi,

Ecognofco purse affetftum mentis:# fideiftudfumi& domi
r  m noftn Iefu Chrifti tim ore de quo etiam ego uereor refpo

fum referre:coftricftus altero:qd eft comiftu uobis propter

cuftodiam legum:altero aute propter mifericordii Si  gratia
mfi de hoc Apoftohca haberes au&oritate: quia non fine caufa gladiu
portat qui iudicat,Dei,n,uindex eft in eos qui maleagunt,Quod tame
di  ft cognitu tibi foret non ociofe fcifcitandu putafti.Nam funt extra
eccleftam tame qui eos in comumonem non uocent facrameto^ coele
(hum: qui in aliquos capitalem fententiam ferendam eftimauerunt *
Plseriq? et fponte feabftment:# laudantur quidem: necipft eos poffu
mus non praedtcareiquia aucforitatem Apoftoli eatenus obferuamus:
ut his comumonem non audeamus negare ♦ Vides igitur quid autfo
mas tnbuatqutd ftudeat mifericordia,Excufatione habebis ft fecens:
laudem ft non fecens * Si non potueris facere.mec tamen fnocentes at
tendere fqualore carceris &abfoluere plus quaft facerdos ,pbabo, Pot
emm fieri ut caufa cognita recipiat abfetia Reus:qui poftea aut indul
gentiam ftbi petat: aut certe fine graui feruitute quod quida ait habi
tet in carcere. Scio tamen plaerofqj gentilium gloriari folitos quod
m cruentam deammiftratione proninciali fecurim reuexerint, Si hoc
gentiles quid Chnftiani facere debent i  ad oia tamen accipere refpon
fum Saluatons ♦ Nam cum adulteram reperiflent Iudehobtuleruntea
Saluaton captantes : ut ft abfolueret earn uideretur legem foluerequi
dixerat. Non uem legem foluere:fed implere. Si damnaret uideretur
aduerfum finem ueniftepropoftti fuiJHoc igiturpraeuidens dominus
lefus mclinato capite fcribebat in terra. Quid fcribebat.-nift illud pro
pheticum terra terra fcnbe hos uiros abdicatos:quod de Ieconia ledu
eft in Ieremia propheta,Cum Iudei interpellant in terra fcribuntur no
mma Iudeorumicum adeunt Chnftiani no fcribuntur in terra fideliu
nomma fed i  ccelo. In terra autem fcnbunturabdicati a patre propno
qui pattern tentant: &contume!iasinterrogantau<ftori iaiutis.Cum
interpellant Iudei lnclinat lefus caput:# quia non habet ubi reclinet
caput fuum: iterum erigic quafi dufturus fententiam Si  ait ♦ Qui fine
peccato eft : prior lapidet earn, Et iterum mclinato capite fcribebat in
terra ♦ Audientes lift exire coeperunt ftnguli incipientes a Senioribus:
uel quod tpft plura haberent cnminaiqui diu uixeranpuelquiapriores

uim mtellexerunt fentetiae quafi prudentiores & cceperunt fua magts
peccaca deflere:q aliem crimmis uenerant accufatores , Recedentibus
ergo illis remafit folus Iefus:& eleuas capuc ad muliere alt * Vbi funt
qui teaccufabantt'nemo te lapidauit:& ilia refjpondit: nemo« Dicic ei
Iefus nec ego te damnabo,Vade& amodo uide ne pecces.No damnat:
qfi redeptio corrigit qfi uita: qfi fonsabluit:&quiaquado fe mclinat
Iefus ideo mclinatmt laeentes eieuetudeo ait Remiflio peccato^ Nec
ego te co'demnabo:habes qd fequaris. PotefLn/ierimt lile cn'minofius
poflit habere fpem corretfioms fi fine baptifmo eR: ut poflit accipere
remiflione fi baptizatus ut poenitentia gerat:& corpus fuu pro ChriRo
offerat. Quanta funt ad falutem uide & ideo maiores maluerunt indul
gentiores elfe circa ludices: ut dum gladms eo^i ttmetur reprimeretur
feeler furor: & no incitaretur, Quod fi negaretur comunio uideretur
criminofoa uindicata poena. Maluerunt igitur Pnores noflriiut id irl
uolutate magis abRtnentisjq in neceflitate fit legis t Vale Si  nos dilige:
quia nos quoqj te diligimus,

Ambrofius Anatolio Numerio Seuero Pbilippo Macedonio Ammiano
Theodofio Eutropio Claro Eufebio Si  Thimotheo: dominis Sacerdo
ubus:&omniCiero & Plebi Thefalonicentium in ChriRo diledis *S*

EpiRola, Liu

Vra Temper affixum tenere animo defidero fancflu ui^::atqj
d omnes adlus eius quafi in fpecula pofuus explore : haufi
nimia mdagme folhcitudinis amaritudme nucu celerioris:
&quod adhuc mallem nefcire cognoui in coeleRibus lam
requiefcere ui^ que in terns requirebamus.Quaeritis quis hoc anuncia
uent cum ueRrae fansRitatisnundu ueniiTent litterae +  No teneo aucRo
rem nuncih# ufui quide uenit:Ut non hbenter teneamus nunciu moe
ftitudinis.-fed tamen claufo tunc temporis mart occupatis terra^ bar/
barica lnfeRatione regiombusicum deelfet qui aduenlre potuent.*non
defuit quinunciaretrut miht uideat ipfeSantRus anunaafle fe nobis:
eo q> lam perpetuo laboris fui potiret flipendio; Si  folutis uinculls cor
pons inter angelo^: mmiRera ChriRo adhaerereticupiens amantis fut
erroreabfoluereme ilk logaeuitate uitae huius deprecaremur: cut uitae
seternae lam praemia deferebatur , Abut ergo non obuu&emigrauit a
nobis ueteranus ChriRi Iefu caelojterr# luRius folum mutans: & plau
dens ahis atqj remigiis fpmtahbus dicit. Ecce elongaui fallens . Cu
piebac enimapoRolico fpirttu lam dudum terrasrelinquere": fed tene^
batur uotis uniuerfo^Ricutde ApoRolo Paulo legtmus: quia remorari'

k t

earn diutiusin cameerat Ecclefiseneceffariura,Viuebat enim non Abu
fed omnibus: d Populis erat uitae setemx  mimfter: utprius eiusfru/
<ftum etiam in alus ; q cognmonem in fe adipifceretur , Eft lgicur lam
fupenorum incola polleftor ciuitatis aeternee lllif Ierufale quae in ccelo
eft, Videt ilhc urbis eiusmenfuram immenfam : purum,aumm ;  Iapi
dem preciofumdumen fine foie perpetuum: d hsec omnia iamdu'dum
quidem fibi compertafted nuncfaciead faciem mamfeftata uidens di
at, Sicutaudiuimus ita d uidtmus: in cmitate dommi uirtutum in
cmitate domimnoftn. Ibiergo pofitusappellat Populum dei dicens.
O Ifraei q magna ell: domus dei :  6i  q mgens locus pofleflionis eius:
magnus d non habens finem + Sed quid hoc efbdum merita uiri confi
dero:dquafi defeendentem fpintu fequond fandorum chons dedu/
centibus mtemiifceormon memo ullo: fed afFedu pene fum oblitus
mei. Ita ne ergo raptus ell a nobis murus fidei grange d fanditatis:
quem tons ingyuentibus Gothorum cateruis : nequaq tamen pome/
runt barbarica penetrare tsela:expugnare multarum gentium beilicus
rurorfDeniqj in caetens Populatores locisillicpacem rogabant:miran
tibufqjquidhbi finemiliteulloobfiftereta prudentionbusintimaba
tur.Hehfei tntusimitatorem degerere:setate fupparemmon imparem
fbmtu;caueret ne exemplo fmaci agmims fibi quoq; caecitas effunde
retunEt tamen circha dtfcipuios fuos:diuerla dona Chrifti funt. Hell
feus quidem m Samanam captiuasaciesinduxit Sinorum: fandus
sutem Acolius precibus fuis fecit-.utdepambus Macedomas uidores
fuparet, Nonne d hoc intelligimus uirtutis fuperions fuifle : ut ubi
miles nullus aderat lllic pellerentur fine militef None d hoc caecitatis
eft;u c  fugerent quod nullus urgebatf Sed urgebat d praehabatur fan/
dus Acholius non gladiis fed oranombus : non taehs fed mentis. An
mcognitum nobis eft: dimicare fandos etiam cum fenunturf Nonne
oaofus erat HehfeusiociofusXcorporeded uibrabacfpiritu: d orano
mbus praeliabaturjquado in caftns Siriseuoxequiturn: d uox uirtutis
magna; audiebaturf Adeo ut putarent Sin aliorum regum aduerfus fe
uemre exercitus : qui Populo Ifraei adiumento forent* Vnde perculft
magno fugerunt pauore: ita utleprofiquatuor : qui mortis egrefti fue
rant defiderio:caftra hoftium deprsedarentur, Nonne in Macedonia fi
miliadommus perorationes fandi Acholn fecit miraautprope maio
rafNon emm mam metumec fuperflua fufpitioneXed faeuiente lue : d
ardenti peftilenna perturhatt Gothi ac territi funt.Demqj tunc fugie
runt ut euaderent:regrefi poftea pacerogarunt ut uiuerent. Vidimus
icaqj in tanti uiri mentis fupenora faecula d opera Prophetarum qux
legebamustAfpeximus quafi Helifeu inter armaunter acies dum uixic

uerfatus eft:meritis fuis componens praelia,Demqjubi fecurims cohd,
bitatibusreduita efhquod iplo fait dunus bello fandum exalamt fpi
ritumrquafi Hellas ufqj ad cesium eleuatus eftrnon curruquide igneoj
nec equis igneismifi forte ilia non uidimusmec in comotionem aeris t
fed in uoluntate & placiditate Dei noftri & fandorum Angeloram laeti
tia:qui ad fe tantum uirum tranfiffe gratulabantur.Certe dubitareiila
nequaq polTumus-.quado quidem rehqua congruerunt + Siquide eodem
momento quo illeadhucelleuabatmelutquoda melotidis fuse dimitfo
amidu fandum Amfium difcipulum fuumduit:& fuis Ueftiuit infu
lis facerdotmcuius meritum 8i  gratiam non nunc pritnum audiomec
in noftris epiftohs didici;fed in ueftris littens recognoui, Nam quafi
praefcius fuccefiuru fibi;& fipromiffistegebat tamen ludicns defigna
baciadiutum feeiuscura:labore:officio memorans:ut iam declarareco
fortem uideretunqui no quafi nouus ad furnurn facerdotium ueniret:
fed cuafi uetus facerdotn executor accederencm pulcreconuenit didu
illud euangelicurmeuge bone feme & fidehsiquoniam fuper pauca fut
fti fideils:lupramulta teconftituam ♦ Haecmihi de fando Acholio uo/
bifeum comuma* Iliud tamen fpetiale quo deuindusbeataememoriae
uiro:quia tribuitmihi ut eum non ignorarem , Nam cum eo uertiente
ad Italiam segritudme confedus tenerer: ut ei non poftem occurrere*
Xpfe ad me uemt:& uifitauit.Quo ftudio:quo affeduapfe in me:& ego
in eu irnuimus:quo gemitu mala iftius faeculi:& ea quae hie acciderat
deplorauimusuta ut lacrimarum profluuio uefte mfunderemus *. dum
falutatione exoptatifTimajmutuo defiderio Si  expetito diu fruimur ad/
haeremus amplexu« Itaqj quod uoti mei erat illius beneficit fmtrquta
potui ilium uidere.Nam Si  fi maior porno Si  plemor cognitio fit m fpi
ritu quos diligimusitamen etia in figura corporis uidere defideramus*
Sic aiiquando reges terrae quaerebant facie Salomonis uidere d^audire
ems fapientiam,Difceftit lgitura nobis:&nos in hoc reliquit falo,Sed
quo magis utile: id multis ipfo barbanco furore eft grauius quia ilia
ifte depellebat, Hunc nobis quis potent repraefentareffedrepraefentac
dominus;# feipfum in difcipulo repraefentanRepraefentant ludicia ue
ftra quibus didum eft, date leui manifeftos eius:& uentate fuam uiro
fando. Dediftis mamfeftu eius utpote eius inftitutione fundatu:dedi
ftis irmtatore uin eiusrqui emm dixit Patn fuo:& matn fuaemon uidi
te:& fratres fuos non fciuit:& filios no recognouit. Cuftodiuit uerbu
domtm ;  Si  teftamentum eiusobferuauitmarrabunt Populi lufticiam
eius.Tahs um uita:talis haereditas eftitalis conuerfauo: ta! is fucceflio,
Ille fe monafterns puer dedit;& fera Achayam angufto clufus tugurio
gratia tame multa^ terraru peragrauit diuortia; ad fumu facerdotiu a

"": \ b u ■

7

Macedonia's obfecratus populisseledus a faccrdotibusjut ubi ante fi/
des per facerdote claudebat: lbi poftea per facerdotem muraha funda
menra fidei cofirmarentur. Non alius etiam ems difctpul? imitatione
qui Si  ipfe dixit Patn fuo Si  Matri fuaemon uidi te.Non uidit enim flu
dio.non uiditaffedu:& fratres fuosnon fciuiuquia deum faredefide
rautt:& bic recognouit uerbum domini Si  cuftadiuit teftamentu eius:
Qi  imponit honorem in ara eius Temper ♦ Benedic domine fidem eius
fanditatem:feduhtatem,Benedidio tua uem’at fuper caput eius:& Tup
uertice ipfius:ht honorificus inter fratres fuos:fit in eo thaun fpeciesj
ut uentiiet corda im‘mico^:& fandoru mentesdemulceat:& mdicium.
facerdotu tuo^ in eo ficut lilium floreat,Valete fratres: Si  diligite me:
quia ego uos diligo*

Ambrofius epifcopus Anifio fratri.S* EpidolaXiiu

Aam dudum te teneo:& fi nunc primo lego: meritifqj com
i  pertum babeo:quem oculis non uidera+Doleo quidem lllud

accidiffeTed hocfuccehiffe gaudeo.-quia licet fuperfhte me

non optauerim lllud contmgere fperaui tamen pod ilhus
fandi urn exitum hoc folum poffe memo fuccedere. Ten emus ergo te
fandae memoriae Acholii dudum difcipulum: nunc fuccefforem haere/
demqj eius: uel honoris uel gratiae magnum meritum frater gaudeo
tibi: ne uno quidem momento de fucceffore tanti dubitatum uiri Si
magnu onus frater tanti nominis pondus fubide tantae librae tantiqj
examinis, Quaeritur in te Acholius Si  ficut erat in affedu tuo: ita in
officiis defideratur lllius uirtutisjillius difciplmaeeffigies ilhus forti/
tudo ammi.In tarn fenili corpore uidi fateor uirum. Nam Si  hoc men/
us ilhus debeo q> ilium uiderimmidi ita ilium eflein corpore; ut extra
corpus putarem*Vidi imagmem ilhus qui fe hue in corpore hue extra
corpus nefciens raptum ad paradifum uiderat * Ita enim percurrebat
omnia excurfu frequeti Coftantinopohm Achavam Epiros Itaham ut
iuniores eum no poffent cofequi +  Cedebant fortiores corpore;quia eu
fine impedimeto effe corporis nouerant: ut eo tantu pro uelamine ute
rentur no pro officio.*certe ad feruitiu no ad fubhdium Jta*n*affecerat
corpus futhut in eo mundu crucifigeret;& mudo femetipfu.Benedid^
Dominus & benedida adolefcentia eius quam exegit in tabernacuhs
Dei Iacob-.pofirus in monafteriisun quibus cu quaereret a Parentibus
uel proximis dicebat:qui funt fratres met: aut quae mater mea i  Non
noui patre uel matrejuel fratres meos:fed qui audiunt uerbu del Si fa.*
ciunt.Benedidus procelTus etiam muentutis lphusunqua ad lumum

eledus eft facerdotium maturo iam probatas uirmtum ftipendio * Ve
nit enim tanq Dauidad pacem populi reformandam, Vemt tang ilia
nauis aurum fecum mtelligibile aehens 8i  ligna cednna:& Iapides pre
ciofos;& lllas columbae pennas deargentatas:quibus inter medias for
tes fomno pacts & tranquilitatis fopore dormiuit.Eft enim fandorum
etiam fomnus operands fecundum quod fcnptum eft. Ego dormio &
cor meum uigilat.Et fecundum quod Iacob fandus dmina dormiens
utdebat miftena quae uigilans non uiderat: de coelo ad terras aerem
puium fandis refpictentem Dominu & pollicentee terrae eius pofteftlo
nem , Itaqj breui fomno dormiens impetrauitiquod magno labore po
ftea acquifiuit, Haereditas etus eft enim fomnus fandorum feriatus
ab oibus corporis uoluptatibus ab omni animi percurbacione tranqui
litatem men inuehens:placidita tern animae tanq foluta nexu corporis
feableuet & Chrifto adhaereat,Hic eft fomnus uita fandorurmqua ui
uebat fadus Acholius cuius benedida etiam fenedus* Ipfa eft uere fe
nedusulla uenerabihs quae no cams fed mentis albefcit,Ea eft,n„reue
reda canicies quae e canicies aiae Jn cam's cogitatioibus & openbf eful
gens . Quae eft enim uereaetas fenedutis-.mfi uita imaculata:quae non
diebus aut menfibusifed fteculis propagatuncuius fine fine eft diutur
nitas:fine debilitate longeuitas^Quo,n,diuturmor:eo fortior: eo quod
diutius earn uitam uixentiin ui^ perfedu excrefcit, Huiusigitur fuc
ceftbrem te Dominus nofolum honore fed etiam monbus probet: QC
fuma fundare gratia dignetur: ut ad te quoqj populi cocurrant de qui
bus dicas qui funt lfti qui ficut nebulae uolat & ficut colubae cu pullis
fuis, Veniant quoqj ficut naues tbarfis quae accipiat frumentu quod
Salomon uerus lmpartiuit uiginti menfuras tritici, Accipiant oleu &
fapientiam Salomonis: & fit pax inter te & populum : & teftamentum
pacis cuftodias*Vale frater & dilige nos quia nos te diligimus.

Ambrofms.Candidiano fratri.S, EpiftoIaXiiii.

Vmrtius quidem fplendor in fermone eft tuo:fed magis in
f affedu elucet mihi.Nam i epoftolis mentis tuae afpicio ful
gorem dilediftime frater ac beatiftime, Dominus re bene/
dicat & det tibi fui gratia,Nam & lpfe in epiftolis tuis uota
magis q mea menrarecognofco.Quae,n.menta meatanti tui sequent
fermonibus.Dilige nos frater: quia ego tediligo*

Explicit Liber feptimus Jncipit Liber odauus*

“ fc m

:^<r-

Ambrofius Ireneo Salutem*. EpiftolaXy*

Vaeris a me car Dominus Deus manna pluerft populo
<5 Patru:& nunc no pluat. Si cognofcis plait: &quotidie
pluit de ccelo mana feruiennbf fibi. Et corporeu quide
illud mana hodie plaerifqj in locis inuemtur: fed nunc
non eft tanti ires miraculnquia uenit quod perfedu eft.
Perfedu aute:panis de ccelo:corpus ex uirgine: de quo fans euangeliu
te docenauaro praeftantiora haec fuperionbus Jllud enim manaihoc eft
panem ilium qui manducauerunt mortui funt,Hunc autem pane qui
manducauerit uiuet in aeternum. Sed eft fpiritale manna; hoc eft plu
uia fpmtahs fapientiae quae ingemofis & quaerennbus de coelo infundi
tur &  inrorat mentes piomm:& obdulcat fauces eoiy. Qui igitur intel
lexerit mfufionem diuinae fapientiae deledabitur :necaliu eibu requi
rennon in folo pane uiuit : fed in omni uerbo Dei.Qui curipfior fuerit:
quaerit quid fic illud quod melle dulcius fit.Refpodet llle minifteir Dei.
Hie eft pams que dedit tibi Deus manducare ♦ Qui fit lfte panis audi:
fermo inqu.it quem ordinauit Deus. Haec ergo ordinatio Deuhxc  ali/
moma alitamma fapientis: & illuminatatqj obdulcatrefplendesueri
tans corufco: 6i  muicens tanq fauo quodamucadiuerfa^: uirtutu fua/
uitate & fermone fapientiae. Faui.n.mellis fermones funt bomWicut
icnptum eft in prouerbiis.Cur autem minutu fit caufam accipeiquia &
granum finapis minutum eft : quodcomparatur regno cceloiy:& fides
quae ficut grand eft finapis poteft montes tollere & lacftare in mare.Et
fermento nmile eftVegnu coeloiy quod abfcondit mulier in farina me
funs tribus donee fermentedtotum.Et Moyfes caput uituh aurei com
minuic ficut puluerem;&mifitin aquam Qt  dedit populo bibere.Incraf
fatum enim erat cor eorum perfiaie imanitate: ut emoliretur & fidei
fumeret fubnlitatem.Deniq’ ilia mulier quae bene emolueritaftumet:
ea autem quae male emoluerit derelinquetur.Eirioleautem & tu fidem
tuam uc fis ficut ilia amma quae Chriftt in fe cantatem excitat: quam
mirantur afeendente uirtutes cceloru quod fine offenfione afeendat:
& ex hoc mundo afeendat cu laetitia & locunditate ficut uitis propago
&  ficut fumus fe ad fuperna fubngat: flagrat odorem refurredionis
piae Qi  fuauiratem fidei ficut habes feriptum + Quae eft haec quae afeen
dita deferto ficut uitis ^pagofumoincenfajodorificata mirra & thure
ab omnibus puluenbus &unguentis,Pulcre fubtilitatem eius exprefTit
pulueriscoparatione:& ungueti comemoratione:quia inExodo fubtile
legimus ex mulcts compofitum Thimiama illud efte mcenfum propbe
ticum quod eft fandoru oratio ut dirigat lncofpedu Domini ficut &

Darn'd dicit ♦ Dirigatur on no mea ficut l'ncenfum m comfpedu tuo*
Deniq; graecus : kcc t£v 9 mv 0 nto> n  ’TTpocrsvyH julouooit 0 vjluccju.cc snco
ttion ctc  v~ Et i Apocalipfi Iohanis legimus quia ftent Angelus ante at
tare habens thuribulum aureum : Si  data funt ei Thirmamata tnulu
de orationibusfandorum omnium : 8i  afcendit fumus inquit Thimia
matum orationum fandoru de manu Angeli in ccfpedu DeuEt umbe
Ecus aiae ac uenter fubulis eft lllius quae afcenditad Chnftum,Ideoq»
laudatur uoce fponfi dicentismmbelicus tuus crater tornatdis no de/
ftciens miftomenter tuus aceruus triad minuti inter hlia.Eft emm in
omnidodrma tornatus & poms (pintails non defiaens plemtudme
& cceleftiu fecretorum cognittoe +  Venter quoqjammae rmfticus ficut
umbelicus: quo uentre non folum fortem abum furmt quo corda fir/
manturdedetiam fuaue ac florulentum quo deledant ,Ec fortafte hoc
docuit Moyfes multis orationibus & pus lilud mitigandu facnlegiu*
In Iibro quoqj regno^i cum fe Dominus fando reuellaret Heliae: uox
aure tenuis praeceftit; Si ftatim fe ei Dominus reuellauit ut cognofca/
mus ea quae corporea fuc crafta effe Si pinguiatea quae fpiritalia:mollia
8i  fubtiha ut non poftinc compraehendi ocuiis.Demq; Si  fpiritus fapi e
tiae fubtilis Si  mobilis legitur in bbro fapientiae.qui eft in ilia fpiritus
mteHigennae fandus umeus multiplex: fubtilis Si  mobilis legitur qui
fermones fuosmolatpnus ne qdoffendat uel in fen fume! inalloquto*
Deniqj llli Babilom cum deftrueretur dtcitur:&! uox molae non audiet
in teamp!ius*Hocigitur mana fubule erat:& ad diem colligebaturun
diem alte^i non feruabatuneo qmuenta fapientiae in tempore fine gra
tiora ; nec tarn mirandaquae fpaciotemporisrepermntunq ilia quae prte
fentis funduntingeniiuiuacitate,Siuequiafutura reueianturmiftena
eo q feruatum mana ufqj ad foils exortum efut lam efte non pofteun
ufq; ad Chnfti aduentum habere gratiam.Onente autem lufticiae foie
Si  fpledidionbf Chrifti corporis 6i  fangufis facramentis refulgetibus
ceflarent inferiorarperfeda ilia fumenda populo forent. Vale Si  nos di
lige:quia nos quoq; te diligimus*

Ambrofius lufto.Salutem* Epiftola.Lpu

Egant plaeriqj noftros fecundum artem fcnpfifte: nec nos
n obnitimur*Non emm fecundum artem fenpferunt fed fe/
cundum gran am quae fuper omne artem eft: fcripferut.n*
quae fpiritus his loqui dabat. Sed tame hi q dearte fcnpfe
runt: de eof^ (criptis autem muenerunt Si eondiderunc comen ta arns
&mag i fteria,Deniqj in arte requimnturpraecipue ut fit a  iyiou vA«

U mi

ottroTf Mcrua :  Cum igiturlegamus fan<ftum Tfaach Pam dicere, Ecce
ignis 6i  ligna ubi hoftiar'quid horum deeft. Namqui quaerit dubitat:
qui refpondet quaerenti pronunciat & dubitationem abfoluic. Ecce
ignis ideft ctiyios &  ligna ideft vAm  quae latinse materia dicitur: ter
tium quid fupereftmift Apotelefma*Quod films quaefiuit t Pater retulit
dicenu: ubi hoftia r' Deus mquitproutdebit facrificium fili.Differa
mas paulifper truftermm.-oftendit pendetem arietem cormbus * Aries
autem eft uerbum plenum tranquilitaus di  moderationis atq? patien
tiae quo oftendttur bonum facrificium efte fapientiam ; di  prudenter
emerendi ac propiciandi rationem cognofcere. Vnde & propheta ait *
Sacrificate facrificium'iuftictaUtaqj mfticiae ita ut fapieuae facnficiu
eft. Ecce ergo mens calida di  feruens ut ignis quae operatur, Ecce di
mrelligibilia ideft materia ubi eft tercium mteliigere . Ecce color ubi
eft & uidere,Eccefenlibiha ubi eft di fen tire. Materia enim noab omni
busuideturudeoq; Deusdat munus inteiligendi: & fennendi;&uide
di ♦ Verbum ergo del Apotelefma eft ideft difinitio:& ccfumatio difpu
ration!sjqdmfundit prudencionbus di  dubiaconfirmat.Pulcreaute
etiam hrqui m aduentum Chrifti non crediderunt feipfos reuincunt:
utcofiteant qct negandu putant Dicunt,n,arieteuerbu del & ; no credi
derut pafTiois miftembcum in lllo nufteriouerbu dei fitun quo lpleiu
eft facrificiu.Ergo primu accedamus in nobis ignem mentis ut operet
in nobisjquaeramus fubucientes matenem: quid fitquod nutnatamV
mam : tanq in tenebris requiramus eum,Neqj enim uel patres fciebant
quid diet mannaunuenerunt inquit manna dicentesipfum efte fermo
nem Qi  uerbum del ♦ Vnde omnes difciphnae fontes tugi ac perpetuo
fluunt sc deriuantur. Haec eft efca coeleftisftignificatur autem ex per
fona dicentis Ecce Egopluam uobis panem de coelo» etion  ergo quod
operatur Deus qui irrigat mentes rore fapientiae hiM : quia uidentes
animse 8i  guftantes deleftacur di  requirunt: unde fit lllud fplendidius
luce:dulaus melle ; refpondetur eis:fcripturae feries;hic eft panis quern
dedit uobis Dormnus manducare.Hoc eft uerbum del quod difpofuit
deus uel ordinauit:quo pafcitur aia prudentiu 6i  delecftatur : quod eft
candidum 8i  fuaueuentatis fplendore ilium mans: & uirtutu fuauitate
demulcens audientium animas In fe.mdidicerat propheta quod eftet
cofumandae rei cution,  Nam cum mitteretur ad populum Dei hberan
dum ad Regem aegpptiait.Quisfum egout uadam &educam popuiu a
Re§is poteftatef a  efpodit Dommus,Ego ero tecumunterrogabat lte^
Mopfes, Quid dica illis fi requirat quts eft Dominus q mific te;d: qd

nomeefteiYDmtDominus.Ego fu a fum:dices:qui eft miTit me.Hoc
eft ueru nomeDei efte femp,.Vnde & ApoftolusdeChrifto.Det.n.filif
Iefus Chriftus in uobis eft qui per nos prsedicatus eftrper me & Silua
num & Thimoteum non fuit inquit eft & namfed eft in lllo fait ♦ Re
fpondit Mopfes: ft non credidennt mihimeq; obediennt uoa rnese di
centes:quia non apparuit tibi Deus:quid dicam illis Y Dedit llii ftgna
facere ut crederetur quia a Domino miflus eft.Tercio ait Mopfes non
Turn di?nus & gracili uoce fu & tardiore lingua.- quomodo me audiet
Pharao°Rebon(um eft ei.Vade&Egoaperiam os tuum : & mftmam te
quid debeas loqui: interrogationes ergo lllae in medio 6i  refponftones
habent fapientia: femina 6i  theoriam:gratum tamen Apotelefma eft :
quia ait.Ego ero tecum,-& quamuis dederitei ftgna facere:tamen dubi
tanti iterum ut fciasquia ftgna non credentibus:promiftum aute ere
dentibus refpondit ad lnfirmitatemmel menu uel uoti. Ego aperia os
tuum;& mftruam te quid debeas loqui * Perfecftu ergo Apotelefma fer
uatu eft .Habes hoc & m euangelio. Petite & dabuur uobis quarrite QL
inuenietis:pulfate &aperietuobis.Petitecnro touci  yioN.i.ab aueftore
qusere:habes-jA£N: intelligibilta qbusquaeras. Pulfa &aperittibi def
uerbu.Quae petit mens eft quae opatur ftcut ignis lntelhgtbi!la m quiV
bus mentis ardor operatur ftcut ignis in lignisapent uerbunbi deus
cd eft Apotelefma.Habemus & alibi in euangelio dicece Domino. Cu
aute tradet uos nohte cogitare quo aut quid loquamim.Dabit .n.uobi s
in ilia hora qd loquamini, Non.n.uos entis q loquiminnfed fpiritus
Patris ueftri q loquit in uobis. Habes hoc & in Geneft dtcete Ifaach:
qd e q ti cito muenifti fill Y Qui dixit qd tradidit Doming deus tuus
mmanus meas.Apotelefma Dominas eft.Qui p dommu quaerit inue
nit. Laban deniqj qui p Dommu no quaeftumquia quaerebat idola no
inuemt.Pulcre at quos dicut oros feruauit.Pnmus eft oros.Vade after
mihideuenaticetua utmanduce.Excitatatqjadolecue'ut ignlquoda
adhortatioms fuse mentem eius ut operet & quserat * Secundus oros:
quid eft q tarn cito muemftiY Hie in interrogatrone eft. Teraus oros
in refponftone quod tradidit Dommus Deus tuus in manus meas ♦
Apotelefma deus eft qui concludit & confumatomniade quo dubitan
dum non eft. Eft & llle oros de fpontaneis : ft non femmauemis non
metetis . Nam & ft cultura prouocet femma tamen natura fpontaneo
quodam ut furgant in his operatur ingenio . Vnde Apoftolus * Ego
plantaui inquitapolo rigauit:fed deus incrementu dedit. Ttaq* neq; q
plantat eft qcqmeqj qui rigatsfed qui dat incrementu Deus * Dat ubi

Deus in fpmtu:& i corde tuo feminat Dominus, Age ergo ut infpirec
6c  feminet uc metas:fi non feminauerismo metes quafi admonens uc
feminesmo fermnafti no metes,Quafi admonens ut femines:fentetia
e.Prmcipio finis coueninPrmcipiu. femen elbfinis me{Tis,Difce mquit
ex me.Natura adiuuat difcentetmDeus autem audor Naturx eft,Dei
quoqj ut benedicamus qa hoc LNaturae eft pdtfcere, Duri,n,corde non
dilcuntuncremenra per Naturaquae diumi habet gratia munens con/
fumatione & pfedione Deus dau.illa praeftatiflima & diuma trimta
tis Natura 8C  fubftatia,Vale 8c  nos dihge ut facts qa nos te diligim? +

Ambrofius Siagrio Veronefis Ecclefiss Epifcopo.S, EpifioIaXyii,

Efpiciendum eft nedenoftro obloquantur ludicio carifTimt

k  noftriVeronefes propmstexuiftiiittens.Noarbitrorfore:

certe non folent.Aut fi obloquantur de quo obloqui foleat:

aut dubie liquet: cum exafperati hue uemannpacifici ad te
reuertantur: prsefertim cum hoc mdicium noftrum cum fratnbus 8i
cofacerdotibus noftns participate pjcefierit.-tuaut finealicuius fratns
cohho hoc mdiciu nbi fol? uindicaduputans: in quo tame ante iudi
ciu praeiudicmfecensutpuella Zenoisfadasmemonse iudicio,pbaca:
eiufq? beneditioe fandificata:poft totanos fine audore criminatigjs:
fine accufatore:fine profeflore delations in piculum reatus deducenda
arbitrare,Cum inuidia efleta uamsiab hsereticis ut ipfi uolunta turpi
bus perfoms conflata per fcelus per auancia per internperantia cuaz/
rentibus proprn hbertata flagicmab his poflremo q domo eius eiedi
atqj ehmmati forent:quod difcolora opera fubtexereoqua pnma fronte
fuae ^pfeflionis praetenderanhuiufmodi accufarores huiufmodi teftes:
in tuo cdfticuebas ludtciojqui neqj accufare audebantmeq; delatioms
fe nexu obiigaretatqj mfpediom ad mdicandam conftituebas uirgme:
quam nullusargueretmullus deferret, Vbi haze cognitioms folenitas:*
Vbi tails ludicandi formulafSi leges publicas inrerrogamus:accufato
rem exigut:fi Ecclefiae duobus mquit 8C  tribus teftibus ftat omne uer
bumded ilhs teftibusqui ante hefternum 8C  nudiuftercius no fuennt
immici: ne lrati nocere cupiannne laefi ulcifci fefe uelint. Inoffenfus
igitur affedus teftium quazritur: ita tamen ut accufator pnus in me
dium procedat„ Ipfi llh prefbpteri ludeorum manus fuas prius i upra
caput impofueruntSufannae 8C  accufationem profefli funt &panter
addiderunt teftimonn audontate:qua imprudeter Populus fub errore
pofitus acceperat:fed diuino ludicio per prophetam retexit & redarguit
Omnipotens Deus ut hqueret omnibus eos uelle m mui diam pra:fe

*

minareaduerfum mnocentis' periculum qut deficerecur accufatiom's
art'umeto & firmamenro.pbationiSrComcientesullum q>fi praeoccupa
tusuulpi auribus inuidiamente mcefteret praemdicium examinandae
ueritatis inferret. Etenim cum audita praeueniunt jaurem obftruunt:
ammu occupitme probatio defideretunuc rumor pro cduido teneatur
crimme* Nos igitur accufatorem exegimus & audorem tonus fcenae
maximum perurgendu arbitrati fumus.Verum llleaccufatione quam
ftudio mformauerat:uerbo detuleratjdeferuit profeftione.Et tamen af
fedu urgebatarte exequebatunfed refugiebat nomine quod diftideret
probationer Deniqj fparfis rumonbus fed etiam epiftohs compofms
& deftmatis quaefiui t acerbare inuidia delationis: fed nequaq opprimi
potuit mtegritas & circumuenin.Nam fi habuiftet probationes:nun<|
infpedationetua femenua fiagitauiftet + Quid igitur fibi uelit &quo
fpedet quod obftetricem adhibenda crediderismon poftum aduertere*
Ira ne ergolibe^: ent accufareommbus:& cum probatione deftitermt:
patebit ut gemtalium fecretorum petant lnfpedionem : &addicencur
femper facrae uirgines ad huifmodi ludibnaiquae & uifu & auditu hot*
rori &  pudori funt:’ Demq ;  non minima etiam in tuis htteris tentare
expreftioms uerecudia eft.Quae ergo fine dam no pudoris in alienis au
ribus refonare non ciieunnea poftunt in uirgme fine eius ten tan uere
cundiar’Inuenifti nbi uile mancipium:procace uernulamrcur non abu
tans pudibundomimfteno:& exponas eius modeftiiicum praeferam
nihil fandius in uirgine fit q uerecudia* Non emm fa era uirgo ut cor
pore tantumodo Integra fit quaeritur:& no ut in omnibus eius inoften
fus maneat pudor. Virgo dommi fm eft nexa fulchris ad fui probatio
nemmecalienis dotibus egetut fe uirginem probet:& nec abditorum
occulro^q; mfpedio fed obuiaoibus modeftia aftipulatur integritatu
Non placet deoqua nofuoru grauitasmoru probat.Non prebat domi
no quae unius obftetricts mdiget teftimomo qd plaeruq; quaerit preao*
Ea ergo nbi locuplex uidet ad fidequae & redimipoterat & falli poteft:
ut excufet ream • & crimen tegat: aut nefciat & non poftit ftagicmm
depraehendere.Neqj uero iilud mftum arbitror quod tuis comprarhen
difti litrensiquia nifi infpeda fuent lntegritas penclitetur: & mcerto
fui fluduet Ergoomnes quaemfpedae non funt periculum fubiemnc
pudoris i  Ergo &quae nupturae funt pnus mfpiciantur ut nubant.
Probatiores ergo &  quae uellandae funt prms fubuciendae funt huiuf/
modi attredationi ,Non emm utfitantur fed attredantur : &redius
fecundum tuam fententiam infpicitur no probata q confecrata. Quid
quod etiam lpfi Archiatn dicunt non fans liquido comprahendi infpe
dionis fidem: & ipfis medicinae uetuftatis dodoribus id fententix

finite ♦ Nos quoqj ufu Iioc cognoutmus faepe inter obftetrices oborta
uanetatem St quaeftionem excirajtammtplus dubitatum fit de ea quae
mfpiciendam fe praebuerit q de ea quae non fuerit infpeda. Siquidem
& proximo id compimus exemplo.Na quaeda coditionisferuilis alum
infpeda & refutata. Poftea Mediolam non meo quide mflu fed Nicen
ti ex Tnbuno &.  NotarioDomini uel Patrom fui uoluntate uifnata eft
a pentiftima & iocupleta femina huiufmodi artis:& cu fimul lfta fup
peterenuut neqj paupertas obftetricis fufpeda faceret fidem: neqj m/
docilitas lmperitiarmtamen adhucmanetquaeftio.Quidprofuitigitur
earn infpici:cum dinatio maneat i  Nam ut quifq; uoluent aut imperi
tarn medicam autredemptam afteret:ita fine effedu ullo lniuna infpe
dionis eft ♦ Quid deinde fiet: Quocienfcuqj emerfent qui non credat
totiens uirgo obtredabiturJMam li unq fe uifitandamabnuem fecun
dum afteriione tuam de cnmme confitebitur,Et facihus eft ut refutet
quod nunq fecent q quod fecerit.Variabuntnr lgirur obftemces : ne
fufpetftae aliqua repetatur gratiae* Erie itaqi inter plures qq paucorum
etiam in magmsurbibus hie ufusmedendi fit, Entinq uel maliuola
uel imperita quam pudons clauftra praetereant & per imperitia integro
notam aftigat pudori . Vides in quod periculum inducas uirginalem
profeftionem: dum obftetncem adhibendam putas ut lam non folum
uerecundiae fuae difpendiolfed etiam obftetricis incerto perichtetur i
Nunc confideremus qd obftetricis officiu fit,Legimusetiam i ueteri
obftetncessfedno infpedrices,Deniqj ad parturietesingrediebantur:
non ad uirgmes ut partus fufciperent: non ut pudorem examinarent,
Vnde 8i  obftemces didae eo q> obfiftant dolori uel certe pignorime la
xatis uteri genitalibus clauftris in terram defluat. Secundo & tercio
loco in fcnptuns muemmus obftemces adbibitas : fed ubiqj partui:
nufq infpedionuPnmoubiR.achel partunuDeindeubi thamarparit*
Tercio ubi necandos mares Pharao mandat bebreorum obftetricibus
cuando refponderunt lllae: non eo more Hebreas Feminas parere:quo
pariunt ae£j/ptiae:fed Hebreas prius parere q introeant obftetrices ad
eas. Qui locus ut luperion utilis ad Hebreorum falutem : ita reiiquo
confragofus ad obftemcum fidem quae didicerunt mentiri pro falute:
SC fallere pro excufatione,Quid lgirur fufpeda 6c dubia captamusicum
maiora fintalia examinandaeueritatisdocumeta 8c teftimoniam qbus
expreftiora mfignsa uel temerati pudoris fintl’Quid enim eft qmagis
publicu fit q offefapudonftSC defloratio uirgimtatif:Nihil ,pfeCto qd
magis fe probat q caftitatis difpendium, Tumefcit aluus & incedente
fetus fui ora grauant: ut praetermittamus alia quibus leuel tacita
prodit confcientia: ac fortefteriiitaus obtentu ablcondi in aliquibus

pofiit flagitiu.Hic aero cum seditus partus &expofttus uel neeatusjdu
muidise magis q probation! confuftttundiftipatus fit per aures umuer
forunuftrangulata eft hbertas calumniaru ft pepent +  Nempe Verona;
fuinuifebatur frequenter a uirgtmbus & mulieribusftn Honore.niem
per erat : uifebatur & a facerdotibus propter pudiciciae reuerentiam:&
crauitatis fpeculurtuQuomodo lgitur potuit occulere crimen ; quod fe
uel fpecie fui proderetfQuomodo texit ute^Quo no refugit afpecftum
mulie^ occulos faiutantiufquo parturies uocem repreftitr'Sed hoc no
patit dolor.Deniq; fcripturahos maximos diat dolores q funt prune
tis,Sic,n.mquit dies Domini fubito uem't: 6C  iprouifus adeft ut dolor
partus:q intercludit oia effugia dehtifcedi.Haec eft uerior docuro etoi^
fides:qua erubefcunt & mulieres,Deniq; Helifabeth occultabat fe me
ftbus quinqj: eo ftenlis conceperat m feneiftute . His ftgnis 8i  ipfa
Maria; uirginitas apud ignaros mifterii probri fufpecftabat * Vnde 6L
Iofeph cui defpofata erat uirgo fufpedtu habebat uitimdu adbuc nefci
ret dommicse lncarnatioisfacrametu^Quid ergo negamus infpiciedas
uirgines interim qd nufq legenm no aftruomec ue^ arbitror.Sed plae
raq; ad fpecie facimfno ad ueritate.Et erroris gratia coplura frequecer
praeredimus. Sunamqui nefciat recfte facere nift metu pcense:relinqua
mus Hoc lifts quas non uerecundia reuocat a lapfu: fed folus imurise
deterret metus : apud quas nulla cura pudoris & caftitatis gratia fed
pcense amor eft ♦ Reftnquamus uernacufts qutbus formido eft depree
henai magis-.q peccauifte*Abftt a uirgine facra ut obftetnce nouent
partus :putatur & remedium dolons ducitur: non examen pudoris *
Reftnquamus etiarn. lifts ft quae grauibus apetitae calumnns oppreO'
fse teftimoniisjftranguilitateargumeasiad id cofugi'ant: ut fe offerat
infpecftidnquo uel corporis probent cuftodiaift tame depraebedi pot m
qmbus nutat pudoris gratia & difcipftna integritatis* Male tamen fe
Habet caufa ubi potior eft carms q mentis prerogatiuatmalim morum
ftgnaculoq corporis clauftra uirgmitatis exprimi „ lam illud praecla
rum quod fcripfifti mftnuatum tibi a quibufdam:q> nequaq tibi com
municarenr.fteam ftneuifitatione fufcipienda crederes. Ergo ludican
di accepifti formulam^quales lift qui uolunt praefcribere facerdotibus
qd fequi debeamusXiberauimus itaq,> te a cognitionibus grauiftlmse
neceftiratis: necefte babes formulam mandatam exequi. Quid nobis
futurum eft qui eo^ ftudus non obtemperauimus + Sed tamen fcio illic
plaerofqj efte qui ameant Dominu,Nam & hie uidimus dudum & illic
efte comperimus qui compofttam hanc querantur calumniam : quos
aiunteooffenfos fauifte Maxio quod lfta uirgo no circuibat domos •
nec eorum matronas falutet atqj ambiat +  Quid igitur fiet quo canto

earn exuemus crimine quo pfuadebim? at cakus afTumat nouos fuos
exuat:graue flagmum uirginu mcra fecreta domus degere : claudi pene
trabilib? fuis, Sic certe iedtio docet Mariam dorm repertacum ad earn
Gabriel archarsgelus ueniflec,Sufana fugles turba^i mducit :demqj cu
lauaret;paradifu claudi lubebat, Quidaut praefertim inuifgine : cuius
praecipuu opus uerecundia quae fecreta efctutior fecreto:ad oes atfus
expeditior*Munia,n,pudoris induitno cduerfattois.Sed de aliis uidero
tuae nunc rmhi refpondendu epiftolae eft:te miror frater qui tantopere
defendas maximu non fuifle accufatore: fed parentis dolore doluifTe
muidiam fparfi rumoris.Cum lile feinimicu &aduerfariu litigatore:
propofito lam iurgio negate no potuerit aduerfus facrata uirgmeiudt
cia attentauifie muroqj lteriedtodifcreras aedes uxoris fuae:ac uirginis
diuifamgermamtatisinterforores focietate: aliaqj qbus dolor: &q<3
uirgo m agro afimtatis fuae refugiflet cofomu.Quo ergo no accufator
qui affe&um fatoris lamdudu exercuit: qui fermone fuo accufatione
detulit aures tuas impleuit clamore teftes audittois deduxit:cognitio
nem popofcit, Qualibet argumentatus negate non potuiftnqd ad indt
ciu fcnpfens quonia Maximus feu lmpulfuahoru feu dolorepropno
crime graue detulent.Sola hxc  epiftola fatis e ad excufationis teftimo
mu, Neq?.n,te ego tin's ad me datis Iitteris urgendu putaui:fed bis le
cftis quas ad uirgine dederas:aduerti diuerfu efle qd ad me fcripferas:
& tame cu epiftoiae tuae fibi no couenirennconfulendu te no arguendu
putaui.Quid igtt fibi uult ilia argumetatio quia lllud detulerit qdad
mefcnpferas:delata uidelicet ei i turpi crimineuta ut aeditu Si  obrutu
partu dici afferat: quafi uero iftud ad indicia no ad me fcripferisi'Illa
ubi audiuit Iitteris tuis Maximum fubduci accufationi litteras tuas
protulit quibus eum criminis delatorem probauitad me datas non le
gerat nec quid haberent fciebat ♦ Ego aute exhorrui a primo calumma
quia aduertebam no crimen l’ntendnfed imuriam uirginis  defideran*
cuius infpedtio Si  uifitatio poftulabatur non aliquod flagitium defere
batur . Quis enim iftud a principio fraude compofitum nequaq fibi
con^ruere &conuenire nonarbitraretur: cucurnflemulieres uiles ad
monafterium: lacffafle partum uirginis Si  necem pignoris de monafte
no rumore per populos fparfum : euq? affluxifTe m aures noui affmis
Maximi ab ipfo interpellatu Epifcopum:dimi{Tas eas quae dixifTe fere
bat atqj m fuga coadasiut apud nos patuit eos q audifle fe dicerenad
ecclefia uocatos ^difle. Renatu Si  Leontiu duos lllos lniquitatis uiros
quosappofuit ZezabehredarguitDaniebfubornauit ludeo^Populus
ut audore uitae fuae falfo appeterent teftimomot’Qui tamen cu fimul
compofuiflent flagmum fimul mgrefli elfent uiam &nequidpraeterea

admndi reflimom'o maximo comitantibus :ut dixit Leontius bis cut
liium rumore fparferant/1 ame ubi m meo afliterunt mdicio cu prime
de on; me caulse quanrerem diuerfa & diflatia prompferemo locorum
feparati fed mendacioru diuortio„Cum igitur fibi ipfi no couemrent:
Mercurium & Leam uiliflimaecondinonis Si  deteflabi'ioris nequiciaz
perfonas amendauifTent; aufugiflet theuduleno ignara obiciendi fibi
facinoris:quod ante ledum Renat l Tola cubitauifTec ancilia : preflo ef
fet alia qux  flupro eiufdem Renan fe diceret coinquinata die lpfo qui
didferat cogmcionnfubtraxerunt fe Epifcopo^ conuentm.Licet enam
pridie fubito fe profedur? ide Renatus clamauerit, Vnde ego mdicio
praefcripft dienuEt camen nullo accufante nullis teflimomis perurgen
tibus mfinuaui iandas foron quod peteres cora ipfa infpici Si  uifitari
memoratam uirgmerru At ilia iande mfpedionem quidemrecufauit:
fed teflimonium non declmauit dicensjmhil fe in indicia comprsehen
diflemifi quod e(Tet uirgtnalis pudoris Si  fanditatis. HabitalTe ea Ro
mae in domo noflra nobis abfcenbussnulii earn fe uiciorum familiari
tan dedifTe:optare cum ea fibi a Domino Iefu parte referuari in regno
dei + Paternam quoq; fiham noflram interrogaui: q» ab ea nunq foleat
difcedere cuius cantas uitae hums teflimoniuefl.Itaq; Si fi  quod iniu
ratadicerenfidei facramento coferendum foret;fub obteflanone tame
profefla efl ahenam crimmis quo appetebaturrnec qutcq in ea fare fe
bonae uacuu conuerfatioms.Nutricequoqj liberse conditionis interro
gauimus:cui & flatus baud cuaq degeneri feruino obnoxius libertate
uera farendi daret:& fides atqj aetas ad ueritatam afltpularecur: Si ofli
cium nutrias ad cogmtionem fecreti. Ea quoq; nihil fe indecorum ui
difle nihil fibi quafi parenti comiflum a uirginealiqua dignum reprte
henfione.His moti indiciis lnoflenfi uirgmem numeris pronunciaui
mus:maximum aut Si Renatum &Leont?um ita muoluit fententiamt
Maximo ft errorem emendaret fpes reditus referuaretur.Renatus aut
&  Leontiusexcoicatimanerenniii forte ,pbata fui paenitetia: Si  hums
fadi diuturna deploratioe dignos fe praeberec mifencodia. Vale frater
Si  nos dilige:quia nos te diligimus*

Ambrofius Siagrio Vercelefis Ecclefise  Epifcopo t S t  EpifloIa.Lpuu

Vas Tint m noflro mdicio decurfaicomperta ren'nes.Et ideo
q nunc quafi ammae portione couenio me habens apud te pro
caflitatis contumelia familiarem Si  dolentem quereiam Jra
neopportuit moratam atq; mauditamuirginiratis caufam
adiudi'can'.’Ut ndpoflit abfolui.Hoc efl mfi tua iniuria:nifi ab honeflo

I

pudore traducatur ad mdecore fui corporis oblatione grande uideh'cet
relatura fuiteftimommut exponatur ludibrio: & procacitate notetur,
Hanc lgitur praerogatma detulifh mcegrirati huiufraodi honorificen
tiam-.qua fe laceffin aut muican gaudeant quae hoc munus recipiendu
putant:ut armttant libertate cdmunis aflertionistnec fe lure tueantur
uel fandae legis uel publico:uc no accufatore exigat: non arceflitorem
urgeat:fed lmpudentiafolam mduat:acfe fe proiiciat ad iniuria.Non
ita maiores noftn defpicabile habebat caftimoma cm tantu deferebat
reuerentiae-.ut bellum aduerfum Temeratores puaiciciae fufcipiendum
putaret,Deniq; tantu fuit ultionis ftudiu uc oes tribules de Beniamm
tribu extinguerenturmifi fexcentos qut bello reliqui forenc natura edi
cioris loci defendiffet. Sic,ndediomsdiuinae ferie exprefTum tenetur
cuius tenoram recenfere congruit, Leuites uir animi maior q opibus
habitabat in parubus mentis effrem:eiquippe tnbui fortitoobngerat
locus in pofleilionem terre datus pro fumculo haereditatis.Is fibi acce
pit lugalem de Iuda Bethleem , Et ut fe habet prima copula^ exordia
ardebat muencula imoaica animi cupiditate:fimul quia fimilibus eius
non fungebatur exardefeebat magis pofTefTio : atq> in mane quantum
exeffuabat,Vnde quia nihil referebat expteadolefcentulae:uel|leuitate
amonsiuel ui doloris:quodhaudquaq mercedepan fecu decernerencu
eade expoftulabat, Hinc frequens lurgiurmquo muher offenfa claues
renufit dormi reuertit, At die amore uidus qcquid fparet no habebat
aliud cum quartu lam mefem fluere cerneret eo cotendit fretus quod
confifio Parentu emohretur animus adolefcetulae.Occurrit prae foribf
focer:Gene^ mtroduxit:filiam reconciliauit: & utlsetiores dimitteret
triduo tenuit quafi repararet nuptias:ac uolenti abirequartum quoqj
die coperendinauit praetenta humamtatis fpeae moras inededo, Pari
modo cu etiam qumtd diem uellet adiungere fupenonbus end nouae
deelTent caufae moradi paterno tame affedui retinedae filiae defideriu
non deforet:promiflam profedionis copia diftuhc in meridiem:ut uii
cibocurati adonrent.Pofl: epulasquoq;nolens dilatione attexereeo q>
lam uefper appropinquaret Generi precibus egre licet tame acquieuic.
Ille iter fuu perrexit Isetus animi quod diledu fibi recuperauiilet qui
unocomitati feruulojcum lam declinaret dies:fefhno utam celebrabit
graduuMulier uehebat iumeto:uiro nullus fenfus laboris q frudu de
fidern fimul &uariomulierisac uernaculi fermoneuialeuaret, Oemq*
ubi Ierofolima appropmquarunt quae triginta ftadnsaberatqua tunc
tempons Iebufei tenebant fugefTit puer defledendu in ciuitate:qa fub
nodem fufpeda eflent etia ilia quae tutiora funt: cauendaqj tenebra^
ambigua;maxime quia locoru incolae non efTent de filns Ifrael.Ec iaeo

prseuertendum ne quidaduerfa (India,  gerentes l'nfidia^ l'nferrent: ut
obTcuro nodis doluquaerentibus ad perpetrandu facinus Tatis oppor
tuno.Sed Domino etus haud quaq placuitTetetia ut inter Alienigenas
hofpicio  fuccederent: cum Gaba Si  Rama no longe abefTent ciuitates
Beniamin, Itaqj praeualens feteua port habuit Teruuli Tuggeftione qfi
ex conditione conTiliu extimaret -.Si  non eonTilio:quis infirma codmo
ableuaret lam fol in occaTu erat ♦ Deniqj uix occunt culam uigeret
ueTperein emirate Tuccedere.Gabaonitaeincolebant Iocu mhofpitales:
imitesu'tollerabilessoia tame tolerabiliora q Ti alique hofpicio recepif
Tent. Deniqj comodius huic uiro Leuitae cefTerat Ti m Gabaa hoTpiciu
node non reperifTet. Ve^ ne quid deeflet offenfioms: primo mgrefTu
diuerToriu non repent«Et cum in publico Titus alien am miTericordii
implorarer: offedit adueniente ex agro Tenermque uefper ex opereagre
Hi compuht nodi decedere,Et cum eflet ei coTpicuus:rogatus quo iret:
&undeaduentaret refpondit: de Bethleem ludareuertor contend© ad
montem Efl*rem:& muher eft mecutmfed eccehuc deuerti: & nemo ell
qui hoTpicio recipiat;& requiefcendi uTum miniftret♦ No quo abi aut
potus Tibi aut pecori pabulo^ eflet indigentia;Ted tedi hoTpicio t Prohi
berent preRo efle lllamudu tedi hoTpiciu deTiderari. Ad ea Temor be
nigne Tatis &placide:paxmquit tibh&TuccedehoTpespanter & ciuis,
Nam & mihi ongo de monns Effrem partibus:& hie hoTpitalis habita
no: Ted tempore diuturno mcolatus Tedes Tundauit * Itaq? receptos do
mialio minifterio Tui:& TubTidus hofpitalibus luxta fouit +  Hortabat
ad Isetitiam Tenior:& frequentioribus prouocabat poculisjut uino ado/
leretcura^obliuiacum Tubito circuTiftunteos Gabacm’tse muenes ad
omne proiedi Ubidinehmhil penTum ac moderatu habentes cuos for/
ma muheris illexerat:& in omne amentiam prsecipitabat,Capti t n,eius
decore & per Tenedute HoTpiris atqj infirmitate TubTidu: accepta Tpe
potiendi poTcut muhere & pulTant tanua,Itaqj egreflus Temor rogabat
eos ne hoTpitales menTas turpi flagicio fedarent:& reuerendu ius ena
mdomitis barbar ayi  gentiu nationibus uidlandu arbitrarentcotnbule
ilium Tibi ITraehtem ui^legitimi then Tubnixum copula non Tine in/
dignatione coeleftis arbitru tanta affici cotumelia. Quod ubi parum
procedere aduertit efle Tibi filiam uirgineadiecit ilia Te offerre maiore
parentis dolore:TedminoregranaehoTpitalis diTpedioipublicu flagiciu
prtuato dedecore tollerabilius haberi * At 1II1 exagitati asftu furoris Si
lflamati mcentiuo libidmisteo amplms ardebit forma luuencuia? quo
magis negabatur, Et lufticiae exortes ridebant uerbaaequitatis filia Se
nis qa minore muidia Tee lens offerebat deTpedui habetes. Itaqj cum
pie nihil ( pficeretprecesi& Teniles Truftra hoTpes man?tederet:deToaco

" . I I

praefidio rapit mulien&p tota nodle iniurix  l’mplet * Ad ubi lux fine
internperatiae dedit lanuahofpitale repent. No quo utn cofpe(du expo
fceretque magis declmadu putarencotumeliae pudore miferabihsded
affecdu uiro referret quae caftitateamiferan&cotumeliae fuae funusia
mentabile fpecie ante lanua hofpitale exponeret. EgrefTus itaqj leuita
cu lacetefueniflecarbitratfq? uerecudia uuku nequaq attollereauderet
cofolari coepmquia no uolutate fed muite tantae lniuriae fuccubuifTet.
Hortari alTurgere & fecu repetere domu: fed ubi nullu refponfu refere
batquafi quiefcente maiore uoce efomno excitare^Veru ubimorcis fu
premae ipatuit fides:pofitas lumeto reltquias domupertuhc: Si  diuifos
artus mulieris in partes duodeam unfit p fingulas tribus Ifrael.Quo
ccmocus umuerfus Populus couenit in Mafephat: atqj ibi querela per
leuita cognita:omnes in bellu exarfere:datuecesnemine uiro^ fas elfe
in tabernaculu fuccedere priufq de tati fcelens audonbus ultio capef
feretur: aifqj ruebant in praelubfed confilio prudentio^ praeuernt fen
tentiamo temere cofligendu bellocu ciuibfifedprms uerbis experiedu
de flagitio:& decernedu condicioibf g  dehdis, Neqj ludum uiden ut
paucoi): fceleris pretiu ad omnes peruemret : Si  priuata adolefcentium
peccata datu faiutis pubhcae Iabefadaret. Itaqj rmferuc uirosqui de 1 *
nuciaretGabaonitismt tanti reos flagttiiofFerrer.Sinatcognofcerenc
non minons effecriminis tantu facinus defendide q exercuifle : ueru
libs fuperba referentibf confilia pacis bello mutata, Neqj pnmo aut
fecundo confliducoplunmi a paucis afflidarent cedendum Ifraelitae
aduerfis praelus aefhmauerunt.Quadringinta milia uiro^bellantium
aduerfu uigmti qnqj miba Beniamin tribf Si  feptmgetos Gabaonitas
expertos belli tuuenes decertabant.Et cu fimdra forte duo lam fibt cect
diffenc praeha ai tame promptus baud quaq depofuit Ifrael uincedi fi/
ducia & ulcifcendi pracfumpta fpe*Sed quia caufa numeroqj praeftan/
tiores mferioris pugnae euentu pedem retulerat diuinu offenfam ran
lemma & fletumaximorecociliationegranaecoelefhsafFecfauere, Itaqj
orata Domini paceacnores in bellu reuertututpore qbus oraculu aios
dederatfpe accumulauerat,Et fimulato a frote qd cederet ac diipofitis
p nodfem mfidiis a tergo urbis in qua locata erat manus hofhu: du hi
cedunt &1II1 infedant inuadedi urbeuacuafada copia ;  Si  moxamoto
incendio flarna^ fragore atqj aeftu furentes captae urbis fpecie manife
darunquo Si  fuis fradti animi Si  eredi hodiu ♦ Nam Si  Beniamin uin
claufos fe Si  circuuentos raci priufq a tergo muaderent dlfpgere fefe
atqj i  defertu fugere coeperut: Si  contra Ifrael gemino agmine urgere
eos ac pallentes pfeq * Caefa itaqj uigintiqnqj milia.uoes fere de ums
Beniamin praeter fexcentos q arrepto fcrupeae rupis munimetopartim

loet inferno & fubfidto naturae pam’m defperatione uidtoribus terror!
fuere.Na fecudae res caunonis admonenmnaduerfis ultio f p uidtona
habetur* Nec feminaf^ numerus tanti difcrimims exors fuic: fed oes
Tnbus Beniamin muliebris fexus cum pueris & puellis omniqj actate
gladio aut igne exund:us:facramentu.qj additummequis tnbus lilius
uiro filiam fua in uxorem darer:quo repandi nominis ofs aboleret fuc
ceiTio, Belli finis fimul arq? irae fadtus:& furor in poemtenttam uertitt
armifq; pofms in unu couemntes um Ifrael fleuerunt fletu magnu;&
celebrauerut leiuniu dolentes una Tribu pen lieex fratribus:atqj excm
Populi fui ualida manu:iureqdem pro delicti precio bellatu aduer/
fum propugnatoresflagitioi^fedmiferein fuaPopu ucdueriu uifcera
&.  belio ciuili utrunq; afflufludachryma^ eifufto mouet pafiione a i;6i
affedtu pepuhcdeuitiae ratio fuccellit: mifiiqj legan ad fexcemos llios
Beniamm uiros:q p quatuor mefesedito fepraerupta^ tuebant rupiu
aut deferti mdigenna quae mulutudim obfidentium penculofa foret:
deplorauerut cdmune ilia efTe erumnamipp 1 II 1  cdmbules;ifh cognatos
&.  focios amififTentded came no penitus mtercepti parandae mbus fuc
ceffione:confu'ere leinmediuquo& facramea fides fibi coftet:&trib?
una nequaqa corporeauuifa intercidat, Alcan icaq; pofico reconcilia/
tioms tk  pacis obiatu facnficiu,Et qa Iabis Galaad Populuserat pcenae
&maiedidtoobnoxius: obftnnxerat.n.fe ofs Irael magno iacrememo:
ut fi cuts no afcendifletcu eo ad pumendu flagicui morte morerecur;
duodicim mi'ua bellatoi^ direda: ut 6i  uin oes 6i  mulieres ferro excrn/
guerent :folas utnhs chon exortes referuarec adolefcetulas Interfetils
itaqj oibus Iabis Galaad folae uirgmes quadnngemae exicio ceterct^
fupfuerunt: quas accipiens Ifrael tfacuit uiros Beniamm belli m ecu in
deponere.ut in coiugiu. fibi fumeret ftegras aeui luxca ac pudons puel
!as:qbus & caufa eflct apud uiros Integra op nemo fuoi^ aduerfum eos
bellu fufcepat;& caritaas gratia qa pp eos fuppremo fupplicio ereptx
forent.Hoc lgit modo quadringentis muembus quaefita copula^: con
form funt, Sed qa ducenti numero Aiperit:quibus lugales deerat his
quoqj finefraude facramenro^: confultu accepimus.Dies feftus in Silo
quot ams celebrabat:ibi exultare fohtae uirgmes: & choreas ducere in
honore religionis: aliae praeire matnbus & toru iter agmine uianrum
replen «. Dixit unus ex femonbus : A ducenti till tnbus Beniamin um
inrra uineas fin excubias tenderent: donee fe ofs feminea rurba effun
deren&furgetesex uineis unufquifq;qua occurfus dederar uxorefibi
umdicareufraudi id nequaq futuru populu.Et n^auerereperandae trt
bus fuceffiom propter facramentu impartirendpofTe filiarum fuarum
focietatemeq; tame cdtra facrametu uideri Aprohibendu no ruraret;

i li

s-z.

qa facremeto neqj cogendi neq; prohibendi necdTitas ipofira uideret:
iiios fibi finemetu colulere opportere:fane (1  puella^ pences uindidi
efflagitarec partim prece:pamm et retorquendo m ipfos Tint ufse cul/
pi cuftodiae fefe reuocaturos: qa cu fciret Bemamm uiros exortes efle
mgaliu cu filiabus proceflermt digna fane tnbii lam no poena fed mife
ricordia: Tatis dure faeuitu in eos & debellata corporis fui parte imode
ratius exarfifte plebemt fucceflione domeftica extmgueret:atq; ex fuis
negaret placere deo no pire Populo tribumeq? ,p una muliere ta acerbe
cofuli,Probauerut cofilm Ifraelitaeexecuti funt uin Beniamin:& difpo
fin in uineis loco opportune & tempore.- plenas feminei agminis uias
occupauerut.Praebuit tills feftu nupnaf^ religioms folemmtasrauulfte
de coplexu patru filiae taq in manuab ipfis pentibftradebant:& uelut
paefta e gremio matris no abducQed ,pdire arbitrareris,Ita tnbf Benia
min poene mterceptaatqj extmfta breui floruit: documetu exhibes qd
magnoexicio fitmfolenb? uindKftapudicici^&laefaecaftitatis ultio.
Nec hoc folo loco:fed plaerifq; fenptura hoc docet. Na & i Genefilegi
mfexercituquaeftionib? rege Egypti Pharao q> Sarra atteptauiflen&tn
ahena efle uxore nefciebat.Eft igit Dominocaftitatis tuendae uolutas:
quato magis eft defenfadae integncans. Vndenulla debet uirginibus
faens irrogan iniuria* Quae.n.no nubut:& q uxores no ducut habent
ficutangelnn coelor&ideocoelefti gratiae nomferamus corporate cotu
melii.Quoma potens e deus que nec praeuaricatiopraetereat 6i  moueat
accepci fibi muneris & confecratae uirgimtans acerba & grams contu
melia.Vale frater:& nos dihge:quia nos te dihgimus*

Ambrofius Paterno♦ S t  Epiftola.Lxim.
Aterniquide unanimi mei falutationelegi-.fed cofolatione
p haud quaq paterna ut uelis filio nepre copulare ex filia : fed
nec Auo te nec Patre digna ♦ Itaqj qd cofuluens cofidera«,
Omne,n,qd agere uolumus prius nome faefti eius lterroge
mus:& tunc utruiaude an uituperationedignu fiteftimabimusmerbt
gratia: mi feen muhen qbufda uoluptas e;medicoru et pueri corporibf
utile ferunfed cefideradu utrum coiugi an extraneae:demde nuptar.an
fnuptae.Si qs defpofata fibi Si  tradita utat coiugiu uocat. Quia'ienae
expugnatpudoreadulteriu facmcuius uel folonomie repnmitplaeruqj
tentadi audacia Hofteferireunftoria ereu aequitas inocecehomicidal.
Quod fi qs praecipiat aio reuocat manu.Ergo et tu quid cofulas quefo
tecu traftes.Coiugiu uis inter filios noftros coponere quxro uti^ pares
copuladnan {pares fint.Sedmfi fallor copares appellarifolentboues q
lungut ad arati^equos ad cur^ pares ehgit:& ut aetas coueniat Si for
ma nec natura difcrepec: nec decoloret diuerfitas ♦ Tu copulare paras

ss

"->4

':r%

' 4 ’>!tio,

■ j®AW

::i -^

t#R ■»«.. ( •

"' ■** JOilltJS

**mk

• ^tJaKnt
- '-orj'ecoto
tfttJiiraoueat

«;,:.'.3(iE
irtcfiWtJ
.. f r.>ce:ik
h esus iterroge
•jHir.usiifrti
jfll£Wpl>™

. -f

ir . Quiahen*

*1

.(htniflM'

^Ut?p ,ts

■ntboues?

film mu & neptem ex fmaJHoc eft ut accipiat fororis fuse filiaidmerfa
licet matrequa focrus editusunrerroga nommu rehgione;nempeauu/
cuius ifte ilUusjilIa hums neptis uocat «Nec ipfe te reuocat Tonus no/
mmu;cu hie Auu refonetulla hoc nome ad auuculmqd ad Auu referat.
Quata deinde etia rehquoi^ccfufio uocabuloru Jdem Auus & focer uo
carneaquoq? tibi neptis & nurus diuerfo nomine nunicupabit: rnutua
buntur etia fratres diuerfa uocabula: ut ilia focrus fratri Tit ifte genet
foron.Nubat Auuculo fuo Neptis & imaculato^pigno^ caritas illece
brofo amore mutet ,Sup hoc igit mea a fado uiro Bpifcopo ueftro ex/
pedari diets fententiamo opinor neqj arbitror, Nam Ti ita diet & ipfe
fenbendu putaflem Non fenbendu aute figmficauit qdnequaq hmc
dubitandu arbitret. Quid,n,eft qd dubitanqueat cu lex diuina enam.
patrueles fratres pihibeat couentre in coiugalecopula qfibi quarto To
tiant gradu * Hie at gradus tercius eft q etia ciuill mre a cofortio con
lugii exceptus uidet ,Sed prms faerse legis Tcita interrogemus. Praeten
dis,n„ l tuis httens q> pmiflu hoc diuio mreconubiu humfmodi pigno
ribus exiftimet ;eo q> no Tit prohibitu. Ego aute Ql  prohibitu afteroiqa
cuieuiora interdida fint depatruehbus fratrib?: multomagishocqd
artioriseftplenu neceftitudinisHerdiduarbitror,Qui,n.leuioraaftrin
git grauiora no foluitjfed alligat, Qd Ti ideo pmiftil putas:qa Tpetialt
ter no eprohibitu: nec illud prohibitu Termone legis reperies ne Pater
filia fua accipiat uxore.Nuquid ideo licet qa no eft prohibitur'Mmime,
Interdidu eft.n.iure naturae .Interdidu eft lege quse eft in cordibus Tm
gulo^ interdidu eft inuiolabilt praefcnpttone pietatis;titulo neceftitu
dims,Quata huiufmodt iuenies no efte iterdida lege p Moyfen aedita:
8i  tame interdida Tunt quada uoce naturae. Multaqj Tunt; quae licet
facereifed no expedit,Ofa,n:iicent:Ted no aedificant,5i ergo etia ab his
nos reuocat Apoftolus quae no aedificant; quo faciendu pa tarn us quod
& no licet legis oraculo & non aed.ificat diTcrepate pietatis ordme i  Et
tame ilia ipTa uetera quae fuerat dunora tempata Tunt p euangehum
Domini Iefu.Tranfierut uetera ; ecce fada Tunt noua.Qutd ram Tolene
q oTculuinterauuculu & nepte:qd ifteqfi fiiiae debeuhaecqTiPareti^
Hoc igit inofenTae pietatis oTcuiu fufpedu facies de talibus cogitando
nuptns & rehgiofiftimu Tacrametu cans pignonb? eripies.Sed Ti diui/
na te praetereut-.falte Imperatoi^ praecepta a qbus’amphflimu accepifti
honore;haud quaqua praeterire te debuerut.Na Theodofms Tmpator ec
patrueles fratres 6i  cofobrinos uetuit iter Te coiugii couemre nomie 61
faeuenflima pcena ftatumfi qs temerareauTus eflet 31  fratrupia pigno
ra:& tameilli inuiceTibi aequales Tunt: tantumodoqa propinquitatis
neceftitudmeid: fraternae Tocietatis ligantur uinculoipietati eos uoluit

l in

habere qd nati funtffed dicis ah'cui relaxatu.Ve^ hoc Iegi no prsei'udi
cat*Quod,n,m comuneftatuit ei tantu^ficit cui relaxatu aidet.Loge
diuerla lniuria.illud tame licet in ueteri reftameto legtmusmt aliquis
uxore fuam forore diceret. Iftud inauditu ut quifq nepte fua in uxore
accipiat & coiugem dicat.Iam illud pulchemmu qdnegafti neptetua
auuculo fuo fiho tuo propmquo femme couemreiqa no agnattoms co'
pulet neceffitudme ; qfi uero & uterini fratresa diuerfo patre:fed eade
matre geniti poffmt diuerfo fexu inter fe coniugiu couemre: cu & lpfi
agnatiois ius  habere no queant fedcognanois tantu fibi titulo conexi
funt ♦ Vnde opportet ab ea difcedas intentide quae etia fi liceret:tame
tua familia no propagareuDebet + n,tibi fiha fill? nofter nepotes, Debet
etia neptis canffima pronepotes ♦Vale cum tuis omnibus *

Ambrofius Cmegio Salutem. EpiftoIaXx ♦

Vam rngenuo comedafti pudore:quia de eo ccfuleres qd no
q probaresffedmoregereresParetijUtpietatenolaederes fecu
rus qd noaliud a mepoflet refernmifi qd (aftas decerneret
neceffitudmes , Ego uero hbenter tua in meonera fufcepi;
Ql  Auo nepte ut opinor refudi: qua nefcio plane qua opimone nurum
fibi fieri defiderabat:ut Auum focero muraret.Piura non opus eft: ne
hocquoq; aceedat ad uerecundia,Vale fill di  nos dihge: qa nosquoq?
te diligimus.

Ambrofius Antonio Salutem, EpiftolaXxi*

Vnq es tacitus mihnnecunq tuometrafmiffufiletioqrar
n q fcia q> tuo no delim pedon.Na cu id pendas qd pluns eq
potes etia id negarecd faepe etia in multosdefluit: no tarn
amoris ufu q officii uiciffitudiner’Ego uero etia ex meo afo
tua nice aeftimo ;  ut nuq me tibi &  te mihi abfente purequonia femp
a mm is haeremus.Nunq tuas htteras deeffeopinarer ut meas tibncute
quotidiecoraalloquarun teoculos:ftudia:atq; oia officiamea dirigam:
his recu del ecftat cogredl.Na htterae tuae ut apte cu indiuiduo pedforis
mei loquav:uerecudari mefaciut.Vnde peto ut fuperfedeas gratiarum
yelatu,Mshi enim mei i uos officii fummamerces eftftmedebito erga
uos muneri non defuiffe arbitrarer ♦ Vale & nos diligeiquia ego quoqj
te dili go*

Ambrofius Alipio Salutem. Epiftola,Lxii +

►i

-^scino

' ^tsfscu
4 '- 4 i “t«fiitret
^rnfu(ccpi :

®xasdl;ne
i- .mcscaoqj

1*

gfam afof |
{Bfl 5tibBfa2
yr.fli^ 3011  |

[

■ r! ,^ 0  1
0$ i»ef ;

Ntiocbus uir.Creddidit rmbi eximietatis tuae litterasmec
a  fupfedi refpodedi munere.Na p meos boies dedi htteras :
6cm  falloraliaobortacopia geminaui epiftola Sedquia no
tarn remiaendaamiatiaemumajqcdtumehamcumulanda
arbitroropportuit ipfo prsefertim regrediete: qui me tanto htterarum
tua^ affecit nomme:referre aliquod oftiau fermonis mei:ut ego utriq;
uelty SC  tile tibi abfolueretq debebac referre qdacceperat.Vale 3c  dill
genres te dilige «

° Explicit liber odauus. Incipit liber nonus .

Ambroftus Vi’gilio*S* EpiftolaXxiii,

Opofcifti a me inftitutidis tuse lnfigniaiquoma noutts
p afcitus es ad facerdotiu * Et quoma teipfum aedificafli

ut oppomimqui dignus babitus es tanro munere:quo
6C  alios aedifices fignificandu uidet. Primucmniu cot
gnofce Ecclefiam Domini tibi cdmiffamudeoq? uiradu
Temp nequid obrepat offenfioms:& fiat uelut cdmunecorpus eius ge
tihu admixtioe.Vnde fcriptura tibi dicicme acapias uxore de filiabus
cananeof^fed uade m Mesopotamia in dornu Bathuebudomum fapien
ti x:6C  eius tibi acquire copulamu Mefopotamia autem regio eft in par
tibusorientistquaeduobusmaximisp ealoco^Eufratae Sc  Tigri Burnt
nibus circumuemt : quibus on go eft m Armenia: locis. Influuntaute
dtuerfo meatu in mare rub SC  ideo Mefopotamiae nomine fignat fi/
gura Ecclebae quse maximts fluento^ prudennse lrnguis atq; mfticiae
fcccundat mentes fidehibqbus facri baptifmatis cuius tipus praecdlit
in rubroman lnfunditgratiamrculpamqj abluit.Doceergo plebermut
non ex at lemgems: fed ex domibus Chriftianis cdiugu quaerat copula.
Nemo fraudet mercenariu mercede debits: qa & nos mercenam fum f
del noftri;& ab eo laboris noftri mercedem expedamus * Et tu quide o
qcunqj es negociaronmercenario tuo mercede pecumaria negasu.uilej
caducauibiautenegabit merces^miftb^ coeleftiu.No fraudabisergo
utlexdicit mercenariu mercede fuarnon dabis pecunia tua ad ufuram:
quomafcriptueft: q> is q pecunia fua nondeditadufurababitabit in
tabernaculo dei.Nam die eft fupplantatonq ufura^: capcat emolument.
Iraq? uirChnftianus ft habetdet pecunia qft ndrecepturus: aut certe
forte qua dedit recepturusXabet in ea no mediocre ufura gratise.Alio
qum decipere iftud eft no fubuenire . Quid*n,durtus:q ut des pecunia
tui nonhabentu&Ipfe duplu exigast'Qui fimplu no babuit ;  undefol
ueret: quemadmoduduplum foluetfExempionobis fit Tobias:q nuq

l an


4 -

£

requiTiuit pecuma qua dederat mTi extreme ui'rse fuse tempore: magis
ne fraudaret haerede q ut depofua pecunia cogeret ac recuparet,Populi
faepe conctderut foenore:& ea publici exitn caufa extitit. Vnde nobis fa
cerdotib? id praecipue curaefit ut ea uiciarefecemus qmeip'urimosui
dent ferpere,Hofpice doce uolucariu magifq exneceftitate e;oportere:
ne in hofpicio deferendo mhofpitalem affectu ai fui prodat & in ipfa
hoipicislufceptioneperimumm uioletur gratia; fed magis excolatut
oiticiof^ ufu:& aliquo bumanitatis mmifteno. Non emm a te munera
exigent ditia:fedoftiaauo'utaria:plena pacis ^ccuemetisconcordiae*
Meliora funt ,n,olera cu amicicia & gratiasq ft exquifitisdapibus ador
net'ur conuiuimfi deftt affedtus gratise* Legimus peremptos graui Po/
puios exadio propter molata Iura bofpicu Leuins de EfFrem : propter
libidinequoqj comifTa belia atrocta , Sed prope nihil grauius q copu/
lari aiienigenaejubi &  libidinis & difccrdiae mcentiua:# facrilegu fl a/
gitia coflant,Nacu ipfum coiugiu uelamine facerdotali 8 i  benedicftioe
landhfican oporteat quo pot comugtu dici;ubi no eft fidei concordiad
Cum oro comunis efte debeatjquointer difpares deuonone pot efte co
iugn comunis cantasdSaepe plaenqj capti amore feminai^ fide fui,pdi
derut ut patru Populus in Belfegor* Vnde Fineesarrepto gladio inter/
fecit ebreu di  madiamte femmi:&mmgauitmdignationediuina: ne
torus populus exemgueret . Quid de plurib? exeplis loquardEx mulcts
urni,pfera : ut eius comemoratice liqueat: q pmciofu fit ahemgenas
mulieris afciuifte copuli.Quisfomor Si  ab meunabuhs fuis mumtior
del fpmtmq Nazareus Salonr’Et lpfe ,pditus eft:& ipfe p muhere non
pocuit fuam tenere gratiam : cuius generationis &uitae totius feriem
lftonco digefta ftiilo enarrabimf fedm facri hbri cotinentimquae in hue
eft modu-.non uerboi^ fene: fed fenfu, Multos p inos Ebreo^ Populii
fubditu Paleftini ac fubiedu habebant; quonia fidei praerogatiua ami
{era t; qua uicftoriam patres adept! fuere t Non pentrus tame interciderat
mftoneelecftionis apudaueftorefuumib: funiculushaereditatis. Sed qa
reft fecundate mfolentia faepe extoliebant: dabateos placruq; in potefta
tem hoftiu.: ut more ingenii humam remediu malo^: decoelo ftbi quae
rerent * Tunc enim deo fubditi fumus : cum aduerfts aliquibus urge
nrur,Secundae res mente extollunc.Quod cum alias ufu probatum fit:
rum maxime in ea rerum couerfionequa rurfus ad Ebreosa l aleftims
uerfa nice res mutatae Naqj cudiuturna mmna longefubieftionisin
eftentdeprefta Ebreo^ peftora ut nullus uirih ingenio ad libertate ani
mos toll ere auderet: ortus eft lifts Sanfon diuino oraculo praedeftma
tus 4 Magnus uir: necin plunbusnumerandus: fed in paucis praeilan
uilimus 4 Et q> fine ulia contrcuerfta fit uiribus corporis omnium

r f


w!f ; S


^^inpoP

:;x otof

,.;. ;: asu^
‘^ 0 inls
-rti^ an *
. . ( ispt^ 3 "

facile primus eo q- mgenti admiratione nobis fpedandus a principid*
Non ilia quae teperantia Si  fobrietatis lam inde a puerida umi Abfte
mius praclara mfignia dedtt ; nec ilia cuae intofo capi te Nazareus facra
diu feruauit cuftodia : fedab adolefcentia quae in alus atas mohor in
hoc egreqia:arqj fupra humanii modu perfeda uirtutis ftupenda fact
nora effecit; quibus diuini oraculi mox aperuit fide:cp non perfundo
rie tanta eum anteiftet gratta;Ut defcenderet Angelus per quern ortus
eiuspraeter fpeParentibusanunciaret futuri regime Si  prafidiu fuis.
Nam grauibus lam dm Paleftinorum imperils affltdabantunPater ll
li erat de tribu Dan timens deum : haud ignobih gemtus loco: praftis
cateris,Mater uero fterihs fedanimi uirtutibus baud mfoecunda:qua
propria hofpicio mentis recipere meruit uifionem Angelumandatum
tenuitroraculu impleuit, Nec tamepafla fine uiro fcire uel diuinitans
fecretum : mfinuauit marito uifum Abi hormnem del praedara fpecie
futurae fobohs ferentem oracula : qua poliicitanone fefe Adentem
cum coniuge fidem promifforu ccdeftmm participare,Quod ubi com/
pent: pie deum precatus orauit: ut Abi quoqj uifioms eius gratia tri
buereturdicesjn me domme Angelus ueniattuus.Vnde egoarbitror
non zelo mulieris quae effet fpedabilis pulcrirudinis ahquid eum fu
fpedum habuifTe ut quidam extimauinfed magisdiumae zelo gratia
prouocatumrconfpedus facri uoluiffe parncipan munere. Neqj emm
mens animi praue affedus tantam apud Dommum muemOet gratia:
ut Angelus in eius domum reuerteretur : qui monius bis qua ufus
oraculi poftulauifTet fubito ftima uehementis eleuatus fpecie fefe re
cepit, Id formidolofum Viro Mulier falubnus interpretata in gaudiu
uerfit: atq;ademit follicitudinem : eo q> profperorum indicium :  non
aduerfantium Ac uifere deum t Talibusecce!o comendatusinfignibus:
ubi primum ado'euit: coniugio mentem intendic: fiue q> uagam ac
familiarem adolefcetulis aborreret ammo lubnca libidmis confuetu
dmem :  fine quia lam caufaquarebaturquemadmodum a ceruicibus
piebis fua auerteret Paleftinorum potentiam duraqj imperia,Per gens
itaqj in Thamnatam : urbi hoc nomen eft tills pofita locisqua  tunc
temponsPaleftinorum lncolis frequentabatunuirginemafpexitgrata
fpecie & uultudecoro :& parentes proprios quorum cornnam fultus
gradiebatur orauit ut earn m coniugmm pofcerent. Verum ilh ignora
tes q> eo intentio urgeret ut Paleftims aut negantibus mfeftior foret;
aut acuiefceabus affedus inferenda in fubditos iniuria demeret cu
excoiundioe aquahtaspar & gratia cofortii mreaccrefcerenaut A qd
offenfu efTetlongi? ultionis ftudia,pcederet qfi ahenigeni declinandi
arbitrant, Sed ubi Aedere aium pignons legiamoni obiedu fruftrs

experti: in Arbifrum eius tiolentes conceftere* Recepta itaq; petitione
l anfomcum fibi^miftam reuiferendeuertic & paulifper deampere de/
ftexiticontmuoq; occumt leo ferns ei de filua agrefti liberate faeuior*
Comes nullus taelum inmaibus haudquaqua fuppeditabat.-cederepu/
dor:d: cum confcia uirtus fiducia daret:ruente in fe brachusamplexus
necat:& lacertof^ nodo exammatupraeteraggere fupra ftlueftria piecit
ac derehqt,Locus erac laetus pabuh herbofo gramme uinetis cofitus.
Itaq; apud diledtflima fibi fponfa exuuias ferae crediditftnemometo
futuras cum tabu rerum temporanoterribilibus fpolus: fedmitibus
gaudns 6i  fefta fronde fianc uenuftiora.Demq; poft eandem regredies
uiam fauum in utero ieonis offendit: atq; abftuht domu Parennbus
ac puellae futuru.Taha,n.fponfam munera decent: a c deguftato melle
fauu praedidtis edendum dedit: caufam repreflit: fed forte quada die
nuptialis fefh celebrabatur conuiuiu.Laeta in epulis luuentus mutuis
fead ludum muitabat fermombustcum alius ahum falfioredicacirate
praeft:ringeret:ficut fe huiufmodi ufus habec certamen Isetitiae accede
bamr.Ibi turn queftione huiufmodi propofuit Sanfon luuembus epu
lantibus,De manducante exiuit efca:d; de forn proceftitdulce.-abfolue
tibus polhcens praemiu quafi mercede ftipientiae tngmta fpndones:&
tandem ftoilas fecundu numeru uiroru comefTantium haudmuldam
ignorannbus ♦ Qui cu enodare implexa & difhnguere ambigua nequi
rent Muherem eius param minis exagitando: partim fatigando preci
bus eo impulere:uta uiropofceretqueftioniseiusabfolutioneunfigne
futura comugalis gratiae in mercede amoris:atq; ea feu ammi ternta:
feu muhebri mgemo inflexa:ueluti pro queftu maritalis odu dolorem
prsetexere coepit-.quod fecretu uin confors totius uitae & confcientiam
non compenlTet fimihfq; caeterishabita foret; cui archanu uiri^ppru
non crederetur,Qdifti me tnquit & non amaftnqua celafti ufq; adhuc:
hifqj 6i  caeteris talibus muuftus certe animus muliebnbus emollitus
bladicus aperuit dilecfee propofitamqueftione:d! ilia ciuibus aquibus
uix tandem feptimo die qui praefcriptus abfoluendae parabolae fuerat
ante occafum foils comperta foluta funnatq; in hunc modum relata *
Quid fortius ieoner’Quiddulcius melle,Et iLie refpondic,Nec muhere
alicuid perfidiofius ♦ Nam fi non domuifletis uitulam meam : nunq
mtelligeretis parabolam meam , Etflatim defcenditin Afcbalonam :
&’ tngmta uiros peremit quorum exuuiasauferens : eosqui propohta
qu eft lone foluerant promifto munere donauit ♦ Abftinuit at coniugio
puellae cuius perfidia depraebenderat:atq; m patria domu fefe recepit.
Turbataq; ai muencula quae fdignatione laeft ferocia fortifftmi fraudi
fibi futura iufta formidme phorrefceret i alterius uiri coceflit nuptus

que tamen parantmfum fibi Sanfon quafi fidum fodale cum duceret
earn uxore afciueratmec ft came preteco licet  coiugio oftenfioms peri
culu auertit.Naq; ubi res,pdita uolentiq? ad comugeredire inrerclufa
copia %  Parer ea alu uiro nupfilTe diceretiforore fane eius ft uellec du'
cerehceretftimuloimune exulceratf publica excogitauit ultionecapef
fcere:domeftice cotumehe indignaiione:correpnfq; uulpibus adulta
senate cu lam matura efTencin agns frumenta binas fibi inuice cauda
ad cauda ligauit:atqj m mediu earn ardente iferuit face nodoqj aftrm/
xic mexolubili: & ultor iniurie fuper mampulos meftis dimifit fru/
mentarie qua fecueranc incole Paleftinoru.Atille igni exterrirse qua/
cuqj precipices couoluebant : fpargebat incendiu 6C  exurebanc fpicas
eoru.Quo difpedio comoti:q>omnes fibilocoru fruftus itenerat:fa<ftu
principibus fuis mtimauenit.Et 1 II 1  miferunt uiros in Thamnara:qui
muhereque uanatc fide coiugio mutauerat:& coca eif domuperefqj
eius lgni muoluereuqd.ea caufa fue uaftitatis & imurie foretmec op
portuifle ledi ui^ ,pnunciantesqui pofTet ma ! o fe publico ulcifci.Nec
rame Sanfon Populis Paleftmorudelufti gratia fecit: arq» eo umduftae
fine cotentus fait fed conciditeos ftrage maxima plunmiqj eoru ferro
incenerejpfe at cocefticin Ethi ad torrenrein deferto . Peira i!!ic erat
munmo tribus Jude* Pa led mi- aero qui eu non auderent lacefleremec
mumnonisprerupta arduaqj fuperare : fribtl Iudi denunnaro adorfi
ur^ere prelio cu mfta referri cerneret: qd fubditos fibi & tributaries
perditu in necuaq ue^i & equu atq? ex ufu uideret publico pro aheno
prefentim faemore cofuletes in mediu tradi fibi defignatore can flagi
cu poftulauerunt;arq’ ira tills quod ab eo c6rruHum futuru fine noxia.
Qua prsefcnpta fibi codmone uin de tribuluda tnamilia ex fats con
gregantesafeenderut ad eum:& prefaro quod eflent fubditicn Palefti
norum cuibus fibi neceftitasobediendi no exarbitrio : fed expericuli
formidme manere fach fui inuidia retorquebant in eos qui ius cogen
di habebant. Turn tile:# que inquit mfticie forma eft genus Abram i
darum: ut circomfcnpte pnmo coniugis: deinde abduftae permciofa
mihiuindufta fit& fine periculodomefticainium nolicuerit ulcifaf
Tantum neinclinatis afos ad turpe uernularu obfequiu : utexecutores
uosaiiene prebeatisinfoientie : atq;in uofmetipfosuertatismanus*
Si peundueft qa doiorebabul liheru muat penre manibus Paleftmopr.
Temprata domusftolicitata uxor ; fi non licuir mibi uiuere fine eorum
fraude faltem Iiceat mon fine fcelere meorum . Retuli er^o accepram
miunam non intuli: uos eftimate an digna uicifTirudo fuerit. Illi
de dano fruduu queruntunego de coniugis am ifTione.Confertemani
pulos meflis & focii thori . Doiore meum lpfi  nbarunticiues miunas

uindicauerut*Videtequo uos mimfterio dignos putat a uobis eum m
morte affici uolunt;que ipfi ultione dignu de his qui lafferat mdicaue
runt:& qui uidiftae tribuere mimfteriu* Sed ft a deo fubdita fuperbis
corda geritisrtradite me hoftiu mambf:uos nohte occidere*No morte
abnuo:fed ueftru confugio contagiu:ueru ft formidme ceditis infolen
tibus:alhgate uinculis manus inermes licet inuemet fibi arma nodis
folutae certae condition! impohtae.Saas futurii arbitrati funt-.ft uiuen
tem in poceftatem daretis.Quibus ilk auditis;quis tria milia uirorum
afcenderant facramentu dederutqd a fe uitac eius uis nulla irrogaret:
tantumodo panes umculo^ effet: ut deditione eius patrarenquo uacui
fierent eius cuifarguebant facworis*Accepta itaq; fide fpeleo egreffus
defertnt Petrx rnumtione acduobus inexus fumbfubi appropinquate
Accitosad fufcipiendu Paleftmoruualidos uidetunfremuitfpiritu: &
umuerfa difrupit umcularatqj arnpiens maxilla afini lacente.-percuOic
rrulle uirosfugauitalios gradi uirtutis fpetftaculo: cum mermi 6L  uni
cederent armatoru agmina.Etqui commus aufi fuerat congredi facili
negocio nullo labore obtruncati alas fuga exitium dempfic * Vnde ho
dieqj Agon loco nomen eft quod ibi Sanfon gloriofum certame uirtu
te egregia cofumauerit. Sed utina q fortis in hoftem tam moderatus
uidoria fuiffet* Veru quod facile ufu uemtunfolens rerum fecundaru
animus q debuit euentu pugnae diuino fauon & praffidio deferre fibi
arrogauit dicens in maxilla aftni deleui mille uiros* Nec aram ftatuit
deomec hoftiam imolauit fed neghgens facrificn affumptor gloriae ut
triumphum fuum perpetuo confecraret nomme uocauit locu maxillae
interfe<ftionem.Et mox fill grauiter coepit mardefcere:& potus deerat:
nec lam ferre ac tolerare poterat* Vnde intelliges cp nihil ta facile eftet
humanas opis qd fine dmmo adiumento no difficile foret: exclamauit
atqj obfecraumne fibi deus ommpotes m offenfam uerteret qd impru
denter mcauto fermone fibi ahquid affignauiffer* Quin etia ilia uirfto
ria deo deputabat dicens* Tu dediftt in manu ferui tuifalutemagnam
hanc:& nunc fubueniquia ecce monor fund: in poteftate eo^: de qbus
tatu donafti triumphum : fitis neceftitateadiudicor*Quomodo del mi
fericordiai'Cum proieciffet iliemaxillam aperuit fciffuram eius:& fons
erupic ex ea : & bibit Sanfon:& refumpfit fpiritum: 6i  uocauit locum
uocationem fontis :eo q’unftoriae ladtannam inuocationis precibus
emendauifTet. Ita diuerfa rndicia maturae aedita: quod & arrogantia
cito offenfam incurreret;& humlitas fineulla offenfioe fefereconcilia
ret* Verum ubi decurfa fene bellum paleftinorum compofuit & fuo'
rum declinans ignauiam & hoftilem defptciens manum: Gazam fefe
cotulinea ciuitas erat i locis paieftinoru:dc habitabat lllic i diuerforio*

ll£tt lfCl Q'
Epulis her

(o!il^ l ° r . i
iionesp rJ:l ‘
fda expert-

poflearurl J

ci dilig CTft
dentes,ni i
[emu cK nr
liiberet Qu

pmx.pui
jfi admiran
Here fit u pi-
orare: utci.

neretJlle.tr a.
dolii dolo retuii
ligaret hirnuta
per Dalidi fib t
tie iprouifo t v  c
tu folutis nc\.
hid p,irupce

tofiiiidoJundi
Ifo forenr.-Ufn
Wio quoq ;  ra

ptflentenne

eo uirtus
Plenum run.

^fehabita ■
^fererad

“""■fttmu

'“"“"Ulri

ifii

Quod cognitu Gazet haud quaqul JifTimuIati'one prseterierutifed fe/
{dnantescircddederdt diuerforiu eius Si  obfederut umuerfos adieus
ems domus.ne fugi inocente ccponeret.Iraq? Sanfon cognito qd para
ret cdpofitas inddias nodhs medio prxuertes coldnas domus manibf
am plexus: materie tota Si  culmims mole ceruice ualida fuftentans m
uertice montis altiflimi trifportauit: qui l’mmebat urbi cbebron quse
Populis Ebreis in col eb at; fed cu hbero Si  uago motu tranfgrederet : nd
folu regionis paternse termmos:fed et mo^ limites & maioi^ obferua
tiones prsefcriptos ea dbi futursemoxcladis peftemuenit. Naqj paru
fida expertus alienigense uxoris pnma cdubia:qui debuilTet cauere uei
poftea rurfus Dalidas mulieris fornicarise copula no declinauit, Et cd
ea dihgeret ipenfe : teptandi fe caufi do!is hoftihbus prseftitit + A feen
dentes,n,Paleftini ad ea pollicm funt pecunia uiritim dituros mille Si
centu denarios: d proderet eis iquo tile fiducia uirtutis fuae codituta
Kaberet Quo cognito circunuemri & caps pofTet. At ilia quse femel fe
pecuniseqifhtueratadute fans &calide inter epulas Saliecebrasamoris
qd admirans fomtudinis eius eminetil quserere coeptnquo tande gtf
neretatu prseftare reliquo^ uirtutib? dmul Si  qd pauidaatqj follicita
orare ; utdiledbe fuse comitteret q nexusaftridu altense potati didder .
neretjlle at adhuc fobrius & fortisaiaduerfusdelimmetamerefricia:
dolu dolo retulit dicens qa. fi uinbus uirentibus adhuc Si  no andis col
ligaret ibrmitatecorporis adequaretahof^bmilitudine.Quo Palefhnt
per Dalida fibi coperto cu uitea foporati circudedifTent uincula:quafi
de iprouifo excitubaud degenereoffendere notse & folitse foratudinis*
cd folunsnexib? uirtus libera multishcetredfteretac repugnaret.Sed
ubi id pardq>ceffit;rurfus Dalida quad derifa Si  cdqueres repetereartes
fuas:& fideamoris pofeereno prseterrmttebaf« Cui Safonuahd 9  adbuc
cofihi dolu ridens dgnificauitdigatu fefepte funibus:qui adhuc fine
ufu forentmenturu fe in poteftatem hodium : fed Si  hoc fmftra fuit*
Tercio quoq; tanq de miflerio deprompfit etia lapfuro propiond dido
luti ettenc ermes feptem capitis fui:&quad in cubitum mtextndifcede
retab eo uirtus fua , Et hoc quoqj lufic infidiarum fabneatores , Ad
poftremum cum lllufum fibi totiens proeax mulier depiorauittenmdi/
gna fehabita dolens cui comitteret archand diledtiq? id qchp remedio
qusereret adp>dttione fufpedari uideretdachnmis fidecoe^m dmu! qa
debebat inuidhead id tepus forticudimsuiVojUt incidereterunam fau
eius ai fecretd apit:prsetedere in fe mrtute dei:& ette domino fatfhdca
turn fedm eius prseceptu comam pafcere.Quae dattonden t dedneret
NatarePefl'es&.ppneuirtutis ufd amitteret,Paleflmi p muliere co'pta
tfirmitace uin fceleris mercede afferdt;ut precio obnoxia dolu patrarec

At ilia meretriciis delimetis feltu amoris in fopore copulit: &tonfore
adhibito fepte crines capitis eif  admota nouacula abfcidir* Cdtmuoq;
mterditdi prxuaricatice uires minutae.Deniq’ ex fomno expergitus fa
cii mquit ficuc foleo 61  excutia me fuper aduerfarios:fed nec af fui ala
critate nec uirtute agnouipnec uigor erat nec gratia manebat.Itaqj re
putans fecu q> improuide femulienbus aduerfario^: credidiffet.Et cal
uiratus tepiare ultermsahquid damnatu mfirmitatisicecitati oculos:
uincuhs manus praebuit:& copedibus inexiis carcere lntrauitimultis
fibi lncognitu tepeftatibus + Et lam ,pcedu teporis crefcere ei coma cce/
perat. Itaqj cu eflet celebre couiuiupaledmord conuentui producit de
carcere Sanfon:ac daunt m Populi confpecdu * Erant tna milia ferme
hommu uirilis ac muliebris fexus:& grauibuseu infultabant co'uiciisj
circdagebantludibriis: qd durius 8i  ultra lpfa captiuitatis fpecie uiro
ingemtae uirtutis confcio tollerabatur , Namuiuere&mon Naturse
funedio ludibno ede probro ducit. Cupiens lgit tanta contumelia uel
ultione folarimel morte m reliquu praeuertere fimulato qd lnfirmitate
corporis & nodes ccpedu fudentare fefe nequiret:popofcit de puero q
dimgebat uias eiusiut admoueret eu ad colunas proximas quibus do
mus ois fuffulciebat .Etadmotus utraqjmanu fulcra totius copraehen
die edificinacqj mtetis ad feda facnficii paledims qd Dagom deo fuo
deferebant per que fibi aduerfariu fuu datu in potedare arbitrabant :
muliebris pfidise dolos beneficnsanumerates coeledibus clamauitad
Dominu dicensJDomine adhuc femel memor pueri tui efto.ut pro duo
bus ooulis meisrumdicda tnbuas de natiombus: ne dent glonam fuis
diis:qd ipfis luuaabus me in poteftate accepenntmec uica mea pluns
facio^Moriat aia mea cu paledmis.-ut agnofeat fibi mfirmitate mea no
minf q umute exmale fuideXocuflit itaqj colunas magna ui:ac diflol
uir.&cominuit eas qs fecuta ruma (upioris culmims & ipfu inuoluic
& uniuerfos qui defup afpesdabat prsecipitauit, Ibi magna uis maru
femina^q; promifeue exammata: & tnuphus quaefituspempto fupra
omnes fupiores mcdorias baud quaqua degenere & decolore exitu.Na
&’ fi inuiolabilis ad id loco^i & deinceps atqj incompabilis in hac uita
expertis bell is fuentuiris tamen m morte feipfu uicit:& infuperabile
geflit afum: ut cotemneret:& qfi mhilo haberet uitaj fine oibus formi
dolofu. Virtu tis igitfuit qd uicdoriaru numerudiedaufitmeccaptiud
exitd fed triumphale muenit,Orcufcriptdaut fuifle a muhere Nature
potius q perfonae afTcribendu ♦ Quia humana conditio maior q culpa
inferior,Premitur enim 8i  cedit lllecebris flagicioruJtaqj cu fcriptura
ei tedificet q> plures in morte q m limine uitas idius pofitus Occident.
Videt ad aduerfarioru magts exmu captus q quo lpfe deietdior fierec

3tit minor eflet.No e + n,fe expertus inferiore cuius fepufturapraeftatior
q potetia fuerit.Demqj no taeli s:fed cadauerib’ 7 hoftiu preftus humatus
eftppno tedus triupho:cla^ mfigne relmquens poftens:eo q> populu
fuu que capnuu inuenerat uiginti ams in libertate mdicio fuo rexit:&
fepultus i primo loco libertatis haerede dimiftt.Hoc ergo exeplo liquet
alienaru conforcia refugienda: nepro cantate coiugn prodmoms mfi
due fuccedant,Vale & nos dilige quia nos te diiigimus,

Ambrofius Ireneo.Salutem* Epiftola Lxiiii »

Ecurfa ledione Apoftolftno pf undone motus es:quia audi
d fti hodie ledum.Lex.naram operatur.Vbi aut non eft lex:

nec praeuaricatio.Vnde & cofulendu arbitratus es cur data

fit lex li nihil proderat:imooberat:quaeoperaret iracundii
&  praeuaricatione mtroduceret.Et quide fecundu interrogation e tuam
certu eft no fuifte lege neceftariaiquae per Mopfen data eit, Nam fi na
turaielege quam Deus creator mfudit ftnguloru pedonbus homines
feruare potuilTetmo fuerat opus ea lege quae in tabuhs fcnpta lapideis
impiicauit arq; fnodauitmagis humai generis l'ftrtmtate qua elaquea
uit atqj abfoluit. Efteaute lege naturale in cordibus noftris etia Apo
ftolus aocet qui fcribmqa plaeruqj & Genres naturaliter ea quae legts
funt faaunt:& allege non legermtropus tame legis fcriptu habent in
cordibus fuis Ea lgitur lex no fcribttur fed inafciturmec aliqua perci
pitur ledione;fed pfluo quoda Naturae fonte m fingulis exprircutur 8C
humanis mgenns haunt\Qua debuimus uei futun mdicn metu 1 erua
re: cuius teftis cofcientia noftra tacms cogitatiombus apudDeuipfa
feqidinquibus uel redarguit improbitas uel defenditur inocetiajtaqj
cu feper pateat Domino:tu maxime in die ludicu mamfeftabit cuado
occulta cordis in exame uemenquae putabant iatere.Quoru tame pdi
tio occuho^Xnequaq noceret:fi lex nararalisinelTetpedoribusbuma
nis.Eft.n.fanda line uerfunaiftne fraudetcofors iuftiaae:expers iniqta
ns.Deniqj mrerrogemus mfantia:Uideamus fi qd in ea crime repent:
fi auanna.ambitio:dolus:faeuitia:infoleaa.Nihtl fuu nouttmullos ho
noresfibiarrogat:praeferrefealten ignoratsfraude nefcinuidicare fefe
no uult nec potnnfoletia qd fit puro ac fimplia neqt afo copraehedere:
foluit hac lege Ada q uoluitftbi arrogare qd no accepatmt eetficCrea
tor ftCoditorfu? 8i  diuinuhonoreaftedaretJtaqjp iobeaietia often fa
traxit : & culpa icidit ex ifolena.Qui ft no rupiftet l'piu & obedies fuillet
madatiscoeleftib? praeroganua naturae atqj ingeitseftbi inocetiae herae
dib? Aprils referuauiftec ♦ Ergo qa p fobedietia praerogmua naturahs

legis corrupta atq; interdifta eft ; ideo fcn'ptu legis exnmatu eft necefla
fiurruut uel partem haberet qui umuerfum amiferat, Et cut pierat qd
nafcendo aflumpferat difcendo faltem cognofceret & cuftodiret Simut
qa caufa deiecftionis ems fupbia fuit:fupbia atorta eft exprserogatiua
inocentiae. Debuit ea lex fern quae fubditum deo & fubiedu redderet,
Nam fine lege peccatu nefciebatur:& minor erat culpa ubi erat culpae
ignorantia. Vnde & Dommus ait,Si non ueniftem 8i  locutus fuiftem
his peccatum non haberentmunc autem excufationem non habentde
peccato.Data eft ergo lex pnmu ut excufatione tolleretme quis diceret
peccatum nefciunquia praefcnprum non erat quid cauerem,Deinde ut
omnes fubditos faceret deo agnitione peccati.Omnes autem fubditos
feciftquia non folum mdeis data efbfed etia gentes uocauit. Profeliti
emm ex gentibus fociebantur.Neqj uero exceptus uiden poteft qui uo
cams defuit.Lexemm quos uocauic &a!ligauic.Vniuerfo^itaq > ’ culpa
operata eft fubiedionem;fubie<ftio humilitaterruhumilitas obedientia
generauitjtaq; quia fuperbia culpam contraxerat:econtrario culpa obe
diennam generauit. Vnde lex fcnpta quae uidebatur fuperflua fafta e
necdTaria:ut peccatum peccato folueret,Sed nerurfusaltquis deterrea
tur &’ dicat increment!! peccati facia  efte per lege:&lege  non folu non
profuifteifed etia oftuiftearbitrerur.-habetquod folan fuam poftit fob
liatudinermquia 8i  ft per legem fuperabundauitpeccarurmfuperabun
dauit & gratia.Quid fit hoc intellig3mus:fuperabundauit peccatu per
legem:quia per legem agnitio peccati:& coepit mihi obefte fare id quod
per mfirmitatem us tare non poftem* Ad cauendu emm prodeft praftci
fcere;fed ftcauerenon queam:obfuit nofte.Verfaergolexincontrariu:
tamen ipfo peccati increment© fatfta eft mihi utilis: quia humiliatus
fum.Vnde & dixit Dauid.Bonum mihi q> humiliatus fum.Humihan
do autem me folui umculum erroris fuperiorisrquo Adam &  Eua exue
rant omnem prcpriae feriem fuceflioms, Vnde & Dominus quaft obe
diens uemt ut mobedientiae & praeuaricationis humane laqueus folue
retur.Itaq; ftcut per mobedientiam peccatum intrauit;ita per obedien
tiam peccatum folu turn eft+Vnde & Apoftolusait.Quia ftcut per tncbe
dientiam umus bomims peccatorisconftitutifuntplurimi:ita per obe
dienuam umus hominis lufti conftituentur multi. Habes lgirur unu
quia lex & fuperflua fuit:8cfa<ftaeft no fuperflua: fuperflua in eo quia
ron fuiftet neceftaria ft lllamlegem natural e feruare potuiftemus.aed
quia non conferuauimusufta lex per Moplen neceftaria facfta eft ut do
ceretmeobedientiam ddaqueum ilium folueretpraeuaricationis Adae:
qui laqueus totam aftrinxit herseditate. Creuit quidem culpa per lege;
fed & culpae aucftor fupbia foluta eft ldqj mihi profuit.Superbia emm

eulpam inuemttculpa aute gratia fecit, Aca'pe aliud, No fuit rsecefTam
lex per Mopfen, Deniqj fubintrauitrquod utiqj no ordinariuifed uelut
forcuitu fignificare uidetur mtroitujeo q> in locu narurahs legis intra
uerit,Itaq> ft ilia fuu feraafTec locmbaec lexfcripta nequaq eftet ingref
fa, Sed quia ilia legem exduferac praeuaricati o:ac prope modum abfol
ueratpedoribus humams regnabat fuperbiaunobediennaq; fefe ciftu
deratudeo fucceftit lfta ut nos fcripto coueniret:& otnne os obftruerec
ut totu mundu faceret deo fubditum.Subdttusautem mundus ei per
legem fadus efhquia ex praefcnpto legis omnes coueniunt :& ex open
bus legis nemo iuftificat\i,quia per lege peccatu cognofcit :  fed culpa
nonrelaxatmidebatur lex nocuiftequae omnes fecerat peccatores: fed
ueniens donunus Iefus peccatu oibus: quod nemo poterat euitare do<*
nauit & chprographu noftrum fui fanguims effufione deleuit. Hoc eft
quodait.-fuperabundauit peccatu per lege :  fuperabudauit aute gratia
pet- Chriftu qa poftq totus mundus fubditus fadus eftitotius mundi
peccatu abftulit;ficut teftificatus eft Iohannes dicens,Ecce Agnus del,
Eccequi tollit peccatu mundi. Et ideo nemo gloriet m operibus: quia
nemo fadis fuis mftificat :fed qui mftus eft donatu nabet quia perla^
uacru luftificatus eft.Fides ergo eft quse liberatper fanguinem Chrifti
quia beatus llle cut peccatu remittitur^ uema donat ,Vale fill & nos
diligeiquia nos te dihgimus,

Ambrofius Ireneo Salutem, Epifto!a,Lxp,

Vdifti fill hodieledu in ApoftoloiqalexPedagogusnofter
a fuit in Chnftoiut exfideiuftificetAquounoabfolutasarbi/
trorquaeftionesquae plaerofq; mouerecofuerut, Sunt enim
qui dicunt,Cum legem Deus Mopfi dederitjquid caufx  eft
ut plseraq; in lege Tint quae per euangehu tam uacuata uideant r'Et quo
unus utrmfq’ conditor teftamenti cu qd licebat in lege per euangeliu
ccEperitnolicere;uteft ctrcucifio corporalisf Quae licet etia tuncfigno
data fit ut circucifionis fpintahs ueritas teneret :tame qua ratione uel
inipfo fignofuit,Cur ifta diuerfitasextimat: uttunccircucidi pietas
crederetmuc lmpietas ludicet i  Deinde fabbati die feriatu efte debere
obferuabat ex legeita ut fiquis onus aliquod lignoip portafienmoms
fieretreusmuc autem diem lpfum & oneribus fubeundis: & negocns
obeudis fine poena aduertimus deputari. Et plaeraq? preecepta fut legis:
quae praefenti tepore ceftare uideant .Quid ergo caufe fit cofideremus.
No.n.ociofedixit Apoftolus.Quialexpedagogusnofter fuitm Cbrifto,
Pedagogus cuius eftfMaturions : an adoiefcentis: autpuen : hoc eft

m. i

gratis in firm aefP edagogu s ergo ficut etiainterpractatio Iatma habett
doctor eft pueruqui utiqj imperfeCtae aetati non pot perfeCta adhibere
praecepta quae fuftmere no queat.Demqj per Prophetam Deus Iegis ait*
Dabo uobis praecepta non bona.hoc eft non perfeCta«, Quod.n.bonum
unqj perfeCtuJdemante Deus in euangeho perfeChora feruauinfiqui
cem aitdNon uem legem foluere fed implere.Quae lgit lftius caufa di
ftanuae nifi humana uanetas:’ Saebacdureceruicis Popululudeo^la/
pfum hurnile perfidix ,pmpnore.-qui aure audiret & no audiretiocuhs
atderet & no uideretdubricoquoda mfantiae leuem 6i  imemore praece
pto^:&ideo lege tiq pedagogu mobilisplaebis fgemo 8i  menadhibuit
mfirmae* Ipfaq* Iegis praeceptamoderatusaliud iegi uoluit:aliud mtel
Iigi: uc infipiens falcem qucdlegeretcuftodiret:& a praefcripto litter*
non recederet:fapiens intelligent diuinae mentis fententia qua iittera
no refonaremmprudens feruaret Iegisimperithprudens miftenujdeo
lexfaeuentate gladn habet tanqpedagogus bacutu ut imperfeCtae pie'
bis mfirmitate pcense faltem denuciauone deterreat * Euangehuaute
induigentia habet;quo peccata donant, lure ergo ait Paulusiqa Iittera
occidit fpiritus autem uiuificat: Iittera lgit occidit exiguam corporis
pomonem fpiritus intelligens circucifionem totius aiae corporftq; cu
ftoditsut luperfluis amputas neceflana dimittant, Quid,n»tam fuper/
fluu qauanciaeuictadibidimfqj peccatasquae natura no babuit: culpa
quaefiuit:caftimonia teneat :frugahras diligat,Signum lgit circucftio
corporaiis ueritas aute circucifio fpmtahs eft. Ilia meb^amputat : ifta
peccatu Nihil imperfeCtu m hoie natura generauit-.nec tanq fupfluu
lubebat auferrnfed utaduerterent qui pane fui corporis amputabanr:
muko magisamputada peccata: recidendos eos q deliCta fuadeant etii
fi quadam umtate corporis coneCteret ficut habes fcriptu ♦ Si dextera
manus tua fcandahzat teabfcindeeam 8i  pronceabs te.Expedinn tibi
utpereat unu membro^: tuo^q totucorpustuu eatin Gehenam,Ergo
ficut pueris ita Iudeis mandata funt non plena praecepta : fed ex parte
Qi  uelut unam mebri fui partem mundi feruare praecepti funt: q totu
corpus fuum mundu feruare no poterant.Sabbati quoq; ferias uno die
in ebdomada celebrare lufti funt ut nulli oneri fubderent : q mudams
openbusabfolutnutinam ficabiftennut in lllud perpetuu futurof^fab

batum faeculo^nullafecumgrauiumueberetoneradeliCtope, Sedquia

lubncum Populum Deus noueranparte ifirmioribus diei unius obfer
uatione praefcripfit plemtudmem fortionbus ♦ Referuauit fynagoga
diem:obferuat ecflefia imortalitatermin lege lgitur portio: in Euange
ho pfeCtio eft ♦ Populus mdeorum ligna portareprohibetur:hoceft 1 ! a
quae confumuntur incendioiumbram tenetfqui folem refugit.Tibi fol

iuftieize umbra impedimenta efTenon paflusiapertu gratis fuse lume
infundensait + Vade & amodo uide ne pecces.Tibi asterni illius foils
imitator aic.Siquis aute fuperedificauerit fup fundamentu auru arge
tulapidespreciofosdignaifcenu: ftipulamniufcuiufq’ opus manifeftu
erit.Diesta.Dominimamfeftabitquomamignereuellabitur.Etumuf
cuiufqj opus quale fit ignis probable* Et ideo illud fupedificam? fupra
ChriftiLChriftus,mnoftru e fundamentu:qd no exuratur fed melioret*
Au^; mehoratignnmehorat argentu. Audifti au^ & argetiLputas hoc
matenale:c 6 gregare defideras:fed Iudis opera.Hoc au^: &'argetu onus
habet fruftu no habet.Onus quterentis efbfumptus haredis.Hoc au^
ficut Iignu exurit :non perpetuat * Hoc argentu in die lllo detrimentu
uirae ruse non lucru afferet. Almd au^:ahud argentu:a tequserit:hoc
eft fenfus bonus: uerbu optimu.-de quibus dicit Deus : quia datuafa
aurea:argentea: bsec funt munera Dei Eloquia Domini: eloquia cafta;
argentu igne examfatu probata terrae; purgatu feptupioigraua fenfus
tui nitor cafti fermonis exigit fplendor fidennon tinnitusargenti:hoc
manet illud pent: hocmercede habet & migrat nobifcum illud detri/
menttl habet quod hic rehnquit .Siquis dmituputat qd illud argentu
repofitu &reconditu ei fufrragan poftit ad uitam: onus mane portable
qd ludicn ignis abfumat.Hic relinquite Iigna ueftra diuites: ut onus
ueftrum futuro mcendio mcrementa non addat.Si erro?aueris rmnue
tur onus:& quod remafent onus no ent, Noli Auare recondereme fias
nudo quidem nomine Chriftianus : opere Iudeus: cu aduerteris onera
tua ttbi efte fupplicio . Dnftum eft.n.ubi non per umbram fed in foie:
cuius opus manferit mercedem accipiet: fi cuius opus arfent detrim e
turn patietur, Et ideo tanq perfedus eruditus in lege confirmarus m
Euangeho utriufq; fidefufcipe teftameti.Beatus.n.qui feminat fuper
omneaqua: ubi Bos & Afinus cal cat ficut hodieledihhoc e q feminat
fuper Populosq fequuntur teftamenti utriufq,’ do<ftrinam t  Bos eft die
aratonus iegis mgum portans de quo lex dicit. Boui trituranti os non
alhgabistqui habet fenpturarum cornuadiuinarumipullum aucafinae
Dominus in Euangeho in figuraPopuli gentihsafcendit.Putoautem
quoniam diues eft uerbum del quod etiam illud inteihgeredebeamus:
quia Bos habet cornua plena terroristtaurus ferocitatem habet.Afinus
manfuetudinemiquod bene ad praefentia denuatur:quia Beatus qui &
fseueritatem & manfuetudmem tenet:utaltero difciphna feruet :altero
innocentia non oppnmatur, Nimia enirn fseuentas extorquet planlq;
terrore mendacium. Deus diligi maluit q timeri.Dominus ergo can/
tatem exigitrferuus timorem: cum perpetuus in homine terror efTe no
poflic: quia fenptum eft ficut hodie leftum eft, Ecce in timore ueftro

m 11

ipfi timebuttquos timebati$*Vale fill Si  nos dilige.qa nos te dili'gi'mf,

Ambrofius Qemennano.Salutem, EpiftoIa.Lxyi.

T fi fciam q nihil difficilius fit q de Apoftoli ledione dife
e rere:cum ipfe Ongenis longe minor fit m nouo-.q in uetert
teftamento.-tame quanta fuperiore epiftola uifusfum ubi:
cur pedagogus lex diceret no abfurde exphcauiffe +  Hodier
no quoqj fermone aim ipfi Apoftolicaedifputanois medttaboraptrire,
Superiora.n.ledhoms eius hoc habent: eo q ex openbus legis nemo iu
fti ficet: fed ex fide . Quonia qui ex openbus legis funt:fub maledidto
funt:Chriftus autem redemit nos de maiednfto iegis: fatftuspro nobis
maledicftu.Mon ex lege igiturhaereditas data eft.fed ex repromiftione,
Ec,n*Abraae dieftae funcreprormftioes Si  femmi eiusquod eft Chnftus.
Lex itaq? praeuaricatiomi gratia pofita eft donee ueniret feme cui repro
nudum eft Et ideo conclufa funt oia fub peccato.ut reprormftio ex fide
lefu Chrifti daretur credentibus . Poftq uemt aute fides lam non fub
lege:hoc e fub pedagogo fumus:quia fumus filn De uSi  omnes fumus
inChrifto lefu.Si autem omnes fumus in Chnfto lefu ergo Abraae fe
mefumus:fecundum prarmftionehaeredes.Haeceftapoftoftcae coclufio
fententiae:fed occurrit adhuc ei quod poterac etii Iudeus dicere:& ego
haeres furmquonia fub lege fum.Lex autem uetus diettur teftamentu:
ubi aute teftamentu.ibi haereditas*Et licet ad hebreosipfe dixentquia
teftamentu non ualet;nifi mors intercedat teftatoris.uquomi teftame
turn non ualet qdiu umit teftator -.fed eiusmorte firmat uamequia tn
Hieremia Dommus locutus e de mdeis & ait* Fatfta e haereditas mihi
ficut leo:haeredes eos negare noluit:fed funt haeredes fine re: funt Si  cu
re*Et dicunt hxredes teftatore uiuente qui fcripti funt:fed fine re.fut
etii haeredes paruuliqui nihil diferuta feruulo:quoma fub curatonb.^
funtj& acftonbusJta mquit Si  nos eramusiudei fub elementis mundi
hams fertlientes: poftq uero uemt plenitudo tempons Si  Chnftus ad/
uemt:lam non fumus ferui fed hbernfi credamus in Chriftu.Ergo de/
ch t ill is fpeaem haereditatis poflefTion e negauit;habent nom e haeredts:
ufum non habent.Quia ficut paruuli haeredes nome nudu haereditatis:
non aueftontate ufurpant: lubendi ius Si  tuendi non habent • quia pie
nitudinem fuae aetatis expeftant;Ut a curatoribus liberent : ficut ergo
paruulmta & mdei fub pedagogo funtXex pedagogus eft* Pedagogus
ad ma gift rum ducit* Magifter nofter folus ! eft Chriftus,Noh dicere no
bis donunu di  magtftru qa Dommus Si  Magifter unus eft* Pedagogus
timet itnagifter uii faiutis oftendit* Timor ergo adlibercate perducu;

libertas ad fide*: fides ad caritate: can'tas acqumt adoption!: adoptf©
hxreditate.Ergoubifidesjibilibertas.Seruusmftubmetudiberexfide,
Iile Tub Iittera:tftefub gratia. Ille m feruituteufte in fpiritu « Vbiaute
fpiritusDomimubi libertas.Sugit ubi fidesubi Iibertasmbi libertas:
ibi gratiambi gratia lbi haereditas.Iudeus autem littera non fpiritu in
feruitute eftQui non habet fidemon habet fpiricus libertatemmbi at
nulla libertasmulla gratiambi nulla gratia nulla adoptio ubi nulla ado
prio nulla fucceftio . Tanq claufis ergo tabulis cernit haeredirate non
poftidetraucftoritate non habet leftionis, Nam quodicit Pater nofter:q
uei^ Dei fill'd negat per quem adoptiuus requint f Quo teftamentum
nuncupat qui morte teftatoris negatfQuo libertate ufurpac qui negat
fangumequo redemptus eft, Hic,n,eft noftrx preciu libertatis: ficut
Petrusdicic fanguine preciofo redempti eftis:non agni utiqj: fed ems
qui manfuetudine dt  humilitate tanq agnus aduenit: Qi  ton! mundu
una fui corporis hoftia hberauit:ficut ipfeait.Sicutagnusduftus fum
ad imolandu.Vnde dt  Iohannes ait.Ecce agnus denecce qui toll it pec^ 1
catu mundi. Ergo mdeus hares in littera no fpiritu tanq paruulus eft
1  fub curatoribus di  acftoribus:Chriftianusauteq plenitudine tempons
agnouitrqua Chriftus adueninfacftus ex muliere facias  fab lege:ut oes
qui fub legeerantredimeret.Chriftianus inq per unirate fidei i&agni/'
tionem filit Dei m ui^ perfedu in menfuram aratis exurgic plemtu/
dims ChnftitVale fill dt nos dihge:quia nos te dihgimus,

Ambrofius Oronciano.S, EpiftolaXxyit*

nlb.af

...--v-.fMts:
. -'(JihW'

^./.-ficatergo

Q-.p dyf

I Abraam credidit Deo dt  reputatu eft ei ad iufticiarquod ac
f reputat ad lufticiam exincredulitatead fidem eft: utiqj ex
fide tuftificamur non ex openbus legis * Abraas autem lpfi
duo filii Ifmael dt  Ifaach.unus de anctlla:& alter de libera,
Etrefpdfumhumfmodiutexpelleret Ancilla dtfiliu  Ancillaemonenim
hserede fore Ancillae film. Etideo no Ancilix nos filios efte fed hberx:
qua libertate nos Chriftus liberauit.Vnde colligit :q> hi magis Abrax
filn q ex fide.Prxftant,n.fidei q generatiois haeredes , Lexpeda^ogus
eifiaes libera.Abiiaamus ergo opera feruitutisrteneamus gratil liber
tatis.Deferamus umbra : fo!em fecutnRicus ludaicos deferamus.Circu
cifiomebn uniusnihil^deft.DemqjaitApoftolf.EcceegoPauius dico

uobis:quonia ft circucidamini Chriftus uobis nihil .pderit.N6 qa non
poftit:fed qa indignos beneficus fuis luditet: q uias eius deferannEt
qde anceSeffora circucidit film fuu St  piculu depulit qd lminebatTed
tunc ,pfuit Chriftus cu adhuc pfecfta deferreticu Puulus eftet Populus

m in

-Ph

credcwm Vcnit non paruulus fed perfecftus in oibus Dominus Iefus,
Grciicftus eft prime fedm legemme lege folueret,Poftea p crucemt le/
gem impleret.Ceftauii ergo quod ex parte eft:quia uemtquodperfedlu
eft. Crux.n.m Chrifto non unu membi^fed tonus circucidit fupfluas
corporis uoluptates.Fortafte adhuc quaent q ranone circucidi ex parte
uoluent qui uenerat perfeftam arcuciftone demdftraturus,Dequond
puto effe diucius deliberandi. Nam ft peccacu faeftus eftmt n’oftrapec/
cata mundareuft maledidtu pro nobis faeftus eftmt legis maledufta ua
cuaren ea ranone & circucifus pro nobis eftmt circuciftonem Iegis au/
ferret daturas falutem crucis.Spiritu lgtt ex fide fpe lufticiaeexpedan
dam nobis alTerit Apoftolus:& inlibertatem uocatos: hbertatenoftra
m occaftone earn is non debere coferre, Stquidem neq; circucifto ahqd
ualet neqj praepunu;fed fides quae per caritate opera t, Et ideo fcripiu:
diliges barainu Deu tuum.Quiautem dihgitmtiq; credit:# credendo
unuiquifqj diligere maple. Deniq; Abraam credidic:# fic dihgere in/
apit.Demq’ & credidit non ex parte-.fed per ofa. Aliter.n plena habere
non poterat cantatermcuia fcriptu eft.caritas credit oia,Si non credit
ofasnon uidet cantas elle perfeda . Ergo perfedta cantas omne fidem
habet, Non tame facile dixerim.-cp continuoofs fides perfeda caritate
habeatrcuia Apoftolus dixmft habeam oem fidemuta ut montes tranf
feram : caritate aute non habeammihil mihi prodeft. Et.n,cu tna fine
maximem uiroChriftiano:fpes:fides:caritas:mator his carttas: fed ar/
birror propofm gratia hoc dixifte Apoftolu, Neq^n.uidetur mihi qui
habeat oem fidemuta ut montes tranlferat caritate non habere:quo #
lllud fi habeat aiiquis oia mefteria;# oem fcienoftquomodo no habeat
caritate:cu dicat Johannes: quia ois qui credit;quia IefusChnllus eft:
de deo natus eft:# fupra tpfe dixerit: quonii qui de deo narus eft non
peccat, Vnde colligit fi is qui credit:qa Iefus Chnftus eft:de deo natus
eft # qui de Deo natus eft non peccat: utiqj is qui credit: quia Iefus
Chnftus eftnonpeccat.Si quis at peccat non credit,Qui at non credit:
necdiligit.Qui aute non dihgit peccato obnoxius eft,Ergo non diligit
q peccat,Caritas.a.multitudine opit peccato^,Quod ft caritas peccadi
excludit affedu: quadoquide et timore excludit foras:plena e uttqj pfe
eftse fidei caritas.Deniqj Apoftoli qui futuri erat amici dixeruuadauge
nobis fide.Perentes a bono medico ut mfirmante in fe fide fanaretftftr
mabat adhuc fides in his cum audiret et Pecrus,Mimm3e fidei quare
dubitaftir’Ergo fides ueiut praeuiacaritatis occupataiam : # prarparat
femitas ueturae diietftioifticofs fides e ubi pfedio cantatis.Ideo puto
dtci qa caritas credit ofa:hoc e facit fide ofa credere:# habere huiufmo
di afam fide omne;ac p hoc ubi pfeda caritasubi ois fides: ftcut ubi

- X/

pfetfa carttas.fpes ois. Dem’q; ficut oil credituta fcriptuiquia (pent
cia.Ideo maior:quia fpem fidemq,’ compledit .Hanccaritatem habens
nihil timet;quia caritas nmore excludit foras:& ideo obligato & exuto
timore:ofa fuffertroia fuftinet. Qui ergo per caritate oia fuftinennon
pot ttmere martirium. Et ideo quafi uidor alibi in fmeait.Mihi enim
mundus crucifixus eft: & ego mundo .Vale fill & nos diiige:quia nos
tediligimus.

Ambrofif Oronciano.S. Praedicaao euagelii de Caeco, Lxyiii.

Vdifti frater leftione euangelii in qua decurfum eft.Quod
a prtetenes Dominus Iefus uidic a generatioececu.Ergo nec
nosquide praetreiredebemuftcuepraetereunduDominfno
putauit.Praefercim cua generauoe cxcf fueritqd no ociofe
e pofitu.Et.mcecitas quae plaeruq; ui aegrttudmis acie obducic oculop
eademq; teporis fpacio mitigat. Eft cecitas quae humo^ infufione ge/
ncrat ,Ea quoq; uitio plaeruq; fublato:medicinae arte depelht :ut cogno
fcas quia cd ifte fanat qui a generanone fua cecus eftrnoartis efte led
poteftans.Donauit.n. Dominus fanitatemo mediana exercuit.Eos.n,
ianauit Dominus Iefus quos nemo curarec.Qua ftolidi aute ludeiqui
mcerrogant hie peccauit: an parentes eius:debihtates corpo^: refereces
ad merita delicfto^.Etideo dominus ait.Neq; hie peccauit ; neq; paretes
eius-.fed ut mamfiftent opera dei in lllo. Quod.n.Naturae defumCrea
ton copent reformare:qui Audlor Naturae eft. Vnde addidic.Cu in hoc
mundo fumdux fum huius mundnhoceft. Omnes polfunt uiderequi
ceci fut fimelumerequirlt. Accedite &uos:&illurmnammt uc uidere
polTms.Deinde quid fibi uult q> is  qui uita refundebat imperio:falut e
prarccpto dabandicens mortuo:exi foras: & egreffus eft Lazarus de fe^
puIcro:dicens parahtico.furge tolle grabatu tuu;&: furrexitpa!incus:&
cepit grabatu lpfe portare in quo folutus membris oibus porcabatur.
Quid inq fibi uult q> ex fputo fecit lulu 8i  fupunxit oculos ceci & dixit
eimade & laua i filoi:qd interpraetrat miflus:&abiit ddauit:&,uidere
caepit.Quae ifta ratio eftf Magna ni fallor. Plus enim uidet quern Iefus
tangtnfimul & diuimtatem &  fantftificationem eius aduerte. Quafi lux
teugit & lumen mfudit. Quafi facerdos per figuram baptifmatis: mi
fteria granae fpmtalis ipleuit. Expuit ut aduerteres qa iteriora Chrifti
lumen funt.Et uere uidet qui Chrifti mundatur internis .Lauat fahua
eius Lauat fermo eius ficut habes.Iam uos mundi eftis propter fermo
nem quem locurus fum uobis.Quod autem Iutum fecit & iuperunxtt
oculos caecuquid aliud fignificat; nifi ut intelligeres quia lpfe homing

m mi

iuro illito reddidit fam'tati: qui de Iuto bominem figurauit: &  q> ha> c
caro luti noftri per bapafmatis facrameta xtcmx  uitaelumeactipiat.
Accede &' tu ad fdoarmboc eft ad eum qui miftus eft a patre ficut babes,
Mea dodrina non eft mea: fed eiusqui me mifit. Diluat re Cbriftus:
uc mdeas.Veni ad baptifmurmtempus lpfum adeft. Vem feftmus:uc
&  tu dicas: abu dftaui & uidere coepi.ut 6i  tu dicas :  csecus eram & ui/
dere coepijut &  tu dicas ficut ifte refufo lumme aic.Nox prsecefbtidies
appropmquauit, Nox erat csecitasmox erat cum Iudas accepit bucella
a lefu & fcroiuit in eum SatbanasJuda nox eratun quo diabolus erat,
Iobanm dies erat:qui in Chrifti pedore recumbebat, Petro quoq; dies
erat:cum iumen Chnfti uideret m monte,Nox erat alas fed Petro dies
erat.Atuero lpfi Petro nox eratquandoCbriftus negabatur. Deniq; gal
lus cantauit:& flere coepit ut emendaret errorem.Iam enim diesapropi
quabamnterrogabac mdei Caecurmquomodo uidiftif grandis amentia:
mterrogabant quod uidebant: mcerrogabant caufam cum fadum uide
renr.Et maledtxerunt ei dicentes,Tu iis dilcipulus eius.Tunc profunt:
quando nocere fecredunt, Vale fill 6i  nos diiigeut facis: quia nos te
diugimus.

Ambrofius Ireneo.S, HpiftoIaXxpiiiV,

T fi tarn fupenore epiftola banc quam propofuifti quaefti’/
e unculam abfoiuerim: camen aliquid plenius requirenti tibi

ut filto afferreatqj exculperenon fuperfederim , At femper
quidem decantata quaeftio & Celebris abfolutio fait mulie
riseiusquaein Ubro euangelu quod fecundu Iohannem fcribitur adul
tern rea oblata Chnfto eft. Id enim Iudeoi^ comenta eft tergiuerfano
utfi contra legem abfolueretur: contra legem prolata Domini Iefu
fententia teneretur: fi autem danata elTec ex lege uacare Cbnfti uide
retur gratia , Sed uehemennor fadaeftpofteaqui epifcopi reos crimi
num grauiftimoru in publicis mdiciis accufare : alu & urgere ufq;ad
gladmm fupremamqj morte: alu accufanones huiufmodi &cruentos
facerdotum triumpbos probare ceperunt.Qutdenim ahud lftidicunt:
q dicebant Iudei reos crimmum legibus eife publicis puniendos: &
ideo accufari eos etii facerdotibusm publicis ludicus oportudlequos
alTerunt fecundum leges oportuifle punmi’Eadem caufaeft fed nume
rus minor hoc eft non difpar mdicii queftio: fed pene difpar inuidia,
Vnam Chriftus pumri ex lege non palfus eft: ifti minorem numerum
afferent efie punitum,At quo loci hociudicat Cbriftus.Nam plaerunqj
fecudum qualitates ioco^ in quibus docebac famulos fuos difputatio

nes fuas fo rmare dignatus eftiut in porticu Salomom'shoceft fapieti’s
deambulansloquebat.Ego & Pater unum fumus. Vtin teplo dei dice
bat mea dotftrina no eft mea-.fed eius qui me mifitjhloc quoqj mdiciu
in templo pofitus exercet:ficuc fcrtptu eft in pofterionbus.Sic.n.babes
hxc  uerba locuius eft Iefus m Gazofilatio docens in teplo & nemo ap
prsehediteu.Quid eftGazofilaciufColtatio fideliu fumptus pauperu :
lecuies egeno^: mxra qd fedens Chriftus ut habes fecundu Lucarduo
seramuheris uidusediuitumuerib? ceGitprsefereda.Diumo uidehcec
teftimonio prseferes opimas praemns largitatis fedulse liberalitatis afte
ctu;tale habebat ludiciu. Videamus qd lpfemxta Gazofilaciu pofitus
cdferebat.Nd,n,oaofe uidua praetulit duo aera mittete . Praeciofa ifta
pauptas e fidei opuleta mtfteriojfta (ut duo sera quae Samaritan? die
euagelicus ad eius curada uulnera q incidit in latrones ftabulano dere
liquit, Ergo & ifta fpecie uidua in tipo ecclefia: hoc Gazofilacio facro
coferedupurauinquopaupe^fanarent uulneratpegrinoruieiuniafeda
rent „Vnde & nuc qdChriftus coferat fpintaiiter te oportet expedere,
Diuidebat.n.populus argeruigneexaiaiu eloqoi^ coe!eftiu:& lmagims
regise pecumi populorum anumerabat afte<ftibus,Nemo plus rmfitrq
cui roru donauinfanabatefunetes replebat mopes iUummabat cecos:
redimebat captiuos:paraImcos erigebatimortuos fufcitabat; & q<f eft
ampiius cdferebat abfolutides reo.^:peccata donabat.Hsec flit duo sera
quae mifit Ecclefia pofteaq accepit a Chnfto,Quid.n,ftini duo sera nifi
precium noui 3i  ueteris teftamenti„ Preciu fcripcurse fides noftra eft ♦
Nam quod legitur pro mtelhgentis exnmat arbitno, Remiftio igitur
peccatof^ utriufq; preciu teftamenti eftquae p anum in tipo anunciata
e in ueritate cdpl eta per Chriftu.Ideohabes neq? ft pre die^: purgatione
ftnetrmdiei^ eftepurgatione.Septem diei^ purgatio fecundu lege quae
m fpecieprsefentis fabbati fpmtale fabbaui anunciauintriu die^pur-^
gano fecundu gratia quse euangelu tefuficatione ftgnat : quia terao
die Dommusrefurrexit. Vbi pcena prsefcribit debet elfe pemretia pec
carol);* Vbi remiftio donat gratia e. Praecedit pemteua fequit gratia*
Neq? penitecia ergo finegratiameq? gratia fmepemtetia.Debet.mpent
tena prius dinarepeccatuiut gratia poftit abolere. Ideo tipu legisacci
piens: Iohanes baptizauit in penitentiaiChnftusad gratia. Septimus
ergo dies legis mifterium fignat: ocftauus refurredhois ficut habes m
ecclefiafte,L>a parte lifts fepte & ilhsocfto.Na & i  r ppheta Ofcese legifti
diftu ad eum conductibi fornicarii qumdecim denamsieo q> gemino
sere ueteris & noui teftamenti: hoc eft mtegro fidei preciojmufter ilia
uago quodam & meremcio gentium conuenarum comitatu fulta
conducitur , Et conduxit inquit earn gomor hordei & femigomor r

Per ordeum ftgmficat: quia imperfedos uocaret ad fidem :  ut perfe
dos redderet. Per gomor intelhgitur plena menfura: per femigomor
femiplena menfura.Piena menfura in euangeho eft.femipiena in lege:
cuius plemtudo nouu eft teftamentu ,Siquideipfe Dommus ait. Non
uem lege foiuere fed implere,No ociofe qndecim Anabatmo^ pfalmos
Dauincos legimus, Et qndecim gradibus afcendifte foie cu Ezechias
tuft? Rex uitae hums accipet comeatu.Significabat .nefte ueturus fol
mfticiae q gradus qndecim ueceris & noui teftamenti llluiacurus eflet
praefentiy fuy lurmne: quibus ncftra fides ad uttam afcendit seterna.
Vnde & hccqd hodie m Apoftolo ledu eftmifticu reor: eo q> qndecim
diebf apud pet^ manferit,Videt *n,mihi q> Apoftohs fandis fcripturae
diumae mterpretanonefermone feciiuano coferentibusplem luminis
refulferit claritudo ignorantly umbra decedent ,Sed la ueniamusad
muliens hums adultery abfoluuonem.Oblata erat a Scribis &Phari/
feis Domino Iefu adultern rea:& hac oblata fraude ut ft ea abfolueret:
legem foiuere uideretur: ftn uero damnarer.propofttu fuimucaret ad/
uetus:quia peccataomnium remifturusaduemt, Demqj fupra ait.Ego
nonmaicoquenq.Offerentes ergo earn dixerunt.Hancmuherem inue
rum us pubhce mechamem : fcriptum eft enim in lege Mo yfi  omnem
Mecham iapidaruTu uero quid dicis de ea f  Quae cum dicerent Iefus
inclmato capite digito fcnbebat in terra, Ec cum expedarent ut audi. ;
rent eumjerigens caput dixit, Qui ftnepeccato eft : prior lapidet earn.
Quid tam diumum q ifta fententia: ut is peccata pumatqui exors lpfe
peccati fit i  Quomoao enim feras ahem ulcorem: & proprii crimmis
defenforemf Non ne fe magis lpfe condemnatiqui i alio damnat quod
lpfecomittitr'Hocautem dixit:& fcnbebat in terra.Quidr'utiqj dicens
Feftucam quy in oculo eft fratns tui uidesrtrabem autem quae mocu
lo tuo eft non uidesXibido emm uelut feftuca eft.-cito accenditur ; pro/
pere con fum i tur: facril egmm perfidie falutisaudorem feeler is magni
mime perfonabat,Scnbebat autem in terra digito: quo legem fcripfe
rat Peccatores in terra fenbuntur tufti in coelo heut habes didum ad
difapu!as,Gaudete quia nomina ueftra fenpta funt m cochs.Secundo
autem fcripftt ut gem mo teftamento mdeos fcias eftedamnatos♦ Au
dtentes autem hoc uerbum* exierunt foras unus poft unum : incipien
tes a femoribus:& fedebant cogitantes de fej&remanftt folusIefus &
muiier m medio ftans Bene ait q> exierut foras qui nolebat efTe cu Chri
fto.Foris littera eftuntusmiftena.Sequebant .mdminaf^ledionuquae
dam uelut arbo^: folia non fruduuqui uiuebat in umbra legis:& foie
lufticiae uidere no poterant.Deniqj difeedetibus illis remaftt folus Ie
fus & muiier in medio ftans. Donaturus peccatu folus remanet Iefus

’ ^ Lillis
0ls %/

“^■ustet!

v ' :a,l %

Racist

' ;  atntlefus
a judi/
* t aptfieom,
. '-twiffe
prxru onmiius
aaauatpl

;euaal

*V ** ^

•tatsiu^i

• Mf fep fe

.-‘aJ

r.:s.W 5

honuf

> ; is#

it folds 1 '

ficut ipfeaic. Ecce uern’t hora:& tam uenft ut cfiYpgamim unufquifqi
in fua &me folum rednquatis ♦ Non.n legatus:neqjnunaus:fed ipfe
Dominas faluu fecit populu fuu: folus remanet quia no pot hoc cuiq
hominu cu Chrifto efte comuneiut peccata c6donet:fohus hoc munus
eft Chriftuq tulit peccatu mudi ♦ Meruit SC  mulier abfolui qux recede
tibus ludeisremanfit fola cum Chnfto.Eleuans aute capur, lefus dixit
mulieri,Vbifutqui teaccufabantf Nemo te lapidauitf&illarefpodit ♦
Nemo Domine, Et ait ad illam lefus . Necego te condemnabo.Vade
& amodo uidenepecces ♦ Vide ledor diuina miftena :  Sc  clementiam
ChriftuCum accufatur mulier: caput lefus inclinat: eleuatautem ubi
defeat accufator.Ita nullum damnartuult abfolui omnes,Breuiterauc
omnes hseretico^ mrerermt queftioes dicendornemo te lapidauitfqui
dicdtChriftu die nefcire ludicinuel qui ait-.federeautead dexteri mea
uel dmftratmno eftmeu dare uobis,Ecce Sc  hica'it.Nemotelapidauit^
quo utiq,’ mterrogatqd uidebat:fed interrogat nobis: ut nofceremus
no efte lapidaca.Eft etiam humaniaffedus haze confuetudoiut interro
gemus fxpifiimeqduidemus.Et ideo mulier reip6dit + Nemo Domine
hoc eft dicere:quis poteft Iapidare quam ipfe non damnasf Quis pored:
ahum fub tali fententix condmonepuniref Nec ego te condemnubo,
Aduertecuo propnam fententiam temperauinutluaeideabfolutione
mulienscalumniari nihil portent:fed in femagis caluniaretorquerenc
fi queri uellent. Dirmttit ,n,mulier no abfoluitur qa deerat accufator;
no qa inocenua pbabat +  Quid ergo quxrerent qui prions a pfecutioe
crtmtms:& ab executioe fupplicu deftiterdrr'Addidit adt Deaix. Vade
& amodo uide ne pecces.Emendauit reamo crimen abfoluit,Et.n,fxue
nore fenrentia culpa danatur: fi unufquifq? crimen fuu oderit 8C  in fe
incipiatcondemnaredehdum + Et,n*cum reusoccidit perfona magisq
culpa pumt ,Vbi uero culpa deponitabfolutio pfonx eft poena peccati.
Quid eft ergo uade:& amodo uide ne pecces: Hoc eft.Ex quo te Ghriftf
redemiticorrigat gratia:qua poena no emendaret fed plederet^Vale fid'
& nos dilige ut filius:quia nos te ut parences diligimus,

Ambrofius Conftantio Salutem* Epiftola.Lxx <,

On mediocris plxrofqj mouetqueftio:quacaufa circucifio
n 8c  ueteris teftamenuaudoritate quad unlis imperetur: SC

noui teftamenti magifterio quad inuttlis repudietuncum

prxfertim Abraam primus oraculum circucidonis celebri
dx 3ccepent:qui diem Domini Iefu uidit 8C  gauirtus eft,Quod utiq; m
euidenti efbqa no corporalibus fed fpmtalibf legis diuinse mtederit*

Et ideo uera dominfci corporis pafllonein agni cofpexen't imolanone.
C^uid ergo dicemus fecutum patrgm Abraamait id primus inftitueret
quod eius ndfequeretur haereditas:’ Aut qua ranoe circucidutur infan
tulorum corpora :di  in lpfo orcu fubiicmntur penculisr’Et hoc imperari
oraculo:ut dtfcrime falutis fiat de mifterio rehgidis,Quid hocfigmfi
catfLacet.n.caufa ueri:& oportuitaut apto ahqd mifterio figmfican:
aut no piculofo mifterio^ mdicio rriadariCur uero fignu teftameti di
umi in ea dat parte membroi^quae uifu mhoneftior aeftimat r'Aut qua
gratia ipfe opator corporis noftri m ipfo noftrae generandis exordio cir
cucidi opus uokut fuiiidd uulneran di  cruentari:& abfcidi parte quam
uelut neceffani;q oil difpofutt ordinate cu caetens membris facienda
putauitf Autunpracter natura e ; haecportio corporis noftri: & no oppor
title habere oes holes qd eftet praeter natura: aut fcdm natura eft:& no
decuitamputari qd fcdm naturae pfeftionecrearu foret: cu praefertim
ahem a parade Domini Dei noftri id praecipue lrndere foliti fint.Dem
de cu .ppofitu fit deo:ut frequenter ipfe teftificatus eiplures ad facrae
obferuatia prouocare religioms quato magis inuitarent : fi no aliq cir
cucifionis ipfms:autpiculoiaut obprobno reuocarent r'Ergo ut ad pri
ma red earn us: & propofttu p>fequamur ordinem:de lpfa  circuncifioms
qualitate dicendu uidet :cuius gemma debet efte defenfto.-quia duplex
eft accufatio. Vnaquae irrogat a gentilibus.-altera quae ab his qui de
populo Dei funt aeftimat ,Vehemetior at gentiliu qui uiros circucifioe
fignatos etia obprobno di  iliufione dignos arbitrant ; fed etiam ipfo^
fapientiftimi quiqj ita circuncifionem approbant: ut eleftos fuos erga
epgnofcenda di  celebranda miftena circucidendos putent.Deniqj xgy
pm qui di  Geometrise di  coiligendis ftderu curfibus opera impendunt
iuam . impium mdicant facerdotem qui nequaq habeat circucifioms
mfigne. Nam neqj magici carmims fapientiammec Geometnam.mec
Aftronomia mdicant uia fua obtinere fine circucifioms fignaculo, Et
ideo ut fpetrandi uim opatiom adhibeant fuae purgationsquada uaru
f aoa: circucifioms archano celebrandam exiftimant.Reperimus autem
in hiftona ueterumo folos Aegvptios:fed etiam Ethiopum Qi  Arabum:
di  Fenicu aiiquos circucifioneerga fuos ufos: & hanc putant feadhuc
probandae uia feruare rationis:eo qp fui corporis primitns di  fanguims
imcian miidias demonuquas ilh generi noftromoliunt exigue partis
arbitrentur confecrationibusdeftruendas,Vt qui totius hois faluti ni
tuntur nocereunfirman operationem fuam putent circucifioms facrae
uel lege uel fpecie,Arbitror,n,q> i praeterietu ipfe aemonu priceps cefla
re fuas artes erga noxiae operationis eftecftu extimauent;fi ei nocere co
tiaret quem fignacuio circucifioms facrae iniciatu aduerteret:aut ei qui

uideretur in hoc Take munere legi Jiuinse obtemperare * la qui fingti
lord mebroru officia diligenter expendmno ociofa caufa in hac mebri
huius portiuncula extimare potennquaratione no folurn circucidatur
puermerum etia odauo circucidatur die: quando mcipic mater pigno
ns nati in fangume efle puro: quae ante otftautl die fertur m fangume
imundo federe: haec aduerfu. eos dicfta fint:q nulla nobis unitate fidet
i'ociat :& ideo taq aduerfu diftidetes difficilior diTputadi locus.Refpo
Turn at fibi huiufmodi habeatqut credut in Domini! Iefu qd nudare
no!uimus:cum aduerfum opimones gentilium difputaremus.Nam fi
redempti fumus non corruptibihbus argento & aurotfed preciofo fan
guine Domini noftri Iefu Chrifh quo unq? uendetemifi eo qui noftro
lam peccatricis fucceftionisserequefmi feruitiupoflidebanfine dubio
ipfe ftagitabat preciuiuc feruitio exueret quos tenebat obftridos, Pre
cium atnoftraehberationis erat fanguis Domini Iefu quod neceftario
foluendu erat eir cut peccatis noftris uendm eramus * Donee lgit hoc
preciu pro omntbf folueret hominib’hqd Dominici fagumis effufiorse
pro oium fuit foluendu abfolutione.opus fuitfingdorufangumexui
lege&ccfuetudinisrKU facrae praceptafequerent religionis.Sed quia
preciu pro ofbus folutu eft pofteaq paftus eftChriftusDominus li no
opus e ut uiritim fanguis fmguloi^ circucifione fundat:cu in flgume
Chrifti circucifio unmerfo^; celebrata find f illiuscruce oes fimul cm
cifr-.i fimuscu eo: & cofepulti mems fepulcro coplantati fimilitudim
mortis eiustut ultra no feruiamus peccato.Qui.n.mortu? eft mftifica
tus eft a peccato.Quod fi quis ut Maroon: dManicheus reprahededu
Dei putat efte ludiciurmquia uel oraculum decircucifione celebranda
ardendum putauit effe uel legermqua fangumts eftufio mandaturme/
cefle eft ut is etiam Dominu Iefum repraehedendu arbitret qui no exi
guftfed multum fangume pro hums mundt eftuditredempuone: &
hodie quia nos fundere tubet fangumem noftrum pro tanto reli gion is
certamine dicens * Qui uult me fequi tollat crucem fuam & fequatur
me,Si autem nequaq mfta eft accufatio cum aliquis totum fe proprie
tate offerat: &  multi fanguims fe mundet effufione: quomodo le^em
pofTumus repraehendere exigui ftillam exigentem fanguims: cum prae
dicemus Dominum Iefum multi eftufionem fanguims & tonus cor/
pons morte imperantem i  Nec ipfum circucifioms fignaculum & fpe
cies fenebat quod populus Dei uelut quoda figillo fignatus corporis
difcernebaturaceterisnanonibus.Nnncautedonatus Gmfti nomine
fignum corporis nequaq requirenqui prserogatiua dminae meruit nu/
cupatsoms* Quid atablurdu fi propter pietate aliquid do'orisuel labo
ns mfem uidebatur;quo plus deuotio per hax certamina probaretur*

Pulc^ etia ut ab ipfis ui'tae lncunabuli's mfigne religion is adolefceret
& puderet unumqueq? aetatis puediorisuel labori uel dolon cedere:
quor^ ucruq; tenera infantia uicifletsfed la leui circucifioms dolore no
opus e Chriftiao populo: q morte Domini arcuferes p mom eta fmgula
froci apprise mortis cotcptu infcnbinutpote q fciat fine cruce Domini
falutem fe habere non pofTe.Qiiis.n.acu utatur ad praeliandu cu taelis
mftrudus fit ualidionbusfla illud q uis facile refeliendu aduemt qa
ppofitu e plaerofqj potuifte ad facrae religionis puocan obfequiumifi
eftem doloris timore uel laboris cotuitu reuocati, Et potuit hoc terrere
maioreqd infantuli plaeriqj fuftmebat line picuio, Elio tamealiquos
mfantulosiudeo^cudolore circucifi corporis piagaeq? feruentis fufti/
nere no potuerut defuntftos fuiiTe:fed hoc nec caeteros deterrebat pue
ciiori aetaterobuftos:& laudabiliore faciebac eu q praeceptis obeditfec
• caeleftibus* Quod fi hoc in exiguo dolore arbitrantconfeflioms fuiffe
obftaculuiquid de martirio dicunt ? Na fi repraehendunt cicucifionis
dolore repraehedat & Martif^ morte p quos cumulata no rmnutareli/
4210 eft. In tantu atabeft nocuifte fidei circucifioms dolorem ut pbabi
bore fide faciat dolor.Maior.mfidei gratia fi quis p religione cotenat
doIore.Et hie magis habet praemiibq illequi ideo dolore uoluit circuci
fione fubire ut glonaret in lege:& iaude ex hominib? magis q ex deo
quaereret.Oportuit lgitur circucifione ex parte fieri ante eius aduentu
qui torn circucideret homine.Exparte.mdebuitalTuefcerehumana co/
dmo:queadmodu in id cd perfedtu eft crederetur. Si aute oportuit ctr
cucidi in qua magis parte mebro^i oportuit circucifione fieri: q m ea
qua: quibufda uideretur inhoneftionut his quae putarent ignobiliora
eile mebra corporis noftn honeftateabudittore arcudarec.Et q fhone
fta funt noftra:honeftatem abundantiore haberent. Vbi n,magis uir
fanguims fui admonen debumq in ea pte quae mimfteriu mori e.vhi'
bet?Nunc tempus eft ut & illis refpodeamus:qui dicunt fi ea pars cor
pons noftn fecudu natura eftmequaq earn amputan oportuiftefti no e
fecundu naturam non debuiflefimul nafci.Quiquomi tlarguti funt
&L  ipfi mihi relpondeat: utrufccfm naturam luccelTio humana fit quae
genera tionibus adolefcit an cdcranaturi^Sun.fecuuu naturimuq tgit
intermittenda eft.Etquomodo integntas uiroru: uirgimtaspuelhru;
abftmenna uiduartncontmentia cdiugu praedicat: Nui'u ergoftudiu
quaeredae fucceffidis fieri debuit. Sed lpfe Auctor Naturae no utiq; ge
neratidi obfecutus eft:qui de fe cu eftet m corpore coftitutus prxbuit
magifteriu:& hortatus eft difcipulos ad itegritate dices: funt fpadones
qui fe caftrauerut ppter regnu cceloru.Qui pot capere capiat.Cum fit
at homo compofitus ex corpore & afa:fatis eft.n.interim hoc dicere.-#

filere de fpiritu .No eft in utroqj idem fedm natura .fed quod eft Team
corporis natura id cotra natura eftaiae. Et cd fedm natura eft aiae : id
cotra natura eft corporis,Vt fi dicaqdfcdm natura eft uifibilmd cotra
narura eft eiqd nouidet:# qd fedm natura eft eiqd no uidetid cotra
naturi eft uifibih.Nibil ergo mcogruum hcmimb? Denfi fiatabqua
cotra natura copis:cuae fmt fedm aiae natura,Qui at dicut quonia plu
res credidiflet fi circucifiono fuifTet:hi fibirefpofu boebabeat: quonia
plures crederet fi martiria no efTet: fed praeftanor eft fortitude pauco
ru.-q remifTio plurimo^ ficut at piurima baptifmatu genera praemiffa
fut;qa fecutu^ erat ue^ illud unu in fpiritu & aqua facrametu baptif/
mans quo totus redimit homodta plurimo^ circucifio praemittenda
fuit:qa fecutura erat circucifio domicae paflioms-.qua ptulit Iefus qfi
agn^ Dei ut tolleret peccatu mudi,Haec ideo fcripfimf ut oftenderemf
qa &debuit praemiti circucifio quae forts e;& ea la poft aduetu Domini
lure uideat exclufa.Nuc at circucifio e neceftana quae in oculto e ; ficuc
ludeus praeftatior q in occulto in fpiritu no httera, Quonia cu fint in
uno boie duo boies de qbus didu e:& fi q foris e bo nofter corrupitur
fedm defideria erroris • fed q intus e renouat de die in diem:& alibi*
Condeledor.njegi Dei fedm lnteriorebommeunterior eft bo nofter q
k  ad imagine & fimihtudine Dei fadusrexterior q figurat e limo.Sic
deniq; 6i i  Genefi duas tibi creaturas bofs oftendmfcdo creatu boiem
figmficas,Sicutergoduobies:ita&geminac6uerfanoe:unaintenoris
bois:aItera extenons.Et cuide plaeriqj adus interioris bois puemunt
ad exteriore boiermquemadmodu caftimoma interioris bois tranfit et
ad caftitatem corporis.Qui emm adultenu cordis ignorat: idem utiq;
nefcit corporis adulterium. Non tamen etiam illud eft confequens.-ut
qui non adulterauit corporejnon adulterauit enam corde;fcdm illud*
Quonia qui uiderit muherem ad concupifcendu eam :  lam adulterauit
earn in corde fuo,Nam & fi adbuc non fit adulter corporis tamen lam
aftedu adulter eft.Ergo eft interioris bois circuafio.Na q circucidit:
tonus carms lllecebras tanq praepuciu exuitiut fit i fpiritu no m carne-.
& fpiritu mortificet corporis fui adus.Et baec e:quae in occulto e circu
cifio,Sicut Abraaante in praeputio eranpoftea fadus e in circucifione:
fic interior bo nofler quaao eft in carnejtaq in praeputio e.Quado at la
no e in came fed m fpmtuucipit ee in circucifioe no in pr3epucio:ficut
atq circucidit no rota came exumfed folu praepuciu ubi corruptela fre
queuomtaq in occulto circucidit came ilia exult de qua fcriptu e.Ois
caro fcenum : & omnis gloriaeius ut flos foeni; aruit fcenu& floseius
deciditruerbuautDomini manet in aecernu.Etremanet caroquae uide
bit falutareDenficutfcnptum eft ; d uidebitomnis caro falutareDei,

Quae fit ifta earo ; munda aures ut intelligas.Talis ergo debet eftein oc
cuito circucifioiut nulla habeat coparatione cum ea quae forts eft ctrcil
Ciftoe,Ec tdeo qui in occulto mdeus eft tpfe praeftatqui efta luda.-cuius
manus fupra cerutcem mimtcorurn eiusiqui recubisrequieutt ut leo :
& ut catulus Ieonis quem laudant fratres etus, Ab hoc Iuda no deficit
Pnnceps: quia fermo eius Prmceps facit; qui non fubuciant illecebns

Ixcuianbusi&captiuentuoluptatibusiftiusmundi.Ecquiaipfeludas

m hancgeneratione uemmdeo plurimi q poftea generati funt,pficiut
ut uirtutu principatu gaudeat,Habeamus iraqj circucifione in occulto:
& occulto Iudeum qui eft fpmtalisJ5piritalis aut utpote Pnnceps duu
cheat oia : ipfeaute a nemine duudicatur, Debuit ergo legis mandata
prxfcnpto circucifto quse ex parte erac ceftare pofteaquam uemt qui
arcuftonem faceret tonus homints: ut impleret circuciftonem legis,
Quis autem eft ifte nift qui dixt:non uem legem foluererfed impleret
Quaq ft diligenter intendas : 8i  ilia fit ratio quaiam ceftare de'ouerit
praepuen circucifto:quia plenitude gtntium uemt*Non enim gentibus
circuciftomandataeftjfedfemini Abraa,Sic n.habesm pnmo oraculo:
& dixit Deus Abraam +  Tu autem teftamentu meum obferuabis: tu &
femen tuum poft te m progenies eorum, Ethoc eft teftamentu meum
quod obferuabis inter me 6C  uos:& feme tuu poft te in progenies eoru.
Grcucidet ueftiy omne mafeuhnu: &circucides carneprarpucii ueftri:
& erit in ftgno teftamenti inter me & uos mfans ofto dierum circuci/
detur uobis oe mafeuhnu in progenies ueftras*Vemaculus domf tuae:
& pecunia emptus ab of filio alteriusqui non eft ex femme tuo circu/
ciftone circucidetur:& erit teftamentu meu in carne ueftra in teftame
turn seternum ♦ Et mcircuafus mafculus qui non circuciderit carnem
praepucn fui octaua dierexterminabitur aia ilia de generatioe illarquia
teftamentum meum tranfgreftus efhHebreus quide negatur habere
octauo diefticut aquila figmficat: fed non m aquila ofs aucftoritas.-qui
quaft Iudeus i littera praeternt nec pofuit oftauu dieunterim & oftauu
& m ftgno da ram circucifione audiftnftgnu aute rei maioris indicium
eftundiciu uematis futurae: & datum teftametu Abraae & femini eius
cui dieftu eft: in Ifaach erit femen tuum , Ergo circucidi hcuit Iudeum
uel domi eius natu uel pecunia eius emptu * Non poftumus deriuare
hoc ad ahemgena aut profehtem nift fuerint m domo Abraae nan aut
pecunia eius emptiruel femmis eius.Deniq; nihil dixit deprofelitis:de
quibus quando uoluit diccre nominauit eos ftcut habes.Et locutus eft
Dominus ad Moyfen dicens, Loqueread Aaron & fihoseius:&ad oes
filios Ifrael & dices ad eos. Homo homo a fiftis Ifrael & a profeiitis q
func appoftu uobis quicuqi feceric hoiocauftum T Vbi ergo copraehedit

eosiibi lex tenet eos.Vbi oraculo non figmficantur:quomodoaftringi
undent r’Sic habes deniqjtdic filiis Aaron quando de facerdotibus diem
habes quando & de leuitis dicit. Ergo omnifaria claret etiam fecundu
Iicteram legis.qq lexfpiritalts Tit: fecundum lpfam tamen litteram ad
circucifionem teneri non potuifte nationu populos: fed lpfam circuci/
fionem mfigno fuifte donee plenitude gentiutntraret:& Tic oislfrael
faluus fieret: circucifus corde non exigua membri unius parte +  Ergo
fans & excufata a nobis & exclufa eft mdeorum manens bodieq; cir
cucifio*Quod aucem reprsebenfiom ea dicunc fuifTe uel efte gentilibf;
pnmum non habent reprazhendere lpfl uel lrridere: qd alii confortes
faciunt fui.Efto tame fuerit qd lrriderec,. Quid hoc nos mouere debet
cum ipla crux Domini ludeis fcandalurmgrecis ftultitia:nobisautem
uirtus dei fit atq; fapientia*Et lpfe Dominus dixentiquime confeflus
fuerit coram homimbus: confitebor & ego eum corn patre meoqui in
coelis eiftDocens nos his quae ndent ab hominibusmon comouendos
ft qua pro rehgionis obfequio defemntur.

Explicit liber nonus. Incipit liber decimus,

Ambroftus TheophiIo t S, EpiftoIaXxxft

Onhabetqd urgeat Euagn?:& habetqd metuatFlauia
n nusudeoq; refugtt exam e, Dent fratres uema dolon lftt

qa pp lpfos umuerfus orbis cocutit ,Et till tame noftro
no copatiuntdolornpftngi falute feaequammiter ferae
ab his quas uident fua p tanto^: curricula tepo^ uexart
intentioneunter hos & enim duos nihil quod ad Chrifti pace pertineac
eligentes grauis toto orbe ftabat difcordia. Cui bonse pacis naufragio
fandia ftnodus Capuenfts tandem obtulerat portu tranquilitatis : uc
ofbus per totu onetem darecur cdmunio catholicam cofitentibus fide:
& duobus lftis tuae fanftitatis exame impararet : fratribus & cofacer/
dotibus noftris aeg^ptns pariter coftdentibus t Quia hocue^ ludiaum
futurum arbitraa fumus quod neutri parti fociata comunionealiquo
fauore protenderet.Cum ex hisigit aequiflime finodiconftitutis fpera
remus lam remediu datum finemqj ablatu difcordiae fcnbit fancfhras
tua iteiji fratrem noftrum Flauianu ad precu auxilia &lmperialiu referi
ptoi^ fuffragia remeauifte.Fruftra ergo tanto^i facerdotum fufus labor:
ite^ad hums fseculi mdicia reuerteduute^ ad refcriptaute^: uexabunt
facerdotes fenes ftranffretabutmariajiterum inualidi corpore patriam
peregnno mutabunt foIo;iterum facrofancfta altana deferentur: ut in

n i

9r


IonginquaproficiTcamurite^ pauperu turbae Eptfcoporu.-quibus ante
onerofa paupertas non erac :  extern ae opis egentes compellunt l'nopiam
gerere:aut certe uiiftu inopu fumptus itineris ufurpare* Interea ffolus
exlex Flauianus ut illi uidet non uenic quandooes c6uenimf,Fcenerator
6c debitor inuicem fibi occurrut: ifti ftbi non poftunt occurrerefolus
exors Flauianus ut tpfe uult facerdotalis cofortii qui nec imperialib?
decretismec facerdotu conuentui praefentia faciat fuftNec tame etiam
hoc moti dolore fratri Euagrio donamus fpeciem bonae caufae: qui eo
defenfabiliorftbiuidet quod eumrefugitFlauianus: autquod habere
fe alterum arbitrat aequalem: uterqj ahenae magis ordinationis uiciis
q fuis frsetustQuos tamen nos in meliore uocamus uiamiut malimus
eos fuis potms bonisiq alieno uicio defendi.'Qua de re quonia sprits
texuifti littens pofte tipum reperiri aliquem: quo poftit auferri fratru
difcordiaicu ftmcfta finodus cognitionis ius unanimitati tuae caeterifqj
ex Egppto confacerdotibus noftris comiferitute^ oportet fratre noftru
Flauianu couenias:ut ft in eo perfeuerauerit quod ueniendu no putet:
faluis concilu Niceni: fed etia ftnodi Capuenfis ftatutis llhbata pace
uniuerfo^ ita confulasiut non uideamur deftruerequod aedificaru eft:
fumquae aedificaui deftruo.praeuaricatoremei lpfeconftituo; ac ft quae
deftruxi ite^ aedificerferuet ergo impartitae pacts gratia inter uniuer/
fos: & mhilominus declinatio partis alterms fruftandi effecftu habere
no poflittfane referenda arbitramur ad fancftum fratre noftru romanae
facerdoteeccleftaeiquoniapraefumimuseate ludicatu^: quae etiam illi
difplicere non queant *Ita,n 4 utile erit confultu fententiae: ita pans &
quietis fecuritas:ft id ueftro ftatuat conftlio quod cdmuniom noftrae
diftenftonem non afFerat ; ut nos quoqj accepta noftro^ ferie ftatuto^:
cum id geftum eftecognouerimus; quod ecdefta romana haud dubie
comprobaueritlaetifructu huiufmodi examinis adipifcamur,

De Bonofo EpiTcopo,SaIutem, EpiftoIa,Lxxii«

E Bonofo direxit Epifcopo:quibus uel pro ueritate': uel pro
d modeftia noftram fententia ftfcitari uoluiftis: fed cu huiuf

modi fuerit concilu Capuenfis iudiciu: ut fimtimi Bonofo

atqj eius accufatoribus ludices tnbuerent :utpraecipue Ma
cedones q cum Epifcopo Thefaloniceft de etus facftis uel cognofceret:
aduertimus quod nobis ludicandi forma competereno poflet.Nam ft
Integra eflet hodie Sinodus;re<fte de his quae copraehendit ueftro^ fcri
pto^c feries decerneremf.Veftru e igit q hoc recepiftis iudiciu fentetia
ferre de oibusmec refugiendi uel elabednuel accufatoribfiuel accufato

copia dare.Vice,n.fmodi recepiftis:qucsadexaminadu finodus elcgir,
Deniq; cu Bonofus Epifcop? poft mdiciu ueftru mifiuet ad fratre no^
ftru Ambrofiihquieius fententia cofuleret interdidtefibiecciefia irrii
pereatqj ingredi;refponfu eftei qd nihil temerandii foret: fed ofa mo- 1
defte patienter ordme gerenda.Neqj cocra fententia ueftram tentandu
aliquidtut qd uideret uobis mfticiae conuenire ftatueretissquibus hie
finodfdederataucftoritate.Ideo pnmu eft ut hi iudicent:qbus mdicadi
facultas eft data« Vos.n. totius ut fcripfimus fmodi uice decermtis :
nos quafi ex fmodi automate tudicare no conuenitsfane no pofTumus
negare de Marise filns lure repraehenfumimeritoqj ueftri fandhtatem
aborruifTe : quod exeodem utero uirgmaliexquo fcdm carneChriftus
natus e:alius partus effufus fit.Neqj.n.elegiftet Dominus Iefus nafci
per uirgmem fi earn mdicalTet tam mcontmente fore:ut lilud genitale
dominia corporis ilia aulam regis setcrni concubitus humano femme
comquinaret.Qui.n.hoc attribuitmihil aliud nifi perfidiam tudeorum
aftruit q dicunt eu non potuiffe nafci ex uirgme. Na fi hancaccipiat a
facerdotibf automate Si  uideat Maria ptus fudifte plurimos:maiore
Audio ueritate fidei expugnare cotendunt.Et ubi eft lilud qd fcriptu e
dicente domino ad matrem de Iohanneeuangehfta; mulier ecce films
tuus:& rurfusad Iohannem de Maria.-ecce Mater tua . Quidfibi lftud
uult q cu i cruceDominus pofitus peccatu mundi tolleret: ^pnuciauic
etia de integntate materna i  Aut quid aliud dicitur nifi ut claudat fua
oraspfidia ut obmutefcat: ne matrem Domini aliquoaudeat temerare
conuitio.Teftiseft ergo idem arbiterudem materni pudoris aftertor q>
defpofata fuerit uiro tantumodolofeph; nulla tame coniugalis coitus
cofuetudinethori iura cognouerit.Neqj.n.eam fufcepturam ex lofeph
filios:a uiri cofortio feparare uoluiftenfed fi hoc pai^ eft: addidit teftiV
moniu Euangelifta dicens:q> fufcepiteam difcipulusin fua. Nunqmd
ergo diuortiu fecit^Nunquid a uiro abduxit atq? abftulitf Ergo q hoc
legit in Euangeho: quo quafi naufragus titubat Si  fluftuatfHoc ergo
teftamentu filu eft de matris integntate. Haec Mariae locuplex integri
pudoris haereditasihtc totius finis confumationis .Deniqj hocdixit;&
emifit fpmtuicofumans omne mifteriu bono fine piecatisXegimus et
6i  oia percurnmus uel de eo quod fram noftro Si  coepifcopo BafTo in
conform! regendae ecclefise datus e Senetiojuel de caeteris.Vnde ueftrse
normam expedlamus fententiae.

Ambrofius epifcopus Beatiflimo Principi 8i  Chriftianiflimo Im

peracori Valetiniano Iuniori filio Theodofu.S, Epiftola.Lxxiii.

n it

9  8

£

Vm otrtnes homines qm Tub dmone romanafunt uobistm
iitenc Imperatonbus terrain acqj Pnncipibus:tum Ipft uos
c oipotenn Deo & facrae fidei mihtatis. Altteiyi, falustuta
eiTe non potent: nifi unufquifq? deum ue^: hoc eft deam
Chrftianorum a quo cuncfta reguntur ueraciter colat t  Ipfe
emm uerus folus eft deus:qui mtima mente ueneretur.Dn emm gen/
tium demoma funt: ftcut fcriptura diat: huicigitur ueroDeoquifq}
mi!itat;&quiintimo coiendu recipit affecftuinon diftimulatione: non
confenftonem: fed fidei ftadmm & deuotioms impendit „ Poftremo ft
non ifta:confenfum faltem aftque no debet colendis idolis:& profanis
; ntm cenmoma^culnbusexhibere.Nemo.n.deum  falht: cui oia etia cordis

occulta mamfefta funt.Ergo cum a te Imperator Chriftianiftime fides
Deo uero fit exhibenda: cu ipfius fidei ftudiu fit cautio atq? deuotio:
miror quo aliquibus in fpem uenent quod debeas aras dus gentium
tuo iftaurare praecepto:& ad ufusquoqj facnficio^ profano^ praebere
famptum.Quodu'Uandudum uel Fifcho uel areae eft uindicatu de tuo
magis conferreiq de fuo reddere* Et de difpendus querunt: qui nuq
noftro fangumi pepercemt ; qui ipfa ecclefta^aedificia fubrueriiuPetuc
enam ut lifts pnuilegia deferas q loquendi &  docendi noftns comune
ufum luham legeproxima denegamu&pnuilegia ilia quibusfarpede
cepti funt etiam Chnftiam ,, Non nullos.n.ilhs pnuilegnsparum per
lmprudenua.'partim propter publica^: neceflitatu moleftias dechnadas
inretire uoluerut,Et quia non omnes fortes muemunt :etiam fub Pnn
cipibusChnftiams plaenq? funt lapfufed haec ft lam fublata no eftent:
auferenda tuo imperio comprobarem +  At cum per totum fere orbem a
pluribus retro Pnncipibus inhibita lnterduftaqj fint,Romse at a fratre
clementiae tuae auguftse memoriae Granano fidei uerae ratione fublata
ftnt:& dans antiquis refcnptisme quaefo uel ftdehter ftatuta couelias:
uel. fraterna praecepta refcindas ♦ De negocus ciuihbus ft quid ftaruit:
nemo putat e!le temerandu &praeceptum dereligione calcat ♦ Nullus
obrepat mmon aetati tuae.-ftue ille gennlis eft cui lfta depofcit: non de
bee mente tuam umculis fuae fupftitioms tnnedfere: fed ,ppno ftudio
docere & araonere te debet: quenadmodum uerae fidei ftudere debeas:
quando ille ranro metu ueti uana defendit, Deferendu mentisclaroi^
metric < uirofji  & ego fuadeorfed Deum certum eft oibus praeferendu ♦ Si de re
p Je u bi>y. | miiitan eft cofulendu : debet exercitati in pradiis um excitan fentetia:

confilm com proban ., Quando dereligione traeftatuseft Deum cogua*
Z  Nulhus imuria eft cui Deus oipetens antefertur : habetillefentenria
i fuamjnuitum non cogitiscolere quod nolitihoc idem uobis liceat Im
peraiondd unufquifq; patienter ferae ft no extorqueat Imperaton qued

Sc

•• 3 ^u,

Ik

S

JS

.. ■ >*i

* '

14^,.^

* ^niim'
.; : ‘^4e

' ' ^ituo

■ »tfW. <*,, - [
'•« i

^4; I

* ^famine i
1  * • &lipcd(
’ ;f : -^niinpet

^aifitdiiadas
•" aelofcm

■ arithi
."•rrccMi
s jrrxitafifln
r 1 firantfuto
J'JIjtl.'CUfte

‘.uidto:

Htffr'Ms

e 0jsOUOf

ji Sri®

IP** *

v-wj, 113 ; i

molefte feretfi ei extorquere cuperet Imperatorjpfis genttlibus difpli
cereconfueutt praeuaricanus affecftus. Libere.n.debet defendere unuf/
gfq; fidele menus fuae & feruare ( ppoftru,Q_uod fi aliqui nommeChri
fttam talealicuid decernendu putit: mentem tuam uocabula nuda no
capiannnormna cafta no fallant.Quifquis hoc fuadet facrificat:& quif
quis hocftatuit +  Tolerabihus tamen eft unius facrificium : q lapfus
omnium, Totus hicChriftianoi^ periclitat Senatus . Si hodie gennlis
ahquis Imperator quod abfit aram ftatueret fimulacris: &  eo couenire
cogeretChriftianos:utfacriftcantibus intereftennut obpleretanelitus:
& ora fidehum cinis ex ara fauilla de facrilegto.fumus ex bufto . Ec in
ea curia fentennam diceret: ubi lurati ad aram ftmulacri in fencenua
coqerenrur, Propterea enim mterpraetant aram locatam uc eius facra/
mento ut ipfi putant unufquifq? conuentus confuleret in mediu cum
curia maiore 1 am Chrifuano^: numero fit referta s perfecutionem efte
crederet Chriftianus : qui cogeretur rait optione ad Senacum uemre :
quod fit plaemqj.Nam etiam iniurns conuemre cogutur. Teergo Im
peratoreChnfuani maram mrare cogenturfQuid eftiurare: m(i eius
quem tefterefidei tuaepraefulermdiumam potentiam confiten.Telm
peratorejhoc petitur &pofculatur:ut aram lubeas eleu3ri:fumptum fa
cnficus,pfanisdari:fed hoc non pot fine facnlegiodecerni.Vnderogo
te ne id decernas ftatuasiuel in eiufmodi decreia fubfcnbasXonuenio
fidem tuam Cftrifti facerdos, Omnes conueniremus Epifcopimifi in/
creaibilehac&repentmu ad auresperueniftethommu : q> rale ahquicl
eftenuel in confiliono fuggeftum. tuo:uel a Senatu petitum; fed abfit
ut hoc Senatus petifte dicatur,Pauct gentiles comum utuntur nomine*
Nam & ante bienium fermecum hoc petere tentarent:mifitad me fan
(ftus Damafius Romanae Eccleftae facerdosiudiao Dei ellecftus libel!u:
quem Chriftiani Senatores dederunt:& quidern innumeri poftulantes:
nihil fe tale mandaftemon congrueregentihuiftiufmodi peuuonibus:
non przebere confenfum . Quefti enam pubiice priuatimq; fe non con
uenturos adcuriam ; fi talealtquid decerneretur.Dignu eft temporibus
ueftns hoc eft Chnftianis temporibusrut dignitas Chriftianis '"enato
nbus abrogetur: quo gentilibus Senatonbus profanae deferat uolun/
tans effeiftus.Huc libel!um : ego fratri dementias ueftrae direxi Vnde
conftitic non Senatumaliquid de fupftitionibus ltnpenfts mandafte le
gatisfted forrafte dicaturcur dudum non mterfuennt Senatui cum lfta
peterenturifatis loquuturquid uelinc qui no inrerfuerunt.firis 'ocuri
funt qui apud Imperatorem locuti funt, Etmiramurtamen ft priuatis
reftftendi Romae eripiunt libertateiqui nolunt efte libe^ tibi no mbere
qd non probas: non feruare qd non fenus, Ec  ideo memor le^atioms

n m

33

proxfme mandate mihhconuenio itep fidem tuam:comiemo mentem
tuammeuel refpondendti fecunduhuiufmodi pecitionegentilium cen
feas«uei in emfmodi refponfa facnlegiu fubfcriptioms adiungas.Certe
referc ad Parentem pietatis tuae Prmcipem Theodofium: quern fuper
oibus fere maioribus caufis confulere confuefti , Nihil maiuseft reUV
gioemihil fublimms fide: fi ciuihs caufa eftet diuerfe parti refpofiofer
uaretur,Caufa religioms eius Epifcopos conuemo,Det mihi exemplu
miftse relation is:ut & ego plenius refpondea;& fic de oibus confultus
ciementise tuae Parens refpondere dignet ,Certe fi aliud ftatuit :Epifco
pi hoc aequo aio pati:& diflimulare non poffumus : hcebit tibi ad eccle
fia conuenire fed lllic non inuemes facerdotem ; aut inuenies refiften
tem. Quid refpondebis facerdoti dicenti tibi: munera tua nonquaerit
ecclefia: quia tempia gentihu muneribusadornafti * Ara Chrifti dona
tua refpuiuquoma aram fimulacns fecifti +  Vox enim tuarmanus tua:
&fubfcriptio tua;opus eft tuihobfequiu ruum.Dominus Iefus recufat
& reipuinquoniam idolis obfecutus es, Dixit enim tibi ♦ Non poteftis
duobf dominis feruire, Priuilegta tua facratae Deo uirginesnd habec:
& uidieat uirgines Veftse* Cur facerdotes Dei requirisiquibus petitio
nes profanasgentilium praetulifh:' Ahem errons focietatem fufcipere
non poftumus. Quid refpondebis his uerbisr’puei^ te efteiapfumr’Ois
setas perfedta Chnfto eftzois Deo plena puencia fieri coprobatur. Par/
uuii etii Chnftum intrepido aduerfus perfecutores ore confefti funt *
Quid refpondebis germano tuofNon ne tibi dicet uidtum me eftend
credidi: quia te Imperatorem rehquuMon non dolunquia te haeredem
habebamjmpeno me decederenon mgemuuquia lmperia meaprsefer
tim derehgioe diuina oibus faeculis manfuracredebam, Hos egotitu
los pise uirums erexera:has de fseculo manubias:haec fpoha de diabolo:
has ego de aduerfario omnium exuuias offereba: in quibus aeterna uU
dtoria e.Quidrtuhi plus potuit meus hoftisauferrerAbrogafti decrera
measqdadhuc llle quicontra me leuauit armano fecit. Nuncgrauius
taelum corpore recipioiqd a fratre mea ftatuta damnant .Meliore parte
mei apud te perichtorftlla enim mors corporisufta uirtutiseft, Nunc
rmhiabrogatur imperiu:& quod eft grauius abrogatur a tutsrabrogat
a meis.Et id abrogatur qd in me etiam mei aduerfarii praedicaruc, Si
uoiens aquieuiftndamnafti fidem meamfti inuitusceftiftnprodifti tua.
Ergo quod grauius eft:& in te periclitor ♦ Quid refpondebis etii Patri
qui te maiore dolore conuemet dicens, De me fill pexime tudicafti qui
putafti eg  ego gentilibus combentiapraeftitiftem.Nemo ad me detulic
ara efte i ilia Romana cuna.-nunq tantu nefas credidi: quod in com uni
illo Chriftiano^ getihuqj cocilio facrificaret getiles : hoc eft inful caret

gentiles prsefetibm? Chriftiams: 81  inuitt Chnftiam intereffe (acrificfis
cogerentur.Multa drnerfa crimma mefperante comiftaftmt. Vitus id
qusecunqj funt depraehenfa:fi quis tunc Iatuit. Debet ergo dtcere me
after q> ad me nemo detuleratjde me pextrne ludicafti: ft mihi fupftt
tio alienamo fides mea feruauit imperiu.Vnde cu aduertas Imperator
Deo primthdeinde Patri & fram imurias irrogari ft quid tale decernas:
Peco utid facias quod faluti tuaeapud Deum.inteliigis profuturum *,

Explicit epiftola fandft Ambrofti Epifcopt *

Incipit Relatio Simachi praefecfti urbis RomaeJLxxiiift

Bi primu Senatus amphftimus feperqj uefter fubiecfta
legibusuitiacognouit: &a Prmcipibus pus uidit pur^
u gari famam tempos proximo^:boni faecuh aucftonta e
fecutus:euomuit diu preftum dolorermatq? iterum me
querela^ fua^ rnftit efte legatum , Cui ideo diui Pnnci
pis denegata eft ab improbis auaientia:qutanon erat lufticia defutura
Domini imperacores^Valentimane. Theodoft:& Archadninclm uicfto
resac triumphatoresfemperauguftuGeminoigitur fun<ftus ofticio;&
ut praefecftus uefter gefta pubhca profequor:& ut Iegatusciuium man
data comendo.Nulla eft hie diftenfto uoluntaturquia lam credere hoies
defieruntrauiici mimftn regumiquo^ feftudio praeftareft difcrepent:
amarncolisdiligi: maius imperio eft ♦ Quis ferat obfuifte rei publicae
prmata certamina ^ Memo lllos Senatus infequit qui potentia fuam
famae Principis praetulerut . Nofter autem labor pro dementia ueftra
ducit excubias* Cui enim magis comodat;quod inftitucamaioi^quod
Patriae mra & fada defendimus:q templo^ gloriae.Quae turn maiorefb
cum uobts contra morem parentum lnrelligitis nil licere * Repetimus
lgstur religionum ftatum.-qui reftp.dmprofuit +  Cerre numerent Prm
cipes utnufqj fedae : umufq> fententiae: proximus eorum cenmomas
patrum columrecennor non remouitrfi exemplum no facit rehgio uete
rum faciat diftimulatio proximo^ * Quis rta familians eft barbartsmc
aram Vidoriaenon requirat:cauti m pafterumfurnusr&taimm rerum
cftentauiramus . Reddatur tamen faltem nomini honor qui numint
denegatus eft. Multa Vidoriae debetaeternitasueftra: &adhuc plura
debebit, Auerfentur hanc poteftatem cuibus nihil profuttmosamicum
triumphis patrocinium nohte deferere.Cundis potentia lfta uoriua e :
nemo colendu negetrquam profitet optanda ♦ Quod ft hums homims
no dletiufta uitatiojornamentis fake curiae decuit abftineru Praeftate

n uu

}Oo

oro uos at ea quae pueri fufcepimus: fenes pofteris relinquamus„ Con
faetudims amor magnus eft +  Merit© diui Conftantu fatfum dm non
jftecit.Omma uobis exempla uitanda funtjquse mox remotadidiciftis.
Aeternicate curamus famae & normms ueftnsne quid futura aetas mue
mat corrigendum . Vbi in leges ueftras &  uerba lurabirnus : qua reli/
gtone mens fa!fa terrebatur : ne in teftimonns mentiatur:' Omnia
quidem adeo plena funtmec ullus perfidis tutus eft locus;fed plunmu
ualet ad metum delinqueduetiam praefentia religioms urgen 4  Ilia ara
conccrdiam tenet ommumjilla ara fidem conuemt fmgulorum : neq;
ahud magis automate facit fententns noftris: q qd ofa quafi luratus
ordo decermt^Patebit ergo fedes profana permms:& hoc incliu Prmci
pes mei probabile iudicabunt ; quiiacrameto publico tun funt:fed diu?
Cdftantius ide fecifte dicit (+  Cetera potius lllius Principis emulemur:
qui nihil tale eftet agreftus fi quis ante fe alms deuiaftet.Corrigit enim
fequentem lapfus prions: & de repraehenfione antecedentis exempli na
fcitur emendatio. Fas fuit ut Parens illeclementiae ueftrse mre adhuc
nouanon caueret lnuidia^Nunquidpoteft etiam nobis eadem defenfio
conuemre:fi imitemur quod memimmus improbatumfAccipiat seter
mtas ueftra aha eiufdem Principis fa<fta;quae in ufum dignius trahat*
Nil liledecerpfit facrarum uirgmum priuilegns repleuit nobihbus fa/
cerdona*Romamscerimomisnon negauitimpenfas.-dtperomnes uias
aeiernae urbis laetum fecutus fenaturmuidic placido ore delubra: legit
lnfcnpta faftigus Deum nomma: percontatus eft temploruorigmes:
nuratuseft conditoresXuqj alias reiigiones tpfe fequeret ;has feruauit
impeno.Suus enim cuiqj mos:cuiqj ritus elle uarios-.cuftodes urbibusr
cukus mens diuma diftnbuit. Vtanimae nafcentibus ita populis fata
les genu diuiduntbAccedit utihtas:quse maxim x  homini Deos after in
Nam cum ratio otnms inoperato fit: unde recftius q de memoria atq;
documentis rerum fecundaru cognmo uemt numinum Jam fi Ionga
aetas aucftontatem religionibus faciat: feruada eft tot fxculis fides:6C
fequendi funt nobis parentes: qm fecuti funt foehciter fuos. Romam
nunc pet am us aftiftere: atqj his uobifcum agere fermoniDUs.Optimi
Pnncipes patres patriae:reueremmi anos meos: in auos me pius ritus
adduxit ut utar cenmonns auitis.Neq? enim poemtetmma meo more
quia libera fum . Hie culcus in leges meas orbem redegit: haec facra
Amba ; em a moembus a capitoho Senonas repulerunt,Ad hoc ergo fer
ua ! . a fum ut longeua repraehendanVidero quid mftituendum putatur.
Sera tamen & contumehofa eft emendatio fenetftutis.Ergo dus patms:
das mdigeribus pacem rogamus : aequum eft quicquid omnes colunt
unu putarueade fpecftamus aftra:cdmune ccelum eft; idem nosmund?

inuoluit.Quid intereft qua qmTqj pmdetia ueru requirattVno ittftere
non pot peruemri ad tam grande fecretutmfed haec ociofo^: difputatio
eft* Nunc precesmuc certamina ofFerimus quato comodo facri aerarii
ueftri: ueftalium uirginum prasrogatiua detrada eft Tub IargiiTimts
Imperatoribusdenegatunquod parciftimi praefticerunt, Honor folus
eft m illo uelutftipendio caftitansmt uittae eai^capm decus faciuncuta
mfigneducitur facrificii uacare munenbus:nudum quodammodo no/
men imumtatis requirunc.-quonia pauperrareac difpendio tutae funt*
Iraq,’amp!tus Iaudi ea^tribuunt : qui aliquidrei derrahunt: ftquidem
faluti pubhcae dicata uirginirasicrefcit mento cum caret prsermo, Ab/
Tint ab aerarn ueftri puritate lfta compendia. Fifcusbono^ pnncipum:
non facerdotum damsfted hoftium fpoliisaugeatur.VHum ne lucrum
copenfac inuidia f Et quia auaricia in mores ueftros non cadit hoc mi
feriores fut quibus fubfidia uetera decerpta funt, Et enim Tub Imp ra
toribus cut alieno abftmenttquirefiftunt cupiditati adfolam detrahit
amittetis mumaiqd deftderiu no mouet auferetis,Agros et uirgimb?
&mimftris deficient! uolutate legates Fifcus retetat.Oro uos mfticiae
facerdotes: ut urbis ueftrae facris reddatur priuaca fucceftio. Dident
teftam (earn  : & faant Tub Principibus non auaris ftabile efte quod
fcripfermt.Delecftet uosifta foelicitas generis huannccepitcaufae hui?
eveplu foiiataremorietes.Ergo Romanaereligicesfub Romanaiura no
ptinencqd nomen accipiet ablatio facultatu^quas nulla lexmullusca
fus fecit caducas^ Capiunt legata libera : feruis teftamentorum lufta
comoda non negantur: tantum nobiles uirgmes & fatalium facrorum
miniftn excluduntur praedus haereditate quaefitis + Quid rnuat faluti
publics caftum corpus dicare:&Imperii aeternitatem coeleftibus fulct
re prarfidns-armis ueftris;aquilis ueftris: arnicas pubheare uirtutes :
pro omnibus efficacia uota fufcipere & ius cum omnibus non habere:*
Iraq; mehoreft feruitus quae hominibus impenditur. Rempublicam
Iaedimus cut nunq expedit ut ingrata fit , Nemo me puret foil caufa
religionu tueri: ex huiufmodi faemonbus orra funt cuncfta Romant
generis mcomoda ♦ Honorauerat lexParentum ueftales uirgines ac
mimftros Deorum uicftumodico luftifq? pnuilegns : ftetit muneris
hums integritas ufqj ad degeneres trapezitas: qui ad mercedem uiliu
baiulorum facrae caftitatis alimenta uerterunt. Secuta eft hoc faeftum
famespublica: &fpem proumciarum omnium meftis aegra decepit ♦
No funt haec uicia terrarum nihil imputamus aftns.Nec rubigo fege
tibusobfuit.-nec auenafrugesnecauit;facri!egioinusexaruit, NecelTe
enim futt perire omnibus quod religionibus negabatur . Cerre ft eft
hums mall aiiquod exemplu: imputemus tanta famem uicibusanoru.

Grains tanc fterih'tatem aura cdftnnxmfilueftribus arbufti's uita pro
ducitur.Ec rurfus ad dodoneasarbores plebis rufticse iopia co'uolauit.
Quid tale prouinciac perculemnt:cum religionum mmiftros honor pu
bUcus pafcerecrQuando in ufum hommurn concufta quercusfQuado
euuifae f unt herbarum radices? 1 Quando alternos rehgionum defedus
de> eruit foecunditas mutua: cum populo uirgmibus facris comunis
clfec anona;’Comendabat enim terrarum prouentus uictusantiftitum:
& remedium magifq largitas erat , An dubium eft Temper pro copia
omnium datum quod nunc inopia omnium umdicauitr’Dicetahquis
fumptutn publicum denegatum alienae rehgioms lmpendiis +  Abfica
bonis Principibus lfta fentenna uc quod ohm de comum quibufdam.
tributum eftun lure Fifci elTe uideatur.Nam cum res.p,de fingulis co/
ftet ab ea proficifcitur;fit rurfus proprium fingulorum * Omnia re
gitis:fed fuum cuiqj feruatis:plufq; apud uos lufticia q hcentia ualet,
Confuhte certe mumficentia ueftram:an haec publica uelint exiftimari
quae in alios tranftuhtis:femel honon urbisdelata compendia defmut
efte tnbuentium & quod a principio beneficium fuicmfu atqj aetate fit
deb 1  turn Jnanem igitur metum diumo ammo ueftro tentat incutereifi
quis afterit confcientiam ueftram: uos habere praebentium nifi detra/
hentium fubieritis muidia. Faueant clementiae ueftrae fedaru omniu
archana prsefidia: 6i  haec maximequae maiores ueftros ahquando luue
runnuos defendananobis colantur.Eum rehgionum datum petimus:
qui diuo Pared culmmis ueftri feruauit imperium: qui fortunato prin
a pi legmmos fuftecit haeredes.Expedat fenior ille diuus ex arce fiderea
lacrimas facerdotum : & fe culpatum putat more uiolato: quern libeter
ipfe feruabit.Prseftate etia diuo fratn ueftro ahem confilu corredione:
tegite fadum quod Senatui difphcuiffe nefciuic, Siquide conftat ideo
exclufam legationem-.nead eum mdicium pubhcu peruemret: pro exi
ftimatione eft temporum fuperiorum: ut non dubitetis abolere quod
probandum eft principis non fuifte*

ExplicitRelatio Simmachi uiri clariftimi prsefedi urbis«
Incipit Ambrofu Epifcopi contra relationem.

Ambrofius Epifcopus beatiflimo Principi 81  demenaflimo
Imperatori Valentiniano augufto t S» Epiftola.Lxxy ♦

e Vm uir clariflimus praefedf urbis Simacusadclemetia rua

retuhftet; ut ara q de urbis Romae curia fublata fuerat red''
deret loco t Ec tulmpator licet adhuc i mmoris aeui tirocmio

florentibus nouus anm's fidei tamen uirtute ueteranus:obfecrata geii
tihum non probares : eodem quo comperi pundto Iibellum obtulnquo
licet  cdprarhedenm-.quae fuggeftiom neceftaria uiderent ;popofci tame
exemplu mihi relations dari.Itaq; nofidei tuaeambiguus:fed,puidus
cautionis Si  pn cercus examinis hoc fermone relatidisaftemoni refpo
deo:hoc unu petens:ut non uerbo^ elegan turn :  fed uim re^ expedanda
puces. Aurea.n.ficut fcriptura diuma docet eft imgua fapientiu littera
torurmcuae falerans dotata fermombus:& quodi fplendentis eloquu:
uelur coions preciofi corufco refultans: capit aiorum ocuios fpecie for
mofa : uifuq; perftrmgic. Sed aurum fi dthgentius manu tradesiforis
preciurrmntus metalium eft*Volue quaefo acqj excuce fectam gennliu:
preciofa Si  grandia fonant:ueri efteC'ta defendunt + Deum ioquuntur •
fimulacrum adorant.Tria igitur in relatione fua uir clariftimus prsefe
dusurbis propofuit quae ualida putauic. Quod Roma ueteres ut aic
fuos cultus requirat: Si  quod facerdotibus fuis uirgimbufqj ueftalib?
emolumenta tribuenda fint:& quod emolumentis facerdotum negaus
fames fecuta pubhca fit: in prima propofitione flebilis Roma queftu
fermomsillacnmatiueteres utaitcuituscenmoniarumrequirens haec
facra mquit Anibaiem amoembus:a capitoiioSenonas repuierut.Itaqj
dum facrorum potenria prsedicatur.infirmitasproditur. Ergo Amba[
diu facris infultauit Romanis : Si  dus contra fe dimicantibus ufqj ad
muros urbis uincendo peruenit. Cur fe obfideri pafti funtpro quibus
deorum fuorum arma pugnabant i  Nam de Senonibus quid loquar i
quos capitohi fecreta penetrances Romanae reliquiae non tuhftennnifi
eos pauido anfer ftrepituprodidifletf En quales templa Romans prae/
fuies habent.Vbi tunc erat Iupiterf An in aniere ioquebatur i  Verum
quid negem facrorum ntus mihtafte romanist'fed etiam Ambal eofde
Deos colebat ♦ Vtrum uolunt igitur eligant. Si m Romanis uicerunt
facra : in Cartagmenfibus ergo fuperata funt: fi m Cartaginenfibus
tnumphata nec Romanis utiqj prafuerunt* Faceftat igitur muidiofa
ilia popuii Romani querela: non haeC Roma mandauit ♦ Alus ilia eos'
mterpellat uocibus ♦ Quid me caiTo quotiaie gregis mnoxu fangume
cruentatis: Non in fibris pecudum : fed m uirious bellatorum tro'
phea uicfonae funt * Allis ego difciplims orbem fubegt: mihtabat ca
milius qui fubiata capitohi figna caefis tarpeiae rupis triumphatori
busreportauit: ftrauit uirtus quos religio non remouit. Quid de An/
lioloquar: qui milinam etiam mortis impendit^ Afncanusnon inter
capitcli aras ;  fed inter Anibahs acies triumphum muenit. Quid miht
ueterum exemplapfiteris: Odi ntusNeronum. Quid dici bimenftres
Imperaiores Si  terminos regucum exordus copulates ? Aut forte lllud

eft nouu barbaros ftn’s exceftifle finibus i  Nunquid etia lllic Chriftiai
fueruntt’quorum milerabih nouoqj exemplo alter capuuuslmperator:
fub altero captiuus orbis fefeiliffeqj quae uidoriam prormttebat: fuas
cenmomas prodideruc.Nunquid Si  tunc non erat ara uidlonsef Pceni
tec lapfus-.S^ uetuftacamcies pudendi fanguims traxit ruborem. Non
erubefco cum toto orbe longeua conuem-.ueru cerre eft : qa nulla setas
ad pdifcendum fera eft.Erubefcat fenedus quae emendare fe no poteft.
Non anorum camcies eft laudata;fed morum:nullus pudor eft ad me/
bora tranftre + Hoc folum habebam comunecum barbansrquia Deum
antea nefoebamftacnficium ueftrum ntus eft beftiarum cruore refper
guQuid in mortuis pecudibus quaentis Dei uocesr'Vemte Si  dilate i
terns caeleftem militiarmhic uiuimus: Si  ilhc mihtamus.Cceli mifte/
num doceat me Deus ipfe qui condidit: non homo qui feipfum igno
rauit + Cui magis de Deo q Deo credafQuomodo polTum uobis credere:
qui fateminiuosignorare quod colitis i  Vno inquit ltinere non poteft
peruenm ad tarn grande fecretd. Quod uos ignoratis id nos Dei uoce
cognoutmus,Et quod uos fufpitionibus quaeritis nos ex ipfa fapientia
Dei Si  ueritate compertum habemus.Non congruuntlgitur ueftra no/
bifcum . Vos pace Dus uefms ab Imperatonbus obfecrans.-nos ipfts
Imperatonbus a Chnfto pacem rogamus ♦ Vos manuum ueftraru ado
ratis opera : nos iniuria ducimus omne quod fieri poteft Deum putari.
Non uult fe Deus in laptdibus coll ♦ Deniqj etia ipfi philofophi ueftri
ifta nferunt.Quod ft uos ideo Chriftu Deum negatis;quia ilium mor
tuum elle non creditismefcitis enim q> mors ilia carnis fuent non diui
mtarisiquae fecit ut credentiuiam nemo moriatur.Quid uobis impru
dennus’.qui contumeliofecolitis:&honoriftce denegatisrueftru enim
Deum lignum putatis,0 contumeftofa reuerentia:Chriftu mori potuif
fe non creditisfO hononfica puicatia:fed uetera mquit reddenda funt
alcana ftmulacris:ornameta delubnsjlepofcant hxc a conforte fuper
fhtionis.Chnftian? Impator arl fo'ius Chnfti didicit honorare. Quid
manus pias:& ora fidelia mimfteriu fuis cogunt facnlegns exhibere i
VoxImpatoris noftri Chriftu refultet:& lllu folu que fenttt loquat:qa
cor regis in manu Dei.Nunqd Impator getihs ara Chnfto leuauit: Du
ei quae fuerut repofcunt: exeplo fui amonent quantu Chriftiam Impa
tores religion! qua fequunt debeat referre reuerentiae: quado gentfes
fupftmoibus fuisoia detulerunt.Dudum coepimus:& lam fequutur.
Exclufos nos fanguinegloriamuriillosdifpediumouet.Nos haecuido
rise loco ducimusuili luinria putant,Nunq nobis ampliuscotulerunr:
cj cu uerberan Chriftiaos atqj ,pft:ribi ac necari mberenc.Pracmiu fecit
re!igiO;qd perfidia putabat efte fuppliciu t Videte magnanimos fieri p

inmnas:pei‘ l'nopiarmper fupphcttuNos eredimusdlli cerimcmas fuss
fine cueftu manere pofte non credunt. Habeant inquit ueftales uirgi
nes fmunitatem fuam:dicant hoc qui nefciunt credere:quod poftet elTe
gratuira uirgtmtasiprouocentlucnsiquidiffiduntuirtutibus* Quatas
tamen illis uirgmib^praemiapromilla fecerunt: uix fepce ueftales ca/
piuntur puellse, En totus numerus que mfalae uittati capiusrpurpura
tavum ueftiu murices: pompa leffticae mimftroru circufufacomitacu;
priuilegia maxtmaducra mgentia : praefcripta deniq; pudicicise tepora
coegerunuAttolIant menus & corporis ocu!os:uideanc plebe pudons:
populum lntegntausiconcilium uirgimtaus.Non uittse caput decus:
fed mgnobile ue!amen:ufui nobile cafhtatis«Non exquifica ; fed abdi
catalenocinia pulchritudims.No ilia purpura^: infigniaind iuxus deli
ciarum:fed ufus leiumoru.Non priuilegia non lucraiomnia poftremo
taha ut reuocari ftudia putes dum exercentur officta , Sed dum exerce
tur officmrmftudium prouocatur fuis caftitas cumulatur difpendus*
Non eft uirginitas quae precio emuurmon uirtutis ftudio poftidemr *
Non eft integritas quaecuq; tanq in audione numarioad tempus fol
Iiciratur compendro.Prima caftitacis ui'ftona e facultarum cupiditates
umcere quia lucri ftudium rentamentum pudoriseft, Ponamus tame
fubfidia larguatu coferenda uirgimbusiquaeChnfuams munera redu
dabutiqdtantasopesfufficiet aeranu i  Autfi arbirrant fo'is ueftahb?
co'ferendumo pudet ut q totu fibi fub Impatonbus gentiiibus uindi
carutade fub Prmcipibus Chriftiams[non patent nobis fortem debere
efte comunefSacerdotibus quoqj fuis & rmniftrisqueruntalimeta pu
blica mimme praebernquatus hinc uerbo^ tumultfincrepuit.Ac cotra
nobis etii priuarae fucceftioms eraolumeta recerib? legibus denegantV
8i  nemocdqueritANo.n.putamus infuria qa difpendiunodolemus.Ei
pnuilegiu quaerat facerdosmt onus curiale dechnet: patria atqj auua,
& omnium facultarum pofteftione cedendum eft,Quomodo hanc gen/
tiles fe haberenc ingrauarentquerelam q> facerdosferias mmifteni fui
emat tonus patrimonii fui dam no ; & priuatusumuerfae comodttatis
dilpendio ufum pubhci mercetur obfequinpraetendens ad cots falutis
excubias: domefticaemopiae femercede foletur quia mimfterium non
uendidmfed gratiam comparauinConfertecaufasmos excufate uultis
decurione;cu ecclefiae exculare no liceat facerdote.Scnbunt teftameta
templo&mimftrisinullus excipit prophanus:nul!usu’ttme ccduionis:
nullus f pdigus uerecundiae:foli ex omnibus clerico comune ms claudi
tur:a quo folo pro omnibus uotum comune fufcipit : oftiau comune
deferturmulla iegatamel grauium uiduarum nulla donatio ; Et ubi in
moribus culpa non depiaehenditur: tamen officio rnulta praefcribitur*

Quod facerdotibus famlegauerit Chrifhana uidua tialet:q<3 mi'mfms
Dei non ualet f Quod ego non querarifed ut fciant quid no querar com
praehendi + Malo enim nos pecuma mmores efle q gratia: fed referunt
ea quae uel donatamel relida funt ecclefiae non effe temerata:dicant 8i
ipfr.quis templis dona detraxeritrquod fadum efl Chnflianis.Quae fi
fada eflfent gentilibus redderetur potiufq inferret lniuria, Nunccine
demum militia praetenditur : aequitas poflulatur * Vbi tunc erat i(la
fententiaicum direptisChriflianoru ommu facultatibus ipfos uitales
anelitus fpmtus muiderent:& nullis unq negata defundis inhiberenc
fuppremae comertia fepulturaetquos gentiles praecipitarunnmaria red
dideruntifidei iila uidoria eft :  quod Si  ipfi lam fada maiorum carpat
iuorum:fed quae melioratio ut eorum munera petant quorum geila co
demnant.Nemo tamen donana delubris:& legacaarufpicibus denega
mt;fola fublata funt praediaiquia non religiofe utebantur his quae re'
ligionis mre defenderent*Qui noilro utuntur exemp!o;cur no utebant
officior'Nihil ecclefia fibi mfi fide poflidetrhos reditus praebet:hos fru
dus poiTeflio ecclefiae fumptus e egeno^.Numerent quos redemennt
templa captiuosiquae contulerintalimenta paupenbus.-quibus exulib?
uiuendi fubfidiamimftrauerinnpraedia igit mterceptamon mrafunt*
En quod fadum quae trifle piare nefas,Fames ut aiuntpublica umdi/
cauitiquia ufui omnium proficere coepit: quod proficiebat commodis
facerdocumPropterea ergo detradis ut aiunt arbuila exuta corticibus
fucco miferabili deficentiu ora lambeblt ;,ppterea caonia fruge glande
mutantes:rurfus in pecudum paftus Si  ad mfoelicis uidus ahmenta re
uocatucocufta quercu fame in films mifera folabatur, Noua uidelicec
prodigia terrarum:quae nunq ante acciderunt:cum fuperftitio gentilis
toto orbe ferueret* Re uera quado ante uacuis auenis feges falax ; auan
uota lufit agncolae: Si  fpem ruftfcae plebis quaefita fulcis frugis herba
deftituitpt unde greets oracula habita fuae quercusmifi quia remediu
filueflris ahmoniae : cceleilis rehgtonis donum putaruntr’ Taha enim
fuorum munera credunt Deorum * Quis dodoneas arbores mfi gen/
tium popuius adorauit: cum pabulum trifle agri nemoris honore do
naret, Non efl lgttur uerifimile quod indignantes eorum Du id pro
poena mtulerinciquod folebant placati conferre pro munere,Quae aute
aequitas ut paucis facerdotibus dolentes uidum negatum ipfi omni
bus denegarent: cum mclementior eflet umdida q culpa. Non efl igi
tur ldonea quae tantam aegntudmem mundi fallentes caufa confirm
xerit: ut uirentibus fegetibus : fubita fpes anni adulta moreretur.
Et certe ante plurimos annos templorum tura toto otbe fublata funt.
Modo ne demum Dus gentilmm uentt in mentem fuas imurus

ultum ire:‘Propterea ne aftueto curfu Nilus intumuit: ut urbi corum
facerdotum difpendia umdtcarenqui no umdrcauit fuoru, Efto tamen
(i  fuperiore ano deoru fuoru iniurias umdicatas putant cur praefentt
annocotemptui fuere i  la enim nec herbaru uulfis radicibus rufticana
plebs pafcitur.-nec bacae filueftris explorat folacia: nec cibum de fenti
busrapit:fed operum laeta foelicium dum meftes fuas & ipfa rmracur:
expleuit uoti facietate leiumummfurarios nobis reddidit terra prouen
tus.Quis ergo tam nouus humamsufibusiut uicesftupeatannorum:'
& tamen etia fuperiore anno plaerafq? nouimus proumcias redundafte
frugibus.De Gallnsquid loquar fohto ditionbusffrumetu Pannoniae
quod no feruarent uendiderunt. Et fecunda retia femlitatis fuae nouic
muidiam.Nam q folebat tutior efteieiumo: foecunditate hoftem m fe
excitauit.Ligurii; Veneuafqjautumnt frumeta pauerunt.Ergo nec lllc
facnlegioannusexaruit:&! lfte fidei frudibusannuseffloruit.Negent
etiam quod largo foetu uineae redundauermt Itaqj &meftem foenerata
recepimus: & hberahoris uindemiae beneficia poftidemus, Poftremus
fupereft & maximus locus: utrum eaquae uobis profuenm Imperato
res reftituere fubfidia debeatis.Ait enim uos defendant# nobis colan
tur.Hoc eft fidehftimi Pnncipes quod ferre non pofTumus quia expro
brarunt nobis ueftro fe nomine Dus fuis fupplicare:# uobis non mart
dantibus facrilegtum immanecomittunt:diftimuIationem pro confen
fu interpretantes fibi: habeant praefidia fua:fuos ft poftunt ilia defen
dant.Nam ft bis a quibus coluntur auxilto efte non poftunt:quomodo
poftunt uos defendere a quibus non coluntur:’fed maiorum inquit fer
uanduseft ntusjquid quod omnia poftea in melius profecerunt:' Man
dus ipfe qui uel primum coadis elementorum per inane femtmbus t d
nero orbe cocreuerat uel confufo adhuc mdigefti opens caligabat hor/
rore^Non ne poftea diftmdo coeh mans terrarumqj difcrimineirerum
formasquibus fpeciofus uideturaccepitfExutae humentibus tenebns
nouum terrae ftupuere foIem,Dtes in exordio non refulgenfed in pro^
ceftu tempons mcremento luminis micat:& calons exeftuat.Luna ipfa
qua propbeticis oraculis fpeciesecclefiae figuraturcum primum refur
gens m menftruas reparatur aetates: tenebns nodis abfconditunpaut
Iatimqj cornua fua comp!ens:uel e regione foils abfoluens:clan fplen/
dorefulgonsirrut!lat,Exercenm frudibus terraeanteanefciebitrpoft
ubi l'perare aruis follicitfcoepit agricola:& iforme folu ueflire umdis:
filueftres aios domefticis mollite cultibus exuerunt* Anni lpfius setas
pnma quae nos ufu parih colorauit nutu gignetiufted i pceftu lapfuns
floribus uernat: poftremis adolefcit frudibus. Nos quoqj seui rudes
fenfus habemfinfantiafted mutati inanos igenn rudimeta deponimf^

I 0

Dicant igitur in fuis omnia manere debuifie principus.-mundum tene
bns obducftuiquia fplendore foils llluxic difplicere.Etquito gratius e

ammitenebras depul iffeq corporis: fideiqjiubaremicuifleq fobs. Er'o

&  mundi iicut omnium re^: prima aeua mutarunnut uenerabilis canae
fidei fecueret fenedus,Quos homo mouer.repraehendat meilem quia
fera foecunditatis eft ; repraehendant uindemia: quia in occafu anni eft:
yepraehendant ol tuarmquia poftremus eft fru<ftus,Ergo & meflis noftra
fides animaru. efbecclefiae gratia meritoru, Vindemia eft quae ab ortu
mundi usrebat in fandis:fedpoftrema aecate fe diffuditin populos: uc
aduerterentoes no rudibus ais irrepfifte fideChrifti * Nulla enim fine
aduerfano corona uidtoriae: fed explofa ea opimone quae ante coualuit:
id qd erac ueru lure praelattnfi ritus ueteres delecftabat: cur in aiienos
ntuseademRoma fuceftitfOmitto abfconditam pretio humu:&pafto
rales cafas auro degeneri remtentes.Quid qd de lpfo refpondea.-quod
queruncuv captaru fimulacra urbiuiuidofq? Deosjut peregrinos ritus
facrorum alienae fuperftitioms emuh receprunt,Vude lgitur exeplu qd
currus fuos fimulato Almoms in flumine lauat Cibelle « Vnde frigii
Vates & femper inuita Romamsmon sequeCartaginis numina. Qua
cod eft e Mauri Mitram Perfae plamq,’ Venerem colunt: pro diuerfitate
nomims-.non pro numis uarietate ; ficDeam efte 3i  unftoria crediderutj
quae utiq; munus eft;non poteftasrdonatur non dommatur legionum
^ratiamon religionu potentia . Magna lgit dea qua militu multitude
fibi uendicat;uel praeliorum donat euentus,Hums aram ftrui in urbis
Romae curia petunt: hoc eft quo plures conueniut Chnftianuoibus m
templis arae;ara etiam in templo ui<ftoriaru:quonia numerodeleftant :
facnfiaafua ubiqj cocelebranc.Quideft nifi infultarefidei uniusarae
facrtficiu uendicare. Ferendu neiftudutgetilis facrificetj&Chriftian?
mterfitfHauriantoes inquithauriantiuel mum fumu oculis: fimpho
mam aunbus:cmerem faucibus;thus naribus:& aduerfantiu licet ora
exatata focis noftns fauillarefpergat,Non lliisfaris funt Iauacra: no
porticus no platen occupatae fimulacns, Etiane in coi lilo concilio no
ent cois conditio obftringetur pia Senatus portio obteftanuu uocibus:
adiurantiu facrametist’ firefucet uidebitur medaciuproaere:fi acquie
feat facnlegiu cofiteri.Vbi inquit in leges ueftras & uerba mrabimusd
Ergo mens ueftra quae legibus tenetur inclufa: cerimonns gentium
faffragium colhgit ; fidem ftringitiam non folupraefentiurmfedabfen
tiu etii.Et quod eft amolius Imperatores fides ueftra pulfatiuos enim
cogitis'.fi iubeus,C6ftatius auguftae memoriae nondu faens lniciarus
mifterus cotammari fe putauinfiara ilia uideret:iuftitauferri:n6iufiic
reporn Jilud automate fadi habeuhoc praecepti non habet, Nemo ft

. .. , /or

aram t'llam uideretuufTit auferrimon mflit repom\ Illud aiidcritafem
fadi haber.hoc praecepti no habet. Nemo fi de abfenna blandiat :pra£/
fennor eft qui fe ais mferit:q qui oculis proteftatur. Plus s meft mente
conedi-.q corpore copulari. Vos Senatus cogedi cocihi praefules habet:
uobis coKjUobis cofcietia fuam no Dus  gentium praeftat,Vos liberis
fuistnon tamen fidei fuse praefert* Haeceft cantas expeteda:haec caritas
maior imperio: fi fidestua fit quae feruat impermm * Sedfortafteali
quern moueatita fideilftimu principem deftitutum promdequafimC
ricorium precium caducis aeftimetur praefentium*. Quis enim fapiens
non in orbe quodam atqj circuitu Iocata humanarum rerum noun ne/
gocia: quia non eofdem Temper fucceftus habent:Ted uariant ftatus:#
mutat uices: Que beatiorem Gneo Pompeio romana templa miTeruntf
At is cu tribus trmmphis terrarum cmxilTet orbem : pulfusatie:beilo
profugus:# cerminis fuis exul iperii canopei manu fpadoms occubuit#

Que nobiliore Cirro Perfa^e totius orietis terrae rege dederuc’Is quoqi
cuprincipes potetifiimos aduerTantes uiafTeuuidos referualTenmuhe
bribus armis fufus internt, Etlllerex cui 1 uperatos et coTelTus honors
donauerat: exfedo capire: Si  intra utrem plenum cruore faciamuftus
inclufoifemineisiperus ludibrio Tuit,Adeo in lftius uitae curncuio no
pana paribus:fed ionge diuerfa referuntur. Quern etiam magis facri/
ficus deditum.q cartaginefium ducem Amilcarem reperimus:' Qui cu
toto praelu tempore inter acies pofitus dimicantes facnficium facereti
ubi partem fuoru uidam elTe cognouit. in ipfosquos adolebat fe prae
cipitauit lgnesjut eos uel corpore luo reftringeret: quos Tibi nihil pro/
faille cognouerat. Nam de lulianoquid loquar i  Qui cum refponfis
arufpicum male credulus ellet: ademit fibi fubfidia reuertendi. Ergo
in comuni cafu: non eft comunis offenfa +  Nemmem Si  enim promilfa
noftraluferunnrefpondi laceffentibus: tanq non laceflitus +  Refelledae
Si  enim relationis non exponendae fuperftitionis mihiftudium fuic.Te
tamen Imperator ipfa eorum relatio faaat cautiorem.Nam cum de fu
penoribus principibustexuiftet: qa prior eorum numerus cerimomas
patrum coluit: recentior non remouit; addidiftet etiam : fiexemplum
religio uecerum non facitifaciat diftimulatio proximorum , Euidenter
docuit quod Si  fidei tuae debeas: ut gentihcu ritus non fequaris exem/
plum:# pietati ut fratris ftatuca non uioles: fi enim pro fuis dutaxae
parttbus eoruni diftimulationem pricipum praedicarunnqui cum eflec
Chnftianndecrera tamen gentihu minime remouerunt: quanto magis
amore debent deferre fraterno :  ut q diftimulare deberes etiam fi quid
forfuan non pvobaresnefraternis derrogaresftatutis. Et nunc teneas
quod # fidei tuae Si  germamtatis neceflitudmi ludicas conuemre*

.. ^ I

Qementifii'mo Principi a c BeatilTimo Imperatori
Theodofio Augufto Ambrofius Epifcopus.S, Lxxyu

Xercitus fern pet- mgibus fere curis fum Imperator beatif/
e fime.fed nunq tanto in xtt u fui:quanto nunc t  Cum uideo
cauendiunequid fit quod afcribatur miln etia de facnlegii
penculojtaq’ petO;Ut patienter fermonemeu audias.Na fi
indignus fum q a teaudiamndignus fum q pro teofferaicui tua uota:
cui tuas commas preces. Ipfe ergo no audies eu que ,p te audiri uehs^
N6 audies pro fe agente quem pro alus audiftnnec uereris ludiciu tuu:
ne cu indignu putaris quem audiasundignu feceris qui pro te audiat *
Sed neqj imperiale eft libertate dicendi negate: neq; facerdotalequod
lentiat no dicere.Nihifn.m uobis Imperatoribus ta populare: &tam
amabile eft;q libertate etii in his diligere: qui obfequio militi ae uobis
fubditi funt.Siquide hoc intereft interbonos & malos Principestquod
boni libertate amat: feruitute improbi, Nihil etia in facerdote ta peri
culofum apud deu:tam turpe apud holes q quod fentiat no hbere denu
aare: fiquide fcnptu eft * Et loquebar de teftimoniis tuis in cofpeftu
regu:8tnon confundebar.Et alibi^Fih hois fpeculatorete pofui domui
Ifraebmeo inquit ut fiauertat rnftus a wfncus fuis:8e  fecenc dehftu:
quia no diftinxifti ei:hoc e nodmftnquid fit cauedthno retinebit me/
mom luftinse eius:& fanguine eius de mau tua reqra, Tu at fi diftin
xgnt mfto ut no peccet: de  ipfe no peccauent iuftus uita uiuet-.qa dixifti
tilde  tu aiam tua hberabis.Malo igit Impator bonoipmihi eite tecu q
maioip cofortiu:& ideo clem etia: tuae difplicere debet farerdotis filetiu:
libertas placere.Na filentn mei piculo muoluerisdibertatis bono mua
ns.No ergo importunus mdebitis me interfero:ahenis mgero;fed de/
bitis ebetepero:madatisDei noftriobedio.Qd faciopnmu tui amore:
tui gratiamuse ftudiocoferuandas fa!utts:fi id mihi no credit :uel inter
dicit dico fane diuinae offefx  metu, Na fi meu piculu teexuerenpane
ter me|) te offerresfed no libeter*Malo.mte fine meo acceptu Deo e(Te
Be  glonofu piculo;fm at filetii mei difTimuIatioifqj culpa de  meingra^
uatmec te liberattmaio importunioreme: q iutiliore aut turpiore ludi
ces * Siqmde fcnptu e dicete fatfto Apoftolo Paulo:cuius' : no pores do'
(ftrinarefellereJnfta opportue:importune:argue:obfecra:increpa in 01
patietia de do(ftnna t Habemf ergo & nos cui difplicere pi? picuh finprae
fertim cu et Impatonb? no difpliceat fuo queqj fugi muere: Se patieter
audiatis unuqueq? pro fuo fuggereteofncioiimo corripiatis fi no utat
militias fuaeordine. Qd ergo in bishbeteraccipitisq uobis militant:
nu hoc in facerdonbus pot moleftu uiderheu id loqmur no qd uolum;:

fed quod iubemur:fds + n,ledu. Cuftabitis anteReges & Praefides.-fto
lite cogitare qd loquamini.Dabitur enira uobis in ilia bora quid loqua
mini. Non enim uos eft is qui loqutminnfed fpiritus Patn's ueftri qut
loquitur in uobis.Et tame fi in caufis reupdoquanquis et lllic mftitia
feruanda fitmon tanto aftrmgar metu fi no audiar, In caufa uero Dei
quem audies:fi facerdote non audies: cuius maiore peccat periculo.*qs
tibi ue^ audebit diceredi facerdos no audeatf Noui te pium:clemente:
mitemjatq; tranquillu: fidem actimorem Domini cordi habente: fed
plaeruq,’ahquanos fallunt.Habetaliquizelum Denfed nofcdm fcien
nam t Ne igiturboc etia fidelibus afs obrepat:cauendu arbitror, Noui
pietatetua ErgaDeudemtate in boxes: obhgatus fum beneficiis tua^
indulgentia^, Et ideo plus metuo:ampIius folftcitor: ne etia lpfetuo
mepoftea tudicio codemnes:quod mea aut diftimulatide:aut adulatide
prolapfionenoneuitaueris:fiinmepeccan uideremmondebere tacere*
Scriptum eft enim ft frater tuus intepeccauerincorripe lllu prtmo:de/
inde increpa duobus 8i  tribus teftibussfi tenoaudierit dicecclefise.Cau
fam ergo Dei tacebof Quid igitur fit quod metua cofideremus.Relatu
eft a Comite orientis militant! partiumuncenfam efte fmagogamudqj
aucftore facftum Epifcopouuflifti uindicari in ceteros* finagogaab tpfo
sedificari epifcopo,Non aftruo expedanda fuifteaflertionem Epifcopi.
Sacerdotes,n,turba^ moderatores funt: ftudiofi pacis, Nifi cu Si  ipfi
mouent lniuria Dei;aut ecclefiae cotumelia:fit aftq lfte Epifcopus fer/
uentior in exuftione finagogse-.timidior i iudicio.No uereris Impaton
ne aquiefcat fetenciae tuseme praeuaricet no timesfNd etia uereris qc!
futu^: eft:ne uerbis refiftat comiti tuof Needle erit igit :ut aut prseua
ricatore:aut martire faciat.Vtruqj alienu temporibus tuis,Vtruqj per/
fecutidis lftanfiautpraeuaricari cogat:autfubire martmu +  Videsquo
inchnet caufae exitus:fi forte Epifcopu putas:caueto martirm fortioris*
fi incdftante.’declma Iapfum fragilioris,Plus,n t aftrigit :q labiinfirmu
coegerinhac ,ppofita cdditide puto didu^: Epifcopujqat ipfeignes ipar
fent;turbas cdpuleritrpopulos cdduxeritme amittat ocafionemarani:
Si  pro inualidis fubiiciat ualidiore +  O beatu mendacit! quo adquinc
fibialio^abfolutio fui gratia,HoceftImpator qd popofci &ego.Vt i
me magis uindicares: Si  hoc fi crimen putaresmibi afcriberes „ Quid
mandas in abfentes iudiciu^habes praefetem : babes conficentem reu,
Proclamo q> egofmagogam incenderimtcertequod ego lifts mandaue/
rim:ne eftet locus i  quo Chriftus negaretur: ft obiictatur mibncur hie
non lncenderim.Diuino iam creman coepit iudiao;meu ceftauitopus,
Etfi ue^ quaent :ideo fegniorfuirquiand putabahoc uindicadu.Quid
facere q> nullo ultore fine praemio foret , Tangut hxc  uerecudiam: fed

o ii

>

reuocant gratia: ne fiat opus quo Dei fumi contrahatur offenfio , Efto
tamen nemo Epifcopo^ ad hoc munus couemat* Rogaui ,n, dementia
tuam :  &  licet ipfehoc reuocatu adhuc non legertrmreuocatu tamen co
ftituamus.Quid ft atii cimidiores dum morte reformidant offerant ut
de fuis faculcatibus reparetur finagoga: aut comes ubi hoc compererit
pnmo cdftitutuupfe de Chriftiano^ cenfu exaedificari mbeat.Habebis
Imperator cornice praeuaricatorddc huicuexilla comittis uidnciaihuic
labai^ : hoc e Chrifti facratu nomine:q finagoga mftauret: quseChriftu
nefaatJubelaba^ftnagogaeinfemmideampftndreftftunt.Em igitur
locus ludeoru perfidiae:factus de exuuus ecclefize 6i patrimomu quod
fauore Chrifti adquifitum eft Chriftianis: hoc tranfferetur ad donaria
perfidoru, Legimus templa idohs antiquitus codita de manubus Cim
brora de fpoins rehquom hoftuEHuc tituiu ludei in fronte finagogse
fuse fcribenntemplum impiecatis fadu de manubiisChriftianoribSed
difciplmse te ratio Imperator mouet.Qmd igitur e ampliusdifciplinse
fpecies:an caufa religionis.Cedat opportet cenfuradeuotidi.Ndaudiftt
Imperator quia cu luftiftet lulianus reparan templu hierofolimis: di/
uino qui faaebant repurgium igne flagrarut.Non caues ne etiam nuc
faciat.ideo a te non fate  mbendii ut lulianus hoc lufterit. Quid tamen
mouet.Vt^qa quodcuq,’ aedifiaupublicu exuftuefhanquia fmagogae
iocus^Si sedificio incenfo moueris uiliftimo: quodm.in tam ignobili
caftro efte potuit:no recordaris Imperator quanto^: Romae domus Prae
fedto^mcefae func : & nemo uindicauit^imo fi quis Imperatoru uoluic
fadu faeuerius repraehendere:eius magis q tato eft perculfus difpendio
caufa grauet.Quid lgit dignius ut CalUnici caftn in parte aliqua aedi/
fiaoru mcendm : an urbis Romae umdicadu aeftimaret ft opporreretf
Ec tame Conftitinopoli dudu domus Epifcopi incenfa eft:& films cle/
menae tuae interceffit apud Patremt 8i  fua hoc eft filii Impatons Iniu/
mm^ domus facerdotaiismcendiu non uindicares,Nonconftderas
Imperator ne 8i  hoc cu uindicari mfterts: ipfe item interueniat ne um
dicetVSed bene illud adquifttu eft a patre ftlio. Dignu erat,n ut fuam
iniuria pnus ipfe donaret,Bene illud cu gratiae diftindioe diuifum eft:
ut di  films pro fua di  pater pro filii iniuria rogaret Hie nihil eft q> filio
refemes: Si  uide ne quid deo deroges*No eft ergo caufa tataecdmonom
idoneamtpp aedificu exuftionein popuiu tam feuere uindicet.Mulro
autem minus qa finagoga incenfa eft pfidiae locusumpietans domus:
amenuae receptaculu.quod Deus damnauit ipfe* Sic.ndegimus per os
Ieremix dicente Domino Deo noftro.Et facia domui ubi inuocatu eft
nomemeii fup ipfa in q cofiditis uos:& loco que dedi uobis 8i  patribf
ueftns ficut feci ftlo, Ec prouciam uos a facie mea:ficut proieci fratres

uefoos omne feme effre,Et tu noli orare g  populo if!o:&nolipopulate
ilhs mifericordia : & neqj accefleris ad me pro illis:quia no exaudia te»
Auc no uides qd i(ti hciut  in ciuicaabfludafDeus fe pro illis ,phibet
rogari quos tu uindicados putas. Aut certe fi iure gentiu ageresdicere
quatasecclefiae bafilicas Iudet tepore imperii Iuliani incederint, Duas
Damafci-.quaru una uix reparata e:fedecclefiae nofinagogae impediis*
Altera bafilica informibus orret minis«Incenf* funt bafiiicse gabs .
Afcalone + Berito:& tills fereIocisoibus& uinditfa nemo quadbit Jnce
fa e bafilica & Alexadnse a getibf &Iudeis quae fola praeftabat caeteris*
Ecclefia nduindicata emmdicabit finagogat’Vmdicabit etia Valenti/
manorufanu mcenfu^Quid eft.n.mfi fantbin quo e cduentusgetiliu^
Licet gentiles duoaecim Deos appeletufti trigmta & duos Enonas cot
lant quos appellat Deos ♦ Na & de ipfis coperi relatu & praeceptu ut in
monacos umdicaret :q prohibentibfiter Valetianianis quopfalmos cat
nentesex cofuetudme ufuqj ueteri pergebat ad celebritate Machabeof^
martiru: moti infolentia incenderut fanu eo^ in quodarurali uico tu/
multuane cdditu,Quanti fe offerre habenttalioptionhcu memmerint
tepore Iuliani illu q ara deiecit: & turbauit facrificiu damnatii a mdice:
fecifle martini!. Iraq? nuq alias llle mdex q audiuit eum nifi pfecutor
habitus einemo illu cdgreflbnemo illu unqofculo dignu putaubQui
nifi iam effet defundtus: timere Imperator: nein eu cuumdicares:qq
uididla caelefte no euaferit fuo fuperftes haeredi.Sed refert cognitione
mandata iudialfcriptuqj eo qd no referre debuerinfed umdicare., Req
renda quoqj fublatadonan’a ut omitta aliajncefae funta Iudeis eccle/
fia^: bafilicae:& nihil redditu e ; nihil repetitumihilquaefittuQuid habe
re potuit fmagoga i caftro ultimoicu totuquicquid illic e nomultu fit*
nihil preciofum nihil copiofu, Quid deindeincedio potuit rapi Iudeis
infidiantibfMrtes iftae funt Iudeo^ uolentiu calumarhut du iflaquze
runtlmadet extra ordme militaris cefuraiudicihmittat miles fortafle
didlurusiqd hie aliquado ante tuu Impator dixit aduentbQuo poterit
nosChriftus iuuare : qui pro Iudeis aduerfus Chnflu militamus: qui
mittimur ad uindida ludeo^: Suos perdidenit exerettusmoftros uolut
perdere: i quas praetereano profihat calunias q etChrifto falfis teftimo
niis caluniati fut i quas noqjfiliat calumnias hofes & circha diuina me
dacest'Quos noaudores feditidis fuiffe dicati  Quos ndappetatjetquos
no recognofcat* Vt catenatoi^ ordines inumeros fpedtet de Chrilhano
populoiut captiua uideat colla plebis fidelis;ut codant in tenebras Dei
feruulhut feriant fecunbussdent ignibus:tradant metallis : ne pcena
cito trafeat,Huc dabis truiphu Iudeis de ecclefia Deir’hoc tropheu de
Chrifli populo^haec gaudia Impator perfidishac celebritate fmagogae*

o m

Bos ludus ecclcfiae referet ludeoiypopulus: Banc folenftate in dies fe/
ftos fuos, Et inter illos,pfedo numerable quibus aut de amorreisiaut
de cananeis muphauiuaut de Pharaoe rege Egyptnaut de Nabuchodo
nofor regis Babilomae manu hberan pocuit»Adde hac celebritate figni
ficas fe de Chrifh populo triuphu egiffe.Et cu ipfi romais legibfteneri
fe negetuta utcrimmaleges putetmuc uelut romais Iegibf feuindica
dos putet.Vbi erat iftx  ieges:cu mcederetipfi facraiy bafihca^ culmiV
nafSi luhanusnd eultus ecclefiasqapraeuancatorerantu Impatorulci
fceris finagogae mmria qa Chriftianus esf Ec qd tecu pofthac Chriftus
loquet * No recordans qd Dauid fado per Natha ,pphetamadauerit:'
Ego te de fratrib? tuis rainore elegi:& deprmato Impatore fecnego de
frudu feminis tui i  fede Impenah locaui, Ego tibi fubiecinatioes bar
baras:ego tibi pacededi: ego tibi immicu tuu in poteftate tua capriuu
deduxr.frumetu no habebas ad exercitus ahmoma: ipfoty hoftiu manu
patefeci tibi portasiapui horrea:dederut tibi holies tui comeatus fuos:
quos fibi pauerat.Ego perturbaui hoflis tui cdhlia : ut fe lpfe nudaret:
ego lpfu ufurpatore imperii ita umxi ac mete eius hgaunutcuhaberet
adhuc fugiedi copia:tame cu oibf fuis taq metues: ne qstibi periret:
ipfe fe clauderenego comite eif atqj exercitu ex altera pte naturae quos
ante difperferane ad belli focietate coiretiad fupplemetu tibiuidorias
cogregaui.Ego exercitu tuu exmultis indomitis couena natiomb? qfi
umus geus fide & traquilicate & cocordia feruare praecepi.Ego cu peri
culu iumu  eiTet nealpes mfidabarbaroiy penetraret cofiliaantra lpfu al
pm uallu uidoria tibi cotuli ut fine dano uiceresJBgo ergo te triuphare
feci de mimico tuoi & tu de plebe mea das meis immicis triupHufNo
ne propterea maximf defhtutus e:qa ate ipfos expiditiois dies cu audif
fet Romae finagoga incela edidu Roma miferat qfi uindexdifciplmae
publicaefVnde populf Chriftian? ammhii bom Buie imineret,Rex life
Iudeusfadus eidefenfore iudu difaplinaeaudiuimf+Que mox Chrift?
probaumq pro peccatorib? mortuus e: fi de fermone hoc didu e:quid
de ultioedicetflllelgit flatim a fracis:a Saxonu geteun Sicilia:filciae:
petamdembiq,’ deniqj terraiy uidus e.Quid piocomune cum perfido^
Aboleda cu impiofunt etimpietatis exempla ♦ Quod llli nocuit:&quo
uid? offedit:hoc no fequi debet;fed danare qui uicit, Itaqj ilia tibi no
qfi ingrato recefuufed qfi lure collata enumerauirut hisamonitus:cui
plus collatu eplus dihgas t  Deniqj hoc refpodeti Simoni dixit domin?
lefus rede ludicaftnfUtimq,’ couerfus ad Muliere qua? pedes eius un/
guetounxif.tipum ecclefise geres ait Simoni,Propter quod dico tibi re
mifla funt peccata eius multa quomadilexit multu ♦ Cui aute minus
dimittit minus diligit^Hoc e mulier quae in domu pharifei intrauit :&

ciecit iudeu Chriftu at adquiTiuit*EccIefia,n. finagoga excIufir,Cur ite/
ru teat at  apud Chnfti famulu:hoc eft de pedore fidei.-de domo Chnfti
finagoga excluda ecclefiar'Haec ergo Impatoramore & ftudio tui in hue
fermone cdtuli,Debeo t n + beneficiis tuis:qb? me petetehberafti plurios
de exiliisidecarcenbf:de ulcimae necispxnis:uc male debea pro falute
tua et offenfionetui ai no timere* Nemo maiorefidacia utitbq qui ex
affedu dihgit,Nemo certe debet Ixdere q fibi cofulitme tot anot^con
cepta cuuifcdqj facerdotu gratia uno mometo amitta.Et tame no danu
gratiae deprecor.-fedfalutis piculd.Quaqquatd e Impator.*ut quaeredu
aut uindicadu no pates qd in hue die nemoquasfiuit: nemo unq urn/
dicauttigraue e fide tua pro ludeis pericliraruGedeon cu occidiffet fa'
cratu uituld:dixerdt gentiles.Dn ipfi lniuria fua umdicet t Quis habet
finagoga uindicaret'Chriftusque occiderut: que negauerdt:’ An Deus
pater umdicabit eos q nec patre recipiut i  Quis habet Valentimano^
hxrefim uindicarerqua pietas tua quo umdicatjcu eos excludi mflent:
nec coueniedi ufurpare copia^Si Iofia tibi obucia regem Deoprobatd:
hoc i  iftis danabilis qd in lllo probatu e,Certe fi mihi pa^ fidei defert:
lube adefte quos putaueris Epifcopos:tradet Impator quid fatua fide
agi debeat.Si de caufis pecumanis comites tuos cdfulis:qu£to magis i
caufa religioi’s facerdotes Domini xquu e cdfuIasfCofideret clemetta
tua quatos mfidia tores habet eccl efia ; quatos exploratores: leu e rima fi
offederint:fi.get aculeu:fcdm holes loquonCete^i plus oibf Def timet:
q et Impatonbflure proefert :fi amico fao aliqsjfi parenci auqppmquo
deferedu exiftimat:rede ego & deferedu Deo:&eu praeferedd oiof mai
caui,Cofule tibi Impator:aut pateremecofuleremihi.Quidrefpodebo
poftea fi cdptu fuent data hinc automate aliquos Chriftianoi^ aut gla
dio:aut fuftib?:aut plubis necatost’Quo hoc purgabo faddl'Quo excu
faboapud Epifcoposr'Qumdc qa p tnginta & inumerosanospfbiterii
qdi gradu fddimel miniftri ecclefiae recrahut amunere facro:& curiae
deputat grauiter gemutJNa cu hi q uobis militat certo militise tepore
feruent :qto magis et eos cofiderare debetis qui Deo mihtatt'Quo mq
hoc excufabo apud Epifcopos q quaerunt de clericis & l'preflioe graui
uaftari fenbut ecclefiasfHoc tame i notitia clem ease tuae peruemre uo
lui:de hoc ut placet arbitrio tuo cofulere & teperare dignaberisnllud at
qd me angle & lure angit: excludere atqj eiicere ipfe facts quicqd fieri
luflifti. Aut fi llle fadurus no eft malo te magis ee demente:q lllu no fe
cifleqd luftus e,Habes in quibf Domini adhuedebes circa iperid.Ro.
muitare clem etia:habes qbf amplif q tibi fperes JIIo^: gratianllo^ falfi
te in hoc fermone coueniat meo:ne caufa mei aheno comittas mdicioi
Integra adhuc tibi funt oia;in hoc me ego Deo noftro r p te obligomec

o 1111

)oS

uerearis facrametu.Nuquid Deo difph'cere poterit:q<3 pro eif emedat
hononficetiafNihil mutaueris cerce i  ilia epiftola fiue mifla.fiue nudu
milTa eftididtari mbe aliam q plena ftdenplena piecatis fic.Tibi integ^
e,n,dare:milii no e inceg^ diifimulare. Anciochenis tua donafti lniuria
lnimici tm filiasruocafti nutnedas apud affine : dediftimam hoftis tui:
nufifh de aerano mo fiipcf; hsec tanta pietasjtanta erga Deu fides:hoc
facto offufcabit* 1 uigitqarmatispepcifti hoftibP:&femaftiimmicos
tuos: nequaefo canto Audio puces umdicandum i  Chrtftianos t Nuc te
Impator rogo:ut noafpernater acceperis me & f p te;&q> metimete:fan
<fti*n.uox eft: uc quid facftus fum uidere contrmonem populi mei: ut
ofFenfam mcumm Dei i  Ergo cerce quod honorificemius fieri pocuit
feci ur me magis audires in regiamefi necefte eftet audires in ecdefia*

ClementilTimo Imperatori 8i  beatiiTimo Augufto Valentiniao minori
Ambrofius Epifcopus;c6tra Auxentiu Epifcopu h serened, Lxxj/ii,

Almatius metribunus &notarifmidatoutallegauit cleme
d £ise couemt tuse; poftulans ut & ipfe rndices legerem ficut
elegiffet Auxentius,Nec tame expreftit eo^ nomina qui fue
rant poftulati:fedidaddidit: quodincofiftono effet futura
certatioiarbitro pietatis ludicio tuae.Et cm refpodeo ut arbitror cdpete/
terJNec qfq edtumacem ludicareme debet:cd hocafleram q> Auguftse
memoriae pater tuus no folu fermone refpodit: fed etiam legibus fuis
fanxicun caufa fidei uel ecclefiaftici alicuius ordims eu ludicare debere
qui nec munere impar fitmec lure diftimilis. Per haec.n,uerba refcnpu
fdnhoc eft facerdotes de facerdotibus uoluit mdicare.Quin etia fi alias
quoqj argueret epifcopus:&mo^ eftet examinanda caufaietiam noluic
ad epifcopale ludiciu pertinere.Quis lgit cotumaciter refpodit demen
tiae tusef life qui te patris fimiie efle defiderat:an qui uult efle didimi/
lemfNifi fortemlis quibufdam tanti Imperatons extimat fententia;
cuip & fides & cdfeflidis coftantia cdprobata eft:& fapientia meliorate
reup.profedtibf prsedicat .Quando audifti clementiffime Imperator in
caufa fidei lapcos de Epifcopo ludicaffeflta neergo quadam adulatioe
euraamurmtfacerdotahs Juris fimus imemores : & qd Deus donauic
m hi:hoc ipfeahis pute efle credendut'Si docendus eft Epifcop 7 a lapco:
qd fequat .Laycfergo difputet:&Epifcopfaudiat,Epifcop? difcata lapco
Atcertefi uelfcnptura^feriediuina^ uelueterateporaretratfem? :  qs
e q abnuat in caufa fidemn caufa inq fidei Epifcopos folere de Impera
tonbf Chriftiaismo Impacores de Epifcopis mdicaref Ens Deo fauete
et fenedtutis matuntate prouedtior, Et tuncde hoccenfebis quails ll e
Epifcopus fit:q laycis ms facerdocale fubfternic,Patertuus Theodofif

deo fauete uir maturiorisseui dicebat no ed meu iudicare irtter HpiTco
pos:tua nuc dicit demeciaiego debeo mdicare.Et die bapcizatf i Chrido
inhabile fe poderi tan putabat ee mdianclemetia tua cui adhuc emere
da baptifmaas facrameta feruant-.arrogatde fideiudiciuicu fidei ipfif
facrameta no nouerit.Quales at elegertt indices pofTump aeftimanoni
relinquere:qdo eo^: noia timet ,pdere:ueniat plane fi q Tut ad ecdefia:
audiant cu populo no ut qfq mdex refidatded unufqfqj de fuo affedu
babeat exanie.-eligatque fequat ,Agit de idius ecclefiae facerdotedi an
dierit lllu popul?:# putauentmelifdifputareifequat fide eiusmd inui
debo,Omicto qa la ipfe populus mdicauintaceo quia eu que babet de
patre tuae clemetiae podulauinraceo quia pater pietatis tuae qete futura
fpopodit:fi eledus iufciperet facerdotiu:hac fide fecutf fu pronufTo^:,
Qd fi de aliquo^ pegnno^ adentatioefe ladatubi fit Epifcop ,? ,Vnde
fut hi q eu epifcooatfputat noie eedonadu.Na ego nec epifcopu noun
nec unde fit fcio + Vbt lllud codituim? Imperatonqd la ipfe tuu ludiciu
dedaradif imo et dedidi legesme cui eet hbe^ aliud iudicare,Quod cu
praefcripfidi alnsipraefcripiidi & tibiXegesm* Impator fernqs prim?
ipfe cudodiat.Vis ne lgit experiar;ut fcipiat hi qui ludices eligunt :aut
aduerfus tua uemre fetetia.aut certe excufare : qd Impatons ta feuero:
& ta didndo ipio no potuerft obuiarefSed boc cotumacismo modedi
e facerdotis.Ecce ipator lege tua id ex pte refcmdis.-fed utina no ex ptei
fed i uniuerfuXege.n.tua nolle ede fupra Dei lege, Dei lex nos docuit
qd feqmunhuanae leges hoc docere no podut,Extorquere folet tlmidis
comutaticnedide ifpirare no podut,Quis ent igit die qui cu legat p tot
^puincias uno mometo eemadatumtqcuqj obuiauerit Impatonfemt
gladio:qcuqj Dei teplu no tradident r ptin?occtdat,Quis mq e qpodic
uel un?:uel iter paucos dicere Impatorulex tua mibi noqjbat ,No pmit
titur boc dicere facerdctibfpmittit Iapicis.Et mdicabit de fide qui aut
gratia fperaaaut metuit offenfa, Demde ipfe cdmittamt eltga ludices
lapccs„Qui cu tenuermt fidei ueritate-.aut profcribatur autneceturtqd
lex de fide lata decernit,Ego igitur aut praeuancatiom odera hoies:auc
poenae,Nd tana ed Ambrofius utpp fe deiiciat facerdotiXNo tann e
unius uita:quanti ed dignitas omnium facerdottnquoi^de cofilio ida
didaui mtimatibusine forte et getilis edet ahquis aut l’udeus: qui ab
Auxentio edet eledus quibus traderemus de Chrido tnumpbumdi de
Cbrido ludiciu comitteremus, Quid illos aliud nid Cbridi miuriam
audire deledat:' Quid illis aliud pot placeremifi qd abfit ut Cbridi di
uinitas denegetYCu his plane bene couenit Arnanus qa creaturiChri
ftu dixinqd et getiles ac iudei,pmptidimecdfitet .Hoc fcnptu i Anmi
nefi fynodo.Meritoqj cociliu lllud exorreo feques tradatu cdcilii Nicei

a quo me nec mors nec gladius potent feparare* Qua fidem et parens
dementias case Theodofms Imperatorbeatifiimus & feqmt & f pbauic :
Kane fide Galliae tenetshac Ifpanise:& cu pia diuim fpiritus cofeflio e
cuftodiut:fi cractandu eft tradare in ecclefia didicnqd maioresfecerut
met: fi conferendu de fidejfacerdotu debet efie lfta collatio ; ficuc fadu
eft fub Conftantmo auguftse memorise prinape:qui nullas leges ante
prxmifit:fed libe^ dedit ludiciu facerdotibusjfadu eft et fubCoftauo
auguftse memorise Imperatore paternse dignitatis hserede ; fed qd bene
ccepitsaliter ccfumatu eft.Na Epifcopi fincera primo fcnpferat fide.-fed
dum uolut quida de fide intra palatium mdicareud egerut ut circufcri
ptioibus ilia Epifcopo^ mdicia mutarent ,Qui tame index! ftatim re/
uocauere fententia.Et certe maior numer? Arimini Niceni cociln fide
probauit Arriana decreta damnauitjfi ad finodu prouocat Auxentius:
ut de fide difputetdicet no fit necefte propter unu tot Epifcopos fatiga
rnqui et fi angelus de coelo eflet:paci ecclefiaiy no debet prseferri.Cum
audiero fynodsi cogregari:&ipfe no deero.Tolle igit lege : fi uis ee certa
men t Vem(Te Impator ad cofiftonu clem ease tuse:uthsec cora fuggere
re;fi me uel Epifcopi uel populus pmififfent dicentes:de fide i ecclefia
cora populo debere tradan,Atqj unna Impator no denuciaflesmt quo
uelle:pergere.Quotidie,pdiba: nemo me afteruabat.Debuifh me quo
uolueras deftinare:que ipfeoibfoffereba.Nuc mihia facerdotib? dicit:
no multu lterefte utiy uoies reifquas:an tradas altare CHrifti.Cu.n, reli
quens trades*Atqj utina hqdo mihi pateret q> Arriais ecclefia mmime
traderet;fp6temeofferretuaepietatisarbitrio:fed fi ego folfiterftrepo:
cur et de alusoibf iuadendis ecdefus e prseceptu^ Vtina cofirmetrut
ecdefns null? moleft? fit:opto ut de me qualis uidet fententia^ferat.
Dignater igit Impator accipe qpad cofiftoriu uenire no potui. Ego in
cofiftono mil pro te ftare non didici:& mtra palatium certare non pof
futmquia palacn fecreta nec qusero nec noui.

Ego Ambrofius Epifcopus Kune Iibellu obtult clemetiflimo Impatori
6i  beatiflimo Augufto Valentimano,

Contra Auxentium:de Bafilicis tradendis, Lxxyiii*

Ideo uospter foli'tu fubito ee turbatos:atq? afleruates met:

U Miror q>hocfit:nifi forte qap tnbuosme uidiftis:aluaudi

ftisialn impiali madato ee couetujut quo ueli e abire Hmc:&

fi q uellet feqndi potate haberet* Metuiftis ergo ne ecclefii
deferere:& du faluti meae timeo uos reliquere,Sed qd & ipfe madauen

potuiftis aduertemdeferedae ecclefise mini uoluntate fubeffe no pofTe:
qa plus dominu mudi faeculi huiuslmpatore timere,5ane fi me uisali
qua abduceret ab ecclefia: carne mea exturbari polTe no mete, Paratum
me efTe ut fi llle faceret qd folet efTe regias potatis.ego fubtre qd facer
don’s efTe cofueuit + Quid ergo turbamimtVoIens nunq uos deferam:
coadus repugnareno noui.Dolere poterojpotero flere:potero ^emere:
aduerfus arma milites Gothosquoq? lacrimae meae arma fut,Talia t n.
munimeta funt facerdotis, Aliter nec debeo nec pofTu refiftere:fugere
at &relmquere ecclefia no foleo, Nequis grauions poense metu fadu
lterpraetet. Scitis & uos ipfi q Imperatoribus folea deferre : no cedere:
fuppliciis melibenter offerremec metuerequae parant.Vtina efTefecu
rus q ecclefia baerettcis rnirnme traderetur,Ad palatiu Imperatoris ire
libeter ft hoccogrueret facerdotis ofticiomt in palatio magis certare q
in ecclefiaifed in cofiftorio no reus foleat Cbriftus efTe fed mdex,Caufa
fidei in ecclefiaagenda qs abnuatr’Si quis cofidit buc ueniatunclmatu
la uel Imperatoris ludiciu q lata lege patefecitjquo impugnat fide:uet
fperata abientiu quorudam ftudia no requirat,Non com it to ut quifq
uedat iniuria Cbrifti Circofufi militesrarmoi^ crepitus quibus uallata
eft ecclefwfide  no terret meaifed mente exagitant, Ne du me tenetis:
perniciofu aliquid ueftras obonat fafuti.Ego enim ia didici no timere:
fed uobis timere plus coepi,Sinite qusefo ueftrum facerdote congredi:
babemus aduerfariu qui LaceOit. Aduerfanus,n,nofter diabolus ficut
leo rugiens:circuitquaerens quem deuoretmt Apoftolus dixit, Accepit
fine dubio accepit.non fallimur fed admonemur tentandi bumfmodi
poteftatemme forte corporis mei uulnenbus poflim a fidei mtentione
reuocari.Legitis & uos quia multis bis temptauit fandu lob diabolus:
ad poftremu poteftatem buiufmodi petiit & accepit uttentaret corpus
eius quod perfudit'ulceribus , Cum efTet propofitu ut ecclefiae uafa ia
traderemus.boc refponft reddidit.Me fi de me aliquid pofceretur: aut
fundus.aut domus:autaurum : aut argentum: id quod meiiuns efTet
libeter offerre.-teplo dei nibil pofie decerpere nec tradereullud qd cufto
diendu non tradendu acceperim, Demde cofulere me etia Imperatoris
falutu.quia nec mibi expediret traderemec llli accipere.Acccipiat emm
uoce hben facerdotisifi uult fibi efTe cofultu recedat a Cbrifti iniuria «,
Haec plena bumshtatis funt: & ut arbitror plena affedus eius que Im
peratori debet facerdos»Sed quia Iudamen nobis eft:no folu aduerfus
came & fangume:fed et q grauius e aduerfus fpiriralia nequiciae quae
funt in coeleftibus: tentator llle diabolus per mimftros fuos certament
auget:uulneribus r corporis mei experiedu arbitrat ,Scio fratres uulnera
hxc  quae ,p Chrifto excipimus non efTe uulnera:qbus uita no amittit,

fed propagatur: finite qusefo efTe certamemfpedatoresUos efledecet.
Confideratequia fiquide habec auitas uel Athletamel alterius nobilis
arris perituioptatofterrecertamini, Cur i maioribus rebus repudiate:
quod uel in mmoribus uelle cofueftisr’Non metuit arma-.no barbaros:
qui mortem non timet: qui nulla carnts uoluntate retinetur. Certe fi
Dominus buic uos certamim deputauit: fruftra puigiles tot nodibus
& diebus cuftodias exhibetisumplebit Chrifti uoluntas, Oipotens.n,
nofter e Dominus Iefus:haec e fides noftra &  ideo qd fieri madat iple
bit :nec couemt nos diuinae obuiare fentetiae, Audifns qd hodie ledu
fit. Paid fibiafmse faluator p Apoftoios luflit adduci:madauitq; ut fi
qs refifceret diceret .Dominus opera eif defiderat. Quid fi & nuc pulu
lftuaftnaeihoc e eius aialis:qd graue farcina portare cofueuinficut eft
humana codicio cui dicit.Venitead meoes q laboratis & onerati eftis:
& ego uos reficiaitollite lugu meu qa leue eft,Quid fi inq pulu lftuad
femodo mftit adduci miffis Apoftolis lllis q la exuti corpore mcoprae/
henfibile oculis noftris angelo^ fpecie gerut.Non ne fi ab aliquo reft/
ftat dicent:Dominus opera eius defiderat i  Si refiftat uel uitae bums
cupiditas fi refiftat caro & fangms fi refiftat couerfatio corporalis:qa
ahquibus forfita gran uidemur fed qui nos hie dihgitrmulto amplius
diligit:fi finat fieri hoftia Cbnfti.Quia diftolui SC cd  Cbnfto ee multo
melms.Ec fi manere m carne magis neceftanupp uos,Nihil eft ergo q>
uereamim fratres dilecftiftimnfao.n.qa quicqdpaftus fuero^p Chrifto
panar,Et legi qd eos timere no debea q poftut came occidere: & audiui
dicete:qui pdideritaiam fuapp me inuenietea.Ergo fiuult Dominus
certu e qd nullus obftftat.Quod fi adhuc noftra differt certamina quid
ueremimt’Seruu Chrifti no cuftodia corporalis: fed Domini ^uidetu
fepire cofueuit, Turban eftis:quia aptas repiftis geminas fores:quas
captf oculis quida du hofpiciu propnu repetit patefecifte memorat :in
quo cognofcite q> nihil fuftraget humana cuftodia, Ecce unf qui uide
di munf amifit foluit ueftra umuerfa nofa &cuftodias lufit. Dommf
at fuse mi fericordix cuftodia no amifit,No neante biduuut meiniftis
et lllud reperru e:q a parteleuze baftlicae mgreftusquida peruius fuit:
que putabaas daufuefteatqj muniturfepferut nempe armatibafilica:
explorabit hosacqj lllos aditusicsecitateperfufi funt: utqd apertu erac
uidere no poftent ,Itaq,’ per plunmas nodes qd apertu fuerit no ignora
tis.Defimte ergo follicitan quia hoc ent qd Chnftus iubet:& hoc efTe
expedit.Deniqj exemplauobislegis profera.Hehfeus quaerebat a Rege
Smar.miffus erat exercitus qui eu caperencircumuallatus erat undiq;:
cceptt timere eius feruulus: quia feruulus erat: hoc eft no erat Iiberae
metis:& Iiberae poteftatis: petiuic apenri eius oculos fandus propheta

& ait,Refpice Si  aide quato plures dntp nob is: q cotra nos.Ht refpexd
& uidit angeloru miha. Aduertius igitur q> feruulos Chridi hi magis
cudodiat q no uidetur:q q uideturded & 1II1 fi cudadiut.-uedris cudo
diunt orationibus aduocati. Legidis nepe eos lpfos q Helifeu qrebat
ingredos ede Samaria ad eu ipfurn que capere gediebat;cui no f olu no
potuerut nocereded ipfif aduerfus que uenerat ftercedioe faluati fuc*
Petrfquoqj Apododumufqj ret uobis aedac exepltuNa ubi eu Herodes
quxfiuit Si  cepmrecepit in carcere, Nom-recederat Dei feruulus : fed
deterat timoris ignarus,Orabatpro eo ecciefia:fed Apodolf m car cere
qefcebat:qd e idiciu no timetisirmdus e angeius q dormiece exdtaret;
p quePecrfpdufftfe carcere morteadtepus euafitJdePetrfpodea uicdo
Simone: cu praecepta Dei populo femmarendoceret caftimonia:exata
uitaios gentiliu.-qbus eu quxretibus Chridianae afas deprecatae funt:
ut paulifper cederet+Et quauis edet cupidus padionisjtame coteplatioe
popuii precans mflexus e. Rogabat ,n*ut ad lndituendu. Si  cofirmadu
populu fe referuarenQuid multat'Nodemuros egredi coepit:& uidens
fibi in porta Chridu occurrere urbeqj ingredi ait,Dommequo uenis i
Refpondit Chridus uenio ite^: crucifigi Jntellexic Petrus ad fua cruce
diuinu ptmere refpo'fum,Chridus.n + nb poterat iteyi  cruafignq carne
padione fufeeptae mortis exuerat, Quodm^mortuf e femebqd at uiuit
uiuit Deo.Intellexit ergo Petrus q> item Chridus crucifigedus edet in
feruulo.Itaqj fpoue remeauminterrcgatibus Chridi refponfureddiditi
ftanmqj correptfp cruce fua honorificamt Dominulefumideasigitq*
l feruuhs fuis pan uelit Chrid?*Quid A Si  huic feruulo dicit,Illu uolo
manere tu at me fequere*Et de hac arbore gudare uult fructu.Na A lllif
cibus erat ut faceret uolutate patris-.ide cibus lllif e:ut nodris padiont
bus epulet .No ne ut de lpfo Domino fumamf exeplu. Quando uoluit
pafTus ed:& cum quaereretur inuentus ed^Quado at hora non uenerat
padionis:per medium quaerentiu trandbat: Si  uidentes eum tenere no
poterant, Quod utiqj euidenter odendmquia quando Dornmus uult:
unufquifq? inuenit Si  capit.Quod at difernetia A quaerentiu mambus
occurrat Si  ocuhs non tenetur,Ergo ipfe non ne quottidie uel uifitadi
gratia prodiba;uel pergeba ad mar tires:* Non ne regia pallatii prsetexe
bam eundo atqj redeundo.Et tame nemo me tenuincum exturbadi me
haberennut prodiderunt podea uoiuntate dicetes:exi de emirate:# ua
de quo uis.Expe<daba fateor magnu ahquid:aut gladiu g  Chridi noie:
aut mcendiu,At llli delicias mihi;p padiombus obtuleruntded athleta
Chridi nodehciasdedpadioesfuas exegit.Nemo ergo uos turbet:q>at
carru praepaueranaut dura ut uidebat fibi Auxetii lpdus q fe dtcit Epi
fcopu ore iacdata:plaeriqj narmbatpeudores praemidos pc^na moms ee

Jeer eta: nee ilia timeoj& ifta no defero,Q_uo,n,abibo:ubi non oia plena
gemitus fint atqj lacrima^f Quado per ecclefias mbetur eiici catholic!
iacerdotesf Refiftentes gladio ferire:curiales profcnbi oes nifi manda
turn lmpleuerint, Et baec epifeopi manu fcripta Si  ore didata:qui fe ut
probaret docftiftimd: uetus non omifit exempiu ♦ Legimus.n.propbeta
quod uideric falcem uolante: hanc imitatus Auxenuus:gladiu uolante
per oes urbes dirrexit,Et fatbanas tranffigurat fe in angelum lucis:&i
malu. lrnitat ems pocentia/Tu Domine Iefu uno momento mundu re
demift l.Auxentms uno mom ero toe populos quot m lpfo e trucidabit:
ahosgladio:ahos facrilegio.Mihi bafibca petit craetoore:figumolens
mambus,Cm bene repodit praefes ledio. Peccaton at dixit Deus.-qre tu
enarras lufticias meas ,uno conuenit pact & furornno couenit Chnfto
& behaLMeminiftis etqd ledu fit boaie nabutbefadu ui^pofleflore
uineae fuse mterpellatu petitione regia ut uinea fua darenubi Rex fucct
fis uitibus bolus uile fereret:euqjrefpondtfle:abfit:Ut ego patru meo^
trada haereditate, Rege contriftatu efte qd fibi diet abend ius relatioe
lufta negat d:fed muhebri cofiho deceptu,Nabute uites fuasmel ,pprio
cruore defedit. Si die uineam no tradidit fuamos trademus ecclebam
ChnftifQiud lgitur a merefponfu eft cotumaciterf Dixi,n,cduentus.
Abfit a me ut trada Cbrifti bereditate,Si die patru bereditate no tradi
ditjego tradam Cbnfti bereditate f Sed Si  boc addiduAbfit ut tradam
bereditate patru:hoc eft hereditateDionifmqui in exilio in caufa fidei
defundus eft bereditate Euftorgu cdfefToris:bereditatem Mirodetis:
atq? oium retro fideliu Epifcopot^.Refpodi ego qd facerdotis eft:quod
Imperatoris eft faciat Imperator.Prius eft utaiam mibncj fide auferat:
ac cui trada:praefens ledio euangeln docere nos debet: quid petatur:a
quibus petatur*Audiftis nempe legi q> cu Cbriftus pullu afinae federet:
calmabant pueruli:& molefte ferebat mdei* Demq^ interpellauerunt
Dommdlefu dicetessut faceret eos tacere:refpddit:fi bi tacebutdapides
damabuc +  Deinde mgreftus templu eiecit nutnularios Si  catbedras Si
columbasuendetes in teplo Dei.Ledio nempe lfta nulla noftra difpofi
tionerecitata:fed cafu eft q praefentibusbeneaptaturteporibus.Seper
ergo Chriftilaudesmerbera pfidoi^ fut. Et nuc cu laudat Cbnftf dtcut
baeretici:qa fedicio comouet :dicut baereticnqabis morspabat :& uere
morte babet in laudibfCbnfti*Quo.nJaudes eius ferre poftunt cuif ifir
nutate prsedicitfltaqj Si  bodieculaudatur Chriftus:Arnano^ ameua

uerberat.GerafeipracfetiaCbriftiferrenopoteratuftipeioresGerafeis:

nec laudationeCbndi fuftinere poftdt.Videtpueros Cbrifti gloriacoci
netes:qa fcriptu dexore lfatiu 8dadetiupfecifti laude: lrridet lfta aera
cuia plena fidei cu dicut.Ecce qd cUt*  Sed refpodit bis xps fi bi tacueric

lapides clamabutihoc efortiores clamabutictamabuc 8t  muenes:clama
bunt 8i  matunoresjclamant 6L  fenes ifti laudes ad ilium lam folidatf
lapidem de quo fcriptum eft, Lapide quern reprobauerunt aodificantes
bic fatftus eft m caput angulu His lgit laudatiombus muitatus teplu
fuuChriftusigredit &flagellupra£hedit:8c elicit deteplonumularios *
Non pant,nun fuo templo pecuniae efte uernaculos: non pant m fuo
templo efte cos q uendant cathedra s.Quid funt cathedrae nifi honores*
Quid funtcolubseniftftmplices metes uelammaefide Candida & pura
fequentes,Ego ergo induca in templu que Chrifcus excluditfiubet .n*
exire qui dignitatesuendit & honores Jubetur enim extrequi uendere
uult fimplices mentes fidelium, Ergo AuxentiusencitunMercunnus
exdudit :unu portentum eft:& duo nomina.Enmne cognofceret quis
efter : mutauit ftbi uocabulum:utquia hie fuerac Auxentius epifcopus
Arrianusiad deapiendam plebem quam tile tenuerat: fe uocaret Auxe
tiu. Mutauit ergo uocabulu: fed pfidia no mutauit.Exuit lupu-.di iduic
iupii.Nihil r pdeft qpmutauit nome*Quid fit agnofcit * Alius in Scythix
pubus dicebat :ahus hie uocat :noia,p regiombus habet;habet ergo la
duo nomina.Et ft hincalio prexerit habebit 6i  terciu, Quo.n.patiet ut
maneat ei uocabulu ad tanti ftceleris indicium Minora feat m Scpthia*
6c  ita erubuit ut mutaret uocabulu : fceleratiora hie aufus eft &' uolec
quocuq? prexerit noie fuo,pdi tantoi^ populofjc faguine.Manu fua fen.
bet:& potent cofiftere aio.Paucos excludebat Dommf lefus de templo
fuo,Auxentius nullu reliqt.De teplo fuo lefus flagello enat.Auxetius
gladio-.Iefus flagelIo,Mercunnf fecun ipftf Domin’ flagello exturbat
facrilegosinequaq pfequit pios ferro.Dequo bene dixiftis hodiedeges
fuas fecu ferat:ferat ec ft nolitiferet cofaentia fua: &’ ft no fert cartuia
feret fangumemfcriptaaiam fua; &ftatrameto mfcripta epiftola non
feret.fcnptaeiuda culpa tua grafioferreo;&ungueadamatio:# fenpta
in peeflore tuo.hoc e ibi fcripta unde^pceftit.Is mihi et auditmentione
facere tradtadi plenus fanguimsiplenus cruons.Qui quos nopotuerit
fermonedecipere:eos gladio putatefte fenedos Cruentas leges ore di/
<ftans:manu fcnbes:&putans qflex fidempoftithomimbusimperare*
No auomit 8c id qd hodie ditflu equoma no luftificat homo exopibf
legis. Ait p lege legi mortuus fum.-ut Deo uiua.up lege fpiritale inter
prsetatiom legis e mortuus corporah.Et nos p lege Domini noftn lefu
Chnfti monamur huic legnquae facit decreta pfidiaomo lex ecclefta co
gregaumfed fides ChriftiXex.n.ro ex fideuuftus at ex fide uiuit .Iuftu
ergo fides no lex facinqa no p lege iufticia:fea p fide Cbnfti.Qui at fi
dem repudiat: 8<; legis lura praefcnbitupfe fe teftatur imuftihqa luftus
ex fide uiuit t Hac ergo legequifq fequatqua firmat Anminefe cccilm

in qua ereatura dicftus eft Chriftus, Sed aiunt ♦ MiTit Deils filmm fuu
facftum exmuliere facftum Tub lege,Ergo facftum Iegunt:hoc eft creatu
Non nehoc lpfum confiderant: quod'propofuerunt quia facftus dicit?
Chnftus? Sed ex muhere.hoc eft fecundum partum mrginis facftus eft:
qm fecundum dminam generanonem exPatre nacus eft,Etlegerunt&
hodie quia Chriftus nos redemit de maledicfto legis: facftus pro nobis
maledisftum,Nunquid maledicftuChriftus fcdm diuinitatem eft? Sed
quare maledicftum dicatur.Apoftolus te docet dicesiquia fcriptum eft:
maledicftus omms qui pendit in hgnojhoc eft qui in carne fua noftram
carne in fuo corpore noftras infirmitates : & noftra maiedicfta fufcepit
ut crua figeret,N on enim ilie maledicftusifed in te malednftusDemq*
Babes alibi. Qui peccatum non cognouinfed pro nobis peccatu facftus
eftrquia noftra peccata fufcepinut lacramento fuse paftioms aboleret,
Haec ergo fratres coram ipfo apud uos plenius difputarem: fed certus
non ignaros uos efte fidei:ueftrum refugit examen: & gentiles quofda
quatuor autquiqj ferme homines elegit cognitore fibifti tamealiquos
elegitjquos uellem adefte m coetu omniummon ut de Chnfto mdicent:
fed ut maieftatem audiantChrifti,Tame illi lam de Auxentio qmucia
runtjcui tradantiquotidie no crediderut.Quaemaior eius codenatio:q
q» fine aduerfano apud ludices fuos uicftuseft ? Ergo & lpforum feme
nam contra Auxentiu li tenemus-Et in qd gentes elegit lure damnan
dus eft ; quia Apoftoli praecepta dimifit cum Apoftolus dicat. Audec
aliquis ueftrum aduerfus alterum habens negocium ludicari apud im>
quos & non apud fan<ftos?Aut nefcitis quoniam fancfti de hoc mundo
ludicabunt ? & infra ait,Sic non eft inter uos fapiensquifq qui poflit
iudicare inter fratres:fed frater cum fratreiudicio cotendit:d^ hoc apud
infideles.Vides quia quod llleobtuht cotra aucftoritatem Apoftoli fit?
Vos eligite utrum Auxetium an Paulum fequi debeamus magiftrum:
fed quid dica de Paulo apoftolo:cu ipfe Dominus clamet per qipheta ?
Audite me populus meus qui fans mdiciurmquorum in cordelex mea
eft,Deus dicinaudite me populus meus qui rcitis ludicium, Auxetius
dicit nefcitis indicium, Videns quia tarn Deum contemnit in uobis :
qui fentenna coeliftis refutatoracuh,Audite me inquit populus meus
dicit DommusJMon dicinaudite gentesmo' dicit audite ludei. Iam,n.
non populus denqui fuerat populus erroris eft facftus, Et qui populus
errons eranpopulus Dei efte coepit: quia in Chriftu credidit, Ifte ergo
populus mdicatrcuius in corde lex diuina eftmon humana.Lex no atra
mento fcriptafted fpimu Dei uiui : non in carta exarata: fed in corde
fignata.Lex granaemon cruoris, Quis lgitur uobis imuriam facir:qui
recufat ueftramian qui digit audientia; Conclufusundiqj ad uerfutia

patrum fuoru confugit: de Imperatore uult inuidia comouere dicensj
mdicare debere adolefcente cathecuminu facrae eledioms ignaru & irt
cofiftorio iudicare^Quafi uero fuperiore anno.quado ad palaaum furri
petitus:cam praefentibus primatibus ante confiftoriu tradareturrcum
Imperator bafilica uellet eripere: ego tunc aulae concern platioeregahs
mfradus firmconftannam non tenuenm facerdotistaut fminuto mre
difceflenm. Non ne memmerunquod ubi me cognouit populus pala/
tium petilTeuta irruicut uim eius ferre non pofTenc: quando fe comitt
mihtancum expedites ad fugandamultitudinem egrelToobtuierutoes
feneci pro fideChrifti, No cue rogatus fum utpopulu multo fermone
mulcerem fpondere fidem:quod bafilica ecclefiae nullus muaderet:' Ec
cum pro beneficio meu fitofficium poftulatu: tamen quodpopulus ad
palaaum uemfTetmihi muidiacomotaeftun hanc igttur inuidiam. me
redire defiderant:reuocauic populum:& tamen inuidia no euafi; quam
quidem inuidiam ego temperanda arbitronnon timenda ♦ Quidemm
timeamus pro Chrifti nomine ? nifi forte lllud mouere me debet quod
aiunnergo non debet Imperator una bafilica acciperead qua procedat.
Et plus uult AmbrofifeftepolTe q Imperator:Ut Imperaton prodeundt
facultatem negetf Quod cum dicunt appraehendere fermones noRros
geRiuntrficut ludei qui ChriRum uerfuto fermone tentabanc dicetes:
F4agiRer licet trtbutu dare Caefari aut non i  Semper ne de Caefare fee
uuhs Dei iuidia comoueturfEt hoc ad caluniam fibi arcellit impietas:
ut lmpenale nome obtendat.Et 1 R 1  poflunt dtcerequodeorum non ha^
beant facrilegiurmquoi^ tmitantur magiReriu. Et tamen uidete quiro
peiores Arriam funt q ludei, Illi quaerebantutrum foluendu putarent
Caefari ius tributiiiRi Imperaton uolut dare ius eccleliaeifed ut perfidt
fuum fequuntur audorem : lta Qi  nos quae nos Dominus & audor no
Rer docuit refpondeamus . Confiderans enim Iefus dolum iudeorum
dixit ad eos.Quid me tentatis^Odendite mihi denariu,Et cu dedillent
dixicXaiius lmaginem habet 8i  lnfcnptionemrRefpondetesdixerunt*
Caefaris.Et ait lllis Iefus.Reddice quae funt Caefaris Caefari:& quae Dei
funt Deo.Ergo & ego dico tills qui mihi obnciut oRendite miht dena
riujefus Caefaris denariu uidit:& ait.RedditeCaefari:quaeCefaris funt
& quae Dei funtDeo.Nunquid de ecclefiae bafilicisoccupadts poffunt
denariu oflerre.Caefarir’Sed m ecclefia una imagine nounhocefhmagi
nem Dei inuifibilis:de qua dixit Deus* Faciamus hoiem ad imagine &
fimilitudmem noRramjilla lmaginem dequa fcriptu eRrquta ChnRus
fplendor gloriae:& imago fubRantiae eius In iRa imagine Patrem cer/
norficut dixit ipfe Dominus Iefus.Qui me uidinuidit & Patre.Non.n*
haec imago a Patre e fepataiquae unitate me docuit trinitatis dices : ego

P 1

m


& Parer unum fumus:# mfra:oia quaecuqj habet Pater mea funt:8<: de
fpmtu farufto dicens:quia fpmtusChrifti fit:# deChnfto accepit.-fcri/
ptum eftjllede meoaccipiet:#anunciabituobis. Quid igit non burnt
liter refponfum a nobis eft;'Si tributu pent no negamus.Agn ecdefise
foluut tributu.-fi agros defiderat Impatonpoteftate habet umdicado^;
nemo noftru. mteruenit.Pdt pauperibus collatio populi redundare, No
faciant de agtris muidiajtollant eos fi libitum eftjmperaton non dono:
fed non nego. Au^ quaerunnpoftum dicere:argentu:# auru non qusero:
fed inuidia facitlqquia auru erogat :nec ego hanc inuidia perhorrefco:
habeo serarios: aerarii met pauperes Chrifti funnhunc noui cogregare
thefauru.Vnna hoc mihi femper crime afcribant quia au^ paupnbus
erogat +  Quod fi obiiciut quod defenfione ab his requiramo negoded
etiamambio.Habeo defenfionefted in oranombus paupei^Caeci illi #
claudisdebiles # fenes:robuftis bellatoribus fortioresfunt.Deniqj mu
mera pauperu Deum obligant;quia fcnptu eft.Qui largit paupernDeo
foeneratJPrsefidia bellatoi^ diuina fsepe gratia non merent, Hymnoru
quoqjmeo^ carminibusdeceptu populu meum ferunt, Plane nechoc
abnuo,Grande carmen iftud eft quo nihil potentius.Quid.n.potennus
q cofeftio trinitatisrquae quotidie tonus populi ore celebrat, Certanm
oes ftudent fidem faternpatrem:# film: # fpiritu fanftum norut uer/
fibuspraedicare.Fadh funt igicuromnes magiftrnqui uix poterant efte
difapuli.Qutd igitur obaudiennus pot efle:q ut Chrifti fequamur exe
plurmq fpecie muentus ut homo humiltauit femetiplu faiftus obedies
ufqj ad morter'Deniqj omnes per obedienna hberauit: ficut enim per
mobidietia umushois peccatores cdftitun funtplunmiuta # p unms
obediennam iufti conftituent muln t Si ergo tlleobedies accipiantobe
diennae magiftenu cut nos mhaeremus dicentes his qui nobis de Impa
tore inuidiam facmnt.Soluimus quae funt CaefansCaefan:#qu3e funt
Dei Deo , Tnbutum Caefans eftmon negatur, Ecclefia Dei eft.Cadari
unq,’ non debetaddicisquia ius Csefans efte non pot Dei remplu.Quod
cum hononficentia Imperatonsdidlumemo pot negare. Quid, n.hono/
rificennus:q ut Imperator ecclefiae films efte dicat rQuod cum dicit:
fine peccato dicituncum gratia dicit .Imperator.n.bonus intra ecclefia:
non fupra ecclefia eft, Bonus enim Imperator quaerit auxiliu ecclefia: :
non refutat: haec ut humihter dicimusita conftanter expomrnus. Sed
mcendta aliquijgladium deportationem rmnantnr. Didicimus Chrifti
feruuli no timeremo nmetib? nuq e grauis terror. Deniq? fcnptu eft:
fagitteinfatiu faftse fut plagse eo^.Sans igit ^pofitis refpofu uidet?
nuncillos interrogo quod faluator interrogauit .Baptifmu Iohanis de
coelo eft:an ex hoibus^Et no potuerut refpondere ei mdeuSi baptifmu

&

Iohannis non foluerunt iudeuAuxentius foluit baptifmu ChriftiVNo
enim lftud ex hominibus eft baptifmumifed de eeelo: qd detulit nobis
confihimagniangelusiut luftificemur a Deo*Cur igitur rebaptizados
Auxentiusfidelespopulos putat baptizatos in nomine trinitatis: cum
Apoftolus dtcar.una fidesiunum baptifma:'& fe hominu dicit aduerfa
rium efte no Chriftncum confiliu Dei fpernat: 8i  condemnet baptifmu:
6i  quod Chriftus nobis ad redimenda noftra peccata donauit*

Incipic contra Auxentium haereticu de Bafilicis tradendis.
Ad Sandlam Marcehnam . Lxxyiui,

uonia oibus epiftolis fere folicite quaeris de ecclefia :accipe
q quid agatur, Poft pridie q accept Utteras tuas quibus figni

ficaueras q exagitarent fomnia tua.-moles mquietudmum
grauium coepit mouen.Nec iam porciana:boc eft extra mu
rana bafilica petebat :fed bafilica noua:hoc eft intramurana;quas maior
eft.Conuenerunt me primo Principes uirtutu uiri comites cofiftoriani:
ut Si  bafilica tradere:& procurare ne quid populus turbarum moueret:
Refpondi q erat ordinis templu Dei tradi a facerdote non pofte, Accla/
matum eft fequenti die in ecclefia etia Prasfecftus eo uemt: coepit fua/
deremel ut portiana Bafilica cederemus , Populus reclamauituta tunc
difceftum eft;Ut intimaturum fe Imperaton diceret fequenti die, Erat
autem domimca* Poft lecftiones atqj tracftatum de midis cathecuminis
fimbolum aliquibus copetentibus in baptiftertis tradebam bafikcse *
Illic nunciatum eft mibi comperto q ad portiana bafilicam de palacio
decanos mififlent Si  uela fufpenderent:populi partem eo pergere* Ego
tamen manfi imobilissmiftam facere coepi,Dum offero:raptu cognoui
a populo caftulum quedam quern prsefbiterum dicerent Arriannhunc
autem in platea oftenderant tranfeuntes * Amanftime flere Si  orare in
ipfa oblatione Domini coepi: ut fubueniret ne huius fanguis in caufa
ecclekae fieretjcerte ut meus fanguis pro falute non folum popuk: fed
etpro ipfis impiis effunderet* Quid multar’Miftisprefbitens Si  diaco
nibus eripui imuriae uirum,Condemnationes illico grauiftimae decer/
nuntur:primo in corpusomne mercatorum, Itaqj fancftis diebus ebdo
madis ultimae quibus folebant debitor laxari uincula ftridunt catenae
imponuntur collo innocentium:exiguntur ducentum pondo auri infra
totum triduum:refpondent aliud fe tantum aut duplum ft peterentur
daturos;dumodo feruaret fidem + Erantpleni carceres negociatoribus:
palatina oia oftkia:hoc e memoriales agetes in rebf apparitores diuer /
fo 91 comitum tempare a ^ceffu tubentur fpecie qua feditiom inter efte

probibebantur:honoratis multa mmabantar gfauidima: mTi bafilica
traderent.Feruebat pfecuuo ac ft aperuident porta : promptUri in omne
facmus uidebancur, Conuemor ipfe a counts bus di  mbunisiutper me
bafilicae fierce matura traditio:dicentibus Imperatorem mre fuo uti:eo
q in potedateeius edent omnia,R.efpondi fi a me peteret quodmeum

edeu/undum meum:argencummeum;iushumfmodimeum : menon

refragatururmqq omnia quae mea funt edent pauperum. Ve^ ea quse
diuina funt Imperatonaepotedati non ede fubieda. Si patnmonium
peutur inuaditefi corpus occurram^VuItis in uincularapere:uultis in
monem : uoluntatiedmihi,Non egomeuallabocircufufionepopulo^j
nec alcana tenebo uitam obfecransded pro altanbusgratius imolabor;
Horreba quippe aio cu armatos ad bafilica eccleliae occupanda' midos
cognofceremme dum bafihcam uindicanr.aliqua drages fierec quae in
permnem totius uergeret ciuicatis t Orabam ne tantae urbis:uel potius
tonu s Italiae budo fuperuiuerem«Detedabar inuidia fundendi cruoris:
offerebam ragulum meu.AderancGothi tnbunijadoriebar eos dicens:
propterea uos podedio romana fufcepir.ut perturbationis publics uos
praebeatis miniftrosf Quo tranfibms fi hxc  del eta fuennt i  Exigebat
a me uc compefcerem popuIum.Referebam in meo mreede utnon exet
tarem in Dei manu uti mingaret.Podremo fi me incentorem putarent:
xam m me uindican oportere uel abduci me in quas uellet terra^ foil/
tudines;bis ditdis till abierunt:ego in bafilica ueteri totum exegi die:
mde domum cubitum me recepi: ut fi quisabducere uellet inuenirec
paratum.Antelucem ubipedem limine extuli: circufufomihteoccupat
bafilica.Idq; a militibus Imperatori mandatu dicit :ut fi prodere uellet
haberet copia: fe tamen praedo futuros fi uiderent eum cu cathohcis co
uenire, Alioquin fead eum coetum que Ambrofiuscogeret trafituros ♦
Prodire de Arriams nullus audebanqa nec quifq de ciuibus erat.-paud
de familsa regiamonulh etia GothuQuibus ut ohm plaudra fedes erat:
ita nuncplaudrum ecclefia ed. Quocuq; femina ida procederitdecum
fuos ornnes coetus uehit.Grcunfufa bahlicam ede gemitu populi intel
iexided dum leguntur ledionesmtimatur mihi plenam populi edebafi
beam et um nouam maiorem uiden plebem : q cum edent omnes
hberi ledorem efflagitare.Quid plura i  Milites ipfi qui uidebantur
occupade bafilica cognito q praecepide ut abdinerent a coioms co(or /
no: ad cduentu hunc nod^ uenire cepuntjqbus uifis turbant muhe^
auprupit fe una, Ipfi tame milites fe ad oratione uenidemo ad praeliu
loquebat,Clamauit aliqua populf q moderate:^ condanter:q fidehrer
pofeebat: ut ad ilia pgerem? bafilicaa ilia quoq; bafilica fert q populuf
praefentia flagitabatmeam*Tunc ego hucadorfus fermonefu.Audidis

fili'i hodielib^ legi Iob-qui Coleni  munere eff decurfus:&tepore fault
& ufu: hue  libf^etia diabolus intimafidu quo uirtus ois fuse  tentatiois
aperit &prodit,Etideo febodie motumarorecocu flit: fed gratiasdeo
noffro:q nos ita firmautt fide atqj patientiafVnd lob miraturus afee/
dera;oesIobquos mirarer inuenmn fingulis uobislob reuixit: in fin/
gulls fandi illius patientia & uirtus refulxit. Qutd.mpraffennus did
potuit a Chrifhanis urns:q id qd hodie in uobis fand? fpiritus locutf
efl:. Rogamus auguffemo pugnamusino timemus fed to gam us,Hoc
Chriffianos decenut & traquihtas pacts optet & fideifueritatifqj con/
fiatia nec mortis reuocet piculo, Eil,n,praeful Dominus: q faluos fa/
ciec fpantesin feffed uemamusad .ppofitaslediones* Videtis diabolo
tentadi Iicentia darnut boni probent: inutdetimmicus bonis profedi
busrtentatdiuerfis modisuentauit fandum lob i patriraomouentauit
in filus: tentauit in dolore corporis Fortior in fuo corpore tentatunfir
miorm alieno.Ec mihi measdiuitiasiquas in uobts habeo uolebatau/
ferre: & hoc tranquilitatis ueftrae patrimoniu diflipare cupiebat, Vos
quoqj ipfos mibi bonos filios gefhebat ernpere: f p quibus egoquotidie
mftauro facnficiu. Vos ruims qbufda publicae perturbatiois conabat
maoIuere.Duo igit 'mm  genera tentatiois excepuEt fortaffe quia in fir
miorernedorninfDeus nouinadhuc in corpus meu no dedit poteffate.
Et fi lpfe eupia et fi offeratn: adhuc fortaffe me huic certammi impare
iudicat:& dmerfis exercet laboribus* Nec lob ab ifio coepitcertammet
fed m hoc cofumiuit.Tentatus eft aut lob nuciis coaceruatis malo^t
tetatus efl: eua per mulierem : quae ait:die ahquod uerbum in deurn:&
morere.Videtis quata fubito fnoueat, Gothiiarma getiles:mulda mer
cato^i:poena fidoi^,Aduertitis qd mbeat cu madat : trade bafi!ica,Hoc
eft die ahqd uerbu in deum & morere . Nec folu die aduerfus deu:fed
etiam fac aduerfus deum, Mandat tradi altaria dei. Vrgemur igitur
praeceptisregalibfifed cofirmamur fcripturae fermombf quae refpodit;
Tanq una ex mfipiennbus locuta es + Non mediocris igit ifta tentatio*
Naq? afpiores tentatioes has effecognouim?; quae fiuntpermulieres*
Demq; per Eua etia Adam fuplatatus ed: eoqj fadurn ed uta madatis
coeleftibus deuiaret: quo errore cognito praeuaricatricis Cofcietiae reus
latere cupiebatifed latere no poterat.Etideo ait ei deus. Adam ubi esf
Hoced:qd erasante ; ubi nuc effetoepidiiubi tecodituera quoipfe traf
greffus es.Agnofcis effete nuduiqa bonemdumeta fidei pdtdidiifoha
funt lflaqbus nunc uelare te quseris.Repudiaflt fruduffub folio legis
latere cupisffed prodensRecedere a domino deo tuo pp una muhere
defiderafh propter^ fugis quern uiderequ&rebas.Cum una muliere ce!
abfeondere maluiflnrelinquere fpedaculu mudmncolatu padifi gratil

p iu

Chriftu Quid dicam; q<J etiam Helii Zezabzl  cruenter perfecuta eft;
quod Iohanne baptifti Herodtas fecit occidu Smgulae tame fingulos:
unde quo minora longe mertta: eo tetameta grauioramirtus ifirmior:
led plus periculnfuccedunt fibi muhe^ uices.Alternant odiajcomenca
uariant :feniores cduemuntur ; praetexit Regis iniuria, Quse ratio igit
eft aduerfum hunc uermicuiu grautons tentatioismifi quia no meded
ecciefiam perfequunt f  Mandatur deniq;:trade bafilica, Refpodeo nec
mihi fas etradere nec tibiacciperelmpator expedit: Domu priuati nul
lo pores mre temerare:domu dei exiftimas aufereda: allegat Impatori
hcereoia ipfius efte umuerfa, Refpondeo. Noli te grauare Impatormt
pates tern ea quae diuma futimpiale aliquod ms habere. Noli te extol
lere:fed fi uis diutius imperare:efto Deo fubditus.Scriptu eft,Quse Dei
Deo:quae Caefans Caefan, Adlmpatorem palatia percinenad facerdote
ecckfia:publico^ tibi mcenui ius comiftum eftinon facro^ t  Ite^: dicit
mihi mandafTe Imperatore, Debeo & ego una bafilica habere.Refpodi,
No tibi licet ilia habere. Quid tibi cu adultera^Adultera eft.n.quae no
ex legitimo Chnfti coiugio copulata, Dum haec trafto-.fuggeftu e mihi
comnas regiasefie coledas ♦ Referta aute populo bafilicam praefentia
mei pofcerejftatimq; eo cduerti fermone meu dicens.Quam alta &  pro
funda oracula funt fpmtus fandfi. Matunnis h oris ledu  eft utmemi/
ntftis fratres fumo a i dolore refpddem?,De?uenemtgetes in haeredi
rate tua.Et re ueraiuenerut getes:& plus etq getes uenerut,Venerut.n.
Gotht : & diuerfa^ nationu uirt.Venerut cuarmis:& circufufioccupa/
uerut bafilica.Hoc nos ignari tuae altitudinis dolebamf :fed noftra tm/
prudenaalmdopinabat, Venerutgentesfteduerein hazredirate tuam
uenemt,Qui,n.getes uenerut fafti fut ChnftiauQui ad iuadedi haere'
ditate uenerut facfti fut cohaeredes del, Defenfores habeo quos hoftes
putabiftocios teneo quos aduerfarios exiftimaba.Cdpletu eilludqd de
dommo Iefu Dauid ^ppheta cecinit:qa faftus eft in pace locus eius, Ec
cofregit cornua;arcu:fcutu:&gladiu:&bellu, Cutus.n hocmunus^uG
opusmifi tuudominelefuf Videbasad teplu tuuarmarosuenire hmc
gemerepopulu Si  frequeteadeftenebafilica dei traderet.Indeuim mi/
litib 9  Impatorisimors ante oculos mihi:ne quid iter haec furori hceret,
Inferuifti temediudomine;& fecifti utraqj una, Compefcuifti armatos
dices pjfecfto.Si ad arma cocurrit fi in teplo meo Its comouet:quae utt
litas i figuinemeofGratias itaq; tibi Chriftejnolegatf nonuci :fed tu
domine faluu fecifti populu tuujcofctdifti faccu meu:& praecinxifti me
laetitia Haec ego diceba miratflmpatoris aiurmftudio militihobfecra/
doe cormttupraecatupopulipoftemitefcere,Interea nuciat mihumiflii
notanu q madata deferreticdcefti paululuunadatu intimat. Quid tibi

uiTd eft mqmt ut cctra placitu faceres:*RefpQdi:quid placitu fit ignore*
Quid ue temere faftu dicatur;incertum habeo,Ait.Cur prsefbiceros ad
bafihca deftinafli i  St tiranus es fare uo!o:ut fad queadmodu me ad/
uerfum te prepare Retuh dices:me nihil in praeiudiciu feciffe ecdfiae
eo tepore quo audiera occupara die a milmbus bafihci:gemitu tantu /
modo hbenpre habuiffe * Multifq* adhortannbus ut eo pgere dixifte:
tradere bafihca no paffumifed pugnare no debeo * Pofteaueroq cogno
uerim cortmas regias inde die fublatas;cume populfeo ire depofceret;
direxifte prsefbiteros:me tame noluifte ire:fed dixiftdcredo in Chriftoj
q? ipfe nobifcu faciet Impatorifi haec tiranis uidet :habep arma; fed m
Gmfti nomine habeo offerendi mei corporis potate* Quid moraretur
feme fi tiranu putaret.Veten ture a facerdoabus donata iperia no ufur
pata.Et uulgo dici q> Imperatores facerdotiumagisoptauerintjq fpenu
facerdotes,Chriftus fugit ne rex fierec,Habemus tiramde noftrajtirant
dis facerdotis infirmitas e.Cu mfirmor mquit;tunc potes fum,Cauere
tame ne ipfe fibi tiranu facerencui Deus aduerfanu non excitauit*No
hoc maximu dicere qd tiranus ego fun Valentiniant: qui fe mese lega
tidis obiedtu querit ad Italia no potuifle trafire * Addtdi qa nuq facer
dotes tirani fuerut:fed tiranos faepe futpafli.Exafftuseft totus ille dies
in moerore noftrojfciffae tameab llludentib? pueriscortmae regtaeiego
domu redirendpotunqa circufufi erat mihtesiq bafihca cuftodiebat:
cu fratrib? pfalmos i  ecclefise bafihca minore diximf: fequeti die left?
eft de more liber Ionaerquo cdpleto hue fermone adorfus fu.Liber left?
eft fratres q prophecat quo peccatores in poemtetia reuertat* Acceptu e
ita ut fperaret m praefenti futu^.Addidi q>uir mftus ec oftenfta cotra^
here uoiuiftetrne uel fpeftarenuel denuciaret excidiu ciuitati, Et quod
iugubre lllud diet diftum * Contnftat? quoq^ fit qparutflet cucurbita,
Dominu quoq; dixiftead^pphetadi triftis es pro cucurbitairefpondifte
Iona triftis; dixifte dominumofi illud doleret q>exufta eftet cucurbitai
quato magi's fibi curse dlieopportere tatae plebis falute.Et ideo excidiu
qd patu ton urbi fuerat remouifte. Nec moranutiat Impatoreiuflifte
ut recederet milices de bafihca: negociatorib? quoqjqd exafti decode
natioe fuerat redderet. Quae tuc plebis ton? Isetuia fuinq toti? populi
plaufus.Quas gratia* Eratautem dies quo fefeDommus pro nobis tra
didmquo in ecclefiapoemtetiareiaxat,Certatim hoc nunciaremihtes:
irruentes in altaria : ofcuhs fignificare pads infigne. Tunc agnoui q»
Deus uermem antelucanum percufferat.-uttota ciuitas feruaret, Haec
geftafunt: atqj utinam lam fimtaTed grauiores motus futuros plena
commotioms imperiaha uerba indicant, Ego tiranus appellor: &  plus
Stiam q tiranus * Nam cu Imperatorecomites obfecrarent ut prodiret

p nil

a d  ecclefiamudqj petitu milimm fe facere diceret * Refponditrfi uabi's
lufterit Ambrofius uindtum metradetis.Quid port hanc uocem fuper/
fit confidera.Quam uocem omnes corruerunfed habet a quibus exafpe
retur „ Deniqj etiam fpetiali expreftione Galhgonus praepofitus cubi
cull mandaremihi aufus eft ♦ Me umotu contemms Valentiruanum^
Caput tibi tollo.Pefpondi Deus perrmttat tibi ut lmpleasqdminaris.
Ego emm patior quod epifcopntu facies quod fpadonis. Atqj utinam
Dommus auertat eos ab ecdefia:& in me omnia fua taela conuertant:
meo fangume fitim fuam expleant*

Incipit de obitu Theodofii ImperatonssPfalmus* *Gxmi, Lxxx*

Oc nobis mot us terrarum graues: hoc luges pluuiae mina
h bamur;& ultra fohtum caligo tenebrofior denuciabat:quod

clemetifiimus Imperator Theodofi? receflurus elTet e terns.
Ipfa lgitur excelTum eius elementa moerebanr.Coelum tene
bris obdudtthaer perpeti horrens cahgine.Terra quatiebatur motibus
replebatur aquarum alluuiombus. Quid m mundus lpfe defleret eum
principem continuo efte rapiendu. Per quem dura mundi iftius tempe
ran folerenncum crimmum poenas indulgentia praeuemret^ lllequi/
dem abut fibi in regnum quod non depofuit: fed mutauitun taberna
culaChrifti lure pietatis aflcitusun illam lerufatem fupernarmubi nuc
pofitus dianficutaudiuimus : ita & utdemus in ciuitate Domini uir/
tutu in ciuitate Dei noftri qua Deus fundauit i aeternu, Sed plunmos
tanqpaterno deftitutos praefidio derehquit acpotiftimos filios. Sed
no fum deftituti quos pietatis fuserehquit haeredes.No funt deftituti
quibus Chrifti acquifuit gratia & exercitus fidem: cui documento fuic
Deum fauere pietati ultoremqj efleperfidiae Eius ergo pnncipis &  pro
ximoequadrageflimse conclamauimusobitum :&nuncquadragefirru
^celebramus aftiftentefacris altanbusHonorio principe.Quta ficut fan
| dtus lofeph patri fuo Iacob Quadraginta diebus humatiois officia de/
J tulitara 8i  hie Theodofiopatn lufta perfoluit ♦ Etquiaalu terctum die
& tngefimu alii feptimum &quadragefimu: obferuare confueuerunt.
Quid doceatIedfio cofideremus.Defucfto inquit Iacob praecepit lofeph
puen s fepultoribus ut fepehrent eum♦ Et fepelierunt fepul tores I fra el:
6L  repleti funt ei quadraginta dies: fic emm dinumerantur dies fepul/
tur«,Et luxit eum aegyptus feptuaginta diebus.Haec ergo eft fequeda
folemnitas quam praefcnbitlecftio.Sedetiam in Deuteronomio fcri'
ptum e.Quia planxerut fila Ifrael Moyfen diebus tnginta & cofumati

funt dies ludus, Vtraqj ergo obferuatio habet audoritate q necefariii
pietatis impletur ofhaum,Bonus itaq? Iofephiqui formam pro mune/
re deditiquem amabat pater;cui dixit* Admuet te Deus meus:& bene^
dicat te benedictione terrae habentis omnia propter benedictione md/
millarum & uuluahbenedicadismatris tuae:&propter benedictionem
pams tui : pit patns foboles bona celebrat * Ergo Si  ifta quadraginta
pams Iacob fuplantaroris illius: Si  nos celebramus Theodofu quadra
geflimatmqui lmitatus Iacob fupplantauitperfidiam tiramnorum qut
abfcondit fimulacra gencium.Omnis enim cultus idolorum fides eius
abfcondit* Omnes enim cerimomas obliterauit*Qui eaam bis qui in
fe peccauerant doluit quam dederat penile mdulgemiam 8i  ueniam
denegatam , Sed nonnegabunt filn quod donauitpater * Non nega
bunt enam fi quidam interturbare conatus fit * Neqjemm pote. y
runt negate quod in comune donauit qui foluunt quod in fmgulis
dealt * Nihil gloriofius exitus tanti prinapis habutt: qui omnia
iam filiis tradidilTet:  regnum: poteftate m : nomen au guftnmhil inq
fpeciofius ei m morte feruatum eft^cjjquod in mane quantis promifta.
an nonarum exigendarum relaxatio. Dum moratur fada eft fucceftio
eius indulgentiarum haereditasHitillequi uoluitimpedire fibi odium
fecerit* Theodofio tamen tantas cumulusgratiae noademptus fit*Nec
imerito ,Sienim priuatorum ultimas uoluntates:& defiaentium tefta
menta Kabent perpetem firmitate quo poteft tanti principis efte irritu
teftamentu Gloriofus quoqj meo Thecdofio:qui no comum lure tefta f
tus eftiDe filiis enim nihil habebat nouum quod conderenquibus to^¥
turn dederatmifi ut eos praefenti comendaret parenti.De fubdms fibil
& comiftis teftan aebuit: ut legata dmiitterenfidei comifta fignaret *f
Praecepitdarelegem mdulgentiae quam fcriptareliquit.Quid dignius:
q ut teftamentu Impatoris lex fitfErgo rams Impa tor receftit a f nobis:
fed no totus receftit. R eliquit e nim  nobis liberos Cuoaumquibus eum
d ebemus ag n o fee re: & m quib us eum &cermmusiLrenemus.Nec mo
ueat serasrndes militum. Impatons perfeda aetaseft.Eft enim perfeda
aetas:ubi perfeda eft uirtus.R.eciproea haec: quia Si  fides Imperatoris
militu umus eftmecognofcms nempe quos uobis Tbeodofn fides trm
phos acqftenticu loco^ anguftiis Si  impedtmeas colonu agmeexerci
tus paulo ferius in acie defcederet:& inequitare hoftis more belli aide
retur Defihuit equo Prmceps :8i  anteaciem folus progredies ait*Vbi
eft Tbeodofn Deusflam hoc Chriftoprovimus loquebacur.Quis enim
poftet hoc dicere nifi qui Chnfto fe adhasrere cognofceretfQuo dido?
excitauit oes: Si  exemplo omnes armauit* Et iam certe fenior xtateifed
mlid?  fide,Theodofu ergo fides fuit ueftra uidonaiueftra fides filioip

tins  fomtudo fit,Fides ergo auget aetarem, Deniqj nec Abraam ut in
fenetfute generaret filmm cofiderauit filiu.Nec Sarra ut pareret.Nec
miy ft auget aetate fides:cii repraefentet futura. Quid t n,eft fides mft
i‘e$i ea^i quae fpant fubftatiafSic nos fcripturae docet.Ergo fi fubftatia
eo^ quae fperant fides efbquanto magis eo^ quae uident i  Bona fides
de qua fcriptum eft, Iuftus at ex fide uiuit.Quod ft fubtraxerit fe non
pSacebit afae meae. Nos at non fubtrahamus nos ad difpendtu aiae:fed
inhxreamy,s fidei ad a ix  noftrae adqfttioneiquoma in hac fidei militia
teftimonmm cofecuti funt feniores noftri Abraam Ifaach & Iacob, Et
idea haereditatem nobis Fidei reliquemnt.Fidelis Abraam qumon ex
openbusftedex fide luftificatus eftiquonia Deocredidit, Ifaach p fide
nec gladiu fentun paremes expauitjacob paternae fidei ueftignsinte
tus-dum iter agitiangelo^ uidit exercitu:& uocauit concihu Dei. Alibi
quoqj.i.m libris regno^.Helifeus erat intra Samanam:& fubito eum
tircunfufus S11-094 obfedit exercitus.Vidit eos Gre£t:& ait ad dommu
fuurruO domme qd faciemust’Ec dixit Helifeus ,ppheta.Noli timere:
quoruam nobifcum plures funtiq cum illis.Ec rogauit ut apiret Deus
oculos Grezi.Et aperti funt oculi eius:& uidit plenum monte equis &
cur rib us, £ circuitu Helifei, Et rogauit Helifeus utpercuterer eos Deus
cecitate & percufTi funt:& mtroierunt inciuitatermquo mgrederentur
nequaq uidentes.Audiftis certe mihtes qui circunfufi eftis : quia ubi
perfidiaubi cecitas eft.Mento ergocecus erat exercitus infidelium;ubi
aucem fidesabi exercitus angelorum eft.Bona itaqj fidesiquae frequen
ter operatur i mortuis.Demqj aduerfanus Si  legumes fuse quotidiana
uirtute martirum cofequentur.Vnde arbitror q> fila cor darum ci tharas
idea fides dicantur ; quoniam, Si  mortua fonumreddan t. Quo magts
ac magis emtendum eft ne i hoc uiuedi munere fm fimus ingrati ied
pn pignonbus Principis fedulum ac patrium lnpendamusatfedfum:
foluite fihiseius qua d debetis Patrj .Plus debetis defun<fto:q debuifts
^iiuenti. Etemm ii in libens priuatorum non finegraui fcelere mino^
lura temeranturiquanto magis in filns Imperatoris:'A.ddatur Si  cuius
Imperatoris, Im peratoris pu , Imperatons miferico rdis . Imperaioris
fideiis. De quo non mediocre locuta eft fcriptura dicens. Magnum Si
honorable eft homo mifeificorsunuenire autem uirum fidelem diffici
le eft. Si magn um eft  m ifericor dem ac fidele m quemcunqj hominem
tnueni re:q u anto mag is Imperatorem :_quem poteftasad ulcifcendum
impellat: fed reuocec tamen ab ultione miferauo t'Quid praefiantius


igi'cui* eft deponere terrore:pote ntiae praeferre  fuauttate gr atise , Benefi /
cium fe  putaba t accepiffe auguftae m emori se Theodoftus cum rogaret- ;
ignofce.Et tuc ,ppior erat uemae;cum fuiftet comotio maioriracudiae,
Preerogatiua ignofcendi erac mdignatu fuifte^Et optabatur in eo quod
in alas timebat :ut irafceretur. Hoc eratremediu reoru.quomam cum
haberet fupra oes poteftate: quafi parens expoftulari malebanq quaft
mdex pumre.Saepe trementes uidimus quos obmrgabat di  conuidos
fcelens cum defperaftent folutos crimine: umcere emm uolebat: non
pletfere, Aequitatis ludex no pocne arbiter qui nunq uemam confiteu
negaret. At ft quid eflet quod occultacofcientia inuolueret deo ferua
bat..Hanc uocem eius homines magifq poenam timebannquod canta
Imperatorem ageret uerecundiaiut malet ftbt holes religione q timore
aftringere,Maximam phdofophorum impumtatem ferunt dedifle his
facmonbus quse per iram cormffa forent. Sed fcripturadiuma melius
aitjrafcirmm & notice peccare* Maluit peccacum readere q excufare*
Satius eft indignatione laudem clememiae reperire; q ira in ultionem
excitari.Quis ergo dubitabit filns eius maximu praeftdium fore apud
aeumf Dommo fauete Archadius Imperator lam ualidus muenta eft ♦
Honorms continuo pulfat adolefcennae ftores:,pue(fhor aerate q Ioftas*
Ille emm deftitutuspatredocutus Imperatorem:ufq? adtrigeftimum &
pnmum annum regni fui perduxit aetatem , Et placuit Domino quod
prae ceteris regibus Ifrael Domini pafcha celebrauit: 6t  cerimoniarum
aboleuit errores* Afaph quoqj adhuc mualidus cprporis robore: cum.
regnandi curricula recepifiec: quadriginta anms regnauit m Ierufale*
Quomacu Ethiopuinfimta urgeret atqj mumerabih mulntudinefpe/
rauit a domino poftulauit:& medicos adhibuitadpedudolore.Accepto
enim tato mdicio diuim fauons auxiliatore fuu no dereliquere debuic
fed tenere.Ideo ei nec media,pfuerut;& qft mcredulus morte ipleunv
Sedillo^ patres Abias 6i  Amos:ambo f ft deles. T heodoftf  uero pl en^ri  1
moris dei:plenfmi fericord iaefgani? q? liberts  f ul's apud Chr iftu p raefuf
aftiftanYTDomm^ppiaus ftc rebus nuams.Bonu e mifencors horqjlu.'
a! i isTubu enipft b i cotulit:& in a ltmojcemeiio uulnera fuaj:ura.t.Agno
fa t n.fe b akm..ee q-.no. uit ignofce re. Et uias Chrifti fequit ;qui carne
fufcepta maluit m hunc mundum redempcor uenire q mdex.Vnde pul
crePfalmifta dixit ♦ Dilexi quonia exaudiet dominus uocem orarionis
mete.Inquo pfalmodum legitur: uelut lpfum Theodoftum loquente
audiuimus.Dilexi mquit Agnofco uoce piam : cuius teftimonia uocis
agnofco. Et uere dilexit: qui ofticia diligentis l'mpleuit. Qui feruauic
hoftes:q dilexit immicos:qui his a qbus eft appetitus ignouir.q regni
afledtores perire non pafius eft , Non mediocris : fed perfedh in lege

I iif

tidx lira e:dicere dilexftPlenitudo ^legis ddeftio elhfed quid dihxem
jaudiamus, Cum tacet urget nos Dilecftio utiqj diuinse carl tans gratia
4  fignificat,Quia ddigimus dludquod eft fuper omnia defiderabiiia de
I fiderabde,De quo fcnpu eft, Ddiges dominuDeum tuu,Er?o decedes
| e terns ala & fandto repleta fptricu ; quafi mterrogantibus his qui fibi
%  occurrerenncu fefead fubiimia 3i  fuperna fubrigerendicebat, Dilexi
| Nihil hocpiemusmihii expreftiusinterrogabant angelr.uel archangeli
} quid egtfti m terris:occultorum,n,folus cogmtor Deus:dicebat dilexi:
A  hoc eft dtcere.Legem tmpleui.euangelium non praetermnhoc e dicere:
mom me obtuh:& tota die extimatus fu ftcut ouis occiftoms, Et ideo
cofido:qa neq’ mors: neqj uitameqj angeli : neqj uirtutes.neqjaltitudo:
neq* profudu-.neq; creamra alia potent nos feparare a cantate Dei cuse
eft m Chnfto Iefu Domino noftro, Hocmandatum leg is etiam in eua
geho Dominus lefus docet efte femandum cum dicitad Petru Simon
lohanms diligis me i  Et llle refpondit.Domine fcis tu quia dihgo te,
Et iterum dmt,Simon Iohams diligis me. Et iterum lefpondit, Etiam
Dommetu fas qa dihgo te.Et tercio tnterrogatus ait,Omnia tu fcis:
tu fas quia amo te, Confirmauit itaqj cantatem trina refponfto: uel
abol'euit tnnae negationis errorem. Et hie tnnam refponftone ft quae/
rimus muenimus, Dilexi quomam audiet Dominus uocem oratioms
meae.Ddexi quonia indinauicaure fua mihirut in diebfrneis inuocare
eu, Dilexi qa tribulatione 6L  dolore inuem:& pro noieDei mei picula
mferm no refugi fed. expeftaui utcopraehendere & inuenire me poftet,
Et pul ere ait, Dilexi quia l'am curfum uitae hums impleuerat.Vnde &
Apoftolus in paftione tarn pofitus ait, Certamen bonum certaui.-curfu
conf umauirft de m feruau i,Ouod rehquum eft:repoftta eft mihi corona
iufhtiae,Magnus Dominusrqui nobis dedit certamma quibusmereat
qui uicerit coronaruDdexi inquit coftdens:quomam audiet Dominus
uocem omtioms meae,Dilexit & ideo inclinauit aurem fuam mihi: ut
lacentem erigeret mortuum fufcitaret, Non enim Deus indinat aure
fuam ut audiat corporal r ter: fed ut condefcendat nobis quo nosaudire
dignetur : & infirmitatis noftrae releuare fubftantia indinat fe nobis
ut noftra ad eum afeendat oratio,Voce non indiget: qui mifericordia
defert,Neqj emm uoce mdigumqui Mopfen tacentem audiuit:& non
loquente fed interpellante gemitib? ineffabilibf ad fe damare dicebat,
Nouit Def 8i  fanguine audire cui nulla uox fubeft lingua no fuppetit:
fed accepit uoce faerse titulo paftioms Xlamauit in marriric:damauit
in panadioiquod pertuftt pro facnficio.Ddexi mquin&ideo diiigens
feci uoluntatem domini: & inuocaui eutn non ln-paucts: fed in oibus
diebus uitae meae,Nam certis diebus inuocare no omnibus faftidien«

eft no fperanns.Et pro ufu affluentiu comodoi^ mercedem gratiarutn
referre;non pro deuotioms affedlu* Ec ideo Pauius m omnibus inquit
gratiasagite^Quado.mnon habesqcf Deo debeas:cuiquottidie ufusa
Domino eftfQuid etum habes quod non accepifti i  Ergo quia Tempe r
accipi sdemper inuoca ,Et quia quod babes a domino efbd e bitorem te
Temper eiTe cognosce. Malo tamen ut quafi diligens q coadlus debitu
tuum foluas.Audis dicentermCircundederunt me doSores mortis:ego
tamen 6i  m mortis dolore dominii dfexi: pericula mferni muenerunt
me.Non timente utiqj fedamante;fed fperanteq^nullae meanguftiae:
nulla perfecutiomulia picula.nullus gladius feparat a Chrifto, Demqj
uolens muemt tribulatione & dolore,Sciens quia tribulatio patienua
operatur.patienria ,pbaaone:probatio fpem,Ec*n.quafi bonus Atbleta
quaefiuit cerramina ut corona inueniret.Qua tamen non fuis uiribus:
fed dommi auxilio nouit fibi eiTe donatam, Non.n.potuiftet uincere:
mfi eum qui certantes adiuuat 1  n uoca flee, Mifer homo congreditur ut
umcat:& ipfe in penculu ruit mfi domini nome aftuericdi cum ueret
oraueritdicens ODomine libera ammam mearmhinciliudapoftolicu:
Video lege carms mese repugnance legt mentis m.eae:& capnuante me
in lege peccati quod e in mebris meisJnfelixego homo.-quis me libera
bit de corpore mortis huifr’Gratia Dei p Iefu Chnftu dominu noftriL
Ille uincit qui gratia Dei fperannon qui de fua uircute praefumit.Cur
ergo non praefumas gratum.cum habeas praefulem certamims miferi 1
covdemfMifericors enim 6i  mftus Dommus: di  Deus nofter rmferet:
bis mifencordia pro fuisfemel lufticiamun medio mftiuae eft gemmo
feptaindufamiiericordiae. Superabudauitemm peccaturmfuperabuti
dec ergo mifencordia, Apud Dominu omnium uirtutum abundantia
eft:quia Dommus uirtutum. eft, Neqj tamen luftitia fine mifencordia
efftneq? fine miferatione luftitia: quia fenptum eft.Noli efte nimium,
iuftus,Quod fupra menfura eft:&fi bonum eft:tamen tu non fuftmes,
Menfuram ferua.-ut fecundu menfuram recipias, Non impedit tame n
l uftitia mifericordii:qma mifencordia luftitia eft  ipfa,Difperfit dedic
paupibusuuftitia eius manet m aeternum,Nouitenim luftusdeberefe
mfirmisarqjinopibusfubuenire, VndeDommusueniesad baptifmm
ut nobis mfirmantibus peccata donarenait ad lohannerm Sme modon
fic enim decet nos implereomnem luftitiam.Licet igstur efTemifencor
dia:efreiuftmam,Et,n ft Dei nos mifencordia no fufteraret:quomodo
in tpfo exordioparuuli umeremus cu effuft utero decafidis in frtgida:
de humidis in anda pifcium more lademur: quos naufragosin hanc
uita quidam naturae flueftus expuermratio deeftded gratia diuma ndn
defeat Jpfe ergo cuftoditparuuios;aut certe eos q fe paruulos humili

confitentur afteftu. Bona igicar humilftasi quae lib era t periclitantes ;
lacentes erigit. Nouic earn llle qui dixit* Ecce Turn ego peccaui: & ego
paftor male feci & lfti in hoc grege quid fecerunt i  Fiat manus tua m
me,Bene hoc dicit q regnu fuu Deo fubiecit ; & poenitenuam geflit: #
peccatum fuum confeftus uemam poftulauimpfe per humilitatem per
uemtad falutehumiliauit feChriftfutomnes eleuaretapfe ad Chrifti
peruenit requietn:qui humilitatem Chnfti fuerat fecutus.Et ideoquia
humilem fe praebuit Theodofius imperaton&ubipeccatum obrepfit:
uemam poftulauit:conuerfa eft anima eius in requie fuam:ficut habet
feriptura quae dicit, Conuertere aia mea m requiem tua quia dominus
benefecit mihi, Pulcre dicit animae conuertere quafi diuturno cuiufq}
exercitatae ut a labore conuertatur ad requiem : conuertatur equus ad
falutermubi curfum impleuentmauis ad portu.Vbi ad ftatione fida:a
fluefttuu mole fubducitur * Sed quid eft quod ait ad requie mearmnifi
icdm lllud mtelliges quod ait dominus Iefus, Venite benedifti patris
menhaereditate poflidete paratum uobis regnu a conftitutione mudi *
Tanq enim pofleftione de qua recipimus quae promifta funt a nobis;
fidelis *n + Deus:quae femel feruis fuis praeparat non fubtraxit:fi fides
noftra maneat:manet & fponfio, Video homo circa te gratiam Chnfti
adhuc m terns:quas tens & in coelo poflides .Ibi ergo fit cor tuu.ubi e
pofteftiotuaihaec eft requies quae iuftis debet ; negatur indignis.Vnde
ait dominus.Sicut iuraui m ira mea:fi introibunt in requiem meam *
Qui enim non cognouerunt uias dominimon tngrediuntur in requie
domini.Qui autem bonum certamen certauit:& curfum confumauit:
ipfi diettur conuertere in reqem tua*Bona requies praetenre que mudi
jfunt:& in illis quae fupra mundu funt:coe'.eftibus conforms reqefeere
■ fecretorum , Haec eft requies ad quam properauit dicens* Quis dabit
mihi pennas ficut columbae:& uolabo & requiefcamr’Hanc fanftus re
quiem fuam nouit: ad hanc requiem conuertendum animae fua* dicit.
Erat ergo anima m requie fua.-ad quam dicit efTe redeundum Ha:c eft
requies fabbati magm ut unufquifq; fanftoi^ fupra mundi fenfibi'ia
fit m lllo mtelligibili fecreto totus lntentusiatq; adhaerens Deo. Ha:c
eft requies ilia fabbati quo requieuit ab oibus operibus mundi lftius
fenatus his fteculi curls Theodofius fecretum gaudet: & eleuansani
mam fuarmarqj ad lllam perpetua dingere requie.-pulcre fibi confultu
afterensjq? eripuent aiarn eius Deus: qua mortem frequeter in faeculi
lftius lubricofuftmebatmquietus fludibuspeccaro^ eripuentoculos
eius a lachnmis* Fugit.n,dolor & tnftitia & gemit?. Et alibi habemf*
Deleuit omne lachrima ab oculis eo^ : & mors non ent ampliusmeq;
lutftus neqj clamor: neq? dolor. Si ergo mors non eritdjp fu f entiryift.

poteriun lUaiequie conftitutiis rJMqdacdbit. Qeo in
Nornmut hie homo inuolutus e mortis corpore obnoxio lapfibus atqi
delidas:ita 8i  lllic .Ideo regio ilia umoru eft : ubi aia eft quae ad imagi
nem 8i  fimilitudine in terra reuemnamma ad requie feftinat fuperna
cui dicitur*Couer tereaia mea in requie tua:m quam feftxnauit-intrare
Theodofiusiatqj mgredi ciuiratem ierufalermde qua didlu eft,Et reges
terrae feret glonam fuam in lllam Jlla eft uera gloria quae ibi fumitur;
lllud regnum beatifTimurmquod ibi poflideturiadquod feftmabatapo
ftolus dicens.Audemus ergo & confentimus magis peregrmari de cor
pore & adeffe ad Dominu:& ideo conitimur fiue abrentes:ftue prefetes
placere illi.Abfolutus lgit dubio certamme fruitur nunc auguftse me
moriae Theodofius luce perpetua:cranqlirate diuturna:& pro his.quae
in hocgefTic corpore muneratioms diumae frudhbus gratularur, Ergo
quia diiexitauguftaememoriae Theodofius dominu Deum fuum: me
ruit fandorum conforaa.Et ego ut quida fermone meu peroraaonem
concludam. Dilexi uirum mifencorde:humile impenojcorde puro: Si
pedore manfueto praediturqualem Dominus amare confueuit dicens*
Super quern requiefcam : mfi fuper humilem Si  manfuetum i  Dilexi
uirum qui magis arguentermq adulantem probaret+Strauit omne quo
utebatur mfigne regiu defleuit in ecdefia pubiice peccatu fuu:quod ei
aliorum fraude obrepferat.Gemieu 8i  Iachrimis orauit ueniam. Quod
priuati erubefcuntmon erubuit Imperator publiceagerepenitenriam:
neqj ullus poftea dies fuitiquo non ilium doleret errorem. Quid quod
praeclaram adeptus uidonamttam en qu ia hoftesin acieftrati f unt;a]p ^
ftinuit a confortio fa cramento rum: don ee domini circa fe gratia fiho
mmexprimereturadu entu . Dilexi uiru qui me in fupernis fuis ultimo
fpiritu reqmrebat, Dilexi uiru qui cum lam corpore folueretunmagis -
de ftatu ecclefiarum q de fuis pericuhs augebatur.Dilexi igitur fateor:
8i  ideo dolorem meum intimo uifcere dolui:& prohxiore fermonis pro
fecunone folandum putaui.DiIexi 8i  praefumo de Dominoiq fufcipiat
uocem orationis mese:qua profequor ammam piarmCircudederunt me
dolores mortis: pericula inferni mueneruntme. Multorum emm peri
cula funt fed remedia paucorum: in omnibus facerdos periclitatur: in
omnibus reisangitur.Quod enimaliipatiunturipfefuftineti&iteram
hberatur: cum alii qui tenentur periculis liberantur * Conteror corde
qa ereptus e uir que uix poffumu s muemre. Sed tame tu folus Domine
iuocadus es:tu rogadu s:ut eu in filns reprefetes.Tu Domine custodies
es paruulos m hac huilitateTaluos facito fperates in te. Da requie pfe
da feruo tuo Theodofio:reqemquaj3r3eparaft.i. fandis tuisJJlo conuer
tatur anima eius unde defcendit.Vbi mortis aculeu. fentirenon poffit

ubi cognofeac morte banc no naturae fine efle fed culpae, Quod.n.mor
tufpeccato morcuus e utina peccato locus efle no pofl'it.Refurgec at ut
perfecftior renouato munere uita reparetur,Dilexi & ideo profequor ed
ufqj ad regionem uiuof^: nec deferam : donee fletu:precibus inducam
mrtflquo fua merita uocant in monte Domini fancitum,Vbi paremus
uita.Vbi corruptelae nulla c6tagio:nullus gemitustnullus dolonnulla
confortia mortuorum . Vera regio uiuemiurmubi mortale hoc mduit
imortalitate:& corruptible hoc mduat {corruptione:magna requies q
uotu impleat diligentis:pulcherrima promiflio. Ideo centefimus quar
tufdecimus pfalmus mfcnbit * Deniq; Capra in quarcodecimo pfalmo
refecftione homims accepimusifed lllic formatus; pfedus licet uir:fed
adhuc peccato obnoxiusiquia uiuit in faeculo.Hic uera pfecAio eftjubi
lam culpa ceflauit: gratia perpetuae quiens aflulxit.Ideo centefimus
quartufdecimus pfaimus:quia remunerate cantatis eft.Vnde domini
pafca quartadecima luna forma celebmatis accepit: quonia qui pafca
celebrat debet elTe perfecftus.Debet amare dominu Iefum qui diligens
populu fuu perfeda caritatefefe obtuht paflioni Et fic diligamus nos
quoqj:ut fi necefle fuent pro Domini nomine mortem non fugiamus:
nullu extimeamus doloremibil metuamus. Perfe<fta,n,caritas:timore
expeliit foras.Grande numeri mifteriu:quando Pater filiu unicum pro
nobis oibus tradidincu pfefiotumlms fui orbe luna fulgerec, Ita eft n*
ecclefia ; quae pia pafca celebrat Domini noftri Iefu Chrifti ficutluna
pfedla in aeternu manet.Quifqj bene hie Domini pafca celebrat: i  lumi
ne perpetuo erit.Quis fplendidius celebrauit:q qui facnlegos remouit
errores:claufit templa:fimulacra deftruxit i  In hoc Iofias rex fuperiori
bus antelatus eft*Manet ergo in lumine Tbeodofius:& fantfto^ coetibf
glonat Jllic nunc copIecAit Gratianu lam fua uulnera non merentem:
quia muemt ultore, Qui licet indigna morte praeuentus ac praereptus
fit:requieaiae fuae poflidetjihc bonus urerqj Apietatis £terpres : largif
mifencordiae fuae cofortio dele<ftant:dequibus benedicitur. Dies diei
erutftat uerbu.Contra aute Maximus & Eugenius in inferno quafi nox
noefti mdicat fcientiarmDocentes exemplo miferabih; q du^: fit arma
fuis pnncipibus irrogare;de qbus pulcre dicit.Vidi fpiu fupexaltatu:
8i  eleuatu fuper cedros Iibani;& tranfiui 6i  ecce non erat.Tranfluit.n*
plus decaiigme faeculari ad lumen aetereu:& non erat impius :qui efle
defimt miquus.Nuc feauguftae memoriae Theodofius regnare cogno
faaquando in regno eft Domini noftri Iefu Chrifti & confident tern
plum eius-.nunc fibi rex eft: quado recipit ec filiu Grantiau:& pulcher
lam dulciflimafibi pignoraquoshicamiferat quadoeius flaccillabae
ret fidelis anima Deosquando patrem fibi redditu gratulatunquando

Conftantmo adhaeret.Cuilicet baptiTmatis gratia m ultimis coftiuno
omnia peccatadimiferit:tame q> Primus Imperato^ credidit: &  poft fe
haereditatem fidei prindpibus dereliquiDmagm menu locum repent.*
cuius temporibus completum eft llludpropheacu-.m 1 II 0  die eric quod
fuper fraenu eq u i fandu Domino oipoteu ti, Quod ilia fandae meoriae
Helena mater eius mfufo fibi fando fpmtu reuellauit.BeatfCoftatm?
tali parente:quae iperanti filio diuini munerisquaefmitauxilmrmquod
inter praeha quoq> tutus aftifteret & periculu non timerecjMagna femi
na quae multo amplius inuerntq> Imperatori coferret: q qd ab Impera
tore acciperet ( Anxia mater pro filio:cuiregnum orbts Romani cefferat:
feftinauit Ierofolima:& fcrutata e locu dommicae pallionis.Stabularia
banc primo fuifte afteruttfic Coftantio cogmta fenion qui poftea regnu
adept? e.Bona ftabularia q ta diligeter praefepe Domini requifiuit + Bo
na ftabularia q ftabularm no ignorauit lllu q uulnera curaiut a latroibf
uulnerati*Bona ftabularia q maluit extimari ftercoramt Chriftu lucri
faceret Jdeo illuChnft? deftercore leuauit ad regnu qd fcriptu e.Quia
fufcitat de terra mope:&deftercore en'git paupere, Venit ergo Helena
coepit reuifere loca fandaunfudit ei fpiritus:ut Iignu cruets requireret:
acceftit ad Golgotha & ait.Ecce locus pugnae: Vbi eft uidoriar'Quaero
uel uexillu falutis &nd inuemo.E go inquit in regnis:& crux Domim  m
puluere rEgo in aulis:5c m rumisChrifh xmim phus ; Jilea dbucjatet:
6C  latet palm a uitae aeternae.Qiiomodo meredeptum arbitrordi redem/
ptio lpfa non cernrt fVTHeo quid egeris diabolemt gladius quo perem
ptus es obftrueret .Sed Ifaach obftrudos ab alienis puteos eruderauit:
nec latere aquam paftus eft,Tollatur igitur ruinamt uita appareat.Pro
matur gladius quo uen Gohas caput eft amputaturcuAperiatur humus:
ut falus fulgeat,Quid egiftidiabole ut abfconderes Iignummifi ut ite'
rum uincererisr'V lcit te M arta quae genuit tnu mph atorem : q uae fine
lminutione uirgmitati’s gkd.it q crucifixus umceret te & mortuus
fubtugaret + Vmceris 8l  hodierutmuher tuas lnfidtas depraehendatJlla
quafi fancta Dominu geftauic: ego crucem etus mueftigabojlla gene
ratum docuit ego refufcitatum Jlla fecit ut Deus inter homines uidere
tunego ad remedium peccatorum diuinum deruimseieuabouexillum,
Aperit itaqj humurrudecutit puluerem : tria patibula confufa repent:
quae minacontexeratumWeus abfconderat.Sed non potuitobhtterari
Chrifti triumphusuncerto haberet ut mulienSed certam indagine fan
dus fpintus infpiratseo q> latrones duo cum Domino crucifixi fuerut*
Quaerit ergo Iignufn mediu*Sed poterat fieri ut patibula inter fe ruina
confunderet cafusmutaret 8i  muerteret. Reditadeuangelnledionem:
inuemt quia in medio patibulo praelatus titulus eratlefus Nazarenu#

Rexiudeom, Mine coledla e fen'es uerftatis titulo cmx patuit falutarts.
Hoc eft. Petentibus ludeis fcripfir pillatus:refpondit quod fcripfi fcri
pfi.Ideft no ea fcripfi quse uobis piacerentfted quae aetas futura cogno
icerecjnon uobis fed pofteritati. Propemodum dicens. Habeat Helena
quae legauunde crucem Dominirecognofcatunuemt ergo ntulu-.Rege
adorauitjno utiqjiquia hie genciiis eft error :8£  uanitas impiorum.Sed
adorauit ilium qui pependit in iignojfcripcus in hgno. Ilium qui ficuc
Scarabeus clamaumut perfecutoribus fuis peccara donaret, Auida mu
her feftmabat tangere remedium imortahcans: mecuebatcalcare facra
mentu falutis.Laeto corde & trepidanti ueftigio quid facerec nefciebat.
Pertendit tamen ad cubile: uentatis lignum refulxit:& gratia micuit,
Ec quia iam femmam mfitaric Chriftus in Maria : fpintus in Helena
uifitaret.Docuit etiam quod muher ignorabat;& deduxit in uiam qua
mortalis fare non poterat Quaefmit ctauos quibus crucifixus eft dorm
nus:& muenit, De uno clauo fraenos fieri praecepit: de altero diadema
lntexuiDunum ad decorenualterum ad deuotione uertit: & utraq? filio
fuo Conftantino mifit.Vificata eft Mam:utfEua hberaret.Vifitata eft
Heienajut Imperatores redimerentur.Mifrt itaq; fiho fuo Conftantino
diadema gem is infignitumiquas preaofior ferro  inexas: crucis redem
pnonis diuinae gemma cdnederet,Mifit & fraenum, Vtroq; ufus eft Co
ftanunus 6i  fidem tranfmifit ad pofteros Reges. Principium ftaqj ere/
dentium Imperatorum: fadum eft quod fuper fraenum-.ex illo fidesrut
perfecutio ceftaret-.deuotio fuccederet. Sapieter Helena egit:quae cruce
m capite regum leuauic & locauit: ut crux Chrifti in regibus adoret *
Non mfoientia lfta fed pietas eft cum defert facrae redemption Bonus
itaqj ciauus Romani Imperatoris: qui totum redigit orbem: ac ueftit
prmespum frontemsut Tint praedicatores qui perfecu tores efte cofuerut.
Rede in capite dauus:ut ubi fenfus eftabi praefidiuun uertice corona-.
in  mambus fides habetur.Corona de crucemt fides luceatrhabet quoqj
de cruce ut poteftas regat;fitqj lufta moderatio: non iniufta precano:
habebant hoc etiam pnncipes Chrifti fibi hberalitate conceffum:ut ad
imitatione Domini dicat de Imperatore Romano: de lapide preciofo.
Ex ilio gratulatur ecciefia:erubefcit ludeus. Non folum erubefcit: fed
etiam torquetur: quod ipfe hbi audor confufionis eft. Dum infultat
Chnfto confeftus eft eum regem.Dum regem eorum appellauit.-facriie
gium fuum qui non credidit confitetur.Ecce mquiunt &  crucifixu Iefu:
ut Chnftiam & poft mortem refurgant:& mortui regnent.Nos crucifi
ximus quern reges adorant.Quem non adoramusUpfi adorant.Ecce 6i
ciauus in honore eft:& quem ad mortem lmpreftimus remedium falu/
tis efbatqj inuifibili quadam poteftate demones torquet. Putabamus

nos utciflejfed uicftos fatemur, Iterum Chriftus refurrexit: & refurre
xifte eum Prmcipes agnouerunt* Iterum uiuit qui non mdetur. Nunc
maior nobis contentio: nunc pugna nobis uehemennor aduerfus eum
cui regna famulantur : cui feruit poteftas: ilium contempfimus: quo
modo Regibus refiftimusfferro pedum eius Reges mclinantur. Reges
adorant:& Fotimani diuinitatem eius negant. Qauum crucis eius dia/
demate fuo prrferunt Imperatores : & Arriani poteftatem eius immi/
nuunt. Sedquaero quarefancftum fuper fraenum : ni ut Imperatorum
infolenciam refraenaret comprimeret licentiam tiramnorum : qui quafi
equi in Iibidmesadbmirenr.quodliceretillis adulteriaimpune comit/
tere.Quae Heronurmquse Caligolarum ceterorumqj probra cdperitnus:
quibus non fuit fandum fuper fraenum.Quid ergo aliud egit Helenae
operatio ut fraena dimgeretrnifi ut ab ofbus Imperatoribus fandto dice>
re fpiritu uideret molite fieri ficut equ? & mulusfted i  fraeno & chamo
maxillas eorum conftrmgeret: qui non agnofcerent Reges ut regerent
fibi fubditos.Prona enim poteftas in uiciurn ferebatur ; & more pecudu
uage fefe libidinepoIuebantJgnorabantDetureftrmxit eos crux Domi
ni:&reLiocauita lapfuimpietatisdeuauitoculos eorum:ut Chrlftum in
cerium quaererenc.Exuerunt fe chamo perfidiaeftufceperunt fraena de/
uotionis St  fidei fecuti dicentem.ToIhteiugum meu fuper uosuugu.n*
rneum fuaue eft:& onus meum leue eft: inde reliquiPrmcipes Qmfti:
praeter unumlulianum qui falutis fuae audorem reliquit: dum philp/
iophiae reddidit erroriunde Gratianus St  Theodcfius.No ergomentita
eft prophetia dicens.Ambulabunt Reges in lumi.ne tuo, Ambulabunc
plane ac maxime Gratianus & Theodofius prae ceteris principesno lam
armis militurmfed mentis fuis tedi no purpureum habiturmfedami/
dum gloriae.Qui cum hie deledarentur abfolutionemulcorum ; quato
magis lllicpepercifle fe pluribus recenfendo pietatis fue recordatione
mulcentur qui nunc cruce fruunt Candida : Ionge meliora illic q hie
poflidebant habitacula cofecuti dicentes.O Ifrael q magna eft domus
Domini: St  q mgens locus pofteflionis eius magnus St  no habens fine*
Et perfundi maximis labonbus inter fe conferunt, Bonum eft uiro cu
portauerit tugurn grauea luuentute +  Sedebit folitarius & filebitquia
portauit iugum graue, Qui enim iugum graue portauit a muetute fua:
praecipitiu locum quietis fuae poftidet dices.Quomam tu fingulanter i
fpe coftitmfti me* Portauit iugum graue a luuentute fua Lazarus pau
per * Ideo fingulanter in fmu Habraae requiefcit: diuinse teftimomo
ledionis * Portauit Theodofius iugum graue quandofubiit pietatis
exllium-.quando infufis Romano Impeno Barbaris fufeepit impend *
Portauit iugum graue: ut tiramnos Romano impeno demoueret. Sed

q it

quia hie in  laboreJbi in required ueiamus ad Augufti corporis traf
miftionem . Fientes honor! germe Auguftum:& lacrimis pium teftifi
cans aiTedura ; quod inhonorum adhuc honore tumuii patris corpus
per fpaaa mulca tranfmittis^Sed & patriarcha Iacob propter populum
hberandtnquem tetra fames graui uigebat periculo relida domo fenex
ad peregrina contenditjacq; lbi defundus ad fepulcrum patrium per alt
quot dies filio profequente deduedus eft. Nec derrogatum eftaliquid
mentis emsifed magis acceflitad laudem:quod pro fuis carens dedttae
domus forte quodam fuprerru funens peregnnatus eft exilio.Fles etia
Imperator Augufte: q> non ufqj Conftantmopolim reuerendas relft
quias ipfe profequeris.Eadem nbi caufa nobifeum eftjomnes tufto do
lore profequimurjomnes ft fieri poftet dedudores tecu efte cuperemus*
Sedlofeph ad ftnmmam acceftit proumciam.Fiic mulca mtenacent re
gionum diuortia:hic Maria tranffretanda funt, Nec hoc quidem tibi
labonofum; mft te teneret refpubhca qua born Imperatores Si  parenci
bus Si  fills prsetuferunt,Demqj ideo te Imperatore Pacer fecit.Dominf
conftrmauitiut non folum mihtares Patri;fed omnibus imperares.Nec
uereare ne in honore uideantur quocunq; acceftennt reliquiae trium
phales, Non hoc fentitltalia.-quae claros fpedauit trmmphos: quae a
tirannis i return liberata concelebrat fuae Iibertatis audorem. Non hoc
Conftantmopolis : quae fecundo ad uidoriam Prmcipem miftt: quern
cum uellet tenere non pocuit, Expedabat quidem in reditu eius trium
phales folemnitates:& titulos uidoriarum,Expedabat totius orbis Im
peratorem : ftipacum exercitu gallicano: & totius orbis fubmxum uiri
bus ♦ Sed nunc ilhc Theodoftus potentiormunc glonoftor redit:quem
angelorum caterua deducit:quem fandorum turba profequitur. Beata
plane.-quae paradift incolam fufcipis: & habitatorem fupernae lllius ciV
mtatis augufto fepulti corporis tenebis hofpmo deo *

Jncipit de obitu Valentiniam Imperatoris Iunioris, Lxxxi,

Tftincrementum dolons fttudquoddoleas fcribere:quoma
e tame plaerunqj in eius quem atniflum dolemus comemora

Clone requiefcimus: eo q> in fenbendo dum in eum mente

dmgimusuntentionemqjdefigimus, Videtur nobis in fer
monereumifcereiftgnare aliquid de Valentiniam iunioris ultimis cor
di fuit:ne autobftterafteftlentiobenemeriti de nobis pignorismemo/
Siam mderemur atq; inhonoratam reliquifteraut refugifte incentiuum
dolenducum doluifteplaerunqjfolacmm fit dolentis.Simul utcum de
ipfoauc ad ipfu loquorjtang de praefente fermo fit* Quid lgitur pnmu

defleam:' Quid prim am amara Conqueftione deplorCm i  Conuerfi funt
dies nobis uotorum noftraram in lachrimas ♦ Siquide Valentimanus
nobis:fed non tails qualis fperabatur aduenit. Etlfte qutde uel mone
fua promifTum uoluit implere-fed nobisacerbifiima eft facta eius quae
exoptabatur pr.iefentiaA/tinam adhuc nobis abeftet:ut ftbi uiueret„Sed
llle non paftus cum audtretalpes Italiae hofte infeftari barbaro:maluit
periclitan fe ft Galias derelinqueret:q noftro deefle periculo,Magnum
crimen agnofcimus Imperatons:q> Romano fubuenire uoluit impeno.
Haec caufa mortis: qaae plena laudis 4  Soluamus bono Principi ftipen
diarias laehrimas:quia ille nobis foluit etiam mortis fuae ftipendium*
Nec tamenflendiadmomtio neceflaria:fientomnes:ftent & ignotuflec
&timentes:flet & inuitiiflent &Baban:flent & qui uidebitur lnimici*
Quatos ifte de Gallits ufq? hue ton? traftu ltineris populcrp egit genu
tus^Omnesemm non tanq Imperatorem ftbi fed tanq parentem publt
cum obifle domeftico fletu doloris illachrimant: fuaqj omnes funera
dolent,Amtftmus enim Imperatorem in quo duo pan ter acerbant do/
lorem, Annorum immatuntas:& confthorum feneftus:in his ergo flenc
ftcut dixit propheta . Oculi mei cahgauerunt a ftetu: quia elongauit a
me qui confolabaturme, Oculi mei non folum corpons.fed etiam me
tishebetati funt j&quadacaJCiTateomnisfenftisobdutftuseft: quonia
ereptus eft mihi qui conuertit animam meam : & ad fpem maximam
de iumma rerum defperatione reuocauit*Audite omnes popuh Si  uide
te dolorem meum ; uirgtnes meae:& luuenesfnei abierunc in captiuita/
tern-.fed cognito q> de Valenttmani eftentpartibus liberi reuercerunt ♦
Militamt hoftis barbaras Imperaton adolefcenti: Si  fuse oblitus uido
riaeimemor fuit imperialis reuerentiae Laxauit fponte quos ceperat:
excufans q? ignoraftet italos « Nos adhuc murum alpibus addere para/
bamus*Valentmianigratia non expeftauit alpium uallum fluenta am/
mum : aggeres niuium: fed alpes Si fluuios fupergreftamuro nos fui
imperil protexit, Vnde prophetici trem mihi utendum exordium uide
tur, Quomodo mceret Italia quae abundabat gaudns, Piorans plorauic
in notfte:^ lachrimae eius in maxillis eius*Non eft qui earn confoletur
ab omnibus qui diligunc earn „ Omnes qui amant illam defpexerunc
eam.Ommspopuluseiuslngemifcens. Etquidem lerufaieideft eccle
fta; Et plorauit in noefte: quoniam qui earn fplenitdiorem fide fua Si
deuotione faciebat occubuit ♦ Mento ergo piorans plorauit: Si  adhuc
lachnmae eius in maxillis eius ♦ Vbertatequidem fletuum fofet uultus
humefcenns declarare mfufto: cum lachrimis genae rorant +  Sed quia
fcriptum eft:genx eius ftcut fialse aromatis gignentes unguentariaila/
bia eius ftcut lilia diftillantia mirram plenam; mifticse ecclefiae gratia

’ .. q lit

\

deflentis accipitur: quae in obitu Valetitiniam bonum dolorfs fui effu
dit unguentum : & uitam eiuspraedicandocQncdebrat,Cuimors obefle
non potuit: eo q> odor praedicatioms unmerfomm ore celebrabihs fe
torem omnem momsaboleumFlet igitur ecdefiapignus fud & lachri
rax  ems in maxillis ems. Quid fit maxillaaudi, Qui tepercufTerit in
maxiliam; prsebe ei & alteram: eo q> m dolore fit patiens: ut pceniteat
uerberatem* Percufta eras ecclefia in maxilla tua cum amitteres Gratia
num : praebuifti & altera quando ubi Valentinianus ereptus eft.Merito
tibi fed non in una maxilla: fed in utraqj funt Iachrirnse: quia pie ger
manum utrunq? deploras,Ploras igitur ecdefia:& fletum genae tuae ue
lut fluentibusquibufdam ftilliadiispietatisexundant*Quae funtiftae
\ genae ecdefiaef De qmbus Si  alibi ait fcnptura * Vt Cormm malorum
granatorurn genae tuae *Ifte funt genae in quibus folet nitere uerecudia:
pulcntudo fulgerejm quibus aut Bos  muetaej aut perfedae aetatisinfi/
gne eftun obitu igitur fidehum Imperatorum quida fidei pudor : quae
dam ecclefiae uerecudia eft;& in cam imatura morte piorum Principu :
ois ecclefiae mceftiorpulcritudo eft* Plorat ecclefia m fapientibus fuis:
qui uelut caput ecclefiae funt,Oculienim fapiencisin capiceeius.-plorat
in oculisjhoc eft in fuis fidelibus quia fcnptum eft,Oculi tut ftcut co/
lumbae extra tacicurnitate tuam eo q> Si  uideant fpiritaliter:& nouerint
ea quae uiderint tacere miftena, Plorat in facerdotibus fuis: qui funt
ftcut genae ecclefiae:in quibus eft barba Aaron:hoc eft barba facerdora
Iisun quam de capite defcendet unguentumjftifuntin quibus eft pul
cntudo ecdefiaeun quibus flos ems grationin quibus aetas perfedior:
qui uelut cortices malorum punicorum decorem fioris praeferant abfti
nentia corporali: intus autem comiflam fibi plebem diuerfae aetatis Si
fexus foueant fapientia fpiritali Obiedi quidem fecuload miurias:fed
interna mifteriadiuidentes*Plorat in uirgimbus fuis quae funt ftcut li
lia mirra plena:candorem integritatis: Si  mortificatae corporalis illece/
brae gloriam praeferentesjin his ergo ftetficut fcriptum eft. Viae Sion
lugent • facerdotes eius ingemifcunt: uirgmes eius abdudae: &  tpfa
mdignatur intra fe* Et intra fe quidem indignatunad Valentinianum
autem dicit. AfTumam te 8i  inducam te in domum matris meae:& in
fecretum ems quae concepit me,Potum tibi dabo a uino operofi ungue
ti hoc eft multi operisimulti odoris unguento:a fluxu malorum grana
toru meorummt bibatuinum quod Iaetificat cor hominis: Et defluat in
eum malorum granatorum fluxus: in quibus multus 8i  dmerfus eft
fmdus*Sennoenim multorum fenfuum:&de diuerfisfcripturisabun
dans: fermo Angelorum : fermo Apoftolorum ac Prophetarum : quos
uno uelut corio ecclefia fan da cdpledit :malorum fluxus eft granato^'*


Videns hxc  Valentmtanus integrae plena gvatisc refpon dit, Mifencoi-
dix  Domini q> non defecimus:q.uia no Tunc confumatae miferaciones
eius.Renouabit ilia ficut lux matutina. Multi funt gemitus meij&cor
meum defecmSors mea Dominus diximdeo fufcitabo eumrbonus eft
Dominus fuftmentibus eurnummae quae quaeric eum bonum eft fpera
re in falutare Domini: bonum eft uiro cum portabit mgum graue in
iuuentutefua:fedebit fingulanter & hlebinquia culit iugum graue,Ec
ille quidem fe fuarum uirtutum remuneratione folatuneo q* in muen
tute fua labores abforbuit pericula mukorum tollerauit * Iugum ma/
luit graue emendations propofiti; q molle lllud ac plenum deiiciarum.
uiuida mentis ceruice portare: benebeatus plane qui uel in fenedtute
correxit erroremjbeatusqut ut Tub ldtu mortis animum uertit a uitns:
bean enim quorum tedia funt peccataiquia fcriptum eft,Defme a malo:
& fac bonum:& inhabita in faecula faeculorum* Qmcuqj ergo defient
a peccatis;& fuerit ad mekora in quacunq; conuerfus aetate; habet fu/
periorum mdulgentiam peccatorurmquae fuerit uel patient! confeftus
affedUruel corngeti auerfus mgenio.Sedhuic cum plurimis ueniae f of
cietas emerendae.Plunmi enim funt q fe a peccatis luuentutis in fene
elute reuocarepotuerunt.Rarus autem qui in luuentute graue mgum
fena fobrietate portauerit ♦ Hoc eft lllud iugum de quo Dominus m
euangelio ait.Venite ad me omnes qui laborans & onerati eftis:& ego
uos reficiam:tollite iugum meum fuper uos r  Si quis ergo anteq grain
oneretur peccatorum farema tulerit iugum in muen tute: fingulanter
fedebic. No cu plurimis conferendusded cum illopot dicere :  quoma
tu fingulanter m fpe conftituifti me t Sed forte dicasiquomodo mgum
graue dicitleremiasicum m euangelio Dominus dixerit: iugum enim
meum fuaue: & onus meum leue eftf Ac primum difeetquia grecus iu/
gum tantumodopofuit non addidit graue.Tame Si  lllud aduerte ; quia
8c  fi ica eftet in terrenis : in euangelio lugti fuaue dixerit: & onus leue:
non mgum leue, Poteft enim graue mgum uerbi eftesfed fuaue,Graue
adolefcenu:graue muem cuius aeras eft ftorulentiormt nolit mgo uer/
bi fubuciendam ammi praebere ceruicem, Poteft dc  graue uerbi iugum
uiden prae ponderedifcipknaesaufteritate corredhomstpondereabftine
naeireftridioneq; lafciuiae: fuaue tamen effe frudlu gratise: fpe remu/
neratioms aeternaeipurioris confcientix fuauitate,Tamen mgum uer/
bi fuaue dixinonus obedientiae leue.Quomam ei qui mgum uerbi pa/
tiendi ceruice fufceperit: difciplinae onus graue efTe non potent, Qui
ergo tulerit a muencute mgum fingulanter fedebit: & filebit reuellata
fibi gaudens diumae remunerations aeterna miftenaiaiit certe filebit:
non opus habens excufatide peccauiquod matura cdfefiione praeuemti

q mi

ten*

mo cZ'

fi  J

5iT J

& profpera corrediotie depofuit t No em'm dttetur huicquse i  muentu
te non congregafti: quomodo muemes in fenedute i  Poteft autem &
fic  intelligi*Qu.onia qui cito portauent mgum uerbnhoc eft a muentu
te: non fe rmfcebit cum muembus: fedebit feorfum &ftlebit: donee
plena fe perfections uirtutis erudiat:& magnam mduatanimo patien
tiam* Dabirqj percutienti maxiiSam fuam : enam csedis contentus miu
name mandatis obfequatur coeleftibus, Magnum eft enim uel abftme
re a uitiis muentutismel ea m ipfo muentutis ueftibulo derelmquere:
atq* ad femora couem.Lubncse enim & perplexse uise funt muentutis*
Demq? Salomon aitjfria mihi fpoftibiha funt intelligere:&quartu qd
non cognofco, Veftigia aquilss uolantis: & uias ferpentis in petra: &
femitas nauis nauigantis:& uias uin in muentute* Dauid autem ait*
Deiida muentutis mese & ignorantias meas ne meminens: muenis
enim non folum fragihtate lubncse setatis prolabitur: uerum etiam
ignorantia coeieftium mandatorum plserunqj delinqutt: cito atmeret
uemam*qui prastendit ignorantiam,Propheta itaqj dicit. DeLida mue
tuns mese & ignorantise mess nememmeris,Non dicicdehda fenedu
tis mese 6i  faecise ne niemmeris: fedquafi propheta qui cito correxerit
& emendauent uitia iuuentutis:setatem ignorantiamq; protendit, Va
lentimanus quoqj etiam in delido prophetse fimilts  ait. Deiida adole
feennse & ignorantise mese ne meminens* Non folum dixit fed etiam
ante correxit errorem: qua diceret efte lapfum alicuius crroris ♦ Icaqj
dicit ♦ Deiida muentutis mese ne meminens* Error m plunbus eft.m
pauas corredio,Et quid amodo de aleis dicam:qui etiam ludo muentu
tis putaueritabftinendum : refecandum setatis hcentiam: fseueritacis
publicse dunciam moliendam * Lenitatem fenedutis in alienis anms
deferendam ei qui in periculum conuidi crimims uocaretur * Fereba/
turpnmo ludis circenfibus deledari. Sic iftud abfterfit:ut ne folemm
bus quidem Pnnapum natalibus uel imperials honoris gratia:circen/
fes putaret efte celebrandos.Aiebantaliqui ferarum eum uenanombus
occupari: atq* ab adibus pubhcis intentionem eius abduci. Omnes
feras uno memento mftit mterfici: audire in confiftono negocia di
Darnells fptritu in quibus dubitarent fenes uel perfone alicuius con
tuitu ducerentur :congruam ueroadolefcentem uideres fentlem ferre
fententiamjadabant inuidi q» prsematureprandium peteret ; ccrpitica
frequentareieiuniummtplserunq’ipfe impranfus conuiuium folemne
fuis comitibus exhiberet: quo & religion! lacrse fatiffaceret & Pnn
cipis humanitati«Senicse alicuius forma ac decore depenre Romse ado
iefeentes nob lies nunciabaturjiuftit earn ad comitatum uemre,Miftus

precio deprauatus finemandati erfedu redn’t, Alcernm miTicme uofuif

fe emendare uitia adolefcentum 6i  non potuifte uideretur * Dams eft
obcredandi aliquibus locus ♦ Dedudam tamen nunq : aut fpedauit
aut uidit: poftea redire praecepit: ut & omnes cognokerent irritunt
eius non elTe mandatum: & adolefcentes doceret: ab amore mulieris
temperare;quam ipfe qui potuit habere in poteftatedefpexerat.Et hxC
fecit cum adhuc non haberet uxorem:& tamen exhiberet fui tanq um
dus coniugio caftitaterm Quis tarn Dominus ferui : q ilie fui corporis
fait i  Quis tarn aliorum arbiter q ilie fuae cenfor aetatisfQuid de pie/
tateems loquariqui cum homines nobih ortos genere &  locupleti pro
fapia quae cito mouere muidiam foletregiae cupiditatisaccufator ur
gerenpraefedus infifteret refpondit: Vt nihil cruetum fandis praefer
timdiebus ftatueretur? Et cum poll: aliquot dies accufatoris lege
retur iibellus calummam pronuntiaturus : accufatum hbere donee
praefedus cognofceret obteruare mflic. Neqj ante aut poftea quifq
tanti criminis Tub adolefcente Imperatore formidauit muidiam.Rific
adolefcensiq? robufti metuunt Imperatores.Miferac propter recuperan
datemplorum mra facerdotiomm prophana pnuilegia: cultus facro
rum fuorum Roma Iegatos: 6i  q> eft grauius Senatus nomine niteban
tur . Et cum uniuerfi qui in confiftono aderant Chnftiam panreratqj
Gentiles dicerent efte reddenda +  Solus uelut Daniel excitato in fe Dei
fpirituarguebat perfidiaeChriftianos . Gennlibus obuiabat dicens *
Quod plus frarer non eripuitiquomodo a me putaris efte reddendum*
cum m eo &rehgio laetatur dl  frater : a quo fe nollet pietate fuperari i
Et cum paterno conuemretur exemplo: quod fub patre fuo eos nullus
abftulerat refponditPatrem meum laudaus quia non abftulitjnec ego
abftuln N unquid Parer meus reddidit: ut me debere reddere poftule
tis i  Poftremo etiam fi Pater reddidiftet: frater abftuleratumitatorem
mea parte fratris efte memallem. Autnunquid meus Pater Auguftus
fuit: &  fratrer non fuitf Par utriq; debetur reuerentia j & par utriufqj
eft circha rempublicam gratia: urrunq; lrmtabor: ut & non reddam
quod & pater reddere non potuit : quia nullus abftulerat : Si  femem
quod a fratre eft conftitutum „ Poftulet parens Roma alia quaecunqj
defiderat.Debeo affedum paremifted magis obfequium debeo falutis
Audori. Quid de amore proumciaiium loquar ; uel quo eos lpfecom
pledebar:uel qui ab his confultori fuo rependebarunquibus nihil unq
indtci paftus eft ?  Praetenta inquit non queunt foluere: noua poterunt
fuftmerefHoc laudant proumciae lulianum.Et lllequidem m robufta
aetateufte i^celTu adolefcentiaejile plunma repent & exhaufit oiaufte

nihil inuenit & omnibus abundauit. Audiuit in tranfalpinispartibus
pofitus: ad Itahae fines Barbados appropinquate follicitus ne alieno
hofte fuum regnum attemptaretur uenire properabatjcupiens dimitte
re gallicana ocia:& pericula noftra fufcipere.Haec mihi cum alns coia:
ilia pnuata quod fsepe me appellabat abfentem :  &a me miciatum fe
faeris mifterus praeferebanqui etia cum rumor quidam ad Vienenfem
pertuliilet urbermquod muicandi eius ad Icaliam gratia eo pergerem
quam gaudebat:qua gratulabatur me fibi optato affore. Mora eiadue
ms mei prolixior uidebatur: atq? utinam aduentum ipfius nullus prae
ueniftet nuncius Jam promiferam me profedurunvrefpondens uel ho
noratis petentibus uei profecfto ut tranquilitati Itahae confuleretur me
ficut fuperfluo lungereno pofTem propter uerecudiiiita neceflitatibus
non defuturum.Confirmatti hoc erat.Eccepoftridielitterae demftruen
dis manfiombus muecfto ornamentorum regahum : aliaq; eiufmodi
quse mgreffurum iter Imperatorem figmficarent. Quibus rebus ab
ipfis quibus fuerat'poftulata incermiffa legatio eft. Reus mihi uideba
cur fperatze mese prsefentiae nec impletaefted utinam uiuenti tibi hunc
deberem reatum. Excufarem cp nulla tua audiftet periculamullas tuas
accepiflem litteras:cp no potuiftem proprns ammahbus occurrere etia
fi iter ingrefius effem.Iraq; fecurus uemae dum dies fubduco:aduentu
tui intelligo . Ecce refcriptum accipio : ut fine mora pergendum puta
re-.eo q> uadem fidei tuae haberem caput: comitem tuum uelles, Num
moratus fum f Additur eo ut properarem ociusmec arbitrarer caufam
ltineris mei finodum gallorum effe Epifcoporumsquorum frequentes
diflenfiones crebro excufauerarmfed ut ipfebaptizaretumn ipfo egref
fu geftarum lam rerum indicia potui cognofcere:fed properandi ftudio
nihil aduertere poteram. lam fuperabam alpium iuga:& ecce nuncius
amarus mihi & oibus de tanti morte Imperatoris . Reflexi iterq; flea
bus meis laui.Quibus uotis omnium proficifcebanquo gemitu omni/
um reuertebar .Non enim Imperatorem fibi;fed filutem ereptam puta
bant.Quanto ipfeangebar dolore: primum q* tantus Prmceps : quod
dulce pignus meum : quod ita mei cupidiftimus occidillet. Quos ego
seftus eius illo biduo fuifle comperi : quo litceris quas ad me milerat
fuperuixit.Vefpen profetflus eft Silentiarius tercio die mane quaerebat
tarn ne remeafiet: tarn uenirem. Ita fibi falurem quandam uenturam
arbitrabatur.O muenis optime: utinam te uiuentem inuenire potuif
fem . Vtmam te dilaao aliqua meo refemaffet aduentui Nihil de z\0
qua mei uirtute polhceonnihtlqj de ingenio atq; prudentia. Sed quata
ego cura inter te & comitem tuum: quanta fedulitate concordiam di
gratiam refudiffem;qua meipfum tua obtulifle fide: qua m meipiu

eos recepifletn: quibus die fe timere dicebat. Certe ft comes non eiTet
inflexus tecum remanfiftem.Prsefumebam de te q> lpfeme audires : fi
pro te non efte auditum uideres * Multa habueram quse tenerem.Nuc
nihil habeo praeter lachrimas &fletus,Quondie mihi maior ad dolore
es.Crefcis ad gemitum. Omnes quanti me feceris proteftant .Om nes
abfentia mea caufam tuae mortis appellant* Sed non Turn ,ppheta:qu©
potuerim futura cognofcere:fed fu uox clamatis in gemitu quo poftim
deflere pterita,Quid*n, habeo q? melius facia q ut tibi Iachrimas,p rato
tuo in me afteftu rependa^ Ego te fufcepi paruulu:cu legatus ad hofte
tuu pergere, Egoluftinae ma tern is traditu mambusamplexus fu.Ego
tuus iteru legatus repetiui Gallias; & mibi dulce lllud offiou fuit pro
falute tua primo*Deinde pro pace atqj pietare qua fraternas reliquias
poftulabas*Nundd pro te fecurus:& lam pro fraternae fepulturae hono
re follicitus,Sedreuertamurad trenos:&ipfa dolons igrediatnur uifce
ra.Quid teftabor inquit ubifAut quid aftimilabo tibi fdiaIerufalemf
quis falua faciet te: Et quis cofolabit re uirgo filia SionfQuia magna
facda eft fuper te cotritio tua:quis fanabit te i  Quis at me cofolabit ; a
quo aln petut cofolatidis officiuf impleuit me amaritudme.-mebriauit
me felle.Ventre meu doleomt prophetico utar eloquiosquomim quem
in euangeho eram generaturus amifi * Sed die  no amiftt gratia quam
popofcit:qui miht i  fermone quo utebar ad plebe hodie furrexit. Nam
cu i traiftatu mcidiflem^ppofitae lecftiois q> populus pauper benediceret
Deuicuaerere ccepi quis eflet hie populus :&  diftinguere q> eflet populus
alter diues:alter paup:diues ludeoru paup ecclefiae. Diues llleeloquus
fibi credmsafte paup ahena eloquia mu'tuatus* Merito paup quia con
gregatusa paupe eftjllo uidehcet q paup faduseft:cd diues eflet. Vc
nos eius inopia ditaremunexinamuit.n.fe ut oes repleret.Sed quo pan
per q habebat aeternitatis diumas:& plenitudme diutnftatts.Deniq? 1
came erat &  dicebat.Amodo uidebitis fihuhofs fedenteaddexterauir
tutis.Et alibi ad Perrd dicit.Tibi dabo claues regni codoijshic ergo pan
p q regnu codeftedonabatf’Sedaudi quo paup.Tolhte lnqtiugu men
iuper uos quia mms fum & hum ills corde* Ideo & populus eius paup
emoindigentia que diuiteilio populo mdeo dmore.No fold n.oracufa
prophetarum: fed et Apoftoio^ meruit dun no fufa fpmtu habere prx
cepta, Non ergo inopia paupenfed fpmtu cut dicftueft,Beati pauperes
fpmtuupforum eftemm regnum coelorum,Verebeati pauperes qui ac
ceperunt quod diuites no habebant.Ex hoc numero eft llle prophencus
pauper de quo fcriptum eftufte pauper clamauin&Dominus evaudiuit
eu, Ex hoc populo die qui amargentum &  aurum non hsbeofled quod
habeo hoc do tibi m nomine Iefu Nazareni furge 81  ambula, llle ergo

pauper autftor populi pauperis elicit, Deus laudem meam ne tacueris:
quia os peccatoris:&os dolofifuper me apertum eft.Locuti funt fuper
me lingua dolofa:& fermonibus odu circudederunt me: & expugnaue
runt me gratis.Pro to  ut diligerent detrahebant mihi: ego aurem ora/
bam. Bonum feutum oratio:quoomnia aduerfarii ignita fpicularepel
luntur.Orabac ergo Dominus Iefus & ems imitator Valetinianus ora
bat.Sed forte dicatur:quid ei profuit fua oratior’Ecce in pnmo uitseoc
cidit curfu:de edentate mortis:non de genere loquor. Non enim accu
fatiois uoce utor:fed dolons,Sed et Dominus orabat:& crucifixus eft.
Hoc enim orabat:ut peccatu mundi tolleret.Audiamus ergo quid oret
Chrifti difcipulus.Vtiqj quod magifter docuit.Docuitautem ut utgile
mus:ne mtremtis in centationem. Hoc eft ne incidamus in peccatum*
Ha :c  efternm temp ratio Chrift lam: fi in fuseammae periculum prolaba
tur:mortem autem timere non eft perfedhonis.Rogare autem quis de/
beat & pro minuets fuis:orare etia pro perfequentibus ficut Dominus
orabat dicens.Pater dimitte llhsmon enim fciunt quid faciunt ♦ Vide
clementiam magnam.Illi fuumperfequebantur audforem.Ipfe aduer/
farus etiam grauia peccata donabat.Quin etiam ignorantiae uelamine
excufabat admiftura dicens.-quia nefciuntquid faciunt.Nam fi Caret.
Dommum non perfequerentur fuum: in cuius poteftate ac lure falute
fuam efle arbitrarentur. Ht quia non fola Chrifti perfecutores eius
erant morte content!; addebant maledufta atqj conuicia ut ait ipfe ♦
Maledicent ipfi di  tu benedices. Docuit nos q> timere maledufta perfe/
quentum minimedebeamns:cum habeamus beneduftionis audorem,
Necmouere nos conuicia debent: ubi praeful eft qui poftit auferre ma
ledidla: quid lllud mori non timuit^ immo pro omnibus fe obtulic
dicens ♦ Quod fruftra mnoxu in muidiam uocarentur, Quod fruftra
propter fe aln penclitarent fibiqj potius mortem optabatme ipfe alas
cauia mortis eftet. Hoc eft lllud euagdicu Domini m lpfa fui captio'e
dicenns.Si me quaentis finite hos abire, Occidit icaq; pro oibus quos
diligebat * Pro quo amici fui parum putabant fi omnes perirent. Ad/
uertamus quern circba amteos fuos habuent ammum , Confideremus
quern erga germanas fuas habuent affeeftum: in ipfis requiefeebat in
ipfis fe coniolabatur : in ipfis relaxabatammum : & fefta curls corda
mulcebat,Rogabat eas ut fi quo pueritiae fuse lapfu:fi fermone aliquo
orfenfse a fratre uiderentur ignof cerent :ueniam fibi a Domino aepre
carentur . Manus capit a foronbus ofculabatur: immemor imperii:
memor germamtatis, Et quanto magts aliis poteftatis iure praeftaret:
hoc fe magis humilem Sororibus exhibebat * Rogabat ut non me/
mimftent miurise: memimftent gratia;: ut quod dum acciderat de

for 0(i
Cl

fuam luf * 1 ^' 1  ,
fionep^V

tarn en qua * 1

fandis v ° r ° ,:
haberent:

quod mater m
m faa caul ^ ••
ditas pm
Addition's re..
ManusUfftn

orelambtbn i
necipfam nur
eum ueftr.i
dolonfmr .■ ...
Pafcunt fre'.'.ic
pe<ftus*.vx rr. r.l
fed ftabat 6. t \

geruupailion
fi!ius,Mu!ier
tem ilhs can:
quomi fra: re
exhibere defu
prafentem, ’
doleo.Feiici.i

f'uhibeatius ’ '
amore fup;; ;
Wtum f' ;n  '
fuerat pro tan;
j atIon em rcurr
wid'sabforbc
^ufceat.S,,
Qtioenun Pro

C ° nfol ^i L

sy*2s

enI ^ id f  ^

race

rc

U7“

ea^pofTcflioneaudiret negoci’um.Tantus enim eratiufc etfam in caufa
fororu aequus fore arbiter a Proumcialibus extimaretur* Quod & fi cir
chafandas necelfitudines fuas caritatera propenderentame pietatem
fuam mfhcia temperaret.Audmit negocium non de lure.fed de poffef
fione praedu.Hmc pietas ,p Soronbus mde mifencordiae pro orphano
caufa certabat: ut pro eo apud lpfas interueniret Sorores, Remifitad
ludicem public# negociumrne aut ius:aut pietatem laederet, Priuacim
tamen quantum ex propofito nobilium puellarum aduertimus: pium
fandis Sororibus lmpreftit affedum : ut concedendi praedu uoluntate
haberent: mdicium darent; uere dignae tanto fratre german ae ;  quae ei
quod mater fibi reliquerat mallent de fuo potius ture laxare:q fratrem
in fua caufa uerecudiam fuftinere, Haec eft uobis fandae ammae haere
ditas preciofor fraternae laudis di  gloriaeihis uos pius frater nobihores
& duiores reddidit.-qui caput ueftrum non genus onerabat fed ofcuiis
Manus ueftras non tarn regalibus ambibat inhgmbus: q imperatorio
ore lambebatnn ueftrae frudu praefentiae omne ponebat iolacium : ut
neclpfam mmie defideraret uxorem, Ideo nuptias differebanquia pius
eum ueftrae grauae pafcebat affedus , Haec uobis defidenoamplius q
dolon fine: ut fracerna gloria plus reficiat mentem q dolor torqueat.
Pafcunt frequenter &lachrime:& ;  mentem ableuannftetus refrigerant
pedus:& moeftum folantur affedum, Durum quidem funus uidetis:
fed Rabat & fanda Maria inxta crucem filmed fpedabat uirgo fui uni
geniti paftionem, Stantem illam lego-.flentem non lego,Vnde dixit ei
films,Multer ecce fi!i?tuus:&difapulo dixit.-ecce mater tua.Haeredita
tern lllis caritatis fuse &  grauae dereliquensunquo uobis pia pignora:
quonia fratrem ueftf^ propter mea peccata non menu affedum pacernu
exhibere defidero. Illumtueor m uobisuilum teneonllu puto effemihi
praefentem. Imo utrunqj germinurrnquas uelut ocalos mihi effoffos
doIeo.Fehaus epifcoposperfequmtur Impatores qdiligant* Quanto
mihi beatius Maximus mmabatur: in lllius odto laus erat: m horum
amore fupplicnferalishaereditas.Vunam fiiu pro uobis licuiffet hunc
fpiritum fundere:compendium doloris mueneram:# glonofius mihi
fuerat pro tanns obire pignonbus.Sed ad ueftrum fandae fiitae confo
lationem reuertar : quisrerum geftarum aceruitas uim omnem confo
latiois abforbeat. Quae fibreuisfit:mhdafferretquomceftumaffedu
demuiceat ♦ Sin prolixior longiorem afferret ammonitionem doloris *
Quoenim prolixior fueris:hoc magisin confolando afficies eum quem
confolan uelis: &diutius moerorem eius tenebts * Non lgttur uelut
penicdlo quodam fermonts mei ueftras abftergebo lachrj/mas: neqj
enim id facere ueliem: etiam ft poffem , Eft ernm pus aftedibus


7»p w»


quae dam etiam Tlendi uoluptas: & placrunqj grauis euaporat dolor.
Sed id poftulo;ne uel mfixu pedon ueftro fratre duns gemitibus reuel
letissuel auertatis plandibusjuel reqefcete excitetiS;ille uobis maneat
in cordeulle uiuat inpedorealleamplexibus pus haereat ut folebatulle
fraterna ofcula prematjilie Temper i oculis (it:Temper in oTculis; Temp
in alioqiiiis:Temper mmetibusulle lam tabs ut ei nihil ttmeatis:Ticut
ante.Obliuifcamim eius erunatmteneatis gratiam-.ilie uobis auxthatu
rus fpetumlle nodibus praefui aftiftatullum a uobis lam nec Tomnus
excludat. Propter lpTum deledet qmesmt uobis gratior reuercaturan
uobis eft filise ut fratre uobis la nemo poftit auferre* Sed corpus eius
tenere defideratis:tumuluarc6fufetenetis: ille tumulus uobis fratris
habltatio Tit JUe fit aula palladium quo cara mebra reqefcunt , Quod
fi me ad ilium reuocatis dolorem quod cito exceftit e uitamec ego ab/
nuo immatura obufte aetate:quem noftrae uitae temporibus fulcire cu
peremus: ut de ueftns anms umeret: qui fungi non potuit Tuis* Sed
quaero utrum aliquis Tit pod mortem TeTus:an nullusTSi eft uiuitamo
quia eft:uita lam fruitur aeterna,Quomodo enim non habet TenTum ;
cuius anima & uiuit Si  uiget:& remeabit ad corpus;& faciet lllud cum
refuTa fuerit reuiuifcere : Clamat Apoftolus, Nolumus uos ignorare
fratres de dormienubusjut non contriftemini ficut 8i caeten qui Tpem
no habent, Nam Ti credimus q> IeTus mortuus eft:& reTurrexerit ita Si
Deus illos qui dormierunt per IeTum adducet cum eo.Manet ergo eo^
uita ; quos manet refurredio,Quod Ti gentes quae Tpem refurredioms
non habent;hoc uno Te confolantur quo dicant:q> nullus poft mortem
TenTus Tit defundorum ; ac per hoc nullus remaneat TenTus dolons.
Quanto magis nos conTolationem reciperedebemus ; quia mors me/
tuendanon fit eo q> Tit finis peccato^:aut uita defperandanon Titrquae
refurredionereparatur i  lob quoqj docet nec mortem timendam : Si
potius optandam pus dicensA/tmain inferno me cuftodires &abfcon
deres me: donee mitigetur ira tua • Si  conftituas mihi tempus in quo
memor Tis meuSi.n.mortuf fuerit ho:uiuet confumans dies uitae meae
fuftinebo donee iterum fiamflunc uocabis Si  ego ubi obediam : opera
autem manuum tuarum ne defpiaas* Iftud tamen dolendum Tit: q>
prtmeua obierit aetate: gratulandum tamen %  uirtutum ftipendus ue
teranus decefterit.Tanta.n.Tuitemedatiouitae eius in illo ofb^lubrico
adolefcenae teporeuanta laus mo^ eius: ut omne memoria doloris ob/
ducat.Quod,n,obiit fragilitatis eqd tails fuitadmirati6is + Qua beata
fuiftet res pubhca:Ti eu diuti? Teruare potuiftet + Sed qa uita Tando^ no
haec in terns e:fed in ccelo:iuftis,n*uiuere Chnftus Si  mori luc^: qa Si
diftolui & cu Chrifto ee multo melif .Dolendii e qd nobis cito raptffitj

P toCCI

illos ^b l  f 1
Igohabdii

fuicobnox» J
f eges:inio‘F
po t cti:timo»
euerTioA' 0w
detis uobis'

fee illos tain

filio^.Q u - v  •

fanerisquo'
faitempoTa
uouevat
ret. Poft
tnifTi.ViJir
ftimulu cio.’w
ftnopotcro,
mihiut exut
imottbus U
exacts regri
ITrael quaie
deflendiii^!
uit: & adhui
finds Te ee <
Uinciac:cv 3v;
tedimerepo:
m ^li? uiuere
deretiniuna

die dicit m

g*s ueffra j<
n °n acccnit
Winohi,

^aliarn u en .
loco [

or

cofolandu q> ad meliora tranfierit.Deniqj Dauidmontu^: film ft-'ban
mortuu no dolebanflebat ne fib leriperet: fed flere defiuit ereptmqul
leiebat ee cu Chrifto.Sed Lit fcias ue^ ee qd aftero Jnceftu Abnon film
fleuicoccifu Paricida Abfalon doluitincereptu dicen.s.Fihfmeus Abla
lomfilus meus Abfalon.Innocente film non putauit effe lugendmquia
illos fibi piftep fcelere.-hunc pro inocentucredidit efte uufturu.Nihil
ergo habeas qd grauiflime doleatis in fratre:homo natus efbhumanae
fait obnoxius fragilitatu Nemo fe redemit a mortemon diuesmo lpfit
re^esumoipfi gramonbus fubiacentjob dixit.Numerati am dati fuc
potetmimor at eius i auribfeif.Quado uidet habere pace:tdc ueniet ei
euerfio.Vobis quoqj ipfis ta acerba icidiffe paneter ferre debetis:c| ui
deas uobis coia ee cu fadiis.EaaDauid amblis filus deftitutfe.Opraf
fee illos  tales obire:qlis uobis frater ereptf e.Ille crirma doluit : no exitu
fiho^.Quse lutftas tepora^ptrahunt :duoru menfiu curricula in fraterni
funerisquondiao clauftftisamplexu.Sola m fcnpturis Ieptefilia fletus
fui tempora poftulauit: cogmto q> pater eius profedlurus ad pradium
uouerat quia id rerum potitus ofterret Domino qd fibi primu occurre
r-et.Poft uidonam reuertena occurrerat fi'iaugnara pietatis ignara f p/
mifti.Viditeam &ingemuit pater dtcens:heu me fihaimpedifti mean
ftimulu doioris fada es mihi.Bgo uero apuios meu de read Dominu:

6c  no potero auertereulla dixit ad eu * Pater fi in  me aperutfh os tuwfac
mihi ut extit deore tuo.Et ite^ dixit,Sine mefibus duobf di  uades ftebo
i  motibus fup utrgimtatemea ego 8£ copares arnica meae.Itaqj duobf
exadisregrefta mefibus facrificti munus ipleuit: quae decreto popult
Ifraelquaternis lino diebusab eiufdeplebis femmis deplorabat ; Ad
deflendu lgit uirgimtatis fuae flore duos fat ee mefes Iepte filialudica
uit: & adhuc no uenerat refurredio:& hoc fpacio teporis fatis putauit
paucis fe ee defteta, Vobifcuoes populi defleuerunoes mgemuerut p/
uincix:&  adhucparua putatis ueftri haec effe fupplicia.Si fratre ueftru
redimere po (Teas exiuo.Ndliettame ilieueftra aflidfiderefufcitari q fe
melif uiuere credidit i uobis: q optauit potif feipfu mori cu ueftri ui
derec imuna:q r p uobis fe libeter fuit paraft ? offerre:q ipfo noftri doioris
die dicit hanc fola emififte uoce „ Vemifens Sororibf meis. Iraq? ma ,
gis ueftra deftitutione q fua mortem dolebat*Sed audiui uos dolere eg
non accepit facrameta bapnfmatis.Diate mihuqd almd in uobis eft:
nifi uolutas nifi petmof At q etiadudum hoc uoiu habuit: ut anteq tri
Itaham uemftet iniciaretur:& proxime baptman fe a me uelle figmfica
uu\ Et ideo prx ceteris caufisme accipiedu putauit.No habec ergo gra
tia qua defiderauitr'No habet qua popofcitf Et qa popofcit accepic.Et
ubi illud eftuuftf quacuqi morte praeuetus fueriaaia eif in requie mt?

-- I

*U>



Solue igit Pater fandse munus feruo motquod Moyfes dum in fpiritu
uidit accepit.QuodDauid quia ex reuellauoe cognouit emeruit.Solue
inq feruo tuo Valentimano munus qd c6cupiuit 4 Munusq<! popofcit
fanusrrobuftus lncolumts.Si affedus segntudine diftuhfl"et:tame non
pemtus a tua mifericordia eflet alienus:qui celeritace teporis effetmo
uoluntate fraudatus* Solue ergo feruo tuo munus tuae gratiae: qua die
unuq negauitiquiante die mortis temploiy priuilegia negauit mfurge
tib? quos reuereri pofTet*Aftabat uiroty caterua gennlium/upplicabat
Senatus t Non mecuebat homimbus difplicere m Chrifto, Qui habuit
fpiritu tuurmquo non accepit gratiam tuamf Aut fi quia folemter non
funt celebrata mifteria hoc mouet:ergo nec martyres fi catecumim fu.
ennt coronanturr’Non emm coronantur fi non iniciant:' Quod fi fuo
abluunt fangume:& hunc fua pietas abluit & uoluntas + Nequaefo eu
Domtne a fratre feiungasme lugum hoc pise germanitatis patians ab/
rupiJHictuus la & tuo iudiciouindicatus,piclitatamplius Gratianus
fi fepararet a fratreifi non mereat effe cu eo.-per que meruit uindicarii
Quas lllenunc manus ad te Pater erigit ; qs ,p fratre preces fundit:quo
ei mhaeret amplexuiquemadmodu fibi eu no patit auellif Adeft etiam
Pater q militia fub Iuhano & tnbunatushonores fideiamore contem
pfit. Dona patnfiliumrfratrigermanu fuum.-quoru utruq; lmitatus :
alte^: fide: alte^: deuotione:pariter atq; pietate in temploi^ pnuilegiis
denegandis quod patri defuerat:adiunxit,Quod frater confhtutt cufto
diuiuEt huic adhuc mterceftione afcifco cut remuneratione praefumo^
Datemambus fanda mtfteria.Pio requie eius pofcamus affedu.Date
facramenta coeleftia miftena* Ant ma piam noftris oblation lb us profe
quamur.Extollite popuh mecu manus m fanda: ut eo faltem munere
mce eius mentis repedamus Nec ergo floribustumulu eius afp gam:
fed fptritum eius Chrifto odore perfundam * Spargant alii plenis liha
calatis:nobis e Chriftus liliu: hoc reliquias eius facrabo hoc eius com e
dabo gratia* Nunqego piorum fratrum feperabo numero:merita diO
cerna.Scio Dominu comemoratio lfta conciliet.-copula lfta deledet.
Nec putet aliquis mentis eorum obitus celencate detradum. Raptus
eft Enochme malicia mutaret cor eius;& Iofias decimo & odauo anno
regni fui ita Domini pafca celebrauit: utoes retro Pnncipes deuotioe
rtftM  fuparet* Nec diutius fidei fuae mentis fupuixitumo quia plebi mdeae
graue iminebat exitium «Rex luftus ante fublatus eft.Metuo ne &  ru
nobis ahqua noftn offenfione fis raptus : ut odauodecimo regni tui
anno lmmenns mall acerbitatem quafi luftus euaderes* Sed lam cara
mihi ccpledar uifcera : &debita qucnda fepulcro : pius tamen fmgula
membra perfpiciam*Valentimanus meusuuuems meus: candidus 6i

rubeiis habens in fe imagine Chrifti, Talibus enim profequit ecclefia
in canticis Chriftu ♦Nec inium putes:charactere Domini mfcribunt
&femuh:&nofeimperatonsfignantmihtes,Demq» 6i  ipfe Dominus
dixit.Nolitetangere Chnftosmeos.Et uos eftis lux munch.Et Iacob dt
xit.Iudacelaudabut fratres tunad film loquebat:&Dommum reuela/
bat,Et de Iofepb dixit.Fihus meusampliatus.Iofeph & Chriftu fignifi
cabat.Licerergoetmihi caradfere dominn Iuuenismeuscadidus
beus decern mibbus.EIedhis eft films mens: cum poft mortem patris
paruul? aftcifceretur lrnperio. Caput eius auru celphatsoculi eius ficuc
columbae fuperabundantiam aquarum Jbi enim fedmius & fteuimus
dixerunt qui mde uenerunt. Venter eius pixis eburneasq reaperet ora
cula fcripnuraru:utpofTetdicere + Vetrem meudoleo:ficut dixiqppheta,
Dicit enim haec qui imitator eft Chriftiigense eius fialaearomatistqbus
Chriftus inftuebat unguentuXabia eius lilia diftillanna rmrra plena ♦
Manus eius omatae aureamplenae tbarfis: eo q> in uerbis eius luftiaa
refulgeret: in fadlis & operibus reniteret gratia:! quo & plenu uirtutis
aucftoritatis regalis efTet alloquiumec mftexa aliquo mortis terrore co
ftantia: & fadtorum preaofa emendata corretftio. Omnis enim bonus
operarius manus Chnfti eft:fauces eius dulcedims:& totus defideriu*
Quam dulciaenim omnia indicia  eiusuniuerfo^ faucibusadhaeferut*
Quanta gratia fermonesipfius finguli recenfcetur. Quemadmodu fill
defideraris a popuhs mihi certe impreftifti quae pecftore teneo : uerba
ilia poftrema.Quibus meuadem tuum fieri poftulabas.Reliquifti ipfe
de me teftimomutn ludicu glonofi.Ego tibi fidem meam exhtbere no
potui quam parabam,Dixi tamen abfens:& dicentem me fidem pro te
Chriftus audiuit.Tenetur in coelo fponfio mea:& ft non tenetur in ter/
ris.Obligatus fum Deo: & ft non potui bomimbus obligari Locutus
fu de corpore tuo»Nucalloquarafam tuadigna,ppheticis ornamentis*
Hifdem igitur utar exordus, Quae nam eft haecprofpiciens ficut dilti
culum.Speaofaficut luna:eledta ficut folfVideor temihi uidere fulge
tern uideor audire dicentem Diluculum mi hi eft Pater, Nox terrena
praeceftitXhes coeleftis appropinquauit.Profpicis nos igitur fandUaia
de loco fuperiore tanq iferiora refpiciesXxifti de tenebns lftius faeculit
&’ ut luna refpledes ut fol refulges. Bene ut lunaiquia & ante i  umbra
licet lftius corporis refulgebas: & terrarum tenebras illummabas: &
nunc lumen a foie lufticiae mutuata clarum diem ducit.Videre igitur
uideor te tanq de corpore recedentem &’ repulfa nodhs cahgine fur/
entem diluculo ficut folem appropinquantem Deo : & rapido uolatu
ficut aquilam quae terrena funt rehnquentem * Conuertere funamms
conuertere + Conuertere & uidebimusm te+ Conuertere ad nos pacificai

’ "  .*' l 8  %

ot gloria tua fororibftuis moftres:# fcipiet fe tax  qetis &gratise fecu
ricatefolarnfemel tn ad nos cduerteremt te uideamus.Et rurfus couer
tere atq? ad lerufale ilia ciuitate fidop  tota itetioe feftina. Aut certe ad
aiam pia Chnftus hoc dicituubet illapauhfper couertnutnobis gloria
eius appareat & requies futura cu fandis.Et poftea praecepit ea ad illad
fuperno^ fancftoi^feftmare confortiu . Quiduidebitis inquit in Tuna/
mite-.dequauenit ficutchon caftro^.Hoc eft m ea quae mukum & ad/
uerfum plunmos i corporepraeliata eftf Et.n.pugnauit aduerfus extra/
neos hoftes: aduerfus Lubricas faecuk mutationes pugnauit aduerfus
corporis fragilitates-.aduerfus multiplies paflides.Audiuit a Domino.
Conuenere iunamitis. Conuerfa eft ad pace feme! in faeculo.Conuerfa
eft iteratacomumonead gratia Ghnfti: dt  ideo pulcra couerfio eius m
faeculo-.pulcenmus incelTus eius uolatus in coelu.Vnde meret audire.
Speciofi fach fut greftus tui in calciametis fiha Aminadab:hoc eft filia
prmcipis.Speciofa es.n.in proceftu:habitafti in corpore taq calciameto
eo ufa ; no ut muolucro ; ut quafi fupenor 6i  eminetior eo ut uelles tuu
circuferres fine ulla offenfione ueftigtu. Vel certe ficut calciamentum
iliud exoluere ficut Moyfes fecit:cui dicftu eft. Solue calciamentu pedu
tuo^.Dicit igitur tibi nuc pater AminadabuIIe popuh prmceps. Audi
filia # uide:quoma cdcupiuit Rex fpeae tuam. Speciofi ergo fatfti fut
greftus tui in calciamentis filia Ammdab ♦ Moduli femo^- tu^ fimiles
torquibus:hoc eft cofonans fibi in oibus facftis tuts gratia atq? mode/
ratio^magno^ aequauit infignia tnumpho^.Deniqj moderatioe tua ex
traquilitate pacifica.nec GaLLia hofte lefit:# Italia hofte repulit q eiffi
mb? iminebat.Torques at infignia ee uictorix dubitanno pot cu hi q
in bello fortiter fecermt torquibus honorentur. Vmbilicus tuus : crater
tornatilis nddeficiens mufto. Venter tuusaceruustritici mumti inter
lilia.Cemix tua ficut turns eburnea. Oculi tui ftagna mefebon.Bonus
Vmbilicus aiae uirtutuommu capax: ficut crater ab lpfo fidei autftore
tornatus.Sapienua.n.in cratere mifcuit uinu fuu dicens.Venite aedire
panes rneos:# bibite uinu quod mifcui uobis. Vmbilicus ergo lfte tor
natus of decore uirtutum no deficit mufto.Venter quoqj eius no folum
lufticiae uelut frumetario cibo replebatur ; fed etia gratiae fuauitatequae
florebat hlium, Ceruix quoqj eius Candida:# pura mgo Chnfti fponte
fubiecfta:cogitationes rationabiles fidei odor; circuncifionis attentio ♦
Ornatus capitis glonofus. Quod non regalia diademata: fed Domini
figuinis infignia coronaret. Merito taq rex peccati uicftor:# ccelefti co
rona redimitusafcedit.Cuiusafoe dicitDefuerbu.Quid pulcra # fuauis
facfta e caritas in dehciis tuist’Pulcra p uirtutis decoreduauis p gratia.
Procera ficut palmaiquse uincetis e premiu.Tuae afcedeti aiseiGratian?

'wrl

uocatUS a _

Veni i"

fluspfo ' 1

Hxeamus c ;

tus S r3 |
Coll*5^
facobsttt f«

tpiquiho 1 '
Merito er«

pcceoaori

mus mcuic
leftisrcfngt'
inforib' iq'
ui tibi.Qqi
uenies te k
& m fccrc':
afluxumal*
coplecftec m
frucftfciin v'
piiro coke,
cofuetudm
dos offert,

uereris dt t.i
laftantem u!
nab it gratia
Plusadeptu*
fiaeinift f 1Cn
2 atu slafti s ,
Hoc eft c\i,j
tefpnet'HM
kinou  fecr
■‘g't fratrcrd
^.pcefTcrar:

tasau £eat>

f^aenfo. •
** 22 :

frater occumt:&coplexus ea dicit:egofratn meo Ql  fup me cduerfio eift
uel quod fibi earn cupiat mhaerere uel quod pietate fraternaquafi ad/
uocatusaftiftat: dtcens conuerfione etas eua fuae gratiae praeferenda *
Veni inquit frater meusexeamus magruirequiefcamus i caftellisrdilii
culo furgamus in uineas:hoc eft uemfti eombi diuerfa^z uirtutum fru
cftuspro fmgulo^meritis deferuntur,Vbi abundantmerito^ praemia,
Exeamus ergo in agrum in quo no uacuus labor: fed fcecundus proue
tus eft gratiarum:qd in terns feminafti bic mete. Qd ibi fparfiftnhic
coIIige.Aut certe uem in illu ag^ q eft odor Iacob:boc eft ueni in agiji
Iacob:ut ficut Lazarus paup m Abraae fmuuca et tu m Jacob patriarcae
triquilitate reqefcas.Sinusm.patrtarcha^ receftus qda e qetis aeternae*
Meriro ergo Iacob e fru<ftuofus:ficut Ifaach pam’archa teftaif e dices:
Ecce odor fibi mei taq odor agri pleni que benedixit Domm?,Reqefca
mus mquit in caftellis t Oftendes illic efte requie tutioreiquae fepto ox
leftisrefugumunita atq; uallata noexagitet faecularm icurfibfbeftiaiji:
m foribf iquit noftrts oes fetus arho^: noua & uetera frater mefferua
ui tibi.Quis dabit te frater fratre mihi lacftante ubera matris meaet’In
uenies te foris ofculabor te:aftuma te & mduci te i domu matris meae
& in fecretu ei ,? quae cdcepitme*Potu dabo nbi a uino operofi unguetij
a ftuxu malo^ granatoru meoru.Leua ei 9 fub caputmeu;& dextevieius
coplecftet me. Promitfit frater auguftae memoriae Gracianfpraefto fibi
frucftfdmerfaru ee uirtutu,Fuit,n + & lpfe fide’is i  Dno pi^atq; mafuetf
pure corde.Fuit et caftfcorpore:q praeter coiugi u nefcierit femie altenf
cofuetudmeJdeo i foribffedis (ax  babetfrudfparatosm.ee longe pete
dos offert. Qui feruauerit fratri noua & uetera: Hoc eft & teftamentt
uereris & euageln facrameta:& dtcit, Quis dabit te frater fratre miht
Iacftantem ubera matris meaefHoc eft* Non quicuqj te:fed Iefus illumi
mbit gratia fpiritali.Ille tebaptizauit qahumana ofticia nbi defuerut.
Plus adeptus es:qui minora teamififte credebas.Quaefunt ubera cede
fizemifi facramenta baptifmatis:' Et bene ait ladantdquafi qui baptt
zatus ladis niuei fuccu requirat: inuenies inqtte foris ofculabor te*
Hoc eft extra corpus te repenes ofculo mifticae pacts ampleftar.Nemo
te fpnetmullf excludetu penetrabilia te arebana ecdefiae matris induca:
& in oia fecreta mifteriirut bibas poculu gratiae fpmtalis,Amplexatus
igit fratre;ducere coepit ad ,ppna mafione.Etqa pio officio ad ulterio/
ra qicefteraticu fratre coepit afcedere:petes ut fibi fratri maior illic can'
tas augeat :eo q> uita bumana defecerat: inuidia atq; iadantia:quae in
plaenfq; folet fraternae pietatis lura uacuare. Videtes eos uel angelnuel
aliae aiae quaerutjab bis quae ueluti comitatu fuo fratres bos oftictu de
ducebat dicetes t Quae eft base quae afeedit Candida innites fup fratrem

fuut'Nec nos qde dubitabamus de mentis Valetimannfed iacredam?
ael teftimonus angeloru qd deterfa labe peccati ablucus afcedtt; que
fua fides lauit & petmo cofecrauit.Credam? qa afcedit a deferto:hoc e
ex hoc arido & iculto locoiadillas floruletasdeledatioes. Vbi cu fratre
cdumdus aetemae uitae fruit uoluptatejbeati ambo:fi quid meae ora no
nes ualebuc»Nulla dies uos fiietio praeteribit: nulla inhonoratos uos
mea trafibit oratio + Nulla nox no donatos aliqua precu mearum con/
textione trafcurrer.Oibus uos oblatioibus frequetabo.Quis pihibebit
mnoxios nominare^Quis uetabit comedatioms r pfecunone cdpleriT'Si
oblitus fuero te fanda Ierufaldhoc eft fanda aia pia di  pacifica germa
mtas obhuifcat me dexteramea.Adhaereat lingua meafaucibus meis:
fi no memmero tui.Si no memmero Ierufale in prmcipio meae lecitise:
ipfu mecitms;q uos obiiuifcar.Etftunq fermotacebitioquet affedf,
Et fi uox deficietmo deficiet graua:quae meis e infixa praecordns. Quo
ceciderut potetesr'Quouterqj fup ilia Babilonis ceciderut fluma. Quo
rapidiora utriufq; uitae fuere curricula: q lpfius Rodani funt fluenta.

0 mihi Gratiane & Valentimane fpecioii 6i  canfiimi: q angufto uita
fine claufiftis q ^pxima uobis mortis fuere confima:q fepulcra uicina.
Gratiane mq 8i  Valentimane m ueftris nomimbf adhaerere muacatq;
deledari in ueftri cdmemoratide requiefcere.O ofbus Gratiane & Vale
timane fpeciofi &  cariftimi mfepabiles in uira:& in morte no eftis fepa
rati.Nduos difcreuit tumulus.-quos no difcernebat affedus.No caufa
morns fepaumquos pietas una iungebat.No uirtutu diftatia difpares
fecit:fup columbas fimplicioressfup aquilas leuioresifup agnos cleme
tiores-.f uper uitulos moceuores.Gratiani fagittano eft reuer fa retro;&
Valentimani lufticta no fuituacuamecinanis audoritas. Quo fine pu
gna occidcrut potetes* Doleo m refill Gratiane:fuauis mihi ualde.Plu
rirna dedifti tuae pietatis infignia.Tu me inter tuajucula requirebasitu

1 tuis extremis me appeilabasjmeu de te plus dolebas dolore. Doleo et
in te fill Valetmiane fpeciofus mihi ualde.Gxaderat amor tuus in me.
ficut amor pignoris.Tu per meputabas eripi te piculis.Tu me no folu
ut pente diligebas:fed ut redeptore tui di  liberatore fpabas:tu dicebas:
putas ne uidebo patre meut’Speciofa de me uolutas tua: fed no efticax
praefuptio.Hei mihi uanse fpes i hole  fed tu i  facerdote.Hei mihi q> uo
luntate tua no ante cognoui, Heimihi q» no danculo ante mififti.Hei
mihi qha anufi pignora.Quo ceciderut potentes & penerut arma cocu
pifcetia Deum i  Et qa nemo habet quod alu plus defteratjq quod fibi
optat no me ab dll's poft morte fepares:quos i hac uita carillimos fefi,
Domine peto: ut ubi ego fuero: fint & 1 U 1  mecu uel llliceoru perpetua
copulafruarjqahicuti eo^ diuturniorecomndioeno potui iequaelo

fume De?:Ut cariflimos uiuenes:mamra refurrecttde fufcires & refufd
tes:ut imatu^ hunc uitae iftius curfu matura refufcitationecdpenfes*

Domino diledhflimo fratn Siricio Papae Ambrofius Epifcopus*
Baflianus Epifcopus 6i  caeteri Salutem Epiftola* Lxxxn*

Ecognouimus littens fadh’tatis tux  boni paftoris excubiast
t  qui hdeliter comiftam tibi lanua femes:& pia follicitudine
Chrifti ouilecuftodias,Dignumqjoues Dominiaudiant 6i
fequat «Et ideo q a nofti ouiculas Chrifti lupos facile deprae
Hedes: &occurres qfi ,puidus paftor.*ne ifti morfibus pfidiae fuae:fera
hqj ululatu Dommicu ouile difpgant .Laudamus hoc Dommefrater
nobis diledhflime;& toto cdcelebramusaftedtmnec miramur fi luporu
rabie grex Domini porruitun qbus Chrifti uoce no recognouit. Agre
ftis.n.ululatus eftmulla utrgtnitatis gratiamullu caftitatis ordme fer/
uareipmifcue oia uelle confundere diuerforu gradus abrogare memo
ru:&pauptatequanda coeleftiu remuneration^ mducereiqhChriftiana
fit palma qua tribuit:hinc.n,plunmi abundat tituli premiortufimul fe
ifti no damnare coiugio,Sed quae pot laus efte coiugii fi nulla uirgmi
tatis eft gloriar’Neqj uero nos negamus fandificatu a CHrifto efte co/
mgium:diuina uoce dicente.-erunt am bo in carne una:& in uno fpiritu
Sed prius eft qd nati fumus:q quod effe<fti:multoq? prasftatius diumi
opts miftenu q Humana: fragilitatis remediuuure laudat bona uxor:
fed melius pia uirgo praefert . Dicente Apoftolosqui mngit uirgmem
fua benefacit:& q no mngit melius facit.Haec,n.cogitat quae Dei fut:
ilia quae mudiulla eft cdiugahbus uinculis colligatajhaec eft libera um
culo^ulla fub lege lfta fub gratia:bonum cdiugium per qd eft muenta
poftentas fucceftioms humanae;fed melius uirginitas per quam regni
cceleftis haereditas acquifita:# cceliftm men’toru reperta fuccelTio. Per
muliere cura fucceflinper uirgine falus euemt«Dentq? fpiritale donu
uirgmitatis Chnftus elegit: & mtegri tatis munus exhibuit: atqj ipfe
reprefentauitqd elegit in matre.Quanta dementia funefto^ latratuu:
ut idem diceret CHriftu ex uirgine non potuifle generaniquida fuerut
ex mulierefted & His Humanoru pignoru patribus uirgmes permanere*
Allis ergo praeftat CHnftus quod fibi ut dicunt praeftare no potuitf Ille
uero qui carne fuam fufcepit:& fi Homo fadtus eft ut Hoiem redimeret
ufqj ad morte reuocaretriuitatus tame qfi Deus munere uenit i cernss
ut quemadmodum dixerattecce facio omnia nouaspartu eriam. immacu
hex  uirgims nafceret:& ficut fcriptu eiutcrederet nobifeu Deus.Sed
de uiapuerfitatis pdunt dicere, Virgo cdcepinfed no uirgo generauit*

(c cce AYlCilU

nfJw'  *

0<^wf • & 'f*V/’

coincjnr  ( cimtum " -

Qua; potuit ergo uirgo concipere potuit uirgo generare. Cum Temper
eoncepcus praecedat:p 4 is Tequat ,Sed Ti dodrims no credit Tacerdotu:
credatur oracufts Chriftijcredatur monitis Angelorum dicentiurmquia
non eft impoftibile Deo omne uerbum , Credatur fimbolo Apoftolo^:
qd ecclefia Romana iteratum Temper cuftodit & TeruauAudiuit Maria
uoce Angeh:& ante dixeratiquomodo fiet iftudmo de fide generatiois
interrogansireTponditpoftea.Ecce anaila Dommi;c6angat mihi Tecu
dum uerbu tuu.Haec eft uirgo quae in utero cdtepi t; uirgo quae pepertt
filium Sic emm Tcnptum elREcce uirgo m utero acapiet & panet film*
Non emm concepturam tantumodo uirginem: Ted di  parituramuirgi
nem dixit,Quae autem eft ilia porta Tandoi^: ilia exterior ad onentem
quae manet clauTa & nemo mquit pertranftbit per earn nift Tolus Deus
IfraeLNon ne eft haec porta Mam;per quam in hunc mundu redeptor
intrauit i Hxc  porta iuftmae:ftcut ipTe dixit:Tine nos lmplere omnem
iuftina,Haec porta eft beata Maria de qua Tcriptum efbquta Dornmus
pertranftbit per earn & erit clauTa poft partum :quia uirgo concepit 8d
genuir*Quid autem mcredibile ft cotra uTum ongims naturahs pepit
Mam & uirgo pmanet:quando contra uTu naturae mare uidit & fugit:
atqj in fonte Tuu lordams fluentaremearuntfNon ergo excedit fta'eq
uirgo pepent quando legimus q petra uomuit aquas:& in montis Tpe
ciem mans unda Tolidata eft. Non ergo excedit fidem q homo exiuit
de mygme^quandopetra profluit Tcaturiuit Terrum Tuper aquas:ambu/
lauit homo Tuper aquas , Ergo ft homtnem unda portauit; non potuit
Horn mem uirgo generare:atq? hominem de quolegimus:& mitret illis
Dominus hoiem qui Taluos faciet eos:& notus erit Dominus aegiptiist'
In ueteri itaq? teftamento uirgo ebreorum per mare duxit exercitum:
in nouo teftamento uirgo generis aula coeleftis eleda eft ad falutem ♦
Quid at et uiduitaus atcexamuspraecoma:cu in euageftopoft uirginis
celebemmu partu Anna mduaTubroget : quae uixeratcuuiroTuoanis
Tepte a uirginitate Tua ; & hxc uidua anoru odoagintaquatuonquae no
deTcendebat de teplo leiuniis &  obTecratio'ibus Teruies die ac node: Et
merit© abihs uiduitas, Deniqj ft Adam Tie exegiftet ieiuniu no fuiftet
nudus effeeftus, Niniue amor leiunn liberauit * Et ipfe Dominus ait.
No enciet nift p oranone & ieiuniu: Ted qd plura apud magiftru atqj
dodoreeu la di£,nu praemiu retulerut lift pfidiae Tuaeiq ideo quoq? hue
uenerut ne fupeftet locus i quo no dommarent:quere TeManicheos r p
bauerutmo credences qa ex uirgme utiqj ueniftet: Quae na haec eft Tub
par nouorum mdeorum amentia^Si uenifte non creditur: nec carnem
creditur TuTcepifte , Ergo mfantaTmate uiTus eft: in fantaTmate cruri
ftxus eft i Ted nobis in ueritate cruciftxus eftun uentate redemptor eft

fJz.

nofter, Mam'cheus eft qai abn egat ueritate:qui carne Chrifti negate
ide o  non eft tills remiffio peccato^rfed eft lmpi'etas Mamcheo^ quam.
&clemenuffimus execratus eftImperator:& omnes quiillos uiderunt
qfi quxda contagia refugerut, Sicut teftes funt fratres & copreftbiteri
mei.CrefcensiLeopardus Alexander: fancfto feruentes fpmtu: qui eos
omnium execratione damnatos: Mediolanenfi ex arbe quaft profugos
repulerunt.Ita IouinianuiruAuxentiu, Germmatore. Felicem.Protinu,
Gemalem.Martianum.Ianuarium : & Ingeniofum quos fandhtas tua
damnauit: fcias apuc nos quoqj fedm ludicium cuam efte damnatos,

Incolume te & floretiffimu Deus nofter tueatofpotes:domine diledhffi
me fracer,Ite fubfcriptio.Ego Eaecias Epifcopus faluto fadhtate tua in
domino: & huic epiftolx fubfcripfi.Maxim? epifcopus.Fetix epifcopus.

Baflianus epifcopus.Theodolus epifcopus.ex mffii domini epifeopi Ge
miniam l'pfo prxfentetAper prxfbiter fubfcnpfi.Euftafius epifcopus.

Conftatius epifcopus.Euftafias epifcopusj&oes ordmes fubfcripferut.

Beatiffimo Augufto Gratiano & Chriftianiffimo principi,
Ambrofius Epifcopus.S. Epiftola. Lxxxm ,

On mihi affeclus defuit Chriftianiffime prmcipu.NihiI.n,
n habeo q> hoc uerms & glonofius dicam.Non inq mihi affe
dtus defuir.fed affedtum uerecundia retardaumquominus
clementix tux occurrerem . Reuertenu tame fi no occurri
ueftigio:occarri ammoroccum uoto: in quo maiora funt officia facer
dotisXccurri dico . Quando emm affui que toto fequebar affedurcui
fenfu ac mentibus mhxrebam.Et certe maior animoru prxfentia eft:
tuum quotidianum iter legebam: node ac die in tuts caftris cura &
fenfu locatus orationum excubias prxtendeba:& fi inualidus memo:
fed affedtu fedulus t  Et hxc quidem cum pro tua falute deferebamus
pro nobis faciebamus.Nihil hie adulationis eft quam tu non requms.
ego alienam noftro duco officio fed plurimu granx quam dedlfti.Scit
ipfe noftri arbiter quern fateris 8i  in quern pie credis reficiuifceramea
tua fide: tua falutertua gloria: me qd non folu officio publico debicas
pendere prxees: fed et amore priuato * Reddidifti.n.mihi quiete eede
fix: pfido^ ora atqj qd utina & corda claufifti:& hoc no minore fidei
q poteftatis audontatefecifti.Ni qd delittens recentibus IoquarfScn
pfifti tua tota epiftola manurnt lpfi apices fide tua pietateqj loquerent.
Sic Abraa fua manu quonda uitulu occidmut hofpitibus epulanubus
miniftraret-.nec in minifterio religiofo ahofji adiumenta quxfiuit.Sed
ille priuatus aut Domino 8i  angelisiauc Domino in angehs deferebat.

^ yfl-


Tu Imperator dignatione regali honoras infimum facerdotem, Sed
Domino defertuncu feruulus honorat, Ipfe emm dixit quod umho^
tnmimo^ fecilhs mihi fecilhs, Ac ego humilitate tantumodo praedico
in Imperatore fublimetmac non amplius fide:qua uere confcia menu
cui mente dixilhiqua docec te ille que non negasf Quis,n,alms docere
te potuit ut ei no obicias qua in teuides creaturam r’Nihil moralius:
nihil expre&ius diet potuit, Creatura.n,Chnllu dicere q> obiedlu corn/
meliae efbnon pro confeiTione reuerentiae.Demde quid tarn mfolens q
id eum exilhmare quod nos fumus Docuilh igit me a quo te difcere
uelle profiteris:& nihil tale adhuc legi nihil tale audiui +  Qua pium at
illud q admirabile : quod m Deo non uereris muidia de patre remune
rationem pro filn amorepraefumts: & laudando filium non ei te pofTe

des,Quod utiqj folus ce docuit ille quidixit, Qui me diligit; diligetur
a patre meo, Addidilh ad haec quia tu infirmus & fragilismo te talem
laudatorem putabis ut diuimtatem uerbis augeasded quantum polTis
praedicesmon quantu ell: ipfa diuimtas,Haec mfirmitas in Chrillo for/
tier elhficut & Apollo!us dixincu infirmor tuc potens furmhaechumi
litas exdudit fragilitatem, Vemam plane & fellinabo ut iubes:ut hxc
praefensaudiatruuthaec prsefens legarmcum ex tuo ore,pcedunt. Mifi
aut duos libellos quo^ lam quia tuae clemetise funt q>bati periculu no
uerebor.De fpiritu uero interim uemam fcriptioni peto: quonia quem
iudieem met fim fermonishabiturus agnouiuntenm tamen fententia
& fides tua de Domino & faluatore deprompta de Dei filio redundat
ad aHemone uberrima p qua fandi quoqj fpmtus diuinitas fepnerna
credat :ut non ei obncias quam in te uides creaturammec Deum patre
Domini noftri Iefu Chrifti fpintui fuo extlhmes inuidere,Quod emm
creaturse caret comumone diuinum ell:. Si Dominus fauerit huic etia
dementias tux  fatiffaaam uoluntati^ut cuius accepiUi gratia:cu plane
in Dei gloria praemmentem fuo nomine exilhmes honoradu , BeatnTi
mum & florentiflimu deus oipotens pater Domini nollri Ielu Chrifli
tueri aetate prolixa: & regnum tuum in fumma gloria & pace perpetua
eonfirmare dignetur domine Imperator Augulle Diuinoeledte mdicio
prmcipum glonofilTime,

ahquid addere cofiterisifed uelle utetia patri te filn praedicatioe come

Incipit ad facram Virgine Demetriaae, HpiUola, Lxxxiiii,

C fuper humilitatis fundameta cofillere pie & fapienter inrel
ligis in hoc ufqj o facra uirgo Demetnas dignationem tux

Vm fplendidiflimae fandtimoniae tuae fublime propofitum

dignitatis inclinas:ut prouecftiones tuas eeiameo ftilo exigas adiuuatii
quod ego ad tenuitate facultatis mex refpiciens omnimode recufare i
neq; tam maturo & eruditoaioicohortatmnculas measadhiberepraefu
merem : nifi fiducia efficiendi id quod mbetur a mbente cociperem:&
tuts mentis atqj oratiombus cofidereeftepraeftandumt oriat in defer/
to aqua & fiant m ficca terra flurmna,Vndeconlaborandu tibi mecum
eft: ut qui fapientia prseftat paruulisj & Iinguas muto^ facit difertas
mbeat de cordis mei artditate profluere quod fitis tua digne poflit hau
nrerquae ergo materia ftilo dabit *& unde loquedi tecum cauia fumet:
fi laudestuas fcribereaggrediar:& maio^ feriem quae per temultu lllu
ftratur euolua onerofum me forte & fpudentem uideri poffe arbitror:
quin uel humanse tibi gloriae tentatione adulandu mgerant uel tuis ac
tuorum praedicationibus lngemum meu par efte praefuma * Si uero de
comedadouirginitatis bono diferam: fuperflua erit eiustiuc propofiti
lnfinuatioiqd tua primo aetatis tuae flore finehuanis cohortatiombus
elegifti:& de quo inter ipfa principiaimuki qui nunc in ecclefia praemi
nebant memo no filuerut*Valde enim mirabile erat di  inter praecipua
diuinae gratiae exempla numerandu q> uirgo Anicia fuper omnes fafti
gium trahens beatae nobilitatis euedta: de cuius foecuditate Auisatqj
Attauis refponfura pofteritas & famihas uotis expedfabatur & patriae:
conuerfo repente ammo defideno coeleftiu nuptia^: declinafti mortale
cornu giu:& ut omne profapiam tuam etiam hums uirtutis titulo con/
fecrares:pnmam fttrpis tuae perpetua & uirginem filio uirgims fpopo
diftiJllam ergo aetate tam & ilia principia rationabiliter dodiiftimi uiri
fuis adhortauombus lncitaruti&hcet plantationi fuae fumus agricola
ualida ad profedtu tuum mcrementa praeberet + Coopatore tame gratiae
del opportune piam adhibuerecultura : ut germen tene^: fortitudinis
robur acciperet: & dignos generofitate fua frudlus propofiti tut arbor
afFerret.Noftris aut paginis qd erit loci & poft ornatiftima fcripta excel
ientium magiftro^ quid utilitatis meo que lndicere dignata es fermo
ne reperiresmifi force quia &illorum dodlrinis & tuis ftudiis ad fubli
mlores gradus uirtutum confuetudo proficic ♦ Cauendam te elationis
admoneam 8i  humilitatis tibi fincentate fida fuggeftione cdmendem:
ut in omnibus adhombus in quibus tibi es beneconfciamunq audeas
efte fecura, De hoc igitur cogruentiftimo tibi & faluberrimo bono qd
Dominus donauent diferamus: ut infpedlioni noftrae no tantu uifibi
lia eius; fed etiam occul ta referentur*Eft enim multiplex uirtutis lfhus
qualitas & licet in exterionbus quoqj pulcra fitiin intimis tamen fuis
multo e fpeciofionmultoq,’ luculentiormbinihil obfcu^mihil turbidu
nihil eft inquietu, Quia pax multa diligentibus lege del & non eft illis

fcandalum.AccefTun autead beate humilitatis utrtute: omnem illam
abiedfrone quae ignauos di  mconftantes aminos deprimit repellamus*
Nec generale nomen sta nos a mdicio difcretioms excludat: uc omnes
quoquomoda hum lies putemus efle laudabiles, Imitamur quide pise
ruqj necellicas uoluntatem & ab imagine modeftia paru differt forma
fegmtie:fed ahud eft quod grauat aliud quod exercetmec in'eunde fine
uemt labor indeclmabilis miferiae di  expetftae forutudo patietiaeiunu e
paupertatis uocabulum ; fed non una mens pauperu.Quta non idem eft
gaudere bene expenfis diuiuisiquod aut gemere de non acquifitisiauc
dolere de perdmsitimoris etiam quo Deus metuitur nulla eft in appel
latione diftmcftio* Sed aliud eft cimere quia peccauerisiatiud tirnere ne
pecces , Et ibi eft formido de fupplicio: hie foliicicado de praerruo* Ob
enim deillo feruili metu diat :quia pfeefta caritas foras mime timore,
Dehocueroltberaliitimordommi fandlusmanens in faeculum faeculi*
Remota itaqj ilia fpecie humilitatis quae tota fine frueftu eftsuolucanos
tanpi pendamus affecftus:qut etiam fi in gradibus merito^ inueniunt
imparesmon funt tamen ab lpfa uirtute difcordes*Prima ergo humili
catis ratio in comunis uitae uerfat ofticiis:quibus & in diuina clemecia
cociliatur & focietas Humana cdnefhtur.Multum enim ad roborandu
diledhonem ualef +  Cum fecundum doeftrmam apoftolicam inuicem fe
homines honore praeueruunt; & alter alteram fupenores exiftimantes
amant feruire fubiecfti: di  nefciut tumere praelatncum & pauper diuite
no fibi dubitatanceferrej&diues pauperem fibi gaudeat aequare* Cum
di  fublimes no fuperbiunt de claritate profapiae:& pauperes non extol
luntur de comumone nature. Cum deniqj non plus tribuitur magnis
opibus q bonis monbusmec maior dicitur falerata lmquo^ potecia;q
redorum mhonora iuftitia*Ab hoc aequo di  modefto mreconcordiae in
quo nullu eft de gradu fuperiore certamenmec fcehcitas aut inflat pro
pria aut uric aliena, Pulcre & mirabilitera plazrifq? proficitur ad illam
humilitatis fortitudmem quae & fe extra omnem conftituit dignitate:
6i  mauult apta efle iniuriis accipiedis q idonea repellendis ut impleat
quod ait dominus.Qui uult tecum mdicio contendere di  tunica tuam
tollere: dimitte ei di  palium.Et quicunqj te anganauentmille paftus:
uade cum illo di  aha duo.Illudqj quod apoftolus docec dices.Quare no
magis inmriam accipitis.quarenonmagisfraudem patimimf J ales.n*
multum ad imitationem lpfius domini noftn & faluatons accedunt:
quicum dmeseftet pauperfaeftus eft* Et cum malediceretur nonmaie
dicebat.Et percutienti fe non cominabatur:& quonia dixerat. Diligite
inimicos ueftros:benefacite his q uos oderunt, Vt huiusbeniuoientia
confirmaret exernplo ipfe pro his a quibus crucihgebat orabat,Quod

ergo (Miter  & fcienter mtelligam quo opere faluati & quo precio fine
redemptimoluntde mundi huius fapientibus nolunt efle de fortibus
quoniam ficut ait apoftolus*Quae ftuica funt mundi elegit Deus ut co/
fundat fapientes:& infirma mundi elegit Deus utconfundatfortia.EE'
ignobilia mundn&cotemptibilia elegit Deus;& quae no futmt ea quae
func deftrueretjut non glorietur omnis caro m confpecftu eiusudeft uE
nemo fe placere deo per mundi fapientiam putet quae tota carnalis eft:
Qi  a uera fapientia cum omni fua uamtate deftruitur, Dommus enirn
nouit cogitationes fapientituquoma uanefunt, Cu uaqj difcipuli uert
tatis human! gloriam fugiunt: &a temporalium amoredefcifcuntjud
quae del funt fapiant non quae hominu:,pfiaunt fenfibus no deficiunt.
Neq; uigore cordis amittut:fed excellentiftimae mtelligetiae lume acci
piut, Viueces quide in hoc mundo;fed oes mudi ftrepitus relinquetes
ut redimat tempus:quia dies mail funt.  Quo at precio quies hius tent
pons aptius comparat : q utipfi mundo oes diuitiae oes dignitates 81
untuerfa^ cupiditatu matene refudan t: fadlo beatoqj comertio emad
Chriftiana hbertas,Fiatq; filn dei de pauptate dmites:de patietia fortes
dehuilitate’fubhmes.No.n.ut diledtores hui/faecuhputatparuicordts
aut fegnis e ai terrenasopes fpnere honoresocciduos faftidire.Nec ibi
gloria qrereubflaudatpeccator in defiderus afae fuae Si  q miqua gend
benedicit: unde ft uere iteiiigat cotemptus lftere^praftermuadquae
tendat & qlia cocupifcat nihil huiufmodi metibus redius: nihil iue
met eleftiusiquae facratiftimis deCiderus uniuerfa trafcendnt;neqj ad
ulla creatura quis pocente atqjmirabile: fed ad ipfu oium uifibiliu 6t
iuifibilui ambiut creatore ♦ Cui appropinquareclaiefcere e;que timers
gaudere e;cui feruire regnare e, Sed haec uirtus quae teporalis copiae 81
potetiae negliges ad uita eterna angufta & ardua mat uolutanos pau
peres i cofortiu Chnftianae huilitatis admittere:eos at a focietate bonf
huif excludere:q ampla praedia magmfica patrimonia; & multas i hod
faeculo poftidet facultates:cu in populo del multi feper q diuitiis bene
uterent extitermt:nec ullo mo uel diet uel excogltan liceat q> Abraa;&
Ifaach & lacobjquo^ fe efle Deu Dominus ,pteftatus e ideo uera huili
tate caruermuqa paupes no fuerut.Autqd uir facratiftimus Melchtfe
dech domini 8i  faluatoris noftri praeferes formimo fuerit pfecfte huilis
qa 8i  facerdotio eminebat & regnouel qd Beato lob de quo Deus prse
nunciatdices.Nunqdcofiderafti feruumeu lob q> no fiteifimtlis in
terra ho fimplex 8i  redlus 8i  timens Deu di  recedes a malo. Ideo uirtus
ifta defuent.Quia erant ficut fcriptu eft in pofleflione eius fepte milia
ouiu &  tna milia camelo^:quingeta quoqj mga bouu di  qngetae afinae
ac famiiia multa mmis:Eratqj uir ilie magnus inter omneshorietales,

f u

Qui ft tunc iflitis gratis: pticeps faftfe |do oibus facultatibus pditis
unmerfa qiioq? familia filufqj pnuatus:& percuflus uulnere peximo a
planca pedis ufq? ad ueruce capitis tefta fame radebar : fedes i ftercore
ad imagine elationis teptatioms poftmodd reuocacus e qdo corporis
tncolumitate renouata fepterurfus filio^ triumqj fifia^fadus e pater:
& duple in umuerfam fubftantia eft ditatus augumeto. Abfit aute ab
animis fidelid tam irrehgiofapfuafio; ut cuiqua fanfto^ qbusDeus
6c  diustias eft largitus 6i  honores ad capiendu uerae humilitatis meriV
tu credat: uel opulentia obfuifTe uel dignitas cu eis ad hums uirtutis
preuecSd utraq; profumnt.Quauis.n.tota uita hois temptatio fit fup
£erram$& tam abundantia q mopia materia foleant efte peccati: cu uel
dmes extollit ad fuperbiamel paup profilitad querela. Extiterunt tame
m oi tepore Si  in noftra quoqj aetate no defunt ficut bom paupes ita Si
boni dmites: nec fruftra beams apoftolus Paulus Thimoted admonet
dicens.Diumbus hums faeculi praecipe no fuperbe fapere neq? fperare
in mcerto dmitia^tfed in deo qui praeftat nobis oia abude ad fruendu
beneagemdmites fieri in opibus bonisifacile tribiiere comunicare the
faurizare fibi fundamentu bond in futu^ utappraehendantuera uitam
quod utiqj fieri in uniuerfa ecclefia quae per totu mundu eft diffufa no
dubid eft & paupes Chnftind eo^> tantd facultatibusfuftineri: qui ut
expeditiores Dominu fequerent fimul fe oibus fuis opibus exuerunt:
fed eidem open etiam illoru fubftantias deferuire: qui poftefficntbus
fuis non ahtet q rebus paupeip praefint ut ecclefiafticae utilitati fub qua
dam ^pcuratione famulant elaborantes finguli $  fua^ uiriu portione:
ut ad uidd atqj ueftitd familiae dei neceffana conferant: Si  fimul. pro/
fpicientes ut m domibus ipfo^ fub iufto fanftoqj moderammeomnes
Si  benignitas foueat:& difciplma c6tineat:dicenre Apoftolo. Si quis at
faoy. Si  maximedomeftico^ cura non habetifide negauit Si  eft infideli
deterior.Cd itaq? ecclefia Dei quae eft corpus Chrifti ita fit multimoda
uanetate cotexta: ut in unu decorem etia quae non funt  paria cocurrat
& de omm genere hominu: de omni gradu officio^: de omni menfura
operum: deomm qualitate uirtutd fiattotiussedificatioismfepabilis
conexio Si  mdifsrens pulchntudo.Nec defit fohditati quod no defuerit
portiom.Tantaqj ibi fit pax tantaqj cocordia ut no poftitefte mfi oium
quod eft etia fingulo^i mdubitanter apparet copulatrice quandam efte
uirtutemqua fibi confederat Si  concinit multiplex fandom umtas Si
fpeciofa diuerfitas.Haecadtuirtus uerahumtlitas efbquae inter quolli
bet meritord gradusnunq fui pot efte diftirmlis.Nam Si  in officiorum
uiaftitudine:& in mafuetudinis ienitate:& in uoiutariae pauptatis ele
dtione muemt multa diftantia;& alter altero in f ppofiti fui deuotione

? Gr¬
ille maior aut minor eftjin una aute humilitatemihil dmiTum: nihilqj
nonfolidu eft:& ideo oesparticipes fuos unum facit quia maequalitate
ipfa non recipit.Himis igltur bom proprietas in confeftione eft gratiae
Dei qua: tota repellit mfi totafufcipitunSicut.malienus eftanumero
fidehum Si  a forte fandom qui in ahquo a catholica ueritate diftentit:
ita extra gratiam efficit qui aliquid de eius plenitudine difHdet* Qua
ft homo auxilio Dei in quada adionu fuaru parte egeat in quada auc
parte no egear.fitq; ullum tempus ullu ue momentuquo permciofum
illi efte non poftit fi ab eo fpiritus fandus defuerit*Qui utiqj fecundu
uerse deitatis eflentia ubiq? totus eft etia omnia compraehendit:fed ab
tilts modo quoda inteliigit recederequosdeftiterit gubernare,Ce{Tatio
quippeauxilu eius pro abfentia accipitur quam fibi infaniftime utile
putatqui in his quae rede geffent fe magis q Deum gaudetoperatum*

Plene ergo Si ueraciter cofitenda eft gratia Dei de cuius hoc primu mu
nere eft utauxihu lpfius fentiat,Propter quod dicit Apoftolus.Nos at
non fpiritu mundi accepimustfed fpiritu q ex Deo eft-.ut fciamus quae
a Deo donata funt nobis. Vnde fi quis eft qui aliqua fe habere extimac
bona quo^e non Deus largitor fit:fed lpfe fibi autor exiftat: manifeftu
eft hue non Dei fpiritu habere:fed mundi: 8i  de ilia faeculans fapientiae
tumere dodrma:de qua dicit Dominus.Perdam fapientia fapientium:

&prudentiam prudentiu reprobabo.Vbi fapiens ubi fcriba ubi coqui/
fitor huius faeculnnoneftulta fecit Deus fapientiahuiusmundi /edm
quam ficut ait Apoftolus*Quidam cum cognouiflent Deum non ficut
Deum glorificauerucaut gratiasegeruttfed euanuerut i cogitatioibus
fuis:& obfeuratu e cor mfipiens eo^:dicentes*n.fe efte fapientesftultt
fadi funt.Vides nequalis fuperbis retnbutio debeat :&quali mercede
repleantur:qui fi qdo ad cagnitione ueritatis accefterint fuae hoc fapie/
tiae tnbuut:& de naturali ingenio glonant: tanq Deu no Dei munere
fed proprii intelledus facultate cognouerint.Oia quide elementa mudi
& uniuerfaru creatura^ naturae hoc ipfa fui exigut fpeciemt inuifibilia
Dei per ea quae fada funt intelleda confpiciahtur: 8i  in pulchntudine
coeli Si  terrae quaedam funt paginae ad oium oculos femper patentes i
&audorem fuum nuq tacentesrquarum proteftatio dodrina imitatur
magiftroru 6i  eloquia fcripturaru:fed quid lllud eft quo corporeoru fen
fuum exteriora pulfantur in agro cordis cui impendit ifta cultura: nec
radicem poteft figere nec germen emittere. Nifiille fummus 6i  uerus
agricola potentia fui opens adhibuerit:& ad uitale profedu ea quae fut
plantata perduxent Siue.n,coteplatiocreaturaru:fiue facro^ feries uo/
lummum fiue fcientia diferetiu fincero 8i  aftiduo teftimomo praedicet
ueritatemjneqi qui plantar eft aliquid neqj quirigatifed q incrementu

f in

dat Dens: inter omnes igimr lapfus hoium inter omnia Camilla pecca
tium nulla eft grauior q luperbo^ruma: maxime cu ipfa elatio in Dei
tendit tnmria.Nam ahter inflant qui cuptditate extolletise fingulans
cibus appetut antefemiAliter uero mtumefcut qui Dei auxiliu refuta
tesrquae fieri fiue ipfius opere no poftiint ex fua perfici uircute conten
dunt:& fpem fua a Domino auferut:atqi ad fe tranfferut ut adipleat m
eis q<3 fcriptu eft ♦ Maledidhis homo qui fpem habet in hoie:& firmat
carne brachii fui Si  a Domino difcedit cor ems * Haec fupbia a diabolo
fumpfit exordia: qui quonia a fua qua a creatore acceperatpotentia 81
dignitate fibi placuit feq; audoris fui gloriae coparauit: cu his angelis
quos in cofefu impietatis fuss traxerac a coelefti fublimirate fubieftus
eft,Et ideo prim is hoibus nocere potuinquia ill is malecredulis per me
dacia uenenata perfuafitiutmeliores fe futurosputarentfi in libertate
fui arbitrii profilirentjqua ft in legis dataz cuftodia permanerent. Siue
itaq? in lapfu diaboli fiue in praeuaricatioe hois iniciu peccati fupbia
eft quaecongruenter & auaricia normnat: quia utraqjappellatio eu fi/
gmficat appetitu qui Si  fua mefura concupifcat excedere: & no dignet
diiues efte mfi propnisjtanq habeathoc fimileDeoutbono^fuo^ipfe
fibi fons ipfe fibi fitcopiajrfasc aute elatio deperuerfo ufu don o$t  Dei
nafcit* Nam fi conditornatura^ nullapulchra nulla fubiimia naturis
rationaiibus cotuliftet: unde fe extolleret non haberet*Nemo,n.de his
quae non accepit fupbit: nec mflari quifq de eo pot quod a pticipatioe
eiusalienu eft.Nunq gloriat defobnetate temuletiatneq? debeniuole
tia inuidusiaut de lenitate faeuus * uel de caftitate extolht impudicus,
Ipfa fe a uirtutibus uicia fecernut:& cu in peccatis agit non mfita per
naturamifed ex mala uoluntate concepta Si  propria diligunt quia ficut
fcriptu eft*Mendax de proprio loquit. Cu at in bonis 8i  redfts aftibus
laudabihs uita ducitur dei eft quod geritur dei eft qd amatur*Omne,n*
dam optimu 8i  omne donu perfecftu defurfum eft defcendes apatrelu/
minum.Vnde quia inter uicia aut nulla eft aut rara iadhntia: 8i  facile
fpernitur qui de obprobrio gloriatur:malum fuperbiae maxime uirtutt
bus eft cauendmquia nullis opportunius infidiatur q quibus laus lufta
debetur,Cu ergo per ineffabile mifericordia dei captiuis hbertas perdi
tis falusimortuts uitareparat, Cu in facrameto crucis Si  refurredhois
Chrifti ad nouitate redit uetuftas : &ad inocentia regeneratur lmpietas:
antiquus hoftis malignius /remit Si  acrius inardefcit: Si  cu inumeris
nocendi ambus humanu genus nitatur euertere:ferens difcordiasunci
tans iras:acuens cupiditatesjfuadens turpiaifalfa cometans: Si  erroru
laqueos per opimonu com eta multipliers: plus urit de uirtute ftantm
q Igetetur de fragilitate labentium ♦ Multi emm feruientes deo: Si  in

lege eius die ac node medieantes crucifixerut earn6 fua cu defideriis Si
eoncupifcentus ommumqj illecebrarum mcentiua domuerut:no dam
ms uidimon perfecutioibus fradimoprofperitatibus deprauatnmun/
dum iftu needirexere obfequente nec timuere terrente. Tantam itaqj
firmitate: St  tarn fublime,ppoficum qua impugnatio'e dtabolus poflec
adorirnnifi utquibus no potuerat perfuadere uiciof^ amorem imiterec
laudis cuiptditatei&inde nouiiuma mftrueretur tentatio unde nocuit
prima deceptio, No itaqj defidiofus Qt  teptdis neqj mertibus St inculu
bus:fed magis quibufda ais & bonoi^aduum probitate iuculentis per
gloria irreplic humana Qt  quos ipulhone no momc elatione deiecit:qto
emm clariores erant meritis:tanto eos aptiores fuis muenit inftdiis.In
paradifo naqj ecclefiae coftitucos St  uirtutu deliciis abundances ad con
fidentia liberi mcitauit arbitrii ut prouedus fuos in fe coftituerent:&
adarborem propriae uoluntacis manu praefumptioisextenderent.Refti
terutquide huic impietati reda fnumerabilia corda fando^: Qt  no folui
dodi quiqj pontifices ue^ etiam umuerfales ecclefiae plebes apoftolicae
fedis exeplo mfania noui dogmatis horruerut : fed muenerutquofdam
uiperina cofilia quibus dodrinae i  uae uirus infunderec Si  quoi^ lingua
per dolos  faliaerarionisarmaret: hincilla erat naturae humanae fraudu
lenta laudatio:& ilia per oes hoies onginalis defenfio dignitatis. Hmc
Adx  peccatum exemplo pofteris e a(lerebatur nocuifte no tranfitu: Si  q
till pofTibile fuerat no uiolare mandatu.ta libe^ efTe unicuiq? dechnare
delidu. Hmc euacuatio bapufmatis paruulo^ q fola adoptioe donari:
nullo aute reatu dicerent abfolui.Hmcpoftremo diumae gratiae fimu/
lata 8t  mfincera ccfeflioiquae fecundu merita daretur no ex qua merita
nafeerent qua parte fupbae praedicatiois qde fibi cu cetera abnueret fer
uaruufed boc eos aut nimis iperite aut ualde nequiter fecifte no dubm
eft ut oium hoium generalem rumam merito^ priutlegio fubleuaret:
St  cu inter noftros onginalis peccati uulnerafaterent inter fuos tame
hoc tenere oftenderentquod primo^ hoium praeuaricatio foils imitaro
nbus obfuifTet. Naturalem aute facultate nihil fui in alieno amiftfie
peccato cui pollibile eflet St  hberam per uoluntana deuotionem prome
reri gratiae largitate.Vefji lftam danati dogmatis portionem catholicae
mentes facile intelligunt:&merito detcftantur.Dicenteemm Domino
Iefu Non eft opus fams medicus:fedmalehabentibus.Non emm ueni
uocareiuftos:fed peccatoreres,Conumcuntur iftiin fuperbia etiam fine
uoce clamare:fam fumus opus medico non habemus.Quas nobis expe
danda funt praefidia de opere gratiae:quibus fuppetut aures de incolu/
mitate naturae. Non autem fruftra Iohannes proteftatur Si  dicit. Ecce
agnus Dei eccequi tollit peccatum mudi,Nec fruftra fertptu eft, Nemo

i  iiit

inundus a fordemec infans cuius unius diei uita eft fuper terra * Et qs
potent facere mundu de imundo conceptu feie;no ne tu qui folus es *
Propter qd ficutnuc i ecciefia manet coftitutio faluatoris dicetis* Nifi
qs renatus fuerit ex aqua Si  fpiritu fando no intrabit in regnu coelo^
Ita facratiftime erat f lege praecantu ut natus puer nifi die circucideret
odauo: exterm ir»aret aia eius de populo fuo nullu in haereditate Ifrael
habitura cofortiu:quae aia 8i  multo plura documeta no tata cura facris
paginis fpiritus fandus inferuiftet: fi tails effet natura in filiis Adam
quails i tpfo e principaliter inftituta: fed qa films Deiuemt ut folueret
opera diaboli ; &ut quaereretac faluaret quod perierat.Manifeftu eft oes
in Ada damnationi obnoxios efte nafcendo nifi in Chrifto liberati fue/
nnt renafcendo. Vnde uigilanter nobis confiderandu eft in lpfo rege/
nerationis munerequid gerat.Quauis.n.ad unu cocurrant oes eiufde
mifterii portiones aliud tame e quod uifibiliter agit: aliud quod inui
fibiliter celebrat ,Nec ide e m facrameto forma qd uirtus cu forma cu
humaniminifteriiadhibeat obfequio.Virtusat p diuiniopispraeftet
effedu, Ad cuius utiqj potentia referenda eft:qd du homo exterior ab/
hiit:mutat interior:# fit noua creatura de ueteri.-uafa irae inuafa mi/
fencordiae tranfferutur:# in corpus Chnfti conuertit caropeccati, De
impiis iuftnde captiuis Iiberi:de filiis hoium fiunt filn Dei. Qui no ex
fanguinibf neqj ex uoluntate uin neq,’ ex uoluntate carnis: fed ex Deo
nau funt.Quod qa indubitater accipimus uenftimu efte qd Apoftolus
docet dicens-.qmcuqj.n.fpiritu Dei agunt hi filu funt Dei. Vnde : ui/
deat cuius fe haberi filios uelint qui definierint omnes holes uolutate
propria rei.Cum ide Apoftolus proteftet #dicat.Qui fpiritu Chnfti no
habet hie non eft eius.Refutata igit fuperbo^ impia uanitate quibus
in peccatu etia ilia quae in eis uident laudanda uertunt ;nos lllam humi
litatem cut uirtus Si  gloria Dei eft eligamus fcientes propheta Dauid
cecmefte de fandis.Domine i lumine uultus tui ambulabut Si  in noie
tuo exultabunt tota die Si  in tua iuftitia exaltabuntur quomam gloria
uirtutiseo^ tues.Qui Si  alibi piiftimeconfitetDommu in fandis fuis
efte laudandu dicens. Mirabilis Deus in fandis fuis . Deus Ifrael lpfe
dabit uirtute Si  fomtudine plaebi fuae.Huic eua Hieremias concordat
& dicit.Haec dicitDommus, No gloriet fapiens in fapientia fua Si  no
gloriecur foms m fortitudine fua: & non gloriet diues in diuitiis fuis;
fed i hoc glonetur qui gloria t intelligere Si  fcire qa ego fu Dominus •
lpfe uero itelledus Si  fcia unde habeant pandit ^uerbia falomonis Si
dicut Quonia Dominfdat fapietia:#a facie eif  fcia Si  itelledus.Vnde
Si  i eclefiafte Ubro lpfius legimf.Qd Si  corda Si  opa lufto^ in manu dei
fint Si  tancu i  ftodiisfuisproficiant; qtu eosille prouexerit.Quatacuqj

mquit Iaborauerit homo ut quaerat no inuem'et: & quodcuqj dilexerit
fapiens; ut fciat no poteft inuenire quia uniuerfum hoc mdic cor met!
quia iufh Si  fapientes Si  opationes eoru in manu deutale eft qd apoftol?
prseaicac dicens * Omne uerbum bonum & omne opus fadu donu efle
fpimus fandi fine quo nihil rede agatur ,Ideo mquit norum uobis
facio q nemo in fpiritu del Ioquens dicit anathema Iefu.Et nemo pot
dicere Dominuslefus nifi in fpiritu fado.Diuifionesuerofutgratia^
idem at fpiritus:& diuifiones miniftrationu funt idem auteDormnus
8i  diuifiones opacionum funt ide uevo Deus quioperat oia in oi'bus,
Vnicuiqj aurem datur* maifeftatio fpimus ad utilicatem Alii quidem
per fpiritu datur fermo fapientiae alu aute datur fermo faentiae fcdm
eunde fpiritu* Alten fides in eodem fpiritu alii operatic uirtutum:a!ii
ophetiaiAlii difcretiofpintuualiigeneralingua^aliiiterpretatio fed
monmhaecaute oia opatur unusatqj idem fpintus diuidens finguiis
^put uult*Sunt 8i  alia inumerabiha teftimoma quae ex paginis Si  noui
Si  ueteris teftamenti quada coclamatione cofirmet hac ee uerae humili
tatis excelletiftima dignitatem ut oia quae hoiem faciuntChriftianum
ad diumae gratiae donu referantur:fed tanta multitudinem fententia^i
in unum congerere modicum fuit,Praefertim cum mihi fermo eftet ad
fandimomam tuam cut ex formula eorum quae commemorauimus
omnia feaut recordanti offerent aut legend: licet quaedam etiam bre
uiflima tantae fmt plenitudmis tantaeqj uirtutis ut nullo aduerfantis
ingenio pofhnt m fenfu aliu detorqueri.Na q cotradidio admitti pot
in eo quod ipfa ueritas difcipulis fuis per euageliu Iohanis dixifte nar
rat, Sicut palmes iquit no pot facere frudu nifi maferit in uicejfic nec
uos nifi i me manfentis.Ego fu uitis uos palmites.Qui manet in me Si
ego i eo hie fert frudu qa fine me nihil poteftis facere. No ne couincit
palmes elatf quod of fertilitateuacuat fi uitis ubertate no alit.Quis*n*
fine auxilio gratiae frudu pot afterre iufticiae* Aut qs audet dicere fe a
Chrifto no diuidi q Chriftu in fe diftitet operari*An forte uerendu eft
ne hbe^ tollere uideamur arbitritucu oia per quae propiciatur Deus ad
ipfu dicimus ee refereda quod nequaqua ee cofeques ueritads oftedit:
operate.n.fpirituDeimuatur arbimu no aufertur:& hocagit gratia uc
uoluptas peccatocorruptaiuamtatibus ebna fedttioibuscircufepta di
ficultatibus ipeditamo remaneat i iangonbf fuis fed per ope miferatis
medici curata reualefcat:& gaudeat fe no iterrogante edoda Si  no quae/ 1
rente ee quaefitaiqa iplet quotidie quod Ifaias .ppheta praedixit: qbus
no eft anunaatum de eo uidebunt: Si  qui non audierunt intelligent *
Quo at hoc fiat Iohanes apoftolus docec dices.Scimus qa ex Deo fum?
Si  mundus totus in maligno poficus eft,Ec fcimus quoniam films Dei

uenit 81  dedit nobis fenfum ut cognofcamus ueru Deam & fimus in
uero filio ems ♦ Quod uciqj nunc eade potentia dominus indeftnenter
operatur qui ait.Ecce egouobifcu fum oibusdiebus ufqj adcofumatio
nem faeculi, Vt ergo mifericordia Dei quaeramus de mifertcordia e q
ait.Miferebor cui mifertus ero: & mifericordiapraeftabo cui mifericor
dia praeftitero t Vnde mire per Ieremiam idem dominus manifeftat qd
del gratiam nemo praeuemat merito fuo:fed pp ddedionem qua deus
dihgit et auerfos ad mifericordia trahnddedione inquit aeterna ddexi
te propterea traxi teadmiferationem quia aedificabo t e:& aedificabens
uirgo IfraeLCui fententiae Iohanes quoqj apoftolus congruit dicens ♦
Non quafi nos ddexerimus deurn: fed quonia ipfe dilexit nos:& infra
nos ergo diligamus quonia deus prior dilexit nos,Paulus quoqj apofto
ius in eadem eft fententia dicens m epiftolaad Timoteu fecunda.Con
labora euagelio fecudu uirtutedei q nos liberauit 8i  uocauit uocatioe
iandano fecundu opera noftrajfed fecundu ^poficum fuum & gratia
quae data eft nobis ante tepora aeterna.Ad Titu etiam fcnbens docet:
nullo bono hois merito Dei gratiam praeuenin. Eramus mquit & no
mfipientes ahquando increduli errantesferuientes defideriis & uolu/
ptaubus uarus in maiicia & inuidia agetes odibilesodientes inuicem.
Cum benignitas 8t  humamtas appuit faluatons noftn • no exopibus
luftitiae quae fecimus nos:fed fcdm fua mifericordia faluos nos fecit ♦
Per lauaq^ regeneration fpiritus fandi ; que effudit abude i nos p Iefu
Chriftu faluatore noft^ ut mftificati gratia lpfius haeredes fimf fcdm
fpe uitae aeternae + Ois igitiliuiata^ mentiu pius motus alienari quide
no pot a ppna hois uoluntate«Siquide mhii rede faciec ntfi qd uolens
egent; fed ut ad id qd aequu & utile e aitedat intetio de dims aeternae
& mcomutabdisuolutatis ifpiratice cocipit :& ficuc arte medici fit in
oculis caiigantibus ut pofiint uidere quod non uidentnec tamen non
ipfo^ eft uifio qua medicina contuleritata in cordibftardis & ebetibus
per fpiritu fandu acies obduda tergetm\Et de uero Iumine tenebrofae
lam & deficientes lucernae lumeaccipiunt: nec tame nifi ipfarum ent
quicqd fuigoris accepermt* Vndedicit Dommus.Ignem uem mittere
in ter ram quid uoio nifi ut ardeatt'Etidem iubet ut lucernae rioftrae
fint feper ardentesmt fihcet fupno igneaccenfus aius no tepefcat: fed
ftudeat femp ardere:ac ft uigore eifaiiqua turbauent aduerfitas unde
ccepit in flam an mde pofcat igmruProinde qamaifeftiflime &,pphetica
& euangelica & apoftohca dodnna nec fupbos nosuult ee nec defides
coopatores nos eftie opportetgratiaeDeimtdia excitanteiuuantedocu
pletate:& quotidieprouehente uigilanter & fobne fubfequamur; nuq
ceftantes ab adide gratiam qa inter fecuda uitae lftius & aduerfa qbus

gemina Temper tentative pulfamtirifi profieimus lndeah'munfifhmf
mde fubfifhmus fi recedimus mde reparamur.Dicitemm fpiritus per
propheta Dauid.At no greflus hominis dimgentur 6i  uia eius uolst *
Cum cecidemnon colhdetquia Dominusfuppomtmanumfuam 4 N6
itaqj fruftra praecipit :uc bom fimus cum dicitur.DecIina a malo & fac
bonutruSed nec fruftra per Ieremiam dicic Dommus * Timorem dab©
in cor eorum:& uifitabo eos ut bonos eos faciam «, Nec fuperflua erat
praecepno Pauli apoftoli ad Romanos dicenus. Noli uinci a malo: fed
uince in bond malum.Cum cormchiis dicat,Oramus aut ad Deum uc
nihil mall faciatis an omnibus emm monins Dei atqj mandaus una
eademqj ratione & diuinae granae:& humanaeobediennae^Nec ob aliud
unq datur praeceptum mfi ut quaeratur praecipientis auxilium * Voces
emm docenuum; & litterae pagmaru quae ad erudinone audiennd uel
Iegentiu Deo feruiuntmon carent eius uirtute cuiferuiunt: & quando
tdqd mbeturab obedience perficituraunceffedhis diuim opens deda
ratur. Vigilant aut tentatoris mfidiae ut ubi proficit deuono fubrepat
eIatio:&ut homo debonoopere lnfepotiusq m domino glorietunfed
follicitudo nos Apoftoli contra hoc piculu monet dicensXum timore
& tremoreueftra faluteoperaminuDeus eft.n.qui operatunn uobis &
uelle & opan g  bona uolutate, Quito ergo excellentius in midans del
quiqjpficiuc canto maioris habenc caufas formidinis:& tremons ne de
lpfis ,pbitans augmeus mes bene fibi cofaa:& laudis auida i fupbne
rapiat exceiTus & fiat imundauanitate dd fibt uidet clarauirmte.Sed
cotra hocpiculu qdbeacusPetrus in primaepiftolapraedicetaudiam?.
Si qs inqt loquit tiq fermones dei.Si qs miniftrat tiq ex uirtute qui
admimftrat deus ut in oibus honorifitfet deus p lefu Chnftdcui e glo
ria & iperiu i  faeculaite ide i epiftola fcda.Grana inqt uobis adipleat
i recogniuoe d n 'i noftri lefu ChriRn Qui nuc oia nobis diuma uirtute
fua q ad uita & pietate ptinet donauit p agmtione fui q uocauit nos
^jpria gloriae uirtute p qua maxima nobis & preciofa ,prmfla donauit:
ut per haec efFiciamini diuinae cofortes naturae fugietes eius q in mudo
e edcupifcente corruptione,Si ergo ofa quae ad uita &.  pietate pertmec
Deus nobis diuma fua uirtute donauit nihil magis fugiendum efTe q
appetitus hums cdcupifcentiae quae uirtutem negat diuim opens amo
re propnae dignitatis: & cum aliae cupiditates ea tamen bona quibus
auerfantur imminuant: Haec dum omnia ad fe trahit fimul uninerfa
corumpit.Cum itaqj tonus fuperbiae generale nomen odiofum firfiue
ilia de honore fuo feu denominate uel de imodicisopibus mrumefcat:
haec pars lpfius oibus tenratioib? nocentior inuemt quae uidet his qs
perditas cupit arnica efTe uirtunbus;fed qa fublimiora quaeqj grauius

eomiuntrgaudet princeps fuperbiae eos qui Has potuerint fua impul/
fione profternereadcelfiora creuifte. Huic atmalo firmiflimu bonum
bumilitatis occurrit. Qua ideo dixttnus uera quia olum uirtutu inex/
pugnabilis fortitudo & quaedafuoru eft uita mebrof^,Difcemimus*n.
lllam ab bis ofticus quae pot etiam cu mundi fapientibus habere coia:
6i  in eo ^pnetate ipfius definimus qd p oia Deo fubdit. Nec pot qcq
de mentis fins pderequorum caufas atqj prouetftus no in fe fed in fuo
autore coftituit.Dignu quippeeft ut imago Dei Deo fplendeat:& inde
pulcra inde fit cunifta dicens.Signatu eft Tup nos lume uultus tui Do/
mine. Alioqn adultera eft:& adiuino aliena coiugio:fi alterius cuiufq
decorein fpeculo fui cordis oftentat: autullis alas monihbus acqefcit
ornari nifi illis quae de tbefauns fpofi p fancfti fpmtus pignusaccepit.
Si at quaelibet aia Chriftiana huius debet cotmetiae foliditate rnumn:
qa oes nuptiale facramentu i quocuqj uocatiois fuae ordme fufceperut
quato magisperfonae tuae digmtasprasfidio bums uirtutis armada e:
cui deopuletiflimis gratiaeDei donis ta multiplex fe igerit materia glo
riaduquauis.n.cois tibi fit cu multaru uirginu puntate uirginitasmon
tame facile repit quae poflit tibi magmficetia domus & fpledore anti
qftimae familiae coparari. De qbus ut no fupbiasmec tibi boc lpfu qd
eis Chriftu propofueris afcnbasupfa e uera bumilitas uera caritas uera
uirgmitas.Ab oi qppe cotaminatioe mes libera e q fiue f fe fiue i pro/
ximo nibil diligit:nifi qd ex Deo ee noua didicit:na amare aliqd qd no
ex opere & fpiritu Dei fit non eft cafta diledh'o.Et fufficit tetaton fubli
mes & claras aias bac lllufioe uiolafte ut qs ad illicita no ipulit placedi
fibi ad elatione deiecerit;de bac caritate fine dubio Apoftolf loquebat &
tftius ,ppnetate fubtiliftimis difcretioibus eliquabat dices. Si Unguis
boium loqr & Angeloi^caritate at no babea fa<ftus fu uelut es fonans
aut cimbalu tiniens.Et ft babuero propbetta & nouerim miftena oia 81
oem fcientia 8i  babuero oem fideita ut motes tranffera.-cantate at no
babea nibil fu. Et fi diftnbuero i cibospauperu oes facultates meas:&
fi tradidero corpus meu ut ardeam caritate at non babuero nihil mihi
prodeft.In quaru diffinitionu formula multolaboraremf obfcurio nifi
fequetia demonftraret quae eftet fpecies iftius caritatis cui foil tot ope/
rum labores tot uirtutu merita no periret. Efto.n.ut multiplex loquen
di pitia quae non folu adoem bumanae facundiae arte fed et ad angelici
eloquu puenerit facultate fi caritate careat inutilt eris fono & tinutui
fit coparabilis cimbalo^.Efto ut babens propbetiarmfciennam babes:
fidem demonibus imperatemmibil fit qui a caritate fit uacuus ut etia
ille ab bac efte poflit ahenus qui i  ahmonia pauperum fuas diftribue/
r|t facultates uel qui corpus fum igne torredum ,pCbrifti confeOione

tradideritincredibile uideret mTi beams Paulas hoc dieem  g time cu
* eiufde caritatis mebra defcnberet: doceretq,’ gits eftet haec uirrus fine
qua nullae pofiint prodefte uirtutes.Caritas mquit potes eft benigna e*
Caritas no emulat no agtt ppera no lnflat no eft ambmofa noquaent
quae fua fut Si  reliqua Jnflatio ergo & ambttio &  ,ppnofj<: bono^ fupba
defenfio poflut deftruere elemofmas po(Tuc uacuare mamna.Si & ma/
gnas opes amore qs humanae laudis efFundat 8i  faeua fupphaa non ea
foratudine qua Def tribuit:fed ea qua de fe praefumpfit excipiat.Hoc e
enim r ppria fiducia mflarnhoc uana gloria qbuflibet arnbire difpediiss
hoc poftremo e nolle habere quae Dei fut: Si  ibi fuu coftituere meritu
ubi diui’nu ceflarit auxiliu.Haec fupbia oi peccato nocenor;oi genere e
- elatiois infamor«Aquibuflibet,n.!apfib? dehdci^ facile furgit qua ope
repatori fuo pofcit ehfus,Huic at rumae nihil fubuemt:qa aut difiale
peccatu fupbus agnofcit: aut et fi mtellexent no currit ad medicuifed
de fe fibi remediu policet Nec unq ibi pificitcuraiubi morbus eft tpfa
medictna: hue at corruptiftimu peftilentiae iftius flatum fpmtusuerse
Iiumilitatis Si  uere cancans excludit: m nullo.n.hae uirtutes ab inuice
diuidunt:&ambarum ram mdtfcreca conexio eft:utqui in unaearum
conftruitftimul utraq; poriat :ficut,n,pars caritatis eft humihtas: ita
pars humihtatis e caritas, Et fi ilia rerolamus quae fine bono caritatis
mfrucftuofa effe Apoftolusdefmiuit mueniemus eadem fimile habere
qualitate fi eis humihtas uera defuerit:que,n,fru(ftu habebit aut cum
lflatione fcientiaiaut cu humana gloria fidestaut cu lactanua largitas j
autcu elationemarnnu*Vndega in deftru<ftioe fuperbiae Si  humihtas
tendit Si  caritaside utraqj habeat didu qui'cquid de una eft difputatiL
Supereft nuc facratiftima Dei uirgo ut (obrio caftoq; ludicio fandli cor
dis tui areadifcutias:& aculeo totiuselationisobtrito mueftiges in re
atqj dmumeres quae Si qualia tibi fponfus tuus dona contulenttquse a
me non opportuic recenfert neautplura contexere aut pauciora pairre
retruVerecundiae.n.tuae onerofa foret etiam uera laudatio:&ipfecdira
difputatione mea facereifi cui ab humana gloria continents fuafifte s
■ad eandem te tuis praecontis mcitarem * Ipfa ergo aulam tuae mentis
ingredere:&m fecretano puriflimse cofcietiaeuiae qualia tibirepoffta
fintornameta circufpicej&qcqd ibi fplendidurgcgd pulcru preciofuqi
repereris diuim opis & muneris eene dubitesuta ut i oibus bonis opu
letiae tuae Si  gratia donatons:& ms ^prietatis agnofeas, Accepifti,n,q
habes:& quiegd tibiddriigentia tui labonsaccreuit p ipfu tibi eaueftu
per quern fuerat tncohatum. Itaq? utendum tibi eft his quae largitus
eft Deus Si  ab eodem Temper eft petendum ut donis eius fideliter Si
fcienter utaris ♦ Quid enim nobis bom poteft eiTe fine ipfo: quando/

quide etia utrede oremus ex lpfo eft clicenteapoftolo, Na qd oremus
ficut oportet nefcimus: fed ipfe fpiritus poftulat pro nobis gemitibus
inenarrabilib?:q at fcrutat corda fatqddefideret fptmf:quonia fcdtn
Deu poftulat pro fadis ; & ne dubiii effet de quo fpiritu loqueret ;ia fu
pradixerat.Nd.maccepiftis fpiritu feruitutis ite^ i timoreded acepiftis
fpm adoptidis filio^ i quo damampabbapater* Itaq? ipfe fpintus tefti
momu reddit fpiricui noftrojquoniam fumus filu Dei *Si aute filu &
bazredesihasredes quidem Dencohaeredes autem Cbriftnfi tamen com
patimur & coglorificemur.Implet lgitur fpintus fandus organum fuu:
& tanq fila cordarum tangit digitus Dei corda fando^: ;  qundeo cum
diepentecoftes in Apoftolos plebemqj credentiu ficut a dominofuerat
promiffus influerat: in fpecie lmguaru apparuit ignearum & loquehs
omnium nationum eos fuper quos infederat fecit aftariiut dubium no
eiTet per ipfius mfpirationem utilem affedum rationabilem fermone:
animus fidelium miniftran ficutipfe Dominusdifcipulis fiiis infinua
uit 6l  dixit.Cum autem tradent uos nolitecogitare quomodo aut quid
ioquamini.Dabitur enim uobis in ilia bora quid loquamim.Non enim
uos eftis q loquimmnfed fpintus patns q loquitur in uobis*Quod non
in folo magnarum tnbulationum temporecredamus fierufed etiam in
pace praeftari. Audiamus Apoftoium difinientequodipfae quoqj cogi/
tationes noftras nifi a Deo nobis infitae fuerintredae effe non poflint.
Fiduciam mquit tale babemus per Chriftu ad Deutmno quod fufficien
tes fimus cogitate aliquid ex nobis qfi ex nobis-.fed fufficientia noftra
ex Deo eft* Vnde cum fandorum animus ex Deo fit ut illis meditatio
lufta peutio efficax adio ex Deo fit:in fide firmitas:in tribulatione pa/
tientiann perfecutione uidoria:magna eft m uerahumihtate foelicitas
cut Deus diledio Deus fapientia*Deus cdfilium + Deus fortitudo, Nec
dubie lfta fubiedio lam ex magna parte in illius future beatitudims
eft conftituta confortio* Vbi Deus ent omnia in omnibus: quod idea
in bac uita ad plenum non poteft obtineri; quia nondu mortale noftru
induit imortalitatemec corruptio tranfnt in mcorruptione ; caro adhuc
contra fpintum & contra carnem fpintus concupifcit*Nec muenitur in
ullo bommu tanta concordia utlegi mentis lex quae membris eft mlita
non repugned propter quod ex omnium fandof^ perfona acapitur: qd
Iobannes apoftolusait.Si dixerimus quia peccatum non habemus nos
ipfos feducimus 3d  ueritas in nobis non eft,Cum tame idem ipfe dicat*
Qui natus eft ex Deo peccatum non facit: quoniam femen ipfius in to
manet: 3d  non poteft peccare quoniam ex Deo natus eft: utrunqj ergo
uerum eft: quia 3d  nemo fine peccato eft in eo quod nemo eft fine lege
peccati:& qui natus ex Deo peccatum non faciuquia per legem mentis

fdeft per camarem quse Dei femen eft peccatu non fa cit* Can’tas enim
opent multitudmem peccato^: Si  fine qua nullum prodeft bonum per
quam delecur omne peccatum ♦ Dum lgitur corpus quod corrumpitur
aggrauatanimam Si  deprimit terrena inhabiratio fenfum multa coglV
tan tern, non quidem obunetur ut lam omnia in omnibus Deus fit quia
nullus eft fine tentationis ftimulo:& fine mutabilicatis mcertofed qa
omne datum optimum:# omne donum perfecftu de furfum eft defcen
dens a patre lurmnum finedubto inde habet uirtutum omnau porno*
undehabebitur plemtudo;#tato quifq;eft beatior Deoqj comunftior:
quanto plus ineofuerit gratia dminse qua adionishumanse +  Benedic
itaqj Domino in omni tempore: #laus eius in tuoore fit femp.Amma
autem tua noacquiefcatmfi in Domino Iaudarnfuperbiquidem refra
gabuntur:fed manfueti hsec audient Si  letentur* Amen 4

Expliciunt Epiftolae deuotiflimae Sancfti Ambrofn l'rrefragabilis eccle
fise doftoris Si  Mediolanenfis Archiepifcopi cu dei laude # gloria*

Xncipic liber Sandi Ambrofii de uocatioe ouim getid*

Nter defenfores liberi arbitm & praedicatores gran'je
Dei magna 8i  dificilis dudu uertiturquaeftio.Qujeritur
enim utrum uelit Deus omnes homines faluos fieri:&
i quia negan hoc non poteft: cur uoluntas oipotenus no
impleatur inquiritur* Cuqj hoc fecundu uolumates ho
• mmum fieri uideatur.*graua uidetur excludnquae fi me

mis redditur:conftat ea non donum efte fed debitum *
Vnde iterum quaerttur cur hoc donum fine quo nemo faluus eft:ab eo
qui omnes faluari uultnon oibus conferatur, Atqj itacotraria^: difpu
tationum nullus terminus reperitur ; dum non difcernicur quid mani/
feftum quid fit occultu, De hac igitur compugnantia opmionum qua
menfura 6i  temperantia fentiendu fit: quantum Dommus adiuuerit
admtar mquirere: exercens atqj difcutiensmodulu facultans meae m
his quae cordi meo fobne quantum arbitror inhaeferunt: ut ft meas
reguias praeceflerit quae nihil offenfionis nihil habeant prauitatismon
foium nobis: fed &alus utile fit: adaiiquemnoslimiiem peruemfte:
que non debeamus excedere.Primitus itaq* de uoluntatis humanae mo
tibus & gradibus difpurandum eft inter qua & gratia Dei quorudam
no fana difcrecione: aeftimancm q> praedicatione gratiae hbe^ negetur
arbitriummec aduertentiu eade regula fibi pofte obici cp gratia negents

cum earn humanae uoluntatis non duce uolunt efte: fed comite.Si enim

*

toliitur uoluntas mfi ipfa eft uerarum origouirtuttutollitur gratia mfi
ipfa eft bono^caufa merito^.Sed lam auxilianceChnfto qd tra<ftando
concepimus mchoemus.Omni anirnae humanae quantu icelligereatqj
experiri datur naiuraliterqualifcuq; meft uoluntas: qua autappetit qd
placenaut declmatur quod difphcetihuius uoluntatis quanta ad natu/
rale pertmet motuiex uicio primae praeuancatiois mfirmu:genera funt
duo.Secundu quae uoluntas hois aut fenfualis aut animalis eft;fed cu
adeft gratia Dei accedit ei per donum fpmtus tercium genus utpoftk
fieri fpiritahs:6<: per hunc excellent lore motu omnes affecftus undecuqj
nafcentes fupernae rationis lege duudiCet»Senfualisigit uoluntas qua
6i  carnalepoftumus dicere non engitur fupra eum morum qm de cor/
ports fenftbus nafcttunqualis eft i anis paruuloij: q^Iicet nuilo tudicio
rationis utanturl oftenaunt tamen aliquid fe uelle aliquid nolle cum
uidendoaudienJojodorandoiguftando tagendo:&eaquibusdeledtant
amant:& eaquibusoffendunt oderut«Quidautem eftamare mfi uelle*
aut quid eft odtfle mfi nolle:* Habent ergo ettam lpfi uolumate fuam:
quae 6i  fi puidendi & cofulendi impos atq; ignara eft to his tame amac

t i

agerequae carms fenfibus blanditmtimdonecuigor rationalis ingenit
per maturiora mimftena corporis excitetur:& ad famulanttu fibi mem
brorum ufummon alien© motu fed fua legemoueat .Ab hoc er?o fen/
fuali appecitu;in quo remanent hi quos et in ams maionbus excordes
uidemus di  fatuos adammalem furgit uoluntatem quae pri'ufq fpmtu
Dei agatur s etiam fi jfupra fenfualem motum fefe attollere pot tamen
fine fumi amoris partiapatione m terrenis ocaduifq; uerfatur. In harc
Humana etiam ingema ft corporeae uoluptati no turpiter feruiant &  cu
piditates fuas mftitiae atqj honeftatis legibus tern per ent; nihil fupra
mercedem glonse temporalis adquirut:&cum praefentem uita decenter
exornentjseternse tamen beatitudims praemiu non habent: quia redas
adiones & bona (India fua non ad eius laudem atq? honorem refertur
a quo accepemt: ut in ipfa animali difcretione fubhmius faperent: &
exeeilentius caetens enitefcerent.Cum enim quidam no folurn ad mfti/
tuta utiliftima;^ artium & dodrmas hberahu difciplma^ifed etiam ad
inquifinonem Tumi bom aciem mentis mtenderut:& muifibiliaDei p
ea quasfadaftintmtenedacofpexerint noagentes tamen grauasDeo:
nec confitentes illu fibi ellehuius facultatis audorem: feddicentesfe
die fapientes;hoc eft no in Deo fed in femetipfis gloriantes: quaft ad
ueritatis mfpedionem fuisftudus ataj  rationibus ^pinquaftent: eua
nuerut m cogitationibus fuis &quod iliuminante Dei gratia inuenerat
obcecate fuperbia perdideruntuelapfi a fuperna luce ad tenebras fuas:
hoc eftab mcomutabiliatqjaeternobono:admutabilem corruptibileqj
naturam,Cum ergo tales mamorem fui recidunt:& lfta fibimet placet
ut totum quod in fe laudabile ludicant: non ad dona Dei referant fed
fibi uendicent:& ftudio propriae uolunratis aftribantiprocul ab ilia fpiV
ritali exulant uoluntate: & nihil m fe habent quo ad uitam proueantur
seternamunapientes m femetipfis etiam ilia temporaha Dei dona cor
rumpere:& a bono eorum ufu in cofuetudmem fnumerabihum traftre
umorum.Quamius enim fcriptum fit. Quod cum difpartiret Excelfus
gentes queadmodum difperfit fihos Adam ftatuit termmos gentium
fecundu numeru angelof^ Dei: & facia eft portio Domini populus eius
Iacob;fumculus haereditatis eius Ifrael: & fcriptum fttDominu dicere
ad IfraeftEritiS mihi fadi qa ego fandus fu dommus Deus uefter qui
fegregaui uos ab oibus getibus ee mihi. Et quauis fcnptu fit in libro
Hefterdicere Mardocheo, Gratias tibi Dotrune quoniam fecifti noua
figna &^pdigiajqiia no funt fada in getibus: diuides omne fxculu in
fortes duas;elegifti una tibi populi tui:relinques aha getibus,Et Paul?
& Barnabas dicat, Et nos morales furnus fimiles uobis hoies anucian
tes uobis conuerti ad deu uiuu q fecit coelu &L  terra mare & ofa quae m

I<h*,

eis faring in praeteritisgeneratidib? Jimifitoes getes igredi uias fuas,
Qaauis ergo haec 6i  multa ftmiha ueritatis fcnpcura pronuciet; fcdtn
ipfam tame credimus & pnftime cofiremur. Quod nunq umuerfttati
hoi'um dminse pmidentiae cura defuerit,Quae licet excepiu ftbipopulu
fpiritalibus ad pietate dirrexerit mftitutis: nulli tame nationi hoium
borutatis fuse dona fubtraxit: ut ppheticas uoces & praecepta legalia
ccumcerent in elemento^ obfequus ac teftimoniis accepifle +  Vnde &
mexcufabiles fadh func quia decs fibi del dona fecenit: & quae creata
erant ad utendu: uenerau funt ad colendu: in quam impietate etia ilia
^ensquamfibi ab oibus gentibus dominusfegregauit tota tranftflet*
mft mifericordize fuse ppofttum fuftentandis elecfto^: lapfibus praeten
diflet. Na plense funt paginae ueteris teftamea de Ifraeliticae defedho
ms relatumtapte appareatdiumse femp fuiftegranae: quodnoomnis
diepopulus dilceftit a dommo.Ita humana naturain primi hois praeua
ncatioe uiciata;etii inter beneftciaunter praecepta & auxilia Dei,femp
in deteriore eft pcliuior uoluntate: cut comitti no eftaliud q drnutn.
Haec itaq,’ uoluntas uaga:incerta;inftabilis:impita:mfirmaad efticen/
dum:facilis adaudienduun cupiditatibus caeca an hononbus tumida:
curls anxia:fufpiciombus inquieta, Glorias qua uirtutii auidior^amae
qua cdfcientiaediIigemior:&’ peroem fm expientiam mifenor fruendo
his quae cdcupiuerit qua carendo: nihil i  fuis habet uinbus nifi piculi
facihtate,Quomauoluntas mutabihsquaendab mcornutabih uoluta/ $
te regit:tamo cmus,ppinquatimquitati;quato acnus intendit adftdi*
Qua diu ergo homim ea placent quae Deo difphcet uolutas eius axalis
eft. Quia etia ft in bonis moribus agac:male adhuc uiuit ft no in Dei <
gloria uiuit.-hoc e,n ppriu & pcipuu pio^ ut i dno glonet :nec fe i Deo I
diligant:bene,n,feamantquiinieoperaDeiamat.Ni 6i deushocamac J
in nobis qd ipfe fecit: & hoc edit quod lpfe no feat ♦ Si ergo opus Dei
amamus in nobis:bona uoluntatem redte  amamus in nobis quae utiqi
ft opus Dei no eftetamanda non eftet, Quis at homo mft male uolun/
tans fuerit bona in fend amet uoluntate q fupniagncolae prima plan/
tatio eft,Dicente,n,ueritate,Ofs plantatio qua non plantauit pater me?
ccrleftis eradicabitur, Quicquid non eft eradicandu: mamfeftum eft a I
patreelle plantatum : bona aute uoluntas oium uirtutum germeeft pri L
mum : quae mixa origini fuae in ilia aeterna & mcomutabili uoluntate |
requiefcit ut uere fit lpmtalis ♦ Quoma qui adhaeretdeo unus fpiritus
eft du per cdmumoneilluminantis 6i  illuminati mftificantis dmftifi
catnregetis & fubdm ois adho ad unu refert:& qd ad unu refert utri/
ufq? eft.Quia nec a deo alienari pot:qd deditmec ab hoie quod accepit.
Hie tratftandu uidet utru cum bonae uoiuntatis eftehomolncipit-.eade

t if

CM  (otnlrt e g

quae in ipfo erat comgat uoluntas: an alia ci quam no habebat & quae
priori repugnet det.Qd ut emdentius appeataltms id no pigeac inqui
rere,Omnes holes m pnmo hole fine uicio coditi fumus:&oes naturae
noftrae incolurmtate eiufde hois praeuaricatioe pdidimus: mde tracfta
mortalitas unde multiplex corporis aiqj corrupno : inde ignorantia 6i
dificultasicurae lnutilesullicitae cupiditates:facnlegi errores: timor ua
nus:amor noxif; lniufta gaudia;pceniteda c6filia:&n6 minor miferia^
multitude q criminu. riis ergo atqj alas mails in naturam humanam
irruentibus:fide perdita-.fperelicftaunteliegentia obcecatamolutate ca/
ptiuamemoin fe unde repararetmuenic.Quia 6i  ft fuitq naturali intel
lectu conatus fit uiais reludtara hums tantum tempons uitam fterilt
ter ornauit; ad ueras aute uircutes aeternaqj beatitudine non profecit*
Sine cultu ,n. uen Dei etia qcl uirtus uidet efle peccatu eft:nec placere
ullus Deo fine Deo potefhq uero Deo no placet cui ntfi ftbi Qi  diabolo
placet:’A quo cu homo fpoliaret :non uoluntateifed uoluntatis fanitace
priuatus eft: quia nec detrudiab mocentiae ftatu poffet mfi uoluntate
peccaret* Quae ergo natura erat bonaiquahtate fadia eft mala: & die ai
motus qui nuq pot fine aliquo efie amore: hoc eft fine aliqua uolutate
no perdidic appetitumfted mutauit affedu Id recipiens defideno quod
debuit refutare mdicio.Cum lgitur homo ad pierace redinde quo i jeo
dicftu eft fprntus uadens & non rediens quia mfi ilium Deus conuer/
teret non rediret.Cum fitnouum figmentum nouaqj creatura;non aha
in illo creat fubftantiafted eadem quae fueratlabefada reparatur. Nec
ahud ab eo aufertur mfi uitium quod natura non habumfuit emm in
Adam natura fineuicio;qui per uoluntatis inobedientiam mala multa
contraxit;& in pofterosmagis magifqj multiphcanda tranffudit. Quae
ut umcantur atq; mnihilum deducantur non efficit mfi gratia Salua/
tons qui opus fuum opere fuo reparat. Sicucenim dicit Iohannes apo
ftolus;in hocapparuit films Dei ut foluat opera diaboh : & fic rumpit
umcla captmi fic ueftit nuditate fpoliati fic fanat uulnera fauciati uc
quod in ipfo agit euam per ipfum gerat * Cui utiqi contra hoftem fuu
non expedit fine proteftore confligere . Cum illo emm habet certamen
a quoaliquando fuperatus eft: non ergo fidatde uinbus fuis quae etia
curneffent mtegrae non fteterunt: fed per ilium quaerat uiftoriam qui
folus non e uidtus & omnibus mat & fi quaerit non dubitet quaerendi
affedum ab illo fe accepifiequem quaerit * Nec quia fpmtu Dei agitur
tdeo fe putet liberum arbitrium non nabere:quodnetunc quidem per/
didit quando diabolo uoluntate fe dedit a quo ludicium uoluntatis de
prauatum eft non ablatum. Quod ergo non interfe&um eft per uulne/
tarite non tollitur per medemem.Vulnus fanatur no natura remouet*

Sed quod in natura perm non reftituitur nifi ab audore nature, Dick
Dommus Si difpona domui Ifrael Si  domui Iuda.Teftamentu nouu no
fecundum teftamencum quod difpofui patribus eo^: in die qua apprse
hendi manum cop/  ut educerem lllos de terra aegppti: quia ipfi non per/*
feuerauerunt in teftamento meo: & ego eos neglexi dicit Dominus : qa
hoc teftamencum quod difponam domui Ifrael. Poft dies lllos dicit
Dommus dabo leges meas in fenfu ipforutn:& in corde ipforum fcriba
eas Si  ero illis in Deum Si  ipfi eruntmihi in populum, Ec non docebit
unufquifqj proximum fuu & unufquifqj fratrem fuu dices. Cognofce
Dominum quia omnes cognofcent mda pufillo eorum ufqj ad magnu:
quia propicius ero iniquitanbus eorum Si  peccato^ eorum memor no
ero . Ec dabo illis uiam alteram & cor aliud:ut me timeant omnes dies
in bonum ipfis Si  filiis eorum poft eos: Si  conftitua illis teftamencum
ceternum quod non auertarn poft eos 8i  timorem meu dabo in cor eo^
ne difcedant a me:& uificabo eos ut bonos eos faciam * Per Ifaia quoqj £
de gratia fua Dommus qua ex omnibus hominibus nouam creaturam
facit eadem praenunciat dicens.Ecce faciam noua quae nuncorientur SC
cofmofcetisea Si  facia m deferto uiam Si  in ficca terra flumina: bene/
dicenc me beftise agri; firenae Si  filiae ftrutionu qd dederim in deferto
aqua &ftumina in ftcca terra: ad portandu genusmeum eledu populu
meum quern mihiacquifiui utenarrentuirtutesmeas„ Et iterum.Per
ipfum me mro nifi exiet de ore meo iufticia:& uerba mea non auerten
tur:quia mihi fledetur omnegenu &confitebituromnis lingua Deo *

Si ergo impoftibile eft ifta non fieri: quia nec mcerta praefaentia Dei
eft : nec mutabile confihummec efticax uoluntas: nec falfa promiftio.

Omnes lfti de quibus haec praedida funt fine cuiufq exceptione falua/
tur ♦ Dat enim leges fuasm fenfum ipforum eafqj m cordibus eorum
digito fuo fcribic ut agnitionem Dei non dodnnae humanae opere: fed
magifterio fumi Eruditoris accipiant + Quia neqj qui plantat neq? qui
rigat eft aliquid : fed qui incrementum dat Deus. Omnes hi a pufillo
ufq; ad magnu cognofcunc Deutmquia ut uenirent ad Chriftu a patre
audierunt atq; didicerunt omnes edudi ab errore diriguntur in uiam
uitaeiomnibus corde mutato reda fapere Si  reda uelle donatur : oibus
timor quo in mandatis Dei erudiantur inferitur. Fit in deferto uia SC
terraaridaflumimbusirrigatur: ut quipriusadconfitendum Deum
os noaperiebant: 8i  uelut muca atqj irrationabilia animalia in fentate
tranfierantbefharumrdiuinorum eloquiorum fontibusmundatibene
dicunt Si  laudant Deum enarrantes uirtutes 8i  mirabtlia mifencordiae
eius quae elegit eos Si  in films adoptauitiac noui teftamenti fecit haere
des. Si autem ut Apoftolus loquitur hominis confirmacu teftametum

t iii

nemo fpernit ant fuperordinat * Quomodo fieri poteft ut ex ulla parte
diumapromifTio refoluaturdManet prorfus & quotidie impletur quod
Abraae Dormnusfine conditionepromifit: fine lege donauit: quia di
i'i  quidam quibus haec praedicata funt non credidemnt: mcredulitas
eorum fidem Dei non euacuauit . Htemm Deus uerax: omnis autem
homo mendax:8t illi quidem qui audito euangelio credere noluerunt:
mexcufabihores fadi funnq fi nullum praeconum uentatis audiflent,
Sed certum eft eos apud praefcientiam Dei Abraae filios non fuifle :
nec m lllorum forte numeratos de quibus didum eft.Benedicentur m
femme tuo omnes tubus tcme.Credituros enim promifit qui dixit* Et
non docebit unufquifqj proximum fuum & unufquifqj fratrem fuum,
Dicens cognofceDominu quia omnes cognofcet me a pufillo eo^ufqj
ad magntureeociliados promifit qui dixit*Proptaus ero iniquitatibus
eorum :& peccatorum eorum memor non ero.Obedituros promifit qa
dixit * Dabo lilts uiam alteram & cor aliud ut timeant me omnes dies*
Perfeueraturos promifit qui dixit.Tunorem meum dabo in cor eorum
rse difcedat a me & uifitabo eos ut bonos eos faciam.Poftremo omnes
fine cuiufq exceptide promifit qui dixit. Per memetipfu mro mfi exiet
de ore meo lufhcia & uerba mea no auertentur qa mihi fledetur omne
genu &confitebit omnis lingua Deo;hic fi dicam us non fieri qd deus
lurauit efTe faciendumrFalfitatem Deo:quodabfit ; &mendacium afcri
birnus uentati. Si autem utpietas fidefq; perfuadent Dei uerba non
excidunt:& fit oratio quod ftatuit quomodo nobis ueracis ,pmiflioms
firmitas apparebit:cum multa adbuc hommum miha demoniis ferui/
ant:& idohs genufledant: nifi huiufmodi denunciationes Dei fcdm
illam incomutabilem fcientiam zeditasnouerimus: in qua apud ilium
jam unmerfitas humana difcreta eft & fiue de bonis fiue de ma! is loqua
turdta unms partis meminit quafi nemmem hominum praetermittat,
Nam cum dicit Apoftolus uetera tranfierunt ecce fada funt ofa noua,
Nunquid non omnes homines uidetur dixifle renouaros i  Aut cum
dicit quia in ipfocomplacuit omnem plenitudmem habitare:&per ipfu
reconcihari omnia in ipfo . Nunquid non ita loquitur quafi nemmem
ueltt exortem huius reconcihatioms intelligiVAutcum ait.NouifTimis
iftis diebus locutus eft nobisin filio quern coftituit haeredem umucrfo
rum. Nunquid aliud fonat forma fententiae quam omnes homines m
Chnfti haereditate a patre efle tranfcriptos fecundum prophetia Dauid
dicentis* Poftula a me & dabo tibi gentes baereditatem tua &  pofteflio
nern tuam terminos terrse.Dicente enim Dommo.Siexaltatus fueroa
terra omnia traham ad me. Nonne uniuerforum uidetur promifTa co/
uerfiot'Aut cum de ecclefia prophetat & dicitur.Oxs ualhs replebitur 6i

omnismons & eollis humiliabit ; &ernnt oiaprau a indirre&a &afpera
inuiasplanas*Nunquid ullus hominu uidetur omiftiis quinon figmV
ficatus fit Chrifto efte fubdendusr'Quod cu dicit:& uemet ois  earn m
confpecftu meo ut adoret in Ierulale dicit Dominus 4 Aut lllud; Qi  erit i
diebus lllis Eftundam de fpiritu meo fup omnem carnem* Aut lllud.
Alleuat Do minus oes  qm corruut:& erig it o mnes eli fos, Nunqmd no
ita pnunciatu eft quafi ab hoc dei munere nemo diferetus fit f  Habec
ergo populus dei plemtudme fua 8i  cjuismagnapars hominu faluatis
gratiam: aut repellat auc negligatun eledtis tamen & praefcitis atqj ab
oium generalitate difereas fpirimaiisquaedam cenfet unmerfitas utde
toco mundo torus mundus liberatus:& de omnibus homimbus omnes
homines uideantur aftumpti, Sicut etiam cum deimpus fermo eftuta
locutionem fuam diuinus ftilus ordmat ut ea quae de quadam parte di
cuntur ad omnes homines pertinere uideantur ♦ Veluti eft llludquod
ait Johannes baptifta.Qui de cqelquemt fuper pmneaxftiquod uidit &.
audiuit teftificat & t eftimo niu eius n emo accipic, Aut lllud Apoftoli *
Omnes quae fua funt quaerunt non quae Iefu Chnfti 4  Aut lllud quod
pfalmus Dauincus canit. Dominus de caelo ( pfpexit fuper filios homi
num: ut uideat fi eft mtelligens aut requirens deum.Omnes declmaue
runt fimul inutiles fadh funt non eft qui faciat bonum no eft ufqj ad
unum 4  His igitur & aliis documentis quae poflunt ab inquirentibus
numerofiora proferri non dubie demonftratur: mterdum & pro parte
terrae omnem terram:& pro parte mundi totum mundum & pro parte
horn mum omnes homines nommari: quorum tamen difcretione pise
runqjfcripturacitoaperitiut fenfus legentis ab umuerfitatis appek
lauone ad partem quae mtelligenda eft tranfferatur 4 Sicut eft lllud Apo
ftoli dicentis,Praedicamus Iefum Chnftum crucifixumuudeis quidern.
fcandalum gentibus aut ftukitiam Ipfis uero uocatis mdeis atq; gras
cis Chnfti dei uirtucem &dei fapientiam, Nunquid ipfis Chnftus uir
tus quibus fcandalum:aut ipfis fapientia quibus ftultitiat'Sed quoma
quidam ex eifdem luftificabantur fide : quidam autem fua impietace
obdurabantur : Vnum credentium Qi  non credennum genus fub uo/
catorum appelationedifcreuit: ut quosa fide fignificabatahenosreos
quamuis audiftent euangelium oftenderec uocationis exrraneos, Hac
reguia per Ifapm promittit fermo diuinus dicens. Educam csecos
in uiamquam nonnouerunt: & femitas quas nefciunt calcabunt *
Msec facia lilts tenebras in lucem & praua in dirredtf Ha?c uerba facia
& no derelinqua eosifed qd fequit Jpfi at couerfi fut retro ad pte qda
generis ipfo^ referendu eft non ad eos quibus aitmo dereiinquam eos


• r I

fcjo tnnik-p’

m*u

Ucmm dtcic Dominus ad Jacob*NoIi metuere quia tecu fu* Ab oriece
adducam femen tuum'&ab occafu colh'gam te.Dicam aquilom adduc:
& affrico noli uetare: adduc filios meos de terra lon^mqua Si  filias
meas a fummo terrse omnes in quibus uocatum eft nomen meuman
gloriam enim meam paraui ilium : & finxi Si  feci ilium* Quod autem
feqmtur: Si  produxi plebem cecam & ocuh eorum func ceci: Si  furaas
aures habent: non poceft eis ulla ratione congruere quos in gloria fua
parade fe dicit : in his quippe omnibus uerbis quae de uno hominum
genere dicuntur ahis perfonis priora aliis poftenora conueniunt: apud
Apoftolum quoqj quod in parte populi agitur fub totius populi nuncu
patione narratur . Et in reliquis plemtudo cenfetur ♦ Cum enim de iu
deorum obcecatione difereret 6i  quofdam ex ipfis gratia faluos fieri de/
monftraret.Dico ergo lnquitmunquid repuht Deus populum fuum i
Abfit*Nam & ego lfraelita fum ex femme Abraae de tribu Beniamin:
non repuht Deus plebe fuam quoniam praefciuit* Plebs ergo praefcita
plebs non repulfa:ht funt qui m Chrifto mftificatt funt*Et quod omni
Ifraeli diet uidetum'n his tantum quos fibi gratia: elecftio rehquos fecit
oftenditur ficut fequentia apoftolici fermonis enarrant. Adiungit ,n*
6i  dicit, An nefcitis in Heliam quid dicit  fcnptura, Quemadmodum
interpellat Deum aduerfus Ifraelr'Dormneprophetastuosoccidemnt:
aharia tua fuftbderunt: 8i  ego rehcftus fum folus 8i  quaerunt antmam
meam* Sed quid dicit illis refponfum diumum i  Reliqui mihi feptem
rmlia uirorum : qui non curuauerunt genu Baal. Sic ergo inquit di  in
hoc tempore reliquiae per eledhonem gratiae faluae fadtae funt*Si autem
gratia lam non ex operibus, Alioqutn gratia lam non eft graua. Non
ergoomms Ifrael reprobatus nec omnis eleftus eft: fed partem cecitas
uoiuntanaauertit:partem fibi llluminatio gratuita referuauit:& tame
tea de eis fermohabeturmt 6i  in his q pereunt : & in his qui falui fiunt:
nulla totius generis uideatur fadta difcreno*Nam cum legitur fecun/
dum euangelium quidem inimicipropteruos: fecundum eledhonem
autem diledft propter patresuta locutio fonatitanq eofde dicat dtledlos
quos dixit mimicos,Sed hanc caliginem Apoftolus ipfe deterfit dicen/
do : quia cecitas ex parte in Ifrael contigit:ut unu genus in duas fpecies
lnteiligeremusefte diuifum:&omnemhominem omnem plenitudine:
omnem Ifraelem ; no femperad umuerfitatenr.fed plaeruqj ad partem
effe referendum.Inter has autem formulas locutionum.-etiam lllam in
fcripturis didhonem debemus aduertere: qua id quod ad diuerlorum
tempo^ hoies ptinet ita promit ;qfi de una eiufde aztatis generatione
dicat *Sicut e qd fandtus Petrus apoftolus fcnbes fui Si  futuri teporis
getibus ait* Vos at genus eledtumjregale facerdotiihges fandta:populf


acquifitionis uc uirtutes anuncietis eis qui de tenebris uos uocauit in
admirabile lumen futhqui aliquando no populus nunc at populus den
qui no cdfecuu mifericordianunc at mifericordiam confecun.Nunqd
cu praedicarent hajoadhuc illi holes pmanebant quos oes Deus 1 pras
tericis generatioibus dimiferat Igredi uias fuas:& ide lpfi q prius tra
diu fuerat uolutatibus fuismuc de tenebris in lumen admirabile uoca
bantur, Non ne 1 LI 1  lam defeceratuam in hoc mundo non erantsnec ab
errore ad ueritate reditusolim mortuis fuppetebat.Et tame quod poll
multa faecula gratia in poftens Impiof*: fit loquendi confuetudo pftrirt
xit: ut lpfi uideantur nunc eligi qui prius fuerant derelicfti %  Pertinent
autem hxc  non ad eofdem homines;fed ad eiufdem gentis homines 6i
uocatio quae llluxit prope mundt finem ad praeterita nunc recurrit seta
tern Jta modo quodam & lpfi & non ipfi func de quibus Si  quibus ifta
dicunt: dum in aliquo fpetiali a generahbus non diuiduntursm aliquo
uero a coibus feparantur: fed cum legennt haec uelaudierint q amant
calumofa certammasdicent nos per huiufmodi difpurationes:Apoftolo
contradicere diftinieti, Qd Deus oes holes uelit faluos fieri:& in agni
tioneueritatis uemre:qua particulam uerboru Apoftolmca nosintegre
pleneqi fufcipimfjut nihil eide prascederib? fiue fubiecftis quae ad ipla
ptinent fubtrahamus,Quoniautcaetera diuino^ eioqo^: teftimoma fe
queftremus hie locus fufticit ad euacuadu qd caluniofe obnciut: Si  ad
defendedu qd Ipiediftitent,Scribes itaqj ad Timoteu Paulus Apoftol?
ait,Obfecro lgit prime olum fien:obfecratioes:poftulati6es: gratiam
adiones:,p olbus holbusipro regibus:&olbus q 1 fublimitate fum ; ut
qera Si  tranquilla uita agamus in oipietate & caftitate, Hoc.n.bonum
eft Si  accepui cora falutari noftro Deo qui oes holes uult faluos fieri Si
i agmtionem ueritatis uenire. Vnus t n»Deus Si  unus mediator Dei Si
holum ho Chriftus Iefus qui dedit redemption^ femetipfu pro olbus*
De hac ergo dodtrinae apoftohcae regula qua ecclefia umuerlalis ibuit
ne in diuerfu intellect! noftro euagemurarbitrio quid in ipfaunmerfa
uel ecclefia fentiat requiramusrqa nihil dubiu efte potent in praecepto
li obedientia concordet in ftudio + Praecepit itaqj Apoftolus : imo per
Apoftolum Dommus quiloquebatur in Apoftolo fieri obfecrauones Si
poftulauoes gratia^ a<ftiones,p olbus homimbus,p regibusac pro his
qui in fublimitate funt* Qua lege fupplicattonis ita omnium facerdo/
turn Si  omnium fidelium deuotio cocorditer tenet: ut nulla pars mum
di fit inqua huiufmodi orationes nocelebrenturapopulisChnftianis*
Supplicat ergo ubiqj ecclefia Deo: non folum pro fandhs Qi  in Chrifto
lam regeneratisifed et pro olbus infidelibus &inimicis crucis Chrifti
pro olbus idolo^ cukoribus.Pro olbus qui Chriftuin membns ipftus

9

pfequuturipro iudei’s quoru cecitati lumen euangeh’fnon reful get Pro
hasretids & fcimattas qui ab umtatefidei&caritatisaliemfut.Qutd
aute pro ifhs petit: mfi ucrehdtis erronbus fuis conuertancur ad Deu
acapiant fidem accipiant caritatem ; & de ignorantiae tenebris libe
fait magnmonem. ueniant uentatis +  Quod quia lpfi praeparare fibi
nequeunt malae confuetudinis pondere opprasfti: 6i  diaboli uinculis
alhgatnneq? deceptiones fuas eumcere ualent quibus tam pertinaciter
inhaeferuntiut quantum amandaeft uentas tantum diligant falfitate:
mifericors 8i  mftus Dominus:pro oibus fibi uult hoibus fupplicarnut
cu uidemus de tam profundis malls inumeros erui: non ambigamus
Deum praeftitiftequod ut praeftaret oratus eft: &gratiasagetes,p his
qui (aim fadh funt fperemus etia eos qui nodurn Illuminati funneode
diuinae gratis opere eximendos de poteftate tenebraru: ut in regnum
Dei priuiq de hac uita exeant tranfferantur . Quod fiahquos ficut ui
demus accidere faluantis gratia praeterierit di  proeis oratio ecclefiaere
cepta no fuerit ad occulta dunriae lufticiae ludicia referendum 3i  agno
fcendum eft fecreti hums profunditatem nobis in hac uita patere non
pofTe :ex parte.n, famus:& ex parteprophetamus: & uidemus nunc per
fpeculum in enigmate necfapientiores aut fcientiores beatiffimo Apo
ftolo fumus qui cum de gratiae potentia difputarec: magnorum mifte
riorum lngreffus archanu his quae impoflibile erat narrare fuccubuit.
Cum emm dixiftet +  Nolo uos ignorare fratres mifterium hoc: ut non
fitis ipfis uobis fapientes: quia cecitas ex parte in Ifrael contigit: do
nec plenitude gentium intraret: & fic omnis Ifrael faluus fieret ficut
fcriptum eft. Veniet ex Sion qui eruet 6i  auertat impierates ab Iacob :
& hoc ill is a me teftamentu.Cum abftulero peccata eo^ fedm euange/
hum quidem immici propter uos * Secundum elecftionem uero diledt
propter patres i.finepenitentiaenim funtdona 8C  uocatio Dei; ficut
entm aliquando 8C  uos non credidiftis deo:nunc autem mifencordiam
confecuti eftis propter lllorum lncredulitatem : ita 3c  ifti nunc non ere
dideruntinueftra mifericordiaut&ipfimifericordiam confequantur.
Conciufit emm Deus omnia in lncreduhtatejut omnium mifereatur *
Cum ergo haec diuinorum operum mifteria fupra menfuras human as
inttelhgentiae excellentia quodam mentis fuae profudiflet exceftu: to
tam expofitionisrationem tranftulit ad ftuporerm&admirator eorum
quae protulerat exclamauit 3C  dixit. O altitudo diuitiarum fapientiae
&fcienuae Dei q mcompraehenfibiha funt ludicia eius& inueftiga/
biles uise eius.Quis.n.cognouit fenfu Domini aut quiscofiliarius eif
fuit:aut qs prior dedit illi 8C  retribuet eifQuonia ex ipfo 3C  p ipfum 8i
i  ipfo fut oia.Ipfi gloria i faecula am e.Praemifta.n.docecis after no iocu

dabat multimode quaefttonhut uanatae p tot populos a c tepora grattae
Dei caufa quaereret .Cur filicet antenonb? faeculis dimtdae edent oes
genres mgredi uias fuasiuno tame Ifraele q diuirns eloquns erudiret
excepto:& adcognittone ueritans eledoicuius ffidehtas iocu tande fa 1/
uadis geabus feceritttaq fi unus populus i fide fui generis pmanerets
mifericordii Dei ceteris fe natiombus praeftare non podet, Cur deniqj
ipfi quo^: dimmutio falus geabus e ab obcecatione fua no iiberentur
prmfq igrediat gentium plenitudo qfi lllumman cu oibus nequeatq
oes fada oium genciuadopuone faluidi funt autquo oi Ifrael fublata
obcecatione faluandus fit cuius inumerabilis mulcitudo in fua infide
Iitate deficiens ad tempora faluandis ,prmda no peruemnuel quomodo
ipfa^ gentiu quaru prius no eft fada uocatio dicat nunc mgredi plent
tudo.Cum emm tanca promifcuae aetans & cddmonis hofum milia in
oibus natiombus quae funt fub coelo fine CHrifti mftificatione mom/
tur.Sed horum mifterio^ mdiciorumqj caufas pius & dodusmagifter
maluit ad altitudine dtumarum fapientiae Dei fcientiaeqj fufpendere •
qmftidimae ueritans &mifericordiofidimaebomcatis fubtradum ab
humana cognicioe fecretu temeraminqfitioe difcutere: nihil omittes
de his quae noopportetignorarimhil contredansdehisquae non licet
fcm . Multa.ndunt in difpenfatione diuinoruopemm quorum caufis
latentibus folimonftrant effedus.Vt cu pateatquod gerit : nonpateat
cur geratunnegocio in mediu dedudo:& in occulta mtione fubduda;
ut m eadere & de mfcrutabilibuspraefumptio copnmat ;& de manife/
ft is falfitas refutetur, Neqj emm ft nefao cur llle Graecus creetur hie
Barbarus : lfte in diuiais illem egeftate nafcatur.Hunc ualida proceri
corporis pulcritudo fubhmet ilium debihum membrorum exihtas co/
trada deformetufte a catholias editus in ueritans cunabulis nutn’at*
llle haereticoru progenies cum ipfo lade matris haunat uirus errons,
Si deniq; mille alias diferentias in habitu corporum in qualitatibus
ammorum m condmone temporum in more regionum dnudicare no
podum:& ideo quod omnium horum Deus fit conditor atq? ordmator
ignoro.Qui utiqj fingulorum hominu ita 8i  corpora creauit & fpiritus
ut praeter lllam fequuturam ex umufcuiufqj ftudio uoluntam dmer
fitatem : ipfa conditioms exordio didimihma numerofitate uamrec,
Turbarent autem nos & indiuerfum diftraherent multae uaniloquom
opimones qui de tncognofcibihbus deuemre i iconuem'enti’a praefum/
pferunt: di  has originales tnaequahtates fans quaenullla funt &fideri
bus deputaruntjnificertidimanotma teneremus Deum creatorem de
elementis naturalibus prout uult uas unumquodq; formare: & unam
naturam ammarumiuna naturacorpo^ placms fibi teperare mefuris;

quae utiq; opera Dei humanae intelligently cognofctbilia eflent fi irso
tefeere debuiftent^manifeftaretur car itaquidqj fieret: nifiquod ita
fierce fare fafficeret.Diat Domin? ad Moyfen.Quis dedit os hdini : &
qs feat mutu 6c' no audtente uidente & caecum :no ne ergo Dominus
Deusr’Ht per Ifatam,Non ne ego foecundu 8C  ftenlem feci,Dixit Deus*
In libro ecdefiafhco legit 4  Bona & mala uita & mors pauptas: & hone
ftas aDeofunt Eclob dtcit.Abundat tabernacula praedonu &audader
prouocant Deu. Cum ipfe dederit oia in mantbus eo^:& idem de oi'um
rerum humanai^ profedu 6c defedu difputans:omnefqj mutatioesad
ludtaa del referens . Apud ipfum inquit eft fapientia & fomtudojipfe
habet confilmm & mteiligentia.Si deftruxentnemo eft qui aedificetsfi
incluferit hoiem : nullus eft q apiat:fi cotmuerit aquas ofa ficcabunt:
fi emifent eas fubuertent terram.Apud ipfum eft fortitudo &  fapiena:
ipfe nouit 8C  dectpente:& eum qui decipitur:adducit confiliarios in ftul
turn finem : & rndices in ftupore.Balteum regum diftoluit:& praecingit
fane s enes eo^:: ducit facerdotes ingloriofos: 8c  opumates fupplantat:
edmutans labium mendacium 8C  dodrinam fenu auferens.Efrundens
defpedionem fuper prmcipes 8C  hos qui opprefti fuerant releuansiqui
reueliac profunda de tenebns 8i  producit j lucem qmbra mortis »Qui
multiplicat gentes Sc  pdeteas 8C  fubuerfas in integij' reftituetsqui imu
tat cor principum terry 3i  decipit eos uc fruftra mcedant per lnuturn:
paipabut quafi in tenebris 8C  no in luce:& errare eos faciet quafi ebrios,
Ec ite^s idem dicens» Voluntatem Dei irritam efte non pofteupfe emm
inquit folus eft:8£ nemo auertere poteft cogitatione eius & amma eius
quodcuqj uoluerit hoc fietdiberat pars hoium parte peunte. Et fi hoc
uoluntatu mentis ueiimus afcribere: utmalos neglexiffe gratia:bonos
aute elegiffeuideat:refiftetnobis inumerabiliu caufapopulo^quibus
per tot fsecula nulla caeleftis doeftriny anunciaao corrufcauit: nec me/
hores futile eo^ pofteros polfumusdicere: de quibus fcriptueft.Gen/
tium populus qui fedebat m tenebns luce uidit magna 8C  fedenubus
m tenebns 8C  umbra mortis: lux orta eft illis♦ Et ad quos Apoftolus
Petrus dicit.Vos aute genus eledu regale facerdottu gens fanda popu
ius aquifitionis ut uirtutes anuncietis eius qui de tenebns uos uocauit
m tam admirabile nome fuu qui quonda no populus nucaute populus
Dei quo^aliquando non eft mifertus nuc autem miferetunNon ergo
mentis minora tnbuit quod non meruere maiores:par emm impietas
81  patresaccufabat 6c filios eadcmqj ignoratiae caecitas omnes fimul m
eofdem mergebat errores.Sed cur illo^ non mifertus:6choru mifertus
fit Deus'.qux fcietia coprsehendereiquy potinueftigare fapietiatLaret
difcretioms iftius rationed nort later ifta diferetio 4  Non mtelligimus

iudicantemded uidemusoperante quid caluniamur iufticiseoccultse q
grauas debemus mifericordiae matfeftae^ Laudemus & ueneremur qd
agitunquia tutum eft nefcirequod tegitur.Refpice autem Si  ad umuer
falem multitudme paruulopi in quibus excepto illo quo I danationem
nafcitur gens humana delnftomec prastentapoftimt merica nec futura
cenferi Omnes enim de quibus nuc loquimur anteuilum intelligent
ufumanteliberu uoluntans arbitrmrmalii ad aeterna beaticudine rege
nerati alii ad perpetuam miferia tranfeunt no renati.Si origmaleculpa
fateris omnis numerus m ream eft:fi moralem fnocentiam quaeris ois
fumma fine iiicio eft«Non inuenit quod difcernat humana lufticia.fed
habetquod eligatinenarrabdis gratia Deijin abfcondito eft coftlni: fed
non latet donum:opus exerit pietas:caufam obfcurat poteftas: fed cam
i’ndubitabile eft qd non uidetur q quod uidetur quia auiftori mamfefti
operis negan confeftio etiam lncognitae non poteft aequitatis.Quod ft
Si  ad illosdirigas mentis lntuttum: qui longam agences in flagituS Si
fcelenbus aetatem facramento baptifmatis Chrifti in ipfo uitse fine re^
nouantur:&iine ullo fuffragiobonorum ope^i in regnt cceleftis confer
tiiim tranfferuntur:quo mtellecftu diuinu indicium cdpraehendes nift
ut indubitanter agnofeas gratuita efte Dei munerafEt ficutnulla func
cam deteftanda facinora quaepoftint grant arceredonuuta nulla pofie
tam prtclara opera exiftere quibus hoc quod gratis tributtur per retri
butionis ludtciu debeatur* Vilefceret ,n. redemptio fanguims Chrifti:
nec mifericordiae Dei humano^operum prserogatiua fuccumberet: ft
mftificatio quae fit per gratiam mentis prtcedennbus deberecur «, Vc
non munus largientisjfed merces effet operantis ♦ Vnde autem pofTet
probari q? ad euacuandum originate peccatum nulla ldonea eftet indu/
ftria nift &impii & facinoroft per lauacrum Chrifti aftumerentur m
regnum + Agnofcerentqj qui in fuaiufticia glonatur qua nihil dignum
agere poftint adoprione filiorum Dei: ft ad regeneratioms non perue
nerunt facramentu. Cum eadequa fceleftiftimi peccatores conditione
tenearitur pares futuri in fan<ftificanone ; ft aftiient regeneratio;ftmul
perituri ft ceftaueritablutio. Si ergo etiam ex nequiftimis m ipfo uitt
exitu gratia inuenit quos adoptet.Cum tamen multi etiam qui minus
noceces uidentur doni huiusalienifunt: qs hocaut fine difpenfatione
Dei fieri aut fine profunda dicat aequitate decermi'Quod utiq; noideo
iniquum eft quia occultum efftfed ideo tquurn eft quia mdicium Dei
efte non dubium eft.Quod enim ab illius pendecarbitno qua fententia
iudicari debeat priufq mdiceturmcertum eft .Cum autem res ad ftnem
ftium ueneritnemmi liberum eft de exitu conquer!: quia cemftmu eft
nihil aliter Deum faceredebuiftequafecerit;qmmultimode uocatiois

u i

uanetatem ad unam gratiam perti'nente: etiam ilia regula'euangelicse
comparatioms aftruxit,Qua oftendit Patremfamihas diuerfo tempore
conducente operarios uineae Tub pa&ione denarii: quo uitse seternse C i t
gmficat sequalitas,Vbi fine dubio hora undecima mtromifti in uinea
totius dieioperams exaequati iftorum de quibus nunc loquimnr prae/
ferunt fortem quos ad comendanda gratiae excellentia in defedtu diei 8C
conciufione uitae diuma mdulgentia munerauit: no labori preciu (o\t
uens:fed diuitias bonitatis fuae in eos quos fine openbus eligit efFun/
ces:ut et hi qui in multo labore &fudore nec amplius q nouiifimi acce
perunt intelligant fe gratiae no opera accepifte mercedem. Vnde fi nos
aduerfum Patremfamiiias murmuremus eoq> nouiflimeuocati totius
diei operariis coaequent nec amplius multa opera q pene nulla merea/
tundicet nobis qd uni eo^ refpofum eft,Amice nofacio tibi iniuriam:
no ne ex denario conuemfti mecu«Tollequod tuum eft uade,Volo aute
6i  huic nouiflimo dare ficut & tibi» Aut no licet mihi de re mea facere
qct uolo aut oculus tuus neq eft quia ego bonus fum^ Certe huic calu
matori iniuftauidebathaec largitas Siquideruditioisretulit: quidra/
tionis atcepit,Nd ei difpenfatiois huius reuellata iufticia nec ad infpe/
(ftionem fecreti latentis admiftiis eft fed ut a difcutiendis Dei iudiciis
abftmeretoppofita eft ei bonitas miferantis & uoIentispoteftas,Quafi
illi & ab Apoftolo diceretur, O homo tu quis es qui refpondeas Deo ♦
Nunquid dicit figmentum ei qui fe finxit quare me fecifti fic^ Oibus
ergo hommibus cuiuftibet generis cuiuftibetcoditionis 8i aetatis cau/
fa percipiendae gratiae uoluntas Dei eft apud qua ratio eledionis abf
condita.eft ab ea gratia incipientibus mentis q accipere fine mentis,
Qsiae fi poftent bona efte fine gratia non diceretur ♦ Nifi quis renatus
fuerit ex aqua & fpiritu fancfto non intrabit in regnu coeiorum, Et nifi
manducaueritis carne filii hominis Si biberitis fanguine eius no habe
bias uitam in uobis.Seddiceretur.Nifiquis fuentiuftus 8i bonus bea
tus in seternum efte nort poterit,Nec opus eftet per aquam Si fpiritum
renafci h  per mandatum fufficeret erudiri, Et euacuaretur fides quae
credit per baptifmum omnia peccata dimittirfi gratia non mails 8i im
pnssfed boms Si re<ftis doceret impendi.Origo itaqj uerae uitae ueraeq*
mfticiae in regeneration^ eft pofita facramento:ut ubi homo renafcit
ibi etiam ipfarum uirtutum ueritas oriatur: Si incipiunt ad perpetuam
gloriam proficere per fidem qui uix ad temporal e uanae Laudis poterant
peruensre mercedern* Siue enim iudeus legis fcientia tumens hue grae
cus ftudio fapientiae naturalis inflatus: pnufq iuftifcetur per fidem
Clirifti condufus eft fub peccato:8i fi in fua infidelitate perftiterit: ira
Pei  manet fuper eumJlla,Sed in Adae pramancatioe efttratfa, De qua

Apoflolus loquitur dicens. Et uos cii efTesris mortui delictis & peccatis
ueftris in quibus ahquando ambulaftis fecundu faeculum munch hums
fecundum principem poteilatis aens huiusfpiritus qui nunc operatur
in filios diffidently : m quibus Si  nos ahquando conuerfan fumus in
defidems carnis noftrx  facietes uoluntatem carnis Si  cogitationum &
eramus naturae fihi irae:ficut Si  ceten.Et iterum qui eratis 1 II 0  tempore
fine Chrifto alienati a conuerfatione Ifraeb& hofpices teftamentorum
promiflionis fpem. non habences 6c fine Deo in mundo. Et iterum aid
quando cenebrae nuncautem lux in Domino + Etiterum gratiasagentes
patnqui dignos nos fecit in partem ford's fachorum in iumme quieri/
puit nos de tenebris Si  poteftate tenebrarum ; Si  tranftulit in regnum
filii diledlionis fuse,Et iterum Eramus enim &nos aiiquando l'nlipien
tes increduh errantes feruietes defiderus Si  uoluptatibus uarnsin ma/
iicia Si  inuidia agentesiodibiles odientes inuicemXum autem bemgni
ras Si  humanitas apparuit faluacons noldri: non ex openbus mfticiae
quae fecimus nos fed fecundum fuam mifericordia faluos nos fecit per
lauacrum regeneratioms fpiritus fanchi quern effudit in nos abunde:
perlefum Chriftum faluatorem noftrumt luftificati gratia lpfius haere
des fimus fecundum fpem mtze seternse.Et ut bremOlme pateat quails
fit natura Humana fine gratia. Dicatludasapoftolus qdagat ud igho
rantta imperitorum uel dodbrina fapientiurmhi aute mquit.Qusecunqj
quidem ignorant blafphemant, Qusecunqj autem naturaliter ut muta
animalaa norunt m his corrumpuntur,Dicat etiam fub uerbis Zacha
rise euanglifta Lucas. An illuminationem gratise in qua humanum ge/
nus nocfte uerfetur Si  de quibus igqorantise tenebris Dei populus erua
tur. Et tu inquit puer propheta akiflimi uocaberis; praeibis enim ante
faciem Dei parare uias eius :ad dandam fcientiam faiutis plebi eiusun
remifiioncm peccatorum ip forum: propter uifcera mifericordise Domi
ni in quibus uifitauit nos oriens exalto * Lucere his qui in tenebris Si
umbra mortis fedent ad dirrigendos pedes noftros in uiam pacis. Hsec
autem uifcera mifericordise Dominus non ad unius tantum popuii re
dempuonem sfed ad omnium nationum impendtt falueem.Dicente eua
gelifta quia Iefus monturus erat pro gente ; non tantum pro genre fed
etiam ut filios Dei difperios congregaret inunum Hoc enim agit ilia
uox Domini quse per quandam pietatis tubam toto terrarum orbe refo /
nantem omnes homines Si  muitat 6d conuemt,Nam cum dixiffet confi
teor tibi pacer Domine coeli Si  terrse quia abfcondifh h^c a faptentibus
& prudentibus & reuellaili ea paruulisuta pater quoma fic beneplaaru
ell: ante te:addidit +  Omnia mihi tradita futa patremeo:&nemo nouic
fiiium nifi pater: neqj patrem qs nouit nifi films Si  cui uoluent films

feuelIare,Ac deinde adiecit.Venite ad me omnes qui laboratis & oners
ci eftis & ego uosreficiam , Tollite mgam meum fuper uos & difcicea
me quia mms ftim; & humilis cordei&inuenietis requiem ammabus
ueftrisuugum enim meum fuaue eft 8i  onus meum leue eft, Iohannes
uero bapafta in euangeiio Iohanm's prophetico fpiritu proteftat dicens.
Quod de coelo uenic fuper omnes eft quod uidit & audiuit teftificatur
&’ teftemonium eius nemo accipitiqui accipit teftimonium eius ftgna
tut quoniam Deus uerax eft,Igitur<juantum atcmetad humani gene/
ris cecitatem : longa ignorantise & luperbiae nodecontrada uemt in
huncmundum creator mundi 8L  mundus eum non cognouit.Luxlucet
m tenebns: & tenebrae earn non coprachenderunt qui fuper omnes eft
qa uidit:& audiuit teftificat: 6i  teftimoniu eius nemo accipit* Sed qa
no frafta Deus Dei films uemt in rrmndu & dedit femetipfu ,p oibus
mortuufqj eftmo tantup gente fed etut fihosDei difpfos cogregaret
in unum: 81  uniuerfis dicit: uenite ad me omnes:quilaboratis& one
rati eft is & feruato fibi mcognofcibilis eledioms arbitrio: dat fui
patrifqj notitia quibtis ea uoluerit reuelare, Omnes filii lucis filii pro/
miflionisjftlii Abraae; filiiDengenuseledum regale facerdotiurmueri
Ifraehtas praecogniti d^praeordinati in regnu Dei qui eos uocauit non
folum ex mdeis; fed etiam ex gentibus teftimonium eius qui de coelo
uenitaccipmnnfigmficantes quia Deus uerax eft ideft exprefte ftgni/
ficantes in fui faluatione quoniam Deus uerax eftumplens 8c  perficies
quod promiftit Abraas omnium gentium patri *Qui polhcente Deo q>
haeres futurus effec mundi non haefitauit diffidentia: fed confortatus
eft fide dans gloriam Deo & plemftime fctensquoniamquod promiftt
potens eft facere* Quis autem tam alienus eft a fide Abraae quistam
degener ab uniuerfarum gentium patre qui promiftionem dei auc non
impleruaucab alio prseter eum qui promiftt dicat implerijlle quidem
erit mendax Deus autem eft uerax; & omnisqui accipit teftimonium
eius hoc ftgnat hoc indicat: quod per lucem illuminantem fadus eft
uidens: fadus eft obediens fadus eft lntelligenssftcut Iohanes eua nt
gelifta teftatur dicens * Sim us quia mundus totus m maligno pofttus
eft& fctmus quia films del uemt & dedit nobis fenfum ut cognofca
mus uerum deum &ftmus in uero fiftozeius * Si ueroquaeritur cur fal/
uator omnium hominum non omnibus dederithuc fenfum: ut cogno
fcerent uerum Deum 8i eftent ideft permanerent in uero fiho eius quis
credamus nullis homimbus opem gratiae i totum fuifte fubtradam :
de quo plenius in confequentibus diferemus: tamen ita forte hoc uela
turn ftt:ftcut illud abfconditum eft* Cur antea omnibus gentibus prx
ternuftis unum popultim ftbi quern ad ueritatis cognitionem erudirec


exceperitdequo iudicio Dei fi non  eft conquyrendum « multo minus
de hoc quod cum eledhone omnium gentium geritur murmurandum
eft.Quy enim deus occulta efte uoluic non funt fcrutanda quae autem
mamfefta fecit non funt negandame 8t  in illis illicitecuriofi 6i  m iftis
damnabihter mueniamur mgratt, Non autem ignoramus efte quofda
tarn inconfideratae praefumptioms & tarn fuperby arrogantly ut quod
prseciptmus magifter gentium non ab omnibus neq? per hormnem fed
diumitf eruditus fupra menfuram fcientiae fuy longe & alteremotu
efte confeftus eft:audeant falfi nominis temerare do<ftrma& nihil illic
occultum nihil uelinteflefecretum.Vbi Apoftulus nunquid fenciendu
elTet aperuit fed quid non fcrutandum eftet oftendit, Nullts &.n,quod
fupra lam diximus ftudusmullis tngenus tndagare conceftiim eft quo
iudicio quo ue confilio Deus lncomucabiliter bonus mcomutabilicer
iuftusifemper praefcius:femper omnipotensudeo omnia m credulitate
concluferit ut omnium mifereatur:& tamen illis fyculis quibus unum
Ifraelem erudiebat inumerabiles populos impiorum ilium mare diftu/
lent 6i  nunc eundem Ifraelem donee umuerfitas gentium introeatob/
cecatum effe patiatur:preuntem in tot mihbus nafeentium atqj morien
tiumidt: faluandum in eis quos mundi finis inuenerit.Quo mifterio to
to fmpturarum corpore dilatato innotuit quidem nobis:quid factum
fttiquid fiat.-quid ue faciendum fit. Sed quare ita fieri placuent ab hu/
many intelligently contemplatione fubtradtum eft, Ifti autem qui n zt
fare ahquid erubefeunt & per occafione obfeurttatis tendunt laqueos
decepttois oem difcretione qua defaltoseligitaliofqj noeligit Multi.n.
fut uocau pauci at eledli: ad merita humany referunt uoluntatis:doce
tes hlicet nemmem gratisifed ex retnbutione faluari: quia naturaliter
omnibus fit infitumiut fi uehnt poftint uentatis efte pamcipes : eifqj
afHuere gratiam a quibus fuerit expetitarquse diftimtio: ut interim de
gratiy ueritate taceaturjde his uideturahquam oftentareratiunculam
qui libero utunturarbitnoideparuulis ueroquibus fine ullo bony uo/
luntatis merito in oriemali uulnere cum cyteris mortalibus caufaco
munis eft: nihil poteft expofitionis afFerri qua doceatur cur ifti falui
fiantrenatmlli pereant no renati fub illius prouidentia &omnipotenna
in cuius manu eft anima omnis uiuentis 6i  fpintus untuerfy carms
horn in is & cut dicitur.Breues dieshominis fut numerusdierum apud
te eft: non autem puto lftos uoluntatum patronos fimplicitate lllorum
impudenter ufuros ut aut fortuitu lfta dicant acadere:aut non renatos
afterant no perire,Aperte enim aut cum Paganis conuincerentur fenti
re de faco; auc cum Pellagiams tranffufumin pofteros Adynegare
peccatumifato autem non baptizan paruulos nec Peliagiani potuerunt

u in

dicere; fed quia eos liberos a peccato aufi funt profited m eruere dam
nan .Cum aucem de difcretione ominum hominum queftio uentile
tur; Si ab omnibus hommibus paruuh nequeant feparan :  fimulqj de
tonus aetatis homimbf ueritas dixent Films horn inis uenit querere Si
faluare quod perierat ♦ Fruftra profunditatem infcrutabilis gratiae per
liberum arbitnum conanturapmrequi caufam eledionism eorum co
fhtuunt mentisqui ehguntunEt cum multa de maiorum uolutateac
iudtcio meptaSifalfa protulenntun paruulorum camen difcretionede/
fiaunt: nec poftunt de eius queftioms ratione reddira glonaniquse de
omnibus hommibus tradatur:8i non de omnibus expedicur,Multifor
micas autem Si magnitude diumae granae probat lftos contra uentate
etiam quod de maiorum uoluntatibus loquuntur aftruere eorumqj p/
fuafiom diumomm eloquiorum teftimonia repugnare: quae fi omnia
fermomnoftro ueiimus anedere modus non ent diferendi.Quae tame
fi fe recordationi offerunt: non omittantur ut quantum fans eft mani
feftetur omne horn mis bonum merirum: ab micio fidei ufqj ad per fe/
uerantiae conS'umationem donum atq; opus efte diumum Jgitur fides
quae bonaeuoluntans Si mftae adioms eft genurix quoipfa fonte na/
fcatur: Apoftolus Paulus exponar qui pro romanorum fidedeo gratias
agic dicens Primumquide gratias agoDeomeoper Iefum Chnftu pro
omnibus uobis quia fides ueftra anunciat in unmerfo mudo.Ad Ephe
fios quoq; fcnbens. Propcerea inquic Si ego audita fide ueftra quae eft
in Domino Ielu Si diiedione in omnes fandos: noceflb gratias agens
pro uobismemoriaueftn factens inorationibus metsiut Deus domini
noftri Iefu Chrifti pacer gloriae dec uobis fpmtum fapientiae Si reuei
lauonis magmtionem eiuslllummatos occuloscordis ueftn ut fciatis
quee fit fpes uocationis eius : quae diuinae glorias hsereditatis eras in
fandis. De fideetiam Colocenfiu fimiliter Deo gratias agens.Granas
agimus inquit Deo di  patn Domini noftn Iefu Chrifti Temper ,p uobis
orantes audiences fidem ueftram in Chrifto Iefu Si diledionem quam
habeas in fandos omnes propter fpe quae repofita eft uobis lncoehs .
Et ut aha bona ab eodem bonoru Audore percipiant quid pro eis cret
enarrans. Ideo inquit 8i nos ex qua dieaudiutmus: non ceffamuspro
uobis orantes 8i poftulantes ut impleamini agnitione uoluntatis eius
in omni faptentia Si mtelledu fpintuali ut ambuletis digne deo placen
tesun omni opere bono frudificantes Si crefcentes fcietia Dei in omni
uirtute confortati fecundum potentiam daritatis eius in omni patten
tia Si ionganirmtate cum gaudio. Item ad Thefalonicenfes qui fpiritu
fidei dilediomfqj feruebant gratias agimus inquit Deo Temper pro oi
bus uobis memoria facietes in orationibus noftns fine mterrmfiione;

19*0  ■

memotes open's fidei uefhae Sc  laboris & cancans Si  fuftinentiae fpei
dommi noftri lefu Chriftt ante deurn Sc  pattern noflru SC  infra. Ideo 8i
nos gvanas agimus deo fine mtemuflioneiqucmam cum accepifTens&
nobis uerbu auditu deiacceptfhs-.no ut uerbu bominu fed ficut e uere
uerbu dehqui opatur in uobis q credidifhs,Potuit ne plenius aut euf/
dentms demonllrari dei effe donu credetium fide qua ut ideoageren£
gratia; deo.Quoma hi qbus uerbu dei per homines praedicabat no qfi
ae hommu fermone dubicare:fed taq deo lequeci p holes crediderut q
in lpfiseopatusmt crederecr ln fecuda quoqjad eofde Thefalonicefes
epiftola:de fide in Chnflo g  ficientiu ira Apoftolf loqutt .Gratias agere
debemusDeofemp £  uobis fratres ita ut dignu eflquonia fuperefcic
fides ueftra:& abudat cantas uniufcuiufqj ueftru f muicesita ut Si nos
ipfi in uobis glonemur in ecdefiis Dei pro patietia ueflra 6C  fide in of''
bus pfecutiombfueftris Si  tribulatiombPquas fufhnetis in exeplu iufti
ludicn Deiiut digni habeammi in regno Dei quo & patimmi. Petrus
quoqj ApoftolPex Deo haberi fide prxdicas ita fcribit.Scietes q? no cor/
rupubihbpauro SC  argeco redepti eftis de uana couerfanoe ueflra pater
nae traditiois.Sed preciofo faguine qfi agm incotaminati Si  fmaculaci
Chrifh lefu. Praecogniti qdeante colhtutione miidi.-mamfeftatnn no
uiflimis temporibP propter uos:q per lpfu fideles eflis in deu q fufcita
uit eu a mortals 6C  gloria ei dedit ut fides ueftra 6i  fpes eflet in domino.
Ite ide i fecuda epiftola defideipercepnoe fic loquit.Simo Petrf femf
8C  apoftolflefu Chrifh hts q coequale nobis adepti fuc fide per iufhui
dommi &faluatorisTefuChnfti,Vndeachabeatfpusfidei t Iohanesapo
jftoiPmamfefhftime docet dices.Ois fpiritus q cofitet lefu i carne uemf
fe ex deo e>.SC  ois fpmtus q foluit lefu ex deo no e,Et hie e Antichriftus*
Ice dicit ab eo recipi euagehu f quo e fpiritus ueritatis.Nos fquit ex deo
fumpiq nouit deu audit nos:q no e ex deo no nos auditjn hoc cognofci
mus fpintu ueritatis:& fpiritu errorisJte i adfibus Apoftolof^. Petrus
apoftolus fide per dominu lefu ee pronuciisihuc inquit que uidetis &
noftis cofirmauit nomeeius:& fides quae per eu e;dedit feegra fanitate
lfta i  cofpedtu oium ueftru.De fidequoqj Lidiae cuipfcer alias muheres
quae euagehu panteraudiebantdommus cor aperuituta in eade narrat
hiffonaXheat fabbatoi^egrefli fumP extra porta iuxta flume ubi uide
bat eeoratio&fedetesloquebamurmuheri bus quae couenerat&quse/
da mulier nofe Lidia purpuraria ciuitatts Thpatimnoije colens deu au/
diuiticuius dominus cor aperuit ut mtederet his quae dicebat a Pauloi
no at exhumanafapietia ee fide fed ex ifpirationediuinaipfius uerita,
tis uocefirmat.Dicete.n.dominoad dilctpulos fuos.Vosat queme ee
dicicis.Kefpondens Simon Petrus dixit,Tu es Chnftus films dei uiuL

u int

Refpondes at Xefus dixit eiJBeamsSimonbanona qacaro & fanguisno
reuelauittibnfed pacer meus q mcoehs e,Paulas uero apoftolus hanc
ipfa fide fcdm mefuri dan pro arbitno largiecis ita praedicat,Dico,n.p
gratiaq data e nuhi oibus qui furst inter uos no plus fapere q opportec
fapereifed Tape ad fobrietate ficut unicuiq? diuifit Deus mefura fidei,
Ite ide umtate redlac fidei & cofefionemhonoredei a deo ee comedas,
Deus aut inquit panentiae & cofolatioms dec uobis id ipfum faperem
alterutr!i;fcdm left! Chnftu uc unammes uno ore hononficetis deu &
patre domim lefu Chrifti.Et lfra.Deusat fpei repleat uos oi gaudio &
paeem crededomtabudetis i  fpe in uirtute fpiritus fadl,Quo teftimo
mo no fold fides fed et gaudiu Qi  pax 8i  abudana fpei docent nifi i uir
tuee fd fpus no haben.Ad Ephefios uero feribes Apoftolus de diuitiis
granae,p mahs bona retnbuetis:& de fide q no ex nobis fed ex Dei do/
no habet haec loquitur* Deus at qui diues eft in mifencordia propter
fuam nimiam cantatem qua dilexit nos:& cu eftemus mortui peccatis
conuiuificauic nos Qmfto:cuius gratia falui fadh fumus & conrefufct
tauit & cofedere fecit in coeleftibf m Chrifto lefu Gratia,n,eftis faluati
per fidem:&: boc no ex uobis* Dei.n.donum eft no ex operibus ne quis
glonet .Ipfius enini fumus figmentu creati in Chrifto lefu in operibus
boms quae praeparauit deus ut in lllis ambulemus.Propnum ergo hoc
habetnoua creatura p gratia ; uqq figmentu dei funt qui natiuitatecce/
lefti codunt m Chrifto no ocio torpeat:necdeiidia refoluant sfedde uir
tutein uirtutem ^pficiantperuiabono^ope^ambulado: hoc eft emm
fingi hocdeuecerecreatura noua fieri hoc de imagine terrem hommis
ad imagmem cceleftis homims reforman quod totum fiue palam: per
cooperatores gratize: fiue occulte:per fubminiftrationem fpiritus: llle
incohat illeauget & perficit:cuius agncul curatcuius aedificatio Si  cuif
figmentu fumus * Abude quantu arbitror his teftimonus quis & alia
documenta aggregan potuermt demonftratu eft fide qua luftificatur
jpius nifi ex Dei munere no haberneaq? nulhs mentis praecedentibus
trihunfed ad hoc donariiut pnncipiu poftiteemento^.Et cu ipfa data
fuent no petitaupfius la petindibfbona caeteracofequant.Vnde itaqj
quasaa de plurirms aftum eda fut teftimonia quae in diuerfitate dono^
oftendat gratiae largitate * Ex Deo itaqj efte ut homo uia Dei eligat &
ut furgat a lapfu pfalmus daumcus canit dicens« A Domino greftus
homims dmgentur & uia eius uolet, Cu ceciderit non collideturiquia
Dominus fuppomtmanu fuamjtem ide q> duce Deo ueniaturad deu*
Emittelucem tuam &uentatem tuaipfamededuxerunt&adduxerunt
in montem fancftum tuu 6i  in tabernacula tua . Item q> in Domino fit
harm's fortuudo &dei uolutaspraeuemathberadu: fortitudine meaad

te cuftodia qa deus fufceptor mefdeus me? uolantas eifprasueniet me.
In prouerbits quoqj legimus de fapieaa 81  icdIe<5tu : quonia dominfdat
fapientia & a faae ems fcla & itelledusjte in eode hbro de difpefatio
nibus fapietise Dei fine q nuilse redx fut adioes ita dicit .Meu cofiliu
&mea tucela ego prudetia:mea at uirtustp me Reges regnat ; & Tirani
per me obtinent terra Jte alibi q> nemo poflit rede incedere nifi domi/
no dirigete:a domino corrigunt greffus uirhmortahs at quo mtelligit
uias fuasr’Ice alibi,Ox's uir uidetTibi iuftus:dirigit at corda dommus *
& ffra.Prseparat uolutas a domino.Ite ibide de cogitatioe atq» cofilio:
multse cogitatices i  corde mrhcofiliu at domini obtinet Jn hbro uero
ecclefraftes dicit:qd & babere neceflaria & eis bene uti donu fit del.No
e inqtbonu homini mfi qdmaducauit 8i  bibit &ofteditafae (use  bonu
in labore fuo.Et qde h sec  uidi ego qa a manu del eft:quonia qs maduca
uit auc pafcetabfqj lllojte in eode hbro legit q> corda & opera luftoiy
in manu Tut del & tatu 1  ftudiis fuisqxfiaat quatu ille donauent + Qua/
tucuqj laborauerit ho ut quaerat iuemet: 6i  quodcdqj dixerit fapies ut
fciatmo potent iuenire qa uniuerfd hoc dedi in cor meu:&cor meu uni
uerfu hoc uiditjqa 6i mfti 8i  fapietes & opatioes eoiji in manu Dei♦ In
hbro at fapietise de eodegratiae ope ita dicit: quonia ipfe & fapientia:
dux eft <& fapientiu emedatorun manu t n,ilh?:& nos & fermones noftri
& ois fapietiae &ope^ fcienna &difdphn3e,Decbtinetttiaquoq; q<f ex
del habeat munere eade fcriptura he loquitiut fciui qa ahter no poiTu
ee cotmes nifi def dec &hoc ipfu erat fapientia: fcirecui? eet hoc donu:
cui fententiae Pauli apoftoh dodnna cocordat in prima ad Corinthios
hsec fcnbenns.Volo at uos hoies elle ficut meipfu fed unufqfqj ( ppriu
habet donu ex deosahffic alms uero fic,Domm?uero in euageho fedm
Mai heu hsec  de cotinentise dono infinuaffe narrat .Dicentib? naqj difei
pulls fuis:fi ita ecaufa uiri cu uxore no expedit nubere.Dicit lifts Iefus,
No oes capiut uerbu lftud fed qbfdatu eft a patre meo ♦ De timore dei
& fapientia ita in ecclefiaftico legitur * Corona fapietiae timor domini:
utraqj at dona fut dei Jte de eodejtimor domini fuper oia fuperpofuit:
beatus cui donatu eft habere timorem dominijfaias quoq? dediuitiis
fpintuahbusiquarum audor eft dommus ita loquitur:in thefauns fa/
lus noftra aduemt:fapientia 81  pietas & difciplina a domino,Hi funt the
fauri mfticiaejte de altitudme diuitia^ fapietiae & fcientiae Dei:cuius
bomtas nuliius memo praeuenitur. Hsec dicit q mefus eft manu aqua
&  coelu palmo: & uniuerfa terram pugillo qui ftatuitmontes in libra
&  rupes in ftatera, Quis cognouit fefu dominiaut qs eius fuit cofilia
nus q iftruat eu:aut que cofuluit &iftruxit eu:uel qs oftedit ei uidiciu
aut uia prudential quisoftendit euuel quispnor dedit ei:& rembuetur

illimnde 81 i  hbro lob fed m eunde fefu fegunt uerba Domini dicetig,
Quis ante dedit mihi ut retribui lllnoia quae Tub coelo Tut mea funt ♦
leremias uero q> a deo fit hoi recla fapietia lie ,pbat,5cio domine qa no
e in hole uia emsmec uiri e ut dmgat iter fuu.Ice qd ad Deu couerfio
cordis ex Deo fit,Per lpfu dommus p>teftat Si  dicit.Reftitua illos i ter
ri ifti & re^dificabo Si  no deftrua 8c plantabo eos Si  no euelli:6<: dabo
tills cor ut fait me qa ego fu dommus & erut mihi i populu & ego ero
illis i deu.Quia couertent ad me ex toto corde fuo Jte ide praedicas:q<3
ut deus cognofcat ex deo fit & faet iquit qa ego doming deus illo^:8d
dabo illis cor cognofcedi me:&aures audiedi+Qd it omne uerbu bonu
& omne opus fidtu fubmimftratio fit fpiritus fi<fti:fine quo nihil rede
agat i priaad CorithiosiPaulfapoftolfdocetdicesJdeo notu uobis facio
q> nemo in fpiritu del loques dicit anathema Iefu.Et nemo pot dicere
dommulefd mfi I fpiritu fidto.Dmifiones uero gratia^ fut ldeacfpi
ritf:& dmifioes mimftrationu fut ide at dommf.Et diuifioes opationu
fut ide uero defq operat oia i oihfmmcuiqj at dat mamfeftatio fpirit?
ad utilitate.Alii qde p fpum dat fermo fapieciae alu at fermo fcienuae
fecudu eunde fpum, Alten fides i eode fpuialu gratia fanttatu in uno
Ipu.Alu prophetatioiahi difcretio fpmtuuialii genera linguai^alu iter
praetatio fermonmhaec atofa opat un? atq; ide fpiritf  diuides fingulis
prout uult. Tatu uero unuqueq; habere gratia? qtu Dominf aonauerit:
Ideapoftolfad Ephefios ait.Vnu corpus Si  un? fpmtfficut uocati eftis
i una fpe uocatioms ueftraeiunfdommfmna fidesmnu baptifma:unus
deus Si  pater oium q Cup oes e Si  fup oia:& i oibus nobis: unicuiqj at
noftijc data e gratia fedm mefuri donatiois Chrtftnpp qd dicmafcedes
faltu:captmi duxit captiuitate dedit dona hoibus.Ite ide i fecunda ad
Cormthios dicit q> ne ad cogttadu qde qd fpiritale e udonei fumus mfi
per gratia dei.Fiducii at tale habemf per Chriftu ad deu^qd no fufticie/
tes fimus ahquid cogitare a nobis qfi ex nobifmetipfis fed fufFiciena
nobis ex deo e:q Si  idoneos fecit nos rmmftros noui teftameti no litte
ra fed fpintuXittera.n.ocadit fpus it uiuificat. Et itei^ f eade eptftola
doces bonoi^ ope^ affeeftu Si  fufficienna a Dei gratia mimftrari. Potes
eft at mquit Deus omne gratia abundare facere in uobis : ut in ofbus
per oia fufficientia habetes;abundetis in omne opus bonu ficut fenptu
eft.Difperfit deditpaupenbus lufticia eius manet in aeternu.Qui at mi
niftrat femen feminati Si  pane ad manducandu praeftabit +  Et augebit
mcremeta frugu luftiose ueftrae ut in omnibus locupletati abudens in
oem fimplicitate. Ad Ephefios uero fenbens Apoftolus docetrq^ omnia
bona quibus placet Deo dona fint Dei: &q»ab lpfo petiopporteat
ut eanon habentibus tnbuat +  Hums rei inquit gratia fleefto genua

mea ad patre dommi noftn lefu Chrifti ex quo ois paterm'tas i  coelo &
m'terra nominat ut det uobis fedm diuitias glorias fax  uirtute corro
borari p  fpiricu eius intenore hole habitare Chriftu p  fide in cordibf
ueftris icantate radicati &:firmati ut poflitis copmehedere cu oibffcis
a fit  latitude & logitudoTublimitas &,pfundu/uper eminence fcienae
caritate Chriftijut ipleammi m oem plenitudmeDeuEi at q potens eft
oia facers fuperabudanti'us qua petimussaut irelligimus fedm uirture
qua operatm uobisJpfi gloria i eedefia & i Chrifto lefu in ofa fxc ula
fteculo^ ame,Ofs at bom Deu ee audoreicuius dona nec incerta fint:
necmutabiliaifed exseterna uoluntace uenientia Jacobus apoftolus ita
loauitur.Noiite errare fratres met dileduOmne datu optimu & omne
donu pfedlu defurfu e defeendens a patre iuminthapud que no e tranf
mutatio nec uiciiTitudinis obumbratio * Voluntarte genuitnos uerbo
ueritatis ut firnus ltiiciu ahqd creatures eius t Cui 8i  Zachanas ,ppheta
cecmit dicens+Saluabit Dominus in die illo ficut ones populu fuum ♦
quonialapides fandti uoluunt fup terra ipftusiqa fi qd bonuipfius eft
& fi qd optimu ab ipfo e:m euageh’o uero fedm Matheu qd fcientiae &
intelledus dona fint Defiquas quibus uoluerit iargiat ita dicit. Tunc
accedences difcipuli ems dixerunt*Quare in parabohs loqueris ad eo si
At ipfe refpondens ait lllis* Quia uobis datum eft nolle mifteria regni
coeloruuihs autem no eft datujohanes quoqj euangelifta pronunciat *
Nemine aliquid bom habere nifi qd defurfu accepent dicens,Non pot
ho acciperequicq mfi fuent ei datum de ccelojn emfde uero euangeiio
dodtrina eft ipfius ueritatis q> nemo ueniat ad fitmm nifi attradlus a
patre quia uenturu Deus & iceiligente & obedience facit, Nemo fault
pot uenire ad me nifi pater qui mifit me attraxerit eum & ego refufci/
tabo eum in nouiflimo die^Scnptu eft.n.in prophetis, Et erunt omnes
docibiles Dei.Omnis quiaudiuit a patre & didicitiuenitad me.Et ifra*
Propter hoc dud uobis qa nemo poteft uenire ad me nifi datu fuent ei
a patre meo.In fide autem & In operibus bonis ^pficere ac perfeuerare
ufq; in fmem muneris atqj auxilu elTe diumi faneftarum fcripcuranim
confirmat audloritas^Et enim ftribens Paulus apoftolus Phihpenfibus
ait.Confiaens hoc ipfum quia qui coepit in uobis opus bonum pficiet
ufqj in diem Chrifti Iefi;:huius autem teftimonii uirtute quida uolens
ad fui fenfus praurtatem conuertere: ita quod di&um eft qui coepit m
uobis uolebat mtelligi quafi didu effetiqui coepit ex uobis ut & mictu
& confumano operis non ad Deum fed ad hominem referretur qui &
incipere & perficere uoluiffet ♦ Sed hanc infaniflimam fuperbiam in
eade epiftola excellenalhmus gratise praedicator elidit dicens: in nullo
terreammi ab aduerfariis quse eftiihscaufa perditionis: uobis autem

i

falutis-.Sc hoc a.  deo qa uobis donatu e ,p Chrifto no Tolu uc in eu creda
tis:fed et at pro illopatiamini:& iteji cu metu inquit Si  tremore ueftra
faluteopammi.Deus eft.n.qui operatur m uobis Si  uelle Si  pficere pro
bona uoluntate.Ite in primaadThefalonicenfes docet ex Deo elTe prm
cipiu Si  profectu cofumationemqj uirtutu dices * Ipfe at Deus Si  pater
nofter & Dominus Iefusdirrigat utam noftraad uos: uos atDommus
muluplicet: & abundare faciat cantate in inuice & in oesqueadmodu
Si  nos in uos ad cofirmanda corda ueftra fine querela in fatfitate uitse.
Deu Si  patre noftru in aduetu Domini noftri Iefu cu omnibus fandtis
eius+Ad Corinthios quoqj fcribes 8i  oium uirtutu ,pficiente perfeuera
tiam Dei donum efte comendans.Gratias inquit ago Deo meo Temper
pro uobis in gratia Dei quae data eft uobis in Chrifto Iefu qa in ofbus
diuites fadfi eftis in lllo in omni uerbo di  fapientia ficut teftimonium
Chrifti confirmatum eft in uobisuta ut nihil uobis defit in ulla gratia
expechantibus reuellatione Domini Iefu Chrifti qui Si  cofirmabit uos
ufq? ad fine finecrimme in diem aduetus Domini noftri IeTu Chrifti.
Item ad romanos de cantate Chrifti qua eos quos diligit mfupabiles
facitudeft ufq; in fine perfeuerantes, Nam quid eft aliud pfeuerare q
tetatioe no uiar'Quis nos inqt fepabit a cantate Chrifti:tnbulatio:an
anguftia anpfecutio: an fames annuditas:an piculman gladif i  Sicut
fcriptu e.Quia pp temortificamur toca die:aeftimati fumus ficutoues
occifionisded m his omnibus fupamus per eu qui dilexit nositem ad
Corinthios de ui<ftona:quam perficitChriftus.Stimulus mquit mortis
peccatu e:uirtf uero peccati lex.Deo at gratias q dedit nobis uidtoria per
Iefu Chriftu dominu noftru Jte ad Thefalonicefes:de perfeueratia qua
Deus tnbuitjpfe at ait Deus pacis facftificet per oia:8i integer fpintus
uefter &aia Si  corpus fine querela i  aduentudomini noftri Iefu Chrifti
feruet ♦ Fidelis e q uocauit uos q et faat.Ite ad Thefalomcefes qd oia
bona noftra fiue i opando fiue i loquendo Si  i eis pfeueratia dona Tint
Dei.Ita praedicat dices Jpfe at Dominus nr lefus Chrift? Deus 3i  pater
nofter qui dilexit nos 8i  dedit confolationem aeternam 6i  fpem bonam
in gratia exhortetur 6i  corda ueftra & confirmet in oi opere Si  fermone
bono,De cetero fratres orate ,p nobis ut fermo dommi currat Si  clanfi
cet ficut &apuduos&uthberemurab iportunis & malls hoib?jNo,n.
omefides:fideIis it de? e q Si  cofirmabit uos Si  cuftodieta malo.Petr?
quoqj apoftolus unde ee uirtutepfeueratise doceat audiamus.Deus at
inquit omnis gratise q uocauit nos in aeterna fua gloria i  Chrifto Iefu
modicupaflus ipfe perficiet:cdfirmabit:folidabitqj cui e uirtus Sc pote
ftas in faecula faeculo^.Iohanes uero apoftolus quod uidtoria fandoru
opus Dei fit habitantis m fcis ita loquitur, Vos ex Deo eftis filioii Si

uidfh's mudu quanta maior e q in uobi's e q q in mudo .Ite ide.Omne
cd natu eft ex Deo uincit mundu: Si hxc  eft uidoria quae uincit mun
du fides rioftra Jn euangeho aute fcdm Luca Deu dare ut in fide per/
feueretur ita f pmitur.Dixit aute Iefus Petro.Simon Simon ecceSatha
nas poftulauit ut uos cerneret ficut tnticum . Ego aute rogaui pro te
Petre ut non deficeret fides tua & tu couerfus cofirma fratres tuos.Et
roga ne intretis m tentationem Jn euangelio quoqj Iohanis de ouibus
Chnfti quae de manu lpfius a nuilo rapiuntur:haec legimus dicere ueri
tate.Sed uos no credms quia no eftis de ouibus meis. Oues meae uoce
meam audient & ego noui iilas:& fequut me & uitam aeternam do ills
& non peribunt in aeternum : nec quifq rapiet eas de manu meajtem
in eode euangelio.De bis quos pater datfilio qui & omnes ueniunt ad
filium:& quorum nullus perit haec lpfius Domini ore dicuntur.Omne
quod datmihi pater uenit ad me: &c  eu qui uenitadmenoeiicia foras
quia defeendi de coeio no ut facia uoluntate mea fed uoluntate eius q
mifit me patns:ut omne qd dedit mihi no perda ex eo quicq: fed refu
fcitem tilud in nouiftimo die.Multa funt alia in canonical ferie feriptu
ra^i quae uitadae pdixitatis ftudio praetenmus quonia quae affumpfim?
necpauca funtmec obfcuramecleuia qbusplenifTimedeclarat oiaquas
ad promerenda uitam aeternam pertinent fine gratia Dei neemeboari
necaugen necpficipofte:&ptra oem elatione deliberoarbitrio gloria/
tejilla iuidtiftime renin fentetiadicentis apoftoh.Quis.n.te difcemit;
qd at babes qd no accepiftc'Si at accepifti qd gloriaris qfi no accepts.
Igit psfunditas illius queftionis quafedm anunciatione apoftoli ipene
trabile cofitemunp liberi arbitru uelle & nolle no folutt :qa licet infit
hoi bond nolle,tame nifi donatu no babet bonu uelle:& illud contraxit
natura p culpa:bocrecipit naturap gratia.Sed qd illud fit qd baec eade
natura i oibus bofbf anterecdciliatione malan oibus mifera no i omnt
bus mftificat a peutib? quada fui pte difcemit :ab eo q uenit quae/
rere & faluare quod perieratjbumano fenfu prorfus non pot lndagari.
Quatuhbet.n Jpio^malignitas accufet refiftens gratiae Dennunquid
^pbabunt ea quibus eft collata meruifteiautilla uirtus gratiae quae fibi
quos uoluit fubdidit conuertere eos qui incouertibiles permanfere: no
potuitf Tales fuerut q futattratftdquales bi qui i fuaduncia fdt relidi.
Sed illis tribuit gratia ftupenda qd uoluit: iftisretribuit uentas mfta
quod debuinut rndiciu Dei magis mfcrutabile fit in eledftone gratiae
q m retribunone lufticiaesuerutamen ne ilia pars fidei qua pie credimf
Deum uelle ut omnes homines ueritatis agmtione faluentur per hoc
qd de effecftibus gratiae euidenter oftenditur mfirmatauideatur,Adni
tendu eft auxihateChrifto ut nobis ftabilitas burns diffinitiois appear

Sed quia neceflariae inquifitionis negociu no leuem operam ftbi poflit
impedufecutura difputanoneab exordio alterifuolummis mchoemus.

De uocatione omniu gentiu liber primus explicit.

Incipit eiufdem operis liber fecundus.

Hmotis abdicatiTqj oibus cdcertationibus quas intempera
# tium difputationu gignit aiofitas:tria efieperfpicuum eft
qbus m bac queftione de qua fecundu uolumen incipimus
debeat inbaereri.Vnum quo profitendu eft Deum uelle oes
homines faluos fieri & in agmtionem uentatis uenire. Alterum quod
dubitandum non eft:ad lpfam cognmonem uentatis 8i  perception^ fa
lucis non fuis queqj meritis:fed ope atqj opere diuinae gratis puenire.
Terau quo cofitendil eft altitudme tudicio^ del humanae intelligent
penetrabilem efte no pofte^Et cur no oes faluet: qui omnes uult faluos
fieri non oportere dtfquiri.Quonia fi quid cognofci no pot no quaerat.
Inter pnma ac fecuda diftlmtione no remaebit ca certaminisrfed fecura
ac traquilla fide utruqj prsedicabitjutruq; credet, De? qppeapud que
no e imqtas:& cuif uniuerfae uiae mifencordia & ueritas ofum boium
bonfcoditor mftf eordwator neiem idebite danas:neiem debite hberas
noftraplecftes cu punit noxias:fua tnbues cufacit iuftos ut obftruatos
loquetiu iniqua ; & iuftificetDeus in fermoibffuis & uicat cu ludicat:
nec danati lufta querimonia:ne mftificati uerax earroganuaifi uel tile
dicat no meruifte fe poena:uel ifte afterat meruifte fe grana.Sicut at ea
q ad mamfeftatione grant ex diuinisqfterut eloqis nulla poftutratide
diferedi arte uiolari: ut pfpicuae cofcnatefqj i tata nuerofitate fetetiae
ad aliqd prauae iterpraetatidis trabant icertuuta et q> de faluatide ofum
boium m code fcriptura^ corpore repent :nulla cdtraria argumetatioe
temerandu e:ut qtu boc tpfu dificihore itelleda  ca pit: tato fide lauda
biliorecredat.Magna,n.fomtudo e cofenfiois cui ad fequeda uentate
aucftoritas fuffiat et latete ratide.Proinde uigilater cofideremuspraedi
catoribus euagelii quid a Domino mbeat: fcdm Matbeu qppe ficait.
Data e poteftas ofs in coelo di  in terra „ Euntes ergodocete oes gentes
baptizates eos i noie pains di  filii 8i  fpiritu fci docetes eos feruare ofa
quaecuqj mandaui uobis.Et ecce ego uobifcu fu oibus diebus ufqj ad
Cofumatione faeculfScdm Marcu uero eifde Apoftolis ita dicit .Ite in
orbe uniuerfu predicate euagebu uniuerfae creaturae.Et q credident di
baptizatus fuent ipfe faluus fiet:q uero no credident danabit .Nunqd
bac praeceptioe ulla^: nationu uiloruue boium facfta difcretio e,Nemine

t

mento excepit nemine feperauit generememine cdditioe diftinxit. Ad
oes prorfus holes mifTu e euangehu crucis Chrifti & nepraedicantium
mimfteria humano tatu utderent opepagenda ecceego inqt uobifcu
fumofbus diebus ufq? ad cdfumatione (xcuhjdett  cu ficutoues itro
leritis in medio lupo^ nolite de ueftra ifirmitate rrepidare fed de mea
poteftate cofidite q uos ufq? ad cdfumatione faeculi i oi hocoperenon
derelinquiNo ad hoc ut nihil patiaminiifed qd multo maius e praefti
turns :ut nulla faeuientiu crudebtate fupeminijin mea*n,poteftate prae
dicabitis:&p me fiet ut iter cotradicetes iter furetes Abraae filii de la
pidibf fufcitet ,Ego lnfmuabo qd docuhego facia qd,pmifi,Tradet + n.
uos mcociliis i finagogis fuis flagellabutuos &ante reges &praefides
ftabitis pp me in teftimomu lllis Si  gentibus + Cu at trader uos nolite
cogitare quo aut qd loqmim\Nd.n + uos eftis q loqminufed fpus patris
ueftnqui loquit inuobis + Tradet.n + frater fratrem in mortem Si  pater
filiu:& infurget filu in pentes Si  morte eos afficiet, Et eritis odio oibf
hoibus pp nome meu.Qui at pfeuerauerit ufqj in fine hie faluus erit.
Appuit ergo ut Apoftolf ait gratia faluatoris Deioibus hoib? & tatu
mimftri gratiae odio erant oibus hoibus: & cu alii eflent q oderat alii
q oduspfequetiupraemebat: neutra tameps nucupatideoium hoium
priuabat. Habete qde faluus fuse damnu rebelhu portioe fed ob tin etc
plenitudinis cenfu fidehu dignitate,Dicit,n Johanes apoftolus, Sed 8i
fi qs peccauerit aduocatu habemf apud patre Iefu Chnftu iuftu:& ipfe
e ,ppiciatio,p peccatis noftrismo^ noftris at tatu fed etp> totius mudi*
Magm at Si  menarrabilis facrametimifteriu e;qd praedicatonb? qbus
didum eftjtem orbem umuerfum Si  predicate euangelium uniuerfae
creaturaerhifdem prius dicftii fuerat in uia gentium neabieritis : & in
ciuitates famaritano^ ne itroieritis fed pouus ite ad oues quse pierut
domus Ifrael. Quauis^madoium hoium uocatione euageliu dirigeret:
oefq? Dominus faluos fieri & in agnitione ueritatis uellet ueniremon
tantu fibi difpenfationu fua^ abftulerat poteftate utaliter q occulto
iuftoqj mdicio ftatuerat cofilii fui ordo decurreret*Vnde lacu no habec
cotumaciu murmura querela^ qa qd Deus fieri uoluit coftat no aliter
fieri debuilTe q uoluit, Poftenore uero tepore cu iam Dominus Iefus in
Dei patris gloria cofederet & praedicatores uerbi fufcepto negocio de
feruiret uoletes Apoftoli euagelizare uerbu in Afia uetiti funta fpiritu
fado: Si  difponetes ire iBithima,phibiti fut a fpiritu Iefumo utiqj nega
ta libs populis gratia fed quantu appuit retardata, Na poftea et apud
ipfos fides Chnftiana coualuit.Quae at fuerit differed* u*catidis caufa
no claret: & tatu rei geftae docemur exemplo: quod inter generalia uel
promifla uel opera uel praecepta: quaedam Deus a cdmunibus excepta

caufis occultiore nouft ordinaire ratioe:credo ut mterpofitis quibufda
obubrationibus ea quae fecretius micant mirabihbus innotefcant, Ne
negligentior fiatacies de facilitate cernedi & quodam modo dormitet
afluetis fi non excitetur infolitis.Has autem incognofcibtles illumma
tionu dilationes inter quas utiqj multi in infidelitate deficiunt no folu
in popuhsremotioribus impiorum fed etiam in ciuitatibus fideliu per
plunmas domos ac famihas nouimus fieri dum Chriftianae fidei et q
Chnlham futuri funt auerfantur, Multi enim qd oderuntamabunt:
qd nonreapiunc praedicabunt.Etquis inter haec queruhsautcuriofis
notum faciet cur adhuc fol mfticiae quibufdam gentibus non oriatur
& a tenebrofis cordibus etiam nunc radios fuos uentas reuelanda co
tmeaci’Cur corrigenda tarn dm finantur errare:& quod fenibus in fine
praeftandum efhper tam Iongam non tnbuatur aetatemr'Cur filiis fam
in Chriftum credentibus nec dum credant parentes * Et rurfum a reli/
giofis pentibus foboles praua difcordetr’Cumtamen Deoquiinitioru
fidei mcrementiqj largitor eft fecundu ipfius praeceptum quotidie pro
omnibus fupplicetur:ut di  fi exauditnota fit gratia miferationis: & ft
non exaudit mtelligatur ludicium ueritatis.Sed ne in praeteritisquide
faeculis haec eadem gratia quaepoft Domini noftri Iefu Cbrifti refurre
dione ubiq,’ diffufa eft:& de qua fcrfptum eft: illuxerut corrufcanones
tuae orbi terras defuit mundo, Quamufs enim fpeciali cura atq; indul
gentia Dei populu Ifraeliticu conftet elecftu omnefqj alias natices fuas
mas mgredihoc eft fecundum propria permiftae funt uiuere uoluntate
non ita fe tantu aeterna creatons bonitas ab ill is homimbus auertit ut
eos ad cognofcendu featqj metuendum nullis figmficationibus amo/
neret. Ccdu quippe ac terra & mare ommfqj creatura quae uideri arqj
mtelligi poteft : ad hanc praecipue difpofita eft humani generis utilica
tern ut natura rationahs de contemplanone tot fpecie^ de experimetis
tot bonomrmde perceptione tot munerum ad cultum di  diletftione fiii
imbueretur au<ftpris:;implente omnia fpiritu Dei in quo uiuimus mo
uemur & fumus.Quonia 6i  fi longe efta peccatonbus falus praefentia
tame falutis ipfius ac uirtute nihil uacuum eftjgitur ficut dicitpro/
pheta . Mifericordia Domini plena eft terra : quae nullis unq faeculis
nullis generationibus defuit: eamq; prouidentia qua uniuerfitate re^
admimftrat &  continet regendis alendifqj natuns femper impendit ♦
Difpofitum habens ex.incdmutabilis aetermtate cofiln. Quibus qdqj
teporibus diftribuerec:& multiformis gratiae fuae mfcrutabiles inuefti
^abilefqj menfuras per quae dona ac facramenta uariaret. Sicut enim
lfta gratiae largttasquae inpmnes gentes noui-flimeeffluxit no euacuat
earn quae fuper unu Ifrael fub lege rora,uit:nec praefentes diuttiae (ice

praeteritae abrcgant parcitatuita nee de ilia cura Dei qua: Patriafcba^
filiis r pprie praefidebac comci eel u eft gubernaaila diuitiae mifericordia!
cseteris hommibus fuifte fubtrafta.Quod quidem in comparanone ele
(ftorum uidentur abietftiifcd nuq funtmantfeftis occultifq; beneficus
abdicatiXcgimus enim in achbus apoftolo^ + Paulum & Barnaba apo/
llolos Lycaoms dicere * Vin quid h xc  facias:' He nos mortales fumus
fimiles uobis hommes:anunaantes uobis ab bis uaniscduem ad deft
uiuu quifecit ccelum & terram & mare:& omnia quae i  eis funesqui m
prae terms generationibus dimifit omnes gentes mgredi uias fuas:&
quidem non fine teftimonio femecipfum reliquit benefaciens:de coda
dans piuuias & tempora frucftifera implens cibo & laetitia corda ueftra.
Quod eft autem hoc teftimoniu qd Temper Domino deferuiuit:# nuq
de eius bomtate ac poteftate cdticumniTi ipfa totius mudi ienarrabihs
pulcbritudo &  ienarrabiliu beneficio^ eius diues 8i  ordmata largitiojp
quse bumanis cordibus quaedam aeternse legis tabulae praebebantjut m
paginis elemeto^ac uolummibus temporu edmunis & publicadiumae
inftitutdis doftrma legeretur♦ Cerium ergo cuncftaqjcoeleftia: mare &
terra ommaqj quae in eis funconfono fpeaei fuae ordmaadifqjcdcentu
proteftabant gloriam Dei.Ecpraedicarice perpetuajmaieftate fui loque
bantur aucftoris:& tantum maxim us numerus bommuqui uias uolun
tans fuae ambulare permfftus eft:no intellect: nec fecutus banc legem
eft;& odor uitae qui fpirabatad uita:facftus eft ei odor mortis ad morte
ut etiam in llhs uifibilib? teftimonus difeeretur quod littera occideret
fpiritus autem uiuificarenQuod ergo m Ifrael per coftitutione legis &
propbetica eloquia gevebatui*: boc unfuerfis nandibus tonus creaturae
teftimonia & bonitatis Dei miracula Temper egere; fed cum in illo po/
pulo cui utraq; erudicio praefumnemo nifi gratia mftificatus fit per f pi
mu fidenquisambigat eos qui de quibufcuqj natiombus quibuftibet
teporibus Deo placerepotuerut fpiritu gratiae del fmfle difcretosr’Quas
& fi partior antea atq* occultior fumnullus tantum faeculis fe negauit
uirtute una quantate diuerfa confilio mcomutabili opere multiform! *
Nam & in bis diebus quibus totum mundum ineffabilium donorum
flumma rigant non idem modus omnibus nec eadem menfura confer/
tur. Quamuis enim per miniftros uerbi 8i  gratiae Dei eadem cundhs
ueritas praedicetur: eadem cobortatio adbibeatur Dei tantum arncul/
tura eft del aedificano:cums uirtus inuifibiliter agit:ut mcremento pro
ficiat quod aedificatur aut colitur . Sicut atteftatur Paulus apoftolus
dicens * Quid lgitur eft Apollo i  quid uero Paulus i  Mmiftri eius cui
credidiftis:& unicuiqj ficut Dominus dedit. Ego plantaui Apollo nga/
ulC:f " ecl  <kus mcrementum dedit,Iraq? neqj quiplantat eft aliqui&neq*

h  i

qui rtgatjfedquiincrememm dat deus + Qui piantat autem &quirigat
unum funtiunufquifq? autem propnam mercedem acopiet; fecundum
fuu labQre,Dei 4 n,fumusadiutores,Dei agrtcultura eftis:dei aedificatio
eftis, Agriculture: ergo hums atqj aedificatidis in tantu quifqj adiutor
& opanus ac ramifter eft in quantu unicuiq? dominus dedent, Et hi a
tnmiftrorum labore excolunt:ad eum proficmt modum adquem illos
mcrementi Aucftor euexentun agro n,Domini:non umformis nec una
plantatio eft. Et quiuis in unum decore totms tempii ftrudura conue
matinon idem tamen locus eft nec idem ufus omnium Iapidu:fieut &
in uno corpore no omnia membra eundem acftum habent dicente Apo
ftolo, Hsec autem pofuit Deus membra '& unumquodqj eorum ficuc
uoluic, Hsec uero membra unde aptamnde uulia.unde funr pulcra ide
dodor expomc dicens ♦ Ideo notum uobis facio nemo m fpritu Dei
loquens dicit anathema Iefu t  Et nemopoteft dicere Dominum Iefum
nifi in fpmtu fanc1o,Dimfioes uero gratia^ futidem autem fpintus:
8£  diuifiones mmiftrationu funt idem autem Dominus : & diuifiones
operatiotiu funt idem uero Deus qui operaturoia m omnibusiunicuiq?
autem datur manifeftatio fpintus ad utilirate.Aliiquidem per fpmtu
datur fermofapientiae:aIii fermo faenrise Tecundu eundem fpiritum *
Aken fides in eo Jem fpmtu: alii operatio uirtunhalii prophetatio aht
difcretio fpmtuu alii genera lingua^:alii lnterpretario fermonu. Hsec
autem ofa operatur unus atqj ide fpmtus diuides fingulis prout uult*
Hssc magiftrogentiu tanta luce tanta euidentia prsedicante quae ratio
quae caul a dubitandu eft an oium nobis uirtutu germen ex Deo fit;uel
quis nifi infipientiflimus de differentia diuino^ mune^ conqueratur:
aut imparibusaffcribendu mentis arbitret qd no aequaliter de fuper/
na liberalitate confert , Si enim haec diftnbutio fecundu praecedentiu
operum menta prouemretmd ipforum dono^ catalogu tali conclufioe
Apoftolus termmaret ut diceret.Haec autem oiaoperatur unus atq; ide
fpintus diuides fingulis prout uult,Vbi utiqjfi merito^caufasuoluif
fee lntelhgi diceret diuides fingulis prout merent ficutplantatonbus
aut ngatonbus praemium deuotiois fpopondit dicesmnufqfqj aut pro/
pria mercedem accipiet fedm fuum laborem,Datur ergo umcutqj fine
mento unde tend at ad meritum: 8i  datur ante ullii labore unde quifq?
mercedem accipiat fedm fuum labore„ Quodita effeetiam euangeheae
uentatis teftimomo agnofcitunubi per comparationem dicitur, Quod
homo peregreproficifcens uocauit feruos fuos & tradidit ill is fubftan
tiam fuam:& uni dedit quinqj talenta alu autem duo;aluuero unum:
unicuiqj fecundum propiam uirtutem ideft fedm propnam 6i  naturale
poHibilitacem no autem fecundum proprium mentum: quia ali’ud eft

poffe operarhaliud opari & aliud eft pofle habere caritate; aliud habere
caritates & aliud eft capacem eiTe commentiae.iufticiaefapientiae: aliud
ueroefle contmentem mftum atq* fapiemem. Non itaqj omms repara
bibs reparatus.*nec omnis fanabilis fanatus eftiquia reparabile & fana
bilem effe de natura eftsreparacum autem & fanatum effe degratia eft*
Deniq; lfti quibus fecundu modulu capacitatis fax  quem in eis diftri/
butor fubftantiae prseuidebat difpar creditus eft numerus talento^ no
merm remuneration^ Ted opens accepere materiam ; in qua duorum fer
uorum uigilantiflima tnduftm non folum gloriofis laudibus honefta
tur fed etii m aeterna Domini fui gaudia icrare praecipitur. Tercn uero
pigrum ocium & defidiofa negocia fic punitur: ut di  uituperatiots de/
decoretur obprobrio:& portionequam acceperat exuatur: dignusenim
erat perdere inutile fidemiqui non exercuerat cantate * Vnde & in  Tub/
fequeti fermonequo apertiflime declarat futuri forma ludicit fedente
filio homms in fede maieftatis fax  anteq fadta congregaude omnium
gentium:alit duciint ad dexterarmahi ad fmiftra coftituenduLaudatis
dexcris de operibus caritatis nihil aliud fimftns obiicietur quam mife
ricordiae bemuoientiasq? neglectus. Acceperant ergo etia lfti fide fed no
fecftati fuerant diledhonemec de non feruato:fed de non audio munere
damnabuntur Quamuis enim omnia bona dona funtDei ideo tantu
quaedam end no petita tribuuntur ut per ipfa quae accepta funtea quae
nodum funt donata quaerantur . Semen quippe quod lacitur in terram
non ob hoc fentur ut ipfum folum maneat: fed ut frudtum afterendo
multiplex atq; numerofum fitscui quide profedtus ab ilio eft qui dat m/
crementurmfed m terrautuens & de pranas lam irnbre foecunda habet
quod ab ipfa expedletur ad id quod accepit augendum,His redle ut ar/
bitrorquitum Dommus tribuitpertradlatis ad id undedigrefta eft dif
putatioreuertamur;ad confiderationem filicet diferentia^ quibus diV
uinaegratiae operaac dona uanata funt,Altitude quippe diuitia^ fapie
tiae & fcientiae Dei: cams infcrutabilia funt ludicia & in ueftiga biles
uiae fic femper mtfencordiam fuam & mdicium temperauit ut fecretif/
fima aetemi confilii uoluntate noluerit in omnibus fuper omnes gene
rationes aut fuper omnes homines asquales donorum fuorum efle men
furas. Siquidem ahter eos rnuerit quos ad cognofeendum fe cceli &
terrae teftimomisconueniebat; ahter ilios quibus non folum element©
rum famultu fed etiam dodlrina legtsrprophetarum oracu!is:miracu!o
rum fignis &angelorum cooperatiombus confulebat: &multomaeis
ahter mifencordiam fuam uniuerfis homimbus declarauerit quando
fihus Dei fadlus eft films homtnisj ut mueniret ab eis q eu no quaere
bant:& appareret his qui illu mterrogabant:& no* in ummntu populo

a u

Ifraelitae Hrirpis excelleret: fed in ol gente quae eft Tub coelo multiplies
turn Abraae femen oriretur: mqua haeredu fucceftione non filticarnis
fedfiln ,pmifti6is intrarent: & quato in praetentis faeculis Tup caeteras
nanoes tanto nue effet in  gence ludea pcitas gratiae. Cu tantu lntrodu
'da plenitudine gentiu etia ipforu anditati earude rigationu mundatio
Ipondeat. Quae itaq; caufae fint haru fub eade gratia diftimilitudinu
quaeue rationes fancftis fcripturis no loquentibus quis loqueturfEt cu
m eis fcientia Pauli apoftoli a difputatione tranfeat ad ftuporem cuius
enc tanta praefuptio q baec diferedo emmet aperienda:potius q filendo
mirandafPaneter igitur & aequammiter ignoret tam remotu ab huma
na cogitatioe fecretumec tantu quia nequeunt claufa penetrari ideo et
referaroru eft praetereudus introitus.Mamfeftauerunt.n.diuinoru elo/
quioru multae automates: & cocmua oium faeculoru experimenta do/
cuerunt mftam Dei mifencordia mefericordemq} mfticia nec alendis
unq corporibus hofummec docedis luuandifqj eoru menbus defuifle «,
Semp &,n.pluuit fuper bonos & malos: feper foie fuu onri fecit fuper
mftos & miuftosdeper uitales auras praebumfeper diet & noftis uiciflr
tudies miniftrauit:ubertateagris:multiplicationefeminibus: foecundi
tate generandis boibus feper impendit.Et ft qdo ahquid horu minuit;
benignis correftioibus auerfionedefidiamq,* male utentiu caftigauit:
ut miferationes eius quaererent in aduerfis: cuius luftxcil non timue/
rant in fecundis, Deniqj ft ad ipfa mundi exordia recurramusunuenie
mus ominu fancftoiji qui diluuiu praecefterut Dei fpintu fuilTe reftore.
Propter qd & filu Dei nommau funt. Quoma ficut ait Apoftolus:qui/
cunqj fpirituDei agunt; hi filii funt Dei.Et cum idem negledaobfer/
uantia patrum illicms fe reproboru conubus mifcuiftent atqj ob nefa
mm foaerate digni extermimo mdicarent Dominus ait. Non perma/
nebit fpiritus meus i hominibus iftis quoma caro funt.Vnde appet q>
ifte populus cuius generationes difereto ordme cum anorum numero
dtgeruntur fpintahs antea fuit: ea utiqj uoluntate cui fpiritus faneftus
praefidebat fic impedens moderamims fui regimen ut declinandi ad
uicia non adimeret poteftatermqua poteftate hie populus fi non uteret
non relmqueret Deumsnec relmqueretur aDeoieftetqj illede quo diftu
eft.Foelix qui potuit tranfgredi & non eft tranfgreftus.Quam diu ergo
apud Deu manfit ea uoluntate manfit qua Deus infpirauit drexit.Prae
paratur enim ficut fcriptu eft uoluntas a Domino. Sed hums praepara-'
tionis no unus fern per prouedtusmec una menfura eft.Quonia mulus
modish inumerabilibus differentiis gratiae opera & donauanantur:
i quae spfis fingulis genenbus munerum diftimiles funt gradus 6i  im/
pares quantitaies.Sicut.n.in germinibus herba^ atqj iignoi^ quae terra

producitmo una fpeciesmecunu fnoibus genus eft-.fed  fmgula quaeqi
in fui feminis forma & in fuaeftnpis qualitate gtgnut ; pienu at decore
noftatimutaedunt accipiutjfed certis &ordinatis,puehunt augmetis
donee ad perfeda fui habitus quautate per fuccedma fibi increments
peruematuta & femma canfmatu plataeq? uirtutu no m oi agro cordis
humam totu hoc pariter qd funt futura nafeunt ;  nec facile repent in
exordiomaturitas:# mcohatioepfedio.Exeritquide frequeter pores X
mifertcors deus mirabiles lftos fuse operation effedus: &quibufdam
metibfno expedata qjfeduu mora totu fimul quicquid coliaturfeft in/
uehit. In Abraae lubis leui fidificat : di  fimul eo domus Aaron & facer
dotalis ordo benedicit Jn Ifaach de re^pmifiione concepto:& cotra fpe
ttenliu fenu nato:oium gentiu uocatioi&totaChrtfti forma praecoa t,
Iacob nullo merito fuffragate ailedus priufqui nafeat ehgtt .Ieremiae
dicit«Prmfq te formare m utero noui te:& pnulq exires de uulua fan/
dificaui te Iohanes mtra Elifabeth mams uifcera fpmtu fido repletf
exultat &’ ut nuilus inter natos muhe^ maior fit prius fetit micia gra
tiae q naturae „ Sed cu & alia fimiliu documeto^ exepla no defrnt quae
breunans Audio praeterimf multo tame crebrionmultoqj numerofior
pars ilia hofurn eft: cui pticulatim qcquid fuperna largitas donatac ere
fat ut coferendof^ mune^ caufaede his quae futcollata pariant .Qtuda •
accepra fide diftidetia no caret qua utiq; inefte fibi nouerat q dicebat.
Credo Domine admua incredulicate mei, Qua nec illiabeffe pemtus a
fuis ais femiebat q dixerut.Domme auge nobis fide + Quida qd credut
non mtelligut:& multi eop< diu in fuae fimplicitatis modulo detment
Multi uero cuointelledus lumeacapmtjpfa acintelligetia no inoib?
eunde habet uigore aut fimile faculcate, Et plurimt cu & fide & itelldu
uideant ornati laborat tame indigetia caritatis:& his q fide 6i  itelldu
uidec nequeut mhaerere quonia pfeuaran in eo no pot qd no toto corde
diligit, Donuquoqj ipfiuscamatis no femp emfmodi efbutquicquid
ad plenitudinem ipfms pertinenfimul a percipiente fumatur Eft enim
amor qui poteft alio amore fuperari. Et faepe diledio Dei ex mundi diV
Iedione marcefcitnifi ad eum feruorem fpmtu fandoinflamante pro/
fecerit qui nullo extmgui fngoremullo poffit teporelanguere, Cu iraqj
in hoc menarrabili dono Dei ommium fuma donorum: & quaedam fit
cundarum uita uirtutum adhoc caetera conferuntur ut habeatanimae
fidehs mtentio per quae ad perfedam cantatem poffit eniti. Quae quo/
niam non folum ex deo fedetiam deus eftftabiles & perfeuerantes atq?
infupabiles facitrquos flumie fuae uoluptatis impleuent. Qui at ifta^
aqua^ dulcedwe nefciilt & adhuc de mudi hums torrenubf bibut : auc
ecu fi aliquid plenioribf labris de uitae fdte guftaueruc mebrian tantu

x in

atireo Babilonis calice deledant: fao prorfus decipiuntur arbitrio fua
uolutate jabunt;& fi in hac defidia perfeuerat ipfi fe his quae accepere
ddpoliac.FaaIe,n.quaelibec bona fine camate poftunt penre:quae non
poftunt fmecantate^defte.Hgec acfumatim breuiterqj pftrinda ad id
ualeannutcertiftimenouertmusnullu fidelma deono difcedenterelm
qui; neqj cuiufqj ruina ex diuma efte cdftuutione difpofitaftedmultis
cui ia mdicio ranoms utunt ldeolibeiy efTe difcedere: ut no difceftifte
fit praemtu:& ut qd no pot mfi cohoperace fpiritu del fieri eoiy mentis
deputetquoru id potuit uoluntate no fieri.Quae uolutas in malts adio
tubus foia efTe pot.-in bonis aute fola efTe non pot * Quauis.n.fecundu
mrura fit homni ut bonae fit uoluntatis: uiciu tantum quod per mala
uoluntate irruit in naturam : no natufae fuperat uirtute fed gratiae.Re/
gebatigitur primus llle populfDei fpu dei:& a maledidi ac praedanati
popuh foaerate ac monbus per erudmone fandi fpintus abftmebat cu
ftodiens diferenone fui a perrmxtione carnaliutquofy mala cam dtu fu/
ftinuit patientia dei: q diu bom per id quod eos no irmtabant placere
potuerut +  Vbi etia boni maloiy lmitatione corrupt! funt & per uolun/
tatem defedum in eande nequina cofpirauit uniuerfitas: quos excepta
Nee domo una impietas prophanauit fententiaunadeleuic.Bomtasac
Dei ne till qdem parti defuit quae in cantate no" dent: &  ab lnicio fui
ueneno diabohci huorisintumuit. Pnncipe.n.gennsimpiae fandi fra
ms mentis inuidente:eademqj eius parictdiali corde meditante digna
tur Dominus paterno mitigare confilio dicens ad Cam: ut quid tnftis
fadus effetmt quidcocidit uultus tuusi’No ne fi rede offeras: rede’at
no duudicas peccafti;' Quiefcesad te.n.erit couerfio eius:'& tu domina
bens ems.Depone inquit ortam deinuidiae emulanone trifticia:&fta/
mas odu crudelis extingue«Nihil ubi Abel nocuitmecmihi placendo
te laefit:defpexi munera tua meo mdicio no lllius uoto« Opus.n.bonu
negligeteregiftureda fuiffet oblatio tua fi fuifTet reda difereno, Scies
cm ofterresftcire debueras quid uoueres.NoUigne inter me & re diuifi
fti quoma tibi elediora feruafti* Tuus ergo hie error eft tuuqj peccatu:
quiefee & noli mfontem fratre moueriad te potiustua culpareuocetur
noli peccato regnum in te darefted tu potius in ipfum fume damnatu*
Pcemtedo.mnec in maius facinus progredieris: & ab eo in quo te doles
difplicuifTemundaberis. Cu ergo talia ad Cain loqueret Deusmuquid
ambignueft uoiuifle eum:&quantum ad medendimodum fufficiebat
egifte ut Cayn ab 1II0 lmpietatis furore refipifceret.Sed mahcia pnnax
inde fada eft inexcufabilionunde debuit efTe corredior. Et utiq; prae/
fciebat Deusadquefine mfanientis eftet progreftura edeeptio: neq; ex
eo quod falU fcientia diuina non poterat: neceftuate peccadi urgebant

facinus uoluntatis a cuius utiqj intentione arq; efMu potuit incolu
micas Abel illaefa defendi mfi placuiffet Deo cum magna laude patien
tix fax  ut teporalis furor impu fieret perpetuus honor mfti * Pofteris
uero iftius fratricide quis i  progenitoris fui moribus uiueret nuq fe
diumam bomtate negaffe quis non facileaduertat fi coniideret quitu
eis prodefte potuerit tamlonga patientia del tam diues bono^ tempora
hum copta & mukiplicate faecuditatis tarn n urn ero fa props ga no: quae
beneficia licetobduratis nihil remedu Si  emendatioms attulerint: pro
batur tament auerfionem eo^ non dminae fuilTe conftitunoms fed pro
prie uoluntacis* In coferuatione autem Noe filioruqj eius Si  nurum
in quibus cmmu gentiu feminanu difponebat quanta diuinae gratiae
opera reuellata fmt fancfta fcriptura mamfeftat:dum m ilia mirandae ca
pacitatts archa until erfi generis animaliu quantum reparations aderat
receptrice congregatura ad fe omne hominu genus ecdefia figuratur :
dum per hgnu di  aqua redemptio crucis Chrifti & ablutio regenerano
nis aperitur-.dum m his qui ex ilia mundi uaftatione faluati funt oium
gentium plemtudobenedicitur: dum donum foecunditatis iteratur SC
iolo efu fuffocato^: & fanguinis interdidto Itbertas edendi qd placuenc
augetur:falutifq; fecuritas in teftimonio uerficoloris arcus • hoc eft m
figno multiformisgratiae cdfecratiQuae utiqj miftena atqj facrameta
non unius tan turn famihae pauciftimos tunc homines: fed m ipfis oes
eorum pofteros imbuebant ut quod eruditidiimpendebat parentu pro
ficeret faennae filiorum Jam uero procurrente humanae propagatioms
augmetocuipfamortaliu numerofitas de fuismultiplicanonibffuper/
birec:& fecundu elation is fuaealtimdme coelo cuperetmolem imodicze
lnftrudionis mferere: qua mirabihs erga cohibenda hanc lnfolennam
fuit diuinae cenfura iuftmae: quae unam illorum populorum loquelam
notis fibi iuice figmficandibus cofonate feptuagmta & dua^ lingua^
uarietate confudmut Sc  inter diflbnas uoces operantium pereunte con
cordia mfanae molitionis machma folueretur;& habitando orbi terrain
daret incogs malae congregations opportuna difperfio, In ifto autem
opere prouidennae Deipraeordmabant miracula gratiae Chnftianae quae
omne hanc difperfione in illius aedifications eratuocatura compare
in qua omne genu fledftcur Deo: &omnslingua confitetur:quomam
Ieius igloria Dei patns eft. Hanclatitudme gratiae m plemtudme dif
pofitorum temporumreuelladae fadta ad Abraam promiftioDei fignis
lam luculentiortbus mdicabat quando duplex eius fuccetfio filu ft licet
carnis&filii promiftiois multitudmiarenaru coparabat & fiderum SC
uir fenex per annofam uxoris fterilitatem ab fpeiam prof is alienus ere
debat laudabdi fide per germen unius filupatrem/uturu efle fe mundi

„ x mi

/

profpiciens ilium in femme fuoimo cofpiciens qui dixit, Abraam diem
meu uidit & gauifus eft.Qua fide Abraam cu luftificaret nunduman/
datu circucifianis acceperat;fed cu eflec in praepucio naturali reputata
eft fides eius ad iufticiam , Et eadem fides fignaculu circucifionisacce
perat m eo corporis membro per quod femen procreationis peruentu^
eratad earn carnemun qua fine carnali femme Dei films Deusuerbum
caro fieret;ac de Abrax filia Maria uirgine nafceretafliimptisoibus in
hums natiuitatis confortiu qui in Chrifto per fpiritu fandu regenerati
qd Abraa credidit credidiflet. Hxc at fides anteq ueniret hoc femen de
quo Abrax diefu e in femme tuo benedicet oes geces terrx itra unius
ftirpis populu contmebatm gete apud ueros ifraelitas fpe redepttonis
noftrx quorna & ft fuerutexaliemgenis quos temponbus legis ueritas
illuftrare dignata fit ta pauci fuerut ut mx cognofcant an fuerutmeqj
ob hoc excuiabiles funt nationes qux alienatx a couerfione ifrael fpe
non habentes 8i  fine Deo in hoc mudo fub ignoratix tenebris perierut
qa hxc abundantia gratix qux nunc uniuerfu mundu rigat pan'antea
largitate no fluxit: adhibita.n*femper eft uniuerfis homimbusquxda
fupernx menfura dodnnx qux & ft pardons occulttorifqj gratix fuit
fufficie tamen ficut Dominus indicauic quibufda ad remediu: oibus
ad teftimomu: ut no dubie fed euidenterappareanquod nifi ubiabun
dauitpeccaiufuperabudaretgratiamucquoqjuniuerfugenushumanu
fimilis obcecaretimpietas. An forte utplxrtqj garriunt meliora q uete^
ingema noftns fxculisorta funt:&aptiores diuims donis animos tern
pora extrema peperuntt'Quod etiam ft ita efTec ad bonitatem id refere
du eftet audoris qui uocandis ad xternam uitam populis ea qux non
retmerentur corda finxiflet,Sed nihil prfus nouatum eft in generatide
carnali: nec generofior auis minorum orta fucceflio eft cum potius in
homimbus iTIius temporis quo mundi redemptor aduenit quanto erat
propago tardior: tanto fit iniquitas inuenta robuftior. Probauit hoc
mdaici furoris impietas: & q apta euangelio Chrifti fuerit ilia genera
tiomon folum populi fed etiam Scribarum &Principum ac Sacerdotu
corda docuerunt, Quibus pa^ fuit in agnum Dei tollentem peccatum
mundi contra teftificationem legis contra oracula prophetarum contra
diuinaiji expenmeta uirtutum feditiontbus contumelus:fputis:alapis:
colaphis:Iapidibus;flagris:&adpoftremucrucis atrocitate fxuifTermfi
etiam teftes refurredionis eius eadem perfequerentur infania: quam
Apoftoli quandoa pontificibus flagellati funt: oftenderunt in pfalmo
dauitico prophetatu dicentes, Domme tu es q fecifti coelu di  terram &
mare 8i  oia qux i eis funt qui fpiritu fadlo per os patris noftri Dauid
pueri tui dixifti.Qua re fermuerut getes & populi meditati fut inania f

aftiteruntReges terrae Si  Pntidpes couenerut i  unuaduerfus Dominu:

6i  aduerfus Chriftu ems.Conuenerunt.n.uere in auitate ltfa aduerfus
fandu film tuu Iefu que unxdh: Herodes 8i  Pontius Pilatus cu genu
bus 8i  popuhs Ifrael facere quae manus tua Si  confihu decreuerut fieri*

Igit ad mamfedida gratia Dei quae ex xterno eius mcomutabdiq* co>
fitio i falute ommu gentiu difponebat no pnora qfi mcapacia declinata
fut teporafed ida eleda q tales populos aediderunt:quo^ ferox &uoIun
tana miquitas no cofulendi affeduded mtentioe faeuiendi pfifteret fa
cere:quae man? Dei &  cofiliu decreuerut fierimt mirabilior efTet gratia
Si  potetia Dei.-quae de tam duns ais ta tenebrofis metibus:ta inimicis
cordibus feat fibi populum fidelem : fubditum:fandum : qui non per
fapientiam humsmundiperuemcad lume fapientiae Dei.-fed perlllius
donum de quo teftatur Iohannes apoftolus dicens. Samus quia films
Dei uemt:& dedit nobis fenfum ut cognofcamus ue^ Deum:& fimus
in uero film eius . Cut teftimonio apodolus Paulus confonat dicens ♦

Grauas agetespatri q dignos nos fecit i parte fortis fandto^ i lumine:
q enpuit nos de tenebns: & de potedate tenebrai^ Si  traduht i  regnum
fiiu dilediois fax.  Ec iterum ide.Eramus,n*inquitaIiquando infipien
tes:tncreduli:errantes:feruientes defiderns Si  uoluptatibus uariis: in
malicia:# muidia agetes: odibdes.-odientes muicem. Cum autem bem
gniras Si  humanitas apparuit Saluatons nodri: non ex operibus ludi
ciae quae fecimus nos: fed fecundum fuam mifericordiam faluos nos
fecit: per lauacrum regenerations fpintus fandt quem effudit in nos
abude p Iefu Chriftu faluatore noft^mt mdificati gratialpfi? haeredes
fmvlcdm fpe uttae aeternae.Potuit ne plemfluodetius uerius explican:
quae mertta hoium Chrid? iuenerifc& quos fibi mores fubiecent quae
ad fe corda couertentiqdo uemt mederi: no fams fed male habetibus:

Si  uccare no mdos fed peccatores: quado gentiu populus q fedebat in
tenebns luce uidit magna:& fedentes m tenebns & umbra mortis lux
orta e dlisr’Fremebat gentesurafcebant popuh:faeuiebantReges:& pa
tedares c6tradicebat:fupditi6es& totifmudi reludabant errores.Sed
de refiRetibus:furennbus:pfequetibus:populu fuu Chridusaugeban
& per umcula ac fupphcia mortefqj fancforu roborabat fidesmincebat
uentas: perqj uniuerfu mundu dominici agn fegetts multiplicabatur
ubertas.lanta.mdefuper praebebatcodantia fidei fiducia fpei fortitu
do toilerantiaemt die ignis ddedionis que in cordibus fideliu fptntus

fadusaccederatnullomodooppnmetibuspofletextmgui: cu & q cm

nabantuehemeti? iardefceret : & q faeuiebat eande qui pfequebantur
flama faepe cociperenqua beatus apodolus Paulus Ignitus fideter feme
terqjdicebat, Iuftificati igit ex fide pace habeamus ad donununodru ^ jocwlt



r


AcAvt'rater

lefum Chriftu per que & acceftum habemus fide in gratia iftam in qua
ftamus:dc gloriamurmfpegrohse filio^Dei.No folumautem hoc led
di  gloriamur m tnbulatiombusftcientes q> tnbulatio patientia operat:
patientia autem probationetmprobatio uero fpemftpes autem non co/
fundmquia caritas diffufa eft in cordibus noftris p fpiritum fancftum
qui datus eft nobis, Et iterum ♦ Quis nos feperabit a cantate Chrifti i
tribulatioian anguftiaian perfecutioran famesian nuditasian penculu:
an gladius:' Sicut fcriptum eft.Quia propter te mortificamur tota die;
aeftimati fumus ficut oues occifionis, Sed in his omnibus fuperamus
per eum qui dilexic nos.Certus fum enim qa neq,’ mors neqj uitameqj
angel ineqj pnncspatus: neq? wftantiameqj futurameqj forticudomeqj
altitude neqj profudumeqj creaturaalia potent nos fepararea caritate
Denquae e in Chnfto Iefu domino noftro.Haec caritasdiffufa p fpiritu
fancftum feat ut mundus fideiium mundum uinceret lmpiorum.Haec
Neroms crudelitate, Domiciam furore multorumq? poft eos prmcipu
rabiem gloriofo mnumerabilium martii^ fine confuditidonateChnfto
imitatonbus fuis de perfecuttonibus regum aeternarum ftemata coro
narum,Nulla igiturratione dubitandum lft lefum Chnftum dominu
noftrum pro impus & peccatonbus mortuumra quorum numero liber
muentus eftmon eft pro omnibus mortuus Chnftusf Sed prorfus pro
omnibus mortuus eft. Nemo ergo omnium hominum ante reconcilia
tionem quae per Chrifti fanguinem facfta eftmonaut peccator aut ipius
fuit: dicente Apoftolo . Si enim Chnftus cum adhuc infirmi eftemus
luxta tempus pro impiis mortuus eft:uix enim pro lufto quis morttur.
Nam pro bono forfitan quis audeatmori f Comendat autem fua cari
tatem Deus in nobis,Quonia ft cu adhuc peccatores eftemus Chnftus
pro nobis mortuus eft: multo magis luftificaci fanguine ipfius falui
enmus ab ira per ipfum,Si,n.cum mimici eftemus reconciliati fumus
Deo per mortem filii eiusimulto magis reconciliati falui enmus i uita
ipfius .Idem autem Apoftolusin pnma ad Corinthios ait Caritas enim
Chrifti urget nos mdicantes hoc quomam ft unus,p omnibus morcu/
us eft:ergo omnes mortui funt:& pro omnibus mortuus eft : ut di  qui
uiuuntuam non fibi uiuantffed ei qui pro ipfis mortuus eft di  refurre
xit, De feipfo uero quid pronunciat audiamus.Fidelis lnquitfermo di
omni acceptione dignusiqaChnftus uemt in hunc mundu peccatores
faluos facereiquorii primus ego fu.Sed ideomifericordiacofecutus fu
ut i me primo oftederet Chnftflefusoem patientia ad iformationeeo^
qui credituri fut llli in utta seterna,Siue ergo circucifioifiueprarpuciu:
peccatoumuerfaliter cocludebatiunufqj oes reams obftrmxerand iter
magis minufqj ipios nemo erac qpoftitabfqj Chrifti redeptioe faiuari;

quse redemptio uniuerfo fefe tntulit mundo: & omnibus hominibus
indiferenter mnotuit: quando quidem in die qumquageftimo ab illo
pafcha in quo fehoftiam Deouerus agnus obtulerancum Apoftoli & q
cum eis unammes erantrepleti fpmtu fantfo Iinguis omnium gentiu
locuerentur.conueniebat excita miracuio diuerfi generis boninu multi
tudo.uteuan^elium Chrifti in eis qui aderant totus mundus audiret ♦
Confluxerant"mtem ficut fcriptum eft Parthi & Medi, Elamitaer&qui
inhabitabantMefopotamiamIudeam:&lCapadoaam.Pontum:&: Afii.
Frigiam:& Piphiliam Eegpptum & partes Libise quae eft circa Cirene:
ttaduenae RomaniJudsei quoqj & ^pfeliti Cretes &.  Arabes.Audientes
autem Iinguis fuis prsedican magnalia deuQuorum teftificatio etiam
in eas gentes quae remotiores funt longe lateqj procurreret: ad cuius
rei efFedurmcredimus prouidentia del romani regni latitudinem prae/
paratammt nationes uocandae ad umtatem corporis Qmftnprtusiure
umus confociarent impietaus^Quamuis gratia Chriftiana non conten
ta fit eofdem limites habere quos Roma:multosq>’ lam populorum fcep
tro crucis Chrifti ilia fubdideritrquos armis fuis lfta non domuit.Quae
tancum per apoftolici facerdotn pricipatum am pi tor fafta e arre religio
ms:q folio poteftatis, Quod fi forte quemadmodum quafdam gentes
quod non uolunt m confortium filiorum dei nouimusadopratas : ita
etiam nunc in extremis mundi parnbus funt ahquae nationes quibus
nondum gratia faluatons illuxit, Non ambigimus etiam circha lllas
occulto iudicio Dei tempus uocatioms efte diipofitum quo euangeliu
quod nondum uiderunt: audiant atqj fufcipiant* Quibus tantum ilia
inenfura generahsauxilnqusedefuper omnibus femperhommibus eft
praebita no negatur,Quamuis tam acerbo natura hum ana uulnerefau

ciata fit: ut adcognitionemDei nemmem comtemplatio fpontanea
plene ualeat erudire ubi obumbratione cordis uera lux difcufierinqua
mfcrutabili iudicio Deus rnftus & bonus no itaprseteritis fseculis que/
admodum m nouifiimisdiebus effudit.Vndebeamsapoftolus Paul us
fcribens Colofcenfibus ait.Mifterium quod afconditum fmt a fxcuhs
& generatiombus: nunc autem manifeftatum eft fancftis eius ouibus
uoluit Deus noras facere diumas gloriae facramenti hums in eentsbus
quod eft Chnftus m uobis . Nunquid hoc miftermm etiam prophens
mcognitum fuit:’& llli per quos fpintus fandlusloquebatur ea quoru
ab ipfis fiebant denunciationes nefciebant f Non tea plane intelligent
dum puto : led ipfis gentibus abfeonditum fuifie rmfierium : quod
Dommus quando uoluit & quibus uoluit reuellawt* Nam de uoca
none gentium quae non erant populus Dei: & quibusprius non mi/
ferius eftinunc autem miferecurun Deutronomio ita dicuur* Et uidit

Commas & zelauit:& iratus efl propter l’ram filioru fuorum & filia^ fld
dixit, Auertam faciern meam ab eis:&oftendam quid eric in nouiftimo:
quia generatio peruerfa eft filiis in quibus non eft fides in ilhs: lpfi in
zelum copulemnt me in hoc quod no e Deus irritauerunt me in ldohs
fuis, Et ego in zelu incicabo eos in eis qui non erat gens: Taper gente
infipiente irritabo eos.Et Dauid hsecde adoraturis Deum oibus genti
bus prsecinit, Omnes gentes quafcunqj fecifti uenient & adorabunt
coram re Dornine & glorificabunt nomen tuum ,Et iterum idem, Et
adorabunt eum omnes Reges terrse omnes gentes ferment ei.Etiteru
Benedicentur in ipfo omnes Tnb? terras: omnes getes magmficabunt
eum Jfaias quoqj fimilia annunciat aicens ♦ Quonia erit in nouiftimis
diebus mamfeftus mons Dommi:& domus Dei in cacumine montiu.
Et exaltabitur Taper colles:& uenient ad eum omnes genres.Et iterum
idem,. Et faciet inquit Dominus Sabbaoth omnibus gentibus in mo'te
ifto bibent in locunditate uinum : ungentur unguento in monte lfto:
tradet hsec omnia gentibus:hocemm confilium Tuper omnes gentes.
Et iterum idem * Et reuellabit Dominus brachium Tuum fandum in
confpedu omnium gentium:& uidebunt omnes gentes terrse falutem
quas a Domino eft.Et itemm,Ecceaduensead te per meaccedent &ad
te fugientJEt infra. Gentes quae te non cognouerunt inuocabunt te:&
populi qui te nefciunt ad te: confugient, OTee quoqj paria prophetat
dicens.Et erit in loco in quo didum eft eismon populus meus uos ibi
uocabuntur filn Dei utui & congregabuntur filn luda & filn ITrael in
ldipfum.Et iterum,Miferebor non diledse : & dicam non populomeo
populus meus es tu,Et lpfe dicet Deus meus es tu.Sub Apoftohs uero
cum hi qui mChnftum ex circucifione crediderat eos qui gentiles erat
dicebantur q> prsepuciu iuftificationum gratise arbitraretur participes
efte non poffe: docet beatus apoftolus Petrus quam indifcretus apud
Deum uterqjTitpopulus:Ti inunitatem Tideiamboconuenerunt.Cum
autem inquit coepifle loqui decidit fpiritus fandus Tuper eos Ticut &
m nos in inicio: recordatus Turn autem uerbi Domini Ticut dicebat,
Iohanesquide baptizauit aqua: uosaute baptizabimim fpiritu Tado.
Si ergo eandem gratiam dedit ilhs Deus Ticut & nobis qui credidimus
in  dominu IeTum Chriftthego quis eram qui poftem prohibere Deu i
His auditis tacuerunt & glonficauerunt Deum dicentes. Ergo 6i  gen
tibus deus poenitentiam ad uitam dedit. Iacobus quoq; apoftolus de
hac uocatioe genu dicit.Vin fratres audite me.Simon narrauit quead/
modu primu de? uifttauitTumere exgetib? populu nominifuo:& huic
concordauit uerba ,pphetaf^ Ticut Tcriptu e.Pofthsec reuerrar & resedifi
cabo tabernaculu Dauid qd cecidit 8i  diruta ei?aedificabo:& enga lllud

ut requirantcseteri hominum Dominum:& omnes gentes fuper quas
muocatu eft nomen meu dicitDominus faciens haec.-notu a faeculo eft
Domino op?fuu.Simeon quoq? die cui refponfu erat a fpiritu facfto no
eu uifu^ morte priufq uideret Chnftu domini. De falute oi'um genu
quse i Chnfto reuellabat hsec dixit,N uc dimitte feruu tuu dommeftecu
du uerbu tuu i pacejqa uiderut occuli mei falutare tuu:qd parafti fcdm
facie oium populom, Lume ad reueliatione gentubet gloria plebi tuas
Ifrael.His & aliisteftimoniisfcnpturaru no dubiedemoftrat lfta dicif
fima:potetiftima:bemgniftimagi*aoaqua inouiftimo mudi teporeoes
getes iregnuChriftiuocantiprioribus faecuhs ioccuitodeiabfcodita
fuifte cofilio, Et cur hac mamfeftatione qua nuc umuerfis nationibus
inotefcat antea reuellata no fuerifcnulla pofte fcietia copraehedere:nu[
la itelligetia penetrare.Cu tatu lllud qd de bomtate del puftime credit
qaoes holes uelit faluos fieri dc i  agnmone uematis uemre non oppor
teat nifi ppetuu aeternuqj fetimfcdm eas mefuras qbfdeus dona gene
raha fpecialibus nouit cumularemuneribusiut & q exortes gratise fue
nnt de fua neqcia redarguatur : & qui emslumme enitueruntmon in
fuo men to fed in domino glonent, in hoc fane angufto qde fed tantu
redtoiteihgecisetramitemdpa^ difticultatisoppoitcolideraaopuuiof^
q nullo mdicio ranonis utunt:quoau<ftoris fui benefiaa fentiecesad
agnmone ualeant ueritatis accederemec uident de neglecftu opitulatis
gratiae lufte arguni ilia ignorltia naturaliter coftituti : qua dubiu no e
nulla recipe fcientia-.nuUa fetire doctrina.Vnde cu oes holes uelit de?
faluos fieruquid e qd alienata falute ppetua tata infantiu multitudo:
totqj m his setatibus hoium miha extra uirarelmquunt seternaiqfi ad
hoc tantu condtci fint ab eo q nemme odiens creauit: ut quia in hunc
mundu cu peccati came ueneruntunfolubilis culpse uincula fine ream
proprias atfionis l'ciderenqd hoqpfunditistqd mirabilms ee potr'Neq?
credi fas e eos q regeneraticis no adeptifut facrametu ad ullu beatoru
ptinerecofortiu Ec magisftupendu magifqj fit mi^:qd ubi adho non
oftendmubiarbitriu norefiftitubi eade miferia: fimilis lmbecillitas
caufa comunis e:no unu e de tata parilitate ludiciu & quales reprobat
abdicatio:tales adoptat eledio, Verutamede hac altitudmedifcrencts
Dei no conturbabitur cor noftru ft firma & ftabili fideomne ludictum
Dei luftum eflecredamusJNec appetamus habere cognitum ouod uo
iuit efte fecretummt ubi mueftigan non poteft quare^ita mdicet: fuffi.
ciat fare quis ludicet.Quamq non ita mcognofcibihs ifta fit queftio:
ut mhil fit quod de ea erudmoms poftimus acquirere: fi ad contem/
plandum id quod uiden poteft tranquillus fobm cordis adhibeatur
lntuitus, Cum enim confideramus inter paganos: inter ludeos inter

hsereticosunterq? ipfos catholicos Gmftiaos § multiplex peat numerf
paruuio^ quos quantd ad proprias pemnet uoluntates: neqj bonu all'/
quod neqj maid conftat egifte: difcimus Tup eos ilia manere fententia
qua humand genus prseuaricatioe prirni Parens excepmcuius feteuae
rigor du et circha tales no refoluit :q magnu lllud peccatu fuerit demo
ftrat.Nemoaute putaret noinocens nafci:nifi ettahbuseftetnoxium
no renafcnDe imamntate uero morns no e ratio cdquerendi ; cd feme!
in natura noftra per peccatu mgrefla mortalitas obnoxiu Abi oem uitse
noftrse feceritdie,Eftet,n,quanda fecundu alique modu fmortahs diet
ho poftenfi eflet tepus intra q<J mori omnino non poftet, Sed nuq corru
poo ita incorrupnonis e pticepsjut non femp obnoxiu At defecftioni qd
debet occafuu Vitae hums pricipid mortis exordiu e*Nec prius incipit
augeri aetas noftra q minm, Cui A quidaducitur fpacii temporalismo
adhocaccedit utmaneanfedm hoc tranftt utpereanQd ergo ab lmcii
fui die mortal e eft qualibet occidac die non contra legem mortalitans
occumbit*Nec unq ei uicinms eft pofte uiuereiq pofte deftcere 4 Quauis
autem ex una caufa omnium hoi'urn At orta mortalitas : non in unam
tantd fed i  mulnphcem imbecilitatem corrupnbilis natura diftrahit .
Et AuemorbisiAue debilitanbus:ftueuuIneribus : non foium anniauc
menfes uel dies setatis humanae: fed & omnes horse omniaq; mom eta
fubiefta funt.Nec eft aliquod morns genus aut ullusobeundi modus
qui no intra unmerfttatem mortalium in aliquam incidat portionem,
Manet*n*graue iugum fuper Alios Adam a dieexitus de uentrematris
eorum in die fepulturse in matrem ommurmSedhuius afpemmi iugi
pondera non ita in Adse Alios irrueruntmtdiuina iufticia nihil eis fuse
dimenftonis adhiberet: quae defedhonu legibus ita defeeftura Aibiecit
utab eis moderationum Alarum non euerterent poteftatem , Ideooia
omnes inciderent mala quia per comunem conditionem omnes oibus
fubiacerent: fed ut generali neceftitate uariata caufas Abi Dommus
mdulgentiae correptionifqj feruaret;eftetqj in uno omnium debito qft
&mifencors remitteret &mftus exigeret.Cum lgitur mfta& ofpotens
prouidentia Dei mceftabiliter unmerfa duudicet 6i  nemo in hunemun
dum uemat neqj ab hoc mundo exeat niA eo ortu atq; deceftu que re^
arbiter fedm alnftima fcientia fua fapientiaqj decermt.Sicut fcripru e
i  hbro Iob.Quis ignorat cp ommahaec manus Domini fecerituncuius
manu aia ois uiuenns & fpintus uniuerfae carms hois.Et lte^.Breues
dies hois fut:& numerf die^ eius apud te eft.Quis audeat caufas opeiji
6i  conAUorum eius inquirere i  mfcrutabile eft enim ualdeqj fecretum
cur tanas differentns conditio humana uariata Ac♦ Ilium ab mfantia
ufqj in fenedtutem longseua carpit mftrmitas nec inter perfeuerantes

dolores ftatutae deficit tempus aetatisJUum integifis ualentem uiribus
annofiflimus uigor uegetat:huic m puemia finis eJlli in adolefcetia i
huic ultra muentute no licet progredmlli fpoftibile elf ufq? ad loquedt
rudimeta gradefcere.Quas uicae metas muinformiter faequales minus
acerbas experiret caducamortalitas:fi praefens tantu fseculi demmeta
pateret :& no m aeternas mi fen as caderent qui hinc fine Iauacro rege/
nerauonis exiftent .Sed cu mfcmtabilior fit caufa donofj: quae, gratia
tnbuit quam miferiaru quas natura promeruit ipfa nos intelligent^
difTicultasad noftrum remitut audtore,Et cum quaerimus quo omnes
homines faluos fieri uelit qui no omnibus illud tepus impartit in quo
peruoluntanam fidem percipiendae gratiae fintcapacesmon irrehgiofe
arbitrorcredi neqj mcoueniemer mtelligi qd 1H1 pauco^dieru omnes
ad illam pertmeant gratiae partem : quae fern per umuerfis eft impenfa
nationibus.-qua utiqi fi beneeoi^ uterentur parenres:etiaipfi per eofde
iuuarentur,Omnium nanq? exordia paruulo^:toraqj ilia pnnapia nec
dum rauonalis infantiseifub arbitno lacent uoluntatis alienaemec ullo
modo eis nifi per alios confuii poteft:& confequens eft illos ad eorum
pertmere confomutmquo^ uel redo uel prauoagunt afFedtmSicut.n*
exaliena confeftionecredunt ita ex aliena mfidelitate aut diftimulatide
no credunr.Et cu ipfi nec prsefecis uirae defidenu habuerut nec futurae
qua ipfop/  fadtum eft nafci tam ipforu efficirur non renafci + Sicutaute
circa maiores praeter illam generaiem grattam parcius atqj occultms
omnium hommu corda pulfante excelentiore operedargiore munere:
potentioreuirtuteiuocauo fpecialis exentuta enam circha mnurneros
paruulos eade mamfeftatur eledho:quae quide nec illis qui renati non
funt in parentibus defuit ; fed his q renati funt prae paretibus afFuimta
ut muftis faepequos fuo^ impietas deferuitialienoru cura femieric:&
ad regenerations uenerunt per extraneos : quae eis no erat prouidenda
peqpximosun quo opere gratiae quis mfi arrogatiflimus atqj uaniflim?
dediuma mftiaa conqueratrqd nonoibus paruulis fimilis prouidecia
cofulat oiaqj picula quaemcnturo^ regeneration e phi bere pofluntsaut
poteftate fumoueatiautmiferatice praeuematdQuod unqj ergaoes ita
fieret:fi ita fieri omnino deberet, No at latetquantu cordibus fidelm
defidiae gigneret:fi in baptixandis paruulis nihil de cuiufq negft^etia
nihil de ipfo^efiet mortalitatemetueduiqdoquide: ut tales baptifmo
fraudarent nullo mo poftetacadere.Hac uero ta in amiftibili felicitate
mfantm uehementiflime opinio lllius roboraret erronscui gratiam
Dei fcdm merira hommu dan audet cotra fide cathohca praedicare, Vt
det qppe inculpabili fnocenuae hoctotaaeqtatedebemutnemme eoru
adoptio praeteriret quos nullus reatus pftringeret; nec impie a quoda

de paruuloru bapciTmo dicftum fuiftet, Hibet gratia quad adopter no
habetunda qd diiuatrfed hoc deteftabiliter praeiicatti omnes Apoftoli
ueritaus mtelligunt 81  inde mamfeftti eft eos q falui fiutit non merito
fed gratia Iiberari:qma fme baptifmo mortuos perifte no dubium eft «
Qui uaqj nifi grauiftimt peccati eftent parttcipes non perirent. Nunc
autem occulta quidem Dei dtfcrenone fed fufta fic oftenditur Si  quid
conferat gratia & quid praeiiaricatrix mereat natura uc nec cotra donu
eleuet fuperbiatnec cotra periculuceftet mduftria. Siueigitnouiftima
contemplentur faeculafteu pnma:feu media rationabiliter Si pie  credit
omnes homines faluos fieri Deum uelle femperqj uoluifte : Si  hoc non
abunde monftrat quam de his beneficiss eaqj prouidentia Dei quam
unmerfis generatiombus cofter atq; mdiferenter impendit,Fuerunt,n*
ac funt huiufmodi dona ita generaha: ut per lpforum teftimonia ad
quaerendu ueru Deum poftent homines adiuuari: qbus donis auftore
fuum p omnia faecula proteftantibus:fpeaalis gratiae largitas fupfufa
eftiquaelicet copiofms nunc q ante praeftet: caufas tatii diftributionu
fua^ Dommusapud fcientta fuam tenuit: &intra fecretu potenftimae
uoluntatis occulumquae ft omnibus uniformiter afflueret no lateret *
Et qua nulla eft ambiguitas debemgmtaiegeneralntade fpeciali mife
ricordia mhilquod ftupendu eftet exifteret:acperindeiliaeftet gratia :
ifta non eftet ♦ Deo autem placuit & hanc multis tribuere:& ilia a nefe
fubmoueremt ex utraq; appareat non negatam umuerfitathqd collatu
eft pornomftedmalnsprteualuifte gratiamunaliis refiluiftenaturam.
Hanc quippe abundanttore gratia ita credimus atqj expenmur poten
tiarmut nullomodoarbitremur efteuiolenta-.quo quicquid m faluadis
homimbus agitur ex fola Dei uoluntate peragatur ♦ Cum etiam ipfis
puulis per ahenae uolutatis fubueniat obfequium gratia quidem Dei
in omnibus luftificationibus principal iter praemmet fuadendo exorta
tionibussmonendo exemplis : cerrendo pericuhs incitando miraculis:
dandointeilecftuunfpirandoconfiliuXorq^pfum llluminando Si  fidei
aftedhombusimbuendo.-fedetiam uoluntas homims fubiungiteiatqj
comunguur quae ad hoc praediftis eft excitata prsefidns: ut diumo m
fecooperetur operi:& lncipiat exercere ad meriturmqd fuperno femme
concepit ad ftuditbde fua habens mutabihtate ft deficitide gratiae opi
tulatione fi ,pficit. Quae opitulatio per inumeros modos fiue occulcos
fiue mamfeftos omnibus adhibecur:& quod a multis refutat ipfo^ eft
nequici3e:quod at a multis fufcipitur 8i  gratiae eft diuinae 6i  uolutatis
humanae,Siue igitur imcia:fiueprofe<ftus fideliumftiue ufqj in fmem
perfeueratiucogitemus genus: nulla fpeaes cuiufq uirtutis occurrit ;
quae uel fine dono diuinae uel fine confenfu noftrae uoluntatis habeat«

Xpfa ern'm gratia hoc omni genere medendi atqj auxiliadi agitsut in eo
quern uocat pnmam fibi receptricem Si  famulam donorum fuoru prse/
paretuolutatem, Nam uirtus ualentium nulla eftmec poceft afternuel
fidem uel fpem: uel caritate eis meftesquorum ab his boms confenfus
alienus eft, Huncautem confenfum no folum cohortatio prsedicannu
8i  mcitameta dodrmoeifed eaam metus gignit « Propter quod fcriptu
eft . Prmcipium faptentise timor domrni , Qui quantifhbet terronbus
inferatur:non aliud agit:q utquern fecerit timetem: faciat Si  uolente.
Nec folum uolentem ; fed etiam fapiemem, Vnde 8i  illud fcnptum eft*
Beatus cui donatum eft habere timorem Dei,Quid emm tam beatified
q hie timor qui genitor eruditorq? fapientise eft i  In cuius utiq; deuo/
tione deuota eft Si  uoluntas:quse audtore gratiae eodem proficit timore
quo ccepit,Cum ergo hie timor etiam per quandam uim magni terroris
imittitur: non ibi ratio extinguitur: nec intelledus aufertur: fed ilia
potius quaementem prsemebatcaligodifcutiturtutuoluncasdeprauata
prius atqj captiua rebta efficiat Si  hbera,Vnde ficutaius nihil uirtutis
capit mfi radium uen acceperit luminissita gratia nihil ei quem uocat
cofertmifi oculos in eo aperuent uolutatis.Quae i plaerifqj ficut fupius
difputatum eft: ab ipfomicio fuiardentiftimacitis Si magmsditatur
augmenus : in plsenfaj  autem tarde cundanterqj proficiens : uix ad ea
lncrementaprouehitunquaeidoneamadperfeuerandum habeant firmi
tatem.Dicn quidem Dommus Nemo uenit ad me nifi pater qui mific
meattraxeriteum.Sedhocideodi&um eutillam fidem fine qua nemo
ad Chnftum uenit expatrishabenmunere nouerimus fecundum illud
quod apoftoio Petro dicitur.Beatus es Simoti Barionaquia caro Si  fan/
guis non reuellauit tibi fed pater meus qui in coehs eft:qui m cordibus
trahendorum hoc egit ut crederent: hoc effecit ut uellent. Non emm
eftet unde traherentur fi fequaces fide Si  uoluntate non eflent: quoma
qui non credunt:nec trahunt omnino: nec ueniuntmeqj accedunt qui
diflentiuntjfed recedunt, Qui ergo ueniunt amore ducuntur:dile<fti,n.
funt Si  dilexerut quaefiti fut Si  quaefierunt:& q<! eos uoluit Deus uelle
uoluerunt: qui ad obediendum fibi lpfum uelle fic donat: ut etiam a
perfeueraturis lllam mutabilitatem quae poteft nolle non auferat,Aho/
qum nemo unq fidelmm receftiflet a fide , Neminem concupifcentia
umceret: neminem trifticia elideret: neminem iracundia debeliaret:
nullius caritas refrigetferet, Nullius patientia frangeretur:^ collatam
fibi gratiam nemo negligeret + Sed qutahaec poftunt fieri:& in confen/
fum talium tetationum facilisnimium procliuifq;defcenfio eftmunq
debet in auribus fidelium uox ilia Domini non fonare qua apoftolis di
citur, Vigilate & orate ne mtretis in tentationem,Vbifi de utgilando

Y  1

tantummon etiam de orando diTcipulos admonem folas liberf arbitm
mres uideret hortatf.Sed cu addidit & orate:fatis docuit fupni futuru
munensmt eos it  uigilates tentatiois,pcella no umceret*Tale e & illud
qd ait*Simon Simomecce Sathanas expoftufauit ut uos cerneret uelut
tnticumjego autem rogaui pro te: ne deficiat fides tua ;  & tu tandem,
conuerfus confirrna fratres tuos.Ht roga ne intretis in tentationem.Si
ergo defecftura erat fides tanti Apoftoh nifi pro ea Chnftus oraretuerat
ei proculdubio mutabilitas quae pofletin tentatione nutare. Et non ita
lam perfeuerantise fuerat uirtute folidatusmt nullis periculis eflet ob/
noxms, Siquidem tam grams eum perturbatio etiam poft lfta concuf/
ferit;Ut in Capphae domo uniusanciUaeinterrogationepauefa<ftus:ufq}
adtrmamnegationemChrifticui comoriturumfefpoponderatcoftan
tia defiaente perdu&us fic * Quod ergo tunc conturbatum cor apoftoit
non humanis fed diuinis cduernt oculist ad largos penitudinis fletus
potent! incitauit afpedmpotuit hanc firmitate animi praecipuo coferre
difcipulomt ficut ipfum dcminum nihil ab expledae paflidis propofito
deterrebatiita nec beatum Petru ulla tunc formido fuperaret. Sed hxc
fbbihtas dims tantumodo propria fuit qui folus uere potenterqj dice/
bat Poteftatem habeo ponere animam mea:& poteftatem habeo item
fumere ea:m caetens uero hominibus doneccaro cocupifcitaduerfus
fpiritum:& fpiritusaduerfuscarnem: & donee fpiritusquide .pmptus
eft caro autem mfirmauncdmucabilisanimi formido non potrepenri
quoniam non hums fed alterms uitae eft uere perfeda & fecura foelici/
tas : m prasfentis autem agonis incerto ubi tota uita tenratio eft & ab
infidianti fuperbia nec ipfa eft tuta uidoria mutabilitatis periculo no
caretur: & licet innumeris fandis fuis donet uirtutem perfeuerandi
ufq? i  fmedmia^tedioia nullis tame aufertqd lpfisrepugnat exipfis:
ut momnibus ftudiiseo^atq? conaubus:femper inter feuelleftnolle
decertet. Qua compugnantiam idem beatiflimus Petrusetiam in ipfa
palmarum omnium confumationeperpefTus eft.Siquidem hoc lpfedo/
minus proteftetur 6i  dicat* Amen amen dico tibi quandoiuuems eras:
praecingebas te & ambulabas ubiuoIebas.Cu autem fenueris extendes
manus tuas:& aims te praecinget & ducet quo tu non uis. Hoc autem
dixit fignificans quamorte glorificaturus eftet Deum.Quis ergoambi
gat: quis ignoret hanc forriftimam petram:quae ab ilia pnncipali petra
eomuntonem & uirtutis fumpfit dt  nominis* Hoc defidenum femper
habuifTeut ei moriendi proChrifto conftantia donareturmerum tamen
ita ineuitabilis erat obludatio trepidationis: ut uir martini auidifti
musadepturusqmdem denunciaretur uidoriampaftionissfed non fine
tentatione formidinis.Mento igitur non folum ab lncipiencibus ueru

ctiam aprouetfiflimis fanch'suniformiterDomino fupplicat Si  dicit,
Ne nos mducas in temationem.Sed libera nos amalo; Vniuerfis enim
qui in fide & diledione permanent ab lpfo donatur ne in tentatione fa/
pereturmt qui gloriatur m Domino giorietur lpfamqj uidonam hifde
quibus earn impartitafcribit: ut quamuts auxilio Dei ftetermt tamen
quia in fehabebant uncle caderentnpforum fit mentum quod fteterut.
Igtt ficut qui crediderunt muant ut in fidemaneant: fic Si  qui nodu
crediderunt muantur ut credant, Ec quemadmodum illi in fua habent
poteftate ne ueniant: fitqj manifeftum quod dmerfis atqj mnumeris
modis: omnes homines uuk Deus faluos fieri & in agmuonem uenta
tis uenire,Sed qui uemunt Dei auxilio diriguntur:qui non ueniunc fua
pertinacia reludantur. Quamuis autem multi amantes tenebras fuas
fplendorem non recipiant ueruatis & multi qui lllummati fuerantte/
nebrefcant: uerbum tamen Dei manetin aeternum* Et de promifliois
ueritate nihil exciditjntrat quotidie prxfcita 8i  promifla gentium pie
nitudo : Si  m Abraae femmeomnts gens:omnis tribus :omms lingua
benedicitur,Quod enim pater fiho deditifilius nonamitntmeqj qudq
poteft de manu eius ampere quod accepit,Firmum fundamentum Dei
ftanSi  manfun m aeternum temph aedificatio no uacillat.-praetenta fup
omnes ueri tate Si  mifericordia Dei a quo quod Si  nemini negat: Si  nulii
debetur in his quos promifit efficitur.Ipfe .n.operatur omnia in oibus
Sed omnia proculdubio mfta Si  bona: uniuerfae enim uiae Domini mi/
fericordia 6c ueritasqm ficut praefauit ante faeculaquanta tonus mun
di hominu multitudouel comunibus ufa donismel fpmtaltbusadiuta
prasfidus:declinans tantum ab mnere ueritans Si  uitae mgreflura efTet
latitudmem errons Si  mortisuta Temper praecognitum habuitquantus
piorum numerus per opem granae Si  per feruitute obedientiae ad aeter/
nam beatitudinem pertineret: ut nullo excidente de plenitudine pro/
miflbrum qui nec proue&u erat faliendus: nec auxilio defuturus eos
glorificaret prae omnibus quos elegit ex omnibus, Vniuerfitati quippe
hominum qd abude probauimus ita multiplex atqjineffabihs bomtas
Dei confulutt Temper &confulit:utneqjulh pereuntium excufatio fup
petat deabnegato fibi lumine ueritans:neq’cuiq fit liberum de fuaiu/
fhcia gloriari. Cum Si  illos propria nequicia demergat ad poena Si  iftos
Dei gratia perducat ad glomm.Quod itaqj in prmcipio fecundi hums
uolumims infinuauimusihoc no ice^ccomedamus ut cu de gratiae pro/
funditate Si  altitudme difputat-.tnb? illis falubemmis Si  ueracifhmis
diffinmoib? mm. Qua y.  una ,pfiret aeternu Si  f ppriu diuinaedleboni
tans: utoes homines faluos fieri ueht Si  inagmtione ueritatis uenire*
Alia fimul praedicat oem homme q faluffmqmq; in agnitioneueritans

r 11

uenit Dei auxilio iuuari & regime quae in fide quae p diledione opera?
pmaneat cuftodiruTercia uero temperant & fobrie proteftat noomne
uolucaus Dei copraehedi poffe ratione*Et multas dmmo^ operu caufas
ab Humana incelUgentia efTe fubducftasiutcu in temponb^in narioni/
busan familusan paraulisun nondu natis & genitis: quseda autuarie
autmfigmtergefta nofeunt :no ambigimus ea ex illis efle qute iuftus 01
mifericors Deus in hoc trafituro faeculo noluit fciri, Quod quidem ad
militate noftra difpofitu fentiendu eftjur quonia falui fatfi fumus:cut
prseparauit Deus qd oculus no uidit nec auris audiuic nec in cor Hois
afcenditdicut coftater credimus uidendii qd nondu uidemus: ita pane
ter expetfemus mtelltgendu qd nondu tntelhgtmus 4 St ergo ceflet infi/
diofa malignitas; fi infoles prasfuptio coquiefcat His re<fte ut arbitror
pertradaus nullius fupereft caufa certamims*Neqj ultra necefle e nos
intermmabilibus queftioibus occupart:elaboratu eft,n,quatu Domin?
adiuuit; ut no folu in nouiflimis diebusrfed etia in cudis retro faeculis
probaret:gratiam Dei oibus Hoibus aftuifteiprouidentia qdem pari Si
bonttate generalised multimodo opere diuerfaqj mefura. Quonia Hue
occulte: fiue manifefte ipfe eft ut Apoftolus ait faluator oium Horn mu
maxim e fideliu. Quae fententia fubnhflime breuitatis 6i  ualidifiimi ro/
boris :fi traquiilocofideret intuitu totam Hancdequa egimus contro
uerfiam dirimit* Dicendo.n.qui eft faluator oium hominu cofirmauit
bonttate Dei fuper uniuerfos homines efte generate, Aducendo autem
roaxime fidehu oftendit efte partem generis humannquae memo fidei
diumitus mfpiratae;ad fuma atqj aeterna falute fpmtahbus beneficus
prouehat: qd utiqj nulla iniquitate agit mftiftimi & rmfericordiftimi
Dei cuius ludiaum His difpenfatiombus no cu arrogatia difcutiendu
fed cu tremore laudadu eft*Siquide in ipfisquoqj fidehu popuhsquod
iam fuperms oftenfu eft no eade oibus nec paria conferant: &anteulla
Humanomm pondera meritorurnidiftimilhma diuinorum menfura he
munerum.Si enim deparentum carnalium ludiciiscoquerinonaude/
mus.tum ahquosfihos fuos ante ulla morum examma:anteahqua pie
tans obfequia indulgentiore ampledunt aftedu; in dommisquoqjer/
ga famulos libera eft difpofitio nec iuftea quoq repraehenditunqui de
unius conditionis familia quofdam fibiquosbenigniushoneftaret: Si
quos hberius erudiret digit; nunquid de fumi patris Si  ueri Domini
beniuolentifiima aequitate caufandum eft qd mmagna domo eius in/
numeris difTerentns uniuerfa uariantur^Cumqj nemo ahqutd boni
Habeat quod non ille donauerit: non omnes tamen Hifdem uirtutibus
mleantauteadem charifmatum dote ditantur* Nec poftiimus Hanc di/
uerfitatem graduum caufis aptaremeritorum cum totius bom meriti

principalis caufa fit gratia:de cuius opibus fumitur quicquid in ftngu
hs probabdereperitur, Sicut ergo de his quaemtra ecclefiam mulafor/
miter fpiritus fandusoperaturumpium eft ullam querelam corde con/
cipereuca eciam de ilia prouidentia quae infidehbus praefidet nullacenus
murmurandum eft* Quomam mftus & bonus arbiter: nec uoluntatis
iniquae eft nec difcretionis mcertae ut Tub immenfa omnipotentis Dei
mftericordiaatqj lufticiaputemus ppquftq pereat quiperire no debeat.
Nulla pars mundi ab euangelio uacat Chrifti: & licet ilia generalis uo/
cationum quiefcat: tamen etiam lfta fpecialisiam umuerfis eft fads
co'mums:exomm genteiexomm conditioneadoptantur quotidie milia
fenum:miliaiuuenum: miha paruulo^ & eftedibus gratiae Chriftianae
etiam ipfa quibus mundusateriturarma famulantur,Quam multos.n.
qui in tranquilitate pacts facramentum baptiftnatis fufcipere diftere/
bant ad aquam regeneratiots confugere mftantis periculi metus impu
lit: & lentis tepidifq? animis : quod diu cohortatio quieta non fuafit
minax fubito terror extorfit. Quidatn ecclefts filii ab hoftibus capri
dominos fuos Chrifti euangelio manctpare,Et quibusconditioebellica
feruiebant eifdem fideimagifteno praefuerunt, Atalu barbandu Ro/
mams auxiliantur quod in iaislocis  noftenon poterant m noftris didi
cere regions b us: & ad fedesfuascum Chriftianae religiomsiuftificatide
remearuntjta nihil obfiftere diumae gratiae poteftiquo minus id quod
uoluent impleatur.Dum etiam difcordiaesad umtatetrahunt:& plagae
in remedia uertunturmt ecclefta unde meruit penculu mde fumat aug/
mentum Ad quoflibet igttur rerum humanarum exitus fe noftra con/
uertatinfpediomulla faeculanulla negotiamullosgenerationum ortus
atqj deceftus ab aeternis &mfcrutabihbus ludiciis Del uacarerepenet.
Omnes uarietatum copugnantiae: & umuerfae diftimihum prouentuu
caufae quas inueftigare & difcernere non ualemusm ilia aeterna faetu
fimul nocaeftimulq; diuifae funt.Et nihil ibi mordinatum eft:etiam de
necdum exiftentium qualitatibus adionum «Quomam non eft m deo
accidens motus: aut noua uoluntas:aut temporale confihummec cogi/
tano etus cum rerum mutabilmm maequalitate uanatur * Sed cunda
pariter tempora: & temporaha: fempiterno ac ftabili compraehendtc
intuitu & omnibus omnia lam retnbuit qui quae funt futura iam fea t*
Hinc illud eft beati Pauli apoftoli fcnbentis ad Ephefios .Benedidus
Deus Si  pater domim noftn Iefu Chrifti: qui benedmt nosinomm
benedidione fpmrali in coeleftibusin Chnfto * Sicucelegit nos in ipfo
ante mundi conftitutionem ut eftemus fandi & immaculati in confpe
du in caritate , Qui praedeftinauit nos in adopti'onem filioru p lefura
Chnftum dominum noftr urn sfecundum propofitum uoluntatis fuse m

y iii

iauclem gloriae gmtix  fuae.Et extern  quae Tub etufdem fenfusprsedica
none canedht: docens donum atqi opus gracix in aeterno Temper Dei
manfitTe con Til 10: omnefq? adoptions fihos non foium in eo tempo/
tt  quo iam exigences uocati Tunt: Ted etiam pnufq mundus condere/
sur eledosjm qua eledione quicquid homium mChnfto praecognitum
non eft nulla eidem ratione ToaabitunOmnes enim qui m regnum dei
de cumflibet temporis uocatione uenturi Tunt m ifta quae Taecula cun
«fta praeceftit adoptione Tignati Tunt. Et Ticut nullus infidelium in hac
forte numeratusuta nullus piorum ab bac forte diTcretus eft.De pleni
tudmequippe membrorum corporis Chrifti praefeientia Dei quae fa Hi
non poteft mbil perdit:&: null© detriment© mmuipoteft Tumma praeco
gmta atqj in Chnfto ante faecula aeterna praeeleifta, Sicut ad Thimoteu
fcribens Apoftolus DiciCConlabora euangeho Tecundum uirtutem dei
qui nos hberauit &uocauit uocatione fanclamon Tecundum opera no/
lira j Ted Tecundum fuum propofitum & grattam quae data eft nobis
m Chnfto IeTuante tempora aetema.Contra bancinuicftae ueritatis Tple
didiflimam lucem : Tolent quidam non Tobrie dicere; Tuperfluo ad ad/
quirenda bonorum operum menta laborarftFruftra etiam orationibus
quibus Deus exorandus Tperatur inTiftnTiex lncommutabilipropoTito
eilis Chnftianae gratiae fubliftit eledho.-necaliter quicq procederepoteft
q ommpotentis uoluntate diTpoTitum eft + Sed qui Te lngeniofe boc ar/
bitrantur opponere: non intelligunt Tcientiam Dei quae & praeterita &
prsefenua tic futura copleftitur tepore non teneri.Et tarn in confpecftu
eius aftare ea quae gerenda funt:q ilia quaeaut gerunturaut gefta funt*
Quod cum uenlTimum fit: non mdiget mora cernendi & difeernendi
ilia tnrtusquae perpetuo ueroqj contuitu:creata & creanda:orta tit oritu
rasaefta ti <2  agenda fimul aTpicit i &  quicquid in uniuerfitatererum per
Taecula praefmita euoluitur; ac multimodis uanetatibus expheatur: id
totum in eo iam ordineicompraebendmquem exipTius Tummo lllo per/
feftoqj mdiciomundi buius finis accipietsHaec autem aeterna & Temp
tranquilla cognitio nulla nos urget neceftitate peccandi nec inde manat
imquitas unde lufticia, Quia cum bonus Deus omnia bona fecent: &
mail nulla Tit omnino natura a hberis uoluntatibus quas utiq,’ bonum
fait  liberas fieri Tpontanea eft orta tranfgreflio : &  natura mutabilis
cuius incolumitas ab mcommutabili pendebat eflentia: q a Tummo Te
bono dum proprio peruerfe delecftatur abrupit cui nunc ruinxmede
tur gratia Dei. Et propterealefus Chnftus uenit m hunc mundum ut
Toluat opera diaboli: quae utiqj Tic Toluutur ut in deftruiftioneeorum:
etiam ab his quibus fuccurntur laboretur: quoniam di  boc a Taluante

donat. Ideo beams Apoftolus* No folum aute l'nqutt fed & glon'amur
m cribulationibus.Scientes q tribulatio patientiam operatur : pauetia
aatem probationem : probatioaute fpem:fpes aurem non confundit:
quia caritas Dei difufa eft m cordtbus noftris per fpmtu fancftum qui
’ datus eft nobisJtemq? idem ad Ephefios* Gratia mquit falui eftis per
fidem.Ethoc non ex uobis.Denmdonum eft : non ex operibus :  nequis
gionetur.Ipfius emm fumus figmentum creati m Chrifto m operibus
boms qua: praeparauit Deus ut in dlls ambulem us*Deus ergo his quos
eligit fine meritis:dat unde ornentur & meritis.Et fruftra dicitur q> ra
tiooperandi non firmele<ftis:cum etiamadhocoperentur uteledi line
Virtutu quippe munera ociofa efte no poftunt: quoniam ficut uentas
ait: omni habenti dabitur: non habentiautem etiam quod habet au/
feretur ab eo ♦ Non igitur adhoc datur continentia ? ut concupifcentiis
r-on repugnet, Nec ideo cuiq tribuitur fapientia d'lntelledus ut non
dieac node in Dommi lege meditetur.Quid agitdonum diledhonis i
ft bemuolemise follicitudo non uigilatf Quis frueftus eft patientiae: ft
ro habet fortitude qd toieret^ Aut quomodom Chrifto pie umere ofte
ciuunqui nulla perfecutione pulfaturrVel paxquseefta Deod’cu Deo
nuqd bene quieta eft:ft non difeordat a mundo^Aut amor Dei potent
fine diaboli immiciciis obtineri i  Nemine prorfus Dei gratia intern/
piabilem facinneqjob hoc cceleftium armoru praefidioa dexcris & fmi
ftns inftruitur Chnftiana militia ut null© cum hofte conft igac: cum
laudabilius fit acq; foelicius pugnantem non potuifte umenquam deft
demnon potuiftetentan.Orationum uerofolhcitudinem diuinse ele^
ctionis,ppofito non refoiuimno teftimomo euidenter ,pbabo:ur caetera
ftudio breuitatis omitta. In Iibro igitur Tobis ad filmm eius Tobiam
Raphael angelus dicit.Memor efto mandatorum patris tui :  quoniam
praecepit tibi accipere debere uxorem de qenere patris tut Et nunc audi
me fratemolt computare demoniu illud;fed poftula eam.Et fetto quo/
mam dabitur tibi hac nodfe uxor:& cum intraueris in cubiculumitolle
de lecore pifcis dims & impone fuper carbones: & odor manabit: 8£
odorabitur illud demomum : & fugiet: & non apparebit circa dlam
om mno in perpetuo. Et cu ceperis uelle efte cu dlarfurgite primu ambo
& deprecamim dominum coelnut detur uobis rmfericordia & famtas *
Ft nolite timere:tibi emmdeftinata eft ante faecula:&tu earn fanabis.
Quamuis ergo quod ftatuit Deus nulla poftit ratione non fieri: ftudia
tamen no tollunt oradi:necperele<ftioms,ppofituUberiarbmi deuotio
relaxat Cu iplendseuoluntatis Dei ita fit praeordinatfeffedPut p labore
operu; p inftantia fupplicationmper exercitia uirtutujfiant mcrementa

mcrito^.Etqui bona geflemnt nonfolum fecudum propofitu Dei:fed
etiam fecudum fua meritacoronentur.Ob hoc enim in remotifiimo ab
hum. ana cognitione fecretcipraefimtio huiuseledionisabfcondita eft:
& de nulioante lpfius fmem pronunciari poteft:quod in eletforum glo
m fit futurussut perfeuerantem humilitatem units metus feruet :fit  q
ftat uideat ne cadat, Et ft forte aliqua uuftus tentauone corruent non
abforbeatur trifticiainec de eius miferatione diffidanqui alleuat omnes
qui ruunt & erigit omnes ehfos ♦ Dum enim in hoc corpore uiuitur:
nullius eft negligenda corredho.mullius eft defperanda reparation Orec
itaqj fandfa ecdefia:& pro his qui crediderunt gratias agens.-proficien
tern eis perfeuerantiam petat:pro his autem qui extra fide funt pofcae
ut credant:nec ideoab obfecratiombus cefiet:fiproaliquibus exaudita
non fuent.Deus enim qui omnes uult ad agnitionem ueritatis uenire:
non poteft quenq fine lufticia refutare *

Deuocatfone omnium gentium liber fecundus &ultimu$ explicit*

Incipit de aedificatione Mediolam*

Auigationis ceptae curfusquos ut credo fantfto fpirita  gu/
n bcrnante ac impellente adorior:eo dtrigere cogor.*uc primo
de urbis ad quam uela tendere propofui fitu:qualitate loci':
caufa uocabuli ac dignitatis qutcquid ubi reppenerim pro
modulo meo elucubrare debeam. Situs lgitur ciuitatis Metropolitanae
de qua occurrit ratiomberrimus eft foecudae matrisltahae finus* Inea
dumtaxat prouinciae ipfius plaga quae Ligurtae nomen a ueteribus for
tita eft: per quam a feptemtrionali ad orientate uerfus partem Addua
& Ticinum tngentia flumina Padani gurgitis medium influunt gre/
mmm.Porro Liguria? praefatae quantitas.a lam dicfto Addua ftuuio ad
alpes ufqj quibus retiarum Iimites ab Itahcis finibus dirimunt prote
fa eft:contmens in fui medio florentiftimam affinium urbium Medio
lanurmquae ex pnfcis temponbus ut in ueraciftimis repperitur annali
bus altera poft lnditam Romam ; magni imperii digmtate ac ditione
potita eft, Et ex eo ecclefiae ipfius Antiftetes fuper exteros non folum
Liguriae.fed Venetiae:Emiliae ac Retiae nec non eius partis quae Alpif/
cotia nuncupatur: quern etiam fuper nonnulios Tufciae praefules poft
romanum pontificem decentiftimam Metropolitaniapicisadepti funt
cathedram*Di<fta autem Liguria:a legendis:ideft colligendis legumini
bus:quo^ fails e fertihs.-haec 3t  altero nominesfed no abfqj re Cifalpina
Gallia dida elLQuod quare accideritjhcet extrinfecus a propofito fit;

‘dicam  breuiter* Anno fi quidem fecundum pemtfTimos calculatomm
anreincarnationem Domini quadringeteffimoquadrageflimo quarto*
Brenno dux gallorum lliedus deliciarum auiditace: quae fibi ab Italiae
ubere fuerit deiatae: ex Senonis regni fiu urbe progreftusicuplunmis
fenonu Gallorum agmmibus : cundas captiuae Italiaeoras occupauir*
Romam quoq? pulcherrima excepto capttolio: cum adhuc i puellaribus
degerec internerata crepundiisiNam ducentefiimusab mftitutide eius
tunc tancum annus aderauutolauitincedit arqj nudauit.Ea tempeftate
Galh fenongs profperis adtuti fucceflibus:urbes etiam ad mhabitandu
fibicondereccrperunnuteflhodiequaePergamum Bnxia:& Ticmum:
quse alcero uocabulo Papia dicitur : nec non etd eamquam ex nomine
mentis fenoGalliam appellarunt*Quibus ingenti ftrudtura firmiffime
fabricates : Mediolanum poftremo exquifito in loco uelut m quadam
umbilici terrae plamtieimmficentiflimo ac decenriflimo conftruxerune
opere. Quam tamen pod modum romam Principes expulfis fenonum
popuhs longe melius fubhmantes auxeruntdocantes in ea more pacno
eximium AuguftoR,: dignitatepalatiumiTbeatruexglofano Fulgentm
Aumanum dtciturdocus fecretus:pubhcus:uun theatnsiAumatium:
Thermas:&uindiarium:atqj ahaquaecunqj imperiahRegmati compla
citura forent* Ob quam caufam fepidimeab eifdem poftmodu Augu/
His frequetari coepit 8i  mcolneo quod eflet ibi falubemrm aens apuf
fima tepeuesdecufqjad ufus domefticos irrefragabihter paratiflimus:
Ab antelatis ergo Gallis ea pars Italics regicisidcirco cifalpma Gallia
dicfla eftiquia in confimolicet fitafitalpium ;  Attameadmaiore quatu
fpediat Italiae partem infra alpes eft.De qualitate uero loci ipfius qua/
tucuqj hbandum efle non abnuo ; quae ita moderate temperaturam per
dtumam prouidentiam m fefe naturam poflidetiut ntfi dehda cohabi
tanuum impedsant neceflanos ulus cogruis fubmmiftrare teportbus:
& fuse affluentia dignitatis pamotas locudare non definat Jn ncnulhs
deniq; regionibus aut foils feruor immenfus lugi seftu uirenna terrse
peruritiaut glatiahs hj/ems niuea fub crufla rigefcens probibet folum
bumanoufui producere foetus: fitq; ut quibus fruges fupperunt dul
cia umi negentur.Itemq; quos uim potat dulcedo: frugum mopia no/
cet. At is de quo loquor locus fuma fans opulenna largus s dmerfo^
profertfemina frudtuum:&nunc hasmunc illas nouellas fubinde fef/
fus legitagricolafruges:Sicquoq;qui totoanni fpanonon mduiferae
ono : gaudebit paflim telluris ubere profluo* Quid & de uim refer/
ramuberrate praecipuaqua per fupemam largiratem ufq;adeo plu/
rimas Romam nominisproumciasexuperat: ut multo amphus hmc
nonnunq meraca potioiquam ficerae quibus fuis uel etiam aqua*

falubris uideatur ineile plenitudo.Nam & de aquis loci eiufdem quid
primum rmrerf Quae qua fmt ad potandum habiles atq; omnium ufu
laudabilesjnon tam uirorum peritorum:uer ueciam piftomm & fullonu
optime nouit mduftria * Raro autem eidem urbi marinae copiae : ra*o
diuerforum ftagnorum dapes affluentiftimae decile potuemnt pro tem/
pons acceflu.Etquod uaide mirandumjeuis loci gen mm concmes lbide
fans ipfa aequiperant forma corporea: eatenus uc longe difpariiiter a
caeceramm urbium diftare uideantur indigems* Ineft nempe illisftatu
yx  procentas decensrquae eminentiam fecuturae dignitatis praefiguret
m mebris : nec tamen modum excedat ornatae prolixitans.Qum etiam
natiua follema ex genitali quadam fapientias profapiadecurrens.Frons
bplaris 8i  ore rofeo benigniilimaietiam ft animus mceftitudinetorpeat*
Poftremo ut uocabuli exprim a aethimologianr.cu fit dinomia ex decore
nitenti ftmcfturae eximise: Albae primum a ueteribus nomen fortita eft:
ufitato autem uocabulo mediolanium dida:fme quod inter duo fupra
taxata fluminaiTicmum utdelicet 6i  Adduam in Meditullio fita aequa
ab utroq? lance diftare uideatunfiueqd utplsmqj affirmant; monftru
ibidem muenturmhoc eft fus ex media parte corporis laneo tecftus ueb
fere:nomen urbi mdidic Mediolanium:ad cuius rei indicium mos ino
ieuinut quotiens ab ipfa uelutex principali urbiu Metropoli: Romani
confutes adbella prodibant uexillaeos femilaneapraeirennHarcde fitu
& qualitate loci ac caufa uocabuli dicfta fufficiant Nunc lam fecundae
dmimtatis afTenfu;de lpftus dignitateReu deprima Chnftianaeibi gen
tis propagatione: uel quibus exculta cultoribus: ut fuum agnofcens
conditorem: eidem fob derehcfta ldolatriae fuperftitione: ubertim reli
giofae fideidomifticos frudlus afferrenquaecunq? prifca aetas noftrae re
liquit notmae:Conabor quamuis balbutiente lingua proferre:cantans
domino cum pfaltnifta & dicens:Domme labiamea aperies: 8i os  mcu
annuntiabit laudem tuam 4 Atqj utmam clem enter fubinferredignetur
& addere:Aperi os tuum ♦ 8i  ego adimplebo illud *

BEATISSIMI AMBROSII ARCHIEPISCOPI AC ECCLESIE DO

CTORI5 IRREFRAGABILIS*

De Ifaach 8i  anima Liber Incipit*

N patre nobis fatfi Ifaacb uel origo facts  exprefla e uel
i gratiaicum ad omnem redundat glonam quod tanto 6C

tam imutabili uironat? Abraae patri praemiu fuit.Neqi
uero iftud mirabile cum m eo dommicae generations 61
paflionis figura praeceflerit * Siquidem fterilis anus ex
promiflione Dei peperit eum ut crederemus q> potens eft Deus facere
uc poftit 6i  uirgo generare:&oblatuseft umcusad imolandum qui &
patri non penret & impleret facrificiumjtaqj lpfo nomine figuram 61
grauam fignat.Ifaach &enim rifus latinefigmficatur* Rifusautem m
lignum loecitise eft ♦ Quis autem ignorat quod is uniuerforum letitiae
fit qui mortis formidolofae uel pauore compreffo uelmoerore fublato
facflus omnibus renuftio peccatorumt'Ita ille normnabatur:& ifte deft
gnabacur.Ille expnmebatur : 6i  ifte annunciabatur. Ipfe eft quern lam
tuncperfequebaturancillaupfe eft propter quern lam tunc dicebatur ♦
Expelle ancillam non emm haeres filius anallae cum filio meo Ifaach ,
Ipfe eft cui pater aliemgena fponfam adquifiuit.Ipfe eft mins humilis
acq; manfuetus qui ueniente Rebeccha hoc eft patienua exiuu m cam/
pum adalienare, Sapienus emm eft fegregare fea uoluptatibus carnis
eleuareammam atqj a corporeabducere*Hoceft emm fe hominem co/
gnofcerequi caldeorum fermoe Enos diciturdatme homo Enos autem
quiaftumpfit 6t  fperauit muocare Deu & ideacrediturefle tranflatus.
Non uidetur itaqj homo efle nifi is qui in Deum fperat * Qui autem
fperat in Deum non dicitur habitare in tems:fed quafi traflatusadhse
re re Deo.manifefta uiri mterpretatione fignatur. Bonus lgitur Ifaach
uerus utpote plenus gratiae & fons laetitiae ad quern fontem uemebac
Rebecca ut impleret ldnam aqua * Dicit emm fcriptura . Quia defcert
dens ad fontem impleuit idriam & afcedit. Defcendit itaqi ad fapiem
tiae fontem ut ecclefia uel anima : ut totu uas impleret fuu & haursret
purse fapietiae difciphnas quashaunre ludei de fonte ^fluo noluerut.
Quis ifte fons fic-.audi dicente.Me dereliquerunt fonte aquae uiuse.Ad
hunc fontem fmens currebat anima prophetarum ficut & Dauid dint*
Sitiuit aia mea ad Deu uiuuiut fitim fua ubertate diuinse cognition!s
expleret;& mfipiencium fangume fpmtalium rigatu dilueretfluenter,

Hie eft m* fluxus fanguims ficut fignificat lex q deoperit quando uir
fedenti in diebus fanguims fuse muiieri mifcetur. Mulier edeledatio
corpons.Illecebram itaqj caue ne ingot* mentis tuae coitu quodam cor
poreseiioluptatis inflexus emoliatur: atqj in eius omnes amplexus re/
foluatur & fonte eius aperiat:qui debet efteclaufus 8C  feptus mtenndis
ftudio:& cofideratione rationis:ortus,mdaufus fons fignatus* Namqj
mentis refoluto fenfu fe corporates deledationes efFunduntperniciofr
mmis 6C  ad importantiam plenatn grauis penculi proruentis. Quod ft
mentis inuidiae confiderata manfiftet cuftodia refrenaftet.Intueretgit
o homo quifquis es qui falute tuam uitaq* means, Quid eft itaq; hof
Vtru aia an caro : an utrmfqj copula i  Ahud.n.nos fumus aliud noftrut
alius qui indutus:&aliud ueftimetudegimus in ueteri teftameto.Oes
animae quae defcenderut in aegyptu de oibus didu. Ht alibi didu eft*
No permanebit fpintus meus m homimbus iftis quonia carnes funt,
Dealterutro ergo legit quia homo dicitydareus fignificat Deo adhae/
rens non corporimt eft 6C  lllud.Aia benedida ois hmplex, Vbi autem
caro pro hominenuncupatur peccator exprimitur ut eft 6c  illud.Egoat
carnalis Turn uenundatus Tub peccato.Quod emm operor no mtelligo *
Non enim qc£ uoloago;fed quod odi lllud facio:hoceft iam pofterius; di
de utroqj.Alius eft enim qui uult.-alius quioditralius qui hcit ,Deniqj
addidit.Si ergo quod odi hoc facio : confentio legi quoniam bona eft *
Nunc autem iam no ego lllud operor:fed quod in me habitat peccatu *
lllud quoqj expreftius, Video legem carnis meae repugnantem legi
mentis meae &captiuantem me in legem peccati. Et tamen cum utru./
que in fe concertantem hommem declaraftet hoc eft mteriorem 6C
extenore in animae magifq in corporis parte fe maluit conftituere q<J
anima fua captiua trahereturad peccatum in qua efte fe matec 3c  efte
ccfirmat dices. Infoelix ego homoquis me liberauit de corpore mortis
huiusl'Tanq ab extraneo hofte ita defiderat hberari* Non ergo aruma
quia carnis eft faguis* Neqj armonia aia:quia alius eft flatilis fpiritus
ahud aia * Neqj ignis aia.-neq? intelligentiaaia; fed anima eft uiuens
qua fadus eft Adam in animam uiuetem eo quod infenfibile atqj ex/
animum corpus anima uiuificet 6C  gubernet. Eft Sc  praeftantior homo
de quo dicitur fpintalis autem duudicat omnia ipfe autem a nemine
dnudicatur,Hiceft prseftatiorcaeteris undeDauiddicit.Quid eft homo
quod memor es eius :aut films hominis nifi quod uifitas eumrHomo
uanitati fimilis fadus eft.No ille fecundu imagmem Dei homo uamta
ns eft:fed qui lllud amific 6C  in peccatum deciding in materia lfta de'
lapfus eftupfe homo eft uanitatis. Anima lgitur fecundum fui natura
optima eft: fed ptaeruqj per lrrationabilem fui obnoxia fit corruption!

ut inclinet ad uoluptates corporis:# no ad pcenitentiam:dum menfura
ferum no teneant:aut fallitur opinione: atqj indmata ad materiam ag/
glutmatur corpon.-fic uiftbileeius lmpendit & mahcia repletur* Quia
du mtendit malictae eius fe uicus replec &  fitdefedus bomtatisintern
peranuor.Perfe&a autem antma:auerfatur materiam ; omne imoderatu
mobile maligna refugit ac refpumnec uidet nec appropmquat ad illius
terrenae labis corruptionem diumam intedit: terrenam autem materie
fugi't: fuga autem eft non terras reiinquire fed efte in terrisuufticiam
& fobrietatem tenere renunciare uicus non ufibus elemento^, Fugie/
bat Dauid fancftus a facie Saul; non uuq; ut terras relmqueret fed u£
imitis & mobferuantis & perfidi decltnarec contagiu* Fugiebat autem
adhaerens Deo:ficut # lpfe ait, Adhaefit poll teanima mea, Abducebac
fe & aileuabat a uicus faeculi huius:eleuabat aiam fuam ficut Ifaach m
campo uel abahenabanuel utahi habet deambulabac.Nam hoc quoqj
oftendit cu uirtutibus famihare habere conform! ut deambulet unuf/
quifqj in mnocentia cordis fui. Nullo ufu terrenis uitus mifceat:atqj
irrepraehenfibdeuiam moffenfo carpatmentis ueftigio nec ulium locu
in fe aperiat corruptions Tails erat Ifaach cu Rebeccam aduenientem
expecftaretpraeparans fe copulas fpmtalsVeniebat emra coeleftibus lam
dotata rmfterus: uemebac magna feed ornamentaaurmm 6i  manuum
ferens eo $  auditu dc  operibus enutnat ecclefiae pulchritudo cut reefte
diftum aduertimus,Efto inmilia milium & femen tuum poftideat ad/
uerfariorum ciuitates»Decora igitur ecclefia quae ex mimicis gentibus
filios adquifiuit. Sed poteft hoc etiam ad animadeputari quae pafiioes
corporis fubigat & ad uirtutu officia couertit repugnantefqj motus fibi
obediences efficit. Ergo uel anima patriarchae uides mifterium Chnfti
uidens Rebeccam uemetem cum uafis aureis # argeteisitanq ecclefia
cum populo nationum mirata pulchritudinem uerbi & facramentoru
eius dicisOfculet me ab ofculo oris fui* Vel Rebecca uides ui^ Ifaachj
uerum lllud gaudium ueram Iaetitiam defiderat ofcularsQuid eft i pit*
Ofculetur meab ofculis oris fuiT Confidera uel ecclefiam lam diu pro
miffo fibi per prophetas domintco aduentu per tempora multa fufpen
famrnel animam quae eleuans fe a corpore abdicatis luxurise dlecebris
atq; delicus uoluptatibufqj camahbus exuta quoq; follicitudme faecu/
larium uanitatumuam dudumtnfufionefibidiuinaeprsefentiae# gra/
na uerbi falutarts exoptec comaceran quod fero uemat: & afflipat fe
ideo quafi uulneratam caritate cum moras eius ferre non poftit conuer
fam ad patrem rogareut mittat fibi domini uerbum & caufam cua fit
ira impauens dedarare dicentem.Ofcuierur meab ofculis oris fusNo
unum ofculum quaerit: fed plurima ofcula ut defiderium fuum poftit

Z l

explere, Quae enim diligit non eft unius ofculi parcitate eontenca fed
piurima exigit: plunma uendicac: 6C  ita fe amphus ddecto comendare
conlueuit, Demq? dla in euangelio fie probata eft. Quia non ceflauit
mquit ©fculari pedes meos. Etideo rermfla funt ei peccata multa:quia
ddexitmultum*Ergo &haecanimaofculauerbimulca defideranut iliu/
mmeturdminse cogmtionis lurrune,Hoc eft emm ofculum uerbnlume
fihcet cognmois facrae.Ofculatur enim nos Deus uerbum:quandocor
noftrum 6C  lpfum principalem homine fpmcu diuinae cogmtionis dlu/
mmanquo aiadonata caritacis pignore nuptiali Iaeta atq,’ ouans dicit*
Os meum apemi 6C  duxi fpirmdOfculum eft enim quo muicem aman
tes fibi adhaerent 6C  uelut gratiae mterroris fuauitate potiunt ,Per hoc
ofculum adhaeret amrna Dei uerbo:per quod fibi fpiritus tranffundit
ofculantis: ficut ettam hi qui fe ofcuiantur non funt Iabiorum praeliba
ttone contenti fed fpiritum fuum fibi muicem uident mfundere.Ofie
dens itaqj rsofolam fpeciem uerbi:& uuitum quendam-.fed omnia eius
interiora diligere: adiungitad ofculorum gratiam * Quia bona lnqutt
ubera tua fuper umums& odor unguentoru tuo^ fuper omnia aromata:
111a ofculum popofcit: Deus uerbum fe ei totus mfudit:& nudauit et
ubera fua hoc eft dogmata fua 6c  interions fapientiae difciphnas 8C un/
guento^ fuorum duia odore fragauit. Quibuscaptiua dicitjVbenore
effe diuinae locundiratem cogmtioms: qua laetitiam omnis corporeae
uoluptatis. Afpirat enim in uerbo odor gratiae 6C  remiflio peccatorum
quae m totum diffufa mundu omnia tanq exinantto repleuit ungueto •
quia per*uniuerfos grauis colluuies deterfaumorum eft.Propterea m/
quit Adolefcenrulae dilexerunt te attrahe nos:poft odorem unguento^
tuof^ curramus.Bona quide prudetia fed dulcis mifericordia.Iiia enim
pauci aflequuntihaecadoes peruenit. Propter hanc mquit indulgentia
tua:diiigutte animaerenouatae fpiritu, Vnde 6C  adafam dicit.Renoua
bitur ficut aquilae luuentus tua . Ad aiam.njoquebat dicens,Benedic
aia meaDommu. Et ideoiftafeftmatad uerburm&rogat utattrahatj
ne forte derehnquat quia currit Dei uerbum 6i  non alligatur , Deniq?
exultat tanq Gigas ad curreda uiam.Et quia egrefius eius a fumo coelo
6C  occurfus eius ad fumum eius uides fe impare tantae uelocitati dicit,
Attrahe nos , Bona anima quae non pro fe fola fed pro omnibus rogat,
Attrahe mquit nos s habemus enim cupiditate fequenduquia unguen
torum tuorum infpirat gratia,Sed quia curfus tuos aequare non poffu/
mus:attrahe nos ut auxiho tuo fultae ueftigiis tuis pofTimus mfiftere*,
Si eni tu attraxeris curremus 6i  nos:& fpecialis uelocitatis flabra capie
mus ♦ Depomtur enim farcina quibus manus tua fulta eft: 6c  oleum
tuum mfunditunquo curatus eft llle; qui a latrombus uulneratus eft.

Ac ne impuJens tibi uideatur q<3 ait, Attrahe noszaudi diceniezuenite
ad me oes qui laboratts & onerati eftis & ego uos reficiam , Vides qd
hbenter nos attrahat:ne nos remanearaus fequentes.Sed q uultattrahi:
currat ut cdpraehendat . Et currat fupenora obliuifcens: & ea quae Tunc
pnora appetens: Tic enim potent Chnftum compraehendere, Vnde&
Apoftolus aic«Sic currite utcompraehendatiszuult & ifta ad brauiu per/
uemrezqu* deftderat compraehendere.Prudecer ergo rogat utatcrahat:
quia non omnes fequipoffunr.Demqj Petro dicenti quo uadis^Refpon
die uerbum Dei,Non potes fequimodozfequensautem poftea,Claues
ei cdmiferat regni coelorum & lequendo fe imparem indicauit * Hanc
tamen ammam non dlftulit quia non praefumebat fed rogabat.Deniqj
aitJntroduxitmeRexmcubiculum i’uumzbeafaanimaquae uerbi ingre
dicur penetralia Nanqj ea mfurgens de corpore ab oibus fit remouor,
Atqj mtra fetnetipfam diumum lllud k  quomodoaflequi poflit feruta
tur 61  quserit. Quod cum potuent compraehedere eaquae funt intelligi
bilia fupergreftain illoconfirmatur atqj eo pafcitur, Tails eracPaulus
qui fciebatfe raptum m paradifum: fed fiue extra corpus raptum:fiue
in corpore nefciebat: afturrexerat enim animaeius de corpore : 8i  fe a
uifceribus &  umculis carnis abduxerac atqj eleuauerat. Fadlufq? a fe/
ipfo ahenus mtra femetipfum tenuit uerba meftabiha: quae audiuitz&
uulgare no potuitzquia aduertit ealoqui no licere homini, Anima ergo
bona contemmtuifibilia & fenfibtha nec confiftit in etsznec in derpici
endis his imoratur & refidet;fed afeendit ad ilia aeterna & inuifibilia &
plena miraculis puro fenfu fe piae menus attolens.Et enim perfedtioni
ftudens folum lllud bonum diuimcatis tntendinnec aliud quicq requi
rendum putanquia tenet quod fumum eftJtaq; uir huiufmodi m quo
eftanimae puichritudo: folus fibiabundanquia ipfe fibieft rails, Nec
foius ahquando eft.-cuiprseful Dominus adeft , Deniq; in lllud diuini
illius mtroduda fecretum;exultemfmquit & laetemur in te.Diltgamus
ubera tua fuper uinum.Non enim in diuitiiszd’ auri argentiqj thefau/
risznon pofleftionum frudiibusz non in poteftatibusznon in conuiuiis:
fed in folo Deo exulcat , Eadem autem anima cognofcens fe corporis
focietate fufcatamzdictt ad alias ammasmel ad illas coeleftes & ad pofi
tas facro minifterto poteftates,Nolite afpicere me quonta eft mtuitus
me fohfilu mams meae pugnaueruntaduerfum mezhoc eft lmpugnaue
runt me corporis paftiones z carnis lllecebrae colorare z ideo mihi fol
luftitiae non refulxitzquo uiduatapraefidio deuouonem meam &obfer
uantiam plenam feruare non potui. Hoc eft enim umeam meam non
cuftodiui z quia fpinas & non uuam attuh z ideft faciens peccata pro
irudftbus, Et cum de uerbo loquitur irradiante fibi uerbi fplendore

z u

eonuerfa ad ipfum dicit. Vbi pafcisfubi manest'in meridianor* Rede
diac ubi pafcis: quia regale eft Dei uerbum.Vbi manes quia morale ♦
In meridianoiquia rmfticum, Siquidem meridie Iofeph cum fratribus
fuis m conuiuio conftitutus futurorum tempora mifteria reuelabat.
Sed etiam Dauid ait. Reuela ad Dorn mum mam tuam:&fpera in eu :
& ipfefaciet; & ediicet ficut lumen iufticiam mam ficut mendies, Et
ipfePaulus arcunfulxifle fibi lumen meridie afTeruit: quandoa perfe/
cutione eft conuerfus ad gratiam. Quaeritur ergo quod derelida fit •
quod deftstuta fit pauper ex diuite.Abundabat enim munere gratiam:
fed egere coepitmbi dminae praefentiae fibi copia denegata eft. Et ideo
uel quafi mercenaria uel quafi poftulat quae ante fibi pretiofioris co/
pulse gratiam uendicabat.Cui refpondic uerbum Dei. Nifi cognofcas
te decora inter muheres: Querens quod relida fis nifi te cognofcas
nifi te peniteat lapfus tui: nifi mtentioem deuotioms approbes nift
fides tua & fmceritas augeatur: querela nihil proderit. Ac ficnifi co/
gnofcas te quia decora es ;  nifi pulchritudinem naturae tuae ferues: &
corporis te illecebrae non demergantmecimpedimenta detineant.mihil
tibi creaturae me!ions nobilitas fuffragabitur.Cognofce igitur te & na
turae tuae deccrem : & exi quafi exuta uinculis pedem: & nudo exerta
ueftigio: ut carnalia integimenta non fentias :  ueftigium mentis  tuae
corporalia umcla non implicent: uc pes tuus fpeciofus appareat.Tales
enim funt qui ad regnum coelorum annunciantur eliguntur a Domino
dequibus didum eft ♦ Quam fpeciofi pedes euangehzantium pacem:
Tails Mopfes cui dicitur. Solue calciamentum pedum tuorum . Vt
uocaturus populum ad Dei regnu perduceret: prius carnis exuuias 8i
nudo fpmm ueftigioqj mentis incederet.Hoc eft ergo quod ait.Exi tu
in caicaneis gregum &pafce edos tuos in tabernaculis paftorurmquia
per greges regnum mtelligimusjeo quod poteftatis fit gregibus praefi
dere.Praefidecautem unufquifqj fibi quadam poteftate regali: fi coer/
ceat in fe corporis luxus:& feruitutiredigatcarnem fuam.Ideoqj dnftu
eft.Regnum Dei intra uos eft, Vnde pulcre ait ad animam exi ideft exi
feruitio:exiex carms lmperioatq,’ dominatu: & exi non in carne fed in
fpintu:exi ad regimen poteftatis. Ideoqj addidit:pafce edos tuosjrege
eos qui in fimftra tua funt, Nam fi non regantur : facile labuntur ♦
Coerce petulannam : lafciuiam tui corporis: & luxuriam lrrationabi/
lem edoma leues motus.Pafce eos non in corporeis tabernaculis:fed in

tabemacuhs paftcrum': qui regere gregem norunt. Suntenim amabi
lia tabernacula Ifrael: ficut nemoraobumbrantia fuper flumen m qui
bus anima rang m proandiu belhco fita bonam exercet milmam: in/
curfusexplorathoftilesiuirtuuslaborquaent uidoriam ucpoftitequas
illi quae Salomonis eft compararnueloxad currendum ;  habilis ad par/
tum.Quoniam fecundicas anirnae defideratur Si  quaeritur. Haec ergo
equapreaofaeft &currus Pharaomsueloces: quodahqui adecclefiam
referunt & ad populum , Sed de hoc rmfterio alibi fsepius diximus : Si
maxime in pfalmo centeftmo ocftauo decimo Bean immaculati. Hoc
autem loco de anima ckcendum fufcepimus, Huius equae fimihs exn/
matur haec anima ;  hoc eft propheticae uel apoftohcae uircutis. Quod
m eorum annumeretur grege: qui foetunditate praedicanoms fuse to/
tms ovbis terratum fpaaa refperferunt*Et quis m corpore conftituti:
nulla tamen curfus fpeciahs ienfere chfpendsa. Ideoq? laudatur quod
ccelefti fib lillum mite praeceptouam fpeciofa:iam pulcra fit: quae uultu
praeferat caftitatis decorem & redemicula ceruicis atto'latun qua funt
panentiae Si  humilitatismfigma.Talem ammaedihgebat Ifaach uems
decorem;humihtatem:pat!entiam:& ideo partus eius auide requirebat.
Concepit autem Rebecca : Si  patientia fua nodum fterihcatis abfaluit*
Quod autem panat prophetica atq; apoftolica anima confideremus: di
cuomodo pamt,Abut inquit interrogare Dominum : quia exulrabant
infantes m utero eius : & refponfum accepit. Duae gentes in utero tuo
funt: eo q> nihil fponte praefumat fed in omnibus fummum Deum
praefulem pofcat fuorum confiliorum fimul plena pacts atqj pietatis *
Duos populos fua fide & praedicatione conetftatid: tanq utero fuo clau
dat.Quae non immerito foror magi'sappellatur.eo quod mitisatq; pact
ficaamma comunis magis pietatis q fpeciahs copulas nomen accipiar*
Etquia uniuerfis magis quam untuerfae exLftimet obhgaram, Fodit
autem puteos Ifaach: & plurimos quidem quos foderat pater eius: &
repleuerant lllos poft mortem Abraae patris illius ahemgensetprae caete
ris autem fodit hos puteos. Vnum in conualle gerarum 6i  inuenit ibi
puteum aquae uiuae: Si  litem fecerunt paftores gerarum cum paftori/
bus Ifaach eo quod aquam fibi eius putei quafi propriam uendicablc:
& uocauit nomen eius miufticiam * Et fodit ahum in quo orta eft di/
fceptatio : Si  impofuit llh nomen inimicicias, Et fodit certium in ouo
hs nulla inter paftores comifta eft:& uocauit eum latitudmem . Fodit
& puteum mramenti Si  non muenit in eo aqua, Si  uocauit eum puteu

turamenti, (Jui'shxclegensterrena magifq fpiritalia opera efte arbi
tretur:quoduel Abraam fodit puteos uel Ifaachitanti uidelicec pamar
cx : uel etiam lacob ficut in euangeho reperimus ueluc fontes quidam
generis humani di  fpecialiter deuouonis ac fidei.Quid eft enim puteus
aquse uiuae mTi profundse altitudo docftrmse: unde 8i  Agar ad puteum
Angelum uidit:& lacob ad puteu fibi lnuenit uxorem . Moyfes quoq?
fecus puteum futuri locauit merita prima coiugii, A puteo igitur uifio/
msraperirelfaach adorfus eft puteos:& bono ordme:ut eius puteiaqua
primum rationabile animse oculumqjeius dilueret & foueretquo uifti
eius faceret dariorem,Fodit etiam alios puteos plures:unde &  fcriptum
eft.Bibeaquam de tuis uafis:& de puteorum tuorum fontibus,Quato
plures fuennt:tanto eft ubermsredundantia gratiarum,,Fodit tantum
puteum que foderat pater Abraam : de quo lire fecerunt paftores geraiji
hoc eft materiseiubiemm matemubi diuifiomterrepugnantes lniufti
cia;& ideo uocauit imufticiam, Ahum quoqj fodit: 6i  orta diflenfione
uocauit eum mimicicias in quibus uidetur elucere docftnna moralisieo
quod fublato panete macerise folutse Tint in carne hominis mimicicias
& fatfta fmt utraq? unumjm figura per Ifaach in ueritate per Chriftum,,
Mentoqj poftea pura aqua in eo puteo fit reperta tanq dodlrina moralis
utihs ad hauriedum,Puteus quoqdantudmisrquidahud figmficarmfi
de naturalibus difciphnam i  Qua caufa &  latitado dicitur: quia fine
contentione: fine Itte tarn quietus atq; fecurus eft: qui mundana hsec
6i  fenfibilia fuent fupergreflus. Vnde fuperatis iam aduerfantibus 6i
aliemgenis cogitatiombus.Quid enim tarn ahenum: q omnia faecula/
ria:quae perpetua die non poftuntf poteft fapiens dtcere, Dilatauit Do
minus nobis &auxit nos fuper terramiquia terrena tranfcendit.Quar/
tus & ultimus eft puteus iuramenti: in quo ei uifus eft Deus & ait ei.
Noli timere : tecum enim fum : & benedixic eum . Haec do<ftrina:iam
mifttca eft.Habes hsec in Salomons quia prouerbia eius moraha:eccle/
fiaftes naturalis : in quo quafi uanitates lftius defpicit mundumiftica
funt eius catica cantico^ft-Iabes inpphetia.Seminate uobis adiufticia
uindemiate ad fructum uitaeJUuminate uobis lumen cognitioms:hoc
eft lumen cognitionis : habere caritatis perfeftionem , Ideoq? duftum
eft. Noli timereicariras enim timorem excludit forasmt cognofcamus
autem quia & Salomon ita has imerprsetatus eft puteos utad moralem
doftrmam Qi  natural e referret & rmftica in fingulis libris fuis quos de
morahbus 6i  naturalibus uel mifticis fcripfit pofuit Hos puteos, Nam
& in p>uerbns cu dedmada fpecie diceret fsecularis illecebrserait. Bibe
aqua de tuis uafis:& de puteoiy tuoiy fontibus:& fupfluat tibi aquae de
tuo fcte.Et ifra.Fds aquse tuse fit tibi,ppiaP;& locudare cu uxore eo qd

aduerfus tentamenta mutiJi remedium nobis uera fapientia fit,Mora/
lisquoqj dodrmatquse imaginem mudanae uoiuptatis meretricns qui
bulda illitam fuels irriguo fuo diluat:&afluento fuifontisabftergat .
De naturahbus quoqj habes in eccleliaftedidum . Feci mihi pifanas
aquarum : ad irrigandum ex his la (cum germ man tem.Neqj ce moueat
q, .p puteo pifemas pofumquia & Mopfesputeu Iatitudmis dixit:eo cp
a l'oilicitudme omni &anguftus abfoluit qui mundu hunc piamente
trafcedent*Non imerito ergo pifctnas habet ecclefiaftes:qui uiditnul/
lam abundamiam efie fub loie -.fed ft quis abundare uelit : in Chrifto
abundec;De mifticis.Puteus fupereft nobis quem eciam repenmus m
canticis canticorum dicentefcripturaftons ortorutmputeus uiuentium
& impetus deftendens a libano * Et enim ft mifteriorum almudmem
perleauans.-puteus tibi uidetur : tanq mprofundo ftta mifticaefte la/
pientia;ft uero aurireuelis affluennam caritatis:quse maior 6c  uberior
ell quam ftdes 6c  fpes : tunc tibi fons eft, Exuberat enim caritas ut dl
aurire earn commmus 6>C  rigare eius afftuentia ortum tuum poftis fpi
nralibus frudibus redundantem* Etquia ipfe puteus Iatitudmis eft q
caritatem habet: ideo dixit. Quia ubi caritas eft ibi impetus magnus
defcendic a libano . Nequid autem moueatquod 6C  puteum eundem
6C  fbntem dtxmenam euangehum te mftruatm quo fcriptum eft,Quia
uemt Idas in ciuicatem Samarise quae dicitur Sichar: luxta praedium
quod dedit Iacob Ioleph filio fuoserat autem ibi fons Iacob: 6i  ftmga/
tus mqumfedebat fic fuper puteum*Vnde ad mifticam dodrma hunc
refern puteum etiam ibi cognofcimus : quia ibi famaritana ilia ideft
cuftos; cuftos autem caeleftmm praeceptoru haufit de puteo lllo diuina
mifteriarcognolcens quia Deus fpmtus eft;& non in loco adhortatur:
fed m fpintu &quia Meftias Chnftus eft ♦ Et ideoqui adhuc expeda/
tur a ludeisuam uenmQuibus audms Muher ilia quae fpeaem eccle/
fiae gerit.Legis facrameta cognouit 8i  credtdit ♦ In lpfo quoqj cantico/
rum iibro Salomon hanc tnplicem fapientiam euidenterexprefik: licet
in prouerbtis dixentut tnpliciter fibi fcnberet qui fapientiam eius
uellet audire , Ait ergo in canticis fponfa de fponfo +  Ecce es fponlus
confobnnus meus: 6i  ideo pulcher : acclmatio noftra oppaca: trabes
domorum noftrarum cedrnlacunaria noftra cuprefli,Po(Tumus hoc cle
moraitbusaccipere . Vbi enim requiefcit Chnftus 8C  ecdefia nift m
open bus fuse plebist’Deniqj ubi impudiciciajubi fuperbia : ubi iniqui/
tas eric: ubi ait Dominus Iefus,Filius autem hominis non habet ubi
caput fuum reclmet, De naturalibusautequidaccipiamus In umbra
mquic eius concupiui 6C  fedi:& frudus eius dulas in faucibus meis *
Qui enim terrena fupergreditur:& cuimundana moriuntur;quoniam

cmcifigitur eimundus&ipfemundo:omnia quae funt Tub foie contem
rut &  refugit, De mifticis quoqj ait mtroduc me in clomum umncon/
ftituite mme camatem,Etemm ficut umeam fuarmitadommus Iefus
popuium quafi uius aeterna qiubufdam brachns cantatis ampledhtur*
Confiderat fingulaun moralibus flos eft campi:& iilium conuallium *
la moralibus ergo flos eft:in naturalibus fol mfticise; qui onens & re/
furges iliuminat: occides obumbrat.Caue ne nbt occidat+Quia fcriptu
eft, Sol non occidat Taper iracundiam ueftram Jn mifticis caritas eft:
quia plenitudo legts eft Chriftus:& ideo ecclefta quae dihgit Chriftum
uulnerata eft caritatis,Hanc itaqj caritatem TuTcitat & refuTcitat:donec
uocem eius accipiat:& praefentiam eius accerfacquia quaefttus non fo/
lum uemtifed et fallens uenit: Saliens fuper montes:tranfiliens fuper
collesftuper maioris gratiae ammas faht: mfenoris tranfilit: uel Tic fa
hens quomodo uemt : faltu quodam uenit in hunc mundu, Apud patre
eratjin uirgmem uenit: & ex uirgme in praefepe tranfiliuit m praefepe
erat: & fulgebat ecaelo * Defcendit m lordanem ;  afcendit in crucem.
Defcendit in tumulum furrexit e tumulo: 8i  fedet ad patris dexteram
Indequafi hinulus ceruorum qui defideratad fontesaquarum :defcen
ditad Pa alum: & circunfulxit eum : &  exilutt fuper ecdefiam fandtam
quae eft Bethel quod dicitur domusDei * Pauli emm uocatio ecclefiae
firmitudo eft.Vemt ergo 6i  primo poft panete e:ut inimicicias animae
6i  corporis foluat;fublato panete qui impedimentum concordiae uide/
batur afferre ♦ Demde profpicit per feneftras : quae funt feneftrae audt
dicetem prophetam: feneftrae aperte funt decoelo.Prophetasitaq; figni
ficat per quos Dominus genus refpexit humanum ; priufq m terras lpfe
defcederet.Ethodte fi qua eum aiamultu requirat multum merebitur
mifencordiae.Quonia qui multu requirit plurimu debet eufi qua ergo
amma eum ftudiofius quaerat: longe audit uocem eius.Ec quamuis ab
alns requirat: prae lpfis a quibus quaertt audit uocem eius: uidet eum
falientem ad fe uenire: ideft properantem atq; currentem.-& tranfiliente
eos qui mfirmo corde uirtutem eius capere non poftunt:demde profpi
ciente per emgmata propheta^degenao eos 6i  tenendo eo^ fermones:
uiaet eum profpicientermfedquafiper feneftramjnon quail adhuc prae
fentermuidet emmentem fuper retia,Quid eft hocr’Nifi forte quia ilia
retia nobis funtmon illi:retia:eo q> adhuc ilia anima intra fenfibilia &
mundana fit:quae mentehommis capere 8i  quoda finu ,ppno cofuerut
inuoluere.Pofito igitur adhuc in faeculajfed tantumquaerenti eum:per
retia fe oftendit.Demq? dicit ad animam eiufmodi* Exurge ueni proxi
ma mea ideft exurge a deleiftatioibus mundi.-exurge a terrems: & ueni
ad me:quae adhuc laborasionerata es quia follicita es quae hint mundi:

ueni fupramundum :  ueni prcpeme iam pulchra aeternae uitae decore*
lamcolumba tdeft mitts atqjmanTuetaiam totagrauae Tpirualis. lure
er^o retia timereno debet cum is uocet ad Teaiam qui tentamentis 6i
renbusmundi no potuiccapi.Nam cum homines in medio laqueorum
ambulemas per appetenttam eTcae renbus fimul laqueis obnoxii : iile in
corpore pofitus reaa non timebat;fed emmebat Taper retia.-ideft fupra
tencamenta mundi &  corporis paftionesftmo Si  alios eminere faciebat.
Jdeoq,’ etia hanc ammam fundare uolens dicebat,Exurge ueni proxima
meamoli timere retia: lapraetertithiems ideft uenit pafca:uenic mdul/
gennamenitremiiTio peccato^:ceffauit centatio: Imber abut: procella
abut. Quaflatio ante aduentu Chrifti hiems eft: poft aduentu Chrifti
ftores Turn: Vndeaic flores uih Tunt in terra: ubi ante fptnaeubi nunc
flores.Tempus inquit Teeandiaduemt, Vbi antedefertu.-ibi meftiseft *
Vox curtuns audita eft in terra noftra.Beneaddiditpropheta nofterqfi
admirans t Quod ubi ante lmpudiciciaubi caftitas * Ficus protulit grof
TosTuos:quaeante quafi infrudtuofauidebat abTcindendaihaecfructus
afferre lam coepiu Sed quid dubitas quia groftos dixit:pnores difcutic
ut poftenores mehoresafferatfticut Tinagogae hru&us abicit: renouat
eccleTiae.Ec quamuis plena tranquilitas fit Si  adoleuermt miftenaate^
tamen dicit: Exurge Tecura m tegmento petrae ideft uel tuta uita prae
fidio paftioms mea z:6L  fidei munimeto. Suxerut.n.mel de petra Si  oleu
defirmapetra.hoctegmeto aiaepiorumindutae lamnudae (unv.Sihxc
lllis eft praemunmoftdeoqj di  huic aiaeau-.uem tu columba mea in teg/
mentopetraeluxca praemumuonermoftendemihi faciem tuaz&infmua
uocem tua:hortat ad confidentiamt no erubefcat cruce Chrifti nec ei?
Tignaculmhortatur ad confeftionem : uult omnes infidias demoueruut
bonus fidei odor fpiret: ut dies fulgeat ut aduerfae nocftis umbra non
noceanquoma qui mxta Chnftum eft dicit: nox praeceflit: diesautem
appropinquauit:&eft umbra Tseculanu quae praetent:6c dies cceleftium
Chriftus: qui Tancftis fuis lucet:accepit haec aia bona ptgnora caritatis:
fed quia Temper Tolicm efte debemusftemper mtenti:& quia uerbii del
ficut capreola exilic aut Ticut hmulus ceruo^: Temper uigiletamma Si
praetendat quae requirit ed : Si  quae tenere deTideratudeo quaTi Tublatu
Tibi mcubiculoinqtmeo in nodhbusquaehui quedtlexicaiamea.Qui
benequaermi cubiculo quaeratnn nodhbf quaeratmec dies feriatf neq?
noftes Tmnnullu tepusuacet a pietatis officio:& Ti ndmuenericprimoj
pTeueret i requirendoudeoqj dicmExurga itaqj Si  quaera in ciuicate m
foro in platets:& Tortafte ideo no tnuentc adhuc: quia in foro quaeTiutd
ubilites Tut: in placets ubi nundmae re^uenaliummo.mulla Chriftus
pecunia coparat* Poftamus SC  Tic icelligere.In cubili quaeritChriftum:

Si  i

quseVequmt eum cu traquilitate cu pace:In nodibus quaerit:quoniam
per parabolas loquebat: Pofuit.n. tenebras Iatibulum fuu:&nox nodi
indicat faentia.Deinde quoma quae dicimus in cordenoftro ea nos co/
pungere in cubilibus debenr.fed tamenecficinuenit:& ideo dixit exur
gam ideft enga & attollam mtentionem meauit quaeram impigre:quae
ri folicite:introibo in ciuitate, Ell & aia quae dicit*Ego ciuitas munitaj
ego ciuitas obfe(Ta*Eft ciuitas munita:per Chnftu eft ciuitas ilia ierufa
lem in coelo: in qua abundant diuinas legis interpraetes:& difciplinaru
pentiiper eos uerbu Dei quaerit: Quaeram inquit in foro lllius ciuitatis
In ilio foro ubi tradant lura confulti ubi deus uendit:que euangehcae
uirgmes emut ut Temper faces fuae luceannnec eas fumus iniquitatis
exnnguat, Quaeram inquit in plateis in quibus fuperfluut aquae de llhs
fontibus ,prumpentes:de qbus Salomon dicit eflepotandtlDum quae
rit lgit Chriftum inuenit cuftodes qui in minifterio funt:ab his requi/
ftuit.Sedaia quae Deum quaeritjetia cuftodes tranfit: funt,n,mifteria
quae enam angeli cdcupifcunt uidere.Vnde Petrus ait* Nunciata funt
inquit uobis per eos qui euagelizauerut fpiritu fando miflo de coelo:
tn queconcupifcunt angeh profpicere:ergo qui trifterit cuftodes uerbi
inuenit, Tran ft u it Iohanes qui uerbu apud patre inuenit:Multi quoq*
funt qui in ocio quaerutChnftu Si  non inuenmnt: &inuemuteum in
perfecutiombus & cito inueniut: 8i  ideo quaft poft tentatioes ; quia in
pencuhs ftieftu fuo^adeftrqua modicu mquit cu traftut ab eisunueni
eum:& tenui eum:& non dimift eum: Ois,n.quiquaerit inuemt:& qui
inuenerit adhaerere debet ne pofiit amittere.Et quoma per euangehu in
terns uidemus ccrleftia rmfteria figurata : ueniamus ad ilia Mariam:
uemamusad Magdalena:coftderemusqueadmoduChnftum incubili
corporis funin quo defundus iacebat in nodibus quaeftuermnquado
dixit lifts angelusjlefum q crucifixus eft quaeritisf No eft hicifurrexic
emrmquid lgit quaentis uiuente cum mortuisr'quamtis in fepulcro eu
qui lam in coelo ft tf quid quaeritis in uincufts fepulturae uniuerforum
umcla foluentem;'Non fepulcrum huic fedes:fed coelum eft.Ideo dicit
una ex his: quaeftui eum 6i  non inueni: tamen dum uadunt apoftolis
nunciaremiferatus quaerentes: occurrit eis Iefus dicens , Auete * Illae
autem accefterunt 81  tenuerunt pedes eius Si  adorauerunt eum,Tenue/
runt ergo Iefum ; fed deledatur ftc teneri.quia fide tenetur * Deniq* de/
ledauit eum & ilia mulier quae tetigit eum : & curata eft a fanguinis
fluxu:dequa dixit: tetigitmeahquisr'nam fentio uirtutem de me exi 0
fe :range ergo Si  fide tene:& conftnnge fidehter pedes eius:ut uirtus de
eo exeanut fanet animam tuam:& ft dicit  noli me tagere tu tene :non/
dum enim afcendi ad patrem meum dixit;femel dixit noli me tangere:

quado refarrexi c:aut forteilli dixit quae putabat furto efle fublatu:&n6
uircute propria refufcitafte + Deniq* in aho Iibro habesiquia tenentibus
pedes 8i  adoratibfdixit.Nohte timere.Teneergo 6i  tuaia ficut tenebac
Maria 8i  dic.Tenui eu:& no dimitta. Cu dicebant ambae retmemus te:
uade ad patre:fed no relinquas ea ne itey labat :6i  cu ea ducito lam non
errante:fed arbore uitse tenente, Tecu rapere tuis pedibus inberentem
tecum afcenda nob me dimictereme lteiy ferpes uenena fua fundat: ne
ice^ quaerat femineu mordere ueftigiu ut fupplatet Ada, Dicat ergo aia
tua teneo te & induca te m domum matns me*:# in fecretu eius quae
co'cepitme:ut cognofca mifteria tua : ut hauriafacramenta tua.Sufcipe
i?it Euam ia non ficulneae folns adoperta fed fando amidam fpmtu.
Et noua gratia gloriofarmquia ia no tanq nudata abfcondit ;fed tanq
circudataueftimentifplendore fulgetisoccurnt: qaueftiteam gratia,
Sed nec Ada primo nudus erat:quado cu inocentia ueftiebat* Videntes
itaqj eu fihae IerufaleChnftoinheretei&adhucafcedente cu eo*Digna
tur.n.querentibus frequeter occurrere:& cofcedere uteoseleuet dicut.
Quae haeceft quae afcendita defertorDefertus Kic terrae locus 6i  incut
tus uidet fentib?& fpinisnoftro^obfitusdelidoiy.Mirantes uidihcet:
quo aia quae ante in inferno rehnquebat inhereat Dei uerbo:& afcen/
derit ficut urns propago: in fuperiora fubriges fe:uelut fumus natus
exiguiatq? alta petes.Tu preterea bomsodoribus flagra.Odoraute llle
oratioms prae redolet fuauitateiquae dirigit ficut incenfum in cofpedu
Dei.Etm apocalypfilegimusiqdafcendit fumus incenfo^orationibus
fando^:quae mcenfa referunt per mifteria angeloty fandoiy. Oratioes
filicet fup altare iliud qd eft ante fedem : & tanq fuaue piae precatidis
flagratunguentutruquia de aeternoru & lnuifibilium non de corpora/
lium petitione copofitum eft, Precipuetamen mirram redo!et:& thus*
eo quod peccaro mortua fit & Deo uiuat,Hanc lgftur afcendetem &no
refiftentem uidentes:& meritorum eius odoribus deledate:agnofcetes
quoqjSalomonis illius efte pacifici fponfarmeua comitaru fedulo pro/
fequuntur ufqj adledu Salomoms: eo quod ei uera in Chrifto requies
debeatur.Tedus enim fandorum Chriftuseftunquo uniuerforu fefla
faeculanbus praelus corda requiefcut, In hoc ledo requieuit Ifaach:&
benedixit filium luniorem dicens: maior feruiet mmon * In hoc ledo
recubans archihnagogaefilia furrexita morte.In hoc ledo laces uiduae
defudus mortis uinculaChnfti uocatfuocediftbluit:Perduda igitfpo
faufqjad fpofi requienuptiale canut carme dicetes camateafihabus
Ierufate. Egredimini & uideterege Salomone i corona q coronauir eu
marer eif i die fpofaltu ei?,Canut epithalamiu 6i  uocat caeteras potates
coeloru uel aias ut uideat caritate qua circa filias Ierufale habet Chnftf,

6i u

m. i* . ...

Vnde Si  meruit coronari a matrefilifcariratisificutPaulfoftedit dices*
Quia Deus eripuit nos de poteftate tenebra^:; Si  triftulit in regnu fihi
caritatis:fuge cantatis itaqj films Si lpfe caritas eft: no ex accidentibus
habes caritatejfed habes femper fubftatia fua ficut regnu,Dequo dicic
ergo in hoc natus fumudeoqj dicut:egredimini:ideft exite de follicitu
dimbus & cogitatiombus faeculi: exite de anguftiis corporalibus:exite
deuamtatibus mudi: 8i qua rex pacificus in die fpofaliu fuo^ habeac
caritate uidete;qua glonofus fit q corporalibus reiurrecftione deiit: Si
aias fibi lunxinhsec magm eft corona certaminis: hoc praecla^: munus
fpofaliu Chnftnfanguis eius & paftio.Quid.n.plus potuit darequi fibi
et no pepercit;# pro nobis morte fua obtulitr'Ipfe quoqj Dominflefus
Chnftus deledatus fide a ix  hums cofeftione gratia Si  collaudatis eius
mentis propius ea aduocat dicens. Ades hue a libano fpofa:ades hue a
hbanoitrafibis Si  ptrafibis a prfcipio fidei a capite Sanir Si  Hermonm :
a fpeluncis leontba motibus pardof^:hoc eft egredere de corpore:& tota
te exue,Nopotes,n,mihi adeftemfi anteperegrinerisacorpore:quoma
qui in carne funt peregrinant a dei regno.*Ades inquit ades;bene repeti
uit:qa fiuepraefens fiueabfensadeile&placere domino Deo tuodebes:
adefto praelens adefto abfens:& fi adhuc in corpore es: mihi.n.oes prae
fentes file quo^ fides mecu eft:adeft mihi q exit de faeculoradeft mihi
qui me cogitanme intuet: de me fperancui ego precio fum : adeft mihi
qui fe negauent: Ille mecum eft qui mtra fe non eft quomam qui in
carne eft non eft in fpintu: ille mecum eft qui ex fc ipfo egreditur: ille
iuxta me qui extra fe fuerimlle mihi integer qui perdident propter me
animam fuam;3<: ideo ades ades fponfastranfibis Si  pertranfibis a pnn/
cipio fidei: tranfis Si  periranfis:& eris: Si  pertranfic quae ad Chnftum
peruenitstranfitfidei merito:&operum claritatejquae lucent ficut famr
Si  Hermonm;hoc eft uia lucernae:tranfit deuictis tentationibus faeculi
Si  fuperatis nequiciis fpiritalibus legttimi petens corona certaminis:
Si  ideo meruit Chnfto mdicante laudaruHortus clufus foror mea fpon
fa : hortus clufus fons fignatus : Hmifliones tuse paradifus malorum
granatorum cum frueftu pomorum cipri ,Laudaturfponfa eoquod or/
tus fithabensin feodorem agriilliusplenirde quodicitlfaach : Odor
filii met tanq odor agri pleniJBona ergo anima flagrat odores mfticiae:
Si  fortafte ager eft patriarcha:ortus eft aia inferioris ahcuius quafi agri
portio:&ortus clufus neincurfetur a beftiis:& fons fignatus qunnte/
gritate fignaculi perfeuerantiaq? fidei propria peccata dilueritinam qui
de ecclefia accepitihabet quod uirginitatis gratia referac; eo q> in para/
difo delecftatiois pofita fine labore frudf capiat fpiriralesmt ei patriar
cha^i aiae rurali quodam labore frudus fuos coferantiquo^ ifta capere

poflit perpetua fuauttateiQuae memo fotis fignatus dtcineo q> imago
m ilia Dei exprimat. Laudant ena munera aiae qua; mifla funt Iponfo
quibus dotata uemebar*Dos aute piae aise bom odores funt:mirra ; aloe:
crocus: ab us fpirat hortoru gratia : & peccatoru fetor abolet. Icaqj taio
fecuta praeconio coquiefcere aquilonegraue uentu petit:ne flores diicU
tiat:fpirare auftrurmhoc eft uult hiemem prsetenre: &  moiioris flatus
uernare temperie: inuitat fponfum in ortu fuutmdefcendit fponfus:&
fruduu eius diuerfitate dele<ftatus:laetat q<3 muenent fortiore cibum:
i’nueneritetii dulciore,Eft.muelut pamsqdam uerbi &  mebaliusuehe
mencior alius fuaforius fermo* Eft & fides alia feruenuor ut umihaiia
lucidior uc fuccus eft ladlis: hunccibum Chriftus epulat in nobis:hoc
poculu bibit: & eius potus ebnetate nos,puocat:ut ad meliora &  optimal
ab mferiortbus faaamus exceflurm Audies harcafaauxit mifteriorum
ebnetate cceleftiu: &uelut foporata auino &  qfi in exceflu uel ftupore
pofita dicit. Ego dormio:& cor meu uigilat:cu uerbi praefentis lumine
percufla ocuiis requieuiftet inflexis excitat a uerbo . Quartus aute hie
proceflus eft aiae;Pnmu & t n,caritatis impacies 6i  uerbi moras no feres
rogabat ut mereret ofcula; & meruit delideratum uidere ♦ Introdu&a
quoq$ e in cubiculu regis fecudo.-cu mutua mifceret alloquia in umbra
eius requieuit:& fubico ei uerbu de medio fermonedifceftinQuaerenti
tame no diu afluinfed fa’ies fupra motes & trafilies fuper colies adue/
nitmec multo poft quafi capreoius aut ceruo^ hinulus dum aflat :dile
dam exiliuit & reliqmt, Tercio cum in cubili &no<ftibus m ciuitate in
foro 6i  plateis quaefitu non reperiftenalloquit orationibus fuis gratia
quae reuocat a L)eo:ut etia propius uocaret a fponfo* Quarto lpfa la ab
eo dormies excitat quis cordeuigilaretmt cotmuo uoce pulfanns audi
ret: fed mora pafla dum furgit quia uelocitate uerbi no poterac copras
hendere:dum aperuithoftmm trafiuit uerbum : & ipfa exiuit in uerbo
eius:& per uulnera requifitu fed uulnera cantatis: in Chnfto tandem
inuenit & tenuttiut poftea nonamitteret. Ad fu mam hare compendifo
fermone preftnnxununc difcutiamus lingula. Et fi dormias ammodo
deuouone animae tuse nouerit Chriftus uenit & pulfat eius lanuam 8t
dicit apen mihi foror mea bene foronquia nuptiae fpeciales funt uerbi
atqj animae neq? enim animae norunt conmgio^ federa & ufus copulas
corporal is: fed funt ficut angeli in coelo. Apen mquit mihi,fed non ex/
traneisXlaude faeculo:claude mundo neq? ipfa foras ad ilia matenalia
prodeas neqj tuum relinquens lume alienum requiras: quia matenale
lume tenebrofa tnfudit cahginemtno uideat lume uerae gloria:, Apert
ergo mihnnohapireaduerfano.-neqjdeslocu diabolo Api ipfa temihit *
noli coardtari;fed dilatare;& adiplebo te,Ecqaaeeurfo orbeterra^ plug

& lit

moleftia^ &ofFenftoms repperi: nec facile Kabul ubi requiefcere: idea
tu a pen: he  m te films hormms reclinet caputscui no eft requies mfi fa/
pra humile atqj manfuetu.Audiens aia aperi mihi:& caput roris plenu
hoc eft temacionibus faecularibus fubito turbata:& qft furreduraquae
furgere lubebat salt cu aloen redolerets&rmrra mfignia fepulcurae Exui
tumcam mea: quo indui earn f Lam pedes meos quo inquinabo lllos*
Veret »n,neite^ in tentationes refur gat ne item in culpam redeatatqj
peccatus&egreftus fuos uirtutuqj proceftus: terrenis lncipiatueftigiis
mquinare,Certe etii hoc modo perfedionem uirtutis Case mdicat:quse
tanca Chrifti meruerit caritace ut ad earn ueniat Si pulfet lanua eius &
ueniat cu patre Si cenet cum eadem aia:& ipfa cu eo:ficut in Apocalipft
dicit Iohanes, Ec.n.cum in fuperioribus audiftet ades hue a libano: &
cu auerterec in carne fe Chrifto adeftfe non pofte: fed tuc adefte ft adeftec
m fpincuscoformans fe ad ems uoluntatesut eftet & ipfa coform is ima/
ginis Chriftmam no fentit camis exuuiassiam quaft oblita & quaft ad
lutcopulae lllius mem ini fie no pofiitsait. Exui tunica mea; quo indua
earn i  Exuit,n,tunica lllam pelliciamsqua acceperut Adam Si  Eua poft
eulpatrutunica corrupted: tunica paftionu.Quo modo indua eam^Non
requmtutmduatjfed itaftgnificatabiedam utiamindumeto ftbi efte
non poftirJLaui pedes meosquomodoinquinabo eosrHoc eft uefhgia
mea laui dum egrederer: ac me eleuarede corporis contubermo de ilia
conexione Si  familiaritate carnalis amplexus : quomodo inquinabo ea
ut m corporis clauftru & illu tenebrofum pafiionu eif carcere reuertat i
Dum haec ilia dicit miftt operanone fua uerbu tanq per cauerna: non
adhuc facie ad faciam miftt tanq manu & uenter inquit meus coturba
tus eft fuper eii:& furrexi ego aperire fratri meosmanus meae diftiliaue
runt mirramsdigtci mei pleni funt fuper manus claufurae,Quid hoc ft/
gmficet cofideremus, Pnmuoperibusfuis uidet utdixiDeusuerbum
tanq per cauerna no plene atq; perfedesdemde auget amor 8i  coceptus
adolefatsatq? ex femimbus eius quae quodam utero lntelhgibili fufee
pent aia tora plenirudine diumitatis eius habirante in eo corporahter
udegimus uidere deftderat.Surrextt ut propius lllud Dei uerbu uideret
6i  in hoc ipfoproceftuseius ftgmficatur: quod furrexit per uigore atq?
umutem,Praefentia enim uerbi hauftt anima uirtutemsftcuc praefentia
Martas cum utero grauis eftet erudiuit Iohanem in utero conftitutum:
adeo ut exihret ex utero Si  exui caret Domini praefentiam recognofces :
Surrexit aperire: & opera eius Si  fada mortificata funt mundo: tails
enim debet efte aia quae uerbu eft receptura: ut monat mundo 8i cofd
pehat mChrifto.Sic.n.Chnftusinuemt:&taleftbiquaenchofpicium,
Demde ipfa mimfteria opauonu ideft manf Si  digiti qbf copraehedit

Chnftus momficanthquos digitos uelut eminetia facfto^ noftrof^ opa
poffumus extimare. Itaqj uelac e ccplexu fuo cu iatn extenders intelli/
gtbiies manus fuas &digitos:utcopraehederet uerbu trafiffe fibi lilud
no tantu adhuc ptrafifle afa pia dicic.Et hoc proceflu habet quado era/
fit & ptrafitaiam Dei uerbmqa fcriptu e: Et tua ipfms aiam ptrahbit
gladiusmtreuelientur multofji cordiu cogitationesshtc adhuc trafitur:
no ptrafit ut Maria Jn pofterionbus forte pertrifitur ubi tanq figna/
cuiu ponit m medio eius Dominus Iefus.Demqj ftaum alius profeeft?
uerbi irafeuntis:quia exmicaia in uerbo ems,Hoc eft uerbu fecuta exi/
uic de corpore eleuans fe de eius habitaculo : 6c peregrina fe faciens ei
ut adeftet Deo: & eflet ciuis fando^:fimul.n t & carrus domeftici:& Dei
effe no poftumus: Ergo in hoc loco exire figmficat ut dixi afa quando
abducit fe a corporis uoiuptaubus* Deniqj fcriptu efEExi de Babilone
fugiens a Chaldeismon utiqj ut regiones Babilomshebreus fugiat:fed
ut mores prophetico admonet alloquio: fiquidem fine qui in Babilone
funt hebrei QC  de Babilone exifte monbus doceant* Nam & illi de qbus
dtcit propheta qd fedebant fup flumma Babiloms: fedebant qdem m
regsone Babiloms:fed m eius no erat mills' b^ccfuOione.Naquomodo
erant in ilia cofufione uitiofjc qui flebat gereces pcemtentiam quod de
archa deuotioms ac fidei.-d: uirtutis paternse mentis excidiflentf Quae
aute in uerbo exiit afa-.uerbu requint: unde &  lfta cu quaereret mcidic
in cuftodes qui circueunt cmitate-.PercufTerut lnquit me &  uulneraue/
rut meitulerut paliu meu a me cuftodes muro^.Berre qdem qfi fponla
ueniebatcupalio:quoobnueret caput cu fponfus occurreret, SicutRe/
fceccaquse cogmto qJfaachfibi uemretobuius:defcendit decamello 6d
palio fe operuit, Ita 6i hxc  anirna nuptialis ueftis praemtebat infigma:
ne fortereicereturquafi ueftemnon habens nuptialem:uelut caput ue/
Iaret propter angelos: Sed illi percufterut earn ut amplius probarecur.
Exercentur enim animse tentatiombus.Tollunt ei pahum quaerentes fi
uerum decorem nudse uirtutis afFerret; uel quia fine mtegmentoquis
illam coeleftem emirate debeat mtroire: nulla deferes fecum operimeta
fucorum’. Sunr etiam qui requirantnequa aia exuuias fecu uehat car/
nails illecebrae:& concupifcentia corporalem 4  Nudacurpalio:cum eius
confcientia mamfaftat * Sed eft & quae bene nudatur cut licet imitari
dicete:uemt«n hums mudi princeps:& muenit in me mhihCerte qa in
illo folo nihil muenit qpeccatu no fecinbeata & ilia e in qua no grauia
aut multa iuemt ; fed iuemt in ea araidu fidei & fapietiae difciplinam,
Itaqj fine difpedio funqa &  fi uolet qs no pot uera'auferre fapietia:&fi
aduerfarifobftrepat ibi tantu uera inoxiae couerfatiois elucet ftegritas*
Sme difpedio ergo trafmit cuftodes: & filialibfcceieftis llhus cmitaas

& uu

admixta tterbu requirit;& quserendo ad eius fe excitat caritate« Ec ubi
uerbu quaerat agnofat:quod inter orationes fando^ morat :6i  ipfis in/
hereat noait: 8C  qd ecclefia fuatn uei alas mft©^ fuo^ inter lilia pafcat
inteiligic, Hoc nufteriu tibi Dommus in euangelio demoftrauit;Cum
in fabbaco ducerec per femmata difcipulos ; Mopfes per defend duxit
plebem iudeofp:Chriftus per femmata ducitsChnftus per iilia ducit:qa
per paflione eius defend floret ut lihu Sequamur ergo ut in die fabbati
illius magni fabbatiiinquo requies magna eft frudus colligamus,Ne
uereans ne pharifei accufent femmata colligente: 8C  fi ilk accufent:fed
Chriftus excufat:& fimdes facit quas uult alas fe fequetes, Dauid illi?
qui fupra lege panes ,ppofiaonis maducabat: nouae gratiae facrameta
prophenca lam tuc mente profpiciesXaudat itaqj fpofo q> tam bene 6i
coftanter requifierit eu Jdeoqj lam no folum foror dicit• fed etia bene/
piactta nominat;quafi ei coplacitaqui coplacuitpatri: & fpeciofa ficut
Ierufale ; admiratio ficut ordmata;qd cmitatis secernae uniuerfa habeat
mifteria:&admirationi fitoibus uidentibus earmquia plena ut aeqtas
acq? perfeda efb&Xulgorede uerbi lumine mutuatajdu id femp lntedic
fit etiam terribilis ordine quodam ad fumum proueda uirtutuudeoqi
quafi perfede dicit* Auerte oculos tuosa me noli contra me intendere
deuotione mmia ac fide: poflibditatem naturae 8C  conditions proprise
fupergreflamiquia luce macceflibile erehgioe intueri’graue eft.Auerte
inquit oculos cuos a me:eo quod plemtudinem dtuinuatis eius 8C  fple
dorem ueri lumims fuftinere no poflit.Pofliumus tame & fic accipere:
Auerte oculos tuos a mei&fi tu pfeda es:aliae mihi adhuc redimendae
funtammae ahae fulciendae:Eleuaris enim me uidendo:ego autemideo
defcendt ut omnes eleuem:& fi furrexi: & habeo pacns (edem: tamen
orphanos uos no relinqua:quafi pater non praefidiodefticutos fedpras/
fenua mea uos confirmabo * Habes hoc in euangelio fcriptu.Ecce ego
uobifcum fum ufq; ad conftitunonem mundi: Auerte oculos a me*
quia me eleuas 4  Quanto enim quis ad Dominum mtendit: tanto am/
plius Dominum eleuac 8C  ipfe eleuatur; unde 8i  llle ait. Exaltabo te
Donunecuoriiam fufcepiftime« Sandus enim exaltat Dominum;
peccator humiliat; Vulcemm illamauertere oculosne earn confide/
rans quod lam ad fuperiora fequi poflit eleuetur: di  caeteras animas
derehnquat. Ideo in euangelio non omnibus difcipulis fed perfedion
busfuam gloriam demonftrauit.Conftituenuncaliquem dodorem qui
rem obScuram uelit aperire audientibusquemadmodum &fnpfepo
tens m fermone fit 8c  fcientia condefcendat tamen ad eorum fcientiam
qui non iiKelligunt: 8C  fimplici planiore atq* ufitato fermone utatur
ut poflit mtelhgi* Quis igitur inter audientes uiuactior fenfu fit qui

facile fequf poftit: eleuat earn atqj excuutjhuncuidens dodor ireuocat
uc patiatur rnagis dodorem hurmlionbus & planioribus l'morari: quo
& csereri fequi poftint,Quod ait aquilas fonans utreuelata fonantem :
ad adrmratione dignam retulit quafimagnam & fonora habentem
opera:reuellata ad operum clantatem:uel quod ems animas opera luce/
ant coram patre qui eft in coelis. Vnde non ociofe palium eius fublaiu
mtelligts : ut aperca menus & nuda fulgeretXaudatur praecerea quod
fidelis:# uerbo potens : quod frucfiibus foecunda diuerfis : quod una
ficut columba habens fpin tus unitacem in qua fit pax:quae fecit utraqj
unum : &quae non fit compofita ex diuerfis elementts difcretaecompu
gnaufqj naturae, Quid»n + tam diuerfum q ignis & aqua: aer Qt  terra:ex
quibus corporis noftri creatura confiftit^ Anima aut benedida omnis
fimplexiquae imitatur dicentem:ut oes unu fint ficut tu pater in me &
ego in te;& ipfi in nobis unu fint,Haec*n.eft cofumatio,atqj perfedtio*
Vnde & addidmut fint unum ficut nos unum fumus: ego in his & tu
in me fint confumati m unum.Haec eft ergo aia columba atqj perfeda
qua fimplex atq? fpecialis neqj hui? modi turbatur corporis paftioib?:
in quo foris pugnae intus timores funt,Demqj hoc uerbo unuatis con/
cordiam &pacem figmficanfcripturanos docet dicens. Multitude at
credentiu habebat aiam unam &  cor unum;&non erat feperatio in eis
ulla nec ociofae foecunditatissLaudatur anima non folum quod fcecuda
uircuttbus-.fed et q nihil habeat in femalmllud n.decoru atqj fpeciofu
eft m quo nihil fit mall: decoru,n,quod bonum:quod aut maeco^ hoc
malum,Speciofa fcecunditas eft bonorum ope^.Contraria ergo ipecio
fitati ftenlitasrquoma qui priuatur fpecie uel decore in eo eft malum;
quod aut malu hoc fterile <5i  infoecundum: Cuius rei quod euidentius
indicium q natura eft; terra,n.quae bona eft fernlis atqj fcecunda:quae
aute mala leiuna & fterilis: quae uero fertilis haec decora, Quid run
pleno agro pulchriuf q cu feges fluduat i  cum poma rutilant uel cum
uua^ ferca dependunt i  Aut bacis onufta olea curuefcit i  uel uiridati
gramme montium uertices uallium humiha ueftiutur:# ut fcripturae
utamur teftimomo. Iacob decorus erat & ideo erat 6i  mdecorus &  ideo
agreftis erat:quia frudus lilos habere non poftet.De ipfo quoqj Domi
no pofteaq ecclefiae foecunditatem fecit afturgere pulcredidum eft ♦
Dotmnus regnauit decorem mduit; & alibi, ConfelTionem &  fpeciem
mduifti.  Liquet lgitur decorum id efte quod fcecundum: indecorum
quod mfoecundum.Similis eft caufa ammae folnquia ea decora anima
quae foecunda fit mentis foecunda confiliis: ea indecora quae fterilis
ifirmitate,Sed n.afae funt fterilitas & materia: naq ea ftenlitas frudu
defraudat fuounopia inferitjtimore incutit radoletcupiditaies Qi  uanas

*

©pimones.Sicaia eadit.Quid ergo emalicia nifi boni indigeriaduo,^
defraudat atq* ahem indigenexinanit atq? replet :fine ulla menfura Si
modo: Material ia at uitia aiae cbumbrat gratia,Ignoratiae cocupifcena:
afae funtaegritudines.Sedad fpeciemquam admateriemagisreferunt
Materia eft caro fpecies eft ignorantia Si  concupifcenua, Car igit caro
accufatur:cum tantae fint in fpecie labes quia nihil fpecies poteft fine
materia:deniq> nihil fpecies fecure fine materia facit, Quid emm effec
concupifcenua: nifi earn caro inflammaret i  Friget in fenibus pueris
quoqr-qa in His corpus infirmu eftsardet in adolefcetibus uis corporis
feruet , Ex bonis igitur mala orta funt: non emm mala funt nifi quae
priuantur boms.-per mala tamen fad am eft: ut bona eminerent* Ergo
mdigemia bom radix maliciae eft.Et defimtione boni malitia deprache
ditur:quoniam per difciplmam bom malum reperitur, Bonum autem
nullius egetifibi abundatjMenfuram Si  perfedioneifine quoqj tnbuit
omnibus: in quo umuerfa conftant: Si  dequo oia pendent,Haec boni
natura eft quae men tern replet:circHa Haec uerfaturaia pura:Haec intro/
fpicit:& in hoc Deu cerninboms omnibus abundat, Vnde &ait fauces
eiusdulcedines Si  totus defideruLQmmum n.bono^ audor eft Deus:
& quae funt eius profedo omnia bona funt:nufl| llhc malum,Et fi in
illo mens noftra maneat malum nefcit,Aia igitquae in Deo no manet:
lpfa fibi audor maloru eft:itaq> peccat:amma autem quae peccat: lpfa
morietur:aureis,n.uinculis foluta uirtutum prona fertur praecipitio Si
labitur ad inferiora,Aia aut beata eft qua nulla aduerfa corporis praeha
expugnant.Haecaia ficut paflerlaqueo cotrito euolat,Efcae,n.malorum
funt uoluptates corporisihisqfquis mtendit: Laqueo ineditafam fua*
Quis autem ab efcis eius teperat:& de tenebris eius exiit eius afa fulget
ut diiuculu:de qua dicit,Quae nam eft Haecprofpicienstanqdiluculum
fpeciofa ficut lunaf Profpicit.n.tanq dedomo libera.mec dicir tenebrae
coopenunt me Si  parietes circundat me, Et quis fcit fi uidet alaffimus.
Sed lpfa magis luce expetmtanq in fupionb? domffuamdeft corporis
fui:& fupra mundum pofita dmina mtuetur: Si  ad aeterna fe eleuat uc
Deo adftulalumen fuotji ope^ ficut lunaorbe fuu totoorbecircuferes.
Quod aut aquila ait fonans ficut fohuidetur ilia axis coeleftis couerfio
folifqj Si  lunae Si  ftella^ curfus concentus globo^: exprimi, A quibufda
etiam noftrisuidetunquiquoniam fidem non uemtfaltem proptergra
tiam fuauiratis non uideturalienus dum laudatur a fponfo uerecunde
refugiens coram laudari, Demdefponfi amore reuocata ait.Orturn
nucis defcendi uidere m nanuitate torrentismbi emm eft flos ecdefiae
nifi ubi uirga Si  gratia floret facerdotahsf Vbi eft frequenter ut in ama
ritudmib? probet, Per nucem amaritudines inteIhgimus;Per torrent?

tentan'ones:fed came tollerabiles qa fcriptu e:Torrentepertranft uit afa
noftra.Itaqj defcenditm locu amaritudims ubi floret uitis d malorum
granato^ fpecie diuerfus d multiplex frudus; quiuelut uno regmine
totius corporis fide d caritate munitur « In ilia ergo amaritudine non
cognouit fe aIa,Corruptibtle,n.coi:p* ? grauatafam & terrenu habitaculu
cito mclinatXognofcere aut femp fe debet.Sed tetatus e & Pemismo
fecognouit d Petr?, N a (i cognouiflecmo negauifTet Audore fed cogrto
uit eu Chrtftusidemqj cognouit q etrefpexincognofcit.n.Dommus q
funt ipfiusid tamermfericordsae luae frems d bonus redor reuocauit a
Iapfu.Redor ergo nofter e Chriftus ,Ideoq; ait amma.Pofuitmecurrus
ammadab.Aia ergo currus:quse bond redore fuftinenft currus eft aia:
habetequos uel bonos uel malos:boni equi uirtutes funtaiae:ma!i equi
pafliones corporis funt: bonus ergo redor malos equos reflrmgit &
reuocat:bonos mcitat.Bom equi funtquatuor prudentiauemperantia:
formudo:iufhaa:mali equi iracundia:concupifcentia:timor miquitas:
incerdum ipfi equi inter fe diflident: d aut lracundia prorendit auc
timor:d fe inuicem impediunt d curfum retardant.At uero bom equi
euolant:d a terris ad fuperiora fe fubrigunt, ammam qj eleuant :maxi
me fi lugu habeant fuaue:donus meu leue dicentis Tolhteiugumeu
fuper uos ; mgum enim meu fuaue eft d onus meura leue. Ip fe redor
eft qui nouit equos proprios gubernare uc aequalis omnium curfus
fit.Si-ueloctor eft prudenaa tardior mfticia.Admonet flagello proprio
fegmorem.St temperanttamanfueuor fortitude durtormouit copuiare
dftcordesneforce currum fuum diflipent.Itaq? licet mtelhgtbili fpeda
culo uidere unamquanqj ammam cum fummo cerramme ad ccelum
rapt feftmantes equos qui priores peruemant ad brauium Chnfti : quo
rum pnus imponaturpalma ceruicibus : Ifti equi fubiedi funt fidei
lugo aftridi umculis carttatisuufticiae frems : retinaculis fobrietatis.
Pulchreergoait.Pofuitmecumis Aminadab hoc efl pater populi.Ipfe
autem qui pater popuii idem pater Nafon hoc eft ferpentim , lam tu
recole quis fit qui ficut ferpens in cruce pependerit pro falure untuer/
forum d intelhgis illam ammam die pact foam cui pacer Deuspra ful
& Chriftus agirator: quia fcnptum eft d hoc nomen m noftris : pacer
pater : agitator Ifrael, Hie ergo agitator dicit. Conuertere Salamms
conuertere bene d quafi ad currum dicit conuertere Salamms hoc eft:
pacifica.-quae.npacifica eft aia cho fe conuercit d corrigitenam ft ante
peccauit d magis elChriftfafcendit d regere dignat:cui dicit. Afcede
i equos tuos d equitatus tuus famtassdalibi rruftequos tuosTharfis.
Hi lut equi Chrifti.Afcedit ergo equos tuos Chriftus'afcedit uerbu del
afas piasiunde cognofce qa & ifta afcendit & pduxit ea ad locu palms®

quando Si dicit  a d  earn ,Qua pulcra & fuatiis fada cs cantas in deficits
tins: ftatura tua fimilis fada eft palmae: St  ipfa ait. Dixi afcendam m
palmafted etiam ipfa cantas palma eftupfa e.n.plenitudo uidonae:ple/
mcudo enirn legis cantas eft.Curramus ergo at compraehendamus cur
ramus ut uincamusjqui uincit afcendit in palmam; Si  manducat fru/
dus eius.Qui uicitiam no currit fed fedit ficut fcriptu eft, Qui umcic
dabo ei federe meed in fede meaificut Si  ego uici & fedeo cu patre meo
in fedelpfi?,Hinc philofophi curnliaiila afard in fuis libris expreffere
certainina:nec tame ad palma puenire potuerut :quoma fumitate uer/
bi Si  alcitudine illoru aise nefcierunt;qua cognouit haec aiain qua eras
uerbi couerfio.Sic.n.ait* Ego fratri meo Si  fup me couerfio eius: hunc
fefu tercio repetiuit diuerie m canticis cantico^Jn principio ait Fraier
meus mihi:&ego ei qui pafcit i liliisiufqj ddafpiretdies:&amoueant
umbrae.Deindeait.Ego fratn meo Si  frater meus mihiqui pafcit inter
hliaun fine ait, Ego fratri meo Si  fup me couerfio eius.Primdad mfti/
tutione afaeudeo Si  praemifit frater meus mihijillo.n, fe demonftrante
etiam adhaerendi Deo fumpfitaffedu.Qd fequit fcdm profedu terciil
fcdm profedioneun pnmo quad mftituuone, Adhuc umbras uidit aia:
nec dd uerbi appropmquantis reuelatioe comotas:& ideo adhuc ei dies
euangeln non refulgebatjn fcdo fine umbra^ cofufione odores pios
carpitjn tercio lipfeda requie i fe uerbo miniftratut couertat fup ea
& caput fuu reclmetatq? requiefcat:meritoq; ia tenes queante quaefitu
iuemre no poteratiiuitatadagru fuu dices. Veni frater meus exeamus
in agru requiefcam? in caftellis:fupra ad ortu iuitabat:hic ad agru ha /
bencem no fold flo^ gratiam fed etiam tnticum Si  ordeum hoc eft foli
diorum firtnamentauirtuturmut frudus eius afpiciat.Requiefcamus
inquit m caftellis. Ad quae Adam cum de paradifo eiedus effet fuerac
religatusjn his requiefcebat fed terra operabatur* Qua autem ratione
exire eum in agru uelituntelledus mamfeftus eft:ut qfi bonus paftor
pafcat grege fuuXaffos ableuetjreuocet erratesinam Si  ft ifta aia noua
Si  uetera ieruauit:& tame fuc adhuc uelut agni qui ladis fucco nutne
di funt ♦ Ergo qfi perfeda non pro fe fed pro aliis interuenit ut definu
patns exeat: ut procedat foras: tanq fponfus de thalamo egrediens fuo
currat uiam ut mfirmoslucretur: non in 1II0 fecreto patns folio:& in
ilia luce immoretur quo inualidi equi non queunt fed affumatur Si in/
ducatur m aomum fponfa atqj fecretu fit forts fibi: ut nobis intro fit
medium noftrum Si  fi non uideatur a nobis: unde ait. Quis dabit te
fratrem fratri ladante ubera matris meaefinueniens teforis ofculabor
te.Bona aia quae foris eft ut uerbu intus fitulla extra corpus:Ut uerbu
habuet in nobis, Afliima iquitte Si  induca te,Redeaflumit& inducit


uerbuDei qa pulfataiamut aperiat ftbi hofliu:&nifi aperru ftbiho/
ftiu muenerit no incranfi quis aut aperflent ianua:intrat 8i cenat ♦ Sic
fponfa uerbu aftumitutaflumedo doceatmnde noimeritoaTcenditad
banc ad ftipenores maftones:& Temper proceflum accipit qd fignificac
uirtutesiquaedicunradammamiquaeeft haec quaeafcendit Candida ini
tens Taper fratrem fuumfSupenus dixerunt. Quae nam eft haec ,pfpi/
ciens tanq diluculu TpecioTa ftcut lunajeleda ut fohhic plus quo adice
retur inuentum eft: eo quoduerbo Dei inmxa afcenderet,Perfediores
enim fupra Chriftum recumbunt: Ticut Si  Iobannes in Chrifti pedore
recumbebat Jta ergo & baec uel icumbebat in Chriftum uel Tupra lpfu
TeTe mdmabat. Aut certe quonii de nuptus loquimuruam qft tradita
in Chrifti dexteram m thalamum ducebatur fponfo:& quia lam copula
caritatiseft:blanditur ei TponTus & dicit 4 Sub arborem mall eleuaui te:
illic partunuit te mater tuaulhc partunuit te quae pepent te. Bona aia
quae requiefat Tub arbore fruduofa: & maxime bom odoris nam ft
Nathanael bonus mquo dolus nulluserat:fub arbore fici uifusemtiq?
bona quae Tub arbore mall eleuata a fponfo eft Tuo. Plus eft eleuari q
uideri: plus etiam a TponTo eleuari: nam & ft Nathanael uidebatur
Tub arbore: tamen anima ems fponfa non erat qui occulte uemebac
ad Chriftum.-quia uerebstur iudeos,Non erat fpeciofa Ticut luna:eleda
ut fohquae erat in umbra:quia fponfa per diem nubmpublice confitet z
ldeo lfta fub arbore malmlla fub ficu: quia haec confefTionis fuaeodore
diffundebat longius: ilia habebatpuntatis 6i  mnocentiae fuauitatem;
flagrantiam fpintus non habebatjlhc inquit partunuit te mater tua:
illic partunuit te quae pepent te: ibi enim nafcimur ubi renafcimur ,
Parturiuntur autem in quibus Chrifti imago formatur, Vnde &  llle am
filioli mei quos egopartuno donee formetur Chriftus i uobis.Parturit
enim qui in utero accipit fpintum falutis:&alns mfundit.Vnde quo/
mam lam formatus in hac Chriftus erat: am Pone me ut ftgnaculum
in cor tuum : ut ftgillum in brachium tuum, Signaculum Chriftus in
fronte eft ftgnaculum in corde: in fronte ut fern per confiteamur : m
cordeutfemperdihgamus.Signaculu mbrachio utfemper operemur*
Luceat ergo imago eius in confeftione noftraduceat m ledione: luceac
in openbus & fadis ut ft fieri poteft tota ems fpecies expnmatur iri
nobis i ipfe fit caput noftrum : quia caput uin Chriftus; lpfe oculus
noftenut per ilium uideamus patrem: ipfe uox noftra per qmm loqua/
mur ad patremupfe dextera p.;que patri Deo noftrum facnftcium defe
ramus* Ipfequoqj eft ftgnaculum noftrum:quod eft perfedionis & ca/
mans mftgne:quia diligens pater ftgnauit ftlium ftcut legimus: que
pater ftgnauit Deusicantas itaqj noftra Chriftus,Bona cantas:quado fe

(

morti obtulit ,p delicdis;bona caritas q peccatu remifit. EtiJeo noffra
aia induat caritate:& caritate huiufmodnquae fit ualida utmors,Quia
ficut mors finis peccato^ e ; ita & caritasjquoma q diligit Dominu pec
care definit*Caritas no cogitatmalumeqj gaudetfup iniquitate:fedofa
fufhnet*Naquae eaq fua fut no quaerinquo quacritalienat’Efl: & mors
ilia ualida p lauaci^p qua peccatu omne fepelit & culpa dimittit *Talis
&  caritas qua deferebat ilia euagelica mulier de qua Dominus ait. Re/
miffa fut peccata ei?multa:quoma dilexit multu.Eft & ilia mors fadoiji
martif^ ualida:quae culpa abolet fupiore:& ideo ualida cuius no impar
e caritas quae adequat martii^ paflionnut auferat meritu delicdo^iselus
quoqj & iferi quonia Dei zelu habet caritas:& alas ignis habet caritas*
Demqj Chriftus diliges Mopfen i igne ei appuit:& Hieremias habes i
fe donu diuinae caritatis dicebatjEterat ignis iflamans i oflibus meis;
& diflolutus fu undiqj & ferre no poiTu* Bona lgit caritas habensalas
ignis ardetes:q uolitat p pecdora 6i  corda fa<doi^:& exurit qcquid malu
atqj terrenu e,Quicqd uero fmce^ e:& qd cotigerit fuo igne meliorat.
Hue igne i  terras mific Domm? Iefus:& refulxit fides accenfa deuotio:
illuiata e caritas:iufhcia refpledutt.Hoc igne iflamauit cor apoftoloru
fuo^tficut teidat Cleophas dices* No ne cor noftru ardes erat in nobis
cuapiretfcripturast'Alaeigit ignis flamae:fcripturae fut diuina?,Deniqj
aperiebat fcripturas & ignis exibat:atqj audientiu corda penetrabat;&
uerealaeignisqa eloquia dommi eloquiacafta:argetuigneexaminatu:
Cu Paulus quoqj alTumeret a Chrifto uidit circufulxifle fupra fe lume:
& fup eos q fimul erant.Cecidit a pauore:&.pbatior refurrexit.Deniqj
apoftolus facdus e q pfecutoraduenerat.Spmtus quoqj fanedus dc(ctn
diti&repleuittotadomuin q erantplurimi fedentesi&uifaefutdifpfae
linguse tanq ignis*Bonae alae caritatis: uerae alites quae uolitabat p ora
populoru:& alae ignis:q purgatu fermone loquebant .His alls euolauit
Enoch rapt? ad coeltnhis alls euolauit Elias curru igneo & equis igneis
ad fupna traflat?:his alls dommfDeus p eoluna ignis deducebat patru
plebe.Hasalas habuit Seraphim quado fupfit carbones ignis de altari
& tetigitos f pphet9e:& iniqtates etus abftulit ; & peccata purgauit.Haru
alaru igne purgati fut filit Leui & baptizant populi nationu ficut tefti
ficat Iohanes dices de Domino Iefuupfeuos baptizauit i fpu fanedo &
igneiMerito uri renes fuos uolebat 8i  cor fuu Dauid:qa alas igneas car i
tatis fciebat no efle:qa caritatis eius flama refrigerabat* Et ut plenius
cognofcamfqa alas habebatpfecdacaritasraudifh Dominu dicece.Quo
tiens uolui cogregare filios tuos ficut galina cogregat pulos fuos fub
alas fuas*Sumam?igit has alas quae ficut flamae ad fupenora dirriguf.
Exuac unufquifqj anima fuam inuolucris fordidioribus:& quafi auru

iVne approbet deterfa luto.Sic.n,purgataia:ut au^optimu,PuIcritudo
at aiae fincera mrtus Si  de cofenfu uerior cognitio fuperioruiut uideat
illud bonum ex quo pendept oiaupfum at ex nullo.Eo lgitur uiuitatqi
inreiledtum accipit:uitae.n.fons eft illud fdmum bonu cuius nobis ac/
cenditur caritas &defiderid:cuiappropinquare fit’mifceri uoluptas eft:
Qd ei qui non uidit defiderio eft:& qui uidit meftudeoq; alia umuerfa
defptcit hoc uno mulcet Si  deledat :Hoc eft qd fubmtmftrat umuerfa
fubftantiaupfum atmanens in femetipfu dat alussnihil at in feexalus
fufcipit:de quo propheta aic.Dixi Domino Deus meus es tu.-quoniam
bono^ meorum no mdiges:hoc fold uidere deflderaumficut ip(e alibi
ait.Vnam petiui a Domino hanc requiram ut fnhabitem in domo Do
mini oes dies uitae meae Si  uideam deledtatione Domini Si  confidere
templum eius,Siquts lgitur purum illud Si  icorporeu fummum illud
uidere meruermquid habet aliudquod defideretT’DemqjPerrus gloria
refurretfhois Chrifti uidit:& nolebat defcendere dicens,Domine bond
eft nobis hicefTe:& quantum icomparabilior eft ilia diuimtatis gloria:
fit lux macceftibilisr'Quam fi quis uiderinquid aliud concupifcatrYion
regna-.non facultates-.honores: glonam ; poteftates Jills enim uct nihil
beatudinis eft : hoc uti beatum eftmt ilia defpiciens: ad haec conuerfus
maneat, Hanc lgitur uidens pulcra imagmem ingrediatur mtus:foris
relinquat uulcum corporis.Nam qui mtuetur corporamon debet intror
fum mtuerr.nemoremergentis i gurgite rapiat:atqjabforbeat:& qfi
in pfundodemerfus nufqappareat,Fugtamusergo in patna ueriftima
illic patna nobis Si  illic pater a quo creati fumtis ubi e’lerufale ciuitas
quae eft mater oiurmSed quae eft fugat’No utiqj pedu qui funt corporis
Ifti enim quocuqj currunt:& de folo ad folum tranfeunt.Nec nauibus
fugiamus Si  curnbus aut equis quiobliuifcant uel obhgant Si  cadut:
fed fugiamus afo Si  ocuhs aut pedibus iterioribus aftuefcamus oculos
noftros uidere quae dilucida Si  dara funnfpecftareuultu continent!ae St
teperatiae:Oefq; uirtutesin qbusnthil fcab^nthil obfcu^:& torcuofd
fit 6i  ipfuexpedtet qs Si  cofcietia fuaullu oculu mudet ne quid habeac
fordidu,Qd.n,uidet no debet diftonare ab eo q uidet:quoma coformes
nos Deus imaginis uoluit ee filu fui.Cogmtu igit nobis e illud bond:
nec longe eft ab uno quoq; noftrum :  m lpfo enim umimus fi i  fumus
Si  mouemurupfius enim Si  genus fumussut apoftolus gentiles pofuit
figmficari Jpfum eft bonum quod qiiaerimus folum bonum,Nemo.n„
bonusmifi unus Deus. Hie eft oculus qui magnu ilium Si  u eyi  decore
mtuetur. Solem mfi fanus Si  uehemens oculus no afpicitmec bonum
pot uidere : mfiaii bona fiat.Ergo bonus q uult uidere Domind:&qd e
bond hums; bom fimiles fimus: & fecunduid opernur quae bona funt,

Hoc el! bonum quod fupra omnem operatftmem eft: fupra omnem me
tern ajrqj mtellecftum Jpfum eft q<! Temper manetrad lpfu conuertunt
oxa m quo habitat plenitudo diUinitatis:Sc per lpfum reconcialiantoia
in ipfum,Et ut plenms diffim'amus quid fit bonujuita e bonum: quia
Temper manet dans umere: &eft omnibus quia fans eft omnium uua
Chnftus de quo ait propheta.In umbra eius uiuemus:nunc,n,uita no/
ftrauunc Qi  nos cum llloapparebimus in gloria. Ergo non timeamus
mortermquoma requies eft corporis, Afae aute uel libertas uel abfoiutio
Nec uereamur eum qui poteft carnem imerficere:animam non poteft«
Quianotimemus eum qui^poteft ueftimentum auferremon timemus
eum qui poteft noftrafurari:nos autem non poteft Nos igituranimae
fumus ft uolumus e(Te ebrei de his q funt focu Iacob ideft lmitatores
eius,Nosaiae fumusmoftraautem mebrafunr ueftimenta *Seruanda
funt quid! ueftimenta ne fcmdanturme mueterafcant * Sed llle magis
qui his utitunferuare fe debet 8i  cuftodire *

De Xfaach & anima beatiffimi Ambrofu Liber Explicit.*

Irrefragabihs Docftoris fci Ambrofu de Fuga faeculi Liber Incipit*

Requens nobis de effiigi’edo fscculo  lfto fermo.-arq; uti/
na q facihs fermo: tarn cautus di  fohcitus affedtus: fed
f  quod peius eft frequenter incipitterrenarum lllecebra
cupiditatum:& uamtatum offufto mentem occupat: uc
quod ftudeas l’urare hoc cogues animoq; uoluas: quod
cauere difficile eft hominisexuere autem impoffibile.Deniq; uoti magis
earn efte rem q eftedlus teftatur propheta dicendo 4  Declina cor meum
in teftimoma tua:& non in auanciam, Non.n,m poteftate noftra e cor
noftru:& noftraecogttationes:quae in prouifo effiifse menteammumq;
confundunt: atqj aliotrahunt: q tu ^pofueris: adfaecularia reuocanc
mundana inferunt; uoluptaria ingeruntullecebrofa lntexunmpfoqj in
tempore quo eleuare mente paramusunfems lnambuscogitatiombus
adterrena plaeruq; deuamur,Quis autem tam beatus qui in corde fuo
femp afcendatfSed hoc fineauxiliodiumo q fieri poteftfnuilo ( pfedto
modo.Demqj fupra eadem fcriptura dicir.Beatus uir cuius e auxilium
etus abs te Dormnesafeenfus in corde eius,Beatus plane quedelediatio
non reuocanquem non inclmac uoluptastqui ad inferiora non refpicit:
quod nec lpftus Loth uxor potuueuadere,Quo admomtus exemploapo
ftolus pofteriora obhuifcens:& ea quae funtpriora appetens feftmabac
ad brauium: &  peruenire meruitiquia ante fe Chriftum uidebat a quo

ad iuftia* uocabat coronam.Sed pcrucmt ille qui feipfu fib! abnegauit
ut Chriftu lucraret ,Demqj no ipfe uiuebat fed uiuebat in eo Chnftus*
Na quis inter tot paftiones buius corporis: inter tantas illecebras hui?
faeculntutu atqi lntemeratu feruare ueftigiu poteftf R efpexit oculus 6i
(efu  metis auertit. Audiuitauris:& intetione lnftexit: Inalauit odor 61
cogitanonem lmpediuit. Os libauit & crime rettulit : tactus ectigit &
igne adoleuit: lntrauit mors per feneftram dixit prophets:feneftra tua
oculus tuus eft:fi uideas muliere ad cocupifcenduuntrauit mors;fi au /
dias fermones meretricis: mtrauit mors:fi luxuria fenfus tuos capiat:
penetrauitmors.Et ideo qui uultafcendere no Iaeta faeculi no amoena:
non deledabilia : fed plena doloris & fletus fequatur: melius eft emm
ire ad domum lucftus q ad domu gaudu.Demq* nec Adam de paradifp
defcendiftennifi delecftatione deceptus efletJPulchre igit Dauid qui pe/
riculofos homines etia ipfo afpecftu fuerat expertus:beatu iliu diciticui
fpes ofs m Dei nomine ,Sic,n.non rerpicic in. uanitates:# m mfanias:
fifempm Chriftu intendatifemperChriftuinterionbusocuIisafpiciat:
Vnde ite^ ad ipfum conuerfus ait.Auerte oculos meos ne uideant ua/
nitate;uanitas circus eft.-quia nihil prodeft: uana eft equo^ uelocitas :
quia mendax ad falute eft:uanitas theatrum eftjuanitas ludus ois. Oia
uanitasdixiteccleftaftes quaem hoc faeculo funt t Demqj qui faluusefte
uult : fupra mundu afcendat:quo erat uerbum apud Deu • fugiat hunc
mundurmtems rehnquatmon emm pot percipere illudqd eft 6i  eft fe
per.mfi prius hinc fugerit ♦ Vnde & Dominies uoiens patri appropm/
quare’apoftolos ait: Surgite eamus hinc.Docet te ena lex fugiencjum
faeculu.Deu fequedu. Quid enim aliud docetcu dicit:difponens uobis
ciuitates ad refugiu:& erut uobis refugiu:quo refugiathomicida ois q
pcuftent ammammtns^Et infra*Sex ciuitates adrefugia erunt uobis:
tres ciuitates dabitis tras lordanem & tres ciuitates m terra Chanaan,
Aperte quidem cofugientibus hoc crimen homicidii refugia propofita
funt,Sed fi cofideremus altius: Quatuor funt quae admonent profun/
diusefte fpecftanda iftius archanalecftioms-.unu qua rationeex his ciui^
tatibusquae leuitis i pomone forte obuenerunfex ciuitates ad refugui
datae fmt homicidii crimme laboratibus ; cur no etiam aliarum rribuu
ciuitates adhocmunusdeputatae funtr’Secunduqua rationefex nutne
ro i  Non emm ociofe numerus hie praefcnptusuideturmeq; plunum
neq? pauco^ciuttattuTerciu cur tres ultra Iordan e ciuitates: & tres in re
gione cananea difpofitae fint:quzerefugio peccatibus foret^Quartu cur
dmumeratio & difinitio teporis fit copraehefa itraqdhabitet hominda
in ciuitaterefugu quoad moriat facerdos magnus: 6L  poft morte facer
dotis magm yeuertat homicida in ciuitatehabitatio'is fuce^De fmguhs

9  1

ergo cpportet Jicereiatqj eo or dine quo .ppofuimus quaefita abfoluere,
Competeter ixaqj Lemta^ emirates dacas ad refugitbprimo explicandu
eft.Congmeautem prom Tam liquet;quiaLeuitae fugitantes funtmudi
boms ut placeant Deo relmquat patria:parentes:filios:oem cognauone
ut adhaereant urn Deo, Demq? Abraae didum eft.Exi de terra tua Si  de
cognatioetua &  de domo patns tui.Sed forte dicasXeuita no erac.fed
habebatinlumbis fuis leummt legimusad ebreos fcnptu.Et Dominf
Leuitis dicit:cu difcipulis fuis:hoc elf apoftolis dicit,Si quis uult poll
meuenireabneget femetipfum & tollat cruce fua & fequat me, Quaq
adoes ram didu fit uos aute genus eledu;regaie facerdoutbgens fanda
populus in adoptione uenit plenitudo reliquiae celTarut,Gmifus enim
omnes uocauit:ofbus perfedio patetjutoes fequant :oibus regnu pro/
pofitu &uita aecerna : Ergo cui deus pomoeft: nihil curare debec mfi
deummeakerius impediat neceflitatis munere.Quod.n,ad aliaofficia
confertihoc rekgionis cultui atqj huic nolfro officio decerpitur, Haec
enim uera eft facerdotis fuga:abdicatio domefticoi^&quaedaahenauo
carilfimo^ut fuis feabneget q feruire Deo geftit.Rede ergo fugaces
fugacibus comedauitaeternae legis fandio: utqui bunc munduobliti
funt eos recipiant q peccata fua codemnates atq; opera obliuione uitae
fupenoris expedant;& faeculariaquae gefferintaboiere defiderant: Fu/
gitansigit eft fuorum facn altans ems mimfter. Vnde dominus quafi
pnneeps facerdotuiforma Leuitis in euangelio dans fuo dixit.Quae eft
mater mea:autqui funt fratres mei f  Hoc eft non agnofeo matre:non
recognofco fratres ignoro proximos , Mater & fratres mei hi funtqui
audiunt uerbu del Si  faciunt. Solum ergo uerbu del nouit mimftericu
eosnouit in quibusoperat del uerbum:&ideo exul eft mundi: fugitas
corporis: fugitans pallionuiabdicat fe boibus ut folus remaneackicut
Helias dixit.Et ego relidus fum folus. Sed no erat folus cum quo erat
Chnftus. Et l'pfe dominus relidus eft folus:fed no fum inquit folus:
quoma pater mecu eft*Eft etia ilia caufaquia Leuitae mimftri funt del;
& ideo ipfo^i emirates fugientibus bomicidis per lege deputant quia
lpfms eft diuina mandata exequi circha eos qui crimenmortaleamife/
runt.Nefcit ecclefia publicas leges fuas nouit ♦ Vt domimco facerdos
obediat imperato* audi Leuitam dicente. Tradidi buiufmodi fathanae
in internum carms : ut fpiritus faluus fit in die domint noftn Iefu
Chrifti.Percuftus igitur leumco gladio moriat fenfuscarms in nobis:
utuiuat amma noftra , Nifi enim fenfus carnis Occident: nullus effe
poteft uitse frudus seternae. Sex autem auitatum refugia funt: ita ut
prima ciuitas fitcogmtiouerbi:&ad imagine eius forma uiuedi, QuiV
cuqj.n.ea cognitionefuent mgreftus tutusapeenaeftjfecundum qd#

Domtnusait ♦ lam uos’mundi eftis propter fermonequelocutus film
uabis,Etalibi:haec eft aute uita aeternamt cognofcatte ue^ deu &que
mififti Iefum Chnftu.Hasc lgit ciuitas uelut metropolis:cui adiacent
alize quoq; emirates Leuitarum.Secunda eft auitas;c6fideratio diuinae
operaaois qua creatus eft mudus.Teraa ciuitas cotemplatio poteftatis
regiae & maieftaas aeternae.Quarta ciuitas ,ppiciatio*is diuinae contuiV
tus.Quinta ciuitas legis diuinae cotemplatio quae praecepit quid facien
dum fit. Sexta quoqj ciuitas eft portio legis quae praefcnbit quid non
faciendu fmquata abunditia diumae miiericordiae quantae diuinae pie
tatis eiusjut finguloi^ ftudia fragilitatefq; humanae coditioms cofide/
rans quibus & mum acreludames ad culpa ducimur:& nouoluntaria
delidta uidi illecebns frequenter c6mittimus:diuerfanobisrefugia ,p/
ponereufex uidelicet urbnhVtquonumero mundus formatusefbeode
numero aduerfus mundana uicia 6i  faeculi hums naufragia remedium
prouideret„ Primu igitur remediummt ficut born propofiti uiro culpa
irrepfit:fine ulla copraehendi ratione fi perfecta ueht habere fecuritate
ad lpfam refji arcem oium properetrubi uerbu eft Deijin illo finu patrio
ideft archano ac receftu Dei :ubi eft fons fapientiaemnde^p morre uitae
aeternae auriat potu l'mortale, Scdm eft remediurutqumon pot cogni/
nonem boni dims praelibare: & tardior uel ingenio eft uel fidei copras
henfione quomam uelocimentisuigoreatq;ingeniiacummead cogni
uonis fumacontendit: faltem opera Domini cofideret atqj ex his quae
fada funt tanti contempiet -opens Audore +  Quonia ex his bonis quae
funt in coftitutione iftms creaturae:bona,n*ualde;ficut Dornmus dixit,
Bonu iliud fumum atqj aetemum compraehendit* Qui ordo re^fQuae
difaplinar’Quae gratia^No ne his quis tardu ingenitfdiligere Audore
fuum prouocat r'Ht n,fi parentes quia nos genuerunt amamusrquanto
magis dihgere debemus creatoreparentu auctorem parentu audoreqj
noft^r’Ergo op a torn uirtus Dei:& fi no uidet :tame ex fuis opibfaefti/
mat,Opatoreqjopa fuamtmtelligat qd nocopraehendit.Vnde & do/
minfamSi mihi nocreditis uelopib? credite.Bona lgit et haec ciuitas
ad refugiu quae aedificatorts fui teftificat gratia;&affedu noft^j excitat;
ut eiPfimus cupidiores q tanta nobis fabncae hums uideatur cotulifte

pulchritudine.lerci^ordoeregaltspoteftatiscoteplatiomtfubnciamur

regnfi no defenmus taq penti.Metu,n.praefidetis plaeruqj fitobediens
poteftati q e faluus igratus ut neceftitate fobnetatis agnofcat q noluit
ac nequit gratii pieratisagnofcereXorrigit ergo neceftitas:que pietas
^puocare debuerat. Hae funt tres ciuitates tras Iordan epfediori pru/
detiae ad refugiu datae: ut prima culpa fugiamusundudionem ammi
conformis ad imagine Dei & fimihtudine noftra, Ita t mcreati fumus?

? «

dicete Donu'no.Faciam?hoiem ad imagine & ftmilitudine noftrlHaec
ergo pnmae illius lex eft ciuitatis,Deinde ft p fragilitate carnis & mudi
iliecebrasuta mente noftra formare no poffumus.-reuereua parernae ge/
neratiomsdi fedulitateprolis peccatu leuemus^Carftas.n.multitudine
peccatoru open t, Qui ergo ad imagine Dei efie no potuem:ftt ad plena
tudme cantans.Iila auitas culpam excluditjhaec foluit.Haecdeniqjlex
fecundae ciuitaEis. Diliges dommu deu tuu ex toto corde tuo;& extota
a fa tua:&ex tota uirtute uia.Sed ft rurfus angufti animi & minuti fun
qui abundantu cancatis & gratia recipere no poflunnhabes tercia cmi
tate ut dtumae poteftatis formido tefobriu faciat St  inflesftat metus:&
hxc  lex tercia:Dommu deu tuum adorabis:& ipft foil feruies.Hae tgit
praecipuse uirtutes: & ideo pauco^j no pluriu fupra Iordane pohtaemt
exprimas cuaft imago archetipumjdiligas quaft films patreiadores qft
fubdstus rege, Qui aute Iordane trafterut.Iordanis aute defcenfto eo^
diatur. Qui defcenderint ergo ex lllis fupenonbus uirtuubusad hxc
inferioraudeft m qbus integntas:caritas:humilitas:uacillauerit:habet
.ppriora hot refugia quae petant ; ut qobnoxn dehdhs &inflexiumisftlt
no uoluntariis fperent Dommu ftbi reconcihari pofTe : ft uenia petant
Iperent poftecorrigi ft praecepta fequant coeleftiu teftamento^:quibus
aut informamurad mnocentia jautreuocamura culpa. Hxigit  intra
Iordane ciuitates fequentes funt ucpropiciemus nobis deibfequamur
quaeiubet: uitemus quae prohibec ♦ Sit ergo propiciandae diuimtatis
ambiuo fequendse praecepuoms obeditto: & mterduftae praeuaricatiois
cautioiquibus propitatona dei mifencordia & nomotheticen eius pro/ 1
uidettauel inftituto^obfequiomel mterdnftoi^declmatideueneremur.
Quartu fupereft quod de morte fumi facerdotis a it: quia ufqj ad illud
tepus in emirate refugu homicida llle donee moriat facerdos magnus.
In quo fecudulitterahaeret interpraetatio:primu ipfafuga forrema^is
q sequitate aheuius examinis defimta: demde in caufts paribus impar
euentus.Poterat.n. fieri utpoft homicidae illius refugiu fequeti die obi
ret magnus facerdos. Quae aute fub incerto fentetiaf Ergo quia haerec
htcera quaeramus fpintalia.Quis eft iftemagnffacerdosr'nift Dei films
uerbu deif cuius aduocatione ,p nobis habemfapud patre:q exorsoium
eft uolutario^accidentiu dehdo^: in quocoftftut oia quae in terra fut
atqj m coelo:uinculo.nmerbi coftrida oia fut:& eius cdtinent potetia
& m lpfo coftanquoma in lpfocreata fut oia:& iipfo inhabitat ois pie
nitudo diumitatis, Et ideo oiamanenqa diffolui ilia no finit.quae lpfe
coftrmxmquonia ieifuolutate coftftut. Oia.n,quoad uult fuo lmperio
coercet &  regit & naturali edeordia ligat, Viuit igit dei uerbu & maxi/
me mais uiuitpio^mec unq merit plenitude dminitatismunq enim

mont fepiterna diuinitas & aeterna Deiuimis5ar,e moritur nobis: ft a
noftra aia feparatun Non quo morte corrumpatunfed quo diftbluatur
atqj exuat mens noftra ab eius coniun&ione ♦ Mors enim uera eft uer
bi & animae feparauo* Demqj ftatim icipic anima peccatis patere uolu
tariis:babemus hxc  genera nonadumbrata:fed exprefta uirtutu in apo
ftolo:dicente eojca quod in me eft promptus Turn & uobis qui Roma;
eftis euangelizare;Non enim erubefco euagelimuirtus enim Dei eft in
falute omni credent!: Iudeo primu & GrecoJufticia.n.Dei in eo reuela
tur ideft in eo q credidit. Deniq,’ addidit in fidem ex fide ficut fcriptu
eft:Iuftus autem ex fide uiutt Jn quo igit lufticia del reuelat :mft in eo
qui conformis eft imaginis filii DeiVHabes primu praeceptum ad ima
gmermSecundu quiamuiftbilia Deiperea quae faftafuntmtelhgunt:
ideft fempiterna uirtuseius:& diuinitas operibus eius cognofcit ,Haec
eft operators uirtus , Terciu de imperial! poteftate: quia uerbum Dei
regaleeft:& iudiciale:& plenum iufticiae facerdotaiis remuneration^ &
bono^: acftuumj&retributione malo^ uenturis in mdicm fuum feruas,
Dequibusait Apoftolus^ScimusautequoniaiudiciumDei eftfecundu
ueritate in eosqui talia agut.Itaqj qui ueritate & lufticia del cognouit:
no debet ea agere quae morte digna funt.Sequitur bonitas Dei propiV
ciatona utiq; dequa dicit .An diuitias bomtatis eius &patientiae& Ion
ganimitatis con tern msflgnoras quonia bomtas Dei ad pemtentiam te
adducitr’Ideft te debet adducere : prouocatte : ut quia bonus eft Deus
fperare tuoru peccato^ mdulgentia.Non uuk emm uindicare: qui eft:
paratus ignofcere t Subtexuit etiam legis lationem ideft nomocheticem.
ut ft quis contemplatione diuinae bomtatis refoluit & magis ad negli/
gentiam q ad penitentia prouocatur legem fequat, Quoma & quicuq;
inquit fine lege peccauerut fine lege & penbunt: & quicunqj m legem
peccauerut per legem l’udicabunt .Lexaute gemma:naturahs & fcripta*
Naturalis in confcripta in tabufts, Omnes ergo fub lege : fed natural i„
Sed no eft omniu ut unufquifq? ftbi lex ftcjllle aute ftbi lex eft qui ficit
fponte quae legis funt:& in corde fuo fcriptu opus legis oftendit ; habes
quae bona legis ftnt:quae tamen non folu fare uel audire perfundcrie:
fed etiam facere debemus*Non enim auditores legis lufti funt apod
deurmfed facftores legis luftificabuntXognouifti etiam quae mala.Pri
mum natura lpfa bom opens magiftra eft.Scis non furandu:& feruum
tuum ft furtum tibi fecent uerberas: & ft quis uxorem tuam aftecta/
uent perfequendum putas.Quod ergo in aliis repraebendis lpfe cormt/
t!s:qui praedicas non ftirandum furanst'Qui dicis non adulterandum
adulteras^Secuta eft etiam lex quae data eft per Mopfemper legem aute
agmtio peccau,Accepifh etiam quid decltnares;& ea agis quae f pbibna

p til

cognofdsiLex autequid operatur nifi atomm’s triudus Tubditas fieree
Deof Quia no folum hebreo lata eft etiam aduena uocauit quae no
exclufit profehtu. Sed quia Si  lex os ommu potuit obftruere:no potuic
mentem couercere ♦ Ideo ultimum remedium poftremae lllius ciuitans
debebatur in quo diet refugiu falutare.ut mors principis facerdotu ab
omni nos Uberarec formidinejatqjexueret metu.Quis e llle nifi dequo
ledum eftr’Ecceagnus del ecce qui collit peccata mundnque propofuic
Deus .ppiciatore per fide in fanguineipfiusad oftenfione lufticiae (ax ,
Acape auc quia ipfe eft pnnceps in aeternu quia alii temporales omnes
fubpeccato : hicaute ipraeuaricabdehabet facerdotiu:omnes fub mor
te;hic aute Temper uiuens:quonia qui faluare alios potupfe perire que/
admodu pofTetfTalis + n v inquit nobis decebat;Reda eft elocutiorSiquiV
dem & apud eos qui uerboi^ & elocunonu diledu habuerut buiufmodt
inuemt dicente alio locu edmorequam uidonbus decebat: quod ideo
no praetem ut fciamusquia apoftolus naturalibus magis q uulgatis:
auc fecunduarte unt uerbis.Talis ergo mquit nobis decebatpnnceps:
facerdos:iuftus:fandus:inocens:imaculacus:fegregatusa peccatoribf:
& excelfior ccelis fadus:boc eft igitur uerbu quod fupra coelos babitas
dluminatofamnde & undus naturaliter legit a Deo patreiquia lumen
eft ue^ quod illuminat oem hominem uenientein bunc mundu : boc
eft uerbu Dei in quo eft magnu facerdotiu : cuius Mopfes in illo uefti/
mentoprinapis facerdotu indumenta defcribit mtelligibilia:quod uir
tute fua mduit mundu:& tanq eo amidus fulget m omnibus« Induit
etiam cognanone generis bumani per hums corporis fufceptionem 61
menarrabilem cantate: infundens fe omnibus fpintalibus ex plenitu/
dme diuinitatis fuae.De cuius plenicudine omnes accepimusmt fciamf
fuperem men tern fcientiaecaritatem Cbnfti : 8l  impleamur momnem
plenicudinem Dei.Caput eft emm omnium Cbnftusiexquo totum cor
pusproducicur &mutua fibi conexioneconiungitur lnerementum fui
aedificanonecanratis accipiens,Hoc eft lgit uerbum quod fupeminec:
quod Moyfi in dims area teftimonii aedificatioe dicir, Imittes in areba
teftimonia quaecuqj dabo tibi;& facies impofitionem propiciatorii: Et
infra Imponenspropiciatonum fuper areba defuper:& imittes teftimo
nia quae dabo: & l'notefca tibmnde Si loquar tibi defuper: boc eft mde
ubi fupra coelos eftiubi apud patre eftade tibi loquar* Accedamus itaq?
fidei fuffragio fubmxi 81  eius remigiis eleuati ad dla fedegratiae fugie
tes boc faecu!u 8l  eius contagiondboc eft autem fugere abftinere a pec
caus:&ad imagine & fimditudine Dei forma uirtutu aftmere:& exte
dere uires noftrasad lmitanone dei fedm mefura noftraepoftibditatis,
Vir*n*perfedus imago Si  gloria eft Dei: unde Si  dominus ait.Perfedi

eftote:ficut & pater ttefter q in coelis eft pfecftus eft.Hoc eft lgittir fimi
htudine efte Deiihabere lufticiirhabere fapientia;& in uirtute efte pfe
du + Deus,n*fme peccato:&ideo qui peccatu fugineft ad imagine Dei.
Non eft igitur dubiu cp is qui a peccato abftinet fugit*Vnde & apofto
lus clamat.Fugite fornicatione,Perfequunt .n.nos peccato^illecebrae:
pfequit libidoRed tu fuge tanqfuriofa domma:quse fi copraehedent:
necdie nec nocte requiefeere finic;exagitat:urit:incedit:fuge auaricia:
ne te interms copraebendat:fugepfidiam ne te fuis inuoluat retibus t
unde & Dominus ait.Cum aut pfequentur uos in ciuitate iftam: fugite
in aliam.Ame dico uobis no cofumabitts cmitates Ifraehdonec ueniac
films hois,Et,n,qutspp infirmitate carnis:fuga nobis fuadere uideat:
tamen melius fugit qui fugit illecebra faeculareut no teneat diuitiam
fua^ follicitudinemo thefauri cotempiatioemo uitae lftius cupiditate*
fed direda ammi tntetione feftmetad gloria regni coeleftis:,pperetad
coronamec terrenoru cotuitu a fui corporispaftioereuocetLFuga ergo
mors e uel celebrata uel adubrata, Et forte lllas exprimit refugu legiti
mt ciuitatesmt cofugtamfad uirtUtuculmia:quas r p praemiis bonofoe
neraton alibi difpefatdices: Quiam modicofidehs fuiftnerispotefta
ternhabensfuper decern ciuitates,Lex qumq; nouit ciuitates: fed
qui legem impleuit; qui potuit dicere non ueni legem foluere: fed
implereperfedionem numerum remuneratioms indulges Non ergo
erubefcamus fugaeiglonofa enim haec fuga eft : fugerea facte peccatu
Sic fugit Iacob matre fuadee, Dixit emmRebecca, Exurge fugem
Mefopotamia,Sicfugit & Mopfes a facie regis Pharaome eu aula regia
concumaretme internet potentia.Deniqj preciofius aegppti diuitiis ex/
timauitobprobriu Chnfti, Sic fugit etDauid a facie regis Saul a facie
Abfalon.Deniqj fugiens addebat incrementa pietatistqa & mfidiatori
pepcit:&paricidae falucerogauit + Sic fugit &populus Hebreo^:utfides
etus & uita iter fludus fibi aperiretuia.Fuga illa ; erat trames fnoceciaej
uirtusmia: pietatis aftumptio,Audeo diceredic fugit & Ionas i tharfis
non corporis fuga: fed mentis afcenfione: qui ufq; ad Cbrifti afeendit
fimihtudinem:utfieret tipus Chnfti, Sicutemm fuit Ionas in uentre
Ceti tnbus diebus &tribusno<ftibus:fic erit & films hominis in corde
terrae tribus diebus & tribus notfibus, Nam fi fic non fugrftet nunq
de uetre Ceti efTetauditus.Sed fi dubitas doceat te Rebecca qua beata
fit fuga quam ceperic Iacob fuafit Rebecca • fuge inquit m Mefopota
miam . Et Ifaach dicit, Surgens uade in Mefopotamiam in domum
Bathuel in hpmmsuel oraculis.ApIaerifq’autemutanrenosfcriprum
eftBathuel faptentia dicitur tintepraetatione autem lartna filia Dei
fignificatur , In domum ergo fapienuae mittitur Iacob i 8i  accipere

admonecur uxore a filiabus Labamqui habitat m cam's: qd fignificat
cauernas in quibus fpecies eft: qui funt tanq in cauernis corporis: ut
uifus in ocuhs:auditus in auribus : odoratus in naribusjin ore fapor,
Qui.n.deledatur hoc mudo: Si  tripudiat in uoluptatibus corporis ob/
noxiuseft fenfuu paffiombus:atqj in his habitat Si  diuerfaturmnde et
dicitRebecca: habitato cum illopaucos diesmon multo tepore: ne cor
poreis coloret uoluptatibus:& faeculi capiatur illecebris,Perruadet auc
habitare:ut difcat ftudiofus difciphnae uirtuns fenfuum & uelut Titus
quofdam carnis atqj regionis:ut Tecognofcat Si nouerit uehementiam
carnisrqd &caufa qua creatu finqueacimodu unuTquiTqj TenTusoperet
Qui undent inquit mulieread concupifcendu : male Tic uidet oculus :
uideat ergo oculus Si  fungat Tuo muneremon lubrice mentis imperio
dirigatur ad lapfumt uicium referat pro officio.Breue ergo tempos ad
cognofcendos TenTus uel potius expenendos datur Si  fortafte tenenons
adolefcentiae prtma exordia : ftatimqj reuocatur ne diutius utubet m
iubrico:& diuidua quadam mundatioe corporis huius faeculi merfent
animi interioris ueftigia Cu auc uel expertus fuent uel fteterit in infta
bill & in incerto atqj humido Tolo reuocat a matre patientia uel pfeue
rantia quae dicit. Mittam ad te Si  accerTam te indemt Si  illic in lubnco
tutu portu iuemas Tapieti*:quae te no Tinat tanq i  nauTragio fludiuare
Si  reuerfuspfeuerare circa Deinouens cultu ; & Tisin cc'uentu gentium
Tigmficans eiUs Tide ecclefia gentiu cogreganda. His igitur patientiae
inftrutftus Si  pfeuerantiae difciplinis profecftus Iacob copula Tibi adqui
Tiuit de fapientiae domo: coforte propofiti opimam dotem prudentiae:
cum qua uitae tempora fine ulla ofFenfione tranfcurreret.Audite igitur
thefauros Tapientiaemaria^uia^ouium Tibi mftituit grege: Ted ilium
rationabileuirtutu plunmaru diuerfitate fulgente.unde Si  ladantiam
carnis eius reciditiqd fignificat femoris ftuponfaluafacri interprxta/
none miftermhis ergo uirtutibus uel gradibus quibufdam mens eius
afcendit in ccelu : Si  Dei Tecreta cognouit:& cofirmatus eft Si  replerus:
ut Laba Tcrutas domu eius nihil apud eu imago;fed ueritasino effigies
ignaua:Ted Tolida forma lufticiae Si  uiseuirtutis expreftio icelhgibilis *
Itaqj Laban pTcrucatus eft domu eius fpirituale:# no iuemt effigies ♦
Plena.n.eratmo figura^Ted negocio^:. Potuiffet auc iuenirefudameta
uirtutu:& culmma nift cecitate cordis &pfidac metis cahgme detuhft
Tet,Demqj ea iprobitatis cecitate TuffuTi m eteSodomitae boftiu nequaq
facfti Loth iuenire potuerut:unde,n,mens impiauiderepotuit uin Tidfi
uel exitu uel igreffurlpTequoqjDominfi euageho ait:uenit.n.Hui f rr u
diprinceps:& i me nihil iuemt. Quo nihil iuemrepotuit i eo i quo pie
nitudo diuinitatis habitabat corporaliter: de quo uirtf exibat Si  fanabac

omnes,Quo nihil lnuenire pom it in foliditate mV tun's ubertate Tapien
tiaeantegritatem lufticiaeflpfe dixifti Domine plenus fum.-Ipfe dixifti;
mi tee manum tuam in iatus meum: & noli efle incredulus fed fidelis ♦
Mifit manuqui no credebat:& Dominu te dl  Deum repp it,No ergo m
uacuusifed ille manis prmceps iftius mudnqui nefcit mfi fua cernere ;
nefcit fua inuemre.Ea q Chriftinefcit agnofeere.-aut ft ficqueadmedu
plaenqj habent: non inueniet in me nihil: hoc eft non inueniet in me
mahaarmquia malicia nihil eft: Non inueniet mortuthquia mortuus
no eft:fed quo eum mortuum repperiret:qui uiuificatmortuos:& uocac
ea quae non funtJtanq ea quae funt^ Non inuemet mquit peccatum in
me:qui mundipeccatu abftuli:Quo,n,mhii habenquiofa habet:'Ec q<3
plus e oia habet quae pater habet ficut ipfb ait.Omma quae pater habec
mea func* Fugiamus ergo htnc ubi nihil eftrnbi inane eiomne quod ee
magnified putatur: ubi & qui fe putat effe ahquid nihil eft & oio non
eft.Vidi inquic impiu fuperexaltatu:& eleuatum ultra cedros hbani:&
tranfiui & ecce no erat;& tu trafi ficut Dauid:tranfi ficut bonfferuus:
ut dicatur nbiitranfi recube:tranfi ficut Moj/fes ut uideas Ded Abraa:
Ifaach & Iacob: ut uideas uifu magnu:hoc e uifum magnd, Sed fi uis
uidere:foluecaiciamentupedu tuoi^folue umculum iniquitatisjfolue
omne umculum f3eculi:reimquecalciamenm quod terrenum eft. Ideo
Iefus fine calaamentoauro & argento spoftolos deftinauit; ne fecum
terrena portaret* Qui,n«bonu quaerit no in calaameto fed in pedu u d
loatate & decore laudat, Dicente fcriptura*Quam fpeciofi pedes euan
gelizantiu pace:euangelizantiubona + Solueergocalaamentum pedum
tuorummt fpeciofi fmt ad euangelizanduifolue dixit no liga^Solue ut
tranfeas:& illu quern mirabaris i  terra impiu nihil illic eftemihil pofle
reperias,Tranfi lgit hoc eft fuge de terrisiubi malicia efttubiauancia:
ideo dicit tibi Dauit.Dedma a malo:&fac bond, Declmare:fugere eft
utiqj.Malum ad tin terris:bonum in cod is eft.Vnde & addiditunquire
pacem & fequere earn. Pax in coelo eft * Deniq? de coelo ueniens dixit
Paeem meam do uobis:pacem meam relmquo uobis.Ergo quia fugien
da 8i  dechnanda funt mala:mala autem in terns:m terns lniquitates:
fugiamus terrenamenos coprsehendant lniquitates quae etiam (mCiu.
Da aid copraehenderLmc.-ficut ipfe teftatur dicens. Comprsehenderanc
me lniquitates meae & no potui ut uiderem:eo quod fumo iniquitatis
oculus ammse caecatur ne uideat quae fdt lucida, Sic ergo & Laban bo
na Iacob uidere non potuit ;  & prmceps mundi gforiam Chnfti * Sed
forte dicas * Cur igitur Iacob ad Laban miftlis eft fi Laban repraehen/
fibilis i  Si nomen conftderemus ; Candidas dicitur Latme; ergo ad
fplendidicra Iacob mbet egredi.Sed qa carnahs erat melius itelligimf

fplendidiora aitas huius:quafi mundum perfedus. Primo ad eu uadie
apud que ad horam exultaret in luce eius:Filios at deteriores habebat:
ideft tollerabilius nomen q opera: & ideo matris cofilio & diuino oracu
lo di  ipfius amatoris difciplmae uoluntate cito deferit ac derelinquit:
Abfcondit aut fimulacrafancfta Racheludeft ecclefiauel prudentia: qa
ecclefia manes ideas:& uanas nefcit fimulacro^ figuras fed uera nouic
mmtatisfubftantia,Deniqj umbra aboliuit fpledore gloriae mamfefta
uit.Rehnquamus ergo umbra:qui foie quserimus.Dcferamus fumum
qlume fequimur, Fumus iniquitatis e,Quia ficut fumus oculis ficut
imquitas utentibus ea: Vmbra uita eft: Vmbra.n,eft noftra haec uita
in terra;fic lob dixit,Quid autem hie nifi tentationesl'Omne tempus i
folliCitudine:ois uita in moleftus m medio Iaqueoijunquit ambulabis
Et aliusjn uia qua ambulabam,Extenfos fibnfedabfconditos laqueos
querebat ne depraehefos caueretmolebat fugere ficut pafter.fed adhuc
laqueus cotritus no erat,Perit inquit a me.Grauatas habebat pennas p
ilia tenebrofa aquam in nubibus aeris:& fortafTe euolare non poterat,
Deniqj pennas lllas quaerebat accipere:ut euolaret di  requiefceret ficut
fcriptu eft, Quis dabit mihi penas ficut columbae:& uolabo di requie/
fcam:Vbi.n,uoIatus i  ibi requies.Deniqj alibi dicit,Si dormiatismter
mediosclerospenae columbae deargetatae,Sed fortafTe dicas.Quo ergo
hie dicit fugaa fe penfTe q fupradixerat:fi fupfero penas meas dilucu/
lofNunqd cotrarmef Abfit,Multa,n,iuftof^ certamina:Nunqdfemel
athleta ludatus:quoties poft coronas multas uincit in alio certamtne:
quotiens q faepe uicerit iterdu flu<ftuat:& incerto haeret:’ di  faepe fit ut
fortibus fortis cogrediat :maioraqj oriant certamina ubimaiora uinu
documeta,Ergo Dauid ubi fugam quaerebat ut euaderet aduerfariu di
non inueniebat penas fuas:ancipm flucftuabatcertamine, Siquide ubi
in poteftate habet penas fuas titulus pfalmi i fine eudeft adpfecftione
& cofumatione uicftoriae.Deniqjquafi uidor dicit,Domine ,pbafti me
di  cognouifti me : tu cognouifti feflione meam di  refurrechone meam ;
Memo habebat facultate uoladi: q penas refurrecftionis acceperar:hfc
aut adhuc'in fpelunca eft: ideft in carne in antro quoda iftius corporis
cum regeSaul filio Diuiae & mtelligibilis lllius principis poteftate de'
cernens:qui no uidet fed intelligiturjunde di  pfalmi titulus itellecftus e
que tamen Dauid pofitus in carne coclufit: fed ut cocluderet rogando
meruit, Deniqj a uoce precationis coepit, Adde illud qd ille ex perfona
faluatorispfalmus diciturufteex perfona Dauid: qui in poteftate non
habebat uicftona fed fperabat a Chrifto:& lpfe tame poft eaq expadi tad
Deu manus ranq penasanimaefuae:# confugit ad Dominu di  fpintus
fandti dedudione popofcit:quo cognofceret uia p qua poftet afcendere:

tnclinan uidit ccelos ut Chnftus defcenaeret 8i rogzu.it  ut feu am eum
manu fua*Aut forte idea penas fuas lam non quserebatjquia perfedior
fadus matium Chrifti defiderabat. Qui uult igit manu Chrifti Ieuan:
ante lpfe euofet:babec penas fuas qui fugit fseculum penas babet:& fi
fuas no babec:ne forte life folus ha beat fuas q poteftatehabetuoladi;
ft fuas mq non babetacapiat*Qui fugit ergo fseculu uolac.Ecce inquic
elonpaui fugiens: & manfi in folitudine* Euolauit ergo Dauid : ficut
mdicorax in domicilio : ficut palTer fingubns in domtcilio. Si auc ad
Chriftu referasieuolauit £ corporis paflioe:& fub ubra ala^ fua^ ptexit
popuios nanonu.Euolauit dminitate manfit m corpore:atqj babitauic
in deferto:ut plures fierent defense filmqua eius quse habebat uirum*
Iilud ergo corpus fequamur ut Si  nos refurgamus:ubi,n,corpus lbi Si
aquilae:q no pot ut aquila euolare:uolitet ut pafter.-qui no pot ad ccelui
uolet ad monies: fugiat ante ualleftm quse cito corrumpant humore:
Si  ad montes tranfeat:tranfiuit ad monte fegor nepos Abrase:& faluus
fadus e.Quseaut no potuit afcendere:affedu femineo reclinata falute
amifit. Appropinquate montibus seternis Dominus dint p Micbeam
^pheta, Surgite hinc qa no eft uobis hsec refngeratio pp fpurciciam*
Corrupti eftis corruptione:pfecutionem paffi eftis.Ec Dominus dtcit.
Tunc qui in mdea fuc fugiant m motes:ubimons Sion &auitaspac8s
Ierufale no terrenisfeduiuiscdftrudalapidibus:&dece miliaangeled
primmuof^ecclefia pfedo^: fpiritf ; iufto^Deus q i fangume fuo mehf
locutus e q Abel,Ille,n,uindida clamauithic idulgentia-.iUe peccatum
fratrts accufanhic peccatum mudi remifitulle ,pdidit crime-hic texit:
fedm qd fcripcueft.Quiabeati quopiremiftse funtimquitates:d:quo^
teda futpeccata,Sed q fugit uelociter fugiat ne coprsehendat ueloater
depredet hunc mundu ut ebreus segppru: q parturit pariat ne onufto
Si  be grabato tniquitatibus metis utero fugere non poftit ut fugiat no
quafi !adanteferens:fed qfi expeditu: Nonquafiparuuiu geftans:fed
pfeduinChriftoexhibensifugiatnoqfifenatus mfabbato : fed tanq
operarius in negocio. Nec tanq ftenhs in frigore fed tanq opimus m
me{Te,Iceo,mdidu e.Orarene fuga ueftrafiathieme uel fahbato:fuga
ergo foecuaa uirtutu e no effeta merito^;fuga hsec nefcit fripf amoris
tremore moms:contradione follicitudinis:diflblutionis otiadafciuise
ferias:torpore plenitud£ms:fed uitse coeleftis requmt impigi^ uiatore:
regm fupioris cdpetitore ftrenuu diuite;agricola q frudfluos cogat Si
cogedodirripiat :qd.n,aliud a teohdquseritimfi ut timeas deu recui
ras eu:poft lpfu ambules:coprsehedas uias elf: In quo iquit copraheda
dominu^Sicdpraeheda i holocauftis^No l'decemilibfedo^ no £ milibf
arietu.No £ frudibus l'pietatis recociliat dominus Si peccata redimunt

fed in bona uita Domini gratia copraehenditur.Renunciatu eft inquic
tibi homo quia fit bonurmaut qd Dominus exquirat a te:quid ahud ?
nifi ut facias iufticiami&diltgas mifericordiam; & paratus fis ire cum
Domino tuo»Diat abi lex poftDommd deu cud ambulabis. Didicifti
quohinc fugias:quid moraris: Dicit tibi euangeliu iterum.Progenies
utperamrmquis uobis demonftrauit fugereab irauenturafEt dicit hoc
illis qui ueniebatad baptifmum poemtentiae.Ergo poemtentia fugaeft
bona: gratia Dei fuga eft bonaun qua eft aflumpcio fugientis:defertu
fuga ebonaadqd fugit Helias.Hehfef:Iohanesbaptifta, FugitHelias
muiiere Zezabehdeft effuftonem uamtatis-.a: fugit ad monte choreb;
qdftgniftcat exiccatione;Ut ftccaretm eocarnalis^fluuius uanitatis 8i
cognofceret plenius Deu +  Erat enim ad torrete choradqd eft cognitio:
obi abundatum profluentem diuinae cognitionis hauriret.Ita fugiens
faeculu ut nec abum corporis hums exquireretmift que aues detuliflec
mimftrae + Quanq efca ef’plaeruqj terrenano fuerit.Demqj quadragima
diebus in uirtute efcae quam acceperat ambulauitmtiqj non mulierem
fugtebat propheta fed hoc fteculu ac mortem timebat:qui fe obtulerat
requirenn:& q dicebat ad Domini! recipe afam mea;tedium uitae lftif
fuftmens.-no cupiditate fed fugtebat fascuiare lllecebra & cduerfationis
maculofae contagionet&impiaeacpraeuaricamasnationis facnlegta .
Salomon quoq^ f mulierisdims fpecie comiptela faeculi huius exponit
& meretricias artes declinandas edocet: haec eft mulier altena & form/
caria a qua te cuftodias adhortatur.ne declines ad uias faeculi cor tuu:
fed collo'ces iliud in manu Domini in qua eft cor regis: qufn/espfum
reget quod pluris eft qua aliis imperare:cor eius in manu e Dei:& quo
uultDeus conuertit iliud.Non rmi^ ft conuertit in bond qui perfedfte
bonitatis eftJn manu ergo Det ftmusmt bonu quaeramus.Illud bond
incorruptibile atq; immutabile de quo dicit Amos propheta.Exquirite
bonum & nonmalignd utuiuatis & ftc erit uobifcu Dominus Deus
cmnipotens.Qdo dixtftis odio habuimus mala & dileximus bonar'ubi
ergobonus Deus ibi bona fdnquae deftderauit uidereDauid &uifu^
fe credidit ftcut ait ipfe.Credo uidere bona Domini m terra umentiu t
Ilia enim bona funt quae manent femper:quae no queunt temports uel
aetatis mutatice corrdpijn illis bonis e q deu qftuerit &  muenerinubi
enim cor homirns ibi & tehfaurus ems eft * Non t n,folet bond datum
deprecantibus dominus denegare. Ergo quia bonus dominus eft:& ma
xime fuftmentibus fe bonus eft ipft adhaereamustcum lpfo ftmus tota
amma noftrastoto corde:tota uirtutemc ftmus in lummeeiusiik uidea
mus eius glonam 6i  deledationis fupernae fruamur gratia* Ad iliud
igitur bonum erigamus ammos;& in lllo ftmus atq> m iplo uiuamus,*

ipfj adha:reamus:quod eft fupra omnem mente 81  omne coYiderationet
8t  pace utitur perpetua ac tranquillitate. Pax auc fupra omnem metetn
eft:& fupra omnem fenfurmhoceft bonum quod penetrat omnia:oes
in ipfo umimus:acqj ex ipfo pendemusupfum aut nihil fupra fe habec
fed eft diuinu. Nemo emm bonus nifi unus Deus.Quod ergo bonum
diumu:& qd diuinu bonu.Et ideo dicit * Aperiente t e man uum p l e bunt
omnia bo nitate, Per bonitatem emm Dei nobis uniuerfa tribuuntur:
Merito bona qbus nihil admixtu eftmaluhaec bonapromittit fcnptura
fidehbus dicens . Quae bona funt terrae maducabitis. Bom ergo lllius
fimilesfimus:utquaebonafuntadipifcamur:bonuqd efine imquitate
& fine do!o:fme afperitate : cu gratia cum pietate cu fmceritate & bem/
uolenua: caritate lufticia. Itaqj omnes utrtutes bonitas tanq mater
foecunda amplecftitur ♦ Eft igitur non mediocris caufa cur hinc fugere
debeamus:utpueniamusamalisadbona ab icertisadfidelia: & plena
ueritatis:amorte ad uita .Ipfe quoqj Dominus diat*Pofuiante te bond
&malu:uitam & mortem demonftraumquiabonu uita eft fedaeterna ♦
Si.n.haec obnoxia faeculo atqj maligmtati; utiqj ilia eft bona quae non
corrumpit&mutatur:quae nullo uitio degenerat:quaeuirtuteacqumt«
Fugiamus ergo maliciam faeculi in quo dies ipfi mquit mall funt: 8i
fugiamus impigreudeoqj Ifaias clamac. Conuaiefcite manus remiftae
&genuadiftoluta. Ideftnon corporis fed animae genua conuaIefcite:ut
chredtu ad cceli aluflimi mentis ueftigium poflit attolli: ut fit docftus
fohdionuita maturior: gratia plemonprudetia circufpedhor.Hoc eft.n*
fugere fare quo tedas:ableuare fe a faeculo-.eleuare fe a corporeme lte^
fruftra fe aliquis extollat:& inflata mente carnis fuae no teneat caput:&
dicat de his fugerut &nduiderut.Sed hoc e fugere hinamorielemetis
lftius mudnabfcondere uita I Deo:declinare corruptidesmo attammare
cupiditatesmefcirequae funt muduftiusrqui nobis uarios iungut dolo
resiexmamt cu repleuerit cu exinaniuerit replet.Et haecomnia mama &
uacuaun quibus nullus folidus eft frucftus. Mortuus eft diues 8i  nihil
habet:quia no eft in Deu diues:&ideo infipiensrquia fapientia cultura
eft Denabftmere aute a malls difciplma eft.Quis ergo no fugiat mall/
ciae locu officma improbitatis quae mterire nefciat^ Deni'qj non ociofe
fignum pofitu eft fupra earn ne quis eu occideretmt fignificaretur qd
non extmguatur 6i  auferatura terns mahcia: Timebat ne occideretur:
quia fugere nefciebat. Augetur emm & cumulatur ipfo ufu mali«a:&
e fine moderatione:fmefmedolo & fraude : decernenfqj fatftis fuis ^di
tur & fangume peremptorumYicut &Cam proditus eft. Verfatus itaqj
in terrismaliciaatq; ifticerat:& ldeorogamusuoluntatem Dei fieri m
terrisYicut &m ccehs : ut 6i  hicfit mnocentiaJtaqj maliciaquomam

& l

nto  lervwf ,1 wry Jgi

la

tifbnZ  5 -'

A

*■•*+-  t-w




1 mK-tfl, *'



f ’ <»>+■

1  Jvfcej-ur

A ,

c r\.'.-.\  V^V h

tlli’c jam locum non haber.hic circuit: htc faeuitifeq; eHunJitjnon mun/
dano illo merfa diluuiomo fodomitan® exufta mcedio.Demqj grauius
pofteainfeminaruspululauit: ufqjin ipfum parncidalesac facrilegas
imciens manus uninerforum falutis♦ Lex fadtum damnat: non aufert
malmam.Ipfe Dommus lefus peccatum donauioaudtore eius diftuhtj
ut eflet per quern mfti probaremur.Et emm quidem malum Deus non
fecmfed nequiaa diaboli mferuit.-uindicftam Deusdiftulinutab ipfis
quos deceperatdiabolus uinceretur ♦ Exercent ergo decepti ut Si  precui
luanc facilitatis Si  fumant ftudia uirtutisunduftriam cautionis, Vnde
aic s Eftote aftuci ficut ferpentes,Quare ficut ferpentes^ut tile fpolietur
fuo: 8i  qui alios exuere uolutt amittat quae flint ipfius: non uenena;
fed mema naturae,Deniqj deucitur llle cum tu afcenden’s: Scriptu eft
erumsuidebam fathan ficut fulgur de ccelo cadente. Non fulgur inquit
fed ficut fulgur.Quia fuum lume amifitquod habebat:anteq tibi tuu
lumen uellet auferre. Verum forte dicasquia Qi  de faluatorelegimus*
Quia ficut fulgur corrufcans de fub coelo ita erit &aduetus filn homi
ms 4 Bene Si  hie ficut fulgur qui Si  hie fupra fulgur: Demqj fulgur de
fub coelodumenautem uerum fupra ccelum,Ergo fatbanas ficut fulgur
quia amifitquodhabuit;tu autem recepiftiquod amiferas,Non emm
ita circa lllu ficut circa te foluta eft fententia: Nam Chrifti gratia quae
te refoiuit ilium aftrmxit: Manet emm maledidho dirredfa m ferpen
tem propter cuam deceptionem.Sic emm dtdfum eft ad eir.Maledidhis
tu ab omnibus pecoribus terrae.Ommum emm comunis inimicus eft:
qui fuit hoftis bonorum Si  pro his damnatur quos adhuc non laeferat:
quomam qui hominem laefit cut ilia fubiedfa omnia funtdaefit omnia:
comunem Si  emm legem folumquia Si  lpfe homini cum caeteris fubdi
tus eftddeo comuni odio atqj execratione omnium maledidho eius one
ratur.Genus autem damnatioms no mors fed poena diuturna eft:Sup
pedhis inquit tuum gradiens Si  uentreambulabis»Premendaemm fuit
noxia confcientia Si  proterenda maliciaftraudolentumqj fecretum taq
a Dei fa cie re!egandum:fimul oftenditur quod terrena mahcia fit quae:
in terram recurrer*Deniq’ addidit:& terram edesomnes dies uttae tuae*
Defcnbi quide his natura ferpentis uidetur: fed magis omne mahciae
uas defcribitur omnis ferpens improbitatis: qui in uentrem fe deiicit:
atq? intra fe uenenum fuum c!audit:& m pedlore fuo uoluitcogitationi
bus fuis lubricis:& fuper fraudes fuas ambulans:fuis dolls fe ipfe lm/
pltcans mouenfq;: fern per atqj exagitans fua uenena concogiratiuentre
quoqj hoc eft feminarium cordis fui proterens.Vnde pulcre Dauid ait*
Alienatifuntpeccatoresab utero: erraueruntauentrelocutifunt falfa:
furor his fecundum fimilitudinem ferpentis ficut afpidis furdae:#

obftruetisaures fuastqusc no exaudiet uoces incantatm : & ueneficiqui
incantatur a fapiente,Propter hoc etiam illud pulchre didu ui'dct :quod
in hbro prophetic© legimusmentrem meu doleo: uentre meum doleo:
quia ibi eft malicia ubi debet efle inocentia: & iliud plus laborat quod
in nobis debet efle tranquilius atq? id nequiciae ueftigiis proculcatur
ftimulatur unguibus:proceflu quodam l'mproblems incrementoq; co/
cutiturmbieft genitale feminarm pofteritatis seternaemidetur quidem
hoc ad id efle referendu: quod dolebat penfle quos creauit filios Qi  fu/
fcepit.Sed multo magissqd in uentre fuo ubi feminariu non habebant:
Ideo uentre fuum dicit quafi preciofiflimu,Preciofus.n,mentis uterus
eftiin quo foecunda feges ui cofilioru uerbi femine pululare confueuit;
& uitae totius folent atq> uirtutu ac difciplinai^ quaedam membra for

ubi feruabit caput:& tu illius calcaneu.Vbi inimciciae fuudifeordia eft -
nocediq;-ftudiu:ubi nocendi ftudiuubi malicia ponitur,Ergo difeordia
inter ferpente & muliere:difcordia maliciaefubeftmoneft ergo fublata
malicia *Deniqj feruatum eft ferpenthut calcaneu mulieris & fem mi
eius obferuetquonoceau# uenenufuu lnfundauNo ergoambulemus
in terrems & ferpens nobis nocere non pocerit ♦ Sumamus euangelicu
calciamenturquo uenenu ferpentis excludit smorfus eius hebetaturjue
fimus calciati pedes in euangelio:Et fortafieideo Moyfesiubet foluere
calciamentu pedum fuoiymt fumeret calciamentu euangelimelquia no
Moyfi ideft non prophetis fed apoftolis prsedicatio euangelii debebat.
Ea eft qua fupradiximus dicta in ferpente fententia +  In homine quoqi
cuiufmodi dirreda fit cofideremus : maledidus eft llle qui audor eft
culpassfednon eft maledidus iftequi aliena frauds deceptus eft : tame
quia non feruauit mandatu Denoperum fuoiy labore damnauir: Male/
dicitur fane terra fed in operibus peccatoris & maledicit donee refolua
tur in terra.Ideo ergo fufeepit Iefus carnemmt malediducarnis pecca/
tricis aboleret:& fadus eft pro nobis maledidu ut benedidio abforbe/
ret maledidione: integritas peccatum: indulgentia fententiam : uita
mortem : fufeepit emm & mortem ut impleretur fententia; fatiffieret
ludicato maledidum carnis peccatncis ufqj ad mortem +  Nihil cr?o
fadum eft contra fententiam Dencum fitdiuinae conditio impleta fen
tencia^Maledidum emm ufqj ad morte:poft mortegratia:mortui ergo
faeculo fumus qd adhuc de faeculocermmusfmortui fumus cu. Chrifto
quid adhuc uitse hums adus reqrimusi'morte Chnfti i corpore noftro
circufenmfmt & uita Chrifti x nobis manifeftet t No ergo la noftra illa f

^ u

uitamifed Chrifti m'tam uiuimus uitam modernise: uiram cafttmoniae:
uitam firaplictcatis omniumqj uirtutum, Cum Chrifto refurreximus
in ipfo uiuamus;in ipfo afcendamus: ut ferpens calcaneu noftriquod
uulneret in terrenis reperire non poflitjfugiamus hinc:potes ammo fu t
gere:& fi recmeris corpore %  poces 31 bic  efte &adefle ad Dominuifi illi
adhaereat anima tua:fi poft ipfum cogitattonibus tins ambules: fi fide
non fpeae uias ems fequaris: fiad ipfum confugias. Eft enim refugiu
& umus* Cui dicit Dauid;ad te confugi & no fum deceptus*Ergo quia
Deus refugiu:Deus autem m coelo 6i  iupra caelosmtiq* hmc illo fugle
da  efhubi pax ubi requies ab operibus: Vbi epuiemur fabbatu magnu;
ficut dicit Mopfes;& erunt fabbata terrae uobis efcae:Epulatoriu enim
Qi  plenum locunditaus Qi  tranquihtatis eft requiefcere in Deo &eius
deledationem uidere ♦ Qui ergo confugimus ad Deum : ad mundum
reuertemur:' Qui peccato mortui fumus peccato repetemusrqui renun
ciamus faeculo 61  ufui eius iterum in ludu eius haerebimust'fugiamus
hmc; quia tempus breue eft* Audi quomodo fugiamus:& qui habent
uxorem: ita fine ac fi non habeant: Qi  qui flient taq non flentes: Qi  qui
gaudent tanqnon gaudentes:&qui emunttanq nonpoftidentes:&qui
hoc mundo utuntur tanq uon utantur*Praeterit enim figura hums m u
di. Non ergo cum praetereunte figura mundi opera noftra praetereant:
neenam ipfipraetereamus:fed maneamus m uemate:&cum eomane/
bimus:& no praeteribimus feddicemus.BenedidioDomini fuper nos :
benedicimus uosin nomine Domini.Qui enim praetereunt non poflut
dicere quia non dixerunt praetereuntes uiam benededio Domini fuper
uosquemadmodum dixit prophetajtaqj fiuolumus non praetenreope
ra noftra; non praetereamus mandatum Dei:non praetereamus require
di IefuDomini diligentiam emerendieius gratia.Non praeteriuit eum
ilia multenquae ufqj m Pharifei domum ingreftaun qua Chnftus reed/
bebatnn pedes eius fuperfudit unguentum.Non praetereamus difcipli
nae alicuius profedum : ficut etia Iofeph adolefcentulus non praereriuit:
quia fratres fuos requirebat: Qi  ad eum feftmabat locum m quo pa fee/
bant oues:& cum cognouiflet quia in Dothaim funt perrexit eo.SigniV
ficaturillo uerbo Dothaim defedus idoneus ideftuanarumopinionu
defedus non mediocris fed perfedus Qi  plenus: in quo profedus eft
ammaedapiens emtn quandommuitaddit. Deficiunt enim faeculares
opinidesjquae mulieribus infirm is comparand :unde pulchre quo often
deretur Sarra ad perfedum uemfte: ut generaret rifum 8i  laetitiamf:
defecerunt inquit Sarrae fieri muliebria. Bona ergo defedio cupidita
turn defedio uanitatis:quia uentatis adiedio eft* Vnde di  fandus ait.
Defeat in lalutare tuu aia mea, Paritura &,n, erac quae concefterat Qi

promiferat Deus:pentura laetitiam:& fobna ilia l’ocunditatt ebrietate:
peritura anteexpedatu mgeniicelebntatepartus:feta fapietiae: Demqj
& dealiis hebreis mulieribus habes:qa hebreae prius pariunt q ueniat
obftetrices:eoq>anim 2 eniftorumnon expedant artes d difciplmas
inuentionum generamecrequirantadiumenta generandi: fedfponte
partus fuosfundantexpedationemqjpraeuemant.Nec minus impiger
ad inueniendum q ad exequendum Iacob * Cut cum mater dixiftet ut
inferret patri efcas diftimtionum genera fuppetifte cernimus. Nam &
cito lnuenit: d muentorum fuorum audorem teftificatus eft Deum :
in quo & diligentiae palma & ingenii figmficatur ubertas. Prima ergo
difinitio i muentioneqd muemtur quaentund q<3 quaerit temporis eft:
qd teporis eft:utiqj diligentiae eft. Ingenm lgit diuim eft munerisjqd
at diuinimuerisihocnaturaeJngemu ergo naturae e iuentio diligetiae,
Illud fine tempore:hoc indigec tepore.Ideoqi illud m tepore praefto e :
hoc m fpacio teporis iueftigatilllud fupranos;boc uero ad nosrefert:
quereti igit patn cibu uerbimo n,m folo pane mint homoifed f omni
uerbo Dental e cibu quaerebat Ifaachitalecibu efuriebat Petrus quado
uidit creditun getilis populi miftena,Hrau praefto no habuit cibu (pi/
ritalis d uelocioris igenindu llle uenat d qntid praeduru atq; agrefte
fermone fuggere paratipraeuemt Iacob celeri lnuentione & mm d,ppe
domeftica refpofioe fuaue uerbu mmiftrasiq eu mulceretac deledaret:
unde miratf pater ait.Quid e hoc q ta cito iuemfti fiht’refpddit Iacob:
qct tradidit Doming De? tuf i manus meas-.Pnma defmmo in iterro/
gatioe e:fecuda i  reponfioe, Plena igitofa reperiens pater quae erat uel
mgenu uel diiigetioe defimtionis cofumatiois codufit dices,Ecce odor
filu mei taq odor agri pleni que benedixit Doming Ager,n,d naturale
habet fertilitatis igemu: & culturae dil lgeti'u teporaleimentoqj in eo eft
plenitudoicui utruqj no deeft fimufcu addidentjque benedixit domin?
Videtur naturae gratiam praetuliftecultioislabornd confirmauit Efau
dicens, Iufte uocatum eft nomen eiuslacobb Tupplantauit enirn me
tam bis : d primogenita mea accepit , Sed forte dicas in quo moram
fecmqui ad uenationem a patre tmfTus eft Sed cofidera quia d pater
pronunciaumquiaparatum habere nopoftetqiiodfpecialiterpetebat :
d ideo quia deferebatur mgenio uel diligentiae fubfidmmiut adiunge
retexibat: celeritarts quoqj admonecqui ait. Cape arcum d fagittam,
Accipittamen d diligentiae frudum quiagnofcit fuperiusefTe mgenii
munus * Nec immento domefticos cibos attuht qui de domefticis
fern mis fui fapientiae fibi acquifiuit copulam. Bona autem ddipentia
cum fapientia : d inuentiocum ingemo naturali, Demqj habens m
promptu fapientiae copula fand uslfaach:deambulabat tn campoumo

abalienabat *Et nos primo fapietiae copulemur:& ficexeamus i  campu
qrere:& iuenire cupietes,Multi,n,fine fapietiamaleqrut: 6i  ideoGm
qa no acceperat a Deo prudentia:male quaefuiit.miale extuit in campu,
Abel benesqui pfedtu facrifiai munus impleuit,Bonu*n,fapietiae facri
ficitbbona eft hoftia fides & ois uirtusiDeniqj fapientia mterfecit fuas
hofftas:& mifcuitin cratereuinufuu;& ideo mfipietibus getilibfpotu
fidei Dei daret:adcratere fuu couocauiceos dices,Qui e ifipies deuertat
ad me.Et egetibus fefu dixit, Venite & edite de meis panibus:& bibite
umu qd mifcui uobis,De hoc cratere Plato in fuos Ubros tranfferendu
putauinad cuius potu euocauitaias:fed eas explore nefciuit.-q potu no
fidei fed pfidiae mimftrabat:fugiamus hinc ficut fugit depatria facftus
lacobifciebat.muera patria efte fuperiore ; fugiamus licut cerui ad fotes
aquarum : quos fmebat Dauid:fitit & noftra amma.Quis e llle fons ?
Audi dicetem .Qucniam apud te fons uitae:huic foti dicat anima mea,
Quando ueniam 6i  parebo ante faciem tuam i  Fons enim Deus eft ,
Sed qui hunc fontem defiderat effundat fuper fe anima fuarmut mhil
pofteftionis carnis relmquat: fed ubiqj anima fuperflua, Pulcra earn
efFundit Sufanna: ut euaporare in ea non poftent corporis mcendia:
moms formidmes : uitae cupiditates ♦ Effufa fuper ipfa anima omne
reftnnxit carnalium defidenu faeculareftudium , Quae etiam prodigio
fop  fenum Qi  lmprudentiu praesbitero^ potuit flamas reftringere.mft
in his libidims profluuiuredundaftet:quibus cum intenderet caluma:
(i  ad fenfus negaretur adulterioungemuit Sufanna 6i  dixit, Anguftiae
mihi adfunc undiqj.Si enim hoc egero morte aeterna penbo: fi autem
nomno effugia manus ueftras, Melius tamen mdicauit crimen potius
fugere q penculu,Plorauit itaqj cum crimen obicereturiplorauit cu fibi
de pudica 6i  caftaadultera ludicium iudicarent.Non morte deplorans:
fed caftitatis calumam religionis iniuriam plorauit & eftudit fuper fe
non corpus fed aiamjeftiidiflet enim corpus fi carnalibus acquteuiftet*
Deniqj cum morte damnaretur exclamauiFquafi ludex reorum arbitra
caluniantu 6i  inocetis confcientiae au<ftoritate ; diuinu fibi in ludicium
accerfiuit cognitione. No timore mortis ptemtarfed arguentis cefurae
potate praecelfa,Sufana ergo fugic faeculu 6i  fe credidit deo:ad ilia arce
ciuitatis aeternae fugiesiquae totu mudu coplecftit:quonia l'tra deu oia.
Fugit & Paul? ut euaderet p feneftra dimiftus i fporta:fpartu.n.triplex
corrupi non poftenouerat,Sedaufugit:ut euangehu Domini totoorbe
praedicaret:& ideo i padifo raptus e:& nos fugiam? p feneftra audietes
praecepta Domini: 61  uifu fobriuatqj oculorum caftitate feruantes ♦
Fugiamfficut Loth fudomitana criminaiamphus q fuplicia formidas,
Magis,n,pnus certe fcelerum fugit contagia:qui fodomitams domum

fuam claufitmec eohabitatis'nouerat eos quo^z fiagitianefciebat &ob/
probm auerfabat +  Nec fugiens refpexit eos quoip conuerfationes non
defiderabat.Fugit ergo ficut Loth;qui renunaat uiciis:abdicat fe inco/
larum monbus qui poft fe non refpicit: qui fupenorelllam ciuitacem
ingredit mtroitu cogitationu fuarum: nec recedit ex ea donee moriat
prmceps facerdotthqui cuiit peccara mudnMortuusquidem femel eft?
fed moritur unicuiq; qui baptizatur m morte Chrifti: ut confepehatur
cum eomtrefurgamus cum eo: & in nouicate uitae lllius ambulemus*
Bene fugis fi cor tuu non imitetur peccaroru confilia cogitaticnes eo^s
Bene fugis.fi oculus tuus fugtat cahces : Si  fiaJas : ne fiat bbidmofus
dum moriatur in utno:fi oculus tuus aliena dedmetmt lingua tua ue/*
mate cuftoaiat: Bene fugis fi no refpondeas imprudentia imprudetia
illius. Bene fugis fi auferas greffum pedum tuoip ex ore tnfipientium*
Cito enim mails ducibus erratur;fed fi ms bene fugeredonge fac uias
tuas ab eo^ fermonibus:mortuus eft tibi prmceps lacerdotii:tibi cruci
fixus e ut clauis eius adhaereas:te,n.m ilia carne & tua peccata fufeepit:
affixa funt ei patibulo tuo^ delidofjz chirographa: ut lam mundo nihil
debeas cui femel renunciafti: & rede nihil debes cui fuppetit dicere +
Mihi enim mundus crucifixus eft & ego mundo: ut lam mortem non
timeas:fi geras Chriftmin quo potes dicere, Vbi eft mors uidona tua?
ubi eft mors aculeus tuus^& ,n. cu uerus homo nofter aftixus eft cruci:
deftrudu e peccatu:obtufus’aculeus:uacuata culpasut ulterif femire fta
gtcns definamus.Abnt enim uetUshomo-.Nuncautem tarn non uetus
homoi nobisfted in noua e creatura:habens in fe fimiktudme Chrifti*
Cuius morti fimilitudini confepulti lmaginem uitae eius affumpfimf:
alas gratiae fptritalis accepimns, Sic igit uolate ut dicatur de uobis *
Qui funt ifti qui ficut nebula uolant • Si  ficut columbae cu pullis fuis*
Vt nebulae ueftrae rorent iufticia:& columbae pariant fimplicitate ; Sic
nauigate quafi traffretates mundu: no pererrantes qfi naues tharfis :
ut lntelligibihs portuscurfu dirigatis:& couehans diuitfas marls* Sic
feftinate:ut dicat de uobisXeues fadi fut fuperaqlas.Ab ira emm uen/
tura fugiedu uidetisiqua dechnare potuerut q p> poemtetia fibi fpeloca
uerint euadedi: Si  recociliatiois futurae fide auxerinnp dbminu nofti^
Iefu:cui regnu e a faecuhs & nuc & femp:& i oia faecula faeculo^ Arne.

Gloriofi Si  Irrefragabilis aecclefiae catholic# Dodoris:& Reuerediffimi
Mediolanefis ArchiepifcopuSadi Ambrofn DeEpiftohs, De Vocatio'e
oiumgeuu Deaedificatioe urbisMediolani,DeYfaac&aia:&Defuga
faeculi.opa fceliciter iprefla fut i iclptaCiuttate Mediolani, Per Antoniu
2arotu parmelem* Anno Domini Mcccc.Lxxxxi, in caledis februarii*


m