TLAČITA PHILOSOPHICA,

D E

ENTE LOGICE
COGNOSCIBIU,

OJ'i E

sva avspiciis

SERENJ SSIM1

CaroliJos

ARCHIDUCISA1
MAGNORUM C.

FRATRIS, Flj

nepoti:

' Rubik* Difput,

Propofmt
GEORGI tl S

FRIDllS, S.R.I. COMES

aDIEIRICHSTAItJ.

PRJESIDE

R.P. TO AN NE BAPTISTA
CR.VX.IILA SOC. IESV.AA.LL „
Phil. Dozore , ejmdem^
FroftJJore Ordmarie.
SvperiorvmPermissV - .

Grabcu, Typis Francifcl
1661 =

'■»%M*2«2RS»3

SERENISSIME

ARCHIDUX.

P por tune f a -
<£?«>»

tror, ut mole -
Jliori Logic* Spine to c-
‘Volutus propitiam Sc~

renitatis Veftrse

Jecjuiofm exoJcularer
de %t eram, ejuam flori -
benigniorit C*li opu~
lentia Ccelo dileSlam  ,
Auftri* amabilem , Or«,
bimeliori optatiflimam

ejjevoluit. Vblupta« vi¬
den pojjec in Labyrin -
tbum mcidtjje , ut tam

Amabili Duce inde

expedirtr. In delicias  ;
transformavit mclior
Fortuna veprium vuL
nera, qu<e tam benevoli
Favorit aujptcio fojpi-
tarentur  3  & tot vejli-
gijs ječi<t Semit* pr etic-
Jos reddidere errores t  u-
bladtermmandamJfii*
tiafaincertitudinuorbi . i
tam,Sider a  Serenita-
tem Vcftram volne-
mnt ejfe Ariadnam *

Ef. \

Effloruerunt in rofa-
rum purpuram fune-
ftiores aculetj & cjuam-
vh proxtma /fina ro¬
jiš  , dehcioji Munch
Splendorem Jevenori
fronte ca/hgatura  , m
rigorem fe/e oharmet  5
fuo tamen non caruere
paliurt pretio  , qu<t Ji
pungant'vulnere , un -
gunt fdnguine  3  Jicruo -
re ojfundant , pingunt
murice  3  nej? tam pro -
Jint Javiendo 3 ejuam ob-
fuerint fodiendo.
mmen projcripta hu-

mandatu lege , vel an -
ticjuaio objeejuij jure

Serenitati Veftrae

injurius videri potero,
cjuod e primo Philofo-
phi<e meče ve/l i bulo  A-
mabili Principi ni-

hil ruji aculcos aetulc-
rim ♦ Ingrejjus eram

in Stagy\'ce<e jlorulentice
Tempe  , qu<e ingeniojior
Sapientice D*dalu4> non
ad id ude n da plane a -
rum vejligia s  mille via-
rum di/linxerac frau -
d ib m  5 jed ad injeren -
dojingeniorumalas, a-
cn~

cusndasaue Jubhmiorls
Palladis pennas arcano
a d erudita gloria Ati-
gujiaie gradu contexu-
it eximium , ut fecttn -
diori affulgemii Syde-
ris radio ambhmtatk

o

caliginem felix abjier -
gercm » ubi me in  Se-
reniffimo Gratia-
rum Auftriacarum

mcndic apricari cogn§.
/čerem. Fortunatus per
Jpinarum exanunaFia -
tor felici pede  , Hippo-
mene felicior , ingenio-
Jum dumeturn percur-
f  4  ri t

n t  Jed c ni ne ^r anreus tl -
luferit autumnm  , nej?
plantarum permettas
procuravh Hymen<e -
; Jed (juem vel e
lortgincjttis Auflrue deli-

<7VSereniflimusBe-
nevolentias Affla-

tUS ad medtum fire
Scagyr<ei JIadij <equor
promoverit, velGenti-
lki<e Alaudarum aU
ad optaeifimum inge-
niofk palma terminum
animdrinc. Fuit &
Jita paliurii felicitas ,
d 7 * T epribus bonor  , C?*
Sp (m

SpinoJoLaljrintho  5e-

reniflimus Ariadn *
digitus  : (juiefcet tnno-
cente mucrone ad  Se-

renitatis Veftrae pc-

des rofarum Jate/les  5
cajligabit 'vulneris aci-
em coram  Amabili
Vultll crucntm du-

mm  3  d\/S£Auftria-
ci Principis aujpi-
cijs in EljJium tranfi
migrabit Labyrinthus »
cut pro fortunato Sy-
dere  Scrciiitatis ocu-
lus  > pro amabili Orio¬
ne Gratiarum Sinus,
?  4  p r <>

pro inofifenjo Fcre ex.
phcata ad amcenitatem
Benevolentia. Soloj ant
nomine Labjrinthui
damnabit errores  > /#-
Jm  deponet 3  incertitu*
dinsm ignorabit. Se.
curo procedet vefiig:o t
tjuucjuii ad  Serenita-
tis Veftras amcenifii -
Vi um AJlrum Gloricc
it er arripuerit: fine p e.
riculii , aut Jufitcione,
autmetu ad optatam
fdonoru palmam ajfiur-

getrfucmBmcv  olen-
tix

tlsč  Auftriacae filgor

afjlaverit. Quare non
ejhcjuod dumofis hucufj^
impeditus amplexibm
aue arenam detrečlem,
autviarum incerm du-
bio defigar vejhgicx,qua-
Ji vero in fiorem evire -
Je er e non pojjeni vulne-
ra, atit Jita non viveret
D <e dale o errori Ariad-
na , aut Jua non tende -
retur Spino/o p^iatori
PropitiaManus.  Sere-
niffimi Syderis fat-

gor per inextricabiles či¬
li o -

liocjum veprium mora4
JbJpitabit gradum :  A-
mabileBenevoIen-
tix  Aftrumy»<? ar-
cumdabit Jpinaf roja -
rumyedere^2ii\oi\£-
fi a\\isAuJ}riaci¥nn-
cipis afpečtus propi-
tio vuhu dubicantem
adfortunatifiimumfto-
rem deducetPhiloJophi -
am. Exultabundusigi-
invepreflorednLa-
bjrtntho coronam col-
ligo  ; Jed Jlorem (juem
venerabttrtdd adgcni -

culatione  Serenitatis
Veftras Grad j sir/e~

rarmfid coronam,quam
oh/ec^mosa mame A-
mabiliffimo Prin¬
cipi advo/uam. Flore-*
/cent in rofasfpin*, in
florem aculei,quamdiu»
ejuod J/ero , <& opto , in

Serenitatis Veftrae
amoeniilimo Sy de¬
re fortunatus Fiat or
felicijšime amhuLrve-
ro jam notevs/idelu^pe*
rennifque ohjequij er ga

A u-

AuguftiflitnamAu-
flriacam Domunu

Major um me or um, uti
yoyco, femitas «, Cr<t .
cij ipjo  S. J O S E P KI
fefto die l66l.

Sercnitatis

Vdira:

ts£termm devotm

Georgivs Sigefridvs,

S. R. I. Comes a Dictrich-
fiain.

PLA-

PL A C I T A

PHILOSOPHICA,

ENTE* LO-

gi C E C O.

GNOSCIBILI.

I.

EN S COGNOSC1EILE
P0S1TIVVM, ET
NEGAT1VVM.

Um anus in~
telledus tribu»
potiffimummo-
dis in hac vita
cognofcens, obje&um nan-
cifcitur quidquid in tota lati—
tudiue entis rationem cogno-
A {dr

a EnsCognofcibilePoJitivtint,
fcibilis participat i  cujus ob-
ječti nomine, ficut entis vo-
cabulo, omncillud intelligitui'
quod eft, vel habet cflfe quo-
modolibet, itanobis venit,
quidquid per intrinfecam fu-
am cognofcibilitatem cum i-
pfo efie convertibilem confti-
tuitur in elTe cognofcibilis,
fcu apti terminare humana;
mentis operationes in boe re-
fum fiatu dependenter a fen-
fibus cognofcentis cui per-
ceptibile illud fit , vel fecun-
dum fe direčle, &immediate,
vel pet connexipnem , & de-
pendentiam, quain inter fe
entia habent, vel per fimi- »
litudinem, & convenientiam
quandam, quam ens unum ha¬
bet cum altero immediate co-
gnofcibili-

Hoc

iVi igativum.  5

Hoc porro cognofcibile
obječtum , cjuod merito ter-
minativum dixeris , aliud eft
ultimatum, nonultimatum a-
liud : illud eft ad cjuod itater-
minatur cognofcens Potentia
per ftios ačtus, ut in co fiftat,
& ulterius non tendat: hoc
vero e contra eft id in cujus
cognitione non fiftitur intel-
lečcus, fed ulterius cjuafi ma-
nuducitur, ad aliud quidpiatn
cognofcendum; ut continge-
re experimur cjuando fub Ipe-
cic formofi adolefcentis An-
gelum , vel Hib habitu vene-
randi Tenis Aiternum Patrem,
vel ipfas etiammaterialesfub-
ftantias accidentibus median-
tibuscognofcimus. Exquo
Sicut inferre licet, Devm
ut rerum omnium Principium
A z  no-

4 Ens Cognofcibile Pojitivum,
nobis efle connaturaliter co-
gnofcibilem, ita abfolute a£-
leverare fas eft, nihil prorsus
humana folertia excogitabile
efle, quodfecundum fe omili- }
no fitincognofcibile, Teu qu6-
ad denominationem, feu quo-
ad intrinfecam fliarn cognofci-
bilitatem: adeoq; cognofci-
bileuniversim cum Ariftotele !
adsequata divifione partimur
inid quodcft,feuin EnsAčlu-
ale Pofitivum; in id quod non
eft 3  feu in En s Negativum, in
id quod poteft efle, feu in Ens
Poflibile, & in id quod non
poteft eflč, feu in Ens Impof-
fibiie. Ex qua partitione non >"
tamenfequitur ab humano in-
tellečtu connaturaliter in hac
vita haberi poflTe perfečtam
fimpliciter totius cognofcibi-

lis i

dr Negativum. f
lis notitiam, tametfi ea polfi-
bilis fit, & de fačto deturin
certogenere ejusdern, in fup-
pofitione diftributiva, fumpti
cognitio : cujus perfeftioni
non obftat/eu quod illa ortnm
fuuin ducat afenfibus ,  errori,
Sc  deceptioni obnoxijs ; feu
quodperfečta notitia,etiam in
certogenerefitde incorrupti-
bilibus, Sc  aeternis ; feu quod
illam confequamur per aliquas
fimilitudines , qux reperiun-
tur inter ipfas entium cogno-
fcibiliumnaturas.

Nomine autem EntisAčhia-
lis cognofcibilis , quod pri«
mum datae divifionis mem¬
brani conftituimus, intelligi-
tur id, quod habet fuum efle
reale aftu extra caufas pofi-
tum: illius eflentia Sc  natura
A 3 non

<> En s CotnofcibikPoJitivunt,
uon rečte explicatur formali-
tčr,feu per id,quod non invol-
uit in fc pradicata contradi-
čtoria ; feuperid, quod eft
contradiftinftum a nihilo; ve-
rum cum omnis ačtualis enti-
tas pofitiva conftituatur in-
trinlece aliquo efle reali ačtua-
li, non quidem per Phyficam
aliquam compofitionem, fed
per omnimodam realem iden-
titatem, idcircocjus conftitu-
tivum intrinfecum formaliter
eft ipllun efle ačhiale exiften-
tias tališ entis, quodinefle m-
tentionali formalis cognofci-
bilitatis ponitur per primum
formalem conceptum, quem
de ipfo formare poteft intelle-
člus ; cui notiflimus ille, vel
indeeft, quod immediate ma-
nitdtus reddatur per ipfam


!

I

& Negativ tim.  7

exiftentiam potentiarum, &
operationum , quas Ačtuale
cpiodvis Ens exercere potcfl
juxta exiftentis cflentia; fuse
dičcamina,&exigentiam.

Pofitivo huic AčtualiEnti
opponitur Ens Negativu, fuo
modo pariter ačtuale ; cujus
cognitio ad ipfumEns Politi-
vum exačtius percipicndum
raaxime conducit: iplius no-
mine intelligitur , vel ex ipla
notione , ipfaEntis Ačhialis
Pofitivi Carentia; (ive ha;c de-
inde lit pura negatio alicujus
cntis adsequati, live inadaequa-
ti folum, quže , ad diftinčlio-
nem illius, dici folet carentia
alicujus forma; in fubječto a-
ptoiilamhabere. Adeoq; in-
difcriminatim hic fumptu Ne¬
gativnim Ens iuo modo de fa-
A 4

8 En s Cotnofabile Pojit ivum,
6to dari, & nemine cogitante,
atque ab omni Ente Politivo
feu Ačfcuali, feu Poflibili reali-
ter diftinčtum, authoritas , &
ratio convincit. Non confi-
ftit proinde eflentialiter in ipla
nolitionc formali D e i circa
res ipfas, neque in creato ali—
quo pofitivo ente, feu maj oris
realitatis, feu diminutaj enti-
tatis incompolfibili cum rebus
ipfis; led

In fuo abufivo elfc forma-
liter j & intrinfece conftitui-
tur per ipfum non elfe rei,
qnod commode explicatur per
verificativum propofitionis
negativa: : & quamvis illud in-
finitum categorematice non
lit j a nuliis tamen fenfibus five
externis, fiveinternisproprie
pcrcipi ,  uulla ratio, aut expe-
rieu-

čr Ncgativtm;.  p

rientiaperfuadet: experientijs
fiquidem , qux in contrarium
adferri folent, defumptis ab
oculo nihil vidente in tene-
bris , vel cemente inlride^aut
vitro trigono colores, qui uon
funt; a Cane quirečtaegreffu-
rus e cubiculo in patentem
portam tendit, & non in ali-
amcubiculipartem; a Simia,
quaein hominem jačcuralapi-
dcm , hunc libi proportiona-
tum deligit; a Serpente, qui
umbra humani corporis per-
cellitur; a Gallo, quem um¬
bra Nifi in fugam conjicit; a
Cane denuo quiHyenx umbra
exanimatur, alijfq; hujusmo-
di pluribus fatisfit, nec diffi-
culterabfqueeo, quod coga-
mur admittere vel negationes
fenfibus percipi, vel recurre-
A 5 rc

to EncCipiofctbtlePofitivum,
re ad infenfatas fpeciesipfisa
natura, & naturi Conditore
inditas. Nihilominus

Cognofcitur ens negati-
vum re ipsa ab intellečhi tam
Increato, quam etiamCreato;
& ab illo quidem dircčte, im-
mcdiate, &infe; abhocvero
de fačto indirečle folum, rae-
diate, &inalio; tametsiabfo-
luteloquendo, nonrepugnet
ctiam creato intellečfcui illud
fieri perceptibile direčle , &
per lpecicm fui propriain, ac
immediatam. Port o, ut illud
determinet intellečtumad ju-
dicium negativutn , non fuffi-
cit, utad illud fehabcat velut
pura conditio neceflarib qui-
dem requiftta, fed non neceli
fario cognita ; verum necefle
sft, ut ipfumačtu vel cogno-

- & Negativ um.  rt
fcatur ut exiftens , vel faltem
ut cpafi tale apprchendatur.Ex
quibus orta, haec Problemata,
&Paradoxaproponimus:
Problema I. An attits crea-
tčt ?nentis,quodlibeiCognofci-
bde cognofcere potem, rejpe-
Slu fui Jit incognofcibilis ?

Paradoxvm I, Id, cujiu be-
tieficio ahqna potentia cogno -
fcit, non cognofcit.

ProblemaII. AnMelampus,
Domini fui ZJmbrtt blandi-
ens, blandiatur ejusdem Ne-
gationi ?

Paradoxvm II. Negatio ma«
ligna omnibus,fbi metipji eJi
benignijjima.

ssasasas

A 6

Ih

12 . ($ 0 *

&&&&& &

II.

SNS COGNOSCIBILE

PO.SSIB II E  , ETUI-
P O S SI E /LE-

r n./*

ačtuexiftat, habettaliaprasdi-
cata, vi quorum fi ponatur cx-
tra caufas, nullam inferat con-
tradičHonem;at improprie ni-
mis fic circumfcribitur,ficut &
minus proprie fumitur, pro o-
mni eo quod Impofiibili fim-
pliciter opponitur. Proinde
melius,&{enfui Philofbphico
coformius,nomine Entis pof-
fibilisid intclligitur, quod ab
ImpolTibilij&Neceflariocon-
tradiftinftum importat cotin-
gentiamquandamad exiftedu,

Otio Entis PoC

fibilis vulgo il-
lud importat ,
quodpriusquam

vel

Ens Cogn. Po/fib, & Jmpof  ij

vel non cxiftendum ; & pro-
prijffime, acinrigore,pro co,
quod nec Impoffibile eft, nec
Neceflarium, nec prouiladif-
ferentia temporisExiftens,fed
mere eft Poflibile, cujusmodi
ens eftaltermundus,alijq; fine
fine,qui ita exiftere pofiunt,ut
nunquam tainen fint extituri.

Hacigiturinfignificatio-
ne fumptum Poflibile Ens
non eft aliquid j feu a fe, feu a
Dco prcdučtum,vcl pcrfečta.’,
vel diminute entitatis,ab a:ter-
no realiter ab ipfo efle Divino
diftinčtum ; neque etiam eft
pura aliqua obječtiva poten-
tia , five hžec aliquid pofitivi
fit , five pura negatio : imo
nec fccundum fe eftDenomi-
natio aliqua extrinfeca provc-
niens ab ipfaDEiOmnipoten-
A 7 tia

T/ r  Ens Cognofcibile Poffibife,
tiaformaliter;tametsi dicipof-
fit j quod lecundum denomi-
liationem , qua dicitur abfo-
lutepotens poni extra caufas,
neceflario involuat ipfamvir-
tutem potentem ipfum pro~
ducere , nonaliter, quamde-
nominatio proxime amabilis
formaliter involuit amorem
poflibilem, ipfamq; potenti-
amamarepotentem. Nonet-
jam Ens Po/Tibile praecise
ipcčiratum eft conditionatum
aliquod objcčcum corrcfpon-
dcns huic conditionali: fi exi-
fterct non involueret čontra-
dičtionem: veram eft tale con-
cretum Metaphyficum obje-
čtivum, quodinrečtoimpor-
tat ipfum ens juxtaomnem en-
titatem quam haberet ,  fi ačlu
exifteret, in obliquo dicens,
velut

d Impojfibile.

velutquafi formam , aduale
quoddam disjunčtum, quod
a parte rei nemine cogitante
reperitur in fingulis entibus
poffibilibus ,  nimirum vel i-
pfum aduale d Fe pofitivum
defedibile , vel ipia negatio
tališ exiftentix , itidem defe-
dibilis ; vicujus disjundi ve-
rificari polTunt omnes propo-
litioncs tam abioluta: , quam
conditionat^ , qua: de ente
poffibili a nobis poifunt ficri.

Sic conftitutum in efle fuo
reali potentiali Ens PoiTibile,
in cfle intentionali, feu re/pc-
du noftrorum conceptuum
formaliumjrečteconftitui po-
teft in eo, qitod lit id cujus co-
gnitio nori determinat intelle-
dum ad duas propofitiones
contradidorias conjundim,

t6 Ens Cognofcibilc Poffibile,
feu copulative acceptas , ficut
eundem dcterminat cognitio
rei impoffibiiis. Si vero e j us
definitione,quoad remipfam,
& in feni n phyfico , quis defi-
derat , dicimus re ipsa aliud
nonefTe,quain iplam rei eflen-
tiam, qux> ačtu exiftere poteft;
quain acceptione bene expli-
eaturrealiterloquedo, velper
ordinem adproprictatcs>quod
fcilicetiitprimum principium
omnium proprietatum, & o-
perationum, qua: tališ eflen-
tix, ac natura convenire pot
funt; vel per ordinem ad no-
ftros conceptus dicendo, illud
effe , fine quo formaliter in-
trinfecc res aliqua concipi non
poteft.

Hude inferre licet 3  quod
tametfiens pofilbiieinprima-

rio

Jmpojftbtle,  17

rio fiio conceptuačlualitatem,
five exiftentiam nullam pror-
sus determinateincludat, ni-
hilominus rcaliter adsequate,
ut rem a re, a Te ipfo aftualijfeu
exiftente non diftingui: ncq;
huic illationi quidquam obeft,
quodpoffibilitas, feueflentia
rerum (  has enim pro eodem
accipimus ) dicatur immuta-
bilis , neceflaria, Sterna; a-
člualitas verbjfeu exiftentia,fit
mutabilis, defečtibilis, con-
tingens : cum universim veri-
tati j & reči2 rationi confor-
me maxime efTe cenfeamus,
quod quomodocunq; anobis
concipiatur eflentia poflibilis,
quatališ intrinfecč,fempcr in-
voluat in conceptu fno faltem
reali, & implicito, d le fubfe-
quens effeDivinum j adeoque

18 Eti s Cotnofcibile EoJJlbile,
quod in tantum fit, five disjun-
čtive, five determinate, five
quocunque alio reali demum
modo a nobis excogitabili, in
ouantum realiter exiftitipfiim
efle Divinum ; atque ita indu-
bitatum > certumq; manet en-
tia quxcunq; extra Deum in
efle fuo Temper, & in quocun-
aueftatu aDEoeflej&neceC-
fari j film c dependere.

Ens Impofiibile Po/Tib ili
oppofitum, notioncfua nobis
manifcftat le in eiTe liioinvo-
luere repugnantiam,& forma-
lem, vel ad minimum virtua-
lem, contradičtionem. Hoc
flio modo dari, & participare
rationem entis, etiam nemine
cogitante, videtur infallibile:
cui certitudini minime obeft
modus l©quendi de illo, ac fi
dTet

tfr Impofflbile.  15
effet en s alicjuod, aut pure po-
fitivum , aut mere negativum.
Contradiftinguitur qua tale,
precifive loquendo , ab Im-
pollibili Negativo, & ab Im-
po/Tibili quail Pofitivo, feu Fi-
čto; ad qux eft qua(l quoddam
genus abftračtum, nonfecus
ae Animal ad rationale,& irra-
tionale. Kečte in rigore dia-
lečtico definitur efle id, quod
dicit eflentialem , & intrinfe-
cam impotentiam , refpefhi
cuj ufcuiiq; agcntis,ad exiften-
duinper veram, &realemali-
quam produčtionem.

Negativumlmpoflibile il-
ludelfe dicimus, quodinvol-
vit negationem neceflariam
Entis Neceflarij live fimplici-
ter,, Seabfolute tališ, fiveet-
jam folnm ex fuppofitione.

Im-

2,0 Ens Cognofcibilc VoJJlbile ,
Impo/Tibile vero quafi Pofiti-
vumilludeft, quod eftfidum
aliquod ab intellefhi, effentia-
liter importans prsedicata fe
mutuo deftruentia. Secundurn
quod utrumque complečiitur
Ens Impoffibile in tota fua la-
titudine acceptum , eft intra
latitudinem objeeti intelle-
čfus, adeoq; fecundum fe eft
Ens Cognofcibile. Porro
Negatio, exempli gratil,
Dei, Entisque neceftarij, feu
abfblute , feu ex fuppofitionc
tališ, impoffibilis in fe eft, ut-
pote quse in ačlu exercito de-
terminat intellečlum circa fe
verfantem ad hoc fimplex ju-
dicium: eft , &noneftDeus.
Et licet de fačto a nobis co-
gnofcatur impoffibile per a-
fienas fpecies, Entimnfciiicet
pofi-

d rlmfoffibile. 2%

Pofitivorum ; de potentia ta¬
men ablblutanonimplicat, ut
etiam per propriam fpeciem
cognofcatur, nonquidem ab
ipfo Ente Impoffibili proma-
nantem , fed produčtam ab
ipfoDeo, <k  potentia: intel-
lečtivce crcatse fupcrnaturaii-
ter infufam. Ex quo tamen
minimefcquiturpofle aut in¬
ternima, aut externum fenfum
ullum,proprie cognoiccre ali-
quod impoffibile ; quod dum
intellečlus cognolcit, tamet-
sifaltem mctaphyfice compo-
fitum in fe lit, nuilum tamen
neceflario facit ens rationis fi~
čiitium.

Hoc autem dari, & au-
tlioritas, & ratio, Sc  intelle-
čtualis experientia nobis pcr-
fuadet : rečte definitur elle id

11 Ens CoffnofcibilePoJfibiki
quod habet eiTe tantum obje- ,
čtive in intcllečtu. Efle ve¬
ro tantiiin objective in intel-
lectu eft ab intellečtu arnr-
mante tale efie accipere, quod
elfentialiter implicat poni a ^
parterei , propter intrinfe-
cam, qua conftat, impoffibi-
litatem. Non confiftit pro-
inde illud in denominatione
aiicjua extrinfeca proveniente
a cognitione, len res reales in-
dcbite cognolcente , feu pu¬
re impolTib ilia fp eculante; ifflb
qui inhoc ponit entis rationis
effentiam, formaliterdeftruit
eflentiam entis rationis: ficut
Seilli, qui{iveinunione, aut &
identitate aliqua reali mter
partes reales incongrue appli-
cata illud confiilcre docent;
five in realitatibus partim in-

tra, |

& Im^offlbile.

tra , partim extra intellečhim
entis rationis effentiam coilo-
cant. Qui autemdari affir-
mat ens rationis fimplcx, pro-
priefacitens rationis compo-
fitum, cum impoflibile illud
fit.

Senfus externi fabricare
nequeunt hujusmodi entia ,
quas lint objcCtive tantum in
fenfibus : imo ncc fenfus ul-
lus internns; nec appetitus ul-
lu s, fcu fcnfitivus, feuratio-
nalis; acproptereanec Sati¬
ri, necFauni, nec Centami,
nec alia hujufcemodi Pocta-
rum figmenta, muko minus
fomniantium illufiones, in
quibus Phantaiia montes au-
reos, chriftallina maria , ar-
ces in fpatijs imaginarijs , in
nubibus cxerotus , volantes

Da-

24 EnsCognofcicileToJJibile,
Dsdalos , cadentes Icaros, 3-
liaque plura imaginationis
monftrafibi repralentat, im-
poffibiles funt fimpliciter, aut
cntiarationis : imonecvigi-
les Mathematicorum cure ra-
tioniseffingunt entiaper ocu-
laria, quibus videmus id,quod
eft magnum parvum ; ut fo-
lem,centiesfexagies terrama-
jorcm,ad inftarcubi tališ difci;
vel e contra per microfcopia
pulicem ad inftar elephantis ,
Sequefex milliesmagnitudinc
apparenti exccdcntem : aut
unum plura , per vitram po-
lygonumidem obječtum cen-
ties multiplicans; aut deinum,
ut praetereamusobviaalia, in-
tegrum & fračhim in aqua,
aut fciflo fpcculo reprafenta-
tum. Solus proinde huma-
nus

gr Impojfibile.  2,5
nus intellečtus, nec hic qui-
dcmperomnes fuas operatio-
ncs j fcd per folum affirmati-
vum judicium rationis entia
operatur. Illorum aliquan-
do fabricam concedendam c-
tiam menti Angelica? cenfe-
mus, inijs qu$ intuitive non
agnofcunt. Intellečtus au-
temDivinustametsi omnia,&
fmgula, qua?creatus effingit,
perfečtiffime cognofcat, nul-
lum tamen ipfe fingit, aut fin-
gerepoteftens rationis. Ex
quibus ha:c Problemata, &
Paradoxa folvenda proponi-
mus.

1 Problema I. An amabilitas
Auftriaca,in fiatu purapof-
Jibilitatis fp e t iara, trahere
pofflt animos omnium in fui
amorem ?

Pa-'

B

i6 EnsCogn.proutobjeftunt
Paradoxvm I. PoJfibilisTttr-  |'
čaram Čufar nec puram ens
est, nec param nthil.
Problema II. An plara in  j
fchola, anincompitu, &fo-  j
rofchttafant entta rationts?  I
ParadoxvmII. Infelicijftmn
fttere tila Jacula in ejuibas
plarima fatla fant rationts
entta.

AAAAlfrAtAAAAAA

a)% -Ah Ai A* A* ar*> ortt a?+ act.

I I I.

SNS COGNOSCIBILE
r ro Ut obiectfm poten -
TIAE  j CO GNOSCENTIS.

St xq; infallibile ;
principium , ha- f
bitus fcicntificos
<juosčun<jiie de-
mfi> cognofčibiies nobis ficri
per fuos a&us,ac certmn eft il-

lud '

Totemu cognofcentis.  27

lud ačtus afuisfpecificariob-
ječtis. Nomine vero habitus,
cum communi authomm, in-
telligimus facilitatem, quam
experimur in nobis poft fre-
quentatos ačtus in alicujus fci-
entia?, aut artis intellečtualis
exercitio ; fic qui in Poeticis,
Rhetoricis , Arithmeticis ,
Muficifve fefe fubinde exer-
cent, facilitatem adipifcuntur
in artium hujusmodi exercita-
tione; quodvidemus , pro~
portione fervata, accidere &
ijs, quiArtibusfaltandijequi-
tandi ,  digladiandi, Archite-
čtonicis item, Polemicis, Sta-
ticis, Dioptricis alijsq; hujus¬
modi opera fuam impendunt.

Ačtus vero nomine veni-
unt operationes ilte , qux
communiterapotentiatali ha-
B 2 bit«

a8 Ens Cogn. prout objeftum
bitu informata eliciuntur;
quales in fpeculativis funt a-
čtuales ipfe obječtorum me-
ditationes; quales in pračticis
funt cognitiones ipfae praeci-
pientes modum faciendi ea ,
cpiae a tali fcientia,aut artc per-
ficiuntur; cujufmodi in Poe-
tica efle folent praeceptiones
verfuum pangendomm, in
Saltatoria &Digladiatoriajfic
velaliterlibrandigladium, ar-
tusque corporis; & in Logi-
ca, praecepta illa, quibushu-
manus intellečtus in liiis ope-
rationibus dirigitur ad verita-
tisindagationem.

Nomine demum objedli
universim illud intelligitur,
quod proponitur, & objici-
tuf ačlibus cujufvis feu poten¬
tne , feu fcientijejfic color,qui
vitle-

fottntu cognofcentis

videtur 5 eft obječlum potentie
vifivse: verum,quod cognofci-
tur,obječlum & intellečlus,&
& intelleftualium ačluum,feu
habituum: bonum,quod ama-
tur, obječlum voluntatis,ejuC>
demcj; ačtuuin;marmor,quod
in ftatuam efformatur, obje¬
člum artis itatuari*, &c. Hoc
obje čl um dupliciter Tumi fo-
let , primo latiffime, prout
fcilicet complečlitur omne id,
quod quomodocunq; tračla-
tura potentia aliqua, aut fci-
entia ; fic obječlum artis Pi-
člorise funt colores, colorum
mixtiones, menfune, pro-
portiones membrorum, line*
circuli,reliquaque omnia,qu*
tališ ars ad fuum exercitiutn
requirit, quod proprie dici
folet obječlum communitatis:

B 3 Prek

50 EnsCom. prout objeclum

Prefsevero& in rigorePhilo-
fophico fumptum obječfcum,
ideflč cenfemus, ad quod o-
mnia , quae in certa aliqua fci-
cntia tračtantur, reducuntur
ultimb.

Iftud,ut tale Cit,  tres com-
■■ muniter exigit conditiones ;
quarum prima cit, ut lit urnim
unitatealiquavel univoca ; ut
eft in Phyfica ens naturale, &
in Metaphpfica ens,feu eflendi
principium ; vel ordinis,ut in
Ethica, PoliticaMilitari, eft
totaRelpublica, R.egnum,vel
Exercitus, quae unum lunt per
ordinemadunumPrincipem,
Regem, bellive Ducem ; vel
unitate accidentis, aut liibje-
čti, lic in Medica eft homola-
nabilis, in Militari exercitus
mftruibilis j, in Polemicafor-
tali-

'PottntU cogmfcsntis.  31

talitium erigibile , munibi-
le , defenfibile : vel denique
unitate definitionis, vi cujus
aliquo modo conceptu uno,u-
na.que definitione cognofci
podit y  & definiri. Aitera
conditio objedli attributionis
ejft ,  ut tališ fcientiajVel ars per
fe verfctur circa hujulmodi
objectum: verfari autem per
fecftitafpeculari, vel operari
circa illud, ut fiftat in ipfiu 9
lpeculatione, vel effe-čcione,
prout accidere videmus inMe-
dica, quatr, effečto corpore fa-
no,a fua cellat operatione,&in’
Pičtoria, quae, imaginebetie
cxprefsa coloribus perfeda,
conquiefcit. Tertia condi-
tio requifita a quibufdam ,  ad
hoc ut aliquod obječcum at¬
tributionis fit, & dicatur cft,
B 4 ut

ji EnsCogi.-proutobjcEhim
ut per tale objcčtum fcientia
iliain fuo effeproprio confti-
tuatur, & diftinguatur ab o-
mni alia ;  verum hanc condi-
tionem reputamus non ita efle
neceflariam, ut dabilenon fit
abscjueillaproprie dičtum at-
tributionis obječtum, prout
videre ertveladignem, &in-
cudcm in arte fuforia, & du-
čioria ftatuse metallicas utraq;
fačtiva. Porro

Obječtum attributionis
bene dividitur in Totale, feu
Adžequatum, & in Inadxqua-
tum, feu Partiale :  hoc ad il-
ludfubordinaturquidem, fed
nonutmediumad finem, ve¬
rum. duntaxat , ut pars ad to-
tum. Coniurgit utrumque
ex obječtis materiali & forma-
3i, illudeft circa quod fcien-

tia s

Potentia cognofcentis.  5 3
tia, veiars verfatur; iftud ve¬
ro eft id per epiod determi na¬
tur materiale ad confideratio-
nempropriam tališ artis, aut
fčicntias; unde non abs re in-
fertur , objcčlum , fincmque
intrinfecum , prsefertlm in
pračbicis fcientijs, idemefle.
Et licet,ut diximus, obječtum
Ipecificativum alicujus habi-
tus , vel fcientia; illud lit, per
quod tališ habitus in lito efle
conftituitur, & ab omni alio
differt, nihilominus non eft
ita proprium uni Facultati, ut
quodeft objedtum formaleu-
nius, nequeat efle alterius ob-
jedtum materiale.

Specificativum vero ha-
bituum, & ačtuum duplex ne--
ceflario aflignari debet, intrin-
fecumunum, extrinfecum al¬
fi 5 te-

^4 EttsCotn. front olje Siam
terum : illud eft ipla ultima
differentia, per quam habitus,
vel ačhis intrinfece conftitui-
tur; extrinfecumverb funti-
pfsecaufe finales, efficientes,
&t  formales extrinfec$ 3  quae
cxtriafcce concurrunt, feu ef-
ficiendo, feu movendo, feu
determinando ad conftitutio-
nem tališ habitus in fuo elfe.
Et hinc non male deducitur
lioc «xtrinfccum Ipecificati-
vum lurni rursiis dupliciter
pode, prout fcilicet eft quid
commune, & prout quid pro-
prium: illudeft, quod datpne-
dicatacommunia, & generi-
catali habitui, hoc vero quod
eidemattribuit ultimam diffe-
rentiam , in ea fibi effečiutn
affimilans: adeoque extrin(e-
eum proprium magis fpccifi-
eare

Potenti* cegntjceuth'.

earehabitum, quam icl quod
tribuit prsedicatagenerica, fi-
bi illum affimilans in ijfdem ,
fic v. g. , quod cft exemplura
Ariftotelis 2 . Phy ficorum, ta-
inetfiSol& homo generentho-
minem, nihilominus Sol non
dicitur fpecificare hominem,
fed ipfe homo 3 licetSol in pra-
dicato generico corporis fibi
hominem aflimilet. Quare
conformiter

Dicimus obječtum extrin-
fecum fpecificativum fpecifi¬
care cognitiones, aliofq; in-
tentionales aetus quofcunquc
tribuendo eisdem ultitnam
differentiam extrinfecam fpe-
cificain ; fic Albedotribuit o-
culari vifioni prsedicatum dif-
fcrentiale, per quodvifio }  quac
efle pofiet alias purpurei, au-*
B 6  rei,

-36 Em Co^tt. front objeBnnt

rei, viridifq; coloris fit forma-
liter vifio tantiim Albedinis,&:
alterius nullius coloris expre£-
fiva; non fecus epa m rcrum
Temina, v. g. laftucse, autpa-
paverisjiiint cauTe particulares
& Ipecificativse earundem in
tali efTe : & hinc fit, quod po-
tentias ipfe produčtivse ačtu-
um ačtibus fuis tribuant fola
prcedicata generica, obječca
ipfa vero , fpecifica, quse pro-
prie, &per le Temper eflede-
bent diverTse rationis ab habi-
tibus,, & ačtibus quos Ipeci-
ficant: Unde

Specificatione hac obje-
čtiva illi ačtus, & habitus ( i-
dem enimeft, ut diximus,lpe-
cificativum utriusq;) univer-
sim dicuntur Ipecificari , qui
fecundum Tua eflentialia ita
ada-

Patentu cognofccntii. yj

adaptantur obječtis extrinfe-
cis, uteorumdefinitiohaberi
nequeat ,  nifi tanauam men-
fiira,& regula eorundem invo-
luantur obječta;ade6q;, quod
hinclequitur 3  omnis ačlus co*
gnofcitivus creatus eflentiali-
ter eft a potentia &obječto,
five a cognofcente , & cogni-
to ; cujus fequel* luculentum
habemus indicium in fpccie-
bus ,  qu* per lenticulare ali—
quod vitram in obfcurum co-
clave intromittuntur.

Neque obeli, aut lcquel*,
autexperienti*, feu quod ob¬
jedla fenfitiva, imo l*pe& in-
tellečlualia, fint imperfečtiora
ačtibus earundem potentia-
rum ; neque etiam quod co-
gnitiones Divin* , vel forte
ctiam Angelic* qu*dam, nec
B 7 lpe~

3 8  Ens Cogrt. pretit ebjeBtint
Ipecihcentur, nec fpecificari
poflintab obječtis , & praefer-
tim materialibus; nec demum
cjuod lipe obječca, vel plane
non fiat ,  imo nec efle poifiut,
Vel non dcbite ad Ipccifican-
dum applicata,cujusniodi funt
obječca aut negativa, aut im-
poflibilia, aut etiam ačcualia,
fedapotentiaremotifllma, uti
funtin remotiflimis globi ter-
raquei partibus , extimifque
mundi hujus fpečcabilis regio-
nibus exiftentia; quxperlpe-
ciem, autpropriam, autalie-
nanij fed proprise flmilem or¬
dinatam ad propagandam
obječtumin efle intentionali,
fui Ipecificant cognitioncm,
.non fecus ac femen grami-
nis ordinetur ad grarnen pro-
pagandura in efle reali, llbi
»ni-

Polenti*. ctgnofčentk.  39
animadvertere licet mirabilem
illam convenientiam 3  &; pro-
portionem qua omnia fcfe
propagant in effe tam reali,
quam intentionali; cum in u-
troque, ingenito quodam na¬
tur« inftinčtu, exiftere appe-
tant , prout indučtione uni-
vcrfaliffima tam entium feniu,
& rationeprsditorum, quam
rationis, & fensus expertium
fit manifeftum. Ex quibus ie-
quentia Problemata, & Para-
doxa non difficultcr clucida-
buntur:

Problema I. An omnes opc~
rat toneš GracenJisLogtc*,vi -
taks fmt t magme s Aafirtaca
Mmifictntu ?

Paradoxvm I. Ah infcio 0-
mnimode artis piclori* pingi
poteft imago longe prajianti-

OT

4^.0 En s Cognofcibile

tr,  quam ab ullo Xeuft, vel
Apelle.

Problema II. An pr&flanti-

ui, excellentiMq i  fit bonum,
ejfe, an cognofci ?

Parad oxvm II. ObjeEla mi-
nima mnximas jpectficant ,
& caufant cogitationes.

I V.

I.NS COGNOSCIBILE
VT OBJECTVM

LOGIČNE.

fN hoc deter-

fminando, fi alibi
1 ufpiam,varia llint

_yAuthorum placi-

ta: viginti & aliquot,nec otio-
fus, quidam adriumeravit re-
centior; quodmimmemirum

efle

ut objeEinm Logic*.  41
eflc debet fcienti D. Augufti-
num lib. 16. de Civitate Dei
capa. cx Varronc referre cen¬
timi očtuaginta očto de fine
hominis fententias , quo ta-
men inter fapientes cxplora-
tius nihil efle deberet, nihil
notius. Hinc cum fingnla illa
de objedlo Logic® placita re¬
ferre, Screfellere nimisproli-
xum foret, ac operofum, ut
concludamus omnia, excluda-
mus r.ullum, dicimus : Obje-
čtum materiale ad®quatum
Logic® efle ens omne cogno-
fcibile , non quidem fccun-
dum radicalem , & remotam
cognofcibilitatem, fed quate-
nus proxime Logic® artificio
fubefle, eiq; adaptarivalet.

tinde non rcquiri necefi-
faribaibitramur ad obječtum

ij.1 Ens Cognofcibile
materiale alicujus artis, vel
fcientiat, utperficiaturintrin-
fece,& intriufece informetura
forma tališ vel artis, vel fcietis,
imo hoc fe habere mere per ac-
cidens omnino aflerimus do-
čfci experientia tot artium, quae
Hi a ut obječta humanis ada-
ptcntufibus, per fbrmas fuas
non perficiunt, quin deterio-
rantmaterialiaobječla ; adeo-
que non exiftimamus veram
illam caufalcm.-ideb aliquid cft
objeftum materiale alicujus
fcientifici, vel artificiofi ha-
bitus, quia perficitur, ac re-
cipit intrinlece formam ; fed
iftam : quia totum artificium
artis , pračticaeve fcientije in
co confillit, ut adaptet, &
quodammodo commenruret
formam fuam tali materije,
ver-

ut objeBfim Logic*.  4 $
versaque vice materam coae-
quetformat: in quo etiamto-
tum artificium Logicse ccnfi-
flere adftruimus. Et hinc

Affumpta illa principia ,
quibus quidam communiter
utunturin inveftigandis obje¬
daš materialibus^pradicarutn
prafertim fcientiarum , ut:
quod illud fit objectum artis ,
▼el fcientite pradiese, quod
poteft bene, vel male fieri: 8c
aliud: inquodintroduci po-
teft forma tanquamrealisejus
perfedio ; vel etiam illud: in
quo reda: operationes tan-
quam in fubjedo informatio-
nis recipiuntur ; five illud de-
mum ; quod a tali arte , vel
fcientia, eft dirigibile, aliaq;
hujufmodi, & abhis folis vo-
cibus

44 -&W Cognofcibile

cibus diverfa, fubfifterc mi- '
nime arbitramur.

Neque ex fic ftatuto obje¬
dlo materiali Logicse noftra:
fequi pofle arbitramur ; vel (
quod Logica commifčeatur
cum Metaphyfica ; vel quod
huic faltem fit lubalternata; vel
quod confiderare debeat prin-
cipia, proprietates, &palfio-
nesEntisCognofcibilis:quod
nefaciat, extraque fuam, ut
dicitur, faltetorbitam, mo-
dum,  & terminum illi appo-
nit obječhim formale, per
quod amplitudo illa materialis
obječti comprehendentis non
folum res omnes , Entiaque ®
Ačtualia politiva, led etiam
Negativa, PolTibilia, & Im-
poffibilia, qua; qua cognofci-
bilia funt }  asque immediate
atti-

Ut ohjetlum Logtce.  4 J

attinguntur ab ačtibus Logi-
cis, ac res alise qu*cunque po-
fitiv* confiderationi Logic*
adaptentur, ac commenfuren-
tur. Porro

Hscregula, ieu menfu-
fura, qu$ufitato nomine ob-
ječtum formale folet nuncu-
pari, alia in Logica non eft,
quam ipfe operationes intel-
leftus rečtee, feu Logic* pra>
ceptis conformes ; & h* qui-
dem,nonutfic, &incommu-
nifumpt*, ut quibufdampla-
cet ; imo cenfemus ilJas qua
tales, nec dari, ncc dabiles eiTc
in natura rcrum ; neque etiam
ifbe, aut ill* in fuppofitionc
difereta & perfonali; fed o«
mnes tres operationes mentis,
Logic* praeceptis conformes,
feu rečte ,  in fuppofitione ab-

4* Ens Cognofcibiie ut
foluta y  Teu ii mavis, in diftri-
butiva acceptse, funt ob j e čtuni
formaie ad*quatum Logic* 3
utpotetalesj quarumrečtitu-
dinem , & conformitatem ,
ut quo, p er fua pr*cepta in-
tendit habitus Logic*.

Nec obftat huic noflr* af.
{ertioni, Teu quod operatio-
ncs intellečtus dicantur efie
obječtum formaie Animafti-
c*; feu quod non videantur
fingul* fecundiim fe a Logica
expetibiles ; five, quod ipfie
operationes communiter cxi-
ftimentur importare tempus,
vel prsefens, vel prsteritum,
vel futurum ; five dem um f
quod tertia operatio non vi-
deatur pofle labdfe direčtio-
nibus Logicis,cum illa ex pr*~
mifiis rite dilpofitisneceflario
fequatur. Ex >

objettum Logics.  47
Ex lic ftatutis objedis
materiali, & formah Logic*
non difficile evadit aifignare a-
d*quatum ejufdem, & tota-
Ic, feu attributionis; ad quod
omnia referat illa ultimo, qu*
ab ipfa tradantur, & in quo
tandem obtentoperfede con-
quiefcat; quod efle adftrui-
mus ipfam conformitatem, in
concreto, cperationumintel-
ledualium cum objedo co-
gnofcibili, qua illashuic ad*-
quantur j boe vero itafehabet
quemadmodum ab iis cogno-
fcitur & reprafentatur. Ex
qua conclulione bene inferi-
mus. 1 . a quibufdam Logicam
non rede dici habitum inftra-
mentarium, cujus finis lit,la 1-
tem ut quo , tradere inftru-
menta ad alias fcientias, a c ve-
rita-

48 Ens Cognofcibiie
ritates inijs contcntas compa-
randas : Ncque 2. ab alijs
obječlum attributionis Logi-
cx  rečic cenfcri obječlivum
cxemplar conducens ad alias ,
fcientias concjuirendas : Nec
:>. a nonnullis rečte dici ve-
ritatem quatcniis obječtum
Logicse ,  efle Demonftratio-
nis proprietatem: centra quod
nos aflerimus, Demonftratio-
nem ipfam dirigi a Logica ad
feritatem ipfam proxime exe-
quibi!em J  noniecusacMufi-
cadirigat ad executionem nu-
meri, quia fonorus eft, & ad .
oblečlandum atires, & perhas
animum, idoneus : ficut & 1

adftruimus veritates omnium
fcientiarum, ii non ut ačlu
conftitutas, at ad minimum,
ut projdme ačlu exequibiles
ipečla- -

Ut ob ječi um Logic#..  49
fpeftatis Logic® Pr®ccptis ,
lpečtentad obječtum attribu-
tionis ejufdem : Sc V. quod
Logicanon ,  tantum dc vero,
fedetiam dc vcrofimili agat,
utpotequ® etiam doccatpro-
babiliter in utramquc partem
difputare: atauedemiim VI.
Logic® obječtum attributio-
nishabere fefe, ut objedla
attributionis aliarum fcientia-
rum, pračlicarum pr®fertim,
&artium ; atejucadeoficutE-
tliic® eft opus honeftum, non
folahoneftas, Medic® corpus
fanum , nonfanitas, Polemi-
c®, non fola figura fortalitij ,
Ted totum ipfum fortalitium
munitum, ac defenfum, Artis
demum cujusaue non artifi-
cialis forma, fed opus ipfum
artificiatum eft ad®quatum,
C feu

Em Cognofctbile

feu attributionis objebum;
ita ctiam in affignato a nobis
fupra Logic* objebo , clici—
mus non ipfam veritatem in
abftrabo, fed in concreto,hoc I
eft,abumverum veritatc tam j
formali, quam objebiva ta-
lem, conformiterad dobri¬
nam Ariftotelis i.  Politico-
rum cap. 5. ciTc obiebum at¬
tributionis ejufdem. Ex quo
facile efTentialisLogic* defini-
tio conftruitur, dicendo fci-
iicet ; Logicam artificialem
cffe habitum prabicu fcientifi-
ci intcllcbus humani dircbi-
vfijCujus fin is, & inftitutum eft j
dirigere mentis human* opc- »
rationes ad vcritatis,ut exequi-
bilis,confecutionenu Atque
cx his iubjeba Probiemata, SC
Paradoxa ponimus cx/oJvcn-
da. P«o-

Ut ob jeti um Logic*.  51

Problema I. An Maje(lat
Auflriaca, pracipua, &pr -
maria pars Jit objeli 1 mate*
riali* Logic a ?

Paradoxvm I. Omnia alio -
rum de objedo Logic* plači -
ta dam rejicmus, reciptmtu \,

Problema II. AneacjMmti
funt, tcjuc Jint Logic* obje-
Hum, quam qu* re veri
funt ?

Parad oxvm II. Logi c um
mendacium ad veritatem,
qu* esl ob jeti um attribu-
tionis Logic*, pr oprte perti-
ipet.

crzr&crzcirocro

gp&spsp

ENTIS  CO  G NO  SCI -
BIL IS C0NS1DERATR1-

CIS L0G1CAE D1VISIO  »
£T OEALZTAS.

Ilc conftituta
(Artificiaiis Logi-
cx,  ex i pfius ob-
Jječto nobis ma-
nifeftata eflentia, prout vidc-
licet a Naturali contradiftin-
čtae (cuius nomine intcdligi-
mus ipfam Potcntiam natura-
lem intellečHvam, qua appre-
hendimus, judicamus, di-
fcurrimus, feu lumcn ipfum
naturale, quod cuique dičtat,
quomodo judicandum , dif.
cun-endumque fit, inditum
natura: rationali ab ipfo ejus
Muoi-

EntisCogn. Conft.L.Div.(fr e.
MunificentiffimoConditore )
dividitur communiter in U-
niverialem, & Particularem:
illa eft, qua intellečtusadarcpa-
te inflruitur modo , quo in
qualibet fcientia , & univer-
sim circa quodcunque obje-
člum fcientiarum abfq; erro-
re procedere debeat in Verita-
tis aflecutione : lisec autem
illa dicitur, qua men s huma¬
na inftitutaincerta, & deter-
minatamateriaoperatur juxta
tališ objedli exigentiam , vel
peculiaris fcientise naturam, ut
cxpetitam Veritatem aflfe-
quatur.

Dividi rursus folet, nec
incongrue , in Judicativam ,
<pae a Grsecis Analytica nun-
cupatur, inlnventivam , feu
Topicam, Sc in Sophifticam.

C 5 In

54 "E-ntis Cogn. Confideratrieti
In qua rursus divifione nobis
Temper iufpiciendus fefe re-
prsefentatmirus illc ordo , ac
proportio , quse interefle rea¬
le , Sc  intentionale interce-
dit; quod nempe ficut natu¬
ra in efle reali habet quosdam
effečius & ačtus, ita neceflari-
os, utnunquam deficiant,cu-
jusmodi funt Soliš, fideruma;
ortus, & occaliis , nočlis ac
diei vices , curfus, recurfufq;
Vcris, ./Eftatis, Autumni, &
Hyemis, aliacjue his fimilia;
alios in quibus deficere qtii-
dem poteft, Ted plerumq; noit
deficit, ut dum per reruni Te¬
mina , res ipfas, quas inten-
dit, operando producit; a-
Iios denique in quibus o-
mnino deficit , ut cum per
Temen generantur monftra ex

de-

Log. Divifio & OualitAi.  55
defcčcu alicujus principii; ita
prorsus eadem natura in eflc
intentionali, &fpecialiterin~
teračtus intellečtus, quofdam
habct, quibus neceflario afi-
fequitur finem, id eft verita-
£em intentam; & ad hos ačtus
ordinatur pars illa Logic*,
quara fupra Judicativam dixi-
tnus ; quofilam vero, quibus
ut plurimum finem airequitur,
non tamen Temper, &nece£-
fario, adquos inftituta eft pars
alia,qua Inventivam vocamus;
ouofdam denique, qui a fine,
id eft veritate omnino defici-
eiunt, ad quos Sophiftica or¬
dinatur, qu* quiajudicium,
veramque inventionem quasi
deftruit, &evertit, ideb de-
Itračtivapotius, &monftro-
fa, quam geuuinaLogicse pars
C 4 me-

5<S TLnti-s Cogn. ConfidcrAtncu
merito debet nuncupari. Ut
autemalias artificialis Logica:
divifiones omittamus , qua-
rumlongos catalogos conte-
xunt vetuftiores quidam.

Celebcrrima divifione
dividitur Logica in Docentem
Sc  Utentem. Quoad primum
divifionis hujus membrum,
indubitatumefle debet Logi-
cam Docentem illam cfle,quae
prsecepta tradit,quibus inftru-
čia cognofcitiva potentia ma-
nuducitur quafi ad vcrmtis a-
vitx confecutionem ; qus
prxccpta non foliim ipfiLogi-
cx  in fuis ačtibus eliciendis,
verum etiam alijs omnibus fci-
cntijsadprxfixum finem exe-
quendum inferviunt; Sc  qui-
dem non in una, aliave tan-
tum materia, fed in quacnnq;

Lo£. Dtvijlo gr QuAlitAt.  57

feuevidcnti, feuprobabili,feu
pra&ica, Teu pure fpeculati-
va.

Quoad fecundum vero
membrum pofits divifionis ,
controverfiaeft major, nec de
nomine tantum, ut multi o-
pinantur, veram de re ipfa; in
qua nobis fic videtur proce-
dendum. In primis exifti-
mamusLogicamlltentem non
efle habitum aliquem, qucm
intellečlus pofltdens in quavis
materiapoflit tantum proba-
biliter difcurrere , & difputa-
re : neque fecundo efle ada:-
quatefolatnLogicam, quate-
nus ipfa fiiis utitur praeceptis
circaproprij fuiobječticonfi-
derationem ; licet verum e-
tiam fit, quod Logica prout
fuaprseccpta adhibet in mate-
C 5 ria

^5$ Entii CagH. Cotijtderdtricti

riapropria, pariterfit* &dici
debeatLogicaUtens;quae nec
etiam eft habims aliquisexe-
cutivus diftinčlus ab habiti-
bus aliarum fcientiarum , & a
Docente Logicaadoequate ac-
cepta , cum praefertim nullus
•fit afTignabilis a tali habitu pro-
prie proveniens ačtus absque
procefTu in infinitum ; quem
neque in cognitionibus ad-
mitti pofle merito arbitramur:
adeoque

Logicalltens eftpraxis i-
pfa, feu ačiuale exercitiumLo-
gicx Docentis, five ipfadefi-
nitionum, divifionum , pro-
pofitionum, fyllogifmorum,
eseterarumejue hujusmodi Lo-
gicalium operationum actua-
lis conftračiio in quacunque
materia, & fcientia ; unde
non

iuef- Di vijte & Qu^litai.  55
nonmalehaec dicipoteft, in-
liftendo rigori vocis , Logiea
potiusUfa, fculllitata, quam
lltens: ex quo patct, quod qui
fcfc exercet fy llogyzando,ver-
bi gratia, in una materia, adi-
pifcatur facilitatcm ad iyllogi-
zandumetiaminalia,Hcetrxon
tantam, quantam in ea in qua
j"eexercuit; non feciis quara
qui novit rccte inftruere - ac di-
iponere Martiales militum a-
cies fibi prius bene cognito-
rum,  facile etiam diiponct,ac
inftruet aiiam novorum licet
militum; cum formalis di/po-
fitio maneat eadem, diverfitas
foluni fitmaterialis; unue qui-
vis prudens rerum asftimatot
Logica; dignofcet ad reliquas
fcientias, vitamquc Civilem,
ac humanum confortium ne-
C 6  celfi-

60 £/itis Csgn. Conjidiratricii

ceffitatem pariter , ac fum-
mam utilitatcm.

Porro ex his minime in-
ferre fas eft,UtentemLogicam
eflebabitum adsequate, mul-
to minus realiter diftinčtum
ab ipfaDocente; quantumvis
dicipoffitcutn fundamento in
ie,  perrationem ratiocinatam
ab eadem diftingui, inadas-
cjuatefcilicet ,  & lecundum id
cjuod importat in obliquo. O-
mnes nihilominus ipfius actus
elicitive proccdunt ab habitu
ad quem pertinet ačlus tališ
fcientix,dire< 5 tive vero ab ipfo
habituLogicae Docentis, non
<quidemimmediate, &forma-
liter, led mediantibus ipfis
Log icse ačlibus, qui proxime,
& formaliter dirigunt poten-
liamad conficiendam bonam
defi-

hog. Divijto (jr OualitAS. 61
definitionem, bonum fyllo-
gifinii, &c. in quacunq; mate¬
rin , & ad quemcunque fcien-
tificum habitum fpcčtantcs.
Qu*Logic* direčcio bene ex-
plicatur peritiiTimi alicujus
belli Ducis, aut gloriofi Im-
peratoris exeinplo 3 quipugnas
in fingulis e militibus fuis pro-
be a fe initmčtis, & ordinatis
fibi coparatillas Laureas, qu*
Imperatorem vičfcoris exerci-
tus confequuntur.

Ufus autem hic Logic*
extendit fe quoque ad ijllogif-
mos probabiles, aliasque o-
perationes, etiam non de-
monftrativas, qu* in quavis
fcientia, Sc facultate reperi-
untur ; fiquidemh* efle poC-
funt obječtum aliorum pr*-
ceptorum, ciusc icu sd demon - *
C 7 ftra-

fs’ Etitis Cogn. Confiderdtricu

ftrationem, feu ultimate adi-
pfamveritatemfive fpcculabi-
lem, five exequibilem ordi-
nantur. Itaque p recepta, e-
tiamaddemonftrationem v.g,
p o (funt eflfe ufiis prsecepto-
rum circa demonftrationem,
no n fccus quamcadem cogni-
tiopoteft eflfe fpeculatio unius
obječci, &praxis refpectual-
terius reflexa: alicujus cogni-
tionis.

An vero nomine habitus
praceptivi folum veniat liabi-
tus dans prseccpta generalia ,
an etiam dans prsecepta parti-
cularia 3  quxfl:ionem de no¬
mine folum eflfe pofleexifti-
mamuSjCiim certum nobis fit,
quod habitus dans ultimas co-
gnitiones praeccptivas in par-
ticularialiquidpraecipiat, a-
dcoque

Ltg. Divijio  dr Omlitas. 6 ;
deoquc non podit illi negari
in aliquo fenfu rationem habi-
tus prseceptivi. Utrum au-
tem Logic« habitus neceffa-
rius fi t ad alias fcientias de
nomine quseftio nullatenus vi-
detur , in cujus dccifione, ne
deducatur illaad Logicamna-
turalem , quam certum cft ab-
folute efTc neceflariam adqua-
eunque intellcftualcm fcien-
tiam, cum, ut liipra diximus,
illafit ipiiiin Lumen naturale
intellečhii a natura inditum,
cpiod fiabfit, adfit quicunquc
licetimprobus labor, non ta-
men optat« quis bet compos
fcienti«. Proinde

Aflerimus Logicam quo«
que artificialem ad rcliquas
fcientias qu6adfubftantjam > &
directam certitudinem com-

i  +  Entis Cogn. Confideratricu

parandas, earumque a&us efle
neceflariam neceiTitatc faltem
fceundum quid. Imo fi reli-
qux fcientis Ipedentur fe-
cundum certitudincm, ac cvi-
dentiam reflcxam, modumq;
debitae perfcftionis, eandem
fimpliciter & abfolute neceffa-
riam, nec moraliter tantum>
fed etiam phyfice, efle proba-
biliter judicamus. Ex quo
tamen non fecjuitur falfum cfle
I. quodhabitus acquifiti non
dentfacilepofle ; nec i.  quod
homincs rudes, &idiotse,Lo-
gicse artificialis omnino ex-
pertes, fubinde rede difcur-
rentes formalem queant de-
ducere conclufionem ; nec
demum 3. quod dum difcur-
rimus, Temper nosmet rcfle de¬
re

Le£. r DiVifio  gr Qualit/tt.

re non debeamus ad bonita-
tem ipfamiliationis.

Qubad qualitatem vero
Logic* lic fentimus, camnon
cfle, proprie, &rigoroselo-
quendo, inftrumentum ali—
quod , & organum, modum-
ve fciendij tametsi ab Ari-
ftotele hoc nomine non raro
indigitetur : non etiam opi-
nionem, feu notitiam , qux
habetur de rebus contingenti-
bus, &nonneceffarijsproba-
biliterfolum; licetnon diffi-
teamur multa difeuti j & affe-
riinLogica , prout defačto in
leholis tračlatur, foliim pro-
babiliter ,  imoforte, &false,
quin & iiquibufdam erroneej
ut manifefta convincit experi-
e ntia: neque etiam eflelntel-
iectum 3  feu habitum primo-
rup

C6 Entii Cogn. Confideratrich
rum principiorum per le, ac
lumine natur® patent ium, ctsi
in Logica huj ufinodi non pau-
ta pcrtra&cntur. Non item
Sapientiam, feu rerum prše-
ftantiflimarum, &maximeu-
niverfalium per altifTimas ipla-
rum caufas notitiam: NecPru-
dentiam ačiionum humana-
rum lingularinm in genere
moriš, quoadbonitatem,ho-
neftatemque moralem, ut re-
&e, &laudabiliterfiant, dire-
čtricem. Necjue denicj; Ar-
tem feu ačfcivam, fcu fačtivam,
quantumvis in chartis, & !i-
brisfeu typis exprclla, leufty-
lo exarata maneat, quod non '
naturam Logic® arguit, led
Logicifolum imbecillitatem.
Veriim

Eft abfolute, & lecun-

dura »

Log. Livifio dr OtiaUtdi. 6j

dum omnem proprietatem
fcientia, proccdens pcr co-
gnitiones certas, & eviden-
tes percaufam, quse non con-
tingitaliterfehabere; nonta-
men pure fpeculativa eft, mul-
to minus partim fpeculativa ,
& partim praccica, fcd mere
pradicatantum. Quo non
obftante vera eft ,  & genuina
Philofophiže pars ,  meritoque
inter intelieduales virtutes
adcenfenda. Nec per hoc
minuimus feu Ariftotelis au-
thoritatem, Dialefticam, feu
Logicam , Theoricam appel-
lantis; feu D. Auguftini Phi-
lofophiafn Rationaiem lib. S.
de CivitatcDei, inter fpecu-
lativas recenfentis ; feu no-
ftram ipfam dodrinam qua
jprofinc, & objedo attribu-

68 Entis Cogn. Conjideratricii
nis Logica: affignavimus ve-
ritatcm , feu conformita-
tcm ačtuum intellečhialium
cum obječtis cognofcibiiibus.
Atque cx dičtis fequentia Pro- *
blcmata, & Paradoxa folvere
non diffidimus.

Problema I. Poettcumne, an
Rat tonalit P kilofophttt., fit ce¬
le br e UludHoratijLj/ricorum
Princip is ejfatum:

Natura fieret Laudabile carmen, an
arte,

Quaefitum eft : ego nec ftudium fi¬
ne divite v e n a j

Ncc rude quid profit video ingeni-
uni; alterius fic

Altera pofcit opem res, & conjurat
amice ?

Paradoxvm I. PerfeEli alia-
rum quarumcun^ fcientia -
rum abhts abff Logic d funt
imperfetti.

Pro-

Log. Divifio & Qualit<u. 6f
Problema II. An Ty tir m ča¬
ram ATenalca Judice argu-
ens Coridonem jimilt argu¬
ment at ione  ;

Qui depafcitur alienos agros
debet pendere mulčtam vel in ae-
re, vel in pelle ? fed Coridon
eft depaftus meos agros, ergo
pendere debet Mulčtam fi non in
Kte, at laltem m pelle :

Formaverit bonum fyllogtf-
mam jnxta arttficialcm Lo~
gicam l

Paradoxvm II. Logi ca So *-
phiflica operaturJiyieSophis-
mate,  gr Topiča, oginionem
folum generans, infallibiiit
* esi, &fcientifica.

VI.


mm

V I.


ENTlS CO G N O SCI BI -
LIS 1DENTITAS ET

D1S7INCT10.

LTodvis Ens efc

• fc  idem fecum ipfo
I8č  abalio quolibet
l  diftinčtum, quod
idem fecum non cft, cft infal-
libile Philofophia: Peripate-
ticcc principium : efle autem
idem habetur tanquam per
formam, feu potius Meta-
phyficam Entis cujufvis pro-
prictatem, quam Identitatem
nuncupamus; non fecus quam
effe diftinčtum habeaturper i-
pftm formaliter Diftinčtio«
nem. Utriusque tam Identi-
fcttis fcilicetj quam Diftinčtio-

nit?

'Bnt Cogn.Ident. & Diflin.  71
nis variš fontfpecies; quaruin
cognitionem defervire pluri-
murnnotitis entis cognolci-
bilisSingularis 3 &Univerfalisj
imo plurimarum in Philofo-
phia, reliquisque fcientijs dif-
ncultatum, nobis eftcertum j
tametfi nori delint, qui exifti-
mant 5  Identitatem prsfertim,
nihilad fcientificas entis co-
gnofcibilis co^nitiones con-
ducere, utpote qus indefini-
bilisipfaijsvideatur j & quod
binc confequitur, de oa fcien-
tifica aiiqua notitia dari non
poffit; cujus opinionis au-
thoribus , nec absquc fonda-
) inento , non adftipulamiir ;
ficut nec illis , qui ientantes
definire Identitatem dicunt,
aliudeamnon eflfe formaliter,
quam ipfamunitatem; adeo-

•jz Entis Cognofcibiht
tjiie confiftcrc eflcntialiter in.
ipfa negatione : Imo

Nec alijs,qui opinanturl-
dentitatcm cfle id, qnodfun-
dat propofitionem affirmati-
vam veram , & negativam fal-
fam: fed neque illorum arridct
placitum , qui docent illani
cffe fummam fbrmaliter duo-
rum conccptuum obječtivo-
rum ad invicemin exiftendo
ieu comimmicationem, feu
infeparabilitatem. Quinnec
illanobis probatur fententia,
cuasafierit Identitatem confi-
ftere realiter in quadam caren-
tia rdationis escefsusjvi cujus
duo dicuntur idem efle reali¬
ter 3  quandb nempe ambofi-
mul fumpta, non excedunt
perfečtione intrinfeca alteru-
trum. Veriim

Iden«

Jdentitai,  er Difiinflio.  ^5

Identitas rcalis intrinlecč,
& eflentialiter cft formalis illa
rado per quam aliquid realiter
conftituitur in eflehujus, feu
fuimedpfius, &rationccujus,
idquodidemdicitur, non eft
a fe ipfo diftinfhim, vel diver-
fum. Quo philofophandi mo¬
do, & proportione fervata, di-
ceremus, Identitatem forma-
lem oppofitam Diftinčtioni
ex natura rei, & Virtualem co-
trariam virtuali intrinlccre di-
ftinčtioni (fihujusmodi Di-
ftinčtioncs in creatis daren-
tur) nihil efle aliud, quam i-
pfam ob j ec ti fimplicem ali—
> quam formalitatem, radon#
eujus terminare nequirct ob¬
jektive nifi prsedicatum uni-
cum eflentialc: qu£e incapaci-
tas proveniret inde quod hu-
D jus-

74 j Etttu Cognofcibiltf

jusmodi fen cxnaturarei, fcu
virtualis intrinfcca formalitas,
inqua repcriretur tališ identi-
tas , elfcntialiter exciuderet j
piuraiitatcm fornaalitatum, ^
feuvirtualitatum ob lnnitatif-
limam fui pcrfe&ionem.

Eadem fcrvati Analogia
fentimus de Iaentitatc ratio-
nis, Diftinčlioni, quain ra-
tionis ratiocinatar dicunt r  po-
fitive contrarie, uon contra-
dictorie, oppofita. lila for- i
maiitereftrealisiple ačtusIn¬
tel lečcus intellcčcui rcprxfen-
tans urnim aiiquod prxdica-
tum rationis ita, ut vitaiis co-
gnitionisPotentia intelligens
in nullius alterius,vel iormali-
tatis, vel perfečtionis cogni-
tionem formaliter deveniat.

Ex q«o fbrmali conceptu I-
denti- i

Identitas , & BiftmcUo.  7$
dentitatis rationis non bcne
quis inferet, Prsecifionem ra¬
tionis efi c ide m omnino cum
ipfa rationis Identitate ;  co-
(  gnitio firniidem quacognofci-
tur una forma!itas , prout ex-
cludens plures cognitiones re~
praefentativas aliamrn forma-
litatum (qus forte intra ean-
dem virtualitatem excogitari
poffimt )  eft formali/Tima ra¬
tionis Identitas ; cujufinodi
minirne eft eadem cognitio
coniiderata j prout prafein-
dens unam ab altera virtualita¬
tem. At de abftrufiffima I-
dentitatis hirjus eflentia h;te
> obiterattigifle fitfatis. Por-
rb iili contraria

Diftinftio, cujus nomi-
neproprie, & ftriCteloqueft-
do ,  non venit ,  ant Divifio ,
L D 2 aut

76 Entu Cognofcibilu
«utDifferentia,autDiverfitas*
fedratio qusedain, acproprie-
tas confequens immediate ens
quodvis ,  vi cujus quidlibet
cum quolibct identitatem ini-
renequit. Quam rationcm,
feuimmcdiatam entis cujusli-
bct proprietatem, cenlemus
inprimis non eflč formaliter
aliquam ncgationem; muko
minus eflentialiter confifterc
in negativa aliquaratione, li-
cet utroquc modo, quoad no-
ftrum concipiendi modurn
bene explicetur: non itemfor-
maliter confiftit in reali aliqua
diverfitatis relationeprsdica-
mentaii; neque etiam eft aut )
modus aliquis , aut abloluta
qualitas, five ačHo,qu;e inter-
cedat inter producentem, &
produčtmn non etiara Di~

ftin- i

Identitai, & DiflinFlio. yj
ftinčtio efl entitas & entitas ,
feu ipfa realis entitatum multi-
plicitas; ficut ncq; cft ipfa for-
malis connotatio, qua unum
ens alterum connotat; nec de-
inum receffus quidam ab Iden-
titatc ;  fedformaliter

Realis Diftinčtio eftipfa
realisNegabilitas in rečto fun-
data in eflentiali exigentia pr£-
dicatorum eflentiali um, vi cu-
jus tališ cfTentia, aut natura ,
v. g. Alexandri, eflentialiter
nunquam identificari pofcit,
poteftque natur*, eflentiaevž
Bucephali. Necperhuncfor-
malemDiftinčHonis realis co->
ceptum, aut ex Philofophia e-
Iiminamus, receptiffimum if-
lud: per illud aliquid diftirn-
guitur per quod efTentialiter
conftituitur; aut alterum vul-

J?  5  § are >

-•3 Entis CogHofctbtlii
garc,ac tritum : Per illud res
ab alio diftinguitur, per quod
ab alio differt; aut demum
tertium ufitatidimum : quod
eft ultimo conftitutivum cu-
jufcunque, eft primo cujuf-
cun cjue diftin čUvum.

Sicftatutaeflentia formali-
terrealis Diftinčtionis muki-
pliciter dividitur: &re<S:ein-
primis in Polkivam, & Nega-
tivam: illamdicimnsNegabi-
litatemunius entis pofitivi de
alio vel realiter exiftente, vel
podibili: hancvero cam exi-
ftimamus, vi atjusformaliter
negare poffumus negationem
alicjuam vel actualem, vel pod-
fibilem, vel etiam impodibi-
leirij eflealiam. Pofitiva vero
rursus fubdividitur in eam
quam fimpliciter, feu majo-

ris

Identitet, & B>iftin£Ho. jp
ris rcalitatis dicunt, &c  in il-
lani, qaamModalem, feufe-
cundum qtiid, ant minoris
rcalitatis appcllant: perillam
diftinguuntur fubftantix,&il-
la omnia accidentia, qux fal-
tcra divinitus, ac fupernatu-
raliter feparari poflunt are,
quamafficiunt, feucni intrin-
fece inhxrent; prout contin-
gerevidemusaccidetibus Eu-
charifticis, quxinVencrabili
Sacramento ieparata exiftunt
a fiibftantijs panis,& vini,quas
prius intrinfece, licet non et
fentialiter, afficiebant. Per
diftinftioncm vero minoris
realitatis diilingui folent Mo¬
di , feu entitates quxdam ita a-
licuilubječto, quod modifi-
catumdicitur, affixx, utnec
divinitus ab lilo feparatas con-
D 4 Ter-

So Etitii Cognofcibiiii
fervaripoffe communiter ext-
ftiment; Motus item,per quos
res moventur; Qualitates mo¬
tiva impreflas; Superficies; Fi*
gurae, aliaque plura infepara-
biliahujufmodi accidentia.

Pofitiva realis diftinčtio
( quod idem proportionaliter
dičtum volumus de Negativa)
rursus fubdividitur in Adgqua-
tam & in Inada:quatam, Teu
In cludentis, & Incluli; Adx-
quata eft murna negabilitas in-
terduosterminos, quinullam
habentpartem comunem rea-
liter, cujufmodi funt Creator,
&Creatura,Michael,&Gabri-
el,Alexander, &Bucephalus;
cxtcraq; entia feu exiftctia,feu
etiam poflibilia a le invicem, in
natura, & entitate realiterdi-
ftreta. Inad*equata vero eft
mit-

Identitaf, & DijUnEHo.  Si
mutua item negabilitas , vc!
primointertotum, & partes
iiias feorsim fumptas ; vel fe-
eundb inter duo, qu$ licet ha-
bcant aliquas partes adcequate
diftindas, habcntetiam fimul
unam, vel plures communes ,
uti contingit in ligno tripal«
marijin quo,fi fumas duos pal¬
mo.?, quiiibetabakerodiftin-
guctur j ita tamen ut femper
tertium retineant corhunem:
quod etiam ufuvenit de fačto
in accidentalibus quibufdam
concretis, in quibus plures
forma: accidentales reperiun-
tur j veluti in faccaro, &lade
albedo, & dulcedo ; & de
poflibili accideret ( inhypo-
thefi oirmino poflibili) com-
pofitis fubftantialibus : fifci-
iicet eadem materia plunbus
D 5 dor-

Si Entu Cognofultli*
formis, feu materialibus, feil ‘
etiam fpiritualibus divinitus
informaretur. Ex cjuibus
Deduci pofle non incon-
grue opinamur i.Adhoc utu- j
num ens realiter dicatur, & fit
diftinčhim ab alio, non requi-
ri ačlualem utriufcp exiftenti-
am ; ideoq; Deus ab aetemo a-
čtu realiter fliit diftinctus ab
omni , quod quomodoiibet
participatrationcm entis crea-
ti. z.  Signum&Infallibiiein-
diciumrcalishujus diftinčlio-
nis inter entia efle feparabili-
tatem, adeoq; quoties unum
cxiftere poteft realiter fepara-
tum ab altero ,  toties realiter
& eft, & dici debet ab alio
diftinčhim: cui certo diftin-
čfcionis figno non obeft 3  quod
convertibile non fit cum ipsa

di-

IJentitai, & Dijtinclio.  8$

‘ dlftinčtione , ita ut omnino
Ve rit ati fit diflonum illuci:
quscunq; diftincta funt reali •
ter, funt etiam realiter fepa-
. rabilia : nec etiam illud; quod
non implicare videantur duo
entia realia j quse fintinterfe
adeo connexaeifentialiter, ut
fiunum pereat, interire etiam
debeat alterum cfTentiaIiter,S:
perlocum intrinfecum: neq;
kem quod aliquid efle podit in
diverfis locis , aut fubječlis :
nec rursiis , quod quibusdam
entibus ante omnem opera-
tionem intellcčtualem conve-
nire videantur duo contradi-
!  čtoria : imo neq; relatio pro-
ducentis, & produčli arguere
femper poteft inter entiarea-
lia realem diftinčtionem. Qui-
bus non obftantibus

D 6  Cen-

«4  jEntis Cognofcibilti

Cenfemus adhuc ,  prater
jam aflignatum, certa diftin-
čtionis realis fignaefle i.Di-
verfitatem fuppofitorum, feu
diverfas naturas per fe fubfi-
flcntes. 2. Connaturalemin-
cfl'entiam,feu inharrentiam di-
vcrfis fiippofitis,aut fubječtis,
prout evidenter indicat albe-
dolačlisj& albedonivis, inter
fcrcaliterdiftinčlis. 3. Diver-
fitatcm modi,quo qua;dam in-
hzrent ,  aut infunt eidcm fub-
jcčto j utcalor &colorin eo-
dcm homine. Quod fi ex af-
fignatis diftinčlionis fignis, &
prcecipue ex primo quis quse-
rat, an e converfo fumma in-
feparabilitas feu in ordine ad
tempus, vi cujusitaduo inter
fe connexa e (lent, ut unum
nullo modo poflet exiftere

pr®

JdentitOi, & DifiinBio.  85
pro aliquo tempore, nifi fimul
eidempro eodem coexifteret
aliud : feuin ordine ad locum
ita ut implicaret iila effe ablqj
co j quod non exifterent pe-
netrata; fcu in ordine adidem
fubjectum ita, ut non folum
exigerent eflfe eodem tempo-
re.&ioco, ledetiamineadem
parte omnino fubječci ejusde;
feu demum in ordine ad mu-
tuam fibi intrinfecam ,  camq;
omnimodam perfečtionum
communicatienem, vi cujus
duo ita inter fe effent confti-
tuta j ututrumque ex efTentia.
fua haberet communicare al-
teri omnes fuas perfcdtiones
indefinenter ; an inquam, ta¬
liš infeparabilitas lufficiens ek-
let realis identitatis indicium?
Ad quodqusefitumrelpon(um
D 7 ae-

5 6 JZntis CognofcibilU
ncgativum longc nobis vide-
tur probabilius.

His Rc  ftatutis de Identi-
Tate,&Diftinčtione Reali, de
Formali, feu ex natura rei,
quam Scotifticam, a fubtiliC-
fimo ipfiusAuthore, denomi-
nant, quxque in eo confiftit,
quod prsedicata aliqua rebus
jplis intrinleca juxta naturam

6 exigentiam fuam eflentia-
lem confiderata fundare vi-
dentur capacitatem neminc
cogitante terminandi praedi-
cata formalia de le caetero-
quin contradičloria ; dequc
Virtualilntrinfeca (cujusno-
mine intelligitur diftinčtio il-
la, quseorta ex conjunčtione
plurium prasdicatorum,&per-
fedrionum per identitatem in
aliqua entitate vel natura, effi-

ldcntitAS,  £r T>iflinBio.  87

cit, ut cademvirtutem babeat
pradlandi, quod alias realiter
diftinčfceentitates prasftarcnt;
fic idem fol v. g. illuminat, i-
gnefacit, exiiccat, liqucfacit,
indurat, rarefacit, calefacit,
cxcoquit, &c. & idcm homo
ratiocinatur, fentit 3  vegeta-
tur j vult, recordatur , intel-
Kgit ob intrinfecam fuam ef-
fentiakm virtutem, vi cujus
secjuivalens pluribus realiter
inter (e diltinčcis intrinfecam
dicitur babere aptitudinemad
prsedicatade fe alias contradi-
čtoria, verificanda) de hisj
inquam , diftinftionibus fic
videtur nobis tenendum : eas
de fado in nullo ente creato
reperiri, nullamq; illarum efle
neceffitatem in Philofophia;
in quam, ijs invedis, invehe-
ren-

88  Cognofcenfis

rcntur fiinul plurima, qux fta«
tutos Philofophis limites lon-
ge exccdunt, Quo tamen non
obftante

Abfolute j & in alio re-
rum ordine , ac philofophan-
di methodo , cenfemus etiam
in creatis illas cfTe dabiles ; fi-
quidem implicantix,quas qui-
dam 'adferunt , defamptse i.
Ex finitate,&limitatione entis
creati. z.  Ex eo quod admit-
ti debcrct creatura qux eflfet
tina in natura, &trinain per-
fonis, adeoq; quod creata ali-
qna Trinitas dabilis foret. 3.
Quod fyllogifin- J  in bona for¬
ma nihii cocludcret. 4. Quod
de eadem re realiter indivifibi-
li verificarentur contradičto-
ria ,  non folum extrinfeca,
qualia funt cognofci, & non

co-

Jdentitai, & DijUnRio.

-eognofci > fed etiam intrinfe-
ca j aualia eflent cognofcere,
&c  non cognofcere. 5. Quod
conccdendus cflet in formali-
tatibus, & virtualitatibus pro-
cefliis in infinitum ; imo quod
ens quodlibet talium diftin-
tftionum capax, conftare de-
beret infinitis aetu virtualiter
intrinfece, feu formaliter ex
natura rei perfečtionibus di-
IHnčtis. 6 .  Quod duo ačius
contradičlorij alfenfus v.g. 8 c
diflenfus,amor & odmm ejus-
dem de eodem fimul exifterc
poflent in eodem intellečtu,
autvoluntate. 7. Quodficvi-
deretur pode defendi animam
rationalem non efle fimplici-
ter immortalem , fed fecun-
dum quod cflet fenfitiva, efle
generabiiem, & corruptibi-
iem 5

$>o Etitis Cetmofcibilis
lem ; ingenerabilem vero ,  &
incorruptibilem , fecundum
quod dlet rationalis. 8. Quod
poflet fimui cllc privatio &
forma, peccatum, & gratia
connaturaliter in eodem fub-
ječto. p. Quod poflet eflei-
dem homo fecundum anima-
litatem in inferno, & fecun¬
dum rationalitatem in coelo ,
alisecjue hujusmodi pl ure s im-
plicantiae, & abfurda , quibus
eliminantur ex Philofophia
Formalis ex,natura rei, & Vir-
tualis intrinfeca diftinčlio de
fačco , poflibili nihil prorsus
officiunt. Porro

Virtualem extrinfecam,
fen ratiois ratiocinataeDiftin-
čtioneminereatis defačto da-
ri, neminifapientum eflepo-
teftdubium, iicut&Diftin-
čtio-

Idefttitai, es Diflinclio.
ftionem rationis ratiocinan-
tis, quamquidam foliuscon-
ceptus appellat geminatio-
nem. Hite eft quse ex partc
obječti nullumfui habet fun-
damentum, fed in vocibus fo-
lum , aut iignis e x hominiun
placito inftitutis; unde licet
interdum, nontamen femper
eft neceflario alicjuod fičtiti-
umens rationis : illaverota-
lis eft, vi cujus intellečtus cum
fundamento in re cognofcens,
v. g. Alexandrunij & Buce-
phalum produeere fenfatio-
nes, enuntiat Alexandrum c (Te
fimilem Buccphalo; eogno-
Ičens vero Alexandrum etiam
difeurrere, quod Bucephalus
non p raftat, dicitAlexandrum
Buccphalo diflimilem, ficque
efle fimilc , & diffimile diftin-
guit

p; F.ntu Cognofcibilu
guit intelledus in Alexandroj
quemadmodum etiam in eo-
dem,dumconfideratoperatio-
ncsanimales j & operationes
rationalesjconcipit eundemA-
lcxandrum in ordine ad fenfa-
tionesut,animal, & in ordine
addiieurfum, ut rationalem,
■cjuorum conceptuum diftin-
čtivorum in re fundamentum
intellečhis nanciicitur.

Pmer has fic explicatas
diftinčtiones dantur & ali* ,
■quas Praecifiones obječtivo-
intentionales appeilamus ,
cuarum nomine aliud nonin-
tclligimus, quam quod intel-
leftus eandem rem realiter in-
divifibilem , ita formali una
eognitione attingitfecundum
unam formalitatem , ut ean¬
dem non attingat fecundum a-
liam

!d(rttitttt, & DiflinBi«.  95
liamcumeadem realiter iden-
tiHcatara ; & hoc ratione fpe-
cierum intclicčlualium, in
quibus reprselentatur tališ
perfečtio, absque eo, quod
in eadem fpecie formata ab In-
tcllečtu Agente reprafentetur
alia formalitas, aut perfečtio,
cidemaliasinftatu reali iden-
tificata : quod nobis ad ocu-
lum fit manifeftnm in fpecie-
bus ab obječto tranfmiflis in
vifivam potentiam, vi quarunt
quando hominem procul di-
ftantem, fefeque,moventem
quis cernit nefcius an homo
fit, autaliudanimal, cogno~
fcit per abftračtam fpcciem a-
nimalis ibi efleanimal > & non
cognofcitdferationale, cuna
hujusnullamhabeat fpeciem ;
cujus rei figniun eft, quod in-
telle-

<?4 En tu CognofcibiUi
tclicčtus cognolcens ccrtifica-
ri nequeat, & rationcm red-
derc de cognito rationali,pto-
ut eam reddcre potcft de co¬
gnito aniinali ; adeoque ani-
malitatcm praecise cognofcit
in fuo effe intentionaii, absq;
eo, quodvelconfuse, ut vo-
luntNominalesj rationaleco-
gnofcat; nectamen, utpla-
cet Thomiftis, idebpracifio
aliquain obječto, uteftapar-
te rei fimpliciter ,  confurgat.

Nec obftat huic noftro
piacito , iive quod non minus
contradičcorie opponatur co-
gnofci, & non cognofci, re-
fpondere , &c  non fefpondere ’
csparteobječti, quam exide¬
re, &nonexiftere, producr,
&non produci connaturaliter
loquendo>fire quod particula,

non i

ldentit/U j Q- DiflmČlid.  pj
»««,cadens fupcrverbmn,jux-
ta Summulifticas Leges, neget
id , quod per illud fuerat afnr-
matutn : iivequod tališ prseci-
fio fit intentionalis feparatio
unius pradicati ab altero , Sc
confequenter diftinčtio ratio-
nis : five quod cognitio ter¬
mi nctur ad obječtum prout
eft aparte rei; fivč quodprius-
quam cognofcatur animal v. g.
tion hab e at ex parte lita ali~
quid , per quod formaliter lit
aliud arationali; fivedemum
quod vidcamur pmcrlntelle-
čtum j etiamalixPotentix, &
prcefemm Senhtivx potentes
Facere has noftras obječlivo-
intentionalesPrgciliones.Un*-
de ex dičtis patebit facile foi li¬
ti o fequentium Problcmatum,
Sc Paradoxorum.

Pro-

p 6 Entis Cognofcibilis

Problema I. An Ji formalif
ex Natura ret , vel Ftrtualu
intrinfeca dtflrnclio inCreattt
aliquo ente de fatto adrmtu
deberet, illudejfct AZJGV-
STISSIMVS LEOPOL-
DZJS, in quem , d Virtute,
& Natura omnesAuguJHJfi-
morum Antenatorum dotes
eollata cernuntttr f
Paradoxvm I. AVGVST1S.
LEOPLDVM fmjfe Gre¬
tij , manente SEREN1SS.
CAROLO JO SEP HO Pi¬
tana , non ar gnit eorundem
ab invicera diflinPHonem
Problema H. An fummaca-
ceptunm, dr volit tonit com-  .
municatio in duobus AZJ-
GVSTISS. &SERENJSS.
LEOPOLD IS, eorundem
trgu ut idtnutatem f

Para-

ldentitai,&DiftinStio.  97
Parad oxvm 11. Pr&cijio,
qud, cognofceretur HumaitAS
SEREN1SSIM1CAROLI
JOSEPHI abfque ejnfdem
AmabiUtate, nec obječliva
ejfet, nec mtentiondis.

V I I.

ENS COGNOSCIBILE
S ING V LARE.

mium j utpluribus comvnuni-
cari nequeat tanquam fibi se -
) qualibus , aut inferioribus :
unde etiam dicitur Individu¬
um,llniverfali ipfioppofitum,
quod ita unum eft, ut pluribus
inferioribusjut infra diccmus,
E apnim

n  ds Singula-
risnomineiilud
venit, quod ita
eft fimpliciter

pg Ens Cegnofcibtle
aptum fit communicari: ca
autemratione, necimmerito,
Singulare , & Univerfale op-
poni dicuntur, quoad remii-
gnificatam,qua ens Divifibile,
& Indivifibile; fiquidemvelut
rationalis anima eft unu quid
indivifibiliter, & organicum
hominis corpus unnm divifi-
biliter,ita Univerfale eft unum
aliqnod communicabiliter,
Singulare vero quodpiam unu
incommunicabiliter. Porro
Contra antiquorum deli-
riadarientia Singularia in na¬
tura rerum, nemofansemen-
tiscomposinfidaripoteft: il-
ladupliciter confiderari a no-
bis lolent, vel /cilicet primo
intentionaliter, hoceftfecun-
ditm id, quod funt, & habent a
parte rei, Scfecundo intetiona-

Singulare.  99

liter, videlicet fecundum id,
quod funt, & habet per intel-
ledu. De illo,priori modo ac-
cepto,tria conilderantur a Lo-
gico ; primo nimirum reale il-
ludpofitivum intrinfecum, &
proprium, per quodconfti-
tuitur in ratione entis tališ ,
quodvarijs finonymis dici co-
fuevit, Singularitas, Indivi-
duatio,Taleitas,lihima diffe-
rentia, Hsecceitas. Alterum,
quod de Individuo perpendi
folet, funt accidentiailla , &
proprietates, quaein eorepe-
riuntur ratione ipfius Singula-
ritatis, quamut proprietates
confequuntur ; quales funt
ftatura, temperamentum, fy-
metria, pulchritudo, color,
lineamenta, aliaeque hujus-
modiplures ; & demum ter-

E 2 tio

10 o Ens Cognofcibile
tio illius attributa, quoram
pracipuum eft Unitas confe-
quens entis iplius Singularis |,
eflentiam.

Definiri folet ens Singu- )
larej efleillud, cujus collcčtio
proprietatum in nniio alio re-
peritur : qua definitio , ta-
metfi auidditativa non fit, eft
lamcnuniversimvera, &nun-
quam, acnufquam falfitati ob-
noxia. Nec obftat aflertio-
ninoftra vel quod dux  rana;,
v. g. ejufdem coloris, forma 1 ,

& figura,eodem loco, & tem-
poreprodnčta, atque ex ea-
dem teiluris putrefačlione, c-
jufdem natura, ejusdemque
nominis, &quoadomnesex-
trinfecas proprietates fimiles
eflepoffint; vel quod dua,plu-
resvepartes fen aquc/eu ignis,

feu *

Slngulare.  ioi
feuauri, feu mercurij in cun-
ctis accidentibus multoties
conveniant: vel quod duo
pretiofi lapilli, quin etiam duo
I lomines, fubinde reperiantur
tantamhabentes accidentium
omnium confenfionem, ute-
tiam expertifTimi eos ab invi-
cemdifcernerenequeant; vel
demiim , quod forte defadlo
dentur Angeli intra eandem
fpeciem infimam, qui fint per
omnia fimiles , cum difcerni
nequeant per formam, figu¬
ram, colorem, complexio-
nem, & c. quorum funt ex-
pertes; non etiam per locum,
fiquidem ex natura fua,&extra
miraculumpenetrari poflunt;
non tempore, quippe quos
Deus initio temporis fimul
condidit; non nomine, cum

e  3 a-

los, Em Cognofcibile
iilis nullum fit inditum : nori
genere, utpotecjuod ducunt
a folo Deo; non demum Pa-
tria, quibusnimirumunaCce-
lum eft. Quia vero diximus
datam definitione Singnlaris
quidditativam non c (Te, ideo
Per eflentialia praedicata
coinode ficillud definiri pof-
fe arbitramur: Ens Singulare
eft entitas diftercnriam ha-
bens intrinfecam numericam,
nulli alteri communicabilem.
Dividitur fic definitum in Sin¬
gulare Completum,&Incom-
pietum, Vagum & Determi-
natum. Nomine Completi id
intelligimus,quod habet com-
pletam adaequate efTentiam,
quale eft, hichomo : Incom-
pleti vero , quod inadsequate
tantum, ut, hoc animal, in
quo

Singulare.  ioj
tjuo non elucet, an homo fit,
velequus, velaliabellua: no-
mine autem Individui Vagiid
intelligimus, quod per iyn-
categorema, aliquis , nonne«
mo , aliumve fimilem termi-
num indicatur: Determinati
demum, quod demonftrativo
aliquo pronomine enuntia-
tur, ut hic Ephcebus, iftc Co-
mes, ille Princeps.

Cognitionementis Singu-
laris fubftantialis absque acci-
dentibus ačhialibus prius co-
gnitis, &fui fpecies ingeren-
tibus cognofcitivae potcntiae
haberi conaturaliter non poC.
fe, probabilius exiftimamus.
Habita autem femel hac, de«
pendentera fenfibilibus acci-
dentibus entium individuo-
rum cognitione, an abftrahi
E 4 ab

104  E' ns  Cognofcibile
abijs, quatenustaliafunt> ra-
tio aliqua poflit pcrfečte pre¬
čila }  quse illis competat ra-
tione individualis diftcrentias,
11011 leviš eft inter Logicos di- tj
fceptatio: quosutaliquomo-
do conciliemusjficvidemrno-
bis efle progrediendum ; vi-
delicet abftrahi nonpolTe ra-
tionem ultimamlndividuiper
quam conftituiturlndividuum
perfečle ,  & complete ; pofTe
nihilominus prslcindi ratio-
nem aliquam imperfečfcam,
per quam,sequivoce quafi, In¬
dividuum rcddatur pradicabi-
le luomododepluribus, v.g.
Lilio, Gemma, Carolo,Jofe-
pho, &c. in quibus propofi-
tionibus, pradicatum indivi¬
duum fignificaret, quod res

iil*

S ingulare.  105
illaper fuam individuationem
diftinguatur a reliquis omni¬
bus , quse ipfa non fimt; undž
dici non poiTc praedicationem
talem in rigorc eflfeUniverfalis
de fuis inferioribus fuadet illa
aliqualis pluralitas, quserelu-
cet ex parte prsdicati. Huic
autem noftrs conciliationi
Non obeft quod differcn-
tire, quatenus funt difFeren-
ti«, in hoc conveniant, quod
dif&rre faciant, & diihmilitu-
dinesnondiffimiies fintin ra-
tione ipfa diilimilitudinis; nec
etiam quod quodlibet indivi¬
duum differrc debeat a fingulis
qui£ non funt ipfum ; autde-
mum , quod tam Alexander
dicatur Bucephalo diffimilis,
quamBucephalus Alexandro,
adeoque in ea ipfa ra tione,, qua
E 5 dif-

%o 6 Em CognofciUU

difconveniunt perfečte con-
veniant. Linde licpct, negan-
tes dari pofle conceptnm com-
munem individuationis intel-
ligendos efle de conceptu lihi¬
ma individuationis, &fingu-
laritatis; ficut e contra illum
adftruentcs, loqui de conce-
ptu imperfečto }  & non ulti-
mato fingularium differentia-
f um. Et quia

Supra diximus unitatem
numericam efle attributum
quoddam,ac proprietatem co~
fequentem ad iplum efle entis
Singularis,idcircb, quidnail-
la fitj hiceftftatuendum: in
quo nobis aliud non videtur
efleilla, quam tališ qusedam
formalis ratio,per quam quod-
vis individuum eft, & dicitur
tirnim, nullamquefecum pati-

tur

SingiiUrt.  id7

tur in cadem ratione divifio-
nem : ac propterea unum ,
quod ex habente , & unita-
te concrefcit, redce definitur
communiter : unum eft indi-
vifum in fc 3  & divifum a cjuo-
libetalio : ly autemindivifum
nonita fiimimus, aefiomni-
no careret partibus , fed fic,
<|uod partes habens, indivi-
ium tamen ačtu fit in tales
partes : ut fit manifeftum in
humano v.g. compofito,quod
unum cit conftans rationali a-
nima, & orgamco corpore in-
ter fe fubftantiali unione con-
nexis, in quas partes divifem
de fačto minime eft, tametsi
in eas fit a&u divifibilc. Quod
idem dicendum, de quacunq;
re alia, auie fiveintrinfece, fi¬
ve ctiam extrinfece eft & de-
E 6 nomi"

108 Ens Cognofcibile
nominatur una : quo modo
plures Arithmeticas unitates
faciunt unum numerum, per
ačtum nempe coilcčtive eas
fumentem, per cjuem talesu-
nitates habent inter fe unita-
tcm quandam extrinfecam ,
quam ,  non incongrue, aggre-
gationis appellamus. Ex quo
rečte deducimuSjlyindivimm
in k,  adhuc lic polic, quin de-
bereintelligi, utfciJicetfigni-.
ficet , quod qua tale dividi non
pofTit in plura, quale eft ipfum:

Sic Alexander nequit dividi in
plures AIexandros, nec nu-
merus quaternarius in plures J
quaternarios , tametli dividi
polfit, & ille in animam, 8 c
corpus, & ifte in duos bina-
rios,mrlusq; binarius quilibet
in duas unitates. Porro

lini- ‘

Singulare.  so p

Utiitas formaliter, iicet
quoad modum fignificandi
indivilio dicatur , adeoque
cenfeatur a non paucis efle
quid negativum , quoad rem
tamen fignificatam eflentiali-
ter confiftit in aliquo pofitivo,
non quidem realiter , aut ex
natura rei diftinčto ab entita-
te, cujus eft unitas, feu pro-
prietas, fcd iolum pcr ratio-
nem noftram ratiocinatam.
Non fuperaddit proinde enti-
tatij quamconfequitur, reali-
tatem aliquam aut pofitivam,
aut negativam , ut nonnulli
cenfuerc, fed folum Metaphy-
licam aliquam formaiitate ra-
tione item noftra diftin&am.
Convenit illa proprie omni
šndividuo, etiamVago; quod
individuum dari a parte rei,
E 7 pro-

no Em  i Cognofcibile

probabile efle videtur, fiqui~
dem nemo fapiens negaverit
veram elfe hanc propolitio-
nem : aliqishomo v.g. aparte
reicurrit, aliquis ftudet, ali-
quisludit. Nec obeli; i.quod
quidquid a parte rei eft nemine
cogitante videatur elle certu ,
& determinatum.Nec i.  quod
individuum Vagu elle videatur
formaliter tantum in intelle-
čtu disjunedve , &vagerem
concipiente , aut judicante.
Nec 3. quod hinc videatur le-
qui, quando in vere v. g. ex
putri producitur prima rana,
ej us caufam efficientem fore a-
liquam ranam vagam, cumper
hanc omnia videantur polic
laluari , quaecunq; ad talem
pro dueti onem requirerentur.
Nec demum^ quod Deusil-

SinptUri,  m
lud cognofcere non poflet, eo
quod Deus nequcat rem aii-
quamvage, & indeterminate
cognofcere , utpote qui mo¬
dus cognofcendi valde lit im-
perfečtus, adebq;Deomini-
me tribucndus.. Ex quibus
Problemata, & Paradoxa fe-
quentia folvčdaproponimus.
Problema I. An connatura -
liter dari pojfint dno Princi-
pes ejitsdem omnino at at is,
ijfdem parentibm , eodemtf
loco nati, ejusdem cjuantita-
tis, menjkra, nominis, fa-
ciei, ingenij, ac indolis, itd
ntmillum ajfignabde Jit fen-
Jibile difcri.mene]HO abinvi-
c'em difcerni pojjint ?
Paradoxvm I. Qui Turci -
cam evertet Monarchiam
cfldefatfo Aujiriacum ali-

in Ens Cognofc. Singulare\
cjnod, nemine cogitante , In¬
dividuum.

Problema II. An omninSin-
gularis entis attributa rite
comprchcndantur duobus tl-  |
lis verjiculn:

Forma,Figura,Locus,Teinpus,cum
Nomine, Sanguis,

Patria, funt feptem, quas non habet
unus, & altcr. 1

Paradoxvm II. Singularif-
fima  Auftriacorum Princi-
pum,; in D sum, ac Divos
P tet as non esl fmgnlari-s.

VIII.

«•0 nj. (M»

VIII.

•EaVS COGNOSCIBI-
LE VN1VER-
SALE.

Omine En-

tis Univerfalis,
Singulari enti

_ _ __contrarie op-

pofitij latiffimeq; lumpti,illud
venit , quod eft unum muka
compledtens ; qua in acce-
ptione comprehendit , tum
quidquid vi proprice effentise
cunčta continet ,  cujusmodi
ens Deus eft, qui eminenter
habet, abfq; ullaimperfečfcio«
ne , omnes perfečiiones ; 8i
intellečtus ille foret, fi dare-
tur j, quena Averroes erronee
dixit

Etis Cognofcibile
dmtreperiri defačtoinrebus
omnibus fubfiftentem ; ficut
& anima illa , fi eflet, quam
Piatonici animam Mundi in-
digitarunt; tum quidquid a-
ptumnatum eftplures, & di-
verfos efrcčhis producere,
qualia funt Deus ipfe, Coe-
lum, Sol, Sydera, aliaq; hu-
jusmodi, abfq; quorum In-
fluxu Sublunaria omnia cona-
turaliter perirent, a c defice-
rent: tum quidquid cft figni-
ficativum , aut repraefentati-
vum plurium,cujusmodi funt,
juxta probabilem Theologo-
rum fententiam Ipecies im-
preffe Angelorum , quaj in fe
indiftinffcae , diftinčfce tamen
plura, qua taiia, Angelicointel-
kftui reprsfentant; & inhu-
saanis qu*dara voces, acfigna

Vrtiverfale,  IT/

plurium fignificativa ; ac in
natura, portenta quxpiam, ut
Comctse, terrasmotus, exun-
dationes aquarum inlolitae, a-
!iaq; plura,communiterimmi-
nentes miferias humano ge-
neriportendentia. Vcrum ta¬
ks Univerfalis entis acceptio-
nes impropri« funt,& nullate-
nus Logici inftituti. Ac pro-
inde intra Logicales limites li-
ftendo

Prefse, & proprie nomi-
ne entis Univerfalis intelligi-
mus id quod in eflfcndo , &
prasdicando pluribus conve-
nit. Hujusmodi dari feu for-
maliter per intellečtum, &in
efle intentionali, feu funda-
mentaliter a parte rei, infalli-
bile eft Peripateticse Philolo-
phi« dogma, quidquid contra

ii (5  Em Cognofctbile
clament Ncotherici quidamj
arguentesAriftotelem contra-
dičtionis , eo quod, 3. &4>
Metaphylices ,  3. item Phyfl-
corum , ac alibi palšimhuj ns-
modi univerfale adftruxerit 3
quod tamen lib.i.de demon-
ftratione cap. 8. & 1. de pofte-
riori rcfolutione cap. ip.  rur-
fiisque7.Met. cap. 13. aperte
negat,aicns: Genera & Speci-
es iubftantiam nihil efle: qui-
bus adftipulari videntur No-
minales quidam ,  qui Univer-
falia aliud nihil efle opinantur,
praterpuras, merafcj; voccs,
ficut etiam aliqui Thomiltae ,
& nonnulli Pcripatetici re-
ccntiorcs, qui Univerfale afle-
runt efle purum, ac in rigore
ens fiftitium rationis. Neqj
ideb

Aflčn-

Singulare.  1x7
Aflentimur illorum pla-
citis , qui exiftimant Univer-
fale dari a parte rei realiter a
fingularibus feparatum , feu
Idseas quasdam, difcretafquc
ab omni materia fubftantias ,
sternas ,  incorruptibiles, in-
dependentes a loco, tempoire,
caeterifquecircutnftantijs enti
Singulari proprijs.per quarum
deindeparticipationem fiant,
ac producantur ipfo Individua.
Quam opinionem non abs re
oenfemus efle chymeriaurij &č
omnino impoflibile figmen-
tum;quod tamen,efto per pof-
fibile, vel impoflibile daretur,
implicaret adhuc illud efle in
eflendo, autprsdicandollni-
verfale.

Nec etiam probabilem exi-
ftimamus fententiam illam de
fačto

n8 Ens Cognofcibtle
fačfco Ioquendo , quse fubtilif-
fimo Scoto attribuitur, oppo-
fitam e diametro pratcedenti,
qua docctur Univcrfalia for-
maliter dari in ipfis lingulari-
bus indufa , independenter
ab omni operatione intelle-
Člus ; quamvis , fi loquamur
abfolute, & refpcčtu alicujus
polTibilis rerum ordinis, nul-
lamilla videatur involuerere-
pugnantiam. Neque item illa
deUniverfalis a parte rei eflen-
tia arridetopinio, quaminter
praecedentes duas , mediam
excogitavit ingeniofus Fonfe-
ca aflerens, Univcrfalia inde-
pedenter ab operatione intel-
icčtus dari a parte rei ante fin-
gularia in ftatu rerum podibi-
lium; imo tametfi daretur na¬
tura in ftatu pollibilitatis in-
difFe-

TUniverfale  115»
diffcrens 3  ut contrahatur pcr
hanc, vel illam differentiam,
adhuctamen qua tališ, nulla-
tenus foret Univerfalis. In-
fuper

Nec fuftineri pofle arbi-
tramur quorundam fententi-
am exiftimantium, faltem de
abfoluta D e i potentia, poffi-
bilem effe naturam aliquam
creatamUniverfalem realiter,
& identice unam, multiplica-
tam tamen realiter in pluribus
naturis realiter diftiačtis. Sed
neque fequeretur neceflario
Univerfale in creatis , ex fup-
pofitione probabilis fupra po¬
lita: fcntentiar, de poilibilita-
te Diftinctionum in creaturis
feu Formalis cx natura rei ,
feu Virtualis intrinfeca* in alio
rerumordine. Multo minus

ad«

120 Ens Cognofcibile
adftrui polfe putamus de fa-
člo dari a partereillniverfalo
cjuoddam negativum } aCajeta-
no excogitatum, in natura de
fe non repugnante contrahi
per quamlibet aliam fingulari-
tatem , efto lic contrahi non
fit politive apta. Miraculoia
quoq; replicatio feu ejusdem
forma; in pluribus fubjcčtis,
feu ejusdem compofiti in di-
verfis, imb &infingulis, Or¬
bis partibus, nuiio pacto in-
ferretllniverfale, de quoagi-
mus j a parte rei. Sed neque
fententia iiia lubfiftere poteft,
( efto fuppofitum eni imtitur,
veram foret) quam tenent in-
genioli quidam recentiores al-
ferentes: Univerfaie ad'U dari
formaliter a parte rei ex co }
quod de fa&o creatura; omnes
unum

Vniverfale.  m
’unum quid fimpliciffimum in
OmnipotentiaDeifint, mul-
tiplices autem in fc iplis. Sed
nec illa demum auorundam o-
j pinio apud nos locumhabet,
docentium, vi fimilitudinis &
convenientise omnia indivi-
dua alicujus liaturs per pradi-
camentalem relationem in u-
num coačta, conftituere apar-
te rei 2c  independenter ab o-
peratione intellečlus, Univer-
lale. Quare

Rcječtis aliorum placi-
tis, ut demum j quid nobis fxt
tenendum de eiTentia entis
Univerfalis , fiatuamus, fir-
* minimum illud pro bafi n,o-
ftra fententra conftituimiS
Principium : lila funt cujus-
cunq; rei efientialia conftitu-
tiva, quibus folis pofitis , &
< F dilb-

its Ens Comofcibilc
fublatis quibufcunq; alijs in-
trinfece, &formaliterres po-
nitur, & quibus fublatis, ma-
nentibus alijs quibufcunque,
res illa formaliter ,  &per lo-
cum intrinfecum tollitur.Quo
jafto fundamento fuperftrue-
tes dicimusmaturam, qu* ne-
mine cogitante iiipluribusin-
dividuis eft numera diverfa,
ac fimpliciter multiplex , 8C
iingularis, fieri Univerfalem
per operationem pračticam
intellečius illara a frngularibus
abftrahentem , & inaividu-
isdifterentijsfpoliantem; cu-
jus ačtus pračticepraefcinden-
tis obječtum proximum , 8C
knmediatum eft fola natura
intentionaliter obj cčti vepra:-
cifainllialpccie repržefentata:
in qua ,  quatenus per abftra-

S

fiJnivcrfalc. 11$
ftionem effečta eft proxim»
radix, & Principium Unitatis,
& Aptitudinis, rcliquarumq;
proprietatum, qu£e cntiUni-
vcrlali debentur, eflentiaentis
LTniverfalis formaliterj intrin-
fece & eflentialiter coniiftit.
Ethincrečte

InferimusUnitatem,&A-

S Jtitudinem, quomodocunq;
iimantur, feu fcilicet pro Uni-
tate, 8c  Aptitudine intrinfeca,
ac convcrtibili cum effentia,
feu pro denominatione ex-
trinfeca proveniente ab ačtu
intellečtus cognofccntis natu¬
ram Univerfalem, non efie
'> formaliter de eflentia, aut pri—
mo quidditativo conceptu en-
tis Univerfalis. Quapropter
ficutUnitas , a qua natura U-
nivcrfalis denominatur una no
F 2, eft

t

Ii4 Cognofcibile
cft Unitas aliqua fičla confi- '
ftens in negatione difterentia-
rum inferiorum, quse in natu¬
ra abftrada concipiatur ab in-
tellečtu ; necjue etiam llnitas >
aliqua, quam vocant cogni-
tionis,&extrinfecam; fedeft
ipfa Unitas intrinfeca, fčue£-
fentialis proprietas, rationc
diftin&a tam ab individuali »
quam a pracifa natura in c (le
intentionali fiimpta, quamq;
confequitur, ut eflentiam uia
proprietas ; ita Aptitudo a
qua UniveiTaiis natura deno-
minaturapta, non eft Aptitu¬
do aliqua fičta, aut mere ex~
trinfeca, & cognitionis, con-
iiftens in relatione quadam ra-
tionis , per quam natura ab-
ftračta, rcflexe comparetur
cmn intlividuis, in quibuspo-
teft

Univerfak.  lij
tefl: reperiri: vel in negatio-
ne individuorum reflexe con-
cepta in eadcm natura, per
quam fiat multis communis;
fed omnino intrinfeca, quara
natura prečila in fe proprie ha-
bet polito ačlu Ipoliante illam
individuis, quofit Aptitudou-
nius natur* fimpIiciter,adeoq;
propria natur* llniverfalis.
Ex quo rursiis

Colligimus naturam in
Ipecic fua immultiplicabilem ,
qualis eft natura Divina , &
forte etiam Angelica (fipr*-
fertim vera fit Thomiftarum
fententia docentiu, Angelum
quemvis differre ab altero An¬
gelo lpecie) nonpoflefieriU-
niverfalem Ipecifice, per co-
gnitionem pr*cifivam mere
tendentem in illam; &quidem
F 3 a

Iič> JErts Cognofcihtle

a natura Divina rationem ali- ;
tjuam propriellniverfalem ab-
ftrahere, probabilius videtur
implicare : a natura vero An¬
gelica fpecie folum multiplica- ^
bili, inpofita hypothefi, ge-
nericum Univerfale pratlcindi
poffe, nullaratiodiffuadet: ab
unico autem individuo ratio a-
liqua fi abftrahi queat, pro¬
babilius nobis eft eam non fo- :
re univerfalem, fed ex parte
obječti prsecifi efle pure fingu-
larem ; ex parte vero aftusab-
lirahentis an negative, & in-
trinfece dici poftitUniverfalis,
tjuseftio eft de mero nomine. ..
Porro cxdiclis

Cum evidens fit EnsUni-
verfale non efte aliquod ens a
fe, uti nonnulli falso opinati
funt j fed ens quoddam Meta-

'Vnlverfale.  117
phyficum, & cjuidem non o-
mninbfimplex> fedcompofi-
tum, feu concretum, imo
proprieloquendo, potius fe-
cretum , & feparatum , ut ab
individuationibus, ita a reli-
cpiis omnibus circumftantijs
fingularizantibus,confijrgens,
ut diximus, eflentialiter ex na¬
tura prscifa, &lpecie impref-
sa iliam rormaliter in cffe in-
tentionali conftituentc, idco
iiiius caufas aflignaturi in fenfii
Logico, vel Mctaphyfico,
Dicimus, Materialem qua-
fiillius caufam proximam efle
naturam, quae ačtui prsefcin-
denti immediate fubftans ob-
jicitur j Formaiemvero, qua(i
pofitivam , ede ipfam fpcciem
ab Agente Inteliefhi produ-
& virtualiter ,  fcu, fi
F 4 rri x-

nS Em Cognofcibile
mavisj formaliter, atnonvi-
taiiter, ejufdem natur* reprs-
fentatricem. Finaiem autem
Entis Univerfalis caufam a/Ti—
gnamus,cum communi autho-
rum, illam efle ,  ut videlicet
fit fubječcurn fcicntiaa, adfaci-
litandum noftrum intelligen-
di modum in cognitionibus
fcientificis conquirendis, quo
fiimus foliti in unum muka ad-
unare, & unum in muka parti-
ri. Quoad Efficientem vero
attinct, quamvis omnisintel-
lečtus habcre polfit cognitio-
nemUniverfalem in reprajfen-
tando, hoc eft ta!em, ut cum
unicus ille fit plura cognofcat,
imoetiam omnia, nihilomi-
nus non fequitur omncm in-
tellečlum efie pofle caufamEfi-
ficientcm Univerfalis; fed fi¬
lmu

Vniverfale.  lip
iumfolunij quipoteftcogno-
fcere , Sc  reprsfentare plura
confuse ad inftar unius, cujus-
modi eft intcllcčtus praefertiia
humanus, & quandoquc An-
gclicus in ijs qus cognofcit
nonintuitive, & quorum fpe-
ciemimpreflam potcitprodu-
cere,eorundem pracise reprg-
fentativam. Intcllcčtus vero
Divinus, utpotč cui, ob iiiam
incognofcdeo perfečtionem,
nihil eft abfconditum , Sc  o-
mniaintuitive patent, Univer-
fale cfficcrc eft impotcns. Ne-
que obeft huic aflertOj quod
Divina cognitio cognofcat
abfolute omnia, fub auavis ex-
cogitabili ratione, oua ipfa
funt cognofcibilia; necetiam
quod Dcus lit potcns produ-
cereipeciem , in cjuapntcifj
F 5 natu-

xjo Ens Cognofcibile
natura reprgefentetur formali-
ter ; nec demum quod tališ
Ipecies aDeoprodučta re ipS
cfTctjficutSingularis in eflfendo
itaUniverfalis in reprafentan-
do, ad inftar illius quam intel-
lečtus nofter Agens eftormat ,
cujus vices illaper omniaobi-
ret.

QuodDeoOmnifdo non
concedimus inUniverfalis e£-
fečtione , jure potiori dene-
gamus Senfibus tamExternis,
quam Interno, Facultati elo-
cutivse j ac utrique Appetitui.
Nec obftat i. quod cujufvis
fensus obječlum formale di-
catur efle aliquidtlniverfalej&
nonSingulare : Nec 2. quod
videatur albedo v. g. in com-
muni efle vere, ac proprie al¬
bedo, adeoque obječhim vi-

sus

Vniverfkk. izl
sus: Nec 3. quod vidcatur
vifiva noftra potentia abftra-
here colorem a lapore, & il-
lam absque hoc percipere.
Nec 4. quodformalitatemco-
loris percipiat , abfcpe eo
quodillafubrationevel Acci-
dentisjvcl Material is ,  velAb-
folutse, velRefpe&ivse cogno-
fčat. Nec 5. quod noftra vi-
£0 adeo fubinde confufaftt, ut
unum colorem ab altero non
difcernat. Nec 6 .  quod quan-
do Solem ,  autStella aliquam,
primat, ut ajunt, magnitudi-
nis, videmus, videamur nobis
iilam vidcre totam, fecundum
omnes ejus partes. Nec 7.
quodquandoturres quadratas
procul afpicimus nobis illz  ap-
pareant rotunda, quas tamcn
nullam habcnt rotunditatcm.

F 6 Nee

Iji Ens Cogftofcibik

Nec 8. quod mnltoties plures
rnontes inter fc diftindos,
magnocjuc inteiTallo a fe invi-
cem difficosj ita intueamur, ac
fi  effent continui, & propin-
qui Utrni. Nec p. quodpro-
Ipedantes longitudinem ali-
quamduobusparietibus j vel
arboribus pluribus , in linea
reda parallelle confitis inter-
clufam , illam in$quabilem
fenfuum judicio exiftimemus,
atque quo magis a conlpedu
noftro recedit, eo magis vi-
deaturnobis anguftari, & qua~
siinunum concurrere. Nec
10. quod bacillo, vel funiculo
in lummitate accenfo ,  citilfi-
maque vertigine in gyrum agi-
tatOj circulus immobilis , &
continuus oculo appareat.
Ncc xr. quod vilus nofter fi-

l

\

t

*

\

\

\

S

VniverfaU.  135

bi videatur cemere ccelum 8c
terram adhorizontem fenfibi-
lem efle invicem contigua.
Nec iz. quod humanus ocu-
lus poffit abfolute elevari ad
videndam albedinem non exi-
ftentem ,  fed pretentam, vel
futuram ,  vel etiam mere polfi-
bilem. Ncc demum quod
multoties jam miraculose co-
tigerit, ut Chriltus Dominus
in VenerabiliEuchariftia qui-
bufdam apparuerit fub fpecic
Infantuli; alijs etiam fub Ipe-
ciebus Carnisj & Sanguinis,8c
alijs fub forma feverijudicis,
&c.

Proprietates autem Entis
Univerfalis, quse ipfi attribu-
untur , velut abfolute, funt
inprimisj ut fitobjedum in-
telledus , feu cognofcibilc»
F 7 Dein-

1^4 E»s Cognofcibik

Deinde ut fitprius , & pofte-
rius , abicp contradičtione,
(ingularibus. Infuper ut lit
immatemie,& incorporeum.
Prasterea ingenerabile , Sc  in-
corruptibilc. Amplius, ut fit
ubique,&femper,non cjuidem
pofitive, fed negative tantum.
&deirmm, utinfenfu Logi-
co ,  aut Metaphyfico fit eo-
ram principium , quse fub fe
continct. Atcjue ex his de en-
te Univerfali, ut fic,'dičti.s,
h*c Probiemata, &Paradoxa
folvenda proponimus.
Problema I. An ochIus vi -
dens omnes futuros & pojfi-
biles triumphos, qms de ho-
flibm Augttjhffima Aujlna-
dnm Domus , totiitsa^ Chri-
Jliani nominis , referre po-
ttfi, referetcfa SERENISSI-
MUS

V/iivcrfale.  155
AfVS CAROLVS JOSE -
P HUS, facere pojfet Vni-
verfalet

Parad oxvm I. <tAU G V-
ST 1 SS 1 MVS LEOPOL¬
DU S CiAlSAR, qm Unm
eft,  & Apnu ejfe , etc pra-
dicari plurium Regnornm^
Imperator  , non tamen eft
Imperator Univerfalis.

Problema II. <iAn Cometa y
qacm naper Vulgus compa~
rttijfe vociferabatur , Ata-
thematica , & Philofopht a
peritis [nadere pojfit, d fen-
fibus fieri,  vel in rebuiCce-
lefltbtu, Vmverfale ?

Paradoxvm II. Vniverfale
non eft miverfaliffimum ib
ludPoeiarumPrincipis :

Regis ad exemplum totus compo-
nitur orbis.

IX.


I X.

ENS C O G N O S CIBI-
LE VNIVERSALE VT
praedicabile.

Uplicemap-
titudinem Uni-
verfalis affignaf-
fe Ariftotelemj
dum de eodem inMetaphyfi-
cis agit, unam fcilicet ad eflen-
dum in multis, adprsedican-
dum de illis alteram, cominu-
nis ejusdem interpretum con-
fenfio perfiiadet. H$c,ad di-
ftinčtionem illius, Praedica-
bilitas,nuncupatur; quae quo-
adrem, aliud non eft, quatn
potentia qusedamintlniveria-
li, vi cujus affirmari poteft iJ-

Ens Cogn. Dniv. utTr&i.  137
lud idern eflfe cum fuis inferio-
ribus; infinuat illam ipfe Phi-
lofophorum Princeps, defcri-
ptione illarecepta: Univerfa-
le eft urnim aptum inefle , vel
prsedicari depluribus. Et quia
ipfa tripliciter in re prafenti
accipipoteft; nimirumvelpro
potentia ,  qua intcllcctus ad
naturam communem de infe-
rioribus pnedicandam eft o-
mnino expeditns; vel pro re-
mota j qn:e cumaliquibus im-
pedimentis }  feu cum aliquo-
rum praerequifitoram defečtu
ad a&ualem pradicationem,
eoniuncta effepoteft ; vel dc-
mum radicaliter, prout fcili-
cet eft principium exigens a-
ccualem ipfam praedicationera
demultis, ided

}j8 Ens Cognofc. Vniverf,

Dicimus: Prasdicabilitatem
primo ,  & fecundo modo ac-
ceptamnon c (Te formaliterde
eflentia Univcrfalis fecundiun
fe fumpti, quantumvis intrin-
fece, & eflentialiter illud con-
ftituat in efle pradicabilis,non
fecus quam homo conftitua-
tur in efle vifibilis per ipfam
formalitervifibilitatem: Ne-
que obeft conclufioni 3  vel i.
quod prius fit unum efle in
multis, quam efle de illa pras-
dicabile; Nec i.  quod prius fit
©mneobječhimačtu illo^per
qucm poteft cognofči; Nec 3.
quod fic videatur Univerfale,
ut Praedicabile, fieri per co-
gnitionem non abftrahentem,
fed comparantem.Huic autem
Prsedicabilitati correlpondet
in ačlu fecundo ipfa ačtualis
Prže«

SitPr&dicahile.  139
Prajdicatio, qux , ut infra di-
ccmus, aliud nihil eft quam a-
ftus judicativ- 0 , quo aliquidal-
teri judicative vel per affirma-
tionem tribuimus ,  vel per ne-
gationemtollimus; Hxc,quo-
adrem de qua agimus triplici-
tcr, dividitur ; i. In Prsdica-
tionem, in quafubje< 5 tumcft
teque latepatens, ac prsedica-
tum, utcum dicimus : homo
eft animal rationale; diciturq;
Prsdicatio aequalis de aequali.
2. In illam, ii*qua Univerfalc
imum Pradicabile magis late
patens prsedicatur de altero,
itidem Univerfali, fed minus
late patente , prout con-
tingit in iftis ; Animal eft Vi-
ves, Vivens eftSubftantia 3 &c.
J- demutn in eam, quapra»di*
catur Univerfalc de aliquo in-
divi-

r^o Em Cognofc. 'Vniverf.

dividuo, utAlexandereftho-
mo , Melampus eft Animal.
Porro

Dum Univerfale Pradica-
bile de fuis inferioribus pra-
dicatur , non pradicatur fe-
cundiim ipfam formaliterUni-
verlalitatem, quam,fupradi-
ximus effe fpeciem ipfam na¬
tura pracife reprafentatri-
cem formaliter, atnonvitali-
ler ,  fedipfiim fubječtumtališ
lIniverfalitatis,feuNatura ipfa
pracifa; aut, fi lpavis, clarius;
pradicatur ipfa res,nonStatus.
Neq; ex hoc fecjuitur vel quod
pradicetur inačhilignato 3  &c
exprel$e Natura, utSingularis
& contračla; vel quod fic pra¬
dicetur Natura nec ut formali¬
ter Univerfalis, nec utSingu¬
laris formaliter , fed ut quid

UtPradicabile.  14!
mcdium inter utrumque ; fed
in actuali praedicatione id,
quodeftUniveriaIe,predicatur
de inferioribus; quod in qu a li¬
timi rcaliter verificatur de fub-
ječto Hiam perdit univerfalita-
tem, licet eandem feruet quo~
ad ipfam prsdicationcm;quod
nifi dicamusjiiullus eft ailigna-
bilisfyllogifinus, quiquatuor
terminis non conftaret; nul-
laquc propofitio alia , quam
mereidentica; adeoq; certum
effe cenfemus, & quod natu¬
ra , qux univerfalitati fubftat
in formalibus propofitioni-
bus prasdicetur formaliter; de-
* nominative vero in quantum
connotat Univerfalitatem, cui
alioquinlubeft; & quodfem-
per maneat quoad ačtualem
prsdicationemnaturallniver-
ialis

I41 Ens Cognofc. ZJniverf.
falis fpecificative }  non vero
quoad ipfam verificationem;
per quam fententiam exifti-
mamus bene conciliari duat
oppofitasAuthorum fententi- L
as, quorum ali; opinantnr in
ačiuali prsedicatione perdi 0-
mnimodeUniverfalitate, alij
c contra omnimode manere.

Neque diflidium huic con-
ciliationi facefferepoteft, feu
quod id prsedicetur de altero,
quod affirmatur effe alterum;
feu quod Genus , v. g. dum
prsedicatur de una fpecie non
videatur pofle manere indiffe-
rens , quoad alias fpecies ; feu
quod natura Univerfalis tan-
quam pradicatum per ačtua-
lem pnedicationem uniatur
difteremiasindividuanti, tan-
quam fubjecco ; feu quod a-
#ijs

Ut Pr&dicabile.  143
d: us quo pradicaturllniverfa-
le delndividuo, fitunusaflus
indivifibilis, quo cognofcitur
fimulprasdicatumUniverfale ,
& individuum, ei fubječtum;
feu j quod propofitio, qua di-
cimus, v. g. Alexander cft bo¬
mo , videatur efle diftinčtiva,
cum (i refolvatur , exponens
cjus fitj vel ifta: Alexander efl:
tota collečdo hominum ; vel
altera : Alexander eft aliquis
ex tota collcčdone hominum.
Seu demum ,quod,reaiiter lo-
qucndo, videatur requiri Tem¬
per ad propofitionis verifica-
tionem adacquata identitas
prsdicatum inter ,  & Tubje-
čhim.

Quantum vero attinet ad
divifionem llniverfalis Pradi-
cabilis, cenfemus iiiud rečcč
divi-

144 E ns  Cognofc. 'Univerf.
dividi in quinque Species uiti-
mas : necplures, necpaucio- ;
res, quantumvis fi dividi de- ;
berct per membra immediata j
non male divideretur in Vrz-
dicabile in quid, & in Praedi-
cabile in quale ; /eu etiain in
Eflentiale, & Accidcntale: at
primo loco datam,optima efle
inter cneteras arbitramur, ut-
potequx aptiflimaeftj turnad
finem Logics confequendum,
non feciis quam divifiolitera-
rum Alphabcti aptiilima fit fini
artis legendi, ant divifio Globi
Terraauei in quatuorillas no-
tas partes , Europam, Afiam,
A/ricam , & Americam, ido-
nea fit fini fcientia; Geogra-
pbiciE : tum ad demonftran-
dam proportioneillam, quam
inteilectus fervat in compo-
nen-

ut V radie Ahile.  145

nendis intelligibiliter univer-
falibus cum inferioribus fuis,
cum Phyfica , &c  reali rerum
naturalium compofitione; in
qua ficuti reperitur Materia,
Forma,TotuCompofitumex
ijsdcm refuitans, Proprietates
item confequentes eiTentiam
compofitij & Accidentia ei-
demconvenientia, nonratio-
ne intrinfecx e{Tentiae,fed cau-
farum extrinfecarum agenti-
nm in compofiuim ; ita pro-
portionaliter Intellečius per
abftractiones fuas quinq; con-
ftituitin effe intentionaliLIni-
verfalia Pradicabilia, fcilicet
Genus, quodfe habet utma-*
teria 1 Differentiam , quse fe
habet. ut forma, Speciem, ut
totum compolitum, Propri-
um ,  quod fequitur ex rei ef-
G fentis »

I4<$ Ens Cognofc. Vniverf.
fentia, leuSpecieipsa,&Ao t
cidens, quod eidem extrinfe-
Cus,ac feparabiliter con venit.

Abiftis autem quinq; ub
timis,leu atomis Speciebus U-
niverfale Praedicabile, ut fic,
perfečfce, &univoce pneicin-
dit j adebcj; Genus eft llnivo-
cum ad easdem : in quo licet
aiiqualis appareat, reipsa ta-
mennuHaeft repugnantia; fi-
quidem Inferius & Superi-
us j Genus & Species idem
effe poteft diverfimode fum-
ptum^acconfideratum. Neq;
ex hoc fequitur vei nuilam fa-
čtam cffc a Genere prscifo-
nem, vel prascifum iiiudad a- 1
liud nulluin inferius qaam ad
Genus reduci : neq; quodad-
miflbhoc Genere LTnivoco ut
•lic, multiplicenturpržedicabi-

Ut Vr&dicabile.  14.7
lia > & plura lint quam quinq;
fupra ftatuta ; nec demum
quodGenus primum Praedica-
bile fit fimulGenus & Species,
Contincns, & Contetufn, &c.
Ad quas fequelas cnodandas,
fxquis illas contrapofitamco-
clufionem obijceret ,  pluri-
mum conducere arbitramur
dočtrinam illam, qu£ in Rhc-
toricis tradi confuevit de Ju-
dicio neceffario requifito ad
quamlibet Rhctoricce partem,
Inventionem fcilicet, Difpo-
fitionem, Eiocutionem, Me-
moriamj8č Pronuntiationem,
abfque eo quod detur fexta ali—
qua pars prster fupra alfi-
gnatas. Undeeruimus
ha; c ProblemataSc
Paradoxa.

G z  PflO*

148  Ens Cognofc. Vrt iv erf

Problema I .An dum de SE- ■
RENISS. ARCHIDVCL
C A RO L O JO SEP HO
pr&dicatur, ARCHIDVI
APSTRItAZ ,hocidemfr&
dicatum mane at participa-
bile univoce d retiquis Sere-
mjfimis Archtducibtu ?

Paradoxvm I. asfugujhjfi -
mum AuftriacumGemii, ti *
cet ommbits SereniJJimisAu *
ftriacts m iv ec e conveniat,
non tamen efl G emu aliquoi
Pradicabile de ijsdem.

Problema IL An Vnivoca
Dtfferentia Seremjfimorum
Archiducum Auflrut a re-
tiquis Serenijfimis Ducibtct
eos differre faciens ,fingula-
resillos conjiituat, an V ni-
ver faks?

Pa-


titPndicabile.  149

Paradoxvm 11 . Vhiverfun*
[ciendt artificium confiflit m
folacombinatione, & notitia
qumq J  Pr&dicabiliurru.

X.

ENS COGNOSCIBI-
LE PRisEDICABILE

IN FARTlCVLARh

Rimum inter

reliqua prsdica-

bilia locum fibi
vendicat Genus*
quod j cjuatenus
Ipečtatad Logicum inftitutu,
rečte defcribitureffetlnum A-

ptu prsdicari de plurib 5  fpecie
differentibus in quid, feu ut
partem determinabilcm eflen-
ti*. Qux definitioGeneris ut
G 3 prae*

i$o Pns Cognofc. Prudič.
Predicabilis probabilius eflTe
videtur efie eflentialis & quid-
ditativa. Quod per illam de-
finitur eft concretum quod-
dam feu Logicum , feu Me-
taphyficum ex natura pre¬
čila affcčta iliis primis pro-
prietatibus & ex genereitate
conftans. Convenit univo-
ce Summis generibus, Subal-
ternis 3  & Innmis. Quse Ge-
nerum varietas minime vari-
at numerum Predicabilium.
Sicut nec obeft bonitati d are
definitionis, five quod dentur
aliquaGeneraj quaepredican-
tur de pluribus feu genere, feu
ctiam numero tantum difre-
rentibus, five quod juxta Ari-
ftoteiis dočtrinam, quam tra-
dit 7. Metaphyfices , nullum
aggregatum per accidens efie

in Particulari. rp
poffit alicujus bona: definitio-
nisaefinitum; iive demum ,
quod non videatur pofle afli-
giari aliquod genus proxi-
tsum, quo conftare queat data
definitio. Unde

Inferimusi. Darilumm-
um Genus GeneraliiTimum
Univocum ad omnia inferio:
raGenera. z.  Ad Genus re-
quiri necelTario plurainferiora
faltem poffibilia, talia vel in fe,
vel ad minimum in fua caula.
j. In hypothefi qua implica-
rent omnes Species animali-
um praster hominem, perprae-
dicationem , qua diceretur,
homo eftanimalj nonprsedi-
candum animal nili fpecifice.
4. Genus,ut genus,nunquam
pradicari. de differentijs for-
G 4 mali”

151 EnsCognofc. Vnivcrf.
maliter acccptis, unde p radi-
catioquadicitur: rationaleaft
animal: fubfiftere nequit, nli
ly rationale accipiatur notan-
quam differentia, fedtanquam
fpecies, fubintciligendo fub-
ftantivumaliquod, quofigni-
ficeturanimal, juxtatritamil-
lam Gramatiftarum regulam:

Mobile fit fixum, fi fixum mente
fubaudis.

5. Demum Genus immediate
pradicari pofle de individuis
incomplete fumptis,& in con-
fufo cognitis, ut contingere
folet, quando quis de longe
Tidens aliquid fe movere, pri-
usquam dignofčat tlrfiisne fit,
an Cervus, an Homo , dicere
poteft quod fit vivens ; Jecus
ftntiendum de genere refpe-

$ru

ul Trtimct.bili.  155
čUiiudividui complcti, &cx-
plicitc,ac clare cogniti.

Alterum Prsdicabile eft
Differentia, qux, ut a Logi-
cispropriefumitur, rc-čccdc -
finitur ad rcm prjefcntem, eflc
unum aptumpmlicari deplu-
libus inqualequid, fcuutpar-
tem determinativam eflfentias.
Tripliciter ipfa dividitur,
nempe in Divifivam generis,
ConftitutivamSpeciei, ČePrse-
dicabilem de pluribus inferio-
ribus illius fpeciei }  cujus eft
differentia. Juxta primam,
& fecundam divifionem for¬
ma lit er non eftilla Univerfa-
lisj nec SeciindumPrsedicabi-
!e: uti nec formaliter 1 o qu e li¬
ci o includit SpecificaDifferen-
tia,autGcnus quod coiiftituit,
autaliam Difterentiarn Suba!-
G 5 ter-

154  ^ ni  fogttoft- Prtdic.

ternam. Neque obftat Vel
cjuodDifferentia dicaturprse-
dicari de Specic,& non ut quid
fingulare ; vel quod ficut li-
gnum aliquod prout a2quale .
palmo, ut quidam arguunt, fit
palm 9 , fi c Differentia ut sequa-
lis Univerfali fit Univerfalis:
vel quod rugibile v. g. qu* eft
differentia ultima Leonis, in-
cludere videatur formaliter
fenfibile, eo quodrugitus,leu
ačlus rugiendi fit formaliter
fenfatio : vel demum quod
fequens fyllogifmus judicetuf
a quibufdam concludere in
bona forma : Omnis hotno
eft formaliter fenfibilis, led o- '
mne rationale formaliter eft
bomo , ergo omne rationale
formaliter eft fenfibile. Unde
Deducimus i. Differen-

tiarn i

■in Pmrticitdri.  I55

tiain Infimam non differre
Ipecic a Subalterna in ratio-
nc Pratdicabilis. 2. Diftc-
rentiana efle fuo modo per-
fecHorcm Genere quod con-
? trahit quoad modum eflendi,
licet quoad modum praedican-
di Genus lit pcrfcčtius Diffe-
rcntia. 3. Differentiam Spe-
cificam poffe, imb debere ali—
quando componi ex duabus ,
aut pluribus diflferentijs ina-
daquatis, uti patet in Lačte,
SaccarOj alijsaue fimilibus, in
quibus datur principium ne-
ceflarioalbedinis, & dulcedi-
nis, per prscifiones noltras
obječtivointentionales diftin-
dumjcum prselertim principi¬
um exigens albedinemSaccaru
fimpliciter non lit, liquidein
illaconvenit ctiamNivi ,  alijC-
G 6  que

f«[č> Ens Cogriofc. Vnivcrf.
que Albis; ficut necprineipi-
um dulcedinis , cum lise &
Melli, &Mero , & Manna
competatj &c.

Tertium Prsedicabile eft
Species, cujusnominefcicnon
intclligimus, vclPraJtcxtum,
& Simulationem , vel Imagi-
nem aliquam obječtomm, a
qua determinata* cognofcitiva:
pot&ntise vitales fuos eliciunt
ačfcus; necetiam formam, ve-
nuftatem, acpulchritudinem,
qua gratiofilunt, &dicuntur,
vel animo, vel corpore, vel
utroque homines ; led pro-
prie id, quod eft corrclativmn
veIGeneri,velDifferetise, qua2
Specics Logica nuneupatur.
H«c recle defmitur, univer-
simaccepta, quodfiteflentia
completa, &ad<equataa plu-
ribus

Ut Pr&dteattle.  157
ribus participabils > duobus
pradicatis fibi proximis con-
ftans, per quorum unum con-
venit cum multis, & per alte-
rumdiftertabijfdem. Dividi-
tur inSubjicibilem j & Prsedi-
cabilem: Species Subjicibilis
qu5E etiam Subalterna dicitur,
illa eft,quže pofita fub aflignato
Gcnere, dc eaGcnus prxdica-
tur in quid, feueft , qux fub-
jiciturGeneri. Ha:c rcdupli-
cative accepta formaliter non
eft Univerfale aliquod, nec id-
circo tamen ulli inferre lice—
bit,ergo eft Individuum quid,
& Singulare. Ac proinde,Spe-
| ciesPradicabilis, feulnfima,
eft unum aptum prsdicari in
quid ,  feu ut completa eften-
tia, depluribus numero diffe-
rentibus. Cui definitioni efle-
tiali

1^8 Ens€o»nofc. Pr&Mc.
tiali Speciei nihil officit id,
ouod nonnulli objrciunt: Spe-
ciem in communi prardicari de
omnibus fpeciebus, v. g. Hu¬
mana, Leonina, Equina,&c.
qux omnes fpecie diiferunt,
cura omnes difrerant ab invi-
cem le ipiis. Ex quibus non
malecolligimus.

x. Devm  Optimum Ma-
ximum non efle Speciem ali-
quam refpedu Patris, Filii,
&Spir.itvsSancti , tametli
de ijs prsedicetur in quid com-
plete. 2 . Entia ImpoiTibi-
iia , five negative talia , five
etiam fičla per intellečtum,
habere poffe fuo modo etiam
Species, & Genera Logica ;
quandbquidem hic , vel ille
hircocervus, hajc aut ilia nega-
riofecundnm fe non differant
fpecie,

in Particulan.  I59
fpecie,, cum nulla utriusaue
di-fllmilitudo lit major ,  quam
duorum hominum, vel duo-
rum cervoram; adebq; Speci-
es aliqua v. g. Hircocervi, aut
Chym^rx fuo modo dabilis eft
in efle impoffibili, cum non
minus poJTit confici numerus
Chvmseranim, quam cujusq;
alterius fpeciei, fiquidem uti
participarit rationem Entis in
cfle Cognofcibili, itapartici-
pare debentcjusdem omnes,
iuo modo }  proprietates. 4.
Et a fortiori , in Entibus
Incompletis, Modalibus, &
Mathematicis, Iocum hab ere
pofletam Genera, quam Spe-
cies Logicas: nomine autem
Entiu Subftantialium incom-
pletorum intelligimus parter
«omp.ofiti Pbyfici tam effen-
tiales

io 6 Etis Cognofc. Vnivcrf
tialcij uti funtMateria, SiFor-
ma,quaintegrantes, utiCor,
Jecur, Cerebru ,  Mamiš, Ca-
put, Pedes,&:c. licut per entia
Mathematica nobis veniunt, .
Numeri, Pučta, Lines,Super-
ficies, Figur«, &c. qu« confi-
derata fecundum cflentiam fu-
am Logicam, iiiationem red-
dunt plane indubitatam. 5.
Speciem Prsedicabilem requi-
rere elfentialiter plura indivi-
dua, vela&ualia, vel polTibi-
iia. Unde licet dc facto forte
non detur Genu s, quon unica
habeat fub fe Speciem , ncc
corruptibilisSpecies, loquen-
tlo de lublunaribus, qu« uni- ! '
cum habeat lub felndividuum;
ja tamen daretur, ut nonnulli
de Phoenice tradunt,tam natu¬
ra Generica fufficienterfalva-
retur

lit Trzdicabilc.  161
rcturinunaSpecie, quam na¬
tura fpecificain unico Indivi-
duo, dummodopoffibilesfo-
rent plurcs Species, & plura
Individua. 6 .  Demumilladi-
ci differre Speci e in fe, quae
funt per fe diffimilia folum in
praedicatis formalibus,hoc eft
contrahibilibus per dirfercn-
tiasoppofitas duntaxatnume-
rice; numero autcm^uae cum
in reliquis praedicatis per fe
lintomnino fimilia, funt diffi¬
milia tantumin eo ,  quod or-
dinentur , & adaptentur ad
dfendum in diverfo fubječto,
loco 5 actempore, & fub hujuf-
modi alijs differentijs indivi-
duantibus. Genere denique
Logico differre lila, quse dif¬
fimilia funt in praedicatis ma-
terialibus, hoc eft contrahi-
bili-

l<“>a Ens Cognojc. Vršile.
bilibus per diverfas difFerenti-
asfpecihcas.

Quartifm Predicabile Pro-
prium nuneupatur ; diverfi-
mode tum aLatinitatis, tum ,
ajurisperitis accipitur; aLo-
gieis vero , qui fequi debent
Ariftotelem, & Porphyrium,
fumiturquadrupliciter: i. Pro
eo, quod convenit foli Speci-
ei j non tamen omnilndividuo
utefle Philofophum. z. Pro
eo , quod competit quidem o-
mni Individuo , fed non foli
Speciei, ut efle bipedem. 3.
Quodfoli Speciei convenit,&:
omnibus ejns individuis, fed
non omni tempore, ut efle
ealvum, efle canum, &c. licet
Ariftoteles lib. 5. de genera-
tione animalium etiam equos,
Jcpafleres canefcere, &grues
fieri

hi Particttlari.

Reti nigriores feneftute, tra-
dat. 4. Demum proprijffime
Proprium pro eo accipitur,
cjuodfoli Speciei convenit, o-
mnibus ejus individuis , &
femper, uti cfteffc rifibile,de¬
bile,&c. quodpropriequarto
modo Proprium communiter
vocitatur : quo modo fum-
ptum Proprium idem eft, ac
cujusvis efTenti? paffio,& pro-
prietas , qua: illam infeparabi-
litcr comitatur: &hocinhac
quarta acceptione liimptum
cft in rigore Prardicabile Uni-
verfale primo intentionaliter
acceptum; quamvis &Propri-
um fecundo modo lumptum
dicipoiTit pertinere ad Quarti
Praedicabtlis conftitutionem ,
quatenus fcilicet comitatur a-
liquod prsdicatum eflentiaic
com-

1S4 Ens Cognofc. Unlvcrf.
commune omnibus fpccicbus,
quibus convenit; fecus fcnti-
mus de Proprio in prima &
tertia acccptione fumptum;
nullatenus fcilicet iliud perti-
neread Quartu Pradicabile*
nifi forte latiiTlme , & velut
grammaticaliter. Ac proin-
de.

Proprium,ut quartumPra:-
dicabile, formaliter, &fecun-
do Intentionaliter acceptum
rečte definiri cenfemus fic: eft
unum aptum pradicari deplu-
ribus differentibus Specie, vel
Numero inquale,profluens ab
eflentia , 8 c  cum eadem con-
vertibile.

Neque dato Proprij Prae-
dicabilis quidditativo conce-
ptuiobeft, quodvideatur re-
pugnare idem eflellnivcriale.

UtPr&dicabile.  165
& Comune pluribus , & fimul
Propriumuni folij quodidem
effet apparet , ac Singulare :
nečjiie tritum illud Ariftoteli-
cum : quod ita fe habet Uni-
verfale ad Singulare , ficut
Commune ad Proprium, cum
comutata proportio non fub-
fiftat nifi in liumeris, ut Eu-
clides docet 7. Elementorum:
Nec demum quod Proprium
videatur taledici folumrelpe-
čtu Speciei,non vero refpcčcu
inferiorum ejusdem Speciei
cujus cft Proprium. Ex qui-
bus:

Non incongrue deducitur
1. Quod ficut dantur Proprie-
tates quarto modoSpeciciSpe-
cialiflimx' , ita etiam dentur
ProprietatesSpeciei Subalter-
ncEjimb & ipfius Gencris qua-

ičd Etrs Cognofc. Prvdic.
le v. g. refpečtu animalis eft
habere appetitum ienfitivum,
qui omni, acfolianimaii con-
venit; refpečtu corporis eifc
Quantum ; refpečtu entis U-
num > Verum, Bornim, &c.
2. Quodeft Proprium impro-
proprie uno modo refpečtu u-
nius gradus Mctaphpfici, pof-
fe efle Proprium proprie alio
modo refpečtu altcrius gra¬
dus ; fic eiTc appetitivum eft
quodammodč> Proprium ho-
minis; quod in rigore Propri¬
um eft foIiusanimalis.3.Quod
Proprium n on fit formaliter
Pratdicabiie refpečtu Speciei*
feulnfimaš, fen Subalternse,feu
etiam Generis ex quo emanat.
4. Sed quod tale ut folinn p er
refpečtum aa inferiora iliius
Speciei, vel Generis cujus eiTc

in 'Particulari. i6j
diciturProprium. j.Demum
quod Proprietatcs hujus , vel
illius Individui, tales Propria:
non fint quarto modo,tametsi
Hsecceitas, & T ale itas ita pro-
pri& fint Individui praslertim
Completi, ut ab illo fint mfe-
parabiles.

Quintum denique Predi-
cabile eft Accidens, quod fe-
cundumfe fiimptum rečte de-
finitur efle id, quod poteft ad-
efTe , Sc  abefie fine fiibjecti
corruptione; quas prefentia,
Sc  abfentia five formaliter , &
in ftatu intentionali, five et-
jamPhyfice , & in ftatu reali,
accipi debet ablq;.deftručKo-
ne fubiečti in ftatu connatura-
liter illi dcbito ; per quod fuf-
ficienter difcriminatur a Pro-
prio fecundum fe fuinpto,
quod

Ii58 Ens Cognofc. 'Vniverf
cpod abeffe neouit connatu-
raliter a fubjecto abfque cjus
corruptione. Prout vero Ac-
cidens in rigore fumitur , ut
Quintu Prsedicabile fprmali-
ter,bene dcfinitur; ede unum
aptum prsdičari de pluribus
feparabiliter in gnale, feu o-
mnino contingenter. Con- t
ftituitur in e (Te tališ effcntiali-
ter relpečcu inferiorum illius
Speciei, cuiaccidit, quatenus
hxc funt fubječta, feu in me¬
ječi: o ačhi ; per quod foJiim
predicatio ačhiaIisQuintiPrg-
dicabilis difFert ab alijspnudi-
cationibus aliorum Pratdica-
bilium , quod ad bas fufficiat
qualifcunque connexio pršeli-
catuminter & fubjedum fivc
ačhi exiftant five non exiftant;
ad iilam vero ipfa aelualis e/i

in Particulari.  X 69
neceffaria fubječti exiftentia,
&ačcualis in illo inhaefio Ac-
cidentis ,  cum alioquin fal-
1 fa effet , & nullatenus vera ;

• hsec prjedicatio : Alexander
eft fortis;nifi &Aiexander exi-
ftat 3  & in eo fit ačtu robur, &
fortitudo.

Neque dičtis deAcciden-
tis effentia ,  & quidditativo
coceptu y  negotium faceliunt,
ieu quodmulta videanturdari
inprimis accidentia, qujefine
fubječti corruptione a lubje¬
či o abeffe nequcunt; cujus-
modi eft nigredo corui, albe-
docygni, &c. feu quodplura
adef]cncqueant ab!que mbje¬
dli deftručfcione, qua!ia funt
mors, morbi, lethalia vulne-
ra, aiiaq; muka: quaj bene fal-
vari poflimt dicendo, particu-
i H lam,

170 £tn Cognofc. Pmdic.
Izmet,  indataAccidentisdefj-
nitione non copulative , Ted
disjunčtive accipiendam effe,
non fecus quam accipiatur
dum dicimusivoluntatem pof- L
fc amare & odifle, intcilcčcum
affentin, & diiTentiri. Et ex
his proponiinus h a; c Problc-
mata, (k  Paradoxa.

Problema I. <iAn Majeflat
Imperatoris Rcmar.orum jit
Species altqm immttltipliat -
btlts, cum in mnndo aham
non habeat Jibi Jimilem?

P A S A D OX V M L 0 s 4 tigufUJfi-
mum Anjlnadum Genm, &
Ottomanicum Tur c ar um.; $
Cafartim Stemma f^eete;funt
diverfa.

Problema II. sAnTriticum,

& Sihgo differant Jjtecie,

čutit  A

in Particalari. i~ji
cum in campU Hangaru
AV GVS TI S S MO LEO -
POLDO CcALSARI fub-
jeBts eSihgmc Triticv.m fuc-
crefcat ?

Paradoxvm II. 'Trobabilc
eft,  fttb animali r ari on ali
plures pojftbiles fore Species,
quam defalto fint fub ani¬
mali irr at tonah in volucri-
bus, quadritpedtbm , reptth-
bat y  & aqttatilibw ?

X I.

EN S COGNOSCIBILE
ANTE-PR^EDICA-

ME NT AL E,

Eripatetico-
rumPrincepsA-
riftoteles inAn-
teprasdicamen -

H a tis,

\-j% Ens Cognofcihile
tisjEnsCognofcibile confidc-
rat,quateniis ad nomina com-
paratur ; circa cujus do&ri-
nam , cum varia ab Interpre-
tibus , de more ,  fintfuperad-
dita, ideo exijs 3 , quse nobis
plači ta lintj ut exponamus,di-
cimus, redeab eodem defini-
ri Univoca efle illa, cjuonim
nomen commune eft,ratio ve¬
ro fubftantias per nomen im-
portataomninbeadem. Qua?,
ut talia fintproprie, opus eft
plura eflfe tališ rationis Uni-
vocseparticipantia, quxplura
ineaaem ratione fint omnino
fimiiia }  quatenus per nomen
fignificantur j & in efle inten-
tionali accipiuntur j unde U-
nivocaUnivocata denominan-
tur& funt ,  qu$ dats defini-
tionis

jAnte-fr&dtcamentale.  17 5
tionisfunt etiam inrigorede-
finitum.

iEquivoca Univocis e dia-
metro oppofita,reči;e dicuntur
iila efle, quorum nomen com-
mune quidem eft, atratio fub-
ftantiae per nomen fignificata
omnimode diverfa. Qu<e
quamvis quoad nome, fi com-
parentur predse,fintUnivoca,
non tamen fequitur illa conve-
nireunivoce quoad lubftanti-
am,& non convenire; non
fecus quam hoc ternarium: Ca-
niscceleftis, terreftris, & ma¬
rini ,  quatenus ftat fub nomine
ternarij, conveniat univoce
cum alio diverfaru rerum ter-
nario , in nomine ternarij; ac
proinde iEquivocum ,  y£qui-
vocum non eft refpečfcu nomi-
nis, fed rerum abeofignifica-
H 3 tarurp

174 E ns  Cogmfcibile
tar um. Atquehincnobiscft '
ccrtum data definitione defi-
niri nodEquivoca_diquivocan-
tia , fed ^£quivocata; ficut eft
manifeftum, quodcuUnivo- j
cisconvenianttuineo, quod
exigant pluralitatem dEquivo-
catorum, tu m in eo quod eo-
demnomine vocari debeant;
diderant vero tum in eo quod
Univoca exigant fimilitudine
in rc figmficata,/Equivoca au-
tem diverfitatem; tum etiam
in eoj quod illa ačtu cognofci
debeant non difcernente inter
ipfa, ha: c vero e contra. Por-

j€qmvoca ipfa Ajquivo-
cantia rečte defmiri pode ar-
bitramur, dicendo, quodfint
tales voces, quse de pluribus
dicunturhabentibus diveriam
ratio-

Antc-pr&clicamcMiiile.  175
mionem fubftantias. An au-
tcm dari poiTint conceptus
prscise, &in rigore secjuivo-
ci, quamvis decifio ad Logi-
cos non fpečtct, probabilio«
rem tamen cenfemus partem
negativam. Dividi folent JE-
quivoca dupliciter, inillafci-
licetqux dicuntur a confilio,
& in illa quse a cafu indigetan-
tur, Aiquivocaa conlilio ea
funt, quibusinditum eftidem
nomen confulto, & ponitur
rebus etiam dilTimilibus : Sic
tlrbi nomen Fundatoris fepe
tribuitur,&Gani nGmenLeo-
nis, &c. A cafu vero illa di¬
cuntur quibus fortuito plane
accidit, ut fignificata partici-
pentidem nomen; &licetnon
defmt docciffimi Neotherici,
qui exiftiment Jtquivoca a co •
H 4 fdi o

lj6 Em Cognofcibile
filio non effe in rigore talia, ut
eorum opinioni tamen fub-
fcribamus, nulla nosadurget
ratio, imo complures funt,
qua: omnino retrahunt.

Dantur &Denominativa,
qu£e reči e fic definiimtur:
Denominativafunt, qu,x ab a-
liqua forma extrinfeca acci-
dentali denominantur, five
cafu difterant, five non difte¬
rant. Ex quo patet a Deno-
minativis excludi,rigorose lo-
quendo, compofita fubftantia-
liain quibusa forma intrinfe-
ca, & fubftantiali fubječtum
denominatur. Analoga ve¬
ro , quae medi a i nter Univoca,
& vEquivoca quidam cx Lati-
nis Ariftotelis Interpretibus
invexere, feu Attributionis il-
lafint, feu Proportionis nulla
agno-

O

A?ite-fr<tdicsmentale.  177
agnofcimus, imb probabilius
cenfemuscancc efie datu pof»
fibilia. Per quod tamen mi-
nime negamusAnalogiamMa-
thematicam, & Arithmeticas,
ac Geometricas Proportio-
nes, epa: aliud non funt quam
habitudo qusedam inter duas ,
plurescj; quantitates feu con-
tinuas, feudiferetas, feu mi-
xtas exutrisque.

Unde fequitur,Ens per-
fccte, &univoce prsefeindere
a fuis differentijs; ficut & pro¬
babilius longe effe cenfemus,
DifFerentias entis non invol-
vereformaliterEns; adeoque
inter Ens& ejus DifFerentias
( quas quadruplices recogno-
fcimus , videlicet Afeitatem,
Perfeitatem, Inaleitatem, &
Abalietatem )  dari in effe in-
H 5 tentio-

ty8 $rts Cognojcibiit
tentionali perfcčtam, a c mu-
tuam praecifionem ita, utu-
num de altero vicifsim Tub re-
duplicationc negari poffit: ac
confequcnter Ens reipečtu
Creatoris, & Creaturse, Sub-
ftantix & Accidentis gcnus cf-
feperfečte Univocum.

Neque obftat fcu quod
dičta inferioraEntis videantur
participare rationem commu-
nem insequaliter, cum prius
videatur illa convenireEntiln-
creato, quam Creato, prius
Subftantiže, quamAccidenti;
feu quod SS. Patres perlaepe
negent Deo, & Creatui'is
quidquam efTe pofle commu-
ne; crebroque aflerant Deum
fblum efle proprie ens, non
Vero creaturas; Ex quibus

Inferimus i.  non efle
ab-

JirtU-pr&dicdmiViale.
abfurdum ullum admittc-
re aliquid fecundum conce-
ptus noftros prsecifivos com-
mune DEO, & lapidi. 2.
Negari non pofle ens ut lic
comparari ad Deum tanquam
quid univerlalius Logice, &a
non fubfiftendi confequentia,
nifi quis velitadmittere veram
hanc efle argumentationem :
cftEns , crgo eftDeus. 3.
Tranfcendentiam Entis non
obeflTe ejufdemtlnivocationi,
etiamdatonon conceflo, Ens
ita tranfcendcrct fuas difteren-
tias, ut in ij s formaliter itnbi-
beretur in fiatu contradio-
nis. 4. Nec dependentiam
unius inferioris ab aitero oifi-
cere perfccte entis Univoca-
tioni, ficutnoncfficit Univo-
cationiSubftantis,autCorpo-
H 6  ris

i8o Bris CogmfiibUt
rismateria, & forma fubftan-
tialis materialis; velpotentia,
aftusque vitalis rationillnivo-
cx  vitalitatis. Inferimus &
demutn 5. Ensut lic relpe-
čfcu quatuor primorum gene-
ramjin qux  fupraexAriftote!e
Ens cognolcibile divifimus
ičilicet in Ačtuale, Pofilbile ,
Negativum, & Impoffibile*
cfleperfefte Univocum. At-
que ex iftis folutionem fe~
cjuentium Problematum, &C
Paradoxoram eruemus.
Problema I. nAn adaejuata
proportio Virtut is, & Natu-  P
ra inter A V G V S TIS SE \
MFM LEOPOLDVM, l
& SER EN IS S IM V M
CAROLVM  fO  S E-
P H V M dari fuadeat Lo¬
gic# Analoga?

Para-

'Ante-pr&dicamentale.  181

Paradoxvm  I. t Aicjttivoca d
confiho, cum, quodd rem fi~
gnificatam, inSEREN/SS.
ARCHIDVCE CAROLO
fOSEPHO importent evi -
denter perfettam ejusdem
cumSERENISS. ABAVO
connexionem, fant Vmvoca.

Problema II. AnAiiflriacet
Pietas AttgtiJliJJi/nosAf{Jlri&
Principes intrinfece denomi-
net, &nullaterms folnmex-
trinfecc?

Paradoxvm II. Serenijjlmi
nomen magisproprte dicttur
de SereniJJimisAuflna Pr in¬
čih m , quam de amasmjjimo,
gr fmenube Coelo.

H 7 XII.

182.

X I I.

ENS C O G NO S C IB I-
LE PRzsEDICA-

M E NE AL E*

Ntis Przdi-

camentalis no-
mine intelligi-
mus difpolitio-
nem, &coordinationemejuf-
dem iccundum Praedicabilia,
&Subjicibilia fe invicemuni-
voce includentia afumrnoGe-
nere, ufque adultimumIndi¬
viduum. Abfcj; ullius abusus,
aut novitatis periodo hancdi-
fpoiitionem Pradicamenta-
lem Entis Cognofcibdis , in
Phyficam , & Metaphyficam
feuLogicam partimur. Phy~
fice confiderata eft illa,  quas res

Hm Cognsfc. TrAicftmnt.  1S5
Fhyficas ac naturales, five cre-
atas coordinat, nec le exten-
dit adCreatorem , naturjeq;
Artificem , aliave entia fen
poffibilia mere, leu negativa,
leu impoffibilia. Metaphylice
ant e m, liveLogicefumptaeft
illa, qua: abfcjue temeritatis
nota Creatorem & Creaturas,
ca:tcrao; omnia, qnse quomo-
docunq;Entis rationem parti-
cipant fimul, debiteq; coor¬
dinat ita, ut reluceat , quod
quidquidaDEO eft, ejusdem
habeat participationem ali—
quam }  eoque tnagis lit perfe-
čtu, quo magis Divinam imi-
tatur pcrfeftionem; acproin-
de Devm  Optimum Maxi-
raum reprgfentat operam fuo-
rum, &prxfertim pofitivč ta¬
lkini , non tantum caufam ef~
ficien-

iS 4  Em Cognofcibile
ficientem, Jed etiam excmpla-
rem , omniumq; regulam , ac
completam menfuram. Por¬
ab.

Quod JummagencraPrasdi-
camentoru, Ji Phvfice Jpebce-
tur,decem Jlatuantur 3 authon-
tas potius,quam ulla ratio pcr-
fuadet. Quantumvis non
incongruam cenieamus iilam,
quam ex ArchitaTarentinoPy-
thagorae ftudiofoAriftoteles i-
pfe adducit, defumptam ex de-
nario numero>omnium nume-
rorum Jimplicium maximo &
fupremo; &aliamquamidem
infinuat Capite de SubJlantia
text. a<p. ubi videtur velle ex-
planare decem loquendi mo-
dos , quibus decem ufitatiJTi-
mis interrogationibus reJpon-

P/tzdicamentale.  1 S 5
deri folet, videlicet quidfitid
de quo quxritur ,  quantum lit,
& quale, quo referatur, quid
agat j quid patiatur , ubi fit,
quando ,  quoinfitufit, & vc-
fntu? Ad quos decem interro-
gationum modos , per decem
pr.xdicamenta exa<5te refpon-
detur, atque fic eorum habe-
turnomen }  & numerus.

An autem hsec omnia fint
interfere ipsa diftinčh., pars
negativa nobis videturproba-
bilior. Ut vero ad feriemPrse-
dicamentalem Phyfice lum-
ptamaliquid fpe<5taredicatur s
juxta arbitrium Philofopho-
rum , ofto ut habeat condi-
tiones eft necefle, qux his du-
obus verficulis comprehen-
duntur;

Vos

l8(y En s Cognojctbilt

Vox una,& fimplex rebus concintia 1
locandis,

Entia per fefe, finita,realia, tota.

Atque ex dičtis conftat

Inter Prsedicamenta pri- g
mum locum obtinere, necim-
ineritbSubftantir.rn, cujusno-
mine fecundum fe fumpta; hoc
loco venit concretum quod~
dam eflentiale ex genere En-
tis , & differentia Perfeitatis
eonfurgens. Phyflce fpečhta
non rečbe definitur, ut ab Ac-
eidente contradiftinguitur,veI
efle id quod fubftat accidenti-
bus : vel efle id, quod eft de
primo conftitutivo alkujus;
vel efle id, quodnuilifubječio
ineft, autinhanret; vel efle id s
quod eft radix , & fundamen-
tum fubftantije ; vel efle con¬
cretum quidditativumrei,qu«
du-

Vr&dicArmntaJe.  *«7
durante res durat caeteris o-
mnibusmutatis ; vel effe radi-
cem , ac principium prascipu-
um efiendi, ac operandi; vel
demum e contra eifc id, quod
e ft fini s cxterorum,qus in en-
te completo reperiuntur ; fcd
commode defčribitur eflfe id,
quod habet efle completum
diftinčtum a quavis pura col-
lečiione partium rcaliter inter
fe diftinčtarum , & lubfiftcre
valentium ; aut etiamid quod
ejusmodi eflecomponit.

Keque obftatperfeccioni
datse deicriptionis , quod
totum non diftinguatur rcali¬
ter a fuis partibus fimul fum-
ptis, &unitis , prout videtur
illafupponere ; vel quod Di¬
vina effentia licet fit indubi-
tanter Subftantia non habeat

cflc

188 En s Cognofcibilc

effe realiter diftinčtum ab o-
mnipluralitate, cum eadem fit
tribus Divinis Perfonis: feu
quod eadem defcriptio detur
per conceptum diftinčtivum,
žive perinferiora Subftantije,
utfic,nempe per Completarrij
&c  Incompletam ; feu demum
cpiod videatur dari potms per
Attributa,& Proprietates En-
tisjautipfius SubiLantix,quam
perejusdem eftentialia.

Quod ii Metaphpfice, vel
etiam Logice loquamur, opti-
ma , & ellentialis Subftantise
definitio eft illa brevis: Sub-
ftantiaeft ensperfe. Quxdif-
ferentia Subftantbeeffentiali-
ter conftitutiva, & ratio for-
inalis eft quid omnino poli¬
ti vum, &nulloprorsusmodb

aut negatio aliqua, aut conno-

Pntdicamentale.  i8p

tationegationis. Atq;hecde
Subftatia fecunduin fe fumpta.

Si vero de eadem loqui ve-
limus ,  quatenus PhyficePra:-
dicamentalis eft ,  drcimus il-
lam rcfte dcfiniri poffe fic: eft
Ens creatum, complctum,per
fe intentum a natura, explica-
tum Legice nomine fubftanti-
vo concreto, fe habens in re¬
di o fimul cum ftia effentia ; fin
autem quatenus Metaphyfice
praedicamentalis fumitur , &
prout perfefite abftrahit a Cre-
ata, & Increata, Materiali, &
Spirituali, Simplici, &Com-
pofita, Completa, & Incom-
plcta, Corruptibili,&Incor-
ruptibilij Prima, &Secunda,
(totidemfcilicet funtmembra
dividentia Subftantiae, feu fi
mavis j ejusdemprsecifie infe-
riora)

ipo Ens Cognojcibilt
riora) rede explicatur, jam
liipra data Metaphvfica defini-
nitionc. Cujus Proprietates
fex communiter affignantin',
quas fi ad cxadiorem trutinain
reyocarcntur, vix una alterave
lubfiltere deprchenderetur ;
nec propterea ideo a commu-
ni placito recedere placet ;  a-
deočpue dicimus, lato quodam
modoloquendi, dcfendi pofle
has proprietates rede attribui
Subftantiat : i. Non efle in a-
lio , tanquam in fubjedo in-
hsfionis. z.  Pr* di e ari pofle
depluribus fubftantijsprimb,
&perfe univoce. 3- Signifi-
čare hoc alicjuid ; id eft 3  quod
non illa , qu® imponitur ad
fignificandam fiibftantiam ,
prsefertimprimam, itadeter-
minate unum fignificet,ut non

Pradicamentale.  i$t
podit applicari pluribus. 4,
Non haberc contrarium 5,
Non fufcipere magis , & mi¬
nus. 6 .  Efle fufccptivum con-
trariorum. Qux vox monet
ut ftatuamus quid fit

Accidens Subftantis op-
pofitum,Pradicamentale nun«
cupatum , & in novem alia
Prsdicamenta ab Ariftotele
diftributum, quodquatale iii-
mipoteft:vel aaječtive, prout
dicit materialiter id quod in-
haerere poteft, & fbrmaliter
ipfam inaleitatem , autinhse-
rentiam , quas,ut dmrnus, eft
formalis diffcrentia Accidcn-
tis ; vel fubftantive. prout fci-
| licet (lgnificat cns illuci quod
inhserere poteft, livejamačhi
inhsereatjfive non; in quo iefu
didmus AccideuSj ut lic, b ene

191 Ens Cognofcibtle
defcribfeffe ens aptum natum
efle infubječto inhadionis: ef-
fe autem in lubjcčto inharfio-
nis eft ita inefle, ut cum eo
non faciat unum perfe, fed fb-
lumper accidens. Adhocve- j
rb utdignofcatur, žjuamafor-
ma fit ita in alio, ut faciat cum
lilo ens unum per accidens,
certum eft indicium carentia
determinatarum qualitatum
defervientium confervationi
tališ for ms in tali fubječto.

Inter Prsdicamenta Acci-
dentis (  ut alia, qub proprie
fp e čl ant, ad Phyficam differa-
mus) eft Prsdicamentalis Ke-
Iatio ; cujus nomine, cum i
communi Authorum intelligi-
musnexum qiiendam, velre-
fpečlum accidentalem inter-
cedenteminter duo, vi cujus

Uh ■

Pradtcamentale.  193

illa dicuntur ad invicemRelati-
Va: & quia ab Ariftotele hoc
Pradicamentum dicitur ad ali—
quid j ideo duplicem in co di-
ftinguimusrationem, feufor-
malitatem; fcilicct c(l'cln,pcr
quam convenit cum coeteris
Prsedicamentalibus accidenti-
bus, & efle Ad, per quam ab
omni alio difcriminatur. Da-
ri autemefle Relativum , fen
rcales Prsedicamcntales Rela-
tiones nemine cogitante, no-
bis eftindubitatum. Defini-
ri Relatio, prscise fumpta, fo-
letfic : cft habitudo, fcurc-
I fpečhis j fen coordinatio, qua
•' unum refertnr ad aliud. Re-
lativa vero ipfa apte ab ipfo
Philofopho defimuntur hoc
modo: adaliquidlunt,quibus
hoc ipfum elt dfe quodam-
I modo

rp 4  Etts Cognofcibile
mod 6 ad ali quid fc habere;hoc
efttaliafunt, quorumtotuiit
efle quod habent efl: pertinere
adaliud, ipečtare aliud, cum
alio connečri: qus definitio- s
ncs probabiliiis videntur coa-
Venire univoce Relativis , ac
Relationibus omnibus Praedi-
camentalibus.

Hx  figuidem multiplici-
ter dividuntur ; quse varietas
divifionum rede reduei poteft
ad tria quafi capita, in quorum
uno continentur Reiationes i
iilx,qine fundantur inllnitate 3
&Numero 3  qua!esiuntRela-
tiones Identitatis, Siimiitudi-
nis, ./Ecpalitatis ,  & h is con- !
transe : ubi dum audis men-
tionem fieriRelationumlden-
ttatisj cave intelligas nos ade-
rere per hoc dari Reiationes

Pr&dicamentale.  195
reales ejufdem ad fe ipfum, ut
nonnulliopinantur, qtias me¬
re fičtitias y  aut rationis efle
cenfemus. A d bundam ca-

put reduciitur Relationes qus
fundantur inAčirione&Paffio-
ne, quales funt Paternitatis &
Filiationis, Caufe & Eftedus
in a&ufecundo,aiiaqueplures
hisfimiles; adtertiumveroil-
lasfpečtantj quas fundantur in
ratione Menfurae, & Menfura-
bilis, alijsque Relationibus
T ranfcendetalibus, quales for-
te funtCaufe ačtualis ad ačtua-
lem Effečhim,Cognitionis ad
obječtum cognitum , Scien-
tias ad fcitum, &c. Ad has
quidam reducunt , fed per-
peram , quafdam Relatio¬
nes, quas vocant intrinfecus
advenientes, per quas intelli-
I 1  gunt


t<)6 Em Cognofcibile
guntillas, quaa pofito fonda- l
mento, & tcrmino neceflario
confurguntj quales dicunt eflc
Rcl*iones Similitudinis, &c.

& extrinfecus advenientes,
cujusmodi efle aflerunt illas ,
qujE praeter fundamentum, Sc
tcrminum requirunt aliquid a-
liudadfuum c Ilc; fcd  illas, ut
fupcrfluas, merito cum Patre
Arriaga anumcroRelationum
rejiciendas efle arbitrarnim.

Eflentiam autem Relatio-
nis Pradicamentalis coniifte-
re non pofle in folo fiindame-
to probabilius ceniemusimul-
to minus in aiiquo Modo en-
titatiFundamenti, Termini, :
& Rationis fundandi iiiperad-
dito. Neque probabiliorem
reddunt priori hanc quam reji-

d-

Tr&dicammale.  197
elmus , fentcntiam Teu quod
poffit exiftere AIexander in re-
rum natura absque eo quod
Achilli fit fimilis; feu quod
abscjue tali Modopartesllni-
verii efle videantur velut fco«
pz  diflolut« , aut cuasi arena,
<k  iateres fine calce, & cemcn-
to.

NonetiamRelatio Prsedi-
camentalis confiftit in Accide-
te aliquo abfoluto; nifi vell-
mus admittere, quod hodie,
V. g. natus infans innumeris
accidentibus dlet ačcu fubje-
čtus, &tot, quotfunt entia
intoto univerfojHomineSjA-
nimalia, Plants, Flores, Fo-
iia, Arenae, pulveres, &c.ae
nifi dicamus pulicem in Indijs
faltantem non tot quin plura
pcr uni^erfum orbem produ-

1 3 cere

fp8 HnsCogmfcibilt
cere per unicum falturn abfo-
lata accidentia ; quodhaud
dubie cuj ufvis, vel primo intui-
tu j videri poflfe cenfemus in-
credibilc, &ablurdum. Sed
nec Relatio Prsdicamenta-
lis conliftit pršci se in lola
Ratione fundandi ; nec et-
jam in pura aliqua Denomi-
natione extrinfeca; neq; de-
mum induobus abfolutis, fcu
in rečto, feu uno in rcčto, al-
tero in obliquo fumptis. Ve-
rum

Intrinfecč, &effentialiter
Prsdicamentalis Relatio con-
ftituitur per Fundamentum,
Terminum, &Rationem fun¬
dandi ita, ut Ratio fundandi
femper lit partim intrinleca
Fundamento, partitn intrin-
fcea Termina. Ouodetsive-
fi/|j»

TrfJjcammtde.  ipp
riffimumfit, fi Logicetamen
loouanuu', Relatio fupponit
pro fola Katione fundandi, e-
amque dick in recto 3  Funda-
mentum vero acTerminum in
obliquo confignificat; non
fecus quamllnio, qu* licet in
ratione Unionis formaliter
importet extrema, quaj reali-
ter unit, Logice tamen pro
folaUnione fupponit, partes
autem quas unit in obliquo
confignificat.

Neque obett de effentia
realis Relationis conclufioni
noftrasjfeu quod Relatio fit,&
dicatur Accidens, tametsi e-
jus extrema fepe faspius fint
Subftantia : feu quodUnio ,
Cognitio , Generatio non
conftituantur intrinfece per
partes, vel fubječta, vel per
I 4 fuoe

2,00 Ens Cognofcibik
fuos terminos; feu demuni
quodaparterci non detur re-
(Šum, autobliquum; adcoq;
dum concipimus durationem,
r.g. A, & durationemB, vel
utramque in rcčto, vel unam
inrečto, alteram in obliquo,
concipiamus eandem realita-
tem, ac fi quas eft diverfitas, ea
feteneatex partc foliusmodi
concipiendi, Ex quibus
Inferimus x. ad omnem
RelationemPr^dicamentalem
tria eflentialiter requiri, non
fecus quam ad elTe unitumPhp-
fice tria ncceflario requiran-
tur. 2. Eandem Relationem
necefTarib femper exigere ter¬
minu exiftentem, licetfubin-
de in quibufdamRelationibus,
minus proprie talibus, prar-
fiippofita abtio, feuratio fun-

Prudica/nsntak. 201
dandi fufficiat anteceffifle. i,.
Relationem fimpliciter termi¬
nali ut ad abfolutum, Se non
formaliterutad.relativum. 4.
UtRelatio aliquaPra;dicamen-
talis reali ter tališ fit, Se dica-
tur, reejuirere neceflario rea-
lem inter Fundamentu Se Ter-
minum diftinčtionem. Neq;
obeft huic illationi liveRelatio
dupli adfuum dimidium; five
Intellečtus fe ipfum cogno-
fcens, five quod idem poffit,
Se fepe foleat affligere , quin
percuterefe ipfum.j. Relatio¬
nem unam Prsedicamentalem
efle pofle fundamentum alte-
rius ,  feu ad aliam proxime Se
imediatereferri absque ačtua-
!i proceflu in infmitum, juxta
definitionem illam tertiam
Euclidis lib. 5. Ratio dua-
I 5 rum

2,01 Ens Cognofcibilt
rum magnitudinum ejufdem
generis cft mutua qužedam fe-
cundum quantitatem habitu-
do: &rursus; Proportio eft
qusedain rationum fimilitudo.
6.  Relationem Prsdicamen-
talem adsequate fumptam fe-
cundum id,quod in intrinfeco,
& eflentiali fuo conceptu im-
portat, multiplicari tum ad
multiplicationem Fundamen-
ti ; tum ad multiplicationem
jpfms Rationis fundandi. 7 .
Demumprarter Pmlicamea-
talem, dari ScrealemRelatio-
nem Tranfcendentalem diife-
rentem a Pratdicamentali in
eo j  quod Tranfcendentalis fit
jntrinleca ada;quate Panda«
mentoproximo, eidemq; ef-
/entialis. Atque ex his omni¬
bus

Pr&dicAMintcde.  zcj
bus 3 qu$ fequunturProblema-
ta, &: Paradoxa, folvemus.
Problema I. AnLaureattit
tile quondam ViennenfisAca-
demicusElogia fortijfimi cu~
jufdamAuftru Principisper
omnia Pr&dicamenta adz-
tjuate comple.rtii fuerit hoc
HmDtftkho:

In campo magnopugnabat fortitet
©Um

FiliusErnefti ftans ,  & calefa&usin
armis ?

Paradoxvm I. Archtducem
ejfe , predale, & quide?n
Snmmum dl, Ariftoteli ig-
notum, Pr&dacamenti G emu.
Problema II. zAn ex e$
qmd Anfloteles doceat Pri -
mam Subflantiam effe magis
Subftantiam quaSecundam
hen'eqnumferat, zAVGV-
l 6 ST1S-

204 ErisCegnofcibtle
ST 1 SSIMVM LEOPOL¬
DU M ERIMVM efe
inter omnes,qui defaclofmt,
Alontircbts. Maximv.m ?

Parad oxvm II. Augufiiffi-
mifeptem slujlnaci Pr in ci¬
pe s, cjtubtis Orbis terrarant
de fablo pande l, non plures
ndinvicem, {e dankam tan¬
tiem habentdn Namero fan-
datam, Relationem.

XIII.

ENS COGNOSCIBI-
EE  POST-PRv£Dl-

CAMENTALE .

Ntis Poft-
pradicametalis
nomine veni-
uiat proprieta-
tes,

Poft-pradicamentak.  205
tes,five rationes qu^dam com-
munes plurib 9  Praedicamentis
ad qua: confequuntur; cujus-
modi quinque, nec incongrue
cum Ariftotele recognofci-
mus, videlicet Oppofitionem,
"Prioritatem , Simultatem ,
Motumj& Modum aliquid ha-
bendi. Oppofita proprie, &
in rigore fumpta illa funt, &
reftedicuntur, quaeineodem
fubjccto fecundiim eandem
rationem fimul cffe non pofi
fiint. Diftinguuntur aDifpa-
ratis , quod hxc licet diverla
fint j non tamen ita fe invicem
abborrent, ut fimul efle, & e-
siftere refugiant. Dividun-
tur Oppofita in Logica , &:
Pbyfica ; & utraque rursiis in
Contraria, Privantia, Relata,
& Contradičtoria. Phyfica
I 7 autem

£c6 Em CognofcihiU
autem Oppofitio intercecKt
intcr duo estrema fimplicia, vi
cujusilla&a fe invicem, & a
fiibjecto feie excludunt. Haec
vero extrema fic intcr fc  repu-
gnantia no tantuminEntibus
Pofitivis, fed etiam in Entibus
Negativispure talibus, imo&
ImpoiTibilibus, proportiona-
liter loquendo, reperiuntur.
At

LogicaOppofitio non be¬
li e ab aliquibus definitur , ut
Jic accepta; quodfit affinna-
tio, & negatio ejusdem de eo-
dem ijsdem fervatis; fed nec
abalijs, quod fit Repugnanria
duarum propofitionum circa
Veritatem, & Eajfitatem ; a c
proinde melius fic a nobisde-
feribitur : LogicaOppofitio
eft duarum propofitionum c-

Pofi-pradicAmeKMiC. loj
jusdem pr«dicati, & fubjcči: 1
fecundum qualitatem , vel
cjuantitatem repugnantia. Di¬
vi Jitur h«c in Contracličtori-
am, Contrariam, Subcontra-
riam, & Subalternam. Pro-
pofitiones contradičtorieOp-
poiitas de fe habent, ut nun-
quam fimul efle poflint ver«,
& fimul falf«, led neceflario
femper alterutra vera eft, al-
terutra falfa, Contrarie vero
Oppofit« licet nuquam fimul
effe poffint ver« , pofliint ta-
men alicjuando in Materia
contingenti fimul efle falf«. E
converfo Subcontrari« in ma-
teriaContingenti nequeunt fi¬
mul effe fal fe, licet poflint fi¬
mul ver« efle. At Subaltcrn«
inMateria Neceflaria aut fimul
ver«, aut fimul falf« necefla¬
ria

2o8 Ens Cognofcihile
rio čile debent; in Contingen-
ti vero poteft fubinde ftare
cum falfitate llniverlalis ve-
ritas Particularis, ftante adhuc
in fuo vigore Principio' ilio:
quod dicitur de omni, dicitur
etiam de quovis contento fub
ilio. Qux omnia non folitm
de Categoricis s  &: Abfolutis
propofitionibusj veriim etiam
de Hypothcticis,&Modalibus
dičta edfe volumus.

Altcram }  Pradicamenta
confequentem afte&ionem,
diximus efiePrioritateimvi cu-
jus aliquid alio prius, alterum-
queantecedens dicitur. Hxc
quintuplex eft, Temporis fci-
licet , qua Parens v. g. Prior
ciTe dicitur Nato, Natifq; na-
torum, & quinafcenturabil-
lis. Natur *,  qu* etiam P hy-

Poft-prtdicamentale.  2  op
lica, feu Caufalitatis nomina-
tur , & eft illaqua Causa iuo
Effe&u dicitur cllc prior, ab
coque independens ; ficut e
contra Effedus vi ejusdem di¬
citur eflepofterior, 8c dcpen-
dcns a fua Causa. Ordinis, qua
rationeExordium ceteras par-
tes operiš Oratorij antecedit,
& in Grammatica Elementa
Syllabis ,  Syllabae Dictionibus
funt priores. Dignitatis, qua
.nimirum aliquis eft altero pre-
ftantior, & honorabilior, vi
cujus, qui Superiores dignita-
te funt j Priores appellantur,
prsefertim inter non paucos
Venerabiles Ceetus Religio-
forum. Demum Prioritas a
fubiiftendi confequentia, Lo¬
gi ca , feu ratioriis alias appcl-
iata, eft, quje reperitur inter

gia-

2io Em Cogtiofcibile
gradus Metaphylicos, Teu Lo-
gicos Superiores&Inferiores,
vi cuj us a Superiori gradu ad
Inferiorem valet coniequen-
tin, non e contra.

T ertia Prsdicamentorum
quorundam Proprietas eft Si-
muitas eflendi. Hujus in ri-
gore tres tantum liint modi,
fciiicetvclTemporis, qualem
habent, quat eidern tempori,
vel durationi coexiftunt; vel
Natur# ,  qu# reperitur inter
ea ,  qu# le mutuo inferunt ita,
ut unum tamen alterius non lit
caula, qualispr#cipue ellefo-
letrelativorum 3  quas ad fere-
ferunturRelationibus fundatis
in Unitate, & Numero: vel de-
mumDivifionis,quaSimultate
dicutur limul elTe Differenti#,
aut Species, aut aliamembra

Pofl-pudkamentdc.  an
alicujus Totiusj autGeneris
divifiva, velcontračUva, qua
talia.

Quarta Praedicamentoruna
affedtio eftMotus 3 cujus rečte
quatuor ab Ariftotele affignan-
tur Species ; quarum i. com-
prchendit Generationem, Sc
Corruptione Subftantialem:
2.  Acretionem, quaresaliqua
movetur ad majorem quanti-
tatein,8cDecretioaem,quare-
ducitur aiiquid ad minorem
magnitudinem, per amiffio-
nem aliquarum partium quan-
titatis, quas prius habuit. 3.
(Comple&itur Motum , quo
cuid movetur ad qualitatem,
qui diciturAlteratio; quas pa¬
rit«' duplexeft, Acquifitiva lci-
licetj&Deperditiva; per iilam
tjualitas, qus nonhabebatur*

212 Ens Cognofcibile
acquiritur, per hanc acquifita
deperditur, Sic.  4. Demum
Motus fpecies cft Latio , qux
eft Motus a loco in locum;
cujus multipliccs funt diffe- ^
rentiiE, de quibus agere n o 11
ad Logicos , led ad Phpficos,
Phyficoq;-Mathcmaticos per-
tinet.

Quinta tandem Prtedica-
mentalis Proprietas eftModus
aiiquid habendi : hic in fep-
templici eftdifferentia; qua-
rum prima cft Modus habendi
aliquidadinftar qualitatisj, fic
habentur habitus Virtutu, Sci-
entiarumj&c. 2. EftModus
habendi ad modum quantita-
tis , fic habctur dimenfio fe-
cundum Longurn, Latum, SC
Profundum. 3. EftModus ha¬
bendi ad modiimveftimenti,

ficque '

Poft-pradicamentale.  215
ficque habeturGladius, Arma,
Pailium,PiIeus,&c. 4. Mo¬
dus habendi aliquid ad mo-
dum partis ,  fic habemus Ma-
nus,Brachia,Pedes. 5. Modus
habendi ad modum Contcnti
quidem, fcd.no n ad modum
partis ; fic cifta habet pecuni-
asj doliavinum j ceDarium do-
Jia, &c. 6 .  Modus habendi

ad infrar rci pofiefise ,  uti Ca>
far habet Imperium , Regna ,
Provincias. 7. Dcniq; Mo¬
dus habendi ad inftarParentis,
Magiftri, Direčtoris, Ducis;
fic Parens diciturhabereFili-
os, MagifterDifcipulos, Di-
rečior Subditos , Dux Mili-
tes. Atq; ex iftis Poft-prsdica-
mentalibus lisec proponi-
mus Problemata , Sc Pa-
radoxa.

*

P RO-

2t4 j Ens Cognofcibile

Problema I. An Apoftotid
Hnngaria Revni Incolis in-
nato, cam Turcis oppofitio
ctmntum PoHpradicamentn-
Hum Oppofitortim conflimat
Germi ?

Paradoxvm I. 'Tatentia fi¬
na, cademcj, Turcarum Ca-
faris tov Regnorum ac Gen-
tram T>ommatrix jibi ipjt,
etiam PhjJice, perfipe e si op -
•

PrpblemaIL s AnAVGV-
STISSIMVS IMPERA¬
TOR LEOPOLDVS
omniam dnimas, &affechu
Conjilio, ac Indttftrid pojji-
dens y  novam adinvenerit,
aliquid habendi Modam ?

ParadoxvmII. Oppofitio Re*
htivamter AVGVSTISS1-

MOS

Tojl-fr&clicamentale.  215
MO S AVSTRIMZ AR-
CHIDVCES, eFUnfolubilu
nexm, Summti^ conjunEHt
inter eosdemu*

X  I v.

ENE IS COGNOSCISILIS
TERMINI, NOTME,

ET Sl C NA.

NrERpretes
noitromm de
Ente Cognofci-
bili conceptu-
um ,  quin ad hos de iSlo for-
mandos, quasi Manudučtores
rudiumfunt Termini, Signa,
& Propofitiones. Termin o-
rum autem nomine intelligi-
mus ipfas voces articulatasrei
alicuius fignificativas, Voces
vero

ji 6 En tis Cogn. 'Termini ,
verojfccundum finim effcPhv-
ficum fpcčlatas, rečiccum A-
riflotele definimus : Vox dl
percuifio aeris re/pirati ad a-
fperam arteriam fačla ab ani-
ma cum imaginatione aliguid
fignificandi. At lecundum
quod a Logicis ufurpantur ,
bene, pracise acceptse, defini-
untur, quod Vox, feu Termi-
nus>fecundum fcfiit nomen fi-
gnificativum ex inftituto fine
tempore, finitum, &rečlum,
cujus nulla pars fignificat fepa-
rata.Sin vero in ordine adpro-
pofitiones confidcretur, non
rečic definitur , feu per cffc
extremum Propofitionis; feu
per id j in quod refolviturpro-
pofitio; feudemum per id ex
quo fimplex componitur pro-
pofitioj verum longe aptius

Nots, & Sign a. zij

TerminusLogicus ille dicitur,
qui eft vox fignificativa, & pars
intrinfece, acutquod,confti-
tutivapropofitionis. Multi-
fariam iile dividitur, ad rem de
1  qua agitnus , facit illa aivifio,
qua eum in Mentalem, Voca-
lem,& Scriptum authores par-
tiuntur.

Ex Terminisigitur confti-
tuuntur Propofitiones ; qua-
rum defmitio aptior dari ne-
quitvulgatailla: Propofitio,

, feu Enuntiatio eftoratioper-
fceta aliquid de aliquo per af-
firmationem, aut negationem
ftatuens, ac enuncians. Cu-
jus Materiaproximaaliudnon
eft, cjuam res illa, quse objici-
tur intelkeftui immediate af-
firmanda, vel neganda; Forma
vero eft principalis Copula,
)  K qui

;i8 Entis Cogn. Termini,
qua per identitatem jungitur
prsdicatuin fubječto j feu e
contra in negativis cft id quo
unum ab aitero fegregatur
formaliter. Aftcčtioncs Pro-
pofitionis funt Quantitas,&
Qualitas,non Phyfice,fed Lo¬
zice acccp tx:  iliacfl:Syncatc-
gorema quodda^ quodtenens
fe ex parte fubjeca indicat U-
niverialitatem, vel Particula-
ritateniPropofitionis ; krč
vero cft oimiam afFecciojPro-
pofltiom iecundum ic fuiripta:
prorsus accidentalis, qux te-
nes le ex parte Copuls difftm-
ditur in univerfamPropofitio-
netn, eamque Veram, velFal-
iam denominat. Speci e s Pro~
pofitionum funt multiplices:
receptiiTiirue hx ; Categorica,
Abfoiuta, Hyp othetica^ &Mo-

Nota, & Sign a.  219

dalis, quarum qu£evis fub fe
alias, Sealiashabet. Porro
SignumEntis Cognofci-
bilis rečic dicitur e{feid,quod
eft ad hoc inftitutum, ut ducat
fpecialiterPotentiam Cogno-
fcitivam in alterius rci cogni-
tionem. Adčequatč ficdefini-
tum dividiturin Signum For-
inale,&Inftrumentale : illud
eft, quod informando Poten-
tiam, eamque deterfninando
facit formaliter, utaliquid co-
gnofcatur ; hoc vero,eft illud,
quod prout extrinfece infor-
matmn, cognitumq; facit ali-
quid alicui innotefcere. Di--
viditurhoc denuo inNaturalc,
& Arbitrarnim , feu ad piaci-
tum: Naturale eft, quod ex na¬
tura iua , ut Fumus ignem, Ar-
bitrarium autem ex hominum
K z  pia-

lio T.ntisCogn. Termini,
placito, ut hedera vinum voe- .

nale, fignificat. Iftud in effe Si-
gni formaliter non conftitui-
tur leu per Relationcm ali-
quam, fcu per aliqucm Mo-
dum; nec etiam per folam Vo- '
luntatem Inftitutoris ; fcd  ef-
icntialiter conftituitur in efie
fignificativi perSpeciem quan-
dam ad Signi tališ prsfentiam
excitari folitam in percipienti-
bus illudj, illiusrei, qu$ per
Signum fignificatur.

Inter Signa Arbitraria hu¬
mana: voces funt (de quibus
paulo ante) qua: quamvis in
quodam fenfu, quatenus fcili-
cet datas funt hominibus a na- ^

tura, ut per iilas fignificent in-
triniecas fuas animi affedio-
nes, dici po/Tint Signa predse
naturalia, hoc dl naturalfter

infti- 4

Not d, & Slana.  lit
inftituta ad fignificandum;
auatenus vero fignificativat
funt quarimdam determinata-
rumrerum, nonhoc a natura,
fed a mero hominum placito
fbrtiuntur,adebq; abfolutein-
ter Signa Arbitraria funt cen-
fendse;tametsi quaedam afTum-
ptie fmt ad fignificandas res
quafdam, propter connatu-
ralcmhabitudincm,quam cum
-rebushaberevidentur; &aiiat
fundamentum in rebus ipfis,
quasfignificant, nancifcantur.
Primariam autem fignificatio-
nemquam ipfe habent refne-
Čhiloquentis permodum Ar¬
gumenti, &Probationis,non
indefortiuntur, quafimefail-
lis illam indidiffet conflietu-
do, fedex obligatione orta ex
pačto, & conventione qua-
K 5 dam

•iz JLntiiCogn. Ter miru,
dam, quasi morali,inquam »
homines ob commune con-
fortium cenfentur moraliter
confcnfiffe.

An autem Voccs, & Si- ~
gna alia Arbitraria,Res prima-
rio an Conceptus fignificent, ;

dubium, controveriumque cft
inter Authores; in qua diffi-
cultate enodanda nobismedia
quasi via eft incedendum; ac
proinde dicimus : direčle,
immediate, &exprimariain-
ftitutione Voces prius exci-
tantSpecics, & apprehenfio-
nes Rerum qua Conceptuum,
adeoque in ratione Imaginis
prius fignificant Res, quain
Conceptus; per modum vero
Argumenti, & in ratione Finis
easdem prius, & immediatuis
fignificant Conceptus, illisg;

me- <

Koti. & Signa.  225

Tnediantibus Kes ipfas: adeoq;
veram cenfemus cffe , quod
non foium notitiaRcrumpro-
pterfe lk expetibilis j veram
ctiam xque, imo forte magis
notitia Conceptuum animi,
propter fe,& non tantuvn pro-
pter notitiamKerum,cum qua
quandam babet conexionem,
fit abfolute expetibilis. De
Signis vero fcripto expreflis fic
tenemns; quod illa una cum
formali rerum Specie, Teu ap-
prehenfionc immediate, imo
umili, excitarefoleantpariter
ipfarum Vocum apprchenfio-
nem. Porro dum SignaCon-
ceptus immediate fignificant,
itaiiloramfunt manifeftativa;
ut pro ijfdem tamen non fup-
ponant, prout praeftant dum
ipfarum Kerum funt fignifica-
K 4 tiva.

Z’4 EntisCegn. Termini,
tiva. Atcjuc ex iftis h a; c 'Pr o-
blemata, & Paradoxa reiolvi
pcflecenfemus.

Problema I. zAn probabile
jit de fa&o Lingttas , & Idio¬
ma ta primarni habere Jigni-
ficat tonem nonex InftitMtio¬
ne Humana?

Paradoxvm I. Charatteri-
bas igneis ftpe fecunits, cjtta
calamo exaratis, nofiros A-
micis pogumu* manifeflare
de rebus agendis conceptm.
Problema II. asžn labor in
addifcendis v arij s Linguis
folutn conjijiat m formandts
ImpreJJis vocum, ac rcrum
Speciebm, vi cjuarum, au-
ditis r vocibm > jiai'tm deventa-
mus in connitionem Rerum,

č>

ac Cenceptmm alisnorum ?

Para-

Nota, dr Sign*.  22 y

PakadoxvmIL Zpphra man-
tumvis ocenita , quibits uti
hoc avo folent plericfo homi-
num ad fttos manifeftandos
conceptm , longe facilius
funt perceptibiles, cfuameo*
rmdemexprejf& voces,

XV.

ENTIS COGNOSCiniLIS
VER 1 TAS.

, Uprainflnua-
vimusVeritatcm,
p cique oppofitam
& Falfltatem acci-
dentalcs quafdam efle Propo-
iitionum afFcčtiones, fivefor-
maliter ills fumantur, five ob-
j e dive , 8 c  quidem pofitive
contrarias : ac proindč nune
K 5 dc

X2.<S TZntis CognoftibtlU

de Veritate praecipue agendu
utpote qua cognita, facile illi-
us contraria elucefcet. lila
dupliciter accipitur,proTran-
fcendentali fcilicet, & con-
teniente Entibus omnibus *
quse coniiftit in entitate obje¬
li, quod tale eft, ut exaffir-
mationeejufdemnon fequan-
tur duo contradiftoria; & de-
finiri rečic folet cam efle, quse
correfpondet perfe&iffimo
conceptui,qui de Ente forma-
ripoteft; &proFormali, quse
Veritas in cognofcendo no-
minatur ; quse rursus duplex
eft, alia nimiriim oppofital-
gnorationi, aliaFallitati; il-
Iam vocamus Veritatem Ima-
ginis, & confiftit in confor-
mitate lolum in repnefentan-
do, involvente ordinem quen-

Veritat .

dam tranfcendentalem Imagi-
nis adiuum Imaginatum:iftam
vero dicimus Veritatem Signi,
Scproprie talem, utpote for-
maliter oppofitam Errori &
Falfitati; quae confiftit in eo,
quod non folum reprafentet
objedum , cujus eft Imago,
fed praeterea dicit modum,quo
objedum illud eft, velnoneft
eamque definimus fic: Veri-
tas Formalis eft conformitas
operationis cognofcitiv« cum
objedo cognofcibili. Ubi
certum exiftimamus efle, in-
primis hanc Conformitatem
adus cum objedo non debere
efle talem in eflendo; &c dem-
de,Cognitionem, feu Conce-
ptumFormalem femper efle fi-
milemObjedivo conceptui fi-
vecognitio vera (it, flve non
K 6  fit;

;t8 Entis Cogmfdbilii

fit; ac proinde tertio certutn
ctiam efle arbitramur hujus-
modiSimilitudinem non fuffi-
cere adFormalem Veritatem,
uti multi opinantur, fed rcqui-
rineceflaridadillam, ut Con-
ceptus Objedivus , icu Ob-
jedum quod cognofcitur,cxi-
ftateomodo in fe , quo cog-
nofcitur. Hinc

Htec FormalisVeritas nec
inSenluullo, feuExterno 3 feu
Interno 3  nec in ullo Appetitu;
imo nec in Prima Intelledus
operatione ; fed in folo adu
Intelledualis Judicij objedo
liio conformi formaliter tan-
ciimeftreperibilis. Quonon
obltante, adhuc tamen dicere
poffumus in Prima Intelledus
Apprehenfione dati Veritate
vel primo dilpolltivcjin quan-
tutn

Ve rit M.  lip

tum fcilicet difponit, ac de-
terminat intcllečlum ad For¬
mate Judicium Verum ; velfe-
cundo praduppofitive, in qua-
tum fubinde pnefupponit Ap-
prcheniio aliquod unuin Judi-
cium, ut contingeret in cafii
quo quis apprehenderet Ale-
xandrumefle FiliumPhilippi,
in quo fupponeretur verum
Judicium de eadem filiatione.
Exquo rite inferimus, quod
ficut VeritasFormaiis adsequa~
te fumpta confiftit in pcrfečta
adsquatione actus cum obje¬
dlo; ita e contra Falfitatem
Formalem confiftere in inad-
sequatione, feu difformitate
aeius cum objedlo ; ac confe-
quenter utramque eflentialiter
& intrinfece in fuo effe adae-
K 7 qua-

130 Entii Cognofcibtlij

quato perAčhim,&Obječhiffl
conftitui. Porro

In pnefenti adhuc dilputari
foiet, anpoflitaliquis Ačtus,
idem manens, vel pro eodem
tempore, fimulefleformalitčr
Verus, & Falfus; vel/altem
pro diverfb tempore ? in qua
quatftione nobis videtur pro-
babilius i.Implicare idemFor-
inale Judicium e (Te fimul ve¬
nim ,  &fallum eodem tempo¬
re circa urnim, idemque obje-
čtum, vel etiam circa diverla,
five haec Copulative, five Dis-
junčfcive, five Indefinite fii-
mantur; quod veram efl: et-
jamdeillisačlibus, &propo-
fitionibus, qujedicunturfalfi-
ficantes fe ipfas. Quoad alte-
ram dubitationis partem, fup-
pofito ex dicendis in Phjfica
Ačlum

Veritas.  Ijl

Actum Intentionalem non i-
dentificari cum fuis durationi-
bus, poffecjuc eundem actum
indivifibilem, cntitative acce-
ptum, continuari peralicjuod
fpatium temporis divifibilis,
dicimus vidcri nobis probabi-
liusefle; pofle eandem nume-
ro propolitionem in materia
contingenti tranfire deVerain
Falfam, & e contra, li prsfcr-
timilla non affirmet, v.g. cur-
fum Petri durare , aut toto
quadrante collečtive, aut dis-
junčlive, aut indeterminate,
ied determinate tantum, & de
prsefenti ita, ut ačtus duret per
tempus aliquod affirmans cur-
fiim de Petro in primo inftan-
ti independenter a fecundo, &
fecundo independenter a pri-
mo, Sctertio; quam conclu-
fio-

53 i Entis Cogiofcibilti
fionem noftram commode et-
jam defcndi poflc per Statum
Conditionatum & Abfolutum
probabiliter exiftimamus ,
quatenus fcilicet ex partc ob¬
jedli poteft aliqua Propofitio
importare tempus foliim in-
tranfitive, &fubconditione,
adinftar iliarum propofitio-
num, quae a Philofophis di-
cuntur AEternse Veritatis.

Circa Propofitionum Ve-
ritatem de Futuro ,  fic ftatui-
mus ; inprimis certum efle,
quod de Futuris Neceflfarijs
detur determinata Veritas et-
jam in ipfa natura rerum ,&č  in
caufis ip(is Creatis non indif-
ferentibus ad ponendam u-
tramque contradičlionis par-
tem ; fic verum eft quod ho¬
diš Sol occumbet, cras orie-
tur,

Ver it as.  13»

tur, Vigcfima Martij eritVer-
numdEquinočtium,&c. De-
indesaue, finonmagis, cer-
tum efle,quod deFuturisCon-
tingentibus detur in Divina
Praefcientia determinata Veri-
tas Futurorum Contingenti-
um , c]ure etiam dabiiiseftab-
folute in ipfa Divina Revela-
tione. Tertioparitercertum
cfle arbitramur dari de facto
determinatam Veritatcm de
Futnro Contingente Abfolu-
to refpe&u duarum Propofi-
tionumContradičkoriarum de
codem.

Hx  auteni propofitiones
de Futuro Contingenti defu-
Hiuntliiam VeritatemForma-
lem ex infallibili rei eventu; &
econtra Falfitatem exnonfu-
turarei cxiftentia, quje Dcus

Entu Cognofcibilis.
obPicnitudinem, & Infinita-
tem Divina: fua Omnifcien-
tianon minus videt, quanifi
de f ačlo eflčnt prajlcntia. Ad
qux addimus etiam propofi-
tiones dc Futuro Contingen-
tiConditionato cffe determi-
nate Veras, vel Fallas abfque
ullo prasjudicio Iiumans Li-
bertatis, & abfqueulla Con-
tradičtione, qus forte appa-
rprepoflet in eo, quod Inral-
libilis Dej  Scieentia prsecedat
neceflfarib Ačhim Liberum;
quem tamen, nefaliaxfit, aut
libertati omnino noxia , ne-
celfario prafupponere de¬
bet , ob Catholicam Verita-
tem illius caufalis ; ideoDe-
us cognofcit Peccatum ab JE-
terno, quia Peccatum exiftit

Ver it M.  255

in tali duratione, & non e con-
tra.

Ex quibus rede tafnen
colligimus in vanum ab Aftro-
logis Judiciarijs quseri certam
Futurorum Conttngentium,
&: prsfertim Liberoi um in Sy-
deribus, & Coelcftibus Cor-
poribus , eorumej; Motibus ,
Afpečtibus , ac Influcntijs,
Prasfcientiam, atqueadeo,eo-
rundemPradičtiones,&Ario-
lationesde ijsdemeffelnanes,
& Superftitiofas , Fideq; Hu¬
mana indignas,& quidem non
folu.m ex defečtu Aftrologo-
rum non bene callentium fu-
am Aitem, fed ex defečtu
etiam ipfiusAftrologie,quam }
quatenu.s promittit certas, &
infallibiles Praedičtiones de
dičtis Liberis Futuris Eventi-
bus

23« Entis Cognofcibilis
bus Faffam eflc afleveramus.
Quod fi fubinde contigerit
fuifTe veras, dicimus id cafua-
Ji/Iimeeveniflc, & non ex di-
fpofitione Syderum, aut Coe-
leftium Corporum,fedexipsa
difpofitione CaufarumHuma-
narum,&Poiiticarum,ex qua-
rum penitiori confideratione
polle probabiliterFutura quse-
dam conijci a Viris Prudenti-
bus, non diffitcmur. Atque
juxta lisec de Veritate Entis
Cognofcibilis Placita,fequen-
tia Problemata ,  ac Paradoxa
folvenda proponimus.
Problema I. tAn ex Privi-
legijs gratiose concejfis abAu-
guftijjimis Anjina Principi-
bns, Univerfitati, & Aca-
demicis Gracenjibiu , recle
dtdneatar tandem propoji-
m-

Veritai. 2yj
t ion cm tranjirc pojfe de fal¬
fa in veram-t"?

ParAdoxvm I. <& AFat 6  cjuo ,
vel ocuIm  judicat Solem ejfe
lucidum , vel mama cenfct
ignem ejfe calidum, non eft
formahter Ver us.

Problema II. An, dat o, ctitod
f ul feni naper no v m in Coele
Cometes, ipfe tar,ten nec bo¬
na, necmala pradicendi pe-
ritis Aflrophiles matertam
prabuerit ?

ParadoxvmII. Verttas pra-
cedentit Problematis , cina
pure esl contmgens, vera ta-
men fuitab at er no , (f qm-
demnecejfario.

CXXY3<TY3CX3CY3

< 3? < 3?<S?9i?

XVI.

238. (§©►

XVI.

E NT IS C O Gr NO SCI-

BIL IS C O G N IT.10

DISCVRSIVA.

D Cognicio-
nem Difcurfi-
varn de Ente
Cognofcibili ,
qu$ eft quidam quass Mentis
Curlus ab una cognitione in
aliatn proprie fpečiare cenfe-
mus tres fciendi Modos,Deb¬
ili tionem fcilicet, Divifionesn
Sl Argumentationem. Porro
Modus fciendi apte definitur,
quod lit inftrumentum Logi- t
co artificio compolitum ad
Veritatem Scientificam perfe-
cleadipilccndatn : licut&ipla
Ddimtio, Si  aniciem abftjuc
cir-

Entis Cogn. CognitioDifc.  239
circulo , quod fit fciendi Mo¬
dus explicans rei naturam , &
effentiam: &c  Divilio qux eft
Modus fciendi explicans ali—
cujus totius naturam per di-
ftributionem ejusdem in flias
partes : & demum Argumen-
tatio , quse eft fciendi Modus,
in quo unum ex alio inferri per
particulamillativam, ergo, a-
liamveipftžEquivalentem, de-
notatur : cuius bonitas &re-
čtitudo lita non eft formaliter
inVeritatepropofitionuinjfed
in ipfa Connexione confe-
quentis cumPnEmilTis,feuAn-
tecedenti exquoinfertur. Di¬
vi ditur Argumetatio in pcrfe-
ftam, & imperfečtam : hujus
Species funt communes iilse,
Enthy,nernajInductio,Exein-
plum j Dilemma, &Sorites:

iili-

2-4° En tis Cognojcibilu
iJlius vero Syllogifmus; cujus
Species totuplices funt, quo-
tuplices lup ra enomeratsefiint
SpeciesPropofitionum;quan-
tumvis non incongrue rursus
a Dialečcicis quselibet ex hi s
Syllogilrni Speciebus in alias.
Sc  alias lubdividantur.

Definiri anteni folet Syl-
logyfmus cumAriftotele cora-
muniter : quodfit oratio, in
cjua quibusdam politis aliud
quidab his,qu$ polita funt, ex
neceffitateaccidit,eo quodh?c
fint. Iliius M a t eri a iv e m o ta funt
folumtres Termini, Proxiina
tres tantiim Propofitiones:
Forma vero ejusdem, eft ratio
illa, vi cujus ex Praaniflis rite
difpofitis Conclulio infertur r
confiftit h se c ratio ,  feu Dilpo-
foio in Figura,&Modo: Figu¬
ra

Cognit to Difcttrjiva.  241
ra aliud hoc loco non eft,quam
artificialis quxdam forma,
qu£ ex terminis, & propofi-
tionibus ordinatis , & diftin-
čfis refultat,per quamSyllogi£
mi ab invicem extrinlece dif-
ferunt, nonfecus cjuam ex va-
rialapidum, cementi, ligno-
rum, &c. difpofitione varia
domorifm, aedificiorumq; fi¬
gura confurgat. Hsec autem
Syllogiftica Figura triplex eft
tantum ; illa, quam Galeni di-
cunt, aut omnino fupcrflua
eft, & inutilis , aut ad unain ex
Ariftotelicis reducitur. Mo¬
dus vero eft duarum prsemifi-
1  farum ordinatio fecundum de¬
bitant quantitatem, &qualita-
tcmdjsdem covenicntem, &c.
Pcrro

Vis, ac potentia Syllogi-
L zan-

s,^.i Entls Cognofcibitu
zandi ačtu, aut quod idem eft, -
actualis Syllogifticus Difcur-
fus , quocunq; modo fuma-
tur, non reperiturin DEO,ut-
pote repugnans perfediilimsc
ulius omnifcientis: non etiarn
in ullis Brutorum potentijs,
aut facultatibus, utpote trans-
ccndens illorum perfečtio-
ne. Angelis, vero refpečlu eo-
rum,quse intuitive no cogno-
fcunt Difcursu pariterconee-
dimus ;  fccus intuitu illorum,
tjuorum notitiam intuitivam,

Šc  claram habent. Ac proin-
de proprie , &c  abfolute lo-
quendo ioliHominiconvenit
Syllogifticus Dilcurfus, & id
ciuidem ratione folius Intelle-
čfciva: potentiae, aeTertia: tan-
tum ejusdem opcrationisjcum
quai'OrmalisDifcurfus identi-
fica- -

Ce tiri iti o Difctirfivtt.  243
ficatur, necjucabillacliftingui
poflfccenfemus, nifiabijs, qui
quartam mentis adftuere vcl-
lent Operationem.

Cumautem indubitatum
nobis fitduasPramiflfas inDi-
fcurfu Syllogiftico efTc caufas
conclulionis , & non meras
tantum,ac puras conditiones,
merito qu$ritur an precedant,
& qua prioritate Conclufio-
nem, ac quonam gencre cau-
£e eandcm caufent ? Circa
quod nobis fic videtur ftatu-
endum, Pramiflfas fcilicet non
tantum prioritate quadam na¬
tura,fed ordinarie,etiam tem-
poris, quodammodo prace-
dere Conclufionem, ita qui-
demut neceflaria quoq; fitea-
rundem in tempore eodem
cum Coclulione coexiftentia;

L a ui

244 F.ntis Cognofabilti
in quo Pramiflaa Mentales, a
Vocalibus difrerunt, quodfci-
licet hse tranfeant, illaa perfe-
verent cum Conclufionc. Nc-
que tamen improbabilecenfe-
muSjCjuin fepe contingerc pu-
tamuSj guodpromptiffimi in-
genij homines, epu affiduo,
diuturnoq; exercitio fepiuse
PnemiiTis intulere Conclufio-
nem, poffint codem temporis
momeuto Prsmiflas,
cx ijs Conclufioncmeiicere.

Quoad fecundam Quaefiti
paitcm attinet 5 ionge probabi-
lius exiftimarnus Prsemiflas
concurrere ad Conclufionern,
no n in genere caufe eiScien- -
tis, fed tarnam in genere cau-
fx  formalis extrinfecže, ac de-
terminativae Inteiiečtus , qui
pnebito affenfu Pramiffis cer-

to,  j

Cognitio Difcurfivd.  S45
to, acevidenti, itaillo neceffi-
tatur tam quoad neceflitatem
fpecificationis, feu contrarie-
tatis, quamquobad neceffita¬
tem contradičtionis, feu exer-
citij, ut nequeat etiam perim-
perium Voluntatis direčte feu
diflentire , feu mfpenderc af-
fenfum Conelufionis. Ex quo
quamvis,iftius affensus fit pro-
pterPramiffas, &ex PrsmiC-
fis j non tamen bene inferri
pofleputamus, affenfitm Prae-
miflarum formaliter intrinfe-
ce& proprie effe iplum aflen-
fum, feu in alfenfu Conclufio-
nis,

An vero obječtumPrse-
miffarum diftinčhmvfit reali-
ter abobječfco Conelufionis,
partem negativam judicamus
probabiliorem ; quantumvis
L j &

1^6 En tu CognofciliUi
&admittamus inter illaDiftin-
dionem rationis ratiocinane,
&afleramus aflenliim Condu-
fionis attingere , feu ferri in
ipfum, etiam Formale, prjs-
miflarum Objedam. Necta-
men propterea arbitramur ad
Conclufionis aflensu necefla-
riam efle reflexam aliquam iu
adu fignato cognitionem Teu
connexionisextremorum cum
medio in Prsemiffis, feu refle-
xx  bonitatis Confequentia;,ac
iHationis, feudemum identi-
ficationis realis objedi Pra-
miflarum cum objedo Con¬
clufionis j percjuodtamenmi-
nime negamus aliquam refie-
xionem in adu ipfo exercito,
sequivalenter talein, in didis
intervenire. Ex quibus pariter
habemus Difcmfam Forma-
lem

Cognkto Hlfcurjtvd.  I47
1 cm Syllogifticum nec infolis
Pramiffis,nec in foiaConclu-
fione, fed in utri fq;, tanquam
in partibus fuis effentialibus,
adsquate & formaliter con-
ftare. Unde Problematum 3 &
Paradoxorum fequentium e-
ruemusfolutionem.
Problema I. <tAn Canis Ve-
naticm ad viarum dtvortia,
vefligiafera, quam infecjm-
tur, perluftrans fagaci fito
vdor atu himc Sjllogtflicum
Difcurfnm ejformet: Fera ,
yuam perfequor ant hdc,ant
ijldc, ant illdc div črtit, at-
qni mn bde , mn it cm tilde ,
reflat er go ifidc progrejfam

Paradoxvm I. Imperitus c «
mninoArtisDifcnrrendi a-
ptirn ignota, eornm^ proba-

248 EntU Cojnofcibilie
bdi tat cm absj 3  Difcurfu con -
jicere valet, quam muhi fi-
mul ejufdemArtie periti plu-
rib itn dijcurfibus , acratioci-
nationibus.

Problema II. vAnJi Volm-
tns fuo imperio impedire pop
fit Intelleccum ,pojl ajfenfum
Pramiffarum, ab ajfenfu Co-
clujionis, pojfet eadem pari-
ter ejficere, ut apertie, rit e p
etpphcatis oculis ad viden-
dum, luxmeridiananonvi¬
der e tur ?

Paradoxvm II. AVGV-
STJSSMUS LEO? 01 -
DVS IMPERATOR mi¬
nimo nutu impedire poteft
Ajfenfum Conclufionis cujus-
eunj Gr&cenjis Academici,
quod omnibut fuis exerciti-
bus,ac potentid prafare ne-

qmt Cejar Tur c aru.  XVII-

j*lK> »49-
XVII.

ENTIS COGNOSCJBI -
LIS COGNITIO DE~

MONSTRAT1VA.

Emonftrati-
\x  Cognitionis
nominehoclo-
co venit Syllo
gifticUsDifcur-
fus, qui habens medium ne-
ceflarium, pcrcjuodrem qua-
sidigito demonftrat, dicitur
faciensformaliterfcire. De-
finiri folet, quod fit SyllogiC-
mus Scientialis conftans ex
Praemiflis veris, primis,im-
mediatis,notioribus> &prio-
ribus,caufisque Conclufionis.
At brevms, & aptius definiri
per effentialia fic pofle judica-
L 5 mus *

ifo Ttnils CopiofcthiUi
jiius : Demonftrativa cogni-
tio, feu Demonftratio cftDi-
fcurfus Syllogifticus in quo ex
Prsemiifis evidentibns rite di-
fpofitis fccjuitur evidenter
Conclufio. Dividitur dupli-
citcr inDemonftrationem fci-
licetpropterquid, feuaprio-
ri, qužt etiam Potidima dici—
tur, & in Demonftrationem
cpiia, feu ab effečtu : cui utri-
que membro divifivo data de-
finitio convenit univoce; fe-
ciispriiis data, quce foli De-
monflrationi Potifiimae com-
petere poteft : quže neceffa-
rid effe debet formalis Syllo-
gifinus, & quidem in rigore in
prima Figura, & in primo e-
jufdemModo: opuseftpra-
terea ut habeat Prsmiflas ve-
ras , feuconfonnes objedo :

<juas

čognitio Jbentonflmi. z%i

qus fint prim«, Se immedia-
tx , vel formaliter, vel ad mi¬
nimum virtualiter, & redučti-
ve ita, ut ftatim refolvi poflint
in Prima , &Univen'aii(Tima
Principia , cjualia e lic & dici
folerrt, Axiomata, Dignita-
tes, Maxim$, Pronuntiata,
aliatpe a priori indemonftra-
bilia, & lamine natura: nota :
cjuasidcircbdicunturpriora &
notiora, non nobis, fed na¬
tura, utpote quas funt magis-
abftračta, & univerfalia : oc-
cafione quorum

Quseri hk folet an fimpli-
citer lit veram Principium il-
lud : Propter quod unum-
quodque tale, &illud magis?
Ad quod relpondemus affir-
mative, & pr&cipue in caufis
Motivis & Finalibus; inaiijs
L 6  vero

T.^1 Entis Cognofcililis
vero fi adnexas habeat has tres
conditiones: i. ut forma: illa:
inter quas fit comparatio iu-
fcipiant magis & minus. 2.
Ut ratio illapropterquam al-
terum eft tale, inutroq; inve-
niaturformaJiter: 3. ut unum
fit caufa proxima, ik  ada*qua-
ta cur aliud fit tale, Principi-
pinm dičtum veram eft in o-
mni alio caufarum genere. In-
fuper

Ad Potiffimam Demon-
ftrationem necefle eft, ut Prze-
miflas fint necefiaria: neceffita-
te abfblute Metaphyfica; nec
Phyfica,autMoralis neceffitas,
rigorofe,loquendo ad illam eft
fumciens, utpote tališ quže fal-
tem Divinitus impediri valet.
Amplius ad illam requiritur ut
Prgmiffe fint caufieConclufio*-
n is,

CogmiioDemtr.JlrativA.  25$
nis, tam quoad inefle pradica-
ti fubječlo conclufionis 3 quam
quoad aflenfum ejufdem. Ad-
duntur adhuc 3 nec absque fun-
damcntOjtrcs aiix conditioncs
ad rigorofam Demonftratio-
nemneceffarije, tenentesfele
quafi ex parte materije De-
monftrationis, utfcilicet Prse-
niiffie fintUniverfales proprie,
fint per fe, & fint fecundum
quod iplum. At hujufmodi
omnes conditiones non ita
fimpliciter neceffarias effe exi~
ftimamus ,  ut defečtu alicujus,
Vel etiam plurium ex ipfis 3 nul-
la poflit plane dariDemonftra-
tio; quamvis verumomnino
fit, quod qub pauciores de-
fuerint, adfuerint plures ,  eo
perfečtior futura fit Demon-
ftratio.

L 7 Por

i 54 Entii Cegttofcihilis

Porro cjuoadPrscognita,
& Prxcognitioncs ab Arifto-
tele pr$requi(itas attinet, fic
tenemus : ex illis neccffario
ad omncm Demonftrationem
tria c H e nccd1aria,nempeSub-
ječhun, &Prxdicatum Con-
clufionis, & PraemifTas, feu
medium terminum in prsmif-
fis, nec p lura, necpauciora,
loquendo de primis Prsco-
gnitis;de quibus, prxterquam
prascognofccndutn fit, quid
nominis fint; de fubječlo in-
fuper prscognofcendum eft
etiaman fit, & quid lit, fecus
de prsdicato. Prxcognitio-
nes vero quibus hxc Prseco-
gnitaante Demonftrationem
pnecognofci debent funt folu
duz,  nempe Prscognitio an
(it, &Prxcognitioqaidfit:il-

€e£mioT>em<)nflrdHva.ift
la eft cx qua oritnr affirmatio j
iiccpe prascognofcitur fubje-
tftumConclufionis inDemon-
ftratione Poti (Tima ; Praeco-
gnitio vero quid fit, eft illa qua
pracognofcitur eftentia rei,
lion quidem explicite , quo
modo pracognofcitur prsedi-
catu Conclufionis in Demon-
ftrationc. Varietas autem
Precognitorum , Sc  Praeco-
gnitionum reči:c delumitur,
ifta quidem ex modo duplici
univerfaliterprsecognofcendi;
illa vero ex numero eorum ,
qu* pra:requiruntur ad aften-
lum Conclufionis.

His addimus Praemiflas
Demonftrationis efle eviden-
tiores , non tamen certiores
Conclulione, nifi forte appre-
titative , quatenus fcilicet fi

l<$6 Entit Cognofcibilit
de altcrutris foret dubitau-
dum,lntellečtus dubitaret po-
tius de Conclufione, quam de
Prsemiifis propterillius adhas
quandam quasi fubordinatio-
nem. In Demonftrationibus
autem nullum dari proccflum
in infinitum ; nulJumve for-
malem circulum, in cjuo unum
(ut Vetuftiores Philofophifa-
cicbant )  probetur per alte-
rum, &vicifsim, ceitum no-
bis cft,&omninoevidens:quo
tamen non obftante dari, ef-
feque utilem Regreflum , fcu
Circulum materialem , per
quem> poftauam pereffetSum
probavimns caufam Demon-
ftratione apoftei;iori ,  regre-
dimur ad probandum cffe-
čtum per caufam Demonftra-
ne a priori, omnino certum

Cogi»tioDemonfirdtivd.x^j
cumAriftotele judicamus. At-
queexhis de Cognitione En-
tis Cognofcibiiis Demonftra-
tivajhsc folvi poffe Problema-
ta, & Paradoxaputamus.
Problema  I. a An rctle , ex
Ariftotele docente z. Pofter.
text.S. msdiumDemonftra-
. tionis deber e effe dejinitionem
pajjionis, dicere poffimns  ;
EcljpJim Solarem fut uram
fdgejimd. die currentii Mar-
tij demonjirari op time pojfe
de Sole per definitionemEclv-
pfu?

PaRadoxvm I. Qut demon-
ftraretde Triangulo zAEejtti-
latero, qmd habeat tre s an -
gttlos &qttales dmbus rettis,
peccarel contrd regulat per-
feEU Demonflrationu-
Parad oxvm II. zAn ex eo

i 5 8 .* Entis CogHofcibilti
quod de homine demonfirdri
fojfit,  quodJit rifibilis, bene
fecjnatur, potentiam ridendi
in eodem,wde oriri, cjttodDt-
fcurrenspojfit incidere in ob -
jetium turpe fine dolore ex-
ci tat iv um ris Us?

Problema II. Effientit Acci-
dentium nobisad fenfumno~
tififimorum, non funt not A
magiscjudm Subflantia,quA
d fienfiu funt remotijfima.  i*

XVIII.

ENTIS COGNOSCI-
BJLIS SC1EN-

T1 A.

Cientia En-
tis Logice Co-
gnofcibilis, quae
eft effečtus <jua-

s*

Scientist.

si quidam Demonftrationis
proprie, & in rigore fumpta
bcne definitur; quod fitCogni-
tio certa, & evidens per cau-
famquares eft, quae noncon-
tingit aliter le habere. Eam
dari, &quidemde novo.,neq;
folaefle Rcminifcentiam, no-
bis eft indubitatum. Dividi-
turin Ačtualem, & Habitua-
lera ; & rursus utraq; in Spe-
culativam, & Pračticam. A-
dcualis Speculativa eft notitia
qujedam intelleftualis, quae ex
fe non ordinaturad Praxim,
fed fiftit in pura fui objedli
contemplatione. Pračcica ve¬
ro e contra ea eft, qure ex fe
ordinaturadPraxim, feuope-
rationem : ordinari autem ad
operationem ex le, eft ficor-
dinari* ut poftta cognitione
Pw-

2^0 Entis Cogndfcibilts
Pračcica in Intellečtu , non
rccjuiratur alia ad hoc ut ope-
retur, fed accedente imperio
Voluntatis, podit fatis ab ea
dirigi ad operandum ; adeoq;
dfentiam Cognitionis pračti-
cse in eo fitam efle dicimus,
quod fit ultimo direčliva ex
parte intellečlus ad opus qua
operabile,explicando modum
quo opus ipfum vel fit, vel fa-
dibile eft juxta debitum, &
convenientiam, quam habet
Natura Kationalis adhibendi
talem modum fi velit operari;
atque ex hoc ipfo fequituralia
conditio necefifario reauifita
ad Cognitionem fimpliciter
pračfcicam, videlicet eam efle
debere de re anobis operabili;
unde Cognitio de modo mo-
vendi Coeium, creandi Mun-
dum

Scientiti. zčt
dum j fabricandi Caftella in
aerenobis non eftfimpliciter
pračtica, utpote qui potenti-
amad illummotum, creatio-
nem, & fabricam non habe-
mus.

Dari autem Scientiam non
folum de Entibus Realibus ,
Neceffarijsj&per fe, fed etiam
de Contingentibus, Caducis,
Temporaiib 9 ,&per accidens;
imo & de ipfs non Entibus,
ac Entibus Impoffibiiibusno -
bis videtur effe probabilius ,
& conformius Dočtrins Ari-
ftotelica:; & quidem non fo**
ium fub ratione Univerfali,
fed etiam fub ratione Particu-
lari, &  Singulari; atque adeo
de ipfis Singularibus qua tali-
bus non modo non implicat
perfcčta, ac rigorofa Scientia,

l6i Entis Coanefcibilii
fed necefiario de illis, etiam de
fačtojdaiiadftruere debemus;
li p ra; fe rti m falvam volumus
Dočtrinam quam tradiditAni-
ftoteles de quatuor Modis co~
cludendi fcientifice in Prima
Figura. Porro

Certitudo, & Evidentia,
aquibusCognitio Scientifica
dicitur Certa,& Evidens, nori
iiint omnino inter fe idem; fed
Evidentia eft claritas cjuaedam,
ratione cujusPotentia cogno-
fcitivaaperte, &perfpicuecO”
gnofcit , ac quafi intuetur ob-
jeftum. Ea duplex eft, For-
malis alia,alia Obje čtiva; For-
maliseft qusinfbrmando po-
tentiam cauftit, ut clare,& di-
lucide percipiat objectum;
Objeftiva vero eft claritas in
obječto, qua objiciturmani-
feftan-;

ScitnttA.  i6j

feftando fe potentiae. At Cer-
titudo eft ratio tališ, qua In-
tellečlus informatus itaadhae-
retfirmiter Veritati, ut ab illa
nullatenus poffit diveili. Hsec
ipfa pariterFormalis eft,&Ob-
ječliva : illa eft firmitas adha?-
fionis Potentia: cognofcitivx
ad finim cognofcibile abfcjue
ulla dubitatione: ifta autem eft
firmitas, & immobilitas inVe-
ritate objedli, ita ut illud di-
catur, & fit certum obječtum,
quod habetVeritatem immu-
tabilem ; five jam tališ itnmu-
tabilitas fit, qux dicat nega-
tionem potentise fe aliter ha-
bendifimpliciter, & abfolute*
five faltem ex fuppofitione.

Unde inferimus tam Cer*-
titudinem, quam Evidcntiain
non confiftere ad$quate in fo-

Entu Cognofctbilii
lo a čiu Intellečius formalis E-
videntite, &Certitudinis , fed
elTentialiter importare, iiiam
quidem firmam adhsefionera
ex parte Inteliigentis poten-
tix,  &neceffitatem Veritatis
obječti; hancverb claritatem
talem, quse oriatur exipsafi-
mul claritate obječti,& cogni-
tionis circa ipium verfantis,
ita ut pnecifo quocunq; im-
perio Voluntatis, & infiuxu,
epi non fit obječtivus, adhuc
convincatur Intellečius ad
prsebendum aflenlum, & ad no
diilentiendum Vero cognito
evidenter; utramq; poixb ad
omnem in rigore Scientiam
requiri, ceniemus efie indubi-
tatum.

An autern, ex fuppofitione,
quoci Intellečius humanus ha-

be-

Scientia.  265

bcrepoflitplures fimul ačt 9 ,ac
fimul judicare feuplures pro-
politiones objedtivas, feu can-
dem,fed fecundum diverfa mo¬
tiva, an inquam lit tališ incom-
pofllbiiitas intcr Scicntiam, O-
pinionem, Fidemcj; ačtualem
refpcčtu ejusdem Jntcilcdus,
ejufdemq; obječti tcrminativi,
ut Intellečtus idem nequeat fi¬
mul fcire, credere, &c  opinari
eandem propofitionem obje-
čtivam veram efle ? In qua con-
troverfia pars negativa nobis
videturlonge probabilior; ac
proinde cenfemus implicare,
ut in eodem Intelledtu , eo-
demq; tempore fimul ftent a-
čhis Scientix , & Opinionis,
circa idem obječtum tam ma¬
teriale , quam formale ; five
deinde adtusOpinionis fit jun-
M čcus

i .66 En tis Cognofcibilis
«5cus Formidini ačcuali, fivc
ctiair. radicali,

Nomine autem Acnualis
Formidinis intelligimus illarn
cfie, vi cujus ftante motivo o-
pinativoj Intclleftus ačtuju-
jicat, quod obječtum poflit
aliterfehabere, Nomine ve¬
ro Virtualis nobis venit tališ
modus tendendi intellečtualis
potenti® in aliquam conclu-
fionem ,  adeo ex fe debilis, ut
ex vi illius prscise oriri po/lit
fecundum Judicium, in quo
confiftat Ačtualis formido ,
ouamvis in primo illo aftu
formaliter non reperiatur.No*
mine demiim Radicalis , For-
midinem iilam inteiiigimus ,
qua: confiftit in e o,  cjuod ačfcus
qui ex fuo  modo tendendi ob
■irsotivum probabiieita ailenti-

tur

Scientid.  a 6 j

tur conclulloni, ut ex vi tališ
affensus folum dicere poffit,
quod Conclufio, quantum eft
exparteillius motivi podit fe
aliter habere;non poffit autem
dicere, quod poffit fe aliter ha-
bere fimpliciter. Motivi por-
ronomine id intelligi debere
dicimus, & quidem Scientise ,
quod eft effientialiter conne-
xum cum veritate, &c  inhllibi-
litate objedli. Fidei, quod
connexum eft cum veritate ali-
cujus loouentis, vel atteftan-
tis cum veritate ob ječtiva ; 8c
deniq; Opinionis, quod con-
nexionem habet cum veritate
obječtiva, duntaxatprobabili.

Quod vero diximus dc a-
čtu Opinionis, & ačtu Scien-
tis, idem dičlum volumus de
ačluScientis, & ačtu Fidei,

1(58 Entis Coffnofctbibj
quos omnino incompo/Tibiies
reputamus de eodem objedo
in eodem Intelledu, eodem
tempore. Qrue conclufio nihii
officit Fidei, &Scientis, qua
Viri SandiiTImi, & credunt,
& fciunt Deum cfTc, & exifte-
re. Ex quibus confequenter
inferimus eundem adumnul-
latenus pofle habcre finuil for-
maiem rationem Scientise Fi-
deij  &Opinionis.

Ex frequentatione adu-
am oriuntur Habitus,quorum
nomine,jam fiipra diximus,in-
teiiigi facilitatem quandam ,
qua adj uta Cognofcitiva Po-
feentia facilius exercet adus. a
le elicibiles. Dividuntur
multipiiriter; fed fufficiet hic
indicalfe ad rem praefentem fa-
cere divifionem iliam, qua In-

ScitntU.

teilečtualis Habitus dividi fo-
Ict adsequate in Intelleftum,
Sapientiam, Prudentianv, Sci-
entiam, Artcm, & Opinio-
nem. Intellečtus, qui hic
non fumitur pro ipfa Intellc-
ftivapotentia, eft inteilečtua-
lis illa notitia, quas verfatur
circa prima principia, & pet’
fe, ac lumine naturse nota ;
quxq; dicitur Habitus primo-
rum principiorum. Sapien-
tiaeft notitia rerum prseftan-
tiffimarum, & maxime uni-
verfalium per altiffimas ipfa-
rum caufas. Prudentia eft no¬
titia ačtionum humanarum
fm^ularium in genere moriš ,
quoad bonitatem , & hone-
ftatemmoralem, utrečte, &
laudabiliter fiant. Scientia
eft notitia rei certa, & evidens
M 3 per

'Zjo Entis Coplofcibiii-i

per caufam, per quam res e£l,

& non contingit ali ter fe habe-
re. Arsj proprie, & juxta
mentem Ariftotelis 6.  Ethic. i
c.4.eftHabitus cum vera ratio-
ne effectivus eorum, quse elTe,

& non efle pofTunt, quorum
principiueftin eo quod facit;
non vero in eo quod efficitur.
Opinio demiim eft notitia,
qus habetur de rebus contin-
gentibus, &non neceflarijs,
probabilis, & obfcura ,  non
certa, & evidens.

Dari autcm Habitualem
Scientiamjfeu ScientificosHa-
bitus cenfemus efle indubita- *
tum, atqucrationcj &expe- ?

rientia teftatiflimum. Divi-
ditur illa adxquata divifione in
Speculativam, & Pračticam
nirfusq;illainPhyficam, Ma-

Scientia  171
t h e m a tl c a m, & Me t aphy fic am ;
hsc vero in Logicam, &Ethi-
cam. Quse reči e dici p o (funt
genere quodam fubaltemo in-
ter fe differre ,  utpote earum
quadibet habens fuum obje-
ctum formaliter diverfum in
ratione Scibilis. Quatentis
Totales funt haram fingulae,
non funt cjualitates aliqus (im-
plices j & indivifibilesj fed ag-
gregata quxdam ex pluribus
HabitibusPartialibus in unum
coalefcentibus pcr unitatem
aggregationis.

Detnum ad bas quinque
Totaies Scientias, duas fcilicet
Pračticas, & tres Speculativas
reducuntur ultimo ali« om-
nes , qux proprie rationem
Scienti« participant, tanquam
Subaiternat* ad fuas Subalter-
M 4 natv

Entis Cognofcibilis
nantes. Ad hoc vero, ut una y
Scientia alteri fubalternetur
m uiti multas requirunt condi-
tiones; nos tres fiifficere arbi-
tramur: i. Eft ut Scientia Sub-
aiternata habeat idem obje-
člum , faltem partiale, quod
habet Subalternans , & eun-
dem modum abftračtionis: fic
Medicina fubalternatur Phy-
ficx ,  utpote qus habet pro
cbječtoCorpus SanabiIe,quod
etiam coniicicratur a Phjfica.

2.  Conditio cft,ut Subalterna-
taconfideret objcčtuni Suba!-
ternantis cum aliqua limita-
tione, & non fecundum totam
iatitudinem lub qua coniide- >
ratur a Subalternante : fic Me-
dicina coliderat Corpus Natii-
rale fub limitatione Sanabilis,
fub qua limitatione illud non

attin- *

Scientia.  273
* attingitur a Phyfica. 3. Con*-
ditio recjuifita eft, ut Subalter-
nata aflumat aliquas propofi-
tioncs tanquam certas , quas
ipfas fupponit demonftratasa
Subalternante ; lic Medicina
alTumittanquam certum,quod
excelTus caloris tollatur Ingo¬
te ; quodq; unum contrarium
cureturaltero; quse probantur
a Phylica, ufq; ad ultima prin-
cipia. Unde concludimus Lo-
gicam ( quod idem lentimus
de alijs quatuor jam enumera-
tis Scientijs Totalibus)fecun~
dumfe adxquatc acceptam al-
teri nulli, nifi illius Subalter-.
»' nari Scientix, aui Principium ,

& Finis eft Scientix omnis ,
Devs Optimus Maximus, cu-
jus Majori Glorise hasc noftra
Ra-

t

274  Entk Cognofcibilii
Rationalis Philofophix Plači¬
la deiniHifllme confecramus.
Problema I. Logicaco -

gnitio ex fe evidens clarit Ate
tam formati, quam objekti¬
va , in fetamen a SERE:
NISS1MO CAROLO
J O SEP HO atrdcf da-
ritate dartor  <2r evidentior
reddi pojftt ?

Paradoxvm I. LogicaSden-
tiarum omnium Imperatrix,
unifoli S E REN IS SIMI
CA ROLI JOSEPHI
Scientist non imperat , fed
ancillatur?

Problema II. usEnPraEUcd
hetc Rationalis PloilofophiA
Plaeita, in uno folum Gra-
tiofijjimo SERENISS1M1
C AR0L1 JOSEPHI
imuim pure qmefcentia, di-

Scientist.  275
cidebeant , &\Jintmere jpe-
culativa ?

Parado^vm II. Immutabi-
li hac Ver it ate : AB AZJ-
GVST 1 SSIM*AE AV-
STRIACtAL DOMVS
FideliJJimo Obfequio nun-
quam div e lic tur  Domvs
Dietrichstania : immu-
tabilior mila & c er nor ds
fatto datur, ant dart poteši
inLcgica.

A.  M. D. G. Bq ;  V.

S. M. C. H.

T

Pag Lin, Endtd. Corriget

Relicpa, fiqužE fuerint, errata
Benevolo Lečlori corri«
genda permittuntvir.


A-


— '■

-

I