lr
ERENIGING VRIENDEN VAN 5LOVENIE

Združenje Prijateijev Slovenije

.

/

' I

Lipa
,.

'''

,,

Indien onbestelbaar
retour aan:
Teldersweg 185
3052 TG ROTTERDAM

(ISSN 0928-8376)

INHOUD
Van de voorzitter / Activiteiten

1

1998

De aardbeving in Sloveniš

2

Ontwikkelingen in Sloveniš - augustus 1998

4

Wie is Alexander Vink?

7

Sloveense lessen

7

Počitniški utrinki
Terugblik op de vakantip

8
9

Slovenske šege (3)
Sloveense gebruiken (3)

14

Otroški kotiček
Het kinderhoekje

17
18

Kuhajmo z Bojanom
Koken met Bojan

21

Vici/Moppen

24

11

20

Jaargang 7, nummer 5, oktober 1998;
werd verzorgd door de redactie.
Uit deze uitgave mag niets worden overgenomen, tenzij met
bronvermelding. Een exemplaar is te bestellen door f 5,- over
te maken op giro 6318199 t.n.v. de Vereniging Vrienden van
Sloveniš te Delft.

Meningen die in Lipa worden
gedeeld door het bestuur.

geuit,

worden

niet

noodzakelijk

De bijdragen voor de volgende Lipa graag v66r 1 december as.
inleveren bij de redactie.

Vereniging Vrienden van Sloveniš: Wat u moet weten!
De Vereniging Vrienden van Sloveniš is opgericht op 7 juli
1991. De Vereniging Vrienden van Sloveniš is een zelfstandige
en onafhankelijke landelijke organisatie, welke zich ten doel
stelt met name op cultureel, economisch en maatschappelijk
gebied de samenwerking tussen Nederland en Sloveniš resp.
Nederlanders en Slovenen te bevorderen en zo mogelijk te
initišren en te onderhouden. De Vereniging beschouwt zichzelf
als de gešigende plaats voor ontmoetingen tussen Nederlanders
en Slovenen. De Vereniging wil voorts in het bijzonder een
ontmoetingsplaats zijn voor de Slovenen in Nederland.
(uit artikel 2 van de Statuten)

VAN DE VOORZITTER

Laat mi j beginnen mi jn verontschuldigingen te maken aan iedereen die naar de Sloveense borrel had willen komen maar door de
verschuiving, met een week, niet meer kon. Het spi jt mi j dat
het zo gelopen is en ik hoop dit in de toekomst te kunnen
vermijden.
De opkomst was redelijk, maar vas misschien vat groter geveest
vanneer het op de in de vorige LIPA's aangekondigde datum vas
gehouden. Desondanks vas het een gezellige middag vaarin een
ieder over de vakantie-ervaringen kon vertellen en foto's van
elkaar verden bevonderdIndien U deze bijeenkomst heeft gemist, Zaterdag 28 november
mag U niet missen. 's Middags is er Tarok, daarna een borrel en
's avonds een Sloveense dansgroep, muziek, eten, drinken en
natuurlijk een hoop gezelligheid. De uitnodiging hiervoor is
inmiddels in Uv bezit. Vergeet niet de antvoordkaart in te
sturen, het vordt een groot feest!
Voor de Slovenen die nog even het tarokken vil len oefenen en
over internet beschikken, kijk eens op:

http://www.eunet.si/commercial/tarok.
Mocht U dit najaar, met kerst of later naar Sloveniš villen,
maar eigenlijk niet zover villen rijden... de Vereniging heeft
een afspraak gemaakt met het reisbureau "Sloveniš" vaardoor
leden voortaan voor f 450,— een retourtje Amsterdam-Ljubljana
kunnen kopen. Verderop in deze LIPA staat hoe U aan meer
informatie kunt komen, ook kunt U mi j hierover natuurlijk
benaderen.
Misschien is het U ontgaan maar de LIPA's vallen op de mat met
de regelmaat van een Zvitsers uurverk. Hiervoor vil ik de
redactie, Silva en Irena een groot compliment maken. Tegenvoordig vorden ze voor de taaltechnische zaken bijgestaan door Jan
Bongenaar. Voor een redactie die zo kort bezig is vordt een
ongekende professionaliteit aan de dag gelegd.

De volgende

Activiteit

Sloveense Dag, Tarok, Sloveens buffet, Dans en Muziek

staat gepland:

Zaterdag 28 November

Stian J. Krook

1

DE AARDBEVING IN SLOVENIE
Zoals bekend is op de jaarvergadering van de Vereniging een
actiecomitš opgericht om te proberen wat te doen voor het door
de aardbeving getroffen gebied in Sloveniš.
Tot dusverre hebben de leden en bekenden samen een bedrag van
f 2.357,— opgebracht. Hiervoor hartelijk dank.
Dit bedrag is overgemaakt op het gironummer van "Sredstva
solidarnosti za odpravo posledic potresa", dat zich inzet voor
de slachtoffers van de aardbeving in de regio Posočje.
Misschien krijgt de actie nog een staart(je), daar twee weken
geleden opeens de gemeente Bovec belde om te horen wat er nog
meer voor mogelijkheden. »žaren. Na aan de betreffende persoon te
hebben uitgelegd dat er in Nederland fondsen bestaan om steun
voor projecten te krijgen, »zerd toegezegd een op papier uitge»zerkt project te zullen sturen, opdat deze vervolgens bij
Buitenlandse Zaken in Den Haag kan »zorden ingediend.
Het
»zachten is nu alleen op het project vanuit Sloveniš, de contacten met het Hinisterie zijn inmiddels gelegd. Hopelijk komt dit
project spoedig op gang, daar de medevzerking van Sloveense
kant, vreemd genoeg, tot op heden minimaal is gevzeest.
Op verzoeken naar Sloveense Hinisteries om meer informatie
kvzamen slechts summiere antvzoorden. Lijsten met Nederlandse
bedrijven, die zaken doen met Sloveniš, die voor deze actie
door de Sloveense Ambassade in Brussel »žaren toegezegd, zijn
niet ontvangen. Elk verzoek om deze lijsten leverde een toezegging op, maar daar is het bij gebleven.
Vfanneer je de zeer beperkte cooperatie vanuit Sloveniš beschou»zt, ver»zacht je bi j na dat er niet echt veel aan de hand
kan zijn in het door de aardbeving getroffen gebied. Echter
deze zomer heb ik het gebied bezocht en er zijn toch zeer
treurige situaties te zien.
Wanneer je het schitterende gebied binnenkomt valt je het niet
zo een, t»zee, drie op. Totdat je komt bij een grindpad dat vol
staat met containers. Hierin blijken de mensen te »zonen van wie
de huizen onbewoonbaar zijn verklaard. (Zie foto)
Op de huizen in de buurt zijn met gele en rode verf stippen
aangebracht bij de voordeur. De eigenaren met een gele stip
hebben nog geluk gehad, hun huizen zullen »zorden gerenoveerd.
De huizen met de rode stippen moeten gesloopt »zorden. Achter de
containers staat een wijkje met allemaal mooie »zitte huizen,
allemaal voorzien met de vreselijke rode stip. Sommige be»zoners
laten hun onvrede blijken door teksten op de muur te schrijven
»zaaruit hun afkeer van het Sloveense beleid ten aanzien van
Bovec blijkt. (Zie foto)
Op het hoekje van de straat staat een kapelletje, ook deze
heeft een rode stip...
Wanneer ik de regio verlaat, richting Vršič, moet ik onder»zeg
meermaals stoppen. Overal »zordt ge»zerkt aan de »zeg die door
verzakkingen is beschadigd. Er is nog een boel te doen in
Posočje...
Stian Krook
2

3

ONTVVIKKELINGEN IN SLOVENIŠ - AUGUSTUS 1998
door onze correspondent in Siovenie: Alexander Vink

De enige olieraffinaderij van Siovenie gaat dicht

De enige Sloveense olieraffinaderij NAFTA LENDAVA gaat haar
deuren sluiten. Deze beslissing is gevallen na overleg tussen
PETROL en NAFTA nu PETROL niet meer wil financieren. PETROL
wil de raffinaderij ombouwen tot een opslag voor gas en een
gascentrale maken. Deze besluiten zijn genomen nadat een aantal Internationale onderzoeksbureaus tot de conclusie gekomen
zijn dat reorganisatie niet meer helpt. NAFTA LENDAVA is al
twee jaar verliesgevend.

13 koeien gedood door bliksem

In de omgeving van Kranj gebeurde op 5 augustus iets
bijzonders; de bliksem sloeg
in bij 13 koeien die tijdens
de onweersbui op het land va­
ren.

Sloveense zomerschool voor buitenlanders van 10 tot 17 jaar

Op zaterdag 8 augustus eindigde in Puconci vlakbij Murska
Sobota (Prekmurje) de zomerschool voor deelnemers van 10 tot
17 jaar. Er varen 27 deelnemers uit 7 landen: Japan, Egypte,
Belgie, Zvitserland, Italie, Hongarije en Bosnie. De zomer­
school vond daar voor de zesde keer plaats en zal volgend jaar
veer georganiseerd vorden.

4

Sloveniš succesvol bij drugsvangst aan de EU grens
Onlangs werd in Sloveniš in ššn week een zeer grote drugs­
vangst gedaan aan de grens met Oostenrijk. Een Albanese
vrachtwagen werd aangehouden nadat men hem "leeg" gewogen had
en bleek dat hi j te zwaar uas. Toen men de wagen doorzocht
vond men al snel 1,5 ton marihuana. Zes dagen daarna vond men
nog eens 1,5 ton marihuana in een andere zogenaamde lege
vrachtwagen. Deze grote vangst (3 ton marihuana) leverde de
Sloveense politie lof op uit diverse landen.
Inmiddels worden in Sloveniš alle Albanese vrachtwagens zeer
grondig gecontroleerd.
Al eerder vond de Sloveense politie aan de grens - met behulp
van honden - drugs in een voertuig. Het ging toen om 900 kilo,
ook al in een Albanees voertuig.
Volgens de politie varen deze drugs bestemd voor de Duitse en
Nederlandse markt. Men begrijpt niet vaarom de Albanese mafia
doorging met het vervoer, na de eerdere mislukte acties. Er
wordt rekening gehouden met de mogelijkheid dat dit een afleiding is voor andere drugstransporten van bijvoorbeeld hasj,
heroine en opium.

Slovenen moeten bijdragen aan hulp voor ramp in Posočje
Onlangs heeft ieder Sloveen in Sloveniš een acceptgiro gekregen met daarop een bedrag van 0,3 % van het totale inkomen
over 1997. Dit moet gestort vorden op een rekening van het
rampenfonds van de regering voor de ramp in Posočje. Deze
regio werd in april getroffen door een zvare aardbeving. De
regering heeft gezegd dat eerder begonnen kan vorden met de
vederopbouv van de regio Posočje dankzij deze maatregel.

Nu ook Sloveense boeken bestellen op het internet
Via URL:http://www.knjigarna.com kan men sinds kort Sloveense

boeken (ook studieboeken) bestellen. Dit is de eerste Sloveen­
se boekhandel op het Internet.

e-mail: knjiga@knjigarna.com
tel:
00386-61-480-604
fax:
00386-61-480-538

5

Šport Šport Šport
Atletiek

Onlangs werd de
hordenloopster
Brigita Bukovec
tweede bij de
EK Atletiek
op de 100 m.

"W" ~y~ IKTORS
% / BALKAN
%/
RESTAURANT

Geopend van woensdag t/m zaterdag van 17.00 tot 23.00,
op zon- en feestdagen van 16.00 tot 23.00.
Keuken geopend tot 22.00.

POSTOJNA
Grote Overstraat 30 - onder
7411JC Deventer
Tel. 0570-619356
Fax 0575-491005

Maandag en dinsdag op afspraak geopend voor groepen
vanaf + 20 personen.
Viktor Šolar

6

WIE IS ALEXANDER VINK?

Wanneer er in LIPA interessante nieuwtjes uit Slovenie staan
zijn deze meestal afkomstig van Alexander Vink.
Hi j schrijft sinds jaar en dag zijn stukjes en zorgt voor een
vaste hoeveelheid, interessante kopij die de LIPA zo het lezen
waard maken. Ook in deze LIPA staat weer het een en ander van
zijn hand.
Alexander zijn moeder is Sloveense en komt uit
Prekmurje, vzaardoor uiteraard een band ontstond met Slovenie. Alexander heeft enige tijd
gewerkt voor het verkeersbureau, toen het nog
het Joegoslavisohe verkeersbureau was.
Zijn huidige vrouw, Martina (een Sloveense),
ontmoette hi j toen zij stage liep in Viageningen
Tegenwoordig woont Alexander in Martjanci,
vlakbij Murska Sobota, samen met zijn vrouw
en sinds een paar weken hebben ze een zoontje
die de naam Jan heeft gekregen.
Alexander werkt bij Creativ, een bedrijf dat zich bezighoudt
met de produktie van multimedia applicaties en andere programma
oplossingen voor de nieuwe interactieve media (CD-ROM's, Inter­
net en diskette).
Stian Krook

SLOVEENSE LESSEN

Na een tijdje van geen lessen, daar de lerares een baby heeft
gekregen, zijn de lessen weer van start gegaan.
Er is sprake van een nieuwe opzet daar de lerares nog maar een
groep zal doceren. Gekozen is voor lessen in Arnhem, alwaar
zowel beginners als (licht-) gevorderden les krijgen op zaterdag van Draga Rinkema.
Aangezien een boel cursisten hierdoor buiten de boot zouden
vallen is gezocht naar een tvveede docente. Lydia Oosting heeft
zich bereid verklaart de lessen in Utrecht te geven, tevens op
zaterdag. Deze lessen moeten (op het moment dat deze LIPA wordt
gedrukt) nog vorm krijgen. Getracht wordt om iedereen die wil
lessen aan te bieden, helaas zijn er geen garanties dat dit ook
gaat lukken.
Mocht U nog vragen hebben, belt U mi j gerust.
Stian Krook

7

POČITNIŠKI UTRINKI
Na Šmarno goro
Irena

Vreček

Šmarna gora je priljubljena izletniška točka Ljubljančanov.
Skupaj z Grmado se dviga na obrobju Ljubljane in oživlja pano­
ramo, ki spremlja vožnjo na Gorenjsko. Oba griča (o pravih go­
rah pri Šmarni gori in Grmadi ne moremo govoriti) nas spomin­
jata na čase turških upadov (Grmada s svojim imenom, Šmarna
gora z ograjeno belo cerkvico na vrhu). Tedaj so ljudje množi­
čno bežali v zavetišče zidu okoli cerkvice, kjer so se lahko
branili pred Turki.

»aBP
-

....

j""«n

Danes je izlet na Šmarno goro prijeten vzpon, kjer se dodobra
nadihamo svežega zraka. Cerkev na vrhu je med tednom zaprta,
odpre se vsako nedeljo za nedeljsko mašo. Ob cerkvi se - po
dobri slovenski navadi- nahaja gostilna, ki je odprta tudi med
tednom, tako da hrane in pijače ne manjka. Baje je njihov
ričet prava poslastica.
Lani sem na Šmarni gori odkrila spominsko sobo župnika Jakoba
Aljaža (ja, tistega Aljaža, po katerem se imenuje stolp na
vrhu Triglava). Župnik Aljaž je služboval na Šmarni gori. Zelo
se je zavzemal za Triglav in stolp na Triglavu. Ali veste, da
je zemljo, na kateri stoji stolp, sam odkupil?

8

Zakaj pišem o Šmarni gori? V zadnji številki Lipe sem z užit­
kom brala Janov prispevek o vzponu na Triglav. Žal sodim med
tiste slovenske grešnike, ki Aljažev stolp na vrhu Triglava
poznajo le z razglednic. Vsako leto znova se odločim, da se
bom drugo leto povzpela na našega očaka... Dotlej se pa tola­
žim z mislijo: bila sem v spominski sobi župnika Aljaža na
Šmarni gori, kar pomeni, da sem - vsaj v prispodobi - bila na
Triglavu.
Da ne govorim o moji hčerki. Bila je zelo zadovoljna z gugal­
nicami in mačjo čredo na vrhu Šmarne gore. Le-teh na vrhu
Triglava ni...

TERUGBLIK OR DE VAKANTIE
Naar Šmarna gora
door Irena Vreček
Een van de meest geliefde uitstapjes van de bewoners van Ljub­
ljana is de tocht naar Šmarna gora. Šmarna gora vormt - samen
met Grmada - het bekende panorama onderweg naar Gorenjska.
Beide heuvels (er is bij Šmarna gora en Grmada geen sprake van
echte bergen gezien hun geringe hoogte, 669 respectievelijk
676 m) herinneren ons aan de middeleeuwse tijden van de Turkse
invallen. Grmada betekent letterlijk "brandstapel". Deze werd
gebruikt om anderen te waarschuwen dat de Turken eraankwamen.
De mensen vluchtten dan naar het (Marija) kerkje op de top van
Šmarna gora, omringd door een muur. Daar voelden ze zich
veilig en in staat de aanvallende Turken terug te slaan.

9

Vandaag is de excursie naar Šmarna gora een leuke wandeling
met veel frisse lucht, bekroond door een schitterend uitzicht
naar Ljubljana en omgeving. De kerk op Šmarna gora is doordeweeks gesloten. Alleen 's zondags tijdens de mis gaan de deuren van de muur open. Volgens een oude (Sloveense) gewoonte
bevindt zich naast de kerk een kroeg. Deze is wel iedere dag
geopend. Er is altijd genoeg te eten en te drinken. Hun 'ri­
čet' (bekend in de Sloveense keuken) is heel lekker, zeggen ze
zelf...
Een jaar geleden heb ik iets nieuws op Šmarna gora ontdekt,
namelijk de 'gedenkkamer' van Jakob Aljaž (de Aljaž wiens naam
ook de schuilhut op Triglav draagt). De priester Aljaž diende
op Šmarna gora. Hi j nam het zeer op voor de Triglav en een
schuilhut op de top va"n deze berg. Wist u, dat hi j zelf het
stuk grond, waarop stolp (=toren) staat, gekocht heeft?
Haarom schrijf ik over Šmarna gora? Ik heb in de laatste Lipa
met veel plezier het artikel van Jan Bongenaar gelezen. Hi j
schreef over zijn tocht naar de Triglav. Jammergenoeg hoor ik
bij de Sloveense zondaars, die het schuiltorentje van Aljaž op
de top van de Triglav nooit anders dan op een ansichtkaart gezien hebben. Ik ben wel ieder jaar van plan om (volgend) jaar
ons symbool te beklimmen... Tot nu toe troost ik mezelf met de
gedachte: ik ben in de gedenkkamer van de priester Aljaž geweest op Šmarna gora. Dat betekent, dat ik tenminste figuurlijk ook op de Triglav geweest ben.
Om maar niet over mi jn dochter te spreken. Ze was heel tevreden met de schommels, en een hele poezenfamilie op de top van
Šmarna gora. Zoiets kan je op de Triglav niet vinden...
P.S. van de redactie:
Kij hebben op de top van de Triglav best vel eens een paar icoie poezen gezien. Deze zoier vas er zelfs
een bij die bier verkocht!

Viktor V Solar
Buiteelptnp 22
2214 BH Bpse, tiolland
Tel. 0525-494205
2ok 0525-491005
Aufctd. 0655113029

import- en export
bemiddeling

10

SLOVENSKE ŠEGE (3)
Silva Hagen - Škoda
Čez dobra dva tedna bo na Nizozemsko spet priplul Miklavž s
svojim sprevodom. Praznovanje Miklavža kakor tudi legenda o
njem se v Sloveniji in na Nizozemskem dokaj razlikujeta, zato
sem se odločila, da vam opišem, kakšno je bilo in ponekod še
zmeraj je miklavževanje v Sloveniji. Ljudskih pesmi o Mi­
klavžu nisem zasledila. Namesto njih si lahko ogledate kopije
voščilnic, ki so si jih Slovenci pošiljali za Miklavža konec
19. in v začetku 20. stoletja.

Sveti MiklavZ
Pravo ime Miklavža je sveti Nikolaj. V četrtem stoletju je bil
škof v Miri v Mali Aziji. Od 11. stoletja naprej je eden izmed
najbolj priljubljenih svetnikov v katoliškem delu Evrope.
Pomen Miklavža se je v Evropi uveljavil predvsem zato, ker
se je legenda o tem svetniku povezala z mnogimi poganskimi še­
gami. Legenda ga predstavlja kot čudodelnika in zavetnika. Med
drugim naj bi Miklavž trem hčeram nekega siromaka ponoči pori­
nil skozi okno tri kepe zlata, ki naj bi jih uporabile za do­
to. Ena kepa zlata naj bi pristala v copati pred ognjiščem. Od
tod izvira verjetno običaj, da Miklavž ponoči prinaša pridnim
otrokom darila v nastavljene peharje, nogavice, čevlje...
Na Slovenskem se je čaščenje Miklavža uveljavilo v 12. sto­
letju; posvečeno mu je okrog 200 cerkva. Je patron ljubljanske
škofije, posvečena mu je tudi ljubljanska stolnica, ki je po­
slikana s prizori iz njegovega življenja (od tod verjetno po­
imenovanje šentklavška stolnica).
Po prastarem verovanju naj bi se pozimi vračali na svet du­
hovi umrlih; le tem naj bi se smeli približati samo našemljeni
ljudje. Cerkev je zimske obhode našemljencev obsojala. Ko se
je začelo čaščenje Miklavža, je Cerkev stare poganske zimske
šege spojila s katoliško legendo o Miklavžu. Tako so se zimski
našemijenci, ki so sprva ponazarjali duhove umrlih, spremenili
v hudobne duhove iz pekla. Postali so spremljevalci Miklavža
in so smeli kaznovati poredne otroke. Teh hudobnih duhov so se
na Slovenskem oprijela različna imena: parkelj, zlodej, hudič,

vrag, hudobec, peklenšček.
Miklavž je oblečen po liturgičnem vzgledu. Na glavi ima
mitro, čez dolgo belo haljo pa ima oblečen mašni plašč. Ima
dolgo belo brado, na rokah pa bele rokavice. V eni roki drži
škofovsko palico, v drugi pa debelo knjigo, v kateri so napi­
sana imena otrok, njihove napake in odlike. V Sloveniji priha­
ja Miklavž s svojim spremstvom peš.
Miklavža spremljata navadno dva angela, ki sta oblečena v
dolgo belo obleko, na hrbtu pa imata perutnice. Angela nosita
darila in pomagata Miklavžu krotiti parkeljne.

11

Na Slovenskem spremljajo Miklavža vsaj trije parkeljni. So
kosmati in imajo kozlovska ušesa, dolg rdeč jezik, rep, krem­
plje in včasih tudi natopirjeva krila. Oblečeni so v temne ko­
žuhe, v rokah držijo šibe in verige, s katerimi rožljajo, na
ramenih pa nosijo koš za poredne otroke. Rogovilijo po cestah
in se dostikrat obnašajo neprimerno (ponekod so imeli navado
dekleta "ščipati v rit"). Angeli in Miklavž jih težko krotijo.
V nekaterih krajih so parkeljni prihajali sami že nekaj noči
pred Miklavževim godom in strašili otroke. Ropotali so z veri­
gami, s šibami tepli mlada dekleta in fante, jih namazali s
sajami in metali v sneg. Poredne otroke so včasih priklenili
na verigo ali pa so jih strpali v svoj koš in jih odvlekli
(oziroma odnesli) vsaj do naslednje hiše.

Priljubljenost Miklavža je vsekakor povezana z darili, ki
jih prinaša predvsem otrokom. V času med prvo in drugo svetov­
no vojno se je v slovenskih mestih uveljavila navada, da so
otroci Miklavžu napisali ali narisali svoje želje. Pismo so
zvečer položili na okno. Miklavževi darovi (miklavževina) so
bili preprosti. V nekaterih krajih jih je izročal otrokom Mi­
klavž sam, drugje pa jih je v noči med 5. in 6. decembrom kar
'metal' skozi okno. Proti koncu 19. stoletja je Miklavž pridne
otroke obdaroval z jabolki, lešniki, orehi, suhim sadjem, vča­
sih pa jim je prinesel tudi karamelne sladkorčke. Na začetku
tega stoletja je otrokom v mestih začel podarjati tudi igrače
(svinčene vojake, punčke) , na podeželju pa kovanec, zataknjen

12

v jabolko, kasneje pa tudi svinčnike in zvezke. Otrokom se je
zdel imeniten tudi parkelj iz suhih češpelj ali pa iz testa.
Tudi poredni otroci so dobili darilo od Miklavža, in sicer
šibo (miklavževka). Otroci so darila dobili v peharje ali pa
na krožnike, ki so jih 5. decembra zvečer nastavili na nočno
omarico, kuhinjsko mizo ali na okensko polico.
Miklavžev večerni obisk otrok na domu je več ali manj pote­
kal povsod v Sloveniji podobno. Oče ali mati sta na vhodnih
vratih sprejela Miklavža s spremstvom, dala Miklavžu listek z
imeni otrok, angelu pa izročila darila. Parkeljni so medtem
trkali na vrata, gledali skozi okna, tekali okrog hiše in ro­
potali z verigami. Otroci so Miklavža čakali v sobi. Poredneži
so se bali, da jih bo Miklavž zaradi pregreškov okregal; še
bolj pa so se bali parkeljnovih verig in košev. V sobo je naj­
prej vstopil angel, ki 'je nosil Miklavževo knjigo s spiskom
imen domačih otrok. Za njim je v sobo prišel Miklavž sam,
pozdravil otroke in počakal, da je vstopil še drugi angel, ki
je nosil koš z darili. Nato je Miklavž začel brati, kdo je bil
priden ali pa poreden. Ko je bral o porednih otrocih, so
parkeljni v predsobi začeli glasneje rožljati z verigami ter
pritiskati na kljuke. Poredneže je Miklavž najprej okregal,
nato pa so morali odgovarjati na vprašanja iz katehizma in
povedati kako molitvico. Pridne otroke je Miklavž pohvalil in
jim začel deliti darila, poredneži pa so dobili šibe, katere
so morali dostikrat celo poljubiti.

Miklavževanje se je po drugi svetovni vojni večinoma ohra­
nilo le na podeželju. Namesto Miklavža je otrokom okrog novega
leta začel prinašati darila dedek Mraz. V mestih je začelo mi­
klavževan je ponovno oživljati v zadnjih letih.

13

Miklavž is gekleed naar liturgisch voorbeeld. Zijn hoofd is
bedekt met een bisschopsmijter; over een lange witte kiel
draagt hij een misgewaad. Hi j heeft een lange witte baard en
draagt witte handschoenen. In de ene hand houdt hi j zijn bisschopsstaf, in de andere een dik boek waarin de namen van de
kinderen vermeld staan, met al hun goede en slechte eigenschappen. In Sloveniš komt Miklavž met zijn gevolg te voet.
Miklavž wordt begeleid door twee engelen. Ze dragen lange
witte jurken en op hun rug hebben ze vleugels. De engelen dra­
gen cadeautjes en helpen Miklavž de duivels te temmen.
In Sloveniš wordt Miklavž ook begeleid door minstens drie
van deze duivels. Ze zijn behaard en hebben geitenoren, een
lange rode tong, staart en klauwen, en soms ook vleermuisachtige vleugels. Ze zijn gekleed in donkere huiden; in hun
handen houden ze een rde en kettingen, en op hun schouders
dragen ze een korf, om de stoute kinderen in te doen. De dui­
vels schoppen herrie op de wegen en gedragen zich vaak zeer
ongepast (hier en daar hadden ze de gewoonte de meiden 'in het
achterwerk te knijpen'). De engelen en Miklavž kunnen hen
slechts met moeite in toom houden. In sommige plaatsen kwamen
alleen de duivels, zonder Miklavž en de engelen, enkele nachten voor de naamdag van Miklavž al langs om de kinderen bang
te maken. Ze rammelden met hun kettingen, sloegen jonge meiden
en jongens met de roe, besmeurden ze met roet en gooiden ze in
de sneeuw. Stoute kinderen werden vaak aan de ketting vastgemaakt of in de korf gestopt en ten minste meegesleurd (of ge­
dragen) tot het volgende huis.

15

SLOVEENSE GEBRUIKEN (3)
door Silva Hagen - Škoda
Nog twee weken, en dan komt Sinterklaas met zijn gevolg weer
naar Nederland. Zowel de sinterklaasviering als de legende
over Sinterklaas zelf is in Sloveniš en in Nederland verschillend. Daarom gaan we het deze keer hebben over hoe de sinter­
klaasviering in Sloveniš vroeger was, en in sommige streken
nog steeds is. Volksliederen over Miklavž (Sinterklaas) heb ik
niet kunnen vinden. Geen liederen daarom, bij deze aflevering
van "Sloveense gebruiken". In plaats daarvan een paar kopiešn
van wenskaarten die Slovenen elkaar met Miklavž stuurden aan
het eind van de 19e en in het begin van de 20e eeuw.

Sveti Miklavž
Sinterklaas

Zijn echte naam is "Sint Nicolaas". Hi j was bisschop van
Mira in Klein-Azie in de 4e eeuw. Sinds de lle eeuw is hi j een
van de meest geliefde heiligen in het katholieke deel van
Europa.
De betekenis van Miklavž kon in Europa vooral veld winnen
doordat de legende over deze heilige gecombineerd werd met
meerdere heidense gebruiken. De legende stelt hem voor als
weldoener en beschermer. Zo zou Miklavž eens bij drie dochters
van een arme man 's nachts drie ballen goud door het raam
gevvorpen hebben. Die konden de meisjes dan voor hun bruidsschat gebruiken. Ešn gouden bal zou in een pantoffel voor de
haard terechtgekomen zijn. Op deze legende berust waarschijnlijk de herkomst van het gebruik dat Miklavž de brave kinderen
's avonds cadeautjes brengt en die in de mandjes, sokken of
schoenen gooit die ze klaargezet hebben.
De verering van Miklavž is in Sloveniš in de 12e eeuw in
zwang gekomen. Rond 200 kerken zijn aan hem gewijd. Miklavž is
patroon van het bisdom Ljubljana en ook de domkerk (stolnica)
van Ljubljana is aan hem gewijd. In deze kerk zijn vele fresco-schilderingen over zijn leven te vinden (vandaar natuurlijk
de benaming šentklauška stolnica).
Volgens een oeroud geloof keerden 's winters de geesten van
de overledenen terug naar onze wereld. Deze geesten zouden
alleen door gemaskerde mensen benaderd mogen worden. De Kerk
veroordeelde deze winterse optochten van gemaskerde mensen.
Toen de verering van Miklavž begon combineerde de Kerk de oude
heidense wintergebruiken met de katholieke legende over Mi­
klavž. De gemaskerde mensen in de winter, die eerst de geesten
van de overledenen voorstelden, veranderden nu in boze geesten
uit de hel. Ze werden begeleiders van Miklavž en mochten stoute kinderen straffen. Deze boze geesten kregen in Sloveniš
verschillende namen: parkelj, zlodej, hudič, vrag, hudobec,
peklenšček (= duivel).
14

Zijn geliefdheid dankt Miklavž zonder meer aan de cadeaus
die hi j voor de kinderen meebrengt. In de tijd tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog ontwikkelde zich in de Sloveense
steden de gewoonte dat de kinderen voor Miklavž hun wensen
opschreven of tekenden. Die brief legden ze dan 's avonds op
de vensterbank. De cadeautjes van Miklavž (miklavževina) waren
eenvoudig. In sommige plaatsen kregen de kinderen de cadeau­
tjes van Miklavž zelf, in andere 'gooide' hij ze in de nacht
van 5 op 6 december door het raam. Eind 19e eeuw kregen brave
kinderen van Miklavž appelen, hazelnoten, walnoten, gedroogd
fruit en soms ook snoepjes van karamel. Begin deze eeuw begon
Miklavž aan de kinderen in de steden ook speelgoed te geven
(tinnen soldaatjes, poppen), en op het platteland een muntstukje in een appel gedrukt. Later kregen ze ook schriften en
potloden. Ook een duivel, gemaakt van gedroogde pruimen of van
deeg, vonden de kinderen prachtig. Zelfs de stoute kinderen
kregen iets van Miklavž: de roe {miklavževka)! De kinderen
ontvingen hun cadeaus in de rieten mandjes of op de borden die
ze 's avonds op 5 december hadden klaargezet op het nachtkastje, de keukentafel of de vensterbank.
Het bezoek van Miklavž thuis verliep min of meer overal in
Slovenie op dezelfde manier. Vader of moeder ontving Miklavž
met zijn gevolg bij de voordeur. Ze gaven aan Miklavž een
lijstje met daarop de namen van de kinderen, en aan de engelen
gaven ze de cadeautjes. Intussen klopten de duivels aan de
deuren, keken door de ramen, liepen om het huis en rammelden
met hun kettingen. De kinderen wachtten in de kamer op Mi­
klavž. Stoute kinderen waren bang dat Miklavž boos op hen zou
zijn vanwege hun ongehoorzaamheid. Nog banger waren ze voor de
kettingen en de korven van de duivel.
De eerste engel betrad de kamer. Deze droeg het boek van
Miklavž met het lijstje vvaarop de boodschap over de kinderen
te lezen was. Daarna kwam Miklavž de kamer in. Hij groette de
kinderen en wachtte tot ook de tweede engel binnen was. Deze
droeg de mand met de cadeautjes. Daarna begon Miklavž te lezen
wie er braaf was en wie stout. Als hij de namen van de stoute
kinderen voorlas, begonnen de op de gang gebleven duivels harder met de kettingen te rammelen en op de deurklink te bonken.
Wie stout was geweest kreeg van Miklavž een strafpreek te bo­
ren. Hij moest antwoorden op vragen uit de catechismus en
enkele gebedjes hardop zeggen. Brave kinderen werden door Mi­
klavž geprezen en kregen cadeautjes. Stoute kinderen kregen de
roe. Die moesten ze dan vaak ook nog zoenen.
De traditie van de sinterklaasviering is na de Tweede Wereldoorlog voornamelijk op het platteland bewaard gebleven. In
het communistische Joegoslavie fungeerde 'dedek Mraz' als tegenhanger van Sinterklaas en de Kerstman. Het feest van 'dedek
Mraz', die voor de kinderen cadeautjes meebrengt in de dagen
rond oud en nieuw, werd en wordt nog steeds ook in Slovenie op
grote schaal gevierd. De sinterklaasviering begint in de ste­
den de laatste jaren opnieuw tot leven te komen.

Vir/Bron: Daajan. J. Ovsec: Velika knjiga o praznikih, Založba Doius, Ljubljana, 1993

16

'tepe Hi#

OTROŠKI KOTIČEK

Zdravo, otroci!
Še štiri tedne, pa bo prišel prijetni mesec decem­
ber z Miklavžem, Božičkom, in morda vas bo celo
obiskal dedek Mraz. Ampak čakanje na te lepe dni
traja dolgo, kajne? In prav gotovo sedaj, ko se
zaradi dežja in mraza ne morete več igrati zunaj.
Morda pa bo šel čas hitreje naprej, če se boste s
prijatelji igrali družabne besedne igrice.

Družabne besedne igrice
Pridem in grem
Vsak otrok si izbere eno črko. Ko je na vrsti,
pove, od kod prihaja, kaj je po poklicu in kam
gre. Na primer črka K: "Prihajam iz Kranja, sem
kuhar in grem v Koper." Kdor se zmoti ali pa
ne odgovori dovolj hitro, je izključen iz igre.
Telefon
Otroci sedijo v vrsti. Prvi otrok si izmisli kratek stavek in
ga zašepeta sosedu na uho, ta pa ga mora sedaj zašepetati
svojemu sosedu. Zadnji otrok mora stavek povedati na glas in
ponavadi se njegov stavek zelo razlikuje od tistega, ki ga je
po telefonu sporočil prvi otrok.
Zlaganje besed
Otroci sedijo v krogu. En otrok ima v rokah majhno žogo. Ko
jo vrže drugemu otroku, imenuje kak predmet, recimo 'šola'.
Drugi reče 'tabla' ter poda žogo naprej. Tretji reče 'kreda'
in vrže žogo spet naprej. Tako bo nastala cela vrsta besed,
ki so med seboj povezane. Kdor ne zna več odgovoriti, je
izključen iz igre.

Vir/Bron: Novi kratkočasni, Založba Harlekin, Kamnik, 1997
17

HET KINDERHOEKJE

Beste kinderen,
Nog vier weken en dan komt weer de gezellige maand
december met Sinterklaas, de Kerstman, en misschien komt bij jouw zelfs 'dedek Mraz' langs!
Maar al dat waohten op die leuke dagen duurt wel
lang, he? En zeker nu je niet meer buiten kan spelen vanvege regen en kou. Misschien zal de tijd
wat sneller gaan als je met je vriendjes gezelschapsspelletjes met v/oorden uitprobeert.

Gezelschapsspelletjes met vvoorden
Komen en gaan
Iedere speler kiest een letter. Als hij aan de beurt
is vertelt hij waar hij vandaan komt, wat zijn beroep is, en waar hi j naar toe gaat. Bi jvoorbeeld de <
letter A: "Ik kom uit Amsterdam, ik ben arts en ik ga naar
Arnhem." Wie een fout maakt of niet snel genoeg antwoordt,
is uit.
Telefoon
De kinderen zitten in een rij. Het eerste kind bedenkt een
korte zin en fluistert die in het oor van zijn buurman. Deze
moet nu de zin weer doorfluisteren aan zijn buurman. Het
laatste kind moet de zin hardop zeggen. Meestal is er een
groot verschil tussen zijn zin en de zin die het eerste kind
in de "telefoon" heeft gefluisterd.
Hoordenleggen
De kinderen zitten in een kring. Ečn kind heeft een kleine
bal in zijn handen. Terwijl hij de bal naar een ander kind
gooit noemt hi j een voorwerp, bijvoorbeeld 'school'. De
tweede zegt 'schoolbord' en gooit de bal verder. De derde
zegt 'krijt' en gooit de bal weer verder. Zo ontstaat een
lange rij van woorden die met elkaar verbonden zijn. Wie niet
meer weet is uit.
18

Zoek de ontbrekende bal

KUHAJMO Z BOJANOM
Goveji golaž in krompirjevi cmoki
Ker se približuje zima, je golaž jed, ki je kar primerna
za te temne, hladne in vlažne dni. Z golažem pa bomo seveda
ponudili krompirjeve cmoke, ki pa jih predvsem v zahodni Slo­
veniji imenujejo tudi njoki.
Za golaž potrebujemo (za 4 osebe):

3/4 kg govedine
1/2 kg čebule
3 žlice maščobe
česen
1 liter vode
malo kumine
lovorov list
poper, sol, papriko v prahu, malo moke
2 del črnega vina

V posodi segrejemo maščobo, dodamo na drobno sesekljano
čebulo, na kose narezano meso, kumino in česen. Vse to pražimo
približno 10 do 15 minut, nato pa dodamo jedilno žlico moke in
jedilno žlico paprike. Vse dobro premešamo in takoj zalijemo z
vročo vodo, dodamo pa še lovorjev list, poper in sol. Golaž
naj približno eno uro počasi vre na nizkem ognju, na koncu pa
golažu prilijemo še vino. Golaž bomo jedli s krompirjevimi
cmoki, za katere potrebujemo naslednje sestavine:

-

1 kg krompirja
malo soli
2 rumenjaka
10 dkg moke
5 dkg maščobe

Olupljen krompir skuhamo in ga zdrobimo. Temu 'pireju'
dodamo dva rumenjaka, moko in malo soli. Iz teh sestavin zgne­
temo gladko testo, ki ga oblikujemo v 'klobase'. Te klobase
narežemo na 2,5 cm velike koščke, ki jih na pomokanem prtu
nekoliko sploščimo z vilico.
Cmoke kuhamo - ne več kot 15 skupaj - v slanem kropu pri­
bližno 12 minut. Da bi jih imeli naenkrat dovolj za vso dru­
žino, jih kuhajmo v treh posodah.
Dober tek !

20

KOKEN MET BOJAN
Rundergoulasj met aardappelknoedels
Nu de winter nadert is goulasj het gerecht bij uitstek om
in deze donkere, koude en vochtige dagen te eten. Bij goulasj
serveren we aardappelknoedels, in het westen van Sloveniš ook
wel njoki genoemd.
Voor goulasj hebben we (voor 4 pers.) het volgende nodig:

-

3/4 kg rundvlees
1/2 kg uien
3 eetlepels boter om te bakken
knoflook
1 liter water
een beetje komijn
laurierblad
peper, zout, eetlepel paprikapoeder,
een beetje bloem
- 2 dl rode wijn

In de warme boter fruiten we een gesnipperde ui, vervolgens voegen we het in stukken gesneden vlees toe, komijn en
knoflook. Dit alles laten we 10 tot 15 minuten sudderen. Vervolgens voegen we een eetlepel bloem en een eetlepel paprikapoeder toe. Nadat we alles goed geroerd hebben gaat er nog
een liter kokend water bij, laurierblad, peper en zout. Als we
alles nogmaals goed hebben doorgeroerd, laten we de goulasj op
een zacht vuurtje nog een uur doorsudderen om, last but not
least, nog de wijn toe te voegen. Vanzelfsprekend eten we onze
goulasj met de aardappelknoedels, waarvoor we het volgende
nodig hebben:
-

1 kg aardappelen
een beetje zout
2 eierdooiers
100 gr bloem
50 gr boter

Kook de aardappelen en stamp ze tot kruim. Voeg wat zout,
twee eierdooiers en bloem toe. Maak hiervan een glad deeg en
vorm deze tot lange, vingerdikke "worsten". Snijd deze vvorsten
in stukken van ongeveer 2,5 cm en druk ze enigszins plat met
een vork. Kook de knoedels in het gezouten kokende water met
een stuk of 15 tegelijk in ongeveer 12 minuten gaar. Om genoeg
knoedels voor het hele gezin ineens te hebben, kunnen we de
knoedels in drie pannen gaar koken.
Eet smakelijk !

21

Dankzij een overeenkomst
tussen de Vereniging Vrienden
van Slovenie en het reisbureau
"Slovenie", Vliegen Leden1
voortaan voor slechts:

/ 450, Retour Amsterdam - Ljubljana
Voor meer informatie:

Coebelvveg 191, 2324 KZ Leiden
tel/fax: 071 - 5313320

Het betreft hoofdleden, geen gezinsleden..... hoewel ieder
gezinslid natuurlijk ook zelfstandig lid kan worden.

Vereniging Vrienden van Sloveniš

U itnod iging / Vabilo
Zaterdag 28 November 1998

Sloveense Dag
Te Delft
M .o ,a.

Tarok, Sloveens buffet, Dans en Muziek

®:

"Modrostni zob me muči že cel mesec.
Prosim, da mi ga izdrete brez injekcije."
©: "To pa ne bo najbolj modro."
e: "Rad verjamem. Ker me je pa mučil cel
mesec, se mu bom tako vsaj maščeval."

©: "Šmenta, kako da imaš čisto črn
jezik?"
e: "Od viskija."
©: "Saj viski vendar ni črn!"
6: "To je res. Ampak meni je ste­
klenica viskija padla na tla
in se razbila."
©: "In potem?"
6: "No, cesta je bila na sveže
asfaltirana."

®: "Presneti mule! Spet mi je vzel
©:

e:

e:

©:

e:

nekaj denarja iz denarnice."
"Kako pa veš, da je bil on?"
"Če bi bila ti, bi mi pobrala vsega."

"Ik heb al de hele maand last van mijn
verstandskies. Wilt u hem zonder verdoving trekken?"
"Dat zou niet echt verstandig zijn."
"Dat wil ik graag geloven. Maar aangezien
hij de hele maand pijn veroorzaakt heeft,
wil ik op die manier terugpesten."

©: "Bah! Waarom is je tong zo
zwart?"
®: "Dat komt door de whisky."
©: "Whisky is toch niet zwart!"
6: "Dat is waar. Maar mijn fles
whisky viel op de grond en
brak."
©: "En toen?"
6: "Nou, de weg was net nieuw
geasfalteerd."
®: "Die snotneus! Hij heeft al weer een paar
gulden uit mijn portemonnee gepikt."
©: "Hoe weet je dan dat hij het was?"
e: "Als ji j het geweest was, schat, dan
had je meteen alles gepikt!"
Vir/Bron: Nihče ni popoln, Založba Mavrica, Celje, 1991
24

BESTUUR: Contactpersonen
Voorzitter
Stian Krook
Doelengracht 4E
2311 VM Leiden
® 071-5144939
Vice-voorzitter
Bojan Gorički
Beethovenstraat 19
4536 AG Terneuzen
o 0115-613722

Penningmeester
Siem Edink
Otterlaan 13
2623 CV Delft
» 015-2562010

Secretaris
Walter Bril
Teldersweg 185
3052 TG Rotterdam
e 010-4613212

Medewerkster secretariaat
Irena Vreček
Teldersweg 185
3052 TG Rotterdam
» 010-4613212

Redactie Lipa
Silva Hagen Škoda
Leeuweriklaan 11
4005 ET Tiel
T 0344-622414

Medeuerkster redactie
Irena Vreček
Teldersweg 185
3052 TG Rotterdam
» 010-4613212

Medeuerker redactie
Jan Bongenaar
Geldropseweg 2 B
5611 SH Eindhoven
o 040-2940666

Veleposlaništvo Republike Slovenije:
Ambassade van de Republiek Slovenie:
Louizalaan 179 / Av.
Louise 179
1050 Brussel
/ 1050 Bruxelles
» 0032 - 2 - 646 90 99
Konzularno predstavništvo Slovenije na Nizozemskem:
Honorair Consul van Slovenie in Nederland:
Kneuterdijk 2
2514 EN Den Haag
e 070 - 3639907

ADRIA AIRWAYS
THE AIRLINE OF SLOVENIA

Tel: 020-316 42 20