KRALJEVINA SRBA, HRVATA I SLOVENACA
UPRAVA ZA ZAŠTITU
Klasa 20 (3)
INDUSTRISKE SVOJINE
Izdan 1. Marta 1929.
PATENTNI SPIS BR. 5660
Dipl. Ing. Tavy Lorand, Budimpešta.
Kvačila za sprečavanje pukotina od sušenja na željezničkim drvenim pragovima, nosačima i slično, kao i postupak i oruđe za njihovo uterivanje.
Prijava od 25. jula 1927.	Važi od 1. januara 1928.
Traženo pravo prvenstva od 22. marta 1927. (Ugarska).
Već je poznat ceo niz kvačila za sprečavanje pukotina od sušenja na železničnim drvenim pragovima i drugoj građi, koja se sastoje iz jednog željeza, koje je snabde-veno zubima, koji strče na obe strane izvan ravni kvačila, koja su savijena, a ute-rivaju se u čeonu površinu drvela sa uzdignutom ivicom. Ulerivanje ovakovih kvačila je s jedne strane dosta teško a s druge strane prouzrokuje znatno uništavanje drvenih niti.
Poznato je još jedno kvačilo, koje se sastoji iz plohog, ravnog, nenazubljenog željeza, koje je snabdeveno u sredini, na svome doljnem delu, sa jednim izrezom na čije su postrane ne narezane delove na po-dužnoj ivici plohoga željeza smeštene vertikalne šupljine, koje prodiru u određenoj dubljini, od gore prema dole, u ploho željezo. Ovo ploho željezo uteriva se u drvo, nakon čega se uierivaju u šupljine, poprečno k postranim površinama plohog željeza ležeče ploče u vidu noža, koje imaju šupljine, koje dosežu od dole prema gore, iako da ove ploče drže delove drveta, koje leži među njima, radi sprečavanja obrazovanja pukotina. I ako je uterivanje ovih kvačila lakše prevedljivo i uništavanje drvenih niti u koliko god je moguće isključeno, nisu se ova kvačila pokazala u praksi dobra, jer napetosti koje nastaju pri sušenju drveta, nastoje da poprečne ploče, koje leže paralelno iskrenu prema napolje u
suprotnim smerovima tako, da na ploče dejstvuje jedna komponenta sile prema gore, usled čega bivaju ove malo po malo izguravane iz drveta.
Pronalazak ima za cilj, da odstrani ne--dostatke poslednje navedenog kvačila, pri čemu se postižu još i druga razna pre-imućslva.
Na priloženom nacrtu predočava:
SI. t poznato kvačilo u pogledu
SI. 2 i 3 kvačilo prema pronalasku u pogledu od gore i sa strane,
SI. 4 ploču u vidu noža u pogledu od spreda, a
SI. 5 i 6 pokazuje oruđe za uterivanje kvačila, delimično u prerezu i u pogledu od gore.
U slici 1 označava (1) vezno željezo, koje je u sredini uže, na doljnim ivicama zaoštreno, sa vertikalnim šupljinama (3), u koje su uierane sa svojim doljnim ivicama isto naoštrene, narezane poprečne ploče ili noževi, pomoću kojih je vezno željezo uterano u drvo (2). Sa tačkama označeni položaj ploča pokazuje, na koji način drvo pri sušenju nastoji da ove ploče (noževe) rastegne i izgura iz drveta.
SI. 2—6 pokazuje kvačilo prema pronalasku, koje se od prvoga razlikuje u lome, da su u veznom željezu izrezane šupljine (3’), smeštene konvergirajući, u uglu, tako da napetosti koje postaju u drvetu nisu u stanju da dovedu poprečne ploče (4) u
Din. 15.
položaj označen tačkama u sl. 1 i da hi izguraju iz drveta. Šupljine mogu biti na svome gornjem delu malo raširene u vidu levka, da mogu lako i nesmetano primiti poprečne ploče.
Šupljine, koje se protežu u veznom željezu od gore prema dole, a u poprečnim pločama od dole prema gore dimenzionirane su po svojoj dužini tako, da i gornje ivice veznog željeza kao i gornje ivice leže u pravcu čeone plohe drveta.
Razume se da kvačilo može biti tako u-ređeno i skonstruisano, da može primiti i više od poprečnih ploča, г.е samo dve, iako da poprečne ploče ne ukrštavaju vezno željezo pod pravim uglom, već koso i da vezno željezo ima po celoj svojoj dužini istu širinu odn. visinu.
Kvačilo može biti izrađeno prema dimenzijama drveta u različitim veličinama, a u danom slučaju može se u jedan te isti prag ili slično uierati u više kvačila.
Osim već pomenutog preimućstva usled kosog uterivanja poprečnih ploča pokazalo se daljne bitno preimućstvo u tome, što postoju prema dole usmerene sile, usled uticaja napetosti, koja nastoji da izazove pucanje drveta, a koje (sile), u srazmeri prema veličini ovih napetosti, uteruju kvačila još bolje u drvo i time sprečavaju baz-uvetno njihovo izguravanje iz drveta. Dalje se razdeljuju sve vučne sile, koje prima kvačilo na sve one grupe niti, koje bivaju u drvetu razrezane od poprečnih ploča, dok kod vertikalnog uterivanja poprečnih ploča ova vučna sila nastoji da razdvoji samo o-ne dve grupe niii, između kojih je olo-ča uterana. Prema tome nastaju u poslednjem slučaju vrlo lako pukotine, što se kod novog rasporeda ne događa. Novi raspored pokazuje iz ioga razloga naročito preimućstvo pri upotrebi kod tanje robe, n. pr. stupaca, podupirača, patosa i si. gde je opasnost od pucanja naročito velika.
Analiza sila, koje nastaju u konstrukciji pokazuje, da je kod istih preseka nosnost nove konstrukcije usled kosog uterivanja poprečnih ploča znatno veća, već kod iste konstrukcije sa vertikalno uteranim pločama.
SI. 5 i 6 predočavaju oruđe za uteriva-nje kvačila. Ovo se u bitnosti sastoji iz jednog tela, koje se može fiksirati na čeonoj plohi drvela, a u kome su smeštene šupljine za vođenje veznog željeza i poprečnih ploča, kao i šupljine, odgovarajuće oblikovanju uterivača, čijim se posredovanjem, a pomoću jednoga čekića ili sličnog uleriva u drvo, u ove šupljine uloženo vezno željezo i poprečne ploče, pri la-čnom vođenju.
U si. 5 i 6 predočen je primera radi je-
dan oblik izvođenja ovog oruđa, čije je oblikovanje provedeno s obzirom na potrebnu čvrstoću i na što je moguće veću uštedu materijala, ali razumljivo je, da se ovaj formalni oblik može prema želji menjati, bez da ovo menjanje promeni bitnost pronalaska.
Vodeće telo 5 može na čeonoj plohi drvela fiksirali pomoću zaoštrenih šarafa
(6)	koji su na njemu pričvršćeni. Na mostu
(7)	vodećeg tela (5), koje je snabdeveno jednom uzvisinom (7’) divergirajućeg U o-blika, oblikovana je šupljina (8), a u obim kracima (9, 9) vodeći žljebovi (10, 10). li kracima (9, 9) oblikovani su dalje konvergirajući profežuće se šupljine (11, 11) koje seku šupljinu (8) na obim njenim siranama. Oruđu pripadaju dve vrste uieriva-ča. Jedan se sastoji iz četvorougaone pio če (13) koja je na svojoj gornjoj ivici, snab-devena udarnom plohom (12) a drugi iz jezika (15), koji je na svom gornjem delu snabdeven udarnom plohom (14). Srazme-re ovih uierivača su takove, da oni u odgovarajućim vodicama vodećeg tela klize, a njihova visina je takova, da njihove raširene udarne plohe dolaze u doticaj sa odgovarajućim gornjim plohama vodećeg tela onda, kada njihova donja ivica leži u liniji sa donjom plohom vodećeg tela.
Radi uterivanja kvačila učvršćuje se vodeće telo za čeonu plohu drveta pomoću šarafa (6), vezno željezo umeće se u šupljinu (8), onda se umeću ploče (12, 13) i pomoću njih uleruje se vezno željezo potpuno u dno. Na to se uterujuća ploče (12, 13) izvadi, a u jednu šupljinu (11) u-meće se poprečna ploča (14) koja se u-teruje u drvo pomoću uterujućih ploča (14, 15) što se isto ponovlja u drugoj šupljini (11) sa uloženom poprečnom pločom (4), nakon čega je uierivanje kvačila završeno.
Ako se zajedno upotrebljavaju dve, na odgovarajući način spojene uterivačke ploče (14, 15) to se može uterivanje obih poprečnih ploča (4) izvršili istovremeno jednim postupkom.
Kako je iz gornjeg opisa razvidno sastoji se bitnost uterivajućeg oruđa prema pronalasku u tome, da se pomoću ovog mogu delovi kvačila uterivati u drvo samo prisilnim vođenjem, usled čega je osigurano njihovo lačno smeštanje, a uterivanje je olakšano u tolikoj meri, da se može bez prigovora provađaii i sa najneizvežba-nijim radnikom.
Patentni zahtevi:
1.	Kvačilo za sprečavanje pukotina od sušenja na drvenim železničnim pragovima, nosačima i slično, koje se sastoji iz jed-
nog veznog željeza, koje se uteruje u čeonu plohu drvela i iz ukršteno uterujućih poprečnih ploča, naznačeno lime, da su poprečne ploče jedna proti drugoj sme-štene konvergirajući.
2.	Oblik ižvođenja kvačila zaštićenog u zahtevu 1, naznačen time, da je vezno željezo snabdeveno sa od gore prema dele koso konvergirajućim šupljinama za primanje poprečnih ploča, koje imaju šupljine od dole prema gore.
3.	Oblik izvođenja kvačila zaštićenog u zahtevu 2, naznačen time, da su šupljine veznog željeza na svojim gornjim krajevima raširene u vidu levka.
4.	Postupak za ulerivanje kvačila u drvo zaštićenog u zahtevima i—3, naznačen time, da se njegovi delovi uteruju u drvo prisilnim vođenjem.
5.	Oruđe za uterivanje kvačila zaštićenoj u zahievima 1—3, naznačeno jednim vodećim telom, koje se može fiksirati na čeonoj plohi drveia, a na kome su smešte-ne vodice, koje služe za primanje veznog željeza i poprečnih ploča dalje uterivačima, koji pasuju u ove vodice i pomoću kojih se mogu vezno željezo i poprečne. p loče pod prisilnim vođenjem uterivati u drvo.
fig. 2
Г/1 /