KRALJEVINA JUGOSLAVIJA
UPRAVA ZA ZAŠTITU
Klasa 76 (1)
INDUSTRISKE SVOJINE
Izdan 1 aprila 1933.
PATENTNI SPIS BR. 9925
Braun Ivan, tkalnica in pletarna, Maribor, Jugoslavija.
Postupak i sprava za bojadisanje ili bjeljenje prediva na križnim kalemovima. Prijava od 9 marta 1932.	Važi od 1 avgusta 1932.
Do sada uobičajene sprave za bojadisanje prediva namotanog na križnim kalemovima, kao i konca ilii prediva od pa-muka ili ovce vune ili sličnog, imaju tu manu, da se je tekučina za bojadisanje protiskivala vaizda u radijalnom pravcu na-pram kalemu pa su bili za tu svrhu potrebni perforirani doboši ili preslice, čiji otvori su se lako začepili i uslijed toga propuštavali tekučinu samo nejednako tako, da se je proizvelo mnogo manjkavih (proizvoda.
Nejednako obojenje nastaje ne samo na istom kalemu, več i od kalema do kalema, jer praktično nije moguče, da se svi kale-movi jednako čvrsto omotaj», pa su uslijed toga mekano motani kalemovi mnogo tamnije i jednakomjernije bojadisani od čvrsto motanih kalemova.
Nadalje niti je bilo moguče niti je ekonomično, da se radi nekim takvim aparatom za/ bojadisanje, koji sadrži manje kalemova, nego što odgovara njegovem o-bimu ili da se uzme za bojadisanje tekstilni materijal, koji nije namotan na križnim kalemovima, več u kojem drugom obliku.
Ti nedostatci otstrane se postupkom prema ovom pronalasku na taj način, da se smjeste križni kalemovi aksijalno jedan iza drugog u nekom dolje zatvorenom vertikalnom valjku od gvožda, stakla ili sličnog, čiji prečnik odgovara prečniku kalemova, pa da se ti kalemovi sa njihovim pročeljnim stranama medusobno pri-tisnu i da se u šuplje prostore valjka iznad dna i ispod skinivog poklopca naizmjenič-
no uvada u valjak i otpušta iz njega tekučina za bojadisanje i ispiranje.
U načrtu prikazano je nekoliko izvedbenih oblika aparata za izvedb» ovog po-stupka i to prikazuje: fig. 1 poprečni pre-sjek valjka sa uloženom nos vom motkom i četiri kalema pa služe na lijevoj strani tačkastom linijom naznačeni priključci za priključenje sprevodnika za uvadanje i ot-puštanje tekučine za bojadisanje, odnosno ispiranje, pri nekom osobitom izvedbenem obliku aparata. Fig. 2 prikazuje neki osebki način učvrščenja nosive motke na dnu valjka. Fig. 3 je neki izvedbeni oblik, pri kojem služi nosiva motka za stiskanje križnih kalemova i za pritiskanje poklopca na valjak. Fig. 3a prikazuje jedan izvedbeni oblik uloška. Fig. 4 prikazuje izvedbeni oblik valjka od stakla. Fig. 5 prikazuje šematično agregat od valjaka a >fig. 6 kombinaciju od po više agregata od valjaka.
U vertikalnom gvoždenom valjku (A, fig. 1), nalazi se blizu dna; (C) priključna cijev (G), čiji spoj sa sprovodnikom ka pumpi se može zatvoriti pomoču pipca (Y) ili sličnog. Gore je valjak (A) čvrsto zabrtven poklopcem (D), koji je učvrščen pomoču zavojnih nareza ili sličnog na valjku. Ispod poklopca (D) smještena je priključna cijev (H), čija spojna cijev (Zj) sa sprovodnikom pumpe se može zatvoriti pomoču pipca (Y) ili sličnog. Na dnu (C) valjka počiva na distanenim klinovi-ma (L) metalna ploča ili rešetka (M), koja je providena jednom centralnem izdubi-
D:n. 15.
nom (J), čiji unutrašnji prečnik odgovara spoljašnjem prečniku doboša (K) križnih kalemova (B) i u koju je uvrtena sa svojim dcnjim krajem nosiva motka (S). Na tu nosivu motku (S) natakne se križni kalem (B) sa svojim dobošem (K) i utakne sa provirujučim krajem u pukotinu izmedu motke (S) i izdubine (J). Na gornji provi-rujuči kraj doboša (K) kalema natakne se uložak (P), koji se sastoji od dviju reše-taka (?!, P2) koje su spojene pomoeu di-stancne cijevi (O). Cijev je providena po uzdužnoj sredini pcprečnom pregradom (N). U gornju izdubinu uloška (P) natakne se slijedeči križni kalem (B) sa provirujučim krajem doboša (K). Na gornji kraj doboša (K) natakne se opet jedan uložak (P). Na najgornji kalem (B) natakne se ru-pama providena pleča ili rešetka (M) či-ja glavčina (J) se učvrsti pomoču šarafa ili sličnog na nosivoj motci (S), čim je rešetka dovoljno dolje potisnuta, u svrhu aksijalnog medusobnog stiskanja svih kalemova (B). Pošto mogu provirujuči kra-jevi doboša (K) prodrijeti u pukotine, koje se nalaze izmedu motke (S) i glavčine (J) gornje i donje rešetke (M) i izmedu distanenih cijevi (O) uložaka (P) i motke (S), biti če svi kalemovi rešetkama (M, Pj, P2, M) na njihovim pročeljnim strunama (Bj) jednakomjerno medusobno stisnu-ti a time i pritisnuti svojom obimnom plohom uz unutrašnju stijenu valjka (A) odnosno na unutrašnje doboše (K). Nakon što je gornja rešetka (M) pričvrščena na motci (S), zatvori se poklopac (D) i utisne tekučina za bojadisanje kroz priključak (G) u valjak (A). Nakon što je ispunila tekučina donji šuplji prostor te se je jednakomjerno pcdigla kroz rešetke (M i P, P2) preko na kalemovima (B) namotanog prediva dok se njezin d a In ji prelaz kroz šupljinu doboša spriječi poprečnim pregradama (N), dospije upresovana tekučina u gornju šupljinu (F) a odavle pomoču {priključka (H) i voda (Z) opet natrag u pumpu. Zatim se prestave vodovi ka pum-pi na poznati način tako, da služi otpust-ni sprevodnik (Z,) za dovadanje, a pre-dašnji dovodni sprovodnik (Z) za odvada-nje, t. j. da se protisne tekučina za bojadisanje u obratnom smislu odzgora na-pram dolje kroz valjak (A). Nasljedno protiskivanje tekučine za ispiranje vrši se takoder naizmjenično na isti način, kao tekučine za bojadisanje. To se može izvesti pomoču iste prestavljive pumpe ili pomoču posebnih sprevodnika (G,, H, fig. 1 lije-vo) i posebne pumpe, čime se postigne kontinualni radni postupak.
Pošto se vrši svaki pojedini prolaz tekučine brže ; jednakomjernije nego u do-
sadašnjim aparatima, biti če i trajanje ci-jelog postupka bojadisanja prema ovom pronalasku mnogo krače od postupka u dosadanjim aparatima, ushjed čega se i bojadisanje pred.va na križnim kalemovima znatno pojeftini.
Aparat se može upotrebiti i bez nosivih motki (S). Kalemovi (B), rešetka (M) na dnu, uložak (P) i rešetka (M) na glavi se tada utaknu na isti način, kao što je prei-hodno opisano, u valjak (A). Pritisak na gornju rešetku izvede se tada na' pr. pomoču natezljivog šarafa nekog stremena, koji se upire u diametralno rasporedene izdubine na valjku ili na u potonje sa spo-Ijašnje Strane zavrtane klinove.
Natezljivi šaraf može biti smješten i u sredini poklopca (D) pa se nakon pričvrš-čenja poklopca na valjak (A) unutar zavrta i time pritisne najgornja rešetka (M) na kraju glavčine (J) napram dolje. Upo-trebom zgodne tekučine za ispiranje, mogu se upotrebiti postupak i aparat na isti način i za bjeljenje prediva.
Prema fig. 2 može biti previden donji kraj nosive motke (S) kukastom glavom (U), koja zahvali prekretanjem motke (S) ispod zalivata (C,, C,) na dnu valjka (C) te sprečava podizanje nosive motke (S) sa kalemova (B) u valjku (A). Isto se postigne i na taj način, da se zavrti donji kraj motke (S) neposredno u dno (C) valjka.
Prema u fig. 3 prikazanom izvedbenem primjeru može biti nosiva motka (S), koja potiskava najgornju rešetku (M) šarafnom maticom (S3) napram dolje, pretaknuta kroz poklopac (D) i služiti ujedno za učvrščenje poklopca (D) na valjku pomoču neke krilate matice (S.,) ili sličnog.
Uložak (P) može se sastojati od dviju, njihovim izdubinama (J,, fig. 3a) labavo jed-na na drugu položenih jednakih ploča (M1), koje su providene u svrhu boljeg prolaza tekučine mnogobrojnim radijal-nim prorezima (M2), dočim su medu njima se nalazeča rebra (M:i) uska. Ako se upotrebe ulošci (P) bez nosive motke (S), uloži se izmedu oba dna izdubina (JJ za-pušljiva pločica (R,), u svrhu pokriča pro-laznih otvora (R). Pošto se mogu upotre-biti te pleče (M,) umjesto najgornje i najdenje rešetke (M, fig. 1), može biti pro-viden aparat jedinstvenim uložnim ploča-ma. Umjesto na u fig. 1 prikazanom di-stanenom klinu, može počivati najdenja rešetka: ili ploča svojom izdubinom (.1,) neposredno na dnu (C) ili su predvideni na valjku (A) napram unutar izbočeni na-stavci (A2 fig. 1), na kojima počiva rešetka ili ploča (M odnosno M,) svojim ru-bom.
U svrhu promatranja i kontrolisanja po-stupka bojadisanja i za vrijeme svake pro-mjene piravca proticanja tekučina, sastoji se val jak (A,) prema fig. 4 od stakla te je providen gore zapušljivim obrubom (V) od metala, koji nosi poklopac (D) kao i priključke (H odnosno Hj) za tekučine, a dolje zapušljivim metalnim dnom (Q) sa priključcima (G odnosno G,). Gornji ob-rub (V) i dno (C,) se pritisnu i zapuše pomočil natezljivih motki (W, W) na stakie-ni valjak (A,)-
Aparatom prema ovom pronalasku može se bojadisati sem prediva na križnim kalemovima i tekstilni materijal drugog oblika na pr. povjesma, klupka ili slično. Pošto tekstilni materijal takovog oblika nema doboša, nije potrebno, da se ulože ulošci (P, P) več se potisne nakon posve-mašnog napunienja valjka (A) samo gornja rešetka (M) unutar i učvrsti kako je prethodno opisano. To je neka osobita odlika aparata, koja omogučuje upotrebu jedinstvene aparature za bojadisanje prediva.
Više valjaka (A) može biti pričvrščeno na nekom zajedničkom stalku i ujedinjeno ns zajedničkim sprovodnicima (Z, Z,) u jedan agregat i priključeno na jednu za-jedničku pumpu (fig. 5). Ali se može sje-diniti i po više agregata prema fig. 6, od kcjih se može svaki pomoču pipca (Yj, Y2) zatvoriti naprsni zajedničkim vodovi-ma ka pumpi.
Pošto se može svaki pojedini valjak na taj nač n iskopčati, ima svaki agregat tu prednost, da se može napuniti materijalom samo toliko valjaka (A) tekučinom za' bojadisanje ib ispiranje, koliko ima materi-jala za bojadisanje. Napram torne bilo je potrebno pri dosadašnjim aparatima, da se napune sadržači vazda do iste višine, pa ako i nije bilo moguče, da se uloži dovolj-no materijala.
Patentni zahtjevi:
1.	Postupak za bojadisanje ili bjeljenje prediva1 na križnim kalemovima naznačen time, da su kalemovi uloženi jedan iza drugog i zatvoreni u nekom, dolje zatvo-renom vertikalnem valjku istog prečnika kao i kalemovi i. medusobno pritisnuti svojim pročeljnim stranama i da se u šup-Ije prostore iznad dna i ispod skinivog poklopca valjka naizmjenično uvada i iz njih odvaja tekučina za bojadisanje odnosno ispiranje, u svrhu, da bi se naizmjenič-nim protiskivanjem tekučine kroz valjak u aksijalnom pravcu odzdo napram gore i obratno, postiglo posvemašno i jednako-mjerno bojadisanje prediva sa svim kalemovima.
2.	Sprava za izvedbu postupka po za-htjevu 1, naznačena time, da je providen vertikalni valjak (A) ispod svog skinivog poklopca (D) i na dnu (C) dovodnim odnosno otpustnim sprovodnicima (G, H) za tekučinu za bojadisanje odnosno za ispiranje, da sadrži valjak (A) na dnu jednu ploču odnosno rešetku (M), koja je pro-videna rupama i jednom centralnem izdu-binom (J) za utaknjenje provirujučeg doboša (K) najdonjeg križnog kalema (B) i koja počiva pomoču distanenih klinova (L) ili sličnog na dnu (C) valjka i da je nataknut na provirujuči kraj doboša (K) svakog križnog kalema (B) po jedan ulo-žak (P), koji se sastoji od dviju rupama providenih ploča (P,, P2), koje su medusobno spojene pomoču poprečnom stije-nom (N) pregradene distančne cijevi (O), dočim je na provirujuči kraj doboša (K) najgornjeg križnog kalema (B) nataknuta rešetka (M), koja je providena jednom centralnom izdubinom (J) i koja se utisne prije zatvorenja poklopca (D) u valjak (A) te je držana od poklopca (D) tako, da je potisnut svaki križni kalem (B) jednako-mjerno u aksijalnom pravcu i sprečen prelaz tekučina kroz šupljinu doboša (K) kalema.
3.	Izvedbeni oblik sprave po zahtjevu 2, naznačen time, da su nataknuti gornja i donja rešetka (M) i ulošci (P) pomoču centralnog otvora (R) a križni kalemovi (B) svojim dobošima (K) na nosiv-j mor-ci (S) i da je predvidena na gornjem kraju nosive motke (S) jedna šarafna matica (T), u svrhu stiskanja kalemova (B).
4.	Izvedbeni oblik sprave po zahtjevu 3, naznačen time, da se sastoji uložak (P) od dviju, sa njihovim izdubinama (J,, fig. 3a) jedna na drugu labavo položenih ied-nakih ploča (M, M,), koje su providene radijalnim prorezima (M„) i izmedu poto-njih ležečim uskim rebrima (M.,) u svrhu olakšanja prelaza tekučina kroz kalemo-ve (B).'
5.	Izvedbeni oblik sprave po zahtjevu 4, naznačen time, da je zavrtana nosiva motka (S) svojim iz donje rešetk» proviruju-čim krajem u dno (C) valjka ili da je ski-nivo učvrščeno pomoču kukaste glave (U) u zahvatima (Cj) na dnu (C) valjka u svrhu, da bi se spriječilo podiz. nje nosive motke (S) sa kalemovima (B) u valjku (A) za vrijeme protiskivanja tekučina.
6.	Izvedbeni oblik sprave po zahtjevu 5, naznačen time, da prolazi nosiva motka (S) svojim gornjim krajem kroz jedan ot-vor (D,) na poklopcu (D) valjka i da se pomoču šarafa (T) postigne ne samo stiskanje kalemova (B) več i pritisak i pričvrščen je poklopca (D) na valjak (A).
7.	Izvedbeni oblik sprave po zahtjevima 2—6, naznačen time, da su predvideni na valjku (A) za dovadanje i otpuštanje teku-čina za bojadisanje i ispiranje posebni sprcvodnici (G H i G, H,) i posebne pumpe u svrhu, da bi se postigao kontiriualni radni postupak.
8.	Izvedbeni oblik sprave po zahtjevima 2—-7, naznačen time, da je valjak (AJ od stakla i previden gore jednim zapušljivim obrubom (V) od metala, koji nosi poklopac (D) kao i priključke (H H,) za sprevodnike za dovadanje i otpuštanje tekučina a dolje dnom (Cj) od metala, koje nesi priključke (Gj G,) za sprovodmke tekučina i koje se kao i gornji obrub (V) pritisne p- meču natezljivih motki (W) na stakleni valjak (A,).
9.	Izvedbeni oblik sprave po zahtjevima 2—8, naznačen time, da je ujedinjeno više valjaka (A) na nekom stalku (X) ili nekom drugom nosaču u jedan agregat i da se može svaki valjak (A odnosno A,) iz zajed-ničkih sprevodnika (Z Z,) za dovadanje odnosno otpuštanje tekučina iskopčati po-moču pipca (Y) ili sličnog, u svrhu, da bi se omogučila upotreba samo one količine valjaka (A AJ, koja odgovara količini ma-terijala, koji treba da se bojadiše.
10.	Izvedbeni oblik sprave po zahtjevima 2—8, naznačen time, da je smješteno po više agregata prema zahtjevu 9, jedan pored drugog i da se mogu njihovi pojedini sprovcdnici za tekučine iskopčati iz zajed— ničkog sprevodnika ka pumpi.
Ad patent broj9925.