KRALJEVINA JUGOSLAVIJA
UPRAVA ZA ZAŠTITU
KLASA 37 (2)
INDUSTRISKE SVOJINE
IZDAN 1 SEPTEMBRA 1938.
PATENTNI SPIS BR. 14231
Erdmenger Franz, Munchen, Nemačka.
Izolovajuće zidje kao i kamenje i postupak za njegovu proizvodnju.
Prijava od 14 septembra 1937.	Važi od 1 marta 1938.
Čim su manje propustljive spoljašnje stijene kakve zgrade za vlagu, vjetar, to-plotu i zvuk, tim će biti veća trajnost te zgrade i tim ugodnije, zdravije i jeftinije će se moći u njoj stanovati a tim će se više i smanjiti debljina zidova unutar statičke dopustljivosti a da to ne upliviše štetno na svrsishodnost zgrade. Međutim svako smanjenje debljine zidova znači i ušteda građevnog vremena i građevnih troškova a i dobitak na koristnom prostoru.
Predležeći pronalazak pokazuje nove puteve za povećanje mjere zagađivanja toplote na spoljašnjim stijenama zgrada u cilju smanjenja debljine zidova unutar statički dopuštenih granica i time skopčane uštede građevnog vremena, troškova i potrebnog prostora.
Ali pošto zavisi propustljivost za to-plotu svakog zida bitno od ponašanja na-pram napadajima vjetra i vlage, odnosi se pronalazak u prvom redu na osiguravanje zida protiv zadiranja i propuštanja vjetra i vlage, u koju svrhu dolaze u obzir ne samo građevno kamenje pečeno od ilovače ili gline i hidraulički mort, jer se za građenje upotrebljavaju pretežno oba materijala, koja su vazda više manje porozna, propustljiva za vazduh i sposobna za primanje vode.
Pošto to još više važi za žbuku ili mort, nego li za materijal opeka, treba da se prema ovom pronalasku u prvom redu bitno smanji sva količina sudarnih vertikalnih pukotina, koje pružaju prirodno najmanje otpornosti za propuštanje vjetra.
To se postigne istovremenom upotrebom građevnih kamena različite širine,
koji davaju (svi samo uzdužno ugrađeni) i bez upotrebe poprečnih (spajačkih) kamena, u sebi solidno povezano ziđe, pored čega su predviđeni u horizontalnim i vertikalnim pukotinama izolovajući prostori za vazduh ili kakvu izolovajuću masu.
Uslijed toga moguće je, da se odredi dužina pojedinih građevnih kamena nezavisno od njihove širine, da se dakle upotrebe i takvi građevni kameni, čija dužina je bitno veća od njihove duple širine, t. j. da se količina sudarnih pukotina u svim redovima kamenja shodno smanji, a preko toga — i u zidovima sa samo 25 cm debljine a i manje još — da se izbegavaju prolazeće sudarne pukotine, koje prolaze od jedne površne plohe zida do druge a i vertikalne pukotine, koje prelaze jedna u drugu odozdo napram gore (fig. 1), čija sadržina vazduha bi mogla doći u gibanje uslijed napadaja vjetra a time bi izgubilo ziđe svoje izolovajuće dejstvo. Pored toga sprečavaju još i međusobno odvojeni vaz-dušni jastuci a (fig. 1 i 2) između po dva po dubini zida jedan iza drugog ležečih kamena, da bi mogla sa jedne od spoljaš-njih stijena zadirajuća vlaga provlažiti svu debljinu zida.
Zidnje od plosnih blokastih kamena ili opeka jednake visine, koje prikazuje primjerice perspektivno fig. 1 a fig. 2 je poprečni presjek zida od istih kamena, nema nikakve sudarne pukotine, koja bi prolazila ravno kroz svu debljinu zida, t.j. nikakvu pukotinu, otvorenu za prolaz vjetra i toplote i nikakve neposredne veze između vertikalnih uzdužnih pukotina redova kamenja, ležečih jedan na drugom, što bi moglo olakšati opticanje vazduha. Ziđe
Din. 15,—
se sastoji od dvije vrste kamena različite širine, čija je dužina nezavisna od njihove širine a koji se, oprečno sa inače uobičajenim vrstama blokastog kamenja, nikad ne uziđu kao spajači (t.j. nikad svojom dužinom poprečno na debljinu zida).
Napram tome potrebno je, da stoje širine obiju vrsta kamena u tačno određenom međusobnom odnosu i to, kameni jedne vrste (Bi, fig. 1, 2 i 3) treba da su približno duplo tako široki kao kameni diuge vrste (B, fig. 1, 2 i 3) u svrhu, da bi vazda širi kameni u pravcu debljine zida potpuno prekrivali ispod njih nalazeće se uže kamene a kamene iste širine približno do pola širine, jer samo na taj način je moguće, da se postigne takvim kamenima idealno u sebi povezano ziđe.
Fig. 3 prikazuje poprečni presjek dvaju parova građevnih kamena te vrste, na-slaganih jedan na drugi. Donji uski građevni kamen prekriven je posvema a pored njega ležeći široki do približno polovice svoje širine, od gornjeg širokog kamena, uslijed čega su smještena oba kamena ne-pomakljivo čtvrsto u svom položaju. Kod toga dužina (L, fig. 1) i visine H, H1, H2, H3, H4, H3, fig. 1—12) građevnih kamena sasma su nezavisne od njihove širine (B, Bi, fig. 1 i 3).
Bitnost ovog pronalaska sastoji se u tome, da se može napraviti takva vrsta zida, koje je u sebi sigurno i trajno povezano, od građevnih kamena kakve god pravougaone, ne kvadrataste osnove, koje ziđe je deblje od jedne širine kamena, a da nije potrebno ulaganje spajačkih kamena t.j. da u ziđu, koje nije deblje od dužine jednog građevnog kamena, ne prolaze ^pojedini građevni kameni od jedne spoljašnje plohe zida do druge i da ne dolazi ležati u debljem zidu koja količina građevnih kamena svojim uskim pročeljnim stranama u jednu ili drugu spoljašnju plohu zjda i da se predvide u horizontalnim (položnim) i vertikalnim (sudarnim) pukotinama za žbuku izolovajući prostori za vazduh ili kakvu izolovajuću masu. Do sada se je ziđe, koje je deblje od jedne širine kamena, od pravougaonih opeka a bez upotrebe spajačkih kamena, zidalo vazda na taj način, da su se napravila dva, međusobno odvojena zida jedan blizu drugog, koja su imala debljinu jedne širine kamena ili veću i da su se ta dva zida od sloja do sloja ili mjestimice međusobno povezala na jednu cijelinu. Kod toga su nastajali prostori, u kojima je mogao opticati vazduh a koji uslijed toga nisu bili sposobni, da bi spriječavali prolaz toplote i zvuka na onaj način, kao što se to dešava kod zida po ovom pronalasku.
Položne (horizontalne) pukotine zaštićene su prema ovom pronalasku neposredno protiv propuštanja vjetra, vlage i toplote pomoću uzdužnih uklopa vazduha, koji nastaju time, da se polaže žbuka samo u trakovima (b bi ba ba, fig. 3 i 4, na kamene, da je dakle između kamena, koji leže jedan na drugom, žbuka prekinuta u uzdužnom pravcu praznim prostorima. Taj način nanašanja žbuke olakša i nameće se radniku time, da su previđene položne i pokrivne plohe dotičnih građevnih kamena sa jednom ili dvoje uzdužnih užljeibina (c ci, fig. 3, d fig. 4 i e fig. 6), pored čega imogu biti provi-dene užljebine obostrano još i uzvišenim obrubima (bi, fig. 4) a svakako leže u zidu u parovima jedna iznad druge te zatvaraju zajedno sa obostrano priključuju-ćim se trakovima žbuke po jedan šuplji prostor (n.pr. ei, fig. 3 i ea, fig. 4). Da u taj šuplji prostor ne bi ušla nehotimice žbuka, koja bi pospješavala neposredni prolaz vlage cijelom pukotinom, može se uložiti pred nanašanjem žbuke u svaku u-žljebinu po jedan štap, koji se zatim opet izvadi ili u dva, jedan pored drugog nala-zeća se ispusta jedan dupli štap (f, fig. 5) ili kakva izolovajuća masa, koja ostaje u zidu.
I na pročelje strane uzdužno šupljih kamena može se nanašati žbuka 1 (fig. 8) u pukotini sa vertikalno raspoređenim ispustima h između većih šupljina oi i 02 (fig. 8), u svrhu dobivanja izolovajućih prostora za vazduh ili slično.
Kao što su naročito zaštićene sudarne i položne pukotine zaštićeni su po ovom pronalasku i građevni kameni sami protiv dubljeg zadiranja vlage sa bočnih strana i to pomoću jednog reda uskih vazduš-nih uklopa, raspoređenih pored svake spo-Ijašnje plohe kamena u istom pravcu s njome (n.pr. h hi, fig. 4, 6 i 7 ili k iki k2, fjg. 8), ne gledeć na druge uzdužne ili vertikalne ispuste poznate vrste za zagaćiva-nje toplote u kamenu (n.pr. jedna veća šupljina kao na fig. 6), koje služe manje toj svrsi, da sprečavaju prodiranje vlage u ziđe, već da sprečavaju neposredan prolaz toplote kroz masu kamena.
Naročito: ugrožena je zaštita toplote spo -ljašnjih zidova zgrade u onim slučajevima, ako sudarne pukotine uzdužno izšupljenih kamena između atmosferskog vazduha i šupljeg prostora, koji je najbliži atmosferskom vazduhu ili između dvaju od iste površine zida ne jednako udaljenih šupljina (n. pr. obe 01 ili obe 02, fig. 8) nisu posvema zatvorene ili ako se radi pomanjkanja dobrih pojedincatih zatvora u šupljinama, koje se redaju jedna na drugu uzdužno ili
po visini u kakvom zidju, stavi zatvoren vazduh u opticanje pomoću spoljašnjeg vazduha, koji zadire gdjegod uslijed pritiska vjetra ili samo uslijed običnog zagri-janja ili ohlađenja pojedinih spoljašnjih djelova zidja. Toj opasnosti susreće se prema ovom pronalasku time, prvo da se naprave vertikalne spoljašnje i pregradne stijene šupljih prostora t.j. nosački mostiči uzdužno šupljih građevnih kamena (n. pr. i ii, ia, f'ig. 8) tako debeli i da se provide na svojim pročeljnim stranama udubinama ili otvorima (k, ki, ka, fig. 8) tako, da može dovoljno široki sloj žbuke sigurno uz nje prianjati, a drugo, da se vazda premaže pročeljna ploha svakog građevnog kamena žbukom (1, fig. 8) posvema ili u trakovima i da se čvrsto potisne kamen na prethodno uzidani već jednaki kamen istog reda (kao što to prikazuje fig. 9), treće, da se sprečava slegavanje žbuke sudarnih pukotina, koja prekriva uzdužne šupljine (oi 02 03 04) a četvrto, da se iz-begava i ulaženje žbuke položnih pukotina u vertikalne otvorene šupljine (hi fig. 7) kamena biranjem shodno manjih prečnika šupljina ili na kakav drugi način.
Posvemašno premazanje pročeljne strane kakvog uzdužno izšupljenog kamena, a da žbuka ne uđe dublje no što je to željeno u šupljine i time ometa izolaciju toplote, omogućen je time, da se dotična šupljina (n. pr. 01 02 03 oi, fig. 8 i 9) tik iza jedne pročeljne strane drže zatvorene pomoću utikača (p pi, fig. 10), koji se utaknu s druge pročeljne strane tako dugo, dok se nanese sloj žbuke (q, fig. 10) i postavi kamen na svoje mjesto. Naknadno slegavanje svježe žbuke na krajevima šupljih prostora sprečava se prema ovom pronalasku pomoću nosačkih mostića za žbuku (n. pr. r n 02 rs, fig. 8—10) na izlazima većih šupljina ili pomoću obostranog podebljanja (m, fig. 8 i s si, fig.
9)	žbuke na prekrivenim mjestima šupljih prostora. Ta pojačanja nastaju tako, prvo da se utaknu navedeni utikači (p, fig. 10) samo tako duboko u šupljine, da se nalazi njihov prednji kraj tik iza ravni pročeljne strane, koja treba da se premaže žbukom a drugo, da su utikači dolje nešta natrag povučeni (vidi fig. 9, 10 i 11).
Čvrsto potiskanje na pročelju, posvema žbukom premazanih kamena na prethodno uzidane kamene iste vrste (što znači ujedno i čvrsti zatvor za toplotu i protiv vjetra), omogućuje i olakša se radniku konačno time, da se u svaku od većih šupljina uzdužno izšupljenih kamena utaknu svi utikači istovremeno (p pi p2 ps, fig.
10)	, u koju su svrhu spojeni svi jednim zajedničkim drškom (n. pr. t, fig. 10), koji
se nalazi kod utaknutih utikača iznad kamena.
Zadiranje žbuke položnih (horizontalnih) pukotina u vertikalne šupljine građevnih kamena (fig. 7), čime ne samo da bi se uvlačila vlaga nehotimično u unutrašnjost kamena, već bi i ometala otpornost protiv prolaza vlage s jedne strane zidja na drugu, sprečava se prema ovom pronalasku pomoću tankih pokrova (n. pr. v, fig. 12) od pergamenta, celofana ili kakvog drugog materijala, koji se lako ne umekša, koji se pokrovi polažu pred na-nanašanjem žbuke na dotične otvore te ih prekrivaju. Da ne bi bio stavljen u pitanje potreban spoj žbuke sa kamenom, koji treba da se premaže, držani su ti pokrovi tako uski i kratki, da puštaju slobodnim spoljašnje nosačke mostiče (w wi, fig. 12) dotičnih kamena ili se provide shodnim otvorima.
Pošto uz glatke pročeljne stijene, naročito kod nadnormalno visokih šupljih kamena, slabo prianja žbuka sudarnih pukotina a uslijed toga bi bila stavljena u pitanje nepropustljivost za vjetar i toplotu, provide se svrsishodno te stijene sa podrezanim utorima (zi, fig. 13), koji ne samo da drže bolje žbuku, već se mogu uturiti u nje brtviljne ploče z tako, da sa strane napadajući vjetar ne može više da zadire između ploče i kamena, što bi usljed potiskivanja ploče u uzdužnom pravcu kamena, moglo prouzrokovati pritisak, koji bi mogao kamene razmaknuti.
Patentni zahtjevi:
1)	Izolovajuće zidje, naznačeno time, da se isto sastoji samo od uzdužno uzidanih kamena i da su predviđeni u horizontalnim i vertikalnim pukotinama za žbuku izolovajući prostori za vazduh ili kakvu izolovajuću masu.
2)	Izolovajuće zidje po zahtjevu 1, naznačeno time, da je udešena pukotina za žbuku, koja se nalazi između po dva reda uzdužnih kamena, koji leže u pravcu debljine zida jedan pored drugog (a fig. 1—2), u cijelini kao izolovajući prostor.
3)	Građevno kamenje po zahtjevu 1, sa horizontalnim šupljinama naznačeno time, da su podpredijeljene veće šupljine po svojoj visini na krajevima pomoću poprečnih mostića (r ri n rs, fig. 8—10).
4)	Građevno kamenje po zahtjevu 3, naznačeno time, da se na njegovim vertikalnim unutrašnjim ili spoljašnjim nosač-kim mostićima nalaze po više, vertikalno jedan iznad drugog raspoređenih, uskih prolazećih proreza (h, fig. 4 i 6 ili ki ka,
fig. 8) te obrazuju tako duple mostiče, koji su međusobno spojeni pomoću onih mostiča, koji leže između proreza.
5)	Građevno kamenje po zahtjevu 1 sa vertikalnim šupljinama, naznačeno time, da su previđene pročeljne strane u sudarnim pukotinama sa podrezanim vertikalnim utorima (zi fig. 13), u svrhu, da bi se mogle ulagati brtviljne pločice (z) kao čvrsti osloni za žbuku.
6)	Postupak za gradnju izolovajućeg zidja po zahtjevu 1 od kamena sa uzdužnim šupljinama, naznačen time, da se na-
naša žbuka (1, fig. 8) za sudamu pukotinu na pročeljnu plohu građevnog kamena sa vertikalnim ispustima (l1) između većih uzdužnih šupljina (oi i 02, fig. 8).
7)	Postupak za gradnju izolovajućeg zidja po zahtjevu 1 od drađevnog kamenja sa vertikalnim šupljinama, naznačen time, da se pred nanašanje žbuke za polož-nu pukotinu polaže na kamen jedan tanki pokrov od materijala, koji se lako ne umekša (pergamenta, celofan hartije ili si., v Fig. 12), koji pokrov prekriva sve ili samo jedan dio šupljine.
Fi£. 5.
1ZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZZ.
U- ir-j:	1=1
vr"ks
'■¥////rJ///Z777.