Upornost vizije, pogled iz istorijskog arhiva Požarevac,
Srbija
Realizacija projekata rekonstrukcije i adaptacije Postojecih arhivskih obje-kata i izgradnja nove zgrade Za istorijski arhiv Požarevac
Jasmina NIKOLIČ, Mrs.
Director of the Historical Archive of Pozarevac, Voje Dulica 10, Pozarevac, Serbia e-mail: jasminanikolic@arhivpozarevac.org.rs; jasminaarhiv@yahoo.com
Sustained Vision, a View from the Historical Archive of Pozarevac, Serbia Implementation Project of Reconstruction and Adaptation Archival of Existing Structures a Construction of New Buildings for Historical Archive of Požarevac
ABSTRACT
This paper provides basic information on the picturesque buildings of the Historical Archives Požarevac, founded in 1948th year in order to protect archives as cultural treasures from the territory Branicevo District. The significant activity on projects of reconstruction and adaptation of existing archival facilities in the period since 1996. to 1998. and since 2005. by 2011. year and the project of building a new building for the Historical Archives of Pozarevac, with the intention of informing the public of professional options for dealing with storage space and procurement of equipment in this archive Archive.
Visione sostenuta, una vista dall'Archivio storico di Požarevac, Serbia Realizzazione del progetto di ricostruzione e adeguamento delle strutture archivistiche esistenti e co-struzione di nuovi edifici per l'Archivio Storico di Požarevac
SINTESI
Questo documento fornisce informazioni di base sugli edifici artistici dell'Archivio Storico di Požarevac, fonda-to nel 1948 anno in cui gli archivi divengono protetti come beni culturali dal distretto del Branicevo. La rile-vante attivita di progetti di ricostruzione e adeguamento delle esistenti strutture di archivio si manifesta nel periodo dal 1996 al 1998 e dal 2005 fino al 2011 e il progetto di costruire un nuovo edificio per l'Archivio Storico di Požarevac, con l'intenzione di informare il pubblico delle opzioni professionali per affrontare lo spa-zio di archiviazione e la fornitura di attrezzature in questo Archivio.
Nepretrgan pogled, pogled iz Zgodovinskega arhiva Požarevac, Srbija Projekt implementacije in predelave obstoječih arhivskih zgradb in izgradnja novih zgradb za Zgodovinski arhiv Požarevac
IZV^LEČEK
Prispevek prinaša osnovne informacije o slikoviti zgradbi Zgodovinskega arhiva Požarevac, ustanovljenega leta 1948 z namenom zaščite arhivov kot kulturnega zaklada območja Braničevo. Predstavljena je pomembna aktivnost na projektih rekonstrukcije in predelave obstoječih arhivskih zgradb v obdobju med leti 1996 in 1998 ter 2005 do 2011. Predstavljen je tudi projekt novogradnje Zgodovinskega arhiva Požarevac z namenom obveščanja javnosti o strokovnih možnostih pridobitve skladiščnega prostora in opreme v tem arhivskem arhivu.
Upornost vizije, pogled iz istorijskog arhiva Požarevac, Srbija Realizacija projekata rekonstrukcije i adaptacije Postojecih arhivskih objekata i izgradnja nove zgrade
Za istorijski arhiv Požarevac
ABSTRACT
Rad daje najosnovnije i slikovite podatke o objektima Istorijskog arhiva Požarevac, osnovanog 1948. godine sa ciljem zaštite arhivske grade kao kulturnog blaga sa teritorije Braničevskog upravnog okruga. Naglašene su aktivnosti na realizaciji projekata rekonstrukcije i adaptacije postojecih arhivskih objekata u periodu od 1996. do
Jasmina NIKOLIČ: Upornost vizije, pogled iz istorijskog arhiva Požarevac, Srbija, 193-200
1998. i od 2005. do 2011. godine, kao i projekta izgradnje nove zgrade za Istorijski arhiv Požarevac, sa namerom upoznavanja šire stručne javnosti sa načinima rešavanja smeštajnog prostora i nabavke arhivske opreme kod ovog Arhiva.
UVOD
Istorijski arhiv Požarevac u Požarevcu (Srbija) osnovan je 24. aprila 1948. godine kao Arhivsko središte1. Od samog početka Arhiv su pratili kadrovski, materijalni i problemi nedostatka smeštajnog prostora.
Svoju kulturnu misiju Arhiv je započeo u neadekvatnim uslovima u delu zgrada Gimnazije i Gradskog muzeja2. Neophodnost hitnog rešavanja problema sa smeštajem arhivske grade rešavan je na najrazličitije načine. Tako je Arhiv 1953. godine za smeštaj arhivske grade dobio prostorije Likovnog kluba, kafanu, kamenorezačku radnju, šupe, podrume, magacine i dr, da bi do kraja 1963. godine arhivska grada bila rasporedena u čak osam depoa3.
Zbog alarmantnog stanja u pogledu smeštaja arhivske grade, Grad Požarevac kao Osnivač ustanove, dodelio je Arhivu 1969. godine neadekvatnu i ruiniranu zgradu vojne kasarne površine 1100 m2 (izgradene 1887. godine)4.
Kako se ni posle pedeset godina nije pronašao način da se Arhiv kao ustanova od šireg društvenog značaja i arhivska grada kao najpouzdaniji svedok prošlosti zbrinu na odgovarajuci način, krajem 1996. godine krenulo se u realizaciju poslova na rekonstrukciji i adaptaciji zgrade vojne kasarne u objekat arhivskog depoa. Mada se radilo o nenamenskoj zgradi (vojna kasarna), ipak su se u novom objektu stvorili uslovi za proširivanje i produbljivanje svih aktivnosti Arhiva.
U periodu od 1996. do 1998. godine izvršena je delimična unutrašnja adaptacija i privodenje nameni prostorija površine 350 m2 - središnji kancelarijski prostor sa jednim depoom za smeštaj naj-starije arhivske grade (19. vek), kao i spoljašnji radovi na uredenju prilaza zgradi (raščišcavanje prostora oko objekta, izgradnja prilaznog puta i trotoara sa prilaznim rampama i stepenicama, zamena krova i oluka, drvene stolarije metalnom sa zaštitnim rešetkama na citavoj zgradi)5.
1.	Jasmina NiKOLic, Istorijat i organizacija, u Monografija Šezdeset godina Istorijskog arhiva Požarevac, Požarevac 2008, p. 14.
2.	Isto, p. 15.
3.	Slobodanka CvETKOVic, Prijem arhivske grade — depo, u Monografija Šezdeset godina Istorijskog arhiva Požarevac, Požarevac 2008, p. 65.
4.	Načelstvo okruga Požarevačkog 1839-1922, Požarevac 2010, pp. 67-71; Izgradnja vojne kasarne započela je 1885. godine od strane preduzeca Petra S. Nikolajevica - Petrike, za smeštaj 8. bataljona stalnog kadra, izgradnja završena 1887. godine; služila je kao vojna kasarna za smeštaj vojske sve do 1969. godine, kada je data Istorijskom arhivu Požarevac na korišcenje.
5.	ISTORIJSKI ARHIV PoŽAREVAC, Ususret jubileju (pedesetgodina verni čuvar pisane istorije ljudi i dogadaja na ovimprosto-rima), Požarevac 1997, p. 5; Slobodanka CvETKOVic, Prijem arhivske grade - depo, u Monografija..., p. 69.
Jasmina NIKOLIČ: Upornost vizije, pogled iz istorijskog arhiva Požarevac, Srbija, 193-200
1. Objekat Arhiva-depo pre rekonstrukcije 1996. godine 1. Archive Object-depo before reconstruction 1996
2. Objekat posle prve faze rekonstrukcije 1998.godine 2. Facility after the first phase of the reconstruction 1998
3. Arhivski depo pre rekonstrukcije 1996. godine 3. Archival Depot before reconstruction 1996
4. Arhivski depo posle rekonstrukcije 2002. godine
3. 4. Archival Depot after reconstruction 2002
REKONSTRUKCIJA I ADAPTACIJA OBJEKTA ARHIVSKOG DEPOA „STARA KASARNA 4" (2005-2011. godina)
Prilikom rekonstrukcije i adaptacije zgrade stare kasarne nije se moglo uticati na kompoziciju objekta i lokaciju. Uočili smo da su neki elementi iz arhivskih standarda o zgradama ispunjeni i za sistem zaštite veoma dobri. Zgrada arhivskog depoa smeštena je u mirnoj zoni naselja, sa infrastruktu-rom koja može zadovoljiti sve potrebe Arhiva, na prostranom zemljištu izolovanom od saobracajne buke i uticaja štetnih gasova, okružena zelenilom, u blizini nema industrijskih objekata. Ako se ostva-ri plan lokalne samopurave da kompleks u kome je smešten ovaj objekat postane novi kulturni kompleks, moglo bi se reci da je zgrada zaista smeštena na dobrom mestu.
Jasmina NIKOLIČ: Upornost vizije, pogled iz istorijskog arhiva Požarevac, Srbija, 193-200
Medutim, dostupnost zgrade korisnicima (istraživačima) kao i komunikacione veze sa drugim ustanovama kulture i uprave i bezbednost lokacije u slučaju rata i neposredne ratne opasnosti (blizina vojnih objekata Vojske Srbije), ukazuju na to da lokacija zgrade arhivskog depoa, i pored nekih eleme-nata koji ispunjavaju uslove za nesmetano funkcionisanje arhiva, nije dobro odabrana.
Problem prostora za smeštaj arhivske grade ostao je dugi niz godina otvoren. Sve do rekonstrukcije i adaptacije zgrade stare kasarne u objekat arhivskog depoa, prostor nije bio odgovarajuci, a oprema koju je Arhiv koristio skromna i neadekvatna.
U periodu od 2005. do 2011. godine izvedeni su radovi na rekonstrukciji i adaptaciji prostora u ovom objektu arhivskog depoa „Stara kasarna - paviljon 4", u četiri faze. U prvoj fazi izvedeni su unutrašnji gradevinski radovi na površini od 750 m2, u drugoj su izgradene nove instalacije u objektu površine 1100 m2 i to: elektroinstalacija, instalacija centralnog (daljinskog) grejanja sa podstanicom, gromobranska instalacija, elektronska protivpožarna i elektronska protivprovalna instalacija sa video nadzorom, sve prema propisima arhivističke struke. U trecoj fazi izvedeni su spoljašnji gradevinski radovi na objektu u celini, površine 1100 m2 (izolacija zgrade od vlage i završno bojenje fasade zgrade), izgradnja nove ograde u dužini od 0,5 km i uredenje dvorišnog kompleksa oko objekata Arhiva površine oko 500 ari. U četvrtoj fazi nabavljena je oprema za arhivske depoe - standardne metalne arhivske police i regali.
Finansijska sredstva za realizaciju navedenih radova i nabavku opreme (po godinama) bila su obezbedena kako u budžetu Grada Požarevca, tako i u budžetu Ministarstva kulture Republike Srbije. Ukupna vrednost izvedenih radova na rekonstrukciji i adaptaciji ovog objekta, u periodu od 2006. do 2011. godine, iznosi 10.933.607,00 dinara, a ukupna vrednost nabavljene arhivske opreme, u istom periodu, iznosi 6.703.314,00 dinara6.
Završenom rekonstrukcijom i adaptacijom stare kasarne-paviljona 4 u zgradu arhivskog depoa, Arhiv je dobio na raspolaganje 1100 m2 prostora za smeštaj i zaštitu oko 5.000 dužnih metara arhivske grade. Izdvojen je kancelarijski prostor za zaposlene u depou, prostor za preuzimanje i prostor za trajno čuvanje arhivske grade. Svi depoi su opremljeni standardnim metalnim arhivskim policama, zatvore-nim metalnim regalima za smeštaj crkvenih matičnih knjiga, katastarskih i raritetnih knjiga, ormarima za mikrofilmove i digitalne medije, bibliotečkim policama za smeštaj arhivske biblioteke, higrometri-ma i termometrima. Uz elektronski protivpožarni sistem, postavljen je i odgovarajuci broj aparata za suvo gašenje požara. Elektronski protivprovalni sistem sa video nadzorom pokriva sve prostorije u objektu arhivskog depoa, tako da je moguce registrovati svako kretanje i ulazak i izlazak iz arhivskih prostorija.
Projektom rekonstrukcije i adaptacije zgrade „Stara kasarna - paviljon 4" prostor je maksimalno prilagoden novoj nameni - arhivskim depoima za smeštaj arhivske grade i obavljanje osnovne delatno-sti.
5. Arhivski depo posle rekonstrukcije 2008. godine
5. Archival Depot after reconstruction 2008
6. ISTORIJSKI ARHIV PoŽAREVAC, Finansijski izveštaji po godinama, broj: 240/1 od 27.02.2006; 232/1 od 27.02.2007; 264/1 od 28.02.2008; 266/1 od 05.03.2009; 320/1-284/1 od 24.02.2010; 285/1-238/2 od 03.03.2011; 306/1-290/2 od 12.03.2012.godine;
Jasmina NIKOLIČ: Upornost vizije, pogled iz istorijskog arhiva Požarevac, Srbija, 193-200
6. i 7. Zgrada arhivskog depoa „Stara kasarna 4" posle završene rekonstrukcije i adaptacije, 2011. godine 6th and 7. Building archival depository "Old Barracks 4" after completion of reconstruction and renovation, 2011
REKONSTRUKCIJA I ADAPTACIJA ARHIVSKOG DEPOA „STARA KASARNA 3" I IZGRADNJA NOVE ZGRADE
Postojeca arhivska zgrada „Stara kasarna - Paviljon 4" nije mogla da zadovolji potrebe za smeštaj velike količine arhivske grade dospele za preuzimanje u sedam opština Braničevskog upravnog okruga. Zbog nedostatka prostora Arhiv nije u mogucnosti da preuzme svu arhivsku gradu koja je kod stvara-laca, a koja je često u neadekvatnim uslovima izložena propadanju. Tako ograničenost prostora za smeštaj i zakonska obaveza preuzimanja i zaštita te grade nametnuli su potrebu iznalaženja rešenja za ovaj problem. S tim u vezi, Istorijski arhiv i Grad Požarevac pronašli su način prevazilaženja ovog problema.
Tako je Arhivu u 2010. godini dodeljena još jedna zgrada „Stara kasarna - paviljon 3", površine 760 m2, koju je neophodno rekonstruisati i adaptirati u celini. 7 Uradena je projektno-tehnička dokumentacija i pribavljena gradevinska dozvola u 2011. godini. U okviru ovog objekta planirani su i or-ganizovani sledeči sadržaji: depo za smeštaj arhivske grade iz 19. veka, depo za crkvene matične knjige, depo za katastar nepokretnosti, depo za mikrofilmove i digitalne medije, prostor za konzervaciju i re-stauraciju, prostor za magacin hemikalija i dr. Predračunska vrednost radova je 29.508.445,00 dinara8. Navedena sredstva su bila planirana u budžetu Grada u 2011. godini, ali nisu realizovana zbog kom-plikovane procedure javnih nabavki za izbor najpovoljnijeg izvodača radova. Da bi radovi na rekonstrukciji i adaptaciji ovog objekta mogli da otpočnu, potrebno je ponovo planirati sredstva u budžetu Grada kao Osnivača u 2013. godini, čime če Arhiv dobiti još 850 m2 površine (u dva nivoa) za smeštaj arhivske grade.
Takode, planirana je izgradnja nove zgrade kao veznog dela izmedu kasarne 3 i kasarne 4, čime se postoječi objekti arhivskih depoa funkcionalno povezuju i predstavljače jedinstvenu celinu.
7.	Ovaj objekat se nalazi na istom potesu gde je objekat arhivskog depoa „Stara kasarna - Paviljon 4".
8.	ISTORIJSKI ARHIV PoŽAREVAC, Projektno-tehnička dokumentacija sa gradevinskom dozvolom, broj: 313/1 od 21.03.2011. godine, Požarevac 2011.
Jasmina NIKOLIČ: Upornost vizije, pogled iz istorijskog arhiva Požarevac, Srbija, 193-200
8. Jedinstveni (buduci) arhivski kompleks Kasarna 4, vezni deo (nova zgrada) i kasarna 3 Istorijskog arhiva Požarevac 8. Unique (future) Archive complex Barracks 4, the connecting part (new building) and three barracks Historical Archives
of Požarevac
Uradena je projektno-tehnička dokumentacija i dobljena gradevinska dozvola za izgradnju nove zgrade u 2010. godini, površine 840 m2, spratnosti podrum, prizemlje i sprat. Zgrada je oblikovana kao moderna savremena arhitektonska tvorevina, sa organizovanim sledečim sadržajima: izložbene
sale, ulazni hol, sanitarne grupe, vertikalna komunikacija - stepenište u okviru gabarita objekta, amfi-teatar, čitaonica, arhivska biblioteka, centar za digitalizaciju, odgovarajuči broj kancelarija, sala za sa-stanke, pisarnica i dr. Predračunska vrednost radova je 64.000.000,00 dinara9. Potrebno je planirati
sredstva u budžetu Grada Požarevca i otpočeti sa radovima na izgradnji nove zgrade u cilju konačnog rešavanja višedecenijskog problema nedostatka smeštajnog prostora.
9. Depo za smeštaj arhivske grade posle rekonstrukcije 2008. godine
9. Depot for storing archives after the reconstruction, 2008
10. Izložbena sala Arhiva (buduča) 10. Archive exhibition hall (future)
9. ISTORIJSKI ARHIV PoŽAREVAC, Projektno-tehnička dokumentacija sagradevinskom dozvolom, broj: 1042/1 od 31.08.2010. godine, Požarevac 2010.
Jasmina NIKOLIČ: Upornost vizije, pogled iz istorijskog arhiva Požarevac, Srbija, 193-200
11. Amfiteatar (buduci) 11. Amphitheater (future)
12. Čitaonica (buduca) 12 Reading (future)
Na taj način, Istorijski arhiv Požarevac kao regionalna institucija zaštite, imace na raspolaganju oko 3.000 m2 prostora za smeštaj arhivske grade kao kulturnog blaga i obavljanje osnovne delatnosti. Posle šezdesetpet godina od osnivanja ove Ustanove u kulturi bice rešen problem nedostatka prostora i opreme, a Arhiv smešten, konačno, u svojim zgradama.
Sve ovo daje nadu da ce društvena zajednica jednim trajnim rešenjem, a to je nova zgrada Arhiva, stvoriti optimalne uslove za preuzimanje i smeštaj velike količine arhivske grade u depoe Arhiva kako bi se trajno sačuvala za buduce generacije.
ZAKLJUČAK
Šezdesetpet godina od osnivanja Istorijskog arhiva Požarevac je vreme dovoljno da se sagleda predeni put, izvrše potrebne analize i trasiraju smernice za buduci razvoj, da se ukaže na značajne rezultate koje je ova Ustanova postigla tokom minulih šest i po decenija svoga rada.
Svoju kulturnu misiju Arhiv je započeo u samo jednoj prostoriji, a zbog alarmantnog stanja u pogledu smeštaja arhivske grade, Grad Požarevac je 1969. godine Arhivu dodelio neadekvatnu i ruini-ranu zgradu vojne kasarne. Kako se ni posle pedeset godina nije pronašao način da se Arhiv kao ustanova od šireg društvenog značaja i arhivska grada kao najpouzdaniji svedok prošlosti zbrinu na odgovarajuci način, krajem 1996. godine krenulo se u realizaciiu poslova na rekonstrukciji i adaptaciji zgrade vojne kasarne u objekat arhivskog depoa. Mada se ra dilo o nenamenskoj zgradi (vojna kasarna), ipak su se u novom objektu stvorili uslovi za proširivanje i produbljivanje svih aktivnosti Arhiva.
Radovi na rekonstrukciji i adaptaciji izvodeni su u periodu od 1996. do 1998. godine, a potom u periodu od 2005. do 2011. godine u nekoliko faza, kada je objekat arhivskog depoa „Stara kasarna - Paviljon 4" u celini (površine 1100 m2) završen.
Medutim, postojeca arhivska zgrada „Stara kasarna - paviljon 4" nije mogla da zadovolji potrebe za smeštaj velike količine arhivske grade dospele za preuzimanje u sedam opština Braničevskog uprav-nog okruga, što je nametnulo potrebu iznalaženja rešenja za ovaj problem. Iz tog razloga, Arhivu je u 2010. godini dodeljena još jedna zgrada „Stara kasarna - paviljon 3", površine 760 m2, koju je neo-phodno rekonstruisati i adaptirati u celini, a planirana je i izgradnja nove zgrade kao veznog dela izmedu kasarne 3 i kasarne 4, čime se postojeci objekti arhivskih depoa funkcionalno povezuju i predstavljace jedinstvenu celinu.
Na taj način, Istorijski arhiv Požarevac kao regionalna institucija zaštite, imace na raspolaganju oko 3.000 m2 prostora za smeštaj arhivske grade kao kulturnog blaga i obavljanje osnovne delatnosti. Posle šezdesetpet godina od osnivanja ove Ustanove u kulturi bice konačno rešen problem nedostatka prostora, opreme i objekata.
Jasmina NIKOLIČ: Upornost vizije, pogled iz istorijskog arhiva Požarevac, Srbija, 193-200
Sagledavajuci prošlost i stanje Istorijskog arhiva Požarevac nije mogao da se ne primeti jedan, blago rečeno, nezainteresovan odnos vlasti prema Arhivu tokom njegovog višedecenijskog postojanja. Stiče se utisak da organi vlasti nisu pridavali značaja ovoj ustanovi, kao ni njenoj delatnosti - zaštiti arhivske grade. Postavlja se pitanje zašto se arhivi stavljaju na margine društvene brige.
SUMMARY
Sixty-five years since the founding of the Historical Archives Požarevac is time enough to consider the distance traveled, done the necessary analysis and tracing guidelines for future development, to point out the significant results of this institution has achieved over the past six and a half decades of his work. Its cultural mission Archive started in just one room, and because of the alarming situation with regard to housing archives, Pozarevac City in 1969. The Archives has awarded inadequate and ruined building military barracks. As even after fifty years has not found a way to archive as an institution of greater social significance and archives as the most reliable witness of the past take care of properly, end of 1996. year we have started the implementation of activities in the reconstruction of the building of military barracks in depots archival facility. Although it was a nena-menskoj building (military barracks), yet they are in the new facility to create conditions for expanding and deepening Archive of all activities. Work on the reconstruction were performed in the period since 1996. to 1998., and then in the period since 2005. by 2011. in several stages, when the object of archival depository "Old Barracks - Pavilion 4" as a whole (area of 1100 m2) was completed. However, the existing archives building "Old Barracks - Pavilion 4" could satisfy the need for storage of large quantities of archival material due for transfer to the seven municipalities Braničevo administrative district, which has imposed the need of finding a solution to this problem. For this reason, the Archives in 2010. year awarded another building, "Old Barracks - Pavilion 3", 760 m2 surface, which is necessary to reconstruct and adapt as a whole, and planned the construction of new buildings as barracks section that connects between 3 and 4 barracks, which the existing facilities of archival depots functional connected and constitute a unified whole. Thus, the Historical Archives Požarevac as a regional security institutions, will also have about 3000 m2 of space for storing archives as cultural heritage and performing basic functions. After sixty years since the establishment of cultural institutions will be finally solved the problem of lack of space, equipment and facilities. Looking at the past and the state Historical Archives Požarevac could not observe one, to say the least, indifferent attitude of government towards the Archives during its decades of existence. One gets the impression that the authorities have attached importance to the institution, or its activities - Protection of archive material. The question is why the archives are placed on the margins of social care.
Original scientific article Submitting date: 13.08.2012 Acceptance date: 17.08.2012