\ I AS- gf&cK /culvj-it- JLaba. iRmrAiis (j rrrrs.ui.-~ 1 . CoočTct, • / iu\i p damiolia’ ,0\ nec non Appendice, ‘ De moderno Peco rum interitu. j I.TCEAL, 1 «& ) # ( \BWimmk, Francofurti ad Moenum } SuisSumtibus excudi curavit ^ JOHANNE5 ADOLPHUS ©tocf. Trpiš JO HAN NI S BAUERI, Anno MDC CXIII, Perzllujlri , ExcellentiJJimo 9 ac DoSispmo Do/m no, DOMINO JOANNIBAPTISTAE \VERLOSCHNlG, de & in Pernberg , Sacri Romani Imperii E OVITI, Philofophise & Medicina Dočlori, oArchi-Ducattu Supcnoris aAufiru Phyfico,Medico, & Profeffori Ordinario* Academias Imperialis Leopoldinas Natura Curio« forum 3 & Labacenfium Operoforum, Collegae DignifTimo, Salus £? Felicitas! PeriUuflris TLxcettentlJJime Domine! Ellicofa,uti n6fti,nunc tempora vivimus j ut adeo, epi mundum peragra- re geftit 3 aut ipfe probe armatus progredi debeat, aut tali Protečbore munitus , qui nullam ho- ftilitatem reformidet, fed longe propuliandas cui- cunaue fufficiat. Iner- DEDI CATJO. Inermis in publicum prodire geliit renovata & aucta Chronoiogia mea Medica , longe lateque dilfitas Regiones innumeris malevolorum Zoilorum Criticorumque cohortibus obfitas peragratura j im- perterrito propterea Protečlore indiget. Qiiem vero impercerritum magis, aut generolum magis j uc exTuo elucet Symbolo : Candide &glo- riose , quamTe iplum, Perilluftris & Excellentiflime Domine Collega, repererit ? Utpote j quem pridem Icientia Medica eo excei- ient ix provexit 5 ut inter celeberrimos Germani Soli Medicos jj inque facile Primorum fubfellia collocatus fis , ac Te in Chemia, Thcoria PraxiqueMedica ne- mini fecundum longe latcque farna celebret: Ob lin- gularem animi Generolitatem vero devotionemq; erga A ugu Iti flimam Do m um Au ftriacam gjoriolillimže me¬ morial Sacratiflimus Imperator JOSEPHUS I. in Sac. Rom. Imp. Equitum dignitatem , ut pervetuffoe Werloschnigleiorum Nobilitatis Rcliifcitatorem, qux Cilleenlium Comitum tempore claruit j ut perhibent adMedlingam rudera, lEerlock dieta j clementilTime evexit. Inclyti denique Superioris Aullrix D. D. Sta¬ tus ob inlignem Tuam Eruditionem Dotesque inte- gerrimas in Phylicum &Medicumj nec nonProfes- lorem Ordinarium dignillimum adlciverunt. )( 3 Acci- D E J) IC AT 10 . Accipe eam igitur confidenter in tutelam Tuam ruentem. Erige Gentžlitium T uum CIypeurm Ge n er o- fis ZJrfes armatura, &£ S telil s urfinis lippientes male- volorum Zoilorum oculos luce foa perfpicaci facil- lime excascaturis illuftratum, & quoscunque ei oc- curiuros maleferiatorum Cen forum invidos impetus pr o Candore &C Generofitate Tua flrenue retunde. A d quod ego ejusdem Aučtor Tibi dextericatem, longxvitatemque medullitus exoptans maneo, Perillujlris $ ExceUenttJJimi Nominis Eui Bevotiffimus Cul tor s MARCUS GERBEZ1US, Medicus Labacenfis. TKJE- P K JE P AT I O AD L E C T O R E M. Uo m-otivo ftimulatus ego ad csmpilandam hancce Chrono- logiam meam medicam, typisque edendam primitus compui- fuerim, cxpre{Tuin leges, Ledcor Benevote, dum mox in ogianphus ingreilu, Sc pofteahic & ibi per ejus de- riu m demonftratum reperies, quant£eenergiae, &poteftatis fic in corpora quidem qu Groatiam „ Sermaniarn, &Italiam immaniter gralTantis bo- num.vaccarum, & vkulorum mortalitatis infecontinente. Emendavi etiam pro viribusrppi erroresprauer meam intentionem in priori editione combiif- AD LE CTO R E M. fos, prasfertim in Anno 4. Augufta: Vindei. in meaabfenria, &,uti mihiperfaa- deo, absqueulloCorrečtore impreilo, Hancigitur, LectorBenevole , eo animi candore excipe 3 guoEgoeam tibioflcro, conatum falteEnineameumproba., & viye, valeque, quodtibiex jsorde jmccoc. MARCUS GERBEZIUS, Med. Labaccniis. )( )( i ALLU- 4 t (O) * A L L U SIO N E S A G G R A- TULATORI^E Ad Clarisfimum Dominum Authorem, I Ntri - Extricatum Medicum, dum prodit inorbenr, Tam labyrinthus erar } quam labor intus erat : Vix'tamenambiguoslabyriTithi ingreflus cs hortos s , Mox Medica patulasinvenis Arte vias. Jam vero alta petis, rua mens ad fydera tendit,. Etcupit aereura nofeere folis iter- Alta petis, fuperasin fublunarh vires Dum reregisnobis, aftra nočete docent Caute age ; ne tragice fias novijs Icarus otbi, Ac iter ad fuperos Sole jubente luas.. Sed quid ago ? timor hic de Phaebo eft nulTus haBendus 5 lngenio tutefeandere ad aftra potes* Flicebus avus tuus eft*tua nec centamina carpet ; Aftra nepos Phoebi turus adire potes. Perfice, quod cceptum : influxus feruteris in aftrisj, Et nova de quo vis aere damna doce.- Gloria Caftalidum tales eomitabitur aufus 5 Plorebit Mediconomen in orbe tuum r Tempusedaxrerum nequit hos delete labores Nec bona farna tuis eft morirura libris„ Htfce CUnfflmo Domino Autbori, & Colkgtt Cbarijfimoaggratulari voluit Joannes IVenedičfris Griindl, Phil. 8c Med. Do&. Com„ Palatinus Cafar. Acade- raiae Imperialis Leopoldi- »ar Nat. Curioforum Col- iegijMarpurgi Phyficus.. AD ■ r ■ ' - : s A ' - * Phcebtis tAEfculapii, & is£[culapius Mcdico- rum parens ob antiguh (reditus* * #( 0 )?$ A D E U N D E M. U Nias araris quodvis infigniter ačium, Sed pro communi, quod fcribitur, utilitare >£ternum. * Quod dum perpendo, fimulqueSagaci * Pigtt.l.i c, j.. Mente revoluo, meam (reliquas nam milic filebo) Quomodo perfonam falvaveris eripieiido E morbo, dicam meliiis, de faucibus imis Mortis. Prxtefeaque typis d cerno relaturft Intri-Extricafum; nune &:queffi dertuo pralo' Com mi t tis librura referentem temporis, aurae y Et rempeftatum, quin imo corporis omnes Humani motus, annexis corde fideii HirtoriisMedicis, cauds, &millemedelis, Hase, inqitam, fi cun&a' probe perpendo, Pater* Debeo, čačlorutii quod virGefbezius exftes Unius aratis, pariterejue qubd aternorum. Et cum res fic fint : Aliosline, marmora conAint^ Amphitheauaftruafit, Obelifcos, arq , ue Coloflos, Ac Itatuas ftatuant ;■ aliquando mole fuamet Ifthasc cunčla ruenr. Venim fua kripta per orbeia Sparfa perennahunr, veluri qu$ Bibliorhecis, Dotlorum femper fibi fuccedaneus ordo Confervabir. Er hinene define feribere: Nam licr Semper hones, nomenque tuura, lauclesque manebunt/ Jb ex mm ut Mi & finem affettu (tanit Joan.Steph. Floriantfehitfch de Grienfeld J.U.D. Inclyt. Du- car.Carn. Advocat. & Secret. Adjun&us, XX 3F AD # (p) 4 D E U N D E M Q Uid fit compolhls morbus > qua falvirur Arte i GERBEzfcripcanuper nos docuere facis. Qu 0 modo poffimus corpus fanare, per annum Quod premitur morbis, difcimus ex Chronic^ Pergas Gerbezi noftrae Podalirius Artis In medicos ufus promere plura. Vale. Jiifce ExccllentiJflmo A D E V N D E M. M Orborum caufas deducis ab Aere primus Bine ChronicvE Medica, laus Tvfo prima venit- Nullus in Arte fuit noftra, qui-fcripfit in Annos, Te escepto nullus penfat in Arte dies. Aeris ad normam vires, (qui corpora turbet) Obfervas Gerbec, atque mederis ei. ingenii ergo Tut per plures mitte per Orbem Partiis! &Nobisfis Medico-Chronicus. Prmobtli & Excellentijfimo Tunino Authori it* (tesnit Joannes Sigismundus Francifcuk 7 Catharin Phil. & Med. Dodh Graceenfis Pračticus. A D E U N D E M. ' N il funt Thefauri , quos rerris atra vetuftas Ufibus humanis infidiofa premic-. Mil monumenta Virum Dodorum, adique laboresj, Obfcura cohibet quos gravis umbra fitu. Qnpsque triparca mantis privatos fervac in ufus: Quaiicer Hefpeiidum poma tepofta Dtaco,- Non Gemmam inventam roalefidis obruit utnbris Vir bonus: Aonidum feinper aperta Foris. Nam omne bonum, quantb eft majus, communius efle Tantb etiam multis pofeit , & addit opem. Hoc praeclarus agit Libri Author, dum fua Seripta Orbi communicat r hic bonus ergo Vir eft; Im 6 in cer mukos melior quin optimus, an.fi tn Dicere, Gerbezius, qui arte £ua medica Extindos prepecomplures-d-rnorce redemit: Verumetiara feriptis profickille fuisi,. Hinc Tibi cum foli tua tam praeclaca reperta’ Qubd non fervafti, la ud is idampla feges- Infremat aft Farna: quisquis fit lividus ofor,, Quam dane Seripta, tuae, hac non Tibi probra nocena. Invidiae vanum ride bene confcius ičlum-: Quandoquidem Virtus fufficit ipfa libi. im iti Ohfermntii TefferatH eecinit Joannes FranctfcusPapIer de Altenlack Dodor. ' AD ■¥. (o) & A D E U K D E M. P Ofciuiusad meritos, lic laudejubente, triumpiios. Necpatitur rehdem Farna racere chelpin. Ec c c Machaonios, Opus Immorrale , {ahor.es Inrer Apoliineas quod numeretur, opes! Enars! Phiilyrid.es , Amythaomusque Melanvpus, CuifuaPergameus cedit, .& aufa fenex. Quipp.equodimmittis properac decrudere filura Atropos, Ars celeres temperat ifta eolos. Teru petat & latis ali as fert provida leges, Mortique orane irahit fiib (ua jura g en us.- Aura prijaš tacitis ftruxit quae funera cauiis Proditur, Sc Medicis notafit illa notis. Tempera, qu&' rapidis decurrunc jiuxa quadrigis # Svdpre ianc lano, lintnocuone? docet, Acris & genium , tempeftaruiuque furores, Corporeique notat aus lic origo mali. Patriaterfeiix ranta qua:Dives ab arte! EttantiMater quceiimul alroa viri es< Jam cibi, jamlongosfponde mn/lima foles, Cerca cui doda m a nar ab arte falus. Gaude! lautorjque t,uo cane laeta triumpiios Et mecuni Ppl ros grata precare dies, iUC In gratltFDInls tefferaAI LVslt faVtorh sFl homri ferf^Vs perpetFFs Georg. Sigismund. Pogatfchniglch Carn. Labac. Phil. Mag. Sc Med. Candidar. Viennan^jun.nJ^ marci -§č ( i ) fS« DEO O P TI MO MAXIMO. MARCI GERBEZII, PhiloC & Medic. Dočtoris, CHRONOLOGLE MEDICO • PR ACTICjE ANNUS PRIMUS. S EU: Conflitutio Anni 1697 . Philofophice, Hifto - rice , cJr Medice confidemta. §• I. Uanta fit temporum, relpotiusin temporibus auras quoad frigus &: calorcm, humiditatem & ficcitatem, aliasqucquascunqueabalicnis ipfi admiftis minutis- fimiscorpusculis atomisve impreflas qualitatcs eon- tingentium mucationum, alterationumve in res quas- cunque, quas Tub Tole collocavitearumEffečtor DEUS, vis &: po- tcftas,adeonotum cxiftimo,ut eum plane a&um a&urutn arbitrcr,qui illud ulterius vel verbulo perquirere, autdernonftrareadnitcretur. Temporisfiquidem,fcuaursemucationum effe&useft, quod ineunte Verepratavirefcant 3 iylvxfoliis veftiantur, viridariafloribus fuper- A biant^ q Chronologu Aiedtco - P račti ca dis Spiritus, Archeusveejus iit Natur«, quiniiiab univcrfali illo Ar- chco,feudido mundi Špiritu m aere, utpotefuo appropriato vehicu- io hofpitante,tanquam occulto quodam vit« cibojugiter fuAentetur, refarciaturve, eum brcvi diilipari, &: piane interire necefle iit. Pro- utieade repluribusnon minus curioic, quam iagaciter David van der Bečle in Experimentis fuis circa natur alia Mundi principi a lib.l. UbiexpreiIedocet,innatumnoArumcalorem, Spiritumve vitalem, ve) qualitercumque eum vocare veliš, ejusdem plane efle na¬ tur«, cujuseA Spiritus ille Mundi Univerfalis, im d eum ipfum eife, ieupartemejus,i'edabhominisidea feminali. ad hominem modifica- tam; & propterea ab eo neccAario, ne intereat,jugiter rcfocillari de- bere. Hincque fieri,quod aves,inie eunque,pr«cipue vero homo,iifpiritus hujus particul« Soliš radiis juxta moxdicendaincorporat«,auArinis, nubiiis,pluvioiis, nivoiis- vetemporibusabaquoiis,nivoiisveparticulis Aeri, qui juxta pariter mox dicenda cA unieum tališ Spiritus vehiculum, innatantibus ni- nAutn opprimantur, ligenturve, qud eum Aere inipiratione attra- čt« minus ieie eum interno vitali ipirituunire queant,notabilitcrma- gislanguent, tprpent, &adquidcunqueagendum inhabiliora cva- aunt. Hinc, quod iubinde folo ianihominis halitu jam pro mortuis habiti,nontantumprim6cnixipartus, verum obfervante id in E- phem.N. C. dec. II. An. X. Obf.LIV. Joh. Georgio Griibelio, etiam homines adulti ipiis oreinfufHato fuerint ad vitam veluti refufcitati halitu icilicet medianteSpiritus mundiparticulis quibusdam, inter¬ no talium hominum Spiritui vitali jam jam alias defeehiro in iubiidi- umadditis,&c. . §. VI. Aft quo clarius adhuc pateat, quidnam nos per jam dičlum iAum univerfalem Mundi Spiritum intelligamus, dico,me eum eodem Bečte pet iftum Spiritum nil aliud intelligere, quarq vira Annm Pr imaš. 5 ▼imquandam , Virtutemve cceleftem Cpecialem, & in prima rerum crcationc aCreacoreDeofubillisI. Genef.vcrbis\ Spiritusautem Domini fer cbatur fuper aquas, rebus immillam , ut illas videli« cet jam quidem antea tefte rilo Genef I. In principio creavit D etn' c K Lutk (pr terram (pr c. Quoad fua (črnina , Sc ideas (pecificas creatas, fed nondumexchaoinadumdedu&as, fcecundet, vivifi- cet, & in l'ua2 exiftentia: a&um deducat: Čemel vero taliter in a- flum dedudas eatenus foveat, inque (emine comitetur, ut licet fcmel deftručhe mediantibus feminibus rurfus propagari poffint, nunquam tamen in adum deduci queant, nifr hac coelefli virtutc cooperante, ideafque illas fpecificas, infeminibus latentes excitan- te, movente, Sc explicante. Unde quidem colligere facile eft, virtutis hujus, Ceu univcrfalis illius Mundi Spiritus, originem eflc a Colo Deo. Cumque expcrientia doceamur , ni(i Sol Cuis radiis fublunaria ifthsec excalefaceret, cunda viventia tam animalia, quam vegetabilia brevi temporc interire, eflct necefle ; quemadmodum ejufdem manifeftus teftis eft longior a noftris oris brumali tempo- re Soliš diftantia ; qua perdurante, quia Soliš radii faltcm oblique , adeoque minus copiose & cfficaciter terram noftram feriunt, l*e- mina terrae concredita torpent, arbores foliis floribusquc, imo &C fueco vitali ipCo orbatae, qua(i emortuseproftant, ac tandem anima¬ lia ip(a, praecipueque ex eis frigidiora, (eu minus de hocce fpiritu participantia, fi non plane vita privantur, quemadmodum id ta- men plurimis infedorum accidit, faltem vigorem fuum magna ex parte amittunt ; veluti illud accidit in fpecie hirundinibus, tefte Olao Magno in fuoBreviario hiJlor.Gent. Septentr. de Avibus cap. XI. ad maris ftagnorumque littora tota hycme (ine motu Sc (enfu invicem complicatis fubfiftcntibus. Quod vero toturn con- trariomodo fieri videmus vereineunte , reftatequc obradiosColares diredius, adeoque copioftus, Sc efEcacius terram noftram ferien- tes. Gum, inquam, cxperientia doceamur, unicum Solem illum efle 3 acujus radiis didorumfeminumdependetexpan(Io,&:inadum dedudio,necaon jam inadumdedudorum in exiftentia Cua con- fervacio ; minus facere non polfumus, quinnobisinfailibiliterper- A g fua- 6 Ch ro nologi& Aledico-Pračiica fuadeamus, virtutem illam fpecialem cceleftem Anfmam, Spiritiim- ve ilhim Mundi,a Deo Crcatore,fub Creationis a6tu, nulli alii Crca- turre cum ea pratrogativa fuifle indirum, quamSoli, qui in ea flub- limitate pofltus, cx quacitra impedimentum ad cundafublunaria pertingere potiš eft, perpetuis fuis radiisdičMillacceleftivirtuteim- pragnatis cunčta fcecundet, foveat, &vivi6cet, internum illum vi- ralem Ipiritum in ipfaprima eorum creationeeis aCreatoreDeo in- fufum, utpoteflbi plane analogu«! &c connaturalem veluti excitan- do &c multiplicmdo. Adcoque Solem efle cadeftis illius virtutis, feu univerfalis Mundi Spiritus veluti Pacrem quendam, Lunam ve¬ ro veluti Matrem : qubd Luna humido feu aquis dominari creda- tur, in quasimmiflus creationis rerum tempore hic Spiritus eas pro idearum feminincarum, feu feminum ipforum diverfltate, in diverla corpora coagulavit. Cumque radii ifti folares ad dičla corpora non, nifi pcr aerem, ferantur, non minus credcre cogimur, aerem efle unicum illud medium, vehicuiumve, quoSpiritus ille Mundi, feu virtus iila coeleftis omnia fcecundans, vivificansquejugiter ad nos de- fcrtur, &adeo quidem neceflario defertur, ut citra eum nobis alias inrereundum eflet. Atquehinc tanta omnibus animalibus, quan- tam antecedente paragrapho efle diximus, ad vitarn fuftentandarn aeris necelfitas; hinctanta,cxfepiusin ahnoiteratisagrorumfulea- tionibusjinprocuranda ubertate utilitas; hinc tanta Eclipfium,prat-■ fertim folarium,nocumenta &cc. Ut de animalium, infečloruin, & vegetabilium generatione, prsecipue atquivoca illa & Ipontanea vulgo dieta, in qua Amile non generat Amile, fed dflflmile-, veluti dumex ftercoreequi Auntfcarabaei, ex limofaterraanguillat aut ra¬ na: , ex frumentocurculiones, exfabismidat, ex cutis fordibus pe- diculi, exfaxis arbufculat &c. nildicam: cujus tamen ratio, & fi- endi modus ex nullo alio principio certius deduci potefl:, quam fl di- catur, quod flmilcsgenerationes eatenus contingant, quatenus fc- men, vel, Amavis, quid femini analogum tališ aut tališ animalis,in- fečti, aut vegetabilis Idca in ipla mundi creatione a Deo Creatore Agnatum,ubicunque demum, incompetentctamen flbifubječto,la- tensaradiisfolaribusdičto univerfali Mundi fpiritufattusfuo tempe¬ re AnnusVrimus. j re peraerafuflicienterinfluentibusfovetur, exagitatur, &: perfeali- as inefficax, &c velutidormiensexcitatur, vivificatur, & ačtuatur. Quemadmodum de fimilibusgenerationibus non minus fuse quam fagaciter poft Ariftotclem FortuniusLicetus,J ulius Ca?£arScaliger, Al- drovandus, Daniel Sennertus, & alii. Imo & ipforum vermium in humano corpore generationemfundate exhocprincipio deduce- re fas eft, dicendo : eosdern in tantum ibidem generari, in quantum eorum ovula, femen , Icminive quid analogum forte cum efculen- tis, potulentifve introfumptum, di&orum vermium fpecifica Idea inprimarnundicreationc a CreatoreDeo fignatumaSpiritus man- dipartituliscum aere infpirando attračlis, ianguini in pulmonibus pcrmiftis & fpiritui interno vitali in corde unitis, cumque eodem per univeriiim corpus circulatis non minus, quamipfum humanumcor- pus,fovetur, excitatur, &L vivificatur. g. VII. Hocfuppofitum,rationeaura adfu/lentandam vitam abfolute neceflarise,quiciem quodam modo evertere videntur ea,qua: defcetibus in utero citra refpirationem, adeoquc aerisparticipatio- nem viventibus communitcr docentur a Philofpphis. Item ea, quac in Ephem.Nat.Cur. Dec. I. An.6. &c“J. recenlentur de Urinatori- bus, & cafu in marifubincrfisa Joele Langelotto: eos nimirum plu- ribusetiamhoris, imodiebusfub aquis citra interitum Vitam fubin- de protrahcre. Quemadmodumhortulanus ille Tronningholmien- fis, quiperXVI. horasaquis eratimmerfus. Item mulierilla, quas plane pertriduum; quitamen ambo tandem fuere rurfijs levi ignc refocillati. Necnon ea, quaede hirundinibus paragrapho antece- dente induximus ex Olao Magno, quod ea: nimirum hyemali tem- porekpius apifcatoribusrctibusexaquisextrahanturoread os, ala adalam, &: pede ad pedem colligatazmortuorum ad inftar, quae ta- menfuotempore, poftprincipium fcilicet Vcris, rurfus quafi revivi- fcunt, Sč prioresfuasazlhvasoras repetunt. £t tandem ca, quaz in anferibus, anatibus, & mergulis quotidie obfervamus: quod nimi¬ rum & iili ipfi fub aquis fsepe fat notabili tempore citra aeris attra&i- ©nem morentur. §. Vlil. Verum enim vero, refpondco ad ifta Ego, & quidem ad g ChronologiA - Medico - PracficA ad primum, quodde fetibus profertur, negando eos intrauterum oaftentes prorfus non refpirare, adcoquedeaere abfolute non parti- cipare ; Sed foto m non refpirare ieque fortirer, ac extra uterum; adeoquetantum aerem intrauterum non attraherc, quantum extra uterum : verum iciendum eft, illosnequeejus participatione adeo indigere. Et rado prioris eft primo authoricas Hip. Lib. de Nat. pticri , & CharLetonis in Exercit. fuis Ph\fico - Anatomi c is Exercit. 8- Secundo vagicusuterini farpius auditicitra aeris attra- dionemnon edibiles. Etcandemtertiofententiaeorum, qui cum Deufingio , Harvejo&aliis,foetusin uteropcrosfuccoillo ladeo in Amnio contento, cui innatant, nutriri docent, quse fudio procul dubio abfque aeris attradione perfici non poteft. Rano fecundi ve¬ ro eft, quod primo foetus in utero exiftences copiofiifimo prajditi funt Špiritu vitali, feucalidoinnato : tališ autem muka refedione, quo (ubfiftat, nonindiget : ergo , quo foetus in utero vivant, muka ae¬ ris, qua reficiantur, quantitate non indigent : confequcnter nec forti refpiratione. Secundo quodfoetus intra uterum nulla faciant, vel faltem minima dičti illius vicalis Spiritus feu calidi innati difipen- dia : atqui ubireialicujusnullum vel leve fit difpendium, nulla vel leviejus repoiitione eft opus : ergo foedbus in utero nulla, vel fo- lum leviš eft vitalis Spiritus fen calidi innati repofitionis neccffitas: confcquenter nullius, vel leviš folum aeris attradionis & reipiratio- nis. Tertio, quod fcetusutpote prcterquam multocalorc, etiam multa humiditace praedid,intra uterum temperatiffimopolleantfan- guine : adcoque tali, cujus particuke in corde leniilime effervefeunt, atqui ubi leviš eft fanguinis cftervefcentia, ibi nec multa, qua: deo- piofo attrado aereinduceretur, (permifto, & nonconceflo, qudd propterea fit adeo neceflaria ad vivendum aeris attradio) attempe- ratione eft opus, nequc multa producuntur fuligines cum aerc fub exfpiratione excludend* : ergo. Et tandem quarto, quod fcetus, in utero fanguine materno chylofioreperarterias uterinas in placen¬ tam delato, juxta alios vero plane chylo ipfoper certas, etfi hadc- nus adhucincognitas ladeas venas in uterum addudo, occulto illo vitseciboaMatrc per refpirationem cum aerc attrado jam imprse- gna- AnnusPrimus. 9 gnaro nntriantur ; adcbqqe tali, qui uJtedore ab acrcinfpirationa attrahendo expe&anda retocillacione adeo non indiget. Prouti ea de re pJuribns Ettmullerus dojita fcztus&nutritione inntera cap. XXV. Quckl foet-us vero extra uterum confticuti copioflore ae- rc, adeoquc4rortiore refpiratione ipdigeant, ratioeft primo, quod mox, ac ex utero excluduntur, majora faciunt Spintus vitalisub majores, quas exercent flcndo, fngendo, & hinc &: inde fe movcn- do, operationes, difpcndia, non nifiper participationem novi ae- riSj feuin eo latcntis oceulti vit£ cibi relarcienda. Secundo quod dedie in diemeorum fanguinis temperatura deficiat, incrcfcatquc major in corde effervefccntianon, niiicopiofioreaereattcmperanda Scc. Ut taceam, quod alia iit eorum fanguinis intra uterum, alia extra uterum cifculatio,proutieaderepIuribuspafljmAnatomia.Reipon- deoadfccundum , qudd fi qui Urinarorumautin aquis fubmerfAuni citra interitumlongiori tempore Tub aquis morati fwcrint, id eis ac- cidiflevel exdiuturna confuetudine, quarefpirationemdiucontinc- re fortc a prim is annis aflueverunt; vel ex tali, folito nempe am- pliorepulmonum multisinfuetis foraminibus feu cavitatibus prsedi- torum conformatione, ratione cujus tantum aeris antequam aquis fefe immerferant, attraxcrunt, quantum eisetiam diutiuscitrainte- ritum fuftentandis , refocillandifve fuffecit. Quemadraodum ea dc re pluribus Levin. Lemnius in Occult. Nat.M/rac. Lil>. 2. cap. 6. Sufficereveropotuit parum ; ed quod eorum fanguis una cum vi- tali Špiritu ob extcrnumaquarum frigus mox qua7i obriguerit, ad- eoque minimam habuerit in corde effervefcentiam : confequenter vix aliqua indiguerit attemperatione : nullas etram fuligiiies pro- duxerit : confequcnter nulla earundem opus habuerit aere medi* ante excluiione. Ob occlufbs etiam vel in totum, vel faltem m a* xima,expartecutisporos nulla, vel faltem non confiderabilisfiebat Spintus vitalis diibpatio : confequenter nec opus erat ejus a jugi aut notabili aeris attradione repoiitionc. Ut taceam , qubd illi necdlitati etiam forte aliquid contulerit in aquis eos circumdan- tibus contcntus a er, lenifllma, adcoque aere m absque aquis, qux majorc vi, utpote crafliore«, egcnt, attrahente infpirationehau- B ftus. IO ChronologtA Medico-Pračtiu fhis.. Rcfpondeo ad tertium 3 pariter hirtindines ex co tora hyeme citra fenfibilem refpirationom vicam Tub aquis confervare , qudd in eis vitalis Spiricus r utpote totus quafi congclatus nulla patiatur fui difpendia, nullamque confideratione dignam in corde faciacef- fervelcentiam : adeoque prater eam 5 qua forte a^fcre in aquis; eontenco ipfi accidit, nulla ultcriore indiget refocillatione.. Adi quarcum tandem refpondeo, anates,,mergos, anferes &c.. aquis diutius nonimroorari, quamquamdm eisfuflentandis aer ante fub- merlionem haufluslufficit* ut primem, vero anguftias ex ejus defe- &u pereipere incipiunt 3 emergunt pro novo aere capiendo. Quem- admodum iltud ipfum liibinde etiarn pračlicant pticri noflri in flu- mimbusbalneantes,fepitisqucfemergoruminllar fubaquasdemer- gent^s, fub eifque plus minus morantes., §. IX. Suppono quarto,venros ml ali ud clle, quam vehemen- tiores aeris commotiones, adeoqueeisdemprorlusfacultacibuspob lere, quibus aer, eujus illi funt commotiones J cura eolblum diferi— mine , ejubd ob majorem impulfum majorem quoque fenfibilio- rcmque in cerpore faeianr faculratis. iuae impreflionemquam aer fimpliciter. Quemadmodum igttur j,uxta §. IV.. dich o mi ms aer non pollet eifdem qualiracibus, ied pro eorporum len fibiadmifto- rum corpufculorum diverfitate diverfis, eodem modo nune de ven- tisdicendum cit, eos fingulos non pollere cisdem qualitatibus, fed pro aeriseujus funt vehementiores eommoriones, fen pro particu- krum aerem conftituentium diverfitate diveriis :: conlequeater» cum venci lepcentrtonales omnes fine commotiones vehementiores. aeris frigidi* fen tališquem ob fibi copiofius admiftas frigidas, ni- veas pura gelkksque partictilas frigidum cum vulgo dicimusetiarn eos frigidos effe eum eodem vulgo dicendum c 11 , ali.is vero copio- fis patticulis; fubacidisfalindve-nirrofis ,, a quibus copiofiiis; fibi admiftis,, fi Franeifci de le Boe- Spluii Lib. I. prax. cap. 21 - opinioniadharendum, aer frigefit, &frigidus dieitur,, leatentes.. Quemadmodum igitur frigidi aeris efl refrigerare,, cutis poros oe- eludere ,, humores quofcunque condenlare , liccare ^ a putredine pralervare &c.. eodem modo feptentrionalium ventorum facialtas, efl tališ*. 6)uotidia?i quibus pollet aef, vel potius particulse aererft conftituentes, cujus illi lune vehementiores commotiones: proindcque quemadmodum aer Orientalis, utpote ab Orientefole diu multumque excalefadus eflrefpedive calidior, Occidcntalis autem nonita excalefadus irigidior , lic venti Orien« tales folent eife refpedive calidiores, Occidentalcs vero frigidip* res. Quamvisneque hoc ita conifanter, quin fubindepro tempo- rum Sc locorum, aliorumque circumftantiarum diveriitate vari- ent: quemadmodum id rede priusdidum ellde Aullro, qni ori- ginaliter eftfrigidus, in Lybia Calidus, Sc bumidis cjus cotpufculis ab intenfofolis ardoreibidem abfumptis liccus, apud nos vero, at¬ tradis rurfus quamplurimis cx mari, quod longo tradu percurrit, particulis aqueis, iterum humidus. Aquiloeciam hyemali tempo- B 1 re 12 Ch ronologia Aledico-PraBica re aliasfcroeiflimtis j eanictilaribas dicbtis afolisardorc tirac,quaro toto anno , intenfiore, fea particulis ejus igticis multum attcmpe- ratus, a riobis pcrcipitur aif.ceriiffimus Eteiiarum nomrnecelebris«, Et Ec dereliqms. Ut de tempeftatibus, quasfubinde induccre fo- knt venti, hi ulterioribus corundem efledlitbus, quosin producen- dis diverfiflimis meteoris, putapluvia, nive , grandine, fuigure,. fulmkie, tonitru Sic. utpoteadrem nofttam adeo non pertinenti- bus,cxercent,ml dicam. §, X- 'Sunt vero ventornm Cardfnafes, & relupiorum veluti principes ntimero quatuor a totidem mundi angulis cardinibusve EanteSj nempe Stibibknus- ah Oriente , Zephirus fen Favonius ab Occidente, Aquilo aSeptentrione,. &: tandem Aufter a Meridie- Ettrus adauroram Nabath veluti a Navarcbis marispkne 'gl; quos vero qnia nos intermontana magis babitantes seque non advertinms, ad Navar- chxjequ 2 maris foto expofiti, eosipiis obiervandoslubentcs permit- timus : hoc foium adbuc de eis animadvertentes, qubd ex omni¬ bus ventis nalli foleant effe aut conflantiores > aut frequentiorcs, aut fortiores, quam Auftrini, & Septentrionales- Plurimi 'ven¬ torum Anjier gg Aquil& y Ariji. Libr. 2. Meteor, cap. Venti omniumfortijjimi Aqkilonares gg Aujlrin.i y Hip. lib. de Aere y Aquis , gg Loc, Cu/n itaqueduo ijli ve»ti t Aujler gg Aquilo , Mkque titrmque ajjlnes in tota fere Eurepa 'vidJJttudines an - niver- Anms Frimus . 13 niverfarias cmjhtuant,pr qualita- tes, ačtiones&rea&iones, aqtubusrefultantes halituskepelub terra funt terra motuum caufa, in aprieum vero prorumpentes ventorum &c. §. XII. Suppono tandem quinto &u.Itimoaim S.SančlortOj, eorporum nokrorum eam efle connaturalem conftitutionem , ut jugiter per/pirent, & eatenus perfpirent, uttantampetfokmikam inlenfibilem perfpirationem d c omnisgeneris fuJigimbus, &avanis bumorum co&ionibus nrediante fermentationc Scinde excitatoea- lore fegregabilibus reerementis percutisporosde feemittant y quan- tum per cuneVas reliquas fenkbiles excretionumvias fimul acceptas. Quamvis utrum deočlo E. G. lrbris, quashomo de dre aflumeret, pratcise quinquelibr£e infenfibiliter transpirarent, non anfim cura eodem in Medici?iaJua Statica abfolute aflerere. Ratio vero tališ transpirationis ekjugisfangvineat maka:, &reliquorum in corpori- bus contentorum humorum fermentatio, a qua non minus, quam ex dekillatorio quodam vafe jugiter fubtiliores quaspiam , aquex, fulphureae, &falinas particula: (fua aerimonia fubindc indulia bre- vi corrodentes) exhalant nullo tegumento impedita: imperceptibi- liter in auram avolantes, (apud quosdam tamen, quos proptcrca commaniter hireum olere dicimtis, faitem naribus fenlibiliter ni- mis perceptibiles) tegumento quopiam vero ab omnimoda avo- latione im ped it as tegumento illi, indufiis, reliquifque immediate corpus contingentibus vekimentis, qua: propterea hebdomadatim cum neoloiis permtitare cogimur, vifibiliter adhaerentes. Neceifitas vero, utpertaiem didarum aquearum, & cum eis folphureanmi, falinarumqae, utpote ad corporis nutritionem ineptarum particu- larum fegregationem &: evacuatio,nem fangvinea maka purificetur, B 3 cis 3 4 Chronologia Medico- P radie a. eis retentis alias (quemadmodum id iape nimis cum maxima morca- Jium fhrage accidit) facilcin fcbrildn effervdc-cnciam, autaliap. n. accidcntia eruptura. §. XIII. Quihus d emu m lic fuppoficis dico , quod li aeri can- tainfidiibtilitas, penetrandkpic vis, quanram in eo in hypothdi primaluppoluirnus: Si tam diverfe, &vambilesqualitates, quan- tas d in hvpotheli (čcunda attribuimus : Si denique ranča ejus ho- niini ad luftentandam vicam necdlitas , quantam dle in hypothdi tercia afleruimus : quid ni, dum idem ab homine live inlpirando attrahitur,five percucis poro* admictitur, ineodem pervadec omnia, luisque tahbus, qualibus pollct, qnalicacibus a corpufcufis fe eon- fticuencibusmuruatis, perminima afhcicc ? Quid igicur, hqualita- res illa humana: na c ura; fub quacunque demum racione mi mi ta fint; numquid eum inimioe affident ? proculdubioafficient: cum Hip.hb.dcNat. hom. dicar morbos parrim cx di.ttis ficri, parcim ex Špiritu feu aere, qucm infpirando arerahimus : acqui non cx aere probc qualificato ; ergo avitiolis natura humana ininncis qualicacibus pradico. §. XIV. Cenfctur vero aer inimicis natura humana ellcpra- dicus qualiracibus,primb, h frigiditare, calidicate, humidirate, aut hccitace ulcra modum excednc. Aer fiquidem, Galenolib. de Sa - nit. tucnda tefte, nos ambiens ob id Udrt , quod aut calidos ini- modice , autfrigidos , aut h umi do s , aut ficcos effiaat. Secun- do h humana’ natura quocunque demum modo adverlis , id dl fangvinea malik cirra fpecialem perturbationem non mifcibiiibus paiticulis inhciatur, propterea impurus Medici s diclus, qualis dl paludibus, ftagnis, denhsfylvis, locisplurimis cadavcribus obfitis, aut venenolis minetahbus fcatentibus &c. vicinus. Verbo: quan- do puroilli, quem recleante citaro libro fcquentibus verbis deferi- plit Galenus , contrarius dl. Rft aut e.m p ur us aer k , qui nec paludis, nec Jlagni halitu Jit infcBus , nec exprofunda fpecupc- jlilcntem auram Jj>iret : nec qui excloack, qurum fodinis* &aliis cavernoiis Jocis : auc fubtilis nimis, qualisin clatilTimis montibus propterea cit ra fuffo- eationem non afcendibilibus, niti fpongia aqua madida(utarre- ptis ex ea quibusdam aqueis p a mc ul is aer nonnihil ciaflior, adeo- que non tam ad attempcrandam intcrnam languinis effervefcenti- amautadfeeum in exipirando evehendas inde cxcitatas cor ahas. fuffbcaturas fuliginesidoneus cvadat* quam potius „ ut externuni illum nimis fubtilem,, &; veluti athercum , nimisque copiofis Spi- ritiis mundi volatilibus particulis fectum, ne internum vitalem (pi¬ rit um nimium adaugeat accendat, &r ad avolandum diiponat,, attempercc,, &ejusaem dičlas. volatiles particulas veluti irretiendo,, qnd minus eopiose iecum interno vitali (piritu unire queant, im- pediat) ori admota geftetur- Quarto ii aer in (e ipfo putrcfcat,, eorrumpaturve, vel ut idemGalenus loquitur in Arte Medicinah,, qni in. tota alteraturfubjlantia ^ qualiseftf ubincLcpcftilcntiaKs. §. XV- Hinc quia aer in Hyeme, ^£fiate„ &c Autumno eom m tmi ter excedit aut frigore, aut calorc, authumidicate,, aut ficcitate,. fecusac in Vere contingit, qubdinhyeme, aftate, & autumno vidcamushomincs comtnunitcrcopioiiiisa’grotare,,quaiTt in Vere- ln Hyeme enim quia eommuniter aura eit denfior oh aquolas particulas a debilioribus , utpote oblique terra&noftras fe¬ ne ntibus ,folisradiisminus fubtiliatas, at ten u a t a s* difc u da ("ve; prx- valcnt etiam ventiplerumqueaufteriores, fummopere penetrantes* & magna fanguinem humorefque reliquos coagulandi» ineraflan- divc virtute praediti, aliter fieri nec]uit 3 , quain quod in humanis corporibus jufto craifiores evadant (angvis , & rcliqui h umore s o- mnes : adeoque minor contingat in fangvine effervefeentia, len- tior ejufdem pet vaia fanguifera circulatio „ quin non raro etiam faltem in minoribus vafis om ni m oda Hagnatio ; unde poftmodum v a lot um illorutn a eoniequentis fangvinis, adhuc nondum congru- tnati trufione dilaceratio » addilacerationemcruoris cxtravalatio „ &: 16 ChronologiA Medico-Praclic& 'Sc ad o.travafationcm cjufdem cruorls aut plane extra corpus reje- £tio , qualitcr lit in hamoptoifi , vomituquc cruento : aut intra corpus circa extravalationis locum effiiho, adeoque corruptio, in- hammatio, febris, dolor&c. qualiter contingitin plcuriride , pe- rjpneumonia Sc c. Ab aliis humor ib us autem prarcipue lympha glandulari taliterincrahata , Sc in folita fuacirculatione prapedita, iuque giandulis iplisindurata, ferophula, ftrumx, bubones, an¬ gina’ dyfvnteri£, cox£ dolores , angin cpilepft £, infaničgm- lancholido. §. XVIII. In Vere autem, quia aura folet cfle, quam toto an- no,temperatior,pacatior, &conftantior, adeoque & in fanguinca mafla reliquisque humoribus arqualior pacatiorquc motus, &fer- mentatio; confequens eft, ut& hominumconftitutio (quae in mo- - derata dičtorum liquorum fermentatione &: circulatione confiftit) Cit inelior. Hinc tefie rurfus Hip. 7 ^. aph. 9. Ver faluberrimum, & minime exitiale\ ideft, refpediveadreliqua anni tempora conii- deratum: abfolute enim &: Ver ipfumfuos patitur manes, precipue anteriorefuipartedehiemali aura adhuc m ul tu m participante. In £afiquidemhumorcspituitoii, crudi, & craiTi,vcIetiamper diutur- mcremineorporibus moram aeres &: acidi redditi, dum per verna- G lem Ig Chronologia Aledico-Praftica lem auram copiofioribus Soliš radiis imprargnatam agitari, attenuari, fubtilifari, rareneri,&expandiincipiunt., facillime in febrilescfter- vefcentiasaccenduntur,pradertim fi eis accedant diveriiilima; pan¬ ter totahyeme in terrsevilceribusdetenta:, &: diverfimode corruptx exhalationes,&:evaporationes,necnonfermentefcibilesilla:paracu- lx, quas tune arbores, & reliqua vegetabilia fub prima fucci in i uos ra- mosreceptione, & iijrculorum, gemmarumque, qux citrafpccialcm fermentationem non fit, protrulione defeemittunt. Facillime et- iaminhancvelillamcorporispartempnecipitantur: adeoqueinhac hujusjinillaalteriusfiunt caufaindispofitionis. Vere autem furo - res, melanchoh & orienta- libu$juxta jam aliasdi&arefpe&ivefalubrioribus: Salubriusetiamin terrisclaris torrcntibus,velocibusquefhimimbus moderate irrigatis, quamin terrisuliginofis,ftagnis,paludibusdenfisvefylvis,autnocivis mineralibus fcatentibus vicinis &c. Salubriiis,inquam, degiturin illis, quam in his terris, eo, qudd in illis aeris conftitutio lit melior, pu* riorvej id eft, talibus indefinitisparticulis conftans, qux humano fanguini facile incorporantur, cumque eo citra notabilem pertur- bationem fubiguntur: in iftis econtra deterior; feu talibus particu- lis conftans, quxinfpirandoattračfx citra notabilem perturbatio- nem, vel aliamnoxamfangume£maflx,quod ramen in pulmonibus neceflario fieri aliunde fupponimus, permifceri nequeunt: & in lo¬ cis quidem aeris perfiationibus non expolitis propterea, quod fi aer faltem fepiusnonperfletur,vapores & exhalationeseterrx vifceri- bus & aquis elevata: non difpelluntur, fed ftagnant, adeoque ae- rem reddunt jufto crafliorem, vel li ex praeterca corrumpantur, a ut Annus Primus. l 9 sliuscujuspiamdcteriorisfuntconditionis, aliis tituiis natur« inimi- cum. Quemadmodum meo judicio ida de cau/a Au/tria, nifiven- toiafit, diciturefle venenoia, pr«cipue Vienn«, urbc demifliorc loco polita, angultis plateis pr«dita, innumcrabilique hominum multuudine, confequenter plurima ecloacis, flerquiliniis, Sč ali¬ is immundis locis in aerem exhalante fpurcitie repleta. In locis vero paludoiis,ant nocivismineralibus fcacentibus propterea, quod aer ibidem fit fimillimis corpulculis faturatus, qu« cum aere in- fpiratione attrada homines illic habitantes non polfunt nonprofua viciola qualitate ofFendere. Unde forte vel ex hoc ipfo capitc Hungaria (nePhalianosfeuPhafis fluvii omnium lentiflimi accolas adeam, quos propterea, quod in paludibus degant, aereque po- tiantur denfilfimo humidiffimoque, totospallidos & inflatos afierit Hip.) cenfeturefle adeo inlalubris, quia quamplurimis inundata eft ftagnis &c paludibus fcetidos, putridosque vapores de Te eraic- tentibus.' Magis tamen eft tališ alienigenis, propterea Germano- rum fcpulchrum dida, quam domefticis, feu patriotis, eo, quod horum natur« fint tali aeri magis aflliet«: ab afluetis vero fcimus non tantam folere iieri palfionem. Confinis etiam nobis Carin- thia, Tyrolis, fuperiorque Styria plurimas parturit ftrumas, fcro- phulasque, nec non homines Bceotiorum inftar, de quibus fic Horatius: Boeotum in crajjoj ur ar e s aere nat um. obtulifiimo ingenio pr«ditos, co, quod&auram&aquas habeac talibus corpulculis pr«ditas, qu« fpeciali glandularem lympham coagulandi, & fpiritus animales atlingenii perlpicacitatem neces' fario fubtilcs, craifiores reddendi vi pollent: five deinde vis illaa marte,cujus opulcntiffima minera fcatent h« regiones, originem fuam trahat, five ab alio quopiam fimili virtute pr«dito, forte aluminofo, autvitriolico minerali. Etfic dcaliis locis, quibusex fimilibus aur« vitiofis conllitutionibus veluti proprii funt certiaf- fedus, Endemii propterea didi: qualis Polonis &: Sarmatis eft plica, iocis Mari Baltico proximis fcorbutus &c. Hinc aliis aliusfemper Locus efl inimicus C 2 POT' 20 ChronologU Medico - Pračtic& Partibus : AdBalthumScorbutus in oribus urit , Rurgida p c coli o dcpendetflruma hab audi s Alpinisque nigtt : Siccurnficphthifis Iberum Rortior infurgit^folido detrudere nifu : Ungar i a mque feb ris comburit ccrta ; Calore Angli a Ji cfudat pr opri o : Venerisque malignus Indorum mor bus det ur p at vifcera : Rt injlat Aujlriacis no dofapcdestardare podagra : erfiu ad - Tjerfo , ventoque minus fecundo celerrime faluti pr o (pičit , Ji- damque Ji ati onem veliš remisque confcqui allaborat ,/ic & Me- dicus ratione (p experientia fultus pr ima quacunque oportu- nit ate remedium adhibet, ad mor bi ferociam magis , quam A- ftra intentus. Ad propofleumetiam Medicusille Cstfareus, dum, utrum plenilunii die Caflari pleuritico fanguis eflet ven^e incilione quan- tum ex enarratarum aura: mutationum combinatione apparet, ft quisalius varius & per totum, exceptis Maiialiquot diebus, debi- t6 frigidior, imo &č humidior. III. Gpuomodo ad aeris mutationes humana corpora fe ratione Sanitatis habuerint ? §. XXXIX. Cognita taliter etiam Anni quoadtemporum, &: aur« mutationes conftitutione fupereffet quidem juxta §. Il.pro- milla, qualiternam fe ad eandem humana corpora habuerint, & quare fe taliter habuerint, referre: verum video id cuivis, qui hačfenusa nobisprolata velobiter ruminaverit, aded conjeduefle facile, ut ulteriore relatione mihi prorfus indigerc non videatur. Quodfienim fe quis (fuppofita ea, quam §. XIII. Alti in humana corpora attribuimus, vi ) ad rede antecedente §. didta, ubi to- tum fere annurn exceptis folis aliquot Maji calidioribus diebus, fuiflejufto frigidiorem, magna exparte etiam humidiorem affe- ruimus, reflexerit: cogitaverit prteterea etiam tališ aurae conflitu- tionem juxta §. XX. dičta folere efTe pr« reliquis afFedibus deflu- xionum fen affe&uum, quos vulgus communiter defluxiombus, nos Medini vero ftagnatione, aut extrayafationc in aliqua par te peccan- AnnusFrimus. peccantiglandulari Jpmphasimputare folemus, feraciilimam, quid difficultatis ipii fuperfic conjicere, toto anno prar reliquis affcdi- bus viguiile dcfluxionutn morbos, eorumquc cauifam fuifle anni illam plus jufto frigidam humidamque quoad auram confHtutio- nem, non video: prarcipue vero Januario menie, utpote quo in- gens, & illud diuturnum diuturnis, & eis auftralibus antecedentis Decembrispl-uviis, repente, qued rede jam citate §. XX. ratio- ne defluxionum cfle pcilimum ediximus, fucceflcrat: nec non Martio & Decembri meniibus quoad auram prs aliismenfibusim- confiantibus. §. XL. Neque magis difHdo, eum difficilius conjedurum, inter jam didam defluxionum toti anno plus minus communem epidemiam fubinde quoque alios iporadicos affedus intercurriire: eb,qubdqualirercunquevivatur,nunquarn ramen ab omnibus homi- nibus reliquarum QuinqueRerum Non- naturalium : Cibiputa 6c potus, Somni &č vigiliarum, Motus če quietis, Excrctorum &č retentorum, ac tandem Animi pathematum ufus adeo exadč ob- fervatur, quin incodemfubindedelinquatur; adeoquecaufadctur accumulationi diverrorum cacochymicorum humorum,- & in- de dependentiumindiipofitionum. Ut alias externas caufas, pro- pter quas homines in morbos incidere quotidie folent, filentio pra:teream. §. XLI. Hinc eft, quod mox ad anni exordium praster o- mnisgeneris hominibus,pra;cipuc vero retate provcdioribus,com- muniffimas a de£luxionibusdependentesindifpoiitiortes, puta gra- vedines, cephalalgias> ha?micranias, vertigines , apoplexias, tuf* fes, tonfillarum inflammaiiones, uvula? prolongationes, anginas, odontalgias, ferophulas, aurium tinnitus, dolores, apoftemata, ophthalmias,epiphoras, cataradas, febrescatarrhales, pleuritides, rheumatifmos, & vagos quosdam artuum dolores, etiamobferva- ta: fuerint fubinde febrestertianteduphcescontinuae. In annipro- greifu, id eft,fcbruario,Martio& Aprili fcabies,phthifcs,&febres petcchiales. In Majo &Junio colici dolores &. febres continuae. In Julio prster tertianas continuas, communiter largis nariutn D 3 laasmor- go ChronologiA Medico -Pratfica haemorrhagiis ftipatas, etiam fubinde intcrmitcentes, In Augufto prarter jam didas febres etiam colici dolores, diarrhccse, & Talcem rarx dyfcntcria. In Septembri quidem iidem, qui m Augufto af- fedus, Ted rariffimi. In Odobri Takem rarae Tebres tertianac incer- mittentes, Sc colid dolores: quartana: vero fere nullse. In No¬ vembri pleuritides, febresacuta?, Sc dolores colid. In Decembri tandem rurfus fere meri, uti in anni exordio, apcccante lympha dependentes affedus, Sc pnecipue inter infantes ikpe usque ad ci- bi, Sc puriffimi cruoris rejedionem, imo Sc ad fuftocationem ur- gentes ferinse tufles cum Tebre catarrhali, fubinde Sc ferophulis > bubonibusque fubaxillis. Inter gravidas etiam abortus, aut par- tus difficultates: inter puerperas vero Tebres acut£E continuae. IV. fgjua de caufafe taliterhabuerint , nuni ob Spiritumfeu derem, 'vel potius ob dietam ? §. XLI1. Depcndifte vero fporadicas iftas indifpofttiones potius arehquarum 5 . rerum non-naturalium illegitimoufu, quam ab aeris pravisindifpofitionibus,epidemicasillasdefluxionesver 6 econtra po¬ tius ab aurx vitioiis alterationibus, patet ex Wp. qui in lib. de Nat. Jiotn.num.l g.poftquam edixiflet,morbos partim ex dixtisfieripar- tim , exjj>irituftn zcrc^uem attrahentes vivimus, cuinam ha,c ui illae indifpofitiones vemant adfcribendae, fic diftinguere docet: Cfuando ab unomorbo tnulti homines corripiuntnr eodem tem - pore , c ati fant ad id , quod com mu n i ffim u m ejl , fr quo maxime omnes utimur , referre oportet. Efl autem hoc fpiritus, fr aer, quem injf irando trahimtts. Manifejlum ejl enim jam , qudd dieeta unimcujusque nojlrum caufanone/l, quummorbus omnes con(equenter contingat , fr'jttniores , fr Jeni or es, mu- lieresque, ac viros, fr tam 'vinolentos , qudm aquit aut articulos dela¬ ta dičtorum dolorum ibidem partes nervofas, mc.mbranaceasque, utpotc natura fua cxtcris acutiore fenfu prxditas rodendo Caufaex- ftitit, propterca nullis aliis remediis, & facilius curabilis, quam aci- ditatem lllam corrigencibus, narcoticis puta, & abforbentibusj praecipitantibus, & diaphoreticiSk §. XLV. Bernhardinus Ramazzinus apud Mutinenfes Pra- dicus celeberrimus, Medicteque Artis Profeilor rtieritiffimus in dočHflima fua de Conftitutione anni 1690. diflettatione Num.- XXVI. copiofiffime eo anno graffantium tertlanarum febriumin- termittentium caufatn quidem cenfct fuiffe, anni illius cohftitutd onem nimis frigidam humidamque, & inde in humanis corpori- bus plurimum eveftam pancreatici fucci aciditatem, depteflatrt econtra nimis bilis alealitatem: adeoque nobis plane contrariurat fentire vidctur, qui dicimus anno 1697. ptopterea adeb paucas fuiffe febres, quia bilis etat inerciof, quamquxcum fucco pancre¬ atico acidiore muleum effervefčere valuifTet; veriim qua ratione iftharc tile manuteneat, vidcrelicet apud cundem loco ckato< Cer* tum interea vidctur, puram fucci pancreatici aciditatem non polic pro intermittentium febriumeaufahaberij eb,qitddeopofitoquo- E ties- 34 , Chronologia Medico-PrafticA ticscunque tališ aciditas incorponbus pr«evalcrct, bilis econtra ef~ let inertioc, toties copiofiores intcr homines graflarentur febres faltem nothar: quod aut;em rcpugnat expcricntix: utpotcqua no- vimus Sc hocnoftro 1697, &aliis annisfrigidioribus, adeoquefuc- eipancreauci &copiofioris, Sc acidioris, bilis econtra &paucioris, & inertioris feracibus nocabiliter pauciores inter homines graflatas fuiflc febres, quam aliis annis calidioribus, adeoque copiofioris Sc ferocioris bilis, fucci pancreatici econtra Sc paucioris Sc inertioris feracibus. Quod ipfumputa Sc deannorum temporibus calidion- bus refpeftu frigidiorum, Sc frigidioribus refpečtu ealidiortun; de byeme puta relpečfu aeftatis, Sc econtra &c. Aliud ergo quid fubfuifle debuit, qudd dičto anno 1690* in Mutinenii vicinia tam copiolk obfervac« fuerint febrestertianre intermittentes, quam fo- ]a a Ramazzino allegata fucci pancreatici judo inteniior aciditas. Et videtur adducta irca ejus ratioetiam quodammodo infringi exal- terafuade Conifitutione anni 1691. Diilertatione, ubi febrium intermittentium eoannograiTantium caufamdicit fuifie illius anni reftuofamnitrusaeris conflitutionem, bilern ardentiorem, aerio- remque, Sc econtra panereatieum fuccum minus acidum redden- tem. Eft verum quidem illius anni febres fuifle faltem nothas, hujus econtra anni exquilitas, adcbqueacaul’a calidiore dependen- tes: verum quod febres notha: Sc exquifita2 folum in co differanr, qubd lltedependeant a bile minus iincera, h^e vero a bile fncerio- re, fucco pancrcatico in illis exiftente nonnihil acidiore, in bis e- contra minus acido, videtur potius dicendumefle, in utrifque qui- dem primariam caufam fuiflc bilem jufto aeriorem, fed in illis mi¬ nus flneeram, in bis econtra finceriorem, confequenter ardentius eum fu eco panereatico iuo modoquoque juffco acidiore effervcfcen- tem. Exeoetiam, quodprimo illo anno fere nullae fuerint ob- fervatre quartanae, benc veroanno 1 altero, videtur non irrationabi- liter deduci pofle,. ad quartanarum produčfionem neceiTario con- currere debere aduftionem a!iquam Ipecialem biliof humoris, Sc nonfufficere, nefcio quem commentitium pancreatici fucci fixita- tis g rad um: alias enim non video, curquartanas potius non fuc- rint Annus Pnmus. 35 rine primo illo frigido Sc humido quoad nerem anno, & fucco pancreatico fixiore exiftente, frequentcs, quam pofleriorc arftuofo exiftente, & bileardenciore &c. quidnam ramen re ipfa illud fue- rit, undevedependerit, quddinadeo frigida illa, piuviofaque ae- ris conftitutione bilemineum alcalitatis gradum evexerar, ureum fucco pancreatico quoque jufto acidiore apud tot Murineniis regionis incolas uno codemque tempore febriliterefFervefccre po¬ merit, Dočtiorum examini fubmitto., Certum interea rnanet apud nos anno 1697, quoque exceflive frigido & pJuviofo, adebque exceilivi acidi produčhvopauciflimas fuifle obiervatas febres terti- anas intermittentes, quartanas vero fere piane nullas. Forte ibi contagioii quid fubfuit rarius quidem inintermittentibus febribus obfervabiie, fed tamen jam etiam a me ipfo in praxi obfčrvatum J §. XLYI. Quod tandem in Decembri tufles fuerinr pneci* pneinter infantes ati e d frequentcs feraeque, opinor Ego in caufa fuifle iilam tantam iilius temporis aeris inaeqiialiracem , qua: tenel- lula illa irtfantum corpufcula ob ceneritudinem prarmajoribusnatu facilius pervadens illa non folum copiofiorc humiditatc replevit, venim eam criam adpulmones, Sc brohehia pracipitavit: in col- li, axillarum,& inguinum glandulis vero etiam iubinde in icro- phulas Sc bubones coagulavit, Qudd vero id eis tamen non acci- derit a-quc in Januario, Februariove menfibus Decembri longe fri- gidioribus; puto caufam fuifle, qtibd tune ob iilam nimiam fri- goris inclementiam infantes non ita tacile liberazaurie cxponeban- tur, cubiiia eprum intenfiirs caieflebant, neejue nutrices facile m publieum prodibant ;■ m Decembri autem aura exiftente rcipeCtive mitiore totum contrario modo. §. XLVII. Gravidasvcro , quas criam (Ingularitet hocmcn- fc pcriculoie le h.ibuille afleruimus, exiftimo ptoptereafuifle nune, quamaliis anni temporibus ad abortum prodiviores , qubd foto fere anno, priccipue vero hoc Sc antegreflb menic exiftente ]ufl:6 humidiore, m ul tre fuerint in earum corporibus ag proga ta: humidi- tates, c]iue in magis difpoiitis, id cfl,vd a natura,' vel a fex rerum non naturalium abufuhumidiorcs ,-laxiorcsyc uterosiaabciftibus ad E Z geni- 56 Chrenologi* Medico-Prathu genitaKa pratcipitataenon potuere cafdem ad abortus non prodi- vioresreddere, Gpuč mediocriter corpulent verum etiam f qu6d una cum fanguine plcrosque cncochymicos. humores educat, earuerint. Qui humores in partu agitati propter- ea faciilime incendi, & febriliterefFcrvcfcere poterant. Quamvi& tali s k brilis accenfio etiam ex eo in quibuidam facile exorin potne- rit, qubd uteti acetabulis. pituitotis humoribut pkis juilb repletis lochia rite profluere nequiermt :■ In quorum ta*mendcxtra expur- gadone quanttkn puerperis , lit bana? degant, tit potitum , videre- pluribus, licet tu IntricAt® E.xtrk«ta mojim Medica part e 2* stip. 19». V. De medendi ?mthod'o r e medi isquibm mor bi cit d & feliciter cura-ti y afque c or por a ud pvifiimim fuum prabet 'ualctudmk fiat um redu d a ž XLYIIL. Atcpie hxc tandem etiam breviter decautis iiidif- |otitionumhujusannti. Nune adhue cum poffibiJi brevitate dere- med iis, quibus eaniem fucre a nie plcrumq.uc feliciter, c itd,, tu to, &: jucunde percu?ata\. Etpotiem ea quidem.laketn generice referrej, qux videlicet htiic> quai illi indi/pofitioni , vel caufar ejus profue- ruit r qu.d eorum tifus vero etiam a Juaioribus in Arte faeilius ca-- piatur, confultiuj forc 'judicavi, liid in ipeeialibus catibus, Icu ex- .emplis^hiftoriifive Mcdicis facerem, quam fimpliciter in genere... Prodeat proinde omnitim prirnus im tnedium feniculus ilie au lat A t i c c fp e r g i c x, o! im a quamplurimis.annisCurfor Moder didus,xta- U feptnagen/rtiuSj, jmz Januarii.fačlus. liemipledicus, Hic 7 ma h AnmsPrimus . 37 ati dm, Januarii fomnro mane, anra exiftente rigidi/Hma, proxi- mnra templum , utfaerum atrdirer, adierac : redux pr.x figore to- tus rigidus ad intenfe calefačtam iornacem fe/e /h'ter at, chocola- damque celfiilimo fuo Domino refiduam biberat, &ecce balbuti- re, obmutefccre, & collabi ab adfhntibuscum exhorre/čcntiacon- fpicitur, ore dnidrum vcrdis contorto j &vi/cidam lympham inčo- pia fundente > dextra corporis parte vero fere knmobili exittcntc~ Quare accumvnt, eorpus agitant, naribm pro rcfedrone aquam lavendlila 1 , quar propius ad manuserar, fupponunt, & faciuntea, qua: pro remporisanguftia, Sč neceditatis urgentia po/lunt. Inter- ca fortiaitbin platea deprehenfus advolo & Ego , utcpic, ut pri— urnim eonficipoflet, civftcrem acrem, & cx /pecidas eephalioscon- fečtum ipli per poderiora injicicurarenc, fuadeo : interim vero pet os cochlearim proprinarent ralem mixturam r )}t. nq. Apoplcči. unc. iv. fyr. de fi.cchad. unc. I. j} ir. fal. armon.fcrup. I. tinB.ca.Jlar. gt. VI. M. Sign. (gf()(vuv93d,vruf ^etfebnjctjj ftu to Narrbus pro excitationc /piriruum animalium Jfiritum fal. arfrton* volat. exangiiftiiiimicolii vicrello fnpponerent : futuram eorona- km , nucham, & tempera oleo futcini , fg r7ct- modb bonus /emculus, podridie tali potiunculaexpiirgatus sg. aq. lav en d. unc. I. ,Jyr. de flcecbad. Qj . JJec. diajalap. Mynf. ferupr. ii}$. tinB. caflar. gt. ij M. Sign. (pur^u^SrdncEel «uf čtimuiljt mo(;£ $uy:bal. ccraj. nigr.aa gt.xv. fach. in aq. lauend. dijj’. q.f f C onfc čl. in tabu lis. Sign. £>(U4'f fTarcf etilne SORorfc^cnen aTlWiteitt d- crem. tart.^j faBi unc. it j. in expreffione dijfolve mann4!eim*}i(&enfte ^ftgelet«. Ufurpavit haxce Revcrendiffimus Patiens, Sc con valuit, ctiamnum incolumis periiftens, | §. 'L. Iftos duos fequebanrur paulo poit quamplurimi aiii ca« tarrhofi, gravedinofi, rauci, tuffientes, plcuritici, angiriofi, tonfil- larum inflammationes, uvube proiongaticnes, hemicranias, auri-'* v a unadolores, imo & carlmdem apoftemaca cum ichorofk & puru- lcnta: materin: cftluxicne patientes. Item dentium, oculorum- que, Sc vagisquibusdam ammmdoloribus detenti. Ultimatim ve-- . ro Sc quipiam acute kbricicantes. Ex quibus quidefn gravedino- fos communiccr fublevabat fuffitus ex fuccino albo prim is in;cčt©, Sc orenaribusque cxccpto fačtus: leviter catarrhofos vero, raucos Sc Annus Pr im n s. 41 Sc tu/Iientes aut trbchiiči bcchici nigri fx pius in ore detenti, Sc poftquam difloluti funt, fen ti m deglunri, aut oleumamygd. dulc. rec. exprcjfum facch. c and. alb. ad fufHcientem dulccdinem fa* tumrumfarpiiis lambendo ufurpatum. Gravius affeclos vero, & ad p lit'n iti m di/pefitos prartcrca neccfle erat cum tnannd in decoBo ■petiorali di[jc hita, leniter expurgarc, expettorationemque eis procurare externe Emplajlro Fil. Zachar. in peeloris tam pofte- riore, quam anteriorc regione geftato, interne autem hac tragtra pečtorali: qi. fpec. diair.fimpl. utic. f. diapenid. unc. I. diatrag. frig. 3'if. flor, fulph. 3{/. benzoi.gr. vi. /perm. cet. rec. 3'5. feccultearon, Jcrup. tj. o cul. 69.3/- , fuccin. alb. pr ^ep. ferup. 7. antimon, diaphor. ferup. i$. facch. c and. alb, ad pondus reliquorutn M. f. pulv. detur ad fchatulam. Sign. 95tttffc3ucfer/ fo tnel uian faffen fan/ SDiorgen^ unD SfbcnM 311 neumen, Vitata interea aur^frigidahumidaquc, vino, &: cun&is crudis, a- cidisque. Ex materiavalde aeri tuflientibus fubindc antefomnum ctiam cales pilula? porrigebantur : vg.pil. de Cynoglof. 3/. i 'extr. liquir.fcrup.j. (in materia tenacc etiam) t h er tac. ferup. & M. cumfyr. ode far far. F.pi l.injlar •v' . F pifi sf.2 Chronologia Medico-Pračlic* pif^ & dentur pidveri liquiri. involutcm (gcfctajf ju neumen. §. LI. Pleuriticumhac vice nulium fub meamcuram venire contigit i anginofos econrra plures^ quales, ii modo quid deglu- tire poterant, communiter mox cum man na in decočlo -pcB ora¬ li dtffoluta expurgabam: auc faltem clyftere talem qualem rc- vuliionem tentabam. Deinde eis fanguinem manuum, pedum- ve, prout confultius videbatur, venarum inciiione minuebam. Poftea per fyringatn, liphonemve ipfis difcutiencia cum leniter a- Jftringentibus, deinde vero quandoque maturantia, abftergenua &c. in fauces injici curabam, externefimul applicatis difeutien- tibus, anodynis, Sc pro circumftantiarum exigentia maturan- tibus. §. LIL Sic venerabilis virgo Dorothea Monialis Minken- dorfenfis nata comitifla de Gallenberg deflimonibus ad fauces, & inde natis tonfillarum inflammationibus alias fa:piusobnoxia,nunc vero ex materia profiindius, nempe in laryngis mufculis itagnan- te plane anginofa omnium primo admifit clyfteresn domeftieum. ^ Secundo mox defuperex faphena pedis ad unc. vi.fanguinis emi- fit, co, quodmcn(es, qui mox cum malofluercinccperant, priuf- quam fnfficienter fluxifTent, malumve fublevaflcnt, fluere deiie- rint. Tertid gargarizando ufurpabat, &per iiphoncm iibiinfau- «esinjieifrequenter eurabat tale gargarifma: 3J t. decoB. hord. cum rad. torment. bi JI ort. aa tjj. herb. prunel. falvioe. a a m§>„ flor. balaujl. acatieč gmfprufrSBaftm Unde Annus Vrtnim. Unde tumorilJe ruptus, & lambendo uiurpato ?ne//e rof.col.cum. fyr.de rof. Jic. abfter/us & confolidatus op ra te fuit, argro tali cer in- traočliduum priftinam fuam valetudinem recipiente. §. LV 1 I. E os, qui Hemicranias cimi dolore aurium, den- tiumve patiebantur, communiter purgabam talibus piluli?: tnaJT# pil. de fuccin. Crat. extr. cephaF pil. f quibus Kefin. jalap. pin.fub. aafcrnp. &.M. cum ar/, beton. F. pil. sign. £>mtpt;‘onoiogi& Medico-lPraciicJt vinis abtindantiusreplevic, indeque adhuc co vefpere točo corpotc rigere, mox vero & febriliter arftuare ccepit cum intolerabili capi> tis dolore, vigiliiscontihuis, fiti immcnfa, delirio & furore tan- to, ut cireumftantes unguibus impetieric, neoue fččto, nifi ma- nibus pedibusque fpondje adligatus, contineri pomerit. Verbo, fačlus fuit phreniticus. Infublldium advocacus Ego fuaferam, ut fine mora ipfi de brachii dextri bafilica vncia: jx. fanguinis extra- herentur. Secundo ut Temper mane ipfi ad intro propinaretur cx aqua boragin.& flor. nymph. tališ pulvifeulus prarcipitans: antimon, diaphor. arcan. dupl. ocul. 69. pp. na ferup. & M. F. pulv. Sign. £t^£tanct!efauf i, Secundo vena: mediana; in dextro braehio inciiio, quae poftridie purgationis cum emiflione unciarum vj. fanguinis celebrabatur.Ter- tio aflumptio bis de dic talium pulvifeulorum. CC. phil. pp. ocul.69.pp. antimon.diaphor. aa.fcrtip. 5 . fuccin. alb.pp.gr. tj. G 2 facch. Chronologia JMedico-Pratfica facch.perl.gr.V.M.fpulv . det ur in quadruplo. Sign. #erfrfu()lett&e6<&n>ei0* branaš iftas prodire exifl.imaret l ex utero, rcpofuic. Quoniam vero utcrus, ut prius innui, immiflo catatere nil molefti pcrccpe- rit, vagina ejus etiam adeo exculcerata non appareret, a qua tam crafl« membranam abfcedere potuiflent, Ego potius & una mecum Exc. D. D. Vidmayerus Collega meushonorandus, quem curiofi- tatis cauia tune mecum adduxeram, mihi perfuaferam, membra- nas iilas fecundina: in urero reličtee portiones potius fuifle , quam quid aliud; quod cz vero fuerint argillacea illa& arcnofa materia obdučlse, per accidens fuifle fa&um. Noturn fiquidem jam pri¬ dem Anatomia nobis fecit, nullam in noftro corpore čile parteni tam nobilem , in qua aliquando calculi non fuiflent deprehcnlb Imo apud Sennertum lib. 4- Prax. part. 2 . feB. 4. cap. g. legi- tur plane integrum fcetum fuifle aIiquando in utero putrcfaSum, & per 2g. annosibidem geftatum. Poli cxcretasplures tales rnem- branas, fucceflive tandem confolidata erat excoriatio illa vagin« G ^ itteri, Chronologia Jidedico-Practica utcri, &: perconfequcnsmiiera ®gra ab intokrabihbus i llistortncn- tisab urina in traHdtucaufatis liberata : a jugi illo urina: profluxu tamen nullo modo. Parabam proptcrea ipiam & ab ifta incom- moaitatc Jibcrare ; qubd vero neceilariis ad id ex(equcndum me- diis caruerit, coada tuic i'e DEI providentia: committere, inter- ca. temporis jam quidem alterius proiis mater eifeda, fed pan¬ ter morena: nata: ; malo autem etiamnum in eodem fbatu perd- ftente. §. LXVIII. Paulo pod, Martio menfe jam ad exitum pro- perante , in extremap Rolcas plateas^domus trandtu vocatus eram ad ftabularii cujuspiam uxorem pariter jam prope partum gra vidam, de pudendorum tumore , indgni ardore lamentantem, partem aifedam tamen denudare omnino recufantem. Poftquar» perce- piflet autem, me alias ad reminvifamnullumcondlium dbi imper- tiri pode, fe tandem tamen denudaverar. Et vidi cum admiratio- ne pudendi labia adeo fuiife tumetada , ut usque ad medietatem fcemorum pertigerint, interne, (d divaricabantur) hinc &: inde puftulis magnis atris lympham tenuem continentibus perfperla, quibusdam jam perruptis, &: propterea in emiflione urina: tanto ferocius urentibus, quibusdam vero adhuc integris. Inde prardi- do mali ob adualem & labiorum uteri hydropem, &: gangrarnam periculo Chirurgum dne mora accerd curaveram , qui idonea, &: d gangrena pradervantia Epithemata admoveret: verum adhuc ea node peperit miiera ®gra foetum quidem vivum, fed quipolt bidu- um obiit, matre poftridie quoque huic mundo valedicente ; pro- culdubio malignitate illainterioribus uteri, & confequenter reliquis partibus, priiis, quam cum ordinatis remediis abigi poterat, com- municata. Hoc parit depe nimis deteftanda illafceminei lexus, in aliis cadbus alias laudabililfima, vcrecundia! §• LXIX. Optim® &: vita: & temperamenti S. J. Sacerdos antehac CaftrendsPrardicator, annorum6o, apluribusannis ftran- guria: obnoxius, cxterum vero bene valens, jam pridem quidem infuetam urin® renitentiam percipiebat, quodeatamen tantanon fuerit, ipfam tolerabat, nequecum aliis , quam dibindecum al- fum- Annus Pnmus. fumptione baliami fulphuris demulccbat: ultimatim vero malum eo usquedevenit, ur ad emillionem urina: quidem jugiter impellc- retur , nunquam tamenejus ultra unamalteramve guttam excerne- re , &c ift-ud cum maximo ardore, potuenr. Hinc in mea peregre evocaci abfentia in fubfidium Excel. D. D. Caiparum Corufium Collegam &c Amicum meum honorandum advocaverat, qui quidem etiam lita laudabilicer more fuo faciebar , qubd malum tam en mox ad votum non miteičeret, in reditu meo acceriiverat & me: qui re per circumftantias, uti oportet, examinata, vidi urinam , qute emittebatur, mox abexcretione femper /obdam /uide albam, cru - dam, & turbidam , poftquam veroaliquamdiu ftetiflet, & refrige- rata efTet, dimidia ad minimum fui parte in tcnaciflimam gelati- nam concretam, adeo (quod forte facilc non obfervatum ) ut abs- que eo, quod a nvatula ab/cederet, ab ca inverfa &fb'rtiteragita- ta duarum ixpe ulnarum longitudinc inftar fiiria: glacialis byemali tempere fubinde de tečto dependentis (rtič IVIC CiU (ŽtfjjCipjfcn) de- penderir. Unde quidcm facilc conjicere poteram , urinarium fe- ruiti fale quodam acido coagulativo fummopcre debere ell'e refer- turn : tale autem primitus evafiifcSč indiesevadere potiilimuni in ventrieulo, & inteftino duodcno a fermento ventriculi depravato, & iucco pancreatico in nimiam aciditatem cvečlo : & propterea in curatione oranem operam eo fore dirigendam , quo dičtumaci- dum corrigcretur , & ventriculifermentum paritet nimia acidita- te (quemadmodum id etiam valde intenfus venerabilis viri appe- ■titus arguebac) peccans in roitiorem naturam rcduceretur. Iftis fačfis fucceffive jam fore, ut urina & tenuior, & clarior, & dulci- er evaderet; confequenterdepofitaab acido illodependente excei- fiva aerimonia citra tantam boni Patris paffioncm deponeretur. Eum in finem prtemi/fo vcfperi clyftere emolliente &; carminativo mane eum tali bolo appropriato expurgabam. el tli. lenit. 3 lij. Jjn c. dtatereb, Mynf. 5/. ij. M. cum facch.f bolus . Sign« 56 Chronologu Medico-Prachct Sign. e auf i.ma&f. Hora quarta pomeridiana vero fubinde in eundem finem bibebatur hauftus decodi Thee cum additione fem. farniculi fadi. Defupcr vero rurfus iterabatur memoratus bolus purgans. Ec fic confeauen- ter fingulis 5* diebus, fubinde quoque pro rei exigentia interjedis clyfteribus cum. additione terebinthina? paratis. Item ventriculum corroborantibus, acidumque ejusexceflivum, uti&fucci pancrea* tici reprimentibus aromaticisutpotefalevolatilealkalico multopol- lentibus tum internis, tum externis: ■%,. conferv. menth. flor. beton, tort. citr. condit. aurant. condit. aa trne. rad.acori condit. %ij. pulu. fiomach. Wlrchm. ocul. 69.pp. 5;. fal. abfynth. ferup. 6. M. cum fyr. tnenthit f eleB. deturfemper una hora atite pajlum ad cajlaneč magnitudi ne m. Sign. <*Annus Primus. 57 Sign. 2Ro0W»'f?4rtf«iDe 4?at^n>ergen etne^eflcngrog ju mfjmai. qt. ol.flomach. Crat. %ij. nucijl. exprejfi 3lS. b alfam* Indic . gt?. M. Srgn. SJlagen>0alt)eL Quod velica etiam doleret, ejus regio decočto hcrbarum malvte pariet. ckalamint. or žgan. calide loco " §. LXXII. Jacobus tandem Ubez, Chirurgus Labacenfis ea- dem adhuc perdurante aura borealiexIgg aqua Labaeum tendens in eam ad pečtus & fauces cum acutiffima febre defluxionem incide- rat, ut ob continuam faucium ad tuffiendum irricationcm, & Jym- phx tenuiffimse , fed acerrima: rejedionem vix non intra nočtem laffocatus tuerit. Curatus tamen pariter breviffime fuit his folis remediis: primo ipfimoxclyfteracrior ad talem qualem defluxio- nis revulfionem injiciebatur. Secundb ad intro propinabatur tale fudonferum. candum. Sign, 3ertfjcilmbe$$flafler. quoqnebrcviter convaluit. jy. eleB. diafcord. Frač. Jtj. antimon, diaphor.gr.xw. ocul. 69. pp. fuccin. alb. pp.gr. iv. fyr. papav. er. t>ij. H Z Aq. 6o ChronologtA JHedico-Pracfics aq. fcabiof. nnc.ij. M-f g ati o. Sign. @^n>e#£D?t>tur auf i. maf)L Tertioex mediana brachii finiftri ipfi ad rcfrrngcndam febriin uri- cix vj. fangmnis educebantur. Ec tandem expurgabatur corpuS Mamut el. in f.q. decočl.peBor. diJfolut£ unc. US. §■ LXX1II. Non deeranr quidem, quiquoquecurarigeftie‘- bant, fcabioli, quoruai euram verd hoc tetnpore propcerea nori aflumebam, quod experiemia mulca didicerim fcabici curationes, prajcipueii ca critica fit, & aliosmorbosconfequatur, hoc & aliis extra a: (latern, aereipfo tune remedia in fanguine a faliugine d ep li¬ ra na o fecundante, tempodbus perfape infeliciffime cedere folere. Fronti ea de re Ego pJuribus m Ephem , Nat. Cur. Dec. 3 . an. 2* obf. CL XVII dijflerui.. |»LXXIV 1 Phthificos qufdem etiam potiffimum cum majali aura »Kunc prodituris recentibus herbis, lačtequeafinino, capri- nove iačtabam, ne interea tannen. omnino neglečli manerent, eo- tum quibusdam pulverem Haly contraphthifim : aliis trag^eam no/lram p e 3 oralan §. L. defcriptam mane fero, imo & inter- diu ufurpandam cum idbnea dma ordinabam ; alais tales (peci- cs in jure. decoquendas:: Jjt. rad. ireos flor* liquirit. polypod. querc. fyjnphit. maj. aa 5 ij* Jarf?j. flor. 4. c or d. fcabiof. a a p), fol. fen. f.JI. unc. j. mechoac. alb. tur bit. aa.unc. Hclleb. nigr. pp. 5P. fal. fumar.fcrup. j. cinam. 5 /. fem. anif. fcenic. aa. M. concifa dentur pro infufone. Sign. ^tnta^tntgcncc £ayUr*spccics fideritidis fttrum, vel etiam fulphuris vivi fudarent: ultimatim vero ie un- guento quocunque contra fcabiem perungerent. Quamvis eorum habitiores plerumque pro adimplenda ifta poftrema indicatione Thermas naturales adire maluerint: quibus quidcm talem balnean- di ordinem fuadebam: primo, ur bis de d ie thermas ingrederen- tur; manefcilicet bora circiter quinra, poftprandium hora tertia, vel quarta. Secundo prima die non niii per hora m thenuis inii- derenc, id eft, mane perhoram, poftprandium per horam. Secun- da.die veromedia horadiutius; Sč ficporro quotidie media hora diutius, doneč pertingerent adtreshoras. Tertio ut in illis tribus horiSj id eft, tribus mane, tribus poft prandium periifterent per o- do dies circiter, vel potius tamdiu, doneč cutis efflorefcentia, vul- go SfUfjfcftlUSdida, qua: communiter interea crumperefolet, rur- fus deflorefcerc, Teu quodam modo flaccefcere velle videretur. Quo animadverfo demum rurfus decrefcendoperdimidiahorarum quotidiebalnearent, doneč efflorefcentiam illam rurfus cvanefcerc contingeret. Quarco poft egreflum exthermis non fe aeri frigido mox exponerent, fed potius Jedo ie committerent, in eoquefudo- reminthermisinceptum faltem per mediam, ii non integram ho- ramcontinuaretentarent: tandem verbabfterfo,& feni!m refrige- ratocorpore, prandium cibis bom fucci, & facilis digeftionis con- ftansm moderataquantitate affumerent: neque ad balneum facilž redirent, niiiquatuor hors fintaprandio inblandis collocutioni- bus, lenibusve deambulationibus cum animi tranquillitate, mode- ratave hilaritate transadar, Notandum vero, confultum čile, &:-o- ptimunnhermas adeunditempus a 24-Junii usque ad 24. Julii: a 24. Auguftiusque ad 24. Septembris: quamvisnon paucieas mox I ad 66 Chronologta Medico - Pracfic# ad Junii principiumadeantprarfertim fi calidior anni tempeftas eis faveat.. Imo. recordor Uluftri/Ijmum. Comitem de Licchtenberg ftre S pruagcnarium antepaucos annos id ipfum in Martio, terra pailim adhnc nivibus cooperta.,, citradamniun pratticafle, fed ex- cmplo aiiis nonfacile imitando,. Proutideco Ego inEphctn..Nat . Czir. de c* 3 . an. \ . Obf ..78 .• §. LXXVII. Qui colicis doloribus hoc tempore torqueban- tur, in eis Ego potiflimmn- acidum gjandulare & pancreaticnm ex- eeiiive acre, dve deinde tale ex prjrgreffb hpcmalifrigore, iiveiim- plici ob praciufos ab externo frigore cutis poros, adeoque impe- ditam infeniibilcm tranfpirationemi ftagnatione fačfum , nune vero per copiofibrem huie & tori a:ft:ati confuctiilimorum acetariorum abufum adhucmagis exacerbatum r & propterea plexum nerveum meienterir, Sc intefirnorum fbriiias T tunicasoue velhcans 5e ro- dens profufpečlo habebam, proptereaquem curatione totus eb rcn- debara,, ut acidum illudaut ex corpore educerein , auc in mitio- rem naturam reducerem ; non nefciens quidem , nulladarrpurgan- tia talacido,, uracido educendo idonea : qubd mi hi ramen periua- derem acidum illud vixadeopurum eifc, quin pro fubjc&o pitni- tam, fcu lymp&am craffiorem , adcoque per phieginagoga facile educibilem agnofceret : nonrard adefle etiam bilem,,qute cum di- &o acido p.n. effetvefcens febris illius, qute colicos dofores com- munitercornitari folet,.caufa eft, pariterper medicamenta Cholago- ga expurgabikm,, praemiflb d‘yrtere emollienrc & anodyuo com- mimiter Curarionem admilipotione exordiebar:: decoB.. a per it. ?nin\ cum fol. fen. f. /I. Tjij., mec/jaac. nlb.Xj. erem. tart . 3/fr ftorcfjmmnt.. pj.fa&i tihe*nji Incalat. cum exprrejj’.fačlai dij/blve~ el. 5xiV. go la, acOd'e Annus l J nmus. Jjec. dtatereb. Mynf. 3 i?. veljalap.pu lu.gr. xv. Jjir. mac.gt. iij. M. F. potio » Sign. auf i.maftf. Quam non raro etiam per bidtrum tnduumvc coniequenter conti- nuabanr, vefperi tamen fcmperpro acidi cofrečtione, & flatuuni, qui communiter quoquc aderanc, difcuifione cx aq. chantomil. af- (umptotaii pulvifculo: $cc. diarrh. Ab. veJ (in febris abfentia ) J} ec. dia cy?n in .Jer up.j. ocul. 69 .pp. flaved. cort. aurant. ZLl.-eofacb. citr. aagr . V. M. f. pubv. Sign. SDtogen^ulDet: auf i-ma^l Doloribus vero valde urgentibus per inferiorainje&odyfl:creano- dyno cx lati c herb. m a Iv. flor. chamom. metil. & fambuc. per decočlionem alterato parato , addito in colat. ungu. clyjmat. •vel butyr. rec. 'vitel. ovi. Inadhuc majore necellitate vero etiam per os cochleatim aflumpta mihi ajias probaciffima anticoli* ca mixtitra: aq. chatnom. unc. iij. menth.unc.j. Zedoar. unc. 1?. fyr. cort. aurant. Unc.)* papav. err. %i). laud. op, rite cum retiquis JubaB. gr. iv. J)ir.nit r.dulci f q.f. adgr atam aciditatem. M. detur pr£cipue 'befperi bnte fomnuin ad cochlearia duo, tria, vel etiam quatuor. Non negiečtis interea cis, qux esterius admora fimileni effečhim I 2 <;or- 6g Chr enologi a JMedico-Pračlict eorpori communicare valida funt: quale eft ungu. carmin. ano~ dyn. oL ktmbr. ter.baccar. laur. &c. Itemfacculi ex aven. ?ni - liojfale, črenmin. infartagine tojlis , &: calicie iterato appjica- tis. In diarta vinum communiter prohibebam, uri & acida qua> cunque, utpotc experientia edočtus ab eis Iibinon cavcntes facrle evadere epilepticos, pareticosve. Ratione aquas vero comrnuni- ter interrogare folebam, qualiternam fe ad ejufdem potum tegroti fentirent ? Si bene, concedebam, uteamliberiiisbiberent, fedmi- nus frigidam : fi vero male, auia refrigerando, condenlando, &: flatus augendo obede videbatur, ut, quanrum poflent, a potu fibi temperarenr. §. LXXVIII. Plane hac methodo, hrsquc remediis fuie re» fte hiš diebusfeliciter pcrcuratus aute Auerfpergica: Credentiarius eodem aiFečhi detentus. Item Dominus de Malleg. Affinis me¬ lis, prius per aliquot feptimanasfruftra ab aliiscuratus : cui tamtn, quod vinumadedexpeteret, Malvaticumin exiguaquantitatecitra damnum concefferam. §. LXXIX. Cettus Stannarius vero ilmilibus doloribus tor- tus bibit per triduumconfequenter quotidie uncias viij. de fequenti- imsfpeciebus cumpaflulisminoribus domi decočtis; fol.fen.f. ft. unc.j . turhit. unc. man. el. unc. ij, crem . tari. unc. g. flor. chamom. pij. M, Sign. *Specie$. In maximisdoloribusadmittebatclyfterem anodpnum §. LXXYIL deferiptum. Item, lacculos, unguentumque ibidern memoratum. Ante iomnumetiam bibebat de inixtura anticolica noflra, & con- valuit inde ita, ut ad folitos fuos labores officinam peticrir. Intra paucos dies tamen lurliis reciderat eum per fuperna reječtione xij. vermium. Wnca{kimipikahquouec. diat. c, Rhab. 5/. mcTc. dulc. gr. ti). M.f pulv. Sign. $a?tet*enfce 23 nrnv©t«p attf i. ma&l. Et convaluit conftanter. §. LXXX. Pmerlapfi erant jam duo menfes, a quo primarij liujus urbis Mčrcatoris Soaus Joannis Graffers OcrcarumSutoris» vulg6 3tfc^cmma(^crdiai, nxorcm foper braehium finiftrum li- gnea ulna eacenus perctifTerac, utjudicio Chirurgios brachii fifium fuerit. Convaluerat illa ramen intra pancum tempus citra quere- lam. Sed accidit, quod illa, dum dic Vencris Sando ve/peri jam tarde , aura exiftcntc boreali & nivoia in puhlica platea Proceflio- nem quotannis a PP. Capucinis ca die in memoriam Paflionis CHRISTI haberi folitatn fpcdarct, in pleunddem inciderit, tan¬ dem vero poftaliquot dierum intervallum in mortem ipfam. Unde defunda; maritus arrepta fe adverius percufTorem ulcifcendi anfafi¬ ne mora Civitatis Judicem adiit, pcrcufforemque pro fuae defun- die uxoris homicida detulit, poftridie propterea etiam ad carceres dejedum. Et tulit fententia, ut res Medica; perquiiitioni extradere- tur. Convocati proinde Ego, PaulusQualiza, & Andreas Geor- gius Chcrfchinerus Medici ; Joanncs Khiehel vero Chirurgus } qui antea brachii curam gerebat, coniideravimus omnium primd> prou- ti in judicio dc vulnerum lethalitate Ferenda moriš eft, mali natu¬ ram. Secundo parcis aftečhe eonditionem. Tertio inter percuf- fioncm &percuffr morcem intercedens duorummenfium interval* lum. Quarto integram percuffi brachii , priusquam defunda in pleuritidem inciderat, refanationem. Quintd aurae, cui defunda eo ipfo vefpere 3 quo pleuritica fa!antag. cqnt/at. aa utic. iij. cicet. rofac. 5vi, hitri iij. M.f Epithema. Sign. Umfc&fag. Ec Annrn Primus. 73 Ec fubftiteratfelicite cum notabili febris remiflionc htemorrhagia. Quodea vero nočtu rurfbs mvaluillenc; iceranda erac & altera die venadečtio, julapium, &C epichcma. IinoEpichemaprietereaetiam collocircumponebatur; ultimatim eciam cochleatim propinabatur tale ftegnoticum: l$6. aq. plantag. equifet. barf. pajl. aa. unc. fyr . myrt. coral. ati. gvi. acet.Jlil. 3 ij. troch. de ter. Sig. gf?. fpern. Crol. fcrup. S M. Sign. $n$afttaDe SDTfrtur flelm Et oborto (orano ac (udore asger convaluit. §. LXXX1V. Plane hac eadem methodo&remediis, aft- millimo affečtu paulb. pod: convaluit & Perizhoffiifiliolus. §. LXXXY. Eaedemnariumhasmorrhagiae, qua: amefal- tem inallegatis duobus calibusfuereobfervataj inJunio,infubjedis {altera magis plethoricis, comitabantur quaslibet fere febtes acHti- oresetiam in rton - plethoricis in Julio. Procul dubio oblatentemin 1'anguinefpecialem aerimoniam, narfrun venulas, arteriolafve ero- dendo, relerantem \ apudnulkimfuere tamen adeo indomabiles, qux adhibitis adhibend non paruidfent. Fuerc etiam {ymptomati- etepotius, quamcritic£e: eb, quod nullum Ipecialiter (ublevarintj fed potius notabiliter debilitarint. §. LXXXVI. Inunaeademquedomodccumbebantdu2E mu- lieres, una 42, altera 22. annorum: lila phlegmatici, &propter- ea obefa, hsec cholerici, & propterea extenuata, temperamenti. Utraejuein primomorbiinfultu fcrc de eisdem accidentibus con- querebatur, nempe capitis dolore, ventriculi opprefltonc, liti, vigiliis, praecordiorum anxictatibus 3 emčlationibus flatulencis, nau¬ ka, & fubinde rccurrente ly mpha: virelcentis, & amara: per fuper- K na 74 CbronologU Medico - Praffica na rejedione? Pulfuserat frequens & inaqualis, adeoquc febrilis. In lublidiumvocatus, ucramquequidem fore profccundandaad l'u- perna vergente natura leni vomitorioevacuandam cenfebam : afta- deofibi deeometuebanc illa, uc mutata incentione coadusfuerim turgentis illius humoris per inferiora expurgationem inftituere. Nequc quid temporis perderem, etfi jam a mcridie advocatus fuerim, mox prima illi talem pulvilculum hora quarta pomeridiaaa aflu- mendum ordinaveram: $t. crem. tart. tart. 'vitriol. aa. gg. ocul.69.gr. iij. dzagr.fulph.gr. vi. ol. cinam. gut. I. M. f pulv. Sign. ©an * auff 1. mafjl alfo&afocn ju neumen, Alceci illi vero calem potiunculam: yz. aqJaxat. Manag. unc. v. Sign. gaxin>$&affal alfobaftm ju neumen. Et utraque fuit expurgatapercommode. Poftridic adhuc ante au- roram excitor, & utleniorem illamper pluresjam horas ianguine cx naribusmanantem adeam, rogitor. Adfui, uc primumpotui, de- prehendique agramab heri valde mulcum debilitatam: unde ha- morrhagiam hanccelymptomaticam racus, pro ejusdem cohibitio- nemoxuncias iij. ianguinisex dextri brachii mediana, ex cujus la- teris narefanguisprofluebat j exrrahi curaveram, brachia latiuri lr gamine conftringi, & ftegnotica tam interna, quam externa §. LXXX 1 II. deičriptain ulum trahi. Etfublliteratadeahamorrha- giafeliciter: quodpullus tamen nondum plane ad le rediilfet, utbi- nis matutinis conlequenter tales pulvifeulos ex jure aflumerer, fualeram: $£• pulv. hepat.rnb. Z r n’elff.fcrup..f arcan. Annus Primus. arcan. dupl. Mynf. ocul. 69. pp.aa.gi'. K M. F. pulu. 75 Sign. © ali D&tipffenfce Čeber * l. Mynp.fcrup. j. anti?n.diaph.fcrup. 1$. faccb.pcrl. gr. v]. M. f. pulv.proquatuor 'vi- cibus ex aqua c ar d. ben. bk de die propinan- dm. Sign. 2fu$tteibe«De raphano , fale, aceto in c a- taplalrna coiatufa. Decima quarta fudare ecepic, &: continuato , etli non adeo largo, fudore fuccefllvc convaluic, §. LXXXV, PeriLWolf%ango Andreae Firefnpfail bacmorrhoi- dum fluxui obnoxio venas haimorrhoidales cum incolerabiii dolo- re incumueranr. Suaferam , ut aepam concijfam cum mica pank albi d quod iftud vero jam pridem, & quidem exačliifime, in fua Roitfchocrene fa- clum {itaSagacilTimoNaturaScrutatoreGrundellio, noneft,quod eadem Ego hic repetam. §. XCII. Per-Illuftris Adolelcentulus Jofephus Ralp picro- ebolus tertiana intermittenre notha eisdemdiebusprehenfuspbdie tercii paroxifmi pro corpore expurgando talem pulvifeulum ipeci- fieum ailiunpferat : ■^L.puFo. JEarbich. 3iJ. fal.febr. Mynf.gr. uk Nitri ferl.gr. tj. M. Fpulv. sign. ©dfl^ufoer aufi.ma&f. Ipla tertii paroxifmi die vero duabus circiter ante paroxifmum horis: y.. fal.febr. Mynf.^. armon. ocul. 69. pp. aagr.v.M.F. pulv. , , detur e x aq , c ar d. ben , /r cent. min . Sign. 5ie6er*6«i$. Pridie quarti paroxifmiulcerius purg^vit talibuspilulis non minus fpecificis: V- I Annus Primus. gj JJ£. maj', pil. tart. S chr ped. 5$. extr. cent. min. gentian. aa gr. iij. troch. alhand.gr. iij. M. cum tinB. tart. F. pil. num. i\. Sign. ni?i.puh>. unc. 1 ?. decoqnanturin aliquidfanguinis, eo, quod ejusdcm duxui jam pridem afl ue v rdet, proIexerat: rafo etiam capitialiguotiesrccentermačtatos, & a ma- datione adhuccalidos pu dos,&cpipi one s adligaverat. Etinceperat tandem dolorhačtenusadeb acerbus, unoqueloco nxus, noniolum mitefcere locoque cedere, verum &: quietis /ntervalla concedere. Continuato veroadhuculterids potudecodi Code & purgantibus pilulis tertio iterads tandem plane, poftquam pcrtrcsintegrasfepti- manas inceflanterdeviifiet, evanefcere. Qualiter autern ante bien- mum ex adhuc deteriore hemicrania convaluerit ejus Dominus Maritus, dedimus alibi. §. xcyin. Singeriana 19. circiter annorum filia, obefa&: plethorica occadonecomeftorum cucumerum in ventriculi dolo- remprimum, pofteain vomitum, tandem vero & febrim tertia- nam dnplicem continuam inciderat. Propterea infubddium voca- tusExc.D.D, Vidmayeruspro fecundando natura motu ipd gr. iij. f tar tar. Annus Pnmus, tartar. emer.porrexerat 3 adqu£ectiam quidcm toleranter vomticrat jrgra, minime tamen fuit fublevata. Proptcrea m cm or a to D. D. peregreevocato me advocare fuitcoada, qui urgentem febrim ani- madvertens a n te omnia auxilia mox fanguinis unc. vj. ex dextri bra- ehii mediana ipileducicuraverain, introfumi vero pro febriiis sc- ilus refradione talem piilverem : fy.fpec.de ge m. frig. fcrup.j, antifn. diaphor. arctm.dupd.aa.gr .v. M.F.pulv. Sign. i.mattf. Qu6 d v e r o n c q u e a d ifta confecutum fuiflet Jevamen> emittcbatur & ex pedisfaphena/anguinistautundem T & jam didus puivis ultc- riuscontinuabacur. Itcm ve/pcri emuJfioncs tales: fy .fem.meloni;, laftuc. 5/. paptnj. alb. 3 tj. amygd. dulc. par. ij. contufis in niortario ajfunde aq.com. lib. &. &f. emulfo ; Cni adde fpcc . dtgem. frig. fcrup. $. ocul. ()().pp.fcrup.j. M. Sign. ujjfen&e j SMcfj auff i . ttu# Etfupervenerepr£eterexpedationemmenfes: quod vero in exiguat nimisquantitate, addideramus pradatis pulveribus i»yrrh.& borrac. Venet. aa. gr. ij: aft illi nihil dexteriusprocedebant, neque febris rernitctbat, quin imb increfcebat eatenus, ut linguam reddiderit aridam &atram. Quapropter in natura: fupplementum-videban- tur fanguinis adhuc unciae v. ex alterius pedis faphena emittenda?* Rationeariditatislinguteetiam ex raninis emittendže unciarij. fan- guiniSj nec nonfrequentius os humedandum mucilagine fpecifica L 3 §. LXXXVII. g6 Chronologid Jidedico-Praciica §. LXXXVII. defcripta. Et tandem pro virium fuftentationefub- inde cochleatim propinandaaqua cordialis rede mine citato loco memorata. Efinceperatie ieniim&feniimrecolligerebona Filia, pro curaj corotiide Aquerfle dufi.ma&f. Secundo ut pro fadlitanda ventricuK digeftione, crudicatum atte- nuationc, & acidi illas coagulands dulcificatione fubinde ante, vel ctiam poftpaftum aflumeret, quantumtribusprimoribusdigitisca- pere potcrit ex vola manus de tali ftomachica Tragata; jjt. pulv.Jlomach. IFire hm. unc. & Flaved. cvrt, aurant . ocul. 69. pp. fe m .farni c. facch. obduBi aa 3 ij. Rleofach.citr.unc.). M. Fpulv. detur ad fc h atu lam. Sign. 2Dtaaen*Xrietf) aufttelmn^cn* Tertibj ut pro renum abfterfione, ^ limofitatumiIlarum,qu£in co- pia iii lotio deponuntur, & niii adeb profpere excernercntur, in- tallibilitcr inarenas, &calcuIos coagularentur, fuccefliva, &adhuc profpcriore cum urinis evacuatione : imo & Acidi limobtates il¬ las in arenas & calculos coagularc valentis correčtione iemper bi- duo, triduove ante Novilunium acciperct icrup. ij. pulveris anti- nepbritici Schcenfelderiani, qui tališ efl: M ry.Sem % 90 Chronologu Medico-Fractioti Vji, Sem., anifi fetrofel 1 anetb * Macis~ berb.faxifrag. aa zrnc* &. Mandib.. luc.pifc* ocull. 69 .. ftm.cynasb.aa unc. j\ M. F..pnTw ex aq. Malu. 'vino x vefjur e eircerum rub. fol. matu., fr rad.gctrofl ali er at o accipiendns . Sign. 35et»a§t1eč (Sttefc^puftoOk Totidem dicbus ante PleniHmilim auccm 5fT. depil. de tereb.Mynf.. Ita camen, utprstenea- caveat omni modo per dižecam dače vel mi- nimam occabonem generandis ukcrioribus cruditatibuSjlimoficati- busve facile in arenas & ealculos eoagulabilibusiicuc Acido eaf- dem coagulare y & pectiHcare valenci.. Adeoq.ue ut vitet Aerem inčem peta tuna.. In cibis pester niirnam replerionem fugiac eibos ; erudosacidos., faliros „ natura fua vifcofos & difEcuLter digcftibi- fes, & propterca facile coagulabiles „ cjuaks.func in fpecie fručtus borni; ptaecipue aulteriores, lačticinia qua:eunquc adeoqae cafeus 5 eaco, fuillab, eatnes firmo- iaduratar,. aceto aut (ale conditae,. pifces- limofibres. ut anguillar* carpiones. &c. In potu prreter oblervatio- nem fcbrtetatiš renčat eum. vino viribus mediocri r fapoce grato s Golote albo ^diuretico',. & probe defsscat©;. Somno indulgeac fal- tem noetusno, & mirrime iiipinoj, otium fugiar,- & ferianv a paftu; ad: liudia. applicationenr., Corpus eonetur babere. indies apertum,. &in animi pafliombus {icaninao bilari;, & mi nun e d dola to.. • Quod iii quandoque jeucar.e Jubcrct, alfiunat aut juriš cicerun? rubeonun, autalteciusaliqu©tfoliolls. maBvar,. vel' ecianr una akerave radicula. petrofelini.alceraci fcudellulam ,. aut ejus loco unam aketamve fcu- ddlulam deco&i. Thee adeo-in nepheitide decantatb,,ut ubi Thee: «sefeit. 5j &L £kequenter, hibitur^nuilum unquam. iuiile vifum calcu- lofum* Annus Primus, 91 iofam, fint, qui afierant. Sciendum ver6 eft, AdoJcfccntem hunc, quancum dicebatipfe, nunquam quidem ullos excrevi/fe calcuJos, nequc'fpeciales fentire folerein renibus autaJio Joeo dolores, urinam etiam ipfam Tac commode emitcerc; ex eo tatnen fibi de deteriori- busfummopere metucrc, qubd urina m femper excernat crudam, al¬ bam, Sc plurimum vifcofie, iimofieue m at en a: in matularfundo de- ■pon-enrems vcrbotalcm, ex qua prsevja e j us Dominus Frater tan¬ dem adeb ealculofius evalčrat, ut in fiorentiifitna xtate e vita excederc debucrit, deprehenfo poft m or tem in diile&o ejus cadavere finiftro rc n c total iter putrcfad o, dextro vero cartcrum quidem fano (ni fi, quodfolito majore) alias autem variš: magnirudinis 8c figura: calcu- !is per urctercs deorium, usqucfere ad veficam urinariam eatenus re- pleto, utnec gutta quidem urina: perrranfire valuerit. §. C1V. Mox poFt datum jam enarrarum confilium fui Adel- fpergam, AtierfpergicisPrincipibusfubditumOppidiuTijad a Coli- cis doloribus liberandum D. Nusdorferum per literas vocatus. Qu6 pertingensinD.Patientequidem nihil fipeciale prseter ordinarios ab acidopeccantedependcntescolicos dolores deprehendi, neque ad eosfopicndosadhibuialia, quamea> quxinaliis fimiliter afFečtis a- iiasfeliciterufurpaveram : fpeciale ramen, quod ea occafione ibi- dem obfervavi, fuit, quod in famofailla Adelipergenfi Caverna, de. quaVaivaforius in fua ‘Topographinlib> 8. viderim purifli- masaquxpluvixpcrcavcrna:illifiipern:ratum montemtransudantes guttas inlaxeam, ieupotius gypieam materiam converti, Sc inde dependeretantam inirabilium illarum ibidem vifibilium facierutn diverfitatem. Aliqux liquidem guttx etiamnum fub aqux forma facierum illarum inferioribus prominentiis adhsercbant, qdxpiam jam aliqualiterindurarie, quxpiam autem jam plane faxcam duri- tiem adeptx. Linde tatnen eis ifta induratio, concipere non pote- ram. Ultimatim mihi quidem perfuadebam, eam a fermento quo> dam fpecifico coagulandi vi pollente dcpendere debere, illi planž analogo, quod tcfie Szcntivanyo in Mifcellaneis Suis Curiofis hinc inde per Hungariamdiverfifiimas aquas in faxaconvertit; cujusnam •ver6profapixiddTet, nuna nimirum Acidse, numAlkalic«, rur- M 2 fus 92 Chronologia Medico - P rafti ca £us hterebam > praderdm, quod guftu nuliam m guctis illis aqucrs fi- vejamcoagulatis, five nondum coagulatis,ipccialem qualitatem ad- vcrtere poeuerimL Si camen Davidis van der Bede experimentis fi- dem adhtbcre velim us, qui lib. 2. Expcrimentorum circa Natur-. K< rum Principa docer, omnem Rerum Coagulationem ab Acido depcndere^dicerecogimutj &: hamin guttarum coagulationem ab Acido contingere , &coniequenterdi&um eas coagulans fermen- tum de Acida profapia efle. §. C V. Sed iuppoiita tali lapidum inMacrocofmo,ieumajore Mundo generatrone, alia exoritur quaflio; an non nimiruru etiam Cakulovum in Microcoimo, fen homine fltniliter accidat produ- dio? Et dicerem Ego, qubdita, cd qubd dmilium fimiles iint ge- nerationes; catn ergocaletiM, fecr arena: in homineidem fint, qtiod kpidesin majore Mundo, non video, eur alia eis deberetaffignari ge- x eratio : pnrcipue, quod m homine nec defit materia, qua:incai- culos eoagularetur, nec fermentum acidura cam coagulare valens: materia videlieet limofitates illat, qure eommunkef in qui- busvis urin is in fundo matulae deponuutur:: fermentum aurem Aci- dum pancEcaticu-m, gjandiafare, & quod cum acido pmiitis efcu- licntis &potukntis indies aflumitur. Necreferr, quod omnes. ha- mineš talibus limofeacibus &rpetriirco fermentu fintpratditi, && ra¬ men non. omnes cakulo kborent* Divcrfa fiquidem incervenite poflunt, qu^caufasin fuisactionibus impedirevalent; & in Galcu- forum arenularumvein homine- produfiione quidenx vis expultrbe (quar in nbrarum probaconiiitutione coniiiht) inexpelfenda ilfa a- iias faeile coagtdabilrlimofitare apud quosd.amexpeditijor„ quam a- pud ah os, vala unnali-a amplipra. &e„ quat ir tafia non edent in XCIL memorato Adofefcchte,, rile jam prkkm a caiculbrum copia .tn nefci«:quam mifcrabilem fcitum fuifletdedu&us „ &adh.uc in.mi- ierabili-oremSacerdoailie 3LXI'X.. indučfus.. C^ipruni: expuf£eix Tresbiq.uk adedinexpei&ndo pEompEadlq. utiknoiieates iflas citius> cwd' trr|raacx€emat r q;uamab Acido inealculum^ veEarcaam coar gnlaripoflint :■ vala etiam: utiša: emitcendardeilinaeai funt ampla far lisi taaikiiuccedk: iis eotuni. corporibus ealnuintuns; arenulhrumve gene- Annus Frvmu f. 95 generatior in contrario modo confticutis vero contrario modo- Et rev c ra acidura efle ril ud- fermentu m y ukcrius convineunc reme- dia adverfus calculos communitcr a Pračticis a d In be ri folita> quae alkalicaj potius natura: funt, quatnacida ; cjucmadmodum taliafu- erc etiam lila , quas nos ra em o ra to Adolefeenti pro pradervatione iuafunus, partium fiaamm tenuitate, volanlitatevc alkalica nonfo- kun limodtatcsillas, quae calculi folent cffe materia, attenuare,fub- tiliare,, &c veluri in ferum convertere valentia,. veram & Aciduin il- ludfermentumabforbere, infringere, & prxcipicare. Ncquc rc- fcrc, qubd nephricicis ftibinde quoqne acida a Pračlicis fuadcan- tur* velutiipir. nitri, fue. limon., citri, antant. &c. fuadentur ii- quidem lfta non tam pro ealculorum diiToIutione, quam potius: pro eoruni una eurnierourinario tempeiliva excludone. Qua aci- da enim iftiixcnei veasRenum , ureterum, &č ve/ica: fibriiias vel- licant , Sc a d urina’, & eum ea ad ealculorum y & areaariitn citio* rera exclu(ionem iti m ulant &c, §.. CVL September , uti eonnaturali aeris temperi? ©mnes hnjus anni menfes facile fuperarat,, ita morborum habuir minimum.. §. CVTI. Noftras Pharmacopola Tute artis gnarrflirrms ex eoliers. doloribus jam ultra annum manibus pareticus y feu uti vul- go loquuntur„ eontradtus ex renovatione eorundem dolorum oc- eafione intenlae animi excandefcentke in ipfis chermis Rudolphs- vvertenfibus exiftcnsepilcptieus eonciderar, propterea diverfe qur- dem ex ali or ura Medicorum conlilio tja s, fed fruflra, tandem DEI. fubfidk) liberatiisfiiit iceratis ex meo'eonfilio fin guliš- očbdn- i&fenaelh-is levibus- ( facilJimseemra purggitiorriserac) pilulist tort. €£uerc:-fcrup. jr- extr. rmler. maj. gr M. M. mm fyir- IH-canrvttL F fiL mtm- vi jv %&• atijf 1. 94 Chronologta Aiedico - PracticA, maturi nls vero ex aqua cerafomm mgr. accepris hi s pulv, dcobilruentibus 4 & dulcificantibus: i^.fpecif. c e phal. Michael, gr. xi> rad. n a lev. major .p-uhu. gr. v, ar c a n. dupl. €ryjla! mont. pp. facchar>perl. aa.gr. iv. M 1 F. pulv. detur injextuplo. Sign. U3cfonbtff tcftf* ^ufberlctn. *QuaJ qnidcm tantjc efficacia: fuere, ut unica vice ad hxccc adhue redierit paroxiimus. Qudis vero conftanter emanerer, fuaferam, ut memoratas pilul as adhucpcr Miquotfcptinaanas didbo modo con- ;tinuaret> pulveres' vero ialtcm antc, Sc in Lume quadris. Etvi- vitetiamnum a tam horribili affečhi liberrimus. §. -CV1II. Sdendum veroeftThermas iti parcfibus , val- go contračluris diotis, &c aliis quibuscunquc arthriticis aiFectibus paulo diuturnioribus, obcot felices, quos in eis percurandis,quo- ridiana expericnria tcfte, cderefolenrcffcčlus, aded vulgare eflc re- rnedium, utferenHllusieperiatur talirer affcdtus, qui ultimatim adeas, tanquam adunicum artltriticorum afylum non confugiar. Quod autem non confugiant omnes xque pro carinil ufu difpoii- ti, plures redire deteriik conflatiTtos. quam advenerint, non rard accidit.: lu bi n de etia r n’ plo n c non redire: quemadmodum nuper- riniis annis i n thcrmis Sl angenburgenilbus in inferiori Styriaiitis ob- rigit hujus Labacenlis urbis mcntilfimo Judici Tholmaineto. Un- deproprcrea merito qu^rittir alligati caius occafione, quxnam cauia čile dcbeat, quod thermarum uilis quamplurimis pareticis arthriticisque iolcat eflc aded proden us, uni akerive vero iribin- de ramen adeo, utidictum, nocivus? Reipondco id eis, meo judic.io,potifliniumita evenire, quod vel non rite difpofiri eas ingre- diantur,vel quod regulariter non balneent; v el deniq ue,quod balno- ationis tempore vivendi regulam rite non obfervent. Remedium ete- nim Annus JPrtmus, 9 $ nim etfi defe fieopcimum,fi hifcc non-corrdpondcntibas inufum du- eatur, cft idem ae gladius in manu furiofi. Oportet vero eum, qui thermis indige c, Sc ex earum ufu com modami exoptat, primd in- cernis vifčcribus cfTe lanilEmum. Secundo omnis bilk>fx caco- ehymiaj expertem.. Tercio d febri liberum. £t tandem quarto viiibus utcunque conftantem. Qualiter conftitutus vero quia noti fuit notninatus Pharmacopola r TholmainctusLudovicus pičtor,, Linga Vitriarius, Labaffar & eerti Centurionis uxor r minira non? eft , quod cum co, quod ex thermis cxpe|farant, kvamine reverfi; non fuerint. lila m ob ca u In m aliter Ego procefferam cum Geor¬ gio Lipaufch Presbytero, & Coopcratore Monfpurgenli ad finem adlatis 1 696- manibus pedibusque adeo fačto parecico j.uteispror- fus uti nequiverit.. Hune etenitn, quia videram nonibJum vinbus valde delbtutum,. vertim & biliofis hurnoribus plenillimum 3 nec non fiebrc lenta continua deteueum, tam dui in aiiorum, viri um de- bilitatem, biliolbrum hurnorum fucceffivanu eductionem, Sc febri- eulae iliius lenta: exrinčtionem refpicientium remediorum ufu di~ ftrahebam, doneč thermas , ad quas tamen, led uti dixi ,indifpo-- litus unice anhelabac, pro- eo anno adeundi tempus prratcrlaplumi fuerit.. £t reeuperatis utcunque viribus, eduela per epicrafim bi-- liofa caeochymia , & febricula illa cx ti n el a, cum acčrefeente die manifefte advertit acerefeere fibiindies per ib & manuum &: pedum robur : doneč tandem appropinquante Vere eis etiam jam utcun- que uti pomerit,. lente deambulare,- Sc folita milfie lacrificia opi- culante tedituo peragere.. Ad Maji vero finem demutn adierac Tliermas , regjjlariter. efs utebatur 3 Sc reverfus fuit quam lanilli-- mus.. Regularis-aucem thermarum ulus eft : , uti & dma: fub ea- rum ufu obfervatio. tpualem defcripfimus §. LXXVI.huius Chtono- fogite. §, CIX. Quomara vero tliermas euifibet,. quaeunque tan¬ dem de caufa y adire non hcct; prodiiGere in mediunv lubet Se- baflianumAJGaishel' paritet Presbyterum Crainburgenfem virumn quoad ratatem fex 3 gelimoanno-prox>imumultra annffpatium-ma- nibus pedibusque primum ek. colicis> dolonbus paretieum, poflea- vcto> 9*5 Cbronologu Aiedico-Praftic& vero & ex levi apoplexia paralyncum, quem Ego, quia thcrrnas adirc nolebat, antc aliquot annospramniTis pramnttendisopituian- te fupremo Archiatro DE O fequenti bainco eo perduxcram, ut etiamnum ambularc, fuaque utcunque, qui tamen, uti dm, ul¬ tra annum lcdoerataffixus, pcragerevaleat: Calc. viv. fulph. apyri a a lib . L herb. Ivee arthet . paralyf. Jiderit. rofmarin . origant , flor. Itrvtnd. gran.junip. a a Mik decoquantur in aq. coni. mcnfur. viij. &finantur refrigefcere. Po/te a caleji- ant Aqu qu£efuaferat, ut argra de vino, cui centaur. min. efTet infufum, biberet, in propria urina pulegium decoquerct, & dccodum Iate- ri candefa&o fiiperfufum utero aliquoties exciperet. Et fiiperve* neretamcopiofi menfes, ut argraadeoscohibendasme in fubfidi- um advocare coadafuerit. Qui tamen, quia vidi nullum ulterius adeiTememendum accidens, aliud ipfi non fuafi, quam ut a vino tantifperabftineret, inquietc fecontincret, Sc quarcimque impeE kntiaintermitteret: fucceffive jam fururum, ut citra ulterius raa- lum menfes per fe fubfiftant.Quod quidem tandem etiam ita fačlum t nonfolum illanobisinderelidadočhina, quod in menfium obftru- dione efficacia fint enarrata remcdia, venam etiam , qubd ad menfes fubinde fuperfiuos non mox ad cos. cohibcn- tiafeftinaredebeamus, lednum illivires dejiciant,difpicere. Qui.d aliasinmenfibusobftrudis podim evaporationes, feu fuftumigia ex Jcorih antimonii in aqua dcretfislatcnbus ignitis fuperfufis & utero. exceptis,videre licet apud Hartman. inpraxifua Chjmiatrica. I. dem puta de fcoriis Marti* fi ignitis urina fuperfundatur, Sc ab eis a- fetndens vapor utero excipiatur. §. CX1X. Certi J. C. uxori menfes emanferant, Sc propter- ea Te concepifTecredebat l qubdilli veroipii altero menfe rurfus fal- temaliqualitcr rediiffent, de conceptioneambigere occeperat: poft- quam vero etiam tertio menfe rediiflent, plane defperare, edi gra- vidarum ad inftar fubinde biliofa vomeret. Hinc corporis expur- gationem urfit, fanguinis ex faphena emiffionem, Sc qua;ciinquc alia, quibusmenfes ad copiofiorem fluxiun proritarentur, illa ve¬ ro abinfolito corporis languore, ventriculi indifpofitione, & ne- fcio quo ardente dcxtri fatmoris dolore liberaretur. Purgata pro- pterea fuit bis tali pulvere; Bi. fpec. Anntis Trimus. icr J^t.jpec. diaturb. c. rha4>./crttp. tj. it tv. h er mo dači. comp.ffacch.fcrttp.g. M. F pulv. Pro ventriculi digeflione 3 obftrudionum referatiorte, &: bif/o- forum humorum fubadione per aliquot dies ufa dl talrbus pul- vifculis: %t. putv.hepat. rub. ZIV. diarrhod. Abb. aa fcrup. tj , arcan. dupl. ocuL < 59 . pp. aa gg. Fčeofacch. cinam, fcrup. g. M t F. pulv. dividatur in V. part. adhibuere quaecunque^ (. Ufaeftetiam diverfisdeobilruentibus, diureticisque, & tamcn nul- lum inde damnum fenfit; quin imo ab hydrope Afcite in fecundo & tertiogeftationis menfeliberatapnegnansivitfeliciter usque ad con- fuetum pariendi tempus. §. CXX1I, InDecembri tandem, uti fuoloco dičhim,po- tiffimum defluxiones vigebant, & intcr infantes quidem feringe cuf- fcs cum fcbri continua plus minus acuta, eatenus, ut plu* rimi eorum necefiariis remediis deftituti plane interierint; quemadmodum ifbud in fpecie teftari poflimt Weixelburgenfes, quantum mihirelatumfuit, exinde bono fuarum recens natarum proliumnumeroeotempore privati. Utadeo omnino dignum vi-, deatur, ur medendi methodum, & remedia, quibus Ego tune apud quampliirimos feliciter utebar, inmedium producam. Fuere ea vero iequentia: primo eos expurgarefolebatn cum manna in aqua fcabiofe foluta. Sccundb lambendum eis pracbebam ol. amygd. didc.rec. [ineigne exprejpum. nune folitarium, nune xquali ppr- tione Jyr. 'viol. papav\ er. & de alth tpuoridic mano lib„ £. de talldecočlo 151.. rad. chin.pondev.. farfiepar.aa unc..iji lign.fi. raftat. unc-ijS* lentifc.unc.fi. Ra/ur.. CC. 5 v j.. Rnfiundtmtur maq. com. MRvij* per 2 f.horas;.. Mine decoq.uaittur Centojigm ad; evaporatiottemhbdfi^ in fine decobPioms addendo> pajful.min.. mundi. tmc.fi rad..po;lppod. %/fi.. Colatura detn-r itfiui.. Sigm, Ettbibaiur- ,, uc dixii» mane. de eoTib..&. bora! qtim£ai ponsetadianai vero uneis iv.. Mane cum-, expefiaci©ae'feciom»pciffi meridiena dr tuaeum.. Relicjjuias ffpecferuan atasem* d.eeoquebantuc- pro, poru; or- dinario quainvis. apud, ; aaeiafim anumakerumvc vini: vitneJlum sifefoliate- non incesdieebatnr.. Intenci vero. camea nuJilaceaujLiMeEmkcebacHrpro ulcensabf- Annus Primus. ioy terffone, &£. mundificatione terna quotidie pcrnphonem tališ Java* tivi injedio j ntel. rof. col. uuc. S. fulph. apyri alum. ufli na y i)$. alb. Gneči, c omar.fakin, a a gr. xr. fol. hyperic. rorifmar , rut juflusfuit piarter ap tx dia?tje continuationem adhuc per aliquot dies ahquotiesde die tali mixtura os colluere; y_. de c obl. lign.f. lib. & aq. plantag. falv. aa unc, ij.. mel.ro f. coL fyr. de rof.Ji c. de fyinf hit. aa unc.j* myrrh. rub.gr. v. ' laf.frunel.gr .. iij. M. Singulis feptimanis femel etiam bis piluliscaput expurgare: Maj. fil . de fuccin. Crat. $j. Refin.jataf.fin. fub. 515» fcammon. fulfh. gr. xv. ol. ntac. gt. ij. M. cnm jy,r. de beton. F. fil . injlar fijimin * AnnusPrimus. 109 dtntur ad/chadulam. Sign. £aubt <Patienri rurfus lieuit adfuamunra redite. Aquo Domino Pa 1 - tientefubinde hamorrhoidesfanguine manerecceperant, rile etiam quibusdam fpeGtficis a Mereacore quodam lihi comraunicatis pilu— lis uti mcepillet, dičh' paroxiimr cjutdera fucri fa&i & mitro res, &C rariores,. a podremo. Majp. etiam ialtem podagrici dolores omnirao- emanierant; verumenm eainfelicitate , qubd'econtra folica febris. (etd indies fere mitior, ipiispeffime. Quamdiuenim aeri- tertorquentuT, faabent, qubdfibi aliquid vit«, fed illius ejulationi- busplena: aupromittant; utprimum vero mitius cruciari, auerari- us, incipiunt, multdmagisverd, ii plane non amplius, jam inreri- tum non longe iibi abeile imaginari coguntur, Hoc dociiit prae- fens nofter caius ; hoc ob incomparabiles natur« dotes immortali memoriadigniflimnsGallenbergius: hocdocuereinnumcrialii. Ut proprereaplane nonhabeam , quod tale diuturna:, uti communiter, led d ubito, niam jufte loquuntur, vit« benencium ulli invideam. Sed pennam ad thecam. Annus nofter , quemMcdico-Chronologice nobis confiderare propolueramus, curfum fuumcomplevit. Reliqutimeft, ut & nos confidcrationibus noftris Medicis fuper ejus conftitutione mftitutis demum finem imponamus. Benignum Numen faxit , ut id, quod in ejusdem debitam gloriam, &: Proximi noftri utilitatemcom- - menti iumus, cedat anim« noftras in falutemi ' ■ ‘d\ MAR- Annus Secundus. 115 MARCI GERBEZII, PhiloC &C Medic. Dodoris a CHRONOLOGIAE MEDICO-PRACTIC/E ANNUS SECUNDUS. S EU: Conjiitutio Anni 1 698- Philofophicc> ricej & Medice conjidcrata. §. I. Uppofitis cis, qu.x nos Anno prxtcrito hujus noftrae Chronologix Medicx de Aeris in humana corpora vi Sč energia, nec non de dixtx re&a obfervantia pluribusdifleruimus, exi$imo nemini arduum fore decujuscunquealterius Anni falubritatc & infalubri* tate juftum judicium ferre: dummodoprius perceperit,quxnam vi- gucrit tali anno Aeris, quoad fiium temperainentum, Conftitutio, & qualiternam fueritcommuniterobfervata aVulgo hominum vi- čtusratio. Ab iftis fiquidem duobus docuimus dependerepo- tiflimamhumanurngenusinfeftarefolitarumindilpohtionum gene- rationem: abillo videlicet Epidemicarum, feu vulgarnim: abhoc Sporadicarum,feu diiperfarum. Quamvisnon omnino defint ad- hucalix,aquibus:(ubindexgrotamus,caufx, veluti fi abextra vul- neremur, cadamus &c. quorum vero uepote rariorum fpccialis conii- deratio hic non habetur. §. II. Ut proindepenetretur,qualiternam quoad falubri- tatem&infalubritatemfubftiterit Annus l698»qui fecundus hujus P noftrje 114 Chronologia Medico - PratticA noftrsc ChronologiaeMedica: Annus eft, aliuddeeo dicendum fu~ perefle non videtur, quam cicra ambages recenfere, quamam per xjus, decurfum viguerit Aeris conftitutio , & quamam vulgi noftri cbmmunisfueric vi&us rationis obfervantia. Qu Sč tranquilla, 8č procellofa, & auftralis, & ieptentrionalis. §. IV. Quoad fecundum autem, feu vidus rationis obfer- vantiain, dico diagram non minus hoc, quam praetcrito Anno fuiile fatcxacle ob fe r vatam , ob non majorem hujus, quam iilius Anni annonarubertatcm. Quod enim de icgetibus ab ultra aEquinočh- um ver n um protradisnivibusilIxfum evaicrat, idfuit poftmodum per Junii &r ]u!iiquotidianas cum Soliš radialnim intcrmicationibus altcrnantespluvias, corroiivosque rores adeo exfliccum rcdditum, uttrituraeremporcgrana macerrima, & velumabe confcčtafere fi¬ ne farinaconfpicerenttir. Arboresfrugifera* fruclibus dcrtituta?, Sč vitcs prartetquam paucioribuS lolito,aurteriflirms uvis ipio vmdenu- arum tem pore obiitte: urade vin um prancrqutm paueum, infipi- diffimum. §. V. In ipecieautem i uit anterius Janu a ril dimidium Icre- r.r.m &ruiten(c frigidum, fecus ac prartcrici Decembris portretni d i- r.% cm aufidni fuere, n ubili, Sč ad pfuvias proclives. Decima qu.’tta nivolatačfaperrtifttališcxceptispaucis, qui (ubinde absque nivibus intercurrere,diebus,usqiicadmenfisexitum , Sč quidem in* ded- oAnnusSecundus. 115 - dcfinenterfiantibusborealibus ventis: qui tamen, cui? admodum vehementesnonfuere; ncque auram feccranc admodum a/peram, fed utcunque tolerabilem. §. VI. Dccima quarta Januarii inchoatas nives usciuead quirs tam continuavit Fcbruarius, eatenusque adauxerat, uc car 4. fpi- thamarum profunditatem ctiam in planis facile fuperarint. Septi- rnafada auftrinaalternavit cum AquiIone ufquead 23. Duodecima tamcn ,quar alias etiam propterlevem quandam te rrx concuffionem erat notabilis, adeo pratvaluerat Aquilo, uri &17. ut auram cffe- ccritfrigorisrationefere intolerabilem. 23. vero recurrentes & pet integrumquatriduum continuantes nives per clapiis diebus fubind c intercurrentes Auffros utcunque imminutam nivium molem rurfus adebadauxcrant, ut nifi poflremi dies ex Noto tepidi eam iterum imminuiffent, habuiilemus hyemem quoad nivium copiam non minus famofam, quamfuitAnno 1 6$4- §. VII. Martius in ingreifu ex Borca nivofo-pluviofus mox podcid ie fuit ab eodem Borea non folum ferenatus,verum &fde novo intenliflime perfrigeratus: poft decem dies nubibus obdudo. C ce¬ lo frigus liiud quidem remiilius fadum, Boreas autem tamen conti- nuans. AEquinodiumjpluviofum. 24. ferena, fed hoc ipfo afperior* 28- Auftrina & propterea tepidior. Poftremum biduum tandem rurfus boreale, & propterea rurfus afperius. Nivesetiamnum fpith a- ma altae, & propterea hyemalibus fatis evidens periculum mini- tantes. §. VIII. Podtemi Martii bidui ferenitas continuarat ctiam in Aprilisbonarnpartem: unde etfi ob auftralium ventorum penuri- am nonnihil lentius diffolutce fuerint nives, vi radiorum Soliš interdiujam utcunque vigoroforum dernurn tamen ceflere utcunque feliciter. Undecimafačtapluviofa perftitit tališ usque ad 21, qua: quidemfuit abEuro ferenata, eam confequentes vero tamen rurfus nubilce &c inamoente. §. IX. Quanto ob infolitam coeli ferenitatem amcenior fuit Martius, &: ex magna fui parte Aprilis, tanto inacceptabilior fuit ob infolitam aurte inamoemtatem Majus: exceptis fiquidem Soliš P 2 tri- Il6 Chronologia Medico-Pračhct tribuspoftremis diebus rariflime intcrmicantibus iblis radiis illuftra- tisfuitpercotum nubilus, &usquead maximamaquarum exunda- tionem pluviofus: intercurrentibusquidemfubindeEuro & Borca, pr^valente tamenpertotumfolito afpeiiore ob mulca, qu£E fecum vehebat, nivium corpufcula Auftro&Libanoto. Adeoqueauram prjcfe tulit ei, qua:clapfoannoerat,adiametre* oppolitam, & ad euras Majales ineptillimam. §. X. Poft exačtum in didEa inamcenitate Majale tempus, fperabamus faltem Junium fore acceptabiliorcm: verum cxperiri debuimus,&eiip{ifufficientiilimas reličtas fuilTe inaere aquas,qui- busnonfolun? adfacietatem, verum &fere ad fupcrfluitatem irro- raretur: quamvisminimeineacontinuitateac Majus, verum inter- ruptim,& intercurrentibus fapiflimeSolisradiis: nequecum eaau- ra: aipentateacin Majo : Exccptisfiquidem II. & 12» necnon 25 qua:exEuroCaciaqueeranturcumquerefrigerata:, pertotum vige- batNotusauftralisventus,adeoquecalidus, qui a terc quotidie in- tercurrentibus jam utcunque validis Soliš radiis fecundatus reddc- bat auram ei tempori utcunquecom peten tenu §, XI. Exačto EcJunioconndebatur faltem Julius- conftanti- or: verum intercurrentesnon minus frequentesquam in Jnnioplu- via:, necnonomnisgenerisventi, imbprocellolillimatempefhttes in caulafuere, qubd islongeinacceptabilior faerit, quam Junius. Inipecie iexta cx Africo ad verfus Caciam, &Eura adverfus utrum- que fianre adeo horribilis fuit , ob inceflanrer ex denfiflimis nubibus promicantes corrufcationes, tonitrua, & fulmmariones, ut quis proxime inftare univerfiinterituro inde ominari potuiflet. Ea die inpra:dio SibcravianopropeCcenobium Fratrum Auguftinianorum Diicalceatorum Eto mendicusin feneflra adverfus cempcflatem pre- ces fundens fulminetadus corruit, cumqueeo & vicinispellionum asdibus univerfum pradium in cineresredadum. Sublequentcs di- es quidemamceniores ■, 9. tamen &: io.rurfuspluviofo-procellofa. 27. vero tandem ob Eurum Zephyrumque nubes ad verfus fe invicem agentes, fulgurationibus,, tonitruis, fulminauonibusque iterum adeb Annus Secundus. lij adeo intempeftiva, ut fcxtz illine latum quidemungucm€oncefTe- ric; alibi quancdm recenfebatur, etiam grandinofa. $. XII* Auguftus quidemadco proccllofus n on crar, ae Julius, imo usqucad undecimam j excepta fexca &c iepcima, quae pariter fuere tempeftuofse , utcunque amcenus; aftivam ramen temperiem aftecucus minime fuir: verum obindies akernantesnunc feptentrionales, nune orientales, pradercim Eurum, ventos, &: undccima exorcas inplanishorridas pluvias, in montanis vero ni- ves, vix autumnalem. §. XIII. September in ingreflu quidcm Augufti inamceni- eatem corredurus videbatur, &: uvisob Augufti frigiditatemadhuc duriiiimismaturandisaccommodatiffimus futurus: quod paulbpaft: veroeandeminduiilecob pariterindies alternanres Ventos, &inde concitan lolitas horridaspluvias, imdfubinde terrikca tonitrua in- tempenem, quam Auguftus; fuic&ipfeexceptis quinquc circa Ar- duri cxortum ierenis, &uvis, quorum tamen jampotior, co quod valdeputreicercnt, pars decerpta erat, maturandis idoneis diebus inamoeniflimus.. Adeoque tota, fi rite pcrfpicia&ir iEftas, licut antecedens Ver, inordinatiiHma. §. XIV. Solius demum Odobriš conftitutio videbatur efte nonnibilnaturaiior: co,qubdedi.nequeipie earueritfuis inordina- cionibus, ifequenciffimisquc pluviis, eje tamen exccptis poftremis diebus, qui usque ad aquarum exundationcm fuere pluviok, utcun- que interpolata:, & eommuniter breviffima: fuere; a decima vero usque ad 22.fereacitivaaura. Terna inter oda vam &c nonam ho- ram vefpertinam leviš qua:piam Terra: Concuflio. §. XV, November eeontra excepto pod: primum pluviofum biduumtriduofereno&: tranquillo, nec non tribus, quatuorve po¬ ftremis diebus pariter ferenis, fed ob flantem Septentrionem & ab tas nives frigore molcitis, rurfus fuit totus inordinatiftimus: po- tiilimum videlicet nune ex auftralibus, nune ex Occidentalibus mine etiam ex borealibus ventispluviofus, autnivofus, imo fubin- de&procdlofuscumhorrendis corrufcationibus,. tonitruis, &: ful- P 3 mina- 118 Chronologia Alcdico-Pračtica minationibus, quemadmodum 14. die de node. Hinc ingentes Senives, &£ aquaruirr exundationes. §. XVI. December ramen vero rurfus ordinatior, etd& fpfe fibi confuctas habueritinconhantias. Sectmda ftquidem &;ukima fiiit pluviofa. Secundam confequentts nune ni volk nune fimplici- cer nubilae ex Borea leniter kante. Decimam quarram Iequentes lerenat &frigida:, &c tandem 27. fequentes catcntis cuni ferenitate tamen auhrinat, ut nives hadenus partas fere in totum diholverint: quia tamen'fingulae iftharc mutationes fuere, obleniteriakem Han- tes ventos, quoad irigus alias hoc menfe jam utcunque molehum , tolerabiles, caufaverant ten)puspro ea katione praeterfolitum acce- ptabile, &'feha CHRISTI NataJitia veluti verna. §. XVII. Atque talicer terminatum & pohremum hoc tri- mehre, confequcnter totus Annus 1698. in non minonbus quoad tempekates inordinationibus , quam antecedens 1697. in co, uti dixi , fere folo ab illo diferepans , quod neque adeo afper fuerit pracipue Hyeme , frigidusve , neque tantas tamve diutur- nas habuerit aurae ab uno extremo ad akerum mutationes : omnes fiquidem, quxineo contigere, fuere & breviores & tolerabiliores, neque fere in alio molekte, prreterquam qudd valde frcquentes. Gguomodo ad aeris mutationes humana corpora fe ratione ganit atis habuerint\ §. XVIII. Quibus demum lic perceptis fponte fua de Anni hujus 1 ( 598 - falubritate &: infalubritate hoc cadit judicium : nimi- rum in genere loquendo, licut Annum ihum non f uide plane oni ni- um faluberrimum, ita neque fuiheomnind infaiubrem. Non fuit autem omnitim faluberrimus, etiiin eo alias ipd ncglcdaDmat ob- fervantia nil obkiterit: eo quod ad laluberrimos Annos Galenus Comment. I. In lib . I. Hip. de Morb. Vulgnr. eam in temporibus frigiditatis &caliditatis, humiditatis, &hccitatis hbi jnvicem iuc- ceilionem requirat, quat a nemine advertatur. Superet videlicet Hyems reliqua Anni tempora frigiditate & humiditate : kEkas ca- liditate & hccitate: Autumnus frigiditate &kccitate : fed ita, ut comm fuccekio &: permutatio fit veluti inadvertibilis. Itaqueex- peri- Annus Secundus. 119 jperimentis & ratione didicimus, ubiin hunc modum Arini tem¬ pom pračedunt, & infe mutuo convertnntur , non exijlere ne- que pejlem ullam , neque quemquam alntm morbum vulgarem y fedfolos dijperfos, e^uosuocant , qui vid us comites fiznt-;- 4 dpp- niam igitur omnino taliter Anni hujus 1698. tempora fibinonfuc- ccflere , fedfepe faepius cum valde perceptibili caiidi in frigidum &c. permutatione, prarfertimmox in JanuariiingrefTu: circa duo- decimatn, &decimam fcptimam Februarii; & ad Martii principi- um ; quid ni debuir in eo quid faltem vulgarium morborumpro- duci, confequenter Annus hic non potuit efle o milino falubcrrimus, Neque vero fuifle eum tamen omnino infalubrem', conjicere licet exeo : quod etiiis quidem omnibus omnino perceptibilibus quoad tempcriem mutationibus non caruerit, eas tamen habuerit faltem folum leviorcs, & minus fenfibiles , ne c nonjuxta §. III. recenfita minus durabileš : adeoque tales, qux flngularemincorpora imprcf- lionemfacerenon poterant* §. XIX. Infpceie autem debuit indifpofltionibusdefluxioni- bus communiter adicribi folitis efle obnoxius: eo, qudd Anni mul- tum pluviofl, & in cjuibus frequenter aqui!onares venti excipiunt auftrinos, juxta elapfo Anno §. XX. a nobis dieta folent efle deflu- x ion um feraces : neque tamen lftis ipfiš ad cb freuuentibus, autgra- vibus :: eo qubd dičtee mutationes neque fuerintadmodum, acfub- inde aliis Annis fenfibiles, neque admodum durabileš.. Linde pro- pterea quidem toto Anno nobis cum gravedinibus, tuflibus, rau- eedinibus, tonfillarum inflammationibus, angin is, odontalgiis & fimilibus a defluxionibus dependentibus indiipofitionibus res fuit, prariertim mo>; ad Anni principium t poft duodecimam, 8 č deci- mam fcptimam Februarii : ac ad inrtium Martii, qnibus tempori- busihauree femperie fcnflbiliores fa&ae tueremutationes, eistamen nona’quc frequcntibus, periculofisve, acfubindealiis fimilibus An- uis. % §. XX. Sporadicis, 8 č a ncglefta vietus regula dependenti- bus aftVetibus quidem pariter non omnino caruimus : neque iftos ipfos 120 ChronologiA Medico - TraciicA ipfos tamen nos habuilfe admodum copiofos, convincit vidus racio juxtadida exadiushoc, quamfubinde aliisannisobfcrvata. §. XXI. In ipecie autem fuerein Januario pra: aliis fporadi- cisaffedibuscammtiniores colici dolores, fudamina, arthritidcs, & abortus. In Februario variolar, febres terciana: dupliccs conti- nua’, EpilcpIIsc, apoplexiar. In Martio iidem affedus, fed rario- res, nec non fcbrcs terdana: intermittentes. In Aprili & Majo fe~ bres terdana: intermittentes, & condnua:, Icabies, & phthifes. Ir " Junio peneseasdem febrcs fubindc malignas Rubeol#, fcu macula: miliares, qualium clapfo Anno §.C. meminimus, nec non fudami¬ na. In Julio caidem fcbrcs, fed potius intermittences } quam conti- nua:, necnondiarrhcea:. In Augufto ca:dem febres, &:quidem apud quosdamcum macuiispetechialibus, diarrhora’&:dyfenteriar. Quod ipfum pura & de Septembri. In Odobri febres terdana: in- termittentes, quartana:, colici dolores, &r ad menf sexitum abor¬ tus. Et tandem in Novembri Dcccmbriquc iidem abortus. §. XXII. Sicut autem elapfo Anno febres fucrerariffima:,Co- Iici dolores econtra, arthridcique frequentiflimi propter rationem ibidem §.XLIV. allegatam, ita propter contrariam rationem hoc Anno febres fuerc frequentiorcs, quam Colici, &:arrhritici dolo¬ res : ex eo videlicet, quod febrium primaria caufa, juxta dida, fit bilis, Secopiofior Scacrior, colicorum, arthriticorumquedolorum autem acidumfivepancreadcum, fiveglandulare, live quodcunque aliud. Hoc ipfo igitur, quod ifte Annus fueritquoad frigus tem- peratior, quam pra:cerlapfus; produxit in corporibushumanis, po¬ tius bilem &: copioliorem, & aeriorem, quam acidurn: confequcn- ter caulam fuppeditavit frequentioribus potius febribus, quam Co- licis, arthridcifve doioribus: pratcipue, quod cumeodemconfpira- veriteciam fruduum hornorumpaucitas, &: major maturiraš: qui proinde maturiores, &minore copia alfumpti, nonpotuerefuppe- ditaremukam colicis, arthriticifvedoloribusproducendis idoneam aufteritatem, aciditatemqu£. §. XXIII./ Nequerefert, qnodadfruduumhornorumefum eommuniccr potius incidere foleamus in febres, quamin Colicos, arthri- -Annus Secundus . j 21 arthriticofve dolores ; adeoque frudus bornipotius videantur fua aufteritate, aciditateque fuppeditare caufam excirandis febribus, quam colicis, arthriticifve doloribus: iftird G auidcm conti ngit, non tam, qubd frudus horni acidum, quod febris cenfetur eflc caufa, intendant, quamporius, quod cruditates augcant, obftrudiones- que, : aquibus inlateralibus pancreatis dudibusordinariuspancrca- tiči fucci in inteftinum duodcnum profluxus impeditur : qui fuc- cus taliter diutius retentns acrior tedditur, neqwe dem um perfra- dis didis Iateralium pancreatis duduum obftrudionibus cum bile in inteftino duodeno aliter concurrere poteft, quam cum febrilie-f- fervefccntia. Quemadmodum de eo luis mlocis pluribus Franci- fcusdele BoeSyIvius, Sc Regnerus de Graff. XXIV. Nec obftat, quod pro abigendis febribus potius uta m ur alkalicis: falibus puta lixivio(is, cent. min. abfynth. Sc fi- milibus, quam acidis : co, quod iftis utamur non tam qua acidum utfebrium primariam caufam corrigentibus, quara potius qua cru¬ ditates digerentibus, Sc obftrudiones referantibus : quibus pcr ea fublatis liber pancreatico fucco ex panereate in inteftinum duode- num profluxus procuratur : confequenterpr2venicur, ne ille diu¬ tius in panereate retentus eatenus &adaugeatur, &intendatur, ut demum ad didum inteftinum duodenum delatus cum bile pari- ter juftb aeriore febriiiter eftervefcat. Atque adeo adhuc incon- cuilum manet, febrium caufam primariam potius eiTebilem aerio- rem, quam acidum aerius: eo quod iicuti Anno clapfo loco cita- todiximus, febresintermittentcsnonacciduntfemper, & inomni- hus eis fubjedis, quibus acidum eft Sc aerius folito, & copiolius: fed folum tune,&inillis fubjedis, quando, &: inquibus fimul bi- lis exiftit &copiofior Sc acrior : fecustemporc hyemali, annisfri- gidioribus, in fubjedis melancholicis, ac hypochondriacis, & in regionibus aquilonaribus deberent frcquendores efte febres, ut- pote copiofiore, & aeriore acido abundantibus, quam Vcre&^E- ftate, annis calidioribus, in fubjedis biliofis& in regionibus auftri- nis, utpote copioftore & aeriore potius bile, quatn fucco panerea- tico 122 Chvonologia Aledico-Prafiic# tico fcatentibus: quod vero repugnat experiend;£. Non tamcn negaverimcfle caufam fecundanam. §. XXV. QuemadTnodum veroannus ifte non fuit abfolutb calidus-, fed/olum calidior, quam praeterlapfus , ita non fuit ferax abfoJute frequcntinm febritun, fed folum frequentioriim , quam prteterlapfus, colicorum, arthriticorumque , imo Sc aliorum ab*aci- do peccante dependendum morborum econtra pauciorum, mitio- rumque. §. XXVI. Frequentiorum abortuum caufa autem fuit ea, quam Anno elapfo §. XLVII, allegavimus. TuJlium ca, quam ibidem §.XLVL commemoravimuSj &: tandemrdiquoruthaffe~ &uumea, quaminfuis locis dedimus Annopriore, & porro dabi- mus in fequendbus. §. XXVII. His tali mčido Sc de aerisconftitudone, &de vi- člus obfervanda brcviter rdatis r alias eflet eitra aliorum interpofi- tionem, mox ad hiltoriamm Mediearum, feu curationum a nobis per anni decurfum feliciter peračlarum enumeradonem, modo ela¬ pfo Anno a nobis pračficato , transetindum , qubd vero ad falubri- tatem t zft.sffip.de Aere, Lock & Aquk in ter reliijua non mini¬ mum faciat etram loei, feu Urbis, quam inhabitamus, iltaado, con- vcniens videtur etiam de Urbis htijuS noftrai Labacenfls, quam in- colimus j fltuadone quapiam interponere : pradertim, quodea ob vicinas paludes, Sc frequendfTimas nebulascomrnuniter nonfolum apud exteros j fed Sc apud domefticos male audiat. §. XXVIII. Dico proinde (fuo locopermiflis ds, quat de ea in Topographiae Carniolia? Valvafbnanat libro 3. cap. 6. Sc 14. in genere effati funt 3 non minus felices, quam farnod fui- temporis Medici , Pračbcique Francifcus de Čopi n is, Sc Franrifcus Corufius) ex variis quidem capiribns non immerito culpabiiem cenferi pode fituationemurbis Labacenfls, confcquenteriohabitationem ejusin- falubrem. Imprimis liquidem eftverfus orientem a fatelato moli¬ te cooperta. Secundb- eft magna fui parte dcmiffo loco polita. Tertio eft ventis occidentalibus meridionalibusque qui pro infalu- bribus habentur, pervia. Quarto eft ampliftimis 3 Sc ultra duo mil- Annus Secundus. 123 liaria fefeextendentibus paludibus Micina. Ec tandem Quintd eft magna anni pa rt e tota den/iftinns hebulis mmerfd: quar fingula in lalubri alicujus loči lituatione reprobantur non minus ab Hip. lih. de Aere y locis & Aquk , quam ab A n Hotel e lib. j. po Utic. Si rem ta men rite perfpiciamus, dico,eandem adeo male nulhce- nus elle lituatam, accommuniter ccnletur; confeouentertam in- falubrem ejus incolatum tmllatenusefle, ac communiter credicur. Eft verum quidcm, quod Urbs lit verfiis orientem elato monte, Sc in eo lita fpaciola Arcecooperta : venim neque tota, neque diu, fed folum pars ejus immediate mond fubjacens, Sc lblum per unam alteramve a lurnmo mane horarn, pauld poft veto fuccelfive tota ab oriente jfole illuftratur, adebquc citra notabile damnum parti- ceps fit ©mniumeorum benefiriorum, quibusgauderedicuntur lo- ca orientem verfus polita : videlicct, quod habcant auram utcun- que temperatam, aquas Iplendidas, Sc fapidas, homines probeco- loratos, diuque vitam protrahentes, morbos paucos, Sc utpluri- mum benignos : qudd vero totum contrario modo fe habere de- beret, limcmorata montis orientemverfusoppolitioquideiinfalu- britate derogaret. Verum quoque fuo modo Sc illud eft, urbem Labaccnfem ina:qualiterellc litam, &aliqua fui parte, qua: videli- cet trans eam perfluentemfluvium polita eft, altiuscollocatam; rc- liquam tamen urbis, quxmonti fubjacet, partem elle adeo demille collocatam , ut Ipcciale quid inde quoad lalubritatempatiatur, ve¬ rum non videtur : eo, qubdadeo artificiosie circa montem in for¬ ma lemilunari pofita lit, ut a quibuslibet, adeoquc&: ab aquilona- ribus, Sc ab orientalibus ventis univerfa commodiUime perfletur: quod li igitur ab iftorum perflatu potiHimalocifalubritas accedat, quid allegata demillior urbis lituatio ejusdcm lalubritad deroget, non video : nili in Rofeam, Raphanaccamque platearn, cisquc adjacens forum Ranarum , utpotc a memoratis ventis minus per- flabilia, Sc forte re&e propterca gralfantibus in urbc frequentiori- busmorbis communiter frequcncioribus funeribus obnoxia, inde quid mali redundet ? Interea vero tamen cerrum eft, partem ur¬ bis trans flumen pofitam , excepta Judaica, & ei adjacente virgi- Q^Z nea 124 Chronologi& Medico-Pratfict nea plateola , qute pariter demifliore loeo fitx funt, & minus per- flabiles, efle monti fubjacentc parte notabiliterfalubriorem. Cra- coviam ccontra fuburbiummeridiem verfusfltum rurfusinfalubrio- rem : co, quod non foliim fit ob urbcm , cui altiori fubjacet, fe- ptencrionalibus ventis minus pervia, vcrum etiam Labaci fluminis &; eamperfluentis Gradafica; exundationibus adeo expofita, ut ex- undationum tempore adjacentium domuncularum incolce non nifi naviculis atria perambulare, &: domibus egredi queant. HinG et¬ iam vulgarius graflfantium morbprum tempore exnulia urbis parte tot funera exportari cernuntur, quam ex hac ipfa: quamvis tamen fatendum fic, ad-iilud etiam non parum facere hujus gentis mife* rabilem vidus rationem. Sunt enim meri Nautže & Pifcatores, quibus fubinde neceflarium eft edere, quod habent, <& non quod vellent. Quantum vero ventos concernit: paulo ante didum eft, Urbem Labacenfem efle adeo artificiose circa montem Atam, ut quorumcunque ventorum, adeoquenonlolum mcridionalium,oc- eidentaliumve, venim 8č leptentrionalium, Sč orientalium perfla- tuifit maxime pervia. Quid igitur meridionales illi venti, natu¬ ra fua quidem infaluberrimi occidentalesve ip/i ipecialiterinfalubre inferrepoflmt, non video : prjecipud, quod, prouči iffrid jam fuo loco adnotavimus, & pluribus deduxit infopographi# fu &:ille potiffimum, qui aliunde aliquam fpecialem lab cm vifccnbus habuit im predam: quemadmodtTm ex eis fuit etiam Wagnerusin- clyta Provincia Carniolia Cancellifta, poffquampetechiaI»m mor- bum unacum fuaConjuge, prolibus & univeriafervituteintra 21. di~ cm feliciterfuperaffet, intra 5.hebdomadas ex Phthikdemortuus, Variola, &č dyfenteria, qua tamen alibi, veluti tempore pokremae ob/ldionis Vienna, fere quotanuis plurimos letheis lasubusimmer- gunt,apud nosrari/Emos, etfi etiam populariter, quemadmodum an¬ no 1696. graflantcs,eniediotolkrnt. Quodvero kmplices quipiam, prafertim alienigena, adverfuseandem adedfubindequerantur, ut- pote, qui primis annis communiter quidindifpoiitionum, prafertim colicos dolores, parefes, vulgo contračlurasdidas, &arthritidesva- gas, fubire Coguntur, iftud loči falubritati parum dčragat: eo, qudd Iroc etiam aliis faluberfimis locis commune fic : priusquam fcilicer quis nova aiira akuefcat, femper quid alterationis in natura percipe- refolet: prafertim k talern vicdiis rationem inkituerit, qualem in- ftituerefolent communiter exteriGermani, quiprimum hucappel- lentes, dum vident omnialeviori (loquor de temponbus prater- lapiis: ab aliquot fiquidem annis huc &C hic omnia caro pretio) quam ' k v '■ ' : ;v. v - ’ " 128 Chronologia Aledtco-Prach ca quam alibi pretio , & praecipue vina fapidiflima, Pucinutn, Mo- Ichatelinum, Marfaminum&c. oilreas, polypos, cancrosmarinos & alia fimilia fuis Regionibus infueta gube lenocinia : voranc liis- que deque omnia absqueulloordinis, temporis, ciborum potuuin- que dele&u, non immcrico propterea adhuc olim ab Hippocratc edaces, aModernis vero Sc bibaces dicli. Unde quod paulo polt le indilpofitos fentiant, quale miraculutn ? Noli auidm eJJ'e, in- quic Ecclel! cap. XXXII. ad finem, inepulatione , & non te ef- fundas fuper otnnem efcam : in multis enim efcis erit infirmi- 1.7iditas appropinquabit usque ad choleram : propter crapidam mulit obierunt, qui aute?n abjlinens ejl, adjiciet vi~ tam. §. XXIX. Manet igitur folide fancitum, Hrum Labaceiv- fem, conlčquenter incolatum ejus adeo infalubrem minime elTc ac communiter cenletur; quin potiiis efle 1’alubrioribus adnurac- randutn , praecipue ob perfluentemfluvium Labacum inter reliqua jmaxima beneficia Sc iftud urbi prarftantem, quod omnia fterqui- linia, omnesque alias, qu& camen alibi fcetores caulant Sc mole- llillimos Sc liocentilfimos, lordesabluat, abforbear, Sc fecum ab- ducat: qui fcetores forte non minima caufa funt, quod Vicnna: etiam jugirer flantibus falubribus ventis communiter inorbi mali¬ gni graflentur : quiavidclicethabec quidem urbs lila fuas cloacas, Sc canales lubterraneos pro evehendis dičtis omnis generis lordi« bus, fed qua: adurbem patent, pertranfeuntium ora adlivis prše* letam Sc foualidis diebus abominabili foetore ferientes. Veruin de iftis latis. Nune demum ad hiftorias, feu eurationum per an- ru' decurlum a nobis in omnis generis perfonis fadtarum enumera- tionem , more a nobis prsterlaplo anno pračiicato deveni- endum. De medendi methodo. §. XXX. FrequentilTimi autem, quos mox ad anni initi- um curandos habuimus fuere infantes ferinis catarrhis fere non fiaitius detenti , quam elapfo Decembri anni 1697. Etli enim temporis eonftitutio non fuerit amplius priori ilii limilis, auftrina lei- Annus Secundus. 129 fcilicet Sc pluviofa, fed pociiis ficca: adc oque tefie Hip. 3. aph. Ij.falubris, & de fe defluxionum minime ferax: quod ea vero tamen adjun&um fibi habueric ingens frigus, fupervcneritque re- pente auftrinte illi, pluviofas, Sc refpe&ive calida* Aeris conftitu- tioni, mirandum minime fuit, qubd pradertim in tcnellulisillis infan- tum corpufcuiis humiditates, quas in jufto majore copia aggrc- gaverat antecedens illa auftrina, pluviofa, Sc aiias variabilis Ae¬ ris confbitutio, ex circumfitis glandulis in fauces, afpcram arteri- am , Sc puJmones exprefTerit: a quibus irritaca natura fe aliterli- berare non potuit, quamtufli mediante, nune feriore, nunemi- ciore: prouc videlicet irritans lympha fuit aut aerior, auc mi¬ nus aeris: copioiior, aut paucior. Nune cutn febre, nune fine ea, prout videlicet dičte lympha: porrio fuit fanguinete mafije permifta, aut non permifia: adeoquenaturalem fanguinis mifccl- lam turbavir,autnon turbavit. Omnibus tamen fere profuere rc- mediaAnnoelapfo §. CXXII. notata. §. XXXI. Peflimč autem cx omnibus fe habuit ob adjun< čfam valde intenfam Febrim continuam IlluftriiT. Domini L. B.ab Engelshaus Patroni mei gratiofifiimi natu maximus FilioJus quin- quennis, qui vero tamen Seipie ad memorata & fanguinis cx dex- tri brachii mediana ad iincias tres mediantibus fanguifugis extra- čtionem convaluit, Quidquid fimili operationi contradicac Ga- lenus, dumante 14. atatis annum venam fecare vetat. §. XXXII. Mea Filiola Maria Anna feptennis vero prai- terca etiam in lateris dextripun£l:orios dolores inciderat, fanguinc ab externo frigore in vena azygo condenfato , in fua circulatione prsepedito, &propterea aliquafui parteintra membranam coftas fuccingentem extravafato, Sc dičtam membranama coftis divel- lendo dolores illos , non continuando autem folitam fuam circu- lationem febrilem in fanguineamafiaconfufionem Sc fermentatio- nem cum folitis fuis accidentibus, fiti, Sc vigiliis, & tandem tuf- ficulam fere ficcam per confenfum affe&a aipera arteria caufante. Qudd mature tamen fatis ipli fuerit dc neceflariis profpe&um, R conva- 130 Chronologu Medico-Pratticd, convaluic & ipfa intraquatriduum feliciter adfequentia, led dili- genter uiiirpata rcmcdia. Rt. aq. fcabloftC. taraxac. papav. er. aa. unc. ij. fyr. papav. er. unc. 1 $. pidv. pleurit. Mynf. anthn. diapbor. ocul. 69. pp. na. Scrup.j. M. f. potiofte¬ pe fen, Rt. gum. formi c. pulv. unc. j. ol. lin. 3 ij. vitel. ov. num. j. M. ad ignem, & exten- datur ad alutam parti dole7iti appli- candam. Sign. SSruf^fJafter. §. XXXIII. Gravida: pariter etiamnum periculolius fiibfi- ftebant; forte ramen non tam ob pradentem , qux licca erat,quam praeteritam humidiorem aeris conftitutionem, uteros nimis laxos, lubricosque reddentem: quamvisZ^.2.^^.i2.ficco&aquiIo- nio Vere auftrina:, pluviofa?, & elementi hyemi fuccedente et- iam propterea facile obtingere abortus aflerat, quod humiditates in auftrina, pluviofa, 8č elemente hyeme in pnegnantium cor- poribus aggregata? per fuperveniens vernum frigus ad partes geni- tales mulierum veluti exprimantur. '§. XXXIV. Annus Secundus. iqi §. XXXIV. NobiJis matrona Perizhoffia tertio geftatio- nis menic apertioni cadaveris, ex nimia uteri hamiorrhagia abor- tum paflje Sutorifla:., ex curioficate interfuit: unde domum pcr- tingens prasviis coxendicis, Sč pubis doloribus, no n foJurn abor- tiit Sc ipfa, verum etiam maximum periculum iubiit, ne Sc ipfa ex nimia uteri hamorrhagia interierit. Ad curationem vocatus omni modo quidem, quo pet verne in brachio incifionem verfus uterum ruentem fanguinem revellerem, a Medicaftris mulieribus incitabar: quoniam vero cognitum habebam, quantum in legiti- ma lochiorum cvacuatione puerperis lit pofitum, malui eandem penes brachiorum ligaturas cum fequente ftegnotica mixtura co- chleatim fubinde propinata moderari, quam perfanguinis cx lii- perioribus veniš emiffionem fone omnino liftere : m. aq. plantag. equifet. fol. querc. aa. unc. if$. troch. de ter. figif. 3/. ocul. 69. pp. unicorn t fojf. aa, Pr up. g. fyr. myrtin . c oral. M. V j. M. Sign. 2 (nt)crttent>e SCfUjctuv £ 5 fFdtt>ctg ju cje&ctt. Etremictente fenlim Sc fenfim haemorrhagia bona Domina fc citra aliorum iifum recollegit. Curiofitas cujus generis? vide Intric. ac Extric. nofirum Med. part. 2. cap. 20. §. XXXV. Quandoquidem juxta fuperius dida colicorum dolorum communior caufa efle foleat acidum fivc pancreaticum, iive glandulare, vel etiam fuccus nerveus acido-acrior debito red- ditus; acidi vero Sc copiolioris, Sc acrioris feraciffima eile foleat aurae frigida conftitutio; miratus nullatenus fui, quod in rigidif- lima ifla tempeftate quoque colicis doloribus quipiam prehenli fuerint: praefertim vero tales, qui frigori illimagisfuere cxpofiti, R 2 . veluti 132 Chronologia jMedico-Pračtica veluti Reftionis e regione hord Collegii Soc. J ESU uxor in di- vendendis refribus in puhlica officina totis diebus occupata. Item tales, qui auc vi mclancholici temperamenti, aut vi copiofi aci- di feracis diacta: copiofiore, &: aeriore acido aliunde pollebant, quemadmodum ex affinitate mea non nemo, qui prxterquam, qubd fit omnibus vičlus inordinationibus deditiffimus, nihil avi- dius appetit, quam acida. Remedia autem } qme tales ii- bi fuiile proficua experti funt, fuere in genere acidum illud corrigentia, evacuantia, & dolores lenientia. In fpecie autem illa, quibusinflmillimiscaiibus ufi fuimus Annopriore §,LXXVII. &: fequentibus duobus. Sic Reftionis memorata uxor, poftquam pridie vefperi domeftico, ex de cofi; o fol. malv.-e , flor um c ha - ?nom, fr fambuci, cum additione butyri , 'vitel, ovi , fr falis parato clyflere alvum fibi referaflet, poftridie mane expurgatafu- it decočlo citato loco §, XXIX. deferipto. Defuper abdomen f bi calide ter de die unxit migu e nt o carminat. Mynf. ol. lumbr. ter. fr laurimo , fuperpofitisfacculis avend , milio ^cuminoj fa- le , fr floribus chamomiHus, defcriptis pereurati ■, non eft, qu6dpluribus eorum hic recordemur. §. XXXIX. Februarins ficut fuir ob fsepius intercnrrentes auftrinos flatus Januario variabilior, ica morbofior prasfertim circa fuidimidium, dum 12. &17. excitatus Boreas aercm antecedenti- bus diebus ab Auftris utcnnque tepcfadum eatenus refrigeravcrat, ut eundem reddiderit fere intolerabilem. Morbi tamen, qui grafla- bantur, erant fere mera; defluxiones; gravcdines puta , raucedi- nes, uideš, nune cum, nune fine adjundis febribus, tonfillarum inflammationes, gurgulionis prolongationes, afthmata, pleuriti- des, capitis dolores, aurium tinnitus, apoftemata, rheumatifmi &c. §. XL. Decima odava ego ipfe ex tegrorum vifitationibus domum rcdux faucibus dolere , ditficiliusque deglutire coeperam. Unde deteriora metuens citra coenam, exccpto fumo adverfus de- fluxiones ulurpari (olito , me ledo commileram : mox etiam ob* dormieram : verum circa mediani nodem cum tanto totius corpo- ris horrore , fubfecutoque febrili teftu expergcfadus, ut proftridie prte laflitudine e ledo lurgere nequiycrim, verfus auroram largif- iimo fudoreperfulus. Manefaucium dolorem quidem tantum am- plius nonfenfi, ac heri, nequcdcglutiendidifficnltatem : quolym- phaadfaucespra:cipitata tamen & expartefanguineaemafll£ , qu£ propcerca febriliter effervefcebat, admifta tanto radicaliiis extirpa- retur, eam partim per alvum, partim per cutisporoseliminandam cenfui : quapropter mox adhuc eo mane aflumpferam mann Ec Annus Secundus. £t dem um quarco exicrcarionis,' cuni deco&i pcčborulis in £c- quentem modum ordinati promotione; iji. decoči.pcBor. cum rad. chin.ponder. farfcepar. aa unc. S. fa&ilib.. ij. fyr.de alth. Fern. vapil. Ven. aa unc.). JJ> ir .fulph.gutA v.m.f.potio non folum femper adunc. it), diftis pulvi Tculisfu~ pcrbibcnda, venim & mterdin fubin- de forbillanda. Sign- S3ttiff Xrancf auf ine$rma$Ien. Quamvis interdiu (ubinde , imo fc de n od e etiam de trochi- fcis bec-chic. nigrispro farilitanda cxpedoratione accipere foliti fiat'. ncc non in pedori« tam antica, quam poftica regione empl, Filii Zachar. geftare. Potus fuit decodum c hi na: cum rad, liquirit. fc (em, feniculi, Gibi hordcata, avenata, panatella :,fc caponum,gal- linarumquejufcula. §. X LIL Ephippiarnis quidem, pofl: fuperatum dido modo catarrhum, in rheumaticos totius corporis doloresinciderats qubd fimiles. dolores vero iibi hyemali tempere, ob nimiam corporis in officina perfrigerationem, jam fepius taliter obvenifle, demum ve¬ ro per fc evanuifle dixiflet : ficut pro cis abigendis nulla remedia expoftulavit , ita nulla fučrc ipfi a me adhibita. Taliter iuo pro- gnoftico relidus ille reconvaluit demum quidem , fedprimoin Aprili; materia nimirum ad artus depofita non priusdi{cufla,quam poftquam interno nativi caloris conatui, ab externo aeris a dire- dioribus Soliš radiis jam utcunque excalefadi, fuere Tuppetite al- lata: : materia fcilicet illa, qua: probabiliter lympha crafla fc aeris erat, attenuata, fc ad difeuibonem promptior redita, nec non ču¬ tiš pori, per quos illa difeutienda erat, ampliores fadi, Quan- tumvis enim multum per fe valeat natura: calor innatus, multum calor calefadi, in quo aeger decumbit, hypocaufti, multum ledus fc ftrapula:; nili ifta tamen ab cxtcrnoSoliš calorc, juxtafuoloeo S dida. 13 g Chronologia Medico- Pracfica di$ayAnimamundi. univerfali omnia vivificantc foetofeecun.d!entur„ infubigendis humoribus frigidis y crudis, craflls&tenacibus,.qua- Icm filme iympham illam ad artus boni Ephippiarfi,depo fi tam pro- babiie eft, panka proficiunr. Vide alias fimillimam, fponcaneam, videlicet, (edpariter feram fimillimorum dolorum folutionem An-- eo priore §. LXVI. XL11L Noirmultd mirim tufEebat a lbngo- tem pore quo- aue' uxoc mea dilectiflima * fed ifto ipfc tempere-cum dolore fub> mamillafiniftra fpiculi ibidetn. infixi ad. inftar pungente- Conva- luic ta m en tandem & ipfa ad diligentem Tragede noftr pratermitto uti& quid Vomica pulmonum fint, qurve percurari ab Aliis foleant., Fufe alias. de eis difeurrit 'Wjepferu»/» Ep h.. Nat. Cur. Dec* 2. An. 9. obf* CCXXIX. Proficua ad eas^ dem p rop o nit in eisdem Eph* Nat. Ctm Dec. 2 * An.6° Obf. 186- Clauderm* Et tandem ouare ( communiter alias incurabiles) fa- cilius iubinde percurentur y quam ali* pulmonum in phthifi exul- eefationes, racionem reddit Daniel Lukovici Efh. Nat. Cur. Dec. I. An. IX. frX ObfCLVlI.. eo videlicet, quod in pulmonum vo- micis recentior adliuc fit continui folurio materia propriar capfu- l*inclufa j & pulmones adhuc: vegeti ; in phthifi econtra pulmo- nes flaccidi, fenfim & fenfim debilitati, Sc corum fubfiantiaipfaul- eerata, irregulariterquc cxc-fa. §. XLIV. Pauciffimis poft diebus; mea filiola feptennis ad dentes Sc maxillas:, imb & axillam dextram, cum dolore & tuma*- re defluxiones fcafit, feu p o t i u sly m p h * i nd i čf a r utn partium glan- dulis ftagnationeseum horripilatione, &arilu fcbrili totiuseorporis- Poftcpiamvero fiidafTec ad. talem bokira; tke- Sign. oAnnus Secundus. 94. theriac. Ven. CC. philofophice pp. Ant im. diaph. na gr. v. fuccini alb. pp. gr. j. M. e um facch. f. polus. @c§wtfr3urfer cum bonus Sclopetarius intcriiis uri, af- (urnptum jusuna cum pulvere putatitio purgante, &; cum eo o- mnis gcneris acerbiffimos humores, phlegmatumque copiam re- jiccre, paulb poft vero &perinferna enormiter purgari ccepit, non Annus Secundus« r 43 fton ffne fere intolerabilibus rocininiBus:' qudd ccnfcrec tamen, ca- lem debcre cflcaflumpti mcdieamenti operationem, tulit, utpotuitr Uxore excretioncs cum frequentibus jufeulisledundante. Ulcimarim; tandem dederanc luccefliveexcretiones una etun totminibus: Selo- pecariusetiam leclo furrexerat, fepraevio prandio ad folitos fuos la- bores accmčlurus.. Cum cece fub toga; induitione fcafu iuiauripig- mentirecordattir, iIkiddiecoeximit, Sc chartulam, cui id inclufun* erac,revolvit; cumque videret, einonauripigmentum, fed pulvereini purgantem efle involutum, Goniequcntcr a fe ejus loco auripigp tnentum aflumptum., eatenus exhomiic, utvixnon exanimis con- eiderit. Citra moram proindc ad meeurritur, quidque rei fadfunv fuiflet, enarratnr. Et mox adfui Ego : quod vero vidiflem aliud’ mali tegro nil fuperefle , excepta fcrci apprehenflone : cum bono animo efle debete jufleram, nec quicquam metuere ; ed quod id ,, quod ipd obelie poterar, jam cotum rcjc*eifler. Si camen vellet,, pode pro majprefecuritate aliquid theriacacexbono vino afliuncre,. Sc Icdto fe-pro fudore cliciendo committere : casterum vero nullum; ulteriorem metum habere debete. Et fecutus is erat condlium,, Sc nullum ulrerius incommodum fenfiu §. L. Auripigraentum lethale venenum efle, nemo, eredo,. eft , qui: nefci.it, ob iulphur Sc fal corrofivum, quo forte non pau- ei©re,quam ullum aliud minerale, conftat; qudd tanta quantita- te aflumpeum difto felopetario umen non adeo nocuerit, videtur fiecifle praprimis, quod priusquam vls ejus corrodva fuit ultra pri- mas vias verfus cor abrepta , illud reječium jam fuerit. Secundd' quod ventriculi dbra; admodum fendbiles, utpote duris, dcut Sc reliquum corpus, afluetaenonfuerint, utcorrolionem illam, quanv auripigmenti corrodva fpicula eis intulerant, ultra modum perce- piflent.. Tcrtid, quod natura; robur tantum fuerit, ut fufferenda: illi excretionum violenti«, corrodonumquc feritaci utcunque fuC fecerit.. Et tandem quartd, quod fpicula illa corrodva a frequen- tibus, &eis fortepinguioribus jufculj&fuerintntcunqneobtufa. Se- cus, d ifta talia non fuiflenr, non eredo.'*, qubdnegotiumifl:udade©. dextrefucceiMet.. Ante plures dquidem, quam viginti annos, re¬ sor- 544 Chronologia Aiedico- PraciicA eordor ad S. Vitum infra Sit tiči um certam puetlam ex fimili affum- pto venčno inceriilfir. Anteiexprim© annos autem hic Labaci cer- tam llluitriibmam Matronam poli enormes corrobones, cruen- tas vomitiones, & innumeras per alvum excretiones pareticam fa- čtam talem usque ad mortem permanbbc fuam familiam autcm, qine de eodem , quoi'ua Domina , ribo, dieto Miri pigment© condi- to, comederat, talcem feriilimas per fuperna &: inferna evacuacio- nes cum maximo vita: pcriculo perpeflam&ifle. Etperpefla forte fuiifet plane cum in te ri tu, b venčnimi roagis commiautum fuiiTet. Erat autem quantum autopba monitraverat, iakem craile conru- fum, &:proptereamoxinprimis oryzae, cui admiftum luk, cochle- aribus a comedentibus animadverium. Quoad curationem , ei quidem nihil magisconducit, quam donecadhuc in ventriculo hre- ret, tempebiva cjus per vomitam rejeftio j poiiquam autem ven- triculum egredum jam cit, lac , & pinguia qua , cunquc tepide ai- fiimpta, ut oleum, butyrumve, utpoteiua pinguedine ipicula ejus corrobva obtundentia : pofle tamen etiam in uium duri alexiphar- maca illa omnibus veneniscommunia, Vheriacam puta, Mithrid. & Orvietanum , teiiis cit Fioravantiin iuis Secretis italico Idioma- teproditis, Theriacam, vinom optimum, fpiritum vini, atqueper- unbtionem totius corporis cum ol. liypcric. &: (corpion. unieum ar- fenici alexipharmacum ebe , depraidicans. Quamvis contrariutn cenfeant alii, bmilia calida, fua volatilitate alkalitateque dičta ipi¬ cula potius exacuere, dicentes, quam quod eam obtunderent. Prou- ti ea de re pluribus Lem ery en Cours de Chymie cap. de Arfenico §. IV §. LI. Nequc refert, qubd arfenico quipiam non folumex- terne in abfumenda fuperflua ulcerum carnobtate, & exedendis Vt rrucis utantur, verum&ad intro illudin curandisfebribusquar- taniš, &o afthmatibusa materiafrigida, &pituit©fadependentibus, cum optato eventu exhibeant: muka bquidem a protervis bunr, qu# a cautis liuliatenus approbantur. Quandoquidem enim provi- diilimum Numen nobis de fliis iecurioribus abunde profpcxit, quis prudens ad adeo periculofa recurret? Eft verum quidem, etiam anti- Annus Secundus. 145 atitimonium, multaque ex mercurio paratavcncnaca cflc, & tamen aMedicis ctiam cautiflimis in ufum medicam quotidic trahi; ve¬ nim ea, qu« ex iftis in ufum medicum trahuntur, arte chymicaea- tenus corrc&a funt, ut experientia tcfte nil tale in corpus debita. doli allumpta caufent, ac arfenicum, Sc ejusdem fpecies auripig- nicntum. Ca: ter um vero, ca non miuusfore vitauda, ac arfenicum jpfum, ccnferem. §. LIL Martius alias Sc Aprilis adeo perniciofi, Sc human« natur« infenfi rnenfesfunt, obcommuniter inconftantidimam eo- rum aeris intemperiem, & tcrrse to ta hyemealiascommunitercon- gelatse tune contingentcm referationem, indeque communicatas aeri omnis gen eri s nocentiflimas evaporationes, ut plane in prover- bium abierit > tvil/ trnč nitnmt t>cr STprtfr quod hoc anno tamen uterque hic meniis fuerit (olied ordinatior: praeter morem videlicct ficcus & ferenus; accidit, qu6d& huma¬ na corpora adeo varias Sc frequentes indifpofitiones pcrpefla non fuerint , ac aliis annis : quamvis intempeftiva illa mox ad Martii principium fa&a ex tepida in frigidam ; feu ex auftrina in aquilo- narem aur« mutatio nonexiguam caufam dederit, quddfaltem an- teriore Martii dimidio fere non paucioresinciHerint in omnis gene- ris defluxiones, ac in Februario. Poftquam tamen aquilonarisilla ficcitas aliquamdiu, perfeveraverat, obfervatum fuit, quod& de- fluxiones ill« acciderint rarius. Bacchanales cxcdTus alias hoc tem* pore etiam nonpaucos pr«cipitant; .venim hoc anno nequeex iftis fpecialem ftragem advertimus, obannon«, &pecuniarum penuri- am vix necdlitati , taceo multis exceffibus fufficientem. Quod adeo iftud, alias infaniflimum, tempus fuerit fatis, Sc pr«ter mo¬ rem falutare, aeris dičta preeterfolitum conftans fercnitas egregiž fecundantibus quadragefimalibuS jejuniis effecit. §. LIH. Famofi Juriš Confiilti Andrc« Purgeri honeftaCon- jux aure dextra cum pun&uris fere intojferabilibus dolebat, alym* pha aeri ibidem extravafata , Sc circumfitos nervos > membranas* quc utpote i-nfigni fenfatione pr«ditasimmaniterrodente. Dere- mediis confultus ego quidem omnium primo corpus fore pilulis X Capita- Chronologia Aledico-Praflic* capitalibus dičbis expurgandum, poftmodum vero reliquam deflu- xionemdiaphoreticis, iufFumigiis, & certis fumentis difcutiendam cdixeram : IlJa autem maliim mitius, & ievioribns traniittirum ra¬ la, {e quidem ad pilularutn aflumpfionem tandem refolverat, & ad iiiffumigia, utpotequorumufusefletfacilior, quam reliquorum a me propofitorum remediorum, ad reliqua vero ( fi etiam mori dcberet) nullo modo : poftquam vero dem um viderat, illa fola non iufficere, fed eis nonobftandbusmakimindiesaugen, non fo- lum i e &č ad reiiquorum ufum promptiilimam prarbuerat , verurri etiam ad quorumcunque aliorum : aftcum eo damno, quod, quae forte intra paucos dies cum diaphoreticis refanari poterat, ablque eis immanes iflos doloresper tresintegras hebdomadas patidebue- rit* Principiisobfla. Pilula? illae autem fueretaies: Majf.pil. defuccin. Crat.fcrup. £. cxtr. panchymag.fcrup.j. troch. alhand.gr. iv, ol.mac.gtit. j. M. cumjpir. lil. conual. f. pil. n. IX. Sign. anf i uutyl Diapboreticum tale, %t. CC.phlicepp.fcrnp. J, antimon, diaph.fcrup. g. fecif. cephal. Michael, fuccin. alb.pp. aa gr. ij. M.f.pulv. Sign. (pufoer, Suffumigium tale. ty.. fuffum.contra defluxiones %i). feni. lini 5 S. M. sign. Fomentum tale* herb.malv. alth aeidis &č qualitercunque aeribus ^ vino, &c animiper iram* cuierat deditifTima, commotione. Ad moxinprineipio protedata crat il- la , le c!yfterem quidem admiduram, co quod jam a biduo aivum obdrudam haberec, emiduram etiam languinem , uiteriota vero it nullatenus admiduram , eo qubd talibus qux ego ipd prabere in- tend©, jam ipfa demieflet (Medicadra a ute m iuit) provifa , nec non cerco quodam lufFumigioquo jam piti res alfa s fimiliter afte- das percuratas fciret, absque eo, quod vinum vitaverint„ aut in dma tam medice legellcrinc, Quibus> percepcis ego ei aliud. non repolui , quam qtibd ipla £ic poffc DEUM Patrona lui corporis, &S proinde polTet lecuni tacere, ouod vellec; eaeterum vero me in eo p rop h etana a čl ur um , quod ipla,, 11 pradertim enarratam dmam ne* glexerit,. dt autadliucin deteriorem datum Japikra » ant certe pe- dibus non mlticura, priusquam a div us Solfuis radiisunivcrialiil- lo mundi Špiritu, fcu coelcdi virtute-, de qua nos Arino pvtčter* lapfo§.,Y.. omnia vividcante fattis natmma luurn calorem, Ipiri- tum.ve infitum nune amimio frigore &: Bumiditate občutnim, &vel- uti condridum eatenus exaltavcrie „ ut in difeutiendo illo frigore, Bumiditateque libi artubusque im mer la klena eificcre valiturus lit, qubd nune facerenc medicam cnca a m e propofica „ pradertim pulve- res illi fpeeifici;. Ec difcefli ab* ejus, Domino- Marico una m ec um mulieris pervicaeiarn inecepante lioncdo Ibdro. donatus.. lila an¬ teni pernian lic Jedo affixa fere usque ad a?da tem & iaeq,ue tune: domo exire valuit,, nid pedidequar braehiis fortiteir inn£xa.. 0~ portet autem non modo fc ipfum e x hi berepromptum a d ca, de cent, facienda;, fed aut alias hyetnali tempore febris qux- piam accidat, ca potius ut eaufa? principali fucco pancreatico, ut- pote tune, juxta elapfo Anno drčta, vel maxime abundante, & in lua aeiditate exaltatO‘imputanda erit, quam bili. Venim refpon- deo , dc ordinario , Sc bile ad hvcmale tcmpus eonfiderata, omni- no ita efle , & rečic proprerea iebres folere eile hyemali tempore' lbnge rariores, quam aftlivo : qubd ii vero de exmordinark> fiat ferrao, &: prtecifive a tempore ; dico dati etiamin hyeme taLiafub- ječta, quae non pauciore, nequc minus aeri bile abundant hyemc, fjuam xftate, ficut dancur talia, qux non minus eopiofo , acreque fucco pancreatico abundant a ? ftarc, quam hyeme r confequentei\ qubdfaltem talcs fubinde etiam hyemali tempore verno-vc a febri- bus apprehendantur, mirumneminividerr debet r ficut mirum non. eft, quod’ non raro affcčhrs ab acido peccante dependentes etiam teftate, qua acidum refpečtu atftivi temporis confideratura alias &: paucius & minus aere efie folet, aceidant r veluti talesefte fuo lo- co diximus colicos, arthriticosque dolores- Etifta ipfa fuit ratio, quod Hip. I. aph. 19. poftquam cuilibct anni tempori iiios mor- bos a tališ temporis temperie dependentes a dn um c rafte t, perperr- diflet eeontra morbos non foltlin a temporum conftitutionibus fieri,. verum etiam acorporum temperamenris, & in vičiu coinmiiti fo- lrtis erroribus, demum edixit : quilibet in qmbus'vis anni tan- foribus mor bi ftunt : nonnnUi tamen in quibnsdam ipforum itiagis fwn fiunt x tuin cxaccrbantur. In illis videlicet tempori- T $ bu$ 150 ChronologU M.edico-Prattic& buscemmorbimagis tum fiunt, tum cxacerbantur, inquibuseo- rum caufse etiam auniipfius temperies correfpondet; veluti in fe- bribus producendis bili, qnse primati#febris caufa cft, corre^ fpondet calor seftivus: in producendis defluxionibus lymphae,qua: extravafata dcfluxionum caufa efle fcler, correfpondet hyems, Sc alias tempera pluviofa frigidaque: Sc propterea febres folent x- flate efle Sc frequentiores: Sc ferociores, quam aliis anni tempo- ribus: defluxiones folent efle hycine Sc pluviofis frigidisquc tem- poribns Sc ffequcnti6res, Sc graviores, quam seftate, Scfiecis, ca- lidisque temporibus. Ee lic deajiis. Poflfunt tamen, Sc hycme excitari febres, Sc fieds temporibus defluxiones, dummodo cisde* prehendatur fufficiens febri excitandae bilis, Sc defluxiombus con- citandis lympha: Sc lic de aliis. Deprehenditurautem etiam hye- me fubindc fufficiens ad febrinj excitandambilis, in corporibus bili- ofo E. G. temperamento pneditis, in ira, cxcrcitiis corporis im- modicis, multoaromatum, Sc ciborum cafidorum ufu, vinisge- nerofis, Sc fimilibus circumftantiis excedentibus. Deprehenditur etiam .rftate, Sc temporibus quibuscunque ficcis, calidisve fuffi¬ ciens ad concitandas defluxiones Iympha, in corporibus tempera- mento phlegmatico praditis, multo crudorum humidorumque u* fu, fomno nimio, Sc diurno otio, aquse potu Sc fimilibus dele- člantibus. Et fic de aliis quibuscunque affcdlibus. Qualia corpo- ra proinde fiquidem etiam hoc Martiali tempore fucre reperta; mirari neminem decet, quod ea fuerint etiam hoc tempore a fe- bribus intermittentibus apprehenfa. Quod ipfuni pura Sc de con- tinuis, fi Sc ab eis quifpiam quid paffus eft: quamvis ad iftarum accenfionem, prseterea non minimum forte etiam fecerit ab ex- ternofrigore prohibita humorum infenfibilis perfpiratio, §. LVI. Pleuritici non minus hoc, quam elapfo menfe, dummodo tempeftive ad rem fecerunt, convaluere ad remedia c- lapfo menfe defčripta. Illuftriffima Comitifla de Blaggay jam ter- tia vice eo maloprehenfa, tamen propter conjunčfam valde ar- dentem febrim, Sc indc ortam infuetam tali malo lingu* aridita- tem, prseter ibidem adnotata antipleuritica Sc cordialia, prseterea ud Annus Secundus. 151 uti debuit mucilagine fem, cydon. elapib Anno §, LXXXVII. de- fcripta; pro febris attemperatione autem, &c fomni, qui plane aberat, revocatione, ieiuper ve/peri ante fomnum hac /pecifica emuliione. 1$t. fem. melon. pj. papav.alb. 3*/. card. ben. par. ij. amygd. dulc. par. ij. contufs in m ort ar io lapideo ajfunde aq eard. Marice & flor. acaci qui e x pleuritide Empyetici funt, ft d rupt ione in¬ tra dies 4 o.furfian repurgantur, liberentur , alioquin tran- feant in tab etn. §. LVII. Cum quanta circumfpe&ionefint medicand# gra- vidse mulieres, a nobis quidem jam in Intric. Extricato noflro Medico part. 2.cap. xvl. ptoditum eft: qudd vero tamen etiam his diebus fe dedent occafio qu#piam in ibidem dičtornm eonfir- mationem experiundi, lubuit &; ea hic fubne&ere, Gravida au¬ tem f 5 2 Chronolcgia Medtco-Praffic a tem fuit Domina Sartoria fuae artis gnariffimi Domini Sartorii pharmacopobe noilratis uxor honeftiilima in feptimum menfem iitero gcrens.' & eonqucrcbatur de febre conrinua, cordis pnlpi- tationc, fiti, Sc jugi oris amaritudine; caufam tališ mali attribuens partim iracundia:, pardmncfcia cuimcerori, ieu uti viilgoloquun- tur, melancboliar, Atque adeo curadonis fcopi erant quidem, cxagitatam p er iram bilenv educere, febrim extinguere, corro- borare, Sc melancholiam illam, ieu ncfcio quibus de cauiis čon- ceptum moerorem, competentibus contrariis pcrfuaiionibus difpel- lere: quibusnam ramen remediis iftudeilet in a čl um redigendum, crat dubium, (gravidas iiquidcm juxta citato loco di&a, primis ttibus, Sc poihemis tribus geftationis menfibuseft purgare intti- ciim: venam autem fecare, quod ramen febris cxigcbat, adhuc intutitis) demum vero ramen relblutionem ceperamus ex rečle ci¬ tato noflri In trie. Extricati Medici loco, ubididtum, Sc ud reor, fundate dcmonftratumfuit, iniecuritatem illam iblum fortibus il- iis, clečtive, utidicitur, purgantibus, & vereribus confuetis eva- cuantibus inedicamentis indic; minime vero mitibus illis, qualia a nobis ibidem filete enumerata ; nequein minima quaque quan- tftare cclebratis ianguinis emiiTionibus. Ec bona: pacienti citra m etn m pro corporis expurgatione unc, I vi?. aqua: laxat. Mana- getta: propinaveramus, poftridieque ex Talvatella manus fčniftrae ad unc. v. ianguinis extraxeramus. Defuper vero pro ukeriorc cxagitara: bil is fubačHone febrilisque caloris attemperadone quoti- dic talespulviiculos ex jurecaponum propinare ioliniiunus: diamarg.frig, arcan. dupli c, occul. 69./>/. ati. ferup. facch.perl. gr. v. M. f. pulv. Sign. ©aH&dmpfenDeč m\t> nifi charitas concrarium urgeac, decenti. Sunt vero tefte Hip. 3. aph. 29. phthifi pršealiis obnoxii adolefcentes &: Juvenes, &č quidem uti idem ipfe habec 5 .aph.9. prtefertim ab annoftue tetatis 18 . usque ad 35.ec>, quod, prouči comment.ic). feB. 3. docet Galcnus, i-lli foleant communiter efle inordinatifiimce vidus rationi dediči. Nune liquidem bibunt vina meratiora, nune aquam frigidiflimam, ce- rcvifiamve glaciatam : ludantur, faltant, vociferancur: fudantes fe repentedenudant, &frigido aeriexponunt, exceffiveedunt,aci- dis Sc aeribus dcledanrur : Veneri nimiumlitant, &:nefcio, qua: non , quibus fe tali malofufcipiendo magis difpofitos reddunt,com- mictunc, Ulterius funt phthifi prte aliis obnoxii , qui tempera- mentum nadi funt a natura cajidius &; ficcius, pedushahentangu- ftum, fcapulas eminentes, coilum oblongum &: gracile , genas rofie ad inftar in medio rubentes, &c deflillationes ad fauces &:pe- dus frequenter patiuntur. §. LXIV. Curfor Aufpergicus a longo temporegraviter tuf- fiebac, circa 17. Aprilis vero & continuc febricitabat, peccante Jvna- Annus Secundus . 157’ jympha, qua* hadenus faltem fpiritalia organa molefte afficiebat limul fanguineae maflae communicata , eandemquc in naturali fua fermencatione turbantc : poftquam vero potione Jaxativa priore Anno §. LXV. defcripta decenter purgacus fuiflet: bis fanguinem imminuifTet : fanguineam maflam a memorata Iympha fc quentc pulvere quotidie mane-ex decodopcdboraliaflumpcodepuraflec: Rt. fj> ec. diamarg.frig .fenip. C C. phlice pp. antimon, diaphor. o cul. 69.pp. a a gr. v. fuccini alb.pp. flor. fulph.aa gr. j. M. f pulv. Sign. 53 rufruttt>Šrt^ufoer tragc* ufum & p roba: dia:ta: obfcrvantiam fccundante. §. LXV. Paulo pdft 20. fcilicet Aprilis Uluftris quidam L. B. ante annum rede fere circa hoc ipfurn tempus fimillime affe- dus, exfufccpto in itincrc frigore > fimul acLabacum appuliffet, fcbricitare, tuflire , & in faucibus, fternoque paulo fupra cartila- ginem mucronatam dolcre inccperat: pofiquam vero ččipfepur- gaflct cx tinc. ii&.mannIlarum tani¬ ta utilitas? Temo urnim cx quibuslibct hominibus convenianc? Quarto quo veris tempore convenienciusinfticuantur ? Ec tandem quinto quibus remediis ece fiat peragend*? Ego refponderem quoadprimum, quodab ipfo medicorum primipilo Hippocrac® G.aph.tfi. lic ioqucnte: quibus fanguinis mijfio , autpurgans medicamentum convenit , tis vere fangutiian mittere, aut ventrem purgare exj>cdit. Ad fecundum dicerem, curarum vernaliurh utilicacem eam efle, quodilhe hominem ab indiipoliti- onibus non folum verno tempore evenire folitis Sc ab Hip. 3 * aph.20. cnarratis, venim &ab aliis quibuscunque per jeftatem at- fligere afliietis,&: 3. aph. 21. abeodem Hippocrate recenfltispm- fervare q-ueanr. Scire etenimoportet, hyemali tempore ob im- peditam infenflbilem tranfpirationem, multum otium, Sc diver-, i'a alia , quibus per id tempus, prsefertim Bachanalibus diebus, nos opplere folemus, in noftris corporibus plurimum peccantiufti humorum accumulari, qui verno iolis calore agitati, nifl prarvie aut corri^antur, aut educantur, facillime in morbos erumpunr. Ad tertiuin dicerem, curas vernales quibuslibet hominibus nul- latenus convenire, niulco vero adhuc minus efle neceflarias; eo quod non quilibet homines vitiofos humores in fuis corporibus ag- gregant; &iftudvelob religioflus obfervatam vičtus regularni vel ob inculpatam ventriculi, Sc aliarum partium digeflionem, diftributionemque: veldcnique ob tale natura; robur, quo, etii quid vitiofl in corporc aggregetur, illud riirfus tempeflive fari s per quascunque demum excretionum vias everritirr. Ad quid vero curatio, ubi nulla adeft prseternaturalis difpofltio ? Nifl quisfponte iuavelletin Hippocratis illud i.aph. 37 ,quibona / 'u?it corporis valetudine, purgatio?ies dfficulter ferunt , fr cit 6 exfolvuntur, peccare. Aut curandis caufam dare, quo in lc- &um, finon plane intumbam pr^dpitati dicere poflen t,pcr /t** meglio j Jlo qui. Ad quartum dico, communem quidem efle o- Annus Sdcundus. 161 pinioncm, curationes vernales dcbere inftitui temperatiHimo, ficut anni, quodeft vernum, itaveris,quod eft Majale, tempore; ve¬ nim cenfeo ego, difhnčtionempotius inter temperamenta, Sčcor- porum conftitutiones elfe faciendam, quam in tempore ipfo yer- nali: eo, qudd qui temperamenti funt calidioris, &c multis bili- ofis humoribus abundant, vel limpliciter plethorici funt, Ci čuvati- onem usque in Majum, vel plane Juninm differant, periculum e 11, ne per indies intenliorem aeris calorem exagitati dičti humores, aeriores, calidioresque redditi,. priusquam Majus, Tuniusvc ad- veniat, in partem aliquam principaliorem corporis pratcipitentur, fanguineteve maflar admifceantur, atque adeo faniratem pefllm- dent: quod ipfumputa &c de plethora. Quos proinde mox inve- ris principio, quod fub folis in Arietem ingrelfu accidic, curare convenit, Secus vero habent, quod metuant, ne ipfis accidat, veluti mihi jam aliquocies, pratfertim ante feptennium, qui'abs- que ullo prarvio fecuturi mali lignomoxac.A£quinočHumvernum adfuit, infebrim tertianam duplicemcontinuam periculofilfimam incideram. Alias vero fi aliud mihi non obvenit, obvenerc de- fluxioncsad tonlillas, vel faltem laflitudines inlolita?. Ccrtum L. Baronem vero novi aliquot annis conlequenter fuiifc circa idem tempus febre tertiana intermittente prehenlum. AliSialiis afte- ftibus, nili eos maturiorecorporis cxpurgatione &c languinis mis- fione pratvenere. Qui ccontra temperamenti frigidioris funt, &c potius phlegmatibus abundant, ds, dičhas curationes in Majum, vel ctiam in Junium differre, adeo non nocet; eo, quod indies calidior aeris conftitutio phlcgmatibus illis digerendis potius pro¬ de!!:, quam obed: adeo,utniii illaplane copiofafint, lubindcet- iam per fe a natura extcrno aeris calore adjuta fuperentur. Me- lancholicos ccontra rurfus, etli melancholia alias etiam frigida lit, quia tamen efllicca, liccitas vero ad aeris majorem incalefcentiam intenditur, maturius curare j xfht. Ad ouintum denique dico, Hippocratem quidemin curationibus vernalibus lalcem purgatio- nis, & fanguinis midionis meminilfe: quod fi vero tamen pcccan- tes humores aliis, puta aleerantibus, incidcntibus, attenuanti- X bus 1 62 Chronologia Aledico-Pračhc ClUfftVCCfčtl. Verum refpondeo Ego, omniao abiolute fa- nos, ideft, qui non folum adu fani funt, verum nec vitioils humoribus, ex quibus in futnrum quid mali iibi aeadere pofler, featent (quales tamen in noftraGermania vafde rari) non efle pur¬ gandos, queniadmodum iibud jam antea diximus: nego ramen, non eife purgandoseos, qui adu qoidem fani apparent, interea vero ramen talibus hiimoribus abundanr, qui in rempore non e- dudi faeile in morbos erumpere poflrint: quales funt communiter illi, qui funt variis indifpofitionibus a natura obnoxii. Ettranfe- ar, quodadacceptum medicamentum a!iquando (faro enim tale quid accidit) febres con/equanrur: illud enim non tam medica- jnento, gnani potius humoribus peccant/bus ifluc usque alieubi quiefeenmTus, &pcr medicamentum exagrtaris, non tamen inte- greedudis, venit imputandum: quihumorcs vero fucceilu tem- poris tamen per feineasdem febres prorupiffent, fed tantb adhuc periculofiores, qtianto copiofiores latui-ffentin corpore ante,quana p o ib acceptum medicamentum didi vitiofi humores. Quemad- modum iftudmanifefte fadum fuit in rede prius laudato D. Flori- antfch-itich, qui rridtiopoft incnlpatiiTime procedentempurgatio- nem quidem in febrrrn perechialem,a nobis in Ephem. N C. Dec. a. An. 4. obf. CXIV. fnimsdefcrrptam, inciderat, quam vero ul- timatim tamen feliciter fuperavit: dum tamen interea alii non pur- gati eodem tempore exeademfebreomnino interierint: velutijo- annes Baptifta Petermannus inclyta: bujus Provinc«? Phyficus,- & Medicus Ordinarius: Joannes Ingolitich Ord. Cifterc. Sirticii Pro- Annus Secunduf. 163 ProfdTus: & Illuft. L.B. de Gallenfels, adS. Vitum infra Sittici- um Parochus: omnes tres viri juvenes, Plechorici, & ca: ter um probe confticuci. Imb poftremusa&u habebatdomi medicamerita pro cura Majali paulo ante a me fibi ordinata, quibus vero quia uti neglexerat, n on folum in morbutn incidit, venim eo plani in* teriit, forte quid talenon cxpertutus,fipra:viecorpus expurgalTer. Aft talia interveniunt, dumextrema, &: a DEO Greatore vijobi illius cap. 14. definiti funt dies hominis &c. detcrminatamortis hora appropinquat. Excxcarur Medicus, excxcantur argro mi- niErantcs, excxcatur xger ipfe, &medicamentisapriilimis vislua ordinaria adimitur. Videatur alias ad propofitum etiam hiftoria nolira in Kph- Nat. Cur . dec. z. An. X Obf. L XIH. §. LXXI. Quemadmodum furiofus, & in le nimis impius famulus prxcedentem Martium clauferat, lic claufic currentem Aprilcmfuriofus, & defperatus Lanio; ut adeo quis jure dixeric cura Hip. 3. aph. 20. inv ere non fo lil m dominari furores medi¬ ce acceptos, verum & moraliter acceptos. Erac vero Lanioni ju- veni formofa, adeoqucjuxta illud: Kara c čl cdncordiaform^ at- quepudiciti adeo fuitnubilus & pluviofus, per totum prsevalente Auftro, ur folos tres poftremos dies habuerit in totum fercnos, ex intermediis autem paueiffimos 5 qui bolem veluti mo* mentaneeenubibus promicantem videre ; &propterea auram in- amamiffimam, atque adCurationes Majales ineptiffimam. Qu6d mirandum 3 mbrbostamen habuitrariilimos. Puto partim ob pr£- greffi cum Martii cum Aprilis folito majorem ferenitatem, partim ob nullam interea intercurrentem fpeciaiem aura? quoad temperi- tm dennoextremo ad aliud mutationem ; partim denique etiam, qubd aufter ille non tam more fuo tcpidus 3 adeoque ad putredi- nem multum difponens, fedpotitis ob una ve&as plurimas niviunt particufis aufteriufculus fuerit 3 adeoque juxta a nobis Annopriore §. XLIII. di el a non admodumad putredinem difponens. lili ta- men qui fuere, fuere potiffimuro defkixiones ad fauces* adeoque tonfillarum inflammationes 3 & fcrophulat: acipečlus, adeoque tufles, aflhmata, &: phthifes: ad oculos, adeoque ophthalmire: ad dentcsj adeoqae odolrtalgia: &c, Item febres tam mtennittentes tertianar, quam continuar* fcabies &c. Et ilia: quidem ob burni- dam pluviofamque tempefbatem nimis diu protračfam r hx autem 3 obbilem ex quacunque demum §. L V. enanatarum caufarum in certis fiibjcctis aggregatam, & cum aeido pancreatico 3 aut alio quo- cunq.ue acriore reddito in IntefHno duodeno , aut vafis fanguife- ris majoribus febriliter effervefcentemu Scabies denique ob ver- nalem fblem c uti s poros referantcm 3 univerfbs humorcs exagitan- tem 3 fermentantemque ? & eorum recrementaper cutis poros evo- cantcm 3 q me d 11 m eraffiora in cutis poris fubfiftunt* eamque qua acriora exedunt» ulcufculorum ilforum , qua;- vulgo fcabies dicun- tur, evadunt caufa. Pluraalias de aura & folevernali An no da- ffo %.xrjn. §. LXXIIL Certus L. Baro patiebatur def?uxionem dolo- rificam ad ntramque aurem : pofiquam autem purga/fet, fangui- »em mi f filet 3 & auribus excepifTet aIiquoties (umum ex fuffi.ru con- tra Annus Secundus . 165 tra dečluxiones cum fem. lini, efHimt /ponte fua cx utraque aure ichor faniofus, &convalurt2eger citra alia remedia. §. LXXIV\ Idem ipfe jam memoratusL. Baroacquidverat furunculum in radicenafiintcr ucrumqueocuIum. Gedavitcmpl. diachyl. cumgumrhi: &: furuneuiusmaturatusjapertus, &fuccef- five confolidatus ed„ §„ LXXV. Alternis diebtis febricitantes convale/cebanc ad remedia in pluribus locis haččenus a nobisdeicripta. InfpecieDo- mina Tolmainerin puerpera, praeraifla proporcionata corporis cx- purgatione 3 adiftam potionem bisunahoraantefebrisinvafionera aeceptam. V/., aq.card.heri . cent. jnin. aa unc. j. theriac, f. tj), fal. ftbr. Mynf. Jfrir.fal. armon.gut. v. jfr.papav. er. 3 i}$. M.f pot h. Sign. Sieber^t^tur LXXVI. Defluxrones ad fauces alias partes cedcbanC remediis a nobis infuis locis defčriptis. §. LXXVII. MeaUxordilediflima ob exutam inhortoex- timam vedem perfrigerata graviter tufliebat. Convaluit autem rurfus breviter ad fuffitum concra de£tuxiones, & trageas noftrae pe- ftoralis ufuim Adeb noc ivx auccm folcnc efle, pradertimrarioris texcuras hominibus, iimiles repentinar perfrigerationes, ut verna- Ics, sedi vse, autumnalcsque tudes, gravedines, Sč qnatcunque de- fluxioncs fere folis iftis veniant adfcribenda?. Qui proinde ab cis tutus cfle cupiCj fimifes perfrigerationes vitarerecordabitur, neque brumales vedeš exuct, priusquam externus tedus eum adalfumen- das jedivas coegerit : Sique eas jamfemel depofuit, intervenire e- contra acciderec rurfus rigidiorem auram, eas readlimere non eru- befcer. §. LXXVIII, Scabioforum curationes ob rationem elapfo Anno k LXXIII. memoratam i*:i ledatem differebam. X 3 §. LXXIX. 166 Chronologia Medico-Pravica §. LXXIX, Piftorifla e regione hofpitalis Civici in domus Sneditian« jnfima contignatjonecx fefore tertiana duplici continua decumbens convaluit ad ea, ad quajplures aiii anno elapfo fimili- tcr affebli: mox fcilicec altcraab invafione die purgata ( tmtaquec, de ge m .frig.fcrup. & antim.diaph. arcan. dupl. ocul, 69,pp. aa gr. vii. M. F. pulv. detur _ in quadruplo. Sign. fi&fenbe ^etMpfif&etdetn. Ec ante fomnum bibere /olita eft emulfioncs ex fem. melon, p apnu. alb. amygd. dulc. cum. additione facch .p eri. atque ocul. 69. likimacim pro recidiva; prarcautione talipocioneexpurgata. Jji. aq. cichor. fyr.diafer. aa unc.j. fpec.diat. c. rhab.^j. M. f.potio Sign. <8aUd£rdnc£(em auf 1 . uta&l. §. LXXX. Sub idem tempus mihi ad domum curru adve- Čtus fuitrufticus juvcnisjrobuftus, &fanguineo tcmperamento prx- ditus, propter dclirium furiofum & inquictudinem, manibus, pe- dibusque currui adligatus. Quod is veroconvalueritintra hebdo- madam ad illa ipda, ad qu£Faberille 5 dequo Anno elapfo §.LXIII. non cft, quod remedia ei adhibita hic repetam. Notabile tamen in eo fuit, quod vcficatoriaejus brachiis foemoribusque per 12. ho* ras admota ferc nec veftigium fuse operarionis ediderint; atque adco Evoluimus, ucpro intentione noftra fuifTenc operata, coa&i fueri- rntis, eapcr aliascotidem horas in corpore relinquere, dum ea ta¬ men , experientia tefte, intra tantum temporis fpaciun? alias pro de- iiderio fiiam operationem edere folent. Imo novi/ubjedn, inqui- bus intra totidem horas nimium operata fuere, veluti anteannosin foulptore Majetitfch cognominato, homine biliofo, čč febre ma¬ ligna Anrms Secundus . 167 lignd cum delirio y & motibus convulfivis detenco, in quo-plane profundasexulcerationes caufarant. Ut vero fciatur, undenam ifta eorum operationis divcr/ltas ? Sciendum eft, eorundem ve/icas ex- citandi tacukatern con/ifterein alkali volatili cantharidum /umme corro/ivo j & proinde quo corpus, cui eaapplicantur, mollius& tenerius eft, qualiafunt communiter corpora civilium , nobihum, mulierum, puerorum, Sc /anguineo temperamente praditorum ho- minum : vel copiofiore alkali ex natura, vel ex dixta abundat; qualia funt corpora biliofo temperamento pneditorum, vel alias tali diteta utentium, quse mukam bilem progenerat, ea tanto fen/ibi- liorem efte&um edere : qud econtra corpus, cui applicantur, du- rius eft, craffius, & denfius, aut pauciore minusque acn alkaliab- undat, qualia funteorpora rufticorum, aut alias durislabovibusde- ditorum hominum , a-tate provečtorum , virorum, &: pituitofb, aut mdancholico temperamento prjeditorum 3 ca tanto minusfeil- fibilem efFe&um producere. Quod /i proinde ea /int illis adtno- venda, ne nirnium effcčltum producant , non efle tam diu in coiv pore rdinquendaSiautemiftis; diutius i v. g. illis per horas 7 . g. vel 9. hisatitem per horas 10. 12. vel diutids. Secus periculurn eft, ne in illis diutius rcličta, /icut in di&o fculptore, non lolum profundas exuIcerationes inducant, venim /iibje&is nervis tendi- nibusque fale eorum corrofivo eommunicato plane convul/iones: in hiš autem,/i din /atis admota non reliquantur, defideratumef- fečtum non producant. Vel certe iftis lncommodis eft mitioribus, fartioribusve j qnam, qua: ab Auguftanis proponuntur, veficato- riis obviam eundum. Quod nune de cbrporibus bilio/is, & co- pio/b alkali pollentibus diximus, idem plane dicendum reor, de corporibus a copio/e alkali dependentibus indifpo/itionibus deten- tis, qualesfant £ g. febresardentes, five benignat, /ive maligni; mhis/iquidem, fiveficatoria admoveantur, & pradertim diutius in corpore relinquantur, non minus eft periculurn, ne vefteato- rionim alkalr alkalicorporisfaperadditum, non foldm efednm de- /iderio majorem producat, verum & indifpo/itionem ip/am fen/i- biliter adaugeat: id quod probabiliter fačtum fuit infebnbus illis l6g ChronologU Medico -Pračtica malignis,in quibus inEphem. Nat . Cur. Dec. 2. An. 9. obf.CXXXL vefcatoria adco perniciofa fuiEe s notavit Emanuel KonigMedicus Bafilienfis cdeberrimus , prodidicque ca propterea in talibus febri- bus nunauam elle ufurpanda, ni E dum argri Ene foporoE, feu ad kchargum prodi ves: adeoque nonram alkali volatili, feu bilete- nui, & valde aeri abundantes, quam pieuha, &c narcofi corum fpiritus veluti ligante. In religatione ramen veficatamm partium ctiam diligentia eft adhibenda ; ed quod > innegligenrer tradatis partibus vcEcatis, relid« diutius cantharidum partieube corrofiva: poflint cuticube fubjeda: čuti exulcerarionem profundiorem indu- ccre, absque eo, quod alius ex enarratis error interveniat. Veluti apud Laicum CarthuEanum, eui Ego ante biennium in defedu aliorum veEcatoriorum ranunculi folianon nihil conquaflata, &£ aceco perfperfa applicueram, cui poftea in veEcatis brachiis, etfi valde carnoEs, adeoque tam facile non exu!cerabilibus, fuere val¬ de profunda: exulcerationes ex pura negligentia enatre. §. LXXXI. Famofus ArgentinenEum Archiater Kuefterus a fuo difeipulo fccreta curandi rogatus ei refpondifle fertur: Ser¬ ova meam medendi met h o dum, habebk me a feereta. Quafi dixifl'etj Medicis nullaeflefecreta, exceotaartificioiamedendimc- thodo. Hanc quipoiEdet,poflidet fccreta medica. Hancqui non poflidet, neveritetiam remedia qualiacunquevelit, parumprofpere in curando procedet. Certus 15. annorum adolefcens Arch co- gnominatus Seminarji LabaccnEs Alumnus a fceda capitis fcabie fuk qnidem a vctula quadam Medicatrice unico linimento percu- ratus, verum cum ea infelicitate, quodpaulbpoft toto corporein- tumeicere incceperit: denmm vero epilepfia repente prehenfus pla¬ ne interierit: lympha acido-acri } qn^ reda medendi methodo potiiis ad extra, quonatura vergebat, erat pcllanda, ad intrb re- pulia , primum quidcm fanguini &č nutritionis organis , unde illa totit,^ corporis intumefccntia : poftea vero & nervofo genericom- municata s quod ab ea utpote aeri vellicatum fpiritus animales in ie contentos ultimatim in eam confuEonem egit, ut illi inordina- te commoti, atque fusque deque ruentes non ibium motus illos con- Annus Secundus. 169 convulfivos, quss in epilepticis cum horrore confpkimus, in točo adolefcentis corpore caularint, venim demiirn diflipati eum plane vita ipia privarint. Unde hoe totum , nili ex defedu vene me~ dendi methodi i Remedium erat bonum, eo, qubd edideric effe- dura , quem intendebat irrationalis , & propcerea rogo digna Medicatrix : aft infelixfuit ejusdem ufus: quia nonfuic vera me- dendi methodo adhibitum. Sed SicJit, dum Medicin quisque ejl idiota, Sacerdos , 5 udre us, Monachus, Hijlrio, Rafor, Anus, Mile s, Mercator, Cer do, Nutrix, & Ar at or. Veraautem, (eu artificialis tali Medicis alias Achorum nomineve- nienti icabiei medendi methodus ell fere eadem, qua? fcabiei cu- juscunquc vulgaris; quam liquidem Anno elapfo §.LXXVI. pro- pofuimus, non dl, quod eam hic repe tam us«. Nili pro inunčho- ne capitis eis adjundum quis velit adhuc iinimentum aliquod> cui propterea Joan. Michaelis illud, quod cap. I. de tnorbis puerorum lequenti modo proponic ille, commendatum velim: ung.de helen. diapomph. aa flor.fulph.fcrup. ij. la&.fulpburjcrup.j. cum /, q. ol. nicot. F La. Iinimentum. Pnemiflis citato locoanobispropofitis uniVerfalibus, & a!iquotic# iterata tali capitis lotione ufurpandura: tj.fol. beton, fcordii. helen. aa wS. ni cot.fr c. p. ij. radic.beton. lapath. maj. aa pij. tncifagrojfomodo decoquantur inf.q. aq. & F. capitis ablutio. §. LXXXII. Mirabar, quod, qui hoc tempore pnefervati - ve fanguinem emittebant, fere omneseum habuerint floridilfimum, Y Sc 1J0 Chronologia jMedico-Pračtics omili ei alias communiter fupernatarc folito phlegmate exper- tem. Puco, quod ob mukum dominantcs flatus auftriuos, qui ut- potc copiofiim alkaii volatile fecum vehentesquidquidcrudumfan- guini inerac , attenuarantj difliparantque : non vano omine, Morbonam fecutura teftate fpeciale dominium in noftra corpora non habituram, nifi ea adeoseftuofa evaderet, qute floridumiftum fanguinem adhuc majoi*e alkalicate repleretj adeoquead febres, & omnis generis ab alkaii, feu peccantebile dependenresaffe&us dif- poneret. §. LXXXTII. Nullibi alias audiebatur hoc tempore de ulla malignitate ; mox adinitium Junii ramen fuere in platea Teutho- niča in unaeademque domoillorum quinque, quacunque demum ex caufafebre maligna prehenfi, &c Materfamilias quidemcum ru- beolis a nobis Anno elapib §. C. defcriptis, fedmalignis. Incura- tione, qux dogmatice curabatur, Materfamilias obiit: qui autem empirice, evaiere. Utproptereanonimmeritb mihi a non nemi¬ li e obječhim fuerit, empirica , feu vulgd diifta domeftica remedia prseftare dogmaticis, & nefcio cui medendiMethodo innixis. Cui Ego vero repofueram, iftud argumentum proEmpirica parum mi- licare > eo, quddaparticulari nonvaleac argumentum aduniverfa- le : fecus alias etiam valebit hoc : ifte aut ille febre acuta deten- tus bibitvinum, &c tamen evafit, alius ouifpiam autem nonbibit, & tamen obiit: ergo confiiltius eftin febribus acutis bibcre vinum, quam non bibere. Item iftud: hic aut ille nuli o prorfus remedio ufus eft, & tamen convaluit: tališ aut tališ aucem plurimis ufus eft, &: tamen interiit: ergo prekat nullis, quam ahquibus rerne- diis uti. Quemadmodum autem nullus rationis compos, iftud ita fe habere, afleret, bcne verbcontrarium ; ita nullus cenfere deber, meliora efle empirica remedia, quamdogmacica , feucumrationa- bili medendi Methodo ordinata. Farcor quidem ea, quae a no- ftro vulgo communiter in febribus continuis acutis u/urpantur, fua virtute in eis percurandis non carere : quod fi ea tamen cum ratio- ne, & circumfpečlione, qua tamen carent Empirici, non adhibe- anttir , pofie aegrotos in maximum vita: periculum, vel etiam in mor- Annus Secundus. 171 mortem ipfam prarcipitare. Remedia fujuidem , quibus illi uti ib- lenc, funt hi m m at im z>en quoties de- nique febris adeointenfa eft, ut qui eandem -muka myrrha, cam- phoratve extinguere fiatageret, illamobplurimas, quibus&myrrha Sc camphora abundant, volatiles, Sc alkalicas particulas longema- gis accenderet. Quisautem vulgum, fieu Empiricosadiftas &alias limiles folis rationaiibus Medicis cognitascircumftantias, &caute- las attendere docuit ? profie&o nemo. Manet igitur indubium, fernper praeftare tenere cumremediisex artificioia medendi Metho- do ordinatis, quam a vulgo nudas experienticeinnixofuaiis, etii in le ipfo etiam idoneis. Quidquid lit de interitu allegata: Matrisfa- milias. Poterat fiquidem tališ non ex remediorum arte adhibito- rum ineptitudine accidere, fedpotius exmalograviore, quam re- liquorum fuit; ex viribus debilioribus, aut aliis fimilibus caufis, qua- les in reliquis illismethodice noncuratisnonfuere. §. LXXXIV. Alternis diebus febricitantes convalefcebant ufurpatis eis, quibusalias. Imo quidam plane lineremediis, fo- mite febrili inedia confumpto, aut fub puftularum purulentarum in lingua, Sc circa labia exortarum forma natura; dexteritate excreto. Y 2 i. LXXXY. 172 Chronologi/z JMedico-JPraffica §, LXXXV. Tergellini tamenSoc. JESU Collegii Patri Re- dori quid (pedale, & quod hadenus apud nullum, praeterquam apud Parthenium Pethagnam Principcm deTribilace Neapolita- num ante annos hac Viennam tranfeuntem, in eadem febre terti- ana intermittente, obfervaveram, acciderat: nimirum, quoties apud eundem febris exacerbabatur, toties unaprorumpcreperto- tum corpus vifa? funt puftula? il\x> de quibus nos pluribus fuperi- us §. XXXVII. Qua: vero cum (udore Temper in paroxy(mo= rum declinatione oboriri folito rurfus adeo difcutiebantur, utapy- rexias tempore nec veftigium earum in corpore Tuperfueric. In curatione quidem bis fuit a febre liberis diebus, (icut alti, pulvere Warbichexpurgatus: minueratetiam fanguinem, & aliquoticsfa- lefebrili Mynlichti ufuserat: liberaritamennon potuic, nidpoft- quam aJiquotiesa(Tump(i(Iet ancipyreticum noftrum elapfo Anno §, XC1I. defcriptum. §. LXXXVI. Eis ipfis diebus, pro cura ver n ali adumpfčrat Aquam laxativam Magiftralem Anno priore §. XLIX. a nobis deferiptam primarius hujus loči JurišConfultus Carolus deŠchvri- zen: &: proruperant ipd fubipfa medicamenti operatione per to¬ ru m corpus (imillimat, Ted majore cum pruritu, puflular: qu£E verofubfecuto Tudore Tponcefua cicraullum poftfe reličhtmincom- modumevanuere. Ut adeo dubium nullum Tit, eas non Tolum blandis diaphoreticis, juxta §. XXXVII. fiujus Anni dida, ruto difcuti, verum eisdem nec purgationem , nec Tanguinis im- minutionem obede: utitamen dixi, tutius videtur efie confilium Hipp.qui I .ajph. 2 1 .ad propoTitum (ic loquitur: cducere opor- tet ) qu6maxime 'vergunt i edducenda^per loca convenientia . §. LXXXVII. Plane infolenter lamentabatur de ITchii & dextri genu interno, & ad ta d: um qu(dcm imperceptibili, cxtc- rum vero valde Tenfibili dolore ancilla qu;edam. Propterea ipfi fuaieram > ut corpus tali bo!oexpurgaret: Ele čl. CarjocoJl, oAnnus Secundus . 173 fptc. diatercb. Mynf. S/. J/, c#/« facch. f. bolus. Sign. e Sfctaic&fcgat&mrg auffi. mnf)L DeTuper exIfchiatica dida venain pede fibi languinem emitte- ret: Tudaret Takem bis aut ter ad pulveres antiarthrkicos nollros Annopriore §.LXI. deTcriptos Sc affedas partes bis vel ter dc die caliue cum intinda fpongia, Temper Takem per mediam horam fo- veret decodo hermodad. albi cum herbis antiarthriticis: Sc exTe- cutionimandatis iftis convaluit illa feliciilime. §. LXXXVIII. Nobili 12. annorum puellulx Tub capitis adveriusTineam cum abdergentibus, & acidumvitiofum ulcuicu- lis inexiftens mortificantibus in urina decodis fomentatione oculi fanguine eatenus TufFundebantur, ut de albo nil illis Tub appareret, probabiliter aburina: Talina aerimonia exdis vaTculis Tanguiferis ed txporredis. Adhibitus propterea pro diTcuflione fuit alias ab Au- thoribus laudatusfanguiscolumbinus: poftea decodum chserefo- lii; Ted utrumquecum non adeb TcnTibili effedu. Admotat pro- pterea deTuperfuere hyflopi coms in.aqua decoda* Sc linteolo in- clulje, & ediderc effedumralem, ut purus C nguis linteolo, quo- ties amovebatur, a d ha: Ten't, Tugillatione illa intra biduutn integre discufla. Atque fic ad finem perdudas fuere Sc curx ver- nales. §. LXXX 1 X. Ex Maji ena tratiš fereafliduis, Sc Junii fre- quentiflimis pluvhs, auraque potiffimum auftrali nobis quidem gravia ominabamurde Jtftate, quantumtamen poftea experientia nos docuit, ea tanta non fuere. Deflimones quidemnon deeranc tali tempere alias infolitat: ex Tporadicis tamen pra:ter febres po- tilEmumintermittentes tertianas non facile afii. Puto qubd ©b exačlrorem diaerae obTervantiam, hornorum fr udiram, qui hoc tempere alias potiffimarum indiTpofitionum folent dle cauTa,pau- citatem, Sc bilis minorem propter refrados a Trequenr.i/Iimis p lu- viis, &Tsepefepius intcrcurrentibus aTperiovibus ve ut is Syrii ardo- res exaltationeni. Y J §. XC 1 74 Chronolog U Medico- Practica §, XC. Sed mirumeft, quod tamf:requemia, tamquehor- ribiliacomtrua, corufcationes, Sc fulminationes, quales prader- tim in Juho fuere, ijpecialiorem in humanacorpora impreifionem nonfecerint: dum tamen ex Levin. Lenin. L 2. C. XLVIII. plus- quam notum eft, quantat venenofitatis effe foleantfulmina vinaiit vahs vapida reddentia, Sc alimenta in penariis adeo venenantia, ut fepe nec a canibus attingantur; viventia autem quarcunque con- tingunt, interficientia, juxta Pontani illud : Nune etenim afflatu tenui pccudemque bovemque Aut vir ide s tondentern herbas , aut i Lice ah ar ti a, Arcentem nimios animoji Jyderis Sč fulminationcs, teft antur Ruricul«, dum ea cxinde veluti fyderari, Sč cfFirta evadere experiuntur: Sč tale eva- fille hac ipla teftate experti fuere milium , quod quantumvis ado- levillet ad juftam altitudinem, ariftasque prat fe tuliflet uberrimas, dum tamen ad trituram ventum crat, longe minus granulorum inde acquifitum fuit , quam Ipcrabatur. Quamvis ego fterilita- tem illam potius tune lubinde intercurrentibus Borealibus ventis imputabam, quam dielis corulcationibus, fulgurationibusve. Potuic tamen obfuilTeutrumque. §. XCI. Ego cx vefpertina in horto mora ob incautedepo- fitum capillamentum nonnihil refrigeratus in ingentem capitis Sč narium gravedinem incideram : fkut vero ex levi perlrigeratione id mihi acciderst, ita adleve rensedium, perfumigationem fcilicet capitis cum fuffitu contra defluxiones, convalueram. Qui proin- de capillamenta de ordinario geftant,cautiiintineorundcmdepo- iitione, aut capita mox aliavittacontegant. §. XC 1 I'. Uxor mea dile&illima jam prope partum gravida ex glaciato vini haufhi , Sč copioliore ceraforum efu in eam fe- ro fx materi« diarrbceaminciderat, ut fere inceflanter delidere co- geretur, cum ingente coxcndicis & pubis dolore, adeoque velipfo Hippoc. tefte ^.aph. 24. evidenciilimo abortrendi periculo : poft- quam 176 ChronologiA Aiedico - P rafti c a quam vero ramen aliquoties ailumpfiflet ex vinorubro nucemmo- fchatam, perunxi/Tet ventrem (fupcrpofito cataplalinate ex men¬ iha, (g abfynth. in 'vino rub.fixis ) cum ejusdem nncis exf>ref- fo olto, (g ol. ma/lichino aureo , nec non vici us rationem corre- xilTet, convaluit & ipfaintra triduum citra aliud periculum. Ad fubfiftentiam tamen iftam frequentiorum deječlionum oculus fini- fler ipjfl cum pruritu dolcrc inceperat, mainmxque intumefcere, rcfiduas peccantis lymphje reliquiis forte eo translatis ; poftquam Vero ocuiis admoviflet unguent. nihiliadoculos, mamillis autem ungu.de alt h a$einenfettmac§t? §. XCV. Sub Augufti ingreffu aliquot febribus acutis, & malignisdetentorumcuramgefli, quivero (DEOLaudes) omnes convaluere ad lene Iaxativum moxinmorbiinvafionepropfnatum, ad ei fubjundam proportionatam fanguinis cmiilionem, & defuper u(que ad mali extirpationem concinuata alibi deferipta refrigeran- tia, cardiacaque. §. XCVI. Certus tamen Sutor in rofca plateafimili febrecuna cuculis fcarlatinis decumbens confuetorum refrigerantium loco pro Z mali- 1^8 Chronotogia JPledicG - P radie a malignitatis oppugnatione, & per cutis poros exclufione ter farno- famillam Pauli deSorbaitpotionemutilitcr bibit. decoB. rad. lev ijl. & pincetox. cum herb.galeg. mj.faBiunc. iij. adde: eleB. diafcord. Frač . $ij, fyr.de fcord.unc. i$. pulv.pannon . rub.fcrup.j. M . F. potjo. Sign. ©c^tuct^SDtiictui: auf 1 . ina&l. Aliquoties etiam talem pul verem fimillima virtute praeditum. qi. pulv.pannon. rub.fcrup.j. arcan. dupl.Mynf.fcruplf. fal. CC. volat.gr. j. M.f. pulv. Sign. SfačmttenDc3 ec. degem.frig. 5/. conf.ma?i. ChriJHperl. 5 * 1 $. fol. aur. No. j. M. %n. &raffKSafTcr. §. XCVII. Hippocrates 2 .aph. 3. exeedivum fomnum in morbis acutis alias pro malo lignohabet : pro malo etiam, li regri dormiant, &r ramen inde nil leventur. Pro malo pariter ii delira- re, &: turbani incipianc: pro pellimo demum, &lethali, fiprater- ea difficulter relpirenr, ubi in febre non intermittente difficultas fpirandi , &deliriumaccidertt , lethale. 4. aph. 50. Neque ifta tamen neque quaecunque alia, quse tamen pro funeftilfimis haber, hinc&inde idem Hippocrates dle neceflario 8 č fempertalia me &C £xc. D. D. "Werlofchnig Amicum meum iingularem , nune Gtx- cenfem Pradicum rede his diebus docuit certus Poeieos Studiofus Khern cognominatus, quinona febris miliaris maligna: die anobis prima vice vifiratus, etfi adcontadumtremuerit, delirarit, nemi' nem Annus Secundus. 179 nem cognoverit, dentes lentore obdučios habueric, pra: linguar ariditatefari nonpotuerit, elata voce interrogatus refpondere qui- dem conacus fuerit, aft ab interrogantibus percipi non potuerit, onrnia iubtus irepermiferit fomno, ?fbent>$ etn tfefr neč©lafil.feol(tvamtfe4rt ju trintfcn. Quarto pro folicitanda ejusdcm qua ad pe&us pratcipisata: lymphae exfcrearione interne trochifcis becch. ni gr is, externe emplajlro Filii Z ac h ari de. Et d emu m pro capitis corroboratione Fjnplaflri de beton, fuper capite rafo geilatione. Et fe ntiebat fe nocabiliter melius: quo vero tainen adhuc radicalius curaretur, iterata pur- gatione memorati decoddi ufum adhucper alterum o&iduuni con- tinuavit: in dueta abflinuit a vino &: crudis, acidisquc quibuscun- que. Vicavit aerem nubilum, pluviofum, frigidum, & nočfcur- num. Pro potu ordinario bibit decoBwn chinerreveritis leges sne as fr c. Ego quoque heec faciamvobis . vifitabo vosvelociter in e geji at e : c onfu ma¬ tur in cajpum labor vefter : non proferet terra gertnen : nec 154 ChronologU Medtco-PrafticA ttrbores pom a pr^bebunt tyc. Ittm Arno s cap. iv. Perctifji voj in umto nrentc : & in aurugine multitudinem hortorum ve- Jlrorum , & 'vinearum veftrarum &c. Iliud vero, quod adeo, ac fuere profunda: nives, intamconftante, &diuturna, ventisque auftralibus fete deftituta ferenitate, naturalirer non potuerint citi- tis diflolvijConieauenterfegetesmaturius adolefcere: prcecipue Ver confequente zeftate exiilente juxta dida per cotum lolito afpcrio- re. Rariores autcm etiam naturalirer efle debuere arifta:, ob ea- rum prima germina in radice Sc primis foliis extinda. Appropin- quante iiquidcrn verno a:quinočh'o ob Soliš radios {piritu lilo feu anima ttmndi univerfali, de qua elapfo anno §. V. &VI. omnia vi- vificante, & in adum deducente fcetos jam non nihil efficaciusterras noftras ferientes, iicut juxtafuo loco didanotabilioresfiunt inMi- crocofmo, feu homine, itaadhuc majores in Maerocofmo feu mun- domajore mutationes: adeoquc in terra: vifceribus conrenra cor- pora agitari, Sc, quxtotahyeme veluti emortua jacuere, de novo fermentare, coniequentcrdiveriiffimacorpufcula de fc emitterein- cipiunt, qua: ad tertje fuperficiem delata, ii ob ejus nimis diutur- nam congelationem , aut ei fuperftratas nives prompte erumpere nequeunt, ei infertas fcgetum radiculas facile ea ratione afficiunt, ut emoriantur. Quamvis iftud ipfum efficere qucant, &: nives ipia* animulam earum vegetativam five fuffbcando , live afperitate ni- vali interimendo. Non id tamen tam faciunt tempor#hyemali, quam verno, dum cx videlicet ultra a:quinodium vernumprotra* huntur : eo, quod hyemis tempore animulailla earum vegetativa, intra radicum Sc germinumfibrillasardefibicohserentes, eft veluti in munimento quodam conclufa , Sc ab omni hoftilitate iecura; inftante Vere autem fibriilis illis a Soliš efficacioribus radiis relaxa- tis, Sc a fe invicem fejundis afperitati illi nivali magis evadit ex- polita. Ma era autem &: effceta, omniquepenefarinadeftitutatu- Jere adhuc ea:, qux ab hyemis enarrata rigiditate fupererant, ari- ttse, eo, quod illajeoipfotempore, quo granafarinarepleridebue- rant , a frequentiffime intercurrentibus rubiginoils pluviis fuerint veluti Qxu(ix 3 Sc ita macerata:, ut ob conftridas, vel potius dif- Annus S&cundus. 185 fradas fuas transvchendo ex radicibus in culmos, & ex culmis in ariilas Sc grana ipfa nutrimento a natura deftinatas fibrillas, fuffi* cientem pro replendis granis, Sc fuo tempore efFormanda farina fuccum recipere non valuerint. Quidnam autem proprie ficillud, unde pluviae i\\x reddantur tales ? ambigo : videtur tamen nihil aliud efTe, quam vapores marini, Sc fiibterreftres e variis falinisSc corrofiviscorporibus, qualevitriolumeft, nitrum,alumen, falgem- mx, fulphur &e. In aeris temeproximam regionem a folis radiih evocati, Sc in didas pluvias condenfati. Quibus qnidem vapori- bus, fi quid adhuc corrofivius E. g. arfenicales atomos admifceri contingat, ab eis nonfolum fegetes, gramina , arbores frugiferas, Sc quidquid abeiscontmgitur, dido modo male afficitur, verum Sc inde viditantes homines, jumenta,&alia animantia, quorumpro- pterea populares inde procedenres interitus non raro deploramus. Videatur alias , ii lubec, ad propofitum Frommanus Eph. Nat. Car. Dec. I. An. vi. vii. obf. CLXXXVIII. Sc Romazinus in Ap- pcnd. Fphem. Nat. Cnr. dec. 2 . An. IX. Dijjertatione fteciali de con/litutione Anni I 690. apud Mutinen/es & Epidemid ru¬ vali. Quod nune didum eft de rubigine, refpedu fegetum, idem ipfum intclledum volo de eadem rubigine, refpedu arborum fru- giferarum , quarum fruduum utpote ab eadem rubigine eodern tempore, adeoque pariter priusquam ad maturitatem percigerant, contadorum emarcefcen tiara defluviumque, nonminorieum Cor¬ dobo defleveramus, quam fegetum. Uvarum defluvium etiam ei- demrubigini fuam debebatoriginem, immaturitas autem nimisfri- gida; -Sepluviofatarftatis, prarfertim Augufti, Sc Septembris, confti- tutioni. §. GUI. A muko tempore gravibus hinc &: inde per corpus vagantibus doloribus detinebatur nobilis quidam Fluminenfis, qui demum in coxam translati eum eateuus cruciarant, utfruftraufur- patis innumeris aliis remediis, aMedieis Fluminenfibus demum ad thermas Slangenburgenfes in inferioreStyria fitas fuerkablegatus. Exquibus verdipiis čum nullum levamen fentiret, tandem ad me fegnentibus literis fuitdiredus: - A a 28ol}l 106 Chronolo^ia Medico-PraBica 0eftren0*$w|flelc&tfcun& £cc§gec&rter #err £)octor K. geiger &i§ tncin jperr Stoter (e^Det an eben t>em< 5 cf)utcr? fjctt I rentcbgelitten/ unt> mir StojfknD metnem Sjccbgecbrten £>enn SDoctor^ batoon cntfcDtgct morben. 3 )amit batin anc& er babon loff n>erben mocf)te : a(č babetcb felbm an meincn $oc&gcefewn$et?n^dreffircn/ micb aber babet^offltc&ft em? pfeljlentvollen. grmtfc benn.@eptembr. 1698. SaitcnUičSBaftrcfcb, Cui proinde ego penes idoneam diartam, & vini ioco decočti chinae commendationesn, fcquentia ordinaveram; yt. eltB. Caryocoft. 3 vi. cum facch. F. bolus. Sign. 93urgterenbeQtog!cbH*at!)mergaufi, m0> jp. of. microc. phlice pp. 'tjij, CC. phlice pp.fcrup, iv. antim. diaph. ocul. 69 .pp. aa 3/. fpecif. cephal. Mich. 5i?. lumhr. ter.pp. fcrup. fc laud.op.gr. ij. M.f.pulv. dividatur in xiv. part. eequales. Sign. 95c jimbtte Stogtcfjt^ulbcrt etn. JJ£. hermod. alb. unc. ij. hcrb. iv, &ibJumno&urno, inquele&onon plumaceo, fedietaceo, vulgo@tr0U1fl$Cn : nequecorpore fupine, fed Iatera- liter collocato. Corpus conaretur habere indies apertum. Et tandem animo elTet hilari, deque proxime recuperanda ialute in- dubio. Secundo ut corpus iibi hoc bolocxpurgaret: Uleči Aenit. hiij. /ec.diatereb. Mynf. q/. Mcrcur. dulc.gr. vij. M. c um Jach. F. bolus. Sign. qpnrg(tt:en&e€(»rt)«jer0auf i.mn&f. Terno ex dcxtri brachii baiilica unc. vr. iang. emitteret. Quarto ailumeret per 5. dies confequentcr femper manepro vaibrum fpermaticorum abftcrilone talem bolum; Bi. tereb . Venet. Ji/. r hab. pulil, ferup. ij.f. bolm y pubv. li epu: rit. involvendus. Sign. «8efenfcer«©ricfj*£at&ti)erg> Superbibendo ei cochleariaij. de aq. contra gonorrhceam 6/terc. Quinto abiumpdsdidis bediš rurius iteraret in principio acce- ptum bolum purgantem, & defuper rurfus per f. dies bolos tere- bint. Cum aq. contr. Gonorrb. Et tandem 6td ii neque iic flu- xusomnino defineret, quotidic mane ailumeret ičrup. I. (ex quo fiant pil. nura. V.) de celebemmis iftis Cent. 2. ob(.LXXlV. dLaza- ro Rjveria deicriptis. ig. Gum Arah. tragac * carab, imetnice, bol. Ar m. aa J/, pulnerifentur. (/ cum fyr. de ro/.ji c. f. pil. sign. igefčnt^e ©vufj^illeu. Qu se p o ffcq u a rn o r d i n e & methodo praderipra ufurpaflet, vefperian- te lomnum bibitis emuliionibus ex fem, melon, lačluc. Annus Secundus. 189 §. CV. Alternis diebus febricitantes convaldcebant etiam nune ad toties anobis enarrata remedia: Infantes ramen cosama- niter adfolum tin3.tart.adgt.v~.vd vi. ex vino aut jure, pra^via. decente corporis expurgatione ufum, <5č abdominis perun&ionem tali linimento: $£. ungu. de alt h. comp. trne.j. ol. lil. alb. Tj j. de later. 3zg. M. %n. (groffnenDe unt> emdcfjenoe ©albett. Filiolus Aueripergicus autem 2 . annorum adfequentia: ty.-fyr- flor.perfc. yj. magiji, mecboac ; piti. fub.fcrup. i?. M. Sign, gatitp&afit fluffi. VjL.fpet:. de gem.frig , o cul. 69.pp.aa. ferup. g. arcan. dupl. facch . perl. aa. 3i$. M. f pulv. det ur quotidie m jure caponis quantum capiunt 2. tninores cultri cufpidcs. Sign. 9$ef0nDmč Steber * afC ft)0P kCll/ de bi bil uročen) apuellaruffa, qute paulo ante cum eo col- 1 ud c bat; &propterea meinfcioadhibebant (quantijn? poftea con- fitcbantur) plurimafibiin talicafti nonfolumconfueta, verumet- iam approbata: velutiinterreliqua fuit abfterfio oculorum propria linrua; ablutio;frontis Sc oculorum aqua triumRegum. Item ea> in qua prunae ardentes imparinumero fuere cxtinr in Dem ^opfFfdjicffctc / imD bet) benen Siugcn fcuitcicSuuctcn (jeraufj blifottlij pullu exiftente frequcnte&in- tequali, lochiis imminutc fluendbus. In Coniiliumvocatus, quia malum rebar nontam a lačte (mammas fiquidcm moliiflimas, ut- pote ipfafeetumla&ans habebat) quam potius a. prte vio tem pore geftationis in corpore aggregatorum, in partu vero agitatorutn vitioforum humorum apparatu dependere, fuaferam, utomnium primo c!yftere domeftico tališ qualisdi6lorum humorum a capite ad alvum revufio tentaretur: poftea autem ulterior, corundem ex- puliio p er cutis poros mediante fudore infticuerecur: & tandem imminuta lochiapardm fanguinisex fuphena emiflione fupplcren- tur, partim autem etiam juičulis caponis, in quibus Schcenatiti 3/jS bullircc. ad largiorem iiuxum fohcitarentnr. Dolor vero de- riium leniretur applicatione ung. alabajlr. & populeonis. Etre* vocatis lochiis, reftituta fuit fehciter. Diaphoreticum autem fuit iftud ; $i. CC. philofophice pp. antim. diaph. ocul.69.pp . aa.fcrup. unicorn . uer.gr. iij. M. f. pulv. det ur i?i dupio , & porrigatur ex aqutt meli£' 2. aph. 24. docet, folvere Apo- plexiam vehementem c J/ e impojjibilc , levem anteni non facile. Rempropterea omnino vulgarem non protulero, iienarravero re- rnedia quibus verus Athleta, dile&iffimus affinis metis Job.Bapt. Floriantfchitfčh de Grienfeld elapio adhuc Junio iniplis thermis Rudolphs-^crtenfibus fa&us eatenus hcmiple&icus, & dextro latere paralyticus, ut non foliim fari intelligibditcrnon pomerit, fed neque progredi, neque affečfa manu quid apprehendere, fuit ame feliciter, talitervidelicet percuratus, u't/afcommodefari,fua- quenegotia ctiamextra domum, & urbem peragere valuerit. Re- media illa autemfuere fequentia. ip. crem. tart. tart. vitriol. a a. gr. xv. diagr.fulph.gr. 1 v. ocul. 69. pp. gr. v, M. f. pulv. pridi e purgationis (durijjhncf enimal- vi fuit) una hora pofl c cenam cx vino fumendus. % jdLnnus- Secundm. fpec. diaial . Mynf. fcrup. ijg. fpir. ceraf.nig.gt. Oj. M. F pot. Sign. er$ SScrgfcto^PjtrtffttN Eorum uius vero tališ: omnium primo vidclicct fuit corpus poti- one purgante expurgatum, &: quidem pridic vefperi accepro pul- vere digeftivo, ut proftridie difficjllimje alias evacuationis corpus tanto dexterius everreretur. Purgationcm fecuta dies fuit quieti, Bb Z & 196 Chr ono logi & Aiedico - Pračtica Sc virium recolledboni data. Tertia die fuere ex veniš hoeraorrhoi* dalibus,co, qudd pariens vir obefus fueric, Sc plethoricus, fex un- cix fanguinis cdu&a?. Quarta, quinta, Sc fexta femper mane, Sc vcfperipro virium corroboratione, Sc phlegmatum, qua: cerebrum, Sc nervos 'ad affe&as partes exporre<Šos inundabanc, Sc obftrue- bant, attcnuatione, caftanete magnitudine de opiata corroboranre affumebatur, fuperbibito ei faltem mane bonohauftude decoffo fručiiis Coffe cum aliquot foliolis berb. beton. & flor. primul. \veris parate. Septima die fuit iterata ultetior, cum eadem potio- - unD crn>et4)cnDe Tertio ut abfumpta di&amixturaftomachicacorpusuIteriusexpur- garent hisnon minusfpecificis pilulis: ^l. Maj'.pil. tart. Schrced. 5$. extr.gentian. cent. min. aa gr. iv. reftn. ^alap.pin. fub. gr. v. troch. alhand.gr. iij. el.mac.gt. j. cum tinčl. tart.f.pil. num. ix. Sign. node vero media. cum fragore quodam tantafoliairudusqueprotruiiire, ut mane re- liquis fimillimam faciem pr« lq tulerit: decerpfiflc propterea ex earamum una cum fruaibusipfi adnatis, & maxim« raritatisgra- tia fecum Labacum detuliiTe. Rem profedo dignam admiratio- ne : fivearboris fpeciali natur«, fiveSandi, cujus nativitatemDE- EIS ita glorificatam vol uit, virtuti, Eve deniqueterr«, cuiarborin- fertaeft,qualitanadfcnbendam. Videatur alias deeapluribus/bz/- 'vaforius inPopograph. Ciii'nioltir. ceraf. nigr.f.pilule num. ix. Sign. v. Aqute laxat. Manag. Ex mediana brachii lateris affe&i fanguinem emiferat, &aIiquoties fudarac ad pulveres anti- rheumaticosex C C. philofephicč pp. ant im. diaphor.ocul. 69. & Juccino. aib.pp. compoikos, &indiverfisfimihbus cafibushačte- nus a nobisdeferiptos , nec non caput Aibinde fuffumigio centra defiuxioncs Aiffierat: &convaItrit breviffime. §. CXXIL Certus Sartor autem fimilem defhndonem ad t®nfillas, cum earundem tonhllarum inflammatrone, & quia eam tempeftive non curahat, exulceratione y paflus ad remedia Anno elapio §„LII. & §.LVLdcfcripta reftitutus fuir. §. CXXI 1 I. Tuflientes & arthritici ad remedia ordA naria. §■> GXXIV. Certa IlAifL Matrona ex glaciato h a uku fc- micruda frequentiffime dejieiens ad ventriculi interne corrobora- tionem c tun ejfent. abfjnth. menth. & e Izx ir. propriet. ParaC. cxterne autem cum ol. Jfomach . Craton. nucifle s®urui*©tup imf 1. \m% vg. pulv. contr, verfn.fcrup.j. de getn.fr ig. Marcbion. ati fcrup. S. CC.phlice fcrup.j. ftor.fulph. gr. v. Myrrh. rub.gr. j. facch. p er l. 5/. fol. auri num.j. M.pulv. Sign. unD 23 ergft&t* quin, corporis extenuatione indies inerementum fumente, demum phthificus obierit: non male id ex praegrefTo jfanguinis fpu- to ominante Ovidio: Cernu , ut c mollifanguispulmone retnijfus Ad Jljgias certo limite ducit aquas. Item Hip. 7 . aph. 15. d fanguinis fputopurisfpntum. Et 7 * aph. 16- d puris fputo tabes : quum 'vero Jfutum retentum fuerit moriuntur . §. CXXX. Demum conqueftus mihi fuit amicorum non nemo, fecaxerumpotiffimotemporccommodc habere folere, egregic appetere, & propterea in paftibus utcunque avide comede- re: nequelibi facilecibum qucmpiam, nifimajore copiaeum aflli- mat, nocere : illud tamen fibi cffe moleftum > quod quotiescun- quc copiofius nonnihil* ctfi etiam cum maximo appetitu> come- Cc 3 . ^ t^-i r^> c*** c^u cAu tAu oa> i. r^> c^j. c\> Cš* r*š* COCOC/5C/5C/5 COC^COCOCOC/pCVSC/a (^.COC^C/SC/rCOCOCOC/SCOfi/OC/St/SC/S fiy5£OC/3^3apC/5C/?(^5COC^OO:c^):40<^OC-C:C/5'?C^!ČO *Ts? f "V’ rt V r V > n V 'V ^V f "V’ '"V’ V rr V . V r V f *V> r V > r V ,_ V 5 r ^> r ^J **«5 <~v> vts, MARCI GERBEZII, Pililo^ & Medic. DodloriSj CHRONOLOGIAE MEDICOPRACTIGE ANNUS TERTIUS. S EU: Conflitutio Anni 1699. Philofophice, Hijlo- vice, & Medice confiderata. §. I. Uiconfidcraverit, in quantis temporum inordinatio- nibus jam aliquot annos confequenter tranfegeri- nuis-j is facile afiequetur , cum quanto defide- rio expedaverimus demum unum faltem annum _ nonnihil ordinaciorem. Prasterlapfi fiquidem funt jam fcre duodecimanni, a quo nullum fere Ver nobis fuit, nulla ZEftas, fed veluti unus, &: perpetuus Autumnus, Hyemsve : un- de propterea communirer pareiffimae fegetes, parciffimi frudusar- borci, triftillima , aut certd pauciffima vina , eaque tanti pretii, quanti ab hominum reeordatione nunquam : triticum videlicet, quod communiter alias 30 .aut 40 . cruciferis vendebatur, iftisan- nis fubinde vix tribus florenis haberi poterat. Vinum etiam , cu- jus noftra menfura alias bibebatur 4 . aut 5 . crucigeris, iftisannis 17 . crucigeris cauponabatur ; & ficproportionatede reliquisadhuma- numvidum neceflariis. §. II. Et fpoponderant demum prima Januariilumina de* fiderata omnia , utpote per fex continuos dies ferenicatem ad- D d huc 21 o ChronologiA Medico-PraBic& huc eiapfo Decembriinchoatam continuantia, propterqueSepten- rrionem non mii leniter flancem Takem toleranter frigida. Accef- ferat, quod fexta fa&a auftrina hačtcnus lap/as nives integre dif- folverit, dedericque ipem non contemnendam hpemis neque in- tolcranter frigida.’, neque diuturnae fucura?; confequenter & cor- porum valetudini, & hycmalibus fatis confervandis percommoda?. Dicebatur fiqnidem, quodfi primas nives, priusauam menfis ela- batur, integre diflolvi accidat , poftea nullas ca Hyeme ultra men- fis fpatium indiflblutas permanluras. Poftquam vero auftrinatn illam conftitutionem , Sc quidcm fubindc cum intercidentibuspla- viis in longum nimis protrahi, Septentrioniquefuum dominium ea- tenus prsEripcre vidiflemus, utama indeevaferitvcluritepida, & va- pida, de corporum humanorum diu continuanda falure fpepriore amifsa rur/us ambigere occepcramus: fekntes exGakno lib. ].de Morb.Vulgar.Comment. i.quam inlalubre ftt, fI tempora Iblitas fuas temperies non obiervent. Niiique pofterioribus menfis die- bus, fuo jure recepto, aqui!onares venti auram rurftis reddidiflent non nihil recentiorem , profečto habuiflemus, quod enormia ra- tionefaniratismetuiflemus : eoquod aujlri)i auditum hehet ant , caligmem ocults inducuiit , Cnput gravant, humoribus putredtnem ad~ ferunt &c. Quid mirum , li plurimi Noftratium enarratis affe- čiibns, p rade rti m circa dimidium Januarii, poftquam fcilicet au- Urina illa tempeftasjam aliquamdiu durarat, prehenfi fuerint? non minimum ad id conferentibus terra: prius jam aliquamdiu nivibus coopcrtce, Sc ex parte glacie conftričta?, nune autem rurfus refera¬ ta’ , exhalationibus. Correxerat quidem vitiofam iflam aeris con- ftitutionem verfiis finem Januarii confecuta, Sc exceptis rariflimis diebus toto Februario, Sc potiore Martii parte perduransfrigida&: ficca aiiris temperies : quod ea iplavero (creterum faJubris) cutis poros occludendo infenfibilem tranfpirationem, ad confcrvandam lanitatem tamen juxta alibi dičta maxime neceffariam impedierit, humiditatcsque per pra?gre/Iam auftrinam, Sc fubinde fimulpluvio- fam , veletiatn nivoiam tempeftatem in copia aggregatas incorpo- ribus retinuerit; qui aliter fieri p®tuit, quam qubde£edem indifpo- fitiones fefe etiam in Februarium usque, Martiumqucextenderint; prade rti m, quod intra iftud ipfum tempusinfperate acciderit , bis lat notabilitercerram concuti; undecima videlicet. Sc decimater- tia Februarii, nefcio quibus nocentiflimis infimae terrse exhalatio- nibus foribus referatis, quae polica una cum aere infpiratione hau- ftae-, inque pulmombus fanguini circuianti permifta: non poterant non pellimas qualque in mafla fanguinea alterationes caufare. §. IV. Optimum , &: quodniala adhuc maj o ra impedivir, fuit, quod iniftatemporis conftitutione enarratce aeris quoad tem- periem mutationes faltem fuccefTive, Sc minimecum fubindefoli- to furoreaccidefint, fed potius velutiimperccptibiliter : confequcn- ter line fpeciali corporum (quod laudavit Comment. I . lih. i . Hip. D d 2 de 212 Chronologia jMedico-VračticA de Morb. vulgar. Galenus :) refenfione. Succefterat fiquidem au- ftrinte conftitutioni aquilonia ; aft non cum repentina, aut valde advertibili aeris, ex calida &č humida in higidam &£ iiccam , con- verfione, ob ventos boreales quidem conftanter, clementertainen folum flantes. Indeetfienarratsecorporum indilpofitiones fuerint quidem utcunquc , pradertim apud eis alas obnoxios f:requentes, fuere tamen communiter benignar, & orciinariis remediis pcrcu- rabiles, exceptis folis fere phrhiiibus utraque aurae conftitutione magis exacerbatis; auftrina ob humiditatcm &:putredinem 3 aqui- lonia ob acrimoniam a frigorc indudam , qux propterea commu¬ niter interficiebant. §. V. Produxerant autem enarrato modo in corporibus ag~ gregata:, & retenta humiditates, & qusecunque eis admifta pec- cantium humorum alias per infenfibilem tranfpirationem evacuan- da reerementa memoratasindiipofitiones, in fpecic febres, quate- nus adfanguineam maflam reftagnantes ejusdem moderatam,con- naturalemve fermentationem turbarant , folitoque concitadorem, (quod idem eftac febrilem) fua p. n. aciditate cumjufto ardentio- re bile congrediente reddiderant. Gravedines &: Coryzas 3 qua- tenus ex fubftratis & proximisglandulis in membranam nares ve- ftientem copiofiuspraecipitatte, ibidemque abextcriorcfrigorecon- denfatas, acrioresque reddita; prjeter narium obftrudionem, & non raro f:requentes fternutationes, ipfam membranam fubinde usque addolorem, &exulceracionem corroferant. Raucedines, tufles, &phthifes, quatenus in faucibus, Iarynge 3 & uiterioribus pulmo- num meatibus depolitte, eosdem fua copia obftruxerant 3 fua aeri- monia autem exafperarant & corroferant. Pleuricides : quatenus ad fanguinem reftagnantes 3 eundem vel fluidum nimis adeoque facile extravafabilem : vel mora acido-auftene fad^ craftum ni¬ mis, adeoque ftagnabilem reddiderant: undeex impedita ejusdem folita circulatione intra membranam coftas fuccingcntem , pleu- ram didam cxtravafatio, putrefadio , dolor &: reliqua accidentia pleuriticis familiaria. Uvulae prolongationes , & toniiilarum in- fiammationes: quatenus uvulam, glandulasvefaucium tonfllas di- Annus 'Tertius. 213 čtas, vel utrasquefimul fubinclc nimiiim inundarant, eatenusque mine cum, nune citra co njun da m inHammationcm dilten.der.int, ut indedegluntionemimpediri, doloremqueexcitariacciderit. An- ginas : quatenus eardem humiditates fauces , prtefertim iaryngis mufculos eatenus inundarant, diftenderant, &: inflammarant, uc degluticioni relpirationique fere omnis viaprarclufa fuerit : nilique taliter affečtis citra moram fuccurlumfuilTet, eosdemmox fuffoca- ri fuiilet necelfe : quemadmodum tale fatum expertus fuit Laurcn- tius Sutor Anno primo Iiujus n o It ra: Chronologtč §. LIV. memo- ratus. Odontalgias feu dentium dolores: quatenusjufto aeriores nervulos adgingivas%r dentium radices exporrečtos fua aerimonia lancinaranr. Hcmicranias : quatenus alterutrius capitis lateris membranas fua aerimonia rodendo triftem illain fenfationem, qua: communiter hemicrania, feudimidii capitis dolor appellatur, in- duxerant. Aurium lonitus, tinnitusve : quatenus in flatus refolu- tx, & ilitra tympanumgenuinumillud auditus organom undulantes fonumillum & Ihepitum pmernaturalem aurium lonitus tinnitus¬ ve appellatum fecerant. Surditates : quatenus in nervi auditorii cavitatem delataeundem vel obftruxerant, vel ab extraeiincum- bentes eam comprcllerant, atquc taliter folito, ad percipiendos lonitus necelfario ipirituumanimaliuminfluxui viam prseluferant, Apoplexias : quatenus vel fua aciditate aufteritateque pra:terna- turali fanguinem in vališ fanguiferis verfus cerebrum exporredis ita coagularant, ut verfus cerebrum non circulatus fpiritus a ni- malibus progenerandis neceflariam materiam non luppeditave- rit, vel univerfos ccrcbri meatus, &: cavitates fui copia ita inun¬ darant, ut omnis fpiritibus »nimalibus e cerebro in reliouum cor- pus influxus impeditus fuerit. Epileplias: quatenus nervos e ce¬ rebro in lingulas totius corporis partes, adeo per eosdem de- duccndos fpiritus animales, ad impertiendum eisdem & motum &; fenlum necelfarios , miro ordine derivatos fua aerimonia ita lancinarant, torferantque , ut ob eos taliter contortos fpiri¬ tus animales eatenus exagitati fuerint, ut inde exorta: fuerint horrendže ill« corporum conquaflationes , vulgo motus con- Dd 3 vulli- 2 14 Chronologi a Aiedico-PračiicA vulfivi, &: epilcptici didat. Arthriticos, Rheumaticos,&:Ifchiati- cos dolorcs: quatenusin articulos, intermedia arciculorum , auc coxam depofita; ibidemfua acrimoniaacido-acre fuam tyrannidem cxercuerant, partesfeniiles, mcmbranas puca , & fibrillas ncrveas periofha conftituenres, cendines, &ligamentarodcndo, &usquc ad atrociilimum dolorem lancinando. Abortus: ouatemis ad uceros depofitte eos lubricos nirnis, flaccidosque reddiderant. Et tandem diarrhoeas: quatenusin glandulisinteftinahbus, dvefta- gnatione, fivehumoris biliofi, pancreaticive admiftione acriores fadat inteftinorum fibrillas ita lancinavere, ut ex earimdem con- toriione tantum humiditatum fueritad inteftM exprefTum, quan- tum pro concitandis illis frequentiffimis dejedionibus fuffecit. Quemadmodum ifta omnia diftindius, fiifmsque deduda videre licet y pratprimis apud Ettmullerum , & Dol etfi alias ob allegacam pulmonum confumptionem , & eandem comitatamfebrim hedi- cam ( quan'.vis eandem non pridem ante obirum accefliffe credere fascft) pridem deficere debuifiet, fuerit quam probatiflime nutri- tum. Sicut econtra videmus Cholericos ob contrariam hepatis conftitutionem, Sč confequenter maflam fanguinis bilioiiflimam, communiter pellin -e nutriri, propterea corporishabitu exfucco, & eolore ex pallido flavefcente virefcenteve praditos, juxta fchola: Saleruttana: iliud : G raci lis, Jiccjis, croceique coloris. §. XII. Iftisipfisdicbus fuitetiam multum departuum diffi-' cultatibusiparfum, & intcrreliquas etiam, de cujusdam hujus loči lingularis ipei Juriš Confulti uxore : quod ea videlicer a partu li- berarinullatenuspotuent > absqueeo, quod manus opera fuppetias tulerir. Quxoperatioetfi plurimis pro inaudita habita fuerit 3 non ftiilic tamen talem, docent Authorumlibri modis , quibus fimiles operationes peragidebeant, plenilfimi. Hocfolumhic deploran- dumj quod nos idorieis fubjedis, quxin cafu neceflitatis fimiles ope- rationesartificiose peragere poflent, prorfus deftituamur. Etpro- pterca omnimodoexhortandi ProvincialesStatus, uttanquam Pa¬ nda’ Patres fibi fubjedis fubditis , imo & propriis Uxoribus hocin paf- fueidem forti expofitis demum, & de tali aliquo artifice, fed a Medico CollegiojUt alibi fit,prius examinato,& approbato demum aliquando profpiciant: uti& de fimiliter examinata, & approbata faltem ima, velaltera, utpote quarumnonminornobiseft penuria,obftetrice. §. XIII. Cafuymexempla, quibusmaculxnigrxinftarpetechia~ rumper corpus difperfadeprehenfafuerepotius eri tiča, &ialutares. quam Iymptomaticx,&:lethales,jam quidem a nobis produda fucre elapfis annis: quo res vero, utpote non usqueadedquotidianatan- tdcredibiiiorevadat; fande afleverare poflum, nic& h ifce dk bus puerulumin Mufeo meo habuiffe, qui fimillimis maculis fuit fete E e g citra 222 Chr on o logia Adedico-Pračliot citraomnem pullus pcrturbationem variegatus, appedru fere na- turaliter conftituto, Sc reliquispardum mumis. Hinccdam abfque co, qu6dipccialiquopiamrcmcdio ufus fuilfct, aut vidus regulam običrvaflct, confcquenter cxternum, tune tamen intenfillimum, frigus vitailet, fuccelTive, fedprimo poft a!iquot feptiraanas, con* valuit, &amaculis illisliber evaiit, Cachedicocorporishabitunon line manifefto im puri, Sc fcorbutici fanguinis iigno edamnum prat* ditus. Quam eis ramen femper fidendum non iir, docet cafus An- no I. §. LXXXH hujus noftra: Chronolmgia: produdus. §. XIV. Aliusipeciei maculis, quoad externam faciem qui- dem non adeo horribilibus, pauci/Iimis poftdiebus, primis videli- cet Menfis Februarji infedus fuit organarii hujus loči focius; vc- rum quoad fyniptomata ranto deterioribus: iebricitabat iiquidem adeo , ur viribus ‘pene ad incitas redadis diu noduquc delirarer. Convaluitdemum tamen feliciter, poftquam mox in principioc- lniiTo fanguine, aliquotiesad rnixturamSorbaitianamabipfbc^/vVč depctechiis in fua praxi medica, a me autem Anno 2. hujus Cbro- nologier0 auff i.tmi&f. caufam materialem, quampituitame(Tedixi, attenuante, Sc fiatus difeutiente intro propinato fpir.juniperi cum uq. carminat . dilu~ to , & fyr. cort. aurant. dulcificato. Partis affeda: perundionc cumungu.de alt h vena: fečtionem, fridtiones Ččc. Verbotalia, qua: alias apoplexi£E cxquacunque alia caufa ortte prodelfe foJent; ut fternutatoria , a- qua apopleBica, fpec.contraapoplexiam, diambrx, diatnofch. &c. Carbones etiam non omnes tam nocivos vapores emittere docet; (ed potiflimuni cx lignis denfiorum fylvarum, vel in tcrra mercurio, arfenico, vel aliis'venenatis mineralibus impra-gnata crefcentium. Et denique eos ne facile noceant, corrigereinltruic, dicendo, eos fpiritu vini, priusquam incendantur, utiliter per- fpergi, nec non lapius incendi, & iterum extingui. Spiritus vi¬ ni narcofis autem aliunde nemini facile eftignota; qua proindciic- ut facile inebriat (cjuod fpiritus certo modo figendo facit) itauna intervenientibusparirer narcoticis crudorum carbonum vaporibus eosdem ita ligat, ut iplisomnemomninomotum, &innervč>s in- fluxum adimat; undc fuperveniente apoplexiamors. Vere triftia Bacchanalia! § XXIV. Benigniora quidem nonnihil fuere hac eertae ComitilEc primipara, fed tamen etiam fatis periculofa. Indor- mierat fcilicetjam ifta fwavidime, cum ecce hord circiter decima velpertina ex ftrepitu, vel fortuito expergefa&a ante lečtum ftan- tem confpicit larva ta m aliquam fceminamj (caterum autem fuam intimam amicam, & propterea tam confidenter fe jam tam tarde accedentem:) & mox terrore perculfa in eos convullionum motus incidit, ut indeadhuceo vefpere interitura cenferetur, fuccefllve quidem fanguinis midione, & aliis appropriatis rurfus liberata, fed egregio Arniča fuppeditato monimento, quoimpofterum cum pu- erperis cautius procedat. Cujlodid videlicet,tefte Hipp. lib. I. de Morbis Mulierum , &: ickntm multd ejl opus Mulieribus, ut in utcris gejicnt puerum , & enutriant, ut evadant ab ipfo in partu. Videaturalias ad propolitum etiam Intricati Extricati no- ftriMedicipars.2.cap. 20.^ Stegmannus inF.ph.Nat.Cur. dec. ^.An. I.obf. XVI. rcccnfet,fepuerpcram ex fimili caufa fa&am e- pilcpticam folo decoBo 'Thete p srcu rade. Item Ecftaticum, Sc in- fantes pofl: variolas $>č morbillos convulfos. §. XXV. Longe plures folent alias circa hoc tempus aeci- derc 212 Chronologia Aledico-Pračhca dere valdememorabiles cafus, te infolenthe; quod hocanno vero depaucioribusfueritauditum ; exiftimo, fecifle partim valde qui- dem diu infiftentes, led tamenob blandius folito flantes aquilona- rcsventosutcunque tolerabile frigus, param autem ob annonaeeti- amnum perfiftentem caritatem , exadiorem dixtx obfervanriaro. Obfervavimus iiquidem cum admirationc, vix in vigeiima, trigefi- mave quaquedomo celebratafuiflefolitaBacchanalia, cumopipa- ris Comeffationibus, compotationibus, faltationibusque publicis nonraro ultra alterius dieiauroram protradis: dumeamen nuper- rimisannis vixdomusfuit, imbfamilia, aquacalianonfuidenteum maximis exceffibus etiam pluries intra hoc cempus iterata. Ec propterea mirum nuljum, qudd &: hi dies, te Iubfequentes quadra- gefimales in longe folito majore quiere, te falubritate fuerinc hoc, quamfubindeantecedcntibusfertiliflimisannis, transadi. §. XXVI. Ego quidemiprepauld poit quadrageiimže ingref- fum s circa I 5. /cilicet Marcii, agrotare inceperam ; qudd autem ex fadis Bacchanalibus diebus excdfibus, diccre non valeo; utpo- te quos non cum minore fobrietate, quamquadfagcfimafprimos, traufegeram : fed potiiis exaeris temperieinmitioremnuitata, mi- hi juxta elapfo anno§. 69. dida, te ab Hip. 3. aph. 2. his verbis con- Erinata : Nat ur ar um quxime , juxta prardidionem Hip - po cr ati s, lajjitudines fpentane neque communitcr, uti bene advertit G g Caro- 234 ChronologtA Aledico-PraciicA Carolus Rayger«s famofus Pofbnicnfium in Hungaria Medicus in fcholio ad ob/crv. AC. Spindleri itidem Hungariae Phyt'ici, ef- fc folent. Rcmedia autem, quibuscommunircrleufosfuifleinhib ce macuIisaiTercbanc, fucre pulv.pannonicm rubeu C C. phil. antimon, diaphor. iimilia communibus infantum mor- biliisalias ufualia. §. XXVIII. Non autem folus Aprilis fuit potiore flii partc juxta dičta varius , & propterea inacccptus, fed & eum conleeu- tus Majus j quem tamen juxta alibi dičta, utpote in quo tempera- tiffima aura ipirare deberec, oportulfletlbifie amoenifllmum. Ego ftudio Sitticn in Celeberrimo Ciftcreienfium Monafterio, cui jam in decimum quintum annum ut Ordinarius Medicus pra:eiTe, ho- norem habeo, folitas Curationes Majales mox ad Maji ingreflum inftitueram , ibi etiam folito diutius m or a tus fueram , ut ex pra:- grclEd indiipofitione adhuc admodum diffipatas vires tanto cititis rurfnsrecolligerem : verum toties eis dicbus tanta aura: inamaeni- tas extitit, pluviis citra intermiflionem decidentibus , ventisque afperrimis earundemadverfitatem fecundantibus, ut, nijfiinnatafpe- čtabilium facriillius Conventus Patrum huroanitas tantafuiflet, mi- jferabiliordomum rediiilem, quam inde difcdieram. §. XXIX. Transa&o in cnarrata autumnali potius, quatts vernali inarocenitate Majali temporefperabamusdemumialtem Ju¬ ri i um ordinatiorem , & curationibus Vernalibus , quas ob Maji a- fperitatem potioriex parte huc diftuleramus, aptiorem futurum: ve¬ rum neque ipfe muko meliorfuit, niii quod paulo Irigoris ratione lenior, pluviis Emili ter, nifi, quod non admodum continuis, led faspeisepiusinterruptis, uti& omnis generis ventisperturbatus. Sola 24. & 25. competenter excalefa&a 3 a 2 8 .cxorto Mofe Boreali daru ve¬ ro rurfusinfolentiusperfrigerata. Adeoq'ue totum vernale tempus varium, &:alibidebitanatura degenerans. Unde qualiternam in- terea fubftiterit humana valetudo, conje&urare facile ek. Tali- ter videlicet, qualiter per frequentes imbres, & mukaš aeris ex ca- lido in frigidum mutationes fubiiftere communiter folet. Muta- i ione s temgorumpariuntmorbos ; & in ipjis tcmporibia magn£ mu ta- Annus 'Ter tms. 235 mutationcs frigoris, aut caloris H/p, 3. aph. j. P er annitempe- Jiates , quando eadem die modo calor, modofrigmautumna- les mor bos expečlare convenit. Idem 3. aph. 4. Affidtiis im- bribus mor bi fere jhmt fc br e s longce , flicviones alz>i , putr edi¬ ne s , ejšiicpji.e , apoplexi angina, gravedines. raccdines > tttjjes , lepr Jercim mu/čarum, aranearum, formicarum, rubetarum, &: bu- fonum excremends, coniequenter venenodtatibus expodtiflima; qux proinde d prccipne illota, non feleda, vino faccharoque non perfperla edantur , valent in fperatiflima mala ca aflumentes inducere, qucmadmodum id in ipecie cum fuo interitu experta fuic ancepaucos annoshic LabaciIlluftridimaqua:damcxGyna:ceo Eggenpergieo Comitifla, qua: ex indiicretodagorum, piforum cru* dorum & (quantum dicebatur) ladis illius, quod inter alia bellaria pro refrigerio Magnatum mends communiter verfus conviviorum dnem apponitur, ex lade & ovorum albumine confedi efu, in eas vomiriones, & ventriculi inflationes inciderat, uc pod mor- tem ventriculus ad pergameni cradltiem cxtendone attenuatus in tribus locis dilaceratus deprehendis fucrit. Exiftimabant quidem Medicorum quipiam, id ipd ex dala & pura memoratorum edu* liorurn cruditate, & flatulentia accidifle: Alii tamen, &: una cum eis Ego cenfebam, pr^ter jam addudas qualiraccs, neccf- fario quid venenoii force cum fragis adumpti intercurride. Pra> terquam enim, quod fraga raro a quibuscunque infedis intada deprehendantur,^ communiter aranearum texturis obduda vi- funtur. Quam facile igicur efle potuir, quod venenofa quxpiam foetura ibidem depofita cum eis a dumi pomerit: vel vermiculus ille, de quofcribitur, forteex genere aranearum, quiejus natura: ed, ut fe devorantem dve hominem dve aliud animal lethaliter, nifi tempeftive fatis ipd luccurratur, inflare valeat. Suas etiam, & quidem cumulatildmas laudes merencur afparagi, de quibus pro- ptereadbidc gratulatusfuit Strabus Poeta: Rentbus hine valeo^ jecore , intumidoque liene t Hi a > nec mundutn tergus, utante, dole ut. Si Venere hine crucior^ fupra hocmihi munus abunde efl> Gfuod fot uit f&lva relligione de dit. Ineistamen hoc adverti Ego: qudd iili ccmpore di ut urni oris do citatis Annus TTertius .. 2 39 cicatis tanta, nefcio, cujus infečiorum fpcciei minutula feetmaob- fidcantur; utimpoflibile fic, quin affumpti maligni quid in ea aP fumentium ccrporibus deponant, etb' eciam elixi ; prouti id plu- ribus deduxit Levinus Lemn. de occult. nat, mi rac. lib. 2. cap. XL. De la&ucis demum vero aliunde notum eft, eas indifc re- titis, praecipue vernali , hyemali , & autumnali ( seftate enim tranfeunt) tempora fumptas debiliores ftomachos nimium quan- tum refrigerare, Phlegmatibus replere, obftručtionibus irrccire, &: qua acriori aceto conditas ad colicos, & arthriticos dolores difpo- ncre : adcoque etfi defe quidem eciam fuis virturibus, aftivo pra:- fertim tempore, polleant i indifcrete, quemadmodum communi- ter folent, ramen comeft^ ad nune temporis graflantes indiipofitio- nes non parum conferre valuere. §. XXX. Sed multum eft, quod boe tempore, quodab Hip. 3. aph-g. pro faluberrimo habetur, ramen ha:cce tam copiofa? in- difpobtionesaccidereporuerint: praccipue ininfantibus, quosidem Hip. 3. ttph. 18 . in fpecie hoc tempore faluberrime degere folere ob- fervavit. Verum Refp. ifta efle de Vere legitime quoad aeris tem- periem conftituto intelligcnda ; nullatenus autem de tam inordi- nato, pliiviofoquc, ouarn erar. Quemadmedum enim in primo ChronoJogia" hujus anno§.XVI!I. diximus, etiam Ver fuospatitur rnanes, iicut aliaannitempora i In co foliim aliistemporibus fčli- cius, cuodin eo agtotantes communiterfacilius/eferccolligere fo- leanr, ob radiorum Soliš indiesincrefcentium vigorem omnia vivi- ficantem, cxhilaranrem, purificantem &čc. §. XXXI. Sed fatis de caufis vernalium indifpofitionum. Nune pro folita confuetudinc etiam quidpiam de earundem cura- tionibus ; & q uide m ut ab infantibus puerisqueinchoemus: quan- tum mihi rune kdo affixo a Dotninis Collegis meis fuit rela- tum, ilJi ficur nullis periculofis indiipofitionibus laboravere , fic nullis extraordinariis remediis indiguere > a Rofaliis communiter folo pulvere Liberant. aut Pannon. rubeo cufpidarim ip/is cx a- qua fcabiofe, Card. ben. aut galegas mane & veiperi propinari folito 240 Chronologu Alcdico-Pračlzca folito liberati, uti &: a morbillis, &:varioIis, quamvis ctiam fub-> inde periculolis Symptomatis ; fanguinis imnorrhagiisputa,&di- arrhcris etiam adu proftantibus exanthematibus ibpatis : quam- vis lubinde in confluentibus vatiolis , foveasque in medio lui ha- bentibus urootc dereriotibus , tamen unum akcrumve granum Lap. Bczoard. Or. vel ctiam Bezoard. Min. Myrrh.e £rc. eis fuerit additum : in diarrhceis etiam quid boli armen. cora/L rub. & Unicom, fojjilk. Reliquum regimen conliftebac, ut decum- berent in aiire non nihil adcalidum vergente, niediocriter, prarci- pue, ii lan gume manavere, contedi; minime a ute m nimis frigi- de, quemadmodum certi cujusdam Amici filiolus, qui propterca jam orani periculo iuperato denovo intenlius febricicare cceperat, loquela &fcrme omnibus feniibus privatus: nilique tam tempeftive ipii fuiflet alexipharmacis volatilioribus fuccurfum, infallibiliter mortuus. Cibiiuerejuracaponum, & caponesipli, panatcll. pul- tes ex ovispaneque&:c. Potus rad. fcorzon. CC. lentium,&čari- carum decodum. §. XXXII. Adultiores autem qucmadmodum non unius- jnodi malis detinebantur, led uti prius meminimus, diverliilimis: ^apro eorundem diverlitate, etiam diverlis curationibus egebant: defluxionibus affedi tamen, colicisdoloribus, febribus, fcabie &c. remediis & medendi methodo ordinaria nobis familiari, &hinc & inde prioribus annis deferipta, hocqueIoco redeproptereapr#- termifla.; exceptis folis eis cahbus , qui fpeciale quid ibidem non tadum praefe tulerunt, veluti fuit, quem inpidore SitticcnliFer- dinando colicis doloribus detento circa purgantia notavi. Huic ego mox eo , ac Sitticium pro ordinandis curis Majalibus appule- ram, vefpere, clyfterem anodynum injicicuraveram, lubjundapo- itridic Aqu difcutiendis flaribus, &iopicndis torminibus feliciter talem clyfte- rem injici curaveram: j$i. Herb.malv.p.ij. futnmit. Chamom. flor.fambuc\ aa p. I. Decoauantur in la&e, &c colentur. Colatura: unc. IV.adde Sacch. Fhom. 'unc. butyr. tantundem. 'vitel, o vi n. j. M. F. cly/ler. Externe perunčto abdomine ung. de althcr*er. Dcmuminfantulum purgaveram fyr.rof.fol. §//'. magiji, mechoac. pin.fub. gr. iiij. & Cholag.f.gr. 7. Nutricem autern unc. iv. Aq- laxat. Manag. & Cholag. f. gr. V. Et infans (e celerrime recol- lcgerat deječtionibus in melius mutatis. Juda tamen fuit Nutrix frequentius prola&iscorre&ionedeoculis 69. & Tem.anifi pulv. ac- cipere, corporis perfrigerationem vicare, &: ab acidis, utpote lac con- grumabile,&acrereddentibnSjUtavenenOj abftinere. Apud Bo- netumzlizs^vo cxpurgandisinfanubuspuerisque, utprjealiisidonei ifti trochifcileguntur; vg.Merc- Annus 'Tertius. 245 tp. Merc.dulc. ritepp. unč. j$. diagr.fulph.fcrup. ij. & gr. viij.CC. phtl. pp.fcrup. ij. cinam, a^ut.fcrup. j. conferv. rojar. 5/. fach. alb.inmuLcilag.gum, tragac. Dif wic. j. F.l.a.troch. Dofis eJi„pro anuicnloNo.j. & Ge porrd. §. XXXVI. Non minus coramunes funt infantibus etiam fcrophuke, feu fcyrrhoii illiglandularum tumores, qui/a;pecollum circumdant, fed jam adukioribus, Hip. 3. aph. 26. &č quidem communiter tanta? perdnacia?, utfepe confultius Cit, praderdm (i indolentcs funt, easnatura: committere, fucccflu temporiseasper fe di/Iiparc, autad fuppurationem dcduccre a/Tueta:, quam multis remcdiis fivedifcuterc, five maturaretentare. Sic Ego in infignis Ju¬ riš Confulti 9. annorum puerulo partim ex ingluvie corpus plu- rimis cruditatibus replente, partim ex perunda, impuro exi/fentc corpore , capicis /babic /imiliter affedo tentavi quamplurima tum interna , cum externa ; purgantia puta Phlegmagogo - Melana- goga per intervalla /arpius repedta. Di/cutientia , quale ex inter- nis fuit decočltim rad. farfkXXVII. Piiflima juxta ac honeftiflima Georgii Thal- nidheri de Thalberg J. U. Dodoris Gonjux, Sangnineo - Chole- rica, feptimse prolis mater, defluxionibus adocdiosainultis annis obnoxia, &aiias valetudinaria quintog quammult«antegrefl«; longe tamen non eatenus, ut fibi debitam temperiem omnino aflecuta fuiflet. Etfi enim ex parte Soliš nihil defae- Annus 'Tertius . 247 dcfuerit, quo ci atftati pro more fuo excalcfacienda? fufficientes radios non impertiviflet; toties intercurrentes tamen ex omnisge- neris veneis tranfitorite pluvias egm fscpe ftepius eatenus temperare folicat fuere, ut meliore jure tempus illud quis quoad qualitates adivas temperatum, quoad pafiivas autem humidum dicere po- tuerit, quam ficcum: meliore vernum, quatn adlivum. Quin imo 11. Juhi ex Euro adeo aipera fuit, ut nifi ex leni Libanoto mox rurlus attemperata fiiiflet, nos prxter oranem morem ad reaflfumptionem brumalium veftium coegiiret. Sub Soliš in 69. ingrefliim per biduum, triduumvc quidem aeftati familiares fqua- lores invaluerant; quos vero mox rurfus reprefierant pluvia: cum grandine 2 6. ejusdem menfis ex Libanoto exortte, & usque ada- quarum exundationes protradat cum fuperveniente Mofe aquilo- nari fiatu; 30. autem Euro orientali vento pariter fat afpero. Non minorem fui fervoris effedum fere j3m fub fui exitu confti- tutus ediderat etiam Syrius: quivero necipfe muko diutius dura- vic; utpote quem fimiliter paucis polt diebus prarter pluvias exce- perat cum fat fenfibili mordacitatc Catcias. Uc de Arduro nil dicamj tanquam qui tefic Gal. Comment. I. lib. I. de Morb. Vulg. Hip. femper fblet exortus fui comites habere flatus aufteri- ores, pluviafque. Solus September demum ferenus, amcenus- que exftitic, corrigendis enarratis adlatis inordinationibus pera- ptu* futurus, nifi Soliš ab oris noftris receflus ejus caliditatem ficcitatemque pro more fuo hebetaflet. Maturandis uvis tamen hadenus omnino adhuc crudis aufterisque eo usque commodus fuit, uteasfaltem ad aliqualem maturitatis gradum perduxeriti quamvis longe non ad cum , qui eis debebatur. Hinc vinde- sniaz pratter modum cruda:, &: accrba;: confequenter vina om- phacino potius, quam guftuolofaporc predita. Id quod quidem intclledum voloetiam de aliis autumnaiibus frudibus, juxtaHipp. illuddeHere, loc.^aq. Fručbus,qui illiciidcPcin locisaquofis) nafeuntur , funt eutrati, imperfeBique ex multitudine a * quarwn : neque unquam maturefeunt. Vigcfi ma tertia Sept. Soliš corpus fuit eatenus eelipfatum, ut die aliasiereniifima, luči- 248 ChronologtA Aledico-Pračticit lLicidiflimaque ab hord 9- matutinaultra bihorium aura fueritinftar crcpufcuJi, vel potius imminencis terribiliflitna: tempeftatis obfcu- rata. §. XL. Corporum humanorum valetudo intereatamenus- que ad dimidium ceftatis, id eft, ufque adFcftum S. Laurentii, &: afiiimptioncm B.Virginis utcunque fubftitic, ex morbis non tam epidemicis, quam iporadicis, Medicis negotiumfaceifentibus, ne- que eis iingulariter periculods; ab eo tempore anteni ex inlperato tanta malignarum, communitermorbillaccis maculis ftipatarumfe- brium phalanx in fpecie in juvenilem intra 2J. videlicet, & aut 40 - annum comprehcnfam anatem, & fexum potius virilem, quam muliebrem irruerac, utplurimos eorum quafiuna eademque die in le&um conjecerit: paucis poftdiebus vero non eorum pau- cos, cum maxima nondum jegrotantium confternatione mctuque, plane e medio fuftulerit. §. XLI. Invafio vero accidebat communiter eum rigore» &: eum confecuto aeftu febrili, capitis gravativo dolorc , praccor- diorum comprcifione, & laffitudine totius ineffabili, pul/u interea, & quandoque etiam urina fere naturaliter conftitutis. Quibus mox iuccedebat oris amaritudo, iiccitas, iitis, inquietudoj vigi' lias, alvifluxus ; citra quartum morbidiem etiam difficilis anheli- tus f quinta vel fexta macularum morbillacearum proruptio, lin- guse ariditas, tendinum fubfultatio, tremor, delirium, motus con- vulfivi, mors. Intercurrerunt fepe fapius quidcm adhuc alia ac- cidentia ; veluti narium ha^morrhagia;, urina: fuppreiliones, ver- tigines, fudores frigidi & fimilia : enarrata tamen fuere commu* niora. Neque fngula quibuslibet ajgris accidere, fed aliis plura ? -aliispauciora: aliiscitius, aliistardius&c. pront ifta&aliainenar- ratione particularium cafuun' J; ftindius referentur. Sed inqui- rendum prius in tamdiri, &: innoftrahac urbc, imo univerfapro- vincia, juxta Annoelapfo §.28- anobisdida, fereinfuetimaliorigi- nem, & caufas. §. XLII. Ec quidcm, quod febris ifthjec ex genere maligna¬ rum fuerit, apparuit ex fymptomatibus eam eomitantibus longe g»“ Annus Tvrtin s. 249 gravioribus, cuanj efle folentin iimilifebre, dum benigna efl:. No n fuifletatncn plane peftilcntem, eefi illafac mulcos emedio fuftulcrir, convincit id, quod cx ea laborantibus plures convaluerint, quam interierint; cui contrarium accidic infebrc peftilentiali. Num ea auccm , ob comnuinitcr ipfi fupervenire Joliča exanthemata, pecc- chialis dicenda fueric, pundicularis, lcnticularis, pulicaris, culica- ris, miliaris, aut aliter, parumreferrevidetur ; eo quod ifthteccu- rationem non varient. Si tamen ab exanthematum cum aliis cfflo- rcfcentiis fimilitudinc veniret febri linic aliqua denominatio atrri- buenda, ego eam morbillarem. vel morbillos malignos diccndam čile cenferem ; eo quod exanthemataei fupervenire folitamaculas, quas morbillos communiccr dicimus, exačtiJfiine retulerint, pro- ptej^a etiam a vulgo ipfo pro talibus habira. Quod fi quis vero ta- men generaliorcnomine, quiapundicula qua;damprsefe ferebant illa; macula; , potius pundicularem fui/Ie nominandain contende- ret, aut ob Jimilitudincm , quam lubinde non tam cum pulieum, quam cum culicum morbbus ciitn levi curis elevatione, & afperi- tudine, nec nonpruritu habebant, culicarem : veldeniqueRubeo- las, quales nos ante biennium inhujus Chronologia; An.7.§.C.d c- JčripJimus ut malignas ; per me liccret: quia, uti dixi, iftamacu- lariim diveriitas curationem re ipfa non variat ; etli Zacut. Lulit. lib. 3 . ]»rax.ad?nirab . obfxiij.£yxi r v. febrem pundicularem cu- curbitulis fupra emundoriacumfcarificationeadmotis,culicularem autem hirudinum ad marifcasapplicatorum fudu curaverit. Quia remedia iba his febribus adeo appropriata non funt, ut illx eis Jo¬ bs cedant, aliis autem non : led Jolum funt remedia inter alia etiam ad tales febres idonea , pradertim in cždibus magis deplora- tis. Caeterum vero legitima harum febrium curatio alia non eft, quam aliarum quarumcunque maiignarum. Num autem vulgari perechiarum nomine potius fuerint (quemadmodum comnmnicerfuere) inJignicndtemaculanlla;? Egodubito, quam- vis & boe ipfum nomen a multis pro generico, & quibusamque exanthematibus non elevatis communi babeatur : Si E mili tu do tamen , uti dixi, cb refpicienda, Ego ctiamnutn cenfeo , ma¬ li culas 250 Chr ono logi a Medico - Pračfoca culasillas potiuspro veris mcrbillis , fcd iis malignis, fuide haben- das, quamproquoaIio; ed-qudd easderri exafl'cretulerint; etii lub- inde fuerint non nihil roir.utiores & coluris aded diluti, ut vix per transveriim infpe&se potuerint animadverti; febrim autem, cujus ilhefučre fymptoma, morbillarerrf. Petechias autem nominarem cum vulgo maculasillaspurpureas, &: ob faturatiorem rubedinem fcharlatinas dičlas, quales quidem & hac arftate apud quosdam cx noftrisxgrotis obiervavimus, iedvalderaro ; communiter autem apud omnes morhillaceas, fubinde nonnihil, pradčrtim in fa.dc, clevatasinftarRubeolarum, ieu pulicariumraorfuum ; qua’fucccf- five, &: malo ininteritum rucnte communiter flavelčebant, & live- fcebant, cutemque aded variegabant, ut illa inftar virgisaccrrime cx(x apparucrit. Adeo rara? autem apud nos inter adultos ftflke usque inhancitftatemdičhsftigmatibusiignatre febres, utab exer- citatiilimis quibusdam ex noftris Mcdicis in principio fuerint pro fecuriflimis habitae. Quid eae vero fubinde valeant, addidtceram egoadhuc anteannOsapud illuftriffimam L. B. de Rueflenftain, & ejusdem binasproles, quarumilla quidem aegre , anhelituante eru- ptionem macularum fcre usque ad iuffocationem intercepto evafe- rat, iftae autem intra ti iduum, quatriduumve interierant. Itema- pud Illuftriilimam pinzliam, & BainachchiumCainburgcnfefri Ju- dicem, quorumillaeam demum poft20.diemfuperaverat, hicau- tem nono a decubitu die unacumChirurgo fub veiicatoriorumappli- catione alcinfedtointcrierat. Et expoitapuJplures: veduti elapfo anno apud Po ran §. XCVII. memoratum : hoc anno apud Orga- narii loaum§ XI!. indu&um, &alios. Malignitas autem, & be- nignitas venit cum Argcnterio & Valief. qui morbum malignum eife dicunt, quifcviora infert fymptomata , qudm pro rationepro- prie e]fcnti<£ conveniat, exfymptomatumgravitate & benignita- tedelumenda. §. XLIII. Undeautem tanta mali atrocitas ? vel exinde ar- duum acciditconjicere, quod Hip. Galen. Valef. Martian. Mon- tan. & alii Rpidemiorum Hip . Commentatores omnes uno ore cla- Annm T“ *rtms. 251 d atu i ten t, ft ra il iu m Epi d e m icor u m aftcčtuum caufam in aere po ti us, utpore omnibus, juxta Primc Ahno didta, ad fuftentandam vicam omnino neceffario , eflequatrendam, quam alibi : dum ta men ae- rem fub grafiatione allcgatae noftrae epidemij paulo anteaflcruimus {'uide temperaturni, 8č veluti vernum : adeodjue quaea duraverat, ied prime in 7 ^requibusdamobortas hude febres icc. Et tandem fefl. 2. & alibi : 6)num autem totnsannlts e/Jet humidus & frigidns , & aquilonius y per hyememplerumquefino modo degebant : ant e ver autem mu Iti qu>dem & plurimi mor- bide degebant fyc. Ante Ver dicit, non autem autumno,aut hyemc antecedente, etli fub utraque prava illa aeris conftitutio viguerit. Imo dicit hyeme plerosque , & vere multos fano modo degifte. Tranfeat igitur, quod elapfa atftas, fub qua epidemicae illa febres adeb immaniter graftatas fuere , adeo male quoad aeris temperi- cm conftituta non fuiftet; ad inculpandutn aerem tamen fufticiet, quod antegrefla tempora fuerint tanto decerius conftituta. Ii 2 Nun- 2 52 Chronoi-GgiA Medico - Pračtica Nunquid auters talia fuere? dum juxta relata Ver per totum fuit varium: nune auftrinum^nune aqtiilonium,maximafuiparteetiam aut nubilumautpluviofunu Hyemsautempaul6pbftiuumingref- fum auftrina>&:velutt tepida,. nubila* Sc pluviofa, poftea autem aquiIonia» prargrefla tempora,. imo incegn anni jugiter vari- abiles, Sc vel ipfis cciam seflatibus frigidi,. & pluviofi. Ut ta* eeam tot repentinas & illas gra ves in eis fadas de calido m frigidum,. quod tamen pro peilimo habuit lib» I. eptd. feB. 2. in Thafo infu- la Hippocrates mutationes, tempeftates, Terra: Morus, Soliš Luna:- que Eclipfes * & iimilia: qu^ fingula numquid aerem alteravere plurimum, confequenter humana corpora eo mediante ad pdli- mas quasque a-gritudines, adeoque Se ad memoratam epidemram. difpofuere l Numqurd (nc ad anteriora reeurram) auflri paulo poft ingrefiumhyemisexorti, in bonam Januarji parcem protradi, •& aurarn ad teporem usquc ( quod tamen hyemi iuconvcnientiflT mun?) excalefacientes cutis in corporibus poros non fohim niminm quantum aperuerant* venim & putredinoiiflunis bumiditatibus re- plcvcrant l quas ejus loco y qubd abfumere debuiffct fubfequens a* quiIonium tempu s, eosdemporos cutis obferando,infenfibilemcjue ea runde m humiditatum tranfpirationem impediendo potius, ne dicam auxit, retinuit, altiiis in vifcerum abdira eoegit, & vdati, ut cum Montano in Camment^adlib. I .Epid. Hip. loquar, incuneavin Numquid fub/equens. ver per totum varium 3 ina:quale, Sc m .mu¬ rna ex parte nubilum,, aut plane pluvioium easdern jam didas !>u- midkares non fohim non magis abiumpfir, venim potius quaaudri- num, nubilum,&pluviofumeodem,ae hyems 5 modoauxit; quanon rarbprattereaetiam aquilonium iimiliteraltius adegit ? undeobllru- diones, ealidinativijam fuffbcationes, jamnimip refolutiones,ftn- mentorum,quibusmediantibus afiiimptorum codiones Hunt, boni- quea malo iecretiones,enervationes/pirituum incralFationes, putre- dines, & milic taliain deferiptione vernic conftitutionis pluri- bus enarrata. Quibus ii faltem adias fubfecuta fuiflet fibi connaturalis, ficea videlicec,, & caiida, omnino forte potuif- kt idas humiditates ita concoxide, Sc discuffifTe, ut e* ultra is oAnnus ‘Tertius. 253 in byemis, &r vcris con/litutione enarrata mala facile aliorumde- tcriorum caufa evadere non valuiilenc: qtrod vero neque lfh fu~ eric tališ, qualem fuifie oportuifict; /ec us c/le non pottiir, quam qubd memorata: corpora inundantes humiditates ab ipfa non io~ lam non fucrint concoda: & di/cuflatj Venim potrusper frcquert* ter intercurrentes, farpeetiam largas, & perplures dies protradas pluvias audae, confcquenter adhue major um malorum fabrica- trices* Verbo, fi taliter, tantoque tempore confequenter fuere in corporibus inundata omnia, ob/lrudaomniai qtiis non concipic inde, calorem nacivum, utpote a tor humiditatibus obrutnm, a. /ibi debita eventilatione pradedi tu m /ua munia non nifi defe- duofc necefTario obivifiež ventriculum ob nirnis dilutum, Sc, ali— ter vitiatum drgeftivum iernientum non nifi vitiofe chylificafle: cor & ab eo proten/a /anguifera vala. ( fiqtitdem juxta cotnmune axroma r pr ima conco&io non corrigitur per fecundam ) non nifi prave fanguificafle; lienem ma/fam fanguineam omnis genc- ris inimicis particulis faruratiftimam, non nifi infufftcientervolati- Iifafle:: heparbilem, panereas finim fuccum pancrcaticum diduro, & reliquas glandulas, dudusque lymphaticos fuam lympham pro fuo debiro non fecrevifle? & fic de reliquis natura ačHonibus. Quibtts taliter con/litutis, quare mirum? fi /anguinea mafla per acceflionem omnis generjs vitiofi/fimorum, &: fecumomnino im- permifeibilium depra\ ati chyli&: aliorum hunvorum alias per fuas fin gu la res vi as excernendorum, in tam perver/a corporum ceco- nomia autern retentorum reerementorum, /altem inaliundc mor- bofius conftitutis demumfucrir ea ratione vitiata,&corrupta, ut prius quidem in leviores faltem, ben jgnioresque illas lndifpofitio- nes, quas pracrerlap/a hyeme, Vere, &c usque eirciter ad dimidi- um arltaris grallatas fififfe a/Teruimus, cruperir: ultfmarim veroin graviores Sc plane malignas, qualis fliit rede prius defenpca fe- bris morbiliaris;. pradertim, qudd memoratis lftrs pe/Tunis aeris eonftitutionibus per plurimum temporis protradis prxtcrea ctiam aectflerinr diverfi terrre motus: Sc non folum Lunar, venim Sc So¬ liš horridiiFiraae Eclip/es: praefcrcim Terrae Motus rile, qui in Fe- li 3 bru a- 254 Chronolopz Aledico - Pradica bruariofuitMetling«, & incircumjaccntibus locis cum incredibili cxhorrc pradertim Metlingenfem illum, utpore omni¬ bus, quorum recordamur, longe graviorem, quoque ad exci- tatidam noiiram epidemiana aliquid contujillc,rationem non video. XEV. Annus Ter tim. 2$ 5 §. XLV. Neque refert, quod dida Epidemia primo ponus hic Labaci, quam Metlinga: inceperit: Sl iumma arftate pocius, quani mox ad illum Terra; Moturn. Aura dquidem Metlingen- ds de le lalubrior eft Labacenli, aueoque quibuscunque morbo- ds imprelfionibus adeo non obnoxia: mialmata lila, leu viriola lubrerraneorum corporum effluvia ten-seconcuffioneexplofa etiam in diflitum, forte a vehementioribus ventis, velipfo lilo impetu copiodus delata, quam in vicinia detenta, poterant majorem im- prcdionem ibidem, volo dicere, rede hic Labaci, quam Met- lingac, auc ejus vicinia facere. Ratione temporis autem, poteft bcne effe, quod aer nominatis morbods eflluviis fucritmox a Ter¬ ra: motuinfedus; non ediderat tamen diam malinam adedadvcr- tibiliter, nid primo in Jedate; eo quod per le fufficiens ad ralem effedum edenduin (nidapud rarildmos quospiam , ex aliis cauds ad rccipiendam talem impreffionem, dispolitidimos, mios pro- pterea etiam prius infe&os ruifle, fuo loco meminimus) tamdiu non fuerit, quamdiu ei non accdTerant verna:, Sl uidiva: aerisintem- peries, vidus inordinationes , Schmida. §. XLVI. Utrumaucem, (ut Sc hociltaoccafione difcutia- nuis) Terra: motusdnt communicer, prouti iditacum vulgonoftro vuhm Eph. Nat.Cur.dcc. 2. An. 9. obf. 226. Thalnicfcherus, fe- cuturselertilitatis prsen unči i ? Ego velex eo dubito, qudd , a quo toties horrendis iftis, Si in juventute mea plane infuetis terra: con- cufiionibus terrederi incepimus, plane inlohcas annonas carirates perpeti coganuir: nidcasdem potnis caulae lupernaturali juxta Ze- 'uit. 26. quam naturah imputare malimus? §. XLVII. Plane idem ipfum , quod nune de Terra: mo< tibus, etiam de Ecliplibus, quantum pradentem mareriam eoncernit, dicendum arbitror : videlicet neque cas genericč loquendo, in caufandis tnalignis epidemiis fpeciale quid pod- fe, vel faltem fpeciale quid ad noftram epidemiam conrulide Septembris illam echpdn,etd noftrisin oris, quanturh recordor, o- mnium terribiiilfimam: co, quod fere non dt annus, in qwo earum plures non minus in Sole, quam in Luna non accide- rent; 256 Chronologm Aledico-Pračtica, rent: fpccialenocumentum easconfequi folcrc tamen non animad- v er tam us ; neque animadvertinius confecurum fuifle ad memora- tam 2%. Septembri« obfervatarn. .^Egri fiquidem noftri, quorum tamen periculoflffime runcdccumbentium bonum numerum curan- dum habuimus , nullam propterea fpecialem mutationem p ra: fe tulerurjt, fecfisac Murina: Anno I6y3- 21. Jan. ubifubnoiffe fa&a lunari Eclipfi plurimostegrotos interiifle,obfcrvavit AmicusSe Col- lega meus iingulans, Bernardintts Rafnazinus, antehac Mutinen- fis Pra&icus dexterrimus, nune autem Patavii Med. Profefiorpu- blicus. Interierant quidempQfl:ridieeorum duo : ad: qui alias jam ab antecedendeo redačli fuere, ur aliumaflequi exitum nonvalue- rint, nifi talem. £xperientiam iftam lecundat rado. Qua enim ratione illasaliasadeo noriva? cfle poflent, nifi quatenus folares ma¬ lima? in vivifieandis cun&is viventibus energia: radios, quo in re- giones, quibus illa: viiibiles funt, minus oopiofl influant, impedi- unt i atqui hac ratione adeo multum obede non pofle videntur; eb quod radios illos foliim faltem ex parre, &£ non integre inter- cipiunt j neque diu, fed deordinario ad fumraurn per unam aut akeram horam ; tam rito autem ea? adeo magmi m nocumentum corporibus imprimere non pofle videntur, pradertim aereadhuca priori utcunque fufficientibus Soliš particulis faturato : ergo Ecli- pfes faltem Soliš a d introducendas malignas epidemias, in genere loquendo, adeo multum conferre non pofle videntur. Id quod ipfum puta cum vigorofiore rationeetiam deLunreEclipfibus. Et- fi quantum Luna de fe in fublunaria podit, non ignorem. Quod tamen contrarium fe cxpertos fuifle teftentur graviflimi, Sc maxi- mmfidei Viri Kircherus , C teke apud:eundem Kircherum Ccdreno Sol in kar Luna: fineradiis triftiffime.patienrisadinkar 1 uxeratunde paulb pokconfecuta foic etudeliffimaillapeilis.,. qua Bizanti! quocidic de.cem hominum mil- Iiaconcidebant&c;. In iftisiiquidemv & fimilibus caiibus manife- kuni nimis fuit* aerem cx dtfečhi folitxiolaris> Ideis fiinguliariter al- rcratums fuifle.:. coafequenter&homines eum baurientes v. feeusau- tetn ihnoflmcafii:*ubincciaSoic * neciaaliisaftris: quicquam calfc fuit obfervarum. §.L, Ak & de origine fea eauffe diSar epidemije fetiš r potre* Sc quuiem,.cum. dediagjiollicis jam iuperius, hie de pt' 0 ~ r """" de Jig.nis gnofticis*. Annus "Tertius. 259 §. LI. Prognofis autcm £ 'uit, qudd febris hxc inftar aliara m a- cutarum in certa? tu eri r prardičhonis, ra ti one fal u tis , autmortis: quo tamen per decuriiim (in principioenim eis no n fuit /idendum ) beni- gnioribus ftipabatur iymptomatibus, tantd fehcius ccrminabatur. SecundbjDecimum quartumdecubitus diem quidcm non facilc tranfccndebat,fubinde ramen, etiirariiis,ante feptimum, fubitideSč- poft 17.inrerificiebat: modoiolutionis vixunquam exiftente perfe- drecricico, fed communircr infido, & per diapiiorefin, aut diar- hoeam iucceilivo. Tertib, Quemadmodumferefolis setateintra 25.&40. annum •conftitutis, &: maribusporius, quam fceminisfuitinfeila, ita quo ro- buftiores, obefiores, Sc coJoratiores ilii t uere, adeoquc hominum opi- nione diucius vičturi, quoscaapprehcnderac, tanedcertius cosdem interimereiolitafuit,ab xcatc juiaioribus, provečlioribusve, uti & a muiicribus communicer aut non harreditara, aut feliciter fuperata. Quarto, Qudinfui cxortu illa mirior videbatur,pulfu &: urinis fe- re n a tu rali ter conftitutis, tantd per decurfum pencuioiius inere« mentum fumebat, Quinto, Quo copiofiora in extremitatibus protrudebantur exan. themata, tanto copiofiorem polliccbantur ipem priftinse reeuperan- dx valetudinis: licut econtra, beapaucaextremitatcs deturpabanr, copiofa autem interius corpus,majus pcriculumportendebant. Scxto, Quo deterioris fuere colorisilla exanthemata, tantd dete- riora minitabantur, Hinc omnium fecuriffima fuere purpurea: il¬ la:, & inftar fchadati rubentes mambe* liveicentcs econtra nigre- fcentcsve pcllima:, Sc communiter inftantis m ort rs prxnuncia:. Septimd, Deliriamala quidenii non nimistamen,dummodome- lancholica non fuerinc, feu circa feria, qualia fuM ftudia, aeconomia co niči en ti a, icinerationcs &c, occupata. Hincftudiis, curis, & mul- tis animi paifionibus deditoscommuniter interiifle vidimus. Uta- deo Sc hoc fpeciali titulo, Felix qnipronilnegotiis. Odavo, Diarrhoea:, Sc narium hxmorrhagix, nifi fuere plane profuiše, nonadmodum nociva:, uti neque tuffes, &rphlcgmatum ex eteationes. Convuliiones econtrapedimi ominis, Sčc. Kk 2 §. Lil. 2 60 Chronologi* Aledico-Practica §. LIT. Nune deroum de curatione ipfa. Quemadmodum auteni difficillimum hiit aflignare genuinam ifiius epidemij eau- fam, ita non minus difScile accidebat app-oiita ei expugnandxre* inedia reperire. Quoniam tanjen cenluerimus, caufatn fuiMe fpecialem m a fi at fanguinca’ ab aeris non quidem tam- tune, quam antegreihs temporibus exi£bentibus vitrofis. conftitutiombus prirna- rio depen.de n tem corruptioncm; cenati fuimus > in ea oppugnan- da talibus remediis procedere, qua nobis corrigendat dida cor- ru.ptioni pra aliis aptiora videbancur. Cumque corruptionem il- iam nobis petin a (minus conftitiffe in eoquod fenguinea m a (Ta plurinais lieterogeneis, ieenm impermifcibiiibus, Sč propterea natura humana-, quacerta, Sč fibi debita huniorum homogenc- itate gaudet, nocentiilimis particulis referta fuerit;, illa remedia talia efle debere raci iumus, qua partičulas ilias quacunaue de« imun ratione fubigere, a fanguine fegregare, Sč c corpore climi- nare valerent: quali quidem virtnte pradita cffe in genere exi- ftimabamus pracipitantia quareunque,. Sc abforbentia, qualia funt praprimis terreaomnia, of!eaque, v. g.. Bolu s Arinem terra figU* mticornu fojfde , <£r marinkin., ant im. diaph. C C. os de corde C. lapis bezoar & nat ur aids v & fa&itius ille , qui; ab aliquot annis huc ex. Goa aflerri ccepit,. propterea la pietra di Goa di- fius, rad?x torment.. Sc fimilia, ex quoeunque dem um natura regno five vegetabili, five animali, (Ive minerali pecita: Sč ex c is conipoiita theriaca , Mithrid . eleSl. diafcard. Frač. pidv. Pannon. rub. /pse., liber ant. de hyacinth .. de ge mm is, alexi- pharmacus SenncrtigjC. Purga n ti a five per fiiperna,fivc perin- ferna, fedmitiora: qualis fyr.Emetic~AngeLSal' pulveres, Sč qnaeunquealia» Item fyr. rof. folut. ddatreos &c. Et tandem diaphorecica, diureticaqu.e, quaiia pleraque ex abior- bentibus iupcriuseniimeratis,partim qua fale volacili, Sč propterea' diaphorctico dmulpollentia, partim, qtiaaciduinfua aufteritate ču¬ tiš fibras Sč po ros conftringens,&: hac ipia ratione diaphorefim pro- hib e n s,, abforbentia,, če aha qua:cuuque plus minus voIadIia,quale Annus IT p rti us ,261 fuit prseprimis /a/. CC vdat* fal. viper. camphor. ?nyrrha fyc. Ex diureticis aucem ocul.(yc).ol. fcorpiott. Mattb. fuccjts citr. li¬ mon, fpir . nitri> vitriol. are a n. dupli cat um &c. Quibus artifi- ciofa Methodo in uftim dudis ( non ncglcdis op p re/Pum' calorcin nativum rcfaleitantibus, & enervatos /piritus vitales reficientibus odoratis, qualis fuit Aqua cordial. Gffic. ufitata, aqua rofar. flor. citr.totius citr . borag. fpir. roj ar. Margar.pp. mofch. am¬ bra conf. Alkerm. de hjacinth. cfc. vidim us pferosque etiant ultra oranem recupcramiar fal ti s is /p e m dctentos feliciter convalu- i/fe. Plerosnuc dixi, eo, quod ad quosdam fero nirnis vocati fucrinnis: quidam inandans noifris non p aru ere: quidam -alfis m- curabilibus aifcdibus v. gr. phthifi a priori fucre detentir quidam denique ob non obfervatam v id tl s rationem ran ta' vitiofortrm bu¬ rno rum faburra rnfardi, uteam,. priusquam a jnorbo /uperaren- tnr, quibuscunque ctiam exqui/iri/fimis remedrisexpngnarc fuerit impoilibile. Proeul dubio ad ftabiliendura divinuin illud omni¬ bus mortalibus a Deo fancicum fob. \y. cap.de/initi funt dies ho¬ minid (f numerus menjium peneste e Si : terminos ejus pofuifli y quas non pr^teribit. §. Lili. Neque tališ effedus fuit cit ra fundatam radonem confecutus: quoniam enim juxta dida tali modo vitiofa illa hu- morum reerementa, fcu peregrma? illa:, & fanguinr omnino im- permifcibiles parncular partim cum vitiato aere in/prratat, partim per cutis poros fufcepta? r partim ctiam, & qnrdem potiilimum intra corpus ob enarratomodo depravatas omnes naturat adiones generatte; neque uti oportuiffet, ob obftmdas vias ex corpore excrctx, quin potius intra idem retentat& ad fanguinem regur- gitantes, fuere adhuc fatis tempcifive a fanguine fegregatae, & plane e corpore edudxr aliter evenire nec poturt, nec debuit, quam qubd omnes natura? adrones mr/us ad fe redierint: Ventri- culus videlicet depurato a peregrinis illrs particulis fuo digeflivo fermento laudabilirer chylincare :: cor & inde protenfa va/a/angui- fera inculpate /anguirienre: hepar bilem a fanguineexade fegrega- re: iieacrafilorem adhuc cruorem p rob e volatili/are: parereasfu- K, k 3 ura 162 Chronologu Medico-Pračfica um fuccum more .confucto n J inteftinum duodcnum ablegare? & rdiqux partesfua muniarurfus debitc obire coepcrinr: conlcquen- tcr prillmus corporibus vigor & valetudo f uc rit redi t uta. §. LIV. Venim advertendum venit, memoratis remediis nos non fuiile ccece ufos, fc d c i r cu m fp cbl i dime. Et purgantibus quidem non quibuseunque.; fed mitioribus folum illis, qua: ob blandum operandi modum benigna dicuntur, qualis fuit manna, fol. /cn.tamarindi >tarturus & ex eis parata. Item fyrupus rojfolut. diajerees J?c* Neque quocunquc morbi tempore; led' iolum duabusveltribus primis diebus &c in illis atgris, apud quos pri mas v-ias peccantium liumorum faburra magis infandas conje- cluraveramus. QuorumJo.co fubinde etiam lolis clyfteribus con- tend fuamus. In uiti diaphoreticorum etiam ea didin&ionc ufi fuimus, trt volatiliora non adliibuerimuSj nifi ubi cx pulim tar di¬ ktate , & .aliis circumdantiis febrim remidiorem, & non tam Tul' phurcas, fen biliofas pardciilas in fanguine pratvalerc, quam aci- das .&aufteras perfpexcramus. Addiuretica non devenimus, niti dum naturam in cxcernenda urina negligentiorem advertimus: a- Jias potius cum diaphoreticis, utpote eb daccncibus, quo natura potidimum vergebat, contenti. Ad fanguinis emidionem qui- dem etiam fubinde devenimus? veriim folum in morbi principio, & tribus primis invafionis diebus, infubjcčlisplcthoricis, ant na- turalis cujuspian? fanguinis excrerionis obftructipnem pacientibus, & in febre inteniius urgence: qfiamvis de ejus utilitate ranča prs- dicare nequeamus, quanta de prarmemoratis: eb, quodpIuresre- IVitutos recordemur, apud quos & fanguinis aderat adoculum ab- undantia , &ftbris erat intenfa; & tamen ex eb, qubd morbiprin¬ cipi um , priusquam medico coni;lio fuidenr ud, praiteriaplum jam fuerit, aut exanthemata protrufa jam fucrinc, languinem nunquam imminuerant. §. LV. Devenimus communiter a dime ad alia, fed qute potius fymptomata, quam morbum ipfum, aut ejus caulam relpiciebant 1 Dequorumufu veroinparticulariumhidoriarum cnarratione. §. LVI. Fortnoia 20. annorum, ianguinoi temperament! j propterea laudabilis corporis habirus virgo jam in nonura diemm con. Anrms Ter ti us. a5Š sontinuis adfibus decnbuerat, aliis malis accidencibusebuiquc allas »on adeb- intolerancer torta ,, &c proptcrea ad implorandum mcdi- cum con lili urn non compulfa; poftquam autem da p la m noiteiu r ob exacerbatum hačlenus alias tokrabilcm febrilem afftucn, i n lo¬ mnem tianlegillct, cum eapitis dblore, fiti, & oris fiecitate, demusa me accerfi coa&a fuic , qm deprehendens pulfutn valde coneita- tum, corpus fanguinc abundans, vires uteunque conftantcs,- & per- cipiens jam aliquotics čaram eniadiminute fluxille, etfimorbusjam utcunquc procul progrellus, fuerit, lualeram, ut ipfi quatuor fang«. uncite mox expcdis laphcena extraherentur. Etecce mt>xapran- diis, dum ca m revifercm, deprehenderam eam facie, brachiis, Sc eonfequenter reliquo corpore mcrbillaceisillis macuJis, quas lupe« rius Rubeolas voeavimus , in facie rnanifefte elevatis perfperfatn, Ad quod jam tam tarde inexlped:atum pbcenomenon quidem cx« horrueram nonnihil metuens, neforte bona bde celebrata ven te/e« £tio ulteriori exanthematmn expullloni quid obcllcr. Poftquam* argra: vero, adfecundandum ad cxtra vergentis natura: motum,jux- ta m Intrrc . Extnc. nofiro Med. part. i. c. 2. traditam doedri- maan* exaqua.card,.bened.. iftuin pulverempropinaflcm ^ sp. Pulv. Pamton. ru b. CC.phiLpp. aa ferup. fi, lap. bezoard.or.gr Jj. myrrfo.rub.gr. j. M.F.pulv. Sign.. i»etljett$eč ctfcfuf)[ent>c(S sperl.cpftfocrtein aufi.mojt Id quod quidem etiamdiligencerexfecutus fuit ille : qudd co vero tamen non obftante perftfteret ftbrilis ille calor, imo intebik v vidc- Armus TTertius. 265 videretur; adftantes vena; /cbtionis iterationem urgere oc,ceperant: ego vero in corpore aded exhaufto reprobavi : quantutilc'urique vero obftiterim, niii me puhlica: vetularum detra&ioni exponere voluerim, dcbui lalccm pro forma, & ad lacisfaciendum inftahti- bus , exiublingualibus unciam circiccr imam &lemislanguinis cx- trahi curare. Exquo caput quidcm videbatur acgro n on nihil al- leviatum, reliquum corpus vero ramen nihil. Ut adedneceflefue- rit, nps in aliis fublidium quacrere. Judiis propcercasacger, ulceri- us pradaudatos pulvifculos mane & velperi continuare: pro refo- cillatione viriutn fubindc cimam aut a 1 terum Cochlear de priorc §. deicripta mirt ura cordiali alfumere, & pro miciganda tudi, &; faci- litanda expedoratione pulveri femper luperbibere vitrellum tres cir- citer uncias capiens de tali pedborali potione. DccoSipe&or. lib. i). fyr. de a It h. Fern. unc. ijS. Pa pan. er. unc .1?. Spir. fulpJj.gt. iij. M. K potio. Sign. !Brufl*£t plethora, urgens febris, Sc virium vigor. Qaod veromiflio illa (quod tamen communiter metuitur) exanthema- tum protrufioni nil obfucrit, imo profucrit; ratio videtur, quod ante languinjs detradionem vafa fanguifera fuerint eatenus repic* ta, utin eisfpiritus vitalesfanguinii'nexiftentes non potucrintfefcfa- tis expandere, Sc fangiiinem aparticulis iilis heterogeneis cundem vitiantibus liberare: poftquam vero per miflioncm fhnguinisreple- tio illavaforumfanguiferorum nonnihil fine imminuta, fpiritiisvi* tales nado ampliore fpatio liberius fefe expandcrunt , parriailas- que illas adcbexagitarunt, utdemum heterogene#, & pnsternatu- rales, utpotcfguris cum homogeneis, fen naturahbus non ccnve- nientesfuerint ab cisfegregacs, &partim cum fudoreexcret#, par- timin cutis poris fub morbiilaceariim macularum fpecie depoiitas: confequenter nimia illafebrilis maflarfanguinear ebullitio, fen par- ticularum eam conftitucntium p. n. exagitatio confopita, Sc #gra priftinae valetudini reftituta. §. LIX. Exanthematum fkjufdem, Sc quarumcunquehetero- genearum fanguineammaffam vitianerum pardeuiarum fegregatio, Sc confequenterexcreto aliter accidere non videtur, quam qua* te n us /prritus vftales fanguini inexiitences ( vera Sc unica omni- itm nat.tiralium in corporibus adionum caufa ) fanguineam maf* fam & eam Eve fecundum naturam conftitucntes , Eve aliunde eiadvenientes, &pr#ter naturam admiftas particulas elafticafua Armm Tertms. 267 virtuce eousquc csagjtant, doneč homogene* ob figur* limjlitudi- nav šibi uniuntur, heterogene* aucem ab cis ob lig ur* diver/Ira- rem Tcjunguiitur, taliteroue fejunft* poftmodum m a natura a d id dcdinatis excrctoriis viis plane e corpore eliminantur : in renibii| puta per urinarios dučtus čutu urina : in glandulis fubcutaneis per cutis poros cum fudore ant mfendbili trimlpiratione : in hepatc- pet Cholidochum Sc biliarios dučhis cum bile : inpancreateperca- nalem panereatieum abinventorc ejus VirTungianum dičhim , cum fucco pancreatico: ininteftmis perglandu!asinteftinales&:demum per alvum cum alvinis fatcibus : in iedalibus veniš cum cruore h*- morrhoidali perreferacas venashxmorrhoida]cs; inoreper dučhis ialivales cum Taliva : in naribus per glandulas nares interius ob- tegenti membran* Tubftratas cum muco : in ventriculocum v.omi¬ tu rejiciendisper ccTophagum Sc c. unde critic* illxdiarrhce*, dia- phoreies, diabetes, ptpalilini, nariutn li*morrhagia;, hxmorrboi- dum, Sc -uteri profluvia , vomitiones, abfceffus Sc c. ad quorum ex- ortum, fi fid*iunt, id eft univerfas Tanguinem vitiantes particulas integre exbauricntes, nonraro videmus coniequi Talutaresgraviili- morum morborum lolutiones. St autetn iniidacTunt, ieu univer- ias ianguinem vitiantes particulasintegre non exhauricntes, Taltem eorundem morborum notabiles imminutiones. Qubd fi igitur in in dud a virgine vala ianguifcra fuerc eatenusrepleta, utTpiricus vi- talcs fanguini inexi(lentes vim fuam clafticam in mernoratas fan- guineam maflam quocunque modo conftituentes particulas riteex- lererc non valuerint, priusquamrepletioillafuitperlanguir.is emif- lionem im minuta; qui aliter fkri potuit, quam, quodemiffioil- la fanguinis exanchematum , Sc cum eis particularum Tanguinem vitiantium protrufioni potius profuerit, quam obfuerit ? unde quidem ven* Tečtionis m firnilibiis cafibus non Tolum commo- ditas, Ted etiam ncceilttas luce mbridiana clatiiis apparet: quid- quid contra eam ludetur cum Tuis aileclis altas fagaci/Iimus Helmontius. Quod fanguinis ifta emiflio vero fuerit tam tar- de celebrata ; fecit, quod ego adargram non fuerim pr us accer- fitus: fecus ea procui dubio rationabilius fuifičf primis invafionis Li 2 268 Chr enologi d Aledico-Pračticd dtebus'adm inifhata. Alleganerationes vero mihi ramen fufficien- tes videbantur ad eandem etiam jam tam tarde inftitucndam. Qu6d alias, praefertim in majoribus malignitanbus, eft cum maxima cir- čumfpedione pra&icandum. §. LX. Numfanguinis emifUo vero pari jure fuerit inpichro- coloillo r rtorecelebraca ; majorisambiguitatiseife videtur. Pri- mo fkjuidem inčo non fuit par, ac in addu&a virgine, vaforuna fanguiterorum tepletio. Secundo nullanaturalis alicujus fanguinis evacuationis interceptio. Tertio Viresfuere ex natura exiles.Quar- todenique jam vetus fuic lententia, fanguinem čile franum biiis, &prupterea eo in biliolisemiflo , qub bilismagisefferetur, indeque dependentes febres magis intendantu^ occafionem fuppeditarn Ve- rumenim vero: j$i. lAdprimum negando fuppofitum, foliim in vaforusn fan- guiferorum nimiis repletionibus fanguinis emifliones celebrari pode: verumetiam in eis cafibus, ubi nimia adeft fanguinis cbuliitio, & rarefaetio, etfi tanta repletio non adfit; queadmodum ita fnic in memorato Sartore, inquoparticula:fulphure:e fcu biliofe fanguini in nimia copiaadmifta:, nifi fuiffent per fanguinis emiffionemintan- tumouantum imminutaf, forte a fpiritu vitali fanguini inexiftentc fuiffent eatenus exagitatxdiflblut*eque, ut eiVdifgregatis denmtn fpiritumipfum, a quo tamen tota vita: fubfiftentia diffolvi, & p e * nitusavolareaccidiflet. Duplici fiquidem rationeinterire videmur: una per fpiritus vitalisrefolutionem, alteraperejusdem fpintusfup- preflionem, feu fuffoeationem. Illud accidit in cafibus jam enar- rato fimilibus> & qmbmcunque ardentibus febribus, ubi fangui¬ nis particulse in nimiam volatilitarem evedse a fpiritu vitali flnii- liternimium volatilizato eatenus exagitantur, divellunturve, feit rarefiunt, ucfpiritum vitalem demurn pne nimia tenuitate, voiati- litateve diffipari > & avolare fit necefTe , & cum eo vitam, ani- mamve ipfam. Ifttid autem accidirin nimiis plechoris, feu fan* guiferorum vaforum repletionibus. Unde Hippocraticum illud: \*agh. 3 . At h Let nrum boni hab it us ad firnimum pr ogrej p£i' 1 Annus Tertius. 269 culoji&c „ Nec non in fanguinis nimiis cruditatibus, incrnftacio- nibus/coagulatiombus, congrumariombusque ; ubi quiaobinni- mia copia languiniadmiftasparticulas minus volatiles, crudas, craf- fas, acidasj aufteras, & iangumem quocunque dem um titulo coa- gulancesfanguis eft adco compadus, utabei inexiftente /piricuvi- tali (imiliter (tefte iiquidem GaJeno qualis fanguis, tabs fpirirus) crafTo & minus volatili ejus particulae pro necellkate exagitari, dif- iblvi, &: volatilizari, non valeant, demum ncccftaiium eft, fpiri- tum ipfum fupprnm, & fuffocan, conlequcnter vicalcm fiammulatn extingui: quemadmodum talcquid accidit m Cachedias, hydro- picis, hypochondriacis, &: fubinde maJignis febribuscitrafebris ex pulfu alterato animadverfioinem dctentis :in quibus propterca fangui- nis miilionesdebentautomnino intermitri, autnon nifi cum magna circumfpedionecelebrari. Vclutiin fufFocationumex fanguinc iivc in corde, iive in pulmonibus pragumefcentia ftagnantepcricuIo&:c. 9 i. -adSecundum : Tranfeat,quod nullaconfuetafanguiniseva- cuatiofueritintercepta : adfuitecomtra alia fanguincm rmminuen- diratio : ingensfcilicet fanguinis ebullitio: quat fubtradaalkjua fui quantitatenon minus fufflaminarividetur, quam fufllammatur buli i- ensaqua, velaliusJiquor, ftfub ipfabullitione, ejus quidpiam fub- irahatur i curaeo tamenad propofitum difcrimine, qubdbulliens a- qua , velaliusliquorpaulop 6 ft rurfusin priftinam ebullitionem pro- rumpat; minime vero fanguis : eo,qubdianguini (utifuppono) nul- la fuppeditetnrcaufa,*quar cundcmrurfusacccnderct, bulliencem li- quorem vero adjundus, aut fuppofitus ignis ad reafliimendam rur- fuspriorem effervefcentiam cogit: quin imo fanguini } quo minus reaccendatur, aliis idoneis remediis interca obviam itur, in‘ fpccie acidis, utpotebili, qua?alkalicaeft, ediametrooppofitis: nccnon abforbcntibusfixioribus,utpoteacidum, quod cum alkali fanguinis conerediens ebullitionis illius febrilis eft concatifa, ablorbentibus, tte pratcipitantibus, Ri. ad tertium, vires quidem fuifledebiles; minimč ramen catc- nus, ut tam paucam fanguinis jaduram perferre non valuiflent. Fuit proptereaetiam ftudio lolito minorincifiofada ; nevideliccteama- L1 3 jore 270 Chr enologi a Aiedico - Pračiica jote exiftente fpiritus /umnie attenuad in nimia quandtate, adeo- que cum tanta viriumdiiripatione avolarent: quod in braxi benc notandum: uti &:id, neintalibus/ubječlis propter eandemratio- nem fanguinis niinium educacur. dcniqucad quartum, (anguinem quidem omnino efie aerium fibi admiftorum humorum frarnum, adeoque ii lile folus reli&is illisluimoribus educeretur, fbre, ut humores illi magisex- accrbarentuL", veram nego fuppofitum, in incifione vena’ iolum fanguinera, fcu (olas fanguineas parciculas evactiari; venim &c biJi- ofas,& qualescunquefanguinejeraaflie admiftas: & propterca quia infanguiniscmiflione non minus illae, quam fanguinete educuntur, non video, quifangtrineemi/Io, cx reddi poffintacriores, autinde dependentes febres inteniiores. Manet igitur, memorato Sartori edi pichrocolo& biliofo non omnino inepte fuifle fanguinem vena inci/a emiflum, poilcqueidemipfum pračhcari etiam in aliis biliofo, dummodo neceditas urgeat, vires permittant, & rcliquac arami- ftantiae confcntiant- Quod in aliis vero id tdmen a Pradicis coni- - tnuniter prdhibeatur; accipiendum effc non abiolute, fedli idrar- denimisfiat, in corponbus viribusdeftitutis,nonadmodum febri- citantibus, aut aliud aliquod contraindicans, prohibensve con- junctum habentibus. In rebus aucem contrario modo conftimtis (anguinis miiTio temper tuta eft. Videatur Intric. Extric. nojhr Mtdicus. §. LXI. Superius alias, videlicet §. LIX. de ratione,feu modo, quopetechiarum, &ahorum quorumcunque exanthcmatuin excre~ tiofuccedat,oportunaluidetdiilerendioceado: quod id veroibidem non -admiferit lermonis connexioj hfc exequcndumrcn:at. Suc- ceditea vero, ( meo faltem judicio) quatenus fub ibidem indufta fanguine* mal\x ornnis generis peregrinis, Sc natura: iniinicispar- ticulis, toctx, a vitaiibus fpiridbus cidem inexiflentibus p. n. cx- agitatione, partiaila? i\lx peregrinar, &c natura inimieje, cumque homogeneisfeudomefticis, naturahterve fanguincam maflamcon- ftituentibus particulis figuris non convenientes in cutis, ad quos arteriolarun* extremitates exporriguntur, poris depoiita: Arnuš Ter ti us. 271 quid lecurn abripiunt, & fubextrema cuticula macularum formd dcponunt: ficruonsconfiftentia non nihil ptirior eft, dcnfiorque,. Sc colore faturatior, fub Icharlacinarum illarum, purpureammve,. quas in fpecre petechias efle dicendas,fuperiusafleruimus,macula- rum: f'i dilutior, fub morbillorum: fi deniaue asrugrnofa, ant plane atra. bile multum fcatens, fubfufcorum, plus minus lividorum, vel planeatrorum cxanthematum fpecie: Sc quidem cumtanto majo- ri grandioris periculi metu, quanto ca calore magis a naturali cru- orisprobeconftituti colorerecedunt: qualiter recedunt morbilla- cca illa,quatvix percransverfiminfpeda animadvertyntur,&:adhuc magis illa, quat fufca apparent, maxime denique livida, & atra:fchar- Iatina illa, purpureave econtra minus; Utpote colore Cum natura¬ li cruoris colore convenientia. Quod vero tamen accidat, fubindc etiam livida illa atra Sc absquc interitu traniirc ; quemadmoduqa id in fuis locis adnotavimus; videtur id accidere, non,quod eaadeb periculofa non fine, fed qudd critice exclufa, cumque eis fanguinea mafla ab omni prattcrnatural; hcterogeneitate exačVe repurgata. Id quod vero tamen perraro accidit, proptercaque ab accuratoMedico, juxta fuoloco dida,fcmpcrprofufpedishabenda. Sedrurfusad hi- liorias. §. LXII. Eodcmtcmpore eademfebre laborabat etiam Ru- bidas Cerarii filius: quddineo vero fe natura per narium haemor- rhagiam, &alvifluxum perfe fatiscumconferentia&tolerantiaex- oneraret; aliis ufi non fuimus, quam cardiacis, Sc idonea vidus regula. Natur verbo, tali febri, cjualem paulo ante vix vix fuperaverat {uperiiis memoratus Surtor, ejusdem domus inqiulinus, laboratu- rum; eo quod fimilis loleat eile apprclienlio lllmsmodi fcbrium: promili tamen me conaturum omni modo, ut eam lupcret aque feliciter, ac fartor memoratus, a quo is forte pcr contagium in- fedus fuit. Citra omnem propterea moram lpli primas vias A- cjua laxatrva Mana o. etan unc. I. fyr . rof. fol. & nitri perl. gr.iij. perrniftaaperiendas cenlebam,innixusdodrina’Hipp. 22. ubi mor bo s, qui ex re plet ione funti evacuatione ege curan- dos docet, Sc i-aph. 2 . ubi incipientibus morbis,fi qutdmoven- dum "videtur, effe movendum vult. Poftridie libenter quidem i- ple ad venafedionem ob plethoramdeveniilem: difliiadcbatean- dem econtra pulfus non adeo multuma naturali deHedcns, &fe- bris non admodum urgens: quod eam tamen mater confangui- neique unice urgerent, plethora, vires, & reliqua confen- tirent, in ejusdem cekbrationem denarni tamen conlenferam, iperans fpiritus vitales talirer majorem perflationem acquifiturcs, coniequetiter adverius languinem vitiantia rr.iairnata tanto ala* crius infurreduros. Fuere propterea ex dextri brachii mediana e- millar larguinis fuperne cruda pellicula obdudi uncia V , ex q : ui* bus vero patienti nullum lenlibile levamen aliatum. Propterea pofLIiac totam optatae meliorationis lpem in alexipharmaris> Si exada diatae oblervantia efie ponendam edicebam, ordinabam- que eum in Enem fequentem pulvilculum bis dicr ex aqua fcabio - (x aiiumendum: puh\ Van.non.rub. fcrup.l. ant im. diaph. gr, VII. bezoard. min. nitr. piri. aa.gr. iij. M. F.pulv. Sign. 2fu6fmbenfccč venaeie&tonemeffe cekbrandam,eo quod illže critiat non ftnt, led fymptomaticae a natura m mi um ir* ritata faltem protrufar. Imo idem ipfum efle facicndum etiam i n ' morbi progreffu, fi nova febris accedere videatur : ne natura ta¬ men per id diflračla exanthemata forte ad interiora recurrere acci- deret, ex ejusdem confilio atgro duplicatarn diaphoretici doflm mox defuper propinaveramus. Ec evaferat ille 3 uti dičluro, etiam ab hac tertia recidiva feliciter.. Videatur ad propoiitum etiam noftrum hitric. Extr. Med.p. 2. c. 2. §. LXVII. Neque September, etfl antegreUis menfibus or- dinatior , fimilibusdebribus earuit: qum imo de earundem» p ro " baliter mediante contagio, propaganone etiam per pro vinciam au- ditum Annus T°rtms\ 2 77 dituni fuit nec nondefeniuuquorundam, &r mulierum infedio* ne. Sed potilfimum talium, qui vigorodoris, caJidiorisque natu¬ ra: fuere; neque tamen adeo, ut eomndern jtanguispriiis in febrira accendi potuerit. Quemadmodum ex eis fuit hofpitiila ad aure- um Bovem quinquagenaria circiter, atrabilaris, & vera Virago: qux quidein cxinde etiam obiit, filia fuaplethoricaeodem tempo- re fimilime aegirotante interea feliciter ad fanitatemredu&a.. Ne- que inquam September caruit febribus morbillaribus » cx tamen £eque feroces non fuere, pradertini poidemo ejus dimidio, acqux canicularium tempore gralfabantur : probabiliter proptcr autam , conlequenter Sc biliofos humores in corporibus ab iucipientc au- tumnali frrgorejam nonnihilattemperatos. Interpueros&infan- tes etiam copioflores morbilli & variolx fuere obfervarar ■, fortb obearum caulam arffivo tempore per fudorcs , aut infen/Tbilem tranfpirationem diieuti folitam, nuncintracurim retenram i quem- admodum idem ipfum lubinde etiam dc pccechiaiibuš febribus fuifle obfervatum, teflantur Medica: Hiftoria?, quod ex videlicet graflata: fuerint &ante&: poltiEflatem , seftivotemporeautem ob addudam rationem fere plane ceilaverint. Fuere cx tamen fere apud omnes benigna: ob radonem in antecedenfibus aflignatam. Hinc Aurifabri Danielis Hanke fepttnnis filiola, etfi primum in febrim continuam cum maculis fcharlatinis , cui mox altera die plurimx nigne Salisbutgici nurarai Iatirtidmis lnrcrlpcrfa: vifeban- tur, una cum copiollllimis variolis, incidiifet, nequcex alexiphar- macisaliud toto curatiohis tempore adrniliffec , quam CC. phlicč pp. in potu ordinario, & quotidic mane Lap. Bezoard. or.ju/ap. violat. involuii gr.ii). tamen prxteromnemexpc&ationem con- valuit. Ruffi Starmani unius anni filiola verd iimilkervariolis,icd folisinfeda plane absque ullo medicamenro j quin imecoro argri- tudinis tempore cum extra cunas exporredis brachiis Crunbusque, propterea ex pdft fere toto anno, etli absque iingularidolore, cumi- dis: Ob lympham cx defedu edoperimenti atranfpiracione prarpc- dicam,&redeproptereaibfdem ftagnancem, §. LXIX.. Per arftatcnv, ediiieqae fporadicr alfedus prxfcr- Mm % . tim i 73 Chrono!cgi& Aiedtco - Pračtic& tim omnis gen er is dc£uxiones, curandi defucrint ob pluvias, & non rarofabtas temperiei aerisex calida in frigidam mutationcs;ilIi tamen minus frequentesfuere: nuncautcm iliifuereobfervatilon- ge frequentiores, forte ob horariorum fručhmm, quamvis cisdcm adeomultis, multo minus autem exai5lemacuris, non abundaveri- mus, immoderatiorem efum. §. LXX. Sic laborarat jam a medio circiter anno finiftri dimidii capicis per genam deorfum, & maxillam ea hcmicra- nia DominaN. ut eam invifens farpiilime propterca, lachrymabun- dam deprehenderim. Ufa propterea fuit plurimis ab alio, fed blaterone, Sc forte plus fcientiarum in lingua, quam cerebro poffidente Medico (ibi fuafis, fed citra ullum levamen : hinc de- mum Ego pro con£liorcqtii£tus ei fequentia cum optato effečfu fuaferam: primo ut aflumeret ter confequenter interpofito lolorum inter unan? Sc alteramfumptionem triurn dierumintervaljo fequen- tes pilulas; qi. Pil. de fuccin.Crat. gr. VI. Extr. Ccphal. ferup. £. Pil. Cochiar. gr. V. Helleb. ni gr. gr. iij. flor. nitr.gr. i/. ol. tnac. et. I. M. cum aqua ivoe arth, F. pil. n. VII. Sign. cine ®funD na$ getingem mod)l ju neumen. Secundo. Ut abfumptis primis pilulfs fibi ex finiftri pedis ce- phalica fanguinis unc. v. extrahi curaret: abfumptis fčcundis m£' diantibus fanguifugis poit aures applicatis unc. iij. circiter: Sc de- mum abfumptis poftremis tantundem ex dorfo mediantibus cu* curbitulis fcarificatis. Tertio. Defuper fudare conaretur ad fequentem mkturam in artbrincis doloribus fpecificam tribus vefpcris confequenter ante fomnum cbibendam: lji. Aqu. card. ben. flor.fambuc. P*' Annus HTertius. 279 paralys. aa. utic. I * Rob fambuc. 3 ij. ileB. diafcor. Frač. 3 ij. mixt.Jimpl. fcrup.j. ant im. diaph. gr. Xij. fyr.papav. er. M. Sign. aufi.matf. Quartb, Ad derivandam peccantem lympham fcmper pcr mediam circiter horam ante naftum mafticaret tale apophlegma,- tizans: iji. Ma/lich. Jlaphifagr\ aa. %i. fem.hyofc.fcrup. j. M. contufa div id ant ur in part. eč Bi. Balfam-Med. Myns. un:-&. sign* 2 So Chr ono togie Aiedico-Praffica Quorum cum hoc faltem quater de die ulcerofas gingivas perungat, cum illo autem defuper os colluat; pro prar/ervacivo autem iumat faltem femcl aut bis in menfe pillulas cephaJicas, & brachio fonticuium inuri curer. §. LXXII. Alia itidem Illuftnilima Domina autem in o- davam a parcu fepcimanam eo lochiorum fluxu diffluebat, ut ui¬ de debilitata Medicum confilium impiorare coada fuerit. Fuerc ipii proptcrea ordinata fequentia: qt. Dccobi. Rhab. Mynf. dofm unam. uny Comitif, unc. ij. QuoperungstturbisdG die infimus venter apoft: &ab antc. Proch.de ter.fig. čaral. rub. pp. aa. ferup . ij. ocul. 69. pp. ferup. i5. M\ F.prtlv. De quo affumatur bis de die exaq. plantag. quantiim capiunt, tres cultri cuipides. Quam caute autem alias iint iifterttia iochia, videre eft in Intric. Rxtrtc. nofiro Medico part . 2. cap. 19. §. LXX 1 IL Admodum Reverendus Pater Robertus Ord, Giilerc. Sitticii Profeilus Vir non minus pius, quamdodus, dolo ribus nonminuspodagricis, q.uamnephriticis totus fradus fubexi- tu Sept, mi hi perferipierat, fe liniftro rene vehementer dolere, & quidern, quantum retur , ex laterne ibidem calculoi & proinde {upplicare, quatenus fibi & pro leniter pellendo aliquid , & p r0 renum regione externe perungenda transmitterem. Prsterea ii- bi nuperrimis diebus inauditum quid acadiffe; quod nernpe per fuperna, quamvisnefciretunde, verum lapilium,quales fubindeper arinarios dudus excernere folet, exuxlliviflet. Ad qu©riun primuni proprerea ipiifequentia ordina veram; ijt- ELeB. lemt. unc. J. Rob cynofb.unc.iji. luniperi unc. g,. pulv.adcalcuL 3 ij. ocul. 69. pp. 3 iS. aleohol mu/c. ter. ferup, S. ■ etttn Annus Tertius. 2$l cum fyr. de fuc. limon. F. opiata cajlane & obefus pau- cilfimis poft diebus non cbftancibus qmbuscunque remediis obire coadus Klit ob nariurn nimiamhatmorrhagiam fexro morbi dieipfi lupervenientem , & corporis fub ea perfrigerationem, adeoque ex- anthematum ante tempus regreflum. Apud quos alias taks hx- morrhagiar moderata’ fuere, bacile non obfuere. Aft tefte Hip- 2- aph.AA. qut natura admodum crajji funt y magis expoftifunt ceieri morti, quamgraciles. Quandoquidcm enim illiob vafo¬ rum fanguiferorum exi!itatem, &č anguftiam ; nec non corporis plurimo nutrimento ad bui inerementum indigentiam refpedive paucifiimo banguine, conbeouentev &bpiritibus pollent : fi/angtii- neammaflam in eam orgafmum, & cbullirionem devenireaccidaf j ut in valde copibfam hatmorrhagiam incidant, faciJe contingif> ur is eis in ea quantkate cffluat, & cum eodem bpiritus vitales* ntidi inde plane deficiant ; rcIiqno, qui adhtic bupereft, in corpore fen- guine ex defedhvipirituum cum vivificantium, &cxagitantium ceflarioin coagularioncm tendente: quemadmodum fanguinem c ma&atisanimalibusemiflum, n!folicireexagitettir artebpintuum vi* ces fbppiente, moxin coagulamentum abire confpicimus. ^ en ' tata cpiidem adeum fiftendum battempeftive buere variš tam inter¬ na , cum exrerna, fed bruftra , ncc fine periculo : eb quod £ x ' ceptis ouibusdam externis aperta vaba refpicientibus naribaš | n ' Annm Ter tms. 285 flifEatus, autmediantibus turuiidis intru/Is, qualisfuit puluis fuli' ginis vitriolicie de funda Cacabi <čnei veter is abrafte , alias pro' batiflimu?, omnia eo tendebant, uc fanguinem ineraffarem, ejus- que cffetvefccntiam, confequentcr tam ederem motum ad partem aftctlam inhiberent ; auod veroprsfente malignicatc cftpeiljmumj utpote qtice alia melone, juxta §. LIX. didla eicludi non potert, quam mediante tali fanguinis effervefcemia, utpote fub quafpiritus vitales fanguini inexiftentes particulas fanguineam maffara confti-- tucntes eatenus exagitant, ut detnum heterogenearum, feu mali- gnarum illarum & natura:omnino inconvenientjum ab Iiotnbgeneis fegregatio, Se exclu(io neccifarib fuccedat : ca propteiea per fteg- nocica ilia fufflaminata , euid aliud expedari poterat, quam iubli- ftcntia quidem illius hatmorrhagiae , econtra fimul non minus, quam hatmorrhagite continuatio , noriva malignarum illarum particula- rum in corpore retentio : quemadmodum ifhrd ipiiim etiam acci- aerat in noftro Paciente. QubdfiproptcreaMedicus in tali adeo intricato , complicatove cafu quid agerc cum fručlu cupiat, ut folis externis, & vaiorum oeclufionem rdpicicntibus id tendet, fuadeo: qualiim>' bonu m numerum ex variis authoribus congdfit Thom. Bonctus in Mercurti(ui Compitalitii Tom. 3 .Ut, deHtemorrhag. ^ Narium. Minime tamenrepercutientibusad excmplum Chirur- gi illius, cujus a me in Intric. Extric. meo Med. fačta fuit mentio, qui patientifuo fimiliter febre peccchiali detento frigida: fcaphium fuperfuderat; fed fccuris. Hinc abfit vena: fečho revulforia , ab- fint refrigerantia, incrailantia, & quaecunque fermencationem fan» guinis fufflaminantia. §. LXXIX. Hujusipfiusorganarii temarproles eodem tem- pore, eadem in dorno, ex eodem malofed cicra talem htemorrha- giam, decumbentes econtra fcliciter evafere. §. LXXX. Sicutad infigneaurei BoviscxcodemmaIo obiic hofpitiffa ipfa ; ejusdem £lia econtra fcliciter convaluit, utraque a?quali folicitudine tradata. Sed lepidiilimus Chirurgus Georgius Strumb, qui iflis ambabus ea fidelitate adflitit: ut ab eis in- kdus eodem malo obirc debueric. Lepidiilimus dico: quia N n g apud 286 CbronologiA Medico-PratdicA ipud. nos comrnunicer adeb cxigux* Tune nodrorum laborum re- cognitiones, ut nec ordinarije (ad quas vidclicct vi profeilionis obligamur) operse nobis condigne perfolvantur, taceo excraor- dinarias iilas, quales ille a:grocos levando, invertendo &tč. quod tamen fux profeflionis nullatenus Klit, peregic. Ad pra:cepcum divinumed, ant ar e froxtmum , ficut fcipfums &cqu a- nirnum in utramoue parcem difpodtum habere deber. §. LXX.X 1 II. Cerrus Pacritius’ a longo tcmpore fere conti- nuis, etd non usque atleo incolerabilibus torquebatur vcntris cor- rodonibus, plurimis quidem inrerea ex ordinarij fui Medici cond- lio ufusj fed cum eo effečtu,ut demuha ad me pro condlio refugerc fii- erit coadus, Quandoquidem autem Ego,iftud ipd accidere a fermen- to domachico vitiato, & lucco pancreacico nimis evečto (melancho- lico - autem cholericus erat) judicaveram, pro eodem dulcificando s inde oriundis flatibus di(cutiendis, &: doloribus Jeniendis ei fequ&n- tes pulveres adtrescukri cufpidcs dngulis mututinis ex aqua cha- mom. aduinendosiuaferam: Spec. diarrh. ab. diacymin. aa. 3/. pulv. March.fcrnp. g. ocul. 69. pp. cryjlal. pp. liane d, cort. aurant.aa. fcrup.j. fperm. četi rec. 51?. ELeofac. cort. aurant. 3/. cinnab. nat. pp. gr. V. laud, op.gr. IV. M.f.pulv. Sign. §fbfnj}en&čč SJlagett * $mtr$en>fHHcni*e 2 BuiM 5 a(bm. Superpofito Kmpl. debac lauri.ol. cum in. /lil. malaxato. . Ec convaluit ille penes obfervatam vivendi regulam absque ul- la recidiva. Similibus corrofionibus alias per plures annos fere continuo tortam novi vetulam, qux ab eis nunquam fuic liberata. §. LXXXIV. Certus Sarror cum fua uxore pro ccenaafla- turam vervecinse carnis comederat, Sc poftridie uterque febri ter- tiana interndttente laboravir, a qua pod; paucos paroxyfmos qui- dcm iibcratus praemiflo vomitorio remediis ordinariis uterquc,fed admirati, quod ex čarne communitcr alias profana xftimara id eis adeo infperate acciderit: Quibus ego vero refpondi: Primo Čarnem vervecinam quidem,fi caftrarafit, omnind falubrem cfle utpote non caftrota Ionge teneriorem, Sc concodu faciliorem, a fucco fpermatico caftratione ab infiuxu in teftcs impcdito, Sc pro- pcerea in fanguincam maflam rcgurgitance veluti baJ/amatam, SC omnibus, quibus /perma ipfum prxditum eft, pranogativis im- prsegnatam; adeoque ceneritudinc, digeftibilicace, corpus obefuni, agilc , fpirituofum, ad vencretn prompcum &c. reddendi facul- tate donatam verum a juvcne Vencrem non experco, annum xta- te non rranfcendente, in bonis &ficcis pafcuis pafto, ncc morbo- ioverveceefledebet; non auremabeffceraovc ob vifoofitatem, Sc humiditatem 1 ab annofohirco caprdve obfpccialem aerimoniam, fcetorem, Ipermatici 'uccidifpendium : neque deniquc ab hifce mor • boiis, ob mprboias partieuias tefte/« Eph.Nat. Cur. dec. I. An. 6 . Sc 7. Annus ITertius. & 7. obf.CXCI.)o. Michaele Ferhio, neccondimentis uliis,necigne culinari, taceoitomachi calore unquam corrigibiles, quaiis force caroillacomeftafuit: id quod quidem velex eocrederepronum.eft, quod a n o id ris Lanionibus frequentiffimc una pro alccra divcnda- cur ; vel forte faas elixa non fuit, aut alius quisci!nque demum cum ca errorinterceiferit. Totindifpoiitiones tamen ex iftiscar- nibusexortas mca vitaipie audi vi; uc non paucos homines fciam,. quiab ca abfolute abftinent : praefertima noftratibus caftratis, ut* pote qui pafcuis gaudent communiter humidis', paludoiisve, de- iumpta. Quamvisncc abeisdefumptaeifcontctnnenda, duramo- do conaitiones iuperiusadejusbonitatem requifitashabeat. Qua- les utcunque habentcaidrati iuperiores Carniolia:, & muko adhuc magisCariliani. §. LXXXV. Admod. Rev. Pater Paulus Puzl Ord. Ciid. Sitticii profeflus tetatis 30. Sc a!iquot annorutn, temperamenti Cho- lerico-Melancholici , &c propterea tenerte complexionis , pichro- colus, & communiter palleicens, toniillarum inflammationibus, anginis a natura valde obnoxius, in easdem etiam nune ob ca« pitis perfrigerationem inciderat : poibquam verd eis uiiis fuiifet, quibus illi, quorum iimillime affe&orum hiftorias Annisprioribus enarravimus ; convaluit, ut illi. Ut autem in futurum ab eis tan¬ tri iccurior eflet; juifus fuit brachio iiniidro fonticulum inuri cura- re : corpus iibi eis , quibus in tale malum communius inciderc folitus fuit, temporibus, pilulis cephahcis familiaribus expu'r- gare : ab externo frigore corpus, pratcipue vero caput, provi- ribus munire : neque ab ejus cafuali iuiceptione mox calidum cu« bile , muko minus m eo caletačtam fornacem adire : in potude- nique ipfo frigus omni modo vitare &c. Et ab eo tempore fanus &: incolumis perftitit. §. LXXXVI. Certus Sacerdos Lithopolitana? parochia: Cooperaror in excurfione ad atgrotos tempore Boreali & pluvio- ib fa&a, perfrigeratusinhemicraniam iiniftri laterisinciderat, cum dolore ad autem ejusdem lateris, maxillam, & dentes fefe expor- O o rigen- Chronologu Aledico-Praflica rigente, fonituque ejusdem auris pcrmolefto. Propterea talibus pilulis purgatus fuit: pil. de fuccin. Crat. gr.•v. extr. cephal. pil. cochiar.au gr. XV*. Keftn.jalap.pin.fub.gr. viij. troch. alhand.gr. iij. ol. mač.gut.j. M. cum aq. beton. F. pil. no. ix. Sign. Hinc per fcapuias deoifum vcrfus ventofas trahi, & dorfum fcalpdio (carificari curavic, fudavitque ter ad tales pul- vifculos; yt. CC.phil.pp. antim. diaph. aagr. xij. fuccin. alb.pp. flor.fulph. aa.gr. iiij. M. F.pulv. Sign. Fumigavit etiam fe cum fuccino albo , & auri fequens oleum guttatim immiiit: f$£. ol.a?nygd.amar. de laterib. aa gi?. abfynth. JIH. chamotn. (lil. aa fcrup . 6. M. Sign. DeJjuDemDIjr. Demum adhuc femditeravitpilulas, & convaiuit. §. LXXXVII. Certa denique 20. circiterannorumpuella, ex menfibus jam pridem fuppreflis, tota cache&ica cum crurum, imo & ventris aliquali tumore , difficili anhelitu, cordispal- pitatione &c. fequentibus feliciter percurata fuit. Primo purga- vit hoc p ul vere; y,fpe c - Annus Tertlus. 29 ] $£. fpec. diaial. Mynf.Jer tip. ijO>. Cholagog.fimpl. gr, ij. ol . mac. gut. /. M. F. pulv. Sign. . ol. mac.gt.j. M. cumfacch. F. holm. Sign. auf i.ttia#. Quartd. Defuper rurfus continuavit elcčluarium pramc- moratum ChaJybeacmn per “J. dies coufeqitentcr , eisque ela- pfis rurfus reireravit bolum purgantem, yiresquc fibi, prafer- tim ftomachum corroboravit, inrerea femper iriedia hora ante paftum allumendo ex cultri cufpide de hoc clcctuario fioma* chico: jjt. Conferv.menth.unc.j. abfynth. Rob. cynosb. aa unc. S. cort. citr. condit. 3 Hj. aurant. condit. 3 ij. pufa.Jlomach. JFirchtn. fpec.diarrh.Ab. aa^j.M. Oo Z cum 292 Chronoiogia Medico-Pračiic c^u C/5«Oi>5i'3:¥.;w‘.'!^5cy5C>5»A;cO:C»S:G/3v/5,-.-:C^?i>'?'-*rc*rC>'v.-r(i'X'X^?>:Arc.*''CA3 rts,? r^sj r \o »ts* rs> t~v_> r-&j> rr-_? ry _ Ts? r^9 res? r^v? r ^> ^-5 •'CajJ MARCI GERBEZII, Philod Sč Medic. Doctoris, CH RONO LOGI AE MEDICO-PRACTIC/E ANNUS QVARTUS. S EU: Conftitutio Anni 1700. Philofophice , Hijio- rice , Medice conjiderata. §• I. Anitatem humanam in gcnere confiftcre in fingulari quadam partium totum corpus confbtuentiumad ie inviccin lymmetria,{euproportione,tcmperieve, ne¬ mo non facileconcipit: Sicut morbum e contrain illarum partium disconvenicntia, improportione 3 & intemperie. Nemo iimiliter eft, cui non conftet ad temporum mutationes, feu ad temperiei aeris diverfas alterationes, partes corpora humana prafertim fanguineam maham conftituentes dt- veriimode affici, če akerari folere. Hocfiquidemadhuc olim do- cuit Hippocrates 3 .aph. I. Mutationes temporum potiflhnumpa- riunt mor los, & in ipjis temporibus magnte mutationes aut fri * goriš , aut caloris &c, Docuimusin Annis antecedentibus hujus noftra? Chronologije Nos, & docet infallibilisrerum magiftracx- perientia: qua nunquam non fentimus nos adauftralem, nubilam, pluviofam vel alias tetricam auram graves, ad motum inhabiles, te- tricos, & totos quodammodo obfufcatos cfle, juxta Hipp. illud; Oo 3 l.aph. 294 Chronoloriit, Medtco-Pračlictt ^.aph. $. Aujler auditum hehetat , calrgrnem hidri ct t, c a pub gravat,pigrosLanguidos rsddit. Ati aquilonarem ccontra, Jerenam &t lucidam Je ves, Sdmodum faciles, viribus robuftos, &: animo excicacos, jima iimiliter Hipp. iilud 3. aph.\7. Con - JUtutiones aquiioni£ cogunt corpora, &firma , agrlia , Lene- que colorata, ac auditu valent ra reddunt & c. Ut adeo m ir ari merito liceat, quinam acciderc potucrit, quod ftante quoad ex- ternam faciem fatis falubri, urpote Cbi utcunquc conftantc, Sc nequc a multis piuviis, nivibusve, neque a iingnlari ventorum borcalium, auftraliumve, iive vehemenna iive per/cvercntia iin- gulariter alrerata aeris confiitutione iDgrdlus anni I7CC. cujus conftitutionem in pradenti nobis medice confiderare ftatutum eft, tamen adeo morbofus fuerit, &: prsefertim variolis obnoxius; longe iiquidcm plures variolis affecii infantes nobis mox ineunte anno occurrcrant curandi, quam unquam hačtcnus. Morbilloii quidem non eo usque multi, uti nequc pctechialibus maculis va- riegati; neque tamen ifti ipii adeo pauci. §. II. Venim enim vero fi ad ea njentem reflečlamus, qua: anno elapfoanobis in firnillima difficultate abiolvenda §. XLIU. fuere prolata: quod nimirum morboruni origines non tam apne- lentibus, quam prateritis temporum conilitutionibus veniant de* ducendaJi neQnon, quod non tam manifeftae 'aeris conftitutio- nes fint caufa in ipecie epidemicarum affcclionum, quam potiiis occultas* id eft, ieniibus noftris quidem non usque adeo manife- fta?, re ipfa vero tamen, & efFe&u tanto perceptibiliores; facile acquieičemus, nohisque perfuadebimus, caufam dichrum indis- pofitionum ab elapio adhuc anno fuillc in aere reličtam; vel cer- te mediante contagio in corporibus adhuc ab elapfo arino latitante de corporžf in corpus propagatam: quemadmodumikpepeitcsno- vimus Tub optima aeris conftitutione fuifle mediante contagio in familima locadelatas. §. III. Variolas autem fuilTe copioliores, quam morbillos aut petechias credete fas efl; propterea, quod materia earum ob obftručtos ab externo fuccelfive intenfiore fa&o frigore cutis po- ros Annus Quartus. 295 ros apud potiflimoscrailior evaierit, quam cflc foleat in morbiiiis, &petechiis, qu£ iimillimre impuritatis, & cormpcionis fangui- nis fignum quidem funt, cujus variola’; coniiflcntiacamen fubti- lioris, Sc tenuioris; proutid pluribus didum eft anno nupcrrime elapfo §. LX1. §. IV, Fuere quidem, qui ex ccrtis vermiculis, qtii Mar¬ no menfe cum nivibus ciejedbi hinc Sc indc pcr compita, Sc agros vilebantur, nefcio quara aeris infedionem confequeuter inde me- moratum variolarum, morbillorum, & pctechiarum caufam, ar- guere voluerej quod Ego vero vel ex eo rnihiperluadere non va¬ lili, qubd fcirem earum Sc gcnerationem, Sc cum nivibus deje- dionem fuiffe naturaliilimam 5 neque usque aded raram, utpote cicra lingulare omen fapius obfervatam. Deponitur videlicet talium vermiculorum fatura aeft ate in arborum convolutis foliis, fovetur, Sc excluditur ineunte vere a fubinde intercurrentibus ferventioribus Soliš radiis, abripitur in aera a fupervenientibus vi- olentioribus ventis, &: demum alicubi fparfimcum nivibus depo¬ nitur. Quid autem hoc portenti? Manet proinde ex vermicu¬ lis illis cum nivibus dejedis nihil fJngulare de aeris infedione, corruptioneve potuifle concludi: Uti Sc potuifle frequcntes fuiffe intet homines variolas, morbillos Sc febrcs petechiales, non ob- ftante, qubd aura quoad externam faciem nullam prafetuleritfu- fpedam corruptionem : nimirum vel obmorbofa miafmata occul- te, feu impcrceptibiliter aeri a priori inexiftentia, Sc cum eo in- fpirando atttada, aliterve excepta, vel ab elapfo anno in corpo- rum humoribus abfcondita nune primbmediantecontagio decor- pore in corpus translataj ficut peftem fubinde taliter citra ullam aeris infedionem longe lateque propagari videmus mediante puro contagio. §. V. Sicutautem aliorum quotidranorum Sc communiter byemali tempore gralfantium morborum origo potiifimum a ma- nifeftis aeris hyemalis qualitatibus dependet s lise autem fuere, uti diximus, utcunque fibi conftantes, ita earundem numerus fuit ut- cunquc tolerabilis j pradertim quod homines ab eiapfl anni inialu- britate 296 Chr ono logi & Aledico - Prudiča brkate terrefadi in diarta lolitos non facile commiferint errores, probe callentes eosdem non pauciorum lolcre e/le caufam indi/po- litionum , quam infalubres acris conkitutiones ex EcclejZ cap. 37. Ne te effundas fupcr otnnem efca?n ? in multis enim cibis crit infirmitas. Fuerunt ramen, cjuibus moleka: cranc gravcdines, raucedines, tu/lcs, ton/iiiarum inflammationes, pleurkides, ar- tbritides, dentium &: coxae dolorcs; im o unus aitcrvc apoplexia tadus, &epilep/ia exagitati a]iquot. §. VI. Quanrumcunque enim pauca:fuerunt nives, rariau- lFri, & adhuc rariores pluvia;, neque facile multum /enlibilis ali- qua Sč repentina frigoris in calcrem, vel econtra (quod vaidein- lalubre efle diximus alibi) accidit nautatio ; tantum tamen humo- rum fuit /alte m in inprdinadus viventibus; setate provedis, aut ex natura humidiorc corporis conkitutione prarditis aggregatum; ut id a vališ ftve fanguiferis, five lymphaticis non captum facile in bane vel illam partem exundarit, prsefertim fub improvilo, fuperve- niente intenfiore, qualenon nihil in Martio erat, frigore inienli- bilem humorum percutis poros perfpiracionem impedientejdidavafa conftringcnte, & in eis contentum fanguinem, lymphamve conden- fante, incralfanteve,&vellica folita /ua circulationc prspediente. <£. VIL Vere, quod limiliter vel ipfo Aprili menfe de le ali-, as inconftantikimo, fuit pra'ter folitum ordinatam, & folo Junio excepto, ob fzepius intercurrentes pluvias, & larpi/Iime alternan- tes vencos inordinatiore, infuete dmoenum, quoad variolas, mor- billos, &:lebres malignas, imo Sč quoad hycmales afiedus qui- dem notabiliter fanius degebatur; probabiliter ob humorum dis- cuflionem percutis poros jam rurfus liberius procedentem: econ¬ tra ex febribus tertianis intermittentibus, narium h^morrhagiis> fcabiebus, & aliis vernalibus indifpolitionibus tantb frequentiiis laborabatur. §. VIII. Aeftatc, qux Vere adhuc regularior, & vel ex eo falubrior videbatur, quod potikimo tempore blandikimis Etefiis fuerit perflata, quotfes fere vel nimius adtus fuerat attempe- randus, vel nimia ariditas humedanda, placidis p-luviis perfper la Annus Quartus. 297 fa: exccpta fere fola 13. Augufti, quar adeo erat proccllofa , ut ful- menin meditulliumSuburbiorum exculTum 13.domosincendiodc- leverit j oriente Solepridie mane veluti cruento confpečio , forcc obintenlam liceitatem, & nubes fulphureis exhalationibus fatura- tiflimas politi d ic partim per lupervenientes pluvias depreflas^par- tim pertotcorrufcationescxhaufl:as. Obdate, inquam, utpoteVe- re adhucregulariore, &: per jugiter fere flantesEteiias, totiesquein- tercidentes moderatas pluvias ab omnibus forte aeri adhuceo us- que innatantibusmalignis atomis repurgata, de variolis, morbillis, & febribus maiignis demum fuit piane rariflime au.ditum, (pluri- mum quantum credere licet, adidfacienteiiberrima humorum per cutis poros tranfpiratione) de febribus tertianis intermittentibus; e contra tanto frequentius: imo verfus Autumnum fubindc etiam de quartanis. In biliofioribus fubječlis etiam de colicis doloribus , choleris, diarrhceis&dyfenteriis. §. IX. Quandoquidcm enim acri arftivo pl uri mar atomi fali- no-urinofse , aicalicae, &c fulphureat igneasve, licut teile iagacif- liino Etmullero in Med.fua Hipocratuo-Chymica Dijfert. I. cap. 3. §. g. hycmali plurimar falino-acidar innatant: quid mirum, li cac cumaercintracorpora atrračEeineis lalino - urinofas, alcalicas, & fulphureas, leu biiiolas particulas plufimum adauxerint, exagi- tarint, exacerbarint, &vel in febriles fermentationes incenderint, unde febres illas; vel in hanc aut illam partem prarcipitarint : un- de cholerat, diarrhcear, aut dylenteriat, & hi aut illi variarum par- tium corporis dolores. Variolat, morbilli, & febres maligna; ta- mcn fuereadhuc, quam Vere rariores, ob infenlibilem humorum per cutis poros perfpirationcmadhuclibcrius, quam tune proccden- tem, ob aerem a.venenatis particulis adhucmagis, quam tunede- puratum , &denique obhumores in corporibus idoneis alexiphar~ macis adhuc puriores redditos, quam tune fuere. §. X. Autumnodcnique, qui fub ingreflu xftivam arrccni- tatem semulabatur, quidem planenullae amplius malignitates apud aegrosobfervabantur, neque alii, pra;terquam arlhivi quipiam afte- dlus: in progredu tamen, & verfus exitum, licut ob latpius inter- Pp cur- 298 Chronologia Medico - P raciic a currentes, Se quidem protradas pluvias, nebulas, & jam auftrino« rum j jam borealium ventorum pradominium aura red elita fuit va- ria, lic variis aliis, pracipue defltixionibus vulgo adlcribi folicis indifpofitionibus fuifle afleda, pralertim inordinatius viditantia, Sc mukis frudibus recentibus deledata corpora , fuit animadverfum. Ethoc, quantum conjicere lieuit, ob in ingreflu Autumni in aere adhuc pociilijnum pradominantesfalino-urinofas, in corporibus au- tem biliofas particulas; in progreflu, & verlus exitum autem in ae¬ re aqueas, falino-urinofo-acidas, Sc falino-urinofas; in corporibus autem ferofas, aruginofas, atrabilares, Sc mclancholicas. Nuli« autem amplius obfervata malignitates, ob malignas particulas ha- denus femper adhuc live in aere, H ve corporum humoribus taliter qualiter gli/cenres hucusque radicitus extirpatas. §. XI. Videntur autem lalino-acida illa atomi citato loco Ettnuillero efle de profapia armoniacali:alias autem de nitrofa, vitrio- lica, Sc aluminofa, propterea femper indilpolitionum acido peccan- ti adfcribi folitarum, quales hyemali tempore lub ingrelfum Veris, &fub exitum Autumni folent elfe frequentiores, propterea hycma- lesdida, & abHip. 3. A. 23 .enarrata, caula; atomi lalino-uri- nofa autem de prolapia iulphurea, bituminola, calcinola, aromati- ca &c.propterea indilpolitionum peccanri bili adfcribi folitarum cau- fa, qualestelfate,pofteriore veris, Sc anteriore autumni dimidioob- fervantur frequentiores, propterea aftivadida, ap. Hip. 3. aph. 21. rečen litte. Saljno-urinola-acida deniquede prolapia utrarum- que particularum mediante lingulari fermentatione in tertmm lal compadarum propterea morborum vulgoporracea, aruginofa,& atra biliimputari, &:fub progreflu autumni dominarilblitorum, at - queabHip. 3. aph. 22. cnumeratorum caufa. §. XII. Urjde autem aeri ha: vel illa atomi ? viderur, quod ex ter- ix vifceribus,maribus, ftagnis, animalfbus, vegetabilibus, metallis, Sc quibuscunque aliqua efllu via de fe em ittentibus corporibus:partim etiamex naturali aerisconftitutione, quem DEUS omnium rerutn Architedusaprimauniverli Creatione, licut omnium aliorum lemi- niorum voluit efle veluti matricem, Sc priinum condum, ita Sc dida- rum atomoruni. §. XIII* Annus Ouartus. 299 §. XIII. Undc autem, o ud d bar hoc, illtealioterhpore potius pratdomincntur? videntur Soliš radiipotiflimum lacere, qui Vere, pradertim poffcriore ejus dimidio, & adhuc magisarftate, o nam a li¬ cu m no praferdm pofteriore cjus dimidio , Sz hyeme, noftris in oris copioiiorcs, vigbrofioresque, ficut funt cum atomis alcalicis analo¬ gi, Sz veduti connaturalesitaeasdem eis teniporibus tanto c®pio- fiores e terra vifceribus, Sz quibuscunque perfpirabilibus corpori- busattenuando, &poros eorum referando evocant, Sz acidisvalidio- res efficiunt: autumnali, Sz adhuc mag is hyemali tempore, quo cor- pora obexternumfrigus compačliorafunt, minusqueperfpirabilia, verocontra. Veredcmmn ficut Soliš radii foJent effe temperatio- res, ita hx, Szi\\x atomi inaereminuspraedominantes, propterca communiterfalubris ačiris caufa. §. XIV. Quomododcniquc hx, Sc il!x a ton”' intra corpora cxceptx ad horum,aut iliorum affeduum generationem concurrant ? alibi di&utn eft. Ut adeo aliud nobis hic&nuncde eis nilluperlit, quarh tempusdeveniendi ad curationes inde natorum affeduum. §. XV. Aufpicariautemlubeta variolis, utpote moxfubanni ingreffupracaliis aftcclibus frequentibus. Sicut autem carundem caufam cenfueramus fuifle fpecialem fiinguinis impuritatem foe- tubus adhuc in uteris matrum ex impuriore eorundem ibidem nutrimento communicatam, Sz rede mediantibus hifce exanthe- matibus a natura occafione ex aere, vel aliisfimiliteraftedis fub> jedis fufcepti venenofi, Sz finguiariter fermentefeibilis miafma- tis expurgari incipientem : conatumcjue iftum naturac in bonum potius cjusdem tendere, quamin malum animadverteramus ; ita conati fuimus eundem potius fecundare, quam remorari: Sz ubi eundem rite procedereex exačla exanthematum proruptione, to- lerantia Sc conferentia advertimus : id .agere adnifi fumus, ut o- mne id, quodtalemconatumquocunque modo turbare, autimpe- direpoffet, removeretur, negotio carterum toto natura commif- fo juxta Gal. \.aph.Comment. io.Natur leniente aliquo, craifiore, quje malum dcterius reddere, aut naturam in expellendo remorari pocerac, Cacochy- mia. Subinde etiam plethora, fi adefle vidcbatur, proportiona- ra fanguinis emiflione imminuta : ne ea forte vala fanguifera nimi- um replendo , & fpiritum vicalem vekiti futfocando ab elaftica fua expanfione, &motu, quo, & folito majore heterogenearuna ian- guineam maflam conftitueritium particularum fermencatione medi- ante fimilium exanthematum expukionem potiflimum deri annoe- lapfo, Anno videlicet hujus noftrar Chronologi. Bezoard. or.gr. iij. facch.perl.Jcrup. 1?. M.f.pulv. Sign. £>$ mičfteibeoDeč Doiis tres cultri culpides ex aqua fumariae, vel card. bcn.-vel fcabiolar. §. XIX. Apprehendcratautem ipfum malum,qUantum refe- rcbant domeftici,primd cum Iumborum dolore,quem cum oleoCha- momil. &calefačtis fiimoque fem. cumini imprtegnatis linteamini- bus leniebantilli. Secundocumcapitisgravativodolore. Tertio cum horrere totius mox ab aeltu febrili excepto Sc cum eo fubin¬ de reciprocante. Quarto cum oculorum rdbore, palpebrarum tumore , & involuntaria illachrymatione. Et demurn cum tudi, &vocisraucedine, qua?ordinaria funt jam jam inftantis hujus mali, dum benignum eft, pradudia. Id fkjuidem , dum malignius eft, eipratterea etiam narium hatmorrhagte , deliria, &: convulliones (quamvis fiante aut fub exanthematum eruptioneeveniant, adeo non metuendae) accedunt. Subinde etiam plane dolble, Sc liib aliorum morborum larvaapprehendunt: quemadmoduma]mm li* millimas aetatis adolefcentulum. Exhorruerat ille primo cummox fubfequente adlu febrili t hinc de dolore pundlorio lateris dextri Pp 2 p celo- 302 Chronologi4 Aledico-PračUc* peftoris lamentari cceperat; demum tuffire, & iiibcruentum ex- ipucfe: ut adeb&ame, &abadftannbuspropleuritico haberetur ; propterea etiam,ut plcuriticus tradatus cum vcn.te/edionc, &c an- tipleuriticis remediis. Sed ccce quarto morbi die fub vefperum parvis pundulis inftsr varorum hic & ibipcr corpus perfperius ad- vcrtitur. Mutatum propterea confilium, &; plcuriticis iuperiiis e- narrata appropriata afiociata: Sc multiplicatis de hora in horam pundulis, audisque, demum vero & iucccftive maturatis, xger felicifllmc convaluit: egrcgio nobis relido monimento, quo pu¬ hlice graiTantibus epidemiis quoscunqueetiamalios morbosproiu- fpedis habeamus, trademusque iimulcum tali epidemise appropri- atis. Cx ter um plurahunc affcdurn concernentia videre licet in Intric. Extric. nojlri Meri,part. 2. cap. 2. §. XX. Morbilloii fuerc valde rari. Maligne nune cum, nune fine petechiis febricicantes quidem plures, led comnuinitcr methodo, &: remediis anno elapio deferipris ad fanitatem perdu- di,quorum curationes proptereaibidem videri poterunt. Non ta- menomninohiepratereunda videtur Authomatarii intortos oculos habentis uxor, qux malignefebricitans, etli totumjampericulum fuperafletjtamen nimis violcntaladis exuberibus exflidioneinteriit. Ladarat videlicet illapropriamprolem, priusquam inmotbumin- ciderar, hinc libenter & luperato morbo idem profecuta fuiilec; quod mammas vero utcunque effbette, & cxfuccx evah/fent, ad- iciverat ftudioadid deftinatammcndicam, quxlacrurfusadmam- mas iterata exfudione attraheret, qux vero adeo indiserete fuxit, ut cum ladecruorem, cum cruoreexilcs vires, & cum viribusani* mam ipfam extraxerit. Expedaflct lepida mulier vires, & dem um prolem iterato mammis admoviiTet; iponteiplilacad mammas re- diiilet, quemadmodum redierat Sexagenarix illi, cujusin Ephern. Nat. Cur. Dec . I . An. 3. obf.x . meminic Franc. Bauchardus. §. XXI. Reftionisuxoretiam videtur memoranda; eo, quod illa omnia aliamedicamentaaverfata,etfipericulofifIime decubiflet, ad folum CC. phil. quater de die cum aqua card. ben. poti ufum conva- Annus Quartm. 303 convaluerif, proptcrca etiamvarie Jaudarumin Fphem. N. Cur. Dec. 2 .An. 6.obf.c>S. a Lebenvaldo. §. XXII. Defluxionibus detentorum curationes autem vel proptcrca hic pratereo, qubd ca: pa tlim inferra fuerint Annis pri- oribus hujus Chronologia:. Hoc folum de eisinfinuare lubet, qudd nimirum jnpmnibus illud agerc conacus tuerim, utpeceans humor ante omnia viribus proportionatis purgantibus ad alvum revellere- cur, Hque hoc pro eo integre eradicando non fufiidebac, per ču¬ tiš poros diaphoreticis partim intro fiimptis, parrim externe ad- rnotis, topicis difcuterecur ejus eraffities, renacitasvc incidentibus & attenuantibus corngeretur, Sč demurn aerimonia abforbentibus, &. prači pitan tibus dulcincaretur. §. XXIII. Sic dum Ego ipfe ultimis Februarii diebus ex iti- nere redux gena dexcra cum Febrc, fircapiris dolore intumuiflem, pro revellenda ad alvum peccanre Iympha mox iftam potionem quantitatepaucam, qualitatefacilefumtibilem 3 &operationcblan- dam proptereaque mihietiam in aliiscafibus valde familiaremal- lumplcram; 54. DecoB. aperit. min. cum fol.fcn. f.Jl. mechoac. alb. agaric. alb. aa- 5 /. eretn. tart.y$.faBi unc. iij. in exprcfJione dijfol. man. el. unc . I.g. cola & adde jalap. pulv. gr. XV. fpir. mac. gt. I . M. F.potio . Sign. auf i. Defuperpro ulteriore ejusdcm lymphx discuflione interne bis cx decočlo herbteThee acccperam iftum pulvifeulum *. 54. CC. phil. pp. antim. diaphor. a ferup. S. o cul. 69 - pp- SV' V*j’ fuccin. 304 Ckronologia Medico - PraciicA fuccin. alb.pp.gr. iij. facch.perl. gr. V. M.fpulv. Sign. Externe autem admoveram tumidargena: emplaftrum dcmeli- loto capitelinteo, futno fuccini , majlichi.f impraegnato invo- luco. Ec convalueram intra quatriduum fclicicer. §. XXIV. Similiterccrtabicnnis puelluIaaddcxtrumocuIiim infigncm defluxionemcumrubore, dolere, & lachrimarum profu- fionepafla 3 poftquam procxpurgationeaccepiiTee: yi.fyr. rof. &j. Magiji.mechoac. alb.pin.fuba 8 .gr. IX. Cholag. fimpl.gr. j. M. Sign. &wietv (gafff flU f L ma ^. pro difcuflione autem: CC.phil.pp. antimon, diaph . a gr. V. fuccini alb. pp. gr. j. facch.perl.gr. iij. M. F.pulv. Externeoculisquaterdedič inftiliatagutta unahujus Collprii: j^.. aq. plantag. euphrAf. chelid. maj. aa unc. $. fief alb. f. op .51$. facch. Saturn, bol. Arm.pp. aagr. V. camph.gr. IV. M. F. Collyriu?n. Sign. SfogennMfičr. Ec no&u palpebrisfuperpofico emplaftro ex ungucnco Nih’t- li ad oculos, nec non temporibus emplaftrode tacamahaca con- valuit. §, XXV. Alia novennis puellula dentium dolore afHičla quidem etiampurgatafuit,&:diverfadenciappofuit, [folo oleoligni buxi cumlcvamineapplicatojtamcnconvalefcere nullatenus potu- it. Verum dentis corroiio usque ad fundum obftiterat nullo alio medio medio corrigibilis, quam dentis extračtione in iitnilibus cafibus proprerea Temper neceflaria. g. XXVI. Apople&icumhacviccnullum incuramna&us e- rani. Epiicpticosquidemplures nullumtamencumranto failidio, quam certamndbilem matronam ex nuperrimopuerpcrio valetudi- nariam.,&ob paulb anteiibi inopinata morte fublatum dile&i/fi- mum maritum ferc inconfolabilcm. Huic iiquidem Tub ipTo meri - dionali paftuepileptice corrucnti,etfi primum paroxifmumfcquen- ti alias valde approbatammuradiscu/lifleni: jji. aq. epilept . Lang. byrundcomp. aa. unc. i$>. hyjlcric . unc. fyr. flor. p a? o n. unc. g. liquor. CC- fuccin. Mteb. p). Efent. caflor. gut. ir. laud. opt. gr.).M. Sign. Sraifi. unb SDMter^Jttttvr £n>ctfj ju gcbett. Gleo fuccini,rut£ CftfF&Cftlitfa 2Bdtt didis, a- «eto, & acecoiis, frudibus immaturis, aut aeidis, vinis poten- tibus, /pirita- vinr, aromatibus, &quibuscunqne aeribus mulcum ddedantur: in mcerorcj metu, curis, Se afucluis ftudiis vivunr, funt oAnnus Quarttis. 307 funt liurc malo prar aliis obnoxii. Qaaecunq«e autcnt talem acri- moniam corrigere nata funt, tale malum curarc idonca cenientur, dumraodo in eis debitus deledus obfcrvetur, neque ufurpcntur qua:cunque in quocunquc cafu, quemadmodum de fimili eledio- ne nos jam plura dedimus in Intric. Extricato nofiro Med. Sč dat uri fuimus adhuc exadiusopitulantcDEO proxime, cumidem intricatum extricatum Medicum vadiš ammadverfionibus, &r plu- rimiscaiibus audum edituri ftimus. Quandoquidem dida acri- monia duplex eft; una videlicet ab acido, altera ab alcali: qui promifcue acida, & alcalica tfturparet, necdfario impingeret. Hinc ftepe vidimus acriora purgantia, vcficatona, &c an- tiepileptica aromatica, & volatilia malum notabilitcr exacerbaiTe, quemadmodum ante aiinos apud Cakenbrunenlis Arcis Prafedum febri maligna ardentedetentum a porredo iibi Cale vohali cranii hum . mox cpilepfia lcrhali prehenlum, & apud ccrtum mercaco- rem colica biliofa laborantem ab cpota aqua carminativa repence motibus convuKivis cotreptum , & deniquc apud Sacerdotem il- lum, dequo acidularum potu encdo Anno primo hujus ChronoL §. XC. fada fuit mentio &c. in qiubus omnibus penes ternperata permanfifle, &c alcali peccanti moderata acida, acido peccanti vero alcalica oppofuifte, confultius fuiflec. Quamvis iatpe acrimonia ti¬ la tantafit, ut jegros ea refertos prius interirc (queraadmodum ac- cidit memoratse noftrsea^grotJe, 6c conimunitcr diuturnis mcerori- bus deditis) contingat, quam ea quibuscunque etiam lelediflimis corrigi queat, §. XXVIII. Cefta nobilis, &mihiafIinitat:ecognatafepten* decim annorum fanguineo-melancolica filia, neičio quaiiam occa* fione fada epileptica, ita ut ultimatimferequotidie tali malo cor~ riperetur, folis pilulis cephalicis ante fingulas lunje quadratufas i- teratis, &c intermediis diebus quotidfe accepto icfupulo uno fpe- cierum Diacinnnb. Mynf. ex aqua ctraf. nigr , adeo fclicicer Sč lb- lide convaluit, utnunquam pofteafueriteodem modo afflida. tl- fa autem fuit fpeciebus per m e n (e m quotidie, poftea autem folum ante lunje quadraturas adbucper duosmenfes. De/uper autem pla¬ ne non vitata tamen totoeotetnporevino, &diu poftea. Qj{ 2 • §• XXIX. 30 & Cbromlogfo Aledica - Pračfic# §. XXIX. Quarrpeuriofeau£cm Sartoris- ilfa fižolar, dequa im ■JLphemMat* Curiofi admrrabile eft y .virgabatur v-štjelrccc illaaeri- ter fubparoxy fmo&abco temporciinnquam amplius. convcllcba- tur. Sed dehjremalibus fatis. §. XXX. Vere* uti dicdtmi, -ucpote* excepto junro * qui fua intemperie fereaatnmni inordinationemazmufabatur,, propterea au- tuamalibus deHkxioniibus obnerci-us » valdc regufatc conflituto, pratct febres tereianas. in termi tten res- & paucas morbillares na- rium li3emorEhagias,.&feabies,, vixaIioscurandos habuimus affeftus:- quiverb&: ipficornrauniter ceffere rc medi is- a; nobis- alras deieriptis. In. crniffuimbus fangumis prafervativis- tamcn illud fuit n o rabile* qubdfc trn cap ud omnesplilebotomatosfanguis ftoridus,- & peric o- mniphkgpnatedefficutusapparuCEit:. nonimani, utkune oinimba- lnur,augurfot veiituraadlare, rud ca plane tempera ra fuerit,- non fo- luni easdern febres- fote valde copiofas* fed & alios aftcbtus- pradorni- nanti bilifuam orrginem debemibus. Qtf©niam enimi feujusmodž fanguiniscolor cfB m e)us- mafla- prarvalentrunr parciculiarum folpfott- rearunii,, jgnearum, iaiinot-volatilium,, bilioiarumve inrdicmm 5 bt- temperatus vero adlatis calor folet efle talkina parcicularum ,, juxts f. IX. dičfay ferax;-. quid‘n», £crefliaseonfequerecu 5 i immoderateae-- lfuofa,, fieuttafesparticuFas co-pioirores in fanguine aggregari acci- deret» it a in eorporibus copioliores a talibus. partieulis depeiaderr- lesindi/politiones., quales funt prarprimis. febres., proerearentur i Quamvis Juriri illapluviofioraeris conftitutio-mecum! ilium pmrur- £us eaceuus imminuerair, ur ab adtate etiam as d; uo fioreade o- m uit umi timeri.iTon pomerit r fulphureisilfis*, ig n e is.rr pa rt rc a lis abaqueis y a- c id isque utcimque eorrečlis „ &/upprcflIs^ Qnam vis y uri di 4 tum> asdtas ipCi p ©citts tem p era ca- fucrir,, quam vaMearflluofa^proprereai fc Hribu* quidemobnaxia;; kmgeea-men-non adeb,- acmecuebamus- In Golic is dolbribus* drarcheets * & dyšenmm, n ee mmt> in Chofcri* illud ecacnrtabile ;; qu©ct etfiear* utpote- 2 drvar,, poriusbdie/k cf~ fc debuiilenr 5 commimifeFtamenpotare acklo>-acrrfrnknorigmen® d e buta: mr. Alcalios fiquidem * aromar«cisquc opiat is cautr ce p li¬ ti tis potius vindEasdace manusfolitaefunt* quaro acidis. XXXI- f. XXXI, IJndenamautem sdtate illud acidam l quantum icx q>fai‘*g*©roi» confeffionc hatirire licuit, potiffinmm ex ranico acetafioruiriv fruchiurrv horariomm, prsefertrm aufteromm, vel alias immaturiorjjm,, Sc qiioramemique crudorum eJuliorum efb; ne© n©nex haukuglade perfrigerato five vini, fiveeercvifia^ §•. XXXIL CuraiucciB febres potius intermrtEenEes,,quim con- tinu ar, &malig,naradeo fieqociire» focrint? puro, qubd continuas pfdpcejrea foerinerafiores, ^oiaseftas fuit utctrnqtre cemperaEa ;.ma~ %nac aucem , qi*6drnal%f»kai rila, unde ear^dcpeiKtcbans, fakt non EnrmTs incoFporibus,, qtiam in atre #uetk r vaideccrhfumpEa v. id eft Tel in. meliorem qtiaiitatem rcdtičta, vel diapfioFedcis, & afeap- propriiatBdifčufla, pfurraunn ad id cooperanrc libera burne rum per apereoS' čutiš poros tranfpirationev Febres intermittentes auteus propterea milit videbancur efl'e ranto-freguentiores, qudd 3 . prouči id pfewiEHis (Jectock Frtmcifsua de te Boe: $yfanua de Fe In*, illie or¬ nim Itusn debeanefisreco panereatko, propter obftrti&as psnerea- tis laterafesdtiičluss j;u£M acrrorrreddito,& inmteftino Eenučcum bile fimifkec joft® aeriori vitrofe cflPervefcenti, Quod & igkur , quiemabmodumita fuiile %, rečic arnceceden- te diximus>', boe anno in fanguinibus borninimr prap aliis partieu- lis pradertim iulphurcar, Sc biliofa docninacum tenuere r quid ni (it qraand©que fpeciatim in Cholericis- fubječtis per inordinatam vičlus racrotferm irraftac croditaees ferere eollečlae& inde in panereatis lateralibus dučlibus memorata? obftcučlfonesindcičla : per mul- mm accta Fromm „ & immamrrorum fručluum efbm autem funul fucetrs pancreaticuš aerror redditus} is penetratis fucceffive ob- flručbonibus ad rnrcftimrrrc dirodenura defatus r cnm afiegara ju- Ho- aerrore bile febrilker cftervefccbat, jnctocebaeqtre aliegatas fe¬ bres intermittentcs-tam dmrecurrenres, quamdiir obltruetrones d- \z ineidentibus, & anenuantibus alcalicrs non fuere iiablatar & kič¬ em panereatieus qnoad exceiBvam fuam ! aciditatem non correčfus z & quidem iingulis 7 alterms , vel ternis, quaternisve diebus podus qoam eontimie>ebqudd.metnoratnspa ; ncreatieusfnceusproptcr ob- ftcučiionesnoncontkmedcd folirm per intervalla ad inceftiimm dua- Qq> ^ flentim 310 Chronologia Medico- Praffica denurn penetrabat. Penetrabat autemcitius vel cardms, feufrequen- tius, vel minus trcquencer > prouči obftručliones hiere majores vel minores, Sc a. materia facilius vel difficilnis penccrabili : &fuccus panereaneus aerior, vel minus aeris, Sc copioiior, vel minus copio- ius: necnon bilis copiofior, vel minus copiofa, aerior, vel minus aeris. Prte aliis aurem nobis in- memoratis intentionibus explen- dis fatisfacere folieum eft fal illud ah effečiu jufte febrile d i čl um Mynfichti, Sc patrum didus pulvk toties in antecedencibi.s hujus Chronologia? annis a nobis juftilTime laudatus; biliautem, fucco pancreatico, Sc crudicatibus educendis Tri c ep s ille Cerberus pulvk febrifugus Comitis DudUeide JParbieh , Angli , a Marco Corna- chino trači, particulari Mctbodus , qun omnes humani corpo- ris affečlus cit6, tnto , &jucunde curantur , merito incitulatus, quidquid adverfus eum mjufleobganniant alii, in ipecie Rodcri- cus Caflrenfs. Lujitaans in pdjlhuma *>arietate , qui, ut eum tantoabominabiliorcmredderet, Medici tumulo, qui eo familiari- terapudargros, Sc ifeuteretur, ex eoque perierat, hanc epigraphen inlcripfic: Nondum pulvk eram, pulvere pcffimo Demens conjiciorpuIverem in ultimum. fS^itodji non fierem^pulverepeffimo Plures con ji čerem pu Iverem in ulrimum> Rvexit mifero fic rnihi talio. Si nondum Medicuspulvereus cavet , Ho/j> e c tu Medi cum pulverem cave. Gaudent tartareopulvere tartara. Hanc cfcam-, moneo, D. Confervie menth. FleB. diafcord. Frač. /pcc. diacret. MynJ. aafcrrp. 1?. cryjial. pp-gr. V. M. cum fyr. tncnth.f. b olus faccharo perfper- genduc. Sign. Sftagen-guSeraufi.maljf. Quod vero ramen poltea diudeventriculi dolore quereretur, inflationeque, ipli, poftquam nonnihil viresrealFumplillet, procru- ditatum, qua: ventriculi plicis immerfe credebantur, &č didorum dolorum, uti&rinflationum caufa, radicaliori expurgatione , fuitipli lequenspotioemetico-laxativacum frudu ordinata: P£. Aquct^i’ec()?®afftaufXmal)L Etpro ulteriore ventriculi corroborationej nec non vitiofiacidi attemperatione lequens pulvis fuafus: yt. pidv. Stotnach. Birchm. jj>ec. diacret. Mynf. aafcrup. #. fal. abjynth.gr. iij. Fl(eofacch. citr.gr. V. M. f.pidv. Sign. fEtogm-^ufoer/ alk jelt SDIorgenč fru^e ju nebnim. Etdemumfe quoquequoad ifta optatefenlit. §. XXXVI. Alii quidem,dum vomitus venitinftituendus, po- Rr tius 314 Chr enologi a Aledtco - P račh c & lius tar taro emet. Mercurio vitte, & fimilibus acrioribus utun- cut: Ego vero tamen pocius memorata potione utendum elTe cen- fueram, ob facilem ejusfumptionem, & blandam operadoncm, & quod cum fingulari tolerantia id folum per fuperna evacuare foleatj quod veluti fponceluŽfurium vergit, reliquumverb per in- ferna. §. XXXVII. HicLabaci alias aegrotis vomitoria facilenon fuadenda; eo, quod a quo certus hic alias famofus Medicus, fed non minus inexhibendis, quam elaborandis medicamentis valde infau- ftus Chymičus aliquotluorum Paticntum, eb> unde nunquam re- verfilunt, dimifit, adeo inviia fadta funtomniachymicaremedia, (intclligitautem vulgus nofter per chymica vomitoria quarcunque) utquieis/uos£egroscurarevelkt, hocipfofe omnibus invilum red- deret, & puhlice Chymici nomen adipiTceretur, quaii vero Chymici nulla alia remedia elaborarent, quam vomitoria. Teftimonium autem a memorato Medico ante paucos annos infeliciterpropina- ti vomitorii, forte Mercurii mortis potius, quam vitae dicendi, et- iamnumlegiturinEcclefia Iggeniiproxime adpulpitum. §, XXXV. Famofus fanguineo - melaacholici tempera¬ menti 26. annorum Mercator ex meraciorum vinorum, & non raro cerevifiae glade perfrigeratae potu, nec non frequentiffimo acctari- orum } & horariorum fručluum efu,circa dimidium' Juhi inea abdo- minis torminainciderat, uteisfufferendis fereimparredderetur,ex- purgato tamen corporeifta mihi in colicis doloribus familiari po- tione? V/., foi.fenj.fl. Vij. mechoac. alb. R.hab. aa. Vi: crem. tartar. Z i&. flor. chamom. concifa decoquantur in aq. com. f. q. ad colat. unc. iij. in quibus diffolue'. tnann. Annm Quartus. marin. el. unc . i$. Cola (f adde: jalap. pulv. g. XV. flor. nitr. gr. V. Jpir. mac. gut. iij. M. f. potio. Sign. gjurflfcr-XrancNufi.tna&l- Et dduocrveiperiante ibmnum accepto hoc paregorico: conferv. Ment. f p c c. dJacrct. Mynf'aa. fcrup. S. cryjlal. pp. gr. V. laud. op. gr. i$. M. cum fy r.papau. er.f. bolulus. Sign. ©aU i bftmpfenbe 9Jiageu * eatenusailevatus fuic, ucpo/lridieexcepta debilicate ferenon habu« erit, dequo quereretur. Sed adfuitMater,qua:ipfiaMoniaIibusfibi datam aquam car- minativam bibendam obcuJit. Et ecce , ut primum eam ebibit ille, corairi omnibus de eo prorius nihil tale lufpicantibus epilepticus concidit: fucceflive ad fo revetfus nihil magis execratus, quam il- lam aquam, &Moniales, qua eandem fibi inperniciem transmife- rant; utpotead quam mox sftum quendam circa prsecordia per- fcnfiflet, poftea vero capite perftri&us totus fefeperdidiflet. Hinc non immerito qusrfierat, quonam padto id ita fibi ex tali aqua accide- repotuerit,fiquidem carminativa in fimilibus torminibus aliasfolenc efie commendaciflima ? cui vero Ego citra morarn repofueram, carminativa quidem omnino in fimilibus torminibus alias commu- niter folent efle profieua, fl tormina illa a flatibus, &puro acido peccante dependeant; fl autem a bile praedominante, qua- licer in praflente cafu , fecus. In hoc enim calu aromatica illa, & muko fale volatili prasdita aqua, etfl quidem obtun- dendo illi ab acetariis, frubtibus horariis forte immaturioribus, & glaciato hauftu in corpus introdučlo, vel fl ab ante in corpore abundarit, magis acuminato acido nonnihil contu- lerit; adeo tamen intcrca intendit bilis una, & quidem cum Rr 2 prar ? 316 Chronologia Aledico-Trattica pratdominio peccantis tumacrimoniam, cum volatilitatem, utinde per interventionem fingularisefrervefcentia.’ (ctrjus seltusillepratcor • diorum manifeftum fuic indicium) ea fuccis in prarcordiis induda fueric acrimonia, a qua vellicati nervi dido modo 1'cfc p rim iim in praecordiis, mox vero &incapite, &:reliquocorporecontraxerint: ad eum fereplane modum, quo in facer <\otz An. l.hujus Chrono- logiere$leitt. Hinc abftergebantur inteftina hoc clyftere: iji. decoči.hordei cum flor. hyperic. 'verbafc. aa p.j.faBi ^IX. mel. rofar. col. unc. i$. tereb. 'vitel, ovi fol. 3 i). M. f clyjler. Sign. Defuper detundebatur materke peccantis acrimonia , vcn- triculique , atque inteftinorum tonus relaxatus corroborabatur hoc pulvilculo ex jure duobus matutinis confequenter intrd fumpto; troch.deterr.Jigil. de carab. aafcrup. S. fmaragd. pp. ery- Annus Quartus. 317 cryjlal.pp. ari gr. V. opobalf. "otrt. gt.j. M.f.pulv. Sign. §lbfuffenfceč Excernelimul perundo bis dedič abd-omine hoc linimento. mig. Comitis \j. ol.nuci/l. exprej/', tnajlich.aa.^j. M. Sign. §fo&aftent>e 6albcn. Aft omnia fruftra. Hinc ulterius purgabatur memorato deco- Bo Rhab.Mynf.xge.it, abflergebantur etiam inteftina aliquotL*sm- jedo hoc clyftere: Ki. dec. hord. cum flor. hyperic. '. croci Mart. ajiring. boi. Ar men. a a Zj. M. Sign. 23ermif(fjtcrX^enn(f. Ecfubinde interiečlis taJibus clyfteribus anodpnis: ]}!. Juriš capit. nervec.pingu. cum flor. nerbafc. hyperic. a. mA. facl. 2 ) IX. /cevi ccrnin. unc. i. 'vitel, oni IV. n. j. M.f. clyfer. Sign. vel, ur iimul adftringeret; iy. Lati. chalyb. cum herb.mentb. flor. ncrbafc. rof. rub. aa p. j. f alti unc. Viij • fcevi cernin. unc. j. ter rte fig. Zj, M. f. clyjler. Sign. pro tenefmo pr*terea edam anus* quodes exoncrabatur, trochi * fcisdcnerbafco fuffiebatur. Undedolores quidem alleviati, & deječtiones naturaliores fačt*, malum ramen nondum omnino fubadum,pr*cipuequoadtenefmurn. Hincloco memoratie opia¬ ta, quam'vis eandem pr* cundis aliis laudarit azger, fuic bis porrcčlus fcrup. S. opobiilf. neri cum facch. in bolulumfubačli , clyileribus- queanodynis gj. ejusdem balfami addita; & theriac* locoabdomini fequens cataplafina appofitum? %t. fol.epuerc . equi■ 319 Annus Quartus. equifet. centmnn . mcnth. flor. hyperic, chamom. *verbafc. aa mj . M. Concifa decoquantur in aceto ; et in facculos indita applicentur d poji, (fante : dpojitamen it a , ut anum cooperiant. Etdemum primoomnino fuperatum malumjam velati defpe- ra tum. Potuseratdecočlum rad.torment. &gran. maftich.fubindecum rantillo vini cydon. acidulatum, fubinde vero etiam cum conferva ro- far. emulčtum. Cibusoryza,panatell£e, pultcsex ovis&pane : ex cydoniis & pane : exfarinatritici, ovis, &nucemofčhatain vinorubro cočtis, & tantillo iacch. perfperfis ; & demum jura ex la&e chalybeato. Quod lac chalvbeatum quidem cum priapo cervi deco<9:um etiam pro potu offerebatur, item tinčh rofar.cum vino cydon. extračla, cum iyr. coral. ad gratiam dulcificata, qua: vero abhorrebat aeger. Febre omnino extinda demum ad vinum rubrum deventum. §. XL. Certus Nobilis ex omnis generis eduliorum exceffiva ineodem paftticomeftione, & vini, cerevifbeque glade pcrfrigera- torum potu in Choleram morbuminciderat, ita, utomnia perfu- perna, &inferna rejiccret cum veritriculi incredibili dolore, &prse- cordiorum anxietatibus. Pro conulio requiiitus ei alia non fuafi ? quam atalibus abftinentiam,in lečtoquietem, & applicationem in ■vcntricuh' regione herbar . abf/nth.menth, quecjusorificii, pungendoeas- demineas conttadiones concitanc, quibus intra ventriculum con- tentapartim per unum, partim peralterum oftium necdlario expri- niuncur ; Sc quidcm cum memorato dolore, & anxietacibus, ob continui (olutioncm, ab aeri illa qualitatc indu&am, fpirituumquc animalium violentam exagitationem. A cceiiitpraterea eciam vi¬ ni, Sc cerevifiae glade perfrigeratorum ingcftlo, quibus non folum qi*a frigidis ventriculi irdituscalor ad dige/lionem phirimumeonfe- rens } fuitrepreffus, verum & aerimonia ingeftorum auda. Frigi- da fiquidem } uti alibi diximus, funtintendendo addo vel maxime idonea ; ut taceam quod cerevifia noftras alias ad acefcentiam fit proniilima, qux proinde & in hocfubjedo corrumpi, & rdiqua in- gefta iuo calore inficere valuit. §. XLI. Nequcjuvat dicere, quod frudus horarii, ceraia, fra- ga, poma, pepones, cucumeres, laduca, pifčcs, Sc iimilia, qutf in conviviis communiter cum aliis ferculis m en lis appenuntur, ut- pote mollis, &friabilis fubftantiat, texturaeve videautur eilefacilis digcfhonis, adeoque ficitius e ventriculo egeruntur, citra alkga- tamfpirituumconfufionem, & fibrarum ventriculi irri'tationem,lio ut jufcula, Sc alias forbitiones cum durioribus eduliis ingeila? citra talem confufionem, & irritationem digeri, Sc egeri folent. Rc- fpondeo fiquidem , non omnia, qu;e in ore velmoJliavidentur, fa- cileque digeftibilia, ventriculi fermento ;equeparere, aedentibus: quin imo redepropter illam mollem, &nimis bacile difgregabikm eorum fubftantiam, texturamve, fermenti vim eludere, corrumpb inqueacrequid converti: quodpriusquam egeratur, irritat, Sl vio- lentasillas egeftiones caufat, (ecus ac jufcula. Si memoratadorbino- nes iimili aerimonia expertes. §. XLII. Non abfimiliratione in Septembri in eandem affe- dionem , nifi, qudd plus per interna, quam per fupernapurgaretur, inciderat certus Capitaneus excaftris Cadareis in Italia Venetiis huc Labacum profedius, ibidenique aliquoties plurimis oftreis refer- tus An n us Quartus. 321 tus. Simillimc fiquidcm & apua eum oftre», quamvis mollifli- naae tcxturar, fuere corruptse, qu» propterea irritando fibras ven- triculi j & inteftinorum, non potuere non frequentiorcs, doloro- fioresque egeftionescaufare. Uctaceam, quodoftre» aliasfalfiigi- nofa, adeoque irritativa qualicate fint praeditae, ob mollitiem au* tem, &c friabilitatem facillime corruptibiles. Huic pro fubfldio requifitus fimiliter aliudnon ordinaveram, quam interne acrimo- niaeillius pcr decoBum Rkabarb. Myn/. expurgarionem, exccrne autem ventriculi, inteftinorumque corroborationem per fuperius dičlarum herbarum abfinthii , inenthce, & chamomil. in vino, Sč parte acetifrixarumcalidamapplicationem. Ec fimiliter quoquc is citra alia convaluir. Alias autem rccordor, me fubinde in ta- libus cafibus interne conferva tnenthce, & theriaca, cum Jyru£>o de fuc.menthoe in bolum compadis fcliciccr fuifle ufum. §. XLIII. Poftrema eorum, quorum curaciones hac »fiate adchartampofueram, fuit Hermanni Etike Chirurgi noflratis con- jux, qu» pridem & pedore, & abdomine afcitica, quia verfus extrema prae aliis miferiis, pradertim de hepatis dolore, lamentata erat; hocaurem in Afcitea vetcribus pr»aliis partibus ofFendi cre- debatur; curiofitas meinvaferat vidcndi, qualiternam igiturvifcus iftudin hacfceminaefletconftitutum? Apertumpropterea fuitpau« 16 a confecuta morte cadaver; aft nihil minus ofrenfum depreheR- fum,quam hepar,bcne vero paulofubeo mefenteriumabulcerepal¬ ma manuslato horride exefum: fub cujus propterea fuppuratione exortus fujffe ille dolorinjuftehepati a patiente imputatus a nobis credebatur: ex una exefis, corrofisvedudibus lymphaticis, &in- de deftillante in abdominis cavitarem Lympha autem afcites abdo- minis adaudus: ficut pedoris ille a Iympha ex dudibus lym- phaticis pulmonum, qui univerfi corrupti, & putrilaginofi ap- parebant, eo deftillante Corrofio illa autem a lympha juftoacrio- re undecunque demum tali effeda. Curiofiflimum tamen quod eo in cadavere mihi videbatur, fuit uterus pyrum majus fua mole vix ad»quans, in difciflione pcrquam durus, & quoad cavita- tetn adeo compadus, conftridusve, ut omnino vacuus, feu c- Ss mni 322 ChronologU Medico-PracticA mnifenfibilicontentoexpers vixfetamporcinam intra fe admiferitj taceo, quod humorum cloaca, quod tamen communiter fit 3 icx- eentorumquc malorum mater vocari rreruiffer. Id quod quidem in foemina plurium antehac proliutn matre, a dimidio fere anno rnaxima feri iJiuvie & in abdomine, & in pedore inundata, &non multo ante ordinario fuo menftruo fluxu deftituta mihi videbatur apprirhe rarum. De fimilibus mefenterii ablceflibus alias, uti & de hydrope inde exorto Warto?iw infurionum quidem, quatenus aque« • par- Annus Quartus. 323 particulaecum aereinlpiradone attrada:, & alias per cutis poros ad inceriora corporum penecrantes omncs cavitates,du&usqueinunda- rant: alviflimmm quatenus prseterquam, quod corporanimia hu- midicate repleverint, limul fibras cum ventriculi tum inteftinorum nimium]axarant, adeoque tonum eorum , Teu retentricem enerva- ranc. Doiorumcum inteftinalium, cum arthriticorum, quarenus contrada aliunde fingulari acrimonia inteftiua, aut articuloslanci- narant, trik eque affecerant, Obftrudionum, quatenusdudus, pcr quoshumores qualescunque circulari dcbuerant, rcplevcranc, in- farferantve. Febrium deniquclongarum, tertianarumpura nocha- rum, vel plane quarcanarum, quatenusab iis Sc aliis caulis obkrudi fuere dudus lateralcs pancreatis, Sc propcerea fuccus pancreaticus redditusjuftoaprior, qui poftmodum cum bile ad tenue inceftinum delacns ibidem fcbriliter effervelcebar , minus intense q.uidem , quam sekate ob bilem mitiorem reddicam, pertinacius ta men, feu cum durabilioribusparoxyfmis, ob obkinatiores,quamsekateeranc, obkrudioncs, &č lic de aliis tune grallantibusindilpofitionibus. §.XLV. Non minimum contulifle adjam enarratam infalubri- tatem quoquc probabile ek fruduum autumnalium indiferetum e- (iun; proptereaadhucolimalcholaSalernitana vetitum. Aut umnifr uči us ca ve as, nejint ti bi luči us, Quandoquidem enim iki muka ctuditate abundant , nifiquc pla¬ ne maturi line, etiam aciditate , acerbitate, Sc aukeritate : pra> terea etiam juxta §. XLI. dida communiter tališ fubkantise texturseve funt, quse digekivo ventriculi fermento facile non pa- ret ; facile. ex eorum indifereto efu tantum indigekionis pitui- tseve in ventriculis aggregari potuit (cooperante ad id limul fri- gidiore jam , Sc inasquali fada aeris temperie , Sc inde impe- dita infenlibili per cutis poros humorum pcrfpiracione) quantum ad obtundendum ventriculi digekivum fermentum, Sc introducen- daminappetentiamj naufeam ,vomitum&c. fufficit; vel lialieubi fermentum illud prsecerea acriusredditutn fuit, confequenter frudus illi ab eo popuscorruptij quamritc digekifuere, introdudasiučre St'2 ’ ' V ven- 324 ChronologU Aledico-Prattic& ventris corrofiones, coli dolores, cholerse, diarrhcex, dvicnce- rix Scc. §. XLVI. Neque refert, quod fru&us fint corrigendis par- ticulis Talino - urinofis, Tulphureis &C biliofis per prxgreflam xfta- tem incorporibus aggregatis perquam idonei, hinc adeo non me- tuendi. ReTpondeo Tiquidem , iftud beneficium quidem ex ds Pila¬ te, &parce, nec non exa£te maturis comeihs demum iperari poT- Te; quin imo & alia commoda prxTertim fitis exceflivx extinftio- nem, Sccorporis lubriciratem : minime veroautumno (quo dtčtee parciculx a concraria aeris temperie absque eo corriguntur) Sc ex eisindiTcreteaut non Tatis maturis comeftis, quin pocius exeorum indiTcretoeTu metuendumefle, neobtufis nimium lupprelTisve par- ticulis Tulphurdsj-bilioiisve catenus acuantur particulx ialino-aci- dx, ur ex earumcum illis Tpecialifermentatione producatur tertia illa acrimonix ipecies, qux vulgo bilisporracea, xruginoTa, Sc atra dicitur, cx qua lechales illxdiarrhoex, dyTenterixque, de quibus Hip. 4. aph.& fec/tuentibus > vomitiones, corrofiones, epilepiix, arthritides &c. autumnali tempori propterea valde Tamiliares, or- tum ducunt. §. XLVII. Quod nune dixi de fru&ibus, firnillima ratione accipiendumvolo de mufto, conchylibus marinis, nominatim de oftreis, farciminibusTuillis, Sc de vinis dulcibus minime defxcatis apudnos hoc rempore uTitatiflimis. Non rninore fiquidem ratio- ne quoque iftaipTa indiferete Sc ineodem paftu ingefla ventriculi digeftivum fermentumfacileeludunt, corrumpuntque, conTequen- ter iimillim as perturbationes in corporibus cient. Quamvis farci- mina Tuilla , Sc alias carnes poreinx non tam quod corruptibiles fint, ficutrcliqux, Ted quod ob multam humiditatem 9 Sc Tubftan- tiaslentorem tenacitatemve a fermento difficulter iubiganrur. Quan- tumcunqueeas extollat Galenus 3. de aliment. fac. cap. 2. utpoce «arni humana? iimillimas. §. XLVIII. Curationes autem peragebantur more conTueto contrariisremediis. Sic dilečliiTima uxor mca cxporracex(quantum fponranea ejus per vonaitum reječtie arguebac} bilis in corporc aggr«- Annus Quartus. 325 agg r cgad°ne j filtre, & eruribus intolerabiiiter torta, poftquana clyftere fibicorpuseluiflet, &purgaflet perfuperna fyr. emet. An- geJi Sala? 3 V. hacmifturacorredadidat bilis acrimonia, intramo- dum, obcrco defupcrlargiffimofudorc, convaluit. aq.bcton. fyrpapav. er. aa 37. ojf. microc.phil.py>. ant im. diaph. aa gr. Xij. cinnab. nat.pp. cry/ial. pp. aagr. iij. laud. opiat. gr. M. f Sign. 2W|]enfcun& <5c(jmer^fftflenl>eč©dfffrt mif h maf)U §.XLIX. Iisdemremediis convaluit pauld poft etiam certus Sacerdos intolerabili crurum, brachiorumque dolorc tortus, auda ramen laudaniopiati dofi ad granum unum. §. L. Deepilepticisjamftiperius. InEggianatarcisprafedo ex coiicis doloribus fado cpileprico tamen hoc tempore illud erat iingulare, quod is, poft fuperatosjam paroxyfmos con v ulij vos, aper- tis oculis ie plane nihilvidere, afleruerit, fecus ac epileptica illa, dc qua fuperius, qux objeda ialtem multiplicata viderat: nofcere fead- ftantes ex voce j ejeterum vero prorfusnon videre, qui vero demum ramen ad appiicatabrachiis, cruribusquevefIeatoria, capitirafopi- piones amadationeadhuc calidos, &:introfumpta cochleatim an- uepilepticacx aqua epilept. Langii &c. nec non humore peccantc partimpercIyfteresappropriatos, partimjpervarialaxativa a capitc re vulfo dem u m fcliciter convaluit: pro prafervanvo tamen adhuc aliquamdiucontinuato hoc fpecifico: fj>tc.diarh. Abb. pulv. march. flaved. c ort. aurant. aa% & crjfial.pp.' ' fmaragd. pp. Sf 3 tinnab. Chr enologi Aledicor Pracfica Cinnab. nat. pp. ga. 9 ^ l/tud. op. gr. i. EUofac.citr.^i.M. f. pulv. Dofis rres cukri cuipides cx aquaceraf. niororum. Sign. ^cfoti^crc^ *piiubtfpu(t'fr. & vini loco poro decod &l?gni vifci qucrc. Sčrad.peroni*. §. LI. Dicitur alias: Hydrops, &quartana thedicis ludibria plana. Čonvaluic ramen a qnartana feliciter certus Sacirdos, poff- quam jam tredecim paroxyimos ex ea pcrpefliis fuiflet, his piluli* expurgacus- qt. pil. tart. Schroed. 55 . Rejin. jalap.pin.fub. gr. Vi), troch. alhand.gr .ij. ol. mac. gut. j. M. cum tinBura tart ari.f pil. num, IX. ' Sign. fpir. fal.Armon.fcrup.j.M* x Sign. (žroffnetfte SDIacjen * unt> Externe inlienis regionc geftatogum. ammoniaco i acetofquil, folu- to per modnm emplaftri. Elapfo odiduo iteraffetpilulas /ubjundo eis iterum peraliudodiduum rede jam deferipta: mixturarufu, 6c huic fimiliter pilulis; demiinr autem deveniilerad reguldtum ufum annpyretici noflri jam aliquoties prioribus Annishujus Chronol. de- feripri, nominatim An. I. §. XCII. & Anno 2 . §. CXV. §. LIL Imo convaluit abeadem febre paulo poft, circadimi- 4ium (cilicct Decembris, etiam Plauzia in fcxtum menfem gravida. 5 Pur- Annus Quartus. 327 Purgata a ut cm fuic perfeptem continuos dies quotidie affumpta le- quenti potisne, fot. fen. f. JI. yj. polypo-d. querc . gg, pajful. min. mund. 5/'//, falis tart. fcrup.j. fpir.fulph. gat. iij , Flor. •viol. p. i. concifa infundanturper noBem in aqu.-e fcolopendr. unc. 'vij. in loco calido, mane F colatiira cum expreffionc pro umi doji. Sign, ‘Sefončeretotct' aufcitnMtf. Defuper emiiit exfalvatella manus finiftrze fanguinisunc. IV, & defuper mox tranfierat ad ufum Jaudat i antipyrttiei: quopoft- quam vix per očbiduum femper mane, paroxyfmi diebus autem. etiatn fub paroxyfmorum cleclinatione 11 (a fuiilet, a febre liberri- mam fe fenfit. Recuperaro appecitu etiairf pnflinum corporisha- bitutn , ac ii nunquama’grotaflet, recuperaverat: quod ramen ul« timatim viclus regulam non obiervaflet, pyris, pomis,& farcimini- but fuillis, nec non eaftancis comefhs; in mericam pocnam fexta ab emanfione febris hebdomada recidiva fačia erat. Quodque partui jam vicinior fuiilet, confultum videbatur,curam recidivausquepoft pareum differre, Quatuordecim a partu diebus autem reperitis bis intra fej-tein dies pilul« tart ar e k Srhrced. cum extr . gentiand?: &č mtcrmediis diebus Eh xir. pr oprief .Parac. cum tinB. taYtar.be de¬ fuper iterato, uti prius, ufu antipyretici, conval uit conftanter.Ut adeo inde apparear, Primoetiamgravidas, dum modo caute cum eis pro-- cedatur, citra ulitim abortus periculum a gravidimis indilpofitioni-- buspercurari polic, perbene fentiente Varandxo Izb. 2. de morb. mul. cap. 2.quod natura in tali cafu cx remediis etiam valcuti- oribus (taceo ex benignis iftis, quibus nos ud funt us) non tam aa- tnnum, quam levamen p er cipi at : quia, concurrit fimul cum i llk ad confliUum fcrficiaidum , podi partam viBoriam feli- 320 - Chronoiogu Medico-Pravic a felicius conquiefcit, qudm fi pefimarutn illarum difpofjtio. num inf uiti bm ad fnem usque impr &C demum ipio menftruationis tempore non folum e!x faphamaun- cias V. fanguinis emiferat, venim & quovis mane, & Vcfperi utero vaporera decodi pulegii in propria Urina fadi, & lateri ignito fuperfuft fufčipere foiita erat. Super quse tam e n omnia menftrua non comparuere. Quare jufla erat quoque altero meafe faltem piluias menftruis reietandis dicatas > &£ fufceptio- necs vapotis iterare , vitatis interea omnimodo crudis quibus- cunque, acidis, &: aufteris. Et demum faltem imminuta com¬ paruere menftrua , Tertio menfe autem rurfus continuat/s pilu- lis ante idem tempus , comparuereplanedebite, fucceflive trans- T c cun- 330 Chrondogta Medico-PračUcA euntibus 'fingulis, de quibus prius lamentabacur, fymptotnatibus. In alia non muko Jeviusaffedla, praemiilispramiictendis, Magijle - rt ut n aperitivu?*! Martič My??Jichti profuifle novi. §. LV. H y d ropi ek firhifiter ingluviei dfečtus. Hinccerti Curloris uxor, quia graviditatis cempore (quo communiter ute- ro gerentes iibi omnia licere peflime autumanc) omnia fusquedc- que voraverat > afcicica faČta fuerat adeo , ut pra? abdominis, Sc crurum ta more > vix grefiirm hrcere , prte refpiranonis diffic.ukate autem vix non iuftocata' fuerit. Pepercrat vero. dcmum ramen fe- liciter > ied aegrum foetum » & mox a baptismo vkafunedum, ipsa autem (imilkerpok parnim cumefaclareličda > bnefolkalochiorum expurgatione j Sc iinealiafenfibili evacuatione, praterquam per al- vum; ex cujus folito frequentiore deječtione fe ramen fakem tali- terqualiter toleranticis habereaflerebac ; Vocatus proinde ego fui in fubiidinm > qui ratus > eam plus incommodi percipere ex ukerio- re intra abdomenkagnantium humorum illuvie, quam cx tempe- fbiva ejus per idonea remedia expurgatione, ipfi fequcntia curo o- ptato effečtu ordiivaveram: levia quidem, &vulgaria, efiicada ra¬ men* & patientisegeftati proportionaca Ig. rad.jalap\ utic, 5. Jfrir.falis coag. fernp. g. M f-pulvis, qui dividatur in quatmt° partes geni/l conferv. abfpnth. f/* melijf. Annus Ouartus. 331 ?nelijj. menth. a a %iij. M. Subigantur cum tantillo /yr.con- di tur<£ ZZ. frdentur unahora ante ■ptijlum cajlaneee magnitudinc. sign. etncr £eften flcofi ju neumen. 94. ung.de althf.comp. deopptl. rub. uterini. deart h anit. a a unc. {?. M. Sign. (£t’6ffnen&* un&et:tt>etc&ent>eSantf. Ufus horumautem fuit, ut curam inciperet ab uno pulvenim purga n dum; fubjungcrec ci quatuor pulvifculos deoppilativos qua- tuor matutmis concinuis : quinta die profequeretur corporis ex- purgationem aitero' pnrgante pulvere: huic fimiliter per quatuor matutina fubmitterec tocidcm pulvercs digeftivos; pofthos certio purgarct, Sc per quatriduum rurfus iteraret reliquos quatuor pul- vcres deoppilativos, Sc demum pro corohide (niii prius tumor abf- cederet) adliuc quarto pulvere purganre fibi radicitus corpus ex- purgaret; Ičmper ante paftum una ,. vel media circiter hora af- fumptis pro corroboracione caftanete magnitudine prememoracis conlervis, &: abdominemane, & vefperi uuguento calide perun- do. Et in ufum tradis taliter iingulis, nec non vidusrationefide- liter obfervata, convaluit ttgra felicillijne. Qualiter autem prseal- lcgata ingluvies, ad mali produdionem fccerit, qualiterque idem emanentia pofl: partum lochia , nili ea pramiemoratis remediis lup- pleta fuiflent, adhuc magis confirmaflent, radicaflentvc, conjice* relicec ex eis , qasetum in Intric. Extric.no/bro Med. cum jam in hac noftra Chronologia hinc & inde de nocumcntis ex ingluvie , fcu inordinata vidus ratione, Sc lochiorum retencione in asgros rc- dundantibus pluribus prottilimus. Sedifta Sc de Autumno 1 'atis, uti Sc dc coniliturione univerli anni 1700. dummodo adhuc prius Tt Z qu£- 23 2 Chronologiz Medico - Pračfics quaepiam Je obfervatione in Barometra a me, agaudioflflimo Sal- 'vatorisnoftri NataJi usque ad Epiphaniam ejusdem Salvatoris, fa- &a, utpore, ex eujustcmporis conftitutibne vulgus noflrum totius annifingulorum menfium confhtutioncm dimetituF,eoronidis lo- co, če in gratiam tališ inftrumentiGbfcrvatoribus, in mediumpro- leram, §. LVI. Obferva veram aatrem, quod 25. Dccembrfs, qux fuit Natalis Saivatoris noftri, die auftrina , & piuviofa Mercurius in barometri pniaia contentus., qui pridie aura exiftenre boreali, irigida , & ferena fere ftipremum , ad quem e um unquam per- tingere accidit, Iocum eccuparat, fere ad inbmum depre/liisfiie- rit. Pofiridie, feu 26. Natalom Cbriftiimmediate confecuta pro- £oinartyri divo Srepiiano- dieata, qnoad omnia fere eodem modo, a c hefterna die s., conflicuta , Mercurius inphiala alriusnon nihil afcen diiTe vrfbsefL 27, Simiiiter auftrina , &: nubila, non ramen piuviofa adbuc snagi s , &c quidera cum norabili cenvexitare, feu bulla in fupre- mirate. 28 , Ex leni Borea afpera , & nebulofa adbuc magis fimiliter cum bulla, 29, Snbferena, & renuiftime nubila, &: eodem modo, ache- ji, ex leni Borea afpera Mercurius fere in bed er na exaltacione, fed fere ab sque bulla. 30, Manedenbus non nihil, ac beri nubilacnm floccis nivo- fls, noclufačta piuviofa eodem modo ac beri afpera Mercurius non- »ihil demiflior, & omniuo fine bulla. 31, Nubila & fere, ur heri, afpera > absque ramen nivis fbc- cis, piuviave, Mercurius fere in eodem , quo beri, videlicet fe¬ re in medio- fuse folits afcenflonis, & defcenfionis loco confti- mtus, I. Januarii ejasdeni quoadauram, cujus hefterna erat, confti- tutionis, Mercuritiseodcm, quoheriloco perbfrens mane cum ali- tmali bulla, ooff meridiem fine ea. 2 Jan Anrms Quartus. 333 2. Jan. uti heiierna, frigida, & tota nebulofa, Mercurius ean- dem, quam jamatriduo, ftationem fervans line bulla. 3. Ex pragreihs nočtu nivibus nonnihil lucidiore, fačta, quo- ad£rigus,un aliquot antcccdcntes, frigidula, Mercurius eodcm, quoheri,Ioco perfiftcns. 4. Ante mcridiem Terena, a prandiistenuiter nubila, Mercu¬ rius mane notabiliter altior , ad vefpcrum rurfus dcpreilior vi» [us eft. 5. Serena Mercurius adhuc aftior. §. LVII. Undcnam autem ifta? haerebam, demum vero con- fiderando, quod frigori, vcntiscjue borcahbus juxta anobis Anti 9 frimo hujusnoflr# Chronologloe §. XXI/. & XXIIL dieta vi s ad- ihičtiva, eoagulativa, compreffivaqueex natura infit, mihiperiba- feram, propterea 25,DccembrisMercuriumin.Baromecriphiala re- ipečtu antecedentis, quoad a ura; tem p enem oppoihse dici adeono- tabilicer depreflum fuiile , quod Mercurius extra phialam infuppo- iito_ vafe contentus fuerit ab externo aere borcali, frigido, & fereno heri magis compreilus, quam hodie ab aereauftrino, nubilo , Sc pluviofo, iimili vi comprefliva carente : coniequenter Mercurius in phiala feutubulo contentus heri furfum magis propulfus, quam hodie. 26. Auftrina, nabila, & pluvioia propterea Mercurium in phia¬ la--contcntum nonnihil altiusafcendiiTe, quod aurx licet adhuc ad fenfum auftrinx, nubilae, & pluviohe jam parum quid borca: iub- fuerit, a quo propterea tantum quantum compreilus Mercurius in vafe cxtra phialam contentus Mercurium in phiala contentum tan¬ tum quantum furfum propulerat. 27. 28 - & 29. Mercurium propterea in phiala adhuc altius afeendifTe, quod de die in diem magis p ra? vakre incepiilet aura aqui- lonaris, &c iicca Mercurii in vafe iuppoiito magis compreffiva, conie- quenterejus,quiin phiala eftaltiiis impuliiva,Bulla autem, feumperh- ciei Mercurii intraphialam convexitas propuliionis Mercurii fu-rfum ter{usfobolesfuit.Qua;propuliio propterea,quia 2 o.minorhiir,quam T t 3 ant©- 334 ChronologtA Medico - PracHca antccedente biduo ob fe jam infenfibiliter infnuancem auftrum, biiila quafi milla in fupremitate Mercurii phialar inclufi confpcčta fuit. 30. Mercurius demiftior, & absque ulla bulla confpečhis, proptcr auram jam rurfus fenfibilius auftrinam, minusqucpremen- tem. 31. Mercurius fere in eadem, qua heri ftatione confpečtns; ed, qubd ab heri in a ere nulla adeo fenftbilis quoad tempericm fačta fuc- ricmutatio. I. Januarii quar fuit fere ejusdem cum hellerna conftitutionis, nifi quod ad vefperum videretur nonnihiJ humidior ; Mercuričfs propterca fuit in eadem , qua heri ftatione, mane tamen cum ali- quali bulla, a meridie autcm absque ea ; ed quod forte mane fub- fueritin ai'rc inicnfibilis quispiaro aufter, qui vero a meridie, & ver- lus v.efpcram rurfus cv-anuerat. 2 3 - Jan. quiafuerc pariš Conftitutionis quoad a urar teirrae- riem, pariterhabuere conftitutum Mercurium in phiala barometri contentum. 4. Jan. quia mane ab infenfibiliter fubfiante Boren erat non- nihil ferenata , Mercurium habebat quadantenus altiorem, qui vero verlus vdperum mox rurfus defcendifte vifus eft , ob vira prementis Boreče a contraria conftitutione rurfus debiliorcni fa- dtam. 5. Jan. denique Mercurius in phiala rurfus altius afcendiflevi- fus eft, eo, quod aura exorta fuerit Mercurii extia phialam rurfus prementior, borealis fcilicet, &: ferena.Boreali aurce autcm inefte vim prar auftrina comprimentem jam fupenus dičtum eft, & compro- bat eam etiam maxima illa ejus fubtilitas , mobilitas, & ut ita lo- quar, elafticitas, qua qua:libet corpora jugiter impetit, &" perni- ciflime pervadit: idquod vero de auftrina, nubila , &pluvioia x- que dici nonpoteft, ob particulas aqueas ipiiadmiftas, eamque in fua mobilitate, penetrabilitate, & elafticitate impedientes : quce propterca lentior , craflior, & fubinde plane veluti ftagnans per- cipitur. §. LVI 1 I. <±Annus (Martus. 335 . §. LVIII. Necjucjuvatdicere, quoJpardcui3E ilte aqucar pon- deroia: line ; adeoque Mercurium in phialar fuppofito vale conten- tum tanto magis premere deberent; confequenter Mercurium in phiala. concentum tanto akius propellere. Refpondco enim, ve- rum quidcm efle, qudd particulae aquex aerem pluviofum ponde- roliorem reddanc, quam ierenus. &is, quieis expers eft, fit; per ideumtamen non efficcre prementiorem Mercurii infiippofito va- fe contenti ; ed qudd ilise in columnis aeris vas illud luppofitum latera-licer ambientibus contentar, columnam aeris vali ineumben- tem veluti fulpendant, vel potms inftar fornicis iuftenccnc, quois, etfi ob cales particnlas gravior, ramen minus comprimere valeac Mercurium libiiubfiratum r Sicuti, utrescxcmplo clarior evadat, propter fimillimamrationcm, hominem aqu;e iminerfum.nonp.rc- miCaquacorporiejus lupereminens, feuhomo aqu£e immer/us non perapic gravitatem aquae fibi ineumbentis, ctfi aqua iila de /e gra- vis fic, columnis lateralibus aqua£ columnam aqux corporiincum- bentis per modumfornicis fuftentantibus. Sedpluraiftadere Lau- rentius G obor at foc.^Efu in trači atu j} c d ati de Barometra. §. LIX. Interea exprcememoratisobfervationibusEgofequen- tia addidici: quod videkcet, qud altiits in phiala feu tubulo afcen- dit Mercurius , tanto melioris temporis fit indicium ; quo vero profundius defcendit, tanto deterioris; in mediofiu defcenfus&: afccnlus medioeris. Bulla compardnseftfignum inftantis melioris temporis conftitutionis : perfeverans duracura?, &quidemfi Mer¬ curius fimul fitinmajori exakatione, adhucmelions: remittens, Sc adhuc magisomnino evane/cens, prariertimeum notabili Mercu¬ rii ddcenfione inftantis, vel plane jam pradenris deterioris; auflri- nae videlicet, nubi!£e, pluviolae, vel fihyemale tempus fit, nivofae aerisconftitutionis. Qualia tamen muko priuspraeviderihaud pori funt, autumnaliprarcipuetempore, quoaurae akerationesfolentef- fe perquam frequentes. Infallibiliterautem inde velle plttviam, ni- ves, vel grandinem conjicere, mihi varnim dTe videtur; quidquid glorientur nonnulli. Sicut Sc > cpiamdiu fit hxc , vel iila tempeftas ChronoiogiA Aledico-VrattiCA duratura. Quatnvis paulatinus, Sc ceJcr Mcrcurii afcenfus quid con- ječluriedceo dare podit. §. LX. Nocavi tamen, arftatc aliquoties ad Mercurii in fupre- mitatebullat loco ad alterutrum latus velutidecuflatiin infimofoli- txkxx defcenfionis loco fubfiftentiam, confecutas fuifle horridifli- mas tetnpcftates cum tonitru, ventis, corufcationibus, fulminatio- nibus, &c grandine. Uti Sc dum Mercurius ita decuflatus profundč confl:itutusreliquitpoftfcveluti adhanrefcentiam aliquam iui inlate- ribus phialat. Item adlate prjefertim interdiu Mercuriura commu- niter demifliore loco ftetiflc, & eo fere, quo hyemc, Sc autumno alias pluercfoier, velfaltem nubilum , Sc varium efle, Sc tamen noa pluifle, nequc nubilum, nififparfim, fuifle, Dequovero &ipfo, Sc pluribus aliisprccitatus Gobart. Interea ego quoque huic anno 17 CO. unacum fieculo a nato Chrifto X VII. paucis hifce finem impo - fitum volo, medullitusoptans, utqnoqueiIte tališ qualis littcrarius coHatus meus cedat DEO Ter Opr.Max.in gloriam,Leči uriš in com- modum, Sc mihi ejuidem authori in animaefalutem. MAR- Annus Ouinius. 337 *8r ižr lir ižr i|r ižrviSr V&r ižr ij5r■ *fir: tžr lA 1 »žf ^ 1$*' ^ : lip iir ijr ^ Oii Ox* 05 »» < r '^> rtu Ox» rtu r^» '7_> O*, 05> To *TvO Txj» TO T\? »TnJ *^,J <*t\> *V < "^V- > r 'V? r< V ’H- 5 *V ^t^i^tj^t^i^tj^tJ^tJftJ^tJ^i: MpjgijpiJjri MARCI GERBEZII, PhilofI &C Medic, Dodoris, CHRONOLOGIAE MEDICOPRACTIGE ANNUS OVINTUS. S EU: Conjtitutio Anni 1701. Philofophice 3 Hifio - ržce, & Medice confiderata. §• I. jjtIandoquidem juxta §. XLIV. Anni IV,hujus noftrje Chronologias Medica: didaadeoinfalubritcr decur- rericaucumnus.anni 17CO, in meriš videlicet vento- rumalternationibus, pluviis, nivibus, velalias hu. midis, nebulofis, &c tetricis aeris conflitutionibus; facile cuivis accidic ednjedurare, quod ficut tališ a- eris conftitutiones, juxta alibi a nobis dida, folent efle defluxio- num vulgo diclarum feraces, iia&hacvice corpora humana red- diderint defluxionibus obnoxia: confequenter: quod homines, ficut per decurfum elapfi autumni catarrhis, gravedinibus, rau- cedinibus, tuflibus, tonhllaruminflammationibus, anginis, pleuri- tidibus, peripnevmoniis, afthmatibus, phthilibus 3 coxse &alia- rum partium doloribus plurimum fuere conflidati, ica& fub in- greflum anni 1701. cujus conliderationem medicam deducerein pradenti nobis propolitum eft. §. II. Eft verum quidem,ingreflum hujus anni non am- Uu plius 338 ChronologiA Jldedico-PračticA plius infalubritatem illam prasgrefli autunini continuafTe; quin potiuspertotum Januarium ob fere jugicercum amcena ferenitate prtedominantem citra folitam afperitatetn, aurarn aquilonarcm pra: fe tuliffe lingularem falubritatem, utpote, qute tefie Hippo- crace l.aph. 17. corpora reddere folct firma > agilia , & bene colprata ; quod corpora vero jam ab antecedente fuerint tantis hu- miditatibus referta, flaccida, &: valetudinaria reddita ; efle non potuit, quinilla eandem impreffionem refenferint quoque fub di- čla illa Januariidefenon adebculpabiliaurte conftitutione. Dico nori adeoculpabili: quantumcunque fiquidem illa refpe&ive ada- lias deteriores conftitutiones inculpabilis fit, tefte ca men vel ipfo Hippocrate ^.aph. 5. afpcritatum fauawn>urin horrorum , laterum , ped or h do- lorum ferax effe folec, ob frigus, quod cutis poros conftipando infenfibilem humorum, inqua ramen, ut fanedegatur, plurimum pofitum effe, quoque alibi probavimus, pcr/pirationem inipedir, humores ad interiora repellit, incraffat, &c quo minus prompte circulari poflint, remoratur: undeobflruciiones, extravafationes, vaforum difruptiones&c. Hinc fere non ^auciores oblervatipor Januarii decurfiim Catarrhi, tuffes, rauccaines, gravedines,ton- fillaruminflammariones, pleuritides, artuum, & coxas dolores, diarrhoea^&c. quam elapfo auturono. §. III. Si Februarius falubritatem illam Januarii continuaflet, non dubium eft, quin fucceffive utcunquc remififfent didtse illae affečliones; quod Februarius vero fueric deterius conftitutus: po- tiffimum videlicet fueritvarius, nune auftrinus, nune borealis, nune pluviofiis, nune nivofus,non fine norabili frigoris penetrabi- litare: prteterca ei etiam acceflerint bacchanales fanitati infenfifh- vičlus inordinationes; fecus effe non potuit, quam qubd no¬ va fuppedicata tot fuggeflis novis humiditatibus, caufa necefTario corpora in novas fuerint conječra defiuxioncs. Flinc rurfus novi catarrhi, vel pratexiftentes tantb niagis confirmati, gravedines, raucedincs, tufTes, capitis, dentium,oculorum,&aliarumpartium dolores &c, S. IV- Annus Quintus. 339 §. IV. Martiusquidem rurfus erac falubrior, &obaurx vel- uti vcrnam temperiem tališ, ex quo fanitati facile ilngujare quid metui non poterat: qubd corpora vero prarviaj, & adhuc ex Fc- bruarii aunc vitiold conftitutione fuerint mulca morbola hunio- rum colluvie onerata; fecus effc non potuit, quatn quod ca fcre rion minus pada fuerint, quam lub ipfo Februario: pradercim, quod a vigorofioribus jam fačlis folis verni radiis diflolutse nives, & referati eo usquc (quamvis obpsuciorcs, quam aliis annis circa hoc tempus cadere 1’olenr, nives non adeodiu) gelu conftri&i ter- ra; pori non omnino nullis vidofis vaporibus aeretn replerint, qui infpiratione attra&i, vel etiam per cutis poros corpora fubeuntes, ea non poteranc omnino non alterare, 8 č jufto mofčftius afficere. Hinc prartcr eo usque gradacos defluxionum nomine vuIgo veni- entcs rccenllcas mddpoiitiones oblervare apud plures fuic febresin-' termittentes, &continuas, narium hannorrhagias, fcabies, lmpe- tigines dcc. Sed demum more confucto ad Curationes, qua: (in- gulare quid quidem non prač fe tulcre, utpoteSc: medendi methodo plane cidem, cui aliadimiles hačtenus in antegredis Annis a nobis defcriptce,innix£e, &: eisdem remediis conftantesj vel propterea tanjen quoque hic fubjungenda:, ut per eas methodus medendi noftra, &; remedia, quibus toties cumoptato eifečhiuti folemus, tanto magis lolidentur. §. V. Omnium autem primo occurrerant curandiomnisge- neris Cdtarrhofij & tudientes: quos omnes in genere purgare To- lebam manna in jure, veldecočlo pečloralidilfoluta. Defuper,li una febricitabant, eis fuadebam, ut ex mediana iibi educi cura- rent fanguinis viribus proportionatam quantitatem. Tertidfuda- rent aliquotiesad tales pulveres; 94, C C. phil* pnep. J ij diaphor. aa. fuccin. alb. pr adde 342 Chronologia Aiedtco-P rafti ca fyr . de far far. de kyJJopo aa. f/. M. f pot to. Sign. SBtufKttdncf. Bibatur dc eo Tuper memoratam tragcam Temper mane & velpe- ri ance ledi ingreflum vicrellum unum quatuor circitcr unciarum. Et reliqua fiant, uti in priore caTu. §. IX. Rufticis, paupcribus afthmaticis, velaliasdifficulter refpirantibus cum bono effečiu Tubinde Talcem decodum radicishe- lenii,&: herbar hvflopi cum melle fadum meTuaTiflerecordor. §. X, lnfantibus&pueristul]]entibusdeniqueTyrupumman- natum pro expurgatione propinare Tblicus eram. Pro expedora- tione autem pulveremad cuflim puerorum Mynfichti, veloleum a- mygd. dulc. line igne expreflum, & cum Tacch. cando, vel etiam fpermate Četi non rancido permiftum, vel in Catarrhis ma- gis ferinis rotulas illas, quarum deTcriptio inferta cfl Anno /. §. CXXII. hujus nojlra Chrono!ogi gerrime, & primo polt exadam hyemalem auram, diatta interca ftridillima oblervara, & ulurpatis plurimis antirheumaticis,inter quae fuere etiam pilula de cynoglofla, theriaca coeleftis, decočla li- gnorum , &c poli Tuperatum penitus Catarrhum tempote verno lac alininum. Tanti conllitit perTrigeralle lein aqua, & jacuilfe vel unica node in cubili no viter excalefado! §• XII. Eisdem diebus in tonlillaruminflammationem cum febri continua, & deglutiendi difficultate inciderat Studiolusqui- dam: & TuaTeram, ut is, Ti qua poffet, mannae unciis duobus in jure difloluta: fibi corpus expurgaret, deTuper ex brachii media¬ na Annus Qmntm. 343 na fanguinis uneias quatuor emitteret, Sc ad tales pulveres futlarc tentaret. ijt. CC.phil. fr te p. $ ij diaphor. /ta 9 S. fuccini albi pr/ep. bezoard. min. flor. Qris aagr.iij.M.fpulv. Sign. ©cfjtwif}*$. Addc 345 Annm (hintus. Adds fyr. de alth abfefctgctrteč Vitato interea vino, & ejuslocopota aqua dccočtionis horda, rad. Jiquir. acccof. & icra. fcenic. Vitata etiam ulteriore corporis, et- iam in potu ipfo pcrffigeratione, vociferatione, corporis muka commorionc, acidis quibuscunque, aromaticis, 8č alias acidis, qualis eft raphanus rufticanus, & moftarda feminis finapi noftra- tibus boe tem pore multum confiicta. §. XV. Ophthalnnis detentis comtnuniter profuit vena; fc- čfio ,& talium pilularum fingulis quinque vel fex diebus reiterata introfum tio ; Bi, Extr. cephal. pil. fine quibus. luc, maj. aa. 3 5. refn. jalap. pin.fub. gr. V. troch. alhand. gr. ij. ol. fcenic. gt. j. M. czim aqua Euphraf. f. pil. No. IX. Sign. jpaubt un& Sfuflcn* ^ptUen auf i, maltf,. Dorfi icarificatio, veiicatoriorum poft aures applicario, & in o- culos faltem quater de die tališ Gollyrii inftillatio, fuperpofitis faltem nodu vel petiis iineis in eodem Collyrio intinčfis, vel un~ guento Nihiliadoculos di&o vel fpongiola fambuci, auricula Judas di&a, in aqua rofar. intinčla. §i. Aq. plantag. fcenic. Euphraf. aa. |jj. facch.candi fj. facch. Tyni 5 5. * fief alb. f opio bel. Armek.prap. gr. V. Xx cam- Clrronologhit Aledico-Pračiicu camphor. Q*li albi croc. aa. gr. ii). M- f Collyritim. Sign. SfucjčtfcSBdffcr. §. XVI. Certa L. Baroniila Melaneholica de ventris corro- fiouibus lamentabatur ; qiiarc fuit jufla per biduum ci8. Kleči, diafcord. Frac.^J. troch. de ter.Ji g. de c arah. aa. %$• CC. uflipr.cp, 9 j. M. cumfyr. Myrtin. F. opiata. Sign. Sfnfjaltenfcc Detur Caitanea? magnitudine : externe penin do univerfo ventrc oleo nudita? exprdlo, &maftichino, fuperpoiitoqueCataplafmate ex herbis mcuthae, abfynthii&Chamom.inacetoh:ixis. Xx 2 §,XIX. ‘348 Chronologia Medico-FraBtcA §« XIX. Waldfchmid Cafu XXXI. Diarrhceas ex perfrige* ra do ne hauftas frigidi contraetas Catarrhum inteftinalem vocac, eb, qu6d taks diarrhcraepro gauia agnofcant lympham ob afrigo- :re obflručtos porostam ftomachales s quam fnteftinales diutids re- rencam > &c juftb acricremredditama qua fueeeffive irricata: glan- dulce tura ventricuii, cum inteftinorum dietam lympham adeo co~ piofam profundanc, ut inde conkcjuantur & folito frequentiores,, & dolorollores iilce deječtiones. Hinc eis etiarn talfa remcdia op- ponit, quce primo dietam pororum obftructionem referate valenc. Secundb quce lymphx’ illam aerimoniara dulcificarc. Er demum terno relaxatas a jugi profkmi Ivmphce ventricuii & inteftinorum iibras roborare n ata funr. Qualia cenfet eile prseptimis diaphore- tica : E. gr. Theriacam ad gj. iumptam. Item CC. antimon, di- aphor. unicornu &c. purgarionem vero omittendarn eiTecxiftimat; eb, qubdmalum non tam lit a Caeochymia, quam ab altcratione. Si ea tamen ncceflaria c£fe videretut, talem forc' convenientena jutam s&. 'Pu ln, K hei 9 j . nuc . mofchat.gr . IF. M. f. guhu, vel jjt. decoBi tamarind. infunde in eoper noBem Khei Bf. v Addc Syr.de cichorio c, vhaharh. fFg M', f Potio. sign. Ig© in tali Cafu icepe folara tfeeriacara, fubinde etiarn facculorum herbce menthat y abfvnth. & ehamom. in aceti & vini aa partibus 3Equalibus refertorum eaikiam., & iceracani applicationem fuŠecif- ie recordor . §. XX, Ffures obfervavi ex e ide m caufi , ab obidrucfionc vidtdiccc pororum eutis ab externa perfrigeratione introdnda, & intk m fka eireulatione pradedka* Sčacri reddita Iympha in d.olo- ie$ Annus Quintus. 349 res arthriricosjam univerfales, id eft plures arttis occtrpantes, jam ji> particulares, & in unicam faltem,alteramve parcem,E.gr.kumerum, genu &c. lancinantes incidifle, qucmadmpdum apud Seminarji Regentem, qui cempore hpemali ad ternpliportamcorifeffionesex- audiebae, immeroque ed converfo perfrigeratus fucrac : quibus ve¬ ro tali /pecificapurgatione pramifla: Ig. Ele čl. Caryocojl . gži/. J} ec. diatereb. Mynf. ^j V. M. cum faccharo F. bolus. Sign, cpurgterntfe '5Qe-rj<erg. Profuere diaphoretica anod-ynis copulata , utpote & dietam lym- pham attenuantia , feu aftagnatione, & obdručlionefolventia , & dulcificantia, nec non per cutis poros evacuantia, qualia nomina- tinafuere;. ig. ojj. mkroc.phihprcep, J H diaph. Imrtbr. ter.preep. aa, 30* tinnab. nat.pr ' Sign. ^efott&ete&ergic§^ufberleM. Opiac tamen commanrcer repetere erat neccffe. Waldfehmidf pro fpeciftca alias propouit iflam nmturam, qu£ fi natura eo vergit, etiam pCEurinam operarifolet : ^ „ jp.. Aq. V er oni c£ §<0. Mixturir, lumbr. ter.lij. fortnic. §i$. opii Fheb. cum reliquisfubaB. 5& M* F fotus. Guifuperungi poteft tale linimentum : § 1 . migu.nervin. ji. J}ir. lumbr , ter• ji, 0 opri cum rcliquh rite fubačli gr, V. M. Sign. 0c$mer$'fWflen&e 93erflfc&t*©alben. Vel: Superponatur cmpl.demeliloto cum :rquaportionc Empl. diapalm. fubactum , &c ol.lumbric.ter nrialaxatiun. litiliterpro prsefervati- vo etiam pars aftecta pelle cati fyiveftris contečlalbrvatur. Certa Medicaftra extremitates pini in aqua decoquebat additis terebinthi- na & operculis limacum, vaporemcjue indc afcendentem parti- bus dolentibus fuperne probc contcdis excipi fuadebat. Quod col- laudabat etiam utexperta certa L.Baronifla. §. XXI. Infantibus humidioribus j aut crudis nutritis, aut peffrigeratis perfsepe anum procidere aceidit; quibus proinde fua- dereloleo, ut calidius teneantur , &c a crudorum eiu arceantur. Secundo ab infra iuffiantur olibano , maftiche, &myrrha. Tcr- tioj ut repofitum inteftinum liccantibus, qualeeft CC. uftum, gal- laj, &cinisoftreorum bombace, vel ftupa exceptis obligetur. Quar- tont, Hilla non fufficiunt, adfomenta, vel infediones ex adllrin- gentibus recnrratur, qiialia funt folia quercus, plantago, roferub. balauftia, mentha, rad torment. &c. in vino rubro, vel aqua fa- brorum deco&a. Quibus c go i’ub ingreflum Februarii Tohnainc- ri filiolumtriennemfclicitcr reilitui. §. XXII. Eodcm te m pore L. Baronifla qu.xpiam in arce fua in .rcconomicismultum occupata, & propterca fcepiusfrigidne, hmni- d^qne Annus Quintus. 35M da’que aura? fefc exponere coa&a in ingentes capitis dolores jam hanc jam illam partcm moleftius afficientes inciderat. Suaferam ut liberam auram vitaret cum crudis quibuscunquc, 8č corpus his piluJis expUrgaret: $i. pil. de fuccino Crat.gr. V. E.xtr. pil.cochiar. 3j- de hier. c. agar. 91 ?. caflor.gr. j. Re/in.jalap.pin.fub. gr. V). ol.mac.gtj. M. cum aq. beton. f.pil. No. IX. Sign. g)(mpt/ lent, prolequi. Cum res non lit in fuo arbitrio. §. XXVII, Qtiidquid lub idem tempus impenderim adab afthmate convullivo liberandum certum pilforem, fruftra impen- deram. Laboraverat is autem pridem herpete exedente femotis, quem non perpurgato priuscorpore fibi conlolidari curaverat, na¬ tura bibulus , &c inordinatus, conlequenter cacochymicus. Na¬ tura fe caviaprovidea vitiolis humoribus liberare determinaverat. AH male praeclnferat ipfi excretionis viam illc pršem atttraconfolida- tioneillius ulceris. Purgantibuspriusdepurandaerat maiTafangui- nea, diaphoreticis, dittreticisque ; necnonablorbcntibus, &pra> cipitantibus dulciiicanda humorum lila aerimonia, fonticuJisque intercipienda, &: alioavertenda vitioforum illorum humorum col- ltivies, & polica primo de confolidationeulceris cogitandum. In ulceribm leilicer pedum, teke Hoffero in Hercu!e fuo Med. lib. IV. cap. 2. nonftatim adconfolidationem eftveniendumfreefertim qUando ir. fulig. CC. © %ci , li- quor. CC. Juccrn, fj>ecif. c e-p hal. milleped. pulit. March. fal. ?>o~ lat. fuccin. Cran.hum. &c. Qucmadmodum Ego talium fclicem effečbum vidiinTibicine feptuagenarioCachečHco, qui quoties five corporefive animo vehcmentius comraovbbatur, toties prar rcfpi- ranonis concitatione vix non fuffocabatur : econtra ad premika corporis expurgatione celebratam venadedhonem tamen feliciter fublevabaturhoc /pecifico : j$t. Jpec. diair. Salom. 5/. Jpecif. cephal. Mich. 9i j. Milleped.priep.gr. XC flor. fulph. 9d. benzoi gr. ti j. fal. nolat.fuccin. cafor.opt. aa. gr. ij. laud. op. gr.j. M . f pulv. sign. SSefon&ereč nnfccr t>ač Detur ad tres cultri cufpides cx aqua Epileptica. Sperma četi alias foletetiam ad 3j. (umptum fublevare. §. XXIX. Sed curiofum quid acciderat paulo pofthuiG ei- dem Tibicini. Poftquam is jam dičtis, &: aliis remediis fuifTet a rao- lekiffimo iilo anhelitu fere penitus fublevatus, cruribus intumefcc- recoeperat: & adhiit nonnemo, quiipfi certiffimum contra talem tumorem rcmedium fpoponderat. Quod fequens erat: yt. rad. helleb. nigr. flor. mac. an. 3 ij.f.puliis , qui decoquatur in lini albi fortisfextario uno a d confumptioncm torticpartis , biba- turque de tali vino mane & vejjeriiitrel- lum urnim , triu m cir citer unciarum . Yy 2 E t 3 56 Chronologta Aledico - Pravica Et ccce vixterbibit de eo bonus Vir per fuperna &: inferna iorci- ter evacuatus, Sc infperate obiic. Helleborm videlicet tefte Hip. 4. dph. I (.periculojus , & ab eo exorta convulfio lethalis. §. X!XX- Cercus religiofus tempere Bacchanaborum baccho nimium Jitara t, &propcerea in ventrisCorroiiones, ničlus, & vo- mitiones acidas inciderat: quern propterea purgaveramhispilulis: pil. tartar. Schrced. 5 j. Extr.ptl. dehier.cu/n agar. 3 S. Rcfm.jalap. pin.jiib.gr . Vij. troch. alhand.gr. j. ol.mac.gut. /. M.cum Elix. propriet. f. pil. No. /F. Sign. . ad Calculmn 3 'j. 0 nephritici hjjnf. 5/. ocul. 6 g.pr. Cajfite rec. extr. |i?. Jpec. diatereb. Mynf. 3/. M. cum facch. f. bolus. Sign. €iU‘tcrcnt)e©ric^^a^tvcrg(mfi. Pro doloris lenitione, & lubricandis viis urinariis etiam bibitum ol. amygd. dulc. Balneumque ex emollientibus infticutum. Et demum prime urina, quje hačienus eratinitar aquae fontis limpi- da, turbida, vifeida, & fabulofaevafit, continuatisque iftis pla¬ ne calculus oblongus inftar nucis pincam cum plurimis aliis mino- ribus excretus, Reverendiflimo dono primo poft fex hebdoma- das in integrum reftituto. Ab eo tempore is quidern numquam amplius iimilem dolorum ferociam expcrtuseft, etfi fepius lapil- los excreverit; juifus tamen eft pro pradervativo hebdomadatim iibi faltem pilulas de terebint. Mynf familiares reddere. §. XXXVIII. Annus Quintu$. 361 §. XXXVIII. Interea fubingrefliis erat Aprilis amceniffimi quidem, Sc tefte Hipp. 3. aph. g. falubcrrimi anni temporis pri- mus menlis; fed profedo pro hac vice adeo inamoenus, Sc infa- lubris, ut in amcenitate, &infalubritate aeris autumno ab Hipp. eodem loco, pro infaluberrimo habito,nechilbquidem ceflerit: ut- pote non folum frcquentiffimis vcntorum vicipkudinibus obno- xius, venim etiam pneter morem, pradertimcircanonam, quani- ves Marcio menfe i-ntegre diflolojcce fpitama. altsecum fupervenien- te aquilonia ferenitate ceeiderant, frigidus. Hinc mox rurfus plures defluxiones, pleuritides,peripnevmonix&c. Niliquequa- dragefimales abdinentia; coincidiilent, čredo, quod adliuc plu¬ res. Quamvis illi, qui efuriabbus cibis ve/čentcs omnia obvia fusque deque afTurnebanc Colo quantitatis cxcefla vitaro, non plus commodi ex jejuniis /Ibi compa.raile obfervari fuevinc , quarrt illi , cpui negledo jejunio, feu frugalirare illa quadragedmali lauciflime vidicarant. Ex cibis fiquidem efurialibus male qualificatis, cru- disputa, Tale, aut aceto conditis, fumo irtduratis, mulca pingue- dine, aut oleolitatc frixis Scc, qualia folent effe quadragelimali tempore apud nos ulitata, etfi etiam parcius aflumptis, non mi- nor corporibus Cacochymia inducitur, quam ex carnali vidu ju¬ do copiofius aflumpto. Quemadmodum id plane manifefte vi- dimusin fuperius memoratis rel/gioiis ex talium efu, non obdan- te trugalicate ventris corroftonibus, vomitionibus, Sc colicis do- loribus tortis, Qui proinde quadrageiimalibus abdinentiis quid- piam fuse corporis valetudini confultum cupit, ut viratis prxme- moratis peffime qualificatis eduliis talia fibi pro cfu exquirat, necefie eft, qua? moderati faporis funt, Sc nulla fingulariter in ore perceptibili qualitate praedita, qualia funt panis quotidianus, jura amigdalina, butyracea, cancri, ceftudines, pifces fluviati- les, prsefertim fquamofi, aut alias fojida, Sc iimul tenera čarne prsediti, quales funt lucii, trutar, barbones abjedis ovis, utpote venenofis, funduli,minutuli&c. oryza,ova,pultes, &paitemol- liores ex ovis, Sc pane confedse, Sc fimilia. Talia fiquidem fo¬ lum notac Hipp. dcVctcri Medic, proprie nutrire, Sc corporiro- Z z bur 362 Chrondogt a Aledico-PracHca bur, fanitatemque tribuere: lus contraria autem potius efle me- dicamentofa, & offcridere. qum fr ex cibis, inquit nuni. 2 \.qui~ cunque nobis incommodi funt , fr ingejli hominem l7 JJerniol. CroL 5 j. fangu. drac. d S. M. f.potio. Sign. $$IUk@telUlt1g. Et ventriculo panem 'vino rubro , fr aceto madidum , fr nuce Mojc. pulv. perjperfum admoveret. Et convaluic. Videturau- tem Splene fuifle obftručla a crudis,& cralEsper hyemem talium feracem ibidcm aggrcgatis humoribus. Hinc intercepta pereun- dem confueta fanguinis circulatio, 6č aretro urgence eodem fan- guine forte vas breve ad ventriculum protenfum nacuraliter alias ad eundem nuJJo modo, etii id ita erediderint Veteres, hiansper- ruptum, &per id in ventriculum effufus, perque vomirum rejedus fuit idem fanguis non fine manifefto vita; periculo. Sanguincm fiquidem , telic Hip. 4. Aph. 2 5. perfuperna effcrri , tnalam. Quemadmodum extali vontitu interiifle recordor certum fcribam ante annos. § XLV. Sutoris uxor obefa valde , & difficilis purgationis alternis diebus febricitans, poftquam jam duos febris paroxyimos ftt- peraflet meo juiTuhacpotione fuit purgata: Lečo Hi Jen. c. rhab. Mynf. dofim confvetam. Adde pulv. Cornach. £) j. (D * niati gr. V. fptr. inac.gt. iij . M.Jt^potio. Sign. ©oIKtuancfel auffeeirufjrt ju neumen. Poft tertiumparoxyfmumexfaphtena 3 quiamenftruis carebat, im* cias VI. fang. emiferat. Antequartumparoxyfmum aflumpferat ex aqua card. bened. hocantifebrile. sjl. 0 febr.Mjnp^j. %ri emet.gr. j. M. f.pulv. Sign. $ie&et*Sa$. Sokbacautem femper vomcre fubinvaflonefebrfo Ante quintum paroxyfmum, qui autem cmanfcrat; ^.Qfebr. 3 6 g ChronologtA JMedico-Praffic& $i. 0 febr- Mynf. gi5. Carb. Peru . ^ M.f jtulvk. sign. 5te&tt*cr. Etconvaluic. Ecpluresalii fere fimiliter tra&ati. Imo nonnulil ad unicam dofim pulveris Cornachini poft fecundum, vel tertiunt paroxyfmum incrofumpti, reftituebantur. §. XLVI. Juriš Confulti tenerx complexionis uxor gravi- da fcetumfuum usqueadlegitimum partustempusperduxerat, cir« ca prirnam matutinam etiam fac feliciter pepererar : fed ecce mi- ferabile fatum ! dum fecundina expe<51aretur , ea quidem protrufa eriffc, fed feparari ab urero nullatenus valuit eidem undique adne- xa, usquedum incerea mifčr puerpera p ra: jugi ter infiftentefangui- nis profluvio fucceflive deHcicaspknč exfpirarit. Inquifltum pro- pterea mox a mortc in tanti fari caufam ; Sc deprehenfbm, quod fecundina undique urero adnatse fuerintunacum uteroextra farnim prarcipitata:, uterofacci inflar penicus inverfo. Sive dcinde id cx lolo, Sc eo violenco nimis infelicis puerpera conatu acciderit, five quodadidquid (quod valdeprobabilenobis videbatur, etfiperne- garitidomni modo 'obfletrix) contulerit obftetrix vafa umbilica- iia nimis violenter attrahcndo , ut renitentes fecundinas tempefli- vius proliceret, quas vero, quod utero nimistenaciteradhžefiflenr, aliter prolici non poterant, quam una cumfecum abrepto utero, Unde admonendasobfletrices, ne pofthac unquam amplius fimile quid pračficent; ¥erum fi fecundinse partum plane confequi non vdint,earum excretio potius natura: commictatur, qua: eas fuo tempore jam excretura eft , quemadmodum in duabus lllis, qua- rum hiftoriam fuperius dedimus §. XXXVI. Tantaraccretionis fecundinarum caufa autem imputabaturvitspuerpera: nimis feden- taria: : toto fiquidem geftadonis tempore cxtra donuim vix fuifle dicebatur, excepta ecclefia, quam faltem diebus feftivisadire foli- taerat, cseterumfoemineislaboribusintenta. Tindcrurfus adhor- tanda: foeminar, ut tempore geftationis potius moderate fefe exer- ceant, quam multumdomi hsereant. §. XLVII. Alterius Juriš Confulti uxorfubinitium certii gc- ftatio- Amu s Q Ant us. 369 ftatlonfs rnenfiš gemelloi abornerac, fulicita propterea, ne fsephis- quici llmilefibi accideret, meum implorarac coniilium. Cui pro¬ pterea ainhorfui, uc fiqua eam rurfus coneiperc contingeret,quod proximefutununeipcxdixeram J rnox poft alteram mcnftrui eman- iionem , ideftlubprincipium tertii geftationis menfis libi ex falva-, ccila, vel etiam mediana bracbii dextri unicas circicer quatuorfan- guinis e^trahi curarer, &pr^terea quolibetmane aflumerettrescul- tri cufpides de pulvere ad alortum \>r:xcMcntfr(8eift. Fiatfotuscalide mane, &vefperi. Pz. ungu. nervin. ol. lumbr. ter. aa. IjM. Sign. ©alfcett jum 9*uc£. pro undione {pince dorfi. poft dies 14 . rcpetantur ea^dem pilula, qua? fiib initium curx. §. LIL Eodem tempore eram vocatus ad apercionem Cada- veris Mercatoris ob malam cura formofa uxore correfpondentiam ex fufpicione afllunpti veneni defundi. Decubuerat ille vero jam a 14 . diebus, denaufea, vomitu, &ventris corrofionibus conque- ftus. £t vidimus, qudd pnecifo lege artis abdomine prceter ftre- pitofos, &feecidiffifnos flatus ingcns alvinarum fecura copia pro- rumperet. Unde iufpicabamur ex incauta pr^cidone inteftina ali- cubi fuilTe \x(a : pod:quam autem ulcerius inqui(irionem profeque- remur ; confpexeramus in inguine dextro rede ad locum, ubi quidem pentoneurrj fcrotum verfus erat perruptum (herniofus au¬ tem erac vir ille ) colon inteftinum praj fphacelofa putredine ovi gallinacei amplicudine fuifle perforatum cum atrore circumjacen- rium parrium, & lividicate connexoruminteftinorum. Undefaci- te cqnjcceramus indefuiife exortam illuviem illam excrementorum in abSominis cavitatem, per confenfum vcntriculi aucemnaufeam illam, voffiitioneSj 6č vencris corroliones, quamvis ventriculusnon videre- Annus Qmritus. 373 viderctur adcd fuiiTe Lrfus. Uicerius fcilfionc non perrexeramus ob fcetoris gravitatem. Nequc id neceile eiTe videbacur, ed quod ex hadenus detcdis mortis caufa iufficienter pateret, &uxoris in- nocentia. §. LIH. Simillimedefundum recordor anteannosfuiilcetiam certuni ephebum Averipefgicum, qui vero pcr odiduum ante obi- tum foeccs fcetidiffimas vernim rejiciebac > apertusautern iimiliter deprehenfus eratin ad icroturn prolapio inteftino fphacelofus. Pro* cui dubio , ii apud Mercatorcm inteftinum prolapfum non fuifler perruptum, feces iimiliter per os vomitu idilične rejedat. Erant, qui elaturn Mercatoris abdomen hydropem ftercoraceum voca- bant, Ephebimalutn autem Ileum, ieu Miiereremei. Etmeoju- dicio utriquebene. §. LIV. In Junio, utidixi, (icutinMajo, prteter febricitan- tes, mukietiamex colicis doloribus decumbebant, quidam & ex arthriticis: &, quantum conjcdurare Jicebat, potiiTimurn ex occa- fione glaciatorum potuum vini, cereviiiajve, aut fruduum imma- turorum : ceraforumputa, fragorum, myrtillorum, Iaducarum, Sč ladis acetoii e/us ; quorum aciditas cum bile atamdiuturno x- ftu nimium quantiim exaltata permiftaacrimo.niam illam bilis, quae bilis atra> & a:ruginoia vulgo nominatur, induit, ventrieulumque, inteftina, mefepterium, & mediantibus ed exporredis nervis rc- nes, coxamque, vel etiam artus rodendo toriit. Unde didi illi do- lores. Qubd ii apud quofpiam bilis illa ternpeftive per alvum ef- fercbatur, &: diarrhceas concitaverat, pro feJicibps illi fefe atftima- rc poterant, ed , qubd etfi id quidem non plane abfque moleftia accideret, evacuata tamen taliter jufto acriore illa bile, illi citius reconvaleičebant c & iubinde quidemper fc Jfifcilicec mediante ib- la. accuratiore dixta, iiibinde autem introibmpto i'h»barbaro to- Jio & nuce niofaita , atqueab extraperpndo ventriculo, & ab- domine oleo nud/he, oi ma/licisjtncc non applicatis (acculismen- thte, abfynth. chamomil. flor. rof. rub. in acirto frixis. A- pud quos vero bilis illa intracorpnsretinebatur, priusqiiamedoma- ri poterat, plerumque pluribus indigebant, & imprimis quidem Aaa 3 eva- 374 ChronotogU Ahdico-Pračhctt evacuantibiisper alvum, qualeexfami!iarioribus er ttdecofriim fen. cumR.hab.Mynf. inrobuftioribus lubmde fpec. diajal. Mynf.gr. XV. vel 3 j. acuacum. N onnullis fola manna ad %ijvel %i>J. : n ture čarni j» inqua priits p. j. floram Ca no mil. Rom. bitih erat? d-ffolutatonduxit. SečundoClyftcribiis anodjnis, quihus Juc- cus Zibct? feit /lerc. exyuim uvena pafli utiliter admifeebatur ; Cjiii fuccus iubinde juri pulli, vdeaponis, in quo pri us pug. j.flo- rumchamomil.Rjom. bullierat quanntace h j pcr fe admiiius, vel fyr. de althdC.Fernelii^^. dulcific at us & iceratbpropioatus mira prarftirit. Icem o L amjgdal. duk\ pec.jhze igne expreffum quan- titare|;jvel|iij. perfe, vel.cumguc.iij. ol.mac.vc\ anis. Jlil. pro« pinarum. £xterne interea perun&o vcnrrecalide ungu. carmtn. tt- nod\n. fr o L galbaneto Paractljr , appJicatJ:sque {accnlis herbise- " molilen rib us, & anodynis cum floribuschamom. refertisin ladc de~ co&is, vel m oleo chamom. frixis. lilaiirpius iter.ua, &continuata plerumquelatisfecere,ade6, ut rarb 1 uerit neceli e ad opiata dcveni- re. Laudatus illefuccus zibetequini dičto modo bis propinarus in {pecicprofuitiacerdotiex colicaconvulfionibus epilepticis usqtte ad defperationem exagstari. Paulb poli iiq uidem tanra copia iiatu- um unacum cxcremenrisper poliicaexcetncbatur, ut patiens mox fefe recoiligere ceeperir. §. LV. CertusjLirisCorLfultustamen,fobriafalias vitaj,& (oli- da: valetLidinis a Colicis doioribus apprehenfus adeb celeriter cisd /m diebusobierat, utpnuseiusden?obitus urbi innotuerit, quam innr- mitas. Hincqua’iitum,qutenamtaminrempdi:iviemortisporuerit cfle caufa? verum nullaprolata: m 11 quid venenati calu introlumpfe- rit; vel quiapomis citri valde delečlabatur, eorum acore acidum panereatieum forte eatenus fuerit exaltatum, ut coagulata inde mafla languinea mox alua circulatione defiirerit. Recordoralias D. po¬ beli SyndicumLabacenlem fuo tempore fucco pomorum aurantio- rum, &: citri adeofuilfeddečtatum, utfubinde poftpaftum progufta aliquot poma in vinum exprimere & indecum lingulari delečtadonc lorbillare folitus fuerit; ultimatim vero excolicisdolonbus totus pa- reticus fačlus fuerit, §. LV1. Annus Qmntm. LVL Anona. uti didum y Majrusquead 26. Junij pluvia earucramusjierbisin pratis, fatrsquc in agris proprerea fere penitus- cxuftis. tfnde quanto coni gaudio 2 6, Junii incidentem) c um n o dl c blandifTimam plimam excepcrimuc> faciie quis- que conjiccre poccft« Qubd (ubfecuta ramen er fuerit 29- Junii ex fuperveniente borca juft: 6 > afperror a ur a, obferva- tum eraty quddilfi> quifibihyemaiibus veftrmcntis nora cavcrant,. ienfibiliterimpegerinr. Magnee fiquidem: ?nufationes aut frigo- risy aut c alor is,, te [le Hip. \.aph. I .pariunt mor los v §.. LVIL Hincceruis NobilismoxdeCox*dol'ore lamentari cccpcrat y , qui ca m en feqtxentibus remediis- ceJeriter fuic pcrcuratus; iji, Elečt. CaryocQŠl. pij, fpec.diatereb. Mynf, 9 iV, M. cumfacch. f.Bolus* Sign, ^u^ti*enDe 23 ci‘qt'($t^iUf)n)Ci:g , m .: Sign, €>$mer$to# uud jmfjeifrttfer (Bltttofr ©tfcg, Contcdlamque fervec pelle Cati fylveftns, §- LVI17. 376 Chronolov i& Medico - P radie a §. LVIII. Di&us boreas in principio fui exortus quidem au- ram nimiumperfrigeraverut: poitquamanteni usquead 6 Julii per- durailet absquepluviis arurfusincreičentibus Sohs radii*, aueo crat fuceeillverepreifus, utauramreddiderit optatijffirae tempera čaru,& propterea rurfus faiubrem. Poit 6. julii quidctn tempus fa&um po£iflirriuminconftans,minc videlicetpluviofum, & aiperius, nune Solemicans, qua:verb perbiduum diligenter ufurpata nihil profuere. Propterea videbatur adhucul- teruis efle repurganda. Hinc repetitum decodum Rhabar. Myjif. Itcm el viter abftergens, cuifubjundus fuit clyiteraditringensex la- Be chdljbcata , cui ineodum etxtpolygonum, fummitates hype¬ ric. Br flore s 'verbafe. cum addicione facch. Jhom. &č 'vitel . ovi fadus. Undus prasterea jventer migu. Comitijf. ol. nucijle SHil^uno 9 i)Ia inforti aceto diignouts ante paroxylinospropinatis. §. LXV. September dcmum fuitrurfus in ordincm redadus, 8c veris mftar amoenus : & proptcrea muibi tanto rarioreš ? niii apud cos, qui frudibus nimium fidebant, quorum & bonitas, 6c copia erat iingularis. Qui propterea etiam facile febricitabant, vel diarrhceas, & dyfenteriaSj aut Colicos, arthriticosve dolores patiebantur. Quorum abufum propterea adhuc olim prohibtierat Sc h o la Salernitana, Au- Bbb 2 380 Chronohgu Atedico-FraffiicA Autumni fru&us caveas , ne Jint tibi. lu&us. Zt nos in anno IV. /jujw noji tč Chronologice Med. §. XLV. & XLVI. §. LXVI. Certo Amico aIiquot diebus a diarrhora biiiofa incommodaro cumintolerabiliiiti, Ego author eram, ut, cumadcd iltirct, w(uxxdcvetconyerx>amro/ar: rub. in aquafontis, . acidularer ctiarj'i ad graciam /piritu Qili, &r una c um conferva illa ebiberet. Paruerat ille, & r aqua?fontis M j. |:j.conferva; rofarumadmifcuerat, eam etiam acidularat fpititu (Bli ad gratiam, ebiberatque uno hau- ftu. Ec adebdolide&abuuo, &abakeroaccidente eratliberatus, ut nuffis aliis remediis indigeret. Idem fecerac & abus dyienteria a i4..diebus adedus^& eodem modo fe indc optatiifimefeniit. Ob refračtam vidclicetcaribauftu afvum irritantem bilera, &corrobo- ratas ventncuJi, intekinorumque rclaxatas fibras. Ut adeo in di- arrhceis , merbis nen efle fecamna * nm mmsh eum tamen ad- modom debere T quod in morbnm incident, ed , qubd vi&us re» gulae abfofute tamen vix fuerir oinnino ©b/ervantikimus, Vičhis fiquiJem reguTam non eoniiftcre, ud ip/e Torte iibi imaginarne, in fola cibi r potusque obfervan-tia„ venim & inaliis rebus non natura- libus, quales prarccr d šum , & pot urn Tu utAer ;■ Men us & quies ;■ Somnus Kx treta &fubparoxyfmis Temper ef- fervcfcitj usque dum ohftrudiones illa: per icerata purgantia, in- cidentia, & artenuantia, diuretica, & diaphoretica non fuerint fublarse, Sc acrimoniaillatam fuccipancreatici, quam bilis non fue- rit correda per ipedfica febrifuga uni & alteri incenrioni fatisfaci- entia. Hinc neceile efte , ut omnium primo corpus expurgetur: defuper referentur obftrudiones, Sc corrigatur iucci pancreatici acri- inonia , ac demum rurfus itererur purgatio ob obftrudiones a materia valde cruda, Sc crafla dependentes, Sc propterea febrim tertianam netham caufantcs, vix unica purgatione domabiles. Su« per qure demum deventuri fumus ad appropriata febrilem illam ef- fervefcentiam iubadusa. Transmifla: ei propterea fuere fequente$ pilula: pil .9 Schrced.^i. extr. gentian. cent. min. ca. gr. IV. Rcjin. jalap.pin.fub. gr. V. troch. alhand.gr. ij. ol. mac.gt.j. M. cum tinB. tartari F.pil. No. IX. Sign. qpttrgiet*qptllcn auf i. Sumancurproximo mane a febre libero. Defuper aflumat ftnguiis matutinis gur.XXX. de(equendcindura: %t. EJfent.abfynth. Eli x ir propriet. tinB. tartari Anrms Quintus. 383 J}ir. © ^ci Sign, ®r6ffncnDc2Dlflgm^un&2nt^;Xtncmr + Ungatque hypochondriatali unguenro calide: Ungu. de alt h comp . deoppil. rub. aa. \ 5. el. de cappar. lil. alb. de latcr. aa. ~,if. M. Sign. (grojfitciiD i mtD frtt)etc^cnDc0a(6c. In dueta vitet vinummaxiine diebus tebrilibus, cruda quaequc, &: difficulter digedibilia, &Jonge aparexyf'mofebri]icibet, nequebi- bat in paroxylmis, priusquam extremitates, nafbsqueardenter in- caiuerint. Ac deluprrdgnificcc, quinam dt/e/e habiturus. Exfe- cutus erat ille hxc dngula exačbe , & (ignificd rac pod: o&iduum , fe a feb ve quidem fuiffe Jiberatum : verura tamen fe adhucneque cibum appetere, neque vires recolligcrc pode, /encirequecirca hy~ pochondria adhuc duritiem quandatn, & veluti repletionem, pro indeque fupplicare pro remediis quoqueida fublaturis. Ec tranf- nd/eram Ego ei adhuc unam inemorararum pilularum dolin, nec non tindhira: loco lequences aperitivos, 8č in radicatis obdručho- nibus, febribusque nothis, qua lis id a erat, /pecificosmorfulos, ut de eis adumeret quovis mane unum, veletiam unahora antecatnam alterum. troch. de R/jab. de Eupator. aa. oF. fpec.diarrhod. Ab. 5 'd. tart. (D/. £/. facch. inaq. agrimon. fol. q.f. F.l.a. Morfuli ponderh circiter^ij. Dentur adfchatulam. Sign. Orroffnenfce 2Rif$»unD Čeber 9Jiorfcf)encn. Aliasndi /ebrisadprtememorata cmandlEet, &:pulvercsantifebrilcs; trandnihllem. Qubd ea autem citiiis, quamderi communirercir- ca hoc cempus foJet, emanferic, probabiliter fecerat cxa«dior vi - \ de ciehor. cumRhab. §15. Jjec, diaturb. c.rhab. gr. XXV g dulc. grd). / aq.gram.in, tmtillum. M. f. potiuncula. Detur bene exagitata. Sign. ^iere«&cr2Bumv0nfpt. Etter copiofe dejccerat perinferna cum uno verme oblongo, per fu- perna a ute m k ni el. Venter ungebatur unguento cont ra vermes, &{ oleo Abakuh. Ratione febricula’ affumebar quotidie duas cul- tri cuipides de talipulvere ~Sg. fpec. de ge in. frig. CC. phil. pr xp. S nii diaphor. aa. B j. (D per L facch.pcrl. aa. B l$. M.f.pulv , Sign. Superbibendo decodum rad. fragari.-e, chelid. maj. pajful. min. Et poftquam hoc pulvere abfumpto repetiiilec potionem purgantem ufurpato interea p rada to unguento, pulvere, & deco- do , convaluit feliciter, Quibus remediis convaluit quoque 4 » annorum infantulus eodemtempore fimillime laborans. §. LXX. Alius puerulus 5 . annorum iimiliter vermino/us fuit feliciter purgatus hac potiuncula : 9 i, Cyr.de cichor. ctim Rhab.^ij. Annm Qmntus. 355 puh>. Cornach.gr. XV. M.f.Potio, tantillo aq.gr aminu diluenda. Sign. gatferen&f*2Burm<6dfFčleitt- Alius alternis diebus febncitans deceraannorum hocpulvere: VjL. pulz>. Cornach.gr. XXVij. (Jjperl.gr. i). M. F. PuId is. Sign. ©ali^ufoetauf Quas formulas velpropterea hic adnotandas cenim, qubdinfanti- bus, &pueris difticile firjuftam purgantium dofim reperire,eo qubd illi coirirnuniter majorem ferant, quam quiscredere podit. §. LXXI. Certa Lib. BaroniiFa mox ad inicium Septembris fada quartanatia bis, interpoiito triduo, aflumpferat has pilulas. gt. pil. tartarear. Schrced. 3 S. Extr.gentian. ce?tt. min. aa.gr. IV. Rtjtn.jalap.pin.fub.gr . V M. etan trači, tari ari F. pil. No. IX. Sign. epurgter* ^iUen nuf i. mal)I. Iritermedio lilo triduo autem, & poitea, doneč duravit, quotidic mane, Sc veiperi dehac tindura gut.XXX. ex aqua agrimoni«; sg. Effcnt. abfynt. Rlixir.propriet. Parac. tinčl. tart. fpir. 0 j-c i aa. 3/. M. Sign. ^o.tropf* fen ju neumen. Etliberata fuit cumfeptem paroxyimis feliciter : quia febris hxc adhuc teftiva erat, Sc ab admodum radicatis obftrudionibus non dependens. §. LXXII. Certatenerse complexionis Matrona in quintum Menfem gravida a dimiclio Augufti usque in Odobrein menfem fimilitera quartana fub initium fimplici, poftea duplici, &demum triplici, usquead conftantem decubitum, adeoque nsque ad eam vi- rium debilitatem , qua ibante ei iinpoilibile fuiiTet ad legitimum partus tempiis pertingere, exagitata iibi omnium primo expurga- Ccc rat 386 Chrenologi* Medico - PjračUat rat corpus fimplici infupone fol. fen. in decoBopajpularum mu noruin perquinque dies continuos ad nncias quatuor poto. De- fuper accepitperleptem diesconfequencer exaqua cardui benedidi cuotidie duos talium pulvifculorum: Cort.Peru. Bij. $ diaphor. flor. © aa. B 8- M f.putv. Sign. Steber * geftato interea in digito auriculari manus fi- niftrae amuleto ex tingulk trihits allii, © coni. gl?. croci B). pu¬ li gin. camini 3i?. fr telor. aranear. q.f. invicem conquaffatis fr aceto fubaBk confedo. Ec febris mox ad nonum pulverem emanferat. Continuarat tamen cegra re!iquos pulveres, usque dum omnes abfumpferat. Defuper quieverat ab omni aflumptio- neper odiduurn ; eo elapfo vero rurfus quatuor pulveres affiumpfe- ratquatuor matutinis confequenter, pro prapedienda recidiva, &£ in fcxta hebdomada > qua quarrans adhuc faciie reden nt, rurfus quatuor. Et obfervata interea compecente vid us regula bona Ma¬ trona adeo feliciter, &conftanter eonvaluit, ut indies obefior fa- da fuo tempore feliciffime filiolum vegebffimnm enixa fuerit. Ut adeo pofthac febris quartana non ampiius haberi debcatpro ludi- bno Medicorum > eum ea plane in gravidis, quas tamen curare efl difficillimum, quocunque anni tempore feliciter percutari que- at. Sicut fimilemcuram Jegerc eciam licet in Anno J. hujm Čhro~ nalogi ec. di at er eh. Mynf. 9 j V. M. cum facch. F. holm. J Sign. cpur3{erenfce23eratc^£atf)tt>er3 auf I. rnafjf. Secundo ut poftridie ex vena ifčhiatica dida mdolentepedeadhuc tantundem ianguinis cmittcretur. Tertio ut dcfuperadhucfemcl iteraretur bolus, partique afteda? praster undionem balfamo pa- ralytico Mynf. calide applicarentur facculi herbisanodynis, &an- tiarthriticis referti: puta prifmzlavtris, Cham Cham £mid part e 2 .fol. 207. Hoc emplaftrum non extendebatur ad alutam, flcut alia cmplaftra, fed immittebatur fruftum ejus aqua:fermen- 388 Chrono logi & Medico-Prafiica ti, &podquam nonnihil mollefačtumerat, diftendebatur permo- dum placenta: adcraffitiem unius digiti, & tam calide parti afte&ae fuperponebatur, quam calide idabagro tolerati poterat, & quo- ties refrigeratum lentiebatnr, dc novo immittcbatur aquas ferventi ufque ad molilnem, & rurfus applicabatur partiaftečta, hoctoties repetendo , usaue dam fpes fupererat confequendi promifli leva- minis. Quod id vero integro triduo non reluceret, interea vero pra nimio emplaftri fervore cutis adureretur, deftitum erar ab adeo dilaudati explaldri ufu, ejusque loco ad cataplafmata anodyna, & maturantia tranfitum ; qua’ qiiidem ena m iijuin efte&um habue- re, aded, ut inciiione in mufculis gluteis facda effluxerit pus co- piofum, ejus conditionisqualitatisve, utfpesreluxerit, fore, uc fuc- ceflive apofrema ramen ad optatum exitam perduceretur. Sed eccetibi J pob afiquot dies materia tenuior , Iividiorque, & fce- tulenta prodirecceperat, atger tuibre, & cum dolorepedorispun- dorio cruenta exfčreare, nec nonfucceffive debilitatus interireno- tatus fuit : quemadmodum ctiam re ipfa interierat : non conte- mnendo nobis rciido monimento, ut a trita medcndi methodo nufl- quam facile recedamus, etfi ea diuturnior, moleftior, &di/penfi- or videarur, quam empvrica fic, hrevior quidem faci3iorque, fed communiter tanto incertior, periculoiIorque. Qualiter alias ali- quando in tali caiu feliciter proceflerit Paulus de Sorbait, lege re licet in (uxpraxtos Med. Trači. VIL Cap VI. ds Ifchiatica paf- fione. Pauio peftfimillime afFeda Baronuia alias obda valde,fiic- ceffive vero nikar fcelcti exbccata fimiliter obierat • fcd p rim o polt tres anni quadrantes. Alia vulgarisfoemina vero etiamnum qui- dem vivit cum ulcere inconfolidabili, qua; vero fimiliter atrophi- ca videtur prexime obitura. Non ulceratos denique novi ex boe malo pkfres in claudicacionem fuiiie pracipitatos. Ut aded hoc malum, fi ferox fit, communiter autfupervenienre fuppuratione ul • timatim interimat, aut exfede fuaeječto ode fcemorisin claudica- tionpm deducat. §. LXXIIL De Vermibus alias fatismiranda noftrat Natuns Curioforum Ephemerides hie & ibi: nonminus ramen miranduin mihi Annus Quintm. 3 §9 mihi effe videbatur , quod paciebatur ex vermibus puellula trien- nis fub initium mcnfis Novembris. Ifta iiquidem praccerquam, quod febfieitaretcontinue, pcr2I. diem nonloquebacur , nonau- diebat, oculosnon aperiebac, continuo. alui fluxu vixnon dilToIu- ra, & iitiimmenfa vix non exufta ; quac ultimatim tamcn iceru m convaluit, excretis per m or bi decurfum fex lumbrieis. Remedia vero quibus utebatur fuere fequentia: 54. Aq. portulac . gramt}i. hyperic, per incoBionem merairiovi - 'vo imprdgnatarnm aa. J J. Jyr.de pucco limon. %i$. JJir. J' q.f. ad gr atam aciditatem. M. f. potio. sign. 2Burm*3MP / touwi4 \mf)t cin ©tffel jugefm 94. ol.Abaktik^jj. haljam, aloetic. 3'1?- M. Sign. SBimtpSSaffam&ač 94. JJir. 'vmi f ij. aJJ\e foetid. myrrh.€ ruh. aa, 3/. M. Jpdigere. Sign. 2Bumi 9$rantwetn. Apponantur lintea ventri eo madida. Quod efl anthelminticubi noftris muliereulis feeretum. Pro abfteriione, &alliciendis adin- feriora vermibus, etiamrubindcinjiciebatur Clyfter domefticus ex fololačte, faccharo, &vitello oviconfc&us. Pro iiti v quamcon- tinua orisapertione, &lingua? exfertione, ariditateque teftabatur segra, bibebatur decočhnr; rad. grainin. CC. cT Jem. Coriandri: Cui fubinde CC.fhil.prtep. admifcebatur, fubinde etiam Jpir ®//‘, quandoqtie etiam vinum cydoniorum. Cibus eratjus caponis, pa- natellce forbiles, contufa. §. LXXV. Quam optate fubinde morbus morbum curet, videre lieuit hoc tempere in puero illo Juriš Confultifilio 3 cujus ut- Ccc 3 pote 390 Chronologia JHcdtco-Pračticd pote fcrophulis affccti memini in Anno tertio hujus m c se Chronole- gič §.XXXVI. Hune fiquidem,quemintegrotriennionuilare- media potuere a Colli fcrophulis libcrarediberarathoc temporera- dicitus febris quartana eifuperveniens. g. LXXVI f Subidcm tempus a Colicis doloribushorridifli- me torquebaturdulcium, Sc indefcecatorum, vinorum, oftrearum. Sc farciminum, necnoncaftanearum amantiilimus pharmacopola, qui propterea pro corporis expurgacioneexproprio coniiiio bolum ex magift. fcammon.&: jalap, cum Alkermes confc&um afliimpfe- rat, fed cum tenefmo,animi anxietatibus, ddiquiis, Sc vercigino- fo capitis dolore eatenus purgabatur, ut vix noninterieric. Aded verum eft illud, quod l.Hph.^6. adhucolim cdixic Hip. cosnimi- rum, qui fano lunt corpcre, purgatos facile exolvi. Item illud, quod nos elfati fumus de aerimonia, &č Corrofivitate fcammonei in Intric. Extric. noftro Medico part. 1. cap. VIL Ncc non il¬ lud, quod depurgantibus incolica perprovide cuntra Spdenhami- um monuit C ar o im Raygcru6 Pofonieniium olirn inHungaria Me- dicus in Scholio adobferTat.L. Pauli Spindleri ubifcammonia- ta, Sc alia qua:cunque vehementia exprdfe reprobat. Erpcrien - ti a, inquit, apudnos docuit , omnino cjje leonem hoc malum (loquitur de Colica) qui catenas ferreas fortijjhnas difrumpit t funibus ant cm vinciri potefi. S mi nor at iu a, clyjleres ex laBe folo cum melle anthofato> &pau- co falis magis profuijfe , qudm fortijfurta quet ©all ; 6aft auffgcru^rt ju neumen. Defnper iy. pulv. dcoppil.rub. lumbric. ter. pr je p. croc. Mart is aperit. G chelid. maj. cent. min. abjynth.aa. 9 j. M.f pulv. dividatur in V.partes jequales. Sign, (JrolfnaiDc £eber> ‘■'V r ' t V > ,r V > r V* '"■V *^y> *VV> r *'V 'Tv 5 r^LS *^xS r ^J ti 'L> spjfitjh.jp.jp. jpjpjp. jpjp:jpjp:tyjpjp,jptyjp jpjpjp jpjpjp I N D E X Eorurrb qu?e iii hoc opere corihnehtur exačtifHmu5. Priorfivcmajor numerus Annum, poftcrioriivcminor Paragraphum denotar. A Bortuum taufa butnita aeris Confti- tutio. Ann.V. §. 39 &4.1. Abortmm caufa tam auftrina ,qudm aqut- lonaris aeris con f itutio, II. 3 J. Abortus caufa fubtnde fot us ipfe. II. j 8. Abortum prafervantia remedia. V . 47. Acbores, & ex e is male curatis mor s. II. 8 r. Acidularum ufus quando proficuus . 3 I. 90. tnfehx in colicaufus. I. 90. IV. 27. Si&erlag^dffel/ Calendanis inferu im - I, 24. mitricibtis nociva. III. j j. Acidunt etiam quandequc aftatc peccat. IV. ji. Aerquid. I. j. conftituentes, particula quales ? 1.4. Aer eft ad diutius vtvendum abfolute necef- farius. I. f. Curfit adeo necefariur. I. 6. Eftfjriritu Mundipleniffimus. I. j. Ejifpiruds Mundi vebiculum. 1. 6. quis purus dicendtu f I-14. quisimpurust ibid. Aer it eft maxima inrtsfublunares vis. 1.1. Aer nimis fubtilis, aut nimis craffus eft ad rtffirationem ineptui. I. J 4. Aer frigidus ceagulandi vi pollet, I. 2$. Air is (»nftitutio Anni 1697. 1.24. Aniti 1698. II. 18. Amii-ja*. IV 1. Aer is butnita conftitutiones infalubres. 1.45. ficu conftitutiones comttiuniter falubno- res. I. 41' Aer is n on tam 'aeluales , quam pragrejfa prava conftitutiones morborum caufa. III. 4 J. Aeris alterationes alterant /anguintm m homine. IV. 1. Aeris repentina mutationes tnala. V. 5 6. «y£ftatis Anni 1700. cojtftitutio, \V%. zVEftiva conftitutionis ejfehus. V. 4 z . Adultorum corpora minus alterabilia qu'am infantilni, &puerorum. 111. 29. Agnorum fulcationes ad jatorum ubertatem profitu a. I. nifi [it ven - to [a e I. 19. Auftri effeclus. III. 2. & 3. IV. r. Aujlrina & pluvrofa aura minusgr avidat, quam borealis. I V. 5 8. Auripigmentum innoxie fumptum. II. 50, Aunpigmenti antidota. ibid. Afhnia cur atam. V. 9. convul[vumexcurato tilcere letbale. V. 27. Aurium dolor curatus. I. ibidetn. Bracbii tumor variolas conficutus. 111.69, Bubo benignus curatus. 1. 117.II.4J' C. Cachexia cum cblorofičarata, IH- 87’ Cicitasexepilepfiaortacurata. IV. fO> Calor innatus viventium, fpmtusve vitdu, e[ Spiritus Mundi univer[alis portir I, Čadu- 1 N D E X . Calicacurata, I. 78. 79• d 89. II.55. V* 31.32.d54- cum arthritide tur at a IV. 48. male aqua carminativa mutta. IV. 27, lethalis. V. 55. Conferva rcfarum utilis in djfentmis bilio- fts. V. Con cjionesventris curata. V. 16. III. 83. Coxa dolor curatus. V.57, II. 103. Conftitutio annt 1 698. II. 1. /e/7. Crepundia tnfantibus caute ccncedcnda. V« 84* /« Cubilibus neo-calefattis dormire malimi. V. ir. Crifes rnecUcamcntis non turban da. III. (j z. C. C. Pbilofophicum in maligni s fingulare . IV. 21. C«r morbillares apud nos antebac rariffifna- ibid. 4 Z . Juvtnili atati, robuftis , & optimi temperatis, maribusque potius, quam fteminit Anno idjj.funejht. ibid. 40, Febrtt I N D E X. Febris tnorbillaris curatio ingenere. ib/d. Febrium longarum in aututnne caufa. IV, jz. 44* curauexempla. ibid. 14. & 5 6.& Febris quartam curata. II. 1 1 f. IV. ? 1 . J 7 - &c. ex nariian hmorrbagia facla letbalis. ibid. 78. Febris tnorbillaris expcrfrigeiatione letba¬ lis. ibid. 6$. in pbttfico letbalis. ibid. 6$. mn maligna. ibid. 66. quare ut autunmofacla benignior» ibid. 6 8 . Febrium in phthiftm degeneratio. ibtd.65. Febris maligna omnisgenerts maculis (Upa¬ ta curata. ibid. 6 8. Febris petechialis ter confequenter teverfa fumpleuritidecomplicata curata, (jr m eaaftuprejianttbus exantbematibus fe- liciter cekbratavenafeili0. ibid. 67. foloufuCC.pbilofophuicurata. IV. z 1. Febrismiharisdefperata curata, II. 97. fcarlatina curata. ibid.96. Febris maltgna.cum petecbiis, & diarrhcea curata. 1.8 7. continuacum ttarium hmorrbagia cu¬ rata. L 26 . eadtmcum menftruo fuxu, & petecbiis curata. ibidem Termita dup.lexcontmacurata. 1.6 4. J II- 479 - Febris veminofa curata. V. 74. Catarrbalis curata. II. 41* Tertiana intermittenscurata. I.91.& 9 3. II. j j„ & 105. III. '84; IV. })•& 34.V. 15.&45.&60.&6+.& 68. Febris tertiana cum (iidammbus curata. II.8J. inpuerperacurata. II. 75. Fibresctirfuere ajlate anrti j jdo.potius in¬ ternat tetttt s qudmcentima i IV. j 4. & 5 }.V. 71. Flucluatio cerebri curata. 1 .49. Flatusin veniš. III. 2,0. Fraga nociva. III. z 9, frigidaacidiproduttiva. IV. 40, Frigus moderatunt falubre. III. 16. & peraccidensflatutmcaufa. ibid. 20, Frigus prafervat a putrediue. I.4 3. Fruclus borni febrium caufa. II. 25, dijficulter digefltbiles,&facile corr/Upti- biles. IV. 40, ajlate falubritres. IV. 4 6. autunmo difcrete edendi. V. 6j. Fulmina, tonitrua, corrufcationes &c. quid faciant adr attra falubritatem f Itcm funt venenata,& vina vapida reddentia. II. 90. FulmeninfuburVia Labaceitfia txcuffum. IV. 18. Fcetus in iitero materno refpirant. 1 .8. Itemperosnutriuntur. ibidem. Feetusin utero pctrefrattus, I. 67. Fcetuumplurium, M cr.fr na pauca , & dolorifica curatd. III. 74. Mefenterii ulcus hjdropiscaufa. IV. 45. Mercatoris cum fufpicione ajfnmpti venčni mortui anateme. V. fz. Mercuni in Baromctro afcenfus,&defcen- fus tempefiatum indtcmtn. IV. 59. Meteor a aereafubmde derem inficiunt. II. 90. Metblinga tetra motu concujfa. IV. 43. MtKturaanticolica. I. 77. Mifereretneiqualis affecttis) V. f 3. Morbipartim cx dtatts,partimex[pintu. I. 4 1 - Morborum quonmcunque caufa. IV. 1.1. non tam exprafenti, qitam praterita ae~ ris confiitutione derivanda. ibidem 2. Morbi quo amitempore copiofiores ? &qui verni, quiaftivi, quibyentales, quiau- tumnaks ? I. 15. e-r 18. & 1 6. & 17. nuilibetin quibusvts anni tettipori- busacctdunt. II. 5 f. Morbo letb ali exifiente omnia rettiediafru- firattea. ibidetn 70. Al or bi epidcmici in principio comniututer mitiores. III. 57. Morboforatn animalium carncs infalubres. III. 84. Mocror epilepfialethahs caufa. IV. z6. Mollitiesciborutnnoneflfigmm facilis di~ gejlionisl ibid. 45. J N D E X. N. Nttrttm himorrbagta inpetctbiis quomodo tračlandai III. 78. Naufeabundts medteamenta in vino pu- kenda. II. 35. Natura motaš quandonam fecundandi ? IV. 15. Necejptas non balet legem. I. 24. Nebula Labaci non adeo tnfalubres. II. 18. Nephntidis pr&fervantia. I. 103. Nepbntis curata. III. 7*. V. 37. Ntvium primarum cita dijfolutio mitis bje~ niis futurafignum. III. 5, O. Obeft faatius intereunt » qtumgraciles. III. 78. Objletrices caute traclmt renitentes fecun- dmas, V. 4 6. Oculorum pruritus curatus , I. * 11. Sugidatio curata. II. 88. Oefopbagt inconccptibihs pr&dufio. V. 8 J. Oleum l>uxi in dmtium dolore approbatum. IV. 2f. Opbtb ' Imiacurata.I. f 9. IV. 24. V. 1 f. eh 48. Offis padatt parfuula per nares excreta. I. iz h Ojlrea facile corruptibiles. IV. 47. P. Paludes La&acenfes minus > rff creditur, infahbres . II. 2 8. Pardjftsiurata. II.. m. Parejp (ur at a. II. 11 o, fartjls exprtwiasure. fuppreffa'dyfenteria v I. 102. Ferf/igerationes cerporttm potiffima defitt- xmumcmfa ,■ II. 77. V. 11» Peflesjitmentorumunde? II. 102' Peftis Niennenfis anni 1679. tnprincipio larvata. III. j 7. quandoque fub optima tteris conftitutio- negraffatur. IV. 2. Pctecbisnomen genericmn. III. 42. earum exclufionis ratio. ibidem 6 1. ter redeuntes, & in eis ob intercurrentem pleuritidem, utihter eclebrata vemfe- Pio. ibidem. 67. Petecbia uigra curata. I. 81. III. 7d* citra (pecialta fjmptomata. lethales. I. 82. Petrofelinumepilepticisiufalubre. IV. 27. Pbthifts curata, I. 74* contagiofa. II. 63. qui ei pr a aliis ofaoxii ? ibidem. lethahsexcubih rieo-calefaclo. V. II. Pbtificagravidaanatome. III. It. Pbtifica obefa, & ftorido eorporis babitu pradita. ibid. ti- PblebotemiCA fabula nudit as. I. 7 a. Pbrenitis curata. ibid. Jij.^71. P leuntis (tirata . I. 80. II. 32, er }'4.& 48 ■& 56. V. 13. in ca vena feftrv ittilis . ibid. fcpm recurrens demum inEmpjema le- tbale dejintt. II. 5 etfi mala,- honorificentius eft Medico, qubn falfa, etjibona. II, iij.dr U4- Pugnmtes etiatn fortiora fuffermt. II, J27- alids autrn umen caute curanda ibid. $ 7 ’ Prognofisfebris mor bili oris. IV. f 1. Pueri / n Puerifmtdifficilespurgatu, V. 70. Puerpera curfebriius acutis adectobnoxivcfc{/C SBSttri vinaacida , dr acerbain - IV. Z?. Renum dolar' acutus curatUs. III. 19. Rheumatifmus totius. I. 66. Rbetimatici■ dclores fponte, fed tardc ča¬ rati. II. 42. c* 5 4. Rafalidcturata. III. 27. K.auedo cum tvffi čarata ; V. 7-' Pubco. Fehti I N D E X. Ventt quidfint, & qwsmodo ab a er e diffe- rant ? L 9. qttot numero & qui ? ■ tbid. 1 o. Ventorum qualitates pro locorum & tempo- rurn diverf.tate diverft. dud. 9. uduflraliumeffečlus, & inde oriri foliti affcttus. ibtd. 9. feptentrionahum ejjictus & affečtus. tbid. Venti ortentales occidentalibus temperatio- res. ibtd. nulhfrequerttiorcs,fortieres, & conjlan- tiores [epuntnonalibus ,& auflnms.ibid. K). Ventorum frequtns alternatio depurando aertproficua. tbid. 43. Ventt boreales a fare fante s Miho tiocivi. II. 90. Venti boreales, & auflrim afcenjionis, & defcenfionis Mercuru in barometra cau- fa. IV. f7. boreales magis compreffivi, quam auftrmt ibtd. Ventniuius ram conjlitutionis. II. 1 50. Ventnculidolor curatus. IV. 35. III. 21. Ventricultis ex tnflutione dilaceratur. III. 29. Vtntris Corroftones tur at a, III. 8 5. V. 1 G. & 50. demumfattt letbales. III. 8 >. Ver cur fatuberrimum ? 1 .1 8. Vermes curati. II. 128. V. 70. Cucurbttint. V. 78. V. rmiculorum cum nivibus decidentium cati- faeft naturahs. IV, 4. Vermes citm nivibus de. identes non funt fi- gnum infalubriiatts aeris. ibtd . Vid v. s ra', ta mod. r ata pr obuvat fanitatem, dir Vitam. qualisfuerit vulgi anm. 1699 ? ibtd. Verruca mamam tur ata. I. 7 r. Vefuatona, &eorum legitimniufus. II. 80. in epilepfta non femperproficua. I Vi 27. Vmumincolicanoxium. 1,77. in aTtbi itidenoxium. tbid.6-1. laxauvumfpeaale. II. 36. Vina acerba . & acidula, vitlgo Dtffd)? £ IBtill/infalubria. IV. 27. dulcia, & non defacata noxia. tbid. 47- Ulcus Mefenteriiafcitidiscaufa. ibtd .43. paUtifelititercuratum. 1.115- Uh er a inveterata cautr eonfoltdatnla. V. Zdxoratts,ft tntnfirua ettuneancjton treden- dum,quodnonco n e e p cnnt. I. 119. Vulnera nec Ih pariš, na puhnonum femper letbalia. II. $9.6' Go Z. Zelotjpus defperarus. II. 71. Zeloduefusmfalubris. IV. 35. I. 4 }• F I N I S. w - - i i V" ':v' '■ : v,sfe ; - 1 -> • '*• v. 'v .. . if 'V i. . , v H ■ s f ■ - ' ; i' - • v ■?š v ' ' .'.£■■ ■ iffiafflBnfo ž 1 , i.i’ i'” ffi v-- Y • 0 &- . . ' ■ . “ v . • - 1 ! -V.«* - ■ ' {*'•" ■- r •' 1 ' : - _ C/' m : ■ > 1 ;?v, - r \ fr • .;: • •• Jr- - J; ,K • ; *:■ ! ■ ' Jh i' c ; «'; ■ V A ,1 »M Mi -nf v- . >V M 'i'MM MARCI CERBEZII, Phil. & Med. Dočfc. Labacenfts, Inclvtorum Carniolise Sta¬ tuti m Phyfici & Medici Ordinarii, Sacri Rom. Imperii Academi* Iinperialis Leopoldirta* Nat. Curioforum Collegae, dičti AGESlLAIj & Opero- forum Lahacenfium Praefidis, dičti INTENTI, INTRICATUM EXTRICATUM MEDICUM, Seu> TRACTATUS MORBIS COMPLICATIS: In quo Intricatiffima quseque in Praxi Medica OC- currentia breviter pertradantur, Scdilucidereiblviintiir, & vel propterea ledu utiliffimus. Cumlndice rerum tšverborumaccuratis/tms^ nec non Appendice, De moderno Pecorum interitu. Francofurti ad Mcenum, Suis impcnfis prelo {ubjecit JOHANNES ADOLPHUS Typis JOHANNIS BAUERI* Anno MDCCXIII. PR^FATIO -Ad Lečtorem. B eo> quo divina illi ApoIIinis Arti Medicin* operam meamnavare coepi,tempore, illud mihi Temper, tanquam unicum exadcin Artibusprofl- ciendi medium Tolenni in more fuit, quod omnia, qua; mihi interearemporis Teu inter legendum , Teu inter difputandum , amicevc de rebus medicis cum dodioribus diTcurrendum nota- biliora , & abftrufiora occurrebant.infludibadiddeftinatas char- tas, tanquam adpenarium quoddam mihi in cafu necdfitatis fortefuo temporefcrvitura transferreTolitus fuerim :& fadum eft, quod taliter procedendo cum tempore tanram velTolorum eorum qua:Complica- tos, feu tales, quorum contrarije funt indicationes, affcdus co-nccr- nunt, notatorum copiam invicem congregaverim, qus mihi,fi ea non- nihil cxcoIerem, in artificiofum nirairum ordinem redigerem, amplifi- carem, authoritatibus munirem, rationibus & experientiis confirma- rem,pro conficiendofatis comodo tradatulo Tufficerent. Cui propter- ea ctiamadhucante aliquotannosprincipiumdederam,aquotidianis tamen ad segros laboribus praepcditus pri us ad finem perducere non po¬ tni, quamante paucum abhinc tempus. Et dcterminaveram illum qui- dem primumproprivatoTaltcm ufumihiTolireTervare,qu6dperTpeda tamen pcnitius rei, qux in eo pcrtradatur dignitate, & utilitate, omni- um videlicet,quaefere inPraximedicaoccurrerepoiruntdifficultatum refolutione, exiftimarcm me cum ejus in publicum cditlone quoque publico tum languentium, tum mcdentium commodo,faltem aliquid prodefle polic,ftatui tandem illum ctiam praclo Tubjicere,& publicae luči cxtradcre;indubiefperans,mecum eo faltcm Cordatioribus, Sc de re¬ bus alienis aequius Tentientibus velpropterea rede venturum, qubd cammateriam iplis ab omnibus difficultatibusextricatam preponam, dujus ambiguitatibu5,nulli aonPradicantium plurimumTemper impo- nentibus plena quidcm cftPraxis medica, Ted quarum explanationes vel plane aon,vel vix alieubi, & tune non niti Tparfim,<5c infinuativefo- X i lurn, lum,licMt rcperirc; materiam videlicet curatiOnes affeduum Compli- catorum concerncntem. Qua inrc, ut fatcar,forte brcvior cuipiam vi- debor, forte alicubi etiam obfcurior, vel etiam propterca culpandus, quod quarumdam Complicationum quidem rnentionem fecerim, re- media tamen, quibus illar tradarcntur, non adduxcrim : verum dico, quod fatisfacere ad amuflim cuilibet, fitres, quae tranfcendit hominis poteftatem. Quod vero brevitatem attinct, (unrquamplurimi alii,qui eam pra? laxitate arr.ant. Obfcuritatem autem caufavit materia ipfa ob- fcura per fc,& obfcura per accidens: ex eo fcilicet, quod illa hadenus ab Authoribus vix aliquando, nifi (parfim & infinuarive folum fuerit examinata,fecus ac aliae materin? medica? milliesabaliisagitatat. Fecit quidem in eaStepbanus Rodericus Caftrenfis in trad. fuo de Complexit morborum > aliquid, fedquantum, &qualiter,eum ledurusjudicabit Ut adeomirandmn non (it, fi res alicubi forte obfcurius a nobis traditavi- dcbitur, prsecipuefi Ledorcarum rerum fcientia pnusimbutus non fuerit, qua? ad exadam praefentis noftra? materia? intelledionem in eo iKce(raribpra?fupponitur,fcientiavidelicerelementorum,temperamč- torum,morborum,caufarum,fymptomatum,MedendiMethodiordi- nariaE,materiaeremediorum,& univerfa? pene rei medicas.Similiprocul dubio res forte obfcurior videbitur, minime vero in fcientia Phyfica & Medica urcunquepriusexercitatis. Quod vero tandem amiifas alicubi curationes concernit: dico imprimis me in hoc tradatulo non tam re- mcdia ,quibusin Complicationibusutendum,quam modum cumiis- demprocedendiinrendercmonftrare ; atqueadeo nequcinhacpart® adeo eflc culpandum: quidquid contradixerint,& objurgaverintmale- voli Detradores illi, quorum proprium iftudcft, ur, vel ea folum, qase fua funt.,acftiment,vel,quiapra?mera five ignorantia fiveinertiaquic- quamdign(producere fibinonfidunt,illud etiam aliis invideant:quo- rum perverlae menti vero fi quis fe accommodare vellet, deberet uni cum lllisfemper inignorantia?, &defidiaelutoha?rere,id quodvero cor fincerum, &proximi utilitatem infedans,omninodedecet. Qualepro- inde cor cum quoquemihi concefferit divinum Numen,non decuir me cum ifto Gonamine meo tali quali inter domcfticos parietes dclirefce- re, & cum eo privatis folum rebus confulcre, (cd prog' edi inpublicum, &fiqua fieri pofiet, cum eo etiam aliis opem ferre„ Qtiod proindc ut fiat feliciter, faxit fupremus, \ quo omnis mcdtla, Archiatet! Tu ve¬ lo Ledor Beaevole fave, vivc, & vale. O R P o «•? C©) i« •>* ORDO CAPITUM Prfjvf« Prim*. Pfoemium Pag, i Capur. t. QuidfitmorbusComplicatus? p, z Cap. 2. Demorbi compficati differentiis. p. f Cap. 3. Demorbi complicaticaufis. p, 7 Cap, 4. Demorbi complicati diagnofl. p. 8 Cap. y ■ De morbi complicati prognofi. p, 9 Cap. <>. Demorbum complicatum ciirandirationeexcommuni/ententia. p. 11 Cap. 7. DemorbumcomplicatumcurandirationeexpropriafenteMia. p. 19 Cap. 8. Deartificiofa eledione inter purgantia inftituenda. p. 23 Cap. 9. Deartificiofa eledione inter vomitoria inftituenda. p. 2t Gap. 10. Deartificiofa eledione inter clyfmata inftituenda, p. 31 Cap.i 1. Deartificiofaeledioneinterfuppofitoriainftituenda. p, 34 Cap. 12. De artificiola eledione in fanguinismiffione inftituenda. p. 3 f Cap. 13. De artificiola eledione inter fudorifera inftituenda. p. 38 Cap. 14. De artificiofaeledioneinterdiuretica inftituenda. p. 43 Cap. if.Deartificiolaeledioneinteralterantiainftituenda. p. 47 Cap. 16. Deartificiofa eledione inter alexipharmaca inftituenda. p. Cap. 17. Deartificiofa eledione in vidu inftituenda. p. Cap. 18.Deartificiofaeledioneinter ea quaeper fe, & peraccidens operantur, in¬ ftituenda. p. 56 Cap. 19. De aftuto rcmediorum in complicatorutn affeduum curationibus uiu. P- 17 P ar tis fecund Caput i. De hydropecnm febribus eomplicat®. P* d Cap. 2. Defebrecum malignitatecomplicata. P* Cap, 3, Decomplicationibus in paffionchypocfiondriacaoccurrentibu*. p* 5 * X 3 °p <•§ (•) §«» Cap. 4. De apoplexia cum febre complicata. p. lat Cap. f. De ventriculi frigidae, &hepadsca!id;eintemperieic®mplicatione. p. io£ Cap. 4 - De complicadoneobftru&ionis fplenis cum tufli ab acri & termi defluxione dependente. p. ut Cap. 7. De complicadoneinterpleuriddem> & ei fupervenientem diarrhoeam inter- cedente, p. na Cap. 'i- Decomplicatione, quae inter pleuritidem, &ei conjun&amfebrimrationere- frigerantium intercedit. p. I14 Cap. 9. De complicatione inter hajrnoptoifin, & tuffim d pe&oris perfrigerationc de- pendentem intercedente. p. 11 f Cap, 10. Denaturalimulierum conftitutione, atqueaifecttbttscum mcnftruis .gravi¬ ditate, & puerperio complicatis. p. 117 Cap. u.Quotmodis morborurn cum menftruo fluxu eoncurrentium complicatio condngat? p. iaa Cap,ia»Circaquaepociinmumremediacondngitmorborurn cum meniibus concur- rentium complicatio? p. 124 Cap. 1$. De legitimo remcdiorum, circa qua: contingunt cum menfibus complica- dones.ufu. p. 12? Cap. i4.Demorbiscumgraviditate complicatis. p. 138 Cap. 15.Circaquaepotiffimum temediacondngitmorborum prargnantibus acciden- dum cum graviditatecomplicatio. p. 140 C«p. 16. De legitimo rcmediomm , circa qure contingunt in praegnantibus mulieri- bus cum graviditate complicadones, uiu. p. 14? Cap. 17. Demorbis in fpecie cum puerperio complicatis. p. Cap. t 8 . Circa quas potiffimum condngit affe&uum puerperis accidentium cum puerperio complicatio? p. 164 Cap. 19. De legitimo remediorum, circa quae contingunt affe&uum puerperis aeci- dentium cum puerperio complicadones, ufu. p. Cap. 20. De redo praegnantium,&puerperarum in fex rebus non-naturalibus regi- mine. p. 1?® jiffendix iisc Epiftola De moderno Pecorum intcritu. p. i °3 C o ) W . ? ALLU- ALLUSIONES GRATULATORLE, Ad cruditiffitnum Tra&atum de Morbis complicatis D.Marci Gcrbč' zii Phil, & Medicin« Do Lapennatuaeoltuofaperfaccondo II Medicofcntierea noidilfera; Tu f«i d’aha vinu Padre ferondo; E co i tuoi fcrittial cieco oblio fai guerra. Al tuo Valor iniachino, e al (uol proftraro BaCio ihuo libro, e riverenteadoro L’ Alto Motor,cheun tal faper t’ha datoj Equindi fcorgo delleMufe il Ccro, Chc per cingerti il crine hanno fermato Degna corona d’ immortalc allero, Infegno diparticolttr divotionc Dott . G Lanzoni Acead. Cur. EPIGRAMMA Ihintricacum Extricatnm Medicum D, Marci Gcrbezii Med. Dodt, lNneXVspenItIs DVM trlcls VoLVItVr orbis, A Intri-extricaHim protulir A*thorop*s, Erravi! fateor; veniatn da qnsefo fatenti: Iotri- 6xtrieatUm nefeit hic Authoropus. Cum fiquidem fugiit quidquid contraria volek, Intri • extricatum perfcquita tur opus. Sed quidag® ? dubiuscurhatiito ? quando ftiummeA Intri • extricatum nominat Author opus. Sic eft t in totidcm tricis intricor & ipfe, Vix extrieandus. Sed modo trica patet. H atequ* intricavit qua/ifphinxnatura novercansi Oedipicc extricatDo vel certe diverfotempore affliguttU cujusmodi funt uti exemplificat ille, archritis cum nephritide, & plures febres,v.g.du^ tertiana: una concurrentes,fed diverfo tem¬ pere exacerbari fblitae. Vcrum acceptio ida, falvoRoderici Judi- cio,mihi laxa nimis videtur, & Ethymologias nominis complicati? non • Pars L Caput L 3 non xque corrcfpondere , urpote quat incricatius qu id, quam infe- runt limpliciter divcrlas parces occupantes, aut diverlo tempore affligentesaffed:us,exprimcre videtur, tales liquidem sfFe&us i£tpc iisdem remediR, & mechodo ordinaria ufurpacis faciJe percuran- tur,cui tamen tanta difficukas non ineft, complicati vero affieclus majorem difficukatem involvere videntur, tantam nempe, ex qua difficile lit,le extricare,quemadmodum id etiam agnovifle videtur Guernerus Rolfinc. lib. I. Medi. Medic, fpecial. Coirrment. Sečt. I. cap. 4. dum ifterum affeduum naturam perpendens,in hxc verba erumpit: De kis vero'fententtam ftrre , difficile e Ji arduum. Quid vero fpccialiter ardui ineft aftetkibus methodo ordinaria cu- rabilibus ? Profečto relpečtive parum : ut propterea indubium lit, per morbum complicatum aliud quid inteliigi debere, quam illud, quod in allegata delcriptione exprclfit Radencus Caltrenlis: Quod proinde ut tandem determinetur, dico per Morbum Complicatum nihil aliud inteliigi debere,quam talem affečtum, quipro fyi cu - ratione tale quid indicat, quod contraindicatur ab alt er o una concurrente affeBu , adeoque ut rado formalis morbi complicati lit indicatio, &c contraindicatio ejusdem remedii ; ubi quidem ar- duum illud, leu intricatum, quod inferre vocem complicati dixi- mus, a quovis fiicile percipitur, efle nimirum indicationem , adeo- quc necelTarium tjfum,& contraindicationem ,adeoque prohibitio- nem ejusdem remedii. Quid vero difficilius, &: intricatius ,quam hocipfum? qucmadmodum per decurlum luijusTračlatus pluribus dcmonftrabitur. Hoc tamen in allata delcriptione advertendum velim , ut per 1 y contraindicatur non necelTario politiva contrain¬ dicatio,leu remedii politive contrarii indicatio intelligatur,fed luf- licere privativam. Dantur liquidem afFcčlus, qui complicatis ,ob communem,quam cum indicantibus & politive contraindicantibus habent in curando difficukatem,veniunt adnumerandi, etli ab una concurrente affe&u nihil eis politive contrarium contraindicetur, quemadmodum id videre licet in angina gravidse accidenti , quse ratione Venx Se&ionis, quam indicat, morbus complicatus dicime- retur ,ctli gr:aviditas,cum qua concurrit, refpe&u cujus illa affe- (A' 2) &us 4 Intricati Extricati jftdedici &us contplicatus dicitur, nihil Ven« Sečtioni pofitive contrarium indicet, verum folum vi Hippocratici lllius j.Oph. 31 . Mulier in ut er o ferens ven d fe&d abortit ,ei repugnat, i'eu fi mavis,priva- tive contraindicat. Secundo, ut per ly altero und concnrrente affi&u ,non intelligantur folum aflfečtus, quos veteprarternaturam quid dicmuts, verum etiam alia qua’cunque,qu« indicato alicni re* ntedio repugnantia funt , (Ivo deinde re ipsa quid praternaturale fint,iive non : talia iiquidem quoquc accidcntium ,& fymptoma- tum ,confequentcr affe&uum loco efle habenda author eft ipfeGa- lemis } dum lib. I .adGiauc.cap. i 4 .de aere &c letate ad prafens pro- pofitum f c loquitur: Aeris 'vero ambicntis temperies, cutn ontnind calida ejl ( qualis inter canis , žj arčluri exortu?n,) accide7itis loco habenda, ejl. Etpauio poft: His 'vero omnibus rurfusad propofi tuni, Gal. I i.Meth.c. I a. uti&g.Meth.c. 9 . Siquandoque conrraindicantis vices eafub- s ire contingit, efle ea nimirum fufficientia ad dandam morbo cutn illis concurrenti complicati denominatioucm , etfi ea re ipsa inter praternaturalia communiter non recenfeantur, iicut id jam dichun fuit etiam de gravidicate rationeVenteScdiionis refpečtu angin «,Sc alias dicerur de menftruis ,lochiis,& fimilibus. Niiiquis eos folum afFe&us proprie complicatos dicendos conrenderet, qui reciproce fibi,& pofitive cpntraindicant,qualis eftintemperies ventrieuli fri* gida refpečtu intemperiet bepatis calid« , quarum illa calida, hzc fr-igida, qua: ftbi pofitive funt contraria ,indicat, crercros vero folum redučtive ? quod quidem per me etiam licet, quemadmodutn & illud, fi quis morbum complicatum, quo iftas difficultates felicius evitaret, flc definire mallet, quod fit nimirum tune, c um morbus aliquis tale quid ad fui curationem indic at , quod alteri una concurrenti aJFečlui (it contrarium , id ejl , no.vium. Neque Pars I. Caput II. $ Neque refert, quod talitcr fecjuatur oranem morbum fore complicatum,eb quod nullus fit,cui nunquam in fubjedo, in quo ell, aliquod contraindicans,auc repugnans obcingcret. Si enim ei omnes prcerogativte ad morbum complicatuni requi(ita: compecent, utique complicarus eric, (icut orane id bomo eft,cui corapetič eife animal rationale, ed, qubd efTe animai rationale fint requi(ira ho- rainis. Quamvis tarnen re ipsa illis foium hoc nomen attribuen- dum velim, qui non faltetn quodcunque leviflimum,& inconiide- rabile habent contraindicans, feu repugnans, (ed tale, quod cura- tionem invertere validum c(t,& cujus rcfpedu in curando non ba¬ bico nequeat curatio falubriter , & citra norabilc tegri difčrimen inftitui. CAPUT II. De Morbi complicati differentiis. D Eterminata morbi complicati natura proximum eft in ejus differentias inquirere. Harum fortc plures inducete Iiceret, quod li ramen catfaltem allegentur,quaz curationesnotabilius varia- re valenc, fatis fore milii perfuadeo. Videntur vero elfe potiffi- mum : quod alii fint morbi complicati pofitivam ad fe invicem in indicatis habentes contrarietatem,quemadmodum ed tališ intem- peries ventriculi frigida coincidens cum hepatis intemperie cali- da,qucs, uti dičtum,ejtiam fblos proprie complicatosquisdicerepos- fet. Alii, quorum indicatis id,cum quo concurrunt,nihilpofitivum contraindicar, fedfaltemrepugnar,quos aliter etiam foium redudi- ve complicatos nominari pode didum fuir, qualem e(Te anginam, ratione Venar Sedionis refpedugravidiratisin capiteprsecedentc in- iinuatum cft. Alii deinde funt, qui in unico, urprarfata ventriculi fri¬ gida &: hepatis calida interaperies, in ratione calidi aut frigidi: alii in pluribus indicatis fibi contrariantur. Veluti (i cuipiam prargnanti angina,aut febrisquatpiam ardentiflima accideret; talesenim affe- dus ad fui curationem non foium VenteSedionem, verum etiam vi- dum tenuem poftulant, quorum vero utrique repugnat graviditas. Aiiipoftmodum ftint,qui certo foium tempore accidentes re- periunt fuorum indicatorum in fubjedo repugnantiam, fient cflet (A 3) P hre - ,6 Intricati Extricati Medici .phrcnitis pnrgnanti accidens , vel cadem angina rationc Venx Se- čiioniSjCui gravidicas non ram primis,uti fuo loco docebitur,quam pofterioribus menlibus adverfatur. Idem eft in lllis aflečhbus, qui ad fui curationem ratione prasfentis cacochymix purgatione opus habcnt, tales enim tantum primis, & poAremis,non vero in- cerinediis gefhtionis menflbus cum gravidicace ratione purgationis contrarietatem habent; uti id paritet fuo loco ex Hippocratica do- cfrina patebit. Alii vero quotiescunque cum quopiam coincidunt, femper hoc ipfo complicantur , quales funt aflečlus diureticis pro . fui curatione opus habentes , d gravidis accidant , eo quod diure- tiča ex quorundam opinione fine gravidicati femper periculofa. Alii, qui omnes xqualiter, ut pleuritis cum vehemcntiifima diar- rhoea. Alii , quorum alteruter magis urget altero , ut pleuritis a defluente a capitc pituita intra pleuram putrefcente dependens,vel inflammatio hepatis , cum ventriculi frigidirate , quorum procul dubio pleuritis magis urget , quam defluxio , inflammatio hepatis magis,quam ventriculi frigiditas. Alii denique, quorum unus ita eohasret alteri,ut hoc non priiis ablato, nequeat auferri alter, qua- lis eft inflammatio,reipečiu aibuginiš oculi,autin Enteroccle,her- nix fpecie, a peritonad dilaceratione, inteftini repolido, re/pe&u confolidationis peritonad. Notanduin tamen pro evitanda omni confufione , complica- tionem talibus aftedibus non quacunqye ratione acceptis, &: quo- cunque modo in ordine ad id,cum quo complicari dicuntur,conflde- ratis evenire, led certo folum relpečlu, prout ičilicet vel veram con- traindicationem, vel faltem repugnantiam alicujus fui indicati cum eo,cum quo concurrunt,habent: ficSynanche graviflima angini jfpecies , li puerperas lochia diminute fluentia habenti accidat, non quacunque ratione, quatenus tenuem v. g. vičtum poftulat, led quatenus ob fummam vehementiam Venas Sečlionem mox infu- perioribus, uti fuo loco docebitur, exigit, cui vero lochia di- minuta repugnant, itno eandem Venae Sečlionem in inferioribus partibus contraindicant, complicata dicitur, idem puta de aliis fi- mili modo. - _ CAPUT 7 P ar s L Cafuti III. . CAPUT III. De Morim complicati cetufis. D E Morbi complicati caufis non eft multum , quoc{ in gcnere dicam , eo , quod e sedem caufse, quse in corpus /eorfim inci- dentes aptse nacse fimt producerc hunc vel illum contrarium a/Fe- člum, fi fimul concurrant, producent afFečtus complicatos, qucm- admodum id luculencer patet in intenipcrie toties metnorata ven- triculi frigida, Sc hepatis .calida > ubi idem exceflfivus calor, qui fe- orfim concurrcns in h epa te excitat fimplicem afFečtum, intempe- riem uetnpe hepatis calidam (idem dicode frigore refpečtu ventri- culi) ille ipfe poftmodum concurrcns cura intenipcrie ventriculi frigida facit afFeclum eompofitum Sc camplicacum, qux cit intem- pcries hepatis calida refpečtu intemperiei ventriculi frigida: > & e concra. Eodem modo eadem pituita, quse fenfim in corpore ag- gregata, Sc in veniš majoribus putredinem concipiens producit fc- brim quotidianam continuam ,afFe&um per (č iimplicem, fi ei ac- cedat bilis putrefcens in veniš,ut cum antiquis loquar,minoribus, aut extra eas, adeoque caufa febris tertianat intermittentis, facit hemitritxum,affečhim compofitum, Sc quoad fuas caufas compli- catum , idem dic de bile in di&is locis putrefeente refpedu pituita: in veniš majoribus putrefcentis,&fic de aliis. Qtialitervero caufx iftae producant fimplices iftos afFe&us, confulere licet Authorcs in liane rem ex profeffo inquirentes. Cseterum , qui complicatorum affe&uum faltem genencam , & antecedentcm caufam fcire defi- derat, ei cum maximo non folum fručhi , verum etiam voluptate legere licet L. AnnatiSenecse Epiftolam XCV. in qua (ut verba cjus brevitatis causa contraham) quemadmodum tot afFe&uum feoi- fim accidentium unicam fere caufam afierit elfe in cibo Sc potu intemperantiam , ita more fuo efficaciter probat fimul concurrcn- tium,compofitorum Sc complicatorum morborum unicam caufam elfe variorum eduliorum in uno eodemque paflu moderno tem- pori confuetam aflumptionem. Medicina , inquit, quondani pau- c ar um fuit fcientia herbarum, quibus fijleretur fluens fanguis, 'vulnera. coirent p aulatim , deinde in bane pervenit mtdtiplici- tatem> $ Intricati Extricati Aicdici tatcm,Sčc. Poftquam fcilicet ciborum mulciplicitas &: fuperfiui- tas in confuetudinem venit. Si m pl c x erat ex Jiznplici caztfa va~ letudo : multos mor bos znzzlta fercula fecerunt ,inde quantum reruzn per uziam gulazn tranfiturarum perznifeeat luxuria ter- rarum marisque ua/latrix ! ziecefse ejl itaque inter je tam di- uerfa diffideant, & haufta znale digerantur, aliis alio mtenti- bus. Nec zniruzn, quod inconjlans r oariusque ex difcordi cibo morbus ejl. Et ruriiis : (sfuoznodo ifla {fercula fcilicet) per* plexa funt ,Jic e x ijlis non fmgidares mor bi nafeuntur ,fed in- explicabiles , diverfi, znultiforznes, adverfzts quos & medicina ar mar e fe c cepit, zriniti s generibus , multis obfervationibus, at- aue ita ampla evafit. CAPUT IV. De Mor bi coznplicati diagziof. I N rečfca morbi cognitione tantum Medica curanti pofitum eft, ut plane in proverbium abierit: Morbus cognitus ,znorbus cu- ratus ; quod etll abfolute acceptum hyperbolicum quidem videa- tur,in re ipfa tamen certum eft,verfato pračbico fere femper plus negotii faceflere rečtam morbi cum fua caufa cognitionem , quatn ipfam cjuscurationem. Ut adebabs re nonfuerit,inpradenti inter cxteraquoquein morbi complicati cognitionem,qua:tefteTralliano 1.p.c.I.eft re&ee curatioziis funddimentum, tk i ine qua inftar ececi fe habet medicans, inquirere. Quod ipfum quidem Sč fermonis ordo poftulat. Devenitur vero in ralem cognitionem perfua iigna, qualia quidem funt vel prsefentem morbi conflitutionem defignan- tia, &; dicuntur diagnoftica, vel pretentam 3 &: vocantur anamniftica vel futuram,& appellantur prognoftica, atque defumuntur vel ex cfTentialiterinh^rentibus, vel confequcntibus, id eft,fymptomatis, vel caulis. Ut fi quisimmodicam biietn,aliosque aeres &: vitiofos fnccos fimul & confertim per fuperna &: inferna excernat, fignum ex ipfa morbi effentia defumptum cfl, cum laborare cholera humida, fi quis linguam & fauces habeat intenfe aridas , fiti torqueatur, £eftuque inextinguibili,atque eapitis dolore, fignum ex confequen- tibus defumptutn cfl, eum febre ardente detineri. A caufis tandem defuffi- P sir s I. Caput JP. 9 defumptum fignum eft, fi quis in vidu, prarcipue cmdis frigicliscjuc alongiori tempore deledtabatur, fignum cit, eum laborare morbo frigido, praccipue Ci ci 8c alia correfpondeant, veluti eft actas pro- večba ,anni tempus frigidum, Sc fimilia. Neque tamen nebi s de omnibus tribus iftis flgnorum generi- bus in praefenti qua’flio til, fedfaltem de diagnofficis,feu actualem morbi naturam, conflitutioncrooue defignantibus. Si quis proinde in morbi complicati cognitionem venire vellet,, ad quid eum refpicere expediret? Dico,quod ad ejusdcm naturam, feu effen tiara. Quandoquidem ergo fuperiiis capite 2.diximiis, eara in indicatione &c centraindicatione ejusdcm remcdiiconfiftere, ubi~ cunque ea occurrerit, iignum cvidens ab eflentia , feu effencialiter inhaerentibus defumptum erit, ibidem cifc morbum complicatum. Quod quidem faitem eonjedurare Jicebit quoque cx cauiis, fi ea: contrariac fint, vel etiam fymptomatis, ii qua; contraria occurrant, de quibus vero fuo loco. CAPUT V. De Morbi complicati prognofi. C Ognito fic morbo , Sc fua caufa aliud quidem fupercflc non videtur,quam moxad curadonem devcnire,quoniam ilia ta¬ men femper acqualiter non iuccedit,fed nune citius nune tardius,nunc facilius,nune difficiliiis, quandoq; etiam plane non, ut adeo Mcdicus, priusquam curamineat, fe certa prognofi non muniens, fi curationis eventus fortc segri , aflantiurnve expcdationi minus corrcfpondc- ret,facile culpari tanquam improvidus,imd ign aru s p odet, vel etiam ecciforis nomen incurrere, qucmadmodum, id in Comment. i. ad prognoflica Hip. memorat Galenus accidifTe aliquando cuipiam Me¬ dico, qui juvenem fyncopticos fudantem deduxit ad balneum, fu- dorc etiam large fluente gavifus efl,paulb poft vero mortuo xgco a familiaribus, tanquam ttgrum interfeciflct, accufabatur. Ne tale quid, inquam, ex non data prius de morbi cventu prognofi, feu prač- didionc,forte Sc nobis accidat,confultum omnino videtur, de ea, priusquam ad curationem ipfam deveniamus, qua?piam in mediutn afferre. Veriim enim vero , in genere video parum de ea adduci (B) pofle, IO Jntricati Extricati Medici po(Te, utpote, quse ab affebtibus potitis in particulari dependet, de quibus vero primb in altera (liDeus volet) hujusTračhitus parte, quo propterea etiamB.L. ablego, interea in genere hoc (altan eum rnonens , quod quo graviores &: periculofiores funt affečtus com- plicati fecundum (e, & fcorfim accidentes, tanto deterius eft etiam de eis fentiendum , dum (imul concurrunt, & complicatorum no- men aflumunt. Imd perfsepe et(i etiam de fe & foli periculum qua(i nullum , vel (altem non tantum pra;fefcrrent , (i tamen (imul con- currant,ob curationis propter contrarias indicationes difticultatem, polVunt fieri qnam periculoliffimi. Linde caute in praHicendo, ut iterato moneam,-proccdere, &pržecipuefalutem prom ittereopor tet, eo quod (a:pe, uti habet Guern. Rolfinc. Latens morbus (j vires fu a-s o c cu It an s mfuti as /Iruit vit te. Nusquam tuta ji es ,femper adverfa metuenda , etiamfi borite appareant (pes. Et (icut ha¬ bet Hipp. Gfuemadmodum fi projpere tibi fuccedet pr admirationi er is tegrotanti ob folertiam, ita econtrdfi tihi non corre jondebit, fuper qudm quod invifns er is, fortajjis etiam infaniviffe putaberis. Conantur quidem contra jam di&a de- monftrare quipiam,aifečlus (imul concurrentes &: compofitos effe meliores, quam vero (implices,& feorlim accidentes,confcquenter non habere prognodn deteriorem. Conaptur inquam, hoc pro- bare ex ipfo Hipp. 2.aph.26. ubi dicit: Febrem convuljioni fuper- venire , bono ej/e. Item , ft ebrius quispiam repente obmutefat> convulfui moritur 3 nifi febre corripiatur. Eodem modo j.aph. 70. fjpi quartana corripiuntur, non admodum convulfioni- bus tentantur : fi vero prius tentati fuerint , fuperveniente quartand Uberantur. Pariter 6. aph.40. Gfuibus ad hjpochcn- drium dolor eji fne inf laminat ione, iis febris fuperveniens ao- lorem folvit. Ex quibus apparere dicunt,convu](ionem,ebrieta' tcai, epilepliam &hypochondriorum dolorem, qui nimirum acaula frigida eft, fieri melioris conditionis,(I eis febris fuperveniat, quam (i (eorlim afHigaut, quod ipfum puta etiam de febre apopIexhe fu¬ perveniente, de qua iaem Hippocrates 6. aph. 51. verum bene id ipfis folvit Stephanus Roder. Caftrenhs de complex.Morb. cap. 8- dieen- P ar s I Cafut VL II dicendo: Idbene qiiidem aliquando venim čile, dum nimirumta- les aftedus concurrunt, qu©rum urius altcrum corrigere valet, qua- lis eft febrisrelpedu allegata: convulfionis,epilepfi£e,ebrietatis,do- lorum in'hypochondriis a caufa frigida,&: apopJexias ,non lic vero dum affedus concurrunt fe invicem non corrigentes, quemadmo- dum id videre eft in hydrope , quse febnm ftbi habet conjundam, ex qua is tefte Hipp. 2. Prognoft. I. deterior redditur , quia febris nimirum vires depaicit, & tamen bydropcm extra venas ftabulan- tem nonimminuit,vel ialtem non cfficaciter. Idem eft dc hepatis intemperie calida,& ventriculi frigida, fi feorftm,8c utrum libet folum lit in corpore , ftne fingulari difficultate pcr interna , & per externa oppugnatur : dum verodiraul concurrunt non item, quia luccurrcndo uni, nocctur alteri , medicamenris intro fumptis via circulationis ad utrumqtie ncceflario pertingentibus. CAPUT VI. Dc Morbum complicatum curandi rntionc ex cotmnuni faitcntia. N Unc igitur tandem ad curationem ipfarn. Galenus in Metb. Med.&: communiter dogmatici omnes in ca funt (ut univcr- famMedcndiMethodum in unam fummam contraham) tanquam irrefutabili (ententia, in omni reda curatione iftud, ut fandiflimum quid obfervatidebcre: utid quod prteter naturam eft,qualis cenfe- tur eiTe morbus, morbi caufa, & fymptoma, auferatur, illud vero quod fecundiim naturam eft , coniervetur. Mcdia vero quibus id confequi licet, efle ei,quod praiter naturam eft, contrarium, juxta Hippocratis illud lib. de Fiat. Cotitraria contrariorum funt rcmc- dia • & ci, quod fecundiim naturam eft, fimile ; juxta rurfus re¬ ceptura illud: fimilia fitnilibus confervantur. Ne in talium ufuvero quis facile aberret,tanquampro cyno- fura,& regalamento unico ei effe deberecertas indicationes,fic di- das, co quod id, quod agendum eft Medico indicent,& dcmonftrent. Defumi vcrcifcales indicationes deberc a morbo, caufa morbi, & viribus, quorum quia illa duo funt quiai pratter naturam , vires (B 2) vero 12 Intric ati Ex trie ati Aiedici 'vero quid fecundum naturam , dičtum etiam fuit, id quod praeter naturam eft,debereper fibi contrarium expugnari,id vero quod fe¬ cundum naturam eft,per libi iimileconfervari; confequens eft,quod quotiescunque in fubje&o aliquo morbus, aut cauia morbfrcperitur. indicatio adiit eorum,qutetali morbo, autejuscaufie contraria funt, & quoties vires reperiuncur juftodebiliores,indicationem efle limi- lium : adeoque,fi bilis , aut alius quispiam humor fit caufa morbi, bilem efle,aut alium illum, qui pcccat,humorem per quid bili, al- terive illi , humori oppoiitum remedium e corpore educendum. Si vires funt jufto debiliores , eas efTe per apram vidtus regulam, & reftaurantia didfa medicamenta , tanquam per flmilia refarciendas. Et talia contraria,aut flmilia, quaz taliter mediantibus indicationibus agenda monftrantur, folent vocareindicata. Ulterius: Quod perflftente adhuc caufa impoflibile videatur, autfaltcm fruftraneum, velle tollere afFedhim,utpotequi abea cauia aut continenter confervatur, aut facile rurfus regeneratur; volunt in metnoratis indicatiseum ordinemfervari debere, utfempcr prius ex- pugnetur morbi caufa, &: poftea primo, fi adhuc perflftat morbus, quemadmodum eum quandoque ablataetiam caufa adhuc perdurare,. teftis eft Galenus I. delac. aftedh c.2. cffe oppugnandum etiam mor- bum i pium : Caufa omnis prim Methodo reči a excindi, & /um- moveri debet-, & fleapluresiint,«^ ea curationis du&o exordio, qute oi'tu pr ima , ihvejiigatione vero po drema fuerit inventa. Feni. Meth. M. c. 4. lilo folum exceptocafu,ubi magnum aIiquod impedimentum intervenit, qualia funt quandoque certa fymptomata, iive deinde ea mox cum morbo,quem curandum habes,inchoarint,five poft- modum eifupervenerint,adebvehementia, ut niii eis mox profpi- ciatur, argromaximutn inferant periculum,quaies funt quandoque vigilise 'continuaz, dolores atrociilimi, evacuationes copiofiftima;, animi deIiquia,convulfiones& flmilia,quibus nifi mox proipicias, relidla Sč morbi caufa, & morbo ipfo, vires usqueada > gri interne- cionem depafcent, adeoquc tempus, quo caufa% & rnorbum expu- gnes, tibi nun permittent. Veluti de eo rurfus ciratus Fernelius Metk. P ar s L Caput VI. 13 Metli. M. c. 6. S revi or i quoque fymptomati, quod vir e s nimio - pcre convellat , aut ttiam projlernat, imprimis diligenterque fuccurrendum, mor bo etiam interdutn pr cnjus curatio alt eri haud ojficiat, &c. Modus primus,quo unus folus afFcdlus refpicitur, neglefto interea aleero. Et taliterfe fufficienter, qualiter qualcscunque,adeoque etiam eomphcacorum, quos fub nomine diflentientium, &: partim diflen- tientium, partim non diflentientium comprehendere videtur Fernc- lius, afFečtuum curationes redte inftitui poflinc, demonftrafle cxi- flimant. Verum enim vero, quemadmodum Methodum iftam valde efle fpeciofam,& rationiconfentaneanijncgare nonauiIim,ita allegatos quatuor modos,quibus id,quod dieta Methodus fuadet, exequen- dum exiftimant , omnino approbare , aut ut prorfus diete noftrx complicatorum afFečtuum curationi fufficientibus acquiefcerc ego non valeo. Ut taceam enim, quod modus ille, qui cum tempera- tis contrarios aflfečtus curandos vuIt,fltinvalidus,adeoque teftePatf- lo de Sorbait praxeos fua: Med. Trači. 6. c. 10 . quxft. 5 6. nullate- nus pračticandus,quod ipfum fere putade contrariis (fl tamen inqua- litatum intenflone arqualia inrelligas) ihter fe permiftis; dubitoan,fi nune hunc nune illum contrarium afFečtum oppugnaveris cum duo- bus contrariis, aliquid dignum effečturus fls, ndc non ? Quia fl aftedtus lfti radicati valde funt, certe nifl eis conftanterinfifl:as,nd proficies: Ut taceam, quod etiam ficfuccurrendo huic exempli gr. in concurfu intemperiei ventriculi frigidte , & hepatis calidee fuccurrendo nune hepatis caliditati iimplicitcr per frigida , nune ventriculi frigiditati fimplicicer per calida, cum vi circulationis idem remedium ad utrarrt' que partem pertingat, adeoque utramquealKciat j facile imping erc pollis, nifl id alio quopiam modo , de quo vero capite feque ntl > praecaveas. Efl: verum quidem,quod in illis caflbus,ubi unus afFečtusm a ' gis urget altero, aut tališ efl:, quo non prius fublato, nequeat p er ' curafi Fars L Cafut VI. 17 curari aitcr,difhcultas prater alfegacam jllam,fed tefteSennerto jn- evitabilem, tanta non lir: led difficultas major cftm eis catibus, ubi uterque afFečtus arqualicer urget, adeoquc limul curari defiderar, quod vero vetacindicarorum pro utriusque curatione remediorum oppolitio, qute proindc arte quapiam &: aftutla linguJari venit prius fubmovenda. Non vero eam fubmoveri pode neque per temperata, nequc per contraria invicem permilta : (dc alternato enim contrariorum ufu jam dičlnm) Imd modum iftum pfa&icandi per temperata plane efle invalidum, probacur authoritate tuni Hipp.tum Galeni, 5 c illius quidem lib. deFiatibus,& 2.aph. 22. ubi contraria contra¬ riorum ejfe remedia/latuit. Hujus vero !. 3. de iimpl.Med. fac. c. 12. ubi per temperata nullam fieri conrrariorum ad moderationem redučtionem expredse docet, fed inter remedia indicata afFečtus ex- * pugnandos tanquam agentis ad paflum contrarictaterri proportio- natam rcquirit,exemplo aqua;tepidae,qux frigida: affufaeam nun- quam reddit tempe ra ca m 3 fed ad id fervens requiricur. Etcnim quidquid curari debet , tanquam quod ab immoderatione , feu ametria,ad commoder ati onem feu fymtnetriam reducitur,nott id quod bene te?nperatu?n ft , requirit ,z>erum id,quod contra - . riam babe at temperaturam. Sed advertere oportet, quod quando in Medicina aliquid tale, aut tale dicitur, dicatur id tefteGal. I. de Medic.Fac. c. 2. tale refpečtuhominis confidcratum, & non fimpli- citer. Si igitur, ponamus, rurfus in concurfu intemperiei ventriculi frigidne, & hepatis calida:, iftte intemperies relpečtu hominisPetri, aut '• Pauli funt intemperatum quid, & excefllvum ,quomodo reducentur ad remperiem, & moderationem ab aliquo refpečtu ejusdem Petri aut Pauli moderato & temperato medicamento, quod eorundem re- ačUotiem non folum non vincit,fed ne quidem adsequat? Cum contrariis invicem permiftis le res quidem non nihil ali - ter habet, ii conlideremus ea non uno,fed variis modis permifceri pode ,&č vel ita ,ut ea,quae invicem mifcentur lint in qualitatibus, quas intendimus, aequalis intenlionis, vel ina’qualis intcndonis,ita ut unum extremorum lit intenfius altero. Sed profečto II quis (C) contra- 3 $ In trie ati Extricati Medici contraria 3tqualis intcnfionis invicem permifcere intendat, Sc cum illis contrarios affedus oppugnare aggrcdiatur, timeo, ne ipft accidat, quod illi,qui in temperatisfuam fkiuciam pofuit. Ec deinde ex eo qu£ero, ii in concurfu intemperiei ventriculi frigida:,&: hepatis ca- hdr. milceat, ponamus, endiviam fecundo gradu frigidam, Sc ab- iynchium eodem gradu calidum s &cum iis didas duas intemperies oppugnare aggrediatur , ifta duo contraria iic cxhibita vel calefa* cient ventriculum, idem pura de hepate, vel refrigerabunt, vel utrum- que efficient, calcfacicnt fcilicet, &: refrigerabunt 5 ■ Si calefa cient folum auc refrigerabunt ventriculum, ideni certe & in hepate effi- cient, (quia non videtur eile major rado de uno , quam de altero propter circulacionem,qud medianteutrumque,& ad ventriculum, Sc ad hepar pertingit) adcoque intemperiem illis impreifarn non auferenr. Si autem ubique utrumque efficient ? Ergo nullibi quic- quam proficient , calefacere iiquidern Sc refrigerare firnul eandem partem,nec eft calefacere, nec refrigerare, quod tamen intalicafu eft intentum. Neque quis hbi perfuadeat, ababfynthio folum ven¬ triculum calefadum , Sc ab endivia folum hepar refrigeratum iri; quis enim tune endivia: refrigerandi etiam ventriculum vim ligabit? Quod ipfum dico fimiliter de abfynthio refpedu hepatis. Si dicas ex Gal. 3. de ftmpl.Med.fac. c. 16. ea medium aliquem inter frigi- dum Sc calidum effedum utrobiquc produdura ? quid ifte eftedus ad piopohrum j cum intendamus in tali cafu non medium aliquem talem effedum, fed in ventriculo frigidi exceillvi,& in hepate ca- lidi immoderati ad moderatum , Sc natura proportionatum nauta- tionem. Qudd ii vero per cohtrariorum permiftionem talem permiftio- nem intelligas,ubi unum contrarium fuperet akerum,tuncproces- lum talem efle quidem validum faltem in illis cahbus , ubi unum aftedum pra: altero reipicere licet, tibi ultro permitto ; fed taliter non uterque alfedus tcqualiter oppugnabicur ; ut propterea, ubt uterque venit;equaliter oppugnandus,adhuc tamen alia arte lit opus. ČAPUT *9 P ar s I. Caput VII, CAPUT VIL De Morbum complicatum curanAi ratione ex propria fententia . E X transa&o igitur capite conflat , Medico complicatos affedus curaturo non fatis efle , quod (ciac inter affeclus ina:qualiter ufgentes , ad difliculcarem ex oppolitis remediis refultanrem evi- tandam ad urgentiorem efle curam primario dirigendam , inter sequaliter urgentes vero, Ted in curatione diflentientes, ad utrum- quequidem efle curam primario dirigendam, fed ne cum alterutri- us exacerbatione, Teu oftenfa , ob contraria, qua? tune indicantur, remedia id fiat, po /Te iJJud vel pracavcri per ufum temperatorum tanquam utrique affečlui contrariorum, vel per ufurpationem con- trariorum invicem permiflorum vel per adhibitionem nune hujus, nune iliius contrarii, fed ad id adhuc ulteriore /cientia efle opus. Nune igitur demonftrandum fuperefl, in quonam tandem fcientia illa confiflat ? Ad quod quidem refpondeo citra moram,eam con- liftere potiffimum in certa quadarn,& maxirr,e artificiofa remedio- rum cledione , & aftuto quodam vulgaribus Medicaftris ignoto Corundem ufu. Veruro ad ifta cxadiusinteUigenda fupponoprimo; Medicamenta non fblum omnia non efle ejusdem adivitatis feu virtutis, fiquidem alia funt calida, alia frigida, alia alterius quali- tatis, verum nequc intra eandem fpeciem,puta,calidorum,frigido- rum,aut aliorum,omnia efle arqualis,autejusdem virtutis,co quod quaepiam ex illis intenfiora funt in qualitate,quam indicatio poflu- lat,qu£epiam remifliora,qua:piam vero plane alias fibi habent con- jun&as, & forte una concurrenti indicationi,feu contraindicationi contrarias qualitates: tale fiquidem Gal. 3.de fimpl. Medic. facult, c. 14. ex medicamentis nullum propemodum efl, quod non pluri- bus fimul & quandoque plane contrariis polleat facultatibus, Secundo : Non unieum efle unius virtutis medicamentum, fedplura; lic non Unica aqua eft refrigerans,aut ignis calefa&ivuSj, fed alia plura; ut portulaca,laBuca,abfynthium,pipcr, &c. Terno : Medicamenta telic Gal.I. 10. Meth.Med.c, 10. alias virtutes poffidere per fe, alias per accidens, adeo, ut farpc ea, qua: (C 2)' dc 20 Intricati Extncati Medici de fe frigida funt, calefacere valeant, & quae calida refrigerare qucm- admodum id idem afleric de 'vena- Se Bi on e per fe neque calida, neque frigida ; icem , de purgantibus, clyfteribus , fomeni h gp c at apl as mati bas calidts, &c. y Quartb : Medicamenta aiios effedus edere per fe,& feoriim ufurpara,alios ctim aliis. S ic id quod quidem, ut fateor ipfe, difficile eft conceptu, id ta- men ita fieri pode patet indudione : fic ii ei occurrat ob pr^len- tiam humoris ierofl in prafgnante hydragogi indicatio,&: fciat qub dem elaterium feu cucumeris afinini infpijfatum fuccum efle materiam aptam tali indicationi latisfacere , veriim ob maximanj, qua pollet vehementiam,acrimqniam, & quaix venenatam naturam, non citra manifeftum fetus interimendi periculum, melius tale in- commodum non prsccavebit, quam ii didi elaterii loco tale quid eligat quod idem ipfum quidem quoad hydragogi indicationem pra-ftare validum lit, quod elaterium ,tanquam non praditum ta- rnen didis fcetui in tali eafu contra indicantis vices gerenti noxiis qualitatibus, citra foetus interimendi periculum i quemadmodum iftud pollet praftare tnechoacanna hydragogophlegmagoga, vel iplis etiam inlantibus,tefte Schroedero fecura,adeoquein limili cafu pra elaterio cligenda. Pari modo ii in homine melancholico viribus valde deftf* tuto occuricret ob prafentiam cacochymia melancholicae indicauo melanagogi , & Medicus fciret quidem talem efle helleborum ni* grum,\c rum fuam operationem eum non folere praftarc,nih cum magna virium jadura , iftud incommodum non melius evitaret, quam fi hellebori loco tale aliquod melanagogum eligeret,quod in ratione evacuandi humoris melanchoiici idem ipfum quidem pra:- ftare validum eflet,quodhelleboruS,fed non cum ea violentja,adeo- que cum tanto virium deperdendatum periculo,quam helleborusi qualis pollet quidem efle fenna cuicunque atati , &£ cuicunquč fexui fecura. (C 3) Simi- 22 Intricati Extricati Aiedici Similitcr: fi ob pradentiam humoris pituitofi occurreret indi- catio phlegmagogi, Sc ob maximam, qua pollet vehcmentiam , & cum vifccnbus contrarietatem quismetueret uti Colocynthide y pro- videntius non faceret, quam fi ejus loco aliud aliquod phlegma- gogum eJigeret , quod cdičtse phlcgmagogi-indicationi quidem a*que fatisfacere poflet , ac colocyntbis, verum citra eam,quam colocyntlus exercere folet vehementiam , Sc vifcerum noxam : quem in finem quidem feligi poflet , agaricus , mechoacanna, aut fimile aliquod mitius phlegmagogum , aut certe fi ei ob de- fedum , v. g, agarici aut akerius mitioris phlegmagogi , ne- cefiario utendum eflet Colocynthide , deberet ea non uti iimplici, fed compofita atque cum talibus permifta , quže didam ejus viribus Sc vifceribus noxiam qualiratem corrigerent, atque adeo cfficerenr, ut eadem colocynthis, qu;e per fe ufurpata fatisfacicndo indicationi phlegmagogi obefiet viribus Sc vifceribus, in tali cafu contraindicantis viccs agenribus,cum didis permifta non obeflet: qualiter quidem correda comnmniter vocatur trochifci alhan- dali. Idem eflet, fi ob prarientiam cacochymi£ biliofe adefiet indi- catio cholagogi ,Sc fciretMedicus Scammonium ad id percommo- dum quidem eife, venim magnet aerimoni.t medicamentum, in- tenfe caliditatis jiccitatis y infcnfie malignitatis, mordacis flatulentiio lat .fol. florum ■perfic. &c. Alia econtra fortiora,nequc vim fiiam citra maximum conatum, termina, &: virium notabile difpendium edentia,nifi fint quam oprime correda, quale efl: turbith, gum. gott. helleborus, colocvtith. Scammon. elaterium, cataput. verum mitiora eliget, atque monente ficGaleno lib. i.adGlauco- nem neque pueros,neque fenes,neque nimis gtaciles,aut qui mol* lis funt carnis,& uti ille loquitur, alg£ modo tener^, facileque dif- fluentis, fortibus purgabit, verum eliget ea, qute ex iis mitiora funt, Sc operationem fiiam, citra ullam , quafi natura: vim perficere fo- lent. Quod ipfum aget & in illis, qui ex natura fua alvi funt Ani- difilma?, quales folent tefte Hipp. 6. aph. 3 2. communitcf effe balbi, quos Gratci ab eo , quod literas T Sc R fimul expedite exprimere nequeant, traulos dicunt, qoalem ego novi Nobilem quempiana quoad temperamentum quidem fanguineo - melancholicum , Sc quoad corporis ftabitum virum carnofum valde , Sc robufturn, adee- P ar s L Cafut VIII. 2 J adecque talem, quales foni a cathartica ferre exprelse docet Hip p. 4. aph. 9. qui tamen tam facilis erac purgationis, ut veJ cum levilli- mis citra felionem notabilem purgari non potucrit. Similiter alium Carthulianum virum religioli(fimum, paritet quoad tempe- ramentum melancholicum , Sc quoad corporis habitum robufti/fi- mum fed fimul balbum, qui pariter tant* erat lubricitatis, ut cum nullo cathartico tuto purgari potuerit, quam cum rhabarbaro tojlo cum corticibus myrobalan. permifto, medicamento plus qua- ii adftringente, quam iaxante. Wal*us inMeth.M.SimonSchul- zius in Ephem.Nat. Cur. Dec. I.anni 3. obf.CLI/.&apud eum Mar- cellusDonatusHift.Med. mirab.l. 6. c. 3.plane talium meminerunt, qui vel ad folum alpečtum, odorationem, aut etiam puram recor- dationem medicamcnti purgantis abundanter evacuabantur, quoš fi fortibus aggredereris, procul dubio eos maxime Isederes. Prar- gnantes primis tnbus , &poftremis menlibus vetat purgare Hipp, 4. aph. I. &: hoc ob relpe&um fetus eo tempore bacile ab utero le- parabilis, adeoque purgationi,tanquam tali, ad quam facile idacci- deret, repugnantis : quod li tamen rein mitioribus aggrediaris, quemadmodum fuo loco dicetur , liuic periculo facile obviabis, adeoque pulehro modo cacochymi* purgationem indicanti fatis- facies, Sc tamen fetum non fedes. Idem fere eft,dum 4. aph. 5. in cane ^ ante canem, dicit>difficiles ejfe purgationes. Etiam enim tune cum mitioribus fecura: funt purgationes, non lic vero cum for¬ tibus ob vires tune temporis debiliofes, adeoque a talibus facile lsedendas. Rurfus ex iftis iplis expurgantibus Ievioribus,fortioribusve alia quoad primas qualitates temperatiora funt, alia calidiora&licciora. Sic mami a , cajjia,, myr obalam, tamarindi ,pruna ,/erum la&is y fyr.ro/ar. & vioLfol. ete£t. lenit. Sc fimilia temperata valde funt, Sc quafi refrigerantia, rhabarbarum econtrd aloe , mechoac. her- modad. hellebor. efula, niezereum, turbit. Scammon. euphor- bium , colocynthis 3 elaterium ,Sc limilia calida Sc licca valde, ut proinde non parum interfuerit pro contraindicantis diverlitate eli- gere hoc pr* altero,quemadmodumid nos facere admonet in ani- (D) madver- 2 6 Intricati Extricati JMedtci madverfionibus fuisMed.Septalius lib. 5.dum cum magna caurione infcbribus biliolis,prsecipue ardente utendum eife rhabarbaro di- cit, Sl acfhuc cum majore Scatnmoneo, ecfi de fe educendas bili in tali cafu peccand , adeoque catharcici cholagogi indicanti vel ma- xime idoneis,& eis econtra ob febrim, Sl vifcerum žeftum contra- indicantem tempcratiura fubftiiuenda vult, cajjiam nimirum, mannam ,tamarindos, & fyrupum rofarum , aut viol. fol. cum fero. Icem , Gal. I. 8. de comp.Med. fecundum loc.cap. 2-biliolis Sl ficcis corporibus aloes calidae Sl ficcže ufum noninediocriterelfe, infenfum aflerens. Nicolaus Curdus etiam de medi.cam. lenienti- bus eam frequenter fumptam nimis ficcare, hepar Izdere ,SL hedi- cam facere ait, & propterea ea non, nifi rarius, Sl correda uten* dum elTe putat. Alia adhuc aliis titulis quandoquc fufpeda funt, ut in nimio hmmorrhoidum fluxui obnoxiis aut prmgnandbus rede jam dida aloe > ob eam,quam pratter purgativam,hžemorrhoides proritandi, Sl tnenftrua pellendi vini habet. Iniis vero, qui exfucco valdefunt corpore,aut alvi valde contumacis ob adjundam ficcitatem, Sl ter- reftreitatem, qua teke Bernardo Schwalve in disquifitionibus fuis therapeuticis Sed. 2. perada purgandi operatione alvum aftridam relinquere folec, quod ipfum racit Sl rhabarbarum atque mproba- lani. Caffia quoque pra?terquam, qubd teke Schrcedero humiduni ventriculum habendbus,hypochondriacis,&: flatulends minus con- veniat 3 aPaulo deSorbaic Prax.Mcd.Trad. 5fcap.47.in nutricibus, Sl prargnantibus propterea pro fufpeda habctur, quod non folum lac a proprietate adimat,verum etiam menkrua moveat,qua etiam de caufa colocynthis , & turbit, confulro a prasgnantibus vitantur. Elaterium vero , quia non folum violentum nimis ek, Sl menfes mover, venim etiam fcetum ipfum interimcre cenfetur,in Umili cafu plane ut venenum fugiendum. Etfic de aliis, qua? fingula longum nimis elfec enarrare, prmcipue qubd ea reperire liceat apud Galenum, Mefuem, Aetium, Diofcoridem, Sl alios, qui fimplicium medica- menrorum naturas ex profeifo examinarunt, Praterea quodalia purgantium funt,qua; fakera per inferiora fujm P ar s J. Caput VIII. 27 fuam exferunt operationem (quamvis id neget Wala?us in Meth. Med.) aliaveroper fuperiora foJum,ac tandem alia,qiueplaneper utrasque poftes; dantur vero cafus, ubi tantum alterutrum tuto inftituitur,quemadmodumid patet cxHipp. 4. aph. 7. dum difficul- ter vomentes , mediocriter car nofos tantum per inferiora efte purgandos monet, 4. aph. 8. tabidos ad vomitum cogere prohiber, ac tandem 4. aph. 4. asftate fuperiores potius ventres, hyemc vero inferiores efle purgandos vult, procul dubio quoque inter ifta pro contraindicantium diverfitate probam facere ele&ionem fuo tem- pore expediet. Suntvero ex narratis fere orrinia per inferiora fal- tpm purgantia ,~afarum ccontra, hclleborus albm, vitriolum al¬ bum vomit. tar tar. emeticus, Sc ftmilia vomitoria propterea fpeci« fice dičta, potiffimum per fuperiora : Oratiola vero, cataputia maj.feu ricinus , gum. gotta , vitrum antimon. Sc plura alia, plane .utrasque poftes. Neque fatis; eo quod etii quispiam jam ratione medicamend purgantis hujus aut illius non (olum fpecie , Sc fortioris,aut mitio- ris, per fuperna vel inferna. operantis, verum etiam numero apud fc cum omni circumfpecHone determinant, adhuc tamen fupereft ei concluderc,in quanam quantitate illud conveniat. Hacipia etenim eadem fere, quse fortia medicamenta fajpe habet contraindicantia, pramipue vires, tetarem, corporis habitum, confuetudinem, anni tempus, regionem, materiae expurgandte copiam, naturam, fitum, morbum ipfum Sc fimilia , quorum refpe&u etft cacochymia pur« gantis indicans majorem medicamenti purgantis quantitatem feu dofirnexpeteret,eam tamen femper tantam offerre non efttutum. Sic ubi vires funt debiles,a?tas aut tenera nimis,aut provedta valde juxtaGaleni fuperius citatum illud : Neque pueri , neque fenes integras ferunt purgationes, temperamentum calidum Sc ftccum, corporishabitus gracilis,aut mollis,&: facile refolubilis,alvus facil- lirne mobilis, purgandi nulla confuetudo,anni tempus calidum Sc ftccum , qualc eft in Sc ante canem, quo tempore propterea citato loco difficiles dicic efte purgationesHipp.Regio eftealida, materia peccanspauca,aut tenuis Sc calida,aut in loco vicino lita,morbus (D 2) ipfc 28 Intricati Extncati Medici ipfe etkm calidus, & acutus,purgantia pranerquam quod non vc- hcmentia , infuper ncque in magna doii offerenda funt, fetus vero jam dičtis contrario modo Fe habentibus. IndeHipp. I.aph. 3.ra- tione virium prohibec vacuationes ad extrema dučlas, quod ipfum quafi repcrit 3. aph. 51. dum dicit: Plurimum & reperte vacua- re effe p eri c uloftim, p aulat im vero quod fit, tutum. Itali etiam Sc iimiles calidiorum regionum incolae tanra ad purgandum doK non egent,quanta nos Germani, 8 c pnecipue regiones magis adhuc fcptentrionem verfus litas incolentes, & hoc partim rarione regio- nis calidte, partim ratione materij peccantis, quaj in hmilibus biiio- iior & tenuior, adeoque facilius mobilis effc iolet , in nobis vero partim ob aerem concrarium ? partim etiam ob majorem ingluviem pituitoiior Sc craflior, adeoque minus mobilis. Et lic de c^ceris circumftantiis ratiocinando. Quse, qui tanquam vera purgandum non foliim vehementiorum,vcrum etiam majoriseorundem doleos contraindicantia non obfervat, habet, quod metuat, ne non lolum, dum humorem peccantem expurgare,intendit, jegri vires nimium profternat,adeoque pofterius malurn reddat priore deterius, venim etiam, ne convuliionem,aut fitfgultum,qu£e duo teftcHipp. 5. aph. 4. polt immodicampurgationem mala funt, aut uti habet 7. aph. 21. mortifera, aut hypercatharfes lethales inducat. Quod proinde periculum, ut prtecaveant cautiores Medici, pr^terquam ,quod, ubi fortiora, ubi mitiora conveniant,circumfpe£tiiIune perpendunt, in¬ fuper Sc de eorum quantitate lolent eife iollicici, quam quidem,ii ©mnino aiTequi nequeunt, quemadmodum in re ipfa etiam depre~ henium eft vel ipfo Hipp.lib. de veteriMed. tefte difficiJlima, eva- cuationem partiri folent, Sc per vices inftituere, quam evacuatio- nem Grseci perEpicralin vocant. Quamvis iftudjam potiiis,uti& aliquomodo quantitas ipfa medicamentorum ad~legitimnim remc- diorum uium,quam elečtioncm pertineat. De quo vero plura fuo loco. CAPUT IX. De artificiofa ele&ione inter vomitoria in/iituenda. V Omitoria purgandum funt fpecies, in eo foliim abiis differentia, quod ifta materiam vitiofam educant per inferiora , illa vero per Fars I. Capidt IX. 29 pcr fuperiora. Idem cft etiam utrisque indicans, cacochymia ni- mirum, exccpto, quod in purgantibus proprie fic dičtis materia peccans quafi natura fua podus deor/iim tendere debeat, vi Hippo- cratici iHins I. aph. 21. educere oportet, quo maxime ver- gunt,ed ducenda per loca convenientia,in vomicoriis vero furfum, quod quidem ex pradentc naufea , feu ad vomendum proclivitate colligitur, Ubicunque igirur adcft cacochymia cum naufea, ibi proprium adeffc voraitoriorum indicans: quamvisHipp.4. apb. 17. &: 18- pr«ter naufeam adhuc alia iigna adducat, ex quibus vamito- riorum neceilitatem colJigere Jiceat: Noti febricitanti cibi fafti - dium,oris ventriculi morfus,vertigo tenebricofa oris ama- ritudo purgatione per fuperna opus ejfe fignifcant. Item : Su- pr a feptum transverfum dolores , quicunque egent purgatione, per fuperna purgandum ejfe fgnijicant. Sed quid fi eis quid obftet,ieu contraindicet, ponamus ad vo¬ mendum ineptitudo cx partc fubjedi , cui vomitorium eflet pro- pinandum, auc ex parte materi« evacuand« , aut anni tcmporis quorum 4.aph.4.6.7.8-9- & 12. meminitHipp. JEJlate fuperio- res potius ventres, hyeme 'vero inferiores,purgandi. Graciles a d vomendum faci les per fuperna purgar e oportct,caventes hyemem, vomentes vero' dijficultcr mediocriter carnofos per inferiora,caventes 30 Intricati Extricati Medici hit, Sc cjus lo:o conabitur materiam peccantem alias vi vomitionem indicantis per fuperna expurgabilem, per inferiora, aut alias vias caute educere. Ubi vero videric,non prohiberi abfolute vomitio- nem , fiquidem ex vomitoriis alia Tune vehemendora , alia mitiora, caute conftderabit, ubi htec ubi illa potius convenianc. Conveniunc vero corpori robuftiori, tempere hyemali, regione frigidiore, pec- cante materia exiftente crailiore, Sc in remotiore corporis regione fita, fordora, his vero conrrario modo ie habentibus, mitiora. Mitiora vero vomitoria funt: Aqua tepida fimplex vel hor¬ de at a cum ol. oliv ar tun copiofe haufta. Item : Jus carnis tepiduni & pingue. hydrelteum, aut etiam, o Luni amygdal.dulc.cum jure tepido (jr fyr.acetofo Jimpl. potum. Item: j us carnis cu?n flori' bus geniji femen atriplic. aneth. raphani , & ejusdem fuccus exprejfus ; atque ex compofitis, diafaron Fernelii in aqua hor< deli vel mulfa diffoluttan, oxymel vomitivum, Scc. Fortiillma tandem, qute ex antimon, parantur, uti.eft, crocm metal, vitrum & flores antimon, tartar. anet. aqua benediBa Rulandi , (fuercetani , Hartman. Sc fimilia. Item, ex vitriolo paratum Jaf &GillaThcophrafti,gum.guttae mercur. vitSc ve- hemendflimus, atque propterea monente ftepius citatoWabeo in' fua Meth. Med. Sc Bernardo Schvralue in disquif. Therapeut. vix ufurpandus,quidquid de eo cenfeat 4 .aph. 3.& jfcquentibus duobus Hipp. helleborus albus. Plura vide alibi ,prarcipue apud Guerner.Rolfino.Meth. Med. /pedal.Comment.lib.V.Sečhg.c. I.& fequentibus. Fada lic inter vomitoria mitiora, mcdiocria, fortiillmaque ar- tificiola clečlione , aliud fuper non eft , quam adhuc de doii feu quantitate vomitorii determinare,eo quod neque ifta ubique eadeni conveniar, fed pro contraindicandum diverfitate nune major,nune minor. Id quod vero etiam non omnino impoifibile eft conjicere, fi quantum vomitionis indicans egeat, quantum vero vires, qu# potiš* [Par s I. Caput X gi potiffimum funt quantitatis cantraindicanspermittant } exade per- pendatur. Polito vero quod indicans majorem vomicorii dolim expofceret, quam argri vires permitterent,oporteret idaduto ejus- dem vomitorii ufu conari evitare > dando nimirum idem quidem numero medicamentum,&ineadem minoredofi, fed fEpius,& per intervalla 5 quemadmodum id etiam in purgantibus quandoque uti- liter pradicari cap. pržecedente allatum fuit. Taliter namque,in- dicanti majorem doiim adnsquate fatis fxeret,& tamen in vires debi- liores non peccaretur 3 utpote qu# ad iftas repetitas, led in dofi mi- nori medicamentiitcrationesnonita ofFenduntur } quam ad unicam nimis copiofam. CAPUT X. De artijlciofa elečlione inter clyfmata injiituenda. T Erminato fermone de purgantibus in fpecie lic didis, &: vo- mitoriis, ordo exigere videtur, ut clyfteres etiam clyfmata } feu Enemata aliter dida,in medium producamus,eo quod quoqpe eorum pars purgantium iit fpecies,illi nimirum ,quorum lifus qub- que in evacuanda cacochyir.ia 3 ficut purgantium coniiftit. Quam- vis tefte Jofepho Lanzono, Ferrarienfi Medico, Collega Sč Amico meo honorando,in difTerrar.fuaMedicadeClyfl:eribus primo ntiper mihi per literas communicata dentur pl ure s alii 3 qui ex aliis inten- tionibus ufurpantur, quales funt aMedicisdidi anodyni,nutrientes, aftringentes s confolidantes , abftergentes, carminativi, &c emollien* tes,quorum propterea etiam funt alia indicantia, anodynorum ni¬ mirum dolor : nutrientiuin fames > feu nutrimenti alia ob qtiod- cunquc impedimentum commodiore via non fuppeditabibs defe- dus: aflringentium, inteftinorum laxitas: confolidantium, concinui inteftinorum folutio: ficut purgantium cacochymia , per hos qua- cunque de caufa commodius educibilis,quam per alia remedia;ab* flergentium illa eadem cacochymia tanquam ob fuam tenacitatem inteftinis pertinacius adharens ,quarenus vero fone in flatus reib- luta,&attenuara carminativorum,&: denique,quatenusin intellinis indurata (fi alvi heces tamen cacochymiae nomen merentur) emollientiun?. Horum 3 2 Intricati Extncati Medici Horum uftis tot contraindicantia quiden? non babet , quot purgantia in fpecie fic dida Sc vomitoria, quin imo fecuri plerum- que efTefolent,qqandoquidem nulla eft £ttas,nulius iexus, nullum temperamentnim, nullus corporis habitus, nullum tempus, nulla re- gio,& nullus fere morbus,qui eosdem non admitterer. Imo tanta eft eorum quandoque neceflitas, ut absque illis vi vere, fit quaftim- poflibile (quamvis nimis frequens eorum uiiis, velutiqui tandem id crficit, ut natura clyfteribus ftimulari aflueta poftmodum de fe vix aiiquando refpondeat, non lit laudandus) in cujus rei probationem, ut taceam bypochondriacos , quos flnguios.fcrc in hoc paifu mihi aflenfuros certus fum , adduco folum ilJum Fori Julienfem hofpitis ad iniigne aquilas nigra: Filium , qui ex cafu aa pofteriora in eam partium inferiorum, & prrecipuefphinderis ani inciderat paralyfim> ut jam in tertium annum (loquor ex propria ipiius confeflione) citra purgantis aflumptionem,aut cIyft£risadmiflionemalvumnunquam exoneravit. Non tamen ab onmiprorfus contraindicante ita liberi funt,quin fua quoque circumfpe&ione opushabeant,e6,quod pr£- terquam quod diverii valdc fint,& uti didum,ad diverfas explen- das intentiones deftinati, adeoque quandonam bujus, quando illius fit neceflitas & convenientia, fit bencrdifpiciendum : iiquidem cx illis (loquornunc depurgantibus) alii fortiores funt ,&humoribus etiam in remotioribus partibus harentibus educendis apti, alii mi- tiores, Sč humoribus vitiofls in primisfakem viis, inteftinis fcilicct Sc ventriculo,eisque proxime adjacentibus partibus detentis expur- gandis idonei,ex rortioribus nimirum, vel mitioribus ingredientibus (•onfecti, diftinguere necefle eft, quando ifte, quando ille conveniat. Frarterea nune applicandi veniunt infantibus,nunc provedioribtrs. nune gravidis, nune non gravidis: quibus omnibus neque arque fortes convcnire, neque in eadem quantitate, ratio dičlar, ut propter- ea prudenti eledione ftt opus, quemadmodum in pracedentibus de purgantibus, Sc vomitoriis idem didum fuit. Solent vero ceffl' muniter provedioribus injici in quantitate lib. j. vel etiam lib. jlš dum interca pueris lib. fs vel unc. viij. iufficiunt: Infantibus etiam unc. ij. vel iij. P ar s I. Ca[mt X. 33 Ulterius. eft'quoque illa obfervatio, ut ti quis cly/lerem diutius retineri cupit,eum in minore doti mjiciat, quod quidcm pracipue in aftringentibus,&: confolidancibus, atque anodynis locuui haberc videtur. In prargnantibus a clysmatum ufu quipiam plane abhorrcnt, eo, quod ad eorum ufu m mex fubfecutum fuiiTe aborcum tefte Philipp.JacoboSchorfeldero, lib. I. Hiftor. Med. Hiftor. 25. fepius obfcrvatum fuerir. Quod ti quis tamen ex ds eligat non folum miciora , & omnis aeredinis expertia »verum ea infuperin minori doli mjiciat, illud periculum facile evitabic, quemadmodum id no- bis atteftatur Iuculentis v e r b i s B alt h a (tir IT h i m se u s t >0 dum per lite ras aliquando rcquiiitus , num ccrtx gravida: mox ab accepto clyftere leniente demortute mortis caufa potueric fuitib clyller nec non? taliter re^pondic : Cljferes non unius funt ge- nerbs ,fed varii,pritno enim funt evacuatorii, qui ve L fiat us evacuant carminativi dicuntur ,vel humor e s , fg vel leni- entes, qui dehentur humor Hus exiflentibtis in intejlinis ; vel aeres ,& folventes ,qui conveniunt humoribits etiam extra in- tejlina contentis. Deinde funt alteratorii, calefacientes fcili- cet (f refrigerantes , ad quos referri pofunt etiam detergen - tes, exfccantes, humečlantes. Pertio anodyni, & quarto nu- trientes. Ex his omnibus nuli i gr uvidiš noxii funt frater aeres & folventes ,quatemts facultatetn expultricem irritant,vel dolo- res,aut alvi profluvia excita?it,qu ir it us & humo¬ res agitando , p ar tim alimentum foetui fubtrahendo , aborfum pariunt. Verum cnm clyfleres nobiliJJtm non femper pro indicanris exigentia tile evacuan- dum > led cum refpedu ad naturam 3 & tegri vires. Quid igitur in fimilibus dubiis cafibus conlilii? Quod arripiendum medium 3 adfc- iiciterfe ex tantis difficultatibus extricandum? Relpondeo ego efte rurfus confugiendum ad toties dccantatam illam ardficiofam ele- dionem 3 ufumve aftutum. Datur vero iTta eledionon Iblum inter quaternum illumfanguinem emittendi modum,qui fieri lolct,dum languinem aut vente incifione, aut arteriteSedione 3 aut fanguifuga- rum applicacione , aut cutis fcaridcatione emittere folemus, verum etiam in ejusdem quantitatis edudione. Ubi quidem notandum, quod quemadmodum horum quatuor modorum mittendi fangui- nem non omnium idem eft valor 3 feu efficacia, liquidem nune venae Sedio, nune arteriotomia, nune fcarificatio, nune hirudinum ad- motio pro neceftitatis diverfteate melior , ita non omnium femper tequalis eft lecuricas: fanguis quandoquidem per arteriiinciftonem emiftus, (uttaceam 3 quantum huic operationi perirulum infit) quanto eft co 3 qui ex incifa vena cmittitur 3 fpirituoftor 3 tantd yires emiftus debilitat magis 3 ftcut econcraille,qui per cutis fcarific^no- nem eniittitur,ob fpiritus adhuc, quam in veniš majoribus, &č cordi vicinioribus pauciores, minus. Ule quidem 3 qui per fanguifugaruffl applicationem e veniš majoribus educitur,in eo 3 quod idem ipfe £t> qui per vente inciftonem emitti foler,quoad hoc non aliam a vcnx Sedione meretur conftderationcm 3 quod verotardius tamenefHuat, ■Fars L Cajjut XII. 37 quam pcr vena:Seduonem eduflus,per/picimm evadir,cum ratione iegnioris illius eHluxioms viribus minus detrahere, &propterca ra- tionabiie efi'e,ut dum ernicccnduscft ianguis,timetur vero ob con- rraindicans aliquod (eu repugnans, v. g. debiliores virescxtali emif- fione periculum,potiusemittatur pcrfanguiiugarumapplicaiionem, quam pcr vense icalpello vulnerationem. Qua: eadem eft rano proportionate vena: Scelionis refpedu artcriotomia:,& cutis fcariii- cationis relpcdu omnium trium caeterorum fanguinem mietendi modorum, nempe confukius emitti in tali cafu fanguinem ex vena, quam arteria conlultius f dum modo ramen & caeteris circum- ftantiis fatisfaciat ) learilicatione , quam alio, quocunque modo. Quin imo talem elečhonem cciam inter ipias venas effe faciendam ceniet Mcrcatus 1 . 3 * de morbis mul. cap. 22. Augenius lib. 6. de fang.Mif. c. 3. Rodericus a Caftro 3. de morb. mul. cap. 21 .& alii, qui omnes, et/I abfolutč in gravidis urgente ncceflitatc a fanguinis millione non abftineanc, baiilicam tamen incidcre omnino difliia- dent, eo quod cum internis partibus , adeoque etiam utera maxi- mum cenfeatur habere confenfum, & quod per eam tanquam am- pliorem,vulncratam plus ipirituum avolet, quam per nullam aliam, de qua tamen nos alio loco. Taceo eam clečh'onem,qua:inter ve¬ nas fuperiores & inf eriores, hujus aut illius lateris, &c. venit facienda. Ex quibus demum rationabiIiterquoqucill:uddeducittir.Qiiod fi fanguis e veniš emiffus minus debilitet , quam is, qui ex arteriis educitur, Sč is, qui ex veniš minoribus, praccipue capillaribus dičlis, & a corde caloris vitalis fonte , & fpirituum vitalium diijpenfatorc rcmotioribus,adhuc minus,quoque minus debilitabit,quo parcior ejusquantitas cducetur. Pari modo,fifanguispcr birudinum veniš applicationem emifTus propterea minus debilitat,quam ille,quifim- pliciter per venx fcalpello vulnerationem emittitur , quia lentius effluit, adeoque fpiritus vitalesnonita confertim,fed paularim,quod tutum aitHipp. 2.aph. 51. & citra natur* refcnfionem evacuat ct- iam,fi fanguinis certa quantitas non una vjcc,ledplunbus,& parti- tis vicibus educetur, vjres non eatenus difiipabit, qtiam ii tora illa quantitas una vice proliceretur. Confequenter fi quis videbit fe {E 3) ncces- Intricati Eztricati Medici ncccffitati, feu indicanti fanguinis miffionis ob aliquod repugnanš non pode cicra manifcftum periculum fatisfacere per arteriaf, aut vena: incifionem,fapienter conabitur id praftare per fhnguifugarutn applicationem, aut cutis fcarificationem, vel cene parciorem dičti fanguinis pro una vice edučHonem: vel denique,ii ad copioftorem ncceftitas feu indicans coegerit , id non una ačhone praftabit, led pluribus,&: itcratis vfdbus rantura cducec,quantum neceilitas exi- gerc vidcbitur, Sc quantum una. vice educeretj nifi contraindicans obftaret. Ecce,quantis difficultatibus evitandis artiftciofa elečlio etiara m fanguinis emittendi modis inftituta inlčrvic ' Infervit nimirum, ut rem breviter recolligam ,utcontraGalenum ante 14. Se poft 60. annuni fanguinem mittere prohibentem , fanguinem non tantuni pueris,fcd Se infantibus moreGallorum & Icalorum, &: non tantuni in media setace confbtutis, venim etiam fexageliiT!um Sc feptuage- limum annum fuperantibus feniculis urgente necdlitate tuto emit- tas. Item non folum iis, qui fanguineo funt temperamento, habitu corporis flo?ido, regionem inhabitant calidiorcm, Sc in anni tcni- pore exiftunt temperatiore } verum aliis quibuscunque, dummodo neceffitas urgeat, Sc contraindicantis conipetens refpe&us habearur. Et ifta quoque breviter de ardficiofa eledtione inter fanguinis mic- tendi modos inftituenda. De eleBione inter fudorifera injlituenda. Idorifera, diaphoretieaGrazcis dieta,quoque evacuantium fp*" cies, & vel propterea mox poli: bina illa magna remedia, put- gationem Sc fanguinis miftionem in examen trahenda,ejus funt in refanandis humani corporis morbis neceffitatis, Sc utilitatis, ut eis ars medica poft dičta illa duo> purgationem fcilicet, Sc fanguinis milfionen? primas facile debeat. Verum enim vero , quemadmodum eorum dignitas eft * utl didhim, quam maxima, it a eorundem ufus quam plurimis indiget cautelis, veluti id adhuc patebit clarius, poftquam prius quodnam CAP UT XIII. P ar s J. Cap ut XIII. gg genuinum fic eorum officium,qua vi /iiam operationelFn perficiant, &c circa quid potiflimum verfentur, determmatum fuerir. Muntis igicur eorum quod attinet,id ex nomine ipfo facilein- notefcit, efle n im ir um fudorem mo vere , difcucere , & digerere; tantum enim verbum diaphoreo a quo i(la medicamenta diapho- retica dicuntur, (ignificat,qua vi vero iftam operationem perfiaunti Si confidcremus,qudd (iidorem non feliim ea,qux calida funt,ve- rum etiam qux frigida, qualis eft aqua fontana ; li copiofe ab ho- mine xftuante potetur, ehci'ant,fcs dubia quidem prima fonte ap- paret j quod ii ramen perfpicismus reliquas circumftantias, qux in ludore occurrunt, quod faciJiiis nimirum fudemus in loco ealido, quam frjgido,quin imo in frigido fudare nequeamus,facilius etiam bene cooperti,quam Jibcro atiri expofiti,prxterea tempore fudatio- nis univerfum corpus folied magis incale/cat, pulfus major, Sč fre- quentior reddatur,imo coripfum concitatius moyeatur,quaeomnia intenfioris caloris effečlus funt , irrefragabiliter confiteri cogimur, fudoris procurationem vi non aha, quam caloris fieri,confcquenter fudorifera de fe eflecalefacientiaomnia,ficut id tefhtur etiam Sen- nertus & alii ,adeoque etiam debcri,feu verfari, atque pro proprio fuo indicante agnofcere luimores potius natuia fua frigidos, quam calidos,quale eft prscipue ferum,& pituita,deindeftquidcm ope- rationem fuam a centro corporis ad peripheriam , feu ab intro ad extra perffciunt,&: per vias quidem valde anguftas,qualcs funt ču¬ tiš pori,potentia fua vix dominari aliis,quam tenuioribus humori- bus,aut certe, fi cralfi illi funt,qualis eft pituita,faltem facile liqua- biles, & attenuabiles cffe debeant, qualis eft eadem pituita prius- quam eft nimis exufta, alia vero eis vix parere. Quod frigidam vero j copioiius in aftu hauftam concernit, id ei faltem per acci- dens, quatcnus nimirum interiora refrigerando & coarčtando turu calorem internum, rum ferofitates ipfas ad exteriora propellit, &: quafi exprimit, id quod Phiiofophi per antiperiftafin vocant, non vero per fe, concedcndtmi venit. Jam 40 Intrtcati Extricati Medici Jam igitur ad Cautclas. Q Uandoquidem di&um efl fudorifera calida omnia effe, quid ni, non fulum humoribus , uti didum eft , frigidis potius, quam calidis, contraria dquidem funt contrariorum remedta, verum etiam temperarnentis frigidis , qualia funt phlegmaticorum. Item asgrotannbus morbis potius frigidis •, quam calidis, & a bile acriorc dependentibus, dcccntis ? Quid igitur faclo opus,fi in cir- eumftantiis contrario modo fe habcntibus fudor movendus,puta in honiine natura calido Sc biliofo, aut morbo calido , 8c ah accenfa bile dependente detento,quales funt febres prtecipue ardentes ? Si enim porrigis fudoriferum ,a’gro potius obcs,quam prodcs,utpotc cjusdem indifpofitionibus non contratia , flcuc reqi iritMedendi rečlaMethodus, opponendo , fed potius fimilibus cas intendendo, Si vero non porrigis , tune neque indicanti fatisfacis, neque tuam intentionem adimples. Quid, inquam , ergo fačlo opus ? Dico, quod fi per alia dičiis repugnantibus non refragancia adeo, ficut fudorifera, neceflitati fa* tisfacerc poflis,, E. G. per purgantia,alterantia,aut qtt£ccunque alia, id te utique tentare debere , quod fi vero non poflis, fed abfolute needfarius videatur diaphoreticorum tifus , tune in eorum artifi- ciofa ele&ione cx dičlis difficultatibus fe extricandi medium effe quaerendum. Scirc vero te oportet, quod,etfi omnia diaphoretic* calida quidem fint,non tamen omnia fint seque calida, fed eorum quaepiam utcunque ad temperaturni vergentia,& propterea in alle- gatis cafibus non folum calidioribus longe preferenca, verum er¬ am fatis fecura. Sic china,falfaparilla,lignum buxi,quod quidam ligno fančfco longe calidiore in virtutc xquiparant, bol. Armeru terra ligil.C. C. os de corde cervi,unicornu, ebur,Lap. bezoar.mili' um,ex quo eft famofus ille fyrupus D. Ambrofii appellatus Sc fim*' iia temperata valde funt,& quafi refrigerantia, precipuč fyrupus jam dietus Divi Ambrofii propterea in febribus , prefercim paro- xyfmorum deelinatione, valde ah Authoribus cotnmcndatus. Ali* ccontra calida valde funt,ut lignum faflafras,lignum fan&um, fcor- dturo? Pars L Cafut XIII. dium,allium,fulphur. /al C C. vol ar. d: fp iritus ejusdem, thenaca, Mi- thridatium & /imilia, qua? proinde in enarratis ca/ibus non facile ufur- panda, niii cum aiiis refnperacioribus corum caliditatem infringas. Rurfus qu£Epiam corum fiktiora funt, ca nimirum , quae cali~ diora, qu.rpiam mitiora, qua; kilicct temperatiora, atque adeo, (i cicra artrficiofam ekctioncm occurrente fudoriferi neceffitarc quodcunque obvium, &c illud forte forcius arripias, argrum faciJe alias forte vinbus deftitutum graviinme laedcs- Quod ipfum cen* fcndum eft, etiam de fudoriferorum quantitate, in qua niii mode« ramen obfervetur, quoque facillimum cft peecare,& in eam igno- miniam mcurrerc , quam incurrit mco tempore Viennae quispiam Medicus, qui dum certo JurišCon/iiko febre maligna decumbenti. & extrcme jam encrvato non /bitim diaphorctico- alexipharmacum potentiffimum, ur nimirum c ific a d us renirentcm fudorem prolicc* ret, porrexiftct, venim etiam cum immoderatis tegumentis coopcr- tum a duobus famulis,ne (e denudaret, fub cooperimentis pluma- ceis inceftanter cuftodiri cur-aflec, illud tandem eftecit, qubd mifer patiens una cun? copio/o 1'udore in ompium confpcčtu ipfam etiam animarn exfudarit , quod tamen forte fabhim ita certc non fuiflet, fi ille refpečiis in eo ca/ti contraindicantis viccs gerentibus viribus diaphoretieum ei mitius porrexi/fet , quo nc- ceftitati tamen, id eft , indicanti malignitati fatisfeci/lct, rcpc- tiiflet id farpius, aut dum diaphoretieum illud potentius porrcxc- rat , cum faltem non admodum contexi/fet, aut tamdiu in fudore non detinuiflet, quemadmodum bene ad propofitum Guern.Ro!« finc. Cavendum, ne čarne s colliquentur nirnid diaphorefi , & ita cum multum prodejje Jludcmus, pliis noceamus. Tyrannici conjilii efl , committere , ut corpus digeratut* fudore , & anima dejiciat languore. Huic non abiimilem errorem recordor aliquando commidum fuifle hre Labaci in Textore quodam infra arcem decumbente, & pariter febre maligna cum maculis petechialibus detento. Hic quotiescunque ad provocandum fudorem,& cum eo propellcndam ab interioribus ad exteriora malignitatem aflumpferatTheriacam, to- (F) ' * ties 42 In tri c ati Ex trie ati Medici ties prarter largiffimum fudorem incidrt in largiilimam narium baz- morrhagiam,ei ultimatim exhaufto nimirum nativofonte,&revo- catis ad inceriora pecechiis etiam lechalem fačfcam. Quisfcit,li ille Theriacs valde calidse atque adeo non folum febrim plus ac- cendentis, vertim etiam languinem nimium a^enuantis,& fiuxilem reddentis loco , temperatiore aliquo diaplidtetico alexipharmaco ufus fuiflec,an iftud ipfum ci accidiflet ? E^o ex mea parte de eo valde dubito. Tu proinde impofterum, ex iftis infauftis caiibus cum diaphoreticis cautius procedere, atque cum iis diaphoretico- rum indicanti fatisiaciendo etiam contraindicantium refpečlum habere fcies, recordaberisque Poeta: illius : Felix, quem fatiunl alicna pericula cautum. Si dicas, Medicis in nullo ferme morbo tam frequentem eile fudoriferorum ufum, quam in febribus, fed in iftis peccat vel tna- xime bilis (qua; calida eft) pntcipue ii acutx ere lint , ergo vel male id prafticatur, vel male a nobis dicicur diaphoredca frigidio 1 - ribus potius,quam calidionbus humoribus deberi. Sed refpondeo, imo etiamnum fub judice litem efle, quidnam podilimum peccet in febribus ,ieu quae lit propria febrium caufa: alii quandoquidem incufant bilem aliosve putrelcentes in corpore humores, alii fuc- cum panereatieum cum bile in inteilino duodeno effervefcentem, alii aliud quodpiam acidum fermentativum, &c. adeoque ex'hoc capite nullum iolidum argumentum polic elici contra diaphoreti* corum in icbribus ufum , confequenter nec, qubd non debeantur potius frigidis, quam calidis humoribus. Secundo : Dico,quod qualiscunque fit etiam propria febrium caufa ,non tamen exinde ie- qui male tis oi dinar: inter cretera remedia quoque diaphoredca, neque illud ,quod non conveniant potius trigidis praecipue fero tenuiori piruitae, quam calidis humoribus : qu:a et£i ifta quidem potiilimum peccare in febribus praecipue acutis nemo facile afferere audeat, neque tamen negare poteft quemctmque etiam febres cau- fantem humorem , five bilis illa fit,aliusve qui c piam in corpore pU' tiefcenr humorveluti fenferunt antiqui communiter : dve /iiccus panereatieus cum bile in inteftino duodeno virioie effervefcens, u n exifti' P ar s I Cafut XIV. 43 exiftimatSylvius / hve ali ud qualecunque acidurn fermentacivgm, prouti vulc Ettnsullerus, non poflc una cum iftis per diaphoretica feliciter evacuari, confequcnter etiarn pro iis bene ordinari quan- doque diaphoretica. Acccdit, qudd in febribus non folum inter- mittentibus, verum etiam continuis pra:cipue nothis frequentes ad- efle foleant obftručtiones ab humoribus crudis,craffis,& pituitohs dependenres, impedientesque, quo fanguis minus prompte circu- letur,perfletur,arque in ad id a natura deftinatis locis fe ab excre- mentitiis humoribus, /eu heterogeneis illis, 8č fermentationcm.il- lam, fcu ebullitionem febrilem caufantibus particulis acido falinis eliberet, qu% proinde nulJo medica m en to quaft felicius referantur, quam blandis diaphorcticis, urpote incidendi, attenuandi,& aperi- endi inftgni facultate prarditis. Quamvis ramen, uti jam dr&um eft, ad id non pfomiičue femper quaicunquc diaphorctica apta fwc, fc d nune calidiora, nune temperatiora ,prout circumftantia; id f'ua- ferint,quemadmodum hac de re adhuc plurain parte fecunda hu- jusTračbattiSjUbi de iebre maligna fiet fermo. C A P U T XIV. , De artificiofa elcBione inier diuretica inJHtuenda. U Rinam cientia, diuretica Grarcisdida,tantam tefteDanieleSen- nerto lib. 5. Infiit.Med, part. I. Sečt. I. cap. 14. cum diapho- reticis,de quibus capite praxedentc a&um, habent cognationem, ut perfepe idem medicamentum & urinam & liidorem procurarc valeat r Urinam quidem ji r ene s funt calidiores, cutis vero den- fa, materialne refideat in hepatis convexo , atque inclinatio - nem , (jr pr o penftone m habeat ad renes ,fudores vero fi rcnes funt frigidiores , pori cutis vero rariore > materiaque in veni<; čuti propionbus refideat, fr ad e as melinationem habeat. Ut proinde merito abfoluto de diaphoreticis fermone, nune in diu¬ retica inquiramus, Eft vero eorum ufus, prouti ex nemine ipfo patet , urinam ciere. (F 2) Indi- 44 In tri c ati Ex trieati Medici Incikans vero Ininiores quicunque in maiTa (anguinea , quin imo &č catero corpore , pracipue vero gibha hepatis parte,liene, renibus,& vefica contenti,&. ad vias urmarias vergentes, prat cx- teris vero humor aquofus ex potu , & jufculentis fuperftes, & cum fanguine fub feri nomine ad renes deferri, ibidemque veficara ver- fus transcolari folitus. Vis vero j qua a&io ids perdcitur eaior & ilccitas talium me- dicamentorum, fed minor, quam in diaphoreticis, mediantc quo humores in rrtaffa fanguinea,& alibi contenti , nifi alias funt, inči« duntur,attenuantur,funduntur,&: in (eri formam reda&i per renes velicam verfus proliciuntur. Quod tamen de iis fol.um,qu£ pro- prie calia funt ,audienuuro,non vero de illis, qure improprie diure- tica appellantur,qualia funt, qute urina: everetionem in tantum fo- lum reddunt uberioretn , in quantum largiorem aquodtatem cor- pori fuppedirant, aut nimiam,& ferofitates, quat propria urina’ funt materia,exficcanrem,abfumentem dve humorum,(ivc vifcerum caliditatem temperant, adeoque per aceidens faltem funt caufa, quod urina copiofior prodnat. Recenfcntur vero inter proprie diuretfca communiter abAu- thoribus,& in fpecie a Daniele Sennerto (equentia ; Rad.petro/d- apii ,foeniculi, rufci ,gramtn.eryngii ,glyzyr. aJfcarag.Tjalerian, pijnpinel.JI>icir.fal.fulph.& tartar. qnibus ab aliis inftiper adduntur , rad. ajparag. raphan. ononid. rubite, fol. vir g.-c aureee, turion. aj} Refpondeo in tali caiu diuretica fore noxia, fi qufcqtrib'usc«m-' que promiicue, & citra cledionem pro contraindicantis ratione in- fticutam literatur, concedo; fi quis vero eutn rcfpeduad concrain- dicans talia eligcret, quibus illud contraindicans noti repugnac,ne¬ go, N011 repugnat vero improprie didis diuredcis,utpote calidam illam & iiceam qualitatetn ,radone cujus diuretica in didis ca£bu» pollent obede, fibi conjundam non habendbus. Adeoque quf cum diuretieis rede procedere volet, ubi caliditas, quali pollere didum eft foium diuretica proprie talia , ipd ob concomitans aiiquod quodcunque tandem fulpeda videbitur , fciet eligere ex diuretieis potius improprie talia , canquarn, qaas urgenci diuretica indicand fatisfacere valenf xque, ac proprie' dida diuretica, non tamen cali* ditate & ficcitate ita obelfe pbiTuntjiicutilla. Aut certeftob(yas-- fiorem aliquem , vircidioremve liumorem tamen majori attenua- done,aut inciuone opus ede Videbitur,ex proprie didis diuretieis^ ea cliget, quu eemperadora funt, quales funt : Kadi ce s gr amin. glyzyr . afgaragi, erjngii } e'x herbis ca^il.Včn. chkfnom. cX fru- (, F 3) kibm 4 6 Intricati Extricati JVledici ti ib us cicer. rub. ftmilia, d calidioribus vero abftinebit, prš¬ ic rt im a cantbaridibus lale acerrimo , & quali igneo, vdicsquc inaxime noxio prsditis. His fundamentis innixas binas potiones proponif Gucrnerus Rolfinc. in urin s difficuJcate & doloribus a calculo , quarum ifta quidem cit Craconis : P£. Pajf/ul. major. min. aa. unc.j.fol. veronic.e m. &. rad. altb & aliis prarterea polleant facuitatibus, vrdelicet attenuandi, ineraflandi , aftringendi, ]axandi,rarefaciendi,condenfandi,exedendi,confolidandi, & iimili- bus,proculdubio feille,qui hoc ipfb,quod hujus auc illius aleerantis occurreret indicacio ,anox quodcunque obvium ex illa fpccie arri- perec,puta,ex calefacientibusquodcunque calefaciens,aut ex refri- gerantibus quodcunque refrigerans, Scc. maximis difficultatibus involverec, Sc graviikmis periculis exponerec. Numquid eum kep? tale refrigerans, auc calefaciens arripere contingerec, quod auc re- fpedu indicantis minus efhcax dlet , aut illud longe excedercc, adeoque dum forte inteuderet cantum, auc cantum calefacere, auc refrigerarc,humedarc,auc liccare,id vel vix efficeret,vel intenfms cfficeret, quam indicans poftulat : adeoque loco moderatse calefa- dionis adureret,& velicas excirarec,loco moderatae refrigerationis congclarec, & fenfum adimerec,loco moderaese humedationis pla¬ ne molliticm inducerec , Sc loco moderacar exficcacionis omnimo- datn indurationem. Vel pofito quod is indicanti #quale, Sc pro- porcionatum aleerans iecundum eam , quam incendit, qualitacem exquihverit,adhuc camen oranem difficulcacem non evalit,eo quod illud ipfum aleerans indicanti undique proportionatum Sc conve- niens, poffic habere hbi adjundam adhuc aliam quampiam quali- tatem, ficut id jam alias ex Gal. fuicprolatum, propter quam ejusdem ufus ratione contraindicantis adhuc iitfufpedus, Sc propterea inter- mittendus , Sc ejus loco aJiud~aiterans quod ejusdem quidem fit, quam indicans paftulat,facultatis>non tamen fibi ullam aliam eon- traindicanti noxiam habeat conjundam qualicacem , eligendum. E, G, Si in prasgnante calefacicnte faculcate eilet opus, aut in puer- pera refrigerante, fine econtra ex calefacientibus quam plurima, quae praeter calefadivam, quoque menfes ciendi,fcetumque expel- lendi habeanc faculcatem, Sc ex refrigerantibus mulca, quse prseter (G) refri- So Intricati Extricati Medici refrigerantem, quoque aftringentem vim poflideant, quarnm tamen utraquc cft pericuiofa,illa (cilicct in gravidis, ne foetum praecipitet, htec in puerperis, ne lochia ad earum lalutem tamen usque aded ne- eeffaria, iiftat. Quid m,quoque horum Joco,aIia eflent artificiofe, niti impingcre vclles, eiigenda ? Quod ipfum ratiocinari licet Sc de aliis Emili modo , ut propterea ampluis dubium n on iic , quoque mediante artificiofa. mter alterantia inftituta eledione plurimas in complicatorum curationibus occurrentes difficuitates dexterrimc pode evitari. Quo vero in fpecie,qua:nam ex alterantibus, Sc quonamin in- tenfionis gradu fine talia , aut talia , ne ex illis hic addudis opus iftud propoiito, Sc intentione noftra Iongius evadat, adire potes Galenum de fimpl. Med. facult. Sc pod eum in fpecie Danielom Sennertum lib. 5.Inflit. Med.p. i.S. I.c. 3.&:fequent.ubi non folum omnium fere alterantium qualitates in unum colledas reperies, ve¬ nim etiam alia quam plurima ad pleniorein pradentis materi# in- tclledionem multum conducibilia. Alterantibus quidem communiter corroborantia,& fpecifica, feu enilibet, parti fpecialiter dicata, Sc eandem pr# reliquis five ob fympathiam, feu vim quamdam ocenita m, dve nianifeftam rcfpici- entia adnumerantur : In quorum ufu vero, quia eadem fere ve- niunt animadvertenda,qu# in fimpliciter alterantibus ; non nimi- rum hoc ipfo, quod qu#piam pars lit corroboranda feu fpecialiter refpicienda, mox licere arripere quodcunque tališ partis fpecificum, fed debere videri, an id non forte poflit effe ratione alterius cujus- piam fibi adjund# qualitatis fufpedum, adeoque potius intermit- tendurn, quam ufurpandum , Sc ejus loco potius aliud quodpiam tali fufpeda qualitate non pr#ditum eligeudum. Quoniam, in- quam,eadem veniunt in iftis animadvertenda,qu# in alterantibus, fpecialiterde eis agcre,fuperfluum videtur. Exempla vero eorun- dem vjdere licet apud paulo ante citatum Danielem Sennertum, I.5. Inft. Med. p. I . S. I.c.4. Sc adhuc fufius apud Guern. Rolfinfc. Meth. Med. fpecialis Comtnent. lib. 7. Sed. I. c. I. Sc fequentibus. caput 5i P ar s I. Caput XVI. CAPUT XVI. De artijiiiofa ele&ione inter alexipbArmaca infiituenda. A Lexipharmaca Teu vcncnis, & venenatis difpofitionibus dicata medicamenta, eo quod occultis (etii id aliis aliter placeat) ccnieantur agere qualitatibus, ficut vulgaria alcerantia manifeftis, quis quoque fuo modo alcerantia nominare poftet : ut propterea poft vera aiterantia non immeritp quoque alexipharmaca in exa- men vo cen tur. Coniiderare vero ea licet duplici modo : uno,quo alexiphar- maca funt, altero, quo iimpliciter mika : qua alexipharmacoruin idem quidem , & communis eft omnium ufus venenis, &: venenatis rnorbis refiftere ; ut propterea quoad hoc nullus fic lerupulus, (ive uno,iive altero eorum in cafu neceftitatis utaris,dum modo tali ant tali veneno appropriato, quemadmodum jfimilium exempla videreli- eet rurfus apudSennertum & alios Authores. Venim difficultas in eis qua miftis eft,adeoque prarter dičtam alexiteriam,& occultam, adhuc alias manifeftas qualitates iibi conjunctas habentibus , ad quas niii quis refpeclum haberet, led occurrente neceilitate , quo- cunque alexipharrnaco uteretur ,fa?pe neceflario impingeret, quod tamen ne ei, ii arcificiofam inter ea ele theriaea, tnithridat. fal. CC. Tjolat. fpirttm e)us y fulphur 3 &c. Inter frigida: lbrmen~ tilla y bi/lort, fcorzon.bol.arnien.ter.fiigil.ee. os de corde cerz>i y cornu alcis>unicor.lap.bezoar. ( qu te pretiofiffinsO, &: de quo fpccialem Tradatum conferipiit Cafpa- rusBauchinus,alexiphatmaco,qui ipfe quoque eb,quod tedePaulo de Sorbait Archiacro quondam .Csefareo cap. de variolis ob vim quamdam metcurialem humores ad caput te fauces adeb fubiimet, ut plane apoplexiam caufare podit, &Ferdinandum IV. Rom.Regeffi variolis laborantem inmajore quantitateexhibitus aliquando inter* fecerit,caute,prarcipue in doii majori,venit ufurpandus. Et lic de aliis. Inter quaz omnia, mil quis aptam eledionem facere, te loco hujus aut alius, quod ratione concurrentis alicujus contraindican- tis fufpedam aliquam fibi conjundam liabet qualitatem , aliud quodpiam, quod iimile quid noti habet,fubdituere fctret.,necedaiit> impingeret,atquc fepe in prsegnantibus venenum te rnalignitatem in corpore oppugnando abotnim procuraret, in puerperis lochia fifteret, in intenie febricitantibus febrem adhuc magis accenderet, te in iimiles turpiifimos errores incideret, quod vero tamen pru- denternoverunt mediante dida artidciofa eledione evitarePradici cautiores, quemadmodum id prafdpuevidere ed apudEttmuIlerum de febre maligna, Mindercrum in Medicina Milit, ubi dum in ma- Jignis theriacas caliditatem metuit, ejus loco eleduario Diafcord. Frač. tanquam minus calido utitur ; porrigit id infuper etiam in aceto, aut fucco acetope rec. expredb, quo ejus caliditatem adhuc magis infringat, te apud alios. Imb etiam in prarienteTradatu cap. de Sudorifcris , te in Parte fecunda de Febre malima. CAPUT P ar s I. Cafut XVII 53 CAPUT XVIL De artificiofa elc&ione in vidu injhtuenda . Q Vandoquidem dc elečlione inter ea facienda, qu.u res praeter naturam dirutnin quibuscunque Tubinde oportere certa qutepiam prte aliis eligere , quemadmodum de illis jam quideni capite Ij.Tub nomine corroborantium mentio fačta, nune verd facienda Tupereft de alimentis. Ubi quidem adverten- dum alimenta aliter etiam Tub vidus nomine venire , quemadmo» dum illud patet ex Hippocrate,qui in Tuis aphorismis hinc Sc inde prtecipuein je#. I. hujus nominis Ttepius meminit,Temper per illud nutritionem,&: ea pel' qute tališ perdcitur, alimenta nempe,Tubin* telligendo: Tub quo proinde nomine , & nos eahte accipimus. DiiBcultas vero,d pratcifead rem noftram loquamur,ineo eft, quod vires debiliores, taiiquam verum viftds indicans reTedionem quidcm poftulent, vetent verd eam per alimenta deri nune vitiod in corpore humotes, vi Hippocratici illius; i. aph. 10. Itnpura corpora ,c*ud plus nutriveris, tnagis l Alias verd etd eaquidem admittatur, non tamen admittitur qualis- cunque, Ted nune tenuis, nune alia, prouti id rurTus colligitur ex dičtoHipp.vidum Tuis atgris nune mediocrem, nune tenuem,nunc tcnuiilimum ordinante. Cuf accedit, quod ciborum plerique tefte Henrico Mundio in Tuis prolegomenis de cibis, prteter nutritivam quoque alias medicamentoTas dbi habeant adjunatas qualitates,pu- ta, reTrigerandi, calefaciendi, hume&andi, exdccandi,adftringendi, laxandi,attenuandi,&c. Katione quarum propterea fep£ Tufpe&i redduntttr: atque adeo ezoritur quseftio, qtiidnam igitu* agendum in dmilibus dubiis cadbusMedico? (O 3 ) Intricati Extri c ati Aledici ReTpondeo eurti occurrente ciban.di neceffitate cicbere ciba- tionis indicans commeniiirare cum cjusdem cibationis contrain- 4ieante,atque videre,num contraindicans iilud adeo cibationis in- dicanti praevalcat , ut earn citra majus a’gri detrimentum prorftiš non admittat, qualitcr eam non admittuijt ex Hippocratis Tenten- tia viticfi in corpore humores , priusquam per apta rcmedia fine c corpore edubti, heque febris tempere paroxyfmi, quo cibum dare čile noxium aflerit idem I. aph. 2. aut earn admittunt qui- dem,Ted non quamcunquc, verum cxquifitam aliquam? In primo caTu eam vi illius, quod iuo Ioeo diximus,Te nempe urgentiori Tem¬ per efle accommodandum, prorTus pro tune omitcet; in ičcundo caTu vero talem vičtus rationem eliget, qua: prše cateris a contra- indicante recipi, &č tolerari videtur. Toleratur 'reto a morbis longis, ut de plena, qu«'e TolumTaniš Competit,nil dicam, mediocris : ab acutis tenuis; a peracutis tc- nuiflima,quemadmodum iita omnia luculentcr expreila apud Wpp. &: Tequcntibus usque ad duodecinium videre eft, pod eum apudGal.de vidus rationc in acutis, V-a lleriolam ,& aIios,qui in Hippocratis aphoriTmos Tua ediderunt Commentaria. Ubi qui- dem & cujusvis vidus materias reperire eft ; pleni nimirum vidus ea omnia, quibus homines Tani uti (bient, & quibus vires in pleno Tuo vigore conTervantur , aut etiam augentur , quales iunt carnes, ova,piTces,legumina,& frumentacea Tercula, quaecunque, fi tota in- gerantur. Mediocris ifta ipTa,(i in rninore quantitate ailumantur, &č ad vires non tam augcndas, quam, ne magis labaittur, tuendas. Tenuis, ea,qua 2 vel in valde parva quantitate aflumuntur, aut certe parce nutriunt, qualis eft ptilana, Teu hordei cremor. Tenuiftimi tandem oronirnoda inredia , aut ad Tuni mu m melicratum, Qua; tamen noftro hoc,quo homines, Tecus acHipp.&Galeni tempere plurimum efle,& parum exerceri Tolent,ita ftride obTervare vix li- cet, pržecipue m eis regionibus, ubi lautius viditandi mos eft, & projpterea conTuetudini aliquid, vel ipio Hipp. docente \.aph.\7' concedendum. Quod ipium puta & de anni tempore, cujus in- tuitu l. aph, 15 • plenius efie cibandum in hyeme & vere docet idem Pars L Caput XVII. 55 fdcm Hipp.eo,quod tune temporis plus fit calidi innati in homine, quam in c^ceris anni temporibus. In adfate vero &-autumno par- cius ob contrariam racionem. Ec hoc praccipue, fi cibandi pueri funt, aut adolefcentes, quos, quia plurimo pollenc calido innato, etiam copioiiore indigere alimento dicit idem Hipp. aph. 14. Senes vero contrario modo, uti iftud ipfum ibidem afleritur \.aph. I 3- Vidu m tenuiflimum vero ,feu extreme tenuem, qualem dixi- mus efle omnimodam inediam plane non , vel certe rarilfime in- jungere licec, ne aegrum nimirum ab uno vidus extremo, pleniili- mo nempe,qualis nune in ufu apud pleroscjue efle foiet, dcducend* ad alterum, quod periculo/um cenfet Hipp. 51. mera farne interfedfle videamur. Pro cenui etiam vix amplius pcifana,quse antiquis limplex hordci decodio, vel certč expreiTus ex eoiuccus eft,nobis hordei cremor didus,fed hordeum ipfum, prajcipue Sue- vieum illud ©CtflCtt/ panatcllte,fpinatia, pullorum jura, 5 c (imilia conceduntur. Quin imb,fi tegris vires plane viden- tur proftraca? ,ex caponum carnibus contufa jura, Cttt gcfioflencč/ & gelatinat, OfflprtUli* @Ul$/juxta cicatum illud Hipp. i.aph.g-, Conjicere autem oportet , num fufficiat Nifi ut non foJum nutritionis indicanti fe accommo- det j verum etiam ipii morbo , non femper eandem , fed nune liane,nune ilfain in medicamentis,confequenter & in vidu, medi- camentofam qualitatem pro fui curationc expofccnti: Nul/um>() i- qufdem tefte Gal. de uiu Theriac* adPamphilianum , tam effia{x remtdium medicina habet , quod folitum auxilium afferre queat , fi ei viBw vel refijlat, vel non adjuvet . Ec ifta tandem etiam breviter de artificiok eledione in vidu , & cjus materiis fa- cienda. De qua etiam plane ad propofitum Galenus 8. Met, € ' 9 ' CAPUT XVIII. ' De artijiciofa e le Bi on e inter ea,qu vel tabis impeti - det. Quamvis impendens iJlud periculum ex omnimoda. hsemor- rhoidum. prcclufione, adhuc alicer evitare iiceret, ii quis nimirum farculentum illum , & melancholicum fanguinem , qui pod cohibi- tum hamjorrhoidum fluxurn in corpore retentus alicujus damni caufa eflepoflct,perSedionem aliarum venarmn fuotcmpore emit- terec,vel etiam mediantibus fanguifugis ex iplls h a: m o r r h o id a 1 1 b us veniš, Neque ramen metuendum forec, ne taliter rurfus priftiniis nimius fluxus refufciraretur, id enim facile non acpidere jpie teftari podlim, qui etil iapius talibus fanguifugas admoverira . nunauam ramen nimis copiolum excitatum fuiiTc fluxum obfervavi. Atque ilta funt,quse pro probatione 3 quod revera pro Compli- catorum affeduum curatione rite inlfituenda , & difficultanbus in ea ratione contrariarum indicationum occurrentibus feliciter fu- perandis non lit melius medium , quam artificiola inter remedia eledio, brevitcr adducenda videbantur : ubi fcio quidem adhuc longe plura induci potuiffe, quod fperem vero Benevolum Ledorem in eis ad horum normam ipfum le facile inventurum , ab eis ftu- dio fuperfedeo. C A P U T XIX. De aftuto remediorum in complicatorum afftBuum curationibus ufu. Q Vantum igitur ad fuperandas ex complicatorum affeduum curationibus refultantes difficultates artiliciola remediorum elečtio, quam pro primo, &: prarcipuo complicacos alfedus dextre (H) curan- S 8 Intricati Extricati Medici curandi medio propofueramus, valeac, ex hačfcenus di&is,uti recr, fatis patefcit. Nune igitur fupereft folum determinare , quid ad candem intentionem coniequendam quoque aftutus eorundem re- mediorum ulus, quem pro fecundo , etfi re ipfa primo illi non fe¬ cundo complicatos «iffc&us curandi medio adduxeramus,valeat, Neque vero quxftio efi: , de ufu illo medicamentorum ordina- rio, qui affečtibus quibuscunquo etianr non complicatis competit, &ad quem fufficit, modo ie quis indicanci accommodet, adeoque utatur remediis fimpliciter eo , quo ab indicante fuere indicata, modo,fed de eo, qui folis complicatis propriusefl,&inquo etiam contraindicantis refpe&um habere necefie eft. Rei difficulras vero in eo verfatur,quodin fimilibus cafibusin- dicans quidem indicet remedium rali aut tali modo ulurpandum, verum talem uftirpationem prohibeac una concurrens contraindi- cans. E. G. Si veniret expurgandiis quil’piam copiofifiima caco- chymia refertus,ied viribus valde deftitutus : in tali cafu maxima cacochymia indicaret purgans medicamentum in fumma doli, pro-, hiberent id vero in ea quantitate proftrata; vires j unde exoritur quse-ftio,quidnam in tali caiu agendumMedico,ii indicanti fatisfa- cere vedet, absq;eo, quod ramen vires adhuc magisoffenderet,prteci- pue fifupponamusMedictim ob quamcunq; tandem caufam non pode facere minus, quin neceilarid tali numero medicamento utatur ? Ad quod igitur ut refpondeam,dico, iftam quidem difficulta- tem non effe de m bilo, tantam tamen non eile, qua? per aftutum ejusdem numero purgantis ufum nequeat fuperari. Quis ergo eft aftutus ille uius ? Dico, eiTe ejusdem medicarnenti in minori qui- dem quantitate cxhibitionem, fed toties iteratam, doneč dičta ca- cochymia univerfim cxhauriatur. Sic enim fatis fit indicanti ca- cochyrnite, &c. tamen in debiles vires non peccatur, utpote qute ad paulatinas tales expurgationes etfi fepius repetitas facile non defi- ciuntjVeluti id colligere licet cx Hipp. l.aph. 5 1. ubi plurimum & repente Vacuare periculofum sjfe a .(Te rit, jpaulatbn vero quod Jit , ejfe tutum. Sed videamus tem majoris claritatis grada in ulterioribus ex- emplis 5 Aviccnna apud Sorbait TraB- j, pra.reos Med. c. 5 8- dum frigi' P ar s I Cap ut XIX. 59 frigidam ventriculi incempcricm cum pipere curare vdlcc, timeret vero nc eodem medicamento hepatis caliditatem intcnderec, ufus eft quidem pipere calcfacientc , led non in quacunque forma, ve- rum taJi, quo iliud ita facile ad hepar non pervenire fupponebar, integro nempe. Adjumdc ei eriam, &c riirfus aftute,pti/anam he- pariš limul refrigčrandi gratia , & quidem in formd Iiquida, quia- nimirum fupponebar, eam in tali forma citiiis e ventriculo hepar verfus rapi,quam li in felida forma refrigcrans aliquod cum pipere cxhibuiflet, adeoquc hac ratione fatisfa&um iri Sč uni, & alteri af- fečtui, absque ramen eo, quod alteruter per alterius remedium of- fenderetur, quod ramen non adhibita ifla in piperis & ptifanae ufu aftutia facile conringere potuiffer. Pari ratione Mindercrus in Medicina fua militari,dum proiii- gandam malignarum febrium malignitatem, elečhiario diafcordii Fracaft. uti vellet, videret vero aliquando ei per fe,Sč foli ufurpato obftare intenfum febrilem aeftum, iliud non per fe, &: folum, fed cum aceto rolaceo,aut acctolifucco junčtum porrexit: quaalia.de cau- fa, quam quia fopponebat, taliter attemperatum iri dičli ele&uarii caliditatem, qu£C febrem ahas ihten/am adhuc magis intendere po- tuifl'et,absque eo tamen, quod de alexipharmaca vi ipii quicquam adimeretur ? Adeoque taliter aftute fuccurrit malignitati, absquc c o tamen quod obfuerit febri , quod tamen ita tuto non effeciflet, fi foli indicanti,malignitati nempe citra ipecialem febris in tali ca- lii contraindicantis vices agentis rclpedum fc cum dičti eleduarii ufu accommodafiet. Diofcorides etiam dum ad curanda ulcera asrugine uti vellet, tanquam medicamento deliccante,&: detergente,fciret vero ei per fe ufurpata: tantam aerimoniam inefle, & erodendi vim, qu. , e & dolorem nimis intenderet, &: ulcera profundiora efficeret,quid fe- cit i Addidit ei valde aftute ccram, &; oleum tanquam talia qu* anodynafua virtute dolorem demulcercnt,& humiditate fua atque lentorc seruginis aerimoniam eatenus obtunderent , ut ci tamen fufficiens permitteretur ulcera deficcandi, Sc detergendi, adeoquc čarne implendi facultas. Non ablimili modo Bartholomsus Maranta inMctb.dignofc. ( H 2) fimpl. 60 Intricati Extricati Medici fimpl.Ub. l.c. S. afleric, Tcammonio & Timilibus vehementiffimis medicamenris nunquam efl'e utendum Tolis , Ted Temper aliiscorre- &ivis,&: viTcera, quibus flmilia medicamenca veneni fere inftar Tolcnt cfle infefta,corroborantibus,& ab eorum maxima aerimonia ea de- fendentibus, jundis. Quare? propterea, quia (i To la uTurpaca, ex- purgarent quidem humores peccantes, propter quoy porriguntur, verum Tim ul viTceribus maxirpan? vim inferrent , adeoque dum quis per talem eorum uTum adniteretur Tuccurrere uni, obeflet al- teri ,quod vero minime metuendum ,Ji uTus caute,& cum reTpc&u ad contraindicans inftituatur. RurTus Dioicorides ad oculorum vitia acaciae Tuccum eatenus la vare jubet, ut aqua pura evadar. Profedo non dne myfterio, propterea. nempe, uc acnmoniam oculis noxiam, qua dičlo Tuceo in- eft j eluac, adeoque adute prtecaveat, ne dum cum didi fucci vi aftringente , repellente, &: refrigerante intenderet Tuccurrere uni vitio, calidis nempe deflimonibus, obeflet ob adjun&am ei aerimo- niam akeri, dolori nempe. Verbo, ne plura inducendo exempla tempus perdam , dico omnes Terc medicamentorum ufltatas pratparationes quales fiunt macerapdo, decoquendo, ur en do, limando, terendo, & flmilibus inflnitis propeniodum modis propterea potiflimum deri,ut per ta¬ lem pneparationem aliquid taleeis adimatur,quo Torte conferendo uni intentioni poflent obeflfe akeri. Dixi potiflimum , quia fcio, etiam alias eflp Tubinde taliuin praparationum rationes , de quibus vero Iuc non efl diTcurrendi locus. Sunt &: alire quam plurima tales aftu tx medicamentis utendi rationes,quali's efl: illa,qua quia metuimus,ne iii concurfli duorum afle&uum: v. g. Intemperici ventriculi iiigidaj., & hepatis calidaJ per rnedicamentaproutroque afle&u intus exhibita akeruter exa- .xerbetur,dum urnim curarrjus per interna, akeri perexterna opejn , ferimus, vel utrique mederi conamur Tolum externis. Irem illa, qua, quia veremur, ne purgans medicamentum te- ncllurn hclcntis adhuc infanculi corpuTculum Torte offenderer, d ei purgatione opus efl,purgans non infanti,Ted nutrici porrigimus. Uti & ea , quadum adeft quidem indicans alicujus medicamenti, verum P ar s I. Caput XIX. 6 1 verum ei obkkit ,aliquid propterca prius e medio tollendum ,ab eo tam diu fuperledemus,doncc ille affečlus, qui obkac curationi alte- rius, Tit e medio fublatus. Quemadmodum tališ proceffus exem- plum nobis fuppeditac Hipp. i« aph. 22. dum concoHa medi čari jtibet, non cruda. Icern , 2. aph. 9. dum eura qui purgare vuk, cor- pus prius fiuxile faccre iubcr. Ubi quia prtevidet materiam adhuc crudam cxikentem medicamento citra magnam vim,adcoque ccr- pori interendam noxam non cefTuram, idem ek, II in via quid ei obket; e. g. Nimia kecum induratio &C kccicas,qualis fuitin ruftico illo ,de quo memorabilem hiftoriam nokram viderelicet in Ephem. Nat. Cur. Dec. 2. anni %.obf.~] 2 . polt iylvekrium pyrorunvefum, copioke obkručbones, aut quid krnile, ecii adlk purgantis medica- menti indicans , ramen illud tam diu non effc exhibendum cenfet, doneč prius kr fublatum impedimentum illud. Ec kc de aliis. Ex quibus omnibus tandem dilucrde kitiš apparer , etiam per cercum, & akutu m remediorum ufum, plurimis in complicacorum curatio- nibus occurrere folitis difficuitatibus percommode illudi poke, adeoque etiam akutum remediorum ufum ekc unum ex prxcipui$ complicatos aftečtus rite curandi mediis. Retn igitur univerfam., uc pro coronide brevicer recapfrule- mus, dico, quod eum qui complicatos affečlus dextre curare ex~ optat, omnium primo bene perlpicere expediat, num tales affcčtus vere complicati kne, ncc non i Quod k non, tune res plana ek:, & licet ei curare prius quemcunque lubet, 5 c vel feorkm quemlibet, vel kmuljprout ei commodius videtur j, quod k vero complicati knt, quod ex indicantium contrarierace defumitur,tunc videndum e4 ek , a n affečtus illi tequaliter urgeant, vel unus altero magis ur- geat, vel magis quidem non urget, tališ tamen ek , quo non prius lublato nequeac curari aker ; Hoc cognico,k akeclus funt in^qua- liter urgences,aut unus corum tališ, quo non prius fublato nequeat percurari aker , tune ad eum ptimario univerfam curam dirigere debet, qui urgentror videtur , aut fakem alterius adcčlus curationi ramo impedimento eft, ut eo prius non fublato,nequeac auferri al- ter, aleero interea, id ek minus urgence, k aliter Beri nequeat,vel omnino negfečto , vel certe f 1i tamen etiam pro eo aliquid facere (H 3) Kcet, 62 Intrkati Extricati Atedici 3icet,qu.cmadmodum id. fuadetGalenus) fecundario foltim refpe&o. Quod ti vero affečtus illi £equalitcr urgenres fine , tune utrumque quidem £equaliter refpicere expedit , ne per id vero ab uiurpatis contrariis remediis alteruter affečtus exacerbetur > videndum cit, ut id artificiofe evitetur, ved per ingenioiam remediorum elečtio- nem,vel per aftutum quendam eorundem remediorum ufum. Quo non dubito forc,ut quantum ad nos,qua’cunque non minus com- plicatorum, quam non complicatorum affečtuum curationes nobis fuccedant quam optatiifime. Viderint interea tamen Panacatilta: illi Paracelfici, de quibus plura etiam ^alacus in Meth. Med. qui totam fuam fcientiam Medicam farpe in unico folo, vel altero rac* dicamento ,panaca?a ab illis dičto,ponunr,quanam ratione tam va- riis, Sc oppolitis indicationibus ainico tali medicamine fatisfacient^ Idcm dico de aliis quampIurimisMcdicafi:ris pure Empiricis. Non fatis eft etenim ad Medicinam rite exercendam , quod quis unum aut alterum medicamentum purgans,corroborans ,alterans,urinam fudoremve movens , pra:fcribere noverit, fed magna in eorum ufu elečtionc, quod non niti diuturno,&eoafliduo labore ; volo dicere, diurna, nočlurnaque librorum lečtione,& quotidiana in PraxiMe¬ dica exercitatione vix conrequi licet,opus eft. Sed dicet quilpiam ftante itia dočtrina plurimas tum veterum, tum modernorum formulas feu compotitioncs a tot jam facculis a Pračticis receptas fore, ut in utiles,&: ineptas rejiciendas, eo quod eorum quamplurimse fint ex contrariis invicem permiitis eompo- titar, qui tamen pračticandi modus iuperius capite 6. fuit reječtus. Antecedens conftat indučtione: fic fyrupus de mentha major Me- fuse refrigerato Sc debili ftomacho dicatus pro ingrediefitibus ha- bet tiiccum granatorum acidorum,&: cydoniorum refrigerantes,& mentham galliam mofchatam, Sc vinum antiquum calida. Syrupys de endivia compotitus inter tot refrigerantia recipit etiam melii- fam 2. gradu calidam,borraginem,eupatorium Sc bugloilam. Sy- rupus dcNymphaca compotitus inter ccetera refrigerantia etiam ra- dicem famiculi 3- gradu Sc fpicam 2. gradu aalidam , Sc fic de aliis quam plurimis,uti deTberiaca folis fere calidis Gonftante,& tamen opium frigidiffimum una recipiente. Secundo ad quid ergo erunt P ar s L Caput XIX. 63 toc ex diverfis confiatae compofitiones , fi non affedhis divcrfčsi Imo taliter neque Galenus rede facit,dum io.ad Gtauc. in compli- cata difpofitione ex bile Sc pituita ptifanam cum pipere propinat, Ac tandem tertid fi per tempcrata inftituta; curationes fint inva- Iid£,fequitur tempsrata fruftra efTe aDeo creara. Veriim refpon- deo I. non omnia medicamenta, qux ex diverfis funt compofita, a nobis fuifle rejcda,neque in omni cafu. Secundo fciendum eft, fiepein compofitione medicamentorum addi aliquod cateris ingre- dientibus contrarium,ut ea forte nimis intenfa attemperet. Saepe quoquc pro tertio,non quia contrarium eft, fed quia alia qualitatc Cžeteris ingredientibus fpecialitcr correfpondente Sc a Medico in¬ tenca prarpollec. Quartb, ut reliqua adaliquam partem,quam a propriecate refpicit, deducat. Hinc fyrupo de mentha additur fuc- cus cydoniorum,&: granatorum acidorum, non quia frigidi fant,8C mentha;, gallias mofchatx, vinove antiquo contrarii, fed quia vi ful aftringente,&: ventriculum roborante a Medico in ifta compofitione primarid intenca,mentha,galliae mofchatse Sc vino antiquo cotre- fpondent. Pariter fyn.ipo de endiviacompofito meliflam Sc caetera vix medice calida,fcilicet borraginem,bugloiram Sc eupatorium, ut vel cauerorum refrigerantiurn frigiditatetn non nihil refringant, vel ut eorum vim refrigerantem ad eas parces,quibus a proprietate funt dicata’,fecum deducant,addi probabile eft; melifTam videlicet, ut deducat primarid ad cor,&: uterum;borraginem ,Sc bugloflam, ut deducat ad cor Sc ličnem ; eupatorium , ut deducat ad liepar. Syrupo tandem de Nymphxa compofito quoad esetera ingredien- tia refrigeranti , Sc hume&anti addi radicem fieniculi, Sc fpicam calida , ad refrigerantibus illis majorem penetrandi vim contribtt* endam, Sc ad impediendum,ne illa fua frigiditate,fi fola ufurpata, forte obftručliones inducant in vifceribus. idem efto judicium SC de aliis fimilibus compofitionibus a multo jam tempore confuetis, quamvis farne tcftehinc Sc inde in fiiis animadverfionibus inPbaf- .macopoeiam Auguftanam 2welfer0) defečluofis. Plane hujus no* ftra; opinionis videtur efle Joane.es Cajus Britannus deMeth.Mcd* txGal. & Montani fentcntui lib. 2. dum docet* omnibus medi* camentis pro alteranda quapiam parte ufurpandis femper aliquid Intricati Extncati Medici tališ partis natarali temperamento corrcipondens addi debere , &c proinde dum cor vetiit refrigerandum , reJicjuis rcfrigerancibus ca- lidum aliquid convcnienter addi , eo quod cordis naturale tempe¬ ramentu!« alias fit calidum,dum cerebrum econtra calefaciendum, aIiquod frigidum ,quia cerebrum natura fua cft.frigidum : Ita, in- quic ille, & medicamen tfficacius feliciusque tj/ res fuas pr o- feret t & d mefnbro , qudm fi nullo prorfus fecttndo adjecio ad~ moveretur ,fati Hus admittetur. Quod vero Opium theriacam ingrediens attinet, fi cum Jo- anne Schtoedero m fua Pharniacopceia cap. de Opio, Gucrnero Rolfinc. in Meth. Med. Comment. lib. 12. cap. 3. Ettmullero de Febr.malign.&c aliis recentioribus dixero,id efte calidum,obje&io- ni jam pleniftimc fatisfeci. Sufpicor tamen, illud edam ex alia in- tentione c^teris calidis addi, & forte, ut deleteriam venenorum (quorum oppugnandorum caufa potiifimum excogitata eft hac compofitio) aerimoriiam , qiiam eorum pleraque pra? fe ferre fo- lent,nonnihil obtundat>& (enfus ipfos,qub minus ab ea lsedanttir, aliqualiter confopiat,vel etiam,ut cum carteris venenum ipium per fudores ( quam vim quoque ipii moderni tribuunt) e corpore tan- to dexterius eliminet. JoannesMontanus in examine Aurcte Ale- xandrin* in ea eft fententia, quod opium ex eo addatur Theriaca?, &; fimilibus compofidonibus,ut ibmnum conciliet, aut faltem vigi- lias facile ex fimilium calidiffimorum ufu inducibiles, quemadmo- dum contigifle id memorat quondam Antonino Imperatori The¬ riacam fine opio ufurpanti,moderandas. Galenus denique ratione ufus ptifance cum pipere potius laudandus venit, quam cuJpandus, eo quod talia,& taliter fimul commifcuerit,quibus duobus contra- riis intentionibus fatistecit,absque eo,quod alterutrum offenderit, uti id jam alias di&um fuit. Neque magis temperata fequitur fru- ftra fuifle aDeo creata , eo quod fi alium ufum in Medicina non haberent,habent iftum, quod confervando naturali partium tono, qui in temperamento quodam confiftit,inferviant. Atque ifta tandem funt,qux de complicatorum curatione refte inftituenda, in genere breviter dici poterant, exa a rag.gr a m in.fdtn ic. filic. maj.pol\pod. qiterc. aa. unc.il- herb.cufcut. agrimon.Jcoloptndr.cham.edr. foldan. aa. Mj.fummit. cent. min. m. 1?. comar. abjynth. car d. ben.aa.pi). flor. 4. cord.geniji. aa.pj. cort. tarna * rife. fraxin. aa. drach. ifs. fol. fen.f. JI. unc. J/s. mechoac. alb. drach. vj. helleb. nigr. pp. drach. j. fal. tart. drach. jfs. cinam. acut.drach. &. macis.fcrup. ).fem. anif.ftenic.aa.drach.). M.Cončifd dentur pro facculo in 5. fextariis 'vini albi infundendo , quo abfumpto fuperaffundantur alti totidem fextarti , Sc continue- tur potus. Semper etiam vefperi diebus faltem a paroxyfmo vacuis aflii- mebat de Spir.fal. armon.tinB. tartar. ejfent. abfynth. invi- cem permixtis gut. I 5. vel etiam 20. & plures,a quibus lervata pras- terea bona vičtus regula , Sc febris & hydrops mitior videbatur. Tandem fuit adhuc bis per intervalla cum fimilibus pilulis expur- gata: Mafs.pil. tartar. Schroed. drach. fs. extr. helleb. nigr. magi/i.jalap.pin. fub.aa. gr. iiij. M. cum tinči. tartar.. f.pil. no. ix. Intermediis vero diebus ufa eft omni mane praTata tnixtura cx Spir. fal. armon. tinB. tartar. ejfent. abfynth. In potu, quod vinum album, Sc tenue erat, habebat infufum abfynth.. & card.bened.ztoy\z fenfimconvaluit tam a febre,quam ab hydrope, quam feliciifime. Undc quidem elare apparet, ut iterato dicam, (I 2) hydro- 68 Jntricati Bxtricati Medici hydropi cum febribus intermittentibus concurrenti tantarn diffi- cultatem non inefle,confequenter fi qtise eft, ea potius in continuis eritjUtpote, qux citra refrigerantium, 6 č hume&antium ufum cu- rari vix pode vidcntur,quam in intermittentibus. Quid igitur,fi febris hydropi junica condnua fit, adeocjue pro fui curacione remedia hydropis curationi contraria, hume&antia nempe,&: rerrigerantia indicans ? §£. Rurfus fecundum data noftra fundamenta efle ulterius difpiciendum , num illa febris acuca fit, num non aGiita ? Secundd,qualiter fe ratione pericu]i,feu urgen- tix refpečtu hydropis habeat , num nimirum ut xqualiter, urgens, vel magis minusve urgens ? Atque his detnum p ra: c ogni tis primo efle de curatione determinandum 3 num ea nimirum hydropi po¬ tius, vel febri primarid debeatur 3 auu utrique xqualiter. Et qui- dem fi febrim acutam fupponere velimus ; dico 3 curationem pri¬ marid ncque ad utrumque 3 neque ad hydropem potius, quam ad febrim eife dirigendam,fcd potius ad febrim prx hydrope,eo qudd ve tales febres fecundum fuam naturam confideres refpečtu hy- dropis, five fecundum partem,quam primarid afficiunt, (ivefacul- tatem,quam primarid la:dunt, quoad fingula eas magis urgere de- prehendes, quam hydropis quamcunque fpeciem ; & quoad natu¬ ram quidem propterea, quod talium febrium natura fit, ut cito & cum vehemenda properent ad fuum finem, propter quam caufam eisHipp. l.aph. 23.pro rermino diem i4.pofuit,& i,aph.\g. et- iara incertse efle pradičtionis ratione falutis &c mortis edixit, cum tamen hydropis natura fit, lente potius, & citra violendam affligere, &č non nifi tarde finiri. Quoad partem affedam vero,qudd in fe- bribus fit cor,pars quacunquc in hydrope primarid affici folirgpar- te prxftantior. Ac denique quoad lxfam facultatem, quod in fe¬ bribus fit vitalis, qux rurfus eminentior eff naturali,qux in hydrope primarid Ueditur. Quia,inquam,quoad omnia tales febres urgen- tiotes funt hydrope quocunque, evidenter fequiturex noftris fun- damenris, cuyam primarid ad eas potius, quam ad hydropem efle dirigendam, adeoque ufurpanda refrigerantia, etfi hydropi contra¬ ria , & noxia. Quamvis'tamen, fi & pro hydrope una aliquid fa- cere 'Fars II. Gaput I 69 ccrejiccat, optimum fit, ut id quoque falcem fecundario fiat: ne nimirum , dum in febre dida oppugnanda iiimus occupati, hy- drops interea o m n in d neglečtus mmium quantum increfcat. Ve- rum licetne quid tale etiam pro hydrope facere i Dico,qudd ita; diximus fiquidem in do&rina univerfali, dari talia medicamenta, qux prseter refrigerandi* etiam aperiendi, deobfiruendi urinam pellendi aliquali virtute polknt,quod fi igitur ad curandam febrim iimiiia prae aiiis eligentur, procul dubio tali modo fatisfiet refrige- rantia indicanti febri, &c tamen hvdropi pcr id nulla noxa infere- tur,quin potius etiam ipfi una confuletur. Sunt vero talia cicho - reum ,agrimonia, capil.Ven . rad, gr amin. afiaragi fimilta. £x quibus proinde poterunt confici vel jura, vel fyrupi cum Špiritu vitriol. vel falis, ad gratiam acidulati,admiftis etiam, fi lubet ocu- lis cancr. quoque diureticis, & febri convenientibus. Quo revo- care licet etiam apozema illud Fernel. inMetb. Med. I. 5 . c. 5 . de- feriptum: Pz. Rad. dehor. oxalidis,gramin. afjarag. aa. unc. 15. herb. endiv.fca.riol. iigrirnon.polptrich. Colhtrichi, a da ant. albi a a. M), fem. cucw'bit. cucum. melon, fr citrul. aa. dr. ij. coquantnr cx aq7ix lih. ij. a d dimidias, colato fp c xpr e (Jo juri adde faccb. alb. unc. iij. f. apozema. Clarifcetur, fp aromatizetur dr. i). fant ali citrini, Sc detur ad ufum. Quo facit etiam acidularum potus , utpote quibus etiam vis ineft non folum obftručHones efficaciter referandi, & vifcerum ex- cedentem caliditatem temperandi, verum etiam aquofos humores per urinam &alvum educendi. Quem quidemin finem interese* terasconvenire pofiuntSpadanse a LazaroRiverio,autRoitfchenres a D. JoanneBaptifta Wagnero, Medico Grsecenfi in Roitfčhocrene, Joannis Benedidi Griindellii, fic commendatte : In Cacbexia,fp principio afeitis ex reliquiis febrium caufatis ( procul dubio etiam ipfis febribus adhuc pratfentibus) aut per fe ex bile, hu- moribus aduflis , fp obflruliionibns ortis , pluritnorttm recor - dor exemplormn , ubi ex methodo plurima fuerunt incajfum (I 3 ) exhi~ 70 Intricati Extricati Medici e x hi bita : v kimat im aci dulec Roitfchenfes per plnres fepii- manas- medi cinah ter poteč palmam rreportarunt r <& patientcs tol akter re/lituerunt. Hoc tamen circa aciduJas hic notandum velim j eas in tali cafu non čile bibendas in quantitate ordinaria duarum vel plurirnum menfurarum , eo quod taliter nimiam forte purgationem eificerenr,in acutis febribus alias ob vir.es, q.uas nimi- um depafcit, vel diarrhceam,qux ex facili concicarettir, fufpcdam. Linde pareior dofis tutior erit , tjui’ nimirum non tam alvum mo- veat,quam litim extinguat,Sefebrilem atflum (cujus folius hic pri- mario rationem efle habendam, didum efl) temperet: Quo per urinam tamen efficacius operentur, liceret eis aliquid iucci limonum, vel etiamSpir.fal.aut vitriol. alias febribus convenientium adjicere. InCaufo dT tertiana lontinua mane foliim quandoque urnim cyathum pr.-ebui. Idem Wagnerus. Propulfata taliter febre, ii ad attcmperanduin adhuc forte refiduum alicjtiem vifcerum przeter- naturalem arftum , acidulas continuare luberet, liceret id facere in quantitate etiam major e, eo quod tune non amplius febris rcipe- dus iupereiilt habcndus.fed folius hydropis,cui, modo permictant vires, etiam largior expurgatio competit. Et h a: c de febribus continuis acutis cum hydrope concurrcn- tibus. Quid vero fi febres illae lenta; fint, aut hedica, quales com- rnunius hydropi efle conjundas icimus ? jjt. Tales febres in con- curfu cum hvdrope non primario eife refpiciendas, ilcut de acutis didu nrfitit,ied laltem fecuiidarid,in tantum nimirum jut tam cali- dis ob earum refpedum non utamur ,quam uteremurfie»abe(Tcnt: &c rado efl:, quod tales febric.ula’ neque magis urgeant, quam hy- drops,ncque refrigeranubus rite pcrcurcntur. Primum patet ex co ,qubd tales febricular nulla urgentiora fvinptomata iibi conjun- d.i habeant, quarn ea funt, qu.x hydropcm communiter comitan- tur,neque hominem cidus, quam hydrops n e car c folent, imd hy~ drepem nsque ad mortem comitantur. Secundum probatur au- tboritate Joannis Jacobi de Mapha?is,qui inEpift. J.refponforia ad D.Schonfelderum Monachii hac de re data cxprefle aflerit: 'Tales febriculas fymptomaticas frigidis non tolli y fed deob/iruenti- bm. P ar s II Cafut L ji hm, fr uri nam moventikus. Semit «amque & ipfe,ta]es febres non tam a fanguirie in veniš cfFervdcente , cjuam (ut verbis Pauli de Sorbaith cap. de Hydrope in refponiione ad obječtionem 7. lo- quar ) Potius d putredine, fr ftagnatione humorum in abdo- mine contentormn , ibidemque diutttis, qudm par e/l, morati- tium, & quo infkus vifeerum calor minus ventilari queat,obftru- endo impediencium ,procedere : qui procul dubio antequam re- frigerancibns corrigcrentur, & contrada quaii lixiviofa natura ex- uerentur, in quantitate interim fumrne accreicercnt, & vifccrum aliunde in tali calii graviter laborancium reliquum nativum calp- rem omnino fufbocarent. Linde quidem colligitur, prteftare in ta- libus calibus curam primario ad hvdropčm , utpote magis urgen¬ ce m, imo talem ,• quo non prius percurato , neque tales febricula: curantur, dirigcre,& obdrudionibus referandis jhumoribus per al- vum urinamve educendis,viiceribusque confortandis infiftere ,qui- bus fadis, una & didas febriculas evanefcere necefle erit. Aut ii ea: adhuc perlevcrarcnt,qualitcr contingitHedicis, liceret poftea& ipfas aptis ad id remediis:conari expugnare,quemadmodum id nos aliquando in Religioio Soc. JESUfecimus,uti poftea videbitur. Tali metbodo fuic felicitcr percurata aliquando a me affinis mea Domina NSCobefchin Matrona piilfima ex non rite fervata prae- cipue temporc puerperii vivendi regula fada afcitica cum febre lenta pontinua, ditficili anhelitu, liti, menfium emaniione , urime primiim imminutione, ultimatim vero fere omnimoda obftrudio- ne,aliisque accidentibus hyftericis. Omiffis nimirum refrigerantibus ,quae febribus alias debentur, unieum illud intendebam, ut hydropi tanquam urgentiori remedia accommodarem ; obflrudiones Icilicet referarem, & peccarites hu- mores ferofo-pituitofos e corpore educerem , id quod quidem feli- citer me prteftiturum Iperabam fequentihus remediis ; pro humo¬ rum expurgatione : fy. Rob. ebnl. drach. j. magiji. Jalappin. Juh. gr. xiv. Spir. fal. coag. Mvaf.gr. vj. extr. cajlor. °r. j. oi. tnac.gtj, M. cum facch.f. bolus , pro una vice fiirneitdus. Cum 72 Intricati -Extricati Medici Cum quo etiam copio/e fuic cxpnrgata. Hine per quatri* duum conabar obftrudiones reicrare, & remoratae urina: priftinum Iibecum fiuxum rcducere fequemibus pulvifculis: §i. pulv. de opil. rub. dr a. /?. fal. abfynth.geni/l. ji pit. fak ocut. cancr. fjir.fal. coag. Mynf. aa. gr. xv. M. f. pulv. dividatur in 4. partes Me hercule naturam impofterum nemo, licet reBe fa~ cere non ddicerit, nifi Idiota, ineruditatn, & itnprovidam contra (K) Hipp. 74 Intricati Extricati Aiedici Hipp. vocabit: H rt'c fiquidem uti lib. I. de loc. com. c. 5. inquic Vaileriola , & prreiens nofter docet cafus , adverfus morbijicam caufatn impetu 'valido infurgens, de ere tort a, oxcretionesque •Dehementes molitur , & concollione , diferetione , tandemque •vacuatione d lethalibus morbis cum integre judic at ; ubivero no a i rit e g re j udi c a t, id quo d de¬ ficit , fupplere nos convenit. Nec regra a dum (it aliud , quam quandoque de fupra feripto eleduario corroborante , Sč pro hyfte- ricis accidentibus, qure tamen ab evacuaro corpore eam admodum amplius non affligebant , urgente neceflitate de miftura ieu aqua hyfterica. Atque fic (laus liipremo Archiatro) convaluic quam feliciflrme,cura,uti cx praderiptis videre eft,non ad febrim,ied ad hydropem direda, quamvis tamen per accidens eadem curatio et- iam ipd febri conduxerit,obftrudionibus fcilicet,a quibus didafe- bris fovebatur, referatis, peccantibus bumoribus edudis. Ne ex reiiduis forte tamen quibusdam in corpore relidis vi Hippocratici illins 2 .aph. 12. JJht-e in morbis poji crifim relin- quwitur, recidiv as facere confueuerunt, recidiva concingeret, confukum judicavi,ut argra non folum in competente direta adhuc ulterius perfeveraret, verum etiam ialtcm bis in ieptimana de tali- bus pilulis aliquoc acciperet: $t. N ar tar. vitri ol.fal. geniji, o cul. cancr. pp. aa. dr./, borac.Ven.fter. j. magiji. Jalap. gr. xvj. M, f. pulvis, qui exciptatur tereb. cypr. ftte. limon. lot. q. f. & f. pil. in/ar pifi tninoris pulv.ltquiritiir. fal. coag. Mynf.gr. .flaued. cort. citr.fic. fcr. j. eledfacch. citr. fcr. j. facch. rof. tab. dr. iij. M.f. pulu. diuidatur in 7 .partes ,-eq. qu r arum omni mane detur una ex brodio. Vefpertino tempore pro corroborandis viribus capiebat Cafta- nea: magnit.de talvele&.corroborante & dcobftruentc. Rt. Conferu. rof. borrag. menth. aa. dr. vj. fpec. diarrh • Abb. diatr. fantal. aa. dr. j. conf. alcher. compl. fcr.\y diamarg. frig.dr. fs. tart. uitr.fcr.\.fpir. nitr.dtdc • rof aa. dr. fs. M. & cu?n f. q. fyr. de pomis f. ?ni/t. mollis pro ufu pr quod corum primario , quod fecundario , aut an non utrumque «qualiter tat rcfpiciendum. Atque ta febtis ei ex «ftu majore, Čč pultai frequcntiore ,con* citatioreque malignitati pr«vaiere videretur , oporteret cam pr« malignitate refpicere, adcoq.ue uti refrigerantibus a febre indicatis, & putredini refiftentibus, verum ne maiignitas interea omnino ne* gleda forte periculofa nimis evaderet,talihus,qu« fimul ctiara ipfam corrigere valida funt, qualia funt. E. G. Ulmaria , acetofa , tor- mentilla , bijlorta , bol. Arinen. terr.figUl. CC. coral. os de cord. ceru. lap. prunel. flor. nitri Mynf.mater ferl.lap.bezoard.uni' cornu , frdr.vitr. nitri, & tamilia. Vitare econtra. deberet cali- diora,«ftumfebrilem,fanguinis fluxibilitatem, efferve(čentiam,&: volatilitatem augentia etta quoque alexipharmaca : qualia funt in fpecie falia volatil. qu aut multum jam progrefia, judico pratftare, ut vena: Se&io omnino intermittatur , &: malignitati potius in tali cafu magis urgenti ex- pugnanda: opera impendatur ,praecipue fi plethora abfif. Pnevalente vero quidem febre, imo & plethora ipfa, fed vi- ribus non fatis conftantibus, adeoque vena’ S celi oni fufferendat im- paribus,putarem, fanguinern quidcm ablblute pofle mitri,quo ni- mirum plethora: , &č urgenti prte malignitate lebri confulatur, fed non per vence incifionem, verum potius per cutis affix3s cucurbitulis Icarificationem, eo quod taliter febri & plethora: quoaamnmdo fa- tisfieret, & tarnen malignitati, & exanthematibus n ul! a noxa infer- retur, uti neque viribus,quin imo hoc modo malignitas-potius ad extra traheretur. In febribus malignis vero absque exantheniatibus,vena:Sebb‘o quidem fecurior videtur , malignitate tarnen multum prtevalente cenleo, eam & in illis melius intermitti; fecus tamen,fi febris, 8č plethora praevalerent. Cacochymia plerumque pro minus urgence reputatur, &■ pro- inde ejusdem expurgatio usque ad totalem & febris, & malignita- tis debellationem dilfcrtur, nifi materia plane turgeat, aut cardial- giam nullis nec externis,nec internis cedentem induear,ubi blanda vomitoria funt convenientia , vel plane in principio morbi etiam per alvum lenientia : prsecipue h,uti inquit memoratusPaulus de Sorbaith de Febr . Hungarica & petechiali , prava gj crajfa pr£cefferit & cum naufea ,vel vomitu in Jlomacho , fentiat,Ji fomes ijle ob morbi augmentum corporis intima nondum penetraverit. Fortia vero purgantia omnino in morbi finem differantur. Imo nec aerio- res clvlleres funt omnimode tuti,prjecipue tempore expulfionis ex- anthematum; agitata enim materia aerior falino - fulphurea, Sč ad inteftina dedubfa facile diarrheeam infiftibilem , & malignitatem alias ad extra tendentem ad interiora revellendo, cum inevitabili srgri interitu inducit. Suadetur verb ex voinitoriis a joarine Micha- P ar s IL Caput II. S S Michaele in lpecie oxyfacch. vomit. Angeli Sal.de tali pulvere alexipharmaco acciperent,jufli: Ig. CC.ftne igne calcin. dr. j. flor.nitr. fcr. ijfs.lap. be~ zoard. or.fcr.fs. c oral. rtih. pp.fcr.). fol. auri no.). M* f.pulvis dividatur in A c .pai't.ceq. Quarum una detur pro vice ex tali vehiculo: Ig. Aq. fcorzou.galeg. aa. unc. iij .fyr. rub. Idcei unc.).ffir. I vitr. q.f. ad gr at mn aciditatem. Continuarunt cum his pet triduum, eis camen non obftanti- bus utriquc fupervenerunt pr^eter infolitas cordis anxietates capitis dolor intolerabilis ,vigi lix continute, (Iris inextinguibiiis, lingua: afperitas ,prunella ničta,& uni quidem delirium fere continuum, alteri delirium quidem valde interpolatum , verfus vefperum nimi- rum, Sc usque ad mediam nočtem, quo tempore tales febres com- tnuniter increfcere folent; aft diarrhcca tantd immanior. Quibus vifls ratione prunella:, uti & delirii ipfius, capitisque dolorum ve- nas lublinguales, raninas dičtas, aperiri curailem ,aft in eo,qui diar- rhceam patiebatur, viribus non confidi : adeoque curavi id fieri faltem in eo, qui diarrhcca immunis erat, & magis delirabat: quo fimul ramen alteri fuccurreretur,authorfui,ututerquede tali muci- lagine fa:pius in ore detinerct, Sc poftmodum eam vel deglutiret, vel rejiceret. jg. Mucilag.fem. cydon. pfyllii aq. primeU. extr. aa. unc.)' fuc. vel aq.femperv. maj.fuc. cancr.fluviat.aa. unc. ifs. flor.nitr. vel lap.prunell. 3j- diamorrh. u/it. unc. j. M.pro ufu pr prout malignitatem magis aut minus urgere conjiciebam ,admifce- bam,ad theriacalia tamen facile non deveni, territus infaufto even- tu illo, qui in textore,de quo jam alias,acciderar. Venam nulli,etkSeptalius &alii contrarium fentiant,nik ante petechiarum eruptionem vocatus fuerim, acque febrim Sc pletho« ram urgentiorem adve^terim, incidi curavi. NequeEpithematis facile fquae quandoque refrigerata, vel ab incautis frigide applicata macularum regreifum caufant) ufus fui? bene vero loco eorum confečbalcherm.ad pannum fcharlatum ex- tenfam,&: aliquoc guttulis ol. citri,vel etiam aceti pro majoripene- tratione perfperfam cordis regioni applieui. Emulfionibus refrigerantibus quoque caute ufus kun, Sc tune quidem femper cum femine citri,card. ben. Sc napi temperatis, Sc eum CC. fpagyrice pp. aut etiam conf.man.Chr.perlata permiftis. Temporibus tamen fupra feriptum fomniferum in exceffi vis vigiliis ad noftem inungere non intermik, Sc femper laudano opia¬ te a quibusdam intro in tali cafu exhiberi folitOjid prtetuli, territus infaufto exemp!o cujusdam Tibicinis uxoris , cui febre acuta cum Fars II. Caput II. $9 cum continuis vigiliis detenta: Medicus emulfionem cum admifto dido laudane opiato,ordinaverat protribus vicibus fimul,illa verd arrepto vafe, in quo Emulfio illa aftervabatur , tanquam maxime fitibunda, totum una vice ebibit, defuper fua viter quidcm indor- mifcens, fed nunquam poftmodum expergefa&a. Veficatoriisquoque pro neccftitate, urgonte fcilicetvel delirio 3 vel ad fomnum , qui diuturnior eruptionem exanthematum retar- dat, nimia proclivitate,aut Epilepfia,ficut in coqua illa,cujus me- morabilem hiftoriam noftram videre licet in Ephemeridibus Nat. Cur. Dec. l.anni 9. obf. 64. libcre utcbar. In dia:ta attendebam pra:cipue,ne xgri frigide nimisjacerent, aut alias frigido aeri fe exponerent. Quoad cibum fe cum jufculis caponum & pullorum,panatellis,hordeatis, 8 č avenatis fucco citri, vel granatorum acidulacis contencarent. In poru vero om iflo vino . (etfi illud non omnino interdicat Ettmiillerus, Henricus ab Heer vero ctiam cum ejus ufu feeminam defperatam rurfus fuifle refti- rutam memoret,0^?5.) cum aqua ex incočla rad.fcorzon.hordeo CC.ufto &č fem. coriandri cum (piritu vitr. acidulata , aut fi alvi fluxus urgcret , cum aq. cui radix tormentil. gran. chcrm. & CC, uftum cum modico fem. Coriandri fuit incočtum, boni con fulercnt. Atque (ic tra&ati tegri (lausDeo) convalefcebant feliciter. Morbo tandem hc (uperato, & appetitu rurfus aliqualiter re« ftituto ampliorem vivendi viam ingrediebamur,neque tamen prius, quam corpus fuerit rite expurgatum, & a morbi reliquiis munda- tum. Corpora enim impura ,uti i.aph. 10. annotavitHipp. quo plus nutriveris,eoplus Itedes. Etrurfus l.aph.ll. Qu£ inmor- bis po/l crifim relinquuntur, recidiv as facere confueverunt. In variolis &: morbillis eadem eft, & circa fudorifera, & vena: Se&ionem ,atque purgantia habenda animadverfio: fudorifera fci- licet, ubi febris major eft, Sč natura in expulfione utcunque prompta, fi eorum ufus tamen videtur efle neceffarius, debere efie tempera- tiora,&: vena: Sečtionem intermitti, quam fi tamen febris ardentior, & plethora major omnino urgeret, ea per cucurbitulas fearificatas nieo judicio tutius perficeretur. Quamvis eam tamen neque in (M) ipfis 9 ° Intricati Extricati .Medici ipfis pueris intermittendam putet \VoIflfgangus Hoffcrus in Her- cule fuo Medico lib. J. de Morb. Inf ant. ^uod ven.-e Sečlionem attinit ,eam in principi o adhibere, ubi fe bris valde e/l intenfa, corpus plet boricum , (f vi res con/lant, etiam in pueris , qui d frontanea fupcrveniente huti habetHofFerus,macuIa; pro/tant,fed etiam in mor- bi progre/Tu,/i circadecimum, vel undecimum morbi diem ex lm~ gua; ariditate, corporis jadadone, calorc, & fin ingentibus adver- tatur intendi febris. Hoc in cafuplerumque defperato,etfi omnes varioLe extant, contra vulgi opinronem ,fi corpus /it plethori- cum , ob indicans febrile , feu caloran prxternatnralcm inge 'li¬ tem ,phlebotomia, vel vkaria fcarificatio in parvu/is celebrari jure merit o pote/l, it a tamen, ut immediate po/l diaphoretica vehetnentiora porrigantur. Cum quibus etiam conferre licet Graffium Ephem. N. C. A. 3. obf. LV. Nihil tamen melius eft,quam fi Medicus adhucante exanthe- matum eruptionem advocctur,&r vi/a plethora atquefebre inten/a mox venam aperiat in aduldoribus, in pueris vero languifugas ap- plicet: /Ic enim omne ex tardius celebranda vena; Sebbione forte oriturum periculum prsecavetur: imo fit,ut natura fic parte aliqua fianguinis & humorum ademta cteterum facilius vincat,& ad extra protrudat. Purgjationem ad finem usque morbi protrahere confultum efi> imo ncc quidcm muka obftruda; diutius alvi cura habenda, e° quod ea durior expulfioni exanthematum conduat. Ubi tamen foliicitanda venit, id fiat vel per /uppo/itoria miti/fima,vel clyfte- res pure lenientes. Quamvis tamen /i corpus videatur valde ca- cochymicum , non obfit mox in principio , & antequam variola; aut P ar s II Caput III 91 ant morbilli proruperunt, Ieniens a!iquod porrigere , ed quod per id multa , qux force ob dičiae cacochymiar prarfentiam fupervenire poflent, accidentia, pr^cipue funelhe diarrhcea? pršeča veri poflint* prouti id ego fepius expertus Tum, &: fuadet id etiam EttmiiJlerus de vatiolis &: morbillis, ad id in fpecie Mercur. dulci cum uno aut alcero granulo pulv. Jalap. pro ftimulo addito utens, quod ipfum feliciter pra&icavit etiam Graflius in Rphem.Nat. Cur.A. $.obf. 5 6. Item, Bauchardus obf 9. in Ephem. N. C. ejusdem anni. Entriculi frigidam,& hepatis caJidam intemperiem, nifi ea ma¬ ture & pcr regulatam dietam &c idonea medicamenta corri- gatur, fucceflu temporis neceflario paflio illa, quam ab regione, quam occupat, hvpochondriacam dicimus, confequitur, omnium fere morborum feminarium. Ifta enim exiftente vifcerum anti- praxia feu contrarietate, non poflimt non in corpore,& praec-ipue hypochondriorum ,ubi infimci quafi dantur vaforum ramulijdičta. regione plurimce generari obftručhones , & humorum exuftiones, flatusque,genuina accidentium hypochondriacisaccidere folitorum caufa. Ventriculus enim prater naturam frigidus non potcft, nifi cibum inconcočhim j & fuo modo crudum relinquere, germanam, (iquidem juxta commune axioxna, prima concoSio non corrigi- tur per fecundam , obftručtionum matrem ; hepar vero prater naturam calidum non poteft non eundem plus debito adurere, acrem reddere , atque in flatus, & vapores corporis partibus, ad quas eos poftmodum deferri contingit,pro earumdimfitatediverfe moleftos j refolvere; adeoque eile caufa omnium, de quibus hoc malo detenti conqueri folent, accidentium. Quanam verorarione id obtingat,nolo accuratius inveftigare,fed brevitatis gratia B. L. ad alios, quorum proprias funt tales controverfije ,in fpecie adPaulum Zachiam, qui de hoc affečtu fpecialem confcripfit Traftatum, re- legatum volo. CAPUT III. De complicationibus in paffione hydrochondriaca occurrentibm. (M 2) 92 Intricati Ex tri c ati JVledici Suppono tamen c um Joanne Michaele praxeos Clrnicadhuc alio modo vitiofus, qui adminimos arteriolarum,venularumque ramufculos feu divaricationes delatus, quoniam eas,tanquam tališ,prompte permeare nequit,illas obftru- it; a quo poftmodum altera cxfurgit complicatio,nimiruro, quod obftručtiones idx utpote ab humoribus crudis , craifts &č vifcofis caufats indicent remedia incidentia,attenuantia,& aperientia,qu« vero tanquam calida ab hepate , & catteris calidioribus hypochon- driorutn P ar s II. Caput III. 93 driorum partibus frigida potius expofcentibus contraindican- tur. Atque ex hinc oritur dubium , quanam methodo hifce tam contrariis indicationibus fatisfacere liceat,absque eo,qu6d alicubi impingatur i Porro in methodoComplicatorum generali dičtum fuit,quod fi duo iimul concurrentes affečlus fint taJes , quomm unus magis urgetaltero, is prius &c primario curari debeat, qni magis urget; dum vero utcrque £equaliter urget, uterque fimul , Sc primario curari debeat. Frigidam igitur rentriculi intemperiem , & obftručtiones hy- pochondriacas, iz rcipečtu hepatis, & aliarum in hypochondriis contentarum partium caliditads conilderemus , rem non femper arque fe habere vel cxinde elucefcit, qudd reperiantur quipiam ob dičtarum partium ingentem caliditatem , & iiccitatem humorum- que aduftionem adeo macilcnti,&: quaii exfiicci,ut pmer cutem, & offa, vixaliquid carnis habeant, ad quodcunque etiam calidum affumptum in hypochondriis,&: propter inde ad fauces exhalantes vapores in ipiis faucibus ingentem Sč iiccitatem , &: ardorem per- fentifeunt; quod ipfum paduntur & aiumptis fortioribus& aerio- ribus purgantibus,utpote non folum accendentibus,& bilem apud taks ob viicerum caliditatem accrrimam commoventibus, verum etiam multum humiditatis, bilem illam alias temperantis &: diluen- tis educentibus. Alii econtra temperatiores iila non ita patiuntur,& obeiiores funt. Linde patet, vifcerum illam caliditatem quandoque efle in- teniiorem , quandoque vero remiifiorem , adeoque nune urgentio- rem, nune minus urgentem 3 confequenter etiam deobftruentia me- dicamenta cxpofcere , & admittere non femper atqualia, fed nunC calidiora, nune frigidiora. Ex quibus quidem quantutn aberrarec ille, qui occurrendbus obftručtionibus femper, & indiferiminadm iišdcm uteretur calidis deobftruentibus,facile elucefcit. Nos proinde ad indicantia, & contraindicantia magis atteftti, inter deobftruentia ulem elečtionem obfervandam ceniemus> ut (M 3) in 94 Intricati Extricati Medici in iubjedis calidioribus, ficcioribus, biliofioribus, & magnam vi- fcerum caliditatem,humorumque aduftionem habentibus ufurpen- tur frigidiora,fed (qub obftrudionibus tamcn fiuccurratur) qua:ex eis tcnuioris funt fubftantias , vel certe fi quandoque ob majorem deobftruendi, incidcndi, & attenuandi neceflitatem calidiora eis .intemiifcenda , ex iis temperatiora folum eligantur. In fubječtis vero temperatioribus, nec admodum biliofis,adeo« que tantum vifcerum aeftum humorumve aduftionem non haben¬ tibus calidiora, utpoce contraindicante dičto vifcerum calore 6 C humorum aduftione minus, fecus ac in cafii priore,pravalente. Apta vero pro primo cafu funt pnr carreris Jerutn la&is ca- prini, quo tefte Brunnero ConJil.j. Ven &: attem« perativa , porerit quidem fieri humorum ab obftru&ionibus jam folutorum ulterior expurgatio , fed medicamento neque valde ca- lido,nec vehemence,aut iiecante: quale quidem eflet,ii fero iadis per didorum ineodionem prius alterato qua’piam purgantia hu- mori pra? eteteris peccanti accommodata, ut fol.fen.rhab.mannat polypod. querc.tamarind. aut fiinilia incoquerentur. E. G. iy. Rad. cichor. gramin. afparag. aa. dr. ij. herb. agrimon. cufcut.fcolopendr.aa. mfs.flor .4. cord. aa. pj.fol.fen. f.fi.unc. fs.rhabi el. fcr.)v.crem. tart. 3j coque in f.q. feri latlis caprin.ad colat. unc.f.cui adde fyr. diafer. unc. j. aq. flor. cifri parum , tart ar. vitr. fcr.\. M.f. poti o . Ubi quidem ex Paulo Zachia notandum, tales patientes non facile eife cum medicamentis in folida aliqua forma,prtecipue pi- lulari,purgandos,ed, vel ena)or e cum violentia , vel nutto modo oper natur , ver um etiam potionutn in/tar noti ita in partes ranotiores penetrant, Intricati Extricati Aledici oper at ione s namqujs fuas attraBionis 'vi edunt ,'ventr etn pr te¬ ter e d magis a/lriBum , qudm ant e a er at ,rcddunt. Atque liquidem tanta ebftrudionum contumacia vix unico tali proceflui cedit ; oportct his fadis rurfus ad dida , vel fimilia aperientia redire,ac tandem iterum corpus per intervalladidomo¬ do expurgare. Vel licet etiam cum acidulis rem aggredi, utpote non folum alterantibus,&: deobftruentibus, verum etiam expurgan- tibus & diureticis ,adeoque lingulis in tali cafu occurrentibus indi- cationibus perbelle fatisfacientibus. Sed cave, ne eas interna vifcera laefa habentibus propines,aut eos,quibus non tranfeunt, aut grave aliquod accidensinducunt,veluti vomitum,aut quid Umile,cum iis cogas. Loco acidularum quidem non inconvenienter propinare- tur ferum ladis caprini,fed quo prompte tranfiret,non minus co«- piofum,quam acidular potari deberet,ad exemplumDiofcoridisqui L 2 .c. 62.ejus heminas quinque pro vice concedit. Accipitur vero hemina diverfimode,ab aliis pro unc.jx. ab aliis pro x. &: pluribus, adeoque heminae 5. uti calculat Steph. Rod.Caftrenfis inTraB.de Jero laBis c. 5. facient lib. circiter jv. &č plus,qua doli nos commu- niter acidulas propinamus. Hippocrates plane Cotylas , quarum una capit unc. jx. odo propinabat, qute laciunt rurfus juxta calcu- lationem memorati Roderici Caftrenfis lib. vj. & unc. ij. quemad- modum nos quoque quandoque cum acidulis eo usque , & ulterius alcendimus. Et ifta dofis quidem deberet tota faltem in- tra hora? fpacium epotari,intermedio tempore,ficut in acidularum potu,fuadente ficDiofcoride obambulando, & ventriculum,ne feri frigiditatc magis offenderetur tam cum internis, quam cum exter» niscalefacientibus & roborantibus fovendo. Primo hauftui,fi quis ad unc. ij. de {yrupo rof. aut viol. foiutivo adderet , ferum tanto promptius tranfire faceret, & ei miner quantitas tranfeundo fuffi- ceret. Confcratur quoad hoc etiam Zachias de affeB.h\pochon- 1 . 1 . cap. 24- In Cafu fecundo,in hvpochondriacis fcilicet,qui temperatio- ris funt natura,& habitus obefioris, quse convenirc pofiiint, funt: Kad. 5. aperit. maj. rub. tinBor. cappar. anonyd. c beli dem. utri - P ar s II. Caput III 97 iuquc, filicii, herb. cufcut. abfynth. pont. chanuedr. chaimepit. filmar, coehlear. lupili, beccabung. thymi, Epithym. cort. rad. tamarif. c app ar. fcm. 4. calida utraqitc, crcm. tart. fr ex eo pa¬ rata , uti 8 c martialia qua:cunquc,quorum exempla vid. apudZa- chiam de affcct,hvpochon.l. l.c.n.de chalybe. Salia ex vegeta- bilibus prsecipuc amaris parata, quale ejl fal.abfynth.cent.min.icc. oxymel tam fimplex qudm comp. fqui Hiti cum, fr chalybea~ tum, &c.quibus omnibus vis magna deobftruendi tribuitur. Pramiflo proindc leniente, &c ii videtur, vense fe&ione, pro ob- ftru&ionum rderatione, &c vitioforum humorumpreparationeenar- rata in fero lačbis caprini, quod tefteZacuto Luiit. in inorbis tain calidis, quam frigidis convenit, utpote ex fententiaMefua: alienas qualitates facile recipiens, decoquantur , & in fuperius ftatuta dofi per dies plures vel per /e, vel additoin coJatura fyrupodepolypod. ad unc. j. ad ij. de fumaria ,de dienbus, de 5. radictbus ,JimUiue aliquo,nec non fenip.). cryflal. tart. confequenter bibantur. Ri- verius faltem Epithymum incoxit. Qui pulveres prsoptat, quo- tidie accipiat a dr. is. ad dr. j. cic pulvere conie&o ex tart. vitr. facul.aron. fal. fumar.fr axin.abfynth. croc. mart. aperit , Del pulv. cachcčl. fpuerc. ant iimiJibus. Quo pertinenr etiam tinčl. tart.martis aperit. Sc plurima aliaiqute prscipue videre iicetapud Zachiam. His fic per aliquot dies continuatis fupereftad peccantium,&; ab obibructionibus iolutorum humorum edu&ionem dcvenirej quod quidem codem modo commodiiimie deri poteft,ii ferola&is per memorata aperitiva alterato peccantibus humoribus accom- modata purgantia incoquantur, atque cum additione iyr.de poly- pod. de pomis, aut aiio Umili propinenturvel fi cuipiam pilula: magis arriderent: tune %t. Pil. tart. Schroed. melanag. querc. aa. gr. xv. extr. helleb. nigr.gr. v j. fcamm on .fidph. gr. ij. M. cum tinči * tartar.f.pil. no. \x.pro dofi. Expurgato de corpore, cumatfeelus iit Temper contumax,ne* que levioribus, aut cito cedat, licctrurius ad prjefata, aut fimilia, (N) qu . 98 Intricati Extricati Aiedicl quorum copiam tranfcribere liceret ex cicato Zachia & aliis, deob- kruentia redire,&: hoc toties,per intervalla femper corpus apte ex- purgandoj doncc malum in integrum cekiffe videatur : quamvis aegri tam diuturnam paticntiam vix unquam habeant,fed remedia pertsefi plerumque ante obtentam falutem a cura defikere foleant; qux etiam unica ek caufa , quod vix aliquis eorum in integrum rekituatur. In dma non minor habenda difcretio, eo quod necipfa omni¬ bus eadem compctit , fed pro fubjedi diverfitate varianda venit, biliofis fiquidem, macilentis, & magnam vifcerum caliditatem & fiecitatem, humorumcjue exukioncm habentibus atque calida non eompetere,ac contrario modo conkitutis per fe clarum ek,quaro- vis tamen ob vifcerum caliditatem neque pokerioribus calidis ni- mium deledari tutum fit, flcut nec illis, frigidis, fed melius fit utris- que,pnecipue vero illis penes temperata manere. Quantuin enim multus refrigerantium ufus, etfi incenfis vifceribus alias conferre videatur, obfit, edici non potek, concipi tamen potek, fi confide- retur,frigida omnia ex natura fua (nifi plane tenuiumfint partium) kiptica eke,vias fibi pratcludere,obkrudionesaugere,&: in koma- cho digekionem impedire, adeoque dare caufam , qub ab eo alias debili & frigido ingeka non rede concoquantur, fed cruda & in- digeka relinquantur, vera pokmodum, cum prima concodio non corrigatur per fecundam,futura obkrudionum,& flatuum materia. Unde quidem,quam male pradicent illi, qui fuis patientibus fem¬ per jcjune, aut faltem pro prima hauku in menfa frigidae potum fuadent, nefcientes quod * O Potus aqute funiptm comedenti incommoda preciefve diatr.piper. aut aliud iimile, hepati interea profpiciatur exterius cum ter at o fant ah no cum ol.rof. malaxato, aut ungu.fantal.rofacco,refrig, Gal. aut fimilibus, quorum innu- mera videre eft apud Authores. Vel econtra, dum interius hepatis caliditas oppugnatur per refrigerantia interna , interea ventriculi frigiditas corrigatur per externe admota calcfacientia. Cenfetur vero tefte Lazaro Riverio Cent. I. obf. 49. hepati prtecalido pra: omnibus aliis conferre tinčlura coral. ad cum modum,qucm ipfe ibidem prafteribit, parata ,ii ejus quotidie duabus horis ante paftutn affumantur duo cochlearia. Quod ipfum praeftat, tefte eodem et- iam t inčiur a rofarum. Item, J er mn lati is c apr. ft per 1 5. dies confequenter,aut etiam plures potetur per fe,aut qualiter illud pre¬ parat Quercetanus t Ig. Seri laB. Uh. \y Jitcci limon.unc. ij. fucc.pomor, redol. rec.extr.unc. vi). omnia fimul album.ovi pr ms agitata ad ignem clarijicentur , addendo parum faceh. de colat. capi ant ur quotidie unc. v. ad viij. continuando ad 15. vel 20. dies. Item tališ Julepus : Ig. Rad.acetof. cichor.gram. lapath. acut. aa. unc. j. foL endiv. cichor. a četof. capil. Ven. aa. m j. flor. cichor. borrag.bnglof.aa.p).coque ad lib. j. in colat. dff. fyr. de limon. unc. iij f. fulepus clarus pro tribus dofibus bis in die fumendis, qui ji fimul cum J}ir. fulph. aut vitr* P ar s II. Caput V. 109 •vitr. ad gr ali mn acidulabitur , aut ei ad dr. j. lap. prunel. addctur, tanto efficacior euadct. Ex iis vero, qua; interea externe admota ventrieulum calefa- cere valent, eft Empl. maflichinmn , de tacamah. Schrced. dia- ph oenic.calidum.,/lom a'h. Mynf. ol.Jlomachicum, Craton.m aflich. niicijt aut pyra , aut qurio,tuiIi, diffiali reipira- tionc,&: pulili duro,frequenti acierrato ,quandoque diarrhcea,feu alvi fluxus fupervenir, tcllcHipp.č.aph. {6. Pleuritide ,aut peri- pneumonia dctento alvi profluvium fupervenicns malurn. In tali cafu eft etiam ambigua curatio, eb,quod alvi fluxus pro fui cu- ratione deiideret aftringentia remedia , qu« vero materi« pleuriti- dem caufantis refolutioni, & per fputum evacuationi noxia funt, utpote materiam illampotius inhibentia,incralTantia,& ad rejectio- nem ineptam reddentia , ac vias ipfas, per quas illa rejici deberet arčtiores facientia. Quid ergoin tali difficultate agendum ? £i diarrhceam folam reipicias, pleuritis funefta inferet; d pleuritideni cures, &c diarrhceam negligas,diarrhoea,uti ex allegato aphoriimo patet , &C accidit id etiam primo ante triennium famofo cuipiani 'Soc.Jefu Praedicatori »aegrum necabit. Si vero utrumque iimul re- fpicias,remediorum oppofitio tibi felicem cventum negabit? Syrupum Myrtinum auidem proponit Lazarus Riverius, cap . de Pleurit. Sč eum expeciorationem promovere , & iimul alvuni iiftere aicit, quem etiam feliciter fe in fcemina pleuritica cum tali alvi P ar s II. Cajmt VII 113 ilvi fluxu expertum fcribit Joannes Heurnius ad aph. Hipp. 16. Seči. 6. Longe certius Sc tutius tamen puco proceflurum eum,qur non reprobaco ifto Syrupo curam juxta noftra fundamenta it a in- ftituerit,ut remedia pleuritidi debita exhibeantur interne, ea vero, qux alvurn cohibere vaient, ufurpentur externe. Atque adeo dum interne exhibentur pleuritidi appropriata , qnalis in fpccie eft divi- nus ille Mvniicbri pulvis plcuriticus ex aqua papav. er. & card. Marice propinatus , ac cxterne pedori inungitur fequens mihi fa- miliariflimum unguentum: 91. Ung.peBor.anodyn. aa.dr. \).fem. cymin. fubtilifjimč pulvtrizati drach.). M.f ang. ter quotidie calide inun- gendum. Cui iuperponatur quoque mihi familiarc,&: quidem exRive- no alicubi defumptum cataplafrna confcdum ex f arina fem.lini, e & al- tero primo die poft aleeram fanguinis detradionem externe pedori ceratum ex thapfia pro corrigenda frigida illa pedoris intemperie applieuit. Secundo quod prarvideret, calcfacientia pro frigida ilta partium fpiricalium intemperie corrigenda intus ufurpata fanguinis excretioni obeffe pofle, eis quidem ufus eft, cerato fcilicec de thapfia, fed folum extcrne,fperanseataliter ufurpata non ita obfutura,acfi intro exhiberentur. Tertio } quia conjiceret,ca diutius in pedore, etfi externe folum,relida partem afredam nimium calefacere pos- fe,adeoque fanguinem fluxibiliorem reddendo, če venarum orificia referando nov« fanguinis excrctioni oecafionem dare pofle, ea ad- movit quidem,fed dm ibidem non permifir, venim tamdiu folum> doneč levem illam perfrigerationem corrigerent, minime vero ul- terius calefacerent. Et tandem quarto quoniam adverteret, ea fe- mel admota fu« intentioni nondum fatisfecifle, illa iteravit, ter¬ tio die nimirum rurfus idem ceratum ex thapfia pedori admoven- do,qu6 nimirum faltem iterato ufuilludtutb obtinerer, quod alias, fed cum periculo obtinere poterat una vice. Qua quidem ratione, quam belle noxam illam , quam ex calefacientium ad tollendam il¬ lam pedoris perfrigerationem ufu timere poterat,evitaverit,nemo non videt. Quod ipfum fecit & in aliis paffim in fuis feriptis re- penbiiibus cafibus,quos vero breviratisgratialubentes pr«tcrmitti- inus,fperanres iffa,& qu« adhuc impofterum de complicationibus, quae in fpecie mulicribus accidunt, afferemus, fufficientia fore, ut P ar s II. Cafut X. 1 17 quis in noftram fentcntiam car, nullum melius complicatos afrcdus rite curandi medium efle , quam artificiofam in remediis eledio- nem, & aftutum corundem remediorum ufum. C A P U T X. j De natur ali Muli er um conflitutione atque affeBihm cum menjlruis graviditate, & puerperio complicatis. A Ntequam de afFedibus cumMenftruis, graviditate, pucrpe- rio, fub quo nomine non tam partus tempus>quam id, quo lochiorum expurgario durat, imdipfam lochiorum expurgationera intellcdam volo , complicatis fermonem exordiar , fciendum ell, cum iexu muliebri, ex /pedali Dei providentia,iic a natura confti- Cutum efle , ut poftquam /upr emu s Ule rerum omnium Eflfedor DEUS, antequam hominem flium illud včrum , Sc unieum proto- typon e lirno terrat juxta illud: G en. c. I. Faciamus hominem ad imaginem, & fmvlitudinem noftram, produceret, jam eum ob tot in eodem /. I. Gen. cap. ^.verf 16. & 17. breviter expreflas- asrumnaš, tantascjue tum elementorum , & humorum humanum. corpus conftituentium neceflarias adiones & readiones flui invi- cem, & confequenter totius conftituti deftrudivas, tum etiam ab cxtra oecurrentes viciflitudines ultra Job. 14. cap. Definiti funt dtes hominis, & numerus menfium penes te efl, terminos e)us pofui/li t quos non preeteribit , determinatum tempus naturaliter in jndividuo durare non poflc,prxvideret,neq.ueeum tamen omni- no interiturum vellet, de alio medio, qub is faketn in fpecie con- rervaretur, /dlicitus fuit : &r ptopterea dum produceret hominem inter casteras, quibus eum pra: caneris creaturis largiflime dotavit, pranogativas , eundem etiam ad genernndum , quo quidem medio ieid, quod intendebat, ejus nimirum confervationem obtenrurum pratviderat,apnim efle voluit. I . Gen. cap. \ . uerf. 2 %. Be?iedixit- que illis D e us, & ait : Crefeite,& m uit ipik amini r e plete ter ram, j 18 Intricali Extncati Medici cap. de gencr at. efficientis primario rationem fubiret, inrra fe pro- duccndi virtute praeditum dle voluit,infuper Sc fccmellam ei,c>u£ materiam, feu fubjcdum ab Kuk. hb.de generat. ad gcnerationem requilitum fuppedicarer, adjunxir. Non ejl bonum hominem ejfe JoLutn ; faciamm ci adiutorium Jimile fui. Gen. cap. 2. quam propterea fpecialitcr pra’terquam Temine , etiam fanguine tanto, quantus non folum ejusdem ineremento neceflarius dlet, verum fuo tempore quoquc. fcetui generando, Sc nutriendo materne loco fiiffičeret, abundare voluit. Et hic quidem fanguis Medicis com- municer menftrui, Teu meniium nomine venit, eo, quod extra ge- ftationis, quo fcetui in utero eiformando, Sc enutriendo, Sc lada- tionis tempus, quo is ex utero per vafa epigaftrica in mamrnas de> latus,ibidemque in ladis fubflantiam converfiis eidem fcetui etiam extra uterum exiftenti, doneč ulterioribus alimentis affumendisido- ne u s reddatur , fuftentando deftinatus eft , per quadibet menftrua intervalla, cxtra uterum, ut fuperfluum quid excernnfoieat. Hsec ipfa ramen excretio in quacunque tetate non contingit, fed in ea folum ,in qua partes genitales in eam jam molem ,&: per- fedionem adoleverunt,qute fcetui concipiendo, Sc eftbrmando ido- nea reperitur,quod plerumque quidem circa 14, teta tis annum pri- mo contingere folet,nunc tamen citius,nu.nc tardius; Sc continuat plerumque ad annum circiter 45, vel etiam 50.. antecedens vero, Sc pofterior a:tas fuperfluo fanguini generando inepta cenfetur: Sc antecedens quidem,ob corporis tune plurjmo nutrimentoindigen- tis incrementum,confequens vero ob nativi caloris vix pro fua ne- ceiritate fufficientem fanguinem generantis penuriam, Qiiamvis Hunerwolffius in Ephem. N C. dec. 2, anni 9,obf.C,. adducat filio- lam, cui mox a nativitate menftrua fluxerunt. Quod ipfum ob- fervavit Sc Cummenus Ephem. N. C. dec, I. an, 3. ob p. \ 14. Sc apud eum Albertus Magnus, Sc Theod.Ke^ckringius. Hercules Saxon, vero, Sc JacobusSuterus, quinto teratis anno. Fernelius, Bartholi- nus,Savanarola odavo & nono. Tulpius quarto, Sc alji aliis retatis annis. Quemadmodum alii eos etiam poff annum co.ftuxifTe no- t.arunt jficut rede jam didus Cummenus. Sed iftainfolica funt. ir 1 * P ar s 11 Cap ut X. 119 Hocfltmi menftruatim, & debice procedente fccmi nat ut pluri- mum lana degic, eo vero Tee us le habente male fc habec nmlier. JUpp. 5 • aph.š, 7. Men/iruis abundantibus morbi eveniunt, & fubjtjlcn- tibm accidunt ab ut ero morbi. Cujus caufam, &c generandi modum videtur ipfeidem in lib.de morb. Mul, his verbis exprelliire : Sau- gužs in uteros confluit 3 velutieffluxurm, cum igitur ofeulum cxi- tu s non fuerit apertum , fanguis autem tnagis influxerit propter cibos, (J augmetttum c or por is, tune fanguis non habens ejflu- xum pr£ mnltitudine refelit ad cor , feptum transverfum. A d do ego , &e ad relicjuas corporis partes. Hine tot Cblorofcs, afthmata, febres acurar , aphonise, cachexix, hvdropes, capi tis do- lores, deliria, arthritides,fuifbcationes, cordis palpicationes, anxie- taces , Iipothymia’, convul/ioncs , & alia infinita abunde ab eodem Hipp.l. I. de morb. Mul. m c morata, & rurfus novi/fime a Luca Schradcio in Scholio fuper Helwigii obfervationem 55. his verbis expreffa: Gpuam Verč,in Rpifl.de Nat.hum .Democritusad Hip- pocratem ieripferit Gravis calamitas fexccntarum lerumna- rum mulieri auBor uterrn , indies miftlLe experiuntur ,inpri~ mis (i abundans in cor pore fanguis confuetd per uterum vi a d natura expurgandns ,Vel ju/lo parcior effluat, velplane fub• Ji,(lat, pfuas enim non malorum turbas excitat { Ipfam cor- dis invadit regiam , nobilijimi ufiis cerebrum miriš modis infejlat , atijue perturbat. Hinc Cachexin o por tet prodierunt mulier i puerperii purgamentat vel ut ut er is angujlo or e pr ac dijlortis , aut aliqua pa¬ de n di pars valile fuerit conclufa ah inflannnatione , mulier a čute febricitat, ftomachi dolore vexat ur , fr dolet totum c or - pus } fr mole (le fert, fr ad articulos jnanuum, crurum, (J lutn- borum dolor pr očedit. E* P ar s II Caput X. 121 Ex quibus demura omnibus fic /e habentibus ultimatim abunde patet, fexum muliebrem ob nienftruum, cui obnoxius e/l, fluxum, graviditatem, & puerperium, quamplurimis, pr^ter eos, quos alias ex aliis caufis viris communes patitur, fubje&um efle affečlibus. Porrd,ut ad propofitum noflrum tandem deveniamus,pleri- que tales affedus > tune eis accidentes cum aliquo ex praididis, menflruis fcilicet, graviditare, vel puerperio complicationem ha- bent, ficut id elucefcit ex remediis ad eomndcm curationem pic* rumque neceflariis. Sic plerique affe&us, cx quacunque etiam caufa orti vel vena; Scčtionem ad fui fublationem defiderant, vel purgantia medicamenta, vel diuretica,vel a/lringentia, vel refrige- rantia,veJ fimilia,quemadmodum id te praxis quotidiana pro indi- cationum diverlitate abunde docebit: ifla vero mulieribus in me- moratorum aliquo fiatu conflitutis funt nociva : Sic vena;Sedio- nem in pragnantibus fufpedam reddidit ipfe Hipp. 5. aph. 31. Mulier in utero ferens fečia vena abortit. Purgantia medica¬ menta vero ^.aph.l.&C $./tph. 29. Pr circa quapopIexi2e,&:c. fi val* quam inftantibus menlibus Te ellc accommodandum , adeoque Tangu i nem potius ex brachio , quam pede efle mittendum. Probatur vero urgentia illa major ex diqui folm , quod requiris vacuet, natur £ rem umnem permittes ; fin minus, tant um ipfe detrahes,quo ex conjunBis ambobusperfciaiur ,quodpo/lulas. Et hoc ipfum quidem folum in affečlibus minus acutis, & moram patientibus,auc acutis quidem valde,&: de ie moram non patienti- bus,fed nondum’adeo iiuim inerementum aflecutis. In peracutis vero , uri funt febres maxime ardentes , fa:va: angina:, pleuritides, phrenitides,peripneumonia:,apopIexias cum iumma plenitudine,-{i pracipue caufa eorum parti affedla: ut plurimum impadla jam eft, quia menfes , & vena: Sedtio in pede celebrata vix tam rito, Sč cx ipfo loco affedlo tantum , quantum horum afFediuum celeritas, & vehementia poftulat, evacuant, videtur pra:ftare venam proximio- rem brachii, ficutin modo priore, fed cum eadem circa crura ad- hibita cautela,incidere : quemadmodum iftud expreffiilimis verbis in Praxi fua de morbis acutis puerperarum nos docet Lazarus Ri- verius : In morbo acuto particulari, ut pleuritide, peripneu - monia,angina /p fimilibus advertendum ejl ,an fluxio tantum feri incipiat, it a ut morbus /it tantum imminens, vel incipiens, /p perexigua fanguinis quantitas in parte coileBa fit ; tune enim vcnx inferiores aperiendce funt , ut revni fone faBd ad oppofita diftantijfimaprapojlerus tile humorum motus irthibea- tur. Si vero bona ex parte fluxio faBa ftt > /p inflammatio genita, eaejue valde urgeat, fve muli er expurgetur fu/fcienter, fve non {ftatim vence fuperiores aperiendce funt e d ir eBo par- tis affeBce ; quia tališ evacuatio d parte affeBa fanguinem edu• cit ; at /i vence inferiores aperiantur, quce nec proximvelpritts muli er d morbo p eri met ur > qudm faBa fuerit revulfo fuffi- ciens, &c. (R 2) Idem 132 Intricati Extricati Medici Idem faciendum e/l in fcbribus ardentibus 3 & 'vehemen- tibus» &c. H quod ipfum quidem voluit dicere citatus Zacut. Lufit. dura, poftquam in maxima urgence neceflirace con- ceftic , venam efte iecandam in partibus fuperioribus > tandem fub- jungit: Ed tamen fervatd lege hoc faciendum itnpera,ut alter- natim fiat ex brachio, crure phlebotomia. Sic enim & ute - ro mandanti, & purti inflammatse opem pr fgaturas , cucurbi- jul as infernis partibus adhshitas , quibtts ir mentis fanguink impetus citius trahatur deorfum. Addic etiam, vence cephaJic# apertroncm non ita furftrm avocare menftrua, ac fi baiilica incida- tur jfnbjungir tamen,feliciter etiam iftam fuifle aValeriol. in Emili cafu fcčtam, &: propterea etiam eam pofle tuto incidi. Per purgantia, qui Ebi perfuadet,naturam diftrahi,&ab incepto alio opere 3 vcrti,is cum eis ftuentibus ačtu menftruis adhuc eautins procedet, quam menftruis nondum quidem ftuentibus, fed tamen proxime inftantibus ; qui vero cum citato Woffg. Hofero iila po uus men fes proritandi, quam naturam ab eis continuandis drftra- fccndi virtute pollere credic,is quidem menftruis ačtu ftuentibus ab illorum Fars II Cap ut XIII. 133 iilorum ufu non oninino abhotrebk > nunquam tamen cis utetik’ dičfco menftruorum fluxu rite procedente,e6,qu6d purgantia por- rigendo di&um illum menftruorum juftum fluxum adhuc magis. augeret,confequentcr,novum malum ,itnmoderarum fcilicet men¬ ftruorum fluxum induceret, bene vero fluxu illo debice non pro- cedente, (ed imminute. Quin imo tune etiam cum aliis ad id ido- neis rcmcdiis natura deficienti opem feret, videlicet curri potioni- bus MfcmagogiSjCrurum ligaturis,fričHonibus,fuppofttoriis, civfte- ribuSjlavacTis,& ftmilibus, qira menfes proritare valent,dummodo ca tamen a morbo prafente admitti videbit. Et quidem jufte: eo quod tune menftrua pellendi indicatio pravalear. Quando men- ftrua vero rite proccdunt,praterquam, qudd purgantia ob allega- tam caufarn fulpečta eflent, non videntur adeo urgeri a prafente cacochymia, eo, qnod fpes flt, eam per rite fluentia menftrua una cum fanguine jam in tantum evacuandam, ut aegra,doneč ftniatur in totum ille fluxus,& eam ultcrius expurgareIicebit,adeomuitnm non noeeat. Nequerefert,quod purgantia quandoque plane etiam in nirnio mcnftum ftuxu ufurpentur ,adeoque non videatur efle ra- tio, cur non etiam, & muko quidem iecurius in menfibus rite flu- entibus ,fi cacochynua eorum indicans adiit,poffint u/urpari, Re- fpondeo enim, difparitatem efle , quod in priori cafu cacochvmia fupponatur efle indicans magis urgens, & caufa eontinens tališ ni- mri fluxus, qua proinde per apta cathartica non pritis fublata,fru- ftra lit expe 134 Intricati Extricati Aicdici fint) neque tnulcum commovere, adeoque neque facile Iargiorem menfium fluxumca u fare, neque eum imminuere; confequenter,nifi ea calia fint,qua univerfam naturam violenter commovere valcnt, qualitercunque fe habeat menfium fluxus, fatis tuto ufurpari polic videncur. De diureticis didum fuperius eft,ea ferofitates ad fanguinisflu- xibilitatem neceflarias adimendo menftruali fiuxui per fe ufurpata quoque facije obede pode : adeoque eorum ufum efle m ®fibus ačlu fluentibus quoque infecurum, per fe clarum evadit. Nifi neces- fitatc forte ita impellentequis levioribus faltem uti vellet,&iis infu- per cum uterinis permiftis,ut nimirum menftruus ille fluxus in fuo efle tamen confervaretur ? Quod ipfiim puta & quidem aahuc magis de diaphoreticis, nimirum quoque eorum ufum,fi per fe, Sč illa fortiora ufurparentur,fore menfibus adu fluentibus,noxium. Multus refrigerantium per fe talium ufus quoquc fufpcdus efle debet. Aftringentium vero, faltem internus, plane nullus. An vero menfes cientium ? Refpondeo, fi menftruus fluxus legitime procederet,quoque nullus,& muko adhuc minus,fi is ni- mius effet: fi vero imminutus; tune oporteret videre,qualia menfes cientia a praTente morbo admittantur,qualia non. Sunt fiquidem eorum varia, alia nimirum, qua: intus ufurpantur, & ea ipfa vel for¬ tiora, vel mitiora, temperatiora, vel calidiora. Alia vero, quae etfi externe folum admota , multum tamen in ciendis menftruis pr£- ftare valent: adeoque ubi internorum ufus ob morbi cujuspiam calidi pratfentiam videretur fufpedus , ufurpari poterunt externa, dido ilfi aftedui forte non ita contraria, qnalia funt crurum liga- turaz, fridiones, fcarificationes, cucurbitulaz, fomentationes, lavacra, fuppofitoria , &č fimilia , qua - videre licet pallim apud Authores de menfium fuppreflione. Tališ fiquidem fluxus tanquam natura ami- cus fibi reftitui femper defiderat,qualiscunquc ei fuperveniat mor- bu s : quod id tamen prkftare non femper liceat cum internis, opor- teteonari, ut illud prarftetur,ii poflibile efl:, faltem per externa. Atquc Fars 11 . Cafut XIII 135 Atque it a apparet,qualicer quoque cum remediis,ratione quo- rum contingunc aflečtuum cum menlibus adlu iiuentibus concur- rentium complicacioncs,tut6 procederc licear. Nune adhuc qualicer procedendum cum taiibus remediis, in iilo cafu , ubi morbo jam ačhi prcexiftente menfes fuperveniunt? Ad quod quidem relpondeo, cundem plane elle cum iingulis pro- cefliim , qui fuit in complicationis modo mox antecedente , dum- modo tamen attendatur,circa quodnam morbi tempus menfes fii- pervenerint, an fupervenientes rite fluant,&: morbo fatisfacianr, uec non. Quando enim jam tali aliquo tempore fuperveniunt, quo nullo eis fufpečto remedio amplius opus eft, res in falvo elt,& ad aliud attendere non eft neceffe , quam ut ftuxus ille rite proce¬ dur. Quod it vero moxin principio morbi, aut augmento,& an- tcquam lufpečta illa remedia ufurpata fuere, fuperveniant, tune ca- demeft circa diftailla remedia obiervatio,quie in pratcedente com¬ plicationis modo. Quod fi vero fupervenientes menfes imminute faltem fluerent, aut alias morbo, atque plenitudini fatisfačfuri non viderentur,oporteret eos cum fanguinis per venx incifionem emis- fione fupplere, vel etiam, quantum morbus permittere videretur, cum aliis ad id idoneis remediis proritare. (Jltenora repete ex mox antecedente complicationis modo. Quibus ratione mittendi fanguinis addere liect etiam Andreat Carfalpini huc quadrantem il- lam fententiam lib. 2 .de febr.c. 29. in fieculo artis Med. Si ex- peftatur ali a excretio d natura, feti per hn , ut ex utroque tantus dc • trahatur,qui fufficiat . Et paulo poft: Pr sterea fi fuffidt eva- cuatio,qu£ d natura fit ,ad minuendam materiam, non femper fufficit ad ventilandum in magna felre -,nam etiam noti exifien- te plenitudine , aliquando ven In priore cafu, quJ' a menfes non funt caufa tališ morbi , neque natura amplius verfus uterum inclinat,adeoque nec periculum efl,nc cx aliquo a morbo, vel ejus caufa indicato remedio menfium larfio contingat, refpe&us scque nullus ad menfes eft habendus, ac in cafu prazdi&o. In cafu pofteribre vero morbi concurrcntis naturam penfare expedir. Nuni is nimirum ex genere peracutorum ,Sc valde urgentium fit, vel ex genere mitiorum, Sc moram aliquam patientium ? In illis, ficut in hadenus didis modis ,, fi fangtiinem mittere fit necefle, is cx fupc- rioribus veniš eft primum mittendus, fed cum fiepius ibidem mc- mora- P ar s II. Caput XIII. 137 morata circa crura catitela, &: fubjunda poftea incifione /aphamar, vel alterius cujuspiam venje patentioris in ralo. In his vero,ideft, mitioribus, ex pede fanguis mittendus efi , ut taliter nimirum, & morbi ncceflitati, & mcnfium diminutioiai fatisfiat. Imonifi mor- busobfiftat, doneč natura deorfum inclinare videtur,etiam aliis re- njediis menfes revocare conandurm Quid vero fi fuppreifio illa jam dlet diuturna,puta trium,vel plurium menfium, & morbus quifpiam mitior quidem (de valdc acutis enim jam dmmus , eos oranem aliam contraindicacionem contemnere) fanguinis miftionem tamen expofcens accideret, aut fi etiam extra quemcunque talem morbum praecife ad provocatio- nem menfium fanguis eflet mittendus , unde tune fanguinis illa emiifiomeliusfieret,ex brachione potius>vel ex pede > Galenus/z^. de curandi ratione per fangu. tniffion.cap.i i .putar, quod expede: Nam plenitudmes d fupprejfs menfbus ort as> omnind per crura evacuabk,jive venam Ječar e oporteat jlue ['carijicare. Seči tč enim in cubito ven nimirum,/? ex pede mittatur ex majori par te fanguinis tnaffam ad partes inferiores raptum,& 'vel inflamtnationes, 'vel tnajores obflruBiones generatum iri. Et dicit, fe farpius oblervafte, in magnis (J diutumis obflruBio¬ ni bus r venx JeBione in brachio prius faBa, fluxijfe menfes , quemadtnodum i?i fummis urinte obflručl ioni bus ob vefc£ re~ pletionem ; fr diflenfonem poji vomitum ekdtatum, revulfs fcilicet bumoribus , urin£ fluere incipiunt . Quod ipfum lentio & ego, quia fi plenitudo fanguinis magna eft, qualis in diu obftru- dis menfibus plerumque fupponitur , procul dubio mox in pede (S) «uis* 138 Intricati Ex trie ati Aledici emiflus fanguis caufaret,qu6 univerfa plenitudo verfus uterum rue- ret, adeocjue obftru&iones ibidem contumaciores redderet, quod vero minime metuendum , fi plenitudo illa per priiis in brachio cmiflum fanguinem fuit quodammodo lmminuca. Quamvi$ ta- men non contradixerim Galeno in tali cafu , ubi plenitudo tanta non eft. Id, cum quo conatur conciliare Galenum & Aetium Donatus ab Altomari C. 107. Sed numquid tune aliis infuper remediis fuppreffi menfes e$- fent referandi ? Quod ita,fi,& quantum morbus concurrens permittit,& ii alias tune tempus confuetum ,quo menfes ordinarič fluere antehac folebant, adiit: extraid vero minime, eo,quod com- munis obfervatio lit, natura deorfum non inclinante fruftra iieri omnia,quatad provocationem menfium alias facere folent. Potcft tamen paulo ante natura ad id fenfim & fenfim difponi perexpur- gantia>& deobftruentia remedia, ad hoc ut lito tempore menftrua ducentibus tanto facilius ad intermiftum fuum debitum rurfus per- duci qqeat. Quid vero cum catteris remediis quoque menfium fluxui alias facile noxiis, videlicet cum purgantibus, vomitoriis ,fudoriferis & fimilibus, fi eorum, tempore primd,& prrter naturam cefTantium menfium ,neceflitas occurreret? i$i. Cum eis fore fe gerendum fere eo ,quo in proxime inftantibus menfibus modo : de quo vero jam fuperius. Atque ifta de morbis cum mcnftruo mulierum fluxu quocun- que modo complicatis. CAPUT XIV. De Morbis cum graviditate complicatis. F Oettim in utero materno conceptum , & plerumque ad nontim ufque menfem inclufive , alias etiarn diutius , ut obfervante Franc.de le Boe Sylvio ufque ad duodecimum,alias vero etiam bre- vius , ut cefte ipio Hipp. de feptimeftri partu ufque ad feptimum menfem geftatum , plurimis , doneč ex ergaftulo illo materno in iiberam auram eum venire contingat, pericuiis efle fubje&um jam Fars JI. Cafut XIV. 139 alias in hujus fecunda: pards cap. 10. infinuavimus, &: id ipfa quo- tidiana expcrientia abunde teftatur , ut proinde niultis hic ea pro- palare huftraneum fuerit. Solum animadverfum velim, quemad- modum cjus etiam jam alias memini, intcr cae teras, quarum lon- gam feriem in examine obftetricum , fol. 77. venerandus olim, & vel proptcrea hic memorandus Vienna in ftudio Medico Profeflbr mcus Excell. DominusStokomerus,caulasprafatum periculum pro- ducentcs efle quoque morbos varios rmilieribus interca temporis, quo in utero gerunt, accidcntes: quemadmodum illud ipfum Iucu- lenter expreilit in dočtrina fua aphorifticaHippocrates 5. aph. 30. Mulierem gravidam morbo quopiam acuto corripi , lethaU. Item, ^.aph. 34. Mulieri uterumgerenti jialvus multum fluat, periculum ejl , ne abortiat. Item, 5. aph. 43. Si mulieri prt- gnanti jiat in utero erpjipelas, let hale ejl. Rurfus eadem Se&. aph. 55. Gjur geji ant e s uterum febribus corripiuntur y & e vi- denter fine evidente caufa extenuantur, e fed emomius a natura tanquam pratcrnaturale quid rejiciatur. ? Tališ fortis funt juxta pracitatos Hipp. aphorifmos morbi omnis generis acuti, alvi duxus ,adeoque diarrhoeae, dvfentcrise, lienteria;, cxliacx , fluxus he- patici,hsemorrhoidales,& menftruales, nec non hxmorrhagixqux- (S 2) cunque, 140 lntricati ExtricatL, Aledici cunque, vomitiones, Sc nimix purgationes , feu hypercatarfes , te- nefmi, ftranguria:, tulfes vchementcs Sc diuturna^fternurationes, colicae, nephritides, eryfipelata uteri, hydropes, Scc. Quorum quidem alii naturam ad continuam excretionem impellendo. utdiarrhoca, dyfenteria,tenefmus, Sc ftranguria : alii,nimium uterum concuti- endo, & fternutationes nimiae, tulfis ferina primis pradertim , &po- ftremis geftationis menfibus affligens: ahi,corpus ad continuam jedationem,&: contradionem urgendo,ut dolor colicus,& nephri ticus: aiii fcetui alimentum neceffarium depafcendo, ut ha:morrha- gia: j vomitiones nimiaj,& quicunque alvi £luxus : alii,fcetui facile le communicando,& erylipelas uteri, febresacutas,epilepfias:,Iues venerea, Sc variolas : alii, ut hydrops, fuffocando, Sc alii aliter ab¬ ortus periculum inducerc polTunt: omnes vero matrem fcetumque debilitando. Pofterioris generis vero funt paricer ifti ipfi,fed fub co folum refpedu conliderati, quatcnus complicati lunt,id eft,tali aiiquo re- medio ad fui curationem opus liabent , quod graviditati ad debi- tum Sc connaturale partus tempus perducenda; repugnat. De hisigitur ut talibus in pradenti nobis negotium, qua ratione nimirum cum/emediis illis a morbis tune accidentibus quxdem in- dicatis ,adeoque,li morbis illis conlulere velimus,in ufum neceffa- rio ducendis; graviditati vero contrariis,adeoque potius, nififcetui obelTe velimus, omnino intermittendis, circum eundem, quo line fcetus ladione aut ufurpentur,aut omittantur. CAFUT XV. Circa qufi Jit foetus grafidior, exprefte aflerit. De purgatione vero 5. aph. 29. ubi rede proprer didam ratio- nem, aborrum nempe facile inde concitabilem, gravidas primis &: poftremis geftationis incniibus purgarc vetat : Prhorum ufum eile gravidis ommno fecurum. Diuretica docet ipičGalenus /. 5. deJimpl. Med. fac.c. 22. cum menfes cientibus, confequencer cum fcecum pellendbus maximam habere affi.nitatem,quod ipfum cenfet &: Daniel. Scnncrc./. 4.j>rax. р. l.f.yc.1.qu.prax.c. I 5. Diure¬ tica vero, quia menfes quoque movere apta funt> debent ejfe fuffeBa. Diattam denique tenuem ede quoque fcetui infenfam , eluce- fcit' non folum ex eodem Galeno in Comment. aph. Hipp. 30. Se- Bionis 5. iliter eteteras pro aphorifmi confirmatione addu&as ra- tiones a quoque diartam tenuem ailegante : Tališ enim ejl morim acutus, & in hoc duplex periculutn : unum quidem propter febrem ipfctm foetum occidentem , alt er um vero , quod ex longo intervallo cibum dantes ex alimenti defeBu foetum deflrutmus, fi vero i ut fervemus hunc, non verebimur crebro cibum exhi- bere y febres continuas viBu intetnpeflivo augentes, mulierem gratfidam occidemus. Venim etiam exAetio Tetrah.4. ferm.^- с. 18 - inter reliqua foetum expellentia, quoque tenuem vi&um per aliquot dies fervandum, recenfente. Ratiovero fmgulorumeft,quod quemadmodum in Comment . 5 .aph. 31. docetGalenus , fanguinis mililo foetui neceffarium ali- mentum furripiat; purgantia verbjvomitoria,clyfl:eres,fuppofito- ria,pra:terquam ,quod quoque diclum alimentum feetui furripiant, tefte eodem Gal. in Comment. q. aph . I. naturam nimis violenter commovent, & ad excretionem ftimulant: diuretica etiam pra:rer- quam , qudd quoque naturam ad excretionem fttmulent, infuper P ar s II. Cap ut XV. XVI. 143 tefte Sennerto menfes movent : ac tandem tenu is dma, quod ne- ceflarium alimentum fostui non fuppeditet; ad qua2 fingula vero facile eft,feetum aut pratmature ex utero prascipitari, aut in eodem, priusquam prodeat,emori. Quod ipfum licet quodammodo tenere etiam de fternutatoriis ab Actio fuperius citato loco quoque irjter fcetum expellcntia enumeratis, Sc tanquam ad expuliionem eorum, qua: in utero continentur,facientibus, etiam abHipp. ^.aph.^S). ad fecundinarum expuliionem propofkis. Ut fecunda procidat,Jler- nutatorio appojit o, nar e s apprehendito, & os. Ex quibus tandem omnibus clarum evadic , circa fanguinis emiflionem,purgantia, vomitoria,cIyfieres, Sc fuppofitoria medica- menta,diuretiea, fternutatoria, &: dietam, poti dim um contingerc affečluum, in utero gerentibus mulieribus accidentium cum gravi- ditate complicationes. De fncnftrua ducentibus d/čEis hamagogis nihil dico, eo, qudd horum indicans tcmpore graviditatis, quo menfes naturaliter alias fluere non folent, nullum adiit. Neque čredo quempiam fanae mentis ufque adeo flagitiofum, qui ab horum ufu tune non abhorre- ret, ciim abhorruerit ab eo,imo jure jurando fc nunquam quidtale fadturum obftrinxerit ipfe, utEthnicus Hipp.injure Jur. C A P U T XVI. De legitimo remediorum , circa qu.-e contingunt in prjegnantibus mulieribus cum graviditatc complicationes , ufu. E X hačtenus addučtis igitur patet, non folum frequentes occur- rere m gravidarum mulierum curationibus complicationes, verum etiam ea,circa quat,aut ratione quorum contingunt potiš- fimum tales complicationes. Hic igitur adhttc illud refolvendum fupereft, qualiter cum illis remediis circumeundum Cit , abfque eo, quod ratione foetus, cui illa infenfa admodum funt, impmgatur,li quando eorum neceffitas in gravidis occurrit. Occurric vero fre- quenufTune : Sc fanguinis miflionis quidem toties, quoties magna adeft in gravidas corpore humorum, plethora Giacis duda, pleni- 144 In trte ati Ex trieati Alediei tuuo, proptcrca ab Aviccnna apud Zacuc. Ludt. princ. Medic . Hifi. L l : qu£/l. 26 . quoque inter cateras abortus caufas enumerata, vel alias pragnantem afHigic acutus aJiquis,& valdepericulofus affedus. Purgationis vero toties, quoties cacochymicis humoribus confpur- eatum deprchendicur pragnantis corpus ,dve deindeid dat citra ul- teriorem aliquam affečtionem, dve ea prafente, Sc a dičla cacochy- mia dependente. Vomicoriorum, quoties di&is cacochymicis hu¬ moribus ventriculus, ant partes ei viciniores moledantur, qualitet dc in gravidis primis geftationis mendbus familiari vomitu,nau{ea, pica, Sc dmilibus. Clyfterum, quoties inteftina,aut etiam partes ipds adjacentes moledia aliqua afficiuntur. Suppodtoriorum po- tiilimum quories alvus finapJiciter proritanda venit. Sternutato- riorum, quoties caput ab ipd inharrente piruita vioientilis per nares venit expurgandum. Diureticorum , quoties urinam quacunque de caufa remoratam proJiciendi ed animus. Ac tandem tenuis diatt 2 e,quoties acutus aliquis affedus in utero gerenrem affligit,vi Hippocratici illius : V bi morbus per acutus efi ,Jiathn extremos habet tabor es, & extrane tenuijjimo vitlu uti necefie e tl. V bi i vero non,fied plenius licet cibare , tantiem d tenui recedenduni* quanto tnorbus remijjior extremis fuerit. Tali igitur occurrente enarratorum remediorum in gravidis neceflitate, quid ni,d tali neceffitati diccurrere velimus,ea in ufum ducere erit necefle? Sed qua ratione, ut absque fcetusnoxa ex tali ufu impendente id dat? Hic labor, hoc opus ! Non ignoro quidem, modernorum plerorumque Pra&icorum audaciameoufquejam devenifle ,ut necelfitatc taliter exigentenul- lum ampliusdbifaciantfcrupulum, gravidis fanguinem mittere, pro cul dubio indudi ad id audoritateZacut.Ludt. in princip.Med.hifi • 1 . 1 . hi/l. 32 . in Commcnt. qui fufFultus authorirate Celd, Avicen- Radi, Halii Abbatis, Chridoph.a Vega, Muiar, Fuchdi, Fer- nelii, Mercati, Augenii, Roderici a Caftro Scc. neceldtate dc exi- gcntcifludipdimdiadet, atquc fe ipfumidfeliciterinquampluriniis pradicadc, hisverbisgloriatur: Millies me curdjfe recordorpturi- ir. ds inv ari is geji at ioni s menfibus confiitutas , acutijfimis mor- P ar s II. Caput XVI 145 bis detentas, qUte quum valent e s effent, & largatn > fupprejjo men/iruo y fanguinis copiam acervare affucverant, non niji qudm larga, copiosa, it er at a phlebototnid d tant is malis evasere im* munes, & deinceps fuo tempore feliciterpepererunt. Id quod ipfum pradicavit etiam Amat. Lufit. Čarat. 5 7. Scčf. I . dum femcftri Caufone laboranti quater venam cum fr udu aperuic. Id quod in odimeftri pleuritica jam deplorata cum fucceilu fecit etiam quater eifanguinem mittendoquoquefuperiuscitatus Roder.aCaftro /, 3, deMorb. Mul. cap. 2l. ubi infuper &c hoc addit : quodjintplures fčemi Ute'juVencuhe & bon qudm mferne redundantemcopiam expellit, ut Matrem exonerct ; liber eque derem traherepojjit , quo me Hus foettim fuum confervet, ne in tanta venarum plenitudine , illo deficienteautfuffocetur, aut illiuscopid obruatur ; /ihocinquam adhueinJI atu falutis contingit, quare ubi cegritudo jam ur ge t , (pr tila humorum abundantia non foliim in utero cognofcitur , fed prava etiam qualitas> pg putredo adjunčia ex accidentium pravit at e not at ur , naturam rečic oper ant em non imitabimur ,, pg perviam , qu cum melius fit, etfi dubium aliquod remedi- um experiri, quam segrum infallibili interitui commietere. Quin imo dicic, emiflioni illi fanguinis tantum abortus periculum non inefie, quam communiter timetur, prasrcipue ii fccmina lic optimo corporis habitu pratdita, juvenis, carnofa, venas latas, plurimo,&c laudabili fanguinc turgentes habens : eb,quod, uti jam etiam nos privis diximus, mukaš fccminas viderc fit,qua; citra abortus fubfe- cutioncm, fingulis fere menfibus tftque ad partum , copiofam fan¬ guinis per uterum haemorrhagiam patiuntur, alias etiam, qua; > etfi pluries fibi prjecife ad abigendum foetum fanguinem ex fapbsnis emiferintjfui voti tamen compotes fačke non funt,quemadmodum in fpecie narrat id de quapiam in diuturna mariti fui abfentia ii li¬ čite imprargnanu Ifta etfi omnia excogitabi!ia ad abigendum fee- tum adhibuerit,auftenlfima inedia fe vix non enecuerit, ex faph#- na,ter decies copiofum fanguinem emiferit,ac tandem foper omnia ifta ter veniš fedalibus hirudines admoverit, efficere tamen non po- teratj ejuin fuo tempore geminos obefos, & ovantes pareret. Ex quibus tandem clare apparere pucat, quam tuta fit, faltem in ple- thoricis fanguinis ex tab veniš emiflio : quam vero fubinde neccs- faria,oftendit id praster fupcrius aliegatam rationem,cum experie»- tia ipfa ,qua dicit fe fcire pluribus gravidis ex utero cum infigni fe- bre epilepticis ex Medicorum confilio fangitinem ex gibbero fuiffe emiflum, quarum bina; vero revocato ad luperiora fanguine fubito apople&ica; incerierint, aliae vero ingravefcente epilepfia, acccflio- num faevitla fint extin in quibus ob i/lorum pravit at eni mor s immiuet, licebit inquam ,Chri/liano Medico aliquid tum vit determinavicquidemHippocrates, I.aph.4 .prp. 2. S. j> c. 3. (fpu58 Intricati Extricati Aiedici Quod ipfum puta eciam de clyderibus , corum nimirum quo- que iolum lenientes, & ex mitibus condacos,nullo modo veio eJtH- caciter purganccs,&: ex acribus confedos gravidiš convenire,neque in ea,qua alias injicifblent,quancitatc,fed minore,& in applicando fidula non fuperne vcr/us uterum,fed infprnc verfus os iichiaticum direda, prouči id jam in parce prima hujusTrad.r. io.fuiius ex Timceo deduximus,& illud cxpreilis eciam verbis docer LazarusRi- verius Prax.Med.lib. I 5 .cap. 1 6. Evacuatio vero qu de morb.7nul.obf.6Z. tali fuppoficorio in gravida ufus dr; Pulv. hi er .-e picr.fcr. ij. cumin. pulv. fcrup./s.faL p ar utn ,ine 11 is q.f. M. f. fuppofttoriwn. Rationedernutacoriorum fciendum ed,ea errhinorumfpeciem c de, &: ab eis alio non differre , quam operarionis vehemenria, id ed, qubd utrorumque quidem munus dtcaputper nares expur- garc, P ar s 11 . Cap ut XVI 159 gare , fcd qubd iftam operationem fternucaroria cum majore vio- lentia perficiant, quam fimpliciter errhina dieta.- Quoniam igitur fuo loco dichim eft,iftam operationem non citra abortus perieuium in utero gerentibus- fieri » ubi caput in gravidis per nares er it cx- purgandutn, id potius cum fimpliciter errhinis dičtis faciemus tan- quam fecurioribus,etfi lcntioribus, quam cum fternutatoriis. Sed dices: Prajgnantes ftepius extra fternutatoriorum ttfum fternutare, & tamen propterca non aborcire , ergo fternutatio non viderur eis admodum e/Te noxia. iii. Iftud quidem omnino con- tingere, in terca tamen non fequi, illud ipfum per artem tentari in- noxie pode; prouti enim non pridem diximus,natura juda e(t f Sc fibi no vit in Tuis. operationibus temperare , id quod vero nos non temper facere fcimus,& propterca in ca Jakem in periculoiloribus imitanda, temerarii efle nunquam debemus.. Diuretica ipfis etiam gravidis exhiberi in neceffitatc innoxie pode, docet quidem propria experientia Joan.. Helwigius in obf. fuis Medte. obf. 11 6. quod ipfum con firma t apud eundem etiam Lucas Schrockius in Scholio , Sc ab eodem ibidem citatus Thier- mairius- /ib. I. ConftL. Med. ctip. 12- in SchoLio. Imb Thulpius lib. 4. obf. Med. cap. 26. inter esetera forriflimadiuretica ipfasetiamcan- tharides gravute ifchuria undecim dierum detentte feliciter fuide exlnbitas, memorat his verbis: fffuem profečlo inopinatumeven- tnm ecquis non miraretur in muli er e pr.egnante { ff}u<€ pr je¬ ter fefltam tali 'venam, nuda infedit balneo, fr cui innoxie da- tafučrc , non folum fabarum , ononidis,ftuani, acprunclfe fa- Liti) tj er um etiam cantharides aliaque potentijfima remedia uri- n /-^^j- Me d. lib. 15. cap. 1 6 . Diuretica 'vero, quia Jnetifes quoque ?novere aptafunt, debsnt ejfe fufjdia ; Ji ?norbi necejjita* aliqt{ando eorum ufum pojlulet , leuiora erunt eligenda. Venim eciain Thicr- mairiusloco fuperius citato,in eum finem terebinthin.c ufum tan- quam adacquarum nephritidis remedium,& vel ipfis ctiam gravidis fccurum proponens. Cuius ufum quoque ibidem in hiftoria citata propria experientia comprobat Helvdgius in gravida circa ultimos geftationis menfes nephriticis doJoribus, & ifchuria novemdiali gra- yi(Iime affli&a. Ea igitur in cafu neceflicatis ad lubirum utidice- bit, additis ei etiam aliis mitioribus appropriatis, uti funt oculi S, femen malv.4.frig. maj. cicerum rub. Jap. Judaic. & fimilia lithon- triptica, quorum ufum tanto lecuriorem cenfere licet,quanto cer- tior videtur do&rina DanielisSennerti in InJlit.Med.cap. de lapi - dem frangentibus ; eorum, fciliccc lapides difTolvendi vim non tam a partium tenuitate, auc alia quapiam manifefta qualitate depende- re , quam a virtutc occulta , peculiariter eorum coagulationi op- pofita. SicPetrusForefhis derenum morb.lib.24. obf. 25.feqtientibus P ar s II. Caput XVI 161 gravfdam o&avo geftationis mcnfe caJculo ita predam, ut mingerc nequiret, feliciter curavir. Pariet. virid. Miiij. chterefol. fol. malv. ?nelilot. aa. Mj.cymin.p ar um pulv. m./s. Fiat,facculus quadratus, & interfutus,qui vino alperfo calide pečtini apponarur. Poftea,cum hoc non juvarec, etiam tale cataplafma appofitum fuk : iji. Pariet ar. virid. M. ]v. etan butyro fri&a pc&ini c at a' plafmatis injiar calide imponatur. Prjeterea : fy.. Sem.malv. althe urinam in pnegnantibus fupprimi «b colli vefica; ab utero eompredionem ; quo quidem in cafu (X) muli- 162 Intricati £x trie ati Aiedici mulier uterum utraque manu modefte fubievando urinamemittere debet. Sed dices, diuretica Talcem fortiora, & preprie difta talia ab utero potius revellere, & ferodtates, exquibus facilelubricusfa&us uterus, vi Hippocratici illius 5. aph. 45. (ffu*-vero inediocri- ter corpulentdč abortum fadunt fecundo mtnfe , aut tertio fine occajlone manifefta, ds acetabula ut eri mucorisfunt plena, ntc prjepondere fcetum contmere pofpunt : foecum dimitteret, ad ve- licamderivando geftationem potius confervare, quam abortum pro- curare, adeocjue eorum uTum etb etiam fortiorum non debere ha* beri pro tam formidolofo. Verum qubdetfi etiam admittatur > quod diuretica proprie dičla talia per fe, &: abfque haunagogorum permiftione uftirpata abuteto potius tevellant, quam menfesmove- ant, exeotamen nonbeneconcludi, fortifTuna illapragnantibusef- fe tuta : etb enim non obeflent geftarioni qua diuretica, obede ta- menfacile pofiunt, qua naturam potenter ad excretionem irritan- tia. Propter quam igitur cauTam , fipurgantia fortiora, clyfteres, vomicoria &: Tuppofitoria aeriora, cenfenturefle praegnantibus infe- cura, quid niinfecura etiam habenda erunt diuretica fortiora i Eft verodiureticorum, &: menftrua pellentium tefte Rod. a Caftr. /• I- demorb.Mul. c. 4. eadiverbtas, ut qu^e urin as moment,/udore s- que proliciunt >jiccafnt, & tenuis mat eri & poro s e}us , aut imi corporis , prout in hanc , aut illam partetn corpns inclinat : At quje proprie men fes evocant, in medio bo¬ ru m confiJI ant -,/cca quidem, fed moder ate. In diaeca denique, Teu vi&us rationc, quandoquidem ea, prouti jam abas diximus,non uniusmodi eft, fed alia plena, alia medioens, alia tenuis : tenuis econtra fcetui fufficiens nutrimentum non fuppe- ditando, graviditati obede p o te d, ea nunquam ingravidis utemur, etd ob praefentiam alicujus acuti morbi etiam cjus indicatio adeflet: 'vibht* enim tenuis , ficut habet Hip. I. aph. 4. atque exquifitus in morbis acutis, ubi tion convenit , periculofus. Sed ejus loco me- diocrcm inftitueiuus, & boe tanto magis, quo foetus grandior, SC P ar s II Caput XVII. 163 partui vicinior, ac per confequens pro fui nutritione copiofiore ali- mento indigens cric; ut nimirum tali modo parcim nos accommode- mus foctui pleniorem, partim vero morbo tenuiorem vidum expo- fcenti. Quamvis in re ipfa vidus ille, etfi de fe mediocris, in tali ca- fu nonmediocris, fed tenuiserit, utpoteeo, quo tališ vidus tenuem fuperat, in fcetus nutrimentum abfumpto. Exquibus demum omnibus perbelle, utiputo, apparet, qua- liter quoque cum remediis ratione quorum inter affedus utero gc- rentibusaccidentes, Sc ipi;im uteri geftationem continguntcompli- cationes, mediante artificiosa remediorum eledione, Sc aftuto eo- rundem ufu circumire oporteat, abfque eo, quod inde ulla foetui emergat ofFenfio. CAPUT XVII. De morbis in Hecie cutn puerperio complicatif. Q Ualiter fe cum mulieribus poft transadum geftationis tcmpus reshabeat, Sc quat eis tune non gravidis non communia acci- dercioleant, non (oluminlib. deNat. pueri &deMorb. Mul. feri- ptum rcliquit Hippocrates, verum illud ipium etiam a nobispartis hujus fecunda: cap. i. plunbus recenfitum eft, ut proinde in hoc B. Ledorem hic ultcrius detirjere fuperfluum fuerit. Quin potius eum cx ibidem didis, faltem fupponere lufficiet, puerperas longe pluri- bus, quamcatterasfceminasafFedibusfubjacere, Sc illis difficilius cu~ rabilibus. Pluribusquidcm, quodquam plurimi eisrationepartus, plurimi ratione eorum, qu*e partum conl'equuntur, catteris foemi* nis non communes obvemant, uti id videre eftpluribus in didis li- bris apud Hip. curatu difficilioribus: quod eorum quamplurimi tali- bus remediis ad fui curationem opus habeant,, quat puerperis ratione lochiorum, quse partum tamenadeo neceiTarib confequuntur, ut at# quamcunque eorum latfionem, taceo, omnimodam fuppreifionenj, puerperam exfententiaHip.deNat. pueri, bene valere fit impojji- bile t plane inconvenientia funt. Ut proinde non inconvenienter lib. I. de morb. Mul. exdamarit idem Hip. Cujlodia, & fcientia (X 2) muU 'i6 4 Intricati Extricati Aledici milita opus ejl mulieribus, ut in utero gejlent puerum , enutri - ant, &ut tvadant ab ipfo inpartu. De omnibus quidem, & finguiis hifce inpradenti tradandi oc- cafio eflet: neinalienamtamen meflem noftram falcem immittere videamur, &propoiitum noftrum, quod eft pracise de complicatis agere, tranfgredi, penesfolos eos manere conabimur, quipuerperis accidcntes cum puerperio complicationem ahquam haberit, quem* admodum eam habent omnes illi, quicunquc ad fui curationem tale aliquod remedium poftulant, quod puerpero nocivum eft, & per confequens Methodo ordinaria redepercurari non poteft. CAP UT XVIII. Circa qu ut citijjime remedium expo(lulct , /tu c lochia de bit e, aut dimi - nute fluant , Ueleodein die inferioren ■> &/uperiorenuenas tun- de s , uel /uehementer nece/itas ur ge at ,/attm ex brachiis faa- guk mittendus. Ne fanguis per id tamen lurfum revulius lochia- Iem purgationem divertat, licebit cum cucurbitulis interea tempo ris, dum fanguis mittitur, cruribusadmocisVligaturis, fri&ionibus, fomen- P ar s II. Cap ut XIX. 167 fomentis, &c finiilibus,ficut id in fimili, tempore fanguinis in fupe- rioribus adu fiucntibus menfibus emiflionis, faciendum fuafimus, pro poflibili praxavere. Non ignoro equidemj alios aliter pradicare,qui licec quidem etiam admitcant in tali cafu fanguinis miffionem in brachio, tamen putant, eam non prius ibi eife inftituendam , quam poftquam fan¬ guinis miffio etiam iterato in pede fada adverckur affeciui non profuiffe: hoc tamen non obftantc cenfeo eife tenendumcum illis, qui eam tnox in brachio ex veniš parti affeda: vicinioribus infti- tucndam ftatuunt, & poftea primo , poftquam maxima illa morbi vehementia per fadam ex didis vicinioribus veniš fanguinis eva- cuationem jam utplurimum reprefla fuir,in pede. Et profedo , ii per fanguinis miffionem in brachio debent in periculum conjici lo- chia,.potius videturilfud effefaciendum mox in principio,dum ex urgente moibo majus adhuc periculum cimetur,quam poftea,pofi> quam iftud jam imminutum eft. Sed lochiis fic magis confulitur, qua; interea jam magna ex parte evacuantur > Tranfeat: econtri morbus interea agram interficere poffet, fiquiden? per illam in pede fanguinis miffionem ei omnino fatisfferi , & ab ipfa parte afteda fanguis reveJli non poffe videtur , falcem citra maximum virium difpendmm. Aliud cftet, fi affedus, propter quem ficri deberetfanguinis mis- fio,efl'ef mkior, Sc admodum non urgens, ponamus, fimpliciter acutus aliquis, aut plane ex decidentia tališ, quales funt, qui ante 14. diem, 20. vel plane 40. non tcrminantur t aut eflet quidem cx genere peracutorum,fed primo incepiflet,& nondum eo ufque in- crcviflet, ut ad tam periculofum, qualis efb in tali cafu in fuperiori- bus celebrata ven as fedio, remedium Medicum cogerer rtunc enim ad lochiorum expurgationem potiffimum omnino effet refpicien- dum ; num nimirum illa rite procedar, vel non rite, fed diminute procedat.aut plane fortc jam ceffaverit: ac fi deprehenderetur rite rocedere,an tamen affedui illi fatisfaciat,nec non l Acque fi vi- erecur non fatisfacere , tune etfi etiam naturaliffime procederet, sporterec ex aliqua in pede patentiore vena tancuro fanguinis edu« cere, i 68 Intricati Extricati Aledici cerc,quantum ad fatisfaciendum urgenti affedui necefle efle vide- retur. Quod ipfum dlet etiam, &: muko magis faciendum ,li lo- chia imminute profluerent,aut plane jam fubftitifTent. Quinin'd, uti poftea diccmus,expurgatio illa lochiorum, etiam aliisad idaptis remediis, quantum una concurrens affedus petmittere putaretur, foret promovenda. Si lochiorum vero rite tune fluentium expurgatio fanguinis miflionem cxigcnti affedui per fe fatisfa&ura videretur,tunc ratio- nc fanguinis milfionis juxta illud Hipp. I. aph. 20. quu- P ar s II. Caput XIX. 169 endum . Verum etiam ipfa ra ti o, Sc corum genealogia fatis con- vincere vidctur. Eo, cjuod acuti plcrumquc , Sc potillimum fan- guini prteter naturam fermcntato fuum ortum debeant, qui de (c purgatione non indiget, fed venae Sečtione, prout quantitate pec- cac , diminutiva , prout qualitate, ventilativa ; licet intervenientes quandoque alii humores prtecipue bili s una quoque concurrant, Sc fanguinis illi ebullitioni &: fermentationi primatu fatpe, Sc praxi- puam anfam ,prxbeant, qui proinde,li turgeant, quoque quampri- nuim veniunt expurgandi. Chronici vero a cacochymia potius procedunr,& proinde purgantibus potius, quam vena: iečtione ex- pugnantur , quemadmodum id eoruin curationes paflim demon- ftrant. De his igitur, fi eorum neceflitas in puerperis occurrat, videndum. Et dico quidem , quod in ufu eorum plerumque ad puerperii tcmpus refpiciatur, Sc Jochiorum fluxumj atqueii purga doniš nc- celfitas occurrat mox a partu Sc lochiis adhuc fub ipecie fanguinis fluentibus; E.G. circadiem 3.4.5. fere ufque ad 9.aur io.eaple- rumque protunc intertnittitur,atque pratvalentia urgentite lochiali fluxui atcribuitur, neque admitticur purgatio, priusquam eiapfifuere laltcm 8- vel decem dies. Neque cura puerpere alia interea ha- betur,quam, ut illa in apta dixta coniervetur, Sc in continuo illo lochiali fluxu detineatur : Sc propterea non lolum jubentur puer- perte fibi cavere ab omnibus, qux fluxum illum interturbare pos- ient, prarcipuc a frigoris tlim extranci admilfione,tum frigidoriim introfumptione, verum etiam talia corum Sc jufculis Sc potui ordi- nario incoquuntur,qux dičlum illum fluxum in jugi continuatione confervare valent , qualiter noftratibus obftctricibus in ufu funt communiter bacca lauri, fr flores tnacis , aut cinamomum. Imo fi ille non rite procedit, eum valentioribus promovent. Nc - queimmeritb; ad idenim,quod magis urget,iemper eft atrcnden- dum. Vidcntur vero lochia ex duplici motivo refpe&u cacochy- mix magis urgere. Primo enim tefte Hippocrate lib.de natura puerit hoc ipfo, qudd pucrperse lochia deficiant, eam xgrotare eft necefle, Sc plane vita: periculum fubire *. Si enim nonpurgetur (Y) muli - 1^70 In trte ati Extricati Ude diet mulier d purgationibmpartus,?norbus magnus ipfam corripiet x periculum vit verutn etiam alii quicunque tempore geflationis in corpore aggregati humores ex- purgentur, adeo, ut pJerique etiam morbi tempore geftationis ad¬ huc exorti ex hac caufa tandem in partu folvantur. Unde tanta non videtur neceflitas iliius cacochymiat ,quin in commodius tem- pus , & ufque dum lochia jam urplurimum fluxerunt, aut omnind' ceflarunt, differri podit.. Quemadmodum id jam fepiffime felici- ter pračticavi ipfe ego , & in fpecie primd nuper in Chirothecarii- uxorc mox primis. diebus faeta arthritica cum brachiorum coa- tra&ura.. Sed quid d materia turgeat, adeocjue, ne id a vel in partem ali— quam nobilem repente delata formidolod q.uid inducat, vel mor- bum ipfum per meram in corpore efferata adhuc magis exacerbet„ periculum addt,quemadmodum id contingit in acutis,&: propter** ea tune purgandum ejfe adhuc ea ipfo die docet citato lib. 4. aph. IO. Hipp. & differre in talibm ejfe malurn ? Dico,in tali caiu pode quidem, Sc debere purgari, quemadmodum id rurdis ex- prdle docet lib. \. de morb.Mul.. Idem Hipp. Etfi turget,phar- macum infra purgans bibendum data , ft biliofa fuerit , quod bile m purgat : f pituitofa ,pituitam.. Sed uti idem ipfe monetj. \.aph. 24. Diligenti cum circumfečlione , & cum medicamine aliquo leviore,neque univerfum corpus commovente,,non vero for- tiori aliquo.. Cum enim turgens illa materia in primis dičtis viisi contineatur ,, nec fecundam faltem corporis regionem facile tran- fcendat, promptiffima etiam. ad motum dt, imo in continuo quad motu dt, fortioribus illis non indigebit, fed cedetlevioribus Iochiali fluxui facile vim , aut nocumentum non illaturis.. Talia funt: Rhabjnanm > cajfa , tamariud.fol.fenn. agar i cm y fpr. rofar. & vi ob P ar s II Cap ut XIX. iji viol. folut. flor. pcrjic. pr ima , fr paJJ'ulx la x at iv £ & fimilia „ quatnvis iftis pro rnajori ca uri o ne infuper aJicjuid de jis, qua? Jochia limul refpiciunt, addere confultum fucrit, ut fic nimirum um fidelia dno, uti dicitur, muri dealbentur, expurgerur icilicet turgens iila maceria, & lochialis fluxus promoveatur, vel faltern non intertur- betur. Joannes Michael de mori.pucrperarum Tit.xii. tale rac- dicamcntum proponir: jy. fol. fen. 3'i? rhab.fcr. mac.gr. ti), infund. in decoB. primor. exoJ'at. mane parurn lulliant, fr colat. li~ lat ur. Cui etiam fchccnanti, acujus ufu ipsa edam febre prarfente non ab« horretForellus, fi lochia h m ul rdpicere foret animus, aliquid adde- re liceret. V el fublKtuantur horum loco clyfteres mitiores, E. G. B/.. decoB. emol.Ul • I. eleB. lenit. flor. ca[f. an. 3 vj. fach. fhom. unc.j. vitel, ovinum. \. M. F. clyjier. vel Accipiatur fimphciter jus carnis malva, mercuriali 6 č chamom. alteratum & addito facch. Thom. atque vitcllo ovi f. clyfter. Sic enim quoque fit materiseilliusturgends ad infetiora aliqualis rcvul- fio » imo quod taies clyfteres ilmul ureri vias laxent, major lochio- rum promorio. In fimpiici alvi diuturniore obftru&ionc, noftrates foeminxct- iam primis tribus, autquatuor diebus paffulas minores in aqua me- lillše infulas cfitant, & alvum feliciteriibi aperiri citra aliud incom- modum experiuntur. Vel utuntur fuppofitoriis midoribus. Ec tantumquoque de purgandbus in puerperis ufurpandis. Plura vi- de li lubet, apud Calparum a Reies Gfuiejl. 74. num. 19. ucque id num. 27. Aflumamus nune refrigerantia, quorum multum ufum quo- ]ue in puerperis efle luo modo fufpedum afleruimus. Sciendum 'ero eft, fere nullius remedii toties in puerperis argrotandbus in- dicationem occurrere, quam rede horum, utpote , quod nullum feremorborum genusadebeommune puerperis lit, & ex quo adeo periculose decumberent, quam ex febribus propne refrigerantium indicativis. Neque hoc line caufa: tempore geftationis cium qua m (Y 2 ) pluri- 172 lntricati Extricati Medici plurimae particube heterogeneae, Sc maxime fermentescibiles in cor- pore non folum ob fatpe depravataminterea teitiporis (quomulier- cula: fereomnes, totum iibi licere, tcmereauturnant) diactam,ve- rum etiam ob retenti circa trterum tanto tempere menftrui fangui- nis non totaliter in fcetus nutrimeneum infumpti flagnationem ge- nerantur, extra illudtempusaliasfmgulislunationibus pertnenftru- umdidum fluxum tempeftive evacuari ioJicse. Quid ergo mirum, ii cx inpartucommota:, velmox tune in adum > prsecipueii partus fit praternaturalis, deducuntur, &febriliter effervefeunt, eseterum- que fanguinemunainficrunt ; vel tardius, fie^nimirumfempeftive c corpore, quacunque tandem via, non eliminentur ? Eliminantur vero communiter per uterum tanquam viam a natura fpecialiterad id deftinatam mediante fluxu, quem lochialem dicimus. Hinc et¬ iam videmus eas mulieres, quibus Iochia rite procedunt, utpluri- mum bene fehabere, bis vero deficientibus quamprimum male, adeo, utre vera in alio eorundem curatio fere confifterenon videa- tur, quamin horum cempeftiva redudione, quemadmodum id jam' fuperus exHippocrate probavimus, Sc ulteriiis ex eodem legere efl lib. I. de Morbis Mul.f vero purgatio ipf eruperit ,fve dphar¬ ini: co , (ive fudfponte ; ft enim & hoc, Ji uteri os laxarint, d Jan^ume acervatim derepente delata coaBi : (J Ji eruperit, graveolentia purulentadepurgantur , quandoque etiam nigra , & melius habebit, & curata Jane[cit- Contingitquidem depu- ratio iiba quandoque etiam per alvum, fed taro, Sc cummajorepe- riculo. Pojiea 5. aut 7 diequandoquev enterturbatur^ (Jfece- dunt nigra , & valde graveolentia , ali ds atque ali ds , fr uri - na velut ajinina, frJifeceJJerint> 'videtur Jibi melius habere , (J curata brni Jan afit : fin minus ,per i elit abiturpr ofluvio v entris forti ipfi iUato. Er rurfus: Ji vero v enter ipji non turbetur > neque purgatio prodeat fua fponte s neque ea, qu adeoque febrira putridam inducunt, a Thoms Williiio propter cnormia, qua£ tuncaccidcre folent, fymptomata in- ter maligna s numeratam. Quandoque etiam plane concingic, urin efFervefcentiailla , & ebullitione,, fangui-s adeo rarefiat, ut ipfaetiam vafaalicubi perrumpat,- extravaietur, & lic fympcomaticas illas di- das febres, pfeuritidem, anginam, phrenitidem, p e rip n e u n i o n ia m t Iiepatitidern aut fimiliainducat, vel alitercorrujptus, aliove trans- latus alia.lympcomata, ut diarrhceam, dyfenteriam, epilepfiam aut quid fimile ca u let j ad quar 11 lochia prius nondum omnino erant fupprefla, ca lupprimipaulbpold contingit, & prafara adhuc dfite- riora evadere. Unica illa febris fpeciesfebris Iadea communirer dičla, cxme~ mora tis caufis non oritur, fed cundis cum puerpera Fe etiam quam oprime undique Kabentibus circatertium r autquartum , apartu di- em ramen plerasquepuerperas adoritur, praeise nimirum ob iangui- nerncirca uterum hadenus harentem, & ex Ipeciali DEI providen- tia ad foetum nutriendum deorlum deferri Folitum, nune vero Fub- lato illo fcetus in utero nutriendi fine per vafa epigaftrica furfum ad mammas regurgitanrem , ~&č motu ifto hadenus inFueto, Sč prior! concrario , fenfibilem in foto corpore , 8č univerFa fiangui- nea mafia mucatronem atque accenfionctn introducentem. Quas vero mutatio, fett Febrilis ebullitio,. dummodo lochia debite in¬ teres proccdant, & heterogeneas ,.atque ad efferveFcendum quam maxime procli ves- illas, de quibus fupra , particulas e corpore tempe- ffivl edueantneque, quo in corpore recenra ca: ter o fanguini dete- riorem fcu putredinalcni aliquam diathefin inducant, relinquunt,dia nonperdnrat,- Fcd pro Ievitatc caufa?intra triduumquatriduimive’ circiter, vel etiam citius inftar aliarum fynocharum oborto velfpon- te, vel arte procurato fiidorc plerumque per Fe evanefeit. Hinc nofirates mulierculae, ridicule quidem, veraciter tamen in commu- ni proverbio habent, puerperis usque ad n<5num diem Fepulchrum apertum ftare, &faxum, fcu cooperimentum fcpulcforaJe unica: ftra- mineas palese efife innixum : fi nempe febris jam dida ladea felici- ter T Sc citraaccefium alterius cujuspiam putrida:, quodintranovera- ; ; (Y 3) diuftt 174 Jntricati Ex trie ati Medici dium ordinaričcontingcrefolet, termine tur, tune nonkabent, quod ultemis fibi .adjep timeant, eo qu jdintraid temporis jam podor lo- chiorumparsiitevacuata, focus vero, fi contrarium accidar, & in- terceptis, autialtem diminuds interea iochiis ianguis ille, qui cum lochialifluxu evacuaripcr uterum deberet, incorporeretineatur, ad .caeteram fanguineam m alfam furfum regurgitet, & ob purridas, at- que fpecialnercorruptas, quibustotuslcater, particulas hecerogene- as, quoque pntrcdinalem ei Jabem inurat, tune enim inter cartera gra- viflima accidentia febris putrida acuta, veleciam alta lymptomad- cacum ftepcirremedicabili puerperapernicie moxadeft. St vero expartu nonfuerit purgata, venter intumefeit, & fpUn, & cru~ ra > & febris habet , rigor corripit, & dolores profiliunt ad lumbos, JEtrurfus; fi vero paulo pauciora, qudm oportet pro¬ dierint mulieri puerperiipurgamenta , velut uterts angu/io ort fr /- cajlor. in petia ligat. /ujjenjifcr.fs. M. detur ut fupra*. PetrusForeftus vero hoc: m. Hord. mund. Mj.glyzyrrh. raf.unc.fs.fchoenant. 3 jfs. coque in aq. communis libj.pro tribus dojibus. In debilioribus folum 3j> in jure pulli incoquit. Ecce unutn remedium validius &: calidius,alterum mitius temperatius. Huc pertinent & ea, qu£C pro meniibus prolicicndis alias extr infece ad- hiberi iolent, uri funt balnea,infc/Ius, fomentationes,fričliones, li- gaturas partium inferiorum ,cucurbitulse,inje61iones urerinse, pelfa- ria, &c. qux fpecifice videantur apud Roder. de Caftro &c alios. Hippocrates tamen lih. I .de morb.Mul. prazfente febri balneapro- hibec : Si vero febris babeat d balneis abflinere, fomentis au- tem tepefaBoriis imum ventrem & lumbos curare. In potu aut etn e x hi bere pharmaca uterina 3 aut ftpi pufiUanimioribus, aut nobilioribus.. Ea- enim cit illius natura, uti. pariter jam dičtum, ut dumtnodo nullus; in. d.rcbus non; nacuralibus ccroc committatur, & lochia rite fuumi curfum teneanr,ea ultra tr i d u u m , q ua t rid u u m v c nora duret,fcd ple- cumque oborto fponte fudorc per fe » & citra medicamrencorum' ufum ceffet;; quod quidem contingic quandoqucadhuc cicius. Ex _ quo quidemquidna:m.Medieus agerc debeac,ii; ad eam; eurandam quandoque veeetutr,, comjieere facile eft'.. Deber nimirurn vel na¬ tura; cotum ncgorium committere in regulato fex rerum non na¬ turalnim ufu,detenta interea xgtzc»&L lochioruro ftuxu,,in' fuacoti-- tinuatione' eonfervato,.vel: certe fi qiHd,>vcl.ne - otiofus plane videa- tur, vel! ut de felici tališ febriculiae fblurione tanrd'fecutioc fir ,ali- quidi a gete eup% aliud non agar, quam naturam ad fudorem refri- P ar s JI Caput XIX. 179 gerantium loco cum temperatioribus fudorifcris leniter difpon at, quetnadmodum in taleni finem ego aliquando tali miftura felici- ter utor: jje. Aq.. fcorzon. borrag. melif aa. zmc.jfs. confeB. alch. incompl. % fs. CC.j}>agyr.pr vomitu , & ex eo iubiiilentibus quarta a partu die locbiis, (Z 3) quinta Intricati Extricati Aiedici «quinta vero etiam fuperveniente diarrhcea c um variis hyftericis ac- Oidendbus ahquando curanda oecurrerer , točam iuam intentionem co direxi.c, ut Iochialis purga u o ei rurfus rcftirueretur, qua etiam per apta ad id remedia , uti incer intrin/eca erant laudan, op, gr, j.croc.fcrfs, data ex aq, thertacali, Inter extrinfeca vero fotus imi rentris cum emollientibus Sc ucerinis atque crurutn pedumque cur» pannis calidis frjčHoncs ,procurata, a?gra intra paucos dies fe- liciter reconvaluit. Similiter reftituit alteram,cui ob adhibita,ad fiftendutn nimi- um lochiorum duxum , immoderata aftringentia primb diarrhcea, poftea vero Sc hac, eo, quod increfcerer,a mulierculis rurfus aftrin- gentibus incaute propinatis eohibita , alia hyfterica fvmptomata, febris periculofa , fyncope Sc fudores frigidi fucceflerant. jLochia enim moventibus Sc cardiacis per intervalla propinatis, acclyftere leniente ob aftrictam alvum injefto aivus foluta eft, lochia rediere, Sc puerpera reconvaluit, Ubi advertendum primb , per aftringea- tium immoderatum ufum male fuiflč eohibita lochia. Secundo, adhuc deterius diarrhoeam, cum praeferrim nullum grave fympto- jna ea polt fe traheret, neque vires in tanrum profterneret, led lo¬ chiorum fhixum potius fuppleret, fuiiTe reftriftam; vel fi ea nimis jncrefcere videbatur,non aftringendbus, led lenirer ad uterum de- rivantibus, Sc lochia revocantibus res peragenda erat. Pari ratione Affinis mea,de quajam alias,cum ex inordinata tempere geftationis vivendi regula aliquot a partu diebus primb in diarrhceam, perfpverante adhuc lochiali purgatione, poftea vero ob continuum pro potu ordjnario a&u frigidae hauftum,atque externi frigoris, cum fedem extra cubile frequentaret,admiflionem,in lo¬ chiorum totalem fuppreflionem,cum febre,vigihis,cordis anxieta- tibus,& animi deliquiis incidiilet, folis ex conftlio meo propinatis Jochialem purgationem rurfus provocantibus,atque diara pleniore jn tenuem,id eft, fola jufcula gallinarum cum inco&is baccis lauri, Sc fior.mac.converfa,feliciter reftituta fuit. Adhuc verb magis videtur pugnare rado contra aftringentia in dyfcntcda, ft ea tempore puerperii accideret, eo quod per eatn lochia- Fars II. Cafut XIX. rgj lochialiS' fluxus adhuc melius fnpplerr vidcatur, quam per diar- rhoeas,,ed, quod in ca nonfoldm iidem, qui in diatrheeisevaeuari fo- lent excrementitii humorescxpurgentur } - venim mlfrper & ipfo fanguis alias per ločina tune' expurgabilrsv Secundd, quod alias di&um litj,menfes fic qua'ndoque citra damnum pet cruentum alvž &xu® innoxie fuppleri, quemadrnodum id contigic m IfalaP illa 3 de qua ibidem fačta 1 f uit mentio ergp idem iplum dec &c im prasfentii safir- Aecedir, quod više iKadangumr illi evacuando tamqnam ute- ro proxima , fatis eommoda! videatur.- Quidquid tainetr fir, egio> exifti!ixi0- tameiT ,• Temper quoqne hfc ad conferentiam & celeraa- dam fore celpieiendum r ad Ibchialis dimiš- Gonfticutionem, & puer perii cempus s atque fi : vidererur fluxus ille dyfencencus utcunque facile coiierari abmegravvel 1 eam- plane fubfevare ,xunc prosu! dubio,, qualicercunquc fe haberent Ibcliia, & in: quocunqtte puerperii tem- pore exilieret legna y fiuxus ille tamjuam 1'ochiomm vicarius, efTer ira Ido- e urfu perrnitrendusr,, &r nullb modo cum aftrmgentibus in«- rerturbandus ,.fed {altem anodynis Sc lbniter abftbrgendbm praeta-- vendiam ,, ne ille deterior evaderetr.- Quod: & is verd- vires- profternere, au t alia gpavia’ accidentia in- diiccre vidererur,-rune procul dubio mox liftcndus clTct, neque ra¬ men’ magis-eum aflringentib us>quam' diarrhoea,,verum hatmagogis,, fenad ucerum derivancibus temperarioribus primem*, poltea pri- mo plane proficerc nom viderentur,,ncque anodyna' gravio-- rum: fympromatum aseeltum- fatis- effieaeiter probiberenr cun» aftringenribu?, quariumi quidem:forn?ulSas,imb) rotam>dy{fenteri£e im gravidiš euratremem in: fpecie vidbre licec apudi Koder, ai Galico* tib. s\.de morb. Malicaj?: 14.- Arque lic candem apparetr,, qua ; ratioire quoque‘ ea remedia,- ciirca quar contingunr affectuum' puerperis- accidenrium cum puer-- perio' comphcatione?, ufurpan in puerperis queatirj.absqueeo,qu6d- cis ullbm inferanr incommodum- Ubi' qpidemi vidbre' lieuit', in- omnium horum' ufu.Medicum fisre femper,&: praromnibus a-lliff in- tentionibus ad: behia 5 , ut ea: nitniirum* commodc procedanr,, refpe-- habere debere^fc folas- faitetn: variolas exeipias,-,urpore,im qpi'' i84 Intricati Extricati Medici bus faepe ciratus Thomas Willis docet lochialem fjuxum noti aded curari debere. Imb h is copiofius proccdere videretur,ita,ut ne ex- anthematum illorum exadtem proruptionem impedirer,periculimi adefle cerneretur, cum etiam cohiberi , vel faltem cum moderate aftringentibus, fed^imul ob malignicatem prarfentem alexipharma- cis, qualis cft rad. torment. & bifyort quod talium exanthematum malignitas lochiali retentione longe deterior,& proinde urgentior effe cen(eatur,adeoque curam primarid ad fe trahere, & fui per cucis poros exclulionem pra* lo¬ chiali purgacione urgere videatur. Secund6,quod vala illa lochiali purgationi deftinata exilia nimis , & tam copiofa: cxanthematum materin & malignitari tempeftive fatis, & priusquam hac ratione ad interiora retrncla lethalia fymptomata , &: ipfam etiam mortem induceret, expurgandte improporticnata videantur, locus econtra exan- P ar s JI. Caput XIX. i $$ exanthematibus didisdeftinatus, univerfe fcilicet cutispori, via fa- tisamplafit, qua non folum ea, quam d id a exanthemata pnefefe- runtmalignitas, venim etiam ea, quaz ex lochiorum retentione ti- metur, percommode, &c absque diuturniore, & nociva in corporc mor« expurgari queat. Quodipfum &c exinde confirmari videtur, quod puerperas, qua: copioiius fudare folent, plerumque melius fe habere, &ipfanv etiam lochiorum expurgationcm in eis abbteviari, videamus, magna fcilicet eorum, & magis fermentefcibili portione mediante fudorepercutis poros eliminata. Si quid tamen alii de ifta methodo fentiant, perquiras, non faeile apertum rcperies, Forte quia tales cafus curandi rarius oc- currunt, velquiavalde intricatifunt, vel denique, quia plerumqur lethales. Sunt vero lethalcs non folum proptcr contrarias indica- tioncs, curam maxime dubiam, &c periculoiam reddentes, verum etiam, quod infuper in ipiis patientibus maxima femper adiit viri- umperpartus labores, & tantam fanguinis profuiionem proftratio, qux naturam ad tam graves afFedus fuperandos quaii neceflario im- parem reddit. Reperio quidem inter carteras apud Georgium Hicronymum Wdfchium Medicumquondam Auguftanum celeberrimum in obf. fuis AW.binashuc pertinentescurationes, & unam quidem, dec. I. curat, 2 . alteram vero dec. 2 . curat. 3. In quarum illa proponit puerperam coccinea feu petechiali febre cum maculis rubris labo- rantem, in hac vero puerperam a cohibito nimio lochiorum fluxu in febrim cum lateris dolore ac fubfequentc diarrhoea lethali inci- dcntem, quas ambas vero curavit methodo didasnoftrae minus cor- refpondente. In priore enim, licet malignitatem illam petechia- lem diaphoreticis & alexipharmacis per cutis poros expellere, iicut nos, non pratcrmiferit, per iedam tamen malleoli venam lochia- lcm purgationem fimul procurare adlaboravit. Quamvis tamen, utverumfatear, id hicfaciendimajusfundamentumhabuerit,quam fi exanthemata illa variolae fuiflent. In pofteriore vero, dum lo- chianimiscopiosefluercvideret, illa per coralliorum rubeorum co- piofiorem exhibitionem mox iiftere, cum ea tamen ialtem modera- (A a) ti / Ig6 Intricari Extrieati Medici ri przeftitiflet, aggreflus eft. Ec rurfus, poftquam videret natura« in alui fluxum feu diarrhceam loco lochiorum folutam, ei mox aftrin- gentibus obviare fategit. Nospotius ad ucerum, fl tamen flftenda efle vifa fuiflet diarrhcea, derivaflemus, & lic forte revocata illuc materia&: diarrh«eafubftitiflet, Sč fimul fanguis cohibitis lochiis ad fuperioraraptus febrim, &: lateris doloremcaufans rurfus ad uterum revulfus fuiflet, adcoque omnibus fuccurfum. Per quod tamen ab- flt, ut, me ifta dido judicioflflimo viro in minimum pnejudicium allegafle quis flbi perfuadeat, eoqubdneminemin toto hoc tra&a- tulo vel minimo verbulo offendere intendam, neque capacem me idcumfundamentofaciendi, eflfefateor, verum iolum ucmeamopi- nionem tantb magis conflrmem, &: dcclarem. Contraria enim juxtafe pojita m agis elucefcunt. Per tranfennam vero htc advertendum , accidentem quando- que inpartu copiofioremlochiorum fliuum cauteeflemoderandum, nunquam vero plane flftendum. Novi enim plurespuerperas, quat quotiesctiam felicilflme pariunt, tantum fanguinis in ipfo partu, & moxpofteum effundunt, utpeneuniverfumeflufum credideris, per hoc etiam adeo exfolvuntur, utintraaliquothoras vix fe recolligant, imo per plures etiam dies confequenter debfliflima:, & quandoque animodelinqucntes vifuntur, tandem vero tamen rurfus feliciter fe recolligunt, &puerperium fuum profpere fuperant; imo hoc inde emolumenti habent, quod, quemadmodum hocipfum etiamanno- tavk Francifcus Sylvius, poftmodum parciorem, &: breviorem pa- tiantur lochiorum expurgationem : quibus fl quis mox aftringenti- bus luccurrere prafumerec, eos mox in febrim, & alia gravifllma accidentia, fi non forte plane in mortem, pracipitaret. Vide hac de re, fl lubet, etiam Rod. a Caftro /.4. de mori. Mul. c. 10. Sed quid , retentis pofl: partum in utero fecundinis, vel parte carum ali- qtia, molaausgrumo fanguinis, adeflet tantusfanguinisfluxus, quo mulier notabilitcrjam deficeret; liceretne intalicafuaddičl:aexpel- lenda coniuetispellentibus uti, quaiium farrago pailim ab Authori- busproponitur , & cadem funt, cum iis, quibus ad promovendos menles, aut fcetummortuum expellendum utimur i Quod ita, ur ' P ar s 11. Cap ut XIX. 187 gerevidctur neceffkas; fupponimus enim, ex tali duxu puerperam maxime periclicari , adeoque eura omnimodo effe fiftendum, auc fakem mederandum , quod vero fieri minime potefl:, antequam pmiičta ex uterofintexpulfa; quamdiu enim illa ibidem exiftunt, tam diuuterusfe contraherenonpoteft, quamdiu is vero non fe con- trahit, apertavenarum orificia non concidunt, atqueitafit, ut, an- tequam prsefataexuteroiintexpulfa, di&i fiuxus cohibitionern ipe« rare non liceat. Qudd vero non, dilTuadet illorum peilentium cali- ditas, & aperitiva facultas, a quibus proinde fluxus-ille(anguinis ad- huc raagis proritaretur, taceo, fifteretur. Quid ergo in tali cafu agendum ? Dico pramominata illa in tali cafu non tam tanquam a natura omninoalicna fvifarenim fuere Mulieres, qu£emolam usque admortem, quemadmodum annotatum rcliquitAmbrofiusParaeus per 17.annosgeftarunt) quamMulieriin talica/uinevitabilemortis periculum minitantia, quamprimuin poifibileeft, ecorporeforceli- minanda, nullo modo tamen cum proprie &per fe impellentibus, ob pnefentem f!uxum, qui ab iisadhuc major concitaretur, fedcum ta- libus, quieperaccidens illud ipfumefficere yalent, fedcitra tantam concitationem ianguinis : quemadmodumfuntintercartera fternu- tatoria ab ipfoetiam Hippocrate 5. aph.49. ad fecundtnas detur- bandas >Jlernutatorio immijfo , naresfros comprimito, propo- fita. Qu6facerent&vomitoria, tanquam qua:, naturam ad infe- riorum partium compreflionem cogendo, quoquedi&orumex ute- ro expuliionem promoVere poflunt, dummodo tamen virium debilj- taseorum ufui non obiiftat. Item fcetida naribus admota. Ut ca - Jloreum, galbanutn, a]fa fcetida > autfujffitus ex fcetidis ut plu- inis perdicunt, capillis, verrucie equorum tibiis adnatis , & ii- milibus, qua:deutcrifuffucatione apud Authorespaffimlicet reperi- re. Suffitus vero, qui per inferiora adhiberifolent, minus tu.ti d- fent, eoqnddfanguinisfluxumpotiusproritarenatifunt, quamfifte- re. Suffitus aromatum muliebria educit. 5. aph. 28 ■ Quo cal- culo, & peffaria abas coniueta damnantur. Clyftcribus acrioribus aliasetiamin dičtorum exclufione quandoque multum efficitur, ve¬ nim quidquid hic incipies, facile impinges; unde fere confuJtifll- (Aa 2) m um igg Intricati Extricati Medici mum videtur,ut, poftquam nec fternutatoria, nec fcetida naribus ad~ mota quicquam profecerunt, mox ad manualem operationem deve- niatur, atque ea, manu in muliebrem finum immifsa,caute extrahan- tur. Modum vero tališ operationis videre licetapudRodericum a Caflro/^. 4. de morb. Mul. cap. j. Franc. Stokhomerum in Ex- amine objletr. &: alios. Per quam ipfam operationem fore fal* vandas &eas mulieres quibus nondum exclufo foeu ex violenterqua- cunque de caufa, abruptis abutero (ecundinis & orificiis ruptarum venarum non ptius unibilibus, quam uterus a fcetu exoneratus fefe contraheret, tališ harmorrhagia accideret, docet idem jam memo* ratus Stockhomerus. Et hoc non tam, quod tefte Hip. 5. aph. 6O. tune temporis fcetusbene valere non poflk, quamquod noncohibi- ta illa hcemorrhagia, alias unacumfoetu& ipfam matrem fenfim & fenfim refolutis viribus tandem interire necelie foret. Sed bene ad- vertendum eft, me eam folum hajmorrhagiam hic intelligere, qu£ pro caufa habet fecundinte ab utero prtematuram abruptionem, a quacunque tandem caufa illa acciderit, minime vero eam, qusemen- ftruatim pnegnantibus quibusdam plethoricis quandoque citra da- mnum acciderefolct, atqueex veniš exterioribus procedit. Quam- vis, fi quis ante dičtam illam manualem, puerperis omnibus fumme terrificam, operationem, virtutem illius mixtura, quam proponit Franc.de.Le BoeSylviusinfuaPraxi Med. &gloriaturcum ejus unc. iij.ter.dedieexhibitisplacentae partempoft abortum in utero perali- quotmenfesrcličl:am, & continuumfanguinisfluxum caufantemfe- liciter & citra majorem hasmorrhagiam depuliife, experirivellet,ego ei non refragaret. Flabet vero Te mixtura illa fic: ^i. rad. biftort teke Hip. Sa- uitatis Jludium eft, non fatiari cibir. Accedit, qubd tales ple- rumquefe quamplurimumcommovere, aut in arduis laboribus ex- crcere foleant, undeetfi quidin eisfupcrfluitatum generetur, id per mocum & defuper oboriti folitos fudores utplurimum rurfus difeuti- tur. Unde rurfus Hippocrates ; fanitatis Jludium ejlnon fatiari cibis , & impigrutrt ejfe ad labores. Qiib i vero tetum contrario -aaodo fe habet eum melioris forcis mulieribus, in oti©>&omnrum ref ura 193 Irt trie at i Ex trie ati Medici rerum afflucntia viventibusj adeoque etiam mirutn non eft, quod bare mala ,qufle fibi obveniunt,difficilids ferant,& magis ab eis lae- dantur, Minijne igirur vanum eft, de bono gravidarum & puer- perarum regimine nos adeo efte fdlicicos. Sed ad confervandam matrem licet abortum procurare : ergb matre in periculo confti- tuta licebit quodcunque regimen ad confervationem fcetus faciens negligerc, &: ufurpare quaecunque ad confervationem matris faci- entia remedia,etfl foetui alias noxia ? Verum ad iftud ipfum, plimo abortum efTe rem per fe valdč periculofam vi Hippocratici illius 5. nph, 5 5. (fu iervato fperare mulieribus licet,id exigere videtur. Sciendum ta* men P ar s II Caput XX. 193 men,non tam fore lermonem de co regimine, quod pnegnantcs & puerperas in Traču pražternaturali, ieu morboio conftitutas concer- nit,quoniam illud pro cujushbet particularis morbi ratione eft di- verlimode inftituendum , verum de illo, quod eis ut fanis compe* tir, Sc mediante quo Ib aquocunque morbofo accidente,nein iilud incidanc, eitra ullorum medicamentorum ulum utcunque commo- de pra?fervare,dummodo velim, poflunc. Et hoc regimen eft fci- entiailla,quam adeo commendatam voluittum pra?gnamibus,pu- erperisque, tum Medicis ipfis Divus Hipp. lih. I .de 7norb. Mul. his verbis: Cuftodia & /cientia multa opus eft ,ut in uterisgeftent puerum, & enutriant, & ut enadant ab ipfo in par tu. Conliftit ifta fcientia vero Teu regimen univerfim in apto 6. rerum non-naturalium ufu, adeoque aere,cibo Sc potu , fomno Sc vigiliis,motu Sc quiete,excretis Sc retentis, atque animi pathematis dcbite regulatis. Et teinpore geftationis quidem, li qua?piam utero gerens non lolum ad confuetum 9. menftum tempus lana pertin- gere cupit, verum etiam feliciter parere, atque tandem lubfequens puerperii tempus prolpere fuperare , confultum ei eft , ut in aere, quancum poteft , degat temperaro & praviš odorjbus experte. Et inter csteros fcetores gravidis quidem, prrecipue obefte fumum ex- tinčfte lucerna?, notatum reliquitAriftoteles Lib. 8. hiftor. animal . cap. 24. Aerem vero auftrinum, Hippocrates 3 .aph. 12. Cibum expedit efle quantitatemoderatum,atque fiin eo quid excedendum,fjat id potius in fuperfiuitate, quam deficientia,pofte- rioribus pradertim geftationis menlibus, Sc foetu copiofiore alimen- to indigente : omnis etiam noriva? qualitatis expertem, adeoque facilis concodionis,diftributionis,&: copiofi nutrimenti,qualis eft caro vitulina ,arietina ,gallinarum »caponum ,puIIorum, volatilium extra aquas degentium , Sc plus fefe commoventium, ova recentia forbilia, atque ex iisdem parata, Scc. minime vero aut concodu difficilem,aut pravo fuccolcatentem, aerem,flatuoTum, aut alia qua- piam qualitate, ut puta, menfes movente fufpe&um. Quare vitanda caro porcina,ha?dina,cervina vetuftior,anferina,anatina Sc fimiles: omniaitem fumo indurata,accto aut Tale condita,cafeus antiquus, (Bb) legu- j 94 In tri c ati Ex trie ati Aledici Jegumina, fru&us horarii, pepones,fungi, & terrat tubera,nec non aromatum prarcipue croci ni uit us ulus, eo quod talia menfes pro- ritent in hoc calu periculofos. Ut fručlus vero tanto facilius vi- tentur j gravid.v eos fibi afferri non curent, ncque hortos, ubi illi '■crefeunt, facile frequentenr. Quamvis hortorum ingreflus illis Sc ex eo a quibusdani vitandus cenfeatur, quod fcemina? facile tali herbat inflderent, qute abortui occafionem dare poflet : quema.d- modum tali virtute pradicus tefteDiolcorideCyclamnuiS'aquibus- dam c red it ur, Sc id quidetn ca ratione, ut li qua pragnans eum vel tranfilicrit , exinde abortire poflic, id qnod mihi tamen facile non perfuadetur. Sed hic quis quterere poflet , quidnam vero de plane exoticis illis, qute quandoque a multis gra vidiš eo prsecipue tempore, dum foetui crines crcfcere incipiunt, appetuntur jfentiendum : num ea illis admitd debeant,vel non admitti i Et quidem quod eis admitti non debeanr, videtur loquires ipfa , eo quod flmilia quandoque plane comeftibilia non funt, Sc prorfus nullius neque digeftionis, neque nutrimenri; qualiafunt creta, carbcnes, calx Sc flmilia. Ad- tnitti vero ea illis quandoque tamen debere, videtur fuadereHipp. illud : Paulo deterior & pot us cibus,fuaviov tamen , nic Ho¬ rt b us quidem , fed mfnavioribus pr pb fcetum tune temporis jam firmius utero adnatum, &fu- perfo-tationi nullum ampliusin utero locum permittentem. Etfi re- fte eodem Ariftotele, plurimis , fi concubuerint, menfe oBavo in- fans' tnucore oppletus exeat. Imo fi mulier admodum virumappe- tat, neeeflarius: nefcilicecfimilequid ipfi obveniat, quod accidiiTe cuipiam refertin Ephem.Nat.Cur. Dec. i.an. J.ob/. 123. Lochne- rns , quse abfente fuomaritoin id Venero defiderium devenerat, ut * infomno mammas proprias cum manibuspropene virilicarpens, ec P ar s II Cafmt XX 197 comprimens tandem expergefa&a foemellam progcnuerit in alteru- tra mammarum mcntulain virilem adnatan? habentem. Alias vero etiamcie, quae paulo ante partum concumbunt, ikud emolumenti inde habent, qudd facilius pariant. Sed virum tune brachiis fuis for- ticer innixum coire oportet, neprsegnantis ventrem comprimat. Po- piaieuPopulia M. Agrippa: filia, dum aliquando hac fuper re, cur nimirum folas feremulieres geftationis tempore virum admittant, eseterorum vero animalium vix aliqua, interrogaretur, refponaiile fertur : quia bejli ut infanti vari as rerum format tnduci contingat , ac n & excre- meiztitium . Bene vero minor, ea tam frequenter allumpta notabi- Uus 200 Intricati Extricati Medici lius damnurn puerpcris ncn affcrre. A quibus propterca impo- ftcrum puerpcrse arcenda: erunt, quemadmodum & a crudis omni¬ bus ,difticultcr digeftibilibus , flatuofis, &: alia quapiam puerperio contraria qualitate praeditis 3 quorum e numero funt frubfus horarii, carncs duriores, fale, auc aceto conditce, pifčcs prafdpue paludofi, caro fuilla jlcgumina, prcecipue fabs affringentes Sc fktuofe, cafta- ncx 3 cafeus 3 lac, &. fimilia. Mirandum eft 3 qudd 3 fi qux faemina in puerperio (quod tem- pus noftrates mulieres plane ad 12. feptimanas fefe extendere di- cunt, tototjue co cempore fe ab illicitis cuftodire folent) tale quid aflumat 3 quod ei pro tune non conveniebat , ejus noxam femper poftmodum^uamprimum id af]'umit 3 mox perfentifcere foleat. Pro crdinario potu primis diebus multx prarter jufcula nihil aflinnunt: alias vero fervire poteft aqua cum femineCoriandri,aut cinnamomo 3 macere 3 corticibusve citri, ac momento Tem. cymini, vel etiam una alterave bacca lauri decočta. Pofkjuam vero jam primus ille &: impetuofior ladiis affluxus 3 &: citra ulterius damnum pertranfiit, vinum dctecatum , vetus, album , & viribus mediocre. Abftcmia: noftra: vero hujus loco decočfo gallina: utuntur. Acci- piunt nimirum gallina: maerioris cujuspiam vel faltem a pingiiedi- nx liberatse quartam partein , eam in aliquot aqu* fontana: libris cum uno aut altero baccarum lauri pari,modico maceris 3 momen- to fem. cymini decoquunt, atque fic fubfrigidam demptaprius, d qux fupernatat, pinguedine forbillant. Dixi fubfrigidam : quantum enim ačlu frigidus porus puer- peris, prarfertim non longe a partu,obfit,edici non poteft,quem- admodum perprovide id annotavit inEphem. N.C.An.%.Dcc.l. obf. 174- Pctrus Rommelius , Sč ab eo citatus Waldfchmidius in Epi JI' 3 • a d DoLetim data, uti & Georg. Francus in Ephcm.JS T .C. Dec. 2• An. 9. obf. 200. Somnus,& vigilice fint rnoderata. Qtiies motui praderatur ; fub quo & concubitum intellcditm volo. Quamvis iftud omnibus non arrideat. Arccatur omnis ^ jftrepi- P ar s 11 Caput XX. 20 X ftrepitus Sc clamor, ne quies puerpera: turbctur : neque puerpera: ipfx alciori voce loquantur, ne nimium ie defatigcnn Corpus indies correfpondeat, quod quidem ti non fiat, noftra- tes mox tertio aut quarto a partu die , fi apertx nor* funt, pafluks minores in aqua melifla: maceratas efitant, Sc alvutn feliciter fib/, Sc citra iochiorum turbationem referant. Alias cmm mitiores clyfteres fervire poffunt , fuppofiroriacjuc mitiora , qux quatenus limul iochia ftimulant, eciam hac fpeciali ratione piodefle poffunt. Ulterioribus vero alvum ftimulantibus citra experti Medici confilium , prxcipuc doneč Iochia adhuc cru- cnta profluunt,non utendum,etfi id a temerariis obfletricibus au- dader pradicari fšepius viderimus. Quoad anirhi denique pathemata , puerpcras adhuc tnagis eompofito, Ia:toque, & ab omni exccifiva perturbatione,prxcipuc ▼ero trifiitia,ira,& metu alieno animo cfle decct, quam prargnan- tcs, eo, quod illx per partus iabotes & ingentem in partu fiingui- nis profulionem valde debilitatx, ob fpirituum vitalium tuncamis- iorum paucitatem quibuscunque accidentibus adhuc longe minus refiftere valeant, quam dum prxgnantes erant j queniadmodum id ( ut ex fexcentis faltem unum , Sc id deplorandum exemplum affe- ram) cum proprio fuo interitu, Sc maxima fuorum compaflionc cxperiri debuit ante annosSocrus mea p. m. Domina Kraijn. Hsec erat jam in quartam ičptimanain puerpera, quoad omnia quam optime fe habens,& propterea ctiam itiam ceconomiam cum lolita fua dexteritate jam rurfus exercens. Contigit autem,quo quodam velperead menfam cum cacteris cxnaret,cibis tamen pto fe fpecia- litcr paratis,& uti fupponebat,innoxiis vefcens,de quibusvero pofi> quam jam aliquantum cum maximo guftu aflumpfiffet,ccce,in eo- rum aliquo cxpx fubnigram ,qualem colorem cx frixura contraxe- rat,particulam,cafu,uti coqua feu obftetrix edixerat, cum cochlea- riculinario forte injedam confpicir, Sc adeo exhorrefcit, ut mox ab ea confpeda fe emonturam clamare , totamque domum impla- cabilibus ejulatibus replere cceperit,pauld poft vero convulfionibus cpilepticis prehenfaloquclam amiferit,atque triduo poft e vivis ma- ( C c ) ximo 202 lntricati Extricati Medici, & c. ximo fui apud fuos defiderio relido deccfierit. Ecce, quid non valuit appreheniio contra obftetriccm,a qua id ftudio aut ncgli- genter iibi tadum credebat,indignatio ! In quibus propterca puer- pcrx fibi temperare noverint, &: cis fervientes ipfas a flmilibus cu- ftodire. Elapfis in firinili regimine quatuor,quinque > aut fcx iepti- manis puerpera? tandem libere e ledo furgere,imd cubicuio egredi, Sc fenfim Sc fenfim folitas ceconomicas peradiones realfumere po- terunt, fervata tamen prarfcripta vidus ratione in 9. aut I2.usque feptimanam. Atque taritum etiam de redo prajgnantium , Sc pu- erperarum in < 5 . rebus non-naturalibus regimine. Cum quo qui- dem etiam opufculum hoc tale quale, fincero tamen corde in pro- ximi commodum confedufti , finitum volo. Id quod cedatDEO Ter Opt. Max. in perennem gloriam, immaculatc concepta: ejus- dem Genitrici MARIAE honorem, Sc anima: mes falutem f Non nobis Domine , non no bi s, fed Nomini Tuo da gloriam. Pf, 113 * FINI S. je appes- ■a (203) ?$. APP EN DIX, Spitam modernam boum , vaccarum , vit utor umg t mortalitatem longe Utcq s per Hungariam, Croatiam, Germantam , &c. Italiam immanitergrajfantem ton- ccriuntem a MAR CO G E R B EZ/O, Bledico Labacenfi , ad E.vcetl. Dom. fOANNEM FRANCISCU Al FABAEU Af, Atcdicum Vitnntnfem i z. Jan. iyn.Ldaco E tarnam perfcriptam continens. Arce, VirClariflime, quod tam tarde, incomte, & inconcinne ad gra- “ tiofas tuasrefpondeam. Fecit id fiquidem non tam mea focordia, quam corporis me interea aggrefla indifpohcio, febris nempe Ca- tarrhalisetiamnuronondumintegre extinčla. Ceterum vero, quod animalium illam Iaem, qua omnes fere boves, vaccas, vitulosque apud Vos enečios fuifte lignificas, concernic : Scito ean- dem fere non minoremftragem incer eadem animalia quoque apud nos infli- jtifTc ; nifi, quod hačtenus adeo latenondum fefeextenderir: verumperman- fei it faltem penes viam regiam, qua ex Styria hac in Italiam propelluntur bo ves Hungarici : atqueade6enecucriteo tramite fere omnia, abfqueeo, quod ul- luni, cuifidipoterat, repertumfuerit, licut apud vos, conrra tale maium re- niedium. Caufam in genere omnes imputant bobus tali lue infe&is ex Hungaria hac verbuš Italiam pulfis: Undenam aurem illi primitus infečfi. 3 ambigirur. Quod fi ramen confideremus podremo e/apfte aiftatis, Sc totius autumni auftrinum, & pluviofiflimum dccurfum, facile concipimus infečtionem illam ex palčuo- rutti toto ntemorato tempore nimiisaquis inundarorum corruptione, Sc prx- tereatot myriadum locuftarum, cicadarumve dičfisin partibus fub fine atftatis, & initium autumni anni 1710. demortuarumputredinepratfatispafcuiscom- municata originem fuam traxi(Te. Cujusnoxam, ut evitarent Status Carnio- Jiae, publicis edi&isinhibuerant, neeoautumno ulliporci, fuesvead nos ex Croatiaadmitterentur in fylvisquercinis fortecumglandibus quoque locuftis iplis, quorum circa Sagrabiam, Sc alia vicina Hungarias, ScCroatite loca ob- litaerant omnia, noxiepafti. Inefte vero pode corruptioni illi pafcuorum, putredinique locuftarum tantae energiae virulenriam, teftantur tothačfenus a graviftimis Scriptoribus, in fpecie Kirchero in ftrutinio fuo de pefte, hinc & inde annotatte non folum fimillima: animalium, verum Sc hominumex eademcausaolim exort£e perni- ciofiflimae peftilentiae. Propagationis tališ mali in aliasProvincias caufam tamen vel e^teo čredo efte purum Contagium, quod id ferocia: Uix veftigia nuflibi ediderjt, quam eis folum in locis, ad qua:vel infečbi illi boves Hungarici immediatepertigere (C c z) auc 204 Appendix autabeis priusinfečlaRoitra animalia, vel eorum pelles, velhomines, qui caras talibuspriuscircumivere ,,velinfečli canes. Adaliamanimalinmfpeciem, pra:terquam ad canes,. &r, ur aliqui vc- lunt, adcorvos, quiderakbus carnibus vorarant, & propcerea padi m inrer- ficiebantur, obfervacum apud nos non fuit, fe talen* infečlionera extendi(Te: etd verbo eertius nobis conftet, plurimum ačlu infečtorum camium ab ha- liiinibus fuide comeftum : dve deinde ignis id, quo ere elmbantur, aflaban« turve, dve pamcuiare ftomachcrum humanorum digeftivum fermentum ef- fecerir. Uc adco fakem hačlenus non polllin non fubfcribere Pa ca vi norima Medicorum fenrenriie, qui, prouči id fuse legere cfc in Epben ;. Nar. Cnmf. Dec. I. An. Fl. & Fil obf. 189. adhueolim fanxerunt e dim čarni s aniroalium jegrotorum abfolute hominibusnon efle infalubrem : quamvis, oufeocarere poilunt, prsftec, ut eo cum Febrio ibidm obferv. 191. abflineant 5 quemad- modum fecere Labaeendum n odrom m quam pkirimi, qui dib mali mitiuni plane ab orani bubula abftinuere, ne kute cum fanontm boum čarne , cis quoque ačcu infekoruro apponererur. Qni ramen, d quo fhidib- per Magi- kratum omnes mačlandi boves, u»Sc mablari mfpiciumur, cam ampliksnon repudiant. Quod filiacillae anten* Mercaroris Enfacenfis, quas excomeftoin- fečtarvaccae Iačte obiide perferibis, impegerint, forte in caufa fuit, qubd lac illud crudtimabeis fuerithauflum, Scignenon correčtuna ■? Sicur Hyper-La- baciaudivi obiide eane m , qaidelotura infebls earnisbiberar, abfque eo, qndd caro lota , & defuper elixa ea paftis hominibus qukquam obfuear. S gna tališ mali anten*funt potiffimum ingentes, & faepc eorruptr pul- jnones, cor flaccidum, vedea fellea praeter modam felle turgida, & in te (li¬ na inflaramata,iaepeque fenguine arro rep le ta j apud quar proptetea per po- fteriora etiara cruenta dejiciuntur. Prasterea eommunker lingua inflamma- ta ,& fubtttJ rabris vcdculis ref erta, animalia autem fummedtibunda,& pro- pterta frigidae incelFaucer inbiantiav Tempu? incerkfe aecidic plerumque ultra triduum, qiiatriduumve,non rarb etiam plane intra 24. h o ras. Quoad citrarn cenrata quid'em fuerc prlmitus quceque excogitabiliac puta venarum diblinguaiium inči Go, & defuper elutio, fridliove aceto cim* tale, allio, & falvia kibačlo , erueiata curis fuperne proxime ad originem eaudse didečtio > imd & eauda? ipdus in extreroitare abfcifdo. Interne tke- riaca,& globuli ex axungia porcina,fu!igine camini, al]io ,& granis jfctnipe« confeili, & ad degluciendum quotidie porrečli » nee non antimon, cru- dum,&c. Poftquim vero vidim fuiflec, qubd omnia fine effečtu, de mu m apud infecta aniimka ab omnium ufu cedatum eft, 8 c animalia prognod re- quaeetiam kačtenus quad omnia interiere. Ur adeb Loitshenfes rufti" de moderno Pecorum mtcrku. 20$ ei,Hyper-Labacenfes,& alii,qiios tnalu in hoc tetigit, non habeant pimenta* quibus laboies fuos peraganr. De pratfervaciv.s remediis tamerr gloriantnr. nonnulll, afTerunrgue Ce a non plane in varnim adhibere J qiTae quidem porHIitnum conliftunc pri mo m igne, uti vocant, fylveftri ,id eft, in igne, cpem diununa unius lig ni oblongi cum akero fridione eliciunc. tncendunc ecdera ingentem acervum ftrami- nis in via quapiam angufh, ex cjua animalia arfugere nequeunt, Sc animalia in eum aliquoties propellunt, repellunkjue, ho-minibus eum in finem utrin- que cum bacillis ad impeliendum confututis, Secundo, in infercione r.idicula: Iieliebori nigri in čutim ex collo pro- pendentem, quam linimi infertam, uftjuc dura ea ibidern ingens apoflema excitet,quo rupto ea demurn ipfa procidit, ulcusquc fert fponte, veltrnčtie- ne axungiz porcinte confolidatur. Tertib, in porreciionc quoridiana pulveris ex radi ce angelics, gentia« nar,excremitatibus ligni junjperi eum toto,paleis ierainis Cannabis, Cochk*- is oftrearum, putaminibus nueum juglandium, & fale cora. confecti. Hune tnifcent cum f. q. fiufumm tritieeorum, Sc q.uctidie fingulis animalibus lin- gendum proponunr, vel farno nvanducandum admifcent. Cui alii etiara alia »djungunt: pura rutam,pimpinellam,fulphur, Scc. Alii paucioribus conten- ti funt. Pratterea omni modo cavent fanorum eum irfe&is commercium. Item,acceflum ho m in um, & canum, qui forte cum infedis cireumivere, pel- les infedas , Sc qu;cqae alia, quibus infedioni vel minima occafio piseberi pofler. Atque ifta funt, quat ego ad debita obfequia Tua: Excell. Dominationis- de moderna perniciofifiima boum , vaCcarum , vitulorumcpie morta- Iitate peflilentiali tremula adhnc manu requifitus perferibere potni Sc vo¬ lili, Faxit fummus Archiater , a quo univerfas naturae falus,ut ea &Tusi eeconomia: ,& alioruir, faltem aliquid emolumenti conferant i Dum ego> interea me ejusdem gratiofis favoribus qudm humaniflime commendans. man e o 7u Med. D. gentiorfebre. J L Alvifluxuspuerperu quundoque falutaris. W Alvi obflručlio ex fjlv. pyrorum tfs. 6 1 Alvi in v ar tol ts obfiruftto. 90 Alexipkamaca hubent pr at er occultas et- iam manifefas , & e as diverfas qualita- tes. j 1 Anafarca quid? 66 Animalium anno 1711. interitus 203 Animi perturbationes vehementiores omnes gravidis noxi 9 9 Hjpochondriacorum pot us. 9 g Hjpocbondriaci tur tam rarb refantnturl ibtd. HjJleri(isfragrantianoxia. 106 l. Indicatio quid, & unde defumatur ? 1 £ Indicatumquidl j z Intemperies ventriculi frigida cum intemperie hepatis calida complicata. 1 o 6 Inttmperiei ventriculi frigida, & hepatis cali¬ da curatio. 106. feq. Intempemi calida vtntlis, & frigida fpleniš curatio. no L. Labores &commotiones fanitati profitna. 191 Locbia quid,&quamdiu dur ar c foleant: 120 Locbtorum la(tonem qua mala tonfequantur. ibid. Cum locbiis etia cacocbjmia expurgatur . 170 Lochiorumcopiofusin partu fluxus non adei metuendus. i8<> Lcihiorum nimiifluxusaretentdtn uterofe- cundind, mola, aut fanguinis gnano de¬ pendentis curatio. i%6. fcq. u. Mannainfebribus tifus. ±6 Medico quafcituneceffaria. 6 z Meduamenta non omniafunt ejusdem virtu - tis. * i} Medicamentarefpettu hominis dicuntur ta¬ li a , aut talia. 1 7 MeduamentapoUent fapepluribus, & 'tis Con- trariisfacultatibus. 1 Medicamentorum aliafacultasperfe,alia per accidens. j 9 Medicamcnta aliud operantur per [e, & aliud cum alio ufurpata, & aliud bocmodoufur- pata, aliud aho modo. 2» Medicamentispluribus eadem vis communis. (D d) Medi- I N D Jktt&Mtninta operantur pro cinumflantia - rum diverfitate. to Melfebncitantibus, & hefticis noxium. j 9 Menjlnti fanguims feu menjium nomtne qtud intelligatur ? 1 18 Menfes quando primum fiuere, & quando cef- farefoleantl ibid. Menfium fluxus ad mulieris fanitatem necef- farius. 119 1 Menfium fluxur ejl tejiis mulierem ep aptam ad concipiendum. ibid. Menfium f!uxus utr um ad concipiendum ab~ foluteftt neceffarius ? ibid. Menfium fupprejfonem qm mala confequan- ' tur e ibid. Menfes fupprejfi quando movendi. 13 8 Menfes dentium in aclufluentibus menfibus. tifus. 1 24 Menfes pelientia gravidis infefla. 143. Mercurialisberba gravidis fujpecla. r f 8 Meretrices cur raro concipiant ? 197 Methedus univerfalis fine exercitarione in particularibusfere inutilis. 6 f Metbodus curandi apčtus complicatos. eom - tnunis exan.'inatur. 16 Monflroforu m fce t v. um caufi. 198 Morbi am gr uvidi late complicatL 138 Morbi cumpuerperio complicati. 163 Morbi motriš abortus caufa. 13 9 Morbiliorum curatio. 8 9 Morboforum animalum c.ir ne s mn abfolute infalubres. z 04 Mo rs ex nitrita diapborefi ort a. 41 Motus qualis,& quandagravidis ulilbs ? 1 9,5 feq. Mulierum naturalisconfitutio. 117 Mulier fere folagravida coitum omar. 1 97 Mulieres nobiliores cur in p ar tu & alidsfaci- lius offendantur, quam ignobtles g 1 91 Muftm gravidis norim* 195 E X. MjrobaUni 'tis , qui durioris funt alvt incon - a Obputtionis[pleniš sum tuff ab acrt deflu- xtonedepende>!te, complUa*d curatio. r 1 r Ovainbutyrofrixapuerperisbnttrdiieda.i$9 P. Panacearum reprobatio. Gl Parnim confetpuentia. 120 P upi aram mmorum in puerperis ufus. z 0 [ - Pefles jumentorum unde. 203 Pkthorafangninismiffmis indkans. 3 f Pleuritidis cum diarrhceacuratio. 112 Pleuritidiscumfebre ratione refrigeranmm compltcaU curatio. 1 14 Potusfrigidus gravidis norim s. 193 Pot usfrigdus puerperis norinis » z 00 Prognofes caute pr en da. I o Prunella curatio-. g d Puerperii nemine quid intelligatur ? 117 Puerperapluribus,& diffiithoribus morbis la¬ borant, quhn cattra mulieres. 1 6 3 Puerperarum falus locbia ritefluentia. 172. In puerperis remcdiaad ut trum dtrigenda.ijG ln omnibus puerperarum morbis ad locbia at- tendendmn Medico, exceptis variohs.i 83 Puerperarum regimen & in G. rebus non- naturaltbus. 192 Ptterperas atama qttietiffimo ej]e decet,&pra- cipue terrortm, 'uram ,&trifiitiam vkatt. 201 Puerperii errorts din pofted luuntur. zoc Puerperam l-oco fubobfcura decumbere dt- cet. 1 99 Purgatio pracipuum fanitatisremedium- 1 l Purgatimis indkans Cacocbjmia. ibid- I N D E X. Pitrgathtum appr oprtat is cuivu humori reci e perfiettur. ibid. P ur ganita for tiara , aha mit tor a. z 4 Purgantium aha oper ant ur per fuperna, aha per inferna. z 6 . & 2 J Purgantium varia qualitates. 25 Purgantium euhibitio quatidvq ? partienda- z g Purgantium tnfebre maligna ufus.. 84 ' Purgantium in inflantebus menfibus ufus. r 2 7 Purgantium in ačtii jluentibus mnfibus ufus. 132 Purgatmts in gr uvidiš mccjfitas. 144 Purgantium in gravidis ufus. 1 f4 Purgatio in gravidts mn femptr tata. 141 Purgantia qitalia gravidis convenientia. r j j Purgationis tempore in gravidis fetus robo- randus. if7 Purgantium in puerperis ufus.- id 8 Purgantium in variolis & morbillis ufus. 9 0 In purgantibus etiam quantitas confideranda Oualuatum imenfio unde de funt at url 48 (Murtane curn afcite curatio. 67 Refrigeratia qua rationefebri medentur. 176 Refrigeratia non folorumfrigidommeffečtus. 174 Refrigerantiumin hjpothondriacis ufus. 9 8 Rtfrigerantium in ačtu fuentibus menfibus ufus. 134 Refrigerantium 'm puerperis ufhs. 171 Refrtgerantia ,qua temuoris funt fiijhmtu puerperis adeo non nocent. 175 Regimtn pragnantium & puerperarum in 6 . rebus non- natur alibus, 1 ? 2 Regiones calidos mcoltnttbus mitiora■ pur¬ gantia fufficiunt. 27. & z 8 Remediorum ajlutus ufus atterum compika- tos affečlus rede curandi inedium. 57.5 8 Remedia circa qua tontingunt affecluum curn menfbus concmrtnitu tmplicativneu 1 24 Remediorum circa qua funt affecluum curn menfibus concurrentmm complicationes le- g/tim us ufus. 125 Remediorumcirca quafiunt cttm menfibus complicationes, in morbo menfibus altu fiu- entibus fuperveniente legitimus ufus. 13 © Remediorum, circa qua fiunt cum menfibus complicationes , in menfibus morbo jam aclu pruxiflenti fupervementibus,legiti- tntis ufus , 135 Remediorum , circa qust fiunt cum menfibus complicationes,in morbo fuppresfis menfi¬ bus fuperveniente legitimus ufus. ib. Remedia,circa q:u fiunt affecluum prsgnan- tibus midentium cum graviditate com¬ plicationes „ 140 Remediorum , circa qu* fiunt cum gravidi¬ tate complicationes legitimus ufus. 143 Remedia, circa qtu fiunt cum puerperio complicationes. 164. Remediorum t circa qna fiunt cum puerperio complicationes, legitimus ufus. 16 5 Rhabarbanm mue , & futttm medicamtn- tum. zz. 23 Rbabarbari ufiesinfebribus fitfpecltts. 16 Rhabarbarum alvum dtiram poji fe relin- quit. ibid. Rhabarbarum gravidis tutum. ijj S. Ralfa, cur gravidis vit and a? 195: Sanguinis misfio Romana olhn militi,?. inf4- mis.. tj,. Sanguinis misfioms inditantia. ib. Sanguinis mijfioms contraindicantia. ib. Sanguinem mtttendi modi varit. $6 Qmmoio ennjfus fanguis vires magis de¬ bilu et? ib. Sanguinis mtfh quandoque partienda. 37 Sanguis qud quantitate gravidis mittendtu l ifz Saphana gravidis mn fanti fiecanda. 1 f4 (D d z) Scam- I N D Scammonmn 'tnflammans & corrodens mt- dkamentum. z z Scammoneo non,nificon celoutendu. z$.&6o Scammoneum in febribus fuflectum. z6 Sejrrhus {pleniš ad tactum flrepitum edens. 80 Sennagravidis tutttm medicamentum. z i Seri ladis inpaffiont hjpocbondriaca ufus. 96 Sitisdtuturmorisnoxa. 99 Sternutatofia errbinorumfpecies. 158 Sternutatoriatn gravidis vitanda. 1 S 9 Soltda diutius m ventriculo morantur, qudm liquida. 1 °7 Sudorifera, vide diapbomica. Sudoriferorum in inftantibusmenfib.ufus. 1 z S Sador puerperis bonus. Suppojitoria qtttd, & quis eonim ufus ? 34 Suppojitoria non omnia ejusmodi. ibid. Suppojitoria qua.gr uvidi s convcnientia ? 1 f 8 Sjrupusrofo’ viol. fol. in febribus conveni- ' ens. z6 T. Tamarindi mite,& tutumCholagogum. iz. & zj Tamarindi febribus convenientes. 16 Temperatorum ufus. 6 z Terror pr a aliis animi pathenuttibus gravi- dis noxm. 198 Terebintbina gravidis fecurum diureticu.160 Tjmpanites quid? 66 Tpnpanitidts curatio. 78 V • Fariolarum & morbillorum curatio. 89 Fena Seclioms in febribus malignis ufus. 8 3, & 8f Fena Seclionis in injlantibus menftbus ufus. 115 Fena Seclionis in atlu fluentibus menjibus ufus. 13° Fsn* Seclionis in fupprejfis menftbus ufus. l)6.feq. E X. Fena Sectio abortus caufa. 1 z 1 Fena Sectionem in gravidis fuadet ipfa na¬ tura. ja6 Fena Sečlie quibus gravidis potifimum ne- ceffaria? ij z Fena Seclionis in gravidis ufus. J44 Fena Sectio quando in pede & quibus gravi¬ dis necejfaria ? 1 j o.feq. Fena Scttionis in puerperis ufus. 16f Fena Seclioms in petecbiis ufus. 88 Fena Se it. in variolts & morbtllis ufus. 8 9 Fentricuhfrigidi & hepatis c ah ds curatio. f 9 Feficatoriorum in febre maligna ufus. 89 Pici tis notnim quid inttlligatur ? p 3 Fschis ratio quotuplex qua cujusvis ma -* tena > ^ Fictus ratio pro morbi ratione varianda. ft-&$6 Videni febricantium qual'tsi $5 Ftblusratio quahsgravidisconvcniens ? \6z Fictus ratio puerperarum qualis i 199 Fictus fimplex & parcior fanitati proficuus. J 2* Figiharuni & delirii curatio. 87 Fivendi mo s moderni temporis. '4 Fomitoria quid, (jr qua eorum a purganti- bus diverfitas ? 28.^29 Fomitoriorum quod indicans ? 29 Fomitoria quibus idonea ? ib. Fomitoriorum rectus ufus. ib. Fomitonorum varia fortis exempla. 3 o Fomitoriorum in injlantibus menjibus ufus. 128 Fomitoriorum in aclu fluentibus menftbus ufus. 13 j VomitoriortAn in gravidis ufus. I f 7 Urina quaifdoque ob vefica ab utero compres- fionem fupprimitur in gravidis. 161 . feq . Urina fuppresflonis d calculo in gravida.cu¬ ratio . 161 Ut en pmidentU in puerperis curatio. 18* F I N I S. / \ I . v' ■ i . > -. fU' ' i ' v . 1 . i