HIS-tORlAE LimUA

CONTINUATIO

SIVE

AUSTRIAE VICINIS ^

NIMIRUM %

IN CARfNTHLA, ST1RIA, CARNIOLA, IStMj 1 /
ET MARCHIA VINIDORUM 1  mij,

OCCASIONE ORAUONIS  v,i £

QUAM • V <L.

IN GYMN. BERLINENSI, DIE XIX.OCTOBR. A. MDCC XXIX.

HORA X ANTE MERID. POST PUBLICAE 1NTRODUCTIONIS ACTUM

H A CEBIT

NOVUS SUB CON- RECTOR

DN. CHRISTIAN. GUILIELM

MAGDEBURG*

AD QVAM AUDIENDAM

ArnpliJfimos& SpeBatiffimos l __

Summe Venerandum Ephorum ;‘Plurimumque Reverendc

Eccle£ Miniftros, Cunftosque Gymnafii Reique Scholaftiae

Fautores ciemiile & officiofiffitne invitat

JOHANN. LEONHARD. FRISCH. RECT.

BERO LINI UTTgRIS, CHRISTIANI ALBERDTI GAEBERDTI, '

'N'Cii G&osT&l

* *

* * # *

SrmanicB viciniam verfus omnes coeli plagas
praeter occidentalem, jam olim Venedi occu-
parunt. Hx  vero in limites patrise noftrae mi-
grationes varia obfcuritate involufse funt,
magna ex parte vel tacente vel nugante ho-
rum temporum hiftoria. De hoc folo non dis-
fident auktores, quod Venedi iive Heneti, ut Herodotus (in
Clio) eos vocat, partim e remotioribus provinciis & regnis,
Bulgaria , Servia , Bosnia, Dalmatia & Illyria ad nos venerint,
partim etiam e vicina Polonia. Harum enim gentium diale¬
kti hoc teftantur ;  Quarum pler£eque ad Bohemicam, Sc ad cae-
teras magis accedunt; qu$dam ad Polonicam ; Sc  cum illis
omnes linguam Sclavonicam tanquam communem matrem
agnofcunt. Multae vero caufe funt, curlingua Venedica tam
diunobis ignota, & una cum genre flia tam contempta jacue-
rit. Praecipue earum funt: i) Quia Venedi tam diu idolorum
cultui dediti, Sc  hinc Germanis ad Chriftum converfis perodiofi
fuerunt, ut eos Venedicoscanes appellarint. 2)QuiaGerma«
norum limites, qui ab iis & vicinis populiš ob mutuum metum
vafti relikti erant, magna multitudine occuparunt, hasque in-
certse pofTeflionis terras fibi attribuerunt. Undedeinde 3) Ger-
maniam faepius invaferunt, viciniamque vexarunt; ut Impe-
ratores noftri Comites limitaneos five Marchiones, limitum
cuftodes, adverfus eorum impetum conflituere cogerentur.
4) Quia a fideChriftiana aliquotiesdefecerunt; Chriftianorum
Sacerdotes occiderunt, Sc  muha crudeliter fccerunt. 5) Quia
vifti ad tam fcedam fervitutem redačti funt, uta natione hac
Sclavonica nomen Sclavorum , apud omnes fere vicinosGer-
manise populos , commune mancipiorum nomen, apud Ger-
manos ipfos vero Venedorum nomen in hoc fignificatu man«
ferit: adeo ut nec opifices eos in collegia fua, nec filios eorum
in numerum tyronum admiferint,

)( ^

Hic

Hic linguae Venedorum negjedus $on ceflavit poft con-
verlionem eorum a ? d Chriftianam Religionem, & polt rece-
ptionem in finum Eccleliae: Sedduravit aCarolo M.fereusquc
ad Caroli Vti tempora. Poftquam vero puriores Evangelici
itiminis radij ad illos penetrarunt, edara linguae eorum cul-
tura incepta eft. I Et quidem primo apud Venedosmeridiona-
<les, deinae apud reliquias eorumfeptentrionales. Quam divi-
fionem harum gentium a ratione fitus, refp.edu Germaniae
fumptam , Hic praeferendam duxi. Non tamen negjedis aliis
divifionibus, nimirum ob charaderis ‘fcriptiirae diviijonem,
in Venedos qui Larino, & qui Gerrftanico charadere utuntur:
Vel ob viciniam, in eos qui Altftriae/& quiSaxoniae vidni funt:
,Vel ob pronunciationem, in eos qui frequentiorem iibilum
amant, & qui eo non deledantur. Ad dignitatem & fplen-
dorerfi quarundam Sclavonicae linguae dialedorum in hac hi-
iloriae earum continuatione refpicerenon poiliim. Nam Po¬
loma; & Bohemiae idiomata hic locum mum habere debereht.
Quae inter magnae hujus matris filias capita exfulerunt

Quantum lenta folent inter viburna Cuprefli.

Sed animadvertens infignem harum Iinguarum culturam & per
tot Virorum dodarum fcripta & elogia commendationem, ad
Venedicas dialedos tanquam ad negledioresde(cendi,&dicam
hac vice aliquid

De Dialečlo Venedorum Meridionalium, Jive JuflrU vici-

horum.

Haec ficut & caeterae, culturam fuamprimam&maxirnam
Viris Auguftanae Confeflionis debet. In tribus Auftriae Archi-
ducatus provinciis, Stiria, Carinthia & Carniola dim Chara-
dere Glagolitico ufi funt. Quem in programmate, quo hanc,
quam nune continuo, Linguae Sclavonicae hiftoriam exorfus
fum,accuratiu-s defcripfi. Deinde ufum hujus dialedi com-
modiorem & communiorem fecit Vir celeberrimus primus
Truber, Germanus inter hosVenedosnatus,nomine &omine

primus. Fuit enimprimusEVangelicaspuritatispržfecoihCar*
niola, & primus qui de cul tura hujus dialedi folicitus verfionem
fbcra? Scriptur« & aliorum in Ecclfria neceflariorum librorum
pro viribus promovit; FuitpriijrmSvfltuhas gerites ufum chara-
derum Latinorum, tori Europ^tfece corrimunium docuit, &
ob has caufastanquam aiter Cyrillus debclavonica Lingua opri¬
me meritus, primis eriam laudibus ornandus efbDebemusei
tanquamprima novas methodi Veriedicamfcribendi dialedum
meridionalem fpecimina:,

i* Evangeiia Dominicalia&Fefb cum Epiftolis*

2 .  Novum Teflamentum DlN.J.C.

3. Catechismum. 4. Pfalterium. 5. Cantionum Ecclefiaft.

Jibellum. Omniaabanno 1553. usque 1561. Labaciin
Carniola edira. >:• . ; - ] .

, 6. Librum auicontinet ordinem rerum imEcebagendarum
■ Viefinae impreffiml. « ' ; ■

Vivente adhuc Trubero. Magifter GeorgiusDalmatinus
Anno 1568. etiam Vet. Teftamenti vgrfionem aggrefTus efi>
Et publicavit latinis literis An. 1578- Pentateuchum; Anno
158? , vero integri codieis verfionem abfolvit & approbantibus
Viris dodis, quorum examini ea propofita eft, Anno 1583.
impenfis Ordinum provincialium Carniola;, Witebergenfi ty-
pographia; tradita. Anno 1484. ipfis Calendis Januariiprodiit.
Hacverfione utuntur Venedi etiam Ponrifieii inhuncusqtie
diem: Quia aliam in iliis provinciis non habenk Et ob bane
caufam apud nos rariffime invenitur. De exemplari quod in
Bibliotheca Witebergeiffi eft, multiaudiverunt, ut Regemvol-
fciusfiveWengerfcius hift.Eccl. Slav. Prov.l. i.p.40.pauci tan-
tumviderunt hanc Verfionem pauciores eam ipfi poflident.Hinc
exemplar, quo poft longam fpem poritus fum, inter pretiofiora
fecundae fortunae dona numero. Succurrit laborr TrnberiS?
Georgii Dalmatini Adamus Bohoritleh, quieodem anno 1584*
librum in 8-Witebergae edidit, cujus rituluseft,Arcticae horae

X 3 fuCci*

iuccifiv* de Latino-Carniolana literatura. In quo non. tantum
ration«m prommciandi &|lia quasadGrammaticampertinent
monftravit, fed & Lexiconaddiditadprobandam cognationem
Linguse Carniolanas cum Ruffica, Polonica, Bohemica & Cro-
atica. In Bibliis ipfis vero GeorgiusDalmatinus Indicem Vo-
cabulorum fubjunxit, quas in diale&is vicinor um a Carniola
differunt, ut:

1. Corofchki (in Carinthia)

2. Slovenski (inSclavoniafIveIllyria)

3. Harwatfcki (inCrcatia)

4. Dalmatinski (in Dalmatia)

5. iftrianski (inlftria) fiveCratfcki(inmajore Iftria; parte,

quae Germanice Ilarfl: dicitur.

PoftTruberiobitum iidem ordines Carniolasprovinciales
Lutheri Poftillam Anno 1595. prelo Tubingenli dederunt.
Sed zelus perverfus Thomas Crceniiqui Trubero in Carniola
tanquam perfecutor ejus Schoftis omnium Ecclelias Lutheran.
reliquiarum fuceeffit, curfum Evangelii & fimul culturae Ve-
nedieae Linguas in his terris diu impedivit. Omne Scripturas
Sacrse himen non potuit extinguere , quia Sclavonicae nationi
linguas fuas ufus in cultu divino a Pontifice Romano permiflus
eft. Hinc Evangelia Dominicalia cum Epiftolis in vernaculam
Carniolanam verfa ipfe denuoedidit,Graszii. Etalius, nomine
Mick. Mikez Catechifmum Carniolanum 8- Augulke Vindel,
cum figuris ligno incifis. Ann. 1615. CelTavit tamen priftinus
ardor poli hanc perfecutionem , & praeter Petri Canilii Cate-
chismum qui Attno 1624. iterum prodiit,nihil in LinguaCar¬
niola invenio usque ad Annum 1672. quo Joh. Ludovicuš
Schonleben Evangelia & Epih. qu$ Crcenii cura olim prodie-
runt,c6rrexit& iterum edidit Grastzii, 8. Hune multiRomano-
Catholici deinde fecuti funt, & varioslibellos publicarunt, e. c.

Brarouske buquize SuetigaRoshenkranze, i.e. OMfrecfcfjafft*
Sluc&lcin i?e$ i?ep(. 9 io|ctifran^$ Grastzii g. 1687-Math.CalTelez.
Modus juvandiagonizantes in Latina StCarniolana Lingua.

Ne-

NebefchkiZyI, tuje premifchiowanie teh fuetih ozfčhakou.
• 0 t mmlifflgid/ buč  i(l/ iSmacfcfungen Dtt#eil. 21 lt»atter. £aibac&.
1684. 8.

Kratki SapopadekpotrebnichKatoliskichnaukou. ^Ut|et 35 t«
griff Der notturfftigen Catfjclifcfcen Se6rc l 'M.  1 6 8
Nauk Chriftianski, i. e. Praxis Catechiftica Ann. 1686. v*
Valvafor Tom. II. p. 360.

Venedis meridionalibus, ftve incolis Carinthiae, inferioris
Stiria;,& triumpartiumCarniol«, equinque illis in quas pro-
vinciahasc divifa eft, nimirum 1) Mettling« parochi« ad quam
XVIII. pagipertinent. 2) PartisIftria?,& 3)diftri&us quidi-
citur Gerinanice Karft,. adnumero etiamMarchiam Vinidorum
( £Bmi>tfc&«SDhutf. )  five Partem IIIyria. Hujus enim in cola; a
Germanicis Scriptoribus fubinde vocantur: S)ie ‘2BenDen In
Iilyrien.

Horum quidam ad Evangelicam live Lutheranam, ut vocant,
religionem acceflerunt. Anno 1584» Agenda eorum ecclefla-
ftica VViteberg« prodierunt. Qua occafione etiam charačle-
rem Latinum receperunt, quo deinde Roma? & Venetiis mul-
ti libri in Illyrica lingua in lucern venerunt. ut
Grammatica l!Iyrica. Roma; 1604. 8.

Francifcus Glavinich tefte Valvafore Tom. II, 352. col.

b. n. 2. diverfouum Libellorum in hac lingua auftor eft.
Barthol. Caffii Vita? Jefu Chrifti, & B. Virg. Maria? Heri¬
ce, Iiteris latinis. Rom. 1538. 8-
Petri Ribadenyra de Vita Jelu Chrifti Rom. 1638. 8.
Pfalterium Davidis lllyrice Venetiis. 1638. 4.

M. Mafciii Medit, de Paffione Jefu Chrifti. Venet. 1672.8.
Joh. Johannitii fafciculus Florum Variorum, Lingua II-
lyrico-Dalmatica. Venetiis. 1685. 8*

Huic Illyrico - Dalmatica? literatur« promovendae lucčurrit in-
ter primos,

Fauftus Verantius S. Ctefareae Maj. a Secretis Hungaricis,
Diftionario quinque nobiliffimarum Europa? Unguarum
lat. Ital. Germ. Dal-

Dalmafc & Ungaricaz Ann. 1595,-Venetiis. 4. QuiXub finem
addidit multa vocabula Sclayonica qus Unga^-i fibi ufurparunt.
Item Symbolum Apoftolorum & Orationern Dominicam in
his'quinque linguis. Hoc Verandi Drčtionarium deinde bx-
fcripfit & auxit

Petrus Loderekerus Pragenfis,in Vbcabulario fuo.fex Lin-
guarnm. in 4. oblongse forma?, . >  ‘

cujus prima pars eft Latino-Iralico-Dalmatico-Bohtttjfcb-.Po,-
lonico-Germanico : Ungarica. Secunda Italico- Latiba. ’*£ er-
tia Dalftiatico - Latina' &c. Praga.’. Miti!'x 60  ’ ;

Ceterum Venedi five Vinidi etiam infHungaria litra epi e
funt. Superioris Hungarite oppida prirnaria, pdpffimpm.p^
quae vocant mpntana (tik  civtes Vbnpdpk ^Geriiia-

n'is rrtixtos rnagno numero ‘haoent, ut S(didftiraržiijm;, ! 'Ci-e : n>
nitzium, Neofolium.dcc. Germani ijlorunv diaje$dmappeilanq
Vinidicam, (Windifch) eamque a teneriš difount. In agris;
vero htec natio omnia replet. Ex bis tertia pars' Vbilqdoru W
optime corfftitui poteft, liempe Orientalis. Quia vero apucf
eok/praeter fermonem vulgarem & domeftieum, nulib Vene-'
diete lingute cultura eft, eorum in hac hiftbria bon potui rati-
onem habere. Utuntur tantum libris in Bohemicam diale-
fium verfis, etiam in Eccleftis Evangelicte rcfigionis. Ubi de
hoc defeftu Paftores harum Ecclefiarum, & primariaimembra
(cum fiib finem fuperioris feculi NTeefolii Ečclefia 'Gdfmano-
rum mea qualicunque opera in faeris pubiice dreretiir) fepius
valde querentes fibique invicem eum cxprobrantes , alte|-am-
que partem alterius negligentiam,, quod iibros:nu!lox vprte-
rint, & 'ayarifiam., quod fumtus non fuggefferint;, tutiinde
ačedfimtenb audivi. Horum Vipidorum nojn exigua"pdrtio^
qu<e Polonij vicinior eft,etiam dialefti Poloničte-fibijoabaliis,
diftinguuntur. Orationern denique'Dominicam in bane diale-
dum meridionalem jverfam, proxbn® opcafipni refervo ,.bda‘
hilibfedialefti Lufati$utriusque'etiafn aiias vCrfiones bujias
cSjaopms'fubjiingfam/additiš emendationibusearum,qiias a di-
verfis auetoribus male exfcriptas inveni.

# # #