10AN. ANT. SC0P0LI THIL. ET medic. doct. caesareaf. regiaeqve maiest. in RE META1.LICA A CONSILIIS , IN ARCHIGVMNASIO TICINEN$I PVBL. BOTANICES ET CHEMIAE PROFESSORIS , CAES. REG* SOCIETATVM OECONOM. STVRIAE , CARNIOLIAE , GO* KIZIENSIS , NEC NON BERNENS1S , APIARIAE LVSAT. AC NAT. CURIOSORVM ' berolinensivm socii FVNDAMENTA CII E MI A E ; PRAELECTIONIBVS PVBLICIS ACCOMODATA* P R A G A E A P V D VV O I. F G A N G V M G E R J. E, MDCCLXXVII, 1 . < ) PRAELO&VIVM. Jf Illffit AVGVSTISSIMA,Ut US curis fepofitis, quae me in Hungaria inferiore , penes (upre- 33ium Camergrafiatus Officium> in re minerali & monetaria per decen- nium occuparunt, Botanica & Che- mica in celeberrimo Ticinenfi Ar- chigymnafio puhlice traderem. Vt ergo muneri huic noviter concredito pro viribus (atisfacerem, circum/pexi undique 3 num liber ef- )C 2 fec ==«= fet aliquis } quem utiliter prselege- rem, meque ita ab onere novum confcribendi liberarem. Cum vero non foret ullus, qui adaequata brevitate, folida theoria, aptoque ordine illa proponeret., quae Auditoribus utilia ac neceffaria vi- debantur, coafrus fum deniqueopu- fculo huic manum adponere 5 & in compendium ea redigere 5 quae ex- plendis difcentium votis apta, pu¬ hlice praelegenda efle duxi. Authores vix ullos citavi , ne vana eruditionis ia&antia inutili mole excrefceret normalis liber; cum enim femper ftudeam brevitati, ita ea^ ea 5 qua* addere oportebit, explica- bo in PradečKonibus, & 3 quoad li- cuerit, experimentis demonftrabo. Antequam autem haec confcribe- rem 3 experimenta inftitui plurima & laboriofa , obfervata aliena cum propriis comparavi., omnemque ope¬ ram impendi * ne prsecipiti ratioci- nio fedu&us dubia pro certis, vel <3? erronea pro veris adfumerem. Ad hžec me nullus contradicendl pruritus, nnlluni fečte ftudium, auc novitatk ardor impulit. Cum enim nil minus ferre poffim 5 quam arro* ganti audacia detrahere meritis eo- rum 5 per quos profecimus, ita , etft libere, libere, nec ullam veritus aučlorita- tem , opinionem meam dixero 3 pa¬ rati flimus fum tamen meliora edo- člus 3 in aliam ire fententiam. Csterum adverfariorum tela noq inetuOj firmiter perfuafus, eos gra- tiam apud pofteros Temper habitu- pos 3 qui 3 ut publica commoda pro- jnoverent 3 bona fua omnia, vires omnes 3 omnemque vitam impende- *unt. FARS PARS PRIMA SISTENS OBIECTA ET INSTRVMENTA C H E M I C A. §. i. C orpora omnia ex elementis compofita funt; elementorum vero cohadio in quolibet alia eft. §• Vis illa, qua corporum principia coha?- rent, ab attračtione proficifcitur, quse ab Au- čtore Natura iisdem indita, per fpatiola valde exigua diffunditur, ut demum fere evanefcat. §• 3 * Nexum hunc indeque nata rerum attributa, examinat Chemicus duplici methodo, analytica Videlicet, atque fynthetica* §• 4* A 2 §* 4 * Analyfis unita disiungit, fynthefis disiun- combinat, idemque compofitum detluo con- ftituit, quale erat, antequam in fua principia divideretur. Ad utranique metbodum ducit via triplexj nempe huraida, licca, aut ex binis hifce com- poiita. Plimam conftituit liquot, fecundam ignis, tertiam vero uterque limul. §• 6 . Atprobecavendum, ne produ$a habeantur pro eductis, vel coeca fide, adoptato prseiudi- cio , aut immaturo ratiocinio transverfim rapti, eam viam, quse ad interiora natura: facraria du¬ cit, nobis ipfis aliisque prtecludamus« §• 7 * Res naturales a Chemico examinanda?, funt illse, qu£fi tellurem conftituunt & inhabitant, fea Animalia, Vegetabilia, Lapides. §• 8 . Animalia vivunt, fentiunt, crefcunt, mo- Ventur motu arbitrario. Plantae vivunt, crefcunt, non fentiunt, nec cligunt direčtionem. Lapides minime organici, non vivunt, nofi fentiunt, nec vegetant, Ne- Nemo itaque chemite ignarus folidam crea* taram reruin eognitionem iibi unquam compa a rabit-. $• 9 » Hinc omni aevo cultores fuos habuit nobi- le hoc ftudium, ac primaevos ecquidem antidi- luvianos forte non paucos, quidquid ignotoSj excerpto Tvbalcaino primo metallurgo, dem Vero poft cataclyfmum Chami nepotes, inde segyptios, quorum praecipui Herophantae* Moses, Abderitanvs, dein Groecos nonnullos, pofthac Arabes, dein & alios plerosque Alche- aniftas, ut patet ex fcriptis Geberi, Lvllii* Trevisani, HollaNdi, Valentini aliorumque. Praeftantiores huius fcientioe cultores ab initio fasculi decimi fexti usque ad noftra tem pora floruere, quorum praecipui Boylevs, Beche« rvs, Kvnkelivs, Stahlivs, Henckelivs, Hoff- mannvs, BohNivs , Glavbervs', Neumannvs* BoERHAAVIVS* POTTIVS , WALLERIVS , GeLLER- TVS j Lemeryvs , Marggraffivs , Geoffraevs* Lehmannvs, Lvdolffvs , MacoVerivs 3 V 0 G E* livs , Spielmannvs & alin » §• IOs At quidquid in chemicis adiihi fufcrit ha= denus, laf.ent tamen adhuc plurima ; nam i) Genefes reruin praetervife, aut perperam fta- bilifce ; 2) metaphorice multa confcripta;. 3) Produda pro edudis faepius adfumpta. 4) Ana- lyfes genuinae pauciffima? inftitutae. 5) Phoeno- mena chemica paffim male applicata. 6) Legeš artis non omnes ex ipfo naturae fonte petitse. 4 ==^8P== §• II. Refarmandum itaque ftudium i) experi- inentis accuratiilimis ; 2) genefi lapidum omni modo qu&’fita; 3) caftiilimo ratiocinio expcri- mentis applicato; 4) viribus elementorum fe- dulo quaefitis; 5) rerum proprietatibus rite de- teftis ; 6) pro veritatibus iis unice adfumtis, quae propria induftria revelavit. 12 » Hinc Chemia late fumpta, eft fčientia li¬ la, quae rerum omnium-principia rimatur, pro- prietates detegit, mixtorum vires & ufum in- dicat, ut iis dete Chemia pharmcueutica', docens modum ea rite parandi, qua’ Materia medica poftu- lat, culta inprimis a GLvercetano, Myn- SICHTO, ZvVELFERO, PoTERIO, DaLEO, Lvdovicio, Bavmeo, aliisque. 3) Chemia mechanica , ollendens methodum praeparandi fales, vitruni, colores , de qua legendi inprimis Kvnkelivs , Ne- fcivs & Hellotvs. 4) Che- s 4) Chemia aconomica , examinans 'tetras Vege- tabilibus nutriendis aptas, nec non aquas potui, aut aliis ufibus deftinatas. 5) Chemia fpagjrica, promittens artem con- ficiendi Aurum, aliaque miracula. 6) Chemia metallurgica , tradens modum edu- cendi metalk ex terris Sc mineris, quam plurimi coluerunt, ut patet ex fcrip- tis AGRICOLAE, ScHLUTTERII, RoSLE- rii, Lonheisii, Crameri, Lehman- ni, Henckelii, Swedenborgii , Orscha- 111 , Cancrini, aliorumque. §• i4* Inftrumenta chemica quacdain aEitvci funt, alia vero paffiva. Acliva funt Ignis, Aer, Aova, Corpora sa- LINA, & PHLOGISTICA. Paffiva autem Fvrni, Vaša, Sc Adminicvla. §• ig. IGNIS. Volumen confcriberem, fi ea re- petere vellem, quae de igne hucusque di&a funt. Pauca nobis, eaque prtecipua, quae illius naturam agendique modum explicant, hic atti— giffe fufficiat. Lux aut calor funt primaria attributa, quae ignem ubique comitantur, etfi poffit effe calor fine luce, ac vicilfim. Ignis elementa inper- turbata lucern, denfata vero calorem excitant etiam fummmn, exemplo Ipeculi cauilici. A 3 §. 16 . Ignis ubique unus & ide ni, attenta vero ftatione duplex eft, nempe inhofpitans aut ap- plicatus. Prior latet intra corporis cutusque fubftantiam, £equabiliter plus minus diffufus ; , & quali fixus ; pofterior autem aliunde adveniens eamqne ingreflus, priorem dimovet, agitat, ei- que unitus, exercet omnia hacienus de eo ob- fervata, ac inpoiterum detegenda, §• 17 - Cum vero ita conftitutum fit in rerum na¬ tura, ut omne corpus non promifcue cuin omni alio uniatur ; ita etiam ignis, quatenus ens phy- ficum, fuas habet adfinitates, qua? jubent, nt inter corporum principia lit unum, quod cum £0 promptius ac intinuus comungitur, §• 18. Gtuale vero hoc principium fit, doeebit in- doles eorum corporum, ex quibus ignis inho- fpitaps maiore copia evolvitur ab applicato, Talia funt fulphur, olea, refinae, plantae, At in omnibus hifče fales plurimi latent, & in to ta rerum natura id omne, quod igneum eft, ide Ul etiam fale fcatet, 19. Hinc proxima ignis adfinitas eft cum illa fubftantia, cui falis pomen dederunt ehemici, aetiva pariter, omnibusque corporibus plus mi¬ nus innmsta, Nonne hinc patet ratio, cur aci- dum = 7 dum fulphuris cum principio inflammabili tam facile uniatur ? nonne falinum hoc principium eft ille in omnibus oleis latens fpiritus re&Ql*, agilis, ignis fiiius Boerhaavii ? §. 20 . Principia hfec nune ita cohserent, ut feiun- gi nullo modo queant, nune vero ab alia fub- ilantia adinvicem dividi ac feparari poffunt. Nuhus fane hačtenus innotuit modus feparandi partem igricam ab Auro, Hydrargyro, Platino, Argento, & Alcohole ; quae ab aliorum corpo- rum principio faiino feiungi & divelli facile poteft. 2 X. Corpora illa, quac hcec principia disiun- gunt, quacdam falinoe fubffantias, alia vero igni magis adfinia funt. Prout itaque nune uni nune autem aut alteri uniuntur, tollitur lic inter ea- dent illud aequilibrium, quod ea invicem iun- <5ta & copulata tenebat. Salino principio ma¬ gis adfinia funt aqua, aliique fales ; igni autem alius ignis indigeno applicatus. Unde ratio pa- tet, cur ignis excitetur, dum acido nitri furnan- ti affunditur oleurn ftillatitium, dum pyropho- rus calido aeri exponitur, dum folida corpora invicem atteruntur, aut adponitur ignis fub- flantiue inflammabili. Sed etiam hinc difči- m us, cur calor oriatur, dum calci vivae, aut oleo vitrioli addituraqua, dum metalla qutedam folvuntur ab acidis , & dum argentum ex aci¬ do nitri ope murise pn-ecipitatum teritur cum calce flanni. A 4 §• g §. 22. Porro igneac quaedam particulae alicubi cx- citatae, proximas pariter emovent, & hae iterum alias, doneč omnes ex fuis fedibus expulfae om- nino avolaverint. Ergo pabulum ignis eft ignis ipfe, non autem oleum, aut acidus fpiritus. §• 23. Ex his facile refpondere licebife ad heec quaeOta: cur Alcohol cura acido minerali, ac vegetabili naphtham conftituat ? GLuare fulphur ardens in aere libero acidum humorem largia- tur ? Cur Tegetabilia Sc animalia, quas plari- mum inflariimabilis fubftantias continent, falibus etiam abundent ? Cur incalefcant corpora pu- trefcentia, fermentantia, fatifcentia ? §• 24. Praeterea ignis excitatus alicubi nunquam exit purus, fed particuiis oleofis, falinis, terre- ftribus, ab ipfa corporum fubftantia divulfis, per- petuo inquinatus. Purior tamen prodit ex Al¬ kohole , Salibus ac Metallis ; impurior ex Bitu- jnine, Plantis Sc Animalibus. Docet hoc fuli— go, quam ignis chemicus refolvit in olea, fpi¬ ritus, fales, terram. Nonne ab igne boe cuni glienis hifce agente, produci polfunt plurima, quae purus nunquam protuliffet ? §• 2g. Ut vero libere agat ignis, requiritur Ae* «Iafticus eidem applicatus, five demum atmos- phac- 9 =^P== phaericus fuerit, five evolutus; carbo enim ig- nitus nigrefcit fub campana exhaufto aere, ac fulphur, Camphora, Cinnabaris, ab eo igne decomponuntur unice, quem excitavit aer at- mosphaericus fixo adfociatus, §. a6. Ignis corporibus applicatus ea inimutat triplici modo, & quidem 1) dum eorum partes non ita diJTociat, ut priorem formam exuant, ac novas in- duant proprietates, 2) dum nova coinpofita inde producit, 3) dum nova attributa iisdem largitur. Primus ignis rarefacit, fluidificat, non ex- fricat indigenum; feu partes a mutuo conta&u removet ita, ut fibi reli&ae priorem formam iponte denuo recipiant. §. 27. Secundus ignis latentem excitat, qui, una cum aere latet in corporibus aequabiliter di- ftributus. Unde fit, ut eorum partes a dupli- ci, eoque aere elaftico agitato igne diflolutae, attritae, & immutatae , nova corpora proferant, nempe calces metallicas, Olea, Sales, fuligi- nem, cinerem, aliaque non pauca a fubftantia prioris corporis omnino diverfa. §■ 23 - Tertius itrnis nova attributa dat corporibus, quae antea mimme poifidebant. Inter haec mi- randa eft illa rodendi urendicjue proprietas, A S quam quam induunt Tales aliqui, nec non igne Tum mo tradatus calcarius crudus. Docent ecquidem clari viri, corpova lila ideo effe cauftica, quia aere fixo deftituta ; & vim hanc protinus amit- tere, quamprhnum aere fixo denuo fuerint Ia~ turata, Salem alcalinum, dum a calce viva caufti- cus redditur, non obtineri amplius ca copia, qua eidem immixtus fuit, certum eft ecquidem, ac probabile pariter hanc ponderis diminutid- nem adfcribendam effe aeri fixo inde expulTo ; at manet adhuc qua?ftio cur idem Sal aere fuo fixo deftitutus vim caufticam induat, & an haeo caufticitas Toli iadurae fixi aeris fit adTcribenda? Certe nitruin in igne valido diu detentum mu- tatur in fubttantiani vitream urentem acerrimam, quee tamen verum eft Nitrum ; ac Lapis ftygius fumnie caufticus detonans dum carboni vivo inponitur, prodit fixum quem, fovet aerem ; ut ideo caufticitas Salium non uni huic cauTae fit adTcribenda, §. 29. Gluamobrem arbitror Sales alcalinos cau- fticos effici, non ideo tantum, quod aere fixo fpolientur a calce viva iisdem addita, Ted etiam ab ipTo Igne, dum huius efficacia eas dotes in- duunt, cuius capaces ftint, ut perTe&am Salium alcalinorum naturam poftideant. Sal enim al- calmus Exus, Tumme caufticus, multo maiorem copiam acidi minerali?, ac Tulphuris ab Tor bet, ac alius non caufticus, denuo eo maiorem, quo magis caufticus fuerit. Non pauca hac defuper inftitui experimenta, quae docent, ignem agere in Sales, imo etiam in Calcem ipTam, cum iis- II dem tradatam, qiue, otium nadus, forte evul- gabo, §. 30 . Gradus ignis a chemicis hadenus ftabiliti funt quinque, nempe Primus Thermometro Fahrenheitiano indica- tur a gradu.34 ad 194. Se c un d us .a 194 — 212. Tertius .a 212 — 600. Qiiartus fluidificans ferrum & cuprum, Q ulntus in foco fpecuii cauftici. §■ § 1 « Eft etiam ignis preecipuum illud itiftrumen- tum , quo utitur natura ad diftolvenda corpora triplici modo, PutrefacHone videlicet, Fermen~ tatione & Fatifcentia. PutrefctSiio eft ea corporum organicorutn diffolutio, quai Salem volatiiem, foetidum, al- ealinum inde profert, cohamentia d i dodat, to- tamque corporis fubftantiam in acerrimum fce- tididimum tabum d idol vit. Hinc animal pu- trefcens incalefcit {§. 13), tumet, foetorem, imo & mephitica late fpargit effluvia. Similiter fcetent, calent, in pultein diffluunt vegetabilia recentia in acervos aggefta & comprefla valde. Hžcc tamen cadavericum odorem non diffundunt, nec putrefčendo convocant aves & infeda, ut ani- rnaiia. Putredo itaque ignem excitat, aerem ftxum expedit , aquam dilnpat, fluida attenuat, fales extricat, immutat, difpergit, ac tandem folida diffolvit eousque, doneč de tota corporis fubftantia, fola atra, pinguis terra fuperfit. $• 32 . 12 §. 3 2 * Fermentatio propria vegetantibus, nune fpontanea, nune vero excitata, eorum fuccos, non fibras, aggreditur, agitat, attenuat, immu- tat, fpiritum ardentein inde conficit, terram fales evolvit, exaltat, combinat eousque doneč omnis humor in acidum fpecificum degenerave- rit. Ad haec vero peragenda requiritur motus inteftinus, excitatus ab eo igne & aere fenfim evoluto, qui in iisdem fuccis hterebat fixus 8c copiofus. Hinc fermentationis cuiusque initium comitatur calor & effervefcentia, feu inteftina qua:dam agitatio, quae fimilia fimilibus adfociat, diffimilia repellit, ficque corpora adeo varia pro- ducit, qualia funt vinum, fpiritus, acetum, tar- tarus. §• 33 * Fatifcentia propria pyriti, volumen eius auget, calorem inducit (§. 24.), dum igneum elementum a falina fubflantia divifum (§. 2i.)» aerem fixum excitat, agitat, indeque viciffitn agitatum, cohaerentia disiungit, fales acuit, quae aquce demum unita, folvunt terram metallicam, & lic vitriolum conftituunt, non alia methodo a Natura elaboratum. At Chemici hac defuper non ita iudicant, docentque fulphur ineffe pyri~ ti, eum divelli a terra metallica, inde dividi in fua principia, ficque ex eius acido terrse metal- licae unito vitriolum generari. Cum vero ful¬ phur vulgare non alia methodo, nifi igne appli- ceto in fua principia divelli queat, pyrites au- tem fola aeris & aquac adtione incalefcat, fequi- tur omnino, non effe in pyrite idem omni do¬ te tefulphur, qnale eft vulgare a metallicolis ela- boratum ; ex quo patet principium Salinum in pyrite adeo leviter cohserere cum igneo, ut fo- lius aquse (§. 21.) beneficio, ab eodem facile di- Velli queat. S- 34- AER. Eft corpus fluidum, elafticum , gra- Ve, ad notabilem altitudinem telluri undique circumfufum, omnisque generis effluvia dnu fuo fovens, quorum prtecipua funt aqua, ignis & falinum quid, aqueis vaporibus intime unitum. §• 35- Cer te princeps elementutn, quod aerem in* qilinet, aqua eft , quam fiumina, df lacus, •mar e, £7 pl ant a , cT ter ra , abnnde exhalant, qiudquul fere in terrce fuperficie eft. Haller. Hinc deliquia falium nonnullorum, nubes , ros, pluvia, fontes aliaque pboenomena, foli aquae in aere hofpitanti unice adfcribenda, §• 3 * 5 . Aerem non efle fine igne, demonftrat per- petua huiusce fluiditas, five denium a fole fit, five ex foflilibus, plantis, aut animalibus evo- lutus. §• 37', Salinum quid aeri atmosphserico immixtum produnt ecquidem obfervata plurima, docent¬ ke effluvia falina ex corporibus odoratis, pu- trefcentibus (§. 31 .), fermentantibus ($. gž.), combuftis quotidie eievata ; at genetis nitri alio- rumque falium, id demontirat evidentius; §• 38* Procter haec corpufcula alia plurima, alcali-* ha, odorata, eledrica, imo Sc metallica in aere obvolitant, unde impurus, infalubris, ac quan- doque Sc mephiticus. Tališ aer occurrit non procul a vulcanis, ad tcaturigines nonnullarum aquarum, in cellis vinariis, & alibi, cunt eo haud quaquam confundendus, qui elatere tuo ideo deftitutuš Fuit, quia novi aeris elaftici ac- cetiu haud quaquam renovatus. §• 39 * Aer ineft omnibus corporibus tam fluidis* quam folidis, indeque expulfus in ea denuo fe rtecipit ferius aut citius, nec in omnibus eadem c*opia. Obfervata Halesii , Boerhaavii , Mac- ERtDii , Priestley, Fontanae, Lavoisierii, alio- rurnque id clare docent. Sed & inde patet, emn ipfuin denfari intra corpora, in quibus te abdi- dit, ibique morari absque ullo exercitio fui ela-> teris, qucm denuo exterit inde evolutus; §. 40 . Non facile intelligitur , quomodo aer cof- poi’um fubftantias penetraverit adeo intime, cur in uno maior, in alio vero rninor eius copia de- liteteat, & cur non aequa facilitate ex quolibet expelli queat. Adfinitates ecquidem fuas habe- re aerem , ut Sc omnia alia habtenus detečta cor¬ pora, £>ora , ftullum eft dubium, at qua j nam fint illae, liondum fatis certo conftat* Interea tamen fci- mus, aerem copiofiorem magisque fixum effe in metallis nonnullis , in acidis fere omnibus* in lalibus mediis & in calcario crudo ; parciorent Vero in alcohole, oleis & falibus alcalinis, vix- que ullum in Auro, Platino, Hydrargyro, Ar- gento, natro cauftico & calce viva. Šed etiam didicimus aerem nequidem ope anthliae extrahi penitus ex corporibus, quibus inhaeret , trans- ferri poffe ex individuo uno in aliud, indeque corpora mutari diveriimode, ac viciifim ille a corporibus, ut patet ex aqua, quae oblervante Reavmvrio, exceptum aerem ita attenuat, ut una tranfeat per veficam, S« 4A Aerem fixunl extricant, eique elafticam na¬ turam reftituunt ignis fblaris, ele&ricus, che- micus, putrefadio (§. 31.), fermentatio (§. 32.)* fatifcentia (§, 33.)* frigus, effervefcentia, va- cuum Boyleanum, & occurfus alterius corporis, aere i'uo fixo ipoliati. Ita evoiutus fpat-ium occupat, ae corpus illud, in quo prius habi-= tabati §• Aerem expelli ex aqua dum inglaciem con- fcreicit, docent obfervata Boylei, Mariotti, Hales 11, BoERHAAViij alioriunque. Sed aer a frigore denfatur & hinc magis elafticus fit. Non- ne etiam tališ aer glaciei genefim promovet ? In fodinis Hungariae elt machina hydraulica* aerea dida, cuius ope elevatur aqua ad altitudi* nem nem fexdecim fere orgyarum. Elevatio haec fit ab aere ab inieda aqua fuperne compreflo, Sc- per tubos communicantes in receptaculum infe- rius depulfo, unde aqua in eo colleda intra alium tubum adigitui’ & elevatur. Jam vero ti aperiatur epiftomium receptaculo inferiori ad- nexum, mox aer vaporibus aqueis perinixtus, incredibili irnpetu inde erumpit. Gluodfi epi- ftornii huius oftio obiiciatur corpus aliquod, id orufta glaciali intra pauca minuta obducitur ad- modum compada & prorfus infipida. An non aer hic magis elafticus, dum ex aqua a frigore pariter condenfata, magno impetu extruditur, eius partes adunare, & glaciei genefim ita po- terit promovere ? An potius obieda ideo gla- cie incruftantur ; quia aquei vapores eo i.gne hinc fpoliantur, a quo fluiditas aqute dependet unice V §• 43 » Ex his fponte fluunt illa, quas Chemicus fcire debet, refpedu aeris, ut reda eius appli- catione experimenta fua feliciter inllituat, Sc quidem i) Idem ignis nune validior eft, nune vero debilior. Norunt hoc etiam Docimafta?, qui, caeteris paribus, una die examina fua felicius abfolvunt, quam in alia. Differen- tia htec ab aeris diverfis ponderibus nafei- tur, qua? pro varia eiusdem deniitate fere omni die alia funt. Gravior enim aer, dum fortius agitat ignem, longe citius ea perficit, quse levior. Quoties er go deferi- bitur aliqua in chemkis op er atio, Jemper ra - tio tio babenda atmospbarce , in qua illa perfi - cit ur. Boerhaav. 2 .) Cavendum, ne experimenta quaedam che- mica fiant in aere acidorum vaporibus for- te inquinato , non enim v. g. codem tem- pore cryftallos dabit natrum caufticum in aere puro, ac in alio exhalationibus illis vitiato, quas acida mineralia ibidem ad- fervata diifundunt. §. 44 * 3) Longe alius eft effe&us aeris follibus agi- tati, aut ruentis in loca minus reftftentia. Hinc quo rarior eft aer ille, qui furnum ambit, eo fortius etiam ruit alter in fo- cum, qui per canales aliunde introduci- tur. 4) Aer fixus quo denfior & copiolior exit e corpore, eo etiam fortius ignem agitat, & cum eo aggreditur corpora eidem ex- pofita. Hinc utilitas calcarii crudi in fulio- nibus minerarum, quae difficilius liquantur, indeque prajftans ufus in docimafticis eo- rum falium, quae fixo aere magis abun- dant. §. 45 - AOiVA. Tnftrumentum aliud vere adivum in chemicis eft Aqua, feu fiuidum paftim ob- vium, pellucidum, iniipidum, excolor, inodo- rum, de quo notatu digna eft 111. Linnaei fen- tentia hcec : A&va fcecundata ubique calefcente “tiho aere, obfervatur in Jinufuo intimo pragnans geniino Jcetu, nevipe mascvi.o folubili , turi, cla- B ' ro, to, crjfidlino, Jalino ; ac femineo fixato , vrfcl- do, opcico , att raci ono, terreno ; quain paucis, ad rem noftram tpečtantibus, breviter cxpli~ cabo. §• 46 . Aquce principia quoedam eflentialia funt, alia autem peregrina. Priora funt ignis, aer, fal & tcrra ; pofteriora vero funt corpufcula aliena eidem innatantia , fapida, faponacea, vi- fcida, metallica , aliaque. §• 47 - Vt caetera corpora fola ignis efficacia in fta- tum fiuidum tranfeunt, & in eo perftant eous- que, doneč calore diminuto, in folidam maflam denuo concretčant ; ita etiam aqua ab igne li- quida redditur, eoque inde feparato in glaciem, feu corpus folidum, pellucidum, vitro finiile degenerat. Ex quo patet ignem agere pode, quin calorem ullum excitet, nec in Itatu naturali efle illa corpora, qua? fluida occurrunt, aut ab ig-ne chemico talia redduntur. §• 43 . Dixi (§. 42.), efle in aqua aerem elafticuin, non adeo fixum, at hinc faciiius inde expellen- dum. Cum vero aqua ebuliens, quidquid aere deftituta, ,penetrandis folvendisque corporibus, non folum non inepta, fed & aptior lit, ac fri- gida ; ita patet eam ipfam non foecundari, feu a&ivam reddi ab aere, fed ab igne. =^p= 19 §• 49 * Salinum aquas principium oftendit fumma eius adfinitas cum falibus, nec non cryftalli he- xagonae in aere frigidiore, ab ea produdse. Cum vero nulla cryttallifatio absque fale podi- bilis fit, fequitur ornnino, inefle aquae elemen- tum mafculum falinum, quod non folum cry- ftalli propriae, fed & omnium falium protopa- rentem unicum effe arbitramur. §■ 50 . Aliud aqua; elementum femineum eft, id- que terreum, quod pandit vegetatio, Oceani fubfidentia, telluris habitabilis incrementum, eaque terra, quam aqua puriifima faepius deftil- lata, aut diu agitata largitur, g. 51. Terra hsec igni valido expofita confluit in fcoriam inpuram, folvitur parte aliqua in acido nitri, indeque prsecipitatur ab acido vitriolico, r Bom, natrum inter Sc tales medios am- bigens, facile vitrefcens, addito acido preefer- tim vitriolico dat talein tedativum,..cuius ge- nuina principia etiamnum ignoramus. A natu¬ ra produ&um quidam putant, artefačtum alii. Multum laboris inpendi, ut conftitutivas huiusce tališ partes extricarem, nec tamen affequutus funt. Si quis autem invenerit, eas puhlico non invideat. Halotrichum, forte veterum Trichitis, a me primo ita didtum, reperitur in fodinis Huli¬ gana« , Hydriae, Hercynias aliisque. Pro vi- triolo Zinci habetur a Linnaeo, cum alumine B 5 plurn- i SL6 ■== plumofo confundunt alii. Sed eius terra non eft metallica, eum acido fulphuris alumen rion conftituit, nec cuprum tingit colore luteo. Ef- florefcit eccjuidem etiam ex vitriolo ftala fed non ideo eft vitriolum, nam purum vitrio- lum martis non mutatur in Haiotrichum. §• 65. lam qUaeritur an acida mineralia Murite Sc Nitri fint edučta, an vero produtfa. Pro educ- tis habentur ab omnibus fere Chetnicis, uno ore docentibus, Sales hofce ex acido Sc Natro fixo efle compofitos. At muha funt, qu<£ huic fententia: opponi poflunt: En aliqua. x) Si funt eduda, tune necefle eft ea prius ex- titifle, antequam iidem Sales. produeeren- tur ; unde manet adhuc qu3eftio , unde ači- da heec fuam originem duxerint. Dein, quis in humo invenit acidum nitrofum fo- litarium, aut in Oceano muriatieum ? At incjuies : uniri haec acida eum natro fixo eo momento, quo generantur, nec vagari unquam folitaria. Sed gratis hoc dicitur, aliaque funt, quse inprobabilem hanc red- dunt coniečturam. 2) Chemicorum fere omniuin una eft doiftri- na, Sales alealinos ab igne nafei. Si ergo Ignis poteft Natrum producere ex alio Ša¬ le, cur non poterit eiusdem partem ali— quam mutare in acidum humorem ? Me- tamorphofes Salium qui ignorat, ieiunus eft in chemicis. 3) Dum Nitrum detonat, feparatur ex vulga- ri theoria pars acida ab alealina. Sed eo tem- tempere prodit ex Nitro fumus albidus in- nocuus, non vapor acidus. Vbi eft ergo acidus fpiritus ? an deftruitur, dum dero- nat Nitrum ? at acidum Nitri non deftrui¬ tur a phlogiftica carbonum iubftantia. 4) Lapis ftygius carboni inpolitus ardet, ftre- pit, lucet quam vivaciffime, omnique mo¬ do refert Nitrum Boerhaav. Acidum Ni¬ tri obtinuifte ha?c attributa a nobili metal- lo, quis dixerit'? Ergo acidum hoc eft Ni¬ trum, fed ab igne, additisque Salibus aut Metallis ita modificatum , ut absque firma bali non detonet, nec cryftallos conftituat. 5 ) Omne edučtum debet una femper eadem- que copia prodire ex eo corpore, cui inhae- ret, quacumque demum methodo analyfis haec fuerit inftituta. Sed certa docent obfer- vata non obtineri eandem copiam natri mu- riatici ex nitro cubico, ac ex muria qualibet, nec eandem ex omni Šale communi. 6 ) Nitrum pariter quolibet additamento aliam acidi, aliamque Natri copiam largitur. 7) Sthalii, Hoffmanni, Pietschii, omnia- que opera nitraria docent, Nitrum produ- ci a fubftantia falina in aere, aqua, foecibus hofpitante, minitne nitrofa. .Si ergo ex alio Šale, ope elementorum generatur aci¬ dum Nitri, cur non poterit idipfum ab ig¬ ne chemico, ac falinis additamentis pro- duci ex eodem acore in Nitro latente 2 §. 66 . r ; CORPORA PHLOGISTICA, feu inftru- menta chemica ačtiva inflammabilia, funt Carbo, Alcohol, fulphur. Carbo fgg^ — 1 i Carbo quidam naturalis, alius vero arte- faiftus eft. Primus eft foifilis, ac modo leviš 8£ lithomorphus, nune vero gravior & piceus. Huic proxima eft Turfa lutoia, aut ceipitofii, nata ex vegetantibus emortuis, aggeftis, in bi¬ tumen transmutatis. Haec pariter igni alendo idonea funt, attamen a Chemico haud promi- feue adhibenda, ne heterogenea plurima cum igne inde elevata, inquinent illa, qua: in aere libero illibata parari debent. ' Tutior itaque in Cheinicis eft carbo ille, quem lignum ficcum, in acervos rite difpoli- tum, congruo ignis regimine largitur optimum, feu levem, lucidum, fonorum, qui, dum ardet, neefumum, nec flatnmam emittit. Carbonis huius efficacia dependet ab indole eius ligni ex quo paratur , ab ipfa praeparatione, &a modo, quo ille applicatur ; cum certum fit, fragmen¬ ta carbonana mediocris magnitudinis fortiorem iguem excitare, quam maiora, aut valde parva. §. 67. Abcohol, feu liquor inflammabili$, exco- lor, pellucidus, aquae oleisque mifeibilis, ex fuc- cis vegetantium fermentantibus (§. 32.) produ- unus eft appli- c atus, alius autem inhofpitans. Prior nune a git folus, nune vero una cum illo, qui excitatuj* e x corporibus, quibus inhaeret. Primo mod ^alcinatur Gypfum & Sales aliqui; alio autem Calcarius crudus, Nitrum, Metalla (§. 82.). Cum "Vero a£io ignis Tit in ratione direfta motus §p _ * 58 ==^= copise, fic calcinatio completa eo promptior erit, quo maior eius copia latet in corporibus* & quo fortius agitatur. Et heec forte caufa eft, quod Zincum, ob copiofum (§. 80.12.) quem fo- vet, ignem, in calcem abeat etiam in aere mi¬ nus elaftico. §. 85 - Cum vero nullus ignis absque fimultanea anione aeris elaftici, praftare queat illa, quae ad completam calcinationem requiruntur; ita patet ea corpora facilius calcinari, quee uberio- rem magisque fixum aerem finu fuo fovent, ac praeterea ab atmosphaerico, tam communi, quam follibus aliisque adtniniculis (§. 44. 3.) applica- to, fuerint agitata. §. 86 . At inde etiam apparet, an ad completam fnetallorum calcinationem fufficiat fola expulfio principii phlogiftici iisdetn inhaerentis. , Sane qui liber a pradudiciis, corporum principia eo- rumque attributa probe confiderat, fatebitur omnino, ad metallorum calcinationem non fuf- ficere folam iatturam ignis & aeris, fed etiam partium minimarutn, qua: eoruin effentiam con- llituunt, difTociationem aliquam omnino requiri, cutn omnis calx metallica proprietates quasdam habeat, quas non poflidet mitallum ipfum. Ve- rum eft ecquidem, alia corpora completa calci- natione ita mutari, ut priorem formam recipe- re nequeant, calces vero metallicas ita etfe cPnftitutas, ut no vrnit denuo metallum proferre pollint: at inde tamen non fequitur, ad metal- ==^P= 39 fcrum calcinationeni Tufficere folam feparatio- nem aeris fixi & fubftantis inflammabilis, quin potius ftatuendum, fingularem hanc effe metal¬ li naturam, quod eius particuls femel disiuncftae, y m illam confervent, qua pofita denuo uniri, idemque metallum efficere poftint* §• 87 - Calcinatio metalli ope fulphuris. tune dici- tur abfbiuta, c um bitumen hoc a metallo, cui Unittim prius fuerat, feparatur. Si enim mine- t'a artefa&a Stibii, Arfenici, BiTmuti, Stanni, Ferri, Cupri, Pluinbi eoušque tofta fuerit, do¬ neč omne fuiphur inde avolaverit, quod fupiSr- eft, non eft metallum, fed terra metallica. Non- ne etiam hic ignis applicatus una cum aere at- inosphserico exeitat alium ignem fulphuri inhar- rentem ? Nonne Tales ab eo demum agitati me¬ tallum penetrant, referant, aerem evolvunt, tot- que viribus divulfa metalli principia calcem con- ftituunt, quam nec foli Tales, nec folus ignis tam brevi tempore produxiflen.t ? Vnicum ergo inftrumentum, quo calcinatio peragitur, eft ignis, & per eutn agunt creata quaelibet. §. 88 . (ProduBa chemtca .) His prsmi (lis iam illa enarrabo, qus cal- cinationis beneficio producuntur ex triplici na¬ tura: regno, initium ducens a lapideo, CALCES REGNI LAPIDEr. i) Calx viva, ex Calcario Lapide, Igne va- lido, at non eadem methodo ubique- pa- C 4 rata 4o rata nec Temper una eademque, dum aqua extinguitur, vaporem emittit peculiari odo- re nares ferientem, qui deliquio alcalino exceptus, particulis Talinis eidem innatan- tibus 'acriorem indolem tribuit. Sed mu- tatio pariter aliqua vifa eft in Tolutionibus metallicis ab eodem calcis fumo penetratis, ut ideo certum Tit, attributa calcis vivae non omnia defectui fixi aeris eiTe adfcri- benda. §. 89. 2) Nitrum fixnm. Nitro fufo, inpofitus carbo accenditur, agitatur, confumitur, cum ftrepitu, fumo- que albido, qui Tuperimpofito apparatu exceptus internam eius Tuperficiem niveo polline obducit. Pulvis hic effervefčit cum acidis, & aeri humido expofitus minime deliqueTcit. Diffipato carbone detonatio hajc repetenda eousque, doneč ultimo in- iedus carbo maneat immutatus. Hoc ope* jre abfoluto, quod remanet in crucitiulo fbl- vitur in aqua pura, folutio filtratur, ac pellucidum lixiviuin evaporatur ad ficcita- tem usque. Sic obtinetur Tal alcalinus, in aere humido deliquefcens, Teu Nitrum fi- xum. §. 90. 3) Calx vitrioli debiliore igne parata grifeo, fortiore Tubluteo, fortiffimo autem obfcu- re rubro colore tinčta eft. Vitriolum igni Cxpofitum primo diffluit, dein confiften- v tiarn =^== 41 tiam maiorem acquirit, tandem vero fic- cam terreamque raaflam conftituit, cuius pars aliqua in aqua manet infolubilis. 4 ) — Al umirit s. Alumen in igne intumefcit, albam caicem largitur. 5 ) —• Halotrichi pariter alba, ac fubinde paf- fim flavefcens. 6) —. Boracis. Borax igni expofitus intume- fcit, elevatur in bulias, quae disruptae co- piofum aerem cum fumo aliquo emittunt. Calx inde relikta, leviš, nivea, 8c in aqua omnino folubilis eft. 7) — Šali s glauberiani. Sal hic leniffimo ca- lore in aere libero brevi fatifcit in polli- nem album, at in viti-o obturato, in aquam diffluit, nec caicem largitur, §• 9 1 * 8) Alcali minerale. Muria cum tribus partibus acidi nitrofi meraciffimi dat in igne, mafTam albam, vi- tream, qu$ in crucibulo fufa, Sc cum pol- line carbonario detonata, mutatur in Na- trum fpecificum (§. 57. b) in igne fluens facilius ac Tartarus vitriolatus, cum acido vitrioli falem mirabilem conftituens, in aere autem humido per fe minime, at in flatu cauftico a calce politum delkjuefcens, multasque poffidens proprietates Natro bi- bulo proprias, a Marggravio fulius enar- ratas. §. 93 * 9 ) Calx Stibii. Minera Stibii pura, pulverifata, & late cxtenfa fuper patinam terream ndlo vitro C 5 in- 4 » interne obdučtam, torretur leni ighe, es cautela, ut continuo agitetur, & ii quid confluit in folidam raaffam, denuo in pul- verem redigatur. Operatio ha?c conti- nuanda eousque, doneč diftipato omni fu!- phure, metailica pars minerae in grifeuni poiiinem dilapfa fuperilt. In hoc opere, quo magis fulphur avolat, eo magis etiam augendus eft ignis, ad candetcentiam usque, Sc calcinatio ha?c fub camino inftituenda, ob noxiam indolem metallici vaporis fimul avolantis. Eadem caix obtinetur etiam ex regulo Stibii calcinato, at no n prorfus eadem cum priore; vitrum enim ex hac calce natum, vata , in quibns funditur, facile penetrat. Calx Stibii ex tribus partibus nitri, & una minerae Antimonu detonando parata, & ab omni falino adhserente rite abluta, eft Antimonium diaphoreticum officinale ; fubtilior autem eiusdem calcis portio, una cum lixivio a craftiore fecedens, ac demum fponte depofita, eft Materks perlata, aut Cerujpt antimonu. lo) Calx Arfenici. Pyrites albidus, Stannum crvftallinum minera? Cobaltinae, Arfenico fcatent potif- finium. Dum ergo torrentur, Arfenicuni inde avolat caiciforine, cum fumo albo & odore alftaceo. V t vero etiam ex hac mer- ce lucrum capiant Metallicoke, uftoriisCo- balti furnis ad pofticum parietem, apertu- rae proprkc imedificant caminum horizon- talem, angulatum, columnis impofitum, tat longuin, & caminulo terminatum. Dum itaque minera arfenicalis torretur in hoc furno, Arfenicuni fit volatile, ac fubiens di- i dara ==^P= 4? #am aperturam, hseret in iilo apparatu, prsefertim ad angulos. Abfoluta uftulatio- ne colligitur dcin niveus hic pollen , alibi fublimandus, ut folidam & absque noxa tradabilem formam induat. §• 93 * 11) CaJx Blfinuti. De hac calce, quae dicenda funt Praecipi- tationis dočtrina proponam. 12) Calx Zinci. Zincum album, fubmalleabile, Cuprum luteo colore tingens, dat in igne calcem niveam, byffiformem, cum flamma afbida, vividiifima (§. 8o. 12.). Eadem calx, at m a g is pulverulenta, obtinetur ex Cadmia foilili, dum torretur, aut cum ea para- tur Aurichalcum. Copiofa quoque colli- gitur calx Zinci circa furnos, in quibus liquantur Minerae pfeudogalenicac, aut Ga- lena ?incina. At hoc modo calce Plumbi, ac quandoque etiam Stibii & Arfenici mix- ta, ideoque ufibus illis inepta, qui puram requirunt. §• 94 * 13) Calx St amil, Nullum metallum Stanno facilius abit in calcem albidam, reffadtariam, levi negotio reducibilem. Tam prompta metalli huius- ce calcinatio eo adegit metallicolas, ut mi- ueras ioviales, rite toflas, funderent in fur- no anguftiore, minoribus follibus inftructo, fuper lapidem fat declivem, cavendo, ne me- 44 metallum hoc aeri diutius expofitum, in- deque immodice calcinatum, iačturain ni- liiiam patiatur, quae etiain in depuratione Stanni crudi, 8c fuftone fcoriarum probc evitanda eft. §• 95 - 14) CaJx Ferri fen Crocus taartis folo igne paratus, adftringens, at produčtus ex fer- ro fulphurato, aperiens vocatur. De calce ferri per praecipitationem ex acidis, aut fublimationem eiusdem metalli vel terrae ferriferae cum lale ammoniaco nata, alio loco dicatn. Huc quoque pertinet mbigo illa, cui Aethyopis inartialis nomen impo- fuit Lemery, a vulgari in eo djverfa, quod atra, retra&oria, & in acidis folubilis fit, fecus ac vulgaris. Attributa hasc Aethyo- pis Lemeryani cum vidiftent aliqui, con- feftim dixerunt, non efle calcem, fed fer- rum ab a&ione aeris & aquae in minimas partes divifuni. Sed atrum colorem in- duit etiam terra martialis ex folutione Vi- trioli ac deco&o Gallarum praecipitata, &C dantur terrae ferriferae retračloriae, imo & intraftabiles, cjuae in acidis folvuntur, pec tamen puruni funt ferrum. §. 96. Ig) Ca!x Cupri nata ex hoc metallo aeri hu- mido expoiito , eft Aerugo , feu Ochra cu¬ pri germinans, viridis LiNN. quae vero cu- prum acido vegetabili corrofum aut calci- na- natum largitur, Viride aeris appellatur. Cuprum calcifonne obtinetur etiam ex cu- pro fulphurato , & ex eodem metallo, ope ignis ventillati, ut patet ex co!ore viridi fcoriarum quarundam, & ex Ochra pariter viridi ex cupro fulphurato in operibus fu- foriis efflorefcente. Similein calcem dat cuprum cum fale ammoniaco fublimatum, nec non ex acidis aut folutione vitrioli cu- prei a calce & natro prsecipitatum, quam alibi explicabo. §• 97 - 6 ) Calx Plumbi. Plumbum pariter facillime calcinatur, & quidem i) dum metallum hoc liquatur in aere libero, fuperficies eius fit fenlim opa- ca, feu mutatur in calcem grifeam, idque toties, quoties calce hac femel genita de- nudatum Plumbum liberae adioni ambien- tis aeris fuerit expolitum. 2) Dum in operibus fuforiis ex Galena producitur Plumbum, non folum anterior pars furni, fed etiam Caminus, imo & tedum sedifi- cii, albo polline oblatum apparet, qui do- cimaftice exanrinatus, haud exiguam plum¬ bi copiam fuppeditat. 3) Dum ab aceti vapore roditur mutaturque in Ceruffam, feu pollinem album, tenuilfimum. §• 93 - Calces Regni vegetabilis. 7) Cini s. Vegetabile quodlibet adione ignis appli- cati triplicem fubit metamorphofim, ac pri- 4 * pfimo quidetn flammara, dein carbonenf* ac tandem cinerem praebet. FJammam dat ille ab aere inde pariter evoluto agitatus* eique tubftantias inha?rens ignis, quae in forma olei tranfcendit deftillando ex omni planta. Carbo coniiat illa parte inflam- niabili, quae poft expul(a oiea crailiora, nec non aerem, aquam & Tales, etiaiiinunt vini ta manet terreo fixoque principio eius- dem corporis vegetabilis. Cinis vero eft hoc ipfiuii terreum elementum, quod poft fe relinquit ignea illa fubftantia, in aere libero absque danima & fumo diftipata. Porro cineris huius pars aliqua talina,/o- lubilis ; alia vero eft terrea & intolubilis. Prior (§. 57, 2. a) cum omni acido effer- vefcit, cum fulphure hepar conflituit, cum terra filicea in vitrum diffluit, Sc delique- icit in aere humido ; pofterior autem eft terra vitrefcibilis, qua: fortiter cakinata, talem ammoniacum non penitus, cinnaba- rim vero nullatenus decomponit. §• 99 * 18) Sal Tar tari. Tartarus eft fubftantia terreo * Talina, fer- mentatione (§. 32.) vinofa fenfim extricata, modificata, & a reliquo humore demum fe- parata. Haec in igne claufo dat aerem co- piofum , aquaffl, fpiritus, olea, carbonem; qu$ alio modo trariata mutatur fere tota in cryftallos falinas, aqua folubiles. Q.uam multiplices, quam ftupendae rerum meta- morphofes i Tar- Tartatus crudus calcinatus, aut cumNi- tvo detonatus, dat Natruin bibulum , ei fi- mile, quod educitur ex cinere vegetabi- lium & animalium. Sal hic in aere h um id o deliquefcens, incongruum nomen olei tar¬ tan per deliquium obtinuit, idemque fuper Alcoholem ftepius abftra&us, fit tandem voiatilis tefte Lvdolffo. §. ioo. Cai-ces Regni Animaus. Animalium cornua, ungulse, ungues, oftaj teftaceorumhabitacula; cortexovi extimus, Can- cri lapides, & fimilia, dant calcem, atnon omnia unam eandemquc. Eft enim, quae cjnnabarim fere penitus decomponit ; quae maiorein fpiritus uri- noii copiam ex fale ammoniačo' profert; quae mil gnem caufticitatem Natro conciliat ; ac de- n,uo alia, quae alium habitum brodit ad ea cor- pora. Id, tamen conftanter obfervatur , eas cal- ces, quae in acido nitrofo magis folubiies funt, maiorem paritev fcaufticitatem (§. 28. 4.) e.idem iali tribuere, ac alias in eo minus lolubiles. §. 101. (Produclorum tifus). Calx c um aqua & fabulo cementum vulga- conftituit, at non eiusdem femper indolis. In Hungaria inferiore ad PiUam non procul Schemnitzio, eft lapis calcarius , qui calcem dat ftruendis fub aqua muris inulto aptiorem, ac alia qujelibet, qua proprietate vulcanicam puz- iolanam terram imitatur. Galce viva utuntur etiarn 48 etiam artifices non pauci, ac quandoque & illi# qui caeruleum Berolinenfe conficiunt. Caufticuin potentiale Chyrurgorum eft na- frum bibulum a calce viva caufticum redditum. Aqua calcis habetur pro lithontriptico , & cun* mercuiio fublimato corrolivo conftituit aquaM phagadsenicam externis ufibus aptam, §. 102. Ofla quaelibet combufta idem efficiunt, aC Cornu cervi uftum, eademque abforbendi aci- dum fpontaneum efficacia eft in lapide cancri, ac in ovi cortice, nec pretiofte margaritae plus forte praeftant ad eum finem, ac calcinata habi- tacula teftaceorum. Sunt ecquidetn abforbentia nonnula quae maiore, & denuo alia, quae mino- re acidi copia faturantur ; at hinc nihil aliud de- ducitur, quam neceflitas augendae dofis eorum corporum terreorum, quae minus abforbent. Vtilia ergo funt haec omnia, ubi ligna habentur acidi in primis viis haerentis, quod in infanti- bus foeces viridi colore tin&ae, indubiae demon- ftrant, §. 103. Zincum calcinatum prompte exficcat, abs- que ullo ftimulo, hinc in ferofis oculorum vitiis adeo laudatum proftat fub nomine Nihili albi, quod cum ea Tutia confundi non debet, quas folida, extus granulata & caerulefcens, interne vero fubluteo colore tin acidum muriaticum abforbetur ab eadein> fulphur vero unitum cum fale urinofo cau- flico hepar conftituit, quod in forma liqui- da tranfit in excipulum. Si Vero loco calcis viva? adhibeatur cal' carius crudus, prodit ecquidem inde li- quor, fed fere excolor, & relpedu prio' ris vix odoratus. Dum vero idem tentarem cum calce vi' va, per quatuor annos libero aeri expofi' ta, obtinui liquorem luteum, multo acrio' rem, ac erat prior, cum calcario crudo paratus. Vnde patet, calcem vivam tam- diu aeri libero expofitam non habere eas dotes onines, quas pollidet calcarius cru- dus. §• 107. 2 ) Otuaenam caufa caloris tune excitati, dum aqua affunditur calci vivce ? Acidum ful- phuris in ea praefens accufat Neumann vs i Acidum pingue Mayerivs ; nune vero a fubitanea dilfolutione calcis in partes mini' mas eum oriri, alterius feriptoris novilfi- ma opinio eft, comprobata maiore eleva' tione Mercurii in Thermometro, cuiuS bul- ==^=== >1 bulbus tegebatur fragmentis calcis vivte, dum aqua extinguebantur ; econtra vero minore, dum aqua affundebatur eidem cal- ci in tenuem pollinem redadae, in quo idein bulbus fepultus erat. Vera utique foret htec fententia, fi exitus experimenti femper ef- fet idein. At mihi idipfum coram audito- ribus meis omni adhibita diligentia frpius tentatum, non fuccelfit, imo vidi, multo ma- gis elevatum fuiffe Hydrargyrum, dum calx viva in tenuem pulverem converfa ex- tingueretur, quam dum idem fieret cum fragmentis. Dein maneret adhuc quaeftio, quare calcis fragmenta, dum in partes mi- nimas dividuntur ab aqua , calorem exci- tent ? quod ulterius inquirendum eft. Ego vero calorem hunc deduco ex falina calcis indole, non folum ob fummam illam adfinitatem, quam habet ignis cum princi- pio falino (§. 18. i9-)> -fed etiam ex eo, quod ubi calor excitatur ex unione chemi- ca duorum corporum, femper unum ex hifce, vel etiam utrumque falina: profapiae iit (§. 21.). §. 108. 3) Vnde illa readio terras calcaria? ex Gypfo glacie edudte (§. 78. 2.) in acidum nitri ? Calorem exeitat, fumosque rubros emittit lioc acidum etiam dum folvit metalk quae- dam, non vero dum lolvit fales alealinos, calcem, aut calcarium crudum. At nullus calor fine igne, nullaque effervefcentia fine Aere. Ergo igneum quid latet in ea ter- ra, quod ab acido evolutum, hoc aggre- D s ditur, $3 ditur, attenuat, deftruit, flmulque Aerem fixum in eo latentem expedit, cuin pro- babile non fit tam valido igne haud expul- fum fuifle ex ea terra felenitica contentuni aerem fixum. Sed cur terra heec ita tra- čtata, nec alia, metaili in modum reagit in acidum nitrofum ? Nonne principium fali- num gypfo inhaerens a phlogiftica carbo- nis fubftantia inodificatum, ac calcinatione concentratum, maiorem copiam ignis at- traxit, retinuit ? Nonne ideo gvpfum quodlibet, forti igne calcinatum phospho- reum eft ? Vtinam Chemici, dum fua enar- rant experimenta , non folum dicerent, quid inde fa&um fit, fed ulterius inquiren- do docerent, quibusnam cauiis nata phce- nomena fmt adfcribenda, ficque veri cu- pidum fublevarent ab arduo iabore, noviS conatibus easdem detegendi. §, 109. Evnitro, dum detonat, evolvitur copic- fus in eo latens aer fixus ; quare autem foluS carboni inhterens ignis eum expediat, non faci- le intelligitur. Si ergo mnis non propria vir- tute, fed alterius intermedii corporis auxilio, id exequitur, iam oritur quacftio, qii£enam fit illa in carbone latens fubftantia, qua introdudus in nitrum ignis aerem fixum inde expellit ? HaC defuper periti docent Chemici, igneum carbo- nis principium inhasrere puro, fpecifico, tenui- que oleo, quod per totam eius fubftantiam sequa- biliter diftributum, colorem nigrum ei tribuib ac in igne aperto fenfim confumitur absque ullo fumo 8c odore. Cum vero nullum oleum fit absque ==5^= f? afcsqae Tale, ac purus ignis nequeat extricare ex nitro fixum aerem; fequitur omnino, detona- tionem nitri, non foli igni, nec foli aeri, fed & falium ačtioni effe adfcribendam. Vnde etiam ratio patet, cur detonatio nitri a fulphure car- boni unito plurimum promoveatur, ipfaque ful- Phuris ignea fubftantia ope falis intermedii ea corpora penetrare valeat, quae folus ignis nun- ^uam aggredi Sc diifolvere potuiffet. §. iio. Nitrum cubicum fub finem detonationis niagis intumefcit, ac nitrum vulgare. Vn¬ de hoc ? An fixior copiofior aer eft in ni¬ tro cubico, ac in vulgari ? Sed dum aliqua pars muriae mutatur in natrum, probabile eft utique aerem inde excludi, ut ideo neceffe fit, eum aerem, quem emittit nitrum cubicum, dum detonat in igne, acceffiffe eidem ab acido nitro- fo, a quo integre faturatum fuit. Ex quo difci- nius i) Aquam fortem nil aliud effe, quamNi¬ trum modificatuin 8c caufticum ab igne reddi- tum ; 2) non omne corpus vini caufticam acqui- fere ob defeftum fixi aeris (§. 29.). 3) Aerem in particulis falinis acidum nitri conftitueiitibus e ffe magis fixum, ac in ipfo nitro j 4) Spiritum nitri non effe principium conftitutivum vulgaris nitri (g. 65.) §. ni. Praefentiam principii Talini in aere atmosphae- rico (§• 370 indicat etiam rubigo, aerugo, ac Tenfim evanefcens vividus Tplendor galenae diu aeri expofitae. At non ideo protinus concludi D 3 de- ==^!= debet id acidum effe vitriolicum, ut quidant putant (§. bo.). Poteft ecquidein & hoc acidum ex Vulcanis aut mineris fulphureis igni expofi-' tis exhalare, & per aerem diftribui, fed hoc ubique non adeft, & ab acore primigenio ont" nino diverfum eft, §. I12, Lithargyrium eft plumbea quaedam fubftan- tia, ambigens inter vitrum & calcem ; fi enim foret vitrum , penetraret cineritium, ut folet il- la pars plumbi, quae minus ventilata vitrefcit. Sed neque calcem efte oftendit fluiditas eius ali' qua, ac longe maior confiftentia ac calcis plum- beae. Hinc in illo precedit, mediante quo plum- bum feparatur ab argento , probe cavendum eft, ne fortiore igne applicato iufto maior plumbi quantitas in vitrum abeat; cum enim cineritium ad hoc opus adhibitum, lente abforbeat metal- lica vitra, non folum tardius feparabuntur ea metalla, fed etiam multo minor lithargyrii quan- titas ita obtinebitur. §• XI 3* Sales chemici longe citius metalla rodunf* ac eompofiti, & tamen Sales funt ifti, ut ilti pariter. Vnele ergo vires adeo diverfe ? Non- ne fales vulgares adtione ignis aliorumque fa- lium iisdem additorum mutantur denique in ea fluida corpora, quae a Chemicis dicuntur acida mineralia ? Nonne fales hi omnem illam, quani poffident, efficaciam debent fpecificae partium fuarum cohaefioni, & igni iisdem adhaerenti ? Ita ego judico, doneč aliter edoftus fuero. §. U4> K 114 » Cah Platini, Auri, Argenti, Hydrargyri ^ihi paradoxa; quidquid enim habitu caleem Referat illud , quod ex folutionibus eoruindem tnetallorum pracipitatur a calce aut natro , non e ft tamen calx metallica, fed aggregatum ex par- l |culis minimis metallicis peregrino fale mvoiu- bs; nam 1) Sulphur 'non folvit Aurum nec Platinum. 2) Aurum, Argentum, Platinum, Hvdrar- gyrum non calcinatur ab acidis, a quibus diflblvuntur : feparato enim acido humo- re, quod reftat, non eft calx metallica, fed metallum perfe&um. 3 ) Amalgamatio Marggraviana Argenti ex acido nitri ope munte praccipitati, clare docet , id e (le verum Argentum nitrofa acidi fubftant.a larvatum. 4) Hydrargyrum ex Turpeto minerali, &c ex Mercuno lublimato corrolivo, addito Cu- pro inde educi polfe absque ullo portderis prioris difpendio vidit nuper in Laborato- no chemico Schemnitzenfi Cl k Shlolph* MVRHAY Profedor Vpfalienlis. Non omnis illa terra, quse plantis & ani- ttialibuss firmam balim praebet, reftat in cinere, uin ea corpora in aere libero comburuntur, fed Pars eius alimm enin nlenio faiino vnlaf-iii arl_ §. US* D 4 mu- $6 mutari. Denique notanda eft indubia metamor- phofis eiusdem terrse in fubftantiam talinam caU cinationis ope produčtam ex inerti & infolubili fubftantia cineris, quae haud raro dimidiam hu- ius partem conftituit, ut patet ex habitu acidi nitrofi ad cinerem fununo igne calcinatum. Natrum bibulum fortifiimo igni diu expo- fitum, fi adhuc fervens additur calci vivae, dein affunditur aqua ebulliens, id caufticum redditur. An ideo unice , quia aere fuo orbatuin a calce 1 viva ? Sed fi aerem nullum in venit Halesivs in lixiviofo falis tartari deliquio, quis eum quaeret in eo fale valido igni prius expofito ? Dein nul- lum aerem effe in hoc fale alcalino inde etiam patet, quod aqua folutum ideo in cryftallos co- gi nequeat, quia etianinum caret illo aere, quem exigit, ut particulae falinae colligantur, & toli- detčant. Si vero dicas, ac demonltraveris, nul- lo igne omnem aerem inde expelli, eiusque fuf- ficere copiam ad conciliandam faii alcalino con- ditionem illam, qua pofita dici non pofiit cau- fticus, manebit tamen quadfio, cur fal hic lixi- viofus aere hoc deftitutus, vim caufticam induat. §. 116. I OPE- II. operatio redvctio. ('ReducHonis Theoria .) R educere mihi idem eft, ac integrare, feu per- fečiam dare formam non folum corporibus calcinatis, fed & terris metallicis ad metalli di- gnitatem a natura nondum evedtis. §. 117. Calcinationi oppofita redučtio eft ; ut enim corporum partes diflociat, ita ha?c viciflitn combinat. Cum vero hcec cohaefio ab attračtio- ne dependeat, attradtio vero nulla poffibilis fit, quin particulae attrahendre fe/e libere moveri queant, fequitur inde, fluida debere efle ea corpo- ra, quorum partes aliter cohaerere, novoque hoc contačtu aliam formam induere poftimt. §• 118. Subftantia fluidificans eft ignis, & per ig- n ' li principio inflammabili eft adfcribenda (§. 86.) ita nec reductio erit effe&us folius ignis eorun- dem calcibus reftituti. §. 124. (Produčta chemica?) i) ReduElio calcis Stihu Calx Stibii (§. 92.) quocunqae modo para' ta, obfervanteMARGGRAVio, reducitur opri¬ me, fi libra eius una mifceatur cum unciiS quatuor falis tartari, & uncia una cum di- midia pollinis carbonum. Ita enim ex hac mifce- ==^^== 6 1 niifcela per horam integram in igne fufam prodeunt Reguli antimonii puriiiimi uncise feptem & drachmae quatuor. Hac metho- do maior Reguli quantitas obtinetur, ac ex minera ftibii cum falibus liquata, idemque purior, ac eft ille , quem dat eadem mine- ra ope metalli. §. 125* 2) Reduftio calcis arfenicalis . Arfenicum calciforme (§. 92.) regulinam formam induit triplici modo, & quidem 1), li cum oleo Lini aut alio fimili addi- tamento in cucurbita vitrea fublimatur ; ita enim afcendit fubftantia folida, nigra , fuli- ginofa, quae denuo fecunda ac tertia vice fublimata fit purior, folidior magisque me- tallica. 2) Si cum fapone 8c pauco fluxu nigro debito modo tra&atur, ne arfeni¬ cum avolet, fed citiffime redu&um, mox ab igne removeatur. 3) Si metallis, ac praelertim ferro addatur, ita enim obtinen- tur metalla arfenico redučto mixta, Fer- rum vero inde fit albidum, fragile, nec' ab eo facile depurandum. §. 126. 3) Reduftio calcis bismuti & Kinci. Calx bismuti (§. 93.) facile reducitur mo- dica quantitate fiuxus nigri docimaftici, vel etiam natro bibulo & pauco polline car- bonis. Methodus reducendi calcem zinci , Ca- laminae & Pfeudogalenae inhaerentis debe- tur 6* =3g^= tur Marggravio. Facilis eft labor. Ca' lamin« crud« pulverilatee additur quinta pars pollinis carbonarii. Retorta ad hoC opus requifita optiina eft illa, quae paratuf ex Molybdena, H«c igni aperto expofi' ta, una cum adpofito & probe conglutina- to excipulo, urgetur fummo igne per tri' horium. Sic aliqua pars Zinci tranfit in excipulum aqua fere plenum, alia vero cob ligitur in collo retorta?. Eandem redu' dionem tentavi cum ferro, eodem cuni fucceftu, etfi minor copia Zinci hac me- thodo obtineatur. §• 127. 4) Redučtio calcis ftanni zf ferri, Calx ftanni naturalis raro pura eft, fed arfenico mixta, adeoque pr«vie uftulanda, quo labore non eget calx artefada. Re- dudio ha?c facillima eft, at perfedior Tem¬ per ab addita pauca copia Picis. Gluili- bet fluxus hic adhibetur, etft niger pr«- ftantior fit, dummodo una haec cautela in- ftituatur operatio, ut abfoluta redudione removeatur ollula ab igne, ne pars aliqua redudi ftanni, immodico igne, denuo in calcem abeat. Nulla redudio fallacice magis obnoxia eft , ac terrae ferriferae. Magnes hic nihii certi docet, tales vero maximam eius par- tem vitrificant. Tutior modus eft Geller- tianus in ollula, mixtura ex polline carbo- nis & argillse interne obduda, apyra, To- loque addito borace ealcinato, igni valijo diu Tatis cxpofita. At praeftantior adhuc eft eft methodus a Cramero nuper propofita, in eo confiftens, ut partibus centum toife minerae ferri addantur duodecim aut fede- cim partes fluoris puri mineralis. Ita enim congruo igne adhibito obtinetur optimuni ferrum vitrificato fluore fepius inclufum. §. 128. g) ReduBio calcis cupri . Calx cupri pura facile reducitur additis tribus aut quatuor partibus fluoris nigri; »nineralifata vero non item. Felicius ta- men reducitur minera Cupri flava, quam nigra, ac facilius Cupruin vitratum, ac ci- nereum. Prior minera feu pyrites cupreus conflat fulphure, cupro 8c ferro ; pofterius autem proeter lisec corpora, etiam ftibio & arfenico. Nulla itaque minera diutius ac fepius uftulanda eft, quo in opere fumma opus eft patientia, feftinata enim uftulatio non cuprum purum largitur, fcd mixtum fulphure, ftibio & arfenico, hinc novo ig¬ ne, non fine erroris periculo, denuo de- purandum. Expertus loquor, quanta hic opus fit induftria, & quam arduum fit edu- cere ex mineris hifce primo igne purum cuprum ea copia, qua? iisdem inhteret, Non omnis minera eadem addimenta, eun- demque ignem exigit, ut quidam putant, fed iuxta partes eandem conftituentes, iux- ta copiam metalli inhserentis, & iuxta in- dolem comitantis terrae, eligenda addita- menta, & aptandus ignis, negle&a hac cau- tela aut non prodit illud cupruin, quod in 64 minera delitefcit, aut redu&um parte ali' qua denuo in calcem abit Sc vitrelčit. §. 129. 6) Redn&io calcis plumbi. Gtuadibet calx plumbi reducitur optim e cum tribus partibus fluxus crudi, minera' lifata autem, praevia uftulatione caute infti' tuta , aut etiam in ftatu crudo, cum eodeitt fluxu, cui additse fuerint 12 — 25) grana limaturae ferri, aut fcorias ferraricc. Eaden 1 redu&io eodemque cum fucceffu inftitui' tur etiam cum partibus duabus Natri bibu' li, pra?dida copia ferri mixti. Ne vero immoderato igne pars aliqua redučii me' talli in vitrum abeat, operatio hsc ita in' flituenda eft, ut remoto ollulae operculo ob' fervari queac, quo tempore ab igne renio' venda fit. Abfoluta operatione examinarC oportet fcoriam, nuni forte ei immixtfl fint granula red udi Plumbi, quae ab ea probe feparari, & una cum alia metalli co' pia ftaterae imponi debent, §. 130* (Produčtorum nfus .) Vtilitas metallorum cuique nota eft, ne c eget elogio. Sane illa, quas ex folo ferro accel' ferunt vitae humanae commoda, fere infinita funt* nec fatis unquam seftimanda. At Plumbi pari' ter inevitabilem ufum reddidit adfumptum Af' genti pretium, quod dempto Plumbo foret An' ro rarius ; unum enim hoc metallum maximan J Ar- Agenti copiam ex mineris edudam excipit, Ul 'um hoc feparat a cseteris metallis, exceptum- ^ue facili negotio denuo dimittit, §• I3I* (CoROLLARlA.) 1) Fluxus dociinafticus vulgaris triplex eft, nem p e crudus, niger & albus. Crudus conftat partibus binis tartari & una nitri ; niger eit idem, fed detonatus; albus au- tem fit a'quali copia tartari Sc nitri. Sa- piens Docimafta iuxta ingenium cuiusque minerae, Sc in ea latentis metalli, nune unum, nune alium eligit, iino 8 c, fi opus fuerit, praeparat alios , variaque proportione in- vicem commixtos prudenter adhibet, ne alicui damnum inferat perverfo examine. §• 132. 2) Docent nonnulli, metalk mineris ineffe perfeda,non autem calciformia ; ac Fer- rum ipfum unice, non vero eius calcem at- trahi a magnete. Ego vero hac defuper non ita iudico ; nam IJ Si perfeda in mineris haerent metalla, debuerunt talia extitiffe, antequam a ful- phure foluta mineras efficerent. Fuit ergo Plumbum perfediifimum in veniš illis ampliffimis, etiamnum exiftentibus, cui demum accedens iulphur, inde Ga- lenam protulit. Idem etiam dtcendum eritde Stibio, Stanno Sc Cupro. Ve¬ li rum 66 1 1 —» rum tamen 11 hoc foret, certe haud ra- ra effent nativa ha?c metalla, cum poffi' bile non videatur, omnein illam metali 1 copiam mineralifatam fuiffe, quin ali' quid integrum & illibatum reftiterit. & cum fimiles inineror ex calcibus eorufl' dem metallorum mediante fulphure pro' duci queant, neceffe non erit, ut črede' re debeamus, metalla mineris inh-r-reri' tia perfeda effe, non autem calcifoi'' mia. 2 ) Si Magnes nil attrahit, nifi ferrum, cet' te habitus fulphuris & acidorum ad eaS terras ferriferas, quae a magnete trahuri' tur, idem erit, quemadmodum ad fet' rum ipfum, quod tamen experientia? pe' nitus refragatur. Dein non adeo rarutfl foret ferrum nativum, fi tale exifteret i* 1 Omni terra retradoria martiali. §• 133 - Chemica attentione digniflima efl mutatio feni vulgaris in chalybem, poftquam illud cun 1 tolo polline carbonum diu fuent cementatufl 1, OAuanitur enim, quid lit illud, quod in hoc pro' celfu ferrum reddidit durius, & magis elafti' cum ? An novus ignis in eum introdudus? fe<* carbo, abfoluta cementatione reperitur immutfl' tus , nec ullum pondus accedit ferro, dum it a in chalvbem mutatur. An hoc efficit aer in h o c opere magis fixatus V Sed quis hoc demonftra' bit ? imo etiam hoc conceffo, manet tamen ad' huc quaeftio, qua de caufa fixior fic redditu- fue.rit aer ille ? Probabilius eft itaque, Ferruf 1 ab eo igne fumrne rarefadum, remittente d?' mu m =^= 67 l num calore magis etiam denfari, & fic malo- fein elafticitatem acquirere, eo modo, q U o id ipfuin pod ignitionem, repetitis mallei iaibus eandem induit, & ita in chalybem transmuta- tur. Ql.uintuplex ergo eft ferri ftatus, ac in pri- tuo quidem eft terra intradabilis, in fecundo eft terra retradoria aut attradoria, in tertio eft fer- tuin crudum, in quarto eft Ferrum malleabile, 111 quinto denique eft chalybs, feu ferrum per- fedum. §• 134 . Redudio non habet locum in metallis, calcinationi haud quaquam obnoxia funt (§. 114.). (duoties Hydrargyrum , Aurum aut Ar- gentum folo ignis auxilio educuntur ex mineris, quibus inharent, toties metalla heec inde pro« deunt perfeda, non autem calciformia, ideoque j^ulla redudione opus habent, quam exigunt il- * a > quae in feparato inde fulphure, minime per- teda, fed calcinata fe produnt, Diftinguenda ‘ u nt itaque metalla larvata a mineralifatis , ut a Hbi monui« O P E R A T I o III, S O L, V TI O« (jSolutionis Theoria.^ (Uoties folidum corpus alterius efficacia mu- v tatur in fluidum, toties foiutum; modus ....... _ tatur in ftuidum, toties . e ro, quo id perftcitur, foiutip vocatur E z §. 68 §• 13 ^* Solvens fubftantia duplex eft, ac una qui* dem perpetuo fluida, alia vero tune unice dif- fluens, cum folutio peragitur. Ad prinium oi v dinem pertinet ignis, nec non aqua, hydrargy v xum, acidus humor, liquor inflammabiiis, Spi- ritus alealinus, hepar volatile ; ad fecundutfl autem fulphur & hepar. §• 137 * Attamen princeps inftrumentum , fine qu0 folutio nulla poflibilis, eft igneum elementum* cui corpora omnia fiuiditatem ad hoc opus re- quiiitam debent unice, Q,uidquid tamen ignis requiratur ad hoc opus, folvere tamen non po- *eft quidquam absque fale nune indigeno, nune autem fuperaddito. Ita corpora refračtaria, ut filex, calx, metalla, additis falibus facilius fol- vuntur ; Arfenicum & fluxus docimaftici (§. 33.} vitrificationem accellerant; calces fulphurat# multo citius in igne diffluunt, quatn folitari* > ac fulphur & olea folubilia in aqua redduntur 3 fubftantia falina iisdem fuperadaita, §• 138. Ad operationem hanc pertinet FuJIo, Vitri' ficatio, Amalgamatio , Extra€Ho š? DiJJolutio , qu 3 s feorfim explicabo 1) Fvsio. Corpora illa fufa dicuntur, quse a Colo igne applicato, absque ulla partium fuarutf 1 alteratione, fluida redduntur, eoque reinit" tente ; tente in folidam maflam denuo concrefcunh, Talia funt glacies, olea a frigore denfata, nec non fulphur, vitra, ac metalla nonnul- la- GLuoties itaque de fufo metaio pars aliqua in calcem abit, toties mutatio haec non fufio, fed calcinatio Q§. dicenda eft. Subftantiae quo?dam facilius liquantur, difficiiius autem alke. Differentia haec a fola variaque partium easdem conftituen- tium figura & cohrefione dependet. GLuee ergo firmius čoha'rent, ea fortiorein ignem exigunt, ut fluida fiant Sc viciffim. Ita ci- tius fluit glacies, ferius oleum, difficiiius vero metallum. At quemadmodum olea non uno gradu caloris funduntur omnia, fic etiam metalla i debiliorem enim ignem exigit fufio Stanni, Plumbi, Bismuti f for¬ tiorein Auri & Argenti ; fortiffimum vero Cupn, Platini & Ferri. §• 139 * S) VlTRIFICATIO. In hac quoque operatione folidum cor- pus ab igne fluidum redditur, eoque cef- fante folidatur iterum ; at fubftantia h Stibio ; nullatenus cum Arfenico nudo. Vni° ha?c nune fola trituratione cum metallis, nune vero praevia eorundem fufione perficitur. Ma- xima Hydrargyn adfinitas cum Auro, ut etiant voiatile in Fodinis Idriac adhcereat rebus ex A'*' ro fačtis, §« 145 * Gluo amplior metalii fuperficies, & quO magis attenuatum hoc fuerit, eo facilius unituf cum Mercurio. Nonne hac de caufa Cupruitt in rninimas partes ab acido nitri divifum, inde- que a ferro praecipitatum, citius unitur cun* Hydrargyro, ac Cuprum limatum ? An Talinuna ci Cupro inhaerens unionem hanc promovet ? Glui falium vires nefeit, aut non curat, ieiunus eft in chemicis. §. 146. 4) Extractio. Si plantarum aut animalium fubftantia Ta- ponacea gummota, reiinota, fuboleota, Ta¬ lina, intada aiiarum partium cohaelione, dilFolvitur ab aqua, vino, aut aleohole, tune operatio haec in Chemicis Extradio Vocatur, eiusque fpecies InfuTum, Deco- dum, Iufculum, Emulfio, Gelatina, Mu- cilago, Extradum, Tindura# §• H7* v Infufunu C. Plantae fuccus faponaceus, mucila- ginofus, gummofus, ab aqua fe- re ebulliente communi, aut de- ftillata prius ex eodem vegetabi- ]i, in vafc claufo, fenfim. extra- varefadtus ac attenuatus fuerit hic humor, E 5 eo 74 eo quoque citius magisque diffolvet illa, qo® eidem uniri poffunt intime. Tanta eft vis itaagitatae, ut vafe idoneo coercita duriffirn« corpora, imo & Aurum ipfam, brevi tenipoi' e liiirum in modum aggredi ac penetrare queaf (§• 55 -) §• I 4 < > 5) Dissolvtio. Differt ab enarratis folutionuin fpeciebuS in eo potilfimum, qtiod corpora hic ab alia fubftantia, non vero a folo igne, t\e c ab Hydrargyro folvantur integre. Solvens huic operi idoneum eft triple* nempe aquofum, falinum, aut inflamipac bile. Ad primam claffem pertinet aqua fimplex, ad fecundatn fales aqua: uniti, ad tertiam autem olea, alcohol 8c fulphur. §■ 150 * Ai[ua fimplex folvit fales, calcem vivam, hepafr faponem, arfenicum. Aquae frigidae tB. 100. folvunt Vitrioli martia' lis tB* i8.Semiunc. 3. Dr. i.Gr- Aquse 1 K Aqua» fubebullientis tt>. ioo. folvunt. Vitrioli mart. tb- 26. Sem. 14. Dr. 2. Gr. 18. Ex plurium annorum obfervatis detennina- Vi hafce falium, tam in aqua frigida, quam in ca- Hda folutorum quantitates. l^ateor tamen nil Certi hic ftatui, poffe, & pro varia aquse natura, ac inultiplici caloris gradu, modo minorem, modo vero maiorem falis copiain in ea diffolvi. §. Calx viva folvitur in aqua, & ha?c fbluta aqua calcis, folutio ha?c aeri expo(ita fblutae c alcis partem aliquam dimittit, quse in eius fu- perficie collečta cruftam efficit, feu cremOreni c alcis non amplius in aqua folubilem. Hepar in aqua faciie folvitur, at diflicilius Arfenicum, quod Lvdovicivs iam dudum obfer- Vavit. §• i5 2 * Aiua fahbus unita dicitur illa, quae Tales bniplices, compofitos, decompofitos, aut che- ll dcos (§. 57.— gn \ finu fuo fovet. A falium folu- 7 Š =^= folutionibus aquofis ipfa etiam aggredi ac parti« 1 folvi metalla ausdatn, fequentia docent obfer- vata. Solutio natri viilgaris folvit Bismuti gr. fex, 'Zinci gr. dno 5 Stanni gr. novem. Ferri gr« duo, Cupri gr. duo, Piunibi gr. quinqua. —— r~— volatilis cauft. — Zidci gr. ununi, Stanni gr. duo, Ferri gr. novem, Cupri gr« quatuor. • Vitrioli mart.-Stibii gr. tredecim, Ar- fenici dr. uti a m & gr. duo, Bismuti gr. quinque, Zinci gr* fex, Stanni gr. undecim, Ferri gr. trigintafex, Cupri gr. vi« ginti novem, Plumbi nihif. —- Aluminis —— Stibii gr. fex, Arfenici gr, tredecim, Bismuti gr. fex, Zinci gr. quadraginta feptem, Stanni gr. novemdecim, Ferri dr. unam & gr. decem, Cu¬ pri & Plumbi nihil. .Halotrichi —— Stibii gr. quatuor, Arfenici gr. novem, Zinci gr. duo, Fer¬ ri gr. tria, Cupri gr. fex, Plumbi gr. quinque. Murite —— Stibii gr. viginti duo, Arfenici gr. viginti fex, Zinci gr. no¬ vem, Ferri gr. quatuordecim, Cupri gr. duodecim. U—; Nitri — — Stibii gr. novem, Arfenici gr. tredecim , Ferri gr. tredecim, Cupri gr. quatuordecim. Ita 77 Ita obfervavi, poftquam grana centum cu- iusque metaJli in unciis quinque aquae purae, in qua uncia dimidia dictorum falium foluta fuerat, per fex menies iacuiffent. §• 1 S3* Saks chemici funt acidi Iiquores, qui fol- v ere valent Natrum (§. §7. 2.), Calcem vivara, toetalla horumque calces. Slcidum fulphiris maiorem copiam folvit Ferri, minorem — — Arfenici,, Plumbi, Cupri> Bismuti, Zinci, Stanni. minimam — — Hydrargyri. nullan-Platini, Auri, Argenti. Solutio excolor Hydrargyri, Arfenici. Colorata aliorum metallorum. Stcidum nitri maiorem copiam folvit Hydrargy- ri & Argenti. minorem —. — Bismuti, Zin- ci, Ferri, Plumbi. minimam — *— Arfenici, Sti*- bii, Stanni. nullam — — _ Platini &Auri. Solutio excolor Hydrargyri, Stibii, Arfe¬ nici, Bismuti, Zinci, Plumbi, Argenti. Colorata aliorum metallorum. Ste 1 dum muria maiorem copiam folvit Stanni, Fer¬ ri, Zinci. minorem — — Arfenici, Sti¬ bii, Cupri. mi* 7& a=^p—= minimam — — Bisnmti,Pluti*” bi, Argenti* nullam — — Hydrargyri» Platini, AU- ri. Solutio excolor Arfenici, Zinci, Argenti. Colorata aliorum metallorum. Acidum Aqua regice maiorem copiam folvit Bismuti, Stan- ni, Ferrij Cupri. minorem — — Arfenici,Stibin Auri, Hy- drargyri. minimam — — Zinci, Plumbi* nullam — — Argenti, Plati¬ ni. Solutio excolor Arfenici, Stanni, Plumbi. Colorata aliorum metallorum. §• 154 * Acidum Phospbori obfervante Marggravio, fol¬ vit Natrum, Arfenicum, Zin- cutn, Ferrum, Cuprum, Cro- cum veneris. Acidum Fortnicarum folvit natrum, Calcem, Zin- cum, Ferrum; vix Stibium, Bismutum, Cuprum, Pluni' bum. Aci- l ==3K£==. 79 ■dcuhtm vegetalile magis aggreditur Ferrum, Cu- prum.Plum- bum,Bismu- tum. minus-Arfenicum & Zincum. minime-Metalla caete- ra. Absque igne difficillima folutio Stibii & Argen- ti in acido nitri, nec non Zinci, Ferri & Plumbi in acido rnuriae. Acidum nitri facile folvit Hydrargyruin, Bis¬ tri ututn , Zincum, Cuprum, Plumbum, Ar- gentum. Acidum muriae facile folvit Ferrum & Arfeni¬ cum. Acidum aquoc regiac facile folvit Stibium, Stan- num &c Aurum. Ad folutionem Plumbi reqniritur acidum nitri valde dilutum. Aurum prompte folvitur in Aqua regia fačta ex partibus tribus Ipiritus nitri, 6c binis acidi muriatici. §• i§5- Sulphur folvit Natrum, Calcem, Metalla; tamen Aurum, Platinum, Zincum. Yt abforbeantur partes centum fulphuris, re quiruntur calcarii crudi partes 400), Calcis v ivte partes 300) Salis tartari partes 222'). v. Maxima pars fulphuris adhaeret Arlenico, l'erro, Cupro, Stibio ; minor Plumbo, Hydrar- Syro , Bismuto ; minima Argento. Sulphur folvit calces mctallicas non paucas, Cas que inprimis, quas daot metalla (§-81.7. 8- 9.) a fa- 80 ===^P== a falibus calcinata. Facilius tamen ita folvituf calx Plombi, dein calx Stibii & Bismuti; at dif* ficiJius calx Zinci, Stanni, Cupri, Ferri. Hin c non fola calx Pluinbi, Stibii & Bismuti folvituf a Sulphure , ut ait Wallek.ivs. Olea esprefla & deftillata folvufit fulphuri at fpiritus vini ratione aqute, quam confinet» folvit etiam Tales non paucos, ex fe autem cor- pora oleofa & refinola. Hepar fulphuris diffolvit omnia metalla, at Zincum minus aggreditur. Metalla ita foluta> amiffa priore forma in calcem abeunt, non au¬ tem Aurum, Platin um, Argentum & Hydrarg) ' rum. Mira Auri attenuatio ab hepate fulphurif? ut una cum eius folutione per filtrum tranfeat. §. 156. (Frodučla chemica *) Ter r e a, i) Por celima . Eft fubftantia femivitrea, fubdiaphanfl* fonora, in Tum m o etiam fr igo r e ab aqu3 ebulliente repente adfufa non fragilis, qu# obtinetur ex Terra apyra, cum alia facile ' vitrefcibili debita proportione commixta* Prima eft Chinenfium Kaolin, alia vero Pe'tuntze. Terrarum ad hoc opus eligen-’ darum habitus, accuratiflimis experimentiS prius indagandus eft, duce Reamvrio. HoC invento parantur inde plurima, quibus a?fti- mationem & pretium addunt encaufta, pi- 9 ) Scoria. Seu vitrum impurum natum ex terris & calcibus metallicis vitrificatis. Fuforise ar- tis periti fcorias quasdam fluxiles, alias v ero denfiores & refradlarias appellant. Primae funt compactae 1 lucidiores, fradtu- ra nitentes ; alice vero craflk, opaete , po* rofae admodum. Priores addi folent mi- neris, ut earum vitrefccntiam promoveant, F 3 PO- 85 pofteriores vero, nifl fuerint argentiferafr pro inutilibus habentur & rejiciuntur. §. 165. 10) Cinnaberis. Eft hydrargyrum a fulphure folutuifl- Solutio hcEC non folum via ficca, alibi di" cenda, fed etiam humida liquore illo pe 1 '' agitur, quem dat mifcela ex fulphure, le ammoniaco & calce viva (§. 106,). enim liquori huic inpofitum hydrargyruirt faspius agitatur, pars eius aliqua tandeifl abit in pollinem partiin cinnaberinurti> partim vero obfcuriore, ac fere hepatic 0 colore tindum. 11) Turpethum minerale. Eft fubftantia illa nivea, falina, quan 1 conftituit Hydrargyrum cum acido vitriob* & quae abftrado omni humore reftat in va' fe chemico , cuius fingularis ha?c eft pro" prietas, ut ab addita aqua pulchre luteuU 1 colorem induaf 12) Praeclpitatnm rubrum. Solutio mercurii in acido nitri ad ficcits' tem deftillata, relinquit in vitro maflafl* caufticam, talinam , flavo - rubentem , qu aC demum lente uftulata, obfcure rubrum cO' lorem obtinet. §• 166. (Vroduclorum ufusP) Commoda, quse e% ar te vitriaria, encaufti' ca, fuforia, accelferunt humana? vite, funt fet e infinita, nec latis unquam explicanda, Plum- Plumbum & Bismutum fub fornice doci- niaftico vitrefcunt, Stannum vero non vitruni fed calcem prsebet. Hinc modus hic foret op- dnius depurandi Plumbum a Stanno, nifi calx Stanni Plumbo fupernatans metalli huius vitre- ftentiam moraretur. Vitrum PJumbi Sc Bismuti terravum om- n iuin, & calcium metallicarum vitrificationem proniovet egregie, Sc una cum hifce penetrat jdneritium, relido in eius fuperficie metallo no¬ sili, quod non potuit mutari in calcem, nec in vitrum. Ex quo tutum modum difcimus fepa- ra ndi Aurum & Argentum a Plumbo, quetn dif- ficulter explicabunt illi, qui nobilium metallo- r um calcinationem (§. 114.) Sc vitrificationem admittunt. §. 167. Amalgamationis ufus eximius eft in mine¬ rali ceconomia, dum methodo hac facili absque l gne fuforio feparatur Aurum a terris & rnine- ris, quibus inhseret nudum aut nativum. Hune in finem tunditur minera propriis piftillis, pro- Pfioque apparatu in pollinem tenuem & arqua- qui canalibus exceptus, ac cum aquafe- P e agitatus, Auro ditiorem fui partem ibidein ^ e ponit. Pulvis hic inde dcmuni edu&us lava- *nr aqua fuper plana lignea varie inclinata eous- ^ Ue , doneč maxima pars Auri in fuprenio ftra- d eiusdem loco colleda habeatur. Abfoluto hoc °pere, quod inde educitur, lavatur iteruin no- v a methodo, ut Aurum ab ornni terra aliisque j^fineris depurari queat. At quidquid feparatio diiigentiifime fuerit inftituta, nondum ta- nie n acquiritur Aurum purum, fed pyrite ac F 4 S8 ==5S^= galena mixtum. Vt ergo heterogenea haec $ omnino fecedant, teritar cum hydrargyr°' amalgama inde natum abluitur, fuperfiuum Hi' drargyrum per corium exprimitur, ac inftitu} 3 demum per defcenrum deftillatione, a didis fl* 1 ' neris omnino feparatur. . §• 168. Aromatica ac faponacea plantarum & ant' tnalium fubftantia , quee Infufa , Decoda & E*' trada conftituit, aquae beneficio ita inde educ>< edudaque infpi(fari eo modo debet, ut vire 5 fimplicis, ex quo prodiit, eousque licet, ret}' peat integras & illibatas. Evitandus itaque hi c vaiidior ac diutius, ac opus eft, ignis applic 2 ' tus, fugienda vehemens agitatio, nec facile ad' mittenda clarificatio ope albuminis ovi, qn° cralliores quaedam particulae invifcatae ex aqueO humore prarcipitantur, non line aliqua viriulfl' totius aggregati iadura. Hinc omnia, qu« e* aromaticis & naufeofis parantur infufa aut de¬ coda, lentum ignem exigunt, vafaque obturat 2 ’ ac praderea evaporatio in patinis latioribus, l e ' ni pariter igne, praefertiin fub finem inftituefl' da eft, §. 169, Gelatina quaelibet fibi relida, in faniem tidam diffluit, & ita docet, cavendum efte eius ufu in febribus malignis, exanthematicis » in fcorbutica & dyftenterica humorum diffolU" fione, & ubi rudus foetidi putridas tordes in pri' mis viis h quce fepai'ant, acidum illud ab adhaerente metal' lo ; e coritra vero in Auro principium mercti' riale dicitur a terra vitrefeibili Beccheriana ab' folute faturatum, quia nullo igne, nulloque Ta' le dida principia invicem disiungi poffunt. §. i83* IV, 97 §. 183* OPERATIO PRAECIPITATIO. (Theoria frcecipitationis ), M ethodus illa, qua corpus folutum dividitpr a fluida difloivente (§. 149.) fubftantia, ea B Chemicis Prcrcipitatio vocatur, qua: duplex Prsecipitatio fpontanea tune abfolvitut, etltti particulse foluti corporis in fluido folvente dis- perfte ptopriis viribus fibi mutuo appropin- guant, fefe ampleduntur, ficque maflulas effi- čiunt fluido, cui innatant, fpecifice graviores. Vt vero corpufcula haec vi attradrice con- c ‘tata coheereant diminui debet volumen fol- ^entis corporis, quod duplici modo, netnpež frigore aut diflipatione perficitur. Frigus eon- ^enfat, neC deftruit, & fluidi partem aliquam v olatilem reddit; diilipatio vero rafefacit* Por- diilipatio heec nune perfeda eft, nune Vero in p er fe da. Prior tune peragitur, cum folVens humor evaporat ; pofterior vero, dum ab &d-» c «to corpore, fubftantia folVenš a foluta diVelli« tu f ciuidem linice. nnn vero difperffltur ac di£> j fpontanea videlicet aut violenta. g. 184. £8 merandae concretiones calculofe, tartarus & 6- milia; pofterioribus autein cryftalli terreae, fa- lime, metallicae. Dum vero dicimus, corpora quaedam a fuis menftruis fpontanea praecipita- tione disiungi, hoc non ita intelligendum cfc quod fola fecedant, cum plurimum ad hoc opt* s contribuat aer elafticus, fed quod dida fepara- tio non fiat ope alterius compoliti ab artifi ce fuperadditi. §■ 186. Praecipitatio violenta nune turbulenta nune autem placida. Prior novam folutionei fl cum notabili effervefcentia (§. 18 i.) poit fe tra- hit; alia vero fit absque ulla effervefcentia- Porro haec iterum duplex eft, nempe dired 3 aut indireda. Prcecipitatio placida Sc d ir e d 3 tune fuccedit, quando corpus prae'cipitans cutf 1 folvente ; indireda vero, ubi idem cum fo" luta fubftantia coniungitur. Priore modo pr#' cipitatur Bismutum ex acido nitri ab aqua coni" muni ; pofieriore autein fecedit Argentini Plumbum, Hydrargyrum ab eodein acido op e murise, aut eius acidi. §• 187* tur cognita individua, quas in tabulam redeg* 1 Geoferaevs, repetiit Gei.lertvs, emendadj Marrherivs. 0tuidquid tamen hic tentaveri 11 Chemici, latent tamen adfinitates non pauc^' in interiori naturcc faerario etiamnum clau^' Sic Cuprum adnotante Margguavio praecipd 3 fer- Deledus corpormn praccipitantium innifi' fcientice adfinitatuin, inter omnia hucusqd 3 ==^P== 99 ferrum ex folutione vitrioli martis, & e contra. Spiritus volatilis alcalinus praecipitat Cupruin ex folutione vitrioli veneris, & tamen partem eius aliquam denuo refolvit. Bismutum praci- pitatur ab aqua ex folutione nitrofa, non tamen omne. Mercurius cx acido nitri dejicitur ab acido falis, at non omnis. Zincum iuxta Por¬ tu obfervationes, prsecipitat ferrum ex folutio¬ ne vitrioli viridis, at pari modo non omne. Attamen adfinitates, quae certae funt, & hucus- que detedae, nullum Chemicum latere debent, ut eorum analyfes feliciter inftituat. §• 188. Praecipitatio chemica, dum refolvit com- pofita, nova denuo regenerat, eodemque modo procedit natura in fuis operibus. Hinc fapiens illud diduin : folve Sc coagula. Praeterea nulla operatio elt, quae genefes lapidum hac certius fjiuilret, ut patet ex produ&is, mox enarran- dis. §• 189* (Produčta chemica *) Terrea. l) Calculus. Terra tartarea, ab animalibus modifica« ta, falibus ac glutinofie fubftantise unita, Sc ex lotio, aut alio humore quieto fenfim de- pofita, concrefcit demum in arenulam, cui nova terra fenfim adpofita calculum con- ftituit, modo gypfeum, modo vero in aci- . G 2 do 100 do nitri folubilem, cum bullulis aereis co- piofis, fpumam albidam in fuperficie acidi liquoris efficientibus. Praccipitationis hu' ius hiftoria non facilis eft,at obfcurius a c ‘" huc magneticum illud, a nonnullis prop 0 " litum glutinofi aut terrei corporis prsee#' ftentis ingenium. Analyfis chemica pi' 0 ' tulit ex calculo, aquam, falem volatilefl 1 ' fpiritum acidulum, parum olei, multu* 11 terrce, eamque aeris fixi copiam, ut ir> c ‘ e evolutus, iuxta Hallesii obfervationes fp A ' tium occupet 645 — 648) toto calculo m 4 ' ius. Sed in humoribus fanis, nec & volatilis, nec ullus acor reperitur, que> 51 folus ignis inde evolvit, aut putredo. ra ecquidem multum contribuit ad gen e ' fim calculi, ac falium quoque vis tunu 11 * cft ad idem opus : at ti hsec fufficereflb vix decima pars hominum foret fine calc 11 ' lo. (Auamobrem neceffe eft ab aliqua ca^' ta evolvi ex humore aerem elafticum, les inde coadunari, terreis particulis unid' & cum hifce demutn praecipitari eo mo^ 0 ’ quo haec ipfa principia fecedunt a lot* 0 putrefcente, &c aeri libero expofito. v §. 190. 2) Sedimenta. Lotium expofituni terram dimittit n ur, t te.nuem, qute glutine irretita eidem innatf nubis ad inftar , nune vero rudem, qu# 1 acido nitri cum Tpuma copiofa tota refolvitur. Copiofus aer fixus terrae inha‘rens ex eo humore pariter evolu^ fuit, aut ex aere atmosphserico eidem aC celbb 101 ceffit Ita Tales terris nupti tartareas mak fulas efficiunt, in cruftam deniqu e coeun- tes, quee intra corpora animalium a pun- čto fixo attra Haav. iam exfoletus. §. 201. 14) Mctgifterium Bismuti. Eft calx Bismuti nivea, iplendens, me- metalli huius folutione nitrofa ab aqua com- inuni prtecipitata. At hoc modo noti om- ne metallum ex eodem acido dejicitur, id enim, quod ex quatuor drachmis Bismuti in eo acore diffoluti, ab aqua praecipitatum fuit, ponderavit drachrnas tres & grana ouitKjue-; aqua vero refidua addito natro dedit iterum calcis albae drachmam unam <$c grana quindecim, cuius fuperficies aeri libero expofita cinereo - glaucum colorem induit, quod non contingit in Magifterio Bismuti. §. 202 . 15) Cupt um camentatum. Hoc duplex eft, naturaie videlicet aut artefačlum. Vtrumcjue obtinetur, ex folu- tione cupri in acido fulphuris , ope Ferri aut terne ferriferae, cum eo minime con- fundendum, quod a Vulcanorum ignibus olim fufiim & difperfum habetur pro Cu- pro nativo, ut Ferrum fimiliter eliquaturm nativuin appellatur. Certe exigua Cupri & Ferri nativi hadcnus detečta copia, 8 c ab igne fubterraneo paflim obvia deitručta- rum rerum rudera, fufpicari nos iubent, metalla hacc alicubi reperta, non lento na- turae artificio, fed ab igne ex calcibus me- tallicis elaborata fuiffe. Certe ignarus eo- rum, quee vulcanicus ignis proferre po- teft, nefčic quoque genelim multarum re~ ru m, neque ex confufo tot fyftematum minerali um labyrintho fefe unquam extri- tfabit. Htec illis dicSta volo, qui genefes lapiduni non folum non curant, fed & U- los, 108 los, qui eas quaerere conantur, Aurifabro s appellant, imo & puhlico ludibrio cxpon e ' re non erubefcunt. §• 203. 16) Metalla aut horum calces, ex acidis ribus prcscipitcita. Hafce calces, quod attinet, notandutt 1 hic unice eft, quod graviores quandoq ue fint metallis iplis, antequaiu in acidis verentur. Sic Grana 100) Bismuti foluta in acido nitri, dederuntpraecipitati albidigr. 19?* - albi — il£ - grifei — 1 $ 4 ‘ -nigri — 199 * -fufci — 298* -fufco-flavi- 132* -fufci — n 6 - -fufci — 139* -viridis—39 2, -viridis —ifo -- albi —i 4 $* - albi -— x S°‘ Hoc ponderis augmentum oritur etiatf* ab unione ipfius acidi, nec non corpoi^ 3 preecipitantis cum fubftantia inde prsccip 1 " tata, ut ex fequenti exemplo clare patet< Drach- aquse'reg.- Stanni vitrioli - aquas reg. —*- Ferri nitri - m urite —*—■ vitrioli- aqure reg.- Cupri nitri - aquae reg.- Plunxbi nitri - Argenti nitri -- Drachmee dux prtecipitati rubri, quale ob- tinetur, dum Hydrargyrum & acido nitri & natro bibulo prsecipitatur, dederunt fub- limati albi grana 6g T f^, rubri gr. fufci gr. 20 T f|-; refiduum vero erat malik grifea granulata. Sublimata hasc conftant hydrargyro & acido nitri, refiduum vero eft fere purum natrum, quo metallum id ex acido prscipitatum fuit. §. 204. 17) Plundram c or netim. Ita dicitur Plumbum ex acido nitri fb acore muriatico praecipitatum. Maior aci- di huius quantitas, at debilius cohaeret cum hac calce metallica, ac cum Argento. Hinc plumbum corneum multo facilius in aqua diffolvitur, ac Luna cornea, ac facilius etiam cryftallifatur (§. 179 .). 18 ) Luna cornea. Seu Argentum acido murise larvattfm, dein ab igne in maflam, fufcam, folidam, fubmallcabilem colliquatum. Idem pro- dučtum obtinetur etiam ex folutione Ar- genti nitrofa ab addita muria, ea tamen ditferentia, quod Luna cornea hoc modo parata, cum natro muriatico Pal commune regeneratum multo mitius largiatur, ac alia, quae acido murite produdta fuit. §. 205. 19 ) -drbor Diana. bi amalgama Argenti imponitur folutio* ni argenteae nitroi« valde dilutx, -brevi tem- no tempore id amalgama fpiculis nitidis undi- que hirtum apparet, quibus alke denuo in- nata’, iucundo fpedaculo, frutieulum aut arbufculam aemulantur. Idem pr o duetu ni obtinetur, fi loco amalgamatis dieti adhi- bitum fuerit hydrargyrum, aut amalgama Auri; idemque denuo exfurgit, ti loco Argenti folutum fuerit in eo acido amal¬ gama ex tribus partibus mercurii Sc qua- tuor Argenti puri. §. 206. * 20) Aurum perfechun ex aqua regia. Aether quicunque additus aquae regite, in qua Aurum prcevie folutum fuit, fepa- rat id ipfum ab eo acido in forma metalli- ca. Ita omne Aurum educi inde poteft, quo edudo aqua regia fit excolor, e con- tra autem Aether ab Auro adfumpto lu- teum colorem induit. Sed etiam folutio 'vitrioli cuprei puri feparat Aurum ab aqua regia, quod in forma fua metallica fuper- natat acido humori, ac parietibus vitri ad- hacret undique. Platinum fimiliter feparatur ab eodeni acido, ope aetheris, at minime a vitriolo, fed a fale ammoniaco prsecipitatur. §. 207. ('Vroductorum ufus .) Nota eil utilitas Laccas & C.erulei Beroli' nenfis. Ea nihil eft aliud , quam terra aluminis a natro bibulo prsecipifata, eodemcjue tempore tin- ==38^= a 11 finčtoria ligni brafilici fubftantia rite colorata. Hoc vero eft terra inartialis, tinčta a lixivio, 4 uod efficit idem natrum cum fanguine ficco, firmioribus animalium partibus debito modo c alcinatum (§. 195.)- Cum vero his rarius mox prodeat optatus coior, lic additur nune acidum, nondum tindam terram diliipet, nune vero aluinen, ut decolore terra huiusce falis intenlior c olor dilui, & in caeruleum mutari queat. II- ^d itaque, quod calcem ferri ita tingit, eft fub¬ ftantia animalis Talino-oleofa, valde attenuata, ^ nitro lixo adeo intime unita, ut non ab aci- do, Ted a fola fubftantia metaliica, ab eo valeat %>arari, §. 208. Kermes minerale maiore doli datus emeti- cam, minore cathar&icam, minima vero, eaque iteratis vicibus prudenter applicata, refolven- tem, diureticam, ac fudoriferam virtutem exer- Ce b fuminte ideo utilitatis in morbis pulmonum, 3 liorumque vifcerum, quos humorum lentor in- tulit, aut mora longior. Non tamen promifeue ^dhibendum eft heroieum hoc remedium, quod in manu medici imperiti eft, ut gladius in rfta- n n dementis. §. 209 * Cum ab acido murise pra;cipitetur Argen- tum ex aqua forti, &c hoc vicillim ab illo, patet *nde modus depurandi acidum nitri ab acore ^uriatico, ut lic Aurum ab Argento ope huius ^ c >di eo perfe&ius feparetur. Cum enim nul- nitruin vulgare lit absque muria, Sc acidum 112 t " iaiill * l,ll,l> *^ ^^ 1,1 " 11111111111 vitrioli ex utroque hoc Tale producat acorem> ita non pura, ied acido vitriolico inquinata» ideoque ad feparationem Auri ab Argento mi* nus idonea obtinetur aqua fortis. Vt ergo pur* habeatur, inllillatur eidem folutio Argenti nitro- ta eousque, doneč acidus ]iquor ab ultima folu* tionis guttula, haud turbetur amplius. AbfoU 1 * ta praecipitatione decantatus liquor colligitmv prxcipitatum vero debito modo tradatum dat Argentum depuratiffimum, quo acus docimafti* cfe parari folent. §* 210 . Cremnitzii in Hungaria inferiore, ubi ma* § na Argenti copia quotannis feparatur ab Auro» urante folutione tegitur aqua fortis in cucurbi* ta effervefcens febo vulgari, quod dein colle* dum, non exiguam quantitatem Auri foveb Aiunt ecquidem Aurum detineri ab hoc oleOj quod nullo obice pofito prius avolabat ; mihl verovidetur, partem aliquam acidi nitrofi, a fubftantia illa oleofa in naphthae fpeciem trans* tnutari, quae nonnullas Auri particulas ad & trahit, levi negotio ab ea demum feparabiles. §. 211 . Cuprum cementatum duplex eft, nemp 6 < metallicum aut lutofum. Primum conftat cry* J ftallis plus InlrtuS evidentibus thombeis, nitidis# 1 cupreis ; fecundum vero eft fubftantia tefrea* cuius maximam partem conftituit ochra ferru cui immixtsc particula; ininime? praecipitati ctf* pri. Neutrum horum eft metallum purum, fetrd, aliisqu« fordibus irtquinafum« J-Jittc ctf* 1 pr um 21 ? Pfum hoc liquandutn cum Lecho cupreo, uftu* Jato, ea tamen lege, ne cuprum nigrum argen* tiferum eo additamento ditatum, dum feparari debet ab Argento, metallum Eoc difficilius a dimittat. (COROLLARIA.) A Lotiuin vitro inclufum, & per aliquot heb» domadas in loco calido repolitum, alia die de- P°nit paucum floccofum fedimentum, terram v ero nullam. Gluamprimum vero aeri liber© e Xponitur in loco etiam minus calido, brevi t( nnpore ingratum fpargit odorem, ac vitri fu- Perficiem tartarea crultula fere totam inveftit, Poteft itaque ex lotio pars aeris aliqua ab igne evoivi, & lic aliquid terrei ex eodem prsecipi« Jari, at non ea copia, quae fufficiat ad produ- ^ionem calculi* Cum vero in velica nullUs ad» aer elafticus, necefle erit, a falibus copiofiS Ir * partes terreas fortius agentibus, eam aeria ^xi copiatn inde excuti, qute potens fit, terreum P l 'incipium ab eo humore divellere, & calculo- Jani Goncfetionem efficire. Nonne hinc ratio Patet cur, arthriticorum urina falibus fcateat ? Cur Zythopitae rarius calculo laborent ? Et cul? c afeus ac vini acidioris copioiior ufus calculi Senerationem promoveant ; econtra vero ama- r a» antacida> faponacea eandem impediant ? AW.VjUUl J^CWUtiaA a«iuimhha §4 2lZt §. 215. H par- partium indolem, fine qua eae nullo modo fef £ attrahere, Se in folida figurata corpora coalefce- re poftunt. lam vero hic qua?ritur, quoenairt lit ifta ad hoc opus requifita conditio ? An aer fixus ? Ita ecquidetn docent illi, qui putant id' lum aerem elle illud corpus, quod falium par- tes ligat, 8c confolidat. Non ecquidem nego> particularum falinarum attra&ionem promove- ri ab aere elaftico, at inde non fequitur, fafi 3 ideo unice cryftallifari. Certe aer plurimus e It in eo principio falino, qui aquam fortem effr* cit, nec tamen absque alio. addito corpore cry' itallifatur unquam ; nec fales alcalini, quidqui^ aerem foveant, figurati fe produnt, imo cuA* acidis fales medios tune conftituunt, ubi excuf' fes inde fuerit aer fixus, quem fovent fales f' xivioli. §. 214. Interim certum eft fales non caufticos cry" ftallifari, caufticos varo non item. At quae ra' tio diferiminis ? Ego ita iudico : Particulae f 3 ' linac non caufticae aqueo humori innatanteS* non differunt a cryftallis, quas demum efficiun f ' nifi fola magnitudine, & vim illam omn« 11 ’ polfident, qua in certa diftantia politae, fefe at' trahere, & in maiores malfulas coalefcere pOy funt. E contra vero illa?, qua? caufticte funt, 3 ^ igneo principio iis intimius inha’rente, fpolia^ fuerunt ea proprietate, quam denuo recuperafld penetratac ab aere elaftico, quo falinum prin cK pium ita fenfirn afficitur, ut non amplius e ° modo cohcereat cum igneo, qualem exigit proprietas, qute caufticitas appellatur. §» 210 . 11 $ Re&e itaque 111 . Boerhaavivs, falium par- ticulas ideo in cryftallos concrefcere docuit, quia ingens dominatur inter ilias attraciio, per quam fa/es hi, in certa diftantia pojiti , ingenti impetu r uiint in mutuos proxime unitos amplexus . Va¬ de ratio intelligitur, cur muria in aqua etiam e bulliente cryftallifetur, cur folutiones falium °i*nis dilutas cryftallos nullas largiantur ; cur fal ttiirabilis infra vitrum in loco calido in aquam difflucns, fi aeri frigido expofitus fuerit, bre- 'viifimo tempore concrefcat in maffam fclidani c ryftailinain, & cur acida mineralia cum Auro* Argento, Hydrargyro cryftallos efficiant. Nul- lus certe hic eft aer ligans acidum cum metallo, Ham metalla ha?c in acidis manent injinutata, nec Ullum aercm a Te dimittunt ; acidum vero abs- que alio addito corpore nunquam cryftallifatur, quidquid conftet falibus aeie fixo haudquaquam deftitutis. §, 210 . Argentusn ex acido nitri a fale communi Pfsecipitatuin, non eft idetn prorfus cum iilo, S u od ab acido inuriatico ex eo quoque deiici- tu r. En experimenta, quse rcpetere q iisque facile poteft. Argenti puriflimi Marca docima- dicae ioo folutce fuerunt in acido nitri depura- dllinio ; folutioni huic, aqua deftillata dilutae, ^fiundebatur guttatim acidum muriae, doneč to- Argentum inde fuerat praecipitatum. Sic ^btinui Lunam corneam, q uae edulcorata 6c ficcata Ponderavit Marcas 116. & femiuncias lex. Por- huius praecipitati partetn unarn milčui cuia H * eadem 11 $ eadem copia natri muriatici, quse per bihoriflin in igne reličta dederunt muriam regeneratafl* faporis valde acris, ac fere urentis. Eundem laborem repetii cmn eadem Af - genti copia, at praecipitatio non acido falis, fed folutione muria: foftilis hic inftituta fuit. Tali modo produkta Luna cornea ponderavit MarcaS 125) femiuncias 2) Dr. 1) & denarios 2). Sal vero ex hoc acore cum natro muriatico rege** neratus, refpečtu prioris acrimoniam vix ullairt poilidebat. lam vero, fi muria cOnftat eo acido, qu* igne chemico indc producitur, cur non prodit in omni cafu eadem Luna cornea, & cur mufi® regenerata in primo Proceffu diverfa effe pote - rit ab illa, quam obtinui in fecundo ? §. 217. Natfum illud, quod lixivium fanguinis it® dičtum conftituit, non mutatur ab acidis in faleifl medium, evidenti indicio, adhaerere eidem tali fubftantiam aliquam, quas impedit unionem aci- di cum eodem natro. Sed cur inde feparatuf a calce Ferri ? Nonne fimiliter unitur eideiH calci fubftantia iila vegetabilis, quae a Gallarufl 1 decodto fecedens earidem praccipitat ex folutio' ne vitrioli martialis ? Prcecipitatum hoc ecqni - dem nigrum eft, Ped nigricat non raro etiafl* illud, quod a lixivio fanguinis ex folutione ea - dem praecipitatur. Cum vero ignis ex iangu 1 ' ne, aut ungolis, dum cum natro calcinantur, craf" liora olea expellat, ita probabile eft, effe oleui 1 * valde tenue , quod a natro fecedens, tingit tei' ram martialem caeruleo colore. Sed etiam inde difcimus oleum hoc tingens ideo a natro divid* a cal- '==^p== II? acalceFerri, quia effentialia metallorum prin- cipia talina: profapiae funt, unde & proxima ho- rum adfinitas eft cum igneo elemento (§. 21.), quod eidem oleo inhaeret copiofum. Nonne ideo pariter reperitur quandoque ^ ochra Ferri caeruiefcens in locis udis, paludofis, bitumine foetis. §. 218. Dixi Bismutuin non penitus praecipitari e x acido nitri ab aqua communi(§. 201.). Mirum boe phoenomenon nemo explicabit, qui credi- derit metalla ex uniformibus & homogeneis par- tibus effe compofita. Errant certiffime, qui de nietallis ita iudicant; fi enim partium omnium eadem conftituentium figura, indeque pendens Unio foret eadem, percipi nullo modo poflet, cur ex Zinco, dum calcinatur, pars aliqua flam- mam, alia Byllinam calcem, aliaque denuo fub- Vitream folidamque maflanj efficiat; cur metal- ii pars una folvatur ab acido, alia unice- corro- datur, nec omnia eodem addito corpore ex aci- dis integre praecipitentur. OLuam prodigiofa in fuis operibus natura, quam abdita rerum in- doles ! §. 219. Prarcipitatione fpontanea obtinetur lcermes, Polenta vero auratum fulphur. Vtrumque hoc Produ&um conftat fulphure natro & calce Sti- “ii, eo diferimine, quod illud maiorem natri, cum fulphure debilius cohasrentis copiam fo- Ve at, hoc vero minorem, at fulphuri intimius Anitam. Gtuamobrein non exiguam falis fui H 3 quan- lig =^Pr=S quantitat;m a fe dimittit kermes in aqua ebub liente, eamque deponere omnino debet, ut ufui medico requifita obtineat attributa. Cum ergo fales uniti calci huic metalke# vim adeo irritantem & quafi cauflicam induant, ac praeterea Stibii minera cum tribus partibtiS nitri detonata & abluta omni ftimulo careat* patet utique Stibiatorum acrimoniam, omniuin- que falium terris matallicis intime unitorum cau- fticitatem, volatili, igneo (§. 30.), ac conceti- trato principio iisdem inhaerente, aut fuperad- elito, effe adfcribendam. §. 220. Arbor Dianae conftat crvflallis argenteis minimis, amalgamati inhaerentibus ita, ut fpb cula fere innumera, ac cliverfimode aggregata conllituant. Sic metalla in minimas partes dtf' foluta, lenta prcecipitatione manifeftas cryftallo s efficiunt, quae non apparent, fl particulae me- tallicae, tumultuaria adione ignis agitatse, »c praecipiti a ttr adione fuerint copulate. Vt er¬ go fenfim decidat, & lic arbufcula; effigiem re- ferant folutae argenti partes, diluenda folutie eft, ut acidum nitri lente folvat Hydrargyru»i» ac pariter Argentum fuper amalgama lente quG- que deponat. §. 221. ns> Trrrr^f^rrrrr. §. 221 . OPERATIO V, D ESTILL ATIO. (DeJiiUationis Tbeoria.') D eftillatio a Chemicis vocatur illa operatio, qua ignis beneficio corpus aliquod in for¬ ma fiu da ab uno vafe in aliud guttatim pelli- tur. Operatio haec nune vera, nune Ipuria ; nune vero limplex aut compofita eft. deftillatio vera dat fubftantiam perpetuo flui- dam , niti forte a frigore de m um denfetur. Spuria largitur produdum, quod in excipulo in folidam maflam con- crelčit. Sitnplex fit absque ullo additamento compofita vero abfolvitur ope al- terius fuperadditi corporis. Dein refpedu diredionis deftillandae fub- ftantis, deftillatio nune eft dire debiliifimo vero fpiritus volatilis & alcohol, e um in finem opus habent. Not* itaque Chemico ef- fe debent fpecificas corporum gravitates, quaS recenfuit, & in Tabulas redegit in Operatiotlk lus (bemkis Io, Freindivs, §. 224. Vafa deftillatoria magis ufitata funt Vefica* Balneum, Cucurbita cum alembico. At pr«' ter .haec alia denuo excogitata funt, nempeFur- nus ferpentinus Boerhaavh pro deftillando al- cohole. Apparatus varii pro defiillatione fpiri' tuum volatiiium, olei terebinthinse, aceti, olei vitrioli, fpiritus fulphuris, in Laboratorio aper - to defcripti. Furnus Lvdolffi pro faciliore de* ftillatione per defcenfum propofitus, aliique non pauci, eum in finem adoptati, ut fubftantia d?' ftifiata pura 6c copiofior habeatur, §• 225. (Froducia cbmica .) *) Ecfu&a. l) Deftillatio aqu&, Q.uidqqid ex planta recens mahata a g ra* du caioris ebulitioni prosimo, una cum aqueo 121 aqueo hutnore elevatur, id aquam ftillati- tiam conftituit. Tale eft — — — — 1) id omne, quod ex vegetabili vivo per- fpirat odorum, phlogifticum, aqueum ; 2 ) humor vifcidulus, faponaceus, tenuis, qui ab aquis ftillatitiis diu quiefcentibus f e - paratus, mucilaginem innatantein conftituit. Vt vero haec omnia ex planta qualibet, de- ftillando educi queant, prius inquirendum eft, an vis quaefita haereat in radice, corti- ce, ligno, foliis, flore, aut frudu. Dein ulterius ftatuendum, quanta aquae ex ea- dem planta prius deftillatae copia ei addi debeat, 8c an digeftio praemittenda, vel 8c cohobando inftituenda deftillatio. In pri- mis vero attendendum eft, ne diutius pro- tračta. digeftione, aut fortiore igne adhibi- to, naturalis deftillandi humoris conditio mutctur, & flc a propria plantse virtute diverfam indolem induat, §. 226. 2) Deftillatio olei. Odiae copiofo aromate fcatent folia, cor- tices, ligna, flores, frudus , rite deftillata dant oleum efientiale, multo acrius exprek fo, cui fpecificum inefle acorem docet fa- por, vis ftimulans, & ca?ruleus chartae co- lor ab eius vapore in rubrum mutabilis. Obtinetur hoc produdum, ft aromaticae fubftantiae in ahenum demiflae adfunditur aqua deftillata eiusdem corporis, & idoneo igne urgetur eousque, doneč aqueus hu¬ mor in excipulo colledus foveat oleum modo fupernatans, modo vero depofitum, H 5 At I%Z — At noti onine vegetans efTentiale olcutn trque facile dimittit, ut ideo illa, qua’ $ difficilius largiuntur, aliquamdiu pravic digerenda funt addita muria, aut acido vi* trioli, dein in aheno humiliore inftituen' da deftillatio, qua? reaffufa aqua ftillatib 3 repeti poteft eousque, doneč ultimo pro' diens aqua nullum oleum poft fe 'trahat- Denique notandum eft, efTe corpora, qu# oleo hoc adeo abundant, ut deftitthtionis tempore forte denfatum, ferpentis cavutfl obftruat. In hoc itaque cafu infundenda efl in ahenum aqua ebulliens, ut calore ho c coagulatum oleum difiolvi, & in excipultftf 1 propelli queat. §• 227 . 3) Deftillatio fpiritus vini. Otuid fpiritus vini fit, antea di&um eft($* 67.); qua methodo communiter deftilletuO norunt omnes, hinc unice pauca quaedaitf re&ificationem eius fpeftantia, hic anno' tabo. vSpiritus vini vulgaris eft alcohol multa aqua dilutus, & peregrino oleo ir 1 ' quinatus; rečtificatus autem dicitur, c) 1 * 1 ab hac foece oleofa, & ab aqua itnmixW* quousque licet, depuratus fuit. Depura' tio haec perficitur deftillatione & natro bi' bulo. Deftillatio debilem ignem exigit, $ c fpiritum nova aqua dilutum, ut alcoho' huic unitus oleofas fordes certius dimittat* Pra?ter htec magna eius copia fimul deftd' landa, ut decima pars eius, quae prin ia prodiit, fufficientem alcoholis quantitate! J1 Srevi tempore largiatur. Ita depuratus 125 deflagrat velociter absque ulla aqua pofl fe reličta , offam Helmontianam cum fpiritu volatili acauftico prompte conftituit(§. 193. 6.)» Naphtas cum acidis largitur optimas, & oleo ftillatitio folo concullu unitur in¬ time. §. 228. 4 ) DeftiUatio Aceti. Acetum vulgare notante Boerhaavio de- ftillando dat 1) Spiritum vini aquofum, aci- dulum ; 2) aquam acidam, odoratam; 3) acetum ftillatitium ; 4) Liquorein acidiffi- mam, fcetidum , ponderofum ; 5) Oleum miri nidoris ; 6) foecem acidam, arden- tem, qu?e deflagrata dat falem alcaiinum copiofum, acrem. 0Lui aceto utuntur deftillato, inquirere debent, an non forte id vitiatuin lit labe metallica, quam faciie contrahit, ii vafa cuprea, quibus deftiilatur, interne ftanno denudata funt, aut metallum hoc, quo ea- dem incruftata fuerunt, plumbo inquina- tum eft. Praeftantiora itaque ad hunc fi¬ nem funt vafa vitrea ; aliter enim agit ace¬ tum purum, aliterque denuo metallico tale mixtum. §• 229. 5 ) DeftiUatio Jpiritus falis ammoniacu In retorta vitrea tubulata partes tres fa- lis ammoniaci mifcentur cum partibus qui- nis calcis vivac, quibus per tubulum addi- tur aqua, ut milčellam cooperiat, adpofi- to i*4 to prius excipulo, ne de fpiritu volatili> dum calx extinguitur, magna pars avolet. Apparatus hic reliquitur in balneo aren* primo absque igne, dein hoc fenfim apph" cato urgetur leniter. Sic tranfit in exci- pulum liquor alcalinus, acerrimus, dein fiuidum aquofum, minus acre. Ne itaq« e ab hoc phiegmate vitietur ille, qui pri' mo prodiit fpiritus, remoto excipulo, ef' funditur, & adfervatur in vitro probe clau- fo. Idem fpiritus, imo & acrior priore> obtinetur ex partibus duabus falis ammo- niaci, & quatuor minii; de alio auteifl* qui in forma ficca ex eodem tale, ab ad- dito natro bibulo expeliitur» alio loco di* cam. §. 230. 6) Deflillatio fulphurit. Sulphur venale educitur ex Pyrite, Ga' lena, ac terris fulphure mixtis. Hune in finem exftruitur furnus tetragonus, late" ribus c*ppofitis maioribus, una aut dupli" ci foraminum ferie feneftratis. Huius parS infima eft cineritium, fuperior focus, fu' prema vero eft fornicata, binisque aper" turis pro emittendo fumo pertufa. Cm« deflillatio inftituenda eft, praefto efle de" bent vata terrea, cylindrica, poftice per- via, antice vero in roftrum convergentia* Vafti haec replentur pyrite in fragment® parva divifo, dein obturata apertura intru- duntur intra foramina lateralia , eo fitu de' clivi, ut pars poftica ineumbat muro in" tra furnum. Seorfim exftru ne liber pateat acceffus aeris. Parietes laterales huius fpatii per- forati funt, ut per hsec fora-mina liquatum fulphur in cameras eidem parieti utrinque pallim insedificatas, traniire queat. Očto millia centumpondia pyritis in hoc furno locum habent, at fulphuris iaftura hic mul- to maior eft, ac in proceffu priore, nec fulphur hac methodo adeo purum obti- netur. Depuratio fulphuris fit nova deftillatione in alio furno, fuperne pariter fornicato. Vas terreum eft, quod inpurum fulphur recipit, fuperne anguftius, & intra furnum muro proprio infiftens. Huic inponitur vas aliud retorta fimile, cuius roftro ap- tatur vas tertium cylindricum operculatum & bali perforatum, ut ex hac apertura ful¬ phur in fubiečtam patinam defluat. Vide de his Schlutteri artem fuforiam , qui fur- nos fulphuri deftillando idoneos delineavit, & procedendi moduni fufe defčripfk, §. 2^1 7) Defiillatio Hydrargyri, Deftillatio ha?c duplex eft, nempe anti- qua & nova. Prima eft indirečta (§. 22i)> quae ab egregio viro Georgio AgricolA defcripta, exigit duo vafa terrea, quoruin fuperius mineram continet, inferius vero terra te&um metallum excipit inde expul- fum. Plura eiusmodi vafa intra foveatrt tetragonam, interiečtis accenfisque lignis urgebantur porro eousque, doneč omne hyarargyrum ex fuperioribus in inferioi'® traniiiflet. Alius hydrargyrum deftillandi moduS denuo duplex eft ac primus quidem ei ii- miliš eft, quo deftillari iolet fulphur, ea differentia, quod in hac deftillatione re- quirantur vafa ferrea cum excipulis firmo luto ligata, nec non minera contufa & cal- ce mixta. Alia methodus Almadse in Hi" fpania, & Hydriae in Carniolia nune etiaifl uiitata, proprio abfolvitur apparatu, que>n conftituit furnus, ftratum & Camera. Fur- nus conftat cineritio, foco, cratere, aC receptaculo fuperne fornicato, ad latuS autem duplici apertura inftručto, per quaS expulfum hydrargyrum tranfit in canaleS Strato inlidentes ita, ut cum oppofita ca- mera obtufum angulum efficiant, quo i* 1 loco foramina funt, per quae metalli parS aliqua ligneo tubo excepta depluit in fo- veam ideo paratam. Camera ftrato io- aedificata Hydrargyrum excipit, quod pat" tim in vafe lapideo inferne, partim vero in fuprema eiusdem pariter camerata pat" 127 te colligitur; reliquuin vero una cum fu- mo ex aperturis lateralibus in auras abit. Plura qui bac defuper fcire voluerit, legat. DissertatigNEM de mineris Hydri- tu fumi arfenicalis. Vafa htec Bismuti mi- nera repleta, dein poftice claufa perforant utrumque futni panetem, dein igne lup- polito urgentur ita» ut metallum eliquatuiT» defluat in fubiečtam patinam furnulo ideo iniidentem, ut fubiečto igne tamdiu Bui- dum maneat Bismutum, doneč ab hetero- geneis fundum pefentibus, aut eidem fu- pernatantibus, fi non penitus, laltein po- tillimum depuretur. Abfoluta defti]lation Si tune augendus ignis, ut retortae ubi- que candeant. Pofthac furnus repletur carbonibus, ficque phofphorus fenfim depluit in excipula. ti 6) 132 6) Abfoluta deftillatione, qua? quatuor h°' rarum teinpus exigit, effunditur fup el ' flua in excipulis praefens aqua , fic(]U e fuperftes phofphorum elegantem & gl a ' cialein largitur. 7) Si phofphorus non fnerit purus, rep 0 ' nitur denuo in alia retorta , quae aq> j9 frigida ad dimidiam partem prius repl e ' ta fuit. Huic demum inponitur ph°" fphorusin partes divifus, dein effufa aq Uil fuperflua, deftillatio inftituitur in furn° arena:. Sic primo proditaqua, dein pb 0 ' fphorus , qui in collo vitri lnrrens , ig !lt applicato urgeri debet in excipulum acj 113 frigida prius ferepenitus repletum, g 111 ' tatim decidat. 8) Grana phofphori in collo retorta: fcG adhuc hsefentia, excutienda žilo ferre 0 ’ poftquam eidem abrupto collo infufa d 11 aqua. q) Vt vero grana htec confiuant in una 11 ’ malfam , affonditur itsdem primo aq uJ frigida, dein tepida, ac tandem cali^' io) Denique prtelto lit tubulus vitre 1 ’” fuperne in infundibulum dilatatus, lI j ferne vero fubere claufus. Huic in aq l ' calente repolito, primo aqua calida inf u ^ ditur, dein phofphorus in parvas p a ^ tes divifus inponitur , ut confiuat in un a1 ^ maffam. Abfoluto opere hoc, p of1 ^ tur tubus hic in aqua frigida, rem 0 '’^ tur fuber, & contentus phofphorus -, 1 v ferreo excutitur in aquam frigidam, vandus dein in vitro aqua pleno. 239' =*= $• 2 39 - 133 Ig) Deftillatio Jpirituum acidorum , & quidetn a) fulpburis. Acorem fpecificum dat vitriolum cal- cinatum (§. 90. 3.) & in retorta apyra igni aperto diu expoGtum, Hoc caeteris acidis multo gravius eft, aquam ex aere avideattrahit, ab immixtooleo empyreu- inatico, fufcum nigricantem colorem in- cluit, cum bituminofa fubftantia fulphur conftituit, abaddita aqua incalefcit; cum calce gypfum, cum natro aluminofo alu- men, cum natro bibuio fal tartareum, cum muriatico autem glauberianum com- ponit. Idem obtinetur ex fulphure, fi bitu- minis huius ardentis vapor acidus fuper- inpofita campana, eique fubiečto vafe exceptus fuerit (§. 70.); at magis adhuc, li nitro mixtum , rudique glomere filo- rum cannabis rtratificatum in lato collo ampli excipuli ita fuerit accenfus, ut aci- di vapores cavum vitri fiibeant, & cum aqua in eo repofita commifceantur, qua„ methodo in Anglia & alibi ex fulphure nune etiam paratur oleum vitrioli priore minus pretiofum. §. 240. b) Acidi nitrofi. Nitrum corporibus nonnuliis fociatum, & vaG vitreo inclufum emittit vapores rubros, qui aqua pura in amplo excipu- 1 3 10 lo excepti; conftituunt acidum liquorem> quem vulgus aquam fortem, gennaru vero feparatoriam appellant, Acidum hoc pallide luteo colore tin&um, con- flituit cuin natro bibalo Nitrum rege n e-* jratum, cum natro muriatico Nitrum ca* bičam (§. no,), cum mercurio fubfta n ' tiam Palinam coloratam, Sc cum oleo latitio, h meracitjimum fucrit, erump l£ in flammam, Corpora, quse ex nitro hoc acidum proferunt (§. 65, 217.) funt 3 ) Argilla. 2) 0 .lcum Vitriali, cuius pars una additui’ nitri partibus binis, quod tame.n priu s aqua dilui, dein per tubulum nitro torta? inpofito, affundi debet. 3) Fitrioluni mediocriter calcinatum, cuiuS partes 14) mifcenda? cum nitri puri pat" tibus \z. 4) Alaine n Sc Halotricbum (§, 64), ob aci” dum vitrioli hisce falibus inhaerens. 5) Arfenicum , 6) Stihi um, 7) Ferrum , S) Cuprum ; at exigua acidi nitroii cop‘ a metallis hisce ( 6 . 7. 8,) obtinetur. Vt vero hoc acidum purmn habeatuO depui - ari demum debet ab immixto acoi' ff muriatico , ope Argenti in aqua forti rec* tificata prius diffolut-i f§. a 10.). Prteparatio acidi nitroii fumantis exigi £ nitrum ah omni muria depuratum, aC vitriolum martis ad rubedinem calcinatum* nullo^ue cupro inquinatum. Salia h# 0 9 ?quah copia invicein commixta, & r e " tort« tortae vitreas inpofita, exponuntur igni reverberii, cum adpofiito pr obe adgtu- tinato, ac perforato excipulo , ut vapo- ribus fortc nimis denfatis inde exitus dari queat. Sic igne fenfim au< 5 to pro- dit acidum concentratiffimum, a cuius vapore cavendum eft, dum in vitfum effunditur. §. 241. c) Acidi muriatici, GLuod ex muria a chemico elaboratum, volatilius eft prioribus, ftrias ramofas effi- cit, dum tranfit in excipulum, cumHy- drargyro praecipitatum album (§. 198.)» & fublimatum excolor corrofivum, cum ftibio butyrifbrmem fubftantiam (§. 236); cum llanno liquorem fumantem Libavii (§• 2 370’ cum natro (§. §7. 2.) Sales medios diverfos conftituit, ac plumbum & argentum cornuficat ( §. 205). Obtinetur hoc acidum, dum muriae decrepitatae additur oleum vitrioli dilu- tum, aut vitrioium ipfum calcinatum, vel alumen aut Halotrichum, at non fem- per eadem copia , eademque efficacia (§• 6g.). §. 242. d) Acidi animalis. Pinguedo , fanguis, infe&a, dant acidum fpecificum, quod, obtervante Marggravio effervefcit cum natro, fol- vit argentum ex aqua forti a deliquio al- I 4 calino 1*6 ' calino praecipitatum, nec non calcem cu- pri, ferrum, zincum, corallia, cretann calcem, lapides cancri; ac praeterea 3 natro fixo non tantuin folius ignis auxl' lio feparatur, fed etiam eidem fali pi‘°' prietatem illain pracbet, qua facilius cry- ftallifari poteft(§. 214.). e) Acidi Pbofpbori. Obfervavit Marggravivs folutioneifl> aut deliquium deufti phofphori effe aci- dum fpecificum, quod Aurum parte ali- qua in forma metallica feparat ab aqu a regia, Hydrargyrum&Plumbum ex aci- do nitrofo praecipitat, metallorum vitre- fcentiam promovet, ac valido igne cuH 1 Stanno, Zinco & Ferro deftillatum PflO' fphorum bonae notae largitur. Acidum ex fluore minerali nuper para- tum multuin convenit cum acido pho¬ fphori. §• 243. 16) Deflillatlo Naphta. Naphta feu Aether, eft liquor excolof» pellucidus, volatilis, valde igneus, fing^ lari odore prseditus, cum aqua non peni- tus mifcibilis , prodiens ex acido mineral 1 ac vegetabili cum alcohole apto modo trac- tatis. Hinc quadruplex Naphtha eft, nele¬ pe vitrioli, muriae, nitri & aceti. a) Naphta vitrioli■ Acidum fulphuris meraciflimum na 1 ' fčetur cum aequali copia alcoholis, den 1 vas leniter ac fupius agitatur, ut liq u ° r uter- 137 uterque mifceatur invicem. Tta oritur effervefcentia, cum Ubilo Sc odore grato, totusque liquor flavo- rubellum coiorem induit. Mifcela haec retortse, aut cu- curbitae vitrere inpofita, cum adpobto ampliore & perforato excipulo, deftilla- tur in balneo arena: eo igne , ut ea prom- pte ebulliat. Sic traniit in excipulum fpiritus vini fuaveolens, dein aetheriux- talatera vitri decurrens. Tali modo con- tinuanda eft deftillatio, doneč ex fora- mine excipuli exeat vapor acidum ful- phureum olens, quo apparente mox re- movendum eft excipulum, ac effunden- dus liquor in vitrum probe obturandum. Cum vero, adhibita licet omni cautela, aliquid de illo acore peregrino ingredia- tur aetherem; ita liquor hic addita folu- tione natri fixi, in retorta vitrea deftil- latur iterum lento igne ad medietatem usque. Hoc modo obtinetur aetherrec- tificatus, protračta vero deftillatione pro- dit oleum vitrioli dulce, Teu fubftantia oleofa, ardens cum fumo fuliginofo, cum aqua minime mifcibilis. Deniqug quodreftat, eft corpus fixum , carbona- rium, ei limile , quod dat acidum vitri¬ oli cum oleo quolibet deftillatum. §• 2 44 > b) Naphta muria. Marchio de Courtenvaux invenitmo- dum parandi hunc atheretn ex partibus. ^qualibus iiquoris libaviani (§. 237) & alcoJholis, Stannum in hoc proceftu fece- I 5 dit I3S dit ab eo liquore in forma calcis , liquor vero nova deftillatione re&ificandus, ut requilitam puritatem obtineat. c) Napbta nitri. De hac alibi dicain, cum absque ul!*' deftillatione paretur. d) Napha aceti. Inventor huius a:theris eft Comes de Loraguais. Mifcentur fimul partes sequales alcoholis & aceti, quod ex cry- ftallis cupri deftillando produčtum fuit. Deftillatio autem ipfa inftituitur eo mo¬ do , ut ante ditftum de prteparatione setheris vitriolici. Sic obtinetur liquor eethereus , copiofus, adhuc acidulus, ideoque nova deftillatione addito natro ab eo acore depurandus. §• 245 . (Productormn ufus Plantarum& animalium vis nutriens, eme- tica, catharftica, adftringens, nontranfit inaquam ex iisdem deftillatam. Sed neque eorundein corporum aromatica volatilis fubftantia, exigua copia ei unita, languidas vitic vires adeo erige- re poteft, ut quidam putant. Vnde facile pa- tet, quale iudicium ferri queat de illis, quifco- po nutriendi deftillare iubent decofta carniuni, ac vires adftringentes quaerunt in aqua ftillatitia Plantaginis, Tormentilla? ac fimilibus. Sed nec like aqua: deftillatae, pura aqua communi multo efticaciores funt, quas ex Borragine, Buglolfo, Lačtuca, Viola, Primula, aliisque pluribus edu- cuntur, & quse per aetatem efibetse ae turbidse fačtte 139 fa&is funt. Hinc efto prudens tardusque Cheml U ms , quoties bar um aquarum virtutes deprcedicat, d/fcatque din, priusquam c črta doceat Boerhaav. §. 246. Olea efTentialia aromatica, nervina, fibra- rum jrritabilitatem inultum augent, excretiones ftnguineas a laxitate folidi fuppreffas revocant, ^ e nta refolvunt, chylificationem adiuvant, fi de¬ lita copia aptoque tempore affumpta fuerint; e pontra autem damnofa funt, quoties iniufta doti i^gefta fervoreni ac febrim excitant, vel ad fla- tu s pellendos tune adhibentur, ubi inflammatio aut fpaftica nervorum conftričtio evolutiunaerenj alicubi coercet, §• 247. Splritusvinihumoresurget.rarefacit, nutri- tionem la’dit; folida vero intendit, indurat, tenium accelerat. Minus tamen nocetadfuetis, robuftis, r ‘gidisque corporibus , quae ita demum adeo fo- l>da reddit, ut eo ftimulo deftituta, ačtiones vi¬ te neceffarias difficilius exerceant. Spiritus idem a fiufus vegetabilibus aromatieis, dein lente de- ftillatus, dat aquas fpirituotas, ilmplices aut com- Politas, etiamnum ufitatas. Sed alia quoque Pbarmaca eflicacillima, ac phcenomena chemica, de m to aleoholelaterent plurima, quae artis theo-* r ‘3in adeo illudrarunt, §. 248. Acetum antipyreticum, refolvens, in af- te ita non video quid efficere poffit in morbis a p^' trida humorum diathefi, obftrudionibus vi£oe- rum, =^= 141 rum, aut colluvie verminofa produdis. Gluod vero attinet unguenta illa fulphurata extus ad- hibita , haec utilia efle poffunt, ubi puftuke al\ Acaro irritante, non vero a vitiofa humo- ium indole na .že funt, hjec enim unguentis il- Hs tradatae, graviora fymptomata, morbosque difficillimos toties intulerunt. §. 151. Acidorum mineralium chemica utilitas ne- minem latet, quae lapidum genefes ac metano¬ la um proprietates adeo illuftraverunt. Surama quoque eft eorundem a puro alco¬ hole in aetherem, aut blandum humorem , mu- tatorum vis penetrans, nervina, antifpaftica, carminativa, ciummodo ea rite prseparata, dobi¬ ta- dofl , aptoque tempore adhibeantur. §■ 252. ( COROLLARIA } Sales fatis acres efte in oleis effentialib.us, demonftrat eorum Tapor, vis ftimulans, folubi- litas in alcohole , & chartee caerulea? color ab eo- rundem vapore in rubrutn mutabilis. Acrimo- nia ha-c in quibusdam maior, in aliis autem mi- nor eft, &, quo olea acriora funt, eo quoque facilius folvuntur ab alcohole. Cur vero olea eflentialia , repetita deftillatione graviora, mi¬ nus efficacia, nec amplius in alcohole folubilia reddantur, non facile iudicium eft, Nonne ita magis magiscpie attenuati fales fenfim avolant? An potius igneutn principium iis inhrerens, hinc fenfim diviciitur & diflipatur? An non igne fte- piirs pius applicato olei particula? in alio coh&iionis H' mite conftitutae , nova induunt attributa ? §• 253 * Sed etiam in alcohole latent Tales, quid- quid hic adeo fimplex videatur, ardeatque totus, absquefumo, odore, aculla foece reličia. Cer- te antipyreticaeiusdemvirtus, folubilitasinaqua> ac Tapor Tpecificus, funt attributa non igni, Ted Tali propria. En ! quam firmo & indiffolubili foedere iunriafunt invicem haec elementa, quain multiplex ac fidem omnem Tuperans unitoruni facultas , quae male paffim adfcribitur caulis te- motioribus, nec genuinis. §• 254. Acetum pariter, ut acida minerali« , ex Te nunquam crvftallifatur, & tamen aerein fixum fo- Vet, ac demllatum dat refiduum, quod terrairt & Tales continet. Ergo ad Talium cryftallilatio- nem non fufficit praefentia fixi aeriš ač terrei prin- cipii, Ted reguiritur etiam fingularis illa eorun- dem conditio, qua polita fefe libere attrahere, ac cohaerere queant (§. 213.). Nonne haec con¬ ditio tollitur hic quoque ab igneo principio in hoc acido nidulante ( §. 228.) V At inquies, cri- ftallos ex Tolo aceto obtineri nullas, quidquid evaporatio aut deftiilatio ardentem Tpiritum ab eo feparaverit; quod , etfi verum lit, attamen Tciendum, Teparari ita ecquidem Tpiritum, non autem igneum illud, quod cum Talina aceti Tub- ftantia adeo firmiter cohteret, ut una cum ea volatile reddi, at dividi hinc nullo modo polfit* Hie denuo aliqua adnotanda funt de vi cau» ftica natri volatilis c-dudi ex fale ammoniaco ope minii aut natri bibuli. Dicitur ,hic pariter fal caufticus volatilis ex fale ammoniaco ab ad- dita ei calce viva ideo obtineri, quia calx fpo- liat falem volatilem fuo aere fixo. Sed non fpo- datur hoc aere a natro fixo, & ideo etiam fal v alatilis in forma fiuida, non vero fieca & cry- ftallina , addito fale tartariabeofecedit; & tam en fal hic volatilis fiecus, čuti viventis calidnde prodit. Si ergo hoc caufticitatis augmen- tum non pendet a fola iadura fixi aeris, fecjui- tur omnino, proprietatem hanc non huic, fed caufse(§. 29.), e d* e adfcribendam, §. 256. Theorla noftra chemica de habitu ignis ad falia, Sc viciftim, experimentiš čirca pbofpho- ru m urince a Marggravio inftitutis, pulehre il- joftratur, indeejue patet 1.) Cur fal urinse fufi- “dis , cum principio Inflamniabili Phofphoruiu Conftituat? 2.) Cur Subftantia haec a fale rnicro- c ofuiico adeo diverfa lit ? 30 Cur ex hoc pho- 144 fphoro in igne liquato prodeat talina fubftantia longe alia, ac fal urince nativus ? 4 .) Cur pho- fphorus ita liquatus Talinam indolem eo magis in" duat, quo plus de igne inde expellitur ? S-) Cur fiores ex phofphoro ufto elevati, addita aqua frigida flammam emittant ? Docent nonnulli alcoholem ideo in tet heretik mutari, quia ab acido vitrioli meracilfimo fpo- liatur illa aqua, quae alio modo ab eo divelli non potell. Veruintamen, li itanaphta oriretur, ob* tineri fane poterit oleum vitrioli prorfus idein> quale mixtum fuit cum alcohole. Cum vero hoc non fuccedat, ac longe alia attributa induat alcohol ita tračiatus, fequitur inde, ex liquori- bus illis limul intime unitis, tertium exfurger° ab utroque diverfum. Sed cur naphta inflamnia- bilior eit, ac alcohol? An concentratur ignis in alcohole, dum falinte eiusdem fubftantiac parS aliqua unitur cum acido ? An phlogifton inhae- rens acido unitur cum parte inflammabili alco- holis? An acidum vitrioli eo cauftico principi 0 lic fpoliatum mutatur denique in oleum craflutfl* fuliginofum, carbonariam maffam polt fe relin- quens ? Certe prudens Sc lapiens Chemicus, dum ledulo obfervat omnia, qua? in operationibuS fuis eveniunt, ridebit fubinde ad hypothefeS> fundamento inftru<5las labili, aut fere nullo. §• 257. §. 258* $• 2 § 8 - 0 P E K A T I O vi, S VBLIMAT10. ('Sublimationis Theoria). O peratio haec a deftillatione in eo unice differf, quod hacc volatiles particulas in*excipulum guttatim deVehat, lublimatio vero in fuperiore a Pparatus ehemici loco in forma iicca combinet* Attamen fununam inter utramque hanc opera- tionem intercedere analogiam, vel ex eo patet* 9 u od Zincum, Phofphorus, Butyrum ftibii* partim hsereant fublimata, in collo retortae, par- tim vero in adpofitum excipulum guttatim de- pluant. Hinc non male fublimatio a nonnulliS deftillatio ficGa vocatur, §■ 259* Chemica haec operatio modo fimplex Piodo vero compofita. Prima dicitur illa, quas fimplex produčtum absque ullo additamento lar^- gitur; fecunda autem tune abfolvitur, cum ex Pluribus fitnul unitis , unum oritur & elevatur, §. 260i . Vafa ehemica hunc in fineiii iriagis ufitatS l °nt Retortae # Cucurbitse, Alembici, Ampullae. Retortae nune nuda% nune loricatae, modo iii ^rno arena huic plus minus immergi* moda v ero aperto igni exponi folent. SublimationeS ^onnullae exigunt retortas ampliore breviqiie col- }C lo i'4 6 lo donatSs, in aliis autem hic deledus haudqua- quam necellarius eft. Cucurbitae inponitur fepiuS alembicus; ampullae vero papyro obturantur. §. 261. In bac quoque operatione iuxta fpecificant fublimatidi corporis gravitatem, nune debilior, nune autem fortior ignis admovendus efb Sic cinnaberis validum ignem exigit, debillorem flores fulphuris & falis ammoniaci, debiliifi- mum vero fal urinofum. Proeterea cavenduim ne humida corpora fublimentur in cucurbita lon^ gi colli; aqua enim inde elevata , dum iteruiH defluendo refrigeratur , & inferiorem vitri par- tem, iam calentein attingit, id iplum facile dis- rumpere, omnemque laborem ideo impenfuifl inutiiem reddere p.oteft. §. 262. ffrodacla chemicad) *) Salina. l) Flores falis ammoniaci. Excrementa animalium, ac inprimis Ca* melorum, loeo ligni in Aegypto combufta> dant fuliginem, ex qua ibidem conficitui' fal ammoniacus. Gum vero hicnon ita p rus fit, qualis ad opera qutetlam chemic® omnino requiritur ; ita inaqua difloivi, af in cucurbita fublimari debet, ut ab otm 11 terreo aut fuliginolo inquinamento defeec 2 ' tus purusque habeatur. §. 263- H? §. 263. a) Sal urinojits. Subftantia animalis qua?hbet, at inprimig folidior, dat in igne falem volatilem, a l- calinum, ficcum, haud diverfum ab illo, qui obtinetur ex fale ammoniaco ope na¬ tri bibuli (§. 255.)- Aliqua tamen eius por- tio folvitur ab eo latice aquofo, qui pri- mus ftillat in excipulum, aut inquinatur oleo eidem fuccedente. Hinc bene agunt illi, qui aquam illam una cum oleo decan- tant, feparant, adduntque iisdem corpori- bus alia vice deftillandis. At amplo hic Temper opus eft excipulo , ob magnam co- piam fixi aeris inde evoluti. Denique re- liduum iners, exfuccum, ad albedinein calcinatum, & in pollinem redadum, dat cornu cervi uftum (§. 102.) prodiens ex omni oife, eodem modo calcinato. §. 264. 3) Sal fedativus. . Acidum quodlibet, at mprimis vitrioli- cum, evolvit ex Borace fubltantiam Talinam micaceam, lucidam , levillimam tadu pin- guem, quee ab inventore Hombergio fal fedativus (§-64.) appellata fuit. Hanc bo- rax largitur tam in aqua calida folutus, de- in acido Taturatus ; quam cum eodem aco- re in cucurbita fublimatus, eo tamen di- fcrimine, quod priore modo omnis fal fe¬ dativus fecedat a borace, alio autem non omnis fimul, fed repetitis fublimationibus obtineatur. GLuamobrem liquor ille, qui K 2 pri- 148 - ———*— primo igne tranfiit, in excipulum adtundert- dus eit iterum fubftantiae fo liti te a prima fublimatione fuperlliti, idque toties debet repeti, doneč fal fedativus nullus amplius elevetur, addita tamen quavis vice pauca copia novi acidi, quocum borax primo commixtus fuit. §■ 265. 4) Sal Succini . Succinum ele&uin inponitur retortse vi¬ tre® , ampliore brevique collo inftru&a’* dein adpofito excipulo , in iur.no aren«? urgetur igne fcnlim aučto. Ita prodit pri¬ mo fpiritus, polica oleum flavefcens, de¬ in fubflantia falina, qu® ex collo retortce educi debet, antequam aliud, craffiusqu !o humore, feu ab alio lale eidem fuperaddito, eo folo difcritnine, quod acidus liquor fit Talina fubftantia fluida, cauftica; Tal autem fedativus, ficca, cryftalli£ata, ac minitne cauftica. Caeterutn, ut liquor acidus in diverfa principia nondividi, aliaque Talia decomponere poteft, ita idem obtinet cum lale fedativo. In- terea tamen fcimus inter acidum phofphori &c falem ledativum, fimilitudinem intercedere alk quam, illud enim obfervante Marggravio cum Tale tartari conftituit fal medium, qui in igne intumefcit, dein vero diffluit in vitrum, ut Borax. '§• 277. Chemici omnes uno ore docent, principia falis ammoniaci efle natrum volatile & acidum muriaticum. Verurn eft equidem natrum vo¬ latile hoc acido faturatum, conftituere fttlem ammoniacalem, ac multo acriorem nec omni dote talem, qualis eft fal ammoniacus officina- lis. Varia quoque tentavi, ut falem hunc obti- nerein ex fuligine olfium aut excrementorum di- Verlimode praeparatorum, nec non ex urina P u ' putrefcente & acido muriatico mixta, nec tamen unquam eo fuccefTu, quem promittebant data a Chemicis falis huius principia. Gtuamobrem arbitror, non acidum falis, fed acorem muria- ticum minus caufticum efle illum, qui cum na- tro volatili acaultico falem ammoniacum vulga- rem conftituit, §. 278. Cum fal ammoniacus cum ferro fublimatus non oranem metalli huiuscc fubftantiam fecum abripiat, patet denuo, metalla ex dilfirnilibus, non vero homogeneis partibus effe compolita. Dixi hoc fuperius (§. aig.), idemque iterum demonftrat pra-cipitatio mercurii ex acido nitri, ope acidi muriatici. Poftquam enim metalli huiusce grana 75 in eo acido foluta, indeque penitus praecipitata fuiffentj filtratus & cum lo- lutione falis tartari mixtus liquor, dedit denuo prarcipitati rubri grana 63 ex quo hydrargy- ri grana 48 f, prodierunt. Vnde patet, nec hy- drargyrum ab acido munge ex aqua forti peni¬ tus praccipitari. §• 279. Laboriofiflimus Pottivs tradit modumedu- cendi fulphur ex metallis etiam nobilibus, en eius verba: Sohe e. g. duas uncias Argenti in fufficienti quantitate aqua for tis, fohtionem pree- cipita cum /piritu vel Jolntione falis communis in apna, vel, qnod, Ji non melius, faltem idem eft , cum una unči a olei vitrioli, tum iniice ttet uncias mercurii vivi, & per alembicum ex are¬ na abftrahe aquofitcitem > dein vera auge ignem ul tima ultimi) vehementiffinie , idque per bor a s aTupitot, Jic mercurius ex adaperta 'cf rectufa luna arripiet par tem fulphuream , &T cum ea fublimabitur in cinnaberim rubrani. Sed ex hac ipfa obferva- tione concludere quoque licebit, fulphur mine¬ vale effe principium Argenti conftitutivum, id- que etiam latere in Auro, cum procclfus hic, teke Pottio , a d omnia metalk applicari pof- lit. OUiis vero Chemicorum id affirmabit, aut contendere audebit, unquam effe in Auro & Argento idem fulphur, quale eft in pyrite, aliisque mineris? Verum elt ecquidem fulphur obtineri fepiffitne, dum minerk quirdam fbl- Vuntur in acidis , aut igne tra fvpe vulgana funt, paunn obvia Sc fimplicillima, §. m* 166 §• 297 * ( COROLLARIA, } Acidum nitri fpoliatur ab alcohole omni acore cauftico , & naphta inde genita inflamma- bilior eft omni fpiritu vini Tumme rečtificato. Nonne flammam hanc vividiorem efficit princi- pium caufticum igneum eius acidi unitumphlo- gifticte alcoholis tubftantia? ? Nonne Talina pars acidi nitrofi eo igne viduata & cum alcohoiis crafliore oleo coniun&a fuliginofum eum fumum conftituit, quem emittit hasc ardens naphta, nec non refiduum illud carbonarium, quod eadem deflagrata poli Te relinquit ? Certe phcenomena ante ciičta ita facile exponi poffunt. Subftantia lila intermedia, quae natrurn bibulum aut muriaticum oleis adTociat, eft prin- cipium igneum idque inprimis, quod ei aceeifit a calce viva. Sed cur idem Tal alcalinus, dum pinguibus fic intime u.iitur, caufticitatem fere omnem denuo deponit V Nonne ob unionem prin- cipii cauftici cum phlogiftica olei Tubftantia, cum qua idem magis adfine eft, ac cum Tale li~ xivioTo ? §. 298. F I N I S. Errata. Pag. 37, §, 83. lin. 3. loeo a) Cauflicitas calch viva §♦ 28. : lege a) Proprietas illa cal- cis vivse (§. 28.) quoe falibus li^iviolis vim cau- fticam tribuit. Pagina 55 & §6 fclii D. a bibliopega dila- eeranda, & alia folio L. adiun&a fubftituenda eft. k ‘.X fe I «• **■ v * * #1 «a»