MIKROREGIONALIZACUA GEOGRAFSKO-TURISTIČKOG PROSTORA ULCINJSKE OPŠTINE Maksut Dž. Hadžibrahimovič IZVLECEK UDK 911:796.5(497.16 "Ulcinj") Obravnavana so nekatera izhodišča mikroregionalizacije s turističnega vidika ter predstavljena podrobna regionalizacija uljcinskega območja, predvsem na osnovi morfoloških potez. ABSTRACT UDC 911:796. 5(497.16 "Ulcinj") REGIONALIZATIOK OF THE RECREATIONAL AREAS OF THE COMMUNE ULCINJ The article deals with some basic elements of micro-regionalization from turistic point of view and gives a detailed regionalization of Ulcinj area, especialljr on the basis of morphological features. Uvod RazliCitosti unutar geografskog prostora ulcinjske optšine omoguCuju njegovo regionalizovanje, tj. izdvajanje prostornih cjelina-regija (mikrore-gija). Mikroregionalizacija se vrši na osnovu kvalitativnih razlika medžu činiocima prostora i elementima geografske sredine. Osnovni je činilac mikroregionalizacije morfologije topografske površine, dok drugi elementi geografske sredine (litološki sastav, podzemne i površinske vode, pedološki pokrivač, vegetacija i drugo) prestavljaju modifikujuče elemente iz-dvojenih cjelina. Posebno primenljiv metod ocjene sredine jeste bonitacija. Prilikom mikroregionalizacije prostora presudan činilac izdvajanja mikro-regija jeste merfologija terena, odnosno oblik topografske površine tih izdvojenih cjelina. Mikroregije za potrebe rekreacije i odmora, tj. za turističke potrebe, izdvajaju se na osnovu značajnih karakteristika pejsaža (predjela) u cjelini, klimatska svojstva mikroregije, šumski fond, kvalitet površinskih voda i drugo. * Prof., 85360 Ulcinj, dazima Resulbegoviča 51. - 181 - M.Dž. Hadžibrahimovič_Mikroregionalizacija .. . - 182 - Turističke mikroregije ne mogu se diferencirati na bazi jednog odred že-nog kriterijuma več treba izvršiti malizu elemenata, motiva i funkcija ove složene dništveno-ekonomske pojave. Tipovi geografsko-turističkih mikroregija U ulcinskoj opštini prema motivskoj fizionomiji razlikujemo tri osnovna tipa turističkih regija odnosno mikroregija: prirodne, antropogene i kompleksne. Prirodne mikroregije mogu biti primorske (obalske i ostrvske) i kontinentalne (planinske i jezerske). U antropogenim mikroregijama ove opštine dominiraju istoimeni motivi (spomenici i naselja) dok su kod kompleksnih zastupljeni i prirodni i antropogeni motivi. S obzriom da se regije dijele i prema stepenu razvoja (potencijalne, afirmisane i razvijene), u ovom radu biče riječi samo o regijama prema motivskoj fizionomiji. Prirodne ge ogra f s k o-tu r i s t i č ke mikroregije Ulcinjsko Primorje obuhvata obalsku zonu Jadrana od rta Starog Ulcinja na sjverozapadu do ušča Bojane na jugoistoku. Uski obalski pojas obuhvata i primorske strane planina Belvedera, Radoča, Mavrijana, Mendre, Bi-jele Gore, Pinješa, Možure, Brinjske Gore i Rumije. Ulcinjsko Primorje od planinskog zaledža je odvojeno strmim stranama i odsecima primorskih planina, koje se dižu u neposrednoj bližini obale. Otuda je ulcinjsko Primorje u sjeverozapadnom dijelu usko, prosječno u širini od 2 do 3 km, a jugoistočno od Ulcinja (Ulcinjsko, Zogajsko i Štojsko polje) Primorje je nešto šire, i preko 10 km. Obalska zona ulcinjskog Primorja je visoka i izgradžena od krečnjaka iza kojih se nalazi flišna zona. Abrazija je mjestimično probila klifove i preko 50 m široku krečnjačku barijeru i zašla u flišnu zonu iza krečnjaka. Pošto je fliš mekši i lakše se abradira, u njemu su stvoreni polukružni zatoni sa kreCnjačkim rtovima na krilima i niskim pjeskovitim zalima u zaledžu. M.DŽ. Hadžiiarahimovič _Mikroregionalizacija ... - 183 - Primorska ge ogr af s k o-tur i s t i č ka mikroregija Ulcinjska obala sastoji se od mekših i čvrstih stijena, te je selektivnem abrazijom izgradžena liazupčana obala. Klinasti zatoni u mekčim stijenama uvlače se izmedžu rtova od otpornijih stijena. Zatoni su postali abrazijom u mekim stijenama, a izmedžu njih su poluostrvski rtovi od krečnjaka ili silikatnih stijena. U mekim flišnim stijenama razvile su se i primorske zaravni; Ulcinjsko polje sa Zogajskim jezerom(blatom) i Anamalsko-Vladimirsko polje sa Šaskim jezerom. Obalska linija mora mijenjala je položaj tokom minulih geoloških vremena, a naročito tokom najmladžeg geološkog razdoblja-pleistocena. U eocenu Jadransko more je pokrivalo sadaSnje Primorje (flišne naslage izmedžu krečnjaka). Spuštanje Jadranske kao i ulcinjske obale obavljalo se tokom cijelog kvartara i još traje. Potopljena pribrežna serija (terase, klifovi, talasne pečine) potvrdžuje brzo spuštanje jadranske obale. Ulcinjska kao i Jadranska obala je po porijeklu tektonsko ingresiona, kod koje je potopljeno nabrano zemljište. Obalsku zonu čine abrazione i akumulativne forme (klifovi, ostrva, ostr-vica, hridi, grebeni, polukružni zatoni i zalivi, žala), koja imaju pose-ban značaj za turizam. Od 32,7 km ukupne obale na kltfove otpada 14,6 km, a na obalu upotreb-Ijivu za kupanje i helioterapiju 18,1 km (Hadžibrahimovič, 1984). Mikroregionalizacija za potrebe planiranja u prostoru i uredženja prostora pod-razumijeva dva osnovna aspekta: a) podjelu geografskog prostora na cjeline (regije), b) ocjenu (kvalitativnu i kvantitativnu) tih izdvojenih cjelina, s obzirom na namjenu te prevedene mikroregionalizacije, tj. prema namjeni is-traživanja konkretne geografske sredine (Lješevič, 1981). Za geografske cjeline V. Rogič tvrdi, da predstavljaju "makroreljefno homogene prirodnogeografske komplekse, bez obzira na cesto znata« uDuUue- •M.DŽ. Hadžibrahimovič_Mikroregionalizacija . .. Ovakva podjela prostora ulcinjske opštine na posebne cjeline zasnovana je na morfologiji. Geografski prostor može se podjeliti i na osnovu etničkih svojstava, kao i ekonomskih odnosi, ali je to nepotpuna regionalizacija, sem ako se ove podjele ne baziraju na morfologiji terena. I manje jedinice geografskog prostora se mogu podjeliti na sličan način. Ta detaljna regionalizacija ili mikroregionalizacija primjenjuje se u de-taljnim planovima uredženja prostora. Primjer regionalizacije, primjenjeni za naredne morfološke termine kod kontinentalne prirodne mikroregije (planinske, jezerske i banjske): - 184 - nje razlike klimatski odredženih ekoloških prilika, vrlo relevantnih za pejsažnu fizionomiji" (Rogič, 1973). U okvinj primorske obalske mikroregije odnosno cjeline izdvajaju se abrazione i akumulativne forme. Primjer regionalizacije, primjenjene za slijedeče morfološke termine u okviru primorske (obalske i ostrvske) prirodne mikroregije: Morfološki termin Toponimi 1. Obala, zalivi: Kruče (Stari Ulcinj), Vučja Jama, Valdanos, Velika, Liman, Bashbylyk, Xhemiles, Rei-met, Lam§s, Maslinjaka (UllishtSs), Ulcinj-ski, Milena 2. Rtovi: Stari Ulcinj, Rep, Mendra, Debeli, Barjak (Punta e Nuradinit), Suka (Ratislava), Džeran 3. Ostrva: Stari Ulcinj, Ada (Vada) 4. Hridi: Veliki i Mali Kamen (Limanski zaliv), Dže- M.Dž. Hadžibrahimovič . Mikroregionalizacija ... Morfološki termin Toponimi 1. Planine: Belveder, Radoč, Mavrijan, Mendra, Bijela Gora, Kodra, Crveni Brijeg, Pinješ, Možu-ra, Brinjska Gora, Medžurečka planina, Li-ponjak, Cafa Šimbri, Šingli Dlferenciranje turističko-prostornih jedinica predstavlja putokaz za adek-vatnu valorlzaciju, kao i za programiranje turističke izgradnje. Turistič-ka mikroregionalizacija opštine Ulcinj, zbog njenih specifičnih orograf-skih, klimatskih, hidrografskih i drugih uslova, veoma je složena. Morfološki termin Toponimi Bojane, Medžureča, Velike B€rdhele, Male Bgrdhele, Bratice Šasko, Zogajsko Ulcinjsko, Štojsko, Zogajsko, Brinjsko, Ana-malsko, Vladimirsko, Fraskanjelsko, Suko-binsko, Ljukaj 4. Izvori sumporne vode: Podnožje Pinješa, Zaliv Porto-Milena, Zaliv Liman, Podnožje Mendre, Zaliv Valdanos 1. Rečne doline: 2. Jezera: 3. Polja: Detaljna regionalizacija ili mikroregionalizacija primenjuje se u detaljnim planovima uredženja prostora. Potreba diferenciranja svih tiirističko-pro-stornih jedinica na teritoriji opštine Ulcinj od najmanje (lokalitet), do največe (region-mikroegion), javila se u izradi Prostornog plana, odnos-no reviziji generalnog urbanističkog plana Ulcinja (predlog plana). Svi navedeni elementi: morfološki termini i toponimi kod kontinentalne prirodne mikroregionalizacije, kao i u okviru primorske mikroregionali-zacije, posledica su morfologije terena i imaju modificirajuču ulogu pri ocenama pojedinih mikroregija. Kod več navedenih turističko-geografskih mikroregija opštine Ulcinj, je-dan od zadataka prostornog planiranja je problem daljeg diferenciranja - 185 - M.DŽ. Hadžibrahimovič_ Mikroregionalizacija . . . - 186 - manjih teritorijalnih celina. Radi se o individualizaciji i korelativnom razvoju više turističkih lokaliteta i pravaca u okvirima neke teritorija. Ine celine. To je veoma praktično pitanje, naročito kada se radi o da-vanju prioriteta u turističkoj izgradnji. Literatura : Hadžibrahimovič, M.Dž., 1984, Plaže na ulcinjskom Primorju, Globus 16, Beograd, št. 15-16, s. 102-105. LjeSevič, M. ,1981, Mikroregionalizacija i ocena elemenata životne sredine za potrebe planiranja u prostoru. Glasnik Republičkog zavoda za zaštitu prirode i Prirodnjačkog muzeja u Titogradu 14, Tito-grad, s.227-246. Rogič, V., 1973, Regionalizacija Jugoslavije. Geografski glasnik 35, Zagreb, s. 13-28. EINE TOURISTISCH-GEOGRAPHISCHE REGIONALISIERUNG DER GEMEINDE ULCINJ Ulcinj, die sudlichst gelegene Stadt an der jugoslawischen Kuste, ist eine der schonsten tourjstischen Zentern an der Adria. Die Stadt liegt an herrlichen immergriinen BerghSngen, an einem Kiistenstreifen von uber 32,7 km, wovon 24 km herrliche SandstrSnde sind. Somit zahlen sie zu den schonsten und einzigartigsten in Europa. Am Ende dieses Strandes liegt der Fluss Bojana der sich in seiner Miindung in eine Delta verzweigt. Dazwischen liegt die Insel-Ada, welche 2 mit ihrer 5,4 km FlSche, einzigartig an der Adria ist. Dank seinem wohltuenden milden Mittelmeer-klima mit uber 217 sonnigen Tagen jShrlich, 7,6 Sonnenstunden durchschnittlich im einen Tage und dank seinen schSnen SandstrSnden bietet Ulcinj die Badesaison von April bis November und wird von Jahr zu Jahr von immer mehr Touristen aus der ganzen Welt besucht.