Definicija, značaj, razvoj, mesto i uloga advokature u društvu i državi, a posebno u kulturi odnosno arhivskoj delatnosti
JovAN P. POPOVIČ, Mr.
Advokat, raniji direktor Arhiva Jugoslavije, stan Beograd, Despota Stefana 34. e-mail: popovic.j@open.telekom.rs
The definition, importance, development, place and role of advocacy in society and the state, with
special reference to culture and archival activities
ABSTRACT
"Give a man all spiritual abilities, give him all the virtues of character, allow him to have seen, learned and memorized everything, enabled him to had worked thirty years of his life without any rest,let him to have been also a writer, critic and moralist, to have the experience of an old man, and sparkle and fire of a young one, clear memory of a child and eventually a man could make a perfect lawyer "(Paillet, the lawyer).
Advocacy, as a profession, is of great importance to a legal system in any civilized society and culture. It is an essential element of a legal system and thus a society since it protectsa freedom and rights of citizens and legal entities when needed. In a two thousand years long history of practicing advocacy as a difficult, complex and highly responsible profession, it has always been very important that its members, the lawyers, possessed the civic courage in their endeavors to secure Justice,apart to expertise and high level of professional ethics. Advocacy remains to be the strongest intellectual and educational service of any society and state. It must be present in the archival institutions either as a protector of the rights of the archival institutions themselves, their employees or as a protector of the rights of the users of the archival material(whose dignity, morality, personality has been violated).The Archives should welcome the services that advocacy renders either as a representative of the archival institutions or as a party protecting the rights of other legal or natural persons, who must respect morality and ethics in protecting the rights of parties in legal proceedings.
Key words: advocacy, law, archives, culture, archival service
Definizione, importanza, sviluppo, posto e ruolo dell'Avvocatura nella societa e nello stato, con parti-colare riferimento alla cultura ed alle attivita archivistiche
SINTESI
"Date ad un uomo tutte le abilitä spirituali, c^tegli tutte le virtu del carattere, permettetegli di avere visto, appreso e memorizzato tutto, consentitegli di aver lavorato senza sosta trent'anni della propria vita, fategli anche essere uno scrittore, critico e moralista, lasciate anche che lui sia stato uno scrittore, critico e moralista, abbia l'esperienza di un vecchio, e brilli del fuoco di un giovane, abbia la chiara memoria di un bambino, ed alla fine un uomo potrebbe es-sere un perfetto avvocato "(Paillet,
L'avvocatura, come professione, e di grande importanza per un sistema giuridico in qualsiasi societa civilizzata ed in qualunque cultura. Esso e un elemento essenziale di un sistema giuridico e quindi di una societa dal mo-mento che protegge la liberta e i diritti dei cittadini e delle persone giuridiche quando necessario. In duemila anni di storia per praticare l'avvocatura come una professione difficile, complessa e altamente responsabile, e sempre stato molto importante che i suoi membri, avvocati, possiedano il coraggio civico nei loro sforzi per garantire la giustizia, oltre alla competenza e alto livello di etica professionale. L'avvocatura rimane il piu forte servizio intellettuale ed educativo di qualsiasi societa e stato. Deve essere presente nelle istituzioni archivistiche come protettrice dei diritti delle istituzioni archivistiche stesse, dei loro collaboratori o come protettrice dei di-ritti degli utenti del materiale d'archivio (la cui dignita, moralita, personalita sia stata violata). Gli archivi do-vrebbero accogliere i servizi che l'avvocatura esegue, sia come rappresentante delle istituzioni archivistiche o come un partito che tutela i diritti di altre persone fisiche o giuridiche, che devono rispettare la moralita e l'eti-ca nella tutela dei diritti delle parti in giudizio.
Parole chiave: archivi, archivistica, governo, societa, legge
Jovan P. POPOVIČ: Definicija, značaj, razvoj, mesto i uloga advokature u društvu i državi, a posebno u
kulturi odnosno arhivskoj delatnosti, 79-89
Definicija, pomen, razvoj, mesto in vloga advokature v družbi in državi, še posebej v kulturi in arhivski dejavnosti
IZVLEČEK
"Dajte človeku vse duhovne sposobnosti, dajte mu vse vrline značaja, storite da bo vse videl, se vsega naučili in si vse zapomnil, da bo trideset let svojega življenja delal brez počitka, da je istočasno tudi pisatelj, kritik in moralist, da ima izkušnje starca, živahnost in strast fanta, nezmotljiv spomin otroka, pa boste morda poleg vsega tega imeli popolnega " (odvetnik Paillet)
Advokatura je v vsaki civilizirani družbi in kulturi velikega pomena za pravni sistem vsake države. Advokatura je bistven element prava in s tem družbe. Skrbi za zaščito pravic in svoboščin državljanov. Seveda se občasno pojavi potreba tudi za pravne osebe. Da bi advokatura, ki obstaja že dve tisočletji, lahko opravilo veliko težkih, zahtevnih in zelo odgovornih nalog je, poleg strokovnega znanja in visoke stopnje poklicne etike, nujno, da imajo odvetniki državljanski pogum v izterjavi pravice. Advokatura je bila in je še vedno najmočnejša intelektualno izobraževalna služba katerekoli družbe in države. Advokatura mora imeti svoj delež in biti prisotna tudi v arhivih, da se poleg pravosodnih in preiskovalnih organov pojavlja bodisi kot zaščitnik pravic arhivov ali zaposlenih v arhivih, bodisi kot zaščitnik pravic raziskovalcev in uporabnikov arhivskega gradiva, ki jim je bila kršena kakršna koli pravica (dostojanstvena, moralna, osebnostna).Odvetnik mora biti v arhivu rado videna stranka, bodisi kot zakoniti zastopnik arhiva ali katere koli druge fizične ali pravne osebe, pri čemer pa mora spoštovati moralo in odvetniško etiko, in kot strokovnjak in poznavalec prava izterjati pravico in da pri tem niso oškodovani ne država, ne arhivi in ne stranka v postopku.
Ključne besede: advokatura, zakonodaja, arhiv, kultura, arhivska služba
Definicija, značaj, razvoj, mesto i uloga advokature u društvu i državi, a posebno u kulturi odnosno
arhivskoj delatnosti
AlB^TBALK^T
„Dajte čoveku sve duhovne sposobnosti, dajte mu sve vrline karaktera, učinite da je sve video, sve naučio i zapamtio, da je bez odmora radio za trideset godina svog života, da je ujedno književnik, kritik i moralista, da ima iskustvo starca, živost i vatru mladiča, nepogrešivo pamčenje deteta, pa čete možda uz sve to imati savršenog advokata." (advokat Paillet)
Advokatura u svakom civilizovanom i kulturnom društvu je od izuzetnog značaja za pravni poredak svake države. Advokatura je neophodni elemenat prava a time i društva. Ona obezbeduje zaštitu sloboda i prava gradanina. Naravno, kada se ukaže potreba i pravnih lica. Da bi advokatura koja živi dva milenijuma istorije mogla da obavi dosta teške, složene i nadasve odgovorne zadatke, pored stručnosti i visokog stepena profesionalne etike, neophodno je da njeni članovi-advokati poseduju gradansku hrabrost u isterivanju pravde. Advokatura je bila i ostala intelektualno obrazovno najjača služba svakog društva i države. Advokatura mora imati i ima svoj udeo i prisutnost u arhivima da se pored pravosudnih i istražnih organa javlja bilo kao zaštitnik prava arhiva, odnosno zaposlenih u arhivima, bilo kao zaštitnik prava istraživača-korisnika arhivske grade, kojima je jovredeno neko pravo (dostojanstvo, moral, ličnost). Advokat treba da bude vrlo rado videna stranka u arhivu, bilo kada se pojavljuje kao pravni zastupnik arhiva, bilo kada je u ulozi zaštitnika drugog fizičkog ili pravnog lica, koji mora biti poštovalac morala i advokatske etike, a kao poznavalac prava isterati pravdu na videl nece biti ošteceni ni država, ni arhiv, ni stranka u postupku.
Ključne riječi: advokatura, pravo, arhivi, kultura, arhivska djelatnost
1 Uvod
Pre mnogo vekova Ciceron je rekao: „Dužnost je sudije da se u sporovima uvek drži istine, a advokat da brani katkad neverovatnu stvar, pa iako nijepotpuno istinita".
o, čime
Jovan P. POPOVIČ: Definicija, značaj, razvoj, mesto i uloga advokature u društvu i državi, a posebno u
kulturi odnosno arhivskoj delatnosti, 79-89
Advokatura1 je izuzetno važna delatnost. Njena prevashodna nadležnost bi bila: zastupanje, odbrana i drugi oblici pravne pomoči u cilju ostvarivanja i zaštite sloboda, prava i drugih interesa gradana
1	pravnih lica. Advokat po pravilu deluje u domenu ugroženih sloboda i prava i nedovoljnom poznavanju propisa lica koja su mu se obratila za pomoč. Advokati da bi to oni bili i opravdano nosili to ime, u svom radu moraju biti: stručni, samostalni, nezavisni, savesnii i humani. Advokat je dužan da uvek ima princippijelan i nepokolebljivi stav u tumačenju i primeni ustavnih i zakonskih odredbi i da u svom radu ispoljava: stručnost, odlučnost, objektivnost i da poštuje istinu.
Advokati koii se pojavljuju u arhivima po pozivu arhiva ili po ovlaščenju neke druge stranke koju zastupaju moraju biti poznavaoci arhivskog zakonodavstva. Radi se o grupi arhivskih propisa uzajam-no povezanih koji predstavljaju jednu koheretnu celinu. Oni se odnose na arhivsku gradu, arhive, arhivsko poslovanje i medusobne odnose izmedu arhiva i društva.
Stoga advokat treba da bude vrlo rado videna stranka u Arhivu, (bilo kada se pojavljuje kao pravni zastupnik arhiva bilo kada je u ulozi zaštitnika fizičkog ili pravnog lica), jer če kao poštovalac morala i etike advokature i poznavalac prava a poklonik pravde isterati na videlo istinu, čime neče biti oštečena ni stranka u postupku ni društvo a tme ni država u celini.
2	Definicija advokature
Advokatura je posebna društvena pravna služba u sklopu čitavog pravosudnog sistema koja služi pre svega pružanju stručne pravne pomoči u različitim oblastima i situacijama primene i ostvarivanja pravnog sistema, pravo zastupanju gradana i pravnih lica2. Društveni karakter, uloga i organizacija advokature zavise od opštih i posebnih uslova svakog društveno-pravnog sistema.Po pravilu ona je postavljena kao javna služba, koja postoji u javnom društvenom interesu i čije je funkcionisanje društveno potrebno i korisno. Advokati pružaju stručnu pravnu pomoč, gradanima, ustanovama i organizacijama doprinoseči u krajnjoj liniji i pravilnom primenjivanju zakona uopšte. Štaviše, u odredenim slučajevima (u krivičnom postupku) optuženi gradanin mora po zakonu imati stručnog pomagača, branioca. Podvlačeči specifičnu ulogu i položaj advokati u vršenju advokature su samostalni. Oni nisu niti mogu biti društveno neodgovorni savetodavci, koji bi pomagali pojedincima da izbe-gnu zakonske sankcije.
Vršenje advokature obuhvata davanje pravnih saveta, zastupanje i odbranu stranaka pred sudo-vima ili drugim državnim organima, kao i pred ustanovama i organizacijama. Zastupanje stranaka u njihovim pravnim poslovima sa drugim pravnim licima (zaklučivanje ugovora, poravnanje, davanje izjava i sl.) i sastavljanje isprava (ugovori, testamenti) i podnesaka (predstavke, molbe) su vrlo bitne
1.	O advokaturi i advokatima ispredaju se po kuloarima različite priče od onih pozitivnih do onih koje ne idu u prilog advokatima i advokaturi u celini. Evo nekih: „ni jedna država nebi mogla opstati i uspešno poslovati da ne postoje instituti advokature, odnosno advokati kao jedinke udruženi u asocijacima odnosno u članstvu advokatskih komora, pa zahvaljujuči njima održava i primenjuje pozitivno pravno zakonodavstvo i tme štiti pravni sistem svake zemlje, ističuči i pojedine odbrane advokata , kao vrlo uspešne za slučajeve najtežih krivičnih dela. Ovakve priče su i tačne. Iznosimo i dva primera kroz drugi vid advokatskih ponašanja (negativnih).U jednoj advokatskoj kancelariji ušao bogati klijent ograničenog znanja, da ga advokat brani za izvršeno krivično delo. Dogovorili su se o svemu. Medutim, okrivljeni je pri kraju razgovora zapitao advokata "koliko če gospodine advokatu koštati moje zastupanje i odbrana?".Advokat mu odgovori „ako želiš da te branim iz ove velike knjige pokazujuči rukom na obimni Pravni leksikon, što je sigurnije, to če te koštati 2.000 do-lara, a ukoliko želiš da te branim iz ove male knjige pokazujuči na knjigu krivični zakonik to če te koštati svega 500 do-lara". Klijent se opredelio na veču knjigu, što je advokat i očekivao, jer mu je vizuelno ona davala neku veču sigurnost. Evo i drugog primera: Advokatov sin počeo je da radi kod svog oca, nakon što je završio pravni fakultet i položio pravosudni ispit. Jednom prilikom advokat je opunomočio svog sina zameničkim punomočjem da ga zameni na sudenju u jednom „do tada dosta složenom sporu" koji je otac namerno odugovlačio, jer je klijent bio dosta bogat. Na tom prvom sudenju sud presudi u korist stranke koju je zastupao mladi advokat.. Po povratku u kancelariju sin sav ozaren obrača se ocu: „tata, ti ovaj spor vodiš pet godina „neuspešnog sudenja" ,a ja prvi put izlazim danas na sudenje i dobijem spor" Ocu dosadi sinovljevo hvaljenje pa ga prekide i ljutito odbrusi „sine i ja sam taj spor mogao dobiti na samom početku pre pet godina, ali ovaj spor je tebe iškolovao, da bi danas postao moj kolega". Sin se postideo. Ovo su negativni slučajevi, ali i retke pojave u advokaturi, jer su advokati dužni da poštuju i primenjuju zakonske propise , da se „drže" zakletvi koje su položili u advokatskim komorama i da strogo poštuju advokatski kodeks, etiku i moral.
2.	Mišljenje istaknutog advokata o svojoj struci zabeleženo je kroz datu definiciju; "Advokati su oni koje rešavaju sporove u procesima, oni u gradanskim i krivičnim stvarima, snagom svoje odbrane, dižupalaprava ipodržavaju uzdrmanaprava. Oni nisu manje korisni ljudskom rodu od onih koji su spašavali svoju domovinu i svoje očeve svojom borbom i svojim ranama, mi, poštujemo one koji nose štit i oklop, ali nisu oni jeidni koji se bore za naše carstvo. To čine i advokati, jer i oni, ti majstori sud-nice, takode se bore uzdajuci se u snagu svoje slavne reči, čime brane nadu, život i potomstvo onih koji
Jovan P. POPOVIČ: Definicija, značaj, razvoj, mesto i uloga advokature u društvu i državi, a posebno u
kulturi odnosno arhivskoj delatnosti, 79-89
nadležnosti Pružanjem pravne pomoči kao zanimanjem mogu se baviti samo advokati. Lica koja nisu advokati mogu biti punomočnici stranaka i branioci okrivljenih samo pod uslovima koji su propisani zakonom. Pravo na vršenje advokature stiče se upisom u imenik advokata, koji se vodi u svakoj advo-katskoj komori. Advokat mora biti poslovno sposobno lice, da je završilo pravni fakultet, da je dostojno poverenja za vršenje i da je položilo pravosudni ispit. Za upise u advokatske komore potrebno je da se saglase upravni odbor i savet advokatske komore.
3 Etika, moral, humanost i dostojanstvo advokata
Kod koriščenja arhivske grade naročito u naučno istraživačke svrhe postoje mogugčnosti zloupo-trebe, jer sve što čovek može da upotrebi može i da zloupotrebi. Ono se iskazuje kako kod zlonamer-nog iskazivanja ili objavljivanja arhivske grade, ili nedozvoljavanju zainteresovanom licu da dode do istine kroz slobodan pristup informacijama,tako i u nepoštovanju rokova dostupnosti, vrsti i oblicima tajni, zaštitu podataka o ličnosti i dr. Kod nepoštovanja ili zloupotrebe navedenih prava i obaveza izo-staje, moral, etika, humanost, stručnost i ljudsko dostojanstvo. Ljudsko dostojanstvo se štiti i zakoni-ma, bez obzira na koga se odnosi i gde se dokumenta o njemu nalaze. Ono je svakom čoveku urodeno i ne može se izgubiti. Ljudsko dostojanstvo se definiše kao „skup svih onih svojstava koja ukazuju na osobenu i uzvišenu prirodu čoveka". Nažalost, vredanje ljudskog dostojnstva često se sprovodi na način koji se ne može sankcionisati adekvatnom kaznenom merom, jer postupci nisu dovoljno jasno kvalifikovani ili su teško dokazivi.
Ljudsko dostojanstvo svakoj ličnosti jedino može donijeti poštovanje, pa samim tim svako lice mora voditi računa o tome da kao moralno biče ne izgubi poštovanje i prema samom sebi a time i ugled u društvu. Zakoni o slobodnom pristupu informacijama od javnog značaja, i o zaštiti podataka
0	ličnosti, i propisi o tajnosti podataka, i rokovima o dostupnosti koriščenja arhivske grade moraju biti verni pratioci konzumenata arhivske grade a to su arhivisti i istraživači. Kod korisnika arhivske grade tako i kod arhivista mora biti prisutna etika i moral3.
Da bi advokatura, kao samostalna društvena služba, mogla da vrši funkciju pružanja pravne pomoči, advokati moraju da vode računa: o principima humanizma, istine i pravde, i da učvrste pove-renje društva i zastupanih stranaka. Advokature usvajaju kodekse profesionalne etike advokata. To je skup načela i pravi a o ponašanju advokata prilikom obavljanja svoje profesije, kojih se moraju pridržavati. Nepridržavanje načela i pravila kodeksa predstavlja povredu discipline, pa i prestanak rada advokata. Advokat je dužan da u svom radu i životu uopšte vodi računa o ugledu advokature, o svom dostojanstvu i časti i da se pridržava opštih pravila ponašanja.
Advokat je dužan da uvek ima principijelan i nepokolebljiv stav u tumačenju i primeni ustavnih
1	zakonskih odredaba, da poštuje istinu i da u celokupnom svom radu ispoljava potrebnu stručnost, humanizam i odlučnost; da ne sme da obavlja poslove nespojive sa dostojanstvom; da se stalno mora usavršavati u svom stručnom znanju i opštem obrazovanju i da ispoljava pravnu i opštu kulturu. Advokat ne sme da zauzima neprijateljski stav prema protivnoj stranci i da prema njoi bude nehuman, več korektan i pravičan i ne sme da stupa u kontakt sa protivnom strankom , bez saglasnosti i u dogovoru sa svojom strankom.
Advokat je dužan da pokuša mirno rešiti spor izmedu stranaka još pre pokretanja samog spora, ako oceni da je to celishodno i ne sme da stvara nepotrebne troškove strankama i iskoriščava neznanje protivne stranke i ne treba da se suprotstavlja želji svoje stranke.
Advokat ne sme da daje izjave predstavnicima štampe, radija ili televizije sračunate na postizanje lične popularnosti. Advokat je ddužan da čuva profesionalnu tajnu i sve što je u vezi sa pružanjem pravne pomoči doznao kao poverljivo od svoje stranke ili na drugi način za vreme pružanja pravne pomoči i posle sve dok bi njeno iznošenje moglo da šteti stranci. Advokat može da otkrije ono što je od stranke doznao, a predstavlja profesionalnu tajnu, samo ako mu to stranka na nesumnjiv način dozvoli ili radi očuvanja njenih ličnih interesa.
3. Moral se bavi motivima delovanja i odnosi se na običaje i postoječu praksu. Etika je vrlina verni čovekov pratioc. Gro čovečanstva, bez obzira na funkciju i zanimanje, može da razlikuje šta je dobro a šta zlo i da na osnovu toga i donosi odluke. U arhivistici etika je značajna i humana, jednako bitna kako za arhivsku gradu tako i arhiviste koji rade na njenoj zaštiti, obradi i davanju na koriščenje. Etički kodeks advokata takode jer pruža „pravila ponašanja visoke razine" podseča advokate "na njihove profesionalne odgovornosti", pa je i kod javnosti prisutno poverenje u advokatsku struku.struku.
Jovan P. POPOVIČ: Definicija, značaj, razvoj, mesto i uloga advokature u društvu i državi, a posebno u
kulturi odnosno arhivskoj delatnosti, 79-89
Zakoni o advokaturama propisuju advokatima obavezu da čuvaju kao profesionalnu tajnu sve ono što im je poverilo fizičko ili pravno lice, koje oni kao advokati zasupaju. To je neophodno zbog toga što je advokatska tajna posebna za odnose koji spajaju advokata i klijenta. U tim odnosima ne postoje granice koje se smeju prekoračiti. Tajna je za advokata obavezna i nakon prestanka bavljenja advokaturom. Ako recimo advokat sazna od svog klijenta da je počinio i najteže krivično delo, a ne saopšti ga nadležnim organima ili nekom tečem licu on neče i ne može biti odgovoran4.
Advokat koji pruža pravnu pomoč arhivu ne sme da u bilo koje koristi stečena saznania u toku pružanja pravne pomoči (prenositi ili objavljivati) kako ni prema arhivu tako ni protiv bilo kog poje-dinca (zaposlenog u arhivu)j. On to ne sme raditi ni sa saznaniima o trečoj ličnosti bilo da istražuje arhivsku gradu za nju ili za neko sasvim nepoznato lice.
Da bi advokatura koja „dugo živi" skoro dva milenijuma istorije mogla da obavi dosta teške, složene i nadasve odgovorane zadatke , pored stručnosti i visokog stepena profesionalne etike , neo-phodno je da njeni članovi -advokati poseduju gradansku hrabrost u isterivanju pravde.
Poznati uragvajski pravnik Eduardo J.Couture podveo je advokaturu pod 10 advokatskih zapo-vesti5. 5*)Tih deset zapovesti urugvajskog pravnika imaju internacionalnu vrednost i jednako važe za sve one koji obavljaju profesiju na koje se odnose. Večina navedenih zapovesti mogle bi se ugraditii-saobraziti i sa najsavremenijim kodeksima arhivista jer je advokatska delatnost dosta slična svuda u svetu a ima za cilj jedno a to je da primenjuje propise i štiti interese svojih klijenata.
4 Razvoj advokature na području bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije
Prvi tragovi advokature na teritoriji bivšeJugoslavije nazirali su se u Srbiji, odnosno u zemljama koje su činile sastavni deo Dušanova carstva. Član 56 i 91 Dušanovog zakonika govori o pristavima koji su bili lica koja su "parničari uzimali da ih u parnicama na sudu zastupaju. U kneževini Srbiji u granicama Srbije advokatura je stvorena Zakonom o pravozastupnicima iz 1865 godne. Primenjivao se sve do 1914 godine. Zakon je propisivao ko sve može biti i pod kojima uslovima advokat. Morao se isticati znanjem i moralom, neophodnim radnim stažom i da je položio pravozastupnički ispit. Dopu-nom postoječeg zakona iz 1896 godine advokat je morao imati i pravni fakultet.U ostalim područjima Kraljevine SHS, na primjer Hrvatska, Slavonija, nadležnost i i uslovi uklapali su se u propise onih pod čijom su vlašču bili.
Hrvatska: Najstarija sačuvana hrvatska javna isprava smatra se Trpimirova povelja iz 1852. Godine. U 11 veku kralj se smatrao gospodarom i vrhovnim sudijom. U to vreme feudalne Hrvatske važnu ulogu su imali dalmatinski gradovi, koji su imali svoju samostalnost i samoupravu. Prior je bio na čelu grada. Biran je od naroda a potvrdivan od strane kralja. U 13 veku, vladavini ugarskih kraljeva Hrvatska se delila na Hrvatsku i Dalmaciju. U feudalnoj Hrvatskoj izvori prava su bili javne isprave, urbari, statuti i zakoni. Skoro svaki dalmatinski grad imao je u 13 veku statut, kada se takode u svakom gradu javlja i advokatura i postoje advokati koji su plačani iz gradske kase. Krajem 16 veka kao uslov
4.	Advokat nije vezan u profesionalnom tajnom samo u krivičnom postupku, več i kada zastupa svoje klijente u gradanskom i upravnom postupku, kao i u drugim slučajevimaU praksi je prisutno saznanje da lekar i sveštenik moraju da čuvaju tajne koje su dobili od svoje klijentele, a za advokature i advokate, to im je pomalo čudnio i zgonetno. Najteže pitanje za profesionalnu savest i svest advokata onda kada on sazna da je klijent kriv i to ne ističe na sudenju, več njegovu krivicu negira. Čovek nije uvek besprekorno čist, pošten, bezgrešan i moralan, več ponekad namerno ili slučajno počini materi-jalnu štetu ustanovi ili civilnom licu u svoju ili tudu korist, počini, povredu radne dužnsti, prekršaj ili krivično delo, pa se protiv njega sprovode i preduzimju konkretne mere. A sa druge strane čovek želi da ostane daleko od očiju i uši javnosti naročito kada se radi o njegovim greškama, jer bi to kod njega izazvalo osečanje stida ili srama (a bio bi možda izložen posmehu ili napadima gradanstva). Pošto je advokatu pružena mogučnost da koristi zkonska ovlaščenja kako bi branio svog klijenta on po pozivu i ovlaščenju stupa u zaštiti konkretnog interesa fizičkog ili pravnog lica.
5.	Učenje. Pravo se konstantno transformiše, ako ne učiš stalno , svakog dana sve si manje advokat; Mišljenje. Pravo se uči studirajuči, ali se izvršava-obavlja razmišljanjem; Rad. Advokatura je jedna teška muk, buduči da je servis pravde; Borba. Moraš se boriti za pravo, ali kada su pravo i pravda u konfliktu bori se za pravdu; Odanost. Budi odan (lojalan) prema tvojim klijentima;Tolerancija. Tolerisati tudu istinu, istom merom kako želiš da tolerišu tvoju; Strpljenje. Vreme poneka donosi stvari koje su bez tvoje saradnje; Zaborav. Advokatura je stalna borba strpljenja; zaboravi brzo tvoju pobedu isto kao poraz; Vjeruj. Veruj u pravo kao najviši faktor ljudskog suživota, u pravdu kao normalnu sudbinuprava, u mir kao zamenu dobrobiti pravde i zbog svega toga veruj u slobodu, bez toga nema ni prava ni pravde ni mira; i Voli svoju profesiju. O svojoj budučnosti u advokatskojprofesijipokaži i održiponos.
Jovan P. POPOVIČ: Definicija, značaj, razvoj, mesto i uloga advokature u društvu i državi, a posebno u
kulturi odnosno arhivskoj delatnosti, 79-89
za rad advokata traži se obrazovanost i pismenost. Krajem 1776 godine u Zagrebu se osniva Akademija nauka na kojoj je bio osnovan i pravni fakultet. U Hrvatskoj dekretom Marije Terezije utvrdeni su osnovi advokature, pa se to može smatrati prekretnicom. Od 1852 advokat mora biti doktor pravnih nauka uz položen advokatski ispit što je primenjivano sve do 1918. Godine. Dubrovnik je uvek bio grad koji je imao svoju posebnost - samostalnost iako je bio pod uticajem odnosno vazalstvom Vene-cije, Ugarske, Turske, Nemačke. Tek 1808 godine Napoleonova armija „ulazi u Dubrovnik" i ukida njegovu viševekovnu nezavisnost. Najstariji pisani izvor iz dubrovakog prava bio je „Liber Staturoum" iz 1272 godine i kao takav Statut je u narednim vekovima ostao osnovni Dubrovački izvor prava. Dubrovačko pravo poznavalo je u srednjem veku ustanovu porote. Postojao je i crkveni sud.
Slovenija: Slovenija nije dugo osim primorskih (Trst, Milje, Kopar,Piran..) nije imala gradove u unutrašnjosti iako se u 12 veku pojavljuju naselja (Ptuj, Kranj, Celje...,), koji če u 15 veku izrasti u gradove. Krajem 14 i tokom 15 veka gradovi u unutrašnjosti Sloveniji dobiijaju vlastito sudenje. Početkom 16 veka propisom osnivaju se javni beležnici-notari. Največi procvat advokatura u Sloveniji doživela je u vremenu carice Marije Terezije koja je i donela Dekret o advokaturi. U Sloveniji je dekret donet 1769 godine. Godine 1849. donet je Provizorni advokatski red kojim je predvideno formiranje advokatskih komora (Grac, Celovac, Ljubljana Trst) U Ljubljani je 1854 osnovana Ljubljan-ksa advokatska komora, a par godina kasnije uvedena je slobodna advokatura. Kasnije se Slovenija iskazala razradenijim i savremenijim propisima koji regulišu deo pravosudne delatnosti-advokture. Provizorni advokatski red, gde se i formiraju advokatske komore i tako još nekoliko zakona u nizu sve do stvaranja Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca.
Bosna i Hercegovina: Bosna i Hercegovina zbog svog drugačijeg položaja u srednjevekovnom preiodu u odnosima vladara na svojoj teritoriji (ban, kralj i vlastela) nije dostigla stepen nezavisnosti več je osnovni izvor vlasti bio državni sabor. U 19 veku. Bosna i Hercegovina je pod okupacijom Oto-manskog carstva, a 1878 godine Berlinskim kongresom „privremeno predata Austrougarskoj". Početkom XX veka odnosno tačnije Austrougarska je proglasila aneksiju BiH, koja je postala jedini kolonijalni posed u Evropi. Nakon okupacije ustrojeni su kotarski, okružni i vrhovni sud a za pojeidna područja ostali su da se primenjujju Šerijatski i Vrhovni šerijatski sud.
Prvi zakonodavni akt kojim se advokatura normativno ureduje je „Odvjetnik i Odvjetnički red za BiH" iz 1883 godine. Advokat je imao pravo da zastupa stranke pred svim sudovima na čitavoj teritoriji BiH. Ovaj akt je važio sve do 1909. godine kada je donet novi „Advokatski red za BiH". Ovim zakonom advokatura dobija autonomiju. Sa dobro uredenom i organizovanom advokaturom BiH je ušla u sastav Kraljevstva Srba Hrvata i Slovenaca. Postoječa organizaciona razudenost u BIH ie dosta složena, tako da je i advokatura i njeno zakonodavstvo razbijeno na svim nivoima od države , do Federacije BIH, Republike Srpske do deset kantona, i Destrikta Brčko.
Republika Srpska je 1992 godine donela svoj zakon o advokaturi i osnovala advokatsku komo-
ru.
Crna Gora: UCrnoj Gori različiti su izvori pravne tematike. U brdskim predelima Crne Gore u XIV i XV veku spominju se povelje zetskih vladara: Balšiča, Nemanjiča i Crnojeviča, a u priomrskim gradovima grupu pravnih izvora predstavljaju statuti, pre svih Ulcinja, Bara Kotora i Budve iz 14 veka. Posredni izvor za Crnu Goru bio je i Zakonik cara Dušana.
Krajem XVIII veka pojavljuju se zakonski spomenici „stega" iz 1796.godine i zakonik „Obšči crnogorski brdski" iz 1798. godine koji predstavlja pravni spomenik od velikog istorijskog pravnog i kulturnog značaja koji je tada bio najznačajniji spomenik južnih slovena. I kao što je rečeno u primor-ksim gradovima prvo se pojavljuje advokatura iako ona ne predstavlja zanimanje. U Budvi advokat je dužan da postavlja pitanja i odgovara savesno kao da se radi o njegovoj stvari. Dinastija Petroviča prateči ustrojstva drugih država dala je puno novina u skupštinskom a time zakonodavnom uredenju zemlje. Naročita aktivnost na izgradnji pravnog sistema u Crnoj Gori nastaje nakon Berlinskog Kongresa. Ovde treba posebno istači Opšti imovinski zakonik za knjaževinu Crnu Goru koji je donet 1888. godine na Cetinju, koji je bio preteča mnogih gradanskih zakona u Evropi.
Do ustava iz 1905. godine knjaz Nikola je bio neograničeni monarh. Vršio je i zakonodavnu vlast. Nakon donetog ustava usvojen je veči broj zakona , a medu njima i Zakon o javnim pravozastup-nicima.iz 1909. Godine. Tim zakonom uglavnom sudenje ne može biti bez prisustva advokata. Parničar je mogao za advokata uzeti koga on želi. Crna Gora 1910 godine postaje kraljevina.
Jovan P. POPOVIČ: Definicija, značaj, razvoj, mesto i uloga advokature u društvu i državi, a posebno u
kulturi odnosno arhivskoj delatnosti, 79-89
Pravozastupnici su polagali zakletvu pred kraljom Nikolom. I Austrougarske okupacione snage (1915-1918) primenjivale su Crnogorski zakon, koji je oslobodenjem Crne Gore od Austro Ugarke prestala njegova važnost.
Makedonija: I Makedonija ima svoj istorijski put razvoja advokature. Advokatura u Makedoniji ima sličan razvoj i istorijat kao i Srbija,. Od 1918 godine stvaranjem Krljevstva Srba Hrvata i Slove-naca zakoni koji su donošeni na nivou Jugoslavije važili su i za Makedoniju, kao i za ostale republike. U socijalističkoj Jugoslaviji od 1946 godine do razdruživanja poštovani su i primenjivani savezni pro-pisi iz advokature. No pošto su i republike bile u obavezi da donose svoje propise iz oblasti advokature, oni su ih i donosili čiji su izvor nalazili i u ustavima i zakonima Jugoslavije i Makedonije kojima se ureduje ova izuzetno važna društvena deletnost. Bliži pregled razvoja i stanja advokature u Makedoniji od strane Advokatske komore Makedonije nije blagovremeno dostavljen Odboru za izradu istorije jugoslovenske advokature, pa se nije ni mogao koristititi.
Srbija: Na prostorima Srbije u Dušanovom zakoniku iz 1354 godine koji je kasnije dopunjavan nazire se i spominje neki oblik advokature, mada se sa sigurnošcu ne može tvrditi da je postojala advokatura u srednjovekovnoj Srbiji. Spominju se pravni instituti: Parac, Namik, isl. Teško je bilo tvrditi o mogucnosti pravnog zastupanja u vremenu dok su Turci držali Srpske zemlje. Paše koje su postavlja-ne u Carigradu bili su nosioci vlasti u pašalucima. Paša je moga da ubije Srbina ili Turčina i da za to nikom ne odgovara. Njima je zadatak bio da što više novca prikupe za Portu. Naravno i za svoje pašaluke i za njih same.
Stupanjem na snagu Ustava iz 1838 godine zapaža se donošenje brojnih propisa. Najvažniji od njih je Gradanski zakonik iz 1844. godine, koji je raden po ugledu na Austriijski gradanski zakonik, gde se izuzetno poštuje privatna svojina, kakva je postojala i u Rimskom pravu. Naravno pre ovog trebalo je spomenuti i osnivanje Praviteljstvujuceg saveta u vremenu vladavine Karadorda.
Godine 1862. u Srbiji se usvaja Zakon o pravozastupnicima. Postupak, uslovi pod kojima se može dobiti status pravozastupnika biranja, potrebne kvalifikacije, ocena ličnosti i dr. propisani su navedenim zakonom i podzakonskim aktima. To je tada dobro funkcionisalo Osnovana su i udruženja javnih pravozastupnika. Nakon stvaranja Kraljevine Srba Hrvata i Slovenaca i kasnije u vremenu socilastičkog perioda donet je veci broj zakona o advokaturama.
Advkatska komora na Kosovu i Metohiji se razvijala zavisno od specifičnosti područja i društveno političkih, demografskih i drugih prilika. Ona je kao i u pokrajini Vojvodini iste godine donela prvi samostalni zakon.
Advokatura u Vojvodini obavljala se dosta uspešno u svim periodima njenog delovanja. Prvi samostalni zakon u Vojvodini donet je 1971. godine, (Sl. list SAPV br 24/1971).
Kraj Prvog svetskog rata obeležava nestanak velikih imperijalnih sila i proces stvaranja novih državnih prostora u Evropi. Tako je 1.12. 1918 godine proglašeno ujedinjenje Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Trebalo je dosta vremena da se pravni sistem novostvorene države uobliči. Usvajaju se zakoni, pre svih krivični, krivično procesni i dr. Godine 1928 dat je u proceduru Zakon o advokatima, ali usled političkih prilika nešto izmenjen-stupioje na snagu 17.03. 1929. godine.
Po ovom zakonu advokat je bio ovlašcen da savetuje zainteresovane o pravnim stvarima, i da zastupa stranke pred sudovima i drugim organima vlasti.
Od advokata se traži da da „celim svojim držanjem čuva čast i ugled Saveza. Posla kog se primio morao je vršiti po zakonu i savesno da čuva tajnu o stvarima koje su mu poverene u zastupanju.
Za povredu advokatskih dužnosti odgovornost je imovinska, disciplinska pa i krivična.Povrede mogu biti izneverivanje advokatske tajnosti, zloupotrebe datog ovlašcenja, kupovanje za sebe ili srod-nike na dražbi ako se zastupa tražilac izvršenja, ako se dogovoti sa protivnom strankom na štetu stranke koju zastupa i dr.
U Socijalističkoj Jugoslaviji doneto je pet zakona o advokaturi (1946; 1957; 1971; 1977 i 1998). Zakoni su donošeni najčešce promenom ustava ili donošenjem novih sistemskih zakona.
Jovan P. POPOVIČ: Definicija, značaj, razvoj, mesto i uloga advokature u društvu i državi, a posebno u
kulturi odnosno arhivskoj delatnosti, 79-89
Brojne nadležnosti prešle su u delokrug republika, pa je bilo obavezujuce da republike donose „svoje zakone o advokaturama". Tako je i postupjeno. Osnov za donošenje zakona o advokaturama u republikama i pokrajinama bili su savezni propisi.
Prema tim zakonima advokatura je dobijala svoje mesto u pravosudu i društvu u celini. Advokatski red brani zakon a preko njega gradane a preko gradana državu. Advokat nema straha što če se nekome zameriti. Advokatura nije privezak vlasti, suda.
Opštim zakonom o advokaturi i drugoj pravnoj pomoči iz 1970 godine advokatura je definisana kao „društvena služba" Uvodi se princip nezavisnosti advokature i advokatima se daju šira prava.
Zakon o advokaturi iz 1998 godine je zadnje doneti zakon o advokaturi na nivou Jugoslavije, jer je ubrzo nakon toga došlo do razdruživanja. Po ovom zakonu advokatura postaje nezavisna i samostal-na društvena služba organizvana u advokatske komore, ali advokati samostalno ili udruženi u advokatske komore pružaju pravnu pomoč fizičkim i pravnim licima. Javna ovlaščenja advokata postaju još veča. Omogučeno je i stranim državljanima da se bave advokaturom. Zakonom je propisano da se uvode advokatske komore Jugoslavije, odnosno da se zakonom konstituišu.
Ocena svih zakona o advokaturama jeste da su oni proizvod vremena u kom su nastajali i društvanih i političkih prilika koje su vladale u tom vremenu. Advokatura je ipak uspela da se izbori za relativno povoljan stepen autonomije.
Republički i pokrajinski zakoni o advokaturama u bivšoj Jugoslaviji nisu ni nabrojeni ni uneti u ovom referatu, jer se prostorno nebi mogli uklopiti u ovaj rad zbog njihove brojnosti. Ali za to je uvek uz nas dobro došlo savremeno pomagalo - Internet, gde se za tren sve pojedinosti saznaju.
Nakon razdruživanja Jugoslavije i stvaranjem novih medusobno i medunarodno priznatih država sa prostora bivše SFRJ, svaka od njih je izgradila svoj pravni sistem, uredila i donela akone o addvo-kature.
5 Mesto, uloga i značaj advokature u arhivima
Advokat je ono lice koje je pozvano u pomoč, jer je „čuvar prava". Nema razloga da advokat u arhivu ne bude pozvan i rado viden "gost" i u dosta slučajeva neophodan da pruži pravnu pomoč. Advokatura je tamo gde je civilizacija i kultura.
Prema pozitivno pravnim zakonodavstvima i materijlnim zakonima o advokaturi nadležnost advokature je da obezbeduje pružanje pravne pomoči gradanima, ustanovama i organizacijama radi ostvarenja i zaštite njihovih prava i interesa, doprinoseči pravilnom primenjivanju zakona uopšte.
Mesto advokatima u arhivima je da su davaoci pravnih saveta, konsultanti, zastupnici, podno-sioci prijava, tužbi i žalbi i naravno u obavljaju odbrane za potrebe arhiva i zaposlenih u njemu, a sve po datom punomočju-ovlaščenju.
Oni mogu da budu i pravni zastupnici drugih pravnih subjekata, fizičkih i pravnih lica kada ostvaruju neka svoja prava u arhivima, koja u redovnoj proceduri nisu bili u mogučnosti da ostvare.
Advokatura u arhivima može biti prisutna i u zaštiti fizičkih i pravnih lica, kada arhivsti arhivsku gradu, koja se odnosi na konkretna lica, (koja advokat zastupa), daju istraživačima na koriščenje pre dozvoljenih rokova. Oni se pojavljuju i kao zastupnici stranaka ukoliko se njihova (privatna i druga) arhivska grada, pohranjena u arhivima, daje istraživačima na koriščenje mimo rokova koji su odredeni ugovorima, sporazumima i dr., (legati, pokloni, otkupi zaveštanje), pa se ta grada objavi ili zloupotrebi u druge svrhe; kao i u zaštitii istraživača kojima se onemogučava da koriste arhivsku gradu koja je po zakonskim ili internim propisima dozvoljena za koriščenje.
Isto tako advokat kao svako fizičko lice ima pravo da pod istim uslovima koristi arhivsku gradu s tim da poštuje zakonske propise i interne akte arhiva. On može koristiti arhivsku gradu i za potrebe drugog fizičkog ili pravnog lica, po ovlaščenju onog za kog vrši istraživanje.
Advokat u redim slučajevima može da bude zastupnik, odnosno punomočnik ili branioc arhiva i zaposlenih u arhivu. Zašto u redim slučajevima?. Zato što su arhivi po pravilu samostalne organizaci-
Jovan P. POPOVIČ: Definicija, značaj, razvoj, mesto i uloga advokature u društvu i državi, a posebno u
kulturi odnosno arhivskoj delatnosti, 79-89
je uprave, (ponekad i u sastavu pojedinih ministarstava) odnosno javne ustanove. Stoga, nesumnjiv je odgovor da interese i imovinu svakog arhiva kao dela javne uprave, gde se prirodno svrstava i arhivska grada kao kulturno blago, naravno neprocenjive imovinske vrednosti, štite organi pravosuda i javne uprave, a to su javna pravobranilaštva na svim organizacionim delovima države.
S pravom se postavlja pitanje šta su arhivi i ko ih osniva i finansira? Arhivi su javne uastanove koje po pravilu osnivaju i finansiraju republika, pokrajine, ili drugi teritorijalni odnosno lokalni organi vlasti (meduopštinske, gradske i opštinske zajednice) Oni su delovi države, čiji se jedan deo njihovog delovanja ogleda kroz: kulturne, naučne i javne funkcje. Medutim, državu i njene organe zastupaju i štite u imovinsko pravnim i drugim odnosima organi pravosuda, odnosno javna pravobranilaštva, pa se i zbog toga advokat ne javlja često u u arhivima u svojstvu zastupnika arhiva. Javno pravobranilaštvo je organ odredene društveno političke zajednice na svim organizacionim nivoima države.(opštine, grada, pokrajine i države) koji preduzima odredene mere i pravna sredstva radi zaštite njihovih imovinskih prava i interesa, kao i imovinskih prava i inetersa društvene zajednice. Javna pravobranilaštva su osnovana da vrše zastupanja ili druge poslove od posebnog društvenog interesa za ona pravna lica koja na-knadu ostvaruju iz budžeta društveno političke zajednice ili društvenog fonda. Javna pravobranilaštva zastupaju movinska prava i interese u parničnim, izvršnim, krivičnim i drugim postupcima pred sudo-vima kao i u prekršajnim i idsciplinskim postupcima. Osim zastupanja interesa, arhiva od strane pravobranilaštva, ono je dužno da arhivu kao korisniku društvene imovine, daje na njegov zahtev, pravna mišljenja u vezi sa zaključivanjem imovinsko pravnih ugovora i u vezi sa drugim imovinsko pravnim pitanjima, i ukazuju im drugu stručnu pomoc. Na drugoj strani tu se pojavljuju i javna tužilaštva. Javna tužilaštva imaju raznovrsne funkcije, u prvom redu to je organ-ustanova čija je glavna funkcija krivično gonjenje učinilaca krivičnih dela za koja se goni po službenoj dužnosti. Ono je oba-vezno da pokrene krivično gonjenje ako su ispunjeni uslovi predvideni u zakonima i ima dovoljno dokaza. U arhivima to se pre svega odnosi na propisana krivična i prekršajna dela predvidena krivičnim, prekršajnim ili materijalnim zakonima a učinjena prema arhivskoj gradi i arhivu.
Kada pored pravobranilaštava, tužilaštava i drugih organa gonjenja (pre svega misli se na mini-starstva unutrašnjih poslova) arhivi imaju potpunu pravnu zaštitu može se postaviti pitanje dali ima potrebe za prisutnost advokata u arhivima kod pravne zaštite imovine i ljudi?. Ovo zbog toga što su arhivi javne ustanove koje osnivaju opštinske, gradske, meduopštinske , pokrajinske i naravno državne zajednice i finasiraju se iz budžeta. Odgovor bi bio „da". Da iz razloga jer ce advokat kao stručno lice poštujuci kodeks profesonalne etike advokata u granicama zakona i primljenih ovlašcenja upotrebiti sva pravna sredstva koja smatra da mogu koristiti stranci koju on zastupa6. U zastupanju arhiva ili bilo koje druge stranke advokat je dužan da postupa savesno i brižljivo i da čuva tajnu koju mu je stranka poverila.
U vremenu tranzicije, ostvarivanja privatnog vlasništva, restitucije imovine, rehabilitacije osudenih, državnih granica, uvid u lična i druga dosijea, radni staž i druga lgradanska stanja i prava, arhivske ustanove budu prenatrpane strankama i zahtevima, pa i advokatima. Prisustvo advokata u arhivima čini veliko olakšanje kako za arhive tako i za stranke koje traže dokaze u dokumentima pohranjenim u arhivima jer uz pomoc stručni ljudi pravne struke lakše se rešavaju svi problemi.
6. Arhivi traže pravnu pomoc advokata jednako kako kod gradanskih tako i kod krivičnih sporova ili problema. Oni najčešce to rade zbog toga jer su pravobranilaštva ili organi gonjenja (policija, tužilaštva) dosta puta prenatrpani brojnošcu drugih predmeta i obaveza, pa ne mogu uvek da stignu da blagovremeno reaguju i u arhivima. To su prinudeni da čine i pored toga što po pravilu u njihovim arhivskim ustanovama radi pravnik zadužen za opšte, pravne i kadrovske poslove. Advokat se poziva „u pomoc" da u svojstvu stalnog pravnog savetnika-zastupnika ili od slučaja do slučaju „ad hoc" svojom stručnošcu iznade rešenje za konkretno pravno pitanje ili iskrsli problem. Najprimarniji razlozi za prisustvo advokata u arhivima ogleda se u zaštiti arhivske grade u arhivima, bilo da se radi o podnošenju prijava, tužbi, žalbi, odbrana arhiva pred sudovima i drugim organima i organizacijama ili da predloži najbolje i najkorisnije pravno rešenje u saniranju problema. Naravno, tu se pojavljuju i drugi oblici zaštite: stanje objekta arhiva, infrastrukture, lokacije, hitno pribavljanju dokumentacije kako za adaptacije tako i za dogradnje aneksa arhiva i dr. Dalje oni su prisutni i kod registratura koji ne poštuju zakonske i podzakonske propise iz arhivske delatnosti, i radi ostvarivanja gradanskih prava i stanja trecih lica i o uslovima rada i pravima zaposlenih radnika u arhivima.
Jovan P. POPOVIČ: Definicija, značaj, razvoj, mesto i uloga advokature u društvu i državi, a posebno u
kulturi odnosno arhivskoj delatnosti, 79-89
6 Zaključna razmatranja
Advokatura kao nauka i specijalna služba mora da prednjači u razmišljanjima i saznanjima o ishodima, da u slučajevima pojavljivanja halapljivih, prljavih i nehumanih namera i slutnji stranaka u arhivima svojim iskustvom preobrača u istinu i pravdu i time obezbeduje prisustvo umnosti, vodstva i humanosti.
Pristup advokatu u arhivima je neophodan i vrlo koristan. On bi u arhivu mogao da se odazove po pozivu i pored nadležnih organa pravosuda i iskustava zaposlenih u arhivima i nade u ulozi imo-vinsko-pravnog zastupnika arhiva kod materijalne zaštite arhivske grade, uslove smeštaja, bezbednosti, poštovanju rokova i načinu koriščenja arhivske grade i njenom objavljivanju, a sve u skladu sa zakonskim i podzakonskim propisima, internim aktima, ugovorima, sporazumima i dr.
Advokat se najčešče pojavljuje u arhivu kada se ne učini dostupnom arhivska grada licu koje on zastupa u rokovima koji su po propisima dozvoljeni. Advokat če u tom slučaju pre no što uloži prigovor drugostepenom organu, pokušati da postigne sa arhivom dogovor. Ukoliko mu drugostepeni organ uprave ne izade u susret i dozvoli koriščenje arhivske grade, a po propisima je to dozvoljeno, on u tom sučaju ima pravo da pokrene upravni spor pred nadležnim sudom.
Mesto i uloga advokata u zaštiti arhiva je i tada kada namerno ili slučajno arhiv ili uz dozvolu arhiva neko treče lice publikuje arhivsku gradu pre dozvoljenog roka i time naruši ugled ili učini štetu fizičkom ili pravnom licu.
Advokat u arhivima može biti prisutan i onda kada arhivski radnici koji rade na izdavanju arhivske grade i daju odgovore po istraživačkim zahtevima, bez mnogo truda ili olako pretraže arhivsku gradu i strankama dostave negativan odgovor, a stranka posumnja da takva grada postoji u arhivu i da pretraga nije savesno izvršena pa zatraži advokatsku pomoč.
Isto tako, advokat može stati u zaštiti radnika arhiva koji je slučajno, možda i previdom ili nekonsultovanjem propisa dao istraživaču arhivsku gradu na koriščenje, pre roka dostupnosti i time bez namernosti i zloupotrebe povredio nečiji ugled i čast.
U zaštiti arhiva i arhivskih radnika može se pojaviti advokat za slučaj da je kod koriščenja arhivske grade došlo do povrede autorskog prava, nad autorskim delima koja su pohranjena u arhivima, kao i ako se sa arhivskom gradom koja je stigla u arhiv poklonom, legatom ili zaveštanjem ne postupa onako kako je to ugovorima ili sporazumima uredeno, odnosno izostaje strogo poštovanje rokova za koriščenje i objavljivanje te grade.
U arhivima advokati u svojstvu istraživača u naučno-istraživačke i druge svrhe mogu koristiti arhivsku gradu pod istim uslovima kao i ostalim korisnici.
Literatura
Bakič, Mile (2007). Arhivistika. Istorijski institut Republike Crne Gore: Podgorica
Istorija Jugoslovenske advokature I-III izdavač A^dvokatska komora Jugoslavije-Beograd, 2002
Klasinc, Peter P. (2005). Vizija suvremene arhivske teorije i prakse. Hrvatsko arhivističko društvo: Dubrovnik
Kožar, Azem (2005-2011). Arhivistika u teoriji i praksi 2 i 3. Arhiv Tuzlanskog kantona: Tuzla
Lekič, Bogdan (2006). Arhivistika. Zavod za udžbenike i nastavna sredstva: Beograd
Lukič, Radomir (1968). Teorija države i prava. Naučna knjiga: Beograd
Miljevič, Vladimir (2014). A^dvokatska tajna kao temeljno i večno načeloprofesije. Branič: Beograd
Popovič, Jovan P. (1998) Značaj arhivskog zakonodavstva i arhiva za zaštitu arhivske grade. Pravo i Privreda: Beograd
Popovič, Jovan P. (1998). Zakonske regulative o razmejitvi arhivskega gradiva v obstoječi zakonodaji. Arhivi, 1998
Jovan P. POPOVIČ: Definicija, značaj, razvoj, mesto i uloga advokature u društvu i državi, a posebno u
kulturi odnosno arhivskoj delatnosti, 79-89
Popovič, Jovan P. (2009). Vojaški predpisi o dosopu, varstvu in dostopu do javnih informacij ter zakonodaja o zaštiti osebnih podatkov in osnutek zakona zaupnih podatkuh v Srbiji. U Atlanti, 2009, broj 19, str. 313-322. Trieste: IIAS
Popovič, Jovan P. (2011). Mesto, uticaj i uloga arhivskog zakonodavstva u društvu u svim sverama njegovog razvoja. U Atlanti, broj 21, str.365-371. Trieste: IIAS
Popovič, Jovan P. (2012). Gradanin u žiži moralnih načela, zakonskih normi i pravnih praznina, pri koriščenju arhivske grade. Arhivska praksa, 2012
Popovič, Jovan P. (2012). Neki od postulata kao preduslov zaštite arhivske grade. Arhivski zapisi, 2012, broj 2
Popovič, Jovan P. (2012). Pravna zaštita kulturnih dobara sa posebnim osvrtom na arhivsku gradu koja se na-lazi u muzejima i bibliotekama, njeno koriščenje i normativno razgraničenje. U Tehnični in vsebinski problemi klasičnega in elektronskog arhiviranja, 2012, str. 219-229. Maribor: Pokrajinski arhiv
Pravni Leksikon Savremena adninistracija Beograd 1989
Zakon o advokaturi iz 1998. „Službeni list SFRJ" broj /1998. Godine
Zakon o elektronskom dokumentu „Službeni glasniok Srbije" br 51/09
Zakon o elektronskom potpisu „Službeni glasnik Srbije"
Zakon o javnom informisanju „Sl. glasnik RS" broj 43/2003 i 61/2005
Zakon o kulturnim dobrima Srbije, „Službeni glasnik Srbije" br 71/94
Zakon o slobodnompristupu informacijama od javnogznačaja „Sl. glasnik RS") broj 120/2004
Zakon o zaštitipodataka o ličnosti „Sl glasnik RS" broj 120/2004
SUMMA^RY
Advocacy is a special social and legal service within the framework of the judicial system which primarily provides expert assistance in various areas either to legal entities or physical persons. Social character, role and organization of the system of the profession of advocacy depend on overall and specific requirements of each socio-legal system. By default, this service is socially useful and needed and is embedded within the public services and public interest. Despite the fact that all state and social authorities are required to correctly apply the law, there is a need for a service that will provide professional legal advice, helping the citizens, institutions and organizations at the same time contributing in correctly applying the law in general. Advocacy provides legal advice, representation and defence to clients in courts or other public authorities, as well as institutions and organizations. Likewise Prosecutor's Office, Attorney Office and the Police are rightfully present in the archival institutions, so the Advocacy must have its place and role when the need arises either at the invitation of the archival institution or other interested party if their rights are violated. The rights and duties of lawyers are regulated by law. They are authorized to use all legal means to help their client and to act conscientiously and with due care. They are obliged not to disclose the information provided to them by their clients. Providing legal assistance is done only by lawyers.
Typology: 1.04 Professional article Submitting date: 15.01.2014 Acceptance date: 07.02.2014