I ..'i (ffrnn cJ\q. t/ DISCIPLINA POPULI DEI, IN ŠTRENAM OBLATA DD. SODALIBUS CONGREGATIS SUB TITULO B. MARIjE VIRGINIS IN COELOS ASSUMPT/E, IN Archi-Ducali Soc. Jesu Collegio Labacenfi. ANNO IN S TA UKA TA SALUTE M. DCC. XLIII. Viettna, Typis Leopoldi Joannis Kaliwoda * Univerfitatis Typogr. izlito 1 «®OC * X so* PARTITIO TOTIUS OPERIŠ. "V; ;Uatuor partibus Diflcr- tationem hanc abiolvain. Prima moreš referetChri- ftianorum Hierofolvmac degentium, usquc ad ur- bis hujus fub Vefpafiano mddium. Primus ifte Chriftianifmi fta- ms.etfi perexigui fpatioteinporiscircum- Icriptus Fuit j meretur tamen ob infignera fuam perfedionem feparatim ab aliis con- fiderari. Altera pars tria Ecclefiae prima laecula compledetur, Tyrannorum vexa- tionibus famofa. Tertia Imaginem pro- ponet Ecclefise, a faeculo Chrifti q narta pace, ac libertate piiblica fruentis. Po- ' ftrema Diflertationis pars caufas afferet . mutationum ac vicifiitudinum , quas in Ecclefia Chriftiana fubindc acciderunt. A PARS P mu 1 . Capin urnam. PARS I. CAPUT UNICUM. Ec c le f a Chrifli Hierofoljmitana. Eligio Chriftiana quemadmodum divino pland, non humano con- filio & virtute fundata fuit; iti initi6 ftatim fui ortus undcqua- que perfe&a cxtitit ; pcrinde ac rerum ifta univerfitas, fittuil atque a Deo pro* creata fuit, ralde bona, id eft, nume- ris omnibus abfoluta prodiit. Nec quis- qnam nifi per fummum errorem opine- tur, in rebus, quas ad moreš, vitamque rečtž componendam pertinent, fubfecu-. tis temporibus utilius aliquid, 1'apientius, atque fublimiusexcogitatum fuifTe, quam quod Redemptor nofter prinium Apofto* los fuos, Apoftoli vero deinceps primos Chriftianos docučre. Quanquam haec ipfa Evangelii tam excellens dočtrina pro aiverfa animorum habitudine, & gratias difpari menfura, diverfos item efFečtus in animis mortalium produxit. Nam ad If- raelitas quod attinet, vetos illos quidem ac genuinos, ipfaveriDci notitia, &lcgjs antiquse obfcrvantia , qua inde £ teneris annis irnbuti erant, prcefertim Majorum tradirione, & SS. Scripturarum lečlione accc- V j Ealefia ChriJli fjietofoljmkana, J accedentibus , ipios proxime expeditos reddebant ad Evangeličani leseni quam perfectifiimd obfcrvandam , ubi primutn illius perfedtionem rite edočti effent, intelligcrentque, qnodnam regni genus, qu 2 e falus, & libertas effet a Melfia fibi aifcrenda. Longž operofius erat , ad faanc Novas Legis perfedtioncm Gentiles adducere , qui ad id usque tcmporis fine Zpbtf, z f Deo & lege vixerant, ultro fe paffi pecu- 1 *< dum more duci ad fimulaora tnuu , foliti- i.adCor. que in eseno flagitiorum omnium fefe vo- lutare. Igitur a Chriftianis Hicrofolymi- tanaz Ecciefige perendum nobis ance om- nia exemplum eft , ac prototypon vitse illius, qua perfe&iorem , & quod hinc confequens eft, beatiorem in terris fru* ftra requiras, Eamvero S. Lucas defcribit in hazcver- ba : Eram perjeveratiies in doclrina Apoftvlo- rum , Cr communicatme fracitoms pank , dr ^ 4 I? eratmhbus. .Paulo poft ifta fubjungit : Omnts etiam , qui credebant , a ant parittr, dr 1 babebant omnia (ommunta. Poffefiones 6" fub- 44 ' fhtutsas vendebant > dr /Uvide bant tila omnibus t prout cuique opus erat \ quoud;e quoque perdn- rantes unammiter in templo > & frangentes dna do m os pancm , fumebant dium cum e xah.it ion e, & fimplicitate cordis , cellaadames Detm , & habenttf gr ati,m ad Umnem plebevh Et alibi i ^ ^ Mulutuitnis , ait , credentium trat tor utam t , A 2 3J> diftipuli met ejtis , Ji dilecHonem habueritis ,td invicem, Porro ad vendenda bona fua eosdem aliud Chrifti prsceptiun indu- xit, quod nos jubet renunciare omni¬ bus, qu<2 quisque poffidet. Hanc illi le- gem obfcrvare ftatuerunt non tantum anš- mi F.cdefia Cbrifti Hierofolpfaitffli. _ J mi promptitudine; nam eatenus Chriftia- ni omnes eadem tenentur; led re eriam ipsa, & operiš executione implere illaia decreveruut, fecuti Redemptoris confi- lium : Ji vit perfcčlus ejje vadt , & vende ,MaUK qux h/tbes , & da paupertbus., & veni i}, 't.rff feqHere ute. Securiores enim fumus, ani- mis ea non adharefcere, qua: re ipsi jam dimifimus, quam quse adhuc poffidemus. Prasterea non ignorabant Fidelescelebrem Chrifti vaticinationcm de urbe Hierofo- lymicana , antequam gcKeratio hac pneteriret » id eft ; fua adhuc aetate funditiis cver- tenda. O^arc ultro abjicere voluerunt, quidquid animum affigere infeliciffim* urbi, ac regioni poterat, cui tam certa vaftitas & mina immineret, Erat igitur hoec vitae communis ratio Chriftianornm Ecclefoe Hierofolymitanas propria , maximčque illis & perfonis & temporibus accomodata. Nam fi huma- nis rem iftam rationibus exigas, fieri vi* potuit, ut diu admodum ftaret hominum tanta multitudo nuljis ccrtis redditibus & bonis conftabilita. Sand illam ipfam Ec- clefiam Hiero(b!ymitanam aliarum Eccle- fiarum ope frequenter indiguiffe, mnlts- que & magna pecuniaa fubfidia cidem rc- liquis c provinciis fubmifTa fuide, ex Ačtis Alt. ifi- Apoftoiorum & Epiftolis D. Pauli per--u. »7. fpicuum fit. Et tamen S. Chryfoftomus,'• c ' jr % A + qui S Par tis /, Caput unicum, CAt*j[oJl. qui tanto poft tempore floruit, non dubi- bom. //.tavit, hoc vita; communis inftitutum 1'ui fnABa temporis Fidelibus proponere tanaiiam cxemplum imitabile , mcdiumque cmcax adducendi ad Chriftum quoscnnque infi- delcs. Credere fas cft, San&os illos Hie- rofolymis operatos manibus fuis fuifle, ChriftiDomini, &Apoftolorum imitatio- ne ; cur eitim hanc quoque perfečtionis partem illis ncgemus , qui p e rfe Čtiffim a qu$que confeatati funt; praefertim cimi !hac rationc defečhimproventuuin magna ex parte fupplere polient ? Supra demonftratum eft , J?ideles per. fevcrafle in dočtrina Apoftolorum j iidem- que Difcipuli perfaepe appellantur, quibus vcrbis fignificatur, ipfos, quas ad falutem fcitu, fa&uaue neceflaria effent, flagranti ftudio addidiciire ; partim Apoftolos au- diendo, qui, quae ipfi a Divino Prcecepto- re fuo didicerant, nune publicč , nune privatis in congreffibus affiduž explana- bant; partim le&itando Sacras lireras,de- que iisdem inter ie mutua collationc agendo. Dicuntur etiam perieverafl« unanimiter in oratione ; afcendifle quo- tidie in templum, & in porticu Salomo- nis orandi causa conveniflc. Accedit Sanftorum Petri, & Joannis cxemplum, jtfi, j. qui afccndtbam in templum ad boram ora - thm nenam > qu» res Terofimile reddit, tune Ecclefid Chrifti Hierofolpmitam, 9 tune temporis obfervatas jam fuifle ftatas Baron. preciun horas , quas poftmodum Ecclefia an - 3 ‘f: Chriftiana conftanter, & perpetuo com-^' plexa eft. Demum vita: ratio exterior Chriftianis initio cum Judsis conununis crat, eademque utriusque facn'ficiorum,& ABor.n. ceremoniarum antiquae legis obfervatioi v. z 6 , qui mos, quam diu tenueric, incertum; funt, qui non nifi cum Templo ipfo Hie- rofolymitano abolitum tandem fuifle ve- lint: & hoc erat, quemadmodum Patres loqui folebant, [epelire Syuagogam cum honore. Secundum orationem Scriptura faera mentionem facit frattionis pmis ; quo no- minc in A&is, uti fepe alibi in Novo Te* ftamento, Euchariftia intelligitur. Augu- ftum hoc myfterium nequaquam in Tem¬ plo frequentabatur , ubi non latis libe- rum erat Religionis exercitium, & Judaais infuper mixti Chriftiani ; fed privatis in sedibus, ubi foli fideles aderant, ufurpa- ri folebat. Euchariftiam tune, uti olim vičtimas & facrificia pacifica, convivium excipiebat, a charitate Agapt di£tum,.cu- jus tifus diu inter Chriftianos viguit. Hoc genus epularum, uti cadem A£ta contnic- morant , celebrabatur cum cxulraiione , 8c fimpltcitate cordis 5 revera enim parvulis quam fimillimi Fideles erant animi cando- re, &demi(fione ; cumque divitias & fpes faeculi caducasfpontefua abjcciflent, Iibe- A 5 ri, JO Parih II, Caput i, ri, a c foluti vivebant fomenris cnpidita- tum , Sc curishujusvitsefupervacuis ; fol£ cceleftium bonorum cxpea:atione, regni- que Chrifti, quod propediem affuturum credebant, dulci defiderio fe fuftcntantes. Jam fi nos paucula h®c , qiire de primis illisChriftianis Sacroe liter® teftantur, fin d admiratione legere non poffimuis ; nihil inirum videri debet, ab hominibas , qui ifta , & iftis mafora c o ra m fpečbarant, ta- jera , tantumque coetum in amore juxta& h onore habitum fuiffe. PAR S II. Ecclefia Chrifti perfecutionihus esagHata, CAPUT I. Getvklium ant s fuam converjionern fiatus. 8 '^Ntcrca temporis ali® fupcr alias paffim fuccrcfcebant Fidelium mss&tst congregationes , ex Judceis, čk Gentilibus conflatss; qu® licdc infra 11 1 ro¬ mam illamEcclefiae Hierolblymitan® perfe* ČHonem confifterent, non definebant ra¬ men prodigii adinftar fufpici ob infigneni virtutis St landimonise fplendorem, pr®- cipuc Gentifium ant e fuam converfionem ftatHs, 1 1 cipue fpcčtato Gentilium, in quo prius verfabantnr, fiatu. Solcnt ferč in hifto- riis peregrini homines fibi perfuadere, mundum abhinc fedecim iaeculis , noftio longe diffimilem fuiffe, hominesque tune cxtitifie majori, atque nune integrirate, in- nocentia, &docilitate praeditos ; praeier- tim cum faepe audiantur nonnuilorum vo- ces, mundum quotidie in deterius ruere lementantium ; extentque etianinum ve^ ftigia qnaedam prifcae bonitatis , & finipli- citatis Majorum noftrorum. Verum lon¬ ge aliter hac de re icntiunt, quotquot Gra;corum, ac Romanorum transmifla ad nos monumenta ftudiofius evolvunt, Ini- tium Evangelii praedicatio fumpiit Im- peratoribus Clauaio, & Nerone : horum aulas quantis, quamque infamibus vitiis iorderent, Tacitus locuples teftis eft j ejusdem fieculi moreš perftringunt Hora- tius, Jnvcnalis, Martialis, &Petron?us. Ifti oranes nefanda cjus fieculi crimina publice infeftari non dubitarunt, ed quod publicč iila perpetrare nemo veritus fue- rit, Profedtd non fine fapientiffimo seter- nas Providcnti?e eonfilio faftum fuiffe vi- detur, ut Audtorum ejusmodi libri, e'tfi *asteroquin in vulgusnoxu & peftilentes, ad noftras manus pervenirent, qub nimi- rum exiis difceremus, quauta ex abyfTo depravationis & corruptelžB iESUS Chci- ftus 12 Partis II. Cafut I. fhis humanimi genus extraxerit. Ean- dem temporum improbitatcm confirmant in 1 iiis Mbris Suetonius, Au£fcordsque Hi- ftoriae' Augufts, qui duo proximč fecuta faecula delcribunt; Apiile/ns item & Lu- cianus; vcrbo, quotquot demoribuspecu- Aug. l.i. Ifaricer diflerunt. Ipd adeo Patrcs Ec- clefias temperare fibi non poteranr, quin intull ,' vocem > ac ftylum in eorimi temporum Apolcgl moreš acerrime & palam ftringerent; quos adv. inter pracipui fuere S. Auguftinus , Ter- Gt ’ n -_ tullianiis, SS. Cyprianus, & Clemens Alc- ?^"ad xan< ^ n,uis j quorum fcripta , qui attentA Donti, animo perlegat, mirari, crcdo, definet, C km. potuiffe ab Apoftolo, initio fus ad Roma- Aiex. nos cpiiiolaa, catalogum pertexi corum tri- Vtdctg. minuni, quibus nihii infamius, nihil hor- • *• ribilius cogitari podit. Tam perditi moreš cx Grada, yEgypto, & Oriente ad Ronianos fluxerunt. Unum Ariftophanem legat, qui G rac c rum effb. fam licentiam perlpicere volet. Porrd tantum abeft, ut poft Ariftophauis tern- pora meliores cffcčEi fint Grad, ut nova indies inerementa lnxus , & mollities cape- rent. Jam de Macedoniffi, Asgypti, & Syriaj Rcgibus , qua; monflra flagkioriim, Scriptores antiqiii memoria: non prodide- runt ? Quam pariun honorifica poftero- rum judicia de A!.cxandria, de Antiochia & Cormtfeo ? Ouani famofa: efrdcmfna- tiffi- Ctruilium ant* fuam totmrfunmflauts. IJ tiflimo vita: genere Jonii, Afi«quc mi no¬ riš civicates ? & tamen has inter fordes puriffinu Chrifli Religio efHoruit, inque peffimis civitatibus oprimi Chriftianormn coetus extitcrunt. Nequc folum univer- fo Romanorum Imperio communis erat tanta morum perverfitas, fcdetiam puhli¬ ca , omnibusque perfpe&a, imo religionis quodam obtentu veluti facrofan&a habe- batur. Norunt cruditi, quid fibi volue- rint ritus ncfandi in facrificiis Bacchi & Gybeles adhiberi foliti. UbiqueVeneres, Adonides, Ganymedes» ubique Jovis fur- ta & Metamorphofes proftabant: nullus hortus iu6 Priapo carebat : nullus locus Deorum decantatis amoribus non perfo- nabat : Spečbacula ipfa maximam partem aut crudelia, aut impura edcbantur. Ludorum genus uti frequentiflimum, itžl populo Romano maximž jucundum erant hominum in amphithcatris miferan- dx caedes, nune infeftis armis mutud fefe appetentium, nune a beftiis, cum quibus pugnam committebant, foedum in mo- dum dilaniatorum. Quotidie fervi & mancipia equuleis addicebantur, leviili- mas ob cnlpas atrocibus tormentis affi- ciendi. Prsefides Provinciarum in eos, qui civcs Romani non eflent, crudelitef animadvertebant. Imperatores ipfi, nullž judicii fervata legitima forma, quos vel- 14 Panm II. Cafut I. lent, capite damnabaut; hinc tantum Pa- tritii etiam fanguinis in Urbe efFuiiim fuit. Par crudelitati avaritia erat. Omnia ple¬ na fraudibus, mendaciis, perjuriis, vio- lentis oppreffionibus. Argumente e (Te poffimt folaj Ciceronis orationes. Sand fi Verres unus homo, quo tempore Ro« jma adhucdum Respublica fuit, in ima duntaxatProvincia, triumquenon amplius annorum curriculo tot crimina pcrpetra- vit; quid non aufuri crant Tub Nerone, aut Domitiano, Praefečti St Prrefides Pro* vineiarum complures, quibus, pra2terquam quddneaccufari quidem ultra metuerent, Javen, jpfa etiam Imperatorum exempla peccan* Sat. S. c |i impunitatem , ac ftimulum afFcrebant? Sed vereor , ne longior fini in re nota omnibus, & pervulgata, Ita ferb comparati homines erant, t* quibus Chriftiani, quales nune deferibam, i.Cor.g. cfficiebantur. Pii, ubi femel ablutt &finfti. v.n. effent, dereperitd in alios hoinmes, fibfque pland dilfimiles cvaferunt. Quan- quam non funt diffimulanda; hoc foco quxdam animorum dotes, ac veluti Fe- mina bonaementis, quibus inftručti Grae- corurn, & Romanorum complures, haud plane inepti regno Dei videbantur. Ac primo quidem moribus, quoad hi exte* riiis fefe proderent, perpoliti erant ^ qua re unž multa coatrnentur, qu& ctfi virtu- tes CemihttM *m* fitaui tvnvtrfionem fiat tu. 1 $ teš non fint, virtutum tamen imagines no- minari rečtž poffunt. Hujusmodi crant gravitas, tolerantia, lepos, affabilitas in Colloquendo> in gratificando alacritas ,& teverentia. 5 , atque amoris , tenera?, vivida:- incumbebant, ut invcnirent , quo fibi bea- tč vivere liceret ; horum omae ftudiutn in eo verfabatur, ut veritatem agnofce- int. * rent, agnita5que virtutes opere ipfo exer- Cerent. lini huic ftudio ut libcrius vaca- rent, caeterisfefe negotiis, curxsqueoniui* bus, quae ex arbitrio fortunae pendent, ultro expediebant, nec fumptibus ullis, neclabori, moleftiisque itinetum, &pere- grinatiormm parcentes, dummodo, quod ipfi oprimum judicarent, aliquando tan¬ dem addifcerent. Sed neque Romani otmies 16 Tanit II. Caput I. omnes per ea ccmpora usqud adeo depra- vatis moribus erant, ut nihil admodum retinerent de prifca magnaniinitate, con- ftantia , c$terisque virtutibus , quibus Majores ipforum quondam infigniter flo- ruerant. Animis in hunc moduni comparatis, ubi primiun Evangelii gratia illuxit, fieri non potuit, quxn urnimi, pradčntesque fru- dtus progignerentur. Tcftis ejus rei eft Cornelius Centurio Romanus» primusquc inter Ethnicos, cui is favor divinitus ob- tigit : teftes Martyrum complures atque infigniores, ut SS. Laurentius, Vincen- tius, & Sebaftianus : teftes denique Epi- lcopi bene muki, longeque celeberrimi, ut Cyprianus, Ambrofius, Leo , in qui- bus omnibus Romanae generofitatis ex- prefta , atque eminens imago relucebat. Porro gravitatis iltius, quae Graeciae Phi- lofophos tantopere commendabat, excm- pla nobis fuppeditant Ačta S. Polycarpi & S. Pionii Presbyteri Smyrnenfis, ac S. Clementis Alexandrini, quorum volumi- na, prseter reconditam eruditionem, a ftyli elcgantia mirum in moduni commendan- tur. Comprefsa nimirum per Chriftia- nam humilitatem Romanorum feritate, & Philofophorum faftu , veri tandem Sa- pientes formari cceperunt, qui, ubi femel fidei noftrse tiiagifteriQ didicerant, qais fini«, GentiHum antt fuam converfienem fiatus. V} finis, qu$ meta hominibus propofita efi- fet, ati hanc linam vitse adtiones omnes ditigcbant. Tam e gr egi e exculti, atquc ad fumma omnia a. natura, & infiitutione facfi, formatique homines, finuil atque a voluptatibus, &: lucri cupiditatc abftrax£re animum, continuo etiam manfueti, taci- les, fimplicesque effedti funt ; iilo nimi- rum fimplicitatis gencre, qure dobim om- nem tanquam generoso animo indienuni averfatur. Accedit, qndd Religio Chriftiana in ipfo Imperii atque adco llrbis Roman ae medi« tullio tum temporis nata fuit, & fhbilita, Cum Roinanorum res maxime florerent s faeculuriiquc ageretur, quo nullum antea, fi ingeniorum praeftantiam ipečtes, illu - ftrius^ %ullum, fi tnorum pravitatem atten« das , inquinatius fuit; neque uiagis efterre fe, fuamque mortalibus divinam piane vim ac virtutem luculentius probare lcx Evan- gelica potuit, quam cum de duabus fibi maximd oppofitis animorum difpofitioni- bus, veiuti de juratis hoftibus, quendam quafi triumphum egit. Pugnabat enim cum fimplicitate IbgisChriftianae, fideimie humilitate multipiex fcicntia,&mentisela- tio; ejusdem porro legis puntati, & in ge¬ ncre morurn feveritati, fumma fasadi per- verfitas, cordisque humani depravatioex- treme adverfabantur: id quod apimadver- U tete IJ5 Partkll. Cdputll, m I. II M ■■■ n . — -- - - - tcre hoc loco neceffe fuit, ne quisquam fibi perfuadeat, nonnifi cum inoofta ,le- viffimeque credula multitudine Apoftolis decertandum fuiffc. CAPUT II. Injlitutio tidj.ičm , Buftifmut. P Raedicandi Evangelii ratio , varia & multiplex erat, pro diverfa diičen- tium indole. Judasi convinceban- imbtof. tur ex libris Prophetarum, aliisque argu- mentis d Vetere Teftamento, & Traditio- fta/ * nibus ipforum pctitis. Ethnici vero ad- ducebantur rationum momentis, nune pla- niiis magisque populariter, nune fubtilius do£tiusque, bt cujusque ferebat ingenium, propofitis, ex authoritate cum Poetarum, tum Philofophorum inter ipfos Gentiles infignium. llcriusqire generis homines prodigiorum frequentia & magnitudine M or. i. commovebantur. Exempla tam variae in- t4- v < ftru&ionis ex AČHs Apoftolorum multa “•■"•^•fuppetunt. DeDco, rebusquedivinisnon j 4 .»./ 7 .P r ^ s agebatur, quam cum attentus & * quietus auditor eflet; quod fi forte, uti Ckm. laepd ufuveniebat, in cachinnos folvi, aut 'Rccogn. contraftiore vultu faftidii aliquid praele* JiT in ^ erre Infideles inciperent, illico Chriftia- frjph ne profanationi, verborumque impie- tati anlatn darent } fermonem abruperunt. Pr«- 19 ° hflmuo ad fidem, & Baptifmus. Progrediente die libri vulgabantur non- nulli, ad demonftrandam falfae Religionis inanitatem, ataue ad deducendos a prae- judiciis luis Infideles, confcripri; hujus- modi erant SS, Juftini Martyris, & Cle- mentis Alexandrini Monita ad Gentiles. Sed nihil aeque Chriftum Ethnicis perfiia- fit, ac iniraculorum copia , & Chriftiano- rum in vita probitas, in morte conftantia. Qui Chriftianis accenferi cup-iebat, Epi- fcopo, five Saccrdotum alicui fiftebatur, qui continuo Candidatum examinabat, ut difpiceret, vcrane & fincera hominis vo- catio effet. Non enim deerant impofto- res , qui per fpeciem ampk&endae fidei Fideles ipfos Tyrannis proderent. Aliun- de vero metuendum erat, ne, nullo dele- ftu habito, admitterentur homines varii, Origm. atqne inconftantes , qui primS quaque co- cont.Cel- orti tempeftate, defečtione fua, Eccle(i2ey^ OT ^ *» fraudi & dedecori effent. Hac prffimifsa^”* cautela Catechumenus accurate inftitue- batur fidei dogmatis , morumque prace- ptis, quibus difceret a fufcepto baptifmo Chriftiane vivere. Hujusmodi inftitutio- nes morales, funtargumentum libri S. Cie- mentis Alexandrini, quas Ptsdagogum in- fcriplit. Pofteaauam Epifcopi judicio, fufficien- ter inftru&i, tentatique erant Catechume- n G ab Epifcopo iplo falutaribus aquis tin* B a geban- 40 fartk II. Cafutll. gebantur, & quidem in pervigilio Pafcha- tis, ant Pentecoftes , fiquidem integrura Ma S. erat, certura diem huic rei ftacucre, Cae¬ nom* terum ubi proxime imminens, coeptave i am i am perlecutio, vel alia urgens neceE Ion anno ^ tas moram non ferebat , Cjuovis anni tempore Baptifmus conferebatur. Hnnc ABaSS. in finem fontes aliqui ex Ecclefiae diici- flippoi. plina coniecrabantur, & Catechumenus, y Eu fi h ' qnd fe mclius difponeret, jejunrtre totum MaS. diem, ad qu3?fita refpondere, Sifideifuse Steph. " rationem reddere prius debebat. Starim I ‘ap.a- a Baptifmo Epifcopus Confirmationis Sa- fudBa- cramentnm, deinde re divina peračla, En- ron.anno c hariftiam impertiebatur ; denique lac & AttaS. m( d & ie f ite benedičhim , manducandum Sufan.' prabebat, quo intelligerec novnstiomo, tpudBa- tune demum veram fe Terram Promiffio- ron.amo n ; s ? Chrifti videlicet Ecclefiam, intrafle. Liberis parentum Chriftianorum etiant lecfon, ante ufum rationis, imo ante Očtavmn a Alexcmd. nativitatc diem, fimul atque a parentibus tpudEu- offerebantur, Baptifmi copia fiebat, no- jib.L 7. niinaque utplurimum imponebantur , vel *’ 2e ’ ab Apoftolis derivata, vel certe talia, quas pium aliquid redolerent. Adultorum ve¬ ro nomina, in Baptilino non videntur in alia fuiffe commutata ; cimi San&orum complures vidcamus d falfornm Deornm nominibus compofita retinuiffe vocabula, cujusmodi erant nomina Dionyfii, five Bacchi, Vita mvorum ChrifUttnmm , &t. 21 Bacchi> Martini item, & Demetrii, quo ultimo nomine Ceres appellabatur. Rc- cens baptizatis prtefto crant cum ii, quo- rum opera ad facrum fontem perdu&i fuerant, tum vero Presbyteri, qui diu, , multumque in vitam & moreš novorunit Chriftianorum excubabant , ut iplos irt bend coeptis magis magisque confirma- rent, atque perficerent. CAPUT III. Pita mvorum Chrifiiamrum, & fpecii* tim ptetandi mio, V itam igitur novelli Fidelcs ordie- bantur plane novam , internata atcjue ad rationes coclcftes penitus. exa£tam. Prima ipfornm ac praecipua occupatio ea fuit , quam principe loco /. *4 Apoftolus commendat, fervcns , inquam, oratio ; iftam cum fine intertnijfme fieri idem Apoftolus ex Chriftiprsecepto v elit, nihil non agebant Chriftiani, ut fermc continens eftet, neque nifi breviffimo temporc interrupta precatio, rerumquc commentatio divinarum. In communi, s, Tgn#» : quoad licebat, preces fundebant, prob ^ e V' ad gnari, eo plus cfficaciae ad obtinenda Dei ® dona habere orationem, qud major in 4,1 terris ad comprecandum multitudo con- Ipiraret, ipfomet Chrifto Domino id at B 3 fevc- tl PartifU. Capttt III. Mattb. feverante : Si duo ex vobis umfenfennt j up er lg.v.ig. tetram, de omni re ; quamcunquepeiieri-.it, pet & 2 °- iUu a Patre tneo , qtti in coelis efi. Ubi enim funt duo , vel tret congregati in nomine tneo, tbi funt in mcdio eorum. Pr£eterqtiam, cjuod praefentia Paftoris major precibns autho- xitas accedat, & congregacornm in oran- do fervor ac modeftia, dcvocioncm mu- tuis exemplis foleat incendere. Public« preces, quibus maxiine fre- cjuens popnlus intererat, e« potiflimum fuere, qu« manč & veipcri perfolveban- tur, quasque Catholici noš Laudes & Ve- Confit. fi icras hodieque nominamus. Adrnone- Jipofi, i banturFideles, uc diei exordium juxca ac c * S9> finem Deo confecrarent, caverentque ab hac pia occnpatione fefeeximere terreno- rum obtentu negotiorum, ut quae fervirc folum fpiritualibus, & in poftremis ctiris haberi a Chriftiano debeant, Preces illae matutinas , qnas nos Laudes appcllamus, eo, quod ad laudandum facris carminibus Deum pertineant, vidcntur iubrogat« fuiffe in locum iacrificii matutini Antj- quae Legis , & inter nobiliores divin« pialmodiae partes jure merito numerari debent; id quod demonftrant commemo- rationesSančlorum, ccreorum ardentium, & Incenfi ufus in iis adhibcri jfolitus. Porro Vefpei« noftr« facrificio vefper- tino Vita n‘mr um Cbrtflianorum, &c. 1% tino fucceflcrunt, fpečHntque ad nočfcur- num tempus pič fan&equc aufpicandum. Easdem quandoquc Lucernarium appella« bantur, qudd fub id tempus lucerna ac« cendi inciperent, & nos hodieduni hy- mnos aliquot inVefperis cantanms*', qui lampadum & coense mentionem faciunt, Qui ad publicas preces convenire nom poterant, iitaegroti, captivi, & in itinerc conftituti, privatis in congreffibus» quan- ti quanti erant, faerum illud penliim Dco ( cxlolvebant ; im d vel ciim foli agerent, an.jtl non ceffabant fua orationi deftinata tem« pora impendere. Etcnim prater matutinum ac vefperti- num tempus, horis diei tertia, fexta & no- * na, denique concubia nočfce precationi c J / IOt vacabatur ; id quod Tertullianus, S. Cy- c jpriatff prianus , & S- Athanafius non modd difer- de orat . teaffirmant ; verum ctiam rationibus, at-D 0 " 1 * que exemplis e Vetere & Novo Teftamcn- toadduftis, neque auftoritate, neque ar- cana, plenaque myfteriis fignificatione ca- H/m*, rere eam precandi confuctudincm often- ai dunt. Horae iftoe numerabantur ex mor . e f°ft 0 ^ Romanoruin, qui diem tum ab ortu folis ad occafum dividebant in duodecim horas j om , f, inter fe quidem squales , fed tamen pro Bjdie- o Lux beata Trinitas &c. Lucis Creator opttme &c. Creator alms fiderum &<:• VergeK« te mundi vefpere Ad coenam Agni & c * 24 Par tu II. Cafut III. dierum Iongitudine , aut brevitate, nune majore, nune minore fpatio definitas. Duodccim icem horis, & quatuor partibus, fluarum quadibcttres hora s explcbat, no- cturnum tempus includebatur, Quatuor Iftse nočtis partes Figilite five Staticnes no- miriabantur ; quatuor enim vicibtis uui- tari belli tempore excubire folebant. A diebus aequino6;ialibus exenrplum cape: ab hora apud nos fexta matutina usquc ad feptimam Prirna nominabatur : qti£e no- na nobis e(l, ipfis Tertia crat : qu&' nobis duodecima, apud iplos Sexta numeraba- tur; porro quam nos horain a meridie tertiam nominamus, ipfi Nonam dicebant; deniquc hora apud nos fexta vefpcrtina ipfis Duodecima len Fefper « audiebant; ut adeo quovis die, tema quaque hora, ora- tiones ad Deum funderentur. Praterca nočhirno tempore, imb dimi- dia nočte liirgebatur ad confitendum Do- ff.n 8 . mino, excmplo Davidis in fuis pfalmis , ' v i 62 - & SančH Pauli ac Sila:, qui virgis prlus ca;(i, tum in interiorem carcerem compa- ’’ dli, medid nofle orati tes hud ah ant Deum. Agit de hac nočhirna preče Tertullianus , & muitis eam Sančhis Cyprianus commcn- dat; eandem orandi noiburno tempore conliietudinem Patrcs omnes vebementer probaut, velur aptiffimapi ad caftigandum corpus, animumque per nočbis filentium ad Vita novorum Cbriftianorum, &c. 2» ad divinas res erigendiim. Ad ha?c admo- nebanturFideles, utnočtismininias etiam partes , quas forte infomiies ducerent, bend, utiliterque collocarent, pfalmorum five Dominicse orationis pia mediratioae, Symboli quoque ufus inculcabatur , appc- tente die,& quolibet ingruente pcriculo recitandi, Ad extremnm, iidem, quo frequentius Deum cogitarent, cumque fpfo, qtjantum mortalibus fas eft,affidud, ac perpetuo age- rcnt, quamlibet aftionem pcculiari prcca- tione vel uti condicbant. Sen domi, feu iuagro faciendum opuseflct, laboris ini- tium»& finls oratio erat: fine ilta nec aedes žedificari. nec primiim incoli ccepta;; ne- que njfi pramiffa oratione ad texendum pannuni, ad veftem concinnandam, corpo- rive accommodandam, verbo > ad quam- cunque licetobviam & ufitatam occupatio- nem fefe conferebant. Juvat hic audirc S. Hicronymmn, qui inEpfftola, quaMar- cellam ad rus Bethlehcmiticum invitat, ita loquitur : Qaocunque te ver ter it, aram ftivamTom. L ttnens AMttja decantat : fttdans tncjfor pfalmit (e Ep. ad avocat, & curvk attondens vit e s faks vinitor alt- Marcel. quid Davidiium canit , Heu ftrni in prevhuia car - m ^ n ’ mina, hx , lit vulgo dicitar , amatoticc cantiones. Idem de donicfticisoccupanonibusmean- dem fentcntiarn alibi ita icribit : Nec cibi Ee. ad futnantur, nift oratione prtcmtjsa, nec recedatur a tujloib. B 5 men- Z6 P ar tis 11, Caput tV, it Cu- fiod.Virg. Cbr^fbfi, bom, i. in Ep, ad Tbef, Tertul. de Cor. 3‘ % c v- Sžc. tnenfa, titfi referat ur Creatori gratia ,. . egredien- tts ds bofpitio arrnet orano ; regredientlbm de pla¬ na ora.-io recttrrat amequam ftjfio j nec prius corpufcuhm requie[cat , qudm ant m a pafcatur. Exempla ejusmodi precum varia viderc eft in variis bcnedicendi formulis, quaj in Ritualibus hodicdum extant. Saluta- tiones inicio literarutn , & infortuito, mutuoque occurfu adhibitae, praeter ami- citise bgnificationem aliquid pite prcca- tionis continebant. Crucis figno tan~ quatn compendiaria fot mu la bene prc- candi, ad minima qu.eque ntebantur, Eo frontem fuam identidcm, & in momenta propd (ingnla muniebant, videlicet quo- ties egredi domo , ant eodem reverti, ant natnrae neceffitatibus in capiendo ci- bo & ouiete fatisfieri , aut dem um alia id genus curari , ag;que necefc foret. Uier.Ep. Ad omnem stelam , inquit Hieronvmus, ad adE.ii- - - 1 3 floib. uhi' Jhp. . omnem imejfum manus pingat Cruccm. CAFUT IV. Studium jaerarum feripiurarum . P Recum ha&entis defcrfptarum veluti corpns ex Plahniš femper conftabat, qui diferte & graviter recitati mirum quantum ad infiituendos homines facie- bant. Studiuni Sacrarum Scripturamrn. 27 bant. Compendib enim referunt, quid- quid facrisCodicibus continettir,normam- que praebent eorum didaminum, qu$ te- ncre & fequi in variis humanae vitre con- ditionibus probus Chriftianus dcbeat. Cum pfalmis aliorum iacrorum Codicum ledio nunquam non conjungebatur , ex qua Capi tula , ut nos loqui lolemus , in Horis Officii Sacerdotalis originem fuam duxere. Nodurnae preces uti prolixio- res erant, ita plus facrae ledioniš contine- bant ; & quoniam Miffe Sacrificium in toto divino Officio primatum tenet, plu- rima hoc ctiam fuppeditabat, quaj ad in- ftituendos Fideles pertinebant, Nullae fcripturae pro divinis leditabantur, prae- terquam eae, quae in Canone haberentur , id cft, qu 32 Ecclefiae pcrpetua traditione v-cluti publica audoritate infignes & pro- bataj eflcnt, Apoct/pha , five quod idem fignificat, occulta & incerta nominaban- tur ea, quaeadjungere privatus aliquis co- nabatur. Erat igitur Ecclefia Dei non foliim Do¬ mus Orationis 3 vmim etiarn fchola ialutis. Evangelia, caeterosque lacrosCodices Epi- icopi exponebant, affiduitate nihilo mi- nore, quam Profeffores Ss. Literarum af- folent, audoritate vero longč ctiam ma- jore; ex quo fadum fuit, ut Dodoris no- men fere Polis Epifcopis ab Antiquis Scri- ptori* a.8 Partis II. Caput IV. ptoribus tribueretur. Dotebant anteni pu~ ^ bike & per domos, quemadmodurn Apofto- lus loquitur: docendi porrd methodum S. Ign. cuicunque ftatui accpmodabant , uti in % ati Epiftolis ad Titura & Timotheum obfer.. Po/y^. cernimus. IHud maxime cavebant, Tertull, .ir . • * pr*, ne qmd liiomet ingemo excogitarent , ac faipt. veliiti de fuo ih niedium afferrent; fed iatis habebant, bona fide retuliffe, quid- quid ipd a Patribus fuis fpiritualibus, hoc e it, ab antiquioribus ie Epifco.pri & Preš- S.Clem. byteris accepifient, Traditionc usque ad Akxand. tcnipora Apoftolorum nunqiiam interru- ‘‘ p ta. Iidem Epifcopi Fidelium animos lmbnebant ingenti odio quarunicunquc novitatuin, prsfertim in doftrina fidei, utadeo, fiqui forte Chriftianorum contra- ria fiiae fidei dogmata proponi audirent, ii obturatis ambabus auribus čveftigio fu¬ gam arriperent, nihil folliciti de refutan- E^ad c 1S crror ^bns , quippc quam curani Pafto- TmU,‘ ribU i iuis iategram relinqueren,t. Ea res fecit, ut ha;re(um multaj, per priora jfecu- ia excitat£E,fineConciliis, fine judiciorum celebriute condemnarentur. Etenim Pa- ftores omncsTraditionibui Apoftolorum, populus autem univerfus dočtrinas Pafto* rum admirabili cum fententiarum, tum vo- luntatum confenfione inhaerebant. Ad ha;c Fideles, pro fc quisque, divina; Legis ftudio vacabant, camque diu no6luquc vi- gili Studlum fiiCTMHm Scripttirarum. gih cura meditabantur, Domum reverfi, quae in Ecclefis audicrant, ipfi relegebant, & familiari de iisdem rebus inter fefe col. lato fermone Paftorum expIanationcm me- morias mandabant. Inprimis vero Patres- familias hoc genus privatae repetitionis Cvnflit. domi fuaa diligenter curabant, erantque A P°I t - l - linguii eorumauafi totidempeculiaresPa- ftores, qui precationi & lečtioni domelti- cx prserant , qui conjugem , liberos, famnlosque erudiebant, & ut erant ipfi Moderatoribus Ecclefire addi&ilfimi, iti Euos etiam in officio, & obedientia Ecclcfiac debitacontinebant. Tam laudabilem Pa- trum de fuis familiaribus curam ex eo haud oblcurb probare licet, qudd in tota retrd antiquitate ne veftigium quidemextetali- cujus Catechifmi in ufus parvulorum con- fcripti, aut alterius cujusdam publica: in- itructionis, qu® in baptizatis parvulis,qui rationis necdum plenč compotes erant, ulili efie poffet. Erant tune nimirum, Divo Chryfoftomo tefte , privatse sedes Chrfojt. veluti totidem Ecclefiae, Hom.jcr. Multos videre erat etiam laicorum, qui l ^ p ' 4ut IK 3 ®. dio fuit. Cujus rei praeclarum exempltim Baron, habemus in Adis Sandarum Martyrum adAn. Agapcs, Chioni® & Irenes, quae cum Dio- } 04 . cletiani feviente in Chriftianos furore, *' 4 * domum cum delertis montibus & caver- nis commutare cogerentur, charis omni¬ bus libenter relidis, ca re fola maguopere ar.gebantur , qudd prohibitae domo fecum cffcrre divinos Codiccs , non pojfent nadte & die illts operam dare , funt a primipio con - fueverant. Epifcoporum etiam & Presby- terorum fcripta, ut qu?eque cdeberrima crant, & judicio Ecclefis approbata , ita a Chriftianis diligentiffimč perlegebantur. Sed rara ad eum diem fcripta erant. Et- epim confcribendivoluminaneque otium, ncque ftimulum Epifcopi tune habebant, gravioribus diltenti curis » & ab omni gloriae humaiiagcupiditatealieniffimi; prts- terquam qudd metuerent, editis in lu¬ cern puhlicam libris, qui in omnium ma- lius facile incidunt, myfteria Religionis temerč evulgare. Prohibita Fidelibuseratledio librorum Gentilium, ntpote qui nondum benč con- firmatis in fide faepe ad nocendum apti, Covfiit. alias vero inutiles forent. Nam qwd in lege Apcjl, Dei defiderm , inqnit Antiquus Scriptor, ut £ ad illa Gentilium fcripta animurn veles appellere ? ’ five enim bifloriae legere cupit , habes libros de Re- gibtts : five fopbiftna, id e ji, qute argute ad fa- fien• Officia, optfkta, g >'* confiteta tctupationcs. 31 fkntiam tefetuntur, 6 ' poetu*; babes Propbetas, Job , & Proverbia , in quibus plus acumitiis, qudrn in umni poefi, & fapientia Sopbifiarum repe- ries, quod is , qui folus fapiens eft, UL 1 effatuf efl : five cantilenas expeiis , babes pfalmos: five vetufias rerurn origines , babes Genejim : five le- ges & puecepta , babes le ge m Domini lelebrem. Epifcopi tamen & presbyteri profana vo- lununa le&itabant ; indeque veluti ex hoftico arnia petebant, adGentilium fu- perftitiones propriis ipforum teliš, Phi- lofophorum , inquam, & Poetarum Ethni- corutn audoritate configendas ; cumque S. Cleik, difcipulos fefe piofiterentur Verbi divini, AleX ac Prirase Vcritatis , nihil antiquius habe— bant, quam ut Veritates omnes, ubi ubi eas reperirent, toto animo complede- rentur. CAPUT V. Officia , opificia , & confueU occu - f at ione s Chrifiianorttm. D Ivitibus potiffimum affidua Scriptu- rarum ledfio coraraendabatur, quo Confi. curiofitarem, & otium , geminas A P- L ‘ virtutis peftes a fe arcerent. Reliqui Fi - caf ' 4 ‘ delium opificia exercebant, ut feipficom- niodž fuftcntare, fatisfacere creditoribus, & ftipem indigentibus erogare valerent. Opi* t.Tlejf. v. 6. Conjlit, Ap-t. 4 * $51. i. c, uit. C lem. Alex. fdJag. j. c. 10. Conjlit. Ap l. 2. c. 6 /. 3 z Par tu II. Capin V. Opificia porro cjusmodi deligebant fibi, quiE & dfent maxime innocua, & a ftrepi- tu, faftuqne Chriftianos quam longiflime prohiberent. Multi Cffiteroquinabundan- tes , praefertim perfecutionis fervente icftu , voluntariam paupertacem amplexi funt, fortunis omnibus in paupcrcs diftri- butis, eaque rc adMartyrium rite fubeun- dum fe comparabant; non pauci etiam, etfi divites effent, labori mamnini intenti erant, defidise vitandse causa. Nam ca»- tera inter vitia otium inprimis a Chriftia« nis profcriptum erat, & qns otii cotnites individua? folent effe, animae nimirum in- quietudo, curiofitas , convitiandi liber- tas, otiofe circumcnrfitationes, fuperva- cuas lalutationes , ac detfmm aliense vi¬ ta: cenforia obfervatio. Ex adverfo ad- monebantur Fideles, ut in quiete ac filen- tio le continerent, cimi aiiis honeftis ne- gotiis , tum operibus maxime charitatis occupati, quibus itifirmos , niendicos, aliterque fua ope indigentes fublevarent, Tota igitur Chriftianorum vita oratio- ne,lečtione, & manuum labore conftabat, ferme nunquam interrupta fcrie, fibi fuc- cedentibus, quoad per neceffarias fuftcn- tandaz vita: curas liccbat. Quidquid ne- gotiipra; manibus haberent, id omne fa- lutis iuse ncgotio poftponebant,vcluti ne- gotiorum o m ni u in principi, uiaximeque digno, Cfficia , opificia, & cenfueta occupationcs. 3$ digno , in quo curando vita omnis collo- cetur. Hoe agebant,8c profitebantur uni- verfi, ut Chriftiani nomine, a c re effent \ alios titulos extra iftum aucupabantur nul- los; interrogati etiam a Judicibus,quinam, undeve effent, quid nominis, quid officii haberent, breviter ad omnia refponde- bant : Cbriftianus (um. Omnium inftar exemplo effe poteft Diaconus ille , SAN- -PJ*: , b CTUS nomine , de quo Eujfebius in haac ^ c [i, * VCrba : C um fcelerati carnifices propter affidui- inEp. tatern , & tnagnitudinem tormentorum , qute ei Vienn, infligebant , fperarent fe aliquid , quod tndecorum , dr ejui profeffioni paritm confentaneum viderettir, • ab eo audituros ; Ipfe fanta animi celfitate , & confiantid ex adverfo refiitit , ut ne nomen qui • dem Juum , vel gentis , vel dvitatis, unde fuit , t>eque utrum fervus>vel liber ejfet, illhvcllet dicere ; f id ad, omnia rogata itd latino fermane refponde « ret: Chriftianus fum , ijludqtte pro notnim, pro (kitate , pro genere , & denique pro re quacttnque iterum , ac fepiiis eloqueretur : aliam fiHtem vocem Gentiles ab eo elicere nen pote¬ zam. Abhorrebant porro ab illis artibuSjvitae-On^ que inftitutis, qu 32 animum plus juftoavo-t 0 «*' cant, implicantque; cujusmodi funt mer- ' catura, Caufarum forenfium procuratio- nes, & Magiftratuum, munerumque pu-j.Cer. blicormn aaminiftratio, NihUd tamen 7 , v , q tninus ao- 54 II. Cdfut V. _ minus in Offieio, auod ante fufceptum Ba- I »tifma gerebant.dummodo id Chriftian« egi non adverfaretur, perfiftebant. Sand deCortm. conftat, militum neminem, qui Chriito miiit.c, au&oratus fuit, addeferenda profana ca- ,I * Ura fuifle eompuKum; folummodd Evan- geliiptaeceptum illis inculcabatur, ut fuis contenti ftipendiis nihil per vim, malum- i«f. 9» ve dolum ab hominibus extorquerent. Et fuifle ingentem Chriftianorum militum Ttrtul numerum » teft antur duas integrae legio- Ap 0 l č nes , altera Fulminatnx fub Marco Aure- /7.' * lio, Thebrta altera, quae tota una cum Tri¬ buno fuo Mauritio mortem pro Chrifto fortiter oppetiit. Vigebatetiamtumapud Romanos militaris difciplina, cujus prae- Ibeb. C1 P U£E P artes erant frugalitas , obedientia, up. Ba~ tolerantia, & laboranai afliduitas j quae ton.an. omnes ipfis etiam Chriftianis familiares erant virtutes. Quandoque tamen ftudio- sd defugiebant recentes Chriftiani militi« Centur' n° men dare , imo eandem deferebant, «p. Bar. veriti , nequa fuperftitutionum labe infice- *m, žgi, rcntur , vefcendo vičtimarum carnibus, figna militaria idolorum figuris diftinčta d?Co- venerando, per Genium Imperatoris de- m>. jerando, aut florum fertis in profani$ j8c miliraribus fcftis capita coronando. CA Jejuni* Cbrijlianorum. 3S CAPUT VI. Jejunia Chriftianorum. J Ejuniorum apud Chriftianos per id tempus frequens ufus erat, Chrifto & * Domino id vaticinante, cum diceret,“' futurum aliquando, ut,Magiftr6exoculis fublato, Difcipuli jejunent. In memo* riam tam acerbag ja&urae, & cruciatuum Servatoris noftri, fua erant Chriftianis indc a nafcente Ecclefiajejunandi ftatatempo- ra. Singulis quidem annis perQuadragin- ta dies, fingulis item hebdomadis feria quarta 8c Iexta, inedia corpus macerabant. Praeterea cum initiandi Ecclefias miniftri effent,aut publicae calamitatis deprecatio communiter facienda , Paftorum juffu a cibis abftinebant *, his accedebant nonra- rd alia jejunia, vel prlvata devotione,vei poenitentias agendae neceflitate fufcepta, Quo die jejunandum erat, feniel tan- tum , & quidem fub vefperum cibum fu- mebant^ inQuadragefima poft Vefpcras, five appetente jam no&e, aliis vero diebus V. Ej#, poft Nonam; haec Chriftianorum confue- ta erant jejunia , praetcr quse majora alia^ 0 "* per annum incidebant. ut in hebdomada fančta, quse a multis tota, vel c e rte dimi- dia fui, & extrema parte fine cibo exige- batur. Alii quoque, ut privat® pletati ft- cerent fath, prafertim cum martyrii fu- C z beun- 36 Pdrtit II. Cuput VI. beundi opportunitas , aut alia qu«dam gravis caula id poftulare videbatur, ad duos tresve dies continuoscibis omnibus /ibi interdicebant. Vino, &carnibus,quot> quot jejunabant, abftinebantomnes, plu- rimiquc ipforum panc , & leguminibus contentierant, quibus nonnulli pifciculos aliquotaddebanc; caeteriim lautitia omnis & gul« irritamenta procul a menfis abe- rant. Vičtus parabilis, & quotics jejuna- batur, Polito tenuior crat. Alii iploriim H omophagi erant, qui crudis • a\iiXeropbagi , qui ffccis duntaxat efculentis, nucibus, inquam , atnygdalis , aliisqne id genus frudibus vidlitabant; denique erant, quj folo pane,& aqua, farnem ac litim fedarent, Equidem non fum ncfcius , iftarum rc- rum commcmoratione parirm conmiove- ri noftra hac setate Chriftianos, Putant ifti nimirum, majora dTe antiqu« aufteri- tatis exempla , quam ut imitari ea nobis llceat. Debilitata, inquiunt, tot fasculo- rum decurfu, magis in dics deficit natura: nec vita miferis mortalibus tam longa, nec corporis tam robuftae vires , uti olim. fuppetunt. litinam vero j quam confiden- ter ifta jačlantur,tamfacile,lblidequc pro- bari poffent! Undecnim, aut a quo tem- pore tanta natur« noltr« fačta inclinatio eft ? non quaero hic de temporibus illis heroicis Grsccorum , nec de Patriarcha- runi 37 Jr)uma Cbrifltanorum . rum vita ,hominumqueante diluvium ffita- te; led dc tcmporibus loquorj>rimoruni Roma: Imperatorum, qua: noti in vulgus Aučtores Grasci, & Latini defcrips&re_; hos tu volve, & rcvolve, & vitam hominum abhinc fedecim faeculis nihilo quamnune longiorcm fuifTe perlpicies, Etenim tuni quoque temporis, multoque ante, morta- lium vita annis folum feptuaginta,aut očio- ginta circumfcripta jam erat. Fuere qui- dem fub prinia illa Ecclefiasj tempora, GrscorumSt Romanorum nonnulli , qui Gymnafticis exercitiis corpora conlolida- rent; fed longe major corum numerus erat, qui corporisviresintemperantia fua labefačtarent, illo potiflimum intempe¬ rantia: genere, quod valetudini plurimiun obeft, & ante diem noftra etiam tempe- ftate Orientis populos facit fenefcere, Et tamen ex jEgypto, & Syria, quae regiones vitio hoc pra: eseteris laborabant, Chri- ftiani prodierc abllinentifiimi, iidemque maxime omnium longazvu Non nego ca- lidioribus interrae plagis minus molčita aceidere, quam apudnos, jejunia;fedta- men in Galliis etiam, čkScptentrionifub- ječtis provineiis non defunt exempla mi- randae prorfus abftinentia:, etiam polt mil¬ ic annos, eoqueamplius ab astate Apolto- lorum. 38 Par tis 11. Cafut Vil. Chriftiani jejunia iua, quemadmodum ante ipfos Judasi, ad Iučtus 8c mceroris fignificationem referebant; hoc tamen k Judads difcrimine , quod Judaei in jeju- nando.naturali folumdolori fuoobiccun- darent, quem bonorum tcrrenorum , ve! chari cujusdam capitis jačtura expreflerat; Cor> Chriftiani autem jejunia iiia ad eam unicč v> ij ( triftitiam dirigebant , qux fecundum Deum ejl , & pctnitentiam in falutem fiabilem oper at ar : id eft, ad cordis compun&ioncm , & cxpiationem peccatorum. Ad hsec ut tentationibus materiam,& fomenta fub- traherent, extenuabant corpora, & fpiritui fubefle cogebant, Qui ita jejunabant, confequens erat, ut a voluptatibus caetc- roquin minime vetitis temperarent; hinc conjugatorura eo temporc continentia: hinc folitudinis, & filentii folito feverior obfervatio: hinc major in Ecclefiis fre« quentandis affiduitas: hinc deniaue pre- ces, & faera lečtio multd quam alias pro- du&iora, CAPUT VII. Conv'rvia Chriflianorum. E Pula; Chriftianorum , etiatn extra je- junii tempora , frugalitate femper & modeftia condiebantur ; multi crant in iis cohortandis Paftores , ut ne cibi plus caperent, quam quantum opus eflet 39 ConvivU ChriJlianorutH, eflet ad fanitatcm tuendam,viresquejcor- poris labori neceffarias inftaurandas: non effe homini vivendum, ut edat, fededen-& Ckmi dum, ut vivat: exquifitiora dapum fercula, & conviviorum ingentes apparatus a men-J^S* * fis Chriftianorum penitus exulare debere. Plures ipforum folis herbis , fru&ibus, Hymn. ladticiniis vivebant; fi quidquam aliudantee^# praeter ifta manducandum erat, pifcium &altilium, quam quadrupedum carnes, utpote fiicci pleniores, nimiumque adnu- triendum faftas, manducare malebant; complures etiam femel tantum dediefub Vefperumcibo fe reficiebant. PrimisEc-T«*«*. clefiae faeculis, acdiu pdft,fanguine & fuf- ad PfyK focato abftinebatur, ut! ab Apoftolis in c * 9«^ s « Concilio Hierololymitano lege _ cautum y' * fuerat. Tanta in vidtu parfimonia minus per ea tempora quam nune, nova & info- lens videbatur. Etfi enim menfarum lu- xus & nidor tune quoque modum exce- deret, id quod ex Graecis,LatimsqueScri- ptoribus , pradertim ex Athenaeo difcere licct; longč tamen inferior erat noftrorum temporum plus $quo lautis, magnificisque conviviis. Aigyptii, & Orientalium po- pulorum pars major adhuc frugalitatem fuam prope ad fuperftitionem ufque reti- nebant ; Pythagora 2 orum porro in cibo fumendo temperantia paflim celebratur* quam Apollonius Thyansus exemplofuo, 40 Partis II, Cafut Vil. & Porphyrius editis libris conHrmarunt. tll.u Horatius , quamlibet Epicurasis moribus 4- c flet:, feseque ipfe nominet pinguem & rit- tidum Epiiuri de grege pouum ; nihilomi- nus familiaria fibi efculenta enamerat olus ac far , quae ipfe, qiianti valerent, pcrcon- l\b, i. taturus , forum obibat. Sat,6. inde dommi me (inquit) A d potrl & ciceris refero , lagampue catinum. Pl • i* ]qcque lautius aliquid amico ad cccnam in- vitato appofiturum feie pollicctur. Quid? Auguftus Imperator pifciculis fere , cafeo, ficubus,da&ylis, uvis & pane cibariovi- Suet.ln čHtabat.' Similibus exemplis abundant eo- Aug, 7^* rum temporum hiftoriae. Sola ferme cce- na jufti convivii formam praefeferebat;ea, diurnis negotiis expediti mortales , acdo- mura quique fuam reverfi, corpora cura- bant; nam quod ipfi prandium vocabant, id jentaculis noftris, quam prandio fimi- lius erat, eoquc Ipe&abat unice , ut ne prorfus jejuni diem agerent, tjueniadmo- dum de fe Horatius canit, Prunfus mn uvide , ijuautum interptlltt inant Ventre diem durare. Quanquam hoc quoque, licet pertenui prandiolo,multi abftinebant: Vitellio fand Suetonius inter alia illud etiam vitiovcr- tit, quod ter quotidie , & fepč quater cpulari foleret. Con- Convivia ChriJHanorttm. 41 Conftat autem Chriftianos tumtempo- ris ut minimum fapientioribus inter Eth- nicos temperantia liia pares fuifTc ,ac pro« inde cibis potius vefci folitos obviis, Sc Simpliciffimis, quam iis, ad quos paraudos condiend6sque igne , & multa hominum induftria opus eflet; quare duabus fummum vicibus per diem , cibi aljqiudRom. capiebant, damnatis penitus ex ApoftolicaT/. 13. difciplina commcflationibus ,quas quidam i^et.4. Gulones a Vefpera inmultam noftem P ro ' 'ckm. ducebant. Non pauci illorum, Fcemmae^ to * 2 , praefcrtim& juniores natu , a vino abftiue-iw<*g gentilis Praefečtus invenit , erant duxfio• Aft* rtm tn nudo folo ftratee - • - [ulile prteterea ihu - tibulum , & lucerna , & ligtiea arcula, in qua re- apu j ' pofaerat facram oblationem ; prctterea Divina Eat on. Crucis figuram , & librutn fcrofanctum , nimi- A, *93> rum dpoftolorum Deo gratas attionet , id eft , "• z ' Ada Apoftolorum. In cultu etiam cor- poris modum Chriftiani tenebant: mun- dum muliebrem, & veftimenta exquifitd concinnata , colores nimiriim vividos , pannos fubtiliores,prafertim bombycinos, auroipfi tumtemporis fuppares, balneo- rum plus žequo frequentem ufum , puti- dam, & puerilem in crifpandis capillis , in rcliquo pingendo, ungendoque corpo- re diligentiam , denique quidquid tene- ros, parumque caftos amores provocarc poflet, longč a fe amandabant. Sanč in* ter primas converfionis S,Cypriani notas Prudentius eam recenfet, qudd depofito fui ornandi ftudio habitum exteriorem mutaverit, Jdmqut figura ati* eft, quam qux fuit sritM. & nitorif, Je Exuitur ttntti vultus čute • tranfu in fe veram: gjfj. Deftua eefariei imftfcitur ad breves (apiilos, prUn,M. 44 P trt is 11 . Caput Vlil. Hnc etiam fpe£tat'S. Martyris Torquati pneclara vox, & hoc Ioco ex Ačtis SS. Sebaftiani, &Sociorum ipfiuscommemo- randa, Is, utTorquatum Apoflatam, qui pro Chriftiano fefe vcnditabat Judici, ma- nifclte impofturae convinceret , talibus Judicem afFatus cft : Credfsne vir illujirij- fime , bane ejfe Chrijiiamtm , qui m fiii lenocitrio moliendo capitis fimlmas admittit > qui tenforem diligtt, qui fcapulis inolliter geftit - - - - qui negldhs viru , fccminas curiofius intuetur ? nun - quam taks pefles Chrifitts digmtus efl babere fervos fuos. Veri igitur Chrifti fervi feverita- tem quandam, fmqne ncgligenriam, vel certe fimplicitatem » & gravitatem in tota exterioris hominis c oin p o liti one praefe- ferebant. Lufuum, Sc oblečtationum per- pauca erant genera , quibus vacare , ac frui Chriftianis liceret. Theatrorum , Amphitheatri, ac Circi fpe&acula fugie- bant omnia. In Theatris Traga?diae , & Comcediae , in Airiphitheatro gladiato- rum inter le, hominumve cum beftiis com- iniflae pugnas, in Circo denique currulia 62 cert arnina fpedtabanrur. Omnes hi ludi Tertull. ' falfe, & idololatries Religionis pars qux~ dtfpec. dam erant j & velideoaptiadarcendosin- c Goloft, 4. v, 6. Prov. J, ■v. 34. r.{>, v. 7. £Sc. 46 P gaeque Hbidinis causa manebant; cui pro- •v. tlt. inde ftatui pellendo, abrogandoque, ci- CoJ. dt viles etiam leges conftitutae fuerant, par- infirm. t j m poenis adveršus coelibes intentatis, r iT .' M? ‘partim propofitis prsemiis, quiad augen- dum civium numerum Iegitima inirent "Baron, matrimonia. Duos folum ftatus Chri- tmno ftiani agnofčebant, matrimonii alterum, "•44* alterum perfečte continentiaj ; nec de- j^ ul} erant, qui utrumque conjungere didicif- tJux/k nt i nam conjugatorum non pauci virgi- r. c* nes usque permanferunt. Caeteri omnes a conjugii ufu tcmperabant Feftis qui- bus- Connubia Chriflianorum, Ji busque celebrioribus, & jejunii tempore; demum ex Apoftoli confilio , quoties li- tCor.7. bcrius vacare communicationi cum Deo animus erat. Secundas nuptias mollis, fra&ique ani- mi argumentum effe usque adeo reputa- bant, ut nonnullis in locis ecclefiaftic® f 'oenae decret® effent, iterum nubentibus ubeunds. Tantus amor continenti® non impediebat, qud minus matrimonio fuus apud Fideles honos conftaret, qui illud V,orat, interiore mentis oculo fuipiciebant, tan- ' cjuam Sairamentum tnagnum , oc imagmem r gn r intim® conjun&ionis JESU Chrifti cum Ec- ' ciefia fua, Facultatem porro generand® c/m* prolis , benedi&ionem effe credebant, a Aiex. 2. Creatore ipfo etiam poit peccatum & pec- ^ catipcenasMortaliumgeneri reličtam. Ad h®c parentes reverebantur, ut qui fingu- lari quadam ratione Dei referrent imagi- nem, ed qudd Creatoris in producendis hominibus veluti auidam adminiftri effent, Inter pr®cepta bon® educationis illud C onjlit. etiam erat, ut tempore ad tonjuginm maturo , A P°ft- l - matrimonio libert conjungerentur, ne in ipfo flo - +• ,ff " *e , tetate fervefceme, luxurf® Fe dedant. Idem commendabatur Chriftianis, qui pro fua charitate pupillos enutriebant, utquc eos uni fuoram liberorum potius, quim alteri extraneo, nuptui collocarent, admonebantur, Ex quo videre licet, p 2 quam 5 * P m tu II. Caput X. quam parum in procurandisFidelium con- nubiis avaritia , & ambitio in confilium adhiberentur. Imo Epifcopus praecipue confulebatur, ciim de matrimonio agere- S. Tgnat. tur, magni utique momenti negotio , ut Ep. ad fecundum Deum , non fecundum concupifcentiam iniretur, quemadniodum S. Ignatius lo- 3'm * q i dtur» Decreto femel matrimonio nu» lix. in ptiae ipfae publico & folenni ritu inEccle- fne. fia celebrabantur, Paftore ipfas benedi- Ciem. cente, & divini oblatione facrificii confir- f lex ' mante. Dexteras niutud jungebant novi conjuges, & fponfefponfus annulum do, c. ii* nabat, cui crucis fignum, vel aliud quod- dam virtutis fymbolum, ut columbae, an- chora , aut pifcis imago inlculpta crat„ His annulis more Veterum Chriftiani pro ligillo uti folebant. caput x. Concordia Chrijlianorutn ♦ H A&enus de moribus Chriftianoruni feparatim viventium : nune de eo- rum coetibus agendum eft. Eccle- fue nomen Grad fuis in civitatibus pro eongregatione populi accipiebant, qua in theatris ad publica tračtanda negotia ha- beri ferd folebat. Profana hujusmodi Ec- AB. i 9 . clefia , five congregationis Ephefiorum, mentio fit in A«is Apoftolorum, Chri- ftia- Concordta C1ni(lianorum, 55 ftianorum vero quasvis congregatio, fivc Ecclefia, ut a caeteris diftingueretur, Ecdeft* Dei appellabatur. Utriusque generis Ec- clefias Origenes, contra Cclfuni difputans, Cone, interfefe confert, & tanquam rem omm-^!f u ” t bus exploratam defendit, etiam remiffio- rcs, minusque ferventes Chriftianos » qui tamen reliquorum comparatione pcrpau- ci erant, tantum prseftare caeteris nomini- bus, mcritd ut ipforum Ecclefiae toadem aftra lucidiflima nominari pobrit, Itaque fingulis in civitatibus Cnriftiani in unum quafi c or p us colligebantur. Qua 2 res in- ter praeinpuas ipfos cxagitandi caufas ab tthnrcis praetendebatur. Illiciti enim hu- Tertull, jusmodi conventus habebantur,quddeos# o/ * nulla lex civilis, & politica conmmaret. c ‘^* Imo crimini vertebatur Chriftianis nmtua unio,quae fola virtute charitatis coaluerat, & animorum inter eos conjunftio conju* rationis notam fubibat. Quotquot eadem incivitate, aliove lo itž ienten- tiis conjunaiffimi, etiam in rebus natura fua indifFcrentibus. Communia ipfis gau- dia,communis triftitiaerat; fiquid aDeo D 3 bene* 54 Partis 11. Caput X, beneficij, gratiaeque fingularis uni concejS fum eflet, id omnes ranquam fibi exhibi- ! tum accipiebant ; fi noxarnm poena uni fufcipienda, mifericordiam omnes iinplo- rabant; dixifles ianguine junčtos inter fe omnes, adeo ufitata illis, cum alii alios mutud compellarent, nune Patrum, & fi- liorum, nune fratrum, ac fororum , pro aetatis ac fexus diferimine, vocabula erant. Hanc animorum concordiam fovebac Patrumfamilias in fuos au&oritas. & Fide- lium erga Presbyteros, & Epifcopos Fub- miffio, tantopere a Sando Ignatio fuis in epiftolis cominendata. Pracipuč tamen Epifcoporum mira erat confenfio ; ope¬ ram ipfidabant, ut nomine ialtem & fa- inter fe noti eflent, literarum ad hoc commercio diligenter utentes , id quod tune temporis fadu proclive erat, Impe- rio Romano in immenfum patente, cujus Barde- tantam amplitudinem ad propagandum Eufefč . niaxin ^ Evangelium fuum Deus permi- prip.c.8, fide videtur. Imo cum longe ampliori- bus Ecclefia Dei, quam ipfum Imperium Romanorum, finibus contineretur, mtilto etiam admirabilior fuittot inter, tamque varias gentes fidei, & morum aequalis ra- tio,quam, morum barbarie corre&a, Chri- fti fides in animos luorum Sedatorum in- duxerat. Denique univerfa Ecclefia, quanta quanta erat, verillimž unum dun- taxat _ Cbrijlianorum Caeius & Liturgu, 55 taxat corpus erat, cujus omnia membra nqn modd fidei, fed charitatis etiam ar- čtiffimovinculo copulata, inter fefe coh«» rebant, CAPUT XI. Chfiftianorum Ccetus, & Liturgia, C Onveniebant Fideles Dominico quo- que die, quem a Sole Ethnici no- minant , & Chriftiani ob memo- riam conditae lucis, & Chrifti gloriofae Re- furrečfcionis nunquam non honore profe- cuti funt. Locus, ubi conventus ifti ce- lebrabantur, erat privata domus, in cujus fuperiore parte Aula effec, quam Latini Cnmttilum nominant. Saepč faspius Tyran- liorum vexatione compulfi Fideles , ex- tra civitates abdere fe in cryptas & cajca antra debebant, cujusmodi adhuc Romae Bare«; fuperfunt dignas vifu Catacumbas. Si plu- An > ST* fculum libertatis daretur, ad puhlica ca confluebant, ubi ChriftianorumEccle-^j^ fias effe, paffim confiabat. Cujus rei ex- n . j. empla fuppetunt fub Imperio Alexandri, An. 34?* Gordiani Cazfarum. Neque aliter quam ^J ou dirutis ejusmodi azdificiis, tanquam da to figno bellum a Diocletiano in Chri- c .j # ftianos moveri coeptum eft. In his coetibus prceter ftatas diurnas, no- &urnasque preces 3 a Sacerdotibus, S- caufam Novas Legis Sacramenta alio vo- cabulo Mjfteria , id eft , Arcana nomina- bantur, quae Chriftiani non tantum Eth- niCOS, venim etiam Catechumenos cela- tum ibant; nec foliim ea freauentare illis infpečtantibus verebantur, fed etiam, quid clam ipfis fieret, referre, aut folennes Sa- cramentorum formulas coram enunciare, religioni ducebant fibi; multo etiam mi¬ nus editis libris publicare myfteria aude- bant. Siqua interdum necefiitas urgeret, five pro concione ad populum, five Icri- pto edito, quod facilead profanas manus diftrahipoflet, de Euchariftia, aliove My- fterio diflerendi, verboruin involucris, & senigmaticis locutionibus omnia tegeban- tur. Sic in novo Teftamenro, frangere pa- A3, z, *>em, idemfonabat, quod conficere, & ftubuere Euchariftiam, phrafi ab Ethnicis ® +*• nun- * 60 Partis II, Caput XII. nunquain intelligenda. Mos ifte plura ctiam fecula tcnuit, poftquam aflerta jam in libertatem Ecclefia Dei fuit. Minime vero novum & infolens videri Gentilibus poterat iftud Chriftianorumin celandis fidei arcanis ftndium; quandoqui- dem ipd etiam Gentiles in profanis luis ceremoniis idem obfervabant. Qui ad Ifidis, Ofiris, Cereris Eleiifin®, acCybe- les curanda facra initiabantur, ad eadem clam aliis tenenda, fumriia religione, & Di- rarum omnium propofito metu obligatos fefe credebant, & 'ficjuid aliquando pro- derent, pro impiis & fceleratis habeban- Apul. tur. Exemplum ejus rei perfpicutim Apu- A[m. lejus affert, & Herodotus de db^ffiš ri- ,lt ' tibus religionis AEgyptiorum, alfarumque Gentium agens, fepe, alt, rei quidem ra- tionem haud fe ignorare, fed in mcdium proferre non auderc. OBSERVATIO AD KOC CAPUT. Mdgni momenti argtmentum tft in ctpite ceeteroquin brevi pertrattatum. De eo Sihelftra- tim ftnguiarem dijfertationem infittuit, Roma tj- pis vuigatam , (jttifn infcripfit: De Dilčiplina Arcani ; eo Autttn do&rin* hac, de occtdtatione rituum, ac dogmatum naftne fidei Jpettat, ut & (omplures Patrum, de Sacrdmentis pnecipue ob- [citre loquentium (cntentice , quas Heterodoxi con- Occultatio Mpfleriorum fidei, 6t tantra, nos afferunt , commode, ac genuine ex- fonantur , & folida rano afferatur , tur primis Ecclefue jitculis nulli Trati am de feptem Ecclefue Sacramentis confcripti faetint, Dicuut quidem Protejlantes , antiquiores Patres d Commenta- riis de feptem Sacramentis abftinuijfe, eo qudd namerim illorum Sacramentorum non admife- rint. Veram id ex Orientalit Scbifmatice , & Occidentalis Ortbodoxte Ecclefue hac fuper rt con- fenfione facile refellitur. Neme enim Orienta- les Scbifmatici c um Orthodoxis Latinis in mam tandemque fententiam ab oftingtntu annis & amplius confpirafjent, niji iUam d Majoribus a£- cepiffent. Alta itaque ratio quarenda eft : ni- mirum citm Trattatus de feptem Sacramentis tduntur, necejfe tfl eorum rim exponere, mate¬ rialu & formam, quibus conficiuntur, de termi- nare , dogma ipfum de omnibus ad Saeramento- rum confecrationem, & miniflrationem Jpeftanti - bas diferte proferre ; quce tamen omnia vetus Ecclefue diftiplina auribut, & oculis non modo Uemilium ac Judmurn , veram etiam Cate- cbumenorum religiose occultabat , ne, quod p tu - denter metui debebat , tnj/jlcria ipsd fui evul - gatione profanarentur, Contrd vero pofquam fexto Ecclefue (milo , fide Chrifiiand longe late « que jam propagatd, & conjlabilitd, metus ijle , ac tnos cefsdjfet , frequens Sacramentorum mentio apud Grtecos , & Latinos pofimodum fafta efti itd ferme ad verbum Antoriiut Pagius in Criti- 6z _ Partis 11. Caput XIII, ta ad Annum CbnjU 118. mm, IV, &c. tx Schtlftratio fuprd laudato. CAPUT XIII. Odiorum in Chriflianos caufe. S ^Epž tamen hsc ipfa Myfteriorum occultatio anfara Gentilibus prae- buit, criminandi Fideles ; frequen- tlus enim vidi, quam virtutis amore late* bras homines quaerunt. Aliunde verd no¬ ta res, & apud omnes pervulgata erat, qudm plurima Myfteria, quae aliis in reli- gionibus ftudiofiffimč celarentur, eadem omnium maximd turpia, & infamiae plena efle ; quemadmodum in ritu colendaj Ce* reris, & Cybeles, item in facrificiis Bacchi ufuveniebat, quae prohiberi tandem pro- ptermulta, quas ibidem crudeliter, & ne- fandum in morem fiebant, Senatus edi&d Ih. ng, Oportuit, anno ab tlrbe condita quingen* C *P» telimo fexagelimo očlavo. Gum itaque prasconceptis pridem finiftris opinioni- bus, malž affečb erga Chriftianos Ethnici effent, nihil proclivius erat, quam ut in facris Chriftianis, tanto ftudio celari fo* litis, fimilia probra admitti fufpicarentur, Augebant porrd lufpicionem iftam, Gno- ftico* _ Odiorum in ChriftUnot cduf/e. 63 fticorum, Carpocratianorum, aliorumqueBarow. hffireticorum flagitia, aui.cum Chri£tiano- j4 ”‘ ,1 °* rum nomine cenferentur omnes, tam in- £ . \ * digna hoc nomine fuis in conventiculis } fj er ' perpetrabant, ut fidem fuperare prope-j^ss 1 modum videantur, quae de hoc argumen- *7- to Patres literis confignarunt. Nec de - lt f * crant inter ipfos Catholicos perditi ho- c * 14 ‘ mineš, qui a vera religione defcifcerent, feu animi levitate, & inconftantia abdu&i, feu expiandorum publicž criminum metu detemti, feu tormentorum aCerbitate tem- poife petfecutionis frafti, & fuperati. Id genus homines, ut de infamia facrilegce de- fečtionis, multitudini fefe purgarent, par- tim nova in Chriftianos lcelera commi- nifcebantpr, partim vulgo jam notas eri« minationes confirmabant ipfi, atque ex- aggerabant; quorum teftimonia , ut qui lioftra faera intimd ndffent, pro indubita- tis admittebantur. His Au&oribus fabula pererebuit, fo- lere Chriftianos in nočhirnis conventibus infantem occidere, cujus fanguine panem fuum illinant; imo carnibus pueri aflatis, & farina refperfis vefci; quam calumniam ex Euchariftiaa Myfterio perpemm intelle- &o natam fuifle, nemo non videt. Alia quoque de Chriftianis fabula narrabatur, nimirum fublatis menfts, in quibus cibd 64 Partis II. Caput XIII. fefe immodicž ingurgitarint, objicere fo* litos fruftum aliquod cani ad candelabrum alligato, qui prsedae captanda; aviditate profiliens, canaelabrum ? a quo religatus Minut, erat, loco excufl~um, humi profternat; tura vero candela, quam linam accenfam te- nuerant, extinčta, tenebri'sque invitanti- bus, viros, foeminasque, quotquot adel- fent, digna asternis tenebris flagitia patra- TertuU. re. Nihil equidem iftis mendaciis exco- A P ol ‘ gitariablurdius poterat; fed tamen credu- Or/m, P l a * n v ^ tium tur ba fidera iis adhibuit, ut cont. ' adeo neceffe eflet, accuratis ea confuta- Celf.6, tionibus diluere. Nimirum ex quo in Bacchanaliorura feftis, ducentos ante ea tempora annos, horrenda qua:dam & in- fanda crimina detečta fuerant, paffim exi- ftimatum eft, nullum tam immane faci- nus efle, ad quod committendum homi- nes, religionis veluti prastento velo, in- duci fe non patiantur. Ad haec multa alfa in Chriftianos con. tumeliosd jačtabantur : hominum genus id efTe toti humano generi, ac Romano- rumpraecipue poteftati infeftum; delečtari publicis calamitatibusjcontra vero fecun- Tbihp. ^j s rcrum fncceffibus iudolere ; Romani denique Imperii evcrfionem votis omni¬ bus expetete. Non alio ifta fundamen- to nitebantur, qu£hn quod multa Chriftia- ni de bonorum terrenorum fluxa & inani con- _ Odiorum in Chriftianos cnufte. 6£ conditionc, muka de judicii extremi na¬ tura, nnmdiqy.e interitu paflim dicerent. Fortafle etiam ipiornm nonnemo feu pa- rum confulto, feu mala fide quaedam eo- rum narravit, quse de caftiganda Gentili Roma , deque Martyrum vindicando fan- gulne in Apocalypfi continentur, Ad ejusmodi confirmandas calumnias illud ^ rt f’ etiam non parum momenti attulit, quod y ' c ' mhil pubiicae hilaritatis Chriftiani cum^' Ethnieis commune vellent habere ; quip- pe quorum profana gaudia iacrificiis,con- viviis, & fpečtaculis conftarent, impietatc ac diflolutione pleniš. Onin potius feftos Gentilium dies Chriftiani in lučhi, & pa-^ff* nitentia tranfigebant, confiderationeinnu c ” ' merabilium peccatorum , quae tune com- čkm. 2 , mittebantur; ex adverfo quos dies Gen- V*da°. tilium fuperftitio pro lnčtuofis, & nefaftis habebat, eos Chriftiani potius materiam ducebant effe lastandi. Ipfas adeo rvundi- nas Fideles devitabant, lufuurn ibidem ufitatorum odi6; fiqui tamen ad publicos Co mercatus fefe conferrent, non alio fine id £■ faciebant, quam ut neceflaria coemerent, & ant mancipium aliquod redimerent, ad Veram fidem traducendum, _ Denique ad vocandos in comunem in- vidiam Chriftianos , illud pltirimum vale- bat , quod Religionem profiterentur, una caeteras omnes ad ca m diem re* - E cep- 66 Pdrtii II, CaputXlII. ceptas, & ftabilitas prohibet ac daninat, Nec quidquam prodcrat ipfis, palam afc feverare, qudd colant & adorcnt in Ipiri- tu Deum, Coeli temeque effettoretn, ei- que precurn fuarum continua offerant fa- crificia. Nimis enim peregrinus, & fupra Idololatrarum captum is loquendi modus erat, fepčque Gentiles inftabant, ut no- men Dei l'ui Chriftiani proferrent; cum- que ifti nec Simulacrum aliquod ex iis, quas in fanis proftabant, oftendere poi- ient, nec altaria flammis corufca , cruen- tave facrificia haberent, pro Atheis pallim traducebantur, Atque hffic populorum inFideles odia mirum quantum fovebant, magisque inflammabant Augurum * Aru- fpicum, &quorumcunque Ariolorum tur- bae; verb6, ii omnes, quibus quaeftui erant capti fuperftitione anirni. Huc ipfi falfa prodigia a le in lpeciem patrata, huc pu» blicascalamitates, bella,inquam, morbos, fterilitatem agrorum , aliaque his limilia, quas fubinde accidebant, fpedtare men- Amol. tiebantur. Horum maloruni Aučtores Chriftianos faciebant ; utpote qui talia ab iratis Diis in eorum capita acccrferenr, qui invifam ccelo gentem adhuc vivere Tntull. patiebantur, Exifinwit, Tertullianus aje- bat j omnis puhlica cladu, omnis popularis in- jL}‘” commodi Chriftianos tjfe caufam. Si Tybtrii £ ' afcsndit in m*m , Ji Nilut mn afcmdit in AfV4 t Oiliorum in Ckripanos caufa. 67 arva, Ji coclum fietit , Ji tetra, mota ejl, Ji Ja¬ mes , ft lues ; ftatim ('conclamatur) Clmjlu- nos ad Itonem , id eft : ad beftias peftes ho- minum condemnate. Animis ita prasoccupatis , ipfae adeo Chriftianorum vircures in detcriorcm par« tem accipiebantur, mque arguraentum vi- tuperationis, & calumniarum detorqned folebant, Odiola nimiruin crat nuitua ipforum dileilio : fratrum & foromm ulita-' ss. ta inter ipfosvocabula, in fequioretn fe'n- ]%*>/. fum explicabantur, ed maxime, quod illis ap. vocabuiis Gentiles re ipsa abuterenturad ^ rw * intemperantiam, & libidinem : elecmofy n n '*W' narum largitionem alias interpretabantur effe occultamartem 3 pervertendi egentio- res , 8c ad fuas partcs adjungendi ; alias PruJmt. vero a Pr^fulum avaritia proficifci ajebant, Vpjlopb. exhauftis privatorum hominum crumenis P™/™ fuas Ecclefias locupletantium, Ipfa racula praeftigiis diabolids tribuebantur; & erant profečtd tum tcmporis omnia prafligiatoribus, & circumforaneis plena, qui divinationum multipliei genere,fafci- nis etiam, charačfceribus, barbaris nomi- nibus» & exoticis figuris ufi, pro vatidicis, & thaumaturgis vulgo fefe venditabant, imd mira, & ltupenda iive occulto artifi- Cl 6 > five Daemonis minifterio figna ede- bant, ut miraculo dfe definerent ipfa mi- racula, q U ® paffim vel audircutur , vel E z ocu- Sarart. Armo J $8- »* e. Ttrtul. Apoi, c, yo. Sueton. in Claud. mm , 2j. 68 Partis 1L Caput XIII, oculis cerncrcntur. In tanta rerum per- turbatione vera prodigia ctim falfis coa- fundebantur;& qui ea patrare dicebantur, ex aquo omnes contemptui erant. Re» gionura etiam indoles errorem hunc au- gebat; nam iinpoftorum illorum pars ma- xima ex iEgypti latebris, & Orientalibus provinciis ernerierant. Ipfae quoque perfecutiones in Chriftia- nos mota, odiorum nova in eosdem fla- bella erant, Sceleratos efle nemo non ju- dicabat, in quos tanquam fceleratos pa£. fim animadverti omnes videbant ; atque ex fuppliciorum atrocitate, crimiriumma- gnitudinem quisque metiebatur. Omnes tanquam devota neci capita , peftesque hominum igne, & crucibus exfcindends vulgo alpiciebanturj hoc ipfum fignifica- bant contumeliojfa adversiis Chriftianos excogitata cognomenta , ciun eos nune Bueotbanatos ( meliits Biorbanatos ) id eft vio- lenta morte occubituros : nune Sarmtnti - trn , & Semaxm nominabant ; id eft, ut Tertullianus explicat, honunes , qui ad ftipttem dimidii axis revintti , Sarmenterum ambitu exurendi cjfent, Has imperitaz ple- bis opiniones Suetonius , & Tacitus fe* euti funt; ille de Ciaudio Imperatore feribit p Judteos impulfore Chnjlo affidue tumul - tuatites Rama expul'tt ; quafi vero Chriftus etiam tum in tertis iuperftes, 8c cujus- dam __ Odior/m in Chrifiianos caufe, 69 dam inter judacos fa&ionis c .put fuiffet. Idem inter res a Nerone laudabiliter, & praeclare geftas reCenfet, qudd affedliiiip idem in pliciis ab ipio fuerint Chriftiani , genus ha'.Neron, mirnim fuperftittonis nova , ac malefic *, Vor ~” um * - rd Tacitus ubi deincendio agit Urbis Ro¬ manje , a Nerone per ludtim , animfque cama excitato , teftatur, eundem Impera- torem incendii Audtores infimuIafTe ho- mines, quos per jhgnia invifos , vulgus Chriftia- Tacit, nos appellabat. Tum ifta fubjungit: Autlur'^ ^ n ' nomtnis ejus Chriftus , qui hberio mperi/ante , * ftr Procuratorem Pontium Pilat um fupplicio af- fettus efi, Re[>refsdque m puefens exitialis fu- ferjiitio rurfus erun.pebat non modo per Judee- etm, originem ejus tnali, fed per Urbem enam t qub cunila undique moda , & pudenda con- fiuunt, celebranturque. Igitur primi correpti, qui fdtebantur ; deinde indicid eorutn muldtudo ingens haud perinde triinine incendii , qudm odit humani generis convitti funt. HaeC TacitllS, qui, utpaucis multa comple&eretur 3 Chri- ftianos vocat fontes , & novijfima exempla me- ritos. Etiam cordatiores Gentilium, quique res hominum paulo akius rimantur.ncn- niillas abalienationum a Chriftianis cau- fas inveniffe fibi videbantur. Ifti enim par- timGrsci, partim Romani erant , foliti c *teras nationes familiari fibi faftu defpi- cere j barbarofque appellare ; praž caeteris E 3 tamen 7 o Mor at.In Satjr. Portu II. Capa XIII. tamen Judaeifuperftitionis , & putid$ crc- dulitatis nota apud ipfos laborabant. Cre - dat Judaus dppella. , non ego , dicebat Hora- tius, de re portentofa, & incredibili lo- quens. Praeter haee Sapientes ifti audie- bant j efle inter Judaeos, qui pro Filio Dei adorent hominem in crucem ačhnn ; to- tiusqueinter iftos, & reliqnos judsos con- trovcrfiaz caput in co vedari, utruin etiam poit mortem fnam horao iile vivcret, at- que ipibrum verus, ac legitinnis Rcx eflet; cjuam abfurdum GcntiUbus tale genus al- tercationis videretur, facilčquisque exifti- marit. Animadvertebant etiara , novam hanc hominum le člani caeterorum odiis Judaiorum usquc adeo appeti, ut feditio- nes ab iftis non raro in illos concitarentur; qua ex re nequiores haud dubie aliis om¬ nibus effc, argumentabahtur. Audiebant infuper de Chriftianis refer- ri, ipfos ad perfuadendum nec ratiocina- tiombusuti, nec petitis ab eloquenti£E ar- tc prasfidiis ; imo fimpliciter ad creden- dum ea, qii2e dicerent, alios hortari, nec nifi miraculis oftenfis, ea, qua2 narrabant, confirmare lolere; homines etiam efle ut- plurimum illiteratos, in Judaeorum vol- vendis libris operam onmem collocare, diicjpulos fibi quffirere, & inflruere non alios ferd quam indodos,foeminas,deqiie infima plebe homines, eo qudd iftos ma- Odiorum in Clmftimot caufa. 71 gis, quam fapientiores ad fua dogmata per- Orig.in cipienda idoncos exiftimarent; quas omnia Ce !f> nimis quam nova, infolitaque auditu acci- debant. Nulla enim apud Ethnicos ru- dis populi inftitutio, nulla de Officiis, nifi apud Philofophos traftatio ufitata tunc^H** erat, quorum dilceptationes materiam Re- ligionis non attingebant. Denique, ciim haeretici omnes communi Chriftianornni nomine appellarentur, toti Ecclefias tri- bui folebat, quidquid aut Valentiniani, autjais fimiles viforum coeleftium fičtores , proferebant, quos S. Irenanis acriter im - "'J 7 ?. pugnavit; horum mepta mendacia a Ca- tholicorum fana doktrina Gentiles mini- me fecernebant , eoque fačtum eft, ut Chriftianiimus univerfus nihil aliud vidc- retur, quam hominum irnpcritoruin, fuae- qne opinioni obftinatd infiftentium collu« vies. Pura quidem , & fan&iffima erat Chri- ftianorum dc moribus dobrina, nec vita iploriun a dočtrina diilidebat. Sed abun- dabant ea tempora Philofophis, qui vir- •tutem ipfi qnoque pro.fi tebantur, aliosque docebanr, Compiures etiam primis Ec- clefias feculis fuere, qui Chriftianos for- tafle imitaturi, provincias obibant, gene-B^o«. ris humani, fi Superis placet, futuri re-f”' 7 £ rormatores, camque ob rem alpera qus-org./» dam, & adverfa perpeti non dubitabant; c$* E 4 hujus- 72 Partis II. Cafut XIII, hujusmodi erant Apollonius Tyansiis , Mulonius, Damis , Epittctus, & nonnul- li alii, Inde a piuribus retrd iasculisPhi- lofophorum longt; latequc cekbris erat farna: nihil ab h is ignoratuai, nihil prse- termilTum fuiffe in ipforr.m iibris , paffim exiftimabatur; nec addiici quisquam po- terat,ut Pythagora, Socrate, Platone, aut Zenone fapientiore^ effe Barbaros crede- ret •> č contrario judicabantjhomincs, (I $- dc fciverant; idern, jureconfultis teftantibus, mmp & i n ^ anae oftentationis causa quidam Philo- br, fophorum fecerunt, quos inter Peregri- nuS Odiorum in Chriftianos cau(tero- rum hominum digni habebantur, tamque alte infederant animis prajconcepta de iis finiftra judicia, utad condemnandos illos prasterChriftianinomennullo alio exami- ne opus eifet: hoc unum nomeu quan- ta slibet ipforum laudes obfcurabat, &fa- iniliaris Gentilibus ea vox erat, quam dc C, Sc- 76 Partis II. Caput ~X.IV, Tertu!. C Sejo nonne m o pronuntiavit: Bonus vir, Apol, c, ntalus t ant um , quod Chrijuanus. Ptrfecuttones ^Judiciorum forma , & fup* plicia de Chriftianis futnpta, X hoc tam communi odio mirum non eft , concitatas in Chriftianos fuiffe perfecutiones ; illud porius admirationem nonnullis moveat, potuifte Romanos, hominmn genus casteroqui a fapientia, & humanitate commendatum, inalios Romanos, vel certein homines ra- tione prasditos, tam dirum,acpropšferi- num in modum defevire,idquodexAčh’s Martyrum plus nimio elucet. Illud etiam mirum, & a confuetudine noftrorum tem- porum longš alieniffimum etat, quod Ju- dices, cum ipfi adeflent, in foris, &com- pitiscelebrioribus, infpečlante populi uni- versa mnltitudine in Chriftianos animad- verterint, eaque adhibuerint fuppliciorimt genera, quae mere arbitraria, primumquc excogitata videri poterant. Sed adnotare hic juvat Romanorum hac in re antiquum morem. Solebantifti ačliones omnes judiciarias, feu capitales effent, feu civiles, five cognofcenda folum Caufa, ftvepoft ejus cognitionem fenten- tia proferenda foret, propalam, & inpu- CAPUT XIV. blico Pnfecutiones, Judiciorum forma &c, 77 blico hominum conventu exercere , quod in foro Temper fiebat, Qni conveneranc C ‘ cer0 Tub porticu Qusefitores, ediriore in loco ' ,m ' *’ pro tribunali iedebant; hoi li&orum, & militum manus circumftabant, ilii faTcibus & Tecuribus, hi armis fuis inftrudli, utri- que ad exhaurienda findcundatione juui-1. 6. §. cum mandata expediti; neque enim juriš fff- dt foliim dicendi, Ted armorum etiam pote--^”' - ftas penes Magiiiratum erat Suše cui- Ilt '£* que crimini a Legibus conftitutae pcenae w, erant, diverTse ramen pro perTonarum dif- ferentia, Severius in mancipia, quam in ^ c ’ ’'k liberos, in exteros , quam in cives Roma- nos animadvertebatur. Ed fačtum, ut S. Paulus, qudd Civis Romanus effet, capi- te plexus: S. Petrns, quod Judaeus , in crucem ačtus fuerit. Hoc fupplicium maximč infame habebatur, 8c utplurimum, Clctro qui illud fubituri erant, eorum & terga Verr ' u!t - prius virgis caedi,& lateracandentiferro, facibusque aduri Tolebant. Tormenta etiam publice admovebantur, atrociailla quidem , Ted non aliis ferd, quam manci- piis , vi]iffitmsque homuncionibus perti- nreTcenda. Ad hujusmodi quasfticnes ma- xima ex partereTerendi llmt SS.Martyrum Acerbi cruciatus j nam extra ea temporale* RibusRomanorum, uti noftra etiam aetate Tt, prohibitum erat,curnreis,aut primutn de crimine poftulatis, durius agere. Ita.- que 7 3 Par tu II. Caput XIF. Tertull, Apol, c,3. U.§.4. 5. »c. S. 1 1. ff.de f infečta red- dere, Itaque cum in foro, locxsque pu- blicis, ubi jirdicia exercebantur, nunquam idola, altaria deeflent: eo adducftisChri« F ftia- 8 * Patih II. Oput XIV. _ ltianis Thus, & ardentes prunaj in manus imponebantur, quas fupra aram exten- fas tenere per vim debcbant, ut fic dolo- ris fenfu permoti, excuffis fupra aram pru- nis, & thtire , falfis Diis adolcviffe vide- rentur: & erant, quicomburi manus ma- lebant, quam fcandali vel umbram pufil- Can. i4> lis praebere. Alias ore didučto fruftum Tetr.Ale- carn f s ? aut vini guttae aliquot, quae prius Toot/* daemonibus oblata erant, immittebantur; Cone. verum prcbe norant Chriftiani, non quod Uattb. intrat in os, fed quod procedit de ore , & de ij-v.ti. C9r d e (xu , mnquimre hominem. Tormentorum confueta genera haec fer- me erant. Extensis fupra equuleum cor- poribus , manus pedesque funibus liga- bantur , qui funes trochleis hinc atque hinc inferti 5 adduci in altum, & demitti po- terant; alias manibus fublime protenfis, pedibusque ferri, aut lapidum ponderc praegravatis, medii coelum inter, & ter« ram fufpendebantur ; aliis virgis, fufti- bus , loris, icorpionibus , & plumbatis casdebantur, Scorpionts dicebantur fla- gelia , quae in ferreos aculeos delinebant; Plumbatce autem nominabantur fcuticaj* quarum extim 2 e parti plumbea pila iafuta erat. Hac verberum grandine complu- res oppreffi , & extintti fuerunt. Alii porrd facibus , & laminis ardentibus, alii uncis, & ferreis pečtinibus fcedum in mo¬ rem Perfecutmes, Judicieram forma &c. 8$ rcm ita dilaniabantur , ik pe ut nudatae carnibus collae, & coftis diffra&is, inte- ftina ipfa prominerent; hoc etiam tor- nienti generc, in interiora graflante, non pauci exanimati funt. Ad augendum do- loris fenfum falc, & aceto etuda vulne- ra iriterdum condicbantur , sique cica- tricem ducere inciperent, infeftis ungui- bus refricari folebant, Inter haec tormenta Chrifti ConfcfTo- res perpetuis interrogationibus urgeban- tur. Quidquid five Judex rogaret , dve interrogati refponderent , a tabellioni- bus ad verbum excipiebatur, muko ac- curatiils , quam a publicis Notariis in caufis capitalibus hodiedum fieri foleat. Artern enim Veteres callebant» notis conipendiariis fčribendi , quarum fingu- ]& j totidem voccs, imd fententias inte- gras referebant ; hac inftručti , loquen- tes ipfos calami celcritate aflequebantur; hac de arte vide Baroninm dočle diiTe- V.B^«« rentem , ubi etiam ex Martiale de No- w - 4k * tario Epigrarama afFert; Currant vttha licet, mantis ejl velocior illitt Mart* Non dum lingua, fuum dextu peregit opus, 1, 14. Vetbaipfa, Dialogi in raodum literis con-Ep(g r * fignabant, contra quam noftri Scribas af-^ 9 * folcnt, ciitn fummatira, & veluti de ter- tia perfona loquentes, ejusmodi caufas in ačta referunc, E » C o- 84 Partii II, Caput XIV, Codices ifti Attu nominabantur, quo- rum Exempla Chriftiani follicite conqui- rebant, ut partim ex iis, partim ex cir- cumftantiis , quas ipfi fuis oculis, auri- busque accepiftent, inftrumenta puhli¬ ca conficerent, qii32 ad perennem me- moriani certaminum SS. Martyrum in Ec- lib.Von- clefia confervarentur. Id Rom® prre- tif, in fertim in more pofitum erat ; & S. Cie* Cltm, xnens Papa feptem Notarios Apoftolicos delegerat, quorum fingulis duas urbis re« giones attributie erant , ut res^ ibidein geftas fcripto mandarent, Potiffima pars ejusmodi Ačtorum in perfecutione Dio- cletiani periit ; etiam Epitonie Eulebii Caslarienfis , qui eorllm complura col- legerat, interiit. Nomina tamen illu- , ftriorum Martyrum in Menologiis , & Martyrologiis confervata fučre , adno- 1 tatis ibidein Iocis, ac diebus, in quibus coli quemlibet Martyrum , moriš e det. His Martyrologiis progrdTu temporis alii Sandi , licet Martyres non effent, ad- jundi fuerunt. In hujnsmodi qua;ftionibus faepe Chri¬ ftiani ad complices denunciandos, & pro- ferendos facros Codices compellebantur, Complicum noniine, cum csteri Chriftia¬ ni > tuni maxime Epifcopi, Presbyteri, & illorum individui comites, Diaconi intelli- gebantur. Diocletiani potiffiniiim tem- pore Carceres CbrijUdttorum, 8f pore lacris Libris bellum ab Ethnicis in- cličtum fuit, credentibus, certiffimam viam abolendae Chriftianse fidei efTc librorum illorum ja&uram. Hos igitur libros Eth-^EtaCtV- nici fummo fhidio indagabant, Ecclefifs ten,Anita ctiam, ac privatis aedibus excuffis; denique repertos flammis exurebant. Veriim haec omniaChriftianiperinde,ac fuae fidei my- fteria, altiffimis tenebris, ac filentio invol- vebant; ne tamen nihil omnino ad quz-A8a. fita refppnfi darent, nullo hominum no- Mart. minato, prscise dicebant,Deo Praecepto- ^ re, & adjutore fe in complečfenda fide ufos A „* fuifle, Scripturas vero facras pečtori fuo-joj,«" infculptas fruftra alibi perquiri. Trudite- *r- res appellabantur, quotquot aut divinos % tAnm Codices, aut fratres fuos, Paftoresque Ecclefoe Gcntilibus proderent. Demum paucula verba , qu£e Chriftianis atrociffi- mi cruciatus interdum exprimebant, non alia erant, quam qu;E Dei laudem, & mi« fericordiaz, atque opis divina imploratio- nem fonarent. CAPUT XV. Carceres Chriftianorum. S Ecundum cas interrogationes, qui in fide Chriftiana perfiftebant, ultimis fupplidis addicebantur. Saepius ta- me o in carcerem denuo conječti, mora F 3 ipsa U Partis JI. Caput XV, ipsa tcmporis, & tormcntorum iteratione ad nova certaimna refervabantur. Quan- quam ipfi carceres ejusmodi crant, ut pro torpienti novo genere haberi poflent: ni- hil fllis obfcurius, nihil graveolentms; ed conipingebantur JESll Chrifti ConfefFo- res,manibus, ped;busqueferro conftridis j ligno etiam ex collo luipenso, pedidsque inje&is, aut cruribus divaricatis fupini ja- P>-«/Pf- ce bant, atque a fefe nmtuo fejundi. In- rijlepb, terdvim carceris lolo, fidilium vafbrum ac vitri fragmentis confito.nuda corpora, pla- “'*gisque recentibus hiantia imponebantur ; “* aliai plagis ipfis in ukus degenerare, & computrefcere pernuffis,fquailore, & in- edia conficiebantor ; alias k contrario fol- licitd curabantur, rcficiebanturque , ut ad nova poenarum genera fuperftites efFent. lit plurimum nulli hominum, ac lapč nc cuftodibus quidetn loqui cura captivis li- cebat ; experiraento quippe Gentiles di- dicerant» fuorum mukos i Chriftianis eo in fiatu convcrti fofitos cffe, Denuim ABaSS. lubinde carcerem intrare, & alloqui capti- Vnpetud vos illi jubebantur, qniiplo$ a fententia* f f/l «*animiquefirmitate dimovcre poffcnt; hu- tatUr jusmodi eranr parentes, iiberi, conjugcs, quorum lacrymas, & fingultibus interru- ptaj perorationes, novuin tentamcnti ge- nus erant, multdque ipfis cruciatibus pe- iiculofius. Interca Carctret Chriftianorum. 87 Interea temporis Ecclefia Dei praecipua TertuB* cura fovendos lufcipiebat Sančtos in car- c - cere dctencos , de uberibus [uit , quemad- M * rt * modum Tertullianus loquitur, ipfis mini- ftrans, Ad eos frequenter invifebant Dia- Gonfllt. coni, ut neeclFaria vitae Fubfidia, folatia-^p# que afferrent, atque internuntiorum partes c * 2 - obirent. Alii quoque Fideles, fiquidem Cypri|i.Vo.veluti demifsa coelitus in vertices ipforum j/.Sfji.coronii jamjam infignes fufpiciebat; apnd Epifcopos etiam plurimum valuit ipiortim aučtoritas, ad poftulandam nonnullis ve- niam, qni fuppliciorum acerbitate fračti, ad facrilegos ritus defecerant ; adcoque itainvalučre iftiusmodi deprecationes , ut modum illis poni, propter aliquoruni in intercedendo nimiam facilitatcin, neceffe fuerit. CA- Cura facurum Rdiquiarum &c. 89 CAPUT XVI. Cura facrarum Retiquiaruw. Itemde Confcjfonbuf, N Ec folum ad earceres, venim etiam ad fupplicii locuni Chriftiani, vin- ftos in Domino, intrcpide l'eque- bantur per fora, & compita, itno extra por- tas urbis, ubi plenimcpie extrema dc con- dcmnatis limfi fupplicia folebant. Sand Martyriim quam plurimi, tormentis, l'eu naturali, len divina virtute lnperatis,capi- tis amputatione vitam finidrunt. Adhoc fpettaculum Fideles, ubi ubi ederetur, tur- matim confluebant, ut precibus fuis, & praefentia Martyres erigerent, animosque pro fe quisque iplorum exemplo mnjores lumerent. Sollicite inprimis manantemex vulneribus cruorem iinteolis , lpongus- que fubječtis cxcipiebant, quem fubilide in phialas collečhim, propd oda iprorum in fepulchris confervabant. Conftat ex MartyroIogio Romano, feptem pias foe- minas, qute diftento fupra equulenm Di¬ vo Blafio, fanguinis guttas collečhim ibant, eam ob rem morte mul&atas fuifle; con¬ ftat praetcrea, Sanfti Cypriani abfciffo ca- pite , lintea i Chriftianis circumpofita fuilTe , qužE pretioiiim fanguincm combi- bcrent. Fidenter etiam, nec fine praden- ti capitis periculo, Martyrum corpora dc • F 5 terra Mdrpjr, Kom, j. Ki-br. Paul, l)iac, in vita. 90 P ar tu Ih Cdput XVI. V.A8* terra levabant, vel potius corporum col- reliquias; faepd enim corporibus feu -"flamma confumptis, feu beftiarum furore iL-difcerptis, voratisque carnibus, praster of- nifacM. ia & cineres reliquum erat omnino nihil. 5°S» Nec impenfarum habira eft ratio , quo tam pretiofa lipfana, k ličtoribus redem- pta, cum honore conderentur. Incredibile dičtu eft, quantum ca cura T.ufeh, «VRcliquiarum inflammarit Gentilium furo- Ep. Eccl. retn} a j diffipanda, exterminandaque Mar- j™' t tyrum cadavera, prefcrtiin, quod črede- ’ 5 ' * 7 *rent, iis difperfis plurimum imminutum iri fpem refurrečtionis. Suftentatis vos equidem , inquiebant ad Fideles Ethnici» blanda fpe, futurum aliquando, ut cor- pora veftra animis denud conjungantur, intereaque foeminarum opera, quas praefti- giis veftris fafcinaftis, corpora contra ta- bem, & putredinem aromatis condienda, A3. ss. & ferico, auroque involvenda effe fperatis. ^ os ver °^ CS P ra2C ^ ar ^ fcilicet fovc- sgo. n', bi m us. Et fane corpora Martyrum Genti- Jo.' ' les modo beftiis devoranda objiciebant, Trudent. modo cum gladiatorum, aut reorum cada- llynn.de veribus permifcebant ; alias vero fufpen«- S.Vmc. £ co ]j Q prgegrandibus faxis in aquas dc- mergebant; denique combuftis interdunv corporibus , cineres ipfos in ae'ra difper- gebant. Veriiin nequicquam adhibita muitiplex hasc cautcia fuit, Martyrum Re- . liquiis Čuta fkcrarum ReliquUrum &(. 91 liquiis partim C h ri (liano rum diligentia, partim Dei ipfius prodigiosa ope maxi- mam partem ab interitu vindicatis. Reliqui captivi, qui fupplicid mortis affedti non fucrunc, vel alid quocunque relegabantur,vel ilžo exilii genere multta,- bantur , qtiffi Depvrtano a Romanis dice- batur, & mortem civilem afferre folebat. Amandabantur autem in iniulas prope in- hobpitas, ant in barbaricas regiones Ro¬ mano Imperio confines. Primi generis CvprUn. relegatio ad perlonas illuftris conditionis h-m.ad fpedabat ; dcportatio veto ad inferioris MlXrC ' notffi homines, qui ad opus faciendmn, & praecipuc ad fofforum labores conde- mnabantur. Ifti puhlica erant mancipia, corupedibus vindli, ac vi&u, & veftitu pef- fime inftrufti, verberibus fepe etiam cru- deliter accepti; verbo, damnatis ad trire- mes calamitate, & Brumni iit minimum pa- res. His etiam a Chriftianis peculiari cha- Corjl. ritate fubventum eft:, allevia«que, quoad licebat, exilii moleftise. Quotquot eo i n c - ,, ' JJ ' ftatu vita defungebautur, inter Martyres numerabantur; quiveroexilio, aut fervi- tute liberati, ad fuos fefe recipiebant, Confefforum iuferebantur Albo. Noininis hsec prasrogativa illis omnibus communis erat, qui propter fidein dura, & alpcra pertulerant, vel certe fidem ipfam palam »c liberd coram Judice profeffi erant; iftos ck le- 92 Par tri II. Caput XVII. cseteri Fideles lummis honoribus, quoad viverent, profequebantur, facris non rard Ordinibus in prsemium conftantise ipfis Collatis, Q Conflit, Apojl.l. p i CAPUT XVII. ~Excommumcationis, dr Poenitentia - rum ufus. lli perfecutionum diirante procella fidem abjccerant, five animi imbe- cillitate , five tormentorum into- lerantia id feciflent, nifi crimen fuum pu- blicis poenis expiarent, abEcciefia exconi- munieabantur. lito anathemate perculfi, non folum a. Sacramentornm ufu, led etiain ab ingreflu Ecclefias, & Fidelium confue- tudine peaitiis excludebantur. Cnm ta. i.Cor.r, libus nec cibum fumere Christiani, nec v - 9 • ferniones mifcere fuftinebant, led tanquam peite infe&os devitabant; imo ftudiofiiis id hominura genus a fuo confortio rcmo- vere Chriftianos Apoftolus jubet, quam ipios infideles , quornna oranem planž confuetiidinem, nifi qui minulo, vitaquc exire vellet, tune temporis fugere Chri- ftianus neutiquara poterat. In hunc mo. dum agebatur non modo cum Apoftatis, verimi etiam cum hasreticis, & fchifmati- cis, ac publicis peccatoribus. Soliš propc- modurn Epifcopis, ac Presbytcris fas erat cum Ezcommunicauonis, & Peenltent. tifus. 93 cum fpfis agere, ut ad pcenitentiam facri- Jegas defečtionis, fiqua lpes afFulgeret, il- los excitarent; caeteri tamen Fideles non intermittebant, lapfos infuis precibus Deo accurate commendare. Sic tračbabantur, qui pcenis Ecclefiafticis ultrd Fe fubmitte- re abnuebant. Qui vero fačti poenitentia du6H,ad ex- pianda ritč peccata feFe paratos offere- bant, magna cum charitate, nec minori circumfpečtione admittcbantur. Primd quidem ptoponebatur illis beneficii hujus magnitudo, haud it& facild, promifcueque omnibus conferendi; deinde ad faciendum periculum fincerae, lolidscpie pcenitentia; ipfa admiffio data opera protrahebatur j tum demum inEcclefia omnibus infpe&an- tibus certffi pcenas injungebantur. Pec- cator poenitens cilicio indutus, & cinerc confperfus, in media Fidelium corona mce- ftus, ac fordidatus humi provolvebatur, Tertult. pedčsque Chriftianorum čomplexus, ofcu.. dtpudl la illis figebat, qud iplbs ad comrnifera- c - 'i* tionein, Deique conciliandam fibimiferi- cordiam flečteret; his Epifcopi ardens, 8c accommodata tempori cohortatio fubjun- gebatur. Varia erant, & diutnrna, quibus iubinde exercebantur, pcenitentiaa ope- ra ; jcjunia nimirum aliasquotidiana,alias faopius iteranda, non alio quam panis, & aquas permiflb ulil, aliove abftinentiae ge- nere Conjlit. Apojl. I. 3,(.gl. 94 Par tis II. Caput XVII, ncre imperato, pro menfura virium cor- poris, delitti , & fervoris , quem poeni- tens palam oftendebat. Prolixae etiam precationes, de genibus , ant prono in tet¬ ram corpore perfolvends ; eleemofynae, item vigiliae, brevfsque, & iupra pavimen- tum carptim libandus iomnus prascipie- bantur. Quamdiu ftatus ifte lu&us, & poe- nitentiae tcnuit, abftinendum erat a con- grefifu hominum, a negotiis, a confuetu- dine,cum ipfis Chriftianis,non omnino ne- ceflaria, nuiltoque mag!s ab omni genere obledlationum, Ecclefiam intrare , nifi do&rina: audiendae, & orationis causa, non liccbat; Sacrificio enim Miflie toto lilo tempore abeflfe jubebantur. Interea Epifcopus poenitentem pet le ipfe invifere, vel Sacerdotem aliquem ad eos mittere folebat, qui hominem exami- naret, ejusque arcanis animi fensis accu« rate pertentatis, non uno quemlibct, eo- demque modd tradtare 1'circt. Nam ad fi- duciam aliqui excitandi erant ; alii falu- tari timore concutiendi; alii denique con« folatione aliqua pernuilcendi j medicamen« tis ad aegrorum, & aegritudinum rationes accommodatis. Revera enim hsec puhli¬ ca poenitentiae opera. tanquam aniinorun^ pharmaca Epifcopi tradlabant , minimd nefcii,ad curandos animi morbos, fi non majori, certč nihilo minori, quam ad fa- nan« Excommunicat\onis, & Pcenitent. ufm, 95 nanda corpora circumfpečtione, lcientia, patientia, & folicitudine opus effe; neque aliter quam diuturno , & diligenti magifte- rio depravacas hominum affeftiones cor- rigi pofle. Jam inde a primis illis faecnlis, Epijt. certi pcenitentiae gradus conftituti erant, c an, s, & temporis , quod in fingulis ponen-Gp?* dum erat, definira fpatia ; caeterum Epi- c nitus reftituerentur ejusmodi homines , quam fručtus dignos poenitentiae feciffent, fuaeque converfionis Ipecimina, quantum quidem humana conditio patitur , certa, explorataque edidiflent. In univerfum tamen, poenitentire prasficriptum tempus , bend longum effe folebat, nifi peculiaris auasdarn, & gravis canfa, uti poenitčntis S.Cjpr, fingularis fervor, morbus lethalis, aut gruens nova perfecutio, aliud poftularet. Illud vero nunquain non curabatur , ut ne quis Sacramentis deftitutus, riBbri per- mitteretur. Porro gratiaa hoc genus, qud pcenitentis afiignatum tempus contrahi folebat , Chriftiani Indulgcntim appella- bant, quam fitpenumero ConfefTorum in carceribus, aut Sanftorum in exilio com- morantium deprecatio impetravit. Quod fi eo durante ftatu, novo Jfcelerc fc 96 _ Partu II. C-tput X VII. _ fe alligabat poenitens , i capirc retexenda erant poenitenria: opera; fi ne tune qui- dem proficere in melius, moresque corri- gere obfervabatur, in ftatu pcenitentiae permanendum usque erat , quin Sacra- mentorum copia ipfi fieret. Si denique femel a crimine abfolutus, aliud perinde enorme , publicaque poenitenria dignum admitteret, a poenitenria iteratd agenda excludebatur ; qua de re Auguftinus mo* net ; caute, lalubriterque provifum effe, Augujl. ut locus poenitentise ejusmodi exterioris Ppl 1 - femel tantum in Eccleiia conccderetur: ^ ne mei ' lclna minus e jf et £&roto j quuemadinodiim enim perrard accidit, ut ingenud educati homines , aučloritate in- fuper, & opibus florentes capitalem frau- dem admittant; ita nihil infrequentius apud Fideleserat, tanto delečim ad fidem admifTos, tam diligenter inftitutos,&ex- cultos, quam adulteria, homicidia, aliaque morte pianda fcelera perpetrare. Sand Tertullianus fidenter, & palam Gentilibus cxprobrat, habere ipfos ergaftula, plena hominibus fui fimilibus ,Ethnicisnumrum» & facinorofis ; qui verd inter captivos Chriftiani eflent, nullius veri fceleris in« fi m ul ari polFe, vel certe, fi fceleris alicujns rei forent, Chriftianos haud amplius cen- feri debere: De vejim ( ficariis , prsedo- Apolog. nibus,corruptoribus, nocentibus, verbo, idololatris) /emper teftuat čarter ; de vejim in f m > femper metalla fufpirant i de veftris j'emper bejtice faginantm , nemo ijlic Cbrijlianus , nifi boe tam km ( id eft: nifi folo Chriftiani titu¬ lo accufatus ) aut ji & ahui, jam non Cbri¬ jlianus. Hucufque Tertullianus, qui ca- G pite 98 Par tis II. Cafut XVIII. pite proximd fequenti neceffariam Chri- ftianis innocentiam effe afferit, rationem- Uldm que affert his verbis : Innocentiam d Deo c. 4f- edočit, & ptrfette tam navimus , ut k perfccto tnitio. Magtfiro revelatam > & fuleluer cuftodimus , ut j ttb incontemptibili difpettore) hoc eft, a Judi- ce fuinme verendo ) mandatam. CAP UT XVIII. 'jifcetč , Virgines , Vidu cas ad vitae Chriftianas normam magis,ma<- gisque excolerent. InEcclefiis , qua par- tc fceminae intrabant, fores a Diaconiffis cuftodiendas erant , fuus lingulis aflr- gnandus iociis, in qno enih filentio,mo- deftiaque unaqu$que verfaretur. Officii quoque fui rationem Epifcopo , vel Epi- fcopi juiTu Presbyteris, aut Diaconis red- derc debebant; quod ed potiffimum fpe- ftabat, ut certiores ipfos redderent de re- liquarum mulierum ftatu, & quod commo- dč per fe ipfi facere viri Ecclefiaftici pro- pterfexus diicrimen non, poterant, idvi- caria opera ipfe efft«£Hii darent. Multa profečlo patientia, & circumfpe- člione Praefulibus Ecclefiae opus erat, ut foemins ifts omnes in officio contineren- tur; curandum, ut Diaconiflk moderatd oninia } Pduperum tura. . 105 onmia, & contra , quam provečtior a;tas ferrct , alacriter agerent; profpiciendum ctiam , ne vel credulae nimis . & plusjufto indulgentes, vel ex adverfo nimium te- tricse, difficiles , turbulentas, curiofac, at- . que litigiofe effent; neCatechifmiobten- tu pro fapientibus, ac fpiritus Magiftris fefe J et a,tr ' gererent; ne myfteria fidei temere divulga- Conjlit . rent; verbo , ut in Ioquendo, & agendo Apojt. l. modum tenerent. Magna item charitate 3 > u 5 * opus erat, ad c^terarum Viduarum, alia- rumque dcfcčhis muJierum, fivecorrigen- dos, five perferendos ; cujusmodi erant triftitia, livor,smulationes, querimonia?, obtrečtationes in ipfos ctiam Ecclefias pa- ftores ; denique quidquid malorum,ac tur- barum fexus, & aetatiš infirmitas progigne- re poterat; pradertim ubi morbi, pauper- tatis , ant alterius cujusdam srumns in- commodiim accederet. CAPUT XIX. Pauperum curtt. L Ibcraliter Ecclefia pauperibus, cujus- ConfiH. cunque demum aetatis, ac fexus ef- Apofl . * lent, profpiciebat; pauperum tamen c • 4 . in numcro non cenfebantur male feriati c ' 4 ' bomines, qui vičhim manu qu£rere» fi ’ v< dlent, poffent. Iftis enim per vires ad- huc vegctas licebat, nontantiim a feamo- G 4 liri S. BaJU* reg.juf. interp. t 2 ' t, 7- C o d. de Mend. Val . £. 11 . frudertl* Veriflepb, Conjllt. Apoft. I. 4. c. J. 2, fb4 Par tis 11. Cdput XIX. liri paupertatem, fed aliorum ctiam in* opiam levare. Nam boni Chriftiani mu- nus illud eiTe credebatur, ut non conten- tus quilibet labore manuum ad fcinet fu- ftentandum ncceflario, aliis etiam, quila- borare non valebant, operam fuam utili- ! ter commodaret. Aliunde ctiam lex ci- I vilis robuftos, & benč valentes mendicos , non ferebat. Hujnsmodi homines, ii li- beri erant, fervitute impofita, quae tura ternporis plurimum in ufu erat,' ad opus i ruri faciendum, tanquam Reipublicae man- j cipia admovebantur jfin vero fervi eflent, l vernim ibant. Idcm infantibus expofiti- tiis fiebat, quos, qui alendos.in fe fufci-. piebat , hoc ipfo faciebat fuos. Igitur mendici nulli fermd occurrebant , qužm mancipia, & fervi fenio confefti, quosad folittnn laborem ultrž ineptos, domino- rum inclementia deftituerat; caeci item,aut alia eorporis parte mutilati, maleve affečti. Hos omnes vere pauperes , Chriftiano- rum charitas complečlebatur, quorum fe- ricm non ineleganter Prudentius deferi- bit,cum eos velutiEccIefias thelauros,Pra 2 - fečio Urbis Romanae a S. Laurentio praj- fentatos , in niedium affert. Nec minor Chriftianos infantum cura tenuit, orpha- norum niinirum, quorum parentes Chri¬ ftiani, atque adeo Martyres erant; item expofitorum , 66 reIiquorum omnium , quoc* Pauperuht cura. io$ quotquot acquirere poterant, ut eos in fide Chriftiana educarent. Hoc unum videlicet propofitum Fidelibus erat, ut occafione, fervandi corporajbene utentes, animos Chrifto lucrarentur. Eandem ob caufam in ipfis mifericordise operibus ex- hibendis certus ordo fervabatur: Ethni- cis enim Chriftiani, & inter ipfos Chri- ftianos probiores caeteris praderebantur, improbis, quorum defperata erat emen- datio , fibi reličHs. Ne eleetnofjinseCo#'*- quidem promifcuč ab omnibus admit- l ’ tebantur; oblata enim ab eKcommuni- 4 '^ catis, uiiirariis, adulteris , aliifque pu- blicis peccatoribus fubfidia ,Chriftiani re- cufabant, fatius cfucentes, exponere pau- peres periculo alicujus in rebus c$teroqiu neccflariis indigentias ; feu potius divina providentiae innixi, qua aliunde allatum iri neceflaria Iperabant, quam ut aperdi- tis hominibus ftipeni acciperent. iQu;e* libet Fidelium Congrcgatio ingentcm pc-f”^** cunise vim, certofque redditus college« & Ct * rat alendis pauperibus, peregrinis excipi- Tertul. cndis , mortuis fcpeliendis", caaterisque A P ol > c - impenfis publicis faciendis , quas Cleri-^' corum fuftentatio, & templorum facra fu- pellex, aliaque id genus expofcebant. Quo tempore S. Cornelius Papa Ecclefia* Ro- m ana2 prserat, Clerici in Urbecentum & J M <. e quinquaginta quatuor r pauperes vero, & c * G 5 aegro- ib 6 Wr/M //. C/tput XIX, ______ ssgroti fesqui mille, & amplius aFidelibus fuftentabantur. Imo ex quo fundata jam erat Romana Ecclefia, quamdiu perfecu- tiones durarunt, nunquam deftitum eft, cimi aliarum Provinciarum laborantibus j Zpfi' Ecclefiis, tum ad metalla damnatis Con- Cormt, fefToribus, mira folicitudine,magmsque pc- * Ciinih fubfidiis fubveniri. Ifta Ecclefia: Eufeb, communia boM'primis'tribusfeculisnon 1 aliis ferme rebus conftabant, quam doine- u 22. fli c 5 inftrumento, annona, veftibus , & nu~ merata pecunia, partim colleftis, partim coemptis ex eleemosyna Fidelium , quam ifti fingulis hebdomadis, menfibus,aliasve, Vrudent. quoties liberet, fponte obtulcrant Nam VaiJI. erogandae ftipis neque modus praefcriptus h mn - ’• erat, neque vi, ant imperio ad ejusmodi ^° n ' colle&as Chriftiani adigebantur. CiEte- v ”'z2*\ riim fundi, prsdia, & poflefiiones tempo- re perrecutionuin neque acquiri poterant, neque olitu acquifita diu confervari. At- que hi erant Ecclefia: thefauri, quibus tani avidč inhiabant Gentiles, ut eorum cupi- ditate incenfi, ingcntes adversiis Chriftia- nos turbas moverent, quemadmodiim in vita Divi Laurentii prolixb defcribitur. Diaconis eorum bonorum commifia erat cura. Hi pro mimere fuo tenebantur, qnidquid communibus Ecclefia: procuran- dis commodis afferebatur , recipere , fepo- nere, cuftodire, & ex Epifcopi arbitrio , Pauperum tura. 107 ad qucm de privari cujusque indigentia referendum erat, diftribuere, Illud etiam Diaconorum munus erat , ut in aliomra inopiam ipfi inquirerent; ut Clericorum, Virginum, Viduartim, pauperum denique omnium nomina in commentariis , quos matriculasvocant,defcripta haberent; i(to- rum enim omnium cura adEcclefiam per- tinebat: porro ut eos, qui in fnpradičto- rum numerum admitti fiagitabant; prius examinarent, admifforum autem moreš & Vitam diligenter obfervarent. Verbo, in omnem partem profpiciendum erat, ne in- diguis tanta Ecclefise benedcentia impen- deretur; neve peregrinis hofpitia, &pio- rum hominum Iiberalitas deeflet. Siquid Laici Epifcopo fignificare, autab eodem efflagitare vellent, quem tamen perfonae reverentia, ant moleftise creanda; metu co- ram alloqui verebantur , Diaconos adire folebant, iis pro internunciis ufuri; ex quo liquet, Diaconorum provinciam oppido negotiofam fuifle; fepč enim per compi- ta civitatum ultro citroquecommeandum, interdum etiam in aiias civitates fufcipien- da profe&io erat, eamque ob caufam nec pallio, nec alio interram ufquedeflucnte veftitu j uti Sacerdotes , fed brevioribus veftimentis, & Dalmaticis utebantur, qud expeditiores ad ačtionem eflent, Con/Ul. Apofl, l. i.Cf 19, Conjllt » Apoft. L 3. c. 28. Conjlit* Apofl, I, 2. c, j7. CA- ioS PartUlI. Cdput XX. i ii —— L - CAPUT XX. Hofpitalitas Chrifiiano ruta, I Pfis aded Gentilibus coiiimendata, & familiaris haec virtus fuit. Apud Grae- j yjj. uu- cos.&Romanos diverloria puhlicafo- ■ flt * lis ferme pauperum ufibus lerviebant; ho- neftiores enim, & abundantcs viri in fin- gulis propč civitatibus, ad quas negotio- tum causa per annum aliquoties eundum crat, amicos habebantfuosjaquibuspri- vatis in sedibus excipiebantur; quosque Uli,cumad fuas civitates divertere con- tingeret, mutna hofpitalitate excipiebant, eratque vcluti jus quoddam holpitalitatis, quod in certis familiis perpetuabatur ^ unumque inter prascipua vincula, quibus Grascias civitates cum Italicis ar&aconfue« tudine copulabantur: quae confuetudo fuc- ceffu temporis per univerfum Romano* rum Imperium propagata fuit, & tanquam Religionis quaedam pars a Gentilibus ac- curate obfervata, Ifti enim Jovem fuum, Hofpitalem Deum faciebant, qui huic rc i unicd praeeflet; hofpitem vero iplum, men- famque, cui is accumbere folebat, pro re faera habebant. Minimč igitur mirum videri cuipiani poteft , fi Chriftiani quoque in ea colen- da virtute multi eilenr;quippe qui fe mutup tanquam amicos ,& fratres diligerent, fci- rent Hofpitalitas Ckriftidnorum. 109 rčntque, inter opera, quibus luculentum a Deo premilim propofitum eflet , hoc etiam miiericordiaj in peregrinos genus^j * in Evangelio numerari. Itaque peregri- nus, quicunque dentum is eflet, dumrno« do fidem Chriftianam profiteretur, fnqu$ Ecclefias verfaretur communione , paflii ulnis excipiebatur; nam illum ab aedibus arcere, perinde videbatur efTe, ac Chri* ftum ipium excluder 4 e; fed tamen cogno* fcendos fe prius prebere peregrini debe* bant, & quinam eflent, certis argumenti* comprobare. Hune in finem alio profe¬ suri Fideles , litteras ab Epifcopo accipie* bant certis notis infignitas, quas foli Chri- 1 ^ aro ^ lfiani intelligerent, Hujusmodi litteris^”"® peregrini hominis ftatus, & moreš deferi- pti crant, an videlicet Catholicus, an Ec- clefise communioni , fi fortč prius pef hcerefim, aut apoftafiam inde exciderat, reftitutus: an Catechumenorum, Poeniten«* tium , aut Clericorum d numero unus, 8c quonam in gradu Ecclefiaftico conftitutus eflet. Nunquam enim Clerici absque litteris, quas Dimipriales vocant , itineri fe dabant; praster iftas litterae qu$dam, commendatitias in ufu erant, ad fecernen- das ž reliqua multitudine Fidelium perfo- nas, de Ecclefia bene meritas , cujusmodi crant Confeflores, DoSores, aliique Ec- «lefi* pcculiari cura iadigentes. no Partii 11. Capui XX. Primus hofpitalitatis adtus erat pedes hofpitum iavare. Multis ea coniuctiulo d, Tom. exemplis facrarum iiterarum confirmatur, c. & modus ille , quo veteres pedes tegere, ac veftire folebant, neceflarium reddebat j. Ti/n. Mlud folatii refrigerii genus. Inde f.v.io, C tiam eft, cur ped um ablutionem cum hofpitalitate conjundtim enumeret Apo- itolus. Quod fi peregrinus in commu-. nione Fideiium perfedta eflet, orani houo- ris domeftici fignificatione excipiebatur; nam caetcris ipfe in preces praske , iupra alios omnes accumbere , ac domefticos inftrucre permittebatur. Felicem fe rali hofpite Paterfamilias reputabat, & cibi ab eodem guftati, nefcio quid fandlitatis fa- pere videbantur. Geriči peregrini profuo qukque gradu in amore, & veneratione erant omnibus. Si Epifcopus peregread* c«#v. veniebat, paffim ad rem divinam, verba« Apoji.l. que ad popuium facienda invitabatur, qud *' perfpedta ficret Sacerdotalis ftatus , cum reliquis Ecdefise membris cotdčnfio. Ne Ethnici quidem,aut ii, quibuscumciburn Fumere,aut orationi communirer vacare nefas erat, a Chriftianis hofpicio prohibe- bantur. Imo Principum fsecularuun hac in re mandatis aceuratd morem gerebant Fideles;quando nimirum ant milites,aut prasfedios , propter negotia puhlica alio «orAniigrante$, recipere jubebantur, Ac- cidit Infirmi, & Sepultura ChrifTmorum. III O**. — ...-- ■ - i ■■ - ---- cidit aliquando , ut S. Pachomius admo-j„ dum adolcfcens, militiae Romanae adfcri- S. Va- ptus, una cum caeteris fiue centurise coni- cbom ‘ f- militonibus navi vcheretur; ifta ad p.or-** tum civitatis appulsa,viditSanQ:us,&ob- ftupuit tam honorificč fc, fociosquel'uos accipi, tam laute haberi, ut veteres mili« tum amiei, civesillius Urbis effe videren- tur; cumque idem rogaret, quodnamho- minumgenus id effet, ergaperegrinostain liberale, & beneficum ? refponfum ipfi fuir, homincs effe, qui fingularem quandam Re- ligionem, quani Chriftianorum nomina- bant, profiterentur. Quare ex eo tem- pore accuratius infpicere novum hoc in- ftitutum, & examinare Pachomins incepit, fuitquehoc converfionis ipfius fundamen 3 tum. CAPUT XXI, Infirmi) & S ep uit ur x Chrifiianorum. 7f?Gris invifendis , quod Evangelium graviter inculcat, follicite Chrifti« z ^. v [ ani operam dabant. Sacerdotes 36 , inprimis hoc genus mifericordiae diligcn- ter curabant ; illi enim infirmos adire , coniblari, pro eorum faluteDeumdepre-, , čari, & oleo facr6, ex Apoftoli jacobir C# ■ dobrina aChrifto accepta,ritč /nungercj iidem fgepč aliud quoddam oleum bene- didum 112 PartUll. Caput XXI. *mm IH —- » i n. . fHt Ba- diftiim adhibebant, quo delibuti priftinae reftituebantur ; poftremum hoe ikKfem genus Unčtionis cuilibet a quo!ibet im- *d am. pertiri folebat; nam praeter Clericos etiam ^•"•'^•Laici, quibus donum miraculorum divi« r f' nitits obtigerat, non tantiim Fidelibus , i verum etiam Ethnicis Unčtionem illam itnpendebant; nonnunquam oleuin adhi- bebatur , hauftum ex lampadibus , qus£ antc Martyrum fepulchra ardebant. Gentiles , qui poft fata nihil amplius fperabant, mortem ipfam confiderabant veltanquanunalum ,perquod bonis omni- bus praefentis vitae hoipo ipoliatur, vel tanquam bonum , cujus ope calamitofi in liac vita homines 1 , anali«, ac miferiis fuis denique liberantur. Vix unus inter eos erat, qui, qu* de iuppliciis, prazmiisve al- terius vit* Poeta; narrabant, credere fu- ftineret. Sane Cicero de hujusmodi re- „ bus, aut , iit ipfe putabat, commentis J/Jn. agens: adeone, iiujuit, me Miran cenfes , ut c ./,«.,*j. temus, & bibamus , er m enim moricniHr ; ad v. t. hunc fcopum Ethnicorum moralia' docu- , * Car * inenta referebantur, quse ferme in 1 lis fnis odis Horatius inculcat j hoc* etiam Petronius Poeta, fub Nerone Im- T*at. : peratore, luculento exempld demonftra- Aram vic. Csteri, quorum major erae gravitas, z<5 ' yit*q.u.e moderatio, vita praslentiš ioia- tia ex Philofophia petebant, id praeeipuč curantes, ut trauquillš , & pacatb inorta- litatem aliquando explerent. Contraverd Chriftiani, melioribiis irn- buri placitis, mortem veluti. aditum ad seternitatem confiderabant; cumque ple- rique iplorum fančiiffimž vlverent, mor- tein ipiam potius in votis habebant, quam uceam extimefcerenc; minusque dolom ex Parentum, & amicorum ja&ura capic- bant, tmam volup.tatis , & gaudil, quo perfunaebantur; partim propter aeternam ipforum Felicitatem, partim propter Fpera, certamque fiduciam , illos olirn in coe- lorevifendi. Itaque mortem Chriftiani fo~ porem quendam interpretabantur e(Te , exmodo loquendifacris litteris familiari; inde etiam iepultura? locum grsca vocc («metemm nominabant, qnod latinč dor- H miti- Aaron, Ann» CJjijJli 34. «• Jčg. Vit* Anton, “P* 3 4 . TertuU. Apol, 1. **• *u Partis II. Caput XXI. mitorium fignificat. Iidcm, ut teftatiorenl faccrent luam de refurrečtione corpo- rumfidem, exquifitž čuti, niajoribusque impenfis, quam ad reliquas adiones fo- lerent , defundorum cadavera fepelie- bant; rion cremabantur ifta corpora, qui Grascorum, & Romanoruin mos crat j led neque A2gyptiorurn plus $quo folcrtem induftriam Chriftiani probabant, cadave¬ ra aromatls condita, &fupra pretiolosle- dos publicž expofita domi fuas affervan- tium, quarn confuetudinem S. Antoninus fua tempeftate adhuc durantem, gravibus verbis infedatus eft. Igitur fiiorum cadavera Chriftiani, mo¬ re apud Juda:os recepto , lepeliebant. Prinium ea lavabant, tum odoriferis her- bis condiebanr, foliti pio huic minifte- rio majorem aromatum vim adhibere, quam Ethnici fuperftitiofts facrificiis im- penderent. Subinde mundiflimž fyndo- ne, pannove bombycino corpora obvol« vebantur : interdum etiam pretiofis ve- ftibus indui ea mos erat. Hoc ornatu tridui fpatio cadavera proftabant, jnxta« que illa Fideles, cum ad corporum de- fenfioncm, tum ad fundendas preces, ve- luti excubias agebant; denique ad fepul* chrum cadaver deportabant, profequen- tes funus inter cereos,facesque, perpetub io»s<5quc ordittC- collucentcs j nec fin£ Infirmi, & Se mit ur te Chriftianorum. IIJ pfalmorum, & hymnorum pio modula- Cotfi. mine, quo & Dei laiides celebrarent, '& Ap0 ^‘ beatffi reiurre&ionis expettauonem face-,^“ w ' rent perfpečtam. Ad haec preces pro p ru ^. mortuis exfolvi , ofFerri lacrincia , pau- Hjmn. pcribus cpula:, quas Agapas nominabant,^«^. apparari , aliasque cleemofynai erogari folebant. Anno uno a niorte exa£td de- TertulL fun&orum inftaurabatur memoria, quaj'* cor - etiara per reliqua teinpora, anniverfaria^ . folebat dTe, prasterquam qudd ipforum j’j^ in facrificio Miflbe quotidiaua ficret conujjom.;. luemoratio. C jprlan, Certos Ecclefia homincs alebat , fepul- turas minifterio deftinatos, qui fojfarii, & laboranta, vulgd appellabantur, eosquc in Clericorum numero Intcrdum fuiffe, Ba -Banmi ronius ex epiftola S. Ignatii ad Antio- ■£’*'*? chenfes oflendit. Non rard cum defun- čfcorum oifibus, nonnulla alia tumulo in- ^7.1» ’ ferebantur, partim honoris ergo, partitur as ad confervandam in pofteris pič mor- tuorum inemoriam. Hujus generis fue« rant dignitatum , qiubijs olim eflfulfe-. rant, varia infignia , pcenarum itcm in- ftrumenta, ampulta, ipongiaeve, Marty- rum fanguine nnpletre, Afta authentica Martyrii, Epitaphia, vel certž noniina de- funčlorum, numiftnata eorum temporum, lauri, five aliarum perpetud vircfccntium drborum folia, & rami, cruces, Evange- H a Ho- tl6 Partis II. Caput X XI. liorum codex , interdum etiain ipfamct Divina Euchariftia. Cadavera , q«antum fieri poterat, fupina in fepulchris collo- cabantur , vultu ad Orientem converlo. Cum Gentilium mos eflet, affervandis mortuorum cineribus magnifico apparatu fa&a fepulchra inoliri, quae maxima ex parte, extra raocnia urbis, fecundiim vias publicas, quafrcquensviatortranfibat, & alibi paflirn in agris , & fundis ipforum exftrufta erant ; Chriftiani 6 contrario terrae corpora mandabant, nune humo, quantiim fatis eflet, egefta, nune in cry- V.Tto- ptisex ordine illa collocando, ctijusmo- di pofteain urbe Romana fuerunt, quas tlitio' tum ^ >as • catatumbas, catacutnbat nominabant. iat.p. 3 , Loca haec fubterranea , partim rupibus ineifa, partim effofso fabulo in veniš, ac vifcerlbus terras preparata erant. Ed per gradus defcendebatur , infraque fubtus hunium longiffimi excurrebant viei, du- plici, triplicive ordine loculamentis in- itručli, in quibus corpora quiefcebant, alte in terram deprefla. Per certa inter- valla videre erat fpatiofas carneras folido opere ex$dificatas, quae circumquaquc fuos habebant forulos, condendis cor- poribus excavatos. Camerarum ejusmo- ai pars potiffinia perinde , ac totidem facella , varias cx Vetere, Novoque Te- Infimi , & Sepulturd ChrijTmorum. lip ftamento hiftorias penicillo exp_reffas re- fcrebant ; Imo in alicjuibus hujus genc- ris profundis csmeteriis Ecclefise fubtcr- raneas adhuc vifuntur. la multis cata- cumbis repertse fuerunt urnas marmorea 2 * quae coelato, elegantkjue opere easdem, quas pi&ura;, Camerarum hiftorias re- prsfentabant; fepulchra haec erant per- fonarum fupravulgus erainentium. Quod- libet iftoram csmeteriorum veluti per- amplum fuburbium erat, fub terra altž recedens ; quorum aliqua duas , tresvc contignationes altitudine exa 2 quabant. Perfecutionum tempore tutiflimum ea lo- ca perfugium Chriftianis praebebaat, ubi Martyrum reliquias cuftoaire, coetus fre*» quentare, divinis operari, & afliftercpoP fcnt; quid ? quod de Pontificum com- pluribus memoriEE proditum eft, ibideni commorari, & habitarc folitos fuiflc. Plura de catacurabis legere licet in Libro, qui Roma fubterranea inicribitur. Eae diu admodiim, faltcm maxima ex parte pofte- ris ignotae fuerunt, aditu ad easdem ia- juria temporum, aut hominum volunta- te obftru&o, praclufoaue; ncc nifi faicu- 16 Chrifti lexto decimo ad finem vergen- te* obfervari, ac recludi ccepcrunt. Mira Temper Chriftianorum pietas, & cura fuit, ut proximč fan&orum Marty- mm. o (Ta requiefcere fibi poft mortem li- H 3 ccrcc; 11 $ Par tis n, Capttt XXII. ceret j eaque re fačhim eft, ut frequen- tla fepiilchra progrefTn teinporis in Eccle- fiis exftmerentur, etfi prioribus faeculis confuetudo humandi corpora no n alibi, quam extra civitates, diii admodiim re- tenta fuerit. Rcliquiarum veneratio> & refurrečHonis ad meliorem vicam certa .a im . ^ Chriftianis excmerunt inanem il- lum terrorem , qui vetcres paffim ornnes, ipsosque aded Ifraelitas a corporibus, 8t fepukhris mortuortvm abfterrebat. CAPUT XXII Ep/cepi y Presbjteri , c um retiqu» Ckrt. O T imagini primorum Ecclefiae tem- porum haaenus adnmbratae, fupre- nia tandem mantis accedat, pasicis hoc loco agcndum eft de Paftoribus ani- marum , ca»terisque Ecclefiae miniftris. Origenes, tibi civiles Conventus cum Ec- elelris Chriftianorum comparat, citra ora¬ nem dubitationem aflcrit, & pro rc om¬ nibus nota defendit, Ecclefiarum facros Praefidcs rc ipsž ornatos eflc virtutibtis illis,acmeritis, quae civici magiftratus foio nomine tenus habebant; qubdque obfer- ® r £* vatu dignum eft, Origenes ifta affeverat , * n ftbris contra Celfuni, ubi Gentiles im- pugnat, quibus fanč deridendum le prae- ouiflet, fi a vero alienum aliquid ad ipfos refd- Epifcopt, Presbjteri, c Klit tetiquo Clero', IIJ» refellendos affiimere vellet. Etiam Alc- xanderSevems Imperator, ut fuos doce-P'^ w ret,quanto delečhi, quamque diligentide 1 moribus pramifsa inquifitione, Rcčlores Provinciarum conftitui oporteret, Chri- ftianorum hac in re exemplum propofuit. (\ Ergo inter Fideles ii eligebantur ad E c-TtriuK. clefiaftica munera, quos hačtenus defcri-^*r. de rcniunerabantur Chrifti ConfefTores, E P’3l* quorum conftantia in perferendis fuppli-^* ciis 1’upra alios enituerat. Hujusmodi erant Aurelius, & Celerinus, quos Divus Cyprianus Anagnoftas, five Lečtores ordi- navit; horum poftremfis pluribus in cor- pore cicatricibus Chrifti causa acceptis o t; r natus erat, pra:tcrquam > quod Aviam , Patruumque, St Avuncnlum haberet Mar- tyrii palma illuftres. Tališ item Numicji- cus, ab eodera S. Cypriano Sacerdotum Ustit, numero adfcriptus , qui hort Atu fuo copio- j um Martjtrum numerum lapidibut , & flmma necatum , ant e fe tnifit : q*tqui uxoretH aihti- rentem hteri (uo COHtrematam , . . lxm ajpe- xit , ipfe (emi uflulatut, lapidibus obrutm , (f fro mortuo dereliSus. Clericos EpJfcopi legebant, populi fepž S, rogatu, vel certč pc ' > neque ignaro, nc- fp-i 8. ISO Partu II. Capin XXII. que invito, maxime vero totius Cieri ei fuper re confilimn exquirebatur; cteterum voluntatis ipforimi ordinandorum parva ratio habebatur j non ibliim enim exfpc- dari non folebat, usque dum Ordinis aii- cujus collationcm Candidatns peteret; -veriini etiam ingratiis {lepe Jufs, ant pia fraude, aut vi propemodurn addudi, Sa- cris initiabantur; ut adeb nonnulii effent, črni nuncjuam in animum indncereut, fun« tjbriath clionum fuo minifterio propriarum alf- Ip. č8. quam, in tota vita exercere- Porto Epi- fcopus ipfe praefente populo ab Epifco- Coijt!* -P 1 ' 81 blius Provinci $ 3 in Sede vacantecon- Apojl.8. gregatiSj eligebatur; quorum dno rit mi- n tirnim» aut tres aderant • a?gre enim tum temporis fieri poterat, ut numerola coge- rentur Conciha, hifi ciun aliquanto tem¬ poris intervallo perfecutioniun furor con- auiefceret; nonnunauam Epiicopales Se¬ deš Praefulibus diu orbas, vidua 2 que rema- nebant. Ati, i Ordinationes, prasmifšo femperjejiinio, v.z.&i' nec fine conceptis rite precnm formulis •v.Baron. g er j fo] c bant. Stata illarum tempora, na- & es fermc erant Doniinicam dicm praecc- ** dentes • his inter facras vigilias exadis, Ec- clcfise miniftri conlecrabantur; adus vero Confecrationis prscipuus } in manuum im- pofitione nunquam non confiftebat; hanc Divina hoftias in Altari fada litatio cxci- pie- Epifcopi, Prfsbjteri , aim teliqt(9 Clero. 121 piebat, Non plures Epilcopi Sacerdotes, neque Diaconos, neque inferiorni« mu- nerum Clericos ordinabant, quam quan- tum ipfis ad fuK Dioecefeos rečtam admi- niftrationem opus cifer, quorum proindc ifumerus haud adeo frequens erac ; nam tempore S. Cornelii Papse, jflib annum la- ' lutis ducentefinuim qumquagcfimum, ‘ mana Ecclefia fex tantutn liipra quadra- ginta Presbyteros , & Clericos universd centum quinquaginta quatuor numerabar, etii tune innumerabilis propč jam effet Fi- delium multitudo. Omnes ifti Clericali cx Ordine, Epifcopo fuo plenillime fubje- ■čti erant, tanquam Difcipuli, quos ipfe in- genti cura erudirc, formare, & gradatim promovere lolebat, ut illos pro cujusquc ingenio , & habilitate, ad varia obeunda minifteria applicaret, Non licebat iiiis Epifcopo inconfulto , invitdque, alterius Epifcopi obfequiis fefe addicere ; quique fic abeuntem Clericum recepiffet, tan* quam furti, aut plagiicujusdam reus, in aliorum incurrebat reprehenfionem. Etli vero Epifcoporuin in Clericos tan- ta eifet authoritas, nihil ut abimperioab- foluto, fummaque poteftate videretur di- ftare ; univerfa tamen gubernandi ratio lenitate, & charitate continebatur : Cle- rici ipfi Epifcopalis potelfatis parte aliqua frueliantur; liqnidem absqiie ipforum con- H 5 filio IZ! ** V milil Caput XXII, iilio nullum majoris momenti negotium Epifcopifidčipiebant; Presbyterorum pra- cipuč , ut qui Ecclefiae vel uti Senatores eranc, fententias prius exquirebant, Sa¬ nd Sacerdotum tanta paffim reverentia, & Arttiflitmn tanta animi modeftia erat, ut Tbomajf. cxtinu fpccic pariim inter utrosque dif- Tam,i./.jf ereutl - a » notarctl i r> Inio ipfis Epifcopis vercn di aliqua rationc Clerici erant, ut- dfjnceC pote doftrinte , & raorum Epifčopalium lit, perpetui, oculampe teftes. In publicis fun&ionibus Epifcopo Clcrici tanquam magiftratuum adminiftri, ant potiiis more Conjl, difcipulorum magiftro fuo adlmentium * femper ailiftebant. Si quid unquam Epi- e ’ 12 ' fcopus ant docere populum, aut faccre ipfcmet aufus fuiflet, quod a Traditioni- bus Apoftolicis abhorreret, Presbytcri, & Diaconi feniores ncquaquam id feren- dum j diflimulandumque cxiftimabant; quin potius F.pifcopum modcfte primiim, ac leniter admonebant; fubin.de fi admo- nitionibus nihil profedtum eflet, caufam totam ad alios Epifcopos, ac demum ad Patres in aliquo Concilio congregatos deferebant. Ciericorum potior pars Afccticam vitse rationem fequebatur, leguminibus, ficciV ve cibis ut plnriruum vefcentes, faepč ine- dia,. fkpd voluntariis pcenis , quoad pet gravifiimos muncrum fuorum labores li- ccbat, Epifcepi, Preshjiteri, mm reliquo Clero. 123 cebat, corpus affli&antes. Prazcipud vero Continentias virtus Epifcopis, Presbyte- ris, & Diaconis commeadata erat, Ni* hilominus ad facros Ordines faepc promo- vebantur viri matrimonio ligati; quomo- do enim inter Judseos, & Gentilcs, qtii magno numerd quotidie Chrifto fe aa- bant, homines fempcr invenires, qui an- nis jam maturi, &graves, in Ccelibatu per* petuo vixerint ? Imo non pariim crat, aliquos ex iliis reperire, qui una uxore contenti fuiffent; cumproptereorumtem- porum licentiam, quse Judaeis, ca 2 terisque Orientalibus populiš Polygamiam permjt- tebat.tum vero propter Divortii ufum,paf- fim tune, & communitcr receptura; quae res novis identidein contrahcndis nuptiis anfam prsebebat. Caeterum is, qui Epi* fcopus ordinabatur, fi Matrimonio jun* duš erat, ftatim a fufcepta illa dignitate, uxorem fuam iororis loco deinceps habere incipiebat, eademque lege Presbyteros, 8< Diaconos Ecclelia Romana perpetud vo- luit obftridos. Nam in Gracia, & reli- quo Oriente, proceffu temporis rcmiffiiis hac in re agi coeptum eft. Nusquara ta- men, per uHiverlam,qualatčpatet,Eccle- fiam Catholicam, permifTum erat, ut Sa- cerdos poft Ordinationcm Matrimonium primb iniret; qui id attentabat, continud gradu fuo dejedus, ingue Laicorum rc- dadus 124 Part it II. Caput XXII, dačtus clairem, pcenas dabat fuaa inconti- nentiae, Jam ad inferioris notas Clericos quod attinet, cu jusmodi 1'unc Lettores, & Oftiarii, hi plerumque uxorati crant, & uxoribus fuis cohabitabant. Muhi co- rum hifce in muneribus vitam omnem tranfigebant, vel certd per plures annos in iisdem durabant; quo tempore facild accidere pomit, ut vel uxores fnas mor- tis fatali neceflitate amitterent, vel vita!! perfečtioris ftudfo incenfi, ab ipfarum con- fuetudine len fini fefe extricarent. Verbm utcunque iftafe haberent,Matrimoniifta- tus per ea tempora apud veros } ac genui- nos Chriftianos, cd majori in pretio, 8c honore fuit, quanto impudentiiis contra illum hsreticinonnullidcclamabant; quo« rum alfi Matrimonium plane execraban- tnr, alii fecundas faltem nuptias crimini verrebant, Clerici onines, atque aded ipfimct Epi- fcopi vitam pauperem, vel certč fimpli- cem ducebant, ut li de reliqua Fidelium mnltitudine forent, a qua habitu, cultu- que corporis nihil differebant. Nam cum perfecutionum coorta in Fideles tempe- ftate , primi omnium Ecclefias Paftores, & Miuiftri conquirerentur, non erat, cur ifti fen veftitti . feu qua alia ftatus fui ex- L teriore nota, quinam eiTent, ultro mani- feftarent; Gcntilium Philofophos ut fum* mutn Epifcepi, Presbyttri, cmi reliqtte Cleto , 125 mam habitu , vultuque referebant. Muki patrimonia jfua in pauperes prius eroga- bant, quam iacris Ordinibus initiatentur; plures etiam Apofiolum imitati, poft ac- ceptos Ordines pergebant manuum Iabo- rc vi&um compararc , etfi c£Eteroquin pu- blicis Ecclcfias fumptibus vivere pofTent; ifta enim de fuis opibns abundč liippedi- tabat , quidquid ad fuftentandos Clcri- cos neceflarium effet. Quilibet iftorum in nienSes, aut hebdomadas fingulas, cer- ta veluti ftipendia, fportulasque recipie- bat, * five in numerata pecunia, five in natura, lit loqui lolemus, pro cujusque gradil, & indigentia diftribui folitas. Kam iportulaj } five iit eas Cyprianus nomiriat, s. divifiones menfurnte , id eft , menftruas, & E P’ / 4 * hebdomadarias Clericorum, qui & majo- ri dignitate aliis praeftabant, & plus la- borum, quos dignitas illa major affere- bat, exantlare debebant, ampliores coete- rorum portionibus erant exApoitoli prše* ceptOj cum ait : qui betic puefunt Presbjte- uTim.f. ri , duplici honore digni habeantur. Honoris v - ’?• enim vocabulo, phrafi Sacras Scripturse , ^; Pamel - & Patribus ufitatž, vidtus, & vita fubfidia '* lnc intelliguntur. Erant etiam nonnulb, ppift. ? ui patrimonia fua retinerent. Divus c^prian. iyprianus } imminente jamjam Martyfii 6 °* tem- . Eam ob retn appellancur Spvrtuhmtu Pretres, Ep. 66. S. Cyprian. 126 Pdrtis II. Capitt XXII. 01 1 . .. I —■■ ■ ■■■'» «■ » — m m — - tempore cafam , aut praediolum* * polli- debat, guod unum ex maximis bonis pri¬ dem abje^tis ipfi reliquiim erat. Nec fo- lum au&oritate venerabiles, verum etiara utilitate publica omnibus amabiles erant facri Paftores , ac relicjui Clericorum, Nunquam Epifcopus non praefidebat pu« blicis prccibus ; Sacras item Scripturas explanare , Midi facrificium Dominicis, & Stationum diebus affidue peragere fo- lebat. VidifTes ipfum cum Presbyteri$ fuis perpetuo occupatos > nune Catechu- menis inftruendis , nune confolandis regrotis , nune poenitentibus cohortan- VMron. dis , nune componendis inter fefe diffi- udArn, Pentium animis. Quidquid controver- fiarum , & litium oriretur , Id omne Epifcopus decidebat. Neque enim Chri- ftianis fas erat, lites fuas conteftari ad i.Certč, Gentilium Tribunalia , quod S. Paulus ■». /. pridem prohibuerat ; Siqui vero Epifco- pi fententia ftare nollent, ii tanquam ob- itinati in malo, defperataeque emendacio- nis peccatores, Fidelium communione privabantur, Verum ejusmodi forenfes controverfis rard adinodutn inter Fide. les fufcitabantur, quippe qui a lucri cu- piditate alicni, humilitate infuper, & in adverfis tolerantia prsdit.i erant. Cogno- _ icen- * Pont. Digc. in viti i . Cypriani itrtum no.minat» Epifcopi, Presbjteri, cum reliqtto Ckro. ti? fccndis caufis Epifcopi pleruinqtie fecun- dam cujusque hcbdoniadis feriam dciH- narant, quo videlicet litigantcs, fi fortd judicio non ftatim acquiefcerent, moraš adhuclatis haberent ad controverfias fuas componendas , mcritave caufe ante in* icquentem Dominicum diem Epifcopo proponenda ; quo die convcnire omnes ad publicas preccs, & divinam, pacifi- camque hoftiam coinmuniter rcciperc tc- ncbantur, 1'orrd judicii excrcendi hsec fermd ratio erat, Epifcopus cum coro- lia Prcsbyterorum vcluti pro tribunali fe- dcbat p Diacoms circumftantibus ; mc- dium locum adverfse litigantium partes obtinebant. His primiim attentd auditis, Epifcopus in id potiffimitra content6 ftu- dio incumbcbat, ut ante fententiae pro- nunciationem diifidentes ad concordiam, & amicam compofitionem adduceret, Eo- dem in loco admittebantur querelaj, Sc delationes contra eos fačtae ; qui, ciim Ghriftiajii eflent, vitani Chrilbiand indi- gnam agebant. Bonorum Ecclefiafticorum libera abfo- lutaque difpenfatio penes Epifcopum crat; nec quisquani metuebat, ne iisdem ali- quando Praeful abuteretur. Sand fi vel minima fufpicio, aut diffidentia de pro- bitate, & aeqiiitate Epiicopi, Fideles foli- eitaffet , nunquanj jfti regunc,H auimaruro Cottjlttt ApoJiJ. Z.C.t*. Ii8 Pttrtu II, Caput XXII, iiiarum, quae utique infinitis theiauris pr$- ftant , curae, & fidei ipfius credidiflent. Erat igituf Eptfcopus veluti communis quidam calamitoforum, & egentium Por- tns 5 five publicus omnium Parens, in cu- jus auribus fuas miferi preccs, & lamenta deponebant, 8c i cujns providentia, ac benignitate medelain fuis quisque malis afferendain Iperabat. Etmirabimuradhuc,EpifcopoS, ac PreS- byteros, maxima paflim in veneratione i Fidelibus habitos fuifTe ? Hi, ubi corim agere čum ipfis vcllcnt, humi abjiciebant fefe. pedesque illorum exofculati ,£auftam ab iis precationem fuppliccs , ac Venera- VUe]ABa bundi prasftolabantur ; Saccrdos autem. S. Su(an- n on prius fermonem cum iis mifcebat , n * e f ud nifi oratione praemifsž, cujusmodi fermč Colledfre noftrs iuMifla, & Officio Saccr- dotali efTe folent. F c licem ie rcputabat, ii. quiPresbyterum,autDiacamundomo fua, menlave excipere poffet. Nemo nego- tiurn gravioris momenti fufcipiebat line Paftoris confilio, qui gregis totius unicus moderator erat, & veluti horno quidam di- vinus, Chrill:ique Vicarius honorabatur; ut aded nihil fic EpiTcopis, &Sacerdotibus metuendum eflet, qnim, ne vanitatc elati, alios pr® fe contemnerent, maximž propter donum Prophetiae, & miraculorum, qux per ca tempora latis frcquentia erant. Tota riftianoram primis factilis Patientia . 129 Tota igitur bafis Imperii, & poteftatis illius , qua Paftores animarum valebant, in ifta populi veneratione ,& filiali a more confiftebat, Etenirn ad exigendam a fuis obedientiam , non aliis prasfidiis , #c ve, luti armis laeri Prsefides inftrudi crant, quam efficaciž fennonis in perfuadendo, poenammque fpiritualinm impofitione : ne c ali a ratiofuppetebat, compellendiad officium fubditos, quam Religio animis in- Jedla. Cseterum qui ed improbitatis vene- rac, ut cenfuras Ecclefiafticas nihili face- ret; is nulla alia temporali inflidta potili noxas fuas eluebat. CAPUT ULTIMIIM Chrifllanonm primis tribus Ecclejlc ar umno sis feculis Prudentia , ntqite Pa- j i ent ta. T Ales ferme Chriftianorum erant moreš, quamdiu Idololatria domi- minabatur, & perfecutiones alia; ex aliis fuccrefcebant. Status ide in univer- fum omnes ,ac fingulos obligabat, ut ma- gnaubique všgilantia agerent, perpetuo- que Deum,ac femetipfos ante oculos men- tis haberent. Ubi primum coepta perlecu- eft, nihil Chriftiani aliud in horas ex- pedlabant, quam ut Judici nomina fua tleferrentur , etiam a propriis uxoribus, I aliis- I30 Partis 11. Caput Ultlmum. aliisvc languine fibi conjunčtiffimis, quoS partim bonorum alienorumcupiditas, par- tim falsae keligionis zelus,in fuos exftimu- labat. Nullum debitoribus certius rac- dium erat, sere alieno, quo Chrillianis ob- ftričti erant, fefe liberandi; nulla etiam, Chriftianorum mancipiis cxpeditior adli- bertatem obtinendam via, & ratio erat, quam Dominorum, aut creditomm fačta adjudicem denunciatio, Si quandoGen- tilem Chriftians alicujus virginis amore capi contingeret, continud is virginem in miferam neceffitatem conjicere potcrat, ut corpus fuum,aut hominis libidini,aut Judicis quseftioni ,actormentisofFerre co- geretur. Etiam, cuin nonnihil pacata iiuc~ rentEcclefias tempora, adhuc in dies linr t ulos meritd tirnendum erat, nc antiqua ella recrudefcerent ; nec. ulla Ecclefise illis temporibus tam fecura,integraque pax affulfit, quin milita tune quoqueChriftia* nis perferenda effent, feu populari tutnul- tu, feu qua alia, eos divexandi excogitata causa; conftat enim Martyrum benemul- tos fub iis Imperatoribus paflos^ fuiffe, qui cžEteroquin Ecclefiam Chrifti dedita opera nunime exagitarunt. Fac etiam cef- fafle ad tempus lupplicia ; odia quidem certd, & contemptus nunquam celiarunt, impund femper, & petulanterEthnicorum convitiis , atque injuriis Ghriftiani appete- bantur; ChriftUnorum primis jtUcuUi Patientia. 13! feantur; hos voce , & ftyIo profcindere , hos In theatris per jocum ridere, ac tradu- cere, non modolicebat.fed honori etiani ducebatur. Sanč unius Celil relatae ab Origine criennationcs fiifficere poiTunt, a aliarumque nationum, inter quas verfabantur, inftituto diffide- bat, nifi cum aliquid aut caftae Religioni, aut bonis moribus manifeftc repugnaret. Nec magnopere laborabant Fideles, ut difputancio, & concionando minus rečtd difpofitos, affeftbsque convincerent; fed fatis habebant, Deoifios in oratione com- mejidare, Sc partim toleranti« exemplo, partim Cbriftiamrum primis fieculif Patiemia. 153 partim rečte fadtorum luce aedificare, bo¬ nu m pro malo perpetud reddentes. Inprimis erga Principes, Magiftratus, & iiecularem Poteftatcm Chrillianorutn elucebat Patientia. Nunquam auditi fuč- rc, de puhlica adminiftratione conqucri, aut de fasculari Poteftate quidquam per contemptum diccre. Nihil honoris,& obedientia;, dum ne ad idololatriarh fpe- čtarct , ipfis denegabant: tribuca pende- bant non folum absque repugnantia ulla , fed etiam finequeftubus , & lamentis alias lifitatis ; tantumquc aberat, ut fraudare aliqua re Magiftratus vellent , ut potius manuum labore ipfis fubvenirent. Sedi- tionunij & tuimiltiium popularium neque authores Chriftiani ,ncque participes,aut T { coufcii craut conjurationum primis tribus jjpol.c, fkculis contra Impcratores faftarum auantumvis impii, & in perfequendis Fi~ 57. delibus crudelcs ifti eflent. Soliš Chri- ftianis propria ea latis fuit, quod nun- quam Neroms , Domitiani , Commodi, Caracalls, aliorumque compluriumTyran- norum Imperio, ae jugo liberare fe conati fuerint; cumque per iummum nefas , in- auditariique barbarieni in cxtremas angu- ftias redačti eflent , nunquam tamen in ntentem venit, ad juftam lui defenfionem a jnia corripere, etfi foli Chriftiani- fingu- iis nationibusquc£ Romanis bellum infc* I 3 rebant, Orjgen, contra Celfitm mitio. m. Petri *,•*<* 3 I 54 P ar tu 11, Cafut llltimum. rebant, numero longč prsftarent. Irnd plurimi Fidclium, qui fub Romanis fignis militabant, armis, oper, c. 6. X4& Partis III, Cetput I. - . . —i m.. —- - — . ■ . . . . -n...i,l . , -u— Incarnationc, a c reliquis vitae, & operum JElii Chrifti myfteriis fubjungebanttvr. • Divus Auguftinus luculentum Tra&a- tum confcripfit, quo Catechiftas edoce- rct modum ritč inftitucndi novellos Chri¬ fti rnilites , fbrinatncjue, ac veluti ideam aded fručtuofe funftionis ipie praebcret. Teinpus huic inftrudtioni deftinatum.jalias tontrahi, alias produci fblcbaC; pro eo ac tyrones progrefTum in difcendo citius, tardiufve facerent. Nec folum ad hujtis- modi progreflttm in addifcendis fidei dog¬ mam, verum eriam ad morum, quos ex Paganifmo artuleranr, emendationem at~ tendebatur, nec nifi perfečta Catechume- norum obfcrvata converfione , ftatu illo egredi licebat. Ea re fhdtum ed , ut com- plurcs Baptiimi fulccptiontm ad mortem ufque differrent. Nulli enim nifi. ultro petenti , Sacramcntuin hoc impertieba- tur. Etfi non ccfTarent Paftores anima- rum, hujusmodi CatecHbmenos , ut eam gratiam flagitarent , freqiienter. adhor- tari. Qui admitti ad Baptifmtini dcfidera- bant, & favorc ii!o digni judicabantur, notnina fua dabant, Albo Cmpuennum fi- ve llluminatorum infcribenda; nuilto etiam diligentius, & inftantiiis Qnadragefima- li tempore inftruebantur, iaepiusque . ad Ecclefiam jubebantur convenire , ciim Pneparatio ad Baptifmum. . 141 ad examen in rebus fideifubeundum, tuni ad Exorcilrnos, ac preces fupra ipfos in corona Fidelium ritč pronuntiandas. Ea fantlio fcrutinium, & affignata illi tempo* pora ,■ farnimi diet appcllabantur, ad quos Dominka proxiine praecedente, univcrfa Fidelium congregatio invitari folebat, his fere verbis: Sirutinii dum dilettijjimi Fraires, tjuo electi noftri divinitus itiftruuniur , mttnnere {ognofcite ,, adeeque folicitd devonom fcqnenti r ow \ qtiartd fena circa borata no rutin convenire di~ 6 $o, gnemini. Conftanter mos ifte , a c per com- pllira faecula tenuit, proque ipfis etiani parvulis obfervatus fnit ; ejus veftigia qnsedam adhuc extant in officio Eccle- liaftico, Sub finem magni Jejunii Sym- R om *. bolum Apoftolorum iisdem exponeba- Mijf.fer, tur, cujus expofitionis paradigmata ha-4-p«#, bes in Catechefi Sandi Cyriili Hierofo-*?“"”• 4 * lymitani, & in multis S. Auguftini fer-^^*' monibus. Diomndt Poft tot, ac tantas praevias difpofitiones r'H ' folenni demum ritu Catechumeni bapti- zabantnr, ant in pervigilio Pafchatis, ut nempe čudi Chrifto in novam vitam re- furgerent; aut in Vigilia Pentecoftes,ut cum Apoftolis Spiritum San dum accipe-, rent; nam ftatim a Baptifmo, Confirma- tionis Sacramento impertiebantur. Extra duo proxink commemorata per annuni tempora, Baptifmus ordinaria modo non con Pinu III. Ciput I. conferebatur: fi vero pcriculum in mora effet, nunguam non illius fafta eftcopia. Recčns baptizati odo ipfos dies candidam veftem portabant in Baptifmo acceptam, ad denotandum innocentiae candorem, quem ad exitum vitae iiiffi confervare in- contaminatnm quisque debeat; tum ve¬ ro univerfis Ecclefiafticis officiis interefle licebat, Dubitari neutiquam potelb , fuifle pet ca tempora publicae pacis , & tranquillita- tis, folitd plus afliduos ferventesgue Chri- ftianos,in publicis comprecationibusobe- undis, in caetibus majore frequentia ha- bendis, ubi ftatis horis diurnis, nočturnis- que divinum officium peragebatur. Ac- cedebat Ecclefiarum, & Oratoriorum ma¬ jor opportunitas , utpote qus paffim tune aut aedificabantur, autmajori magnificen- tia,fumptlique ornabantur. Fortaffe non abs re fuerit, unam aliquam ex antiquis Chriftianorum Ecclefiis hoc loco deleri- bere , quantum quidem partim ex ido- ceorum Scriptorum libris, partim ex an- tiquiorum, quaa hodiedum fuperfunt, sdi« ficiorura ftru&ura in hanc rem colligerc iicebit. 3 Ecckfiarum Chriflianarum forma &c. 143 C A PU T H, Ecclejtarum Chriflianarum forma , & ornatus, C Hriftianorum Ecclefiae , quoad fieri poterat, a profanis quibuscunque ffidificiis fe parat® eram , atque d Jm.- ftrepitu, & concnrfatione hominum remo- tee, atriis eriam, hortis, aut aedificiis,ad ie, c, 4. Ecclefiam ipfam pertinentibus circumda- tae. Primo ftatim aditu periftylium erat, five atrium quadratum, porticibus undufi» , w- que inclufuin, quos circumpofit® col um- nac - lin ~ nae fuftentabant, eo ferme modo ac for-C^* ma fr quam hodie in monafteriis, clauftris & coenobiis anibitus quadrati repraften- ta«t. Sub illis fornicibus mendiculorum grcges morabantur , quibus licebat pro * foribus Ecclefi® ftipem rogarc. MedioVf^ in atrio unus 3 ant plurcs proftabant fon - 1 tes , manibus, vultuique ante orationem .jff ■ abluendis idonei j in quorum locum fub-?fcl 5 inde vala luftralisaqu® fubrogata fuerunt. <■ Duplex atrio veftibulum contiguumerat,^* cx quo per plures portas ingreflus pate- bat in Bafilicam , qu® totius iacrse ®dis capacior pars, & veluti corpus erat, Di¬ ši , duplex fuifle veftibulum; nam alterum Pa»#i. e orum extra templum erat » alterum adEp. te niplum pertinebat , proximč majorem ficclefi® portam exifteus, & i Craecis Nar- 144 Part is III. Capttt II. Nartbex appellatur. Porro Bafilicae ipfi duo plerumgue ardifida adjunfta erant; Baptifterium videlicet in ipfo teoipli adi- tu extrinfecus fituni , &,qua parteEccle- fiatetminabatur, Veftiarimn , five Sacri- ftia, ubifacra Supellex afiervabatur, qui locus Secretariim, vel Diaconium alias dice- batur ; non rard etiam juxta templum ajdiculae, five cellulae in longum procurre- bant, privarim orantium , & meditantium commoditatibus exftrudiaj, quas nos Sa- cella, vulgo Capellas nominaremus. Tota Bafilica in tres partes feenndiim latitudinem lbam divifa erat, per duplicem columnarum ordinem ,quibus ex utroque latere porticus incumbebant, inter quos medium interječtum fpatium templi na- vis erat, quemadmodum inantiquis omni¬ bus Ecclefiis hodiedum obfervare licet. In extrema templi parte Orientem versus altare feattollebat, & poft altare Presby- terium, five Sandtuarium, quae fecretior templi pars erat folis Sacrorum miniftris pervia; qtiippe in qua divini officii tem¬ pere Presbyteriex ordineaffidebant.me- dium inter iplos locum obtinente Epifco- po, cujus exedra in extremitate faera* rediš collocata, intrantium per principem por- tamFideliumobtutus,veluti totius faerse ftrudturae meta terminabat. Altari feptum Clathratum, five cancellis translucidum pra- Ecdefutrum Gbriflianarum form a & c . 145 protendebatur , quod chorurn appellarc liceat; ad ejus ingreffum, aut in medio illius pulpitum eminebat, alias Ambo no- miiiatum ; eo gradibus cx utraque parte afcendebatur ad iacras le&rones publicč obeundas. Nonnunquam duo id genus fuggefta hinc atque illinc difpolita erant, lit lpatio, quod intermedium erat, vacud rciidd, liber ad altare ipfum profpedlus effet. Unum ex hifce fuggeftis, quod ad dexteram Epilčopi, & ad iiniftram populi adverfi ftabat, legendo Evangelio, alte- rum d regione oppofitum recitandaj Epi- ftolae ferviebat. Porrd fpatium, quod in- ter Ambonem, five pulpitum, Št altare medium crat, Cantores occupabant, qui iimplices Clericierant, ad id muneris fpe- ciatim deftinati. Jam Altare ipfum menfa erat ex mate- ria pretiofa, ut argento, aurove fa&a, gem- Entsquc diftinčta ; marmore ut minimiim aut pjrophyrite conftabat, fupra Martyris alicujus tumulum , quoad per loči na¬ turam liceret , ere&um. Ciini enim ad Martyrum fepulehra cogi Fidelium coetus folerent, ibiaem etiam Ecclefias exftrue- bantur, vel certš ad Ecclelias alibi exftru« čhs, San&orum Corpora transferebantur. Hinc lex illa Ecclefiae ortum habuit, pro- hibentis altare aliquod dedicari, nifi in- clufis in illud San&orum lipfanis. At- K quc 146 Par tis 111. Cafut II. que hsec Martyrum fepulchra vulgd Me- jnotite aut Conpffioms nominabantur • Ea iubtus humum eranc, ad quae ante Altare illis fuperaedificatum, defeenfus patebat. Extra facrificii tenipus nihil omnino Alta- ri impofitum erat, nihil quod illud pro- xime contingeret j quatuor folum colu- ninis, ad totidem angulos erečtis, ara cir- cumdabatur , columuis vero quoddani quafi tabernaculum inuninebat, quo to. tum Altare operiebatur , quod proinde Ciborium veteres nominabant, a forma yi- delicet fua, quas crateri invcrfo fimilis erat. Poit Altare, uti fupra dicere inftitui, J?resbyterorum locus, ac regio erat pro- f >ria, reliqua ajde lacra aliquanto humi- ior , & fupernč in angulatum fornicem, definens; pars.ifta Ecclefae Cmiha appel- labatur, ed quod fuperius conchac in mo¬ dulu clauderetur; dbjis etiam, propter fi» gurffi fu$ cum conchyliis, & arcu fimilitu- dinem, dici folebat. Denique hasc ipfa templi poftrema pars , Tribunal etiam nomi. nabatur, propterca qudd in Bafilicis pro- fanis, id eft, in Principom, & Judicum pa- latiis hnjusmodi locum Magiftratus očal¬ en. paret, a miniftris publicis ftipatus. Edi- tiore etiam lofita erant, res pro Chrifto fortiter ge¬ ta, & exantl*ata. Duo inhanc rem illu« jW.Pe.itria fanš exempla Prudentius nobis luppe- rjfttpb. ditat intiymnis de SS. Caffiauo, & Hippo- lyto Martyribus. Pidura ifta eo praeci- puš fpedabant, ut rudium hotninum in- *■. gefiiis librorum loco fervirent, quemad- modum Gregorius II. Pontifex in Epifto- Gng. II. la fecunda ad Imperatorem Leonem Ico- *>. i‘h noclaftarum audorem fcribit; Viri ac mu~ lieres, Ecclejimtm Chnflimmim forma &c, 149 heres, inquit, pueros parvulos nuper baptiza- 1» Ceri- tos in ulnu tcnentes , itmqtie florentes xtate c!l!o juver.es , & ex gentibus diverfis profečtos, in- Nte*”- dtcatu dgito bifloriis , eos tcdifiiant, commque tttentes & t or d a \urfum ad Deum erigunt. Ne- yu t quc poit is Ecclefiarum fua decrant cx ebore , argento , auroquc ornamenta; Anajlaf. Temper vero templi foribus cortin® pr®- teni® erant. * ' Diaconium, five Sacriftia, infignis ftru- dhira erat , ipfi Ecclcfi® contigua. Hic faera vafa, hic libri, & veftimenta Sacer- dotum, hic c® te ra Ecclefi® faera, & pre- tiofa fupellex cuflodiebanttir ; Fideliuni quoque oblationes , ipsaque interdum Euchariftia ibidem reponebatur. Eodem ad caufas Ecclefiafticas feereto traftan- das, Členim finim EpiTcoptn convocabat; idem co fe referebat interdum, ut ad rem. divinam rite faciendam fefe compararet: quemadmodum de S. Martino Sevcrus In vita author eft, qui tres ipfas horas in Sacri- J pf ms ‘ ftia abditus, orationi ante Miflam vacare folitus erat. Inde eft,- ciir ei loco Secre- tani ^lomen inditum fuerit, cujus fpatium nonniinqiiam.adeo capax erat, ut Conci- liis ibidem celcbrandis llifficeret. In non- Hullis Ecclefiis gemin® ad fupra dičbos Paul. ep, nTus aul® erant, quarum altera faero in- Iž ' ftjumeuto aftervando, altera meditatio- ni "> & confultationi attribuebatur. K 3 Cali- IJO Partii III. Caput II. &'alibi fdjjim. Calicum, & Patenarurrt vis ingens erat; £lli fub prima Ecclefise fectlla fsepd qui~ dem vitrei folinn erant, faepe tamen per- fecutionum etiam durante tempore , ar- gentei, aureique adhibiti funt. Calices ifti Ltb.Tont. pocula erant, quibus Romani ad biben- inMar. d urn fcrč utebantur ; Patent autein lan- ees, fivecatini erant, quibus efcte menfis inferebantur. Calices templorum nuxi~ mam partem pondus trium marcarum ba- bcbant; Patente vero utpote pragrandes pelves , five polubra , non rard quin- que, & quadraginta, femper vero triginta marcas graves erant. Jam inde ab iis tem- >oribus ccreorum in Ecclefiis ufus reče- )tiffimuserat, quorum bene muki, quam- ibet adulta die, accendi lolebant, inter- ucentibus magno numero lampadibus, Lumimim hic tam creber ufus tum tem* poris, multoque ante, public® lstitiae, & venerationis fignificatio habebatur. Nam Magiftratibus Romanis ignis , feu potius prunae in foculis prasferri folebant, ad odores nimirum incendendos ; id cjood Horatius adnotavit, vanitatem, & mfa- niam exagitans Praetoris cujusdain , vel i.». Sa- potius Scribže, qui Fundu in parvo, & igno- bili oppido magnos honores fibi fume- M*** bat; hujus enim Prxtextam , & laium clavttm , pufacfo batiilm Ker on. in VigH. Eakfutrum Cbrijlianarum forma &e. Tf I falsč Poeta irridet. Praeterea in Notnia iiuperii praster caeteras notas, fymbolaque, plurimorum Magnatum , & Procerum, inenfa proponitur, in qua liber pulvinari impofitus eft, alias omnibus confpicuus, alias oblong6 velo coopertus , candelisr duabus fupra candelabra ardentibus, quae figura noftris Altaribus admodum amnis eft. Inventa fučre candelabra ex auro, An$M Ecclefiis fub prima Chriftianifmi tempora s ^ ive r* dono data,quae leptem fupra triginta mar- cas adasouabant; argenteorum vero pon- dus , ad quadraginta quinque afcendit. tifus itcm cereorum odoratorum, ad fuf- fitum videlicct faciendum, in aliis etiam cxtra Italiam Provinciis deprehenditur, Gregor. auemadmodum in Baptifmo Clodovaei ob- J urtm * fervatum fuiffe accepimus. Baptifterium figura plcrumque rotun¬ da erat, aditumque habebat, ex quo per aliquot gradus defccndebant immergendi in amiani; nam locus iftc rc ipsa balneum quoddam erat. Confccutis poft tempo- ribus faris vifum fuit, ingens aliquod la« brum balnearium ex candido,rnbrove mar- more huic myfterio deftinarc ; ad extrc- mum vero tota Baptifterii ratio ad pelvim five polubrum redačta eft» uti noftra ad- buc cetate fontes baptifmales extant. Jam Eaptifterium fuis quoquc, huic Sacramen- Paulkl to maxime confentaneis, piči uriš rlluftra- K 4 tum, l\b. P »n- tif, in ln- moc.I, & tlibu Vfal. 41 . v, /. Cone* Confian- tinop.an. S 3 S- 15 z Vrn it Ul. Cdput II. tuin, vasisgue aureis,& argenteis complu- ribns ad lacrum Oleum aflervandum, & aquam fuperfundendam locupletatum erat, Vafa haec modo agnelli, modo cervi re- ferebant figuram, illa fanguinem Agni Di¬ vini , quo a fordibus peccatorum lavamur* ifta animaruin defideria repraafentabant, Deum, & Cceleftia fitientium. Interdum ctiam S, Joannis Baptiftae imaginem vi- dere erac, cum columba aurea, vel ar- gentea iacro fonti imminente, qud fic ed luculentius exprimeretur univerfa Chrifti in Jordane baptizati hiftoria , & virtus Spiritus Sančti luper aquas baptifmales dc- fcendentis ; qu$ etiam ratio fuit, cur nonnulli aquam ipfam, fen fontem baptif- malem Jordanem appellarent. Hune fermc: in modum exftru&a2 erant veteresEcclefiae, & aedificia illis adjunčta; caetera enim, qu$ huc referri deberent, prstereo: hujusmodi funt Epifcopale pa- latium, & Clericorum habitatio, ex quibus progreflli temporis Canonicorumfepta, & Monafteria exorta funt; item holjpitales domus diverfi generis , quae maxima ex parte propd faeram, & principem aedem exftmčte erant. Et tamen Gentiles corum temporum Fi- delibus exprobrabant, quod neque tem- pla, neque altaria, neque ftatuas, neque facrificia, feftaque ulla haberent; quibus Chri- Ecchfiarum Chriftianarum farma &c> 155 Chriftiani, ut objeda diluerent, non aliud fere refpondebant, quam fana illa, 8c aras, cruentaquc Sacrificia ninniun quantutn in- digna cfle Dei Majeftate. Dcum non aliam habere fui imaginem, cjuam Filium Urligenitum fuum, & animas rationales, quae filii Dei imitatione Patri ipfi effician« tur fimiles ; nec deefle fibi ullo aut loco aut tempore altaria, & facrificia, laudes nimirum divinas, quas ex animis charitate inflammatis,veluti fumantibus aris identi- dem offerant; denique veros, ac genuinos Chriftianos nullum diem non habere fe- ftum , perpetuumque gaudium gaudere, propter caducarum rerura defpicientiam, propter fecurae confcientias tranq,uillita- tcm,ac cceleftium bonorum exfpedatio- riem,limpidiffirna2 voluptatis plenam. Ha zc aliaque his fimilia ad Gentilium obtun- diendas criminationes Chriftiani repone- baut ; quin praeterea difertius refponde- rent, dicerentque, efle ftbi omnino tem- pla, & altaria etiam materialia, perinde atque Ethnici habeant, licet figurd ab iftis diversa. Aliud nimirum Gentiles»aliud Chriftia¬ ni cogitabant, ciim templa, aut altaria no- minarentur. Gentilibus enim altare nihil aliud erat, quam foctis quidam e lapidi- bus in foro aliquo ante templum, aut ido- lum, 6c quidem fub dioexftrudus,in quo K. 5 vidli- VUruv. k 4. 1, Boren, od Mar- tyal. I 54 Por tis 111. Cafut 11. vidlimarum carnes cremari , vinumaue, lac, raci, & alia libationum genera effun- di mos crat. Iidera tempiran accipiebant pro sdificio fingulari, figurae alias rotun- ds, alias oblongs; in cujus ftrudhira pro- portio, ccrtaque ornamenta, pro diverfi- tate divinitatum, diveria etiam ipfa erantj qucmadmodiim apud Vitruvium legerc eft. Gencratim tamen id genus teinpla niaximam partein angufta erant, feneltris ant plane deftituta, aut modica luce per alias admifsa fubobfcura; neq quidquam filiud in iis, praeter Deorum bmulaera, & donaria illis fafta, vifebatnr; popnlus enim intro fuccedere non Iblebat, fed pro tem- pli foribus altare ipfutn circumftabat. Contra vero Chriftianorum Ecclefis aulis atiam fhnis fimiliores erant, cujusraodi vjdclicet Bafilics fuertint a Vitruvio de- feripts, aut (chols publicis ufibus aperts. Eminebat in illis tribunal cum fuggeftu five cathedra, quam totius conventus Prs- fes occupabat; prsterea offerebant fefe pulpitum pro Iedoribus, fcamna pro au- ditoribus, libri, armada, Iampades, can- delabra, menfa denique, cujus quis uius effet, Gentiles ignorabant, nifi qudd fci- rent epulas interdum Chriftianos inter fc comnuines habere. Accedit, qudd coetus fuos, &loca, ubi coetus cogebant, Chri- ftiani frcqucntius translatis vocabulis effer- -r rc Ecckfiarum ChrifU/tndrum forma &e. 155 re folebant, nominando illos Ecclefiam* Bafilicam, Oratorium, Domum Dei, Do- minicum , five quod idem ex Grasco fonat Kjriucum, ex quibus ultimis vocabulis vo- ces Germanicae Scrtt & $h'd) ornim du- xcre ; raro ea loca templum, nunquam Verd, qudd legcre meininerim, delubra aut fana appellabant ; faspe etiam Alcaris loco facram menjam dicebant. Progredten- te tamen die ipfa Gentilium fana ad veri Numinis cultum adhibita fuerunt, ficjui- dem ad Religionis noftras fundtiones ido- nea haberentur. Quemadmodum Roma: Pantheon, Minerva, Fortunae, aliaquc Deoruin , Dearumquc Fana in Ecclefias Chriftianas converias funt. Non amplas foliim , ornatasque crant Chriftianorum Ecclefise, -venim etiam , ut niuudae eflent, ac probe cuftodit«, folrri- tž cnrabatur. S. Hieronymus Ncpotianum Presbyterum laudat, cujus cura, diligen- tiaque fačirum fuit, ut Ecclefias ipfius al- tare perpolituni, muri a fuligine, pavi- mentum a pulvere, & fordibus defenfum, facriftia nitida , vala pellucida conferva- rentur, affiduusque ad Ecclefias fores ja- nitor excubaret. Hujus generis minifte- riis, infcrioris ordinis in Ecclefia miaiftri deputati erant, quocunque dennim no- mine illos appellare libeat; nam Janitores, Manfionarii, Cubicularii, diditui voca- 15 (J PartisIII, Caputll. bantur , ingensque feraper in majoribus Bfron. Ecclefiis numerus eorumerat. Ex fornm- AmofS' j a Ordinationis colligitur, officiura Jani- iu ,01. torum f u j(f e s ut dato figno ftatis horis Fi- deles ad comprccationem advocarent,fivc campanarum pullatione , cx qno earuni tifus receptus fuic, quod feculo fexto ex- eunte contigifTe creditur, fivcaliaquadani ratione id fierct; preeterea portam Eccle- iiae referare, ad eandcm excubare, infide- les, atque excommunicatos inde prohibe- re, claves perpetud affcrvare, denique ne quid per negligentiam deperiret, cavere Dlai. i. Oftiarii debebant. Ex Dialogis S. Grego- c.j-. Es’ rii difcimus, lampadum euram Manfiona- Diaij. riis demandatam fnifTe; hi ipft ex inferiore c ' *+' Clero miniftri, feftis ac folemnibus per an- num diebus Ecclefias pro fuo namere ex- ornabant, alias periftromatis ex ferico , aliove pretiofo opere contextis, alias fiori- bus& virentibus ramis facros parietes ici- tčvcftiendo ^ verbo,in adornando, curan- doque lanfto loco, nihil ab ipfis praster- mittebatnr, quod ad ingenerandam ho- minibus Domus Dei reverentiam , & pieta- tem necefTarium eflet. Porro id gcnus fun- £Hones tanti fiebant, ut Laicis ca; obire non permitteretur ; camque ob caufam confukius viTum fuit,adDiaconorum fub- levandoslabores, novos Clericorum ordi- ncs qui muneribus illis prsficerentur, con- ftituerc. CA- Keligionis extetior apparatm &c. 157 CAPUT III. Religionis exterior apparatus , ejusque ntceffitas . E Tfi Chri(liana Religio. tota fpiritua. y Jis (it., atque ad interiorem homi- nem prsecipue fpečlet; nihilo tamen minus Chriftiani homines utique funt cae- tcris mortalibus iimiles , perindeaue, ac reliqui, fenfutim, & phantafiae objeais atfi~ ci, ac moveri folent, Imo dicere aufim, quam plurimos ipforum in omni ačtione lua, vitaecjue totius ratione, fenfibilium reruni dučhim, ac veluti magifteritim uni~ cc fequi. Qubtus enim quisque eft, qut animali hominis parte prorfus lupcrior, totus fit in operationibus mert: internis & intelletlivis ? Imo qui tales funt, quoties ab iiš diftrahi, & avocari non folent ? Igi- tur rerum externarum adminiculis fulciri pietatem noftram, & adjuvari omnino ne- cefle eft. Si, qu$ Angelorum natura eft, puri fpiritus eflemus, ab omni corporurii concretione femoti, perinde in uno, at- que in alio loco animum per orationein adDeum erigere nullo negotio poffemus j nec fori, aut cotnpitorum ftrepitus, neč militarium tumultus ftatiomim, nec po- pinarum nidor , & helluonum in illis te- mulentsevoces, nccullius deniquc cloacas fordes,ac foetor ab orando Deo animum av©- Ijg P ur tu 111 . Capnt Ul. ■ . . . —--. - - . . ..... - - avocarent noftrum. Cur autcm oninia hsc loca niminmquatttum ad colligendum ani- mum inepta cviranuis; nifi ut fenfuum no* ‘ ftrorum, ac pbantafiae Iubricitati, & na- turali ad exteriora effufioni utcunque oc- curramus ? ftobis profc&d , non Deo, Tcmplis, & Oratoriis opus eft. Is enim locis omnibus ex aecjuo pradens adeft, fempčrque ad nosaudiendospatatus; nos vero ad colloquendntn cum ipfo haud perinde quovis tempore, ac loc6 expediti liram s, Fruftra igitur certa tjusedam lo¬ ca divino cultui lacramus, nifi eadem a nobis ita curentur, exornenturque, ut ad ingenerandam pietatem opportuna fint. Nos ipli nonne indies experimur, quatn difficile lit orationi vacare in Ecclefia locd tam incommodd lita, ut vicini fori, aut frequentatae ab hominibus plateae ftrepi- tns č propinquo exaudiatur, tam pulve- fulenta inliiper maleque perpurgata, vjjc ut invenias, ubi pedem figere , ubi confi- dere, aut ponere genuacommode liceat; in Ecclefia denique , ubi unda populi ultrd citroque comeantis nune in latera, nune in pedes- orantium incurrat ; ubi infantium ejulatu, exafl:orum pro Hipe- corroganda , ommšque generis mendt- cabulorum clamoribus perpetuo inter- pellcris ? E contrarlo Ecclefiam cogita a turba i & tura uit u feraotara s ftm&uras Ul- Religionu merlot apparam &c. if 9 infuper elegantia, & facri inftrumenti ap- paratu, a c nitore prseftantem, in qua be- ne coordinatus Clericorum chorus divi¬ ni officii partes omnes ingenti cum mode- ftia, ac dignitate obeat; fane ad affiften- dmn tali in loco rei divina, & ad pre- ces pon rantimi lingna , fed intimo ani- Cor. mi affechi, quod Apoftolus monet, fun< dendas , nullum efficacius affcrri pofiet invitamentum. Probč ifta animadverterant primormn Ecclefi® fcmilorum fapientiifimi Prcefu- lcs, Erant ifti paitim Grčeči, partim Ro¬ mani, fsepe quidem philofophicis di'ci- plinis , temper, vero urbanitati,, & decen- tia; prseceptis egregie imbuti ; intellige- bant, ad excitamla in homimmi animis prceclara fenfa, honeftiffitnaque de rebus lacris, ac divinis judicia, momenti pluri- iduid habere ordinem , dignitatetn , 8j niunditiam rerum , qus ienfibus objiciun* tur; neceffarid edam ex hac rertun seftt- matione voluntatem tenere c onim overi, & coliiquefcere ; Sed neque iilud eos latebat, aegre admodimi fieri poflfe, utad fublimia, lefeque digna hoininis animus aflurgat , quamdiu corpus iprum impe- ditur , & phantafia externarum rernai imaginibus veluti fauciata languet. In- tcriin tamcn pictatem tanti aeftimabant, ut eam , quoquo modo poffenr f adju- yan» Cod. Sa- crem. Edit, 'Romun, 160 Part is HI. Cap ut IV, vandam curarent. Quare illud inprimis agebant, ut toča puhlici, Divimque Offi- cii ratio , prscipue vero auguftum Altaris Sacrificium , cjuanta maxima fieri poflet, majeftate, & fplendore perageretur; ut- que popuius eidera quam commodiflimč intereffet, qud fic fuusdomui Dei amor, debitaque veneratio conflaret. Pročul ta- men a Sacris iEdibus faftum omnem pro¬ fanimi , procul effceminatum luxum , & quidquid denique lenocinari animis, & fenfus externos ferire poterat, profcribe- bant; neque enim ad permulcendos mol* liter fenfus, led ad eosdem, ut divinis va- c.are poffent, fublevandos exterior in tein* plis pompa fpedabat. Clariiis ifta perci- pientur, ubi totam antiquorum Liturgiara ordine enarravero. CAPUT IV. Liturgij Or do, S Ingulis Dominicis, FdKsque Sando- rum Martyrum , & jejunio dicatis diebus , denique faapius pe_r annum pro diverfa cujuscunque peculiaris Ec- clefire confuetudine, divinimi facrificium offerebatur; votitfaz etiam Miflae pro pu- blicis, & privatis neceflitatibus fiebant. Dominicis, ac feftis diebus res divina per- agebatur finita Tertia ; diebus vero je- junii tardius pro eo, ac refedio corpo- rmn Liturgije Orde, l6l rum nune polt Nonam, nune a Vefperis praferipta erat. Ubi primum hora rei lacraj deftinata illuxit, Fidellum multitu- do ad aedem prinčipem confluebat , in- deque una cum Fpifcopo, & Clero uni- verfo ad locum, in quo ftatlo illius diei indičta erat, fe conferebat; hunc enini in modiun Epifcopus Ecclefias omnes fuse curas creditas, per fe ipfe obiens lu- ftrabat; atque ex hujusmodi vifitationi- bus> cum collečtus in unum corpus om-j^ nis populus ordinatim procedcret, Pro- ceffionum ut vocant, five fupplicationum apud Chriftianos mos, 8c nomen flnxit. Interea temporis intrante populo, fingtK lisque locum occupantibus, a ehoro plal- mus aiiquis cum Antiphona fua decanta- batur ; cui proiude Introitus nomen in Ecclelia inditum, hodieque manet. Dia- coni, & qui his juvandis fubrogati erant, Subdiaconi videiicet, atque Oftiarii cer- tum fingulis , ut quisque templum in- grediebatur, locum affignabant; utaded in tanta multitudine confulionis effet omnino nihil. Hoc ordine collocati, ac veluti in ftationes fuas diftributi Fideles, preces aliquamdiu taciti fundebant: tuni Epifcopus toto ccetu falutato, clara, Sc elata voce comprecationem illam oratio- ne quadam concludebat, qu® ColleČtae nomen ea re fortita eft. L Sc g. Vetr. S.v 3 . 1 . Cor. mi. v 1 . fi.d Tit. 2. *- 7 . Spoc. 4. iSi Partis III. Cajiut IV. Secundum hasc in lolio iuo Epifcopus affidebat, quod incxtrcma, & eminentiori Bafilicse partc collocatum, veluti centrum ac ftopus erat, in quem converfi totius multitudinis obtutus collinearenc. Hac ratione Paftorum quilibct vifibilis qute- dam Dei imago, &, ut facras paginas lo- quuntur , forma gregis lui erat, perindc ac Chriftus ipfe Iplendor eft , & imago Dei Patris. Epilcopum Pre$byteri ad dexteratn, & finiftram medium in orbem, quae Abfidis figura erat, ipfi quqque le- oentes circumdabant, Diaconis in pedes erečtis. Ecclefis ifta facies paradifi refe- rebat 'imaginem a S, Joanne in Apoca- lypfi delcriptam. Epifcopus cum volu- mine in manu , qn6 modo Ecclefis Pa- tres depingi folent, throno infidens vi¬ cem, ac perfonam fuftinebat ipfius Dei, iub habitu, & fpecie humana in Throno fedentis, Iibrumque manu tenentis intus, & foris fcriptum. Porro Presbyteri vi- ginti Ojuatuor Seniorum auguftum Sena- tum repraefentabant; Diaconi cum reli- quis Sacrorum miniftris Angelos expri- mebant, adminiftratorios videlicet Spiri- tus , ad Dei capcflenda jufla perpetuo expeditos. Ante folium Epifcopale fe- ptem c^ndelabra cum Altari polita erant, in quo primum inccnfa muka , <^iue funt otationes San&oruni , tuni vero Agnus fini Liturgi« Ordo. 165 fine maciila offerebatur , etfi aliis, ac pe- regrinis fpeciebus panis propofitus. De- nique turmse Fidelium, quibus Bafili- ca tota replebatur, non ineleganter tur¬ bani illatn magnam referebant , quam di- numerare ncnio pocelt, Beatorum in- manibus evtum : & tlamant voce magnd dicentts ; Salus Deo noftro , qui fedet fuper thronum » & Agrto. Haec ferme ccetuum in Ecclefiis agi folitorum forma erat. Ubi quisque certo loco conftitit, Le- Gorum unus aliqnis Ambone confcenfod Vctere primiim , fubinde d Novo Tefta- mento partem a! iona m recitabat, nimi- rum ex Adis, aut Epiftolis Apoftolorum; nam Evangeiii le&io Sacerdotibus , aut Diaconis refervata erat, Qu6 luavloc auditu facra hsec letlio eflet, otiumque s & opportunitas daretur tum audientibus, attentius leda meditandi, tum Ledori- bus , a contentione vocis lele colligendi* Pfalmorum, Antiphonarum, & feftivo vo¬ cis Alleluja interpofito concentu , ledio ipfa condiebatur. Omnes hujusmodi le- diones peragebantur in Hngua vulgari > id eftj in ea, qua honeftiores illius Pro- vinciaj homines utebantur. Etfi enim Auguftini aetate lingua Punica apud ple- bejos in Africa homines in ufu erat, nul- L a libi tu. s. Anton, e. i. Cone, lob. Cone. CbalceJ, Aii, 10, 164 Partis III, C’at>ut K libi tamen legitur, ad Ecclefiafticum Of- ficium adhibitam fuifle. Contra verd in Thebaide lediones faeras Aigypriaco fer- mone obitas fuifle necefle eft , quando- quidem S. Antonius, qui praeter hanc lin- guam, nullam aliam callebat, audita Evan- geiii ledione ad Deum converfus fuit. In Syria fuperiore Epifcoporum pauci ad- modum Graece dodi erant , nec alio, quam Syriaco fermone ipfi utebantur; id quod ex Conciliis, quibus interfuere, coinprobatur, ubi interprete indigebant. CAPUT V. Conctones. L Edionem faeram Concio excipiebat. Antiftes Evangelium, aut aliam Di¬ vina: Scripturs partem explanabat, ex qua librum perfepž integrum a capitc ad calcem fumebat exponendum ; argu¬ menta quidem certž talia inde feligebat, qua? plus in vulgus utilitaris, & momen¬ ti hr.Derent; exempla hujusmodi expo- fifionum continuarum, in Homiliis bc- ne multis Chryfoflomi, & jn Tračtati- bus S. Auguftini in Pfalmos , in Joanncm, & Epiftolas Paulinas occurrunt. Sele- diora verd č libris faeris decerpta argu¬ menta, in operibns Divi Ambrofti feie of- ferunt , qui Sandum Bafilium imitatus, primum quidem de opere fex dierum, tum Conciones. tirni vero de Noemi, Abrahse, aliorum- que in facra hiftoria fanftitate infignium Virorum rebus geftis tračlat. Differta« tiones iftae Patrum, & Commentarii in la- cras literas maxima ex parte, nihil aliud ferd funt, quam conciones, vel ab ipfis tatribus fubinde literis mandatae, vel ab aliis , qui concionibus intererant, notis compendiariis, de quibus fupra egi, ca- lamo except.B. Nimirum non erant Pa- tres illi de genere male feriatorum fophi- ftamm,autdccIamatoru;n, qui pravi con- tradicendi mutud temulatione, aut alios fpperandi ftudio incenfi , nune in fcholis v - Aa S' publicc difputabant, nune ad eruditicnis luaa, praeftantisque ingenii oftentationem u \ 9 , & in Mufeis abditi , volumina per otium Ep ad confcribebant. Sed Paftores animarum D/o/č. erant, infinitis negotiis diftenti, qme pro- y s ximi charitas exigebat, maximč vero fub- Ep.}?/ ditorum componendls litibus occupati; qui tamen non omittebant quam fre* quentiffime ad populum verba facere., ut muneris fui partem illam explerent, quam minifterio fuo maxime omnium propriam elfe, ac ncceffariam judicabant. Etenim fub prima Ecclefias fa?cula Epi- fcopi omnes, extraque illos fernie nulli concionabantur. In Oriente primum ac- ciri ad habendas conciones nonnulli ex Presbyteris coeperunt, qui ad id genus L ? fun- 166 Pariti IH, Cafut V, funftionis fingularibus naturs, & gratis prafidiis inftrudti erant, qualem S, Joan- ncm Chryfoftomum fuiffe conftat ; in Occidente vero inter primos, qui ex Or- dine Presbyterorum ad Popiilum de Jfug- geftu agerent , S. Auguftmus fuit. Atque hsc caufa eft, cur noftri aevi concionatoribus Patrurn fermones ufque adeo alieni videantur ab idea, & methodo concionandi, quam fibi hac State iequcn- dam propofuerunt, Sunt illi nimirum piano , fiimplidque ftylo confcripti, in quibus neque artifidum, neque partitio- nes oratorias deprehendas: a b funt fubti- liores ratiocinationes , abfunt curiofarum pigmenta eruditionum : find motu vehe- mentiore affečtuum nonrvulli , plerique autcm oppido breves funt. Fateor equi- dem , non id fpečfcaffe landtos illos Epi- fcopos, ut clari, perfe£tiqne oratores, aut concionatores haberentur; fedilludfpe- ftabant unice , ut familiariter cum fuis , <|uemadmodum magiftri cum difcipulis, cum liberis patrcs , agerent. Eandem ob caufam exhortationcs i p forum, homi- lias grsece, latine fermones nominamus „ id eft, familiaria colloqiiia. Docere populum cupiebant, exponendo Scri- pturas Sacras, non per criticas , curio- s4sque rerum indagationes , ac qu$~ ftiunculas, uti Homerum , & Virgilium Gram- Cancitmti. 167 Grammatici in (cholis explicabant, fcd P^r Traditiones Patrum antiquas, ut tatn fidem ftabilircat, quam morum efficc- rentemendationeni. Commoverequidem s & flečfere Auditorum animos ftudebantj hoc ipfum vero non tam eloquentiaa vi, adhibitaque in dcclamando contentionc, quam veritatum, quas proponebant, ma- gnitudine, proprii numeris majeftate, vi- tse totius iandHmonia , promptaque in omnes charitate conlcqui allaborabant. Dicendi genus Auditorum captui ac« commodatum erat. Inter omnia Augu« ftini opera, ipfius ad populum Sermones, omnium fimpliciffimi, humilliimquc funt, atque aded breviore, faci!ioreque ftylo , quam ejusdem Epiftolar , confcripti ; hos enim Sermones in oppido angufto, atque obfcuro ad inftitores, ad rufticam - nauti- camque turbani habuit. Caeteriim idem S. Dočtorin PoJemicis librisjis pra;fe> tim, ouos contra Julianum edidit, luculentec demonftrat, nequaquam fe Rhetoricae ar- tis, quam olim publicc ac longotempore docuerar , oblitimi fuiflfe. Contra vero San&orum Cypriani; Ambrofii, & Leonis conciones, utpote in civitatibus peram- plis habitat, longč elegantiores, atquead tegulas oratorias magis exa£Ee funt; di* verfo tamen ftylo exarat£ , pro cujusque Patrum privata indole, tcmporuinquc, in L 4 168 Par (is hi, Captit V. qu32 quisque inciderat, varia confuetudi- ne. Neque enim rerum pianini , qiue 1 Patribus tračtebantur, argumentis adlcribi poffunt, qiue humaniorum literarum pe- riti, in voluminibus Patruni cenforio. fty- 16 configunt; cimi modo latini fcrmonis puritatem in iis defiderant, modo proba- tionum haud fatis firma momenta, & exor- nationum juveniles flofcrdos , aliegorias inquam longius accerfitas, verborum argu- tias,&locutionum, ac vocum veluti rhyth- micos concentus reprehendunt. Tempo- rum ifta, non perfonarum, ant materia- rum vitia erant * nec dubmm dl, quin Patres, fi Ciceronis, aut Terentii aetate vixiflent, cum Cicerone etiam, & Tercn- tio locuti fuiflent. Minor efi: Patrum Graecorum ab anti- quis, optimfsque fuae nationis Scriptoribus in fty!o differentia; minus enim Orientis lingua mutationi, & corrupteLe obnoxia fuit, ftudiis literarum in ea orbis parte, majori c ura, diligentiaque confiervatis. Patrum iftorum opera maximam parteni folidš confcripta, le£hique in paucis amoe- na funt. Chryfoftomus antc alios omnes concionatoris, omnibus numeris abfoluti, exemplum mihi femper vifus fuit, Is IIo- miKas fuas orditur ab expofitionc Divinse Scriptura^jdilucidando verliis alios exaliis, eo ordine, ac numero, quo prius a Lečfo- re Cantiones. 169 re fuerant recitati; in iisque explicandis fenfum inveftigat maxime genuinum, & forraandis moribus aptiorem ; ad extre- nuun Perorationis locd adhortationem fubnedit moralem , qu£e Pepd non tam argumento prsemiffe expofitionis, quam Auditorum praefenti neceflitati convenit; quippe quam vigilantiflimus jnxta , & fa- pientiffimus Paltor probe perfpedam ha- bebat. Illud etiam in ejusdem Sermoni- bus animadvertas, vida ipiiim Ipeciatim infedari, & ut ita dicam, fingulad cum unoquoque illorum congredi certamine, nec ante finem facere unum aliquod op- pugnandi, quam illud vel plane extermi- natum, vel certš potiflima ex parte com- preffiim, ac domitum vidcret. Digna San¬ do viro fententia eft, quam is in Homilia fexta in 1. Ep. ad Timotheuni pronuncia- vit; poftquam enim maledicendi, & con* vitiandi pravain confuetudinem graviter in ea reprehenderat, ita demum conclu- dit: Midies jam bujusmodi »tonita dedimus, neque ta repetere unqua»t defifiemus, modo a!iquu profe- člut eveniat : & polt pauca : nunquam eadem Vobii repetere dejinemus, dcntc penitus infmuentur cordibus veftris, ataue in opus erumpant. Sandi ifti, & Apoftolici Pr^dicatores, quos ad dicendnm nec propds laudis,nec pdvat$ utilitatis cupiditas , led divinae glonce, & animarum lucra exltiinulabant > L S id 170 Pav tis JU. Caput K id Linum propofitum habebant , eo inge- nii, Sc elocjuenti« nervos contendebant omnes, ut animas ad Creatorem funtu adducerent ; neque incredibili fuo zelo facium fatis putabant, quamdiu ipfisocu- lis non cernerentaniniorum commutatio- jnem miniine dubiam , aut vulgarem. Sic D. Auguftinum conftat negotium fibi fumpfilfe, abolendi morem celebrandorum convivicrum , quo die Martyrtini anni- verlaria agebatur memoria ; propterea , qudd ejusmodi convivia in commeflatio- nes denique, & intemperantiam abirent j morem hunc cjuantimivis inveteratum S. Dočtor abrogavit, proponendo luculentas Divinas Scripturac fencentias , Gula: vida damnanres, duosque continuos dies edam cumlacrymis populum cohortando , do¬ neč demtini Auditorum viderer expugna- tosanimos. Non erat tune temporisme« tuendum,ne eadeni in Ecclefia pugnan- tes inter le dodtrince traderentur ; ncque enim prseter Epifcopum alius five Concio. nator, EveDo&or erat , nifi forte Saper- dos aliquis ab Epifcopo deledtns , epu ju« bente ipfo, atque ut plurimum pradente , ex fuperiore loco verba faceret. Concionis tempore omnibus , ac fingu- lis, qttamvis Ethnici eflent, aditus ad Tem- plum patebat; atque hinc erat illaPatrum m occultandis fidel arcanis dogmatibus circum- Conciones, 171 circumipefitio , ut de illis ant nihil admo- dum, aut fubobfcure tantiim Ioqueren- tur. Eadem caufa fuit, cur fermouem non rard Patres inftitucrent, qui ad Pa- ganos ab errore ad fanam fidem adducen- dos fpečtaret, cujusmodi Sertnones inter opera ipforum muki extant. Quo tempo- re lečiio facra, inftru£H6que habcbatur, Auditores ordine confidebant, viris unum CanJUt. latus, alterum foeminis occupantibus, ut- A n Llm que magis iftsab illis remotse eflent, por-' 2, ‘‘* 7, ticus templi, fiquidem tales Ecdefia ha- beret, confcendebant. Principem in fe- dendo locum prove&ioris aetatis homines obtinebant; Parentes ante le tenebant li- beros fuos , nam hunc quoque tenelluni gregem ad Ecclefiam admittebant, dum- jnoBo Baptifmo initiatus effet; juniores natu, ubi fcamna, & fedes occnpata Jam erant, pedibus innitebantur. Diaeono- rum erat, perpetuo invigilare, ut ordo hu- jusmodi diligenter obfervaretur; item ca- vere, ne quis ftrepitus excitaretur, ne dor- mitare quidam inciperent, aut vidno ar- Con P* ridere levius, aut in aurem inutilia furrare, aliterve oculis, Stdigitis annucre ,*,/ auderent; verbo , ut oinnia modefte, & in filentio fierent, Diaconi curabant. In Africanis Ecclefiis populus ornnis In pe- deserečtus inftni&iones publicas excipie- f bat,quemadmodum S. Auguftinus author Ri ^ c ‘ / 17 * Partis III. Caput V, eft, qui tainen confuetudinem fedendi in Ecclcfiis , quas ipie tranfmarinas vocat, receptam commendat. Utdicendi finis eft fa&us, faceflere ex Ecclefia jubebantur, quibus affiftere Sacri- fic:o non licebat, Audientes* * inprimis, & Geatiles. Subinde orationibus pro Cate- chumenis recitatis, ifti quoque, fimili mo¬ do Energumeni precibus antea Deo com- niendati, templo exire jubebantur; idem Competentibm ** ac denique Poenitentibus fiebat. * Atidientts ifto notnine generatim interdum accipicbantUfEnerguititnijfoenitenteijSf qui jam catechefi prxvia inftrufti Baptismum cx> petebant; fiqviidem omnibus iftisaudire Ver- bmn Dei permiilum erat. Aliasvero, &hoc maxiine loco per Audimtes itneUiguntur ii, qui in peccatis haerent impoenitentes, quo* Auftor Ecclefiaftic® Hierarchis Cap.de Com- *nunione»impur/ffimum genus Energumeno- rum vocat, utpoce qui a vit* priftina dilapli fan neris affličtis hominibus, denique pro Ink micis, & perfecutoribus. Diaconus,pro quonam orandum dlet, prius admonebat populum, tum Epifcopus orarionem reck tabat eo planč modo, qui hodiedum in die Parafceves folennis eft. Nam in aliis per annum MiiTae Sacrificiis preces illse no- ftro aevo fupplentur orationibus ante, & pod concionem ufitacis. Secundum ifta Epifcopus altera vice falutem, & pacem omnibus impertiebatur, populo refpon- dente : Et cum Špiritu tuo . Tum Diaconus Cjprla. clata voce exclamabat: Nequis centra quem- Apotog.L piei i,2£. #• S« Tbomaf, difdp.p. J, l. z. * * 4 * 174 Part is lil , Caput FI. CAPUT VI. Sacrificium , & Sacrificantium Vtfies. P Rgemiffis omnibus, quashaftenus ex- pofui, diipofitionibus , Sacrificium denique initium fumpfit. Diaconi dSubdiaconisadjuti, inappamunam fupra altarc, alteram fupra abacum explicabant, altari vicinum, quenivulgd credentiam ex Italico idiomate nominamus ; iidem vafa omnia facra prasparabant , interque illa patenasprxcipue, & calices,quaj omnia, ut mundiora confervarentur, velo fuper- impofito cooperiebant. Rebus ita ordi* natis , Epifcopus altari appropinquabat fpUndidam vejiem indutus , uti loquitur Au» thor Conftitutionugi Apoftolicarum; qure res argumento eft, jam tum temporis pe- culiares habitus ad altaris obeunda mini- ileria in ufu fuifle, etfi figura d profanis indumentis nihil differrent. Cafuta eniin aetate Auguftini veftimentum erat vulga- re , & paffim apud Laicos ufitatum. Dal - matica inde d temporibus Valeriani Impe- ratoris adhibebatur; Stok nihil aliuderatj ?|uam pallium talare, ipfis adeo fceminis amiliare , hanc Štolam nos cum Orario confundere cocpimus; erat autem Ora- rium , quo nomine Stola Sacerdotalis ex* primenda dlet, falcia qusdam h'nea, ur- banitatiscausa.ab honunibus decoriante alios Sacrifieium , & Sacnfuanthm veftes. j75 alios ftudiofis ^eftari folita, ad fudorem a collo , vultuque detergendum. Deni- que Manipulus aliud non erat , quam lin- teum,.five mantile brachio inje&um»quo lic majore cum niunditia facrse menfs in- fervirctur, Albd etiam, id eft, tunica cx lino, vel lana candidi coloris, initio qui- dem Clericorum non erat proprius habi- tus, fed aliis etiam communis; nam Vopi- %//c. fco Authore Aureliauus Imperator dona - m Aurel ' vit populo Romano tuniuu albas niAnicalas , uti & Oraria, quibus narium pituita excipe- retur. Sicuti autem, ex quo Clerici Al- Leon. bam ejusrnodi perpetud geftandi, confue- PapJV. tudincm invexerunt, Sacerdotibus con\- t0m - g> mendatum fuit, ut aliam ipfi conlimilein c v ™ c \. veftem in promptu haberent, caquc, nimirum candidior fervaretur, nonniiiad minifterium altaris uterentur, ita credere juvat, eosdem,cum Cafulaj&Dalmaticž nunquam noninduerentur, alias praeterea ejusdem form as veftes habuiffe, uni Sacri- Cone. ficio rite peragendo deftinatas* quas tameri Brac - 4 * & materia, & coloris fplendore aliis id c ^'|' genus in populo ufitatis veftibus effent ' ’ fuperiores. Illud ante omnia faeri Cano- nes Presbyteris, ac Diaconis commenda- tum volebant, ne quis coram miniftrare, aut operari faeris absque Orario auderet, cujus ramen ufus, inferioris ordinis Cleri- ™ j, cis interdi&us erat, Id I72 Partis lil. Ciput X, vitas, Redemptoris noftri myfteria, certo ordine, ac modo honorarentur. Ad eandem Ecclefia; atatem refcrri de- bent publicse illžE ceremonice, quibus fo- lennia apud Fideles jejunia celebrabantur, Vacabatur iis diebus ab omnibus negotiis: civitates, quantumvis hominibus freouen- tes, folitudinuin adinftar pacata;, & filen- tes erant; pars diei maxima a congregatis in tempi o Fidelibus , precationi, vcrbiquc Dei aufcultationi dabatur; ex quo fačlum eft, ut Officium Eccleliafticum in feriis, quibus jejunatur, nunquam non aliorum dierum OfEcio produčlius e (Tet. Pet illas ferias, neque Martyrum folennes mcnio« ria?, neque nuptialia fefta celebrabantur; tenmtque usque ad feeulum Chrifti no- num confuetudo , diebus jejunio lacratis ceffandi ab infefta armorum tračtatione, quam ceflationem Veteres Treugam Dei vo- cabant; imo ne arma quidem geftare, aut itineri, nifi praefens necellltas id poftuia- ret j fe dare licebat. caput x. JEccleJiaftic quorum fi evalgarcntur, patrata facinora, cum pe- riculo capitalis poenae conjunčta eranr. Casterum adeo familiaria tum temporis Fidelibus erant jejunia , preces, vigiliae, caeter$que corporis divexationes, etiam folius pietatis inftinčhi fufcepta, ut nemi¬ ru valde metuendum eflet, ne alii forte, ciim poenitentiam agi aquopiam viderent, in ejus agendse caufam curiofius inquire- rent, Poenitentiae tempus pro diverfa Ecclefiarum conliietudine alias longiori, alias breviori fpatio dehnitum erat, ina- gnaque in Canonibuspoenitentialibus ,qui ad nos perven&re, hac in re diverfitas ae- prehenditur; plerumque tarna} to quis- que Canon antkpuffimus eft >ita maximč feverus efTe dignofcitur. S. Bafilius duos annos fiirto, leptcm fornicationi, unde- cim perjurio, quindecim adulterio, ho- micidio viginti, totam denique vitam Apo- ftafice expiandae pragfcriptos fuiffe notavit. 195 _ EccltJiaJUae pmitentia Rim. Quibus poenitentia publica indidta erat, p 0 „^ ®i_fe Archi- Prcsbytero, aut Presbytero Pce- Rom. nitentiario fiftebant, aquo nominapoeni- tentimn fcripto mandabaatur. 'Subinde pr ima die ineuntis Quadfagcfimae ad Ec- clefiae portam comparebant panuob , Sor- ^^J* didati, vefbbuscjue iciflis, qui antKpiorum, " quamdiuiu iu.ctu vcdarentur, ‘ha bitu s erat, Iidciii JEcclciiam ingreffi, ex man ib« s Epi« fcopi ful, verba primiim ad Poenitentes faciebat de mifcricordia divina, monimqueemen- datione palam omnibus impofteriim de- monftranda, jubens prsterea illos ad fi- dem fu£e promiffionis faciendam manus in fublime eiigere. Ad extremum idem S. EHg. Epifcopus fpe bona dc ipforuni integra^ 7 ®- 8 * converfione plerius , iblennem iis abioiu- u ' tionem impertiebatur; qua accepta con- tinuo barbam, & caputattondere, faccum, & cineres ponere, vitamque more caete- rorum Fidelium ruriuni iuire Poenitentes incipiebant. Sine dubio umita in ejus- modi exterioribus ceremooiis pro !oco- rum, ac temporum modo diverfitas fuerit; rtniverfe tamenadeundem finem collima- bant, erantque lane illuftreargumentum, quo ipfi adeo innocentes , boniquc Chri- ftiani edoccrentur, quanta peccati enor- mitas,quantaqueab eodemfefe expedien- di difficultas eflct. N 4 CA- goo Pmh III. C quim caeteros omnes Epifcopos faceret, dicereque auditus fuerit : folum novi Am- brofium dignum Epifiopi nomine. Nihild mi¬ nus Augufta Theodoiii conjux,a pietate, mirificaque in pauperes beneficentia coni- mendatur. Tam Religiofi moreš , & Ipi- ritus Chriftianis Principibus dfgnus , in univerfa quidem Theodoiii familia per- feveravit, nullibi tamen illuftrius, quam in fandta Pulcheria Ipfius nepte promi- cuit. lila annum setatis agens quintum _ Principa Chrifliani. 20^ fupra decimum, una cum duabus forori- bus fuis, voto Virginitatis rite emifso, to- tamfe Deo dicavit, & quod magis mi- rčre,in ipfa palatii luce,acfrequentialm- peratorias auiae perfiftens , adeo fefe foli- tudini , pietatl, fan£torutnque operum affiduas exercitationi dedit, utScriptores illorum temporum palatium illud mona- fteno, loco nimirum, quo lančtiorem nul- lum fciebant, conferre non dubitaverint, In hac Schola Virtutum Pulcheria fra¬ tre m fuum Theodofium inftitui curavit, qui eadem pietatis a forore impreffa vc- ftigia fečiatus, fummo manč lečlulo feie proripiebat, divinas laudes in confortia Sororum facro cantu celebraturus; affi- duus erat in orando Deo ; in vifitandis Ecclefiis frequens j in iisdem locupletan- dis mirum in modum munificus. Saspd is inedia corpus fuum, quarta prasfertim, & fexta feriis, affli&abat : Bibliothecam habebat facris iibris inftručfciffimam; di¬ vinas Scripturas libros memoriter com- ple&ebatur omnes ; cum Epifcopis fic , quafi unus ex eorum numero foret , age- bat; veneratione tamen infigni eosdem, atque aded Chriftianos omnes virtute confpicuos, profequebatur. Multorum San£torumR.eliquias infigni pompa trans- ferri curavit; multorum nolocomiorum, & monafterioruin fundator, ac parens. Ne- 206 P ar tis III. Cdput XI, Neque foluni officiis Chriftianae pietatis , verum etiam caeteris omnibus, quas Impe- ratorem ornare folent , inftituendum fra* trem fuum Pulcheria curavit. Excellen- tiffimi Magiftri liberalibus dilciplinis , equeftribus etiam, ac miiitaribus exercitiis ipfum imbuebant: ad frigoris, &caIoris, ad famis, ac fitis ferenda incommoda inde a reneris antiis affuefiebat. Prasccpta por- ro urbanitatis, & decori, quae in veftitu , in a&ione , & inceffu teneret ,eadem Pul¬ cheria Theodofio tradebat; hac Magiftra didicir moduni in rifu tenere , nune faci- lem, & amabilem fele , nune terribilem lingulis prabere, denique fui copiam mi¬ ra animi moderatione omnibus facere. Hac tam accurata cultura Theodofiusaf- fečtionum fiiarum, irae praefertim dominus evafit, affabiiis erga omnes, humanus, & ad commiferationis tenerum fenfum pro- clivis. Tališ ,tantusque Imperator juniorfuit, ctfi in purpuranatus, &inOrientevivens, fkculd fcedum in modutn corruptd. Mar- cianus Imperator, qui de iplb Theodofio prseclard meritus , inultoque rerum ufu edočtus eidem fiuccefiit, fimilia edidit pie¬ tatis , ac zeli in Religionem documenta, & ouidem majori efficacia, & habilitate j neque alio opus eit ad ipfius comproban- daoi virtutem argumentd ? Guam quod Pui- Moreš Cleruorum, 207 Pulcheriam (ibi fponfatn delegerit , ea ta- ^ e n conditione, ut Virginitatem in con- jugio ambo colerent. CAPUT XII, Moreš Clericorum. D Um Principum fa;cularium vita adeo infigni fanditate florebatj pronum eft judicare , longe inte- gerrimos, fandiffimosque fuiffe Epifcopo- rum , & Cleri totius moreš. Sed operas tamen pretium erit, obfervare hoc loco mutationem nonullis in rebus, quas ad vitae normam pertinent, in boe fecundo tranquilloque fiatu indudam, Itaquc per id tempus coepčre Clerici exteriora quaedam fine profeffionis figna geftare; ctfi re ipsa habitus ifta diverfitas , quo a Laicis fecernebantur , non prius ad- modutn apparuit,quam Barbari in Occi- Thomafr, dente rerum potiti funt ; tune enim Si-Tom, r. gis, & breviore veftitu non minus } quam^- 2 * c * lingua Barbarorum a Laicis affumpta, fo-^j”' li Clerici veftitumRomanum, togam nimi* * rum talarem perinde ac linguam, & le- ges Romanorum retinuere, Complures ipforum vitam in comrau- pi ducebant, Ecclefiae Hierololymitana? rnutatione, vitas hujusmodi rationemtan- quam perfediorenj complexi. Hi eodem ted6 208 Partis III, Caput XII, tečto, & triclinio, quoad ejus fieri pote« rat, communiter utebantur ; propriuni quidem certe poffidebant nihil» non aliis quam Ecclefiae libcralitate fubminiftratis redditibus vi&itantes; ut adeo Clerico- rum tališ coetus uniea quaedam familia eP fet, cui Epifcopus Capitis , & Patris Iocd Thcmaji. p r$e {f cti Huj us inftituti erant Clerici Trn. t, s an Q-j Eufebii Vercellenfis, S. Martini, & c.of* S. Auguftini, qui Clerici Canomci nomina- bantur, ad diftinčHonem ab aliis Cleri- cis, qui etfi non tanta rdigioneadCano- nuin normam vitam inftituerent 3 nihil- ominus non definebantabEccIdiaiitilitec adhiberi. Qui in ejusmodi numerofa communita* tatc non vivebant , non omnino tamen folitarii degebant,fed uno faltem, aut duo- bus fociis ftipati. Presbyteri, quos ani- marum cura ruti tenebat, juniores Cleri. cos apud fe tenebant, utmorum acfcien- tiarum praeceptis ipfos informarent, fimdl- que idoneos vitse fuse teftes haberent. Quid ? Epifcopus ipfe nunquam fine Sa- cerdote quopiam, aut Diacono erat,qui no&u etiam in Antiftitis conclavi Ibmnum capiebat ; quem proinde Graeci Sjmet- lum , Latini CeUuUnium , id eft , in eadem cella cum Epifcopo, vel Patriarcha habi- tantem nominarunt: alio nomine oculut Patrimlm appellabatur. Progreflu tem- Moreš Clericorum, ZO) *■ "■ — « ■ '■ — ■» Mi n i —■■ »■ MII pons Syncelli nomen, ac munus in digni- tatemF.cclefiafticatnabiit, uni Patriarchae aut Epifcopo iccundam. Dc aula S. Gre« gorii Magni, Pontificis conftat, eam non nifi cx Clericis, ScMonachis compofitam fuifie, duratquc in huhc diem fervatacon- fnetudo , ut domeftici officiaies Pontifi- cum Clerici omnes fint. Cffiteriun five in communi, five priva¬ bim Clerici viverent, nunquam tamen fas ipfiserat, iisdem in sedibus foeminasapud fe habere. Sane inter capita acculatio-B/- num adversits Paulum Samofatenum iilud *?”• ** ctiam erat, qudd fecum haberet , comi- ^ tčsque fibi , qud qud iret , adjungeret Concik duas perfonas fequioris fexus, setate,& for- AMo- ma fiorentes , quodque Presbyteris, ac cheK * Diaconis fuis permittat, nonnullas ex eo genere foeminarum donii fua 2 tenere,quas graecd ervt/tnr4xwt , ideft , fubintrodttclas , vei ut Ruffinus vertit, extraneas vocabant, * Abufus iite latč vulgaricoepit ,ex quo pax Ecclefias donata eft ; cum prius ex inno- centifiima quadam confuetudine ornim. h abulfi- ^ Alias fpcciofo raagis, cjuam ver« n o mine Aga~ SanB. f(ti dicebantur j quafi fpirituaii folum cha- aut tutores non habeant, f*pe etiam pa* tcntlbus, {k fraeribus deftitutic* O 210 Parm III. Cafut XII. _ habuiffet fuum. Conftat ex Evangelio- rum lacro Codice , fuiffe olim inulieres vitae fančtimonia. illuftres , qua: Redetn- ptorem noftrum , quocunque iter face- ret, fequebantur, infervientes ipfi, & de facultatibus fuis neceffaria ad vitam 1'ubfi- dia fuppeditantes. Porto S, Paulustefta- tur, ciun c^tcris Apoftolis , tlim Apofto- lorum principi Petro in more pofitum fuiffe , quasdam ut fceminas Chriftianas peregrinationum fiiarutn haberent comi- tes, Tanta vero Apoftolorum , & primo- rum difcipulorum , quos Apoftoli infti- tuerant, lančiitas, tam infignis, omnibus- Matth. que explorata vitae ipforum innocentia i 7 , v. erat , nullus ut finiftraz fufpicioni locus relinqueretur; tanta etiam circumfpečKo- M* rci ne hac in re iidem utebantur, ut ne Eth- v ' nicorum quidem nlli, foeminarum illa fo- cietas'candalo effet ; quodeo etiam faci- C l enl lius fadtu erat, fi mulieres illaz, utiSanfto Aiexand Clementi Alexandrino vifum fuit, Apo- 3 -Jtrorn. ftolorum , & ipforum difeipulorum uxorcs f ro P e fuerint, quas ifti deinceps lororum loco mcd ‘ habebant. At ubi Chriftiana: difciplin« rigor ml- tefcere fenfim,& laxari ccepit,nihi]procli- vius erat , quam ut charitatis obtentu li- centia, & voluptas fe fe in fin u a rent; cum- que Clericorum prifca vitae feveritas ali- quantuUun remififfet, horum vita finiftris homi- Mer e s Clerimum. _ 211 hominum judiciis magis obnoxiaeffe cce- pit. Sanč Concilii Antiocheni Patres, ubi de duabus foeminis agunc , quas Paulus Samofatenfis apud fe tenebat, diferte ad- dunt, ipfum delicatč vivere , & guls in- temperantius indulgere. Quare facien- dumomnino Patres exiftimarunt, ut mali occafio omnis prscidatur, lege in omnes Clericos conftituta, ut, qui conjugio an- tč illigati non efTent, Exnaneas domi fuae ne retinerent. Extranearum vero nomi- ne mulieres omnes intelligebantur, quae Clericis non eflent fanguinc conjun&is- limae ; has Nicasnuni Concilium declara- vit e (Te Matres, Sorores, & Amitas. * Quam plurima in hanc remaConciliis, & Sančtfs ' c ‘m.j. Patribus edita decreta , fcripnque tračta- fgElibt- •tus extant, qud abufus ifte , & ut S.Hie- rit,Can. ronymus loquitur , peftis Agapetarum , ni- mium quantum inveterata ftirpitns evelle- retur. Imo fi vel abeffet futpicio omnis pravas converfationis , non videbatur ta- Eujhrf. O 2 men * ISJicseni Canon tertius ita habet: A r ec alicui omnino, quiin Cleroeft , hčere fubintroduttam ha bere muherem ervvd inquit S. Hieronymus, & [uda - tp\R. ad > & f a i aolas » & vtftts ori applicatas , ac Hfrpot. degufiatos cibos , blandatque , & dulcet literulal fanftus atnor non babtt. In univerfum tamen fua Ecclefiafticfs per id tempus, eaque excellens vitae inte¬ griraš , 8c fan&imonia conftabat; qui, ut homines eflent, infirmitate etiam ipfi cir- cumdati, neque affe&ionibus inorainatis omnino vacui , vitam nihilominus maxi* na ex parte continentiffimam, ad caetero- rum aedificationem agebant ; quos pro- inde aeauiffimi quique rerum aeftimato- res » infigni paffim reverentia, & honorc colebant. Quamvis Epifcopi tune cer« tum dignitatis gradum interfžEcuIaresma- giftratus non obtinerent , propterea qudd privatorum hominum adinftar, nihil pom« pas exterioris affečhrent, non definebant tamen pro fublimiffinn ftatus fui excel- lentia apud Magnates, ips6sque Principes in honore effe. Suprii jam demonftratutn eft, quantu$ a ConfUntino Magno Pa- _ Moreš Clericorum. tribus Nicasae congregatis exhibitus fue-P lun f it honos. De Maxirao Imperatore me-««”?'* moriae proditum eft, adhibitum ab ipfo™^ “P/ ad menfam fuifle Sandum MartinumjCum^^'* Uno ex Presbyteris Sandi Epifcopi, Im-^ j. <. Peratrice interea fuismetmanibus ad men-jo.n««, fam miniftrante. 7. Ciim folerent ca State Romani , viros J** in dignitate conftitutos, divcrfis titulis ho- noris causa condecorare , nune Jllujlres, nune Gloriofos , alias Spcčtatos, aut Clarijfimot compellando , pro graduum , & dignita« tis , qua quisque effulgebat , diversl ra- tione ; Epifcoporum Ordini Sanfti , aut Beati praenomen inditum fuit ; cui inter« dum pti , rtligioft , Deo cbart , aliave fitnilis honorifica vox acceffit. Tituli hujusmo. di aded Epifcoporum erant proprii, ut in Judicnsetiam,ubiacculariquempiam ipib- rum , & condcmnari contingeret, hono¬ rifica illa prajfatione nominaretur ; id quod in Concilio Ephefino contraNefto- rium , & in Chalccdonenfi contra Dio- fcorum coado , videre lieuit. Etiam in hasrefim lapfis tituli illi non denegaban- tur. S. Auguftinus in Colloquio Cartha« ginenfi , non dubitavit dicere : Sančhffimut fanentus, & Santtiffimus Petilitnus , etfi atn» ^onatiftarum errores tuerentur ; ni- nuriim offenfione non vacaflet, id genu* titulis viros illos privarc. O 3 Pap* 214 Par tis Ul. Cafut XII. Vid. Sa- Pap;E nomen, quod Patrom fignificat, ron. in cum teftificatione tamen tenerioris cujus- dam affe&us , diu admodum Epiicopis omnibus inEccIefia Latina commune orat» mara. & hodiedum omnibus Ecclefias Grscae Presbyteris tribuitur. Iidern Epifcopi paf- fim pro Dominis colebantur ; nequc ul- la frequentior, fseculis Chdfti quarto, & quinto , Literarum infcriptio occurrit , quam hujusmodi : Domino Santtiffimo , piif- fttno , fummecjuc venerando N. Epifcopo, Ufi* tatum etiam crat, uti infra oftendi, pro- ftrato ante eos hunti corpore , pedes ip- forum deofculari. Et mirabimur adhuc , fi honorum , qui adcd fplendidi nobis videntur, ifta fignificatio , Sunimo Pon- tifici , Epifcoporum Epifcopo delata fue- rit, quem Fidelium nuiititudo fingulari femper , ac prasdpuo quodam cultu ve- nerata eft , qudmque Epifcopi ipfi paren- tis Papre , id eft, duJciffimi parentis loco habebant, perindc ac Pontifcx ipfos tanquam fratres tračbabat, & noftro item Vldtlpijt. traftare fblct ? Flabet enim hoc Ec- h,”er"‘ c ^ eI ^ a Romana , ut plus , quam cžetcraj Epijl. omnes Ecclefi*, veterum confuetudinum Augujt. apprimč retinens, & ftudioia fit. Multtim lane ifta fieculariurn Potefta- tum adversus Epifcopos Reverentia , ad condliandum ipfis magnam autrhoritatem valuit j qua inftručbi, Viduarum, Orpha- norunt 5 Meres Clericorum. 2T5T n oruin, & quorumci]nqiie calamitoforum hominuni patrocinia fufciperenr ; praeci- P»ž vero ufi authoritate illa funt Epifco- v. Ep. pi> ad vita; gratiam capitalium er; min um t-?- A<- reis impetrandam ; non quafi zelo juftu&f ad tite minus praediti eflent , fed quia pro- 1 K% on ‘ bi norant , hujusmodi zelum , quantum fatis eft ad coerccndos facinorofos , in iaecularibus Dominis minime defideiari ; ciim illi interea animas omnium , fivc Chriftiani eflent, five a noflris lacris ad- buc remoti , Deo lucrifacere ftuderent. Procul dubio enim efficax,&blandum ad poenitentiam , aut Baptifmi lufceptionem • incitamentum crat , tanta Epifcoporum erga miferos charitas ; idemque ftudium elementih , St manfuetudinis, Ecclefiarn Chrifti ipfis aded Paganis mirificž com- mendabat. In tantaluce honorum, publica?que,ac honcftiffims exifl!iniationis conflituti Epi« fcopi, CIcriciqueomnes, paupertatem ra¬ men flbi qnani maxime commendaram habebant. In Africa jubebantur Clerici, quantumvis Sacratum Literarum cognitio- ne pržEftantes , aut turi opus facere , aut Contil, opificium aliquod domi excrcere , quo IV ’ viftum flbi, & veftituin , fine prajjudicio f™ th ' tar *)en funttionum fuarum, compararent. 0»« lex ad Clericos inferiorum ordinum v. Th». potiiis , quam ad Diaconos, StSaccrdotcs, »m/j. O 4 fatis Tem, 3, 1 3 . c. S. T.um. z, $, ©c* 'Paulht, Ipifl . I in Jim, 21 6 Pttriu II!. Caput XII, fatis alioqum occupatos fpečtare videtur* Suppetunt nihilominus exempla quorun- dam Epifcoporum , qui Apoftoli hac in re conulium, loiigifiuuis etiam retrd tein- poribus opere ipio inipleverunt. Sed un- decimque deimim Clerici vitam fuftenta- rent fuam, illud tamen curare debebant» ut frugalitatem femper , ac modeftiani Cpriftianani oftenderent. Hinc eft illa Canonutn Ecclefiae Afričan 32 kx , ut Epi- ieopi vičhira mpdlocrem, & eseterara rem familiarcm tenuem haberent. Accuratč koc ab Auguftino obiervatum fuit, Pof- ildio tefte , qui, cimi affirmet, Augufti- nutn pr&ter legumina, & herbas , inter- dum carnium, & vini aiiquid , hofpitum gratia menfe inferri euraffe, non oblcure nos docet, quam viiis , parabilisquc at plurimimi fuerit Sandi (brni Praefulis vidu s. Sub- eadem tempora D. Paulinus, opibus 'prope intraenfis ultro abje&is , ad quoti- dianos uius ligneas fcutellas , 8 c fi&ilia vafa adhibcbaf. San^us Martinus afello inudens , & paupere lacerna indutus , Diajpcfim fuam Jisftrabat. Admitationi pKEterca crant , & ingenti aedfficationi 3 propter inlignem abftincntiam, & produ- čta jejnnia , Lupus Trccenfis , S. Germa¬ nu s Antifliodorenfis , & S. HiJarius Are- iatenfo, EpiifčcpE De Sando Epipha- iiio Ticincnfi , Scriptores notant, nun- quam Motet Clericorutn. 217 quam ipfum balneo uti ,[nunquam ccena- re , nunquam aliis cibis , prater olera , & legumina vefci folitum fuifle. Inter Oricntis Epifcopos S. Bafilius, praster pa- nem ialc conditum, comedcbat nihil, fri- gida fitim levabat, unaque foliim tunica veftiebatur. Idem ferme inftitutum S. Gre- gorius Naziazenus termit. Divo Chryfo- ftomo adverfarii fui cxprobrabant, & ac- cufationis contra virum fančtiifinuim pr®- cipuurn caput in eo reponebant , qudd fine! focio cibum caperet , vitamque age- ret admodiim folitariam ; ipseque Chry- foftomus teftatur , reprehenfionem apud fe incurfurum efle Antiftitcm , fiquem fe- ricis vejiiri , mulntudinem fequentium , & torni- tantium balete , drča forum arroganter ince- dere , tquo vehi , domssque adificare cernettt > (i jam , ubi commorttur , babe at, Hujusmo- di enim fučre , quae jam f®culo uno an- te Chrvioftomi tempera , Parilo Sarno- fatenfi vitio vertebantur; hominem ipftini ajebant eiie , qui Iautd vivat , qui fplen- dido amiciu fuigeat , qui per urbem in- cedens , turba hominum pr® fe, St a ter- go euntium ftipatus , appareat, magis- quc ad ifaftum , ac morem conlularein , quam ad Epilčopalem motleftiamcompo- fitjis fit. Et tamen Paulus iPe Antiochise fipifcopus erat, qu® urbs pro Metropoli Orieutisj & inter esteras orbis terr® > prre- O ' roga- 218 Pmislll. Caput XII, rogativa tertia habebatur. Aded vero jam iniueverant hominum oculi tantae Epifco- porum modeftise , ut quidam malevolo* rum , ant imprudentium , iniqud crimi- nandi anfam inde arriperent , (i forte Homil, nonnullos obfervarent hac in re aliisdifli- 1 miles , populoqiie ornatiores. Quod fi , 1 Tuum. vef b a funt ejusdem S, Chry;oftomi , mo- Similia dico , ac fvbrio jrmtur čilo Epijiopus - - - Ji li¬ hi s ■vid. vantem viderit quispiam , pltirima in eum ititor- hom. g, (jttentur convitiorum fpicula. Indignus p/oitnus ju- 'm Ep. ai dicatur , qvi afpiciat fnlem : quandoquidem illa i bilipp. ‘ t * ^ j/Ze. Atque tile (e lavat, imjuit alius , ut ego , comedit , Ubit , vejlimentis operitur, do- mus curam gerit , atque famili# j cujus ergo ret graiid tile mili puclatus efl ? jed & famulos ba¬ let , qui illi mmftrent , & afelld vehitur $ cur praejje mihi debet ? vide qttxfo , quanta rerutn ab- furduas! hačtenus Chryfoftomus. EtAm- mianus MarcelHaus , etfi Gentilis eflet, x que antiqnis iiiperftitionibus fuis mor- diciis addkhis, dikrimen tamen animad- vertit, quo lub finem fseculi quarti Pon« tifcx Romanus ab Epifcopis reHquartim Provinciarum exteriore corporis habitu difFerebat. Quafi vero miru m , & info- lens forct, Epileopum Urbis, qna2 mundi Caput,& Domina erat,vehiculo,autcar- pcnto uti, quo cxpeditius amplidima?Ur- bis diverlas regiones adiret; veflimentis infuper melioribus indui, mensamque ali- quan- __ EaleJleOpes. 2 19 quantd lantius inftruere , cui Sirnimi qui- 9 11 e Romani Imperii Proceres accumbcre poflent. lltcunque ramen ifta fe habeant, illud in comperto eft , eo ipfo tempore floruiffe in Provinciis Epifcopos, tanta in viftn parfimonia, tanta paupertate in ve- ftitu , tanta vultus modeftia confpicuos , ut merito iis virtutibus Deo juxta, & ho- minibus fefe commendarent ; id quod idem ille Scriptor, quantumvisEthnicus, atteftatur. Imo ex allatis fupra cxemplis perfpicuum fit, etiam celeberrimarum ur- bium Antiftites eS fimplicitatis , & mode- rationis laude infignes fuifie ; ut alios praeteream , quorum res geftx a nobis Ie- 6te non funt , & fortade ne literis qui» dem magna ex parte confignats. CAPUT XIII. Ecclejiic Opes . A Dmirabiliorcm hanc Epifcoporum modeftiam reddit magnitudo divi- tiarum , quibiis Ecclefiae circum- fluebant, & quas inter pnecipuos liberta- tis fruftus numerare licet, Tantiim non fidem fupcrabunt,qu 2 e hac deredicerein- gredior,etfi certis argumentis comproba- fint, Vita omnes Romanorum Pon- tificum ab exordio fseculi ouarti, & Pon- tifi- 23.0 Partis III. Caput XIII. _ tificatu S. Sylveftri, usque ad finem noni feculi,plena; funt Iargitionibus, qnibus Ec* clefias Romae exiftentes, non modd Pon- tifices , atque Imperatores , verum etiam privati quidam homines dotarunt ; nec vala folum aurea , argenteaque donata fučre,fed integraeetiam domus in Urbei & extra illam praedia , & polTeliiones , partim in finibus Italiae , partim in aliis Romani Imperii provinciis adječfoe funt, Satis hicloci, abundčque fecero, fi ,quaj unus Conftantinus magnifica pictate in Ecclefias profudit, dona ac munera, cx Anaftafio Bibliothecario referam , qui ea ex antiquis documentis, (ua aetare adhuc extantibus congefta , ab injuria temporis vindicavit. Affirmat illc, Conftantinum complures Bafilicas partim sdificafle , partim dotaf- fe. Principcm inter eas locum fibi ven- dicat Bafilica Lateranenfis , a fuo Funda- tore Conftjntinian* dieta ; in hanc hujusmo- di dona Imperator contulit. Tabernacu* lnm ex argento dudili bis mille , & vl- ginti quinque librarum ; in ejus anteriore partc figura extabat Salvatoris felloe infi- dentis, alta quinque pedes , & viginti fu- pra centum libras gravis. Circumpofitas vifebantur duodecim Apoftolorum Sta* ture, quarum fingula; quinque item pedum altitndinem, & gravitatemlibrarum nona- ginta 221 _ Ecclep '*fiVedibris Gallicis, marca _ Ecclejut Opes . 223 marca vero argenti libris Gallicis trigin- ta , univerfum pretium auri, & argenti, quod vocant intrinfecum , non computa- ta artis aftimatione , comple&atur circi- ter duodecies centcna millia librarum Francicarum. Praster haecdonaeidem Ba- filicae , & Baprifterio collata a Conftan- tino fu6re redificia urbana , & praedia (Anaftafius Majjas vocat, quae etiam Manft nominantur ) ex quibus tredecies mille , nongenti, & triginta quatuor Solidi aurei pro annu.is redditibus percipiebantur, qui, Solido aureo non pluris, quam iex Libris Frančič® monetae aeftimato , facile fiipe« rant fummam očtoginta millium Libra¬ rum Francicarum in annuos proventus at- tributarum. Atque haec omnia in unam Lateranenfem Ecclefiam, unius Beneficen- tia Imperatoris collata fuerunt. ldem feptem alias Rom® exaedificavit Ecclefias ; S. Petri Principis Apoftolo- rum, S. Pauli » S, Crucis Hierol'olymita- nae, S. Agnetis, S. Laurentii, SS. Petri & Uvlarcellini ; alias verd a S. Silveftro Papa exftruftas, ampliffimis doniš locupletavit. Extra Urbem etiam templa molitus eft Ofti® , Albani, Čapu®, & Neapoli, Uni- verfim autem, qu® faeris hilce aedibus do- 116 dedit, vafa aurca, argcntcaque, ea mil¬ ic trecentas , & quinquaginta novem mar» cas auri, & unciasouatuor,argentiporro mar- 224 Partis III, Caput XIII, marcas duodecies mille , quadringentas, & triginta feptem conficiunt , quarum in- trinfecus valor, rationibus obiter fubdu- ftis , feptingenta fupra očtoginta millia marcarum , pretium exa2quat. Praeterea annui proventus, quibusEcclefias illasin- ftruxit, adieptendecim millia, feptin^en- tos, & feptendecimfolidosaurcos,ideft» ad fummam centcnis millibus librarum Francicarum majorem afcendunt. Aro- mata vero divcrfi generis , quae ex pof- feflionibus Ecclefiarum in Aigypto , & Oriente ad eas pertinentibus, quot annis fubmittenda erant, eorum pretio , quod illažetatc multo , quibn nune majus erat » ad noftri duntaxat am rationes computa- to , fuperabant tamen fummam viginti millium Francorum. Sic , cxempli cau- sa, Bafilica S, Petri in Urbe, proprias An- tiochiae aedes , & in ejusdcm vicinia fgn- dos fuos habebat; Tharfi itetn in Cilicia, Alexandrias , tot£que in ^Egypto , atque adeo in Provincia Euphrathaea certa bo¬ na, pr£diaquepoffidebat, cxquibusnon- nulla pro annuo canone certam menfu- ram oleiNardini, Balfami,Storacis, Cin- natnomi, Croci, aliaque id genus odori- fera , & pretiofa aromata , luffimento in thuribulis , & flammae in lampadibus nu- triendae, fuppeditare debent. Adde his Ecckfias ab eodemConftantino, &S. He- _ Ectlffi k Opes, ___ 225 lena matrc ipfius HierofoIymis, Bethle- faenii, & alibi paffim in terra fanda aedi- y\d, ficatas; adde Bafilicam duodecim Apo - Eufeb. h ftolorum, aliasque Conftantinopoli crc-™ ta das, poftquam Urbem iftam , & iecun- dam Romam a fimdamentis exftruxerat; ^ ^ adde regia plane dona, quibus Ecclelias Wc t ‘ pcr totum Imperium excitatas ditavit, addc ad cxtremum munera, &bona,quas Conftantini in Imperio lticccffores , quse Provinciarum Prasfides , aluque Turami Viri, ac Dynaft£E Chriftum fecuti, quae fanda^&nobiles Matrona: ,iit Paula, Me- Iania, aliseque complures, ex opulentif- limis volumari-č pauperes fad£, in ornan* dam Dci domom , & familiam congef- feru-nt, qtisque ipli qiioque Epifcopi mi* rificž auxerunt; cpiorum iaucla crataemu- latio, ut fuam quisqne EccleBam quam fplendidiffiinž, copiofiffimeque inftru&atn haberet. His omnibus veluti fub uno> conlpedlu politi s, arbitrari per fe ipfcqul- vis poteft, quantas neceffe lat faiffe opes Ecclefiarum in celebrioribus, & primariis urbibus, qu* Metropoles erant tam in- fignium Romani Imperii Provinciarum, ut eaedem noftra tempeftate pro a mpli Hl¬ iniš Regnis habcrentur, Profc&d Ale~ Sandrina: Ecclefia: propemodum immeri* fas conftat fuiffc divitias, tcinpore S. Joan- iiiSj cogiiomento Eleemofynarii, qui reddi- P ‘ tus 226 Parm UL Cafut XIII . _ tus illius tam ingentes , tantafide, & fan- VitaS.' ftimonia erogavit. Conftat item ex Epi- G £%a™ ftolis S, Gregorii, quantum negotii fan- *DiacJ. ČHffimo Pontifici faceffiverit adminiftra* 2. c.f$, tio Patrimoniorum Ecclefiaj Roman* , quaquaversiim per Siciliam , Hifpaniam, Galliasque patentnim; quam follicite cu- randum fuerit, ut lem, & mancipia, poi- feffionibus illis colendisaddičH,benč:tra- čtarentur, utqueannui redditus iil paupe- rum cujusvis provinciae , unde ea bona fuppetebant, levamentum, & fuftentatio- nem adhiberentur. Nec ifta cuiquam in- credibilia videti poffunt, nisi quiRoma* nas Hiftoriae plane! rudis fit , nefciatque, tantam tune tempom fuiiTe Roman* Monarchiae amplitudinem , tantas homi- num etiam privatorum opes> ut familiare his eflet, amicis fuis itltegros pagos una ( cum habitatoribus teftamento transferi- bere. Pržeterea maximi per idem iliud J ' tempus conftituti redditus erantj confcr- vandisj ornandisque falforum Numinuni delubris; fingulis etiam annis pecuniže vis ingens in lacrificia , ludos , aliosque Impis Religionis ritus profundebatur ; quare in promptu erat, parteni aliquam reddituum tam male collocatorum, in do- tem, atque ornamenta Eccleflarum deriva- re: Ped tamen inter pracipuos, ut loqui folemus, fundos, quibus Ecclefi* tnne iocu- _— Ecclefue Ope r. 227 locuplctabantur, bona illa numerari de- bent, qusE perfecutionum olim famente , Chriftianis pcr fummam injuriatn erepta, & Fifco addi&a fuerant. Bonorum Ecckfise tam ingentium do- ttunium , a c procuratio tota penesE' ifco- pos erat ; ita enim diferte Concilium Antiochenum ftatnit; Epifiopus babe ut re¬ tam Euiefite ponflaiem , ut e,is tn cmnes e geti- tes cUfpeiifet , vum muliti inutione , & timure. Sed enim tantnm aberat , ut e& poteka¬ te, niultum afficerentur SS. ilii Antifti- tes , ut permoleftam fibi potius eam accl- dere fignificarcnt , nihilque magis ha- berent in optatis ,quam ut redirent aurea illa, & beata tenipora, quibus Fidelium cbaritas tantum in tlies fingulos ftipis, & oblationum afFerebat, quantmn lev and is panperum , Clericorum , & Ecclefiarum ncceffitatibns fufficicbat. Hinc laepž Au- t nftimis fundos Ecclefe fuae omnes,em- tis Hipponenfibus ultrd offeiebat, ea folum lege,acconditione , ut cum illis cu- ram etiam fufciperent fuftentandi ege- nos , & Ecclefiis, harumque Miniftris pro ipiciendi, fed mnquam id Lahi (ufdptre vo- luerunt, Inouit Poffidius. D. Chry ofto- mus Chriftianis cxprobrabat , ipibrum fprdibus, & inclementia coadtos fuifle An- tiftites, ad providendum Ecclefiis de cer- J is, ftabilibusgue bonis, neFortd Virgines, P 2 Vi- c®, In int. S. /lug. C. 12. #28 Par tis lil. Cap ut XIII. Vidna?, & Pauperculorum greges famc contabefcercnt, fi, anod in primitiva Eč- clefia in ufii erat, folis Oblationibus, & cleemofynis, pro cii]usqiic libitu fačtis, vi« Čtitandnm iplis efTet: Nuneagrvs ,\crbz haeC funt S. Chryfoftomi, domos, locationes edi- fciorum , vebicula , equos , mulo s , mul quam longa eft,agere Politi intra Čebula- rum anguftias, quas finguli, bimve in- co!ebant,labori manuum intentijfilentii- que religiofi cuftodes, Denique Cellul# ipPae fatis magno intervalih fejunctae erant; fiquidem in vaftiffimis illis folitudinibus nunquam deeffe fpatium poterat,quamli' bet multis , interque Pefe longiiis dilfitis tuguriolis excitandis, Non,erat San&is Antonio, Hilarioni* Pachomio, alilsque horum difeipulis, §C imitatoribus propofitum , ut novum vita? genus , iiIoque , quod Majorcs ipforum iečtati fnerant, perfečldus inftituerent. Id iolum fpečhbant, ut Evangelicae perfe- čtionis difciplinam, quam de die in diem magis defluere animadvertebant, in ea pu¬ ntate , qua ipfam a fuis Patribus ,veluti fa- cnun Depofitum, traditam accepčre ,dili. genter, ac fideliter confervatum irent. Eam ob caufam prototypi locdanteoculo^fibi Ca J- 2 ' ftatuebant Afcetas Anteceffores fuos, Ita Te /S Caffiano tefte» q ui j n -id Unicd, ac feria agebant, ut vitam ducerent S. Raft!. Verč, & genuinčChriftianam, Liquethoc ex omnibus S Bafilii regulis , qu$ aliud^'- 2 ^ nihil funt, quam compendiumtociusdo- drinae moralis Evangeličan, cundis Fide« libus a Chrifto Domino propofitan. Sic v. g de habitu loqucnSj contentum, ait s vivere debere Chriftianum iis veftimen- tis , qnan rano decori, & corporis a frigore, caeteraqne aeris intemperie defendendi ne- ceffitas exig.it, atquc hoc ipfum ,utqužm minirna cura, & follicitudine fiat, elabo- randum. Idem jubet unam tantum veftem a finguiis adhiberi, quse nodes, ac dies idui fit; quod fanč in regione, ubiSan- dusdegcbat, fadu prociive crat. Ver« bo, pauca in■ iis reguliscontinentur,qnae Monachi. peculiaria plane fint. Qila?dam nihilominus crant ipfis omni- no propria : ut, qudd Matrimonio, & rc- rum terrenarum domiaio renunciare, Cajfln fiit. f. c. u. SSič. iS 6. cap. 7, 1. Cor, P.TJ. 15 a. Tim. 2. V,f, Stl6 Parat III. Caput 'K.V, _ qnod comuetud.nem horninum , etiarrt čhrifh'anoruni,atque adeoConl nguineo* -rum vitare tenebantur. De caetero erant hujusmodi monafticae virae cultores boiH ac probi Laici, fuo labore , & induftria vi* dum qujEritantes, fileatii, ac fecefsus pef' ftudioii, vitiis fingillatim cxtirpaudis in- tenti, ut, polleaquamveluti in agone con* tendentes legitimč certaffent, ad eam de- ■niqucanimi puritatem enirerentur , qu£ ipfos Dei, & rerum divinarum arfpedu dig- nos efficeret. His principiis omnes iT- loruin piae excrcitationes rcgcbantur: Je- juniorum affiduirare , prim6,ac praccipuo loco gula vitium, & intemperantiam op- pugnabant j tum ejus prasfidio anteverte« re impuras tentationes, fpiritumqnefuuni| veluti pofita carnis mole fibi redditum , atque ad divina fpcculanda magis ido- neum, perficerc laborabant. Modum ra¬ men in jejunando fic tenebanc, ut vires Jabori neceffarias confervarent ; fomno irem modico ira fruebantur, ut tamen va- letudini ea resfraudi ne efTet; fane hae viras mcthodo morbls , & adversa valetu- dine fupcriores, ad 1'eram fencdutem fani ac vegeti pervenicbant. Quam plurimaš in Vitis Parnim invenias nonagenarios, plures cenrenariis proxitnos, & nonnul- los cenrenariis majores. Inter /Egyptios pr®- ^_ Monajieria, 237 prsefertim, temperantia? in vidu praclara e xempla animadvertere liccc; cx his fa- picntiac farna prasftantiffimi quique , poft maturam delibcrationem longo rerum ufu & mortificationc domabant. Eranttune inter Monachos, qui agri' culturani exerccrent, & Operarum adin* ftar mcffis, aut vindcmiae tempore , iuos Car} Dominis labores elocarcnt. Verum per* CoU.r4. fc&iores inter illos, plus jufto diflrahiani- dtM'or- nnmihoc generelaboris animadvertentes, tific.c , delitefcere in cellis iuis malebant, & fto* reasjcalath6sque,fivecaniftraex junco,& lparto contexere ; propterea quod hac ratione animus a mcditatione iacrarum Scriptnrarum non avocaretur, fed facul- tas relinquerctur,mentcad coehmi identi- dem emigrandi. Nemotamen unuscrat, qni ab exercitiis, ut dicere iolemus,corpo- ralibns pcnitus vacarct, aut libris faltem de- fcribendis non occuparetur. Caeterihn in lludia litem rum pauci admodimi incum* bebant, nnilti ne lcgcre quidcm fciebant. Kleque tamen ea res obftabat, quinvirtu- tis fplendore max'mam fibi vcneratio- neni, non nu do ad vulgus, fed ad ium* nros quosqne viros utriufque ordinis, & ftatus , five laica is, five Saccrdotalis, & Epifcopalis conciliarent; ut adeo ex Mo- nachis non raro fanttiffimi quique, &Ec- clefiafticis muneribus prše caeteris apti vi¬ ri, ad Ecclefiarum, & Epifcopatuuni guber- nacula evocati fuerint, Tune enim vero eJf ^ Monaftem. S39 e , x umbra in lucern prodibant , Monafte- rium cum civitate commutantes, & in frequentia hominum , more caeterorum Clericorum agentes, Nondum quidcm V. Cafi. per ea tempora folennium votorum nun- c ° a - y 7- cupatio ulitata invenitur ; nihilo tamen i! ’ minus grande etiam tum nefasputabatur, fi Monachus, Teu animi levitate , fen qua alia eausa abftračhis, iolitarias vitae Infti- tuto, ac velnti portti relidto ,in feculi pela« gus fefe referret. Hujusmodi transfuga poenitentuE Ecclefiafticae fubijciebatur; in bonis vero caducis aliam poenam non fub- ibat prajter notam , labemque nomini fuo ea ftatus permutatione inuftam. Tanta vero Monaftieas vitae erat, tam- v.Cfoj. que late celebrata Sanftitas, breviffimi ut/#’«, fpatio temporis per Orientem univerfum Homi l» plura nou folum Monachorum , veram etiam Monafteriorum millia effloruerint. rimoth. Qui folamS. Pachomii regulamfeclaban- tur, ad quinquaginta millia erant, per s.Aug. diverfa quidemdomicilia diftributi,unius deUor, tamen Archi-Mandritae imperio fubjedli, Eccl - *• & quot annis adcelebrandumPafchacon- c,67> venire loliti, Facillimum porro erat ejus- tnodiMonaderia fundare. Neque enim s H!e . hominis ullius ant permillionc, aut fubfi- ronym t dioopus erat iUt liceret caduca omniaab-.P‘# i . >4 c ere, in loca inholpita fecedere, pauper- culas cafas ex ligno, St arundine ibidem c ' ho ^ reper- AH. Conf, $, cm. 53f. 240 Partis III. Caput XV. [_ repertis exftruere, vitamque in filenrio, & labore degere ; non modo fine ullius mortalium inconmiodo, fed ctiam magnd rei comnnmis compendid , propter eleep mofynarum, qu® ex deicrtis , uti Hip ra demonftravi, fubmittebantur, copiofam largitioncm , ufquč aded Monafteriorutn numerus creyit,utexdefertis locisin cul' tas regiones, & confinia civitatum , nov® ac reiigiofe coloniae dcducercntur. EC lane iniquum videbatur, fcrtiliffimasmiui- di,ac iaetiflimas plagas, cujiismodi Italia* Sicilia, & Grada funt, tam piorum Goe- tuum fru&u, atque exemplo privare. C®' terum Inftituti fui ufquc! retinentes Mo- nachi, his etiam in rcgionibus perinde > ac fi inEremo degerent, claufurani, &fi- lentium ftudiosč obfervabant. Jam qui viciniores urbi alicui vivebant, ad publi- cam Ecclefiam ipii quoque recipiebantfe* fe, Epifcopalis inftručtionis , & divinorutn myfteriorum futuri participcs; locnm ta- men, quemadmodiim v/rgines, ac vidu®, in Ecclefia certum, atque a reliqua mul- titudinc fejunčhim babcbant. Nihil ta* men ca res impedivit, quq minus intra religiofa etiam fepta, Oratoria haberent,irt quibus ftato quoque tempore compreca- tioni operam darent. Qui vero longiiis ab urbibus aberant, nonnullos č fuo nu mero Saccrdotes habebant , qui divini* Monafieria. 241 titč operari, & Sacramenta impertiri cas- teris poflent ; & progrediente tempore confu tius vifum fuit , ut in unoquoque Monafterio unus faltem Presbyter , cum tono, aut duobusDiaconis verlaretur, qui Abbatis infuper dignitate ftepč fulgebat. Hac ratione, nulla foras prodeundi necef- fitate compulfi, in Monafteriis quafi mor- tui in icpulchriS delitefčebant, id quod fplendids excufationis locd obtendebat vaferrimus Haerefiarcha Eutyches , ciim EatrumConciliiChaicedonenfis ora reve- ritus , ftftcre fe faero illi Senatui non au- deret. Monacharum etiam domicilia in Ere- mis erant , ubi perfonas fequioris fexus commorabantur , aded vicinaa virorum Monafteriis, utmutuuminde auxilium ha- berent, fimulque aded ab illis fejun&a* , nullus ut periculo , aut fufpicioni relin- queretur locus. Monachi ejusmodi San- ftimonialibus aediculas exftruebant, aliis- que in operibus, quae majorem afferebant defatigationeni, prašilo illis erant ; vicik fim Sančiimoniales Monachis veftes con- fuere, aliaque id genus obfeqnia exhibe- re folebant, quae tamen commercia chari- tatis nonnifi a fenioribus quibusdam exer- cebantur , quibus folis ad hoc delečtis , SančHmonialium habitationi appropinqua- re licebat. In urbibus etiam complures hu» #4# Pmk Ul, Ctput xy. _ huju modi Parthenones fundabantur » \ n quibus confecratas Deo Virgines , quae in privatis antea asdibus vivebant , ad com- munis vita focietatem colligcbantur, EpiTcopi, qui communis vita ufiim i# Clerum fuum invcxerunt> cxemplum ejus rei a vita Monaftica fumpsčre, ad ejusque normam , quantum pcrvita , ut vocant» *&ivas occupationcs liccrct, iuorum di- fciplinam accommodarunt, Hinc cft * qudd iftiusmodi Communitatcs non raro Monafteria nominata fuerint : imo pro- ceflii temporis utrumquc nomen confun- di, a c permifceri coepit. Sarculo Chrifti „ rha quinto, Epilcoporum , & Presbyteroruni * n Galliis , & Occidentc pars maxima, vi- W rb‘. tae monafticae Inftitutum juxtž, & habitum Mmaft. amplexi erant. San&us Gregorius Ma- Joann. g nus} pofteaquam ex Monafterii latcbris j 2 ^', j m fcd etiam in exercftatione virtutum pc- tennem fančHtatem. Qm enim reflecte- rc animum volet ad ea , qu$ de veteruni Chriftianorum diTciplina in fecunda hu- jas operiš parte dičta & nobis funt, illa- que conferre cum Inftituto S. Benediki* & cum difciplina Monafteriorum , quaS hodiedum re&č conftituta funt , ex faci- li , opinor, intelliget, parum inter utrum- que vitaj genus interefle difcriminis. Dixeram eo loco, Chriftianosantiquio- res negotium Religionis , ac pietatis, prin¬ cipe loco habuiffe , caeteris omnibus re¬ bus caducis eidem iubefTe , & famular t jiiffis ; quid vero allud Monachi faciunt * 1 qui mundo nuncium remisflre , qud ma- jori I nflituii Monajtici cim vita &c, 245 lori libcrtate urnim illud ueceffarium curcnt » & cjllibus eam ob rem Religioznim inditum Komen fuit , quod in nafcentc Ecclefia bonis omnibus Chriftianisconimnnecrat ? iidem Monachi, Al'cetae,& Virgines , per- fons Devonv nominabantur , quo vocabu- lo toti Dco dicati, & mancipati intelligc- bantur. Veteres illi Chriftiani faspč partim com- nniniter , partim privatim orationes ad D e um fiindebant , eaque affiduitatc ad confuetudinem orandi finč intermiffione, quoadmortalibus licet, quam proximc ac- cedebant ; atque h$c ipfa orandi Dei ra- tio, & flicra P;alniodia nullibi melius or¬ dinata , nullibi exačHus obfervata nota- tur, quam in Monafteriis , in quibus ca faeculis facilc duodecim elapfis , nihil 4 prima fui inftitutione, quam S. Benedi&o debet , degeneravit. Cum porro curis omnibus Monaftici Viri vacui fint, quae ah hoc facro penfo avocare ipfos poffent, nihil mirumeft , in eodcm rite! perfolven- do cseteris religiofiores cos fuiflc; vulgd- que cxift:matur, ab iisdem Officium te¬ ci cfiaftic um in eam formam redaftum, & concinnatum fuiffie , quae inde ž longiffi* rno tempore ab univeda Ecclciia in uiiim dedufta fuit. illud profečto extra dubi-^®®^* tationem eft , Divinum Officium a S. Be- nedičlo ita diftributu® fuitfe , ut fingulis^g^J* Q 5 hebdo- 346 _ V mulil. Caput XVI. _ hebdomadis Pfalterium abiolveretur. A Monachis etiamaddita funt CanonicoOf- ficioPritod y &Co»i[>U/orium > quse initio privatas folum preces erant in quavis familia Chri- ftiana, aut communitare religiofa, ad diei I cujusque initium, & finem Dco facranduni ! recitari folitae 5 quarum proinde ftabilem> I & publicum ufum Caffianus affirmat no¬ vimi effe , fuoquc primimi aevo Introdu- €tum. In hifce omnibus eadem Canoni- corum c 11 m Monachis difciplina fuit; imd S t rr/if.Canonici, fieorum principia fpe&es, Re- 4 *^* gulares erant onines. Pratterea fepe an- tiqui Chriftiani ad divina m menfam acce- debant, faepd item Monachi ; Difcipulos S. Bafil. S. Apollomi quotidie acceffiffc Ruffinus lEpHl. author eft. Diu quoque antiquiffimum oir ^ morcrn retin 11 ere, tenendi apud fefacrana lattn Euchariftiam, quam ipfi fibi, cum Saccr- dotis copia non eifet , impertirentur. Veteres Chriftiani toti erant in legen- £ dis facris iibris. Idem in Regala S.Benedi- B«™'. q.,- commendatur , Quadragefiraae praefer- s> * * tim tempore, & Dominicis quibusqLic die- bus, ut eo tempore lečtio iucccdat operi manuum, qaod caeterorum per hebdonia- dam dierum partem inagnam occupabat, & cujus noftro in xvo veftigia quatdam extant, etfi fateri necefte fit, gcnus iftud monafticarum exercitationum minus, quam cffitera , fuifle coniervatum* Silentii cu- ftodia, ^ MomfldriHahit&t divtrfiw ■>&('• 247 ftodia , quemadmodum fupra dicebam , i P ec elTaria crac peccatis linguae tam fre- guentibus intcr homincs , quam k facra Scriptura reprehenfis , fedulo fugicndis , gualia funt: obtrettationes , falfae dela- tiones , verba illiberaliter jocofa , & hi- ftrionica , colloquia demum vana, qux ad AdFpb. r 'm nonpertinent. Et animadvertere licuit difciplinam eorum Monafteriorum magjs adhuc vigerc, in quibus filentii major ra« tio, & cura habetur. Patrum, & Fratrom appeliatio , pro cujusque aetate, a c con« ditionc , Fidelibus initio communis crat 5 iid&nque Praefulibus , & univerfis , qui »uthoritatc in cos pollcbant, magna fub- tniffionc morem gerere , arčtiffimo inter fe nexu charitatis conjungi, hofpitalita- tis in peregrtnos, Sr in egenos inifericor- in habitatione adeo a caeteris hominibus diverfa , ut intef Chriftianos totidem novas , ac diverlas nationes videre tibi videaris , quotextant hodie varii generis Religiofi Ordines • qud tandem lpedat multiplex illa Regu- lanim difFerencia in rebus, nulia estero- quin Dei lege fen imperatis , leu prohi- bitis, quibus aliiab aliis Ordinibus diferc* panrj Nonnc ifta ftudid excogitata ab iis- r dem videri poffint , ut multitudinis in le oculis, animisque converfis, vulgi plau- 1 fum, ac liberalitatem, fuique reverentiam ; compararent? Hsec funt, atque his affinia* quas complures taciti fecum animo volu- lant,quffique nonnulli palam etiam jada- j re non verentur nimis quam temere , & j per fnmmam antiquitatis ignorationem. Qui enim dedita opera difpicere Hanc in \ Religiofis Ordinibus exterioris cultus di- 3 verfiratem volet, nihil in his moribus no- j' vum , & infolitum , fed potius refiduse an- [j tiqnitatis liiculeiitam imaginem ibidein £ animadveriet , a Monafticis ad hžec uiquti f tem* Monafliti Hubitits diverjttas &c, 249 tenipora quam fidelifiime confervatam oUm inrerea csterorum moreš hominum ftupendum in modum mutatos , atque in- novatos videmus. Age enim, ut a veftimentis exordiamur * jubet fuos Aiumnos S.Benedičtus unatu- nica cum cucullo,&fcapulari vefte,pro ma- ■nuum labore contentos efie. Tirnica hu- jusmodi fine pallio, multo ante veftunen- ti genus eratinfimse plebiufitatimi,quatn proinde plebem Poeta Tumcatum Popdlum nominat. Vili* vendentem Tmicato firutd Popello. Cu- Borat. cullus item capitistegmen erat oblongum, l. /.04 & acuminatum, ab agricolis , & pauperi- 7* bus geftari folitum ; quod fubecutis fie- culis commune incepit efie cufuscunque conditionis hominibus; nam &deM«vio I0< fervo Martialis ait : Epigr, Pullo Motviui alget in cucullo. 76>v.ult. Et de Mannejo, qui non modo ingenuus erat, fed etiam pro Equite fe venditabat, idem canit: lUinc cucullo profpicit caput teSus. Cumque tegmen hoc capitis adarccnda m,, ^ frigora peropportunum effet, illius ufus Epigr, ex eo tempore iti conlervatus fiat, ut non- nifi duo abhinc faecula ceisarit. Imo Cie- rici quoque , & literati Viri , atque adeo nobiles, ac proceres, diverfi generis capi- tia , five cucullos geftabant, Porro Sca* robavi ad catera Ecclcfias univerfie fo- ennia jejunia, muka alia privata pietate addidifle , multasquc fub Initium , ac fi¬ nem epularum , perlolvifle preces. Nihil ergo novi, nihil a communi ufu remotum S.Bcnedidus fuis prsfcripfit, quin potiiiSR^,^ paterna plane indulgentia erga eosdcmJ?W. *c, uliis fuit, ubi duo fercula coda , & vini#*-®’ nonijihil ipfis permifit. Manducandi, & *?*■ dormiendi tempora aequaliter omnibus definita erant , & ufque ad poftremum hoc faeculum obfervata fu&re ; nona, auc decima hora matutina , ut hodičque opi- fices folcut , prandebatur ; fub horam porrd fextam vcfpeitiflaia coenare mos erat; JKS ; Pank ift. Cafut XFII. crst; ex legibus politicis , qn£ dc coni* poncndo veiperi igne , & claudendis fa* brum ferrariorum officinisrračtant,collige* relicet,no£turnae quietis tcmpora ab ho* ra oftava vcfpcrtina usque ad quartara rna* tutinam numerari lolita ftiiffe ; qua? fanž certiffima rcgula cft , dimidium no&is ac- curate metiendi, pr 2 etcrquam qudd ifta teniporis diftributione fervata, quamnu* cima diei pars jfomnodeperdatur. .a. Dormitorium nullo cellarum interpo- fitu pacens erat, omnibusque commune , quemadn odtim in regulis S.Benedičh* ad» notarur,illudque plane demonftrabat vitae commnnis perfcdtam rationem j nam in communitate vivere, fi proprid loqui ve- limus, nihil nliud cft, quam eodem con- clavi ad nočhirnam quietem , eademque mensa ad farnem depellendam uti. Ma- gis etiam hac ratione paupertatis decus elucet, & qu3elibet virtus veluti in tuto ibidcm vemtur, Etenim Superior nulld negotio obfervare oninia, & unico obtu- tu , fiquid ufquam citra modeilias ieges adinitti contingeret, fpeculari poteft; ma. ximd cum ejusaem regulas jufTu , Dorini- torium lampade accensa nunquam non illtiftratum , le&uliqiic ex c uit it ra ftrami- nea , & ftragulb compofiti, in propatulo efle debuerint. Mos ifte dormiendi, in domibus Hofpitalibus rctcntus cft, quem pro- _ Monaftid Habitus diverjtias &c. 25 ? profe&d conftat fuifle antiquiflinium , & primis Chriftianis familiarem ; nam Au- ftor Recognitionum proponft nobis S. Pe¬ tnim uni cuni tredecim difcipulis fuis eo- dem in conclavi cnbantem ; huc etiani pertinet iynceIlorum , de quibus fnpra , Inftitutum, ad hanc dormiendi confuetu- dinem proximd accedens. Nihilo fermd ininor cellarum antiquitas erat. Quan- quam , ut vere dicam , qui primi delerta loca inhabitabant Ccenobitce , non tam cellas, quam cafas. five ttiguriola finguli habebant inter fedifcreta, & Carthufien- litim, ac Cainaldulenfium cellis, (iveffidi- culis haud abfimilia. In Monafteriis ta- men, ubi claufuraftričKor erat,anguft or- <}ue> cubicula hodiernis fimiliaerant, cu- jusmodi olim in antiquis aedibus mancipio- rum vifebantur; quod enim pauperibtis, in- fimsquc conditionis hominibus proprium erat, id fuos in moreš Monachi, Chri- ftianshnmilitatis ergo, invcx£re. Cellulas porro iftse ad laborandum, ad legend um, & ad privatim orandum Deum apt$ erant. Detiique vidcor mihi in Monafteriis in- Venire adhuc veftigia qua2dam veteris ar- chitefturže , qua Romanarum »dium par« tes anti.quitus ordinari folebant, qualem« que Vitruvius , & Palladius nobis defcri- bunt. Ecdefia , quae in monafticis redifi- c “ s primum Temper, & anteriorcm locum ©ccu« 2*4 Parw III. Cdput XVII. occupabat, ut nempc fajcularibus edatp acceilus ad easdem pateret. fuceeffifle vi- detur prim® , five anticae domu um and- quaruin parti , quam Romani Airium vo- cabant; hinc in aliud Arrium pergebatur> porticibus dcfuper claufis circumdatiun j quod ex grxco VeriJljlium appellabatur; fc- cundum hoc Atrium Monafterii partem il- lam prsfentat, in quam ex Ecclcfia intra- batur, & qu® proprič Monafterii clauftruni nominatur, ex quo in caeteras Religiofi ae- dificii partes introitus patct, cujusmodi funt Capituhim, Refečtorium, quorum il- lud antiquis Exedra »iftud vero Triclinium dicebatur; demum hortus extrcmum ple- rumque Monafterii locum obtinet, id quod inantiquis aedificiis pariter ufuveniebat. lltcunque ifta habeant, illud certum , exploratumque eft, fandos Viros, regula* rum Monafticarum Conditores, nec novi- tatis aliquid in Religionem noftram indu- cere , nec £ reliquo ccetu Fidclium ex- otica vit® radone difcedere cum fuis vo- luifle. Nam ea , quje in Monafteriis ex- traordinaria videntur efle , non tam Mo. nachis ipfis , quam reliquis hominiblis , q,ui a prilcis illis moribus defecčre , tri- buendafunt; perinde acantiquiffimaaedi» ficia fingularia haberi coeperunt, propte« rea, quod ea fola temporum injuriis fupe. nora, plurimoruui ipado iscuiorum seta- tem M otitfUci Habit&s diverjitas , &c. tem flilprinf • lani^nriflrmnc nni«_ tempiari iolet, probd guarus , no« aliun- dc artcm iliam poftrcmis hiice tempori- j bus dcnuo fuicitatarn fuifTc, tj nam ex an- tiquorum aedificiorum , vcluti cxccllen* tium prototyporum, propofita ad imitan« dum formž; ita oprimi quiqucChriftiani, ut viva, & ipirantia vcrs virtutis exempla condifcant , haud perfun&orič obfcrvarc debent , quae in Monailcriis regulari ob- fervantia florentibus , recepta ulil vidcnt. Haud cquidcm me fugit, pauca illorum fupercffe , quibus ipfa temporis diuturni- tas, iit fit in humanis rebus , renuffionis, & laxamenti aliquidnonattulerit; fed ni- inirum pauca etiam, atquc aded nulla ho- diedunt exantiquitatc remansčre sedificia, qu®vitium fecerintomnino nullum ; imo quim plurima eorum videas aded mald habita, ut prseter rudera» &parictinas ni-, hil fuperfit; & tamen qui has ipfas ruinas attentacura infpicere,qui fragmenta etiam exigua tam pretiofe antiquitatis, veluti membra ausdam, & arriculos elegantifli- mi quondam corporis , inveftlgare velit, eaque cum iis , cjuas hanc in rem ab ido- neis authoribus icripta leguntur , confer- rc » & comparare, inveniet dcnique, atque cstundet c&iusrdiguiis totius veteris ftru» &urse a 56 Portu III, Cdputxm, čturas ryximietriam , occuItuntque artifi* cium » & ienfum Scriptorum , cjtii de h oc argumento difleruerunt,affequetur. Haud abfimili modo plurimum utilitatis afferet, diligenter inquirere in exercitatione$ Mo- jnaftieas , maximš fi ad eas accedat ftu- dium Regularum > ab Aučtoribus iacro« rum Ordinum praefcriptarum; lečlrio item Canonum , Evangeliorum , & Vitarutn Sanftorum, quibus nulla Ecclefiae stas vacua fuit. Interea fateatnur necefte eft, in Monafteriis * veluti in totidem Gazo- phy!aciis , totius retro antiquitatis afler- vari thefauros. Hinc eruti maxima ex par- te funt manuičripti Godices, quorum ad inftaurandas humaniores artes ingens ufus fuit; hinc Patrum opera , & Conciliorum Canones in lucern protra&i; hinc deitium ex Monumentis antiquarum in Monafte¬ riis confuetudinum, varia indiesdetegun- tur, quse ad illuftrandam Ecclefiatticam antiquitatem , do&e cutiofis honiinibus , jucundd, mirificeque ferviunt. Adextre- nitim perfe&ionis Evangelicae exačta ob. fervatto in Monafteriis, uti aqua in fonte diligenter cuftodito , pura ac defoecata nfquč permanltt; cum interim eadem olim tam fančtd diiciplina , per fteculi coenofas paludes decurrens, Jfemper magls magis- qup inquinaretur } qua de re poftrema hujus diflertationis parte agendum erit. PARS —S X 9 X S0» P A RS IV. I Antiqu a c fumma poteftas in Occidente corrueret; nam in Oriente Imperium ipfum tamdiu folum ftetit, quamdiu armorum vi inv- pugnatum non fuit. Nulla tune ampliiis militum difciplina, nulla Ducum authori- tas, nulla Confiliorum exequendorum ratio, nulla in gerendis negotiis peritia, ufus rerum nullus erat; in juvenibus for- titudo, prudentia in fenibus , in univerfis patrih, ac boni publici amor exoleverat; ad privatas quisque voluptates, & lucra F* Amm ' intentus erat: omnia proditione, ac per- gerebantur. Romani luxu, otioque 1 ‘ 4 ' fradti, atque effceminati,qud fe a Barba- ris defenderent, Barbaros alios lbipendiis alebant 1'uis ; eseteriim deliciis immerfi noxiam delicatioris vita; elegantiam, cui folidi nihil fuberat, affečbabant, Quid multa ? criminum, & abominationum ipfo- rum completa'mepfura, juftiffinius Arbi¬ ter Deus fupplicium denique de impiis /poc. tj. » a S. Joanne in Apocalypii mul- jf t to jam ante prasdidtum. Urbs , orbis ca¬ put, iteriim ac fepiusaBarbaris occupata, & expilata fuit, vindicatus innumerabi- lium Martyrum fanguis , quo Roma fe ingurgitarat ; demum Occidentis Impe¬ rium in pradam ceflit populiš Septentrio- nalibus, qui fupra ejusdem rudera, nova regna exeedificarunt. Ciun Mali bujus diverfe caufte. 269 Cum itacjue in medio tam prava;, cor- tuptiffim3eque Nationis(Romanos eorum temporum intelligo ) Chriftiani viverent: fieri vix potuit, quin virtuti eorum labis aliquid afpergeretur , ipsique a priftinis, fančtiffimisque moribus ienfim deflue- rent; maximčž cum ab Infidelibus non amplius, uti olim perfecutionum tempo- re , divifi ac feparati degerent, nec jain ab ipforum infedationibus, fed magis a fa- miliaritate,& blanditiis eorum cavendum eflet. Nemo proinde miretur, fi a fsecu- lo Chrifti quarto, vitia Chriftianis expro- brataa Patribus fuiffe legat, S. Augufti- nus apertd, libereque de illis Ethnicos pmnonere non dubitavit, qui Chrifto dedere fe cogitabant; utea propiusfubin- de infpeČta, minori recdns converfis adini- rationi, & fcandalo eflent : tnultas vifurus a u „ & cs, ita Auguftinus , quorum perrtrfie turbte Catecb. torporaliter implent Eccleftas , ebriofas , ava- r ud. o. ros , fraudatores , aleaiores t adulatotes, fornica- 7 ^ 2 S* Kres, remedia \milega fibi ailigmcs, pr te c ant a* tonbus , vel tjuarumlibet mpiarum artium di~ vinatoribus deditos 5 animadvcrfurus etiam a, quod Hite turbte per dies fejlos Cbnfiianorum mplcant Ecclejias , qux implent & tbeatra per dies folennes Paganontm , & tamen o ru¬ ne s iftos adhuc pro Chriftianis habe- Xl > imo ab ipfomet Deo veluti pa¬ cata uf'que ad tempus ventilationis fufti- Demo » rib-. Ec- clef. c, 34. Aug. ubi fupra. Cbryf. in Mattb. Hom. čl, 270 Partis IP. Cdput I, neri, Sanftus Dočtor affinnat. Idem ubi centra Manichasos difputat, ingeirue fa- tetur, in tarna, lopia populomm , mn deejfe ProfeJJbres nominis Cbrijliani , nec profcjfionis jun: vim ant fcientes , aut exbtbentes . . . , * tjiti vel in ipfa vera Retigione fuperflitiofi funt, vel itd libidtnibus dedni , ut obliti fmt , cjttid promifcim DEO. In eandem fententiam perfaspe aliris Sanftus Do&or loquitur in libris fuis contra Donatiftas fcriptis , ubi luculenter demonftrat, zizania in agro Ecclefia?, cum eledto frumento pennixta effe debere ufqiie ad tempus meffis, ad diem inquam extremi judicii; fed juvat Sandhmi ipfum fuis verbis loquentcm audire : Nune vos, inquit, illud moneo , ut aliquando Ecclefia; Catboliae maledicere defina- tis, vhuperando moreš hominutn, quos & ipfa condemuat, & quos quotidie tanquam ntalos fi- Hos mrigere ftudet , , ... qui autem vo- iuntate mala in prifhnis vitiis perfeverant, aut etiam addunt graviora priotibtts , in agro qui- dem Domini Jinuntur ejfe, & cum bonis femini- biis crefcere ; fed veniet tempus, quo zizania fe • parentur, Haud abfimilia hujus inter Chri- ftianos remiffionis argumenta, in Chryfo- ftomo, aliisque Patribus legere eft, Qnorfum igitur, inquies , poenitenti^ pubiicas, quorfum excommunicationes in Ecclefia etiam tum ufitatae? ut a vitiis ni- fjiirum __ Mdi hujus divtrpe caufa. .271 miruni Ecclefia multis quidem, ied non P band omnibus perpurgaretur, Ad impo- nendam enim publicd poenitentiam, pec- catorem oportebat aut petere illam , aut certe acceptare; qnare neceflarium erat, ut peccatum quisque iuum confitere- ) tur , five fpontanea fui denunciatione, dve aiiorum delationibus acquielčendo. i Porrd excomnninicationem quod attinet, ifta in eos duntaxat fulminabatur, qui, quam quo piiffimus quidam parens, uC filii vitam fervet, filii brachium fuišmet nianibus a corpore amputare cogitur. Csterum quorum occulta manebant criraina, five qndd natura Pua cjusmodi elPent, ut Poli Deo paterent, five quod pro- bari idoneis teftibils non poiTent, ii enim- vero reniediis illis Ecclefiafticis Panari non poterant; nec aditu ad Ecdefias, nec Sa- eraraentorum compiunione, fiquxdem Pa- crilego ore contingere illa non metue- rent) interdici occultis hifce peccatoribus fas erat. Ouamdiu perfecutionum asftus tenuit, nondeerant certaargumenta, qui- bus pales a tritico, & abauro Pcoriain ig- ne illo perfecutionuinfecerneretur;atubi publicarum vexationumconquievit Puror, facilč erat perpetua ad mortem uPquc: fi- mulatione, & hypocrifi fiios reatus occul- tare. Interea tam flagitiofi , debilčsquc Chriftiani, multum Ecclefiax Pei malis Pcr- monibus, plus etiam praviš exemplxs fuis nocc- Barkurontm corruptt moreš. 27% uocebant, domi praafcrtim , & privatis m Liberos enim fiios ofcitanrer, & perfunftorič inftitutos, ad Baptifmum ni- nilominus adducebant. Conftat anteni fjiiantoruni malorum primis illis feculis fonu, & origo effct domcftica; inftručtio- nis neglečhis ; quemadmodum per ea tempora baptizatos recens parvulos pu¬ hlica catechefi crudiri Iblitos fuifle, nus- quam kgimus. CA POT H. Barbarcrum irrupuones , & corruptk moreš, N Ihilo minus Ecclefts Chrifti Barba¬ rom m incurfiones , & illata Inipe- rio Romano vaftitas, quam Roma- frorum per ea tempera inquitiati moreš fraudi fnerc. Evangeliiim etenim , utpo- te fuprema reg ul a omnis rečH , & ratio« nis, cx aequo reiicit affebliones omnes ,■ ac defe&us fanse rationi oppofitos, Ne« que ftupldi, neque aftuti, ac verfipelles * neque feroces, neque languidi , remifsi- que animi, cum in hujusmodi vitris per* fiftunt , effe veri Chriftiani poffunt; nec minus er »deli ta s, & ferocia , quam Iimis a ^qtve mollities , feverse , caftcccjiie Reli« gvoni adverfantur, pcrindeque cimi pieta- tc .» q«am cum iuftiria , & qualibe£ fione- $ fti »74 Par tis IK Caput II, fti norma bella , & hoftilis agendi modus pugnant, Multum igitur Ecclefia Dei pai- fa eft ea rerum omnium perturbationc > Hleri- cum Barbariča gentes eBorealibus plagis >nym. m c ff u f £ } univerfum Imperium veluti facl '0 sft^ ini P etu inundarunt.. S. Hieronymus, alii- que j quorum stas irt ea teropora incidit, nofl uno iii ločo rerum aded miferabilem ftatum deploranti Et land urgens necef* iitas i & cura, vitam s & fortunas confer- vandi,ciim ant impetu expugnata civitas aliqua eflet , aut hoftium direptioni tota Regio paterct; folicitudo itenifervituteni a fe , & vim ab uxoribus abftinendi, ni- mium vehementes funt aculei, quibus ad negligenda fpiritiiaUa folicitantur morta- ks ; neč nisi perfečtee, planeque heroicaz virtutis opus cft, inter corporum caedes, & carnificinam , inter horrorem fanguino- lentas vidtorise animo iibi conftare* Ad- luic fuperfunt Divi Bafilii i & antiquioreš S. Gregorii Thaumaturgi litcrae , quibus Rcclefiaftics poens iis di&antuf , quo$ Barbarorum in Cappadociam fačtas irru- ptiones 5 in diverfa crimina prseipites ege- riint* gcjjiJJti Qno tempore Vandali tetam latž Afri- u S ' camdepopularnm ibanti nihil ita Sandturrt Auguftinum affi’xit, quam animorum pe- ricula , & interitus, qucmadmodum Poffi- dius in ipfius vita refett : Bane femtffi * mm B arbarorum corrupti moreš . 27S mam hofiium grajfattonem , vafiationem , ide bomo Det . . , »0« cmeri homines , fentie - W togttabat ; /ed altih , & profundius ea confiderans , j« his animarum prtecipue vel peti - tHta , vel tnortes pntvidens . . . amariffimam , & lugubrem pne tteteris , fute feneclutis jam pcc~ ne extremam ducebat, ac telerabat vitam. Fi~ debat enim . , . Ecclejias Sacerdotibus, ac Mini - ftris deflitutas , virginesque , & quosqtte torni « nentes ubiquc diffipatos , & in his alios defecijfe tortnemu , alios gladib interemptos effe , alios in tapiivitate perdita animi , corporis integrirate Ac fide , malo more , ac duro bofhbus defervtre. Cernebat enim hjmnos Dei , & laudes de Ectle- fu depertffe , cedificia Ecclefiarum qukn platini« locis ignibm concremata effe, . , , Satrificia , & Sacramenta divina , vel mn quteri , vel quteren- ti , qui tradat , mn facile reperiti . , . ipsdsque Ecclefiarum Prtspofttos , & Clericvs , qui forte Dei beneficio , vel Barbarorum mamiš non in - eurrerant , vel evaferant , rebus omnibus txfpo~ liatos , atque nudatos mendicare , nec eis omni~ bus a d onima , quibus fulcietidi effeiit , fubveniri poffe, Facile ex hoc uno exemplo quis- que ffiftimaverit , quid aliis , multoque amplioribus Provinciis , Hifpaniae , vi- delicet, Galli®, & I!lyrico faftum fnerit, vero in hac temporum calamitate toodus , quffl via reliČta erat , erudiendi populos , Presbyteros , & Dočtores For- raandi ? qua ratione vifitare gregem fuum S % facri <376 Plinu IV. Cafut II. _ facri Paftores , ant cogere Concilia po- terant , vacuis Epifcoporum fedibus ex- plendis , tuendaeque difciplinae idonea ? Profedtd habct Ecclefia , cur in omnibus fnis orationibus pacem,& tranquillitatetn a Deo puhlicam expofcat, tanquam fun- damentuni, cui univcrfa Religionis exer- citia neceflarid innituntur. Non cquidcm negavcrim,Barbaros etiam ipfos ad fidem converfos fuiffe ; nam Franci ex Gcntilibus Chriftiani , Gothi* & Longobardi ex Arianis Catholici fački funt; fcd tamen iidem diu admodiim Bar¬ bari permansčrc. Barbariem hk nomino illam anirni diipofitionem , qua occupatl homines , non rationis ufu , led affečtio- nurn impctu , & confuetudinis aeftu quo» dam, ac torrente agi fe, abripiquc finunt. Qaianta vero iolius etiam confuetudinis eife vis , & efficacia foleat, exempld fuo luculeuter oftendunt Iroci, five Iroques , alifque America populi , quos Barbaros appcllamus. Vix ulla nobis cognita Na. tio eil, ab aniini perturbationibus perin- dc> atque illi, libera, & immunis ; man* iucti funt, continentes , & patientes , ut nemo fupra : colunt juftitiam , grati ad- versus benefadtores exiftunt : fua facild largiuntur , excrcent hofpitalitatem. Et tamen ad hanc ufquc diem laboratum eft, & prope incaffum labor omnis cecidit, ut __ Barbarorum corrupti nterts. 277 - ut in veros Chriftianos fonnarcutur , iis | foluni exceptis , qui inde a pueritia fua Parentum oculis fubdn&i, interque Chri- j ftianos cducati fučre. Atqiii his populiš . nec ingenium , nec aninius deeft ad cas res , quibus apucro afliicverunt, tračfan- ' das ; ut vero novas rerum idcas animis admittant, induci, & condocefieri neuti« quam poffunt. Non capiunc illi, Dcum univerfi Creatorem, oinniumque iub lolc Nationum ex a?quo Dominum effe : non intelligunt neceflitatent unius folummoj do Religionis , per totum orbem terra- rum communiter omnibus amplečtendas : quid fibi velit fpes , & expečbtio futurat vit$, in qua bona iolum ipiritualia pro- mittuntur , non percipiunt ; longe vero j minus abflrufiora fidei noftra* Myfteria af- 1 fequuntur. Ifta quamdiu exponi fibi au- diunt , arrečtis quidem auribus , pacato- que animo adftant, ut crederes, admira- bili confenfu, annutuquc omnia illis pro- | bari ; at ubi diccndi finem feceris, n hil j te ipfis pcrfuafiffe comperies, Siquis eo- rum Baptifma interdum cxpetat, id ferž fit praelentis alicujus commodi, ac luccl- li propofita fpe , atqae ad obtinenda nc- fido qtia; crepundia , quibus mirificd te* nentur; luijusmodi munufculorunialiquid u ^i primum impetrarunt, continuo obli- § ata; Chrifto fiaci inmiemores, cum fuis S 3 F 0 * 270 Pdrtii IV . Cafut II. popularibus ad genium redeunt , prifti- namque confuerudinem , mačtandi hoftes fuos, & humaniscarnibus velcendi. Aliud Barbarum genus eft Ionge ftupidiffimum* uti Nigritae , & Cafri, in cjuibus ncc fen- la ulla Rcligionis, nec aditum ad ea du- j ris ingeniis inftillanda invenias; aded ifti nihilpercipiunt, nifi cjuod raanibus, fen- fibusque externis ufurpari podit. Omnes iftos , in homines antč convertas , opor- tet, quam Chriftianos efficias. Nequaquam ed dida hsc velim , ut Francos, aliosque populos Romanorum vidores , in eodem plane ftatu verfatos fuifle exiftimem ; ilhid folurn contendo, quod extra controverfiatn eft, nulla ipfos literatura , nullo Iiberali, ingenuoque ftu- did excultos j nec agricultura, nec aliis honeftis artibus , aut opificiis addidos olim fuifte , fed priedationibus, caedibus- f que unice iutentos,ut adeofolus ipforum conlpečhis Romanis horrori efter. Pra> terea in illorum moribus , omnique vita: r^tione plurimum levitatis , & inconftan- tiae inerat, quajBarbaroruniprascipua,ma- ximeque propria videtur effe nota : nani ratioriis primus fručhis eft conftantia, 8c in confiliis omnibuKa&ionibiisque aequa- bilicas, Sane humano more non vivit, qui habenas praviš appetitionibus fuis la- xans, I' i Barharonm conupti moreš, 279 xans j rerum externarum , quae in horas nmtantur , imprcfliones temerč fequitur. Nemo prudens negaverlt , inter primos Francorum Chriftianos Reges, non modo diičriminis, verum etiam oppofitionis plu- rimum fuifffc. CIodovams cum luis libc- ris ex lina parte zclum, & vencrationcm erga res fidei praefefcrebat infignem; idcni tamen ab injnftiti« , & crudelitatis labe non excufatur. Gunrhramnus Rex opt „ mus , quem Ecclefia Sanctorum eatalogo ,f\ inferuit, inter muka, & pratclara pietatis Msrt. opera , fuos etiam manes, ac navos ha- buit ; deniaue Dagobertus tot coenobio- rum pientiilimus conditor, vidiš item in« Jagnis fuit. Non deerant quidem tune Epifcopi fančdmonia, & libertate Apofto- lica praeftantes ; verbm hi ipfi inter multa , mala , quod minus erat , eligendum pu- tantes, Principes Chriftianos quantumvis imperfedtos, ac in mor um difciplina folu- tos potiiis, quam Paga^os Ecclefia per- fecutores , & juratos Jioftes fuftinere ma- lebant. Quam vero panim fiderent Bai- baris ad fiuem converfis , inde liquet , quod duof^m circiter feculoruni fpati6, nullos ferme praeter jRomanos, ad Cleri- calem Statum evettos legimus; id quod eorum nominibus intelHgere licet. s 4 CA- P Ar tis IV Citput III. s8a P Roceffu tempom Romani cum Bar- baris fenfim, & pedetentim in unaru nationem coi&re ; quemadmodiun vero in coiorum permixtione acddit , ut de fuo utercjue aliquid amittat , & e* sutroque tertius color exiftat, qui prio- 1 res omnino delet; ita Barbari ufu , & con- i, fuettidine cum Romanis roanfuefačti, & i eruditi fuerunt ; Romani vero rudiores * magisque agreftes effe&i ; ut aded jam inde a Sexto Ecclebse faeculo ingentcm mor um inOccidente inclinarionem obfer vare liceat In pervolvendis Hiftoricis - Poetis, aliisque profanis Scriptoribus Ion, ge tune minus, atque olim, operse pone- batur. Verebantur nimirum , ne hujus- modi libros lečtitando , ad alia, quaj di- - re&e ad Religionem non pertinent, ani- mus avocaretur , quem uni buic negotio Intentum volebant ; cum ramen haec ipfa profana ftud a , Religioni neqnaquam in- KtiHafint , imovero perquam opportuna, ad cogniaonem antiquitatis confervan- dam. Qui enim hifce pr&fidiis deftitutt funt 3 facTiž fuppofita , iliuftribusquc Au- ^orum EcdefiaRiconim nominibua infig- juta Rom anorum cum Barlaris ptmixtio. 2$$i njta volumina pro genuinis admittunt , niniiumque i'c credulos praebenr ad cm- ne genus rniraculorum , unde unde illa afferantur, complečtendum. Miraculo- rura, quae ab Apoftolis , & ipforum Dif. cipniis maximo numero patrata diccban- tur, qus;qiie indies ad Martymm lepul- chra edcbantur ,tam celebris, & conftans farna percrebuerat, ut cjusmodi prodigia non amplius accurato examini fubiiceren- tur ; & iit quseque hiftoria miraculis , iis- ? |ue praster morem ftupendis, maxime re- erta erat, ita le&u jucundiflimababebatur. Vcrum hanc in moribus , & eruditione barbariem abunde compcnsarunt rara pie- tas, aliarumque folidarum virtutum orna¬ menta. Tota inorum difciplina , quam in tertia hujus Operiš parte expoilii,ad de- ciinum ufqud Chrifti feculum duravit. NunquamChriftiani, interque iftos, Prin- cipes ipfi ac Reges , in pfaimodia divina magis aflidui , nunquam ad obfervanda Ecclefiaftica jejunia , ad dies feftos rire agendos , denique ad omnia Religionis exercitia ferventiores fučre , quam his , de quibus nune ago, temporibus. Vidif- fes faeros Antiftites admirabili Vit® inte¬ gritete conipicuos, orarioni juxta, & lu- cris snimarum unieč intentos ; teftes hu- jus rei sppelio Apoftolicos illos Viros , ouorum opeia, & pr&dicatione in Gallia S 5 Bel- Parth IF. Caput III, _ Belgica, in Gerrnania, aliisque ad Septen- triouem longius porredtis Provincii;>,Chri- fti fides plantata fuit. Epificoporum etiam authoritas cnm d C creicebat ; nam prseter Sacerdorii digni- tatem , vitaeque iandtimoniam, fingularis peritia in negotiispertračfandis, & inpo- pnlos cmor , ac propenfio paflim iplos commendabant. Tempore barbaricarum imiptionum, ac vaftationum perlaepž ac- cidit ut exultanti , ferocientique Barba¬ ro Vičtori unus ali^uis Epifcoporum, ve- luči aggcrem , murumque fefe objicieris , Civitatem fibi creditam, vel cum p eri culo proprii capitis a direptione vindicaret. Sic Roma contra Attilam i S. Leone Papa defenfa fuit; lic Trecae a S.Lupo, Aure- lianum a S. Aniano fcrvata ; ex adverfo S. Defiderius Lingonienfis, Sr S. Nicafius Rhemenfis, Epifcopi pro grege luo Van- dalorum ferro occubuerunt, Poftquam ad noftra Lcra Ethnici Principes tranfič- re , Epifcopos adhibuere fibi a confiliis, fididim6sque experti funt Miniftros. Ne- qtie ad alium finem fan&iffimi Paftores , & fua authoritate, & Ecclefiarum fuarutn Opibus utebantur, quam ut pauperum ih- opia? , publidsque utilitatibus lervirent. Legantur in Anaftafio admiranda opera , quje a S. Gregorio c.ttcri Summi Ponti- fices ufque ad Caroli M. tempora moliti funt, Romtnorum rum Barbaris permixtio. 283 funt, parrim in reparandis Romae ruinis , partirn inEcclefiis , Xenodochiis dmo viis ctiam publicis , & aqu£ dudibus exftrucn- dis , partim denique in univerla italia a Longobardorum furore , & avaritia Gr*- cornm vindicanda- Legantur S. AmuhR, S. Eligii, S. Audoeni, S. Leodegarii ada, & res pneclard geftae aliorum Praefulum , qui ad publica negotia adhibiti fuere ; 6 1 facilc conftabit, adeo nihil politicis rebus Chriftianifmum officere , ut illis pot us pro folidiffimo fundamento ferviat; nulla enim re facliius , ardiusque mortales ad mutuam inter fe ferendam opem conjun- guntur , quam Religionis vinculd, Tanta Epifcoporum, & Abbatum exifti- matio, atque authoritas, fenfim fine fenfu temporali etiam jurisdidione > & faeculari poteftate confirmata fuit, Dominitjuc ,ac Principes evaferunt Viri Ecclefiaftici, cum iisdem juribus, atqueoneribus, quaeLaici» aut faeculares Domini habebant; nam ad fuppetias miiitares tuendae rei communi fubmittendas, & non rard ad easdem in campum educendas obligabantur, Satis quidem tura temporis nationes inter fc permixtae erant, ut nullo amplius habito refpedu , ex Barbaris perinde , atque cx RomanisClericipoffent creari;diflicileta- nicnfadu erat, ut qui ex Barbaris ed eve- &i erant, moreš fuos omninodedifcerent. CA- 2§4 Paru IV. Cam JV. CAPi.1T IV. Jllcres Chriflimorum Orientalium pcft jMilum quartum. E Tiam in Oriente, etfi aliis cx caufis, t laxatafuitFideliimi difciplina. PJu- rimura in animis hominum valučrc hatreles ibidcm graflantes, quarum impe¬ rij mulrorum ab imis fundamentis labefa- Srata fuit fides. Suos ex una parte Nc- iiorius j fuos Eutyches ex altera parte , vel potius Diofcorus, Scčhtores maxioi6 numero habebant. Diiputationum nul« lus erat finis , ca:quc in contentiones , & feditiones fkpenumero erampebant. Cie* rici, & Ccenobit®, uti esteris zelo praefta- bant , ita animis magis incendcbantur. Anachorcts quidem hseretici, ubi fenrel incoudderato sftu abrepti, ex autris luis in civitates fc retulerant, Dei, & Religio- nis , ut ipd quidem exiftiinabant, aduri caufam, nullutn violentia: genus aiealie- nutn putarunt. Perfpe&ae funt cruditis tunefta: tragoedis, ab iriirnicis Chalcedo- nenfis Concilii, indigypto, &Syria edit®. iniperatores Chriftiani , ut atithoritatc fua tantis malis obviara irent, majus ma¬ lina patraverunt, Nam cum ipforum fuif- fet , Eccldsae Jančtiones , & detreta cxe- cutioni iolum mandanda curare , P cen is ds Msres Chriftianorum Orient Sum &c, sgj dc rcbellibus , & ieditiofis in tcmporc funiptis ; longius provečd, quam per ila» tuni liceret, argumenta fidei ipfi cogno- fcere , & ad componendas de Religione controverfias Edičta promulgare ,viamque pacificandi omnia , inire non dubttarunt periculi plcniffimam* Subinde Epilcopo- rum timida connivenda freti ac iuffulti, dum Ecclefiafticam dtfciplinam rečld or- dinare ftudent, eandem penitus evertunt s nulla alfa reli&a regala , quam qu« Im- peratorum ex voluntatc fluxiffct. Licžt autem Impenum adhuc regeret fefe , ac fuftentaret ; illud tamen nequc RomanorumarnpliiiS) nifi exnomiac, ae- 3 ue Gracorum, nili ex lingus Grajcae ufu s ici poterat. Thraces , Ulyrici» Ifauri , ArmenijPerfa:, Scythse, Sarmatie, Bulgarl, Ruffi , denique Barbarorum omnis gene- ris colluvies, Impenum re ipsa obtinebac. Inde eft , car nulla propemodum Nado tam corruptis moribus fuifle a Scriptori- bus dicatur, qualis Grascorum erat extrc- mis illis temporibus. Vitia ifti quidem Majorum fuorum habebant , led virtuti- bus ipforum > elegantia morum, & fcien- tiarum laude carebant. Hi tamen omnes Chriftiani tune erant, iiddmque ad noftrst Us quč tempora prifeže Religionis exterio- rem cultum magno ftudio confervabant. Non poterant ifti non frequenter, & farni- 286 Partis IJS. Caput 1 F. familiariter agere cnm Mahometanis, eX quo ifti reruin inOriente potiti funt; imd qu£ni plurimi ipforum Mahometanis in iEgypto , & Syria fubditi erant, quin ca re ceffatent Chriftiani efte. Nam Muful- manni, ita nominantur impuriffimi Maho* metis affeclas , vi&oriis fuis , Sc arrnoruffl fecundo curfu religionem falfi Prophetaž ita ftabiliverunt , ut in Provinciis > ubi Chriftiana Religio convaluerat , minimč iftam abolerent. Infnlfior etiam Maho- metis dočtrina erat, qii£lm ut ab homim* bus , veras fidei cognitione jam imbutis, admitteretur. Exigebat enim k fuis fe- ftatoribus, ut a Deo niiffum fe crederent, chm tamen hanc fui Miflionem , nec Pro- pheti$ cujusdam praeviae,nec miraculi ul- lius efficacia, acnc ratiodnando quidem ) fed folS , fimplicique fua affeveratione perfuaderealiis conaretur. Invenit tamen lmpoftor ille ftultiffim® fe&as difcipulos , tum quia ad Arabes fe convertit, homi- nes perinde ftolidos , & obefse naris , ac ipfe Mahometes erat; tum quia profperž in bello fortunS ufus, fpolia & praedas Jiberaliter cum fuis divifit; barbarom aded feftam horrebant Chriftiani, multoque an- tč iervire Mululmannis coačti funt, quam ut focialiter cum iisdem vivere in animum inducerent. Ad extremum tamen , ufu ipfo horro* rent M oreš Chriflmomn OrientaUum &e, j tenebris, & vero illuftrare etiam pofiet. I Kam in Alcorano illo, tertio quoque ver- bo repetiturn Dei nomen * ad fucum in- dodis faciendum mirifice valuit, Ubique I J fe«do*Propheta ille ulitim Delim pradi- cat, & fugiendam hortatnr idololatriam. Judicii extremi , Inferni, & Paradiii Myfte~ ria proponir ; de Moyfe , de Prophetis , dc Apoftolis, & Martyribus perhonorificč loquitur ‘ ipfum aded Redemptorem no- ftrum fummis laudibus extollit. Ex alia partc multas Mah ometani, exteriores Chri- ftianifmi fundioiles imitantur. Scpties in die laudem Dco Chriftiani dicunt ; Ma* hometani quinque vicibus Deum precan- tur. lili jejunium quadraginta dierum » >fti dierum undetriginta obiervant , qui* bus nonnifi vefpere , quernadmodum eo tempore Chriftiani folebant , cibum ca- piunt, Chriftiani Dominicum diem, Ma- 288 P#™ Cafut IV. hometani feriam fextam cdcbrant. Nos ad Ecclefias orationis , facrse lečtionis f & Sacerdotalis inftitutionis causa conve« nimus ; iiti quoque in fanis fuis utam« que orant, Alcoramun ibidcm legunt, & Dočtorum fuorum audiunt exhortationes; peregrinationes item pietatis causa infti- tuunt ad terram , quam ipfi lan&am arbi* trantur, & ad fepulchra eorum, quos pro j Martyribus habent. Multi prasterea funt f & munifici in eroganda ftipc , mimerum- que Xenodochioruni fundarunt bcneima- gnuni. Ne Religioforum quidem aliquam apud eos fpeciem defideres , qui in com* muni viventes , horribilem in lua corpora exercent carnifkinam. Nullum enim ex- j ternffi feveritatis genus eft, qnod homi- I nes , quamlibet vera virtute vacui , five vanitate , five lucri cupidine imitari non i valeant ; ut verd domi delitefcere fn fi- I lentio, & manuum laborc velint, nifi Chri- ftiani fint , conlequi non potcrunt. * Solent non rard homines in finu Chri- ftiance Religionis educati , ciim extcras regiones obcunt , non pariim commove- ri animis, ac folicitari, ubi hanc Religio* nemvelutilarvam, virtutčsgue Infidelium f merd humanas , ac nsturales intuentur ; im d perispž ad fuos redeunt in fide nu- tantes, & ad quidiibet ifunateriaReligio« nis credendum dilpofiti. Quantam igi- tur Mora CbriftianoruM OritfUalium &c. 289 tur exiftimamus iniieris illis Chriftianis j °bortam fuifle tentationem,qui iu ditio- rie Turcarum nati, vicam ibidem exigere j Qmneiji debebant; qui fub duriffimo ipfo- rum jugo ferme Temper ingemiTcebant, neque alia ratione fortunas fuas in tuto ! collocarc Te poffe intelliKbant , quam I Majorum fiiorum ejurara fide. Mirandum ianž eft, non omnes planž perverfos fuif* j Te, & ad defe&ionem a fiae traduttos; ingčnsque numerus Fidelium, qui univer- To in Orience poft mille annos remanfit, infigni argnmento, & Evangelii vim , & Mahometilmi deinonftrat innrmitatem. lili etiam Chriftianorum, qni Tub Im- I peratorum Orientis dominio permansere, Takem ex commercio cum Mahometanis, uTuaue cum haereticis, quibus Orientalis Ecdefia Tcatebat,facild labisaliquid con. | trahere poterant. Farna eft Leonem Im- peratorem, Iconoclaftarum caput, a Ju- dads , & Saracenis ,qui Mahometani Ara- | bes erant,Teduftum Tniffe,ac depravatum. [ Michael II. cognomento Balbus, pro Še¬ mi- Judaeo habitus fuit, Michael III. cura | aliis eornndem fcelerum Tociis, Religionis noftrae auguftos ritus, atque adedtremen- dum Altaris Sacrificiutn , Tacrilega petu- * a uti| per jocum imitari non erubuit. ^°nlongč poft iftum,alium animadverto Imperatorem annis , & judicio immatu- T rum, £90 Panis IV. Caput V. rum, Alexandrum, inquam, Leonis P bi¬ lo fophi Filium , qui in Chriftianifmum impiis vocibus apertž graflari, & idolola- triam anhelare veritus non efl:. Hjs om* nibus attente perpenfis, fubit animum fu- ipicari, primos interNationesfuiffe Grs- cos, apud quos moruin licentia , vitaečjue libertaS" initium fumpierit. Nihil tameft ifta opinione detračtum cupio compluri- bus landitate infignibus viris, partim in dignitate conftitutis, partim privatamvi- tam agentibus. Nam ad fummam rei quod attinet , Chriftiana Religio, toto hoc durante tempore, per univerTum Graeco- | rum Imperium magnifice confervata fuit. Celebres Dočtores , fummi Antiftites, Anachoretse fančtiffimi, multoque plures Martyrum , qui ad defendendum facra- rum imaginum honorem, vitam profudčre, Eccleliam illam illuftrabant, caput v. j 'Moreš Fidelium in Occidentt d ifacuU ChriJU tecimo , R Eligionis caufa in Occidente integra tlim, falvaque erat ; de fide nulli j dubitatio inciderat; nudae haereles j extabant; ignorantia tamen, & barbaries incrementum fumebant. Mira quidem ope, 8t opera Carolus M. claboraverat,ut huma- M oreš Fidelium in Occidente &(. 291 kunrnniorum ftudia litcrarum, & Ecclefia- fticaj difciplinse obfervantiam, foedum in moduni collapfam, denuo erigeret; fcd qui Carolo fucceisčre in regno, nequaquam fiimmi Viri contilia proiecuti funt, .e6quc fačhim, ut Ecclefia,& res politic« brevi pe- jore,quam olim-doco effe inciperent. £qui- dem in Saxonia,in Bavaria , totaque rciiqua Germania difTeminata jam erat Chrifti fl- des; verum ad eandem in Gcnte bellicosž, indomitaque aflerendam, Caroius M. fidei pradicationem ferro, & fuppliciis defen- dere coačtus fuir. Multorum igitur initid ad Chriftum converfiones, metu potiiis , qužLm iibcra voiuntate fuerunt exprefl&; qui cum per eorum tcmporum iniquita- tem inftrui non podent , quantum ipiis jneceflarium crat, ut Religio , veluti in noveliis agris reccns piantata , radices fatis altas ageret; credere juvat plurimunt infcitiae, & ad res divinas tarditatis in a- iiimis hominum reličtum fuiffe ' 3 atque hsc forraffe non poftrema caufa eft , cur fchismata, & hsereies tam facilem aditmn in univerfoSeptentrioneinvenerint, Con- tinua poft LudovicumPiuiu civilia, & in* teftina beila ignorantiam, &morumdiflb. lutionem in partes Regni Frančiči, alioqui ni axim8 fanas revocdrunt, accedente ad caeteras miferias Normannorum Gentili- irruptipne f & vaftitate ab prani par- Ta te 29» Partis IV. Cafut V. __ te illata, Hungari etiam ipfi Gentiles Ita- liani infeftarunt; Saraceni diu admodiun Italiae finibus metuendi, Apulejam deni- que , & Siciliam occuparunt, prster Hiipa- niam, quam ante centimi jam annos, & ampliusiibi fubjecerant. Hune inmodum, quidquid exRomanis moribus, & urbani- tate reliquum, progreflu temporis aboli* tum fuit, Ferenda utcunque erat Poliriccs , ar- tium, & humaniorum difciplinarum jačlu- ra; nisi cum his Religionis etiam cauia conjtsndta fuiflet, Veriimifta linč ftudio, & inftitutione, quae fidei, ac moram prse- cepta confervat, ftare diu non poteft. lmo Deusipfe, qui Ecclefiam fuam nun- quam deftituit, fingulari providentia cu- ravit, ut in fumma temporum caligine Do&ores nihilominus fatis illuminati, Vi- rique fanftitate illuftres exifterent, quo~ rum vita casteris exemplo ciTet. Offe- runt fe in Steculo Chrifti decimo S.Dun, ftanusin Anglia, inGalliisS.Odo,Abbas Cluniacenfis cum primis fuis fucceffori- bus, in Italia S. Romualdus, atquc hujus difcipuius S.Bonifacius M- ,S, Adalbertus Pragenfis, & ipfe Martyr, idemque Slavo- rum, atque Hungarorum Apoftolus , S. tldalricus Auguftanus Epifcopus, aliique { irieterea, qui verbo, cxemplis, &miracu- is cumfanae do&rin«, tum diiciplinae Ec- clefia- __ Moreš Ftdelium i» Occulente &c, 295 clefiafticae traditionem tuiti funt. Sub cadem tcnipora, Laicos etiam, atcjue aded furnmos Viros,ac Principes oblervareli- cuft fančHtate claros , cujusmodi fučre S. Geraldus Comes Aureliacenfis , S. Ste- phanus Rex Hungaria«, & hujus filius S. Emericus , Robertus Hugonis Capeti Francoruin Regis Filius, & in RegnoSuc- celfor, SS.Henricus Imperator, & Cune- gundis ipfius con)'ux. In Sančlis his Henrico inquam, & Ste- phano duarunlNationum recens ad fidem tradliftarum, animadvertere licet prsevias ad virtutem difpofitiones, quibus inftru- tti erant populi, quos Romani Barbaros appellabant; erant illi ad £equitatem, ad ingenuitatem, ad caftitatem propcnfi, vo- luptatum , & cotnmodorum corporis con- temptores, pauperum verd , & juftitiže peramantes. Tanta gravirate , candore animi, & magnanimitate praediti homi- nes, ubi femel Evangelium deguftarunt, derepente illud toto pečtore ita comple- xifunt, utneque difficultatibus nllisavel- li fe ab eodem paterentur, nequeadejus- dem lenienda feveriora prsecepta, benigna« interpretationis aliquid fubtiliter excogi- tare vellcnt. Inferior quidem ipforum ipdoles fuit Gracis ,& Romanis antiquio- ribus, fi conftantiam in agendo , judicii- que maturitatem fpečies; Veriunhaec ipfa T3 res 294 Taniš IV. Caput K _ res eo valuit, ut iidem fimulationis, & hypocrifis vitio minus eflent obnoxii. Ca 2 - terum prsecipua damna , qua? decimo illo Saculo ignorantia invexit,ifta ferčerant, 1 qnod Do&orum, & Sančtorum, de qui- bus paulo fuperius egi, major indies ra« ritas , & infrequentia effe coeperit; qudd Fides,etfi, quantumadfubftanmmperti- nct, inconcuffa Temper manferit, multis tamea & magnis adminiculis exterioribus privata fuerit; denique quod apud mul' tos Chriftianilinns haud aliud Terme fye- rit, quam pars quaedam morum cujusque Nationis, quas Tolis propemodiim exter- nis ceremonii., ouibus-nec falfaa Religio- nes carent, conftare videbatur. Fatendufn nihilominus eit, in hac ipfa temporum noete, Evangelii divinam pla¬ ne virtutem , & efficaciam mirurn in mo« dum eluxiffe. Quantumvis enim igno¬ rantia nnindus involveretur, omnes ta- menetiam rudes mulierculae agnofcebant, J & adorabant unum, ac vaum Deunuuni- verforum Conditorem, & humani gene- ris Reparatorem Chriftum JEfum; omnes Judicium, vitamque nunquam finiendam credebant, Haic noftrs fidei, morumquc | difciplinas altiflima dogmata ab omnibus pro certis, exploratisque habebantuigciim e contrario apud veteres Graecos, vel ciim florentiflinuis eflet iplorum Ratus, fapi- entiffi- _ Moreš fiielium h Occtdente &c. 495 : I entiffimi quique intereos, difputandi,& altercandi de hujusmodi veritatibus fi¬ nem nullum faccrent. Libcnter quidem concefferim , multo rum vitam cum his ipfis fidei praeceptis parum confenfifle ; licet enim nemo unus eorum aliquod in dubium rcvocaret, pau- ci tamen erant, qui ex iisdeminfuosufus falutares elicerent confecutiones, multo- que minor eorum fuppetebat numerus» j ac prope in univerfa Europa impune dominabantur. Primi il¬ li Chriftiani egregič imbuti erant Divin* Legis cognitione , dtque eandem perfe- | čliiis condifcerent, le&ionis, atque piae commentationis affiduitate procurabant; | nihilo minor animis charitas , qužm inge- niis iacra eruditio inerat} ejus nexu com- muniter animabantur omnes * interque Fe Fe fraternd confentiebant. Contra vero infelice illo f*culo.ignorantia,& dilTenfio paflim invaluerant. Laicorum quamplu- rimi ne Charafleres quidem norant , li- brfsque fermc deftituti erant. Siqui for* tž J^rincipum, aut nobilium virorum an- tiqunm aliquem codicem inter cimeliaFua reconditutn habebant, eundem, quod lati- no lermone conlcriptus elTet, cujus tune uFus Op pofitio mor um e) us tmporis &c. 297 ufus exoleverat, neutiquain intclligebant: nam in vernacula lingua nulia tune vo- lumina conferibi folebant. Neque nisi in latino idiomate Officinm Divinum , Sc publica? in Ecclefiis faerarum btterarum lc- ftiones peragebantur , quarum infuper expofitio admodum infrequcns per ea tempora fuit ; raro etiam pro concione dicere auditi funt. Ssculares vero Do¬ mini intra Caftella quisque abditi, fatis ha- bebant, aut in vicino quodam Monarterio Divina? rei interefle , aut Mirtam dunta- xat privatam , aSacellanis celebratam, do- mi iiiae audire, ubi ad Civitatem Epifco- palein bdire integrum non erat. S3?pč enim per crebra bella, ea pnefertim, aua: cum Epifcopis fecuiares gerebant, eoclem accedere non licebat. Nihilo meliiis re- liqua raultitudo Fidelium inftituta erat, fi paucos cives excipias, qui urbes habita¬ ti ant, praeftantibiis Epifcopis iuftručtas. Jam in denrtrtimis tenebris incredibile profus videri pofTet, quousque hominum leviffimorum credulitas progrefla fuerit, nifi eius rei exprefla,luculentaque adhuc in antiquiflimis, utvocant ,Legendis,ex- tarent veftigia. Sacerdotes, & reliqui de Clero, aut ar- mis ipfi correptis tueri fe, & hoiiilcs im- Petus undequaque ingruentes, a fe pro- pulfare cogebantur, qud Ecckfia? poffef- T s uones, 298 Partu IV. C 4 put VI. fiones, quibus ipfi vičtitabant, vindica- rent; aut dura egeftate compiilfi, ad hu* milia nimis, atque indigna minifteria abii- j cere fe debebant; aut denique provinciaS obfre, ab Epiicoporum , aut Dynaftarutn quopiam viclumemendicaturi. Iuter has rei ianuliaris anguftias , & publicas cala- mitates, quaenam ipfis ftudiorum oppor- . tunitas , quis modus fuppetebat tuendas morum žequabi]itatis , vitasque pro gra- dus fui ratione rečte componendte? Sand cxtra Ecclefias a)iquotCathedrales, atque Monafteria , locus reliftus erat omnino nuljus, in quo literarum ftudia , & Chri- fttanas legis exa£ta obfervatio, veliki con- tinua Traditione fervata , propagarentur. Ciuniacenfes praecipud Monachi pluri- mam hac in re per ea tempora elabora- runt. Infcitia haec, & indigentia fecčre , ut non jam amplius Ecclefiarum damnis coinmoti Clerici, ad iua potius Iucra re- fpečlarent, ac privatis folum negotiis cu~ ras intenderent fuas. Inde Siinoniacalues aded vulgari ccepta. Concubinatus etiam invaluit , perque fummam temeritateifl, ac impndentiam,modis omnibus aflertus fuit. R.udes ifti, imperitique Ecclefiaftici, qui minifterium finim haud aliter , atque opificium tračkabant, nec jamincommu- ni, fed feorfkn ab aliis vivebant, neque f lite- 0 ppčfitio morum e j us temporis , &c. 299 literis, nequeprecationi facrae, ied curan- das, augend&cjue rei operam iedulo nava- bant*; non intelligentcs lacri Caelibatus graviffimas cauias, legem iftamContinen- tice pro jugo habcbant,ac tyrannide nulli ferenda. Hinc rabies illa, Scfuror incre- dibilis exarfit, quo in Gregorium Vlf. Pontificem Maximum , aliosque fcanda- lis hujusmodi extirpandis intentos 5 de- bacchati fu&re. Bonorum ingentium fplendor , quibus Ecclefiae abundabant, vehementer Princi- pum, ac Dominorum foecularium animos folicitabant , quibus ad vim inferendam nunquam non in promptu fua armaenmt. S®pe Epifeopatus ab homtnibus alia omnia promeritis, violente uftispabantur; iaepd cx vicinioribus Dynaftis unus, filium fuum natu minorem intrufit, qud filii nomine Ecclefiam fpoliaret. Nec ipia adeo Roma his malis imnnmis fuic ; vlcinos P rad e r- timRegulos ,?c Tyrannos habuit infeftos; intraque Ssecukim illud decimmn, conti- nuas propemodum erantPontificum,Sum- m a», & Apoftolicae Sediš intrufiones,atquč expulfiones, in qua tamen ad id ufqud temporis morum diTcipiina quam puriffi- ma permanferat. Rara item cogeoantur Concilia, propter bella,aut potius lauo- cinia puhlica ,&paflim-ufitata, vix ut ex »na civitate in aliam. tutus eflec commea- tus. Ut Ejefra- ajai>. de Trev. £5 pac. 306 Partti IV. Cdput VIL _ Ut aliquantulum refpirare tot inter ma¬ la liceret,induciae demum facienda? erant, quae Trega, five Treva Det nominabantur; qua vocc ceffatio ab omni vi, hoftilfque aggrcffione intelligebatur, five certis per hebdomadam diebus, five adversiis ccr- tas perlonas obfervanda. Trega hujusmo- di, complurium authoritate Conciiio- rum, atque anathematis infuper propofitž comminatione fancita fuit, Tanta etiam tam vis Religionis fuit, quam in animos mortalium cxercuit, quantumvis efferati, atque indomiti hi effent, convulslsque focialis vitee repagulis omnia per vim , ac I violentiam agerentur. Hoc quoque tem- 1 pus illud eft, quo Excomnuinicationis fre- quens fačba mentio fuit, in percuflbres Clericorum Iatse, Nam prioribus laecu- lis, ciim fola Fidelium re veren ti a tuti fa- tis, ac defenfi efient Clerici, vixad poenaj genus animaavertcrc unquam lieuit; con- lecutis vero mediis Ecclefia? temporibus, ciim atrociflimis paffim injuriis, & infulti- bus Fxclefiaftici paterent, extremis item remediis utendum fuit. CAPUT VII. Ecclefiarum irtofia. N Ormannorum populatione, alusque internecinis bcllis Templa, &Mo- nafteria maximam partem everfa, * diru- Ecclefiarum inopia. 301 dirutaque fuerunt; quaeque ex iisdcinfu- pererant, onrni cura deftituta, veluti 1 ponče fua in nunam inclinare permitte- bantur, falsa nimirum perfuafione, Fide- lium animis paffim infidente , fore , ut annus k Chrifto nato millefimus orbi uni- verfo fupremus illucefcat. Haec caufaeft, cur antiquiffima etiam templa, quae ho- diedum extant, vix ultraquingentos, fex- centosve annos, natalcs referant fuos, Quo tempore inftaurari , atque k funda- nientis nova condi Ecclefiae rurfus coeptae funt, forma quidem veterumaedificiorum retenta, atque exprefla iterum fuit, magni- 1 ficentiam tamen veterem , faeraeque fu- pellečlilis pretiofum apparatum imitari, aut revocare non licuit. Etii enim per* inagnis tune quoque Ecclefiaftici bonis inftru&i eflent, Ecclefiae tamen non ccf- fabant, & egere, & malč adminiftrari; pro- E terea qudd bona illa in titulos multorum eneficiorum, veluti in totidem rivos di- vifa eflent , quorum annui proventus k Poflefloribus qužm plurimis ita curaban- tur, ac si privata eorum bonaforent,quam minima proventuum parte ad ufus, atquc impenfas publicas erogata. Epifcopi,ad quos reddituum illorum pars maxima per- tinebat, propter faeculares Dominatus , S l ‘ibus fub id tempus inftrui coeperant, non poterant non aliorum more Pririci- pun^ 302 Partts IV. Capat VIL pum numeroiam alere familiam , aulanr quc, & appararum luse dignitati congru- eritem coinparare. Opid ? miiitum mani- pulos luis non rard ftipcndiis in promptu baberc cogcbantur. Ut aded, fi vel zeld animanimantecefTbribusfuis pares effent, tamen in faciendis impenfis ad Ecclefia- rum cum fundamcnta , tum ornamenta Jongeimpares Majoribus fuiffent fuis,qui & parciffimd pro fe vičtitabant, & uni- verfo Dioecefeos Ecclefiattica bona foli adminiffcrabant ; pr£terquam quod ipfa illa prifcse magnificentiae veluti nobilis idea c um tempore deperdita fuerit. Non parum erat calamitofis illis temporibus , ieeto ex lapide Templa molin, cupreis- que columnis altare concludere; ex ea- dem materia cruces, & candelabra forma- bantur, aurd, & argento faciendis facris calicibusrefervatd;quanquam ne ifti qui- dem, nisi in opulentioribus Ecclefiis au- Cmu. rei,argenteique effent ;atque ad hasctem- Chalced. pora prohibitio illa referri debet, adhi- Anm bendi in facrificio calices ex vitro, Cernu, jllnii' 5 cuprove fačtos , ftanneorum cali- licu m permiffo ufu. Reliquiarije demutn i g . thecffi lkpenumero ligneae duntaxat erant. B.bem. <*£x quibus eorum temporum mifferrimum, Confec. egentiflirnumque ftatum facild quivis ar- ff 1 ' bitretur. ■ Csterum quantumlibet egentes tune Ecclei _ Ecckfutrtim inofta, 305 Ecdefigs effent, fatis tamcn ornatas, ma- gnificdque inftručtas fuifle , fatendumeft, « cum profanis aedificiis comparentur, five civium privatas domos fpe&es , ex ligno duntaxat asdificatas , five Magna- tum, ac Dynaftarum palatia. Extant eo- rum adhuc reliqui® qua2dam, ex quibus difcrimen illud fatis liquidd apparet. Sae- culares illiDomini non nifi Caftella, Tur- rčsaue fibi extruebant, in quibus fabri- candis firmitatis, ac fecuritatis folummodd habita ratio eft, caeteris Architečhiras or- namentis Templorum aedificationi refe?- vatis; ad quas locupletanda gemmas ctiatn fuas,& pretiofiffima qu$que iidem con- fcrebant; id quod partim ex thefaurisan- tiquorum Monafteriorum , partim ex Te- ftamentis, Codicillis j/alusque id gcnus antiquis chartis yi$ere eft. Robertus Rex pietatis causa Angeriacum* peregrinatus, Sacrae iEdi concham auream triginta libra- rum dono dedit; aftis item Ecclefiis bend multis Calices, Reliquiarias Thecas, di- verfi generis vafa,atque ornamenta dedit, pra2terquam quod Capellam , ut vocant, AV- gim , id eft, inftrumentum facerdotalc haberet, in paucis pretiofum, ac fplendi- dum,quod is, qud quditer dirigeret,fe- cum deferri curabat. Sub eadetn tempo- Gnefnenfis in Polonia Ecclefia, a Bo- he- * Gallice S, Jean.d’ Angely Oppidum Aquitanis, 304 PartiilK Caput VIL hemis expilata fuic, ac per facrilegam ra- pinam inde ablata Crux aurca trecenta- rum librarura ; Chrifti c Cruce pendentis iimulacrum Ubranim facildnongentarum; j denicpie tres tabulae primarii altaris , ex auro puriffimo getnmis ornatae , praeter Bamn. alia innumera ornamenta In vafis, & faera fJAn. fupcllettili ; & hoc quidem in Regno illo, k ni quod fane inter castera Europje Regna opulentiffimum non eft. Sed enim param proderat, abundare Ecclcfias, nifi elegantiae quoque,& mun- ditiei cura accederet, quam tamen ejus feculi rurticitas, ac veiuti depravatus qui- dam guftiis excludebant. Eadem Eccle- fiarum inopia fecit, ut Clericorum , quo- rum non omnino neceflaria videbatur ad faeras flm&iories opera, numerus con* traheretur, atque aded penitus tollcretur; hujus generis erant Oftiarii, Acolythi ; brevique res ed rediit, vix ut praeter Sa- cerdotes, alii inferiorum Ordinum Clerici fupereflent, quorum quilibet fuo gradui peculiare obiret minifterium ; quare fun- čtiones hujusmodi facrae, aut penitus in- termifTae, aut aLaicis miniftris, famulis- que curari coeptae fuerunt. Ac ne ordo quidem, qualein olim Fideles pro fexus , Sc aetatis diferimine in Ecclefia faerofan- Čtum obfervabant-, in faeris coetibus ultri cuftoditus fuit; quin potius depofita Ec¬ clefia- ' _ Ecchfuram itiopi*. 30J clefiaftici ftatus rcverentia, vcluti perrup- to a SS erc » Laicorum, & focminarum tur* «iae , in loca templorura fecretiora , pro* i ximd Sančtuarium ipfum te mere fe intim* debant ; neque tum labo ranim arapli.us ! fuit, ut in locis I ftrepitu ran o tis t tem* j pla exftruerentur, vacuumque eireumqua- que relingueretur fpatium , ad fuppjica- tiones eommodius deducendas ; nuniun* enim tanta templorum laskate civitatibus -detrahi credebarur. Ergo pietatis Cutmna In Eccletiarum , atq-ue Altarium repone- batur nurnero, quin de lisdem fante , ac Jnagnificč inftruendis, multurn folički Pi- deies eflent. Et fuit lanb temp us illud, cum lacello* nun domefticorum augeri fupra mod mn Jiumerus coeplt. Conftantmus M. pofl: converfionem fuarn unum, in palatTo fuo Oratorium,unum kem templura, vel fo-KM. ■«* tius T abernsicukun portatile habebat, quod caftra femper,atque esercitumfequebatur*.^^ f Tenužre morem hunc fubffccnd Canftan- lt c & * tinum Cbrikiani 'Reges , 8c etat inptimis eelebris Caroli M. CaptU'4, Is, žtceratpro- p£ affiduž in kmete detentus, vol uk tem¬ per deportari lecum Rdiquias v -fac.ru m or¬ na tum , & qnidquid ad rem diviuam fa- eiendam ne-cefTarium erat, una cina nume- rofo, felečto^ue Clerlcorum coetvu Qua- nibilo ipioor« apparacu ia ipfius Capel- U ia, 306 P4Ttk IV. CapHt Vlh __^ la, quam in quacunque Cathedrali Eccl c* lia , Divinum Officium peragebatur. Ca* roli Exemplum Succeflores ipfius imitan* dum putSrunt j hos porrd» uti aliis in re¬ bus omnibus, ita in ifthac quoque fecuti funt Principes, ac Reguli, qui inCarolin* gicae Domus ruinis fuam dignitatem inaedi- žcarunt. Ciim vero quilibet Regulorum hujusmodi, quibus Europa omnis quam breviffimo temporis intervallo abundarC ccepit, intra caftelli fui munimenta clau- fus, acdefenfus, vicinosfuos belld appe« teret, quilibet ctiam ipforum intra arcis fuae ambitum peculiare facellum fibi de- popofeit; ne, quo tempore per tuitiultufi bellicos alid concedere non licebat, Offi- cii Divini, 5 1 Miflis fručtu carendum effet, Ergd alias neceffitate, alias defidia addu- ČH,ab Ecclefiis publicis abftinučre ; nec nullam e& in re partem fibi vendicabat Conc'h ambitio j&aliorum defipicientia; ne vide- Ticin, licet mixti ultimae plebeculse quisquiliis Anna fummi viri cernerentur, fed ut potius fa- cellanos in famulitio fuo numerarent. Per- fspč faeculd Chrifti nono labente , con- queri Patres auditi funt, quod Ecclefiaj a copiofis viris, atque Magnatibus deferan- tur j legdque fancitum fuit * ut folennio- Ju?i r ^ us faltcm feftis codera ifti quoque fc JcrtimHofpitalium novae clafles, leprofis, & peregrinis excipiendis , fundata fucre ; S uorum major pars poft tcmpora S. Lu- ovici primum ere&a fuit. Habes hic 9 amice Le&or , pracipuos effedus , quos feculi illius decimi depravatus genius pro- duxit. Qu$ qui enucleatius perfequi fin- gula velit, hiftoriam univcrfam calamitofi illius aevi confcribcre neceffe habeat; fed nobis ad fcopum huic operi pr«fixum fuf* ficiac, fumma rerum capita attigifle. CAPUT VIII. Initium Reformationis d S. Petro Da- miano fufcepta. S Aicul6 Chrifti undecimo exeuntc % di* fciplinaEcclefiže, probique moreš eri- gere iterum caput , ac reflorefccrc inceperunt, zeld, & cura S. Petri Damia- ni, Summis Pontificibus Leone IX. Ale* xandro II. Gregorio VII. & Urbano II, authoritate , qua pollebant , Apoftolica fnmmaque , fančti Viri confilia promo- ventibus. Educatus is fuerat inter Mona- chos Ntgros, iitvocabantur, Cluniacenfes, qui vicam monafticam ad ftatum priftinas pu- _ Inttium Rtfcrmtionis &e. 309 puritati admodum affinem vcluti poftlirai- nio revocaverunt. Magis ctiam climata Monaftici inftituti perfečtio. fuit , operi Monachorum Candidorum Cifterciennum, qui ad exordium feculi diiodecimi nata- les fuos referunt. Itaque Petrus Damia- ni, quique eodem, quo ille, fpiritu affla- ti erant, fan£ti, & fummi Pontifices, Incon- tinentias, ac Simonia?, qua; geminaz peftes Clcrum ea aetate niiferandum in modum infecerant, magnis animis bellum indixč- re, utque auguftum hunc Ordinem , ac da¬ tum in veterem, ac primarnim fplendorem aflererent , vitam reftituerunt Canonico- rum in communi viventium , qui eam ob rem Canonici Regulares difti fuerunt, quo fic i caeteris, in veterno fno, & priori laxi- tate perfiftentibus , fecernerentur. Ca- nonicorum Regularnim vita paritm i mo- naftica diftabat ; totaque propemodfim differentia in eo fita erat, quod Clerici omnes ii eflent, ad minifteria Ecclefiarum deftinati, ex quibus proinde Paftores, & Epifcopi maximaex parteereabantur. To¬ ta igitur haec pietatis , & exercitationis virtutum Chriftianarum inftauratio ad fo- los fermc Clericos , ac Monachos perti- nebat; & revera plurimum etiam ad com-. ^•unem Chriftianifmi utilitatem intererat, utr umque huiic ftatum ad veterem for- mam refingi, U 3 Di - 3 Tt> Fak k IV. Caput Vili. _ Divus Petrus Damiani , & pleriquc ib lorum temporum fančri Viri > ad inter- ram animorum culturam, qua2 (olidis vir* tutibus exercctur, corporis ctiam affličta- tiones , atque afpcritatcs adjunxere> qui- buš aevi noftri delicati moreš aegrč admo- dum infuefcerefuftinent, Sed credere ju- ( vat, divinitus ipfis inje&am eam mentem fuifte , qua novam hanc vite rationem , ltabilirent, ad morbos eorum temporum opportunis veluti medicamentis curandos* Agendum ipfis , ac decertandum erateum nationc tam perverfa, & refra&aria, ut ad | eam Jalubriter commovendam,rerum ex- i ternarum , qu* fenfus corporis graviter ferirent, veluti arietes admovendi effent. 1 Pariim enim exhortando , parum ratioci- .nando profrciebatur apud homines rudes » barbaros, caedibus, & rapinis affuetos. Imo ne quidem utcunquc fevera poenitenti®, & aufteritatis opera quidquam effeciflent* in populo duris militiae laboribus innutri- to, loricaque, & armis nunquam non one- fato. At ubi videbant ifti S. Bonifacium Divi Romnaldi Difcipulum , frigidiffimas regiones nudiš pedibus peragrantem ; ubi -S. Dominicum intuebantur, cognomentd Loricatum, diriffima verberatione tergo- ra, totumque corpus cruentantcm, intcl- ligebant illi deniquc, ferib rem agereSan¬ tos iftos, vereque Deum amare, ac pec- Itiitium 'Refomttionis, 311 cata toto pečtore deteftari. Nihilo ma- jorem animis rcligioncm injeciflet oratio« nis interna , ac mentalis ufus, imo hanc ne percepiffent quidem inculti , efferati- tjue homines, nisi moveri etiam labia, & in pfalmos decantandos folvi Iinguas per- 1 ientifccrcnt. Tnnc primum diligi a San« ftis hifce proximum animadvertebant * ciim eosdcm cernerent, voluntarias pro ipfius falutc poenas ultrd fibi infligere, fuppliciaquc de fe fumere, quar exCano- num placitis fubeunda peccatoribus erant, 1 fi ad eadem perferenda vires, atque otium non defeciflent. Ergo fub id tempus poe» nitentise Ecclefiafticae redintegrata confuc- tudo eft , & quamvis e|us obeundaj fpa- ! tium contrahi tune coeperit, non pluri« bus verbi causa ad expiandum homici- dium quam feptem annis praefinitis ; quia tamen , iit erant tum tempora, qui homi- cidia triginta , ac totidem cum adulteria, tum perjuria commiferat,pcenitentiam per a!iquot fecula extrahcre debuiffet, ideo Indulgentias certorum annorum impertiri cceptat funt, quarum in aliquotBullis Pon- tificiis mentio fit. Poenarum ifte , & pic- tatis exterior , aeterrifieus apparatus cru- dos peccatorum animos denique concilia- vir, atqueemolliit, ut majori quam antea dodlitate, faciles Sacerdotibus, ac Reli- giofis Viris pražberent aures, quippe quo- U 4 rum §1 a, fartit IV. Cafut Vlil. _ rum vita admirationi erat, multjque e& ratione permoti, ad meliorcm fe frugem recep&re. Caeteriim prolixior pfalmodia, flagrorum, & catenarum ferrearum, ac re- liquortim ufus inflrumentorum , quibu» maccrari caro fotet , nequaquam recens corum temporum inventum erat. Plura jam olim hojnsmodi feveritatis exempla edita fuiffe , Theodoretus in Hiftoria iua rdigiofa demonftrat; unusque Simeon Sty» lites fiifficere abundčpoteft, ad quodcun» que gen us p cenam m, quamlibet atroeium authoritatc fua, & exetnpl6 commendan- dum. fn Regula S. Cohnnbani, qui pro- ximč finem fexti faeculi floruit » niaxima pars erratorum , qu£e Monachi admitte- rent, flagdlornm certo rmmcro ^raefcri- ptis ictfbus caftigata fuit. Pialmottae por- rd tempus in eadem regula nune bre- vius, nune proiixius erat, pro nt>čh'um vi- delicct inasqualitate , quaj in ca regione, iibi San&us is degebat, mukoque magis inHibernia , unde advenerat, tam varia , & nuiltiplcx eft, ut interdum no<3:eshye- mali tempore inciderent, quibus dimidium Pfaltcrium abiblveretur. SubindcSan&os bene inuJtos viderc erat, voluntariis fla- gris in fe animadvertentes ; plures etiam, tjui pro iua privata pictate totum in dies fingulos Davidis Pfalterium recitarent. FlagcJIationum iile hi os in abufum deni- * -• Qiie _ Initium JRefomttmh. $i3 quc pertra&us fuit ab Hsreticis , qui caAmtth ic Flagellantes appellabantur, quique inlta- F.ctkf. lia fasculo Chriftiano tertio decimo yro- An "? dičre; hi enim devotionis prscipuum ca-* 150 * put in pubiicaverberatione fitum cffe con- tendebant. Pfalmodiae lon^ioris ftudi6 tempori- bus , de quibus hic agimus , Officiorum Ecclefiafticorum crebrior numerus intro- dučtus fuifle viderur. Nam a Cluniacen- fibus OfficiumDefun&orum conftitutum, p & S. Petri Damiani žetate Officium parvum nf <*. * B. V. inchoatum fuit, quod fubinde Lai- de a prioribus Ecclefhe faeculis lolitarios quosdam , five Anachoretas acccpiinus , fingulis diebus orationum certum , & op- ,piad magnum numernm, devotionis ergo f erfolvere folitos fuifle. De quodam S. auloLibyco Sozomenus in hunemodnm feribit : veluti quoddam tributtrn balens tmpofi- inHiflar, tum , trecentas oratitnts unoqudque die reddebas ; Eccltf. &■ ne numtro forte deli»queret , trtcentos lapides trl P ar * ponehat , & fingulis orationibus ( finim.) lapidem * mittebat in Jinttm ; expenfis vero lapidibus , ora~ tionts fciebat tjfe complens, Coniecutis poil temporibus, adhibita funt grana precato- ria filo iničrta; quorum nfus apudOricn- U 5 tales 314 Pdrtif IV. Cdput IX. _ tales populos £quč ? ac apud nos receptu* cft. Religiofis , qui legendi rudes erant, utTcmplarii, & fratres Converfi Cifter- cicnfesj locd fingularum Officii Divini Ho- rarum, ccrtus numerus OrationumDomi- nicarum, quas recitarcnt, imperatus erat. Ad extremum S. Dominicus Rofarium in- ftituit, centum , & quinquaginta faluta- tionibus Angelicis contextum , qud ru¬ des Plaltcrii loco uterentur ; ex Rofario poflmodiUn Corona Virginis originem duxit. CAPUT IX. Cruciat*. S Ufceptae faeculo Chrifti undccim 6 Cru- ciatae , fanftum procul dubio expe- ditionum genus erant, plančque ne- ceflariutn ad comprimendam Infidelium audaciam , fecundosque armorum curfus inhibendos. Eo prajdpue valuerunt, ut & Italia ab Infidelium continuis direptio- nibus pr«fervaretur , & Sicilia, ac demum Hifpania ab ipfis occupata , barbaris ho- ftibus liberaretur. Caeterum tam modus, ac ratio ejusmodi expeditiones gerendi praepoftera , quam fortuna ut plurimiim adverfa fuit ; damnorum vero , quae in- de accepta funt, longd maximum fuit di- fciplinae remiffio. Ad cam ufquč diem perila- ^ Crucitt*. 315 pcrftabat poenitentiae Ecclefiafticae ufus , necnifi rard, atque ad breve tempus ejus- dem velcondonatio,vcl potius contrattio fiebat. At ex eo tempore Indulgentja Plcnaria introdu&a eft , omnimoda» in- quam, rclaxatio quarumvis poenarum Ca. nonicarum, quasquisque peccando com- meritus fuiffet y Ci modo pcregrinationem ad Terram Sandam fufciperc in animum induceret. Nihilominus Cruciatas hujusmodi noa tam fimplicem, meramque poenarum om- nium condonationem, fivc Indulgentiam , quam unius pcenae cum altcra permutatio- nem effe volebant. Et revera peregrina- tiones, ad loca populorum communi pie- tate celehrata, qualia erant Roma, Com- { »oftella, Turones, ac pracipue Hierofo- yma , rnulto jam anti inter Pcenitentiae genera numerabantur. Etenim faeculd Ec- C ondi. clefiae non6 motaš fuifle qucrclas conftat Cai! j- dc abufu non uno, qui in easdem ctiam tum irrepferat ; & aliquantd prius con- ditae leges fuerant, ad coerccndos vagos km quosdam , & inertes homines , qui pce- nitentiae obtentu regiones obibant nudis£"" f ”^ corporibus, fcrroquc , & catenis ad uni-^j”° f< verlorum terrorem onufti. Hune in mo- 7 g % ’ dum a priftino ritii obcundae poenitentias pedetentim difceffum eft, quam domi,& in feceffu fieri folitam, iupra commemo- ravia jlg _ Pdrtis IV. Caput 7X ravi. Sed tamen » qui idt vel foli } vel cum fele&a piorum peregrinorum mana iter hujusmodi inibant, magis aberant a periculo , feu diflipandi animum , fcu in ca ipfa peccata, quas expiatum ib£nt»re- labendi, Longd aliter fe res habebat in Crucia- tis. His enim qui nomen dederant , ii eatervatim , ac iajpž exercitus in morem proficifcebantur , proptere£que id genus milirares , ut fic dicam , peregrinationes haud opportunum fatis ad deflenda pec¬ cata remedium crant. Quomodd enim in tanta remm undequaque in fenfus in- currentium varictate , animtis fecum ha- bitaret, fpiritumque compunčtionis tenc- ret integrum ? Sanč in longis itineribns ad eorum levandam moleftiam , libenter captamus blanda colloquia , Iongosque , & familiares fermones mifcemus ; & qui minus qnam casteri fapiunt, caeteris efle folent loguaciorcs, PraJterea folicitudo procurandi vi&us, & diverforii, ac diver- fi , lit in itinere fieri amat, repentinlque cafus animum alid avocant ; facilegue in cibo, potu , & fomno capiendis , pfufcu- Jfrm nobis indulgemus, ad infuetae fatiga- tionis lenienda incommoda, Jam iplaiti- neris ratio non unafemper, nec 2 equabilis efle poterat. Adde his tot regionum, qua? in profcdionc ad Terram Pandam pera- i' ' grandae Cruc tarif. __ V? grandae crant, diverfos moreš ; addc que- ftuum occafioncs ex tantageniorum,mo» ruin , atque linguarum divcrfitate idcnti« dem pullulantes ; addc blandiffima iliicia voluptatis, ac diffolutionis , quaz & Pro¬ vinci® natura fua laetiffim®, 8c confuetu- do cum nationibus foedum in modum de- pravatis afferebant, Profečto qui eorum tcmporum hiftorias literis prodiderunt t fidcm faciunt , Crucigerorum exercitus militari licentia non modo reliquis excr- citibus pares, fed etiam fupcriorcs fuiffe » ac vitiorum omne genus , qu® partim ex fua quisquc patria attulerat, partim in ex- teris terris addidicerat, ibiaem regnaf- fe. Quid muka? fiquid votiv® illse pete« grinationes valuerunt ad caftiganda pec- cata , caftigatio haec non tam Chriftiano- rum, qui cxpeditiones illas fufceperant, quam lnfidelium, &Schifmaticorum,con- tra quos fufceptae erant, pcccata vindi- cabat, utpote quos hoc veluti atroci fla- gell6 Juftitia mulftari voluit. Quod ad Cruciatarura commilitones > fivc Crucigeros attinct, cjusmodi pere- grinatio illis non tam pcenitentiae , quam oblcčiationi erat* Non vacabat quidem molcftuE, & doloris aliquo fenfu,ad Ion* gum tempus patriam , familiam , charos- quc omnes deferere , fumptusque facere Wnto itincri ncceflarios ; fed tamen , ut, crant Portu IF, Caputix. erant perispč homines clar6 loco nati» venationi ihfuper» pugnis, ac casdibus af> fueti, non poterant ipfi non prafentent fru&um voliiptatis percipere , ubi vide- bant in profcaionem militarem converfas cfle varias corporis afperitates, acpoenas, peccatis fuis alioqui injungendas ; cujus- modi erant iejunia , prolix$ preces, &, quod per id tempus infignis pcense loco imperabatur, abftinentia ab armorum, & equorum tračbstione. Aliis porrd infimae fortunas hominibus , qui ruri vitara tran- figcbant fuani , parum certč moleftiae la- bor ille creare poterat > & qualis demum eunque is dlet, locorum, ac rentni novi indies obiedla fenfibus veluti fcenž,haud parnim Ienicbatur. Ratio etiam , & via inita fuit, Indiil- gentiarum hujusmodi participes reddendi cos , qui expeditioni facr® non intere- rant, dummodo eleemofynarum aliquid ad impenfas facri bclli fublevandas croga- rent, Neque ulla hominum conditio re- liquafuit, quae fatisfacere pro poenis eri. nunum fuorum non poflet, quamvis Ca- nonicam illam , & veterem pcenttentiam non lubiret. Etenim qui per egeftatem largiri ftipem non poterant, us jejunia ali- quot, aut peregrinationes mintis moleftat imponebantur. Hnnc in moditra .fatisfa- 4lio pro peccatis prasftanda, merčarbitra- ria Cmiata , 319 ria inccpit efle , CanonČsque Pceniterrtia- Ics , cum in ufum non amplius deduce« fentur, citd oblivioni fudre dati j & prae- cipua Pcenitentiae difficultasnon aliatiiit, qužm Confeflionis neceffitas. Magno femper numerd Crucigeris ak fodabantur Epifcopi, Sacerdotes, a c Mo- nachi; quorum nonnullos zelus Religio- nis minimd fucatus , alios vero libertatis amor allexit, Liccre enim (ibj tune pu« tabant, arma non modo geftare, fed etiam contra Infideles exercere, Atqug hinc proclive eft judicare , quantum laxamen- ti in difeipiinam Ecclefise tanta licentia invcxerit, praecipue qu6d ca conjun&a effet cum inveterata longiffimi temporis ignoranti«. Ipfi Summi Pontifices, tamet- ii caeteroquin optimd animati, zeloque flagrantes , noanulla ex hujusmodi malis ferre , & concoquere taciti cogebantur, Nimirum ut fumrna rei non periret, dif- fimulanda erat privatorumquorundamdit 1 folutio ; connivendumque Ducibus , qui | R.eligionis caufam ltrenuč promovebant, ctfi candem flagitiis fuis conima- cularent. 320 PmisiV . C4/>«f X CAPUT X. ‘Strte dočirintt , fančtorumqu4 exentph~ rum perpetuis ttmpmbut lonjtrvttt4 Jut- ceffio. Q tlalicunquc tandem modo, 3faqui' buscuncjue perfonis Ecclefia Dei »•pro temporum diverfa ratione gu- bemarerur; fivc Epifcopi per fe ipfi gre- gi 1'uo advigilarent, five Sacerdotcs ab Epi- lcopis , aut Romanis Pontifidbus ad id dcftinati, eam curam fibi fumerent; fivc fecularcs illi Prcsbytcri , fivc Regulares eflent, fivc ordinarii Paftorcs , five aliun- dc accerfiti Miffionarii ; una tamen Reli- gio, unum idemque lame dočbrinae veluti corpus permanfit. Sua ufque fidci, eaque fumma puritas , fua itcm pra»cipuis ao- člrinae moralis capitibus firmitas confti- tit. In eo confentiebant ad unum omnes, Dei legein obfervandam efie , prout illa d Traditione , & authoritate Veterum ex- plicabatur , fančl:6sque Viros , quos Ec¬ clefia puhlico, atque folenni ritu venera- tur, pro vitce regula ante oculos omni¬ bus efie ponendos. Deus ipfe per intervalla temporum non deftititEcclefiae Juse viros fubniittere mi¬ niraš vulgari fančKtate confpicuos, qui & dogmatum fidei fervarcnt puritatem , & coafo- Sanx doftrirue confervata fucceflio. 3 21 conlopitam in hominum animis pietatem v eluti admotis ftimulis excitarent. Quan- £Us, Dcum immortalem ! quamque pec ornnia fumtnns Vir San&us Bernardus erat? Qui in fe uno collegerac Prophetarum zelum, luculcntis prodigiis comprobatum , do&rinam, atque cloquentiam Maximo- rum Ecdefias Dočtorum, ac mortificatio- ncin denique, vitaeque aufteritatem per- fe&iffimis Anachoretis parem. Multum ctiam haud dnbič Innoccntio II. castcrls- que coruiuteraporum nomine , ac re Sura" mis Pontifieibus debemus, multurn item Magiftro Sententiarum, Div. Thomas A- quin.,aliisque,qui Theologiam in eam for¬ mam acmcthodum,quam hodie Scholafti- cam vocamus,redegčre, San&usFrancifcus Aflifias, quam infigne, omniumque in ocu- lis pofitum mundo excmplumediditEvan- gelicae perfc&ionis, ad litcram ,ut ajunt, obfervatas,colendo humilitatem,acmor- tificationem primis illis Apoftolorumtera- poribus pland dignam ? Ite de fasculo in lasculum , de progenie in progenieni, confervata & Deo O. M. in Ecclefia fuit *ion modč caftae, purasquc doftrinae , fed exercitationis etiam virtutura Traditio. Dicamus igitur, quod res eft. JEfus Chriftus idem hodie eft , qui heri fuic, idemque crit omnium decurfu fžeculorum. Fruftra degeneres, & iraprobi Chriftiani X iade *22 Vmii IV. Caput X. inde a longo retrd tempore levare, acquc anfringere conantur eam , quas badcnus perpetud fervata fuit, antiquitatis, & ex~ cmplorum, quibus Sandi praduxde no- bis, reverentiam ; falsd ftatucntes, atauc in vulgus jadantcs, homines prjmis illis Eccleme fsculis longč diverfe anobis na¬ tura fuiffe, corpora ipfos habuiffe robu- ftiora noftris, & jejunio,alnsqacafperita» tibus ferendis longe aptiora; animos vero Indolemque geffiffe magis dociiem, atquc ad virtutum quarumcunque exercitatio- nes multo paratiorcm. His tu hominibus fi dicas>, fandos Petrum , & Paulum vi- tam duxiffe pauperem, laboribusque , & serumnis obfitam ; continud refponde- bunt : atqui hi Apoftoii erant. Si ur- geas, fandos Antoniu m, Martinum &c, indivexando> raultisque modis cxcrucian« do corpore infignes fuiffe •> ifti quoque, reponent: Sandorum č genere erant. Si porro inftes , fandum Auguftinum Cle- ricos fuos ad vitara incommuni agendam inftituiffe, vitamoue, etfi Epifcopus effet, planam nihilominus, ac iimplicem egiffe ; iftud quidem, inquient, temporibus illis aptd congruebat. Diceres graviffinu illa nomina Sunil it ati s, A ntiquitms , & Primi - rivteEvlefue^ totidem legitimos titulos effc exceptionum s quibus noftra aetatis Chri- iliani ab ufu pceniteims, a voluptatum fžBCU- Quinm abufus , & qumnus talenti. 32 $ %culi, ac turpis lucri fuga , ab obliga- tione demum vit magisque expeditani ad coelum viara efle fačtam, nosque Ma- joribus noftris hac in re longč feiiciores judicandos; aut Pontifices, & Epifcopos extremorum temporum, plus Praedeceflo- ribus fuis fapere voluifle, Sufficit attentd pcrlegere Conftitutiones, Canončsve Ecclefiafticos , in quibus re- miflionis aliquid, & gratiae conceffimi fuit; & Iiquido apparebit, nunquam ad ejus- modi conceffiones Ecclefiam nisi dolen- tem ,ac prope reludantcni, induci fe deni- que paffam efle. Accedit , qudd plura ex iis, qua? rlunc laxius fitint, folo ufu, & con- fuetudine introdufta fuerint; dum inte- rim Ecclefia mirifico ftudio hačtenuscon- fervavit certas formulas, quibus antiqua , feveri 6 rque difciplina hominibus identi- dem in memoriam revocetur; hujusmodi funt confuetudo ante menfam cantandi Nonam, aut Vciperas in feriis jejunii fut appareat, ccenae, non prandii loco refe- dtionem illam efle ) item formulse omnes v. Ordi- Qttinam dbitfai, & quatettus tolerati. jtf prdinationum , & caeterarum timctionum. in Ecclelia publicarum,qua2 quafi totidem publicae conteftationcs funt, feplus per annum iterataa, ad prsepedicndam omnem contra antiquas legcs praefcriptionem. Aliqui tamen abufus ab Ecclcfia fem- per profcripti, ac damnati fučre : hujus generis funt Uidi inhonefti, qui per fum- mam impietatem, ataue impudentiam in Cone. ipfis aded Ecclefiis editi, a Concilio fiieenfi demuni prohibiti fuerunt; profa-^* 7 * n® item hilaritates in feftis San&orum, šfmi quarum reliquias noftrd quoque aevocer -W!gor- nimus in feftis S. Martini, SS trium Re -nenfiu gum, & quo dic in pagis SS. Ecclefe Pa- enn ° tronorum anniverfaria recolitur metno- ‘ ria ; antecinersliuni deniaue dierum li- ' centia, qua? haud alio fand ejc fonte ma- nare potuit, quam ex imminentis Uorro- re Quadragefimalis Jejuhii. An vero timere olim, atqueexiftiniare poterantA- poftoli, & Apoftolorum Difdpuii, futu- rum aliquando, ut aded iančta praeparatio ad Pafchalemfolennitatem;, inoccafionem licentiae, atque intemperantiae vertatur? Nunquam non fancti, ac genuini Cbri- ftiani contra huiusmodi abufus pugnan- dum fibi exiftimarunt. Conftat fanfti Ca- *°U Borroman quanta contentio fuerit in us extirpandis . quantoque is. labore, & conftantiž fpiritum antiqua: difciplina£xe- X 3 voca- 226 Pmh tis. Caput XII J - -- .. .m -ir vocare ad ufum allaborarit, vel in minu« tiffimis Religionis noftrse partibus. Ne- que alid collimantTridentimim Oecume- nicum, & complura Provincialia Conci- lia; eundemque finem fibi propofitunt babent tot ac tantae Reformationes Reli- gioforum Ordinum, abhinc feculo uno , pau!6que ulterius fufceptae, ut videlicet ad priniževam inftitutionem fuam revo« centur. Profe&d ferre fanfta Therefia non poterat, utdifcretionispraetextu quo- rundam zelo modus poneretur , San&os primorum temporuni imitari cupientium. Hoc difcretionis genere depravari mun- dum fanda,& fiapiens Virgo querebatur, plane, & afleveranter affirmans. homines aevifui, quod noftro tantum nonconfine, acproxime fuperius erat, capaces eflevir- tutum omnium , qtiae primitivam Ečcle- fiam illufttarunt; eamque in rem S, Petri de Alcantara vitam refert, cujus ipfamet oculata erat teftis. CAPUT XII. Ufus prajentis Difjeftationis. T Antis authoritatibus, ac teftimoniis innixus , opera; pretium fadurum me putavi, fi, quales fuerint, om- ninoque effe debeant Chriftianorum mo¬ reš , univerlo terrarum orbi ante oculds , p one- Tifus prtfentis Dljfertmonh, 327 poncrem. Nihil in toto hoc opere a me commemoratum fuit, quod Viris litera- tis non pcrfpečtum, atque ex libris ,quos ipfimanibus terunt,acceptum non fit; imo multa a me praetermifla fuiiTc iidem facilč animadvertent. Sunt tamen inter hačtc- nus defcripta, complurafadta ,qua; castera Fidelium multitudini haud fatis cognita, ad eoruin tamen sdificationem non pa- rum momenti habent. Intelligctit ifti ni- mirum, nequaquam Religionem Chriftia- nam admerasconfaetudines,acveluti for- mulas quasdam exterioris cultus ar&an- dam effe, neque tam paucis , qu 4 m ipfo- rum pars magna crediderit , exercitatio- nibus, atque officiis includendam. Hujus- modi funt, precatiunculas aliauas mane,ac vefperi recitare, Dominicis cliebus Sacro Uni privato intereffe, Quadragefiinam non nifi ciborum diferimine areliquis anni par- tibus diftiuguere, & ab ejusdem obferva- tione Ievibus dc eaufis fefe eximere , ad divina Sacramenta perraro, ac fenfu pie- tatis tam exiguo accedere, ut ob eam cau- fam folennimma per annum fefta prše aliis diebus ingrata, moleftaque accidant. De religuo mundanis curis ,aut lenfuum.cor- porumque oblečtamentis ita vacare, ut ne¬ mo Gentiliumfupra. Non eft ifta profe- Chriilianorum,quales hucufque adum- pmre conatus fum, genuina forma, atque imago. X 4 For- 328 PmtslV, Captit XII. Fortafleetiam nonnulli eorusn, quiRe- formationis obtentu ultro fele a nobis fe- gregarunt, ifta ex diflertatione agnolcenr, male fundatnm efle fchifmafuum,feceflio- nemque a reliquo corpore; neque Primi* tivam Ecclefiam ejusmodi efle , qualem ipfi fibi anim6 effingunt; longeque alia,ac aiverfa efle Catholicoruin aogmata, ac principia ab iis, quae paffim ipfis proponi folent. Denique fperare aufim , moram aded lan&orum contemplatione, nonnihil com* niotum iri quorundan>animos, qui teme- re nimiiim , ac cceco impetu veram Reli- gionem cijmfalfis confundunt, quas aut error, aut pfeudopoJitia mundo invexit, Siquis hornm ex numero animura adver* terc, ac refk&ere cogitationem volet ad ineredibilem morum commutationem, quam in unjverfis nationibus Evangelica Lex effecit, atque reputare fecum, quan- tum nullo non tempore veri, probxque Chriftiani a quibuscunque Infidelibus di- verfi, auantam iisdem luperiores fuerint, nx is plane perfpiciet, Folidioribus opi- nione fua fundamer.tis Chriftianamfidem inniti, omninoque čredi oportere , non nifi maximorum efficacia prodigiorum candem in orbe conftabilitam fuifle;rram finč miraculis tantam rerum eonverfionem accidifle, id enim vero miraculum eflet caete- Vfut priftmis Differtationh 329 csiteris omnibus magis incredibilc. Pro- digiorum ejusmodi tanta vis , a c 1'plcndor erat, ut non nisi nniltd poft in dubiiim* ac controverfiam vocare illa,nonnullisin mentem venerit. Ut enim de iis duntaxat loquar , quae nobis luculenter conftant,, band multo amplius,quamduobus abhinc faeculis Itali qufdam fučre, ingenio illi qui- dem pr$ftantes, &indo!is experreči 32 ,ve¬ nim in materid Religionis admodnm pe- regrini, qui offenfi nonnullis abufibus, qui in eorum oculos incurrebant , hanc credendi, opinandiejue licentiam introdu- xerunt. Ifti enim vero antiquorum ex Graecis, Latinisquc Scriptorum elegantia capti, legibusque politicis, quas ex illis hauferant, ac vivendi ratione ufquč aded deliniti > ac prope fafeinari tenebantur, ut praeter illa vetera nihil aliud propemodiim fine ftomacho,t$didque legerent, admif* terentque; idque ed ab illis fa&umeft lir bendus, quod veterum illa praecepta cimi depravata mortalium natura, moribusque mnltitudinis melius utique* Sc commodiuS, fluam Chriftianorum leges conciliari pofc fe intelligerent. Hoc ipfum malum recentiores ha?re(Cs confirmarunt, Iatiusque propagarunt. 11!$ de fundamentis noftrae fidei tam frequeil- tescontroverfiae,fidem ipfam in multorum animis labefadarunt, aut plane everterunt; X 5 qui 350 Partu IK Caput XII. qui tamen ob rationes nefcio quas terre- nas, Catholicos fe extima fpecie profiteri non dcfičrunt. Ad hac inrer Heterodo-- xos Ionge major eft illorum numerus,qui nulla ampliusauthoritate coe‘rciti,ex pra¬ viš fuis principiis extrema omnia conclu- ferimt, eoque demum deiapfi funt , vix ut ipfi fciant, quid credcre tandem opor- teat; fcd Rcligionem haud aliter,quani Po- litices partem aliquam confiderent, Tam peftilens, & infelix do&rina nullo nego- tid fimdi iatius coepit. Juniores enim na- tu homines , ubi inaudierunt ve! aparenti- bus, vel ab aliis, quos ipfi cordatos, & fa- pientes exiftimant, Relrgionem Catholi- cam impiž, ac petulanter traduci, & verd etiam ferid,affeverant<5rque profcindi,tan* quam nullis nixam folidis fundamentis, contjnuo laxioribus iilis placitis adhazfc- runt, utpote qum praviš affečtionibus fuis niagls congruerc , & favere 'intelligerent. Neque nullum ca in rc locum vanitaš, & arrogantia habent; hac enim ratione fitpra rude vulgus eminere fc leviffimi homines putant, & acutiiis cernere , quam boni illi, nimiumquc fimplices, ac creduli fii- periorum f^culorum Chriftiani fecerint, Adde, nihil otiofis, inertibusque animis acciderc commodius poife, quam ut ab- jedfca procul cnra rem tanti momenti, quaiis Religio eft, altius inveftigandi, in dnbiis Ufus pršefentis Dijfertationis. 331 dubiis de Religioneperfiftant, aut temerč de iisdem , nulfoque prasmifTo maturo exa- nime fententiam ferant. Vcrum dicant ifti, per me licet, fentiantque,quod volent^ coutraria tamen excmpla, fačtaque toto hoc libro in niedium alIata,incoHcufTa Tem¬ per ftabunt, & verum ulque manebit, quod iaepč Origenes in libris contra Cel- ium inculcat,mundum univerfuma JESLI Chrifto reformatum, ac virtutibus ad ea ufque tempora penitus ignotis , cumula- tum fuifle. Utriusque Partis Conclufio. H Abes pie, & crudite Le&or , hanc in Differtationem contračta, quai de Chriftianorum moribus, Vica;- que interiori Oeconomia dicenda exifti- mavi; habesetiarnexterioremdiicip!inam ac veluti vultum ipfom Fidelrum Novi Teftamenti, fuis coloribus adumbratum, Oftendendam in ea fumpfi eorum vitam, quorum converfatio in ccelis eft, & q«i, cum adhuc in carnc vivant , neutiquani tamen fecundum čarnem vivunt, Ted fpi- ritu ambulant. Vita ha.’c tota fpiritualis, & fupra corruptas natura kges affurgens, planeque coeleftis, proprius effcčhis , ac v eluti genuinus partus eft gratiae JESII Chrifti, Ego.me felicem iane reputave- 33® Utmsqnt Partis Coneluftg, rim , fi opuiculi hujus leflione permoti Chriftianorum nonnulli,aliquando tandem incipiant veram, finceramque animis ideam effingere vitas illius, qua2& fanas rationi, & perfcčHoni Chriftianas confentanea fit: sique finiulad eam moribus,operequeip- fo exprimendam ftndia fua converterint. Hune ego laboris mei fruftum ubi conie- cutus fuero,a2qu6 fand anim6 feram, cum diverfa hominum de tota hac lucubra- done judicia , cum defečtus, quos ineadem deprehendi fortaffe contigerit. F I N I S. INDEX LIBELLI. PARS I. f^dput urnem. Ecclefia Ghrifti Hierofo- lymitana. Ful. 2 PARS IL Ecclefia Chrifti perfecutionibus exagitata< 10 Caput I, Gentilium ante fuam converfio* nem ftatus. 10 Caput II. Inftitutio ad Fidem, & Baptif- mus. iB Cafut lil, Vita novorum Chriftianorum, & fpeciatim precandi ratio. 21 Caput IV, Studium Sacrarum Scriptura- rum, 26, Capm V. Officia, opificia »& coniuetae oc-. cupationes Chriftianorum. 31 Caput vi. Jejunia Chriftianorum. Caput VIK Convivia Chriftianorum. 38 Caput} /II, Modeftia, & gravitas Chriftia¬ norum. ^ 43 Caput IX. Connubia Chriftianorum. 50 Caput X. Coneordia Chriftianorum, 52 Caput XI Chriftianorum coetus, & Litur- gia. Caput xn. Occultatio Myfteriorum fidei. 59 Caput « Caput XIII. Odiorum in' Chriftianos cau* fae. 6% Caput XIV. PeriecutiolTcs, Judiciorum for¬ ma , & fupplicia de Gnriftianis fura- pta. Caput XV. Carceres Chriftianorum. 85 Caput XVI, Gura lacrarum Rdiquiarum, Item de Confefforibus. 89 Caput' XVII. Excoxnmunicationis, & Poe- nitentiarum ufus. 93 Caput XVIII. Afcette, VfrgineSjViduse, Dia- coniffiE. 98 Caput XIX. Pauperum Cera. 103 Caput XX, Hoipitalitas Chriftianorum, log Caput XXI- Infirmi, & Sepulturae Chriftia¬ norum, iii Capin XXII. Epifcopi, Presbyteri, cum rc* liquoClero. u8 Caput XXIII. Chriftianorum primis tribus Eeclefiae- faeculis Prudentia, atque Pa- Ecclefta Chrilti in iibertatem. aflcrta, 237 Caput L Pr3evium examcn, caeteraque ad j; BaptifmuiB praeparatio. 138 Caput II. Ecclenarurn Chriftianarum Forma , & Oruatus. 143 Caput III. Religionis exterior apparatus, ticntia. 129 P A RS III. ejusque necd.fi ta s. _ Caput IV, Liturgij Ordo, Caput V. Conciones. 164 Caput VI. Sacrificnim, & Sacrificantium Veftes. 174 Cafut VIL Confecratio, & Communio. 179 Cafut VIII. Cantus Ecclefiafticus, & Mag- nifkcntia Divini Officii. x8a Cafut IX, Solennitas Feftorum,&factas%- regrinationes. # 187 Cafut X. Ecclcfiafticse Pcenitentia ritus, 194 Caput XI. Principes Chriftiani. aoo Caput XII. Moreš Clericorum, 207 Caput XIII, EcclefižE Opes, 219 Caput XIV, Hofpitalia. 229 Caput XV. Monafteria. 2}Z Caput X?I. Inftituti Monaftici ciun vita primor um Chriftianorum comparatio, 244^ Caput XVII, Monaftici Habitus, cultusque exteriorls a comrauai ufu diverfitas 5 ejusque rei caufa. PARS IV, Antiqu$,& feverioris inter Chrifiianos di- Iciplinae relaxatio. 257 Caput I, Mali hujuš inde a quarto Chrifti feculo diverfe caufae, 258 Caput 11. Barbarorum irruptiones , & cor- rupti moreš, 273 Caput III, Romanorum cum Barbaris per- mixtio, 280 Lapnt Cafut IV, Moreš Chriftianorum Orienta' lium poli: laeculum quartum. l84 Caput V. Moreš Fidelium in Occidente £ feculo Chrifti decimo. 290 Caput VI. Oppolitio morum ejus temporis ablnftitutoprimorum Chriftianorum. 296 Caput Pil, Ecclefiarum Inopia. 500 Caput Vlil. Initium Reformationis a S. Pe¬ tro Damiano fufceptm. 308 Caput IX. Crticiat*. 314 Caput x • Sance dočtrinK , fančtommque exemplorum perpetuis temporibus conlervata fucceffio. 320 Caput XI Ouinani abufus, & quatenus to- Jerati fuerint. Caput XII. Ufiis prafentis differtationis. 326 Utriusquc Partis Conclufio* 331