JP (T^z/i i 4 DOCTRINA CHRISTIANA EXPOSITIO AD NORMAM PR^ESCRIPTI IN DITION1BUS AtfSTRIACIS CA TECHISMI U S Ul CURATORUM ACCOMODATA ■ A JoSEPHO NoB. DE JaCOMINI s. R. I. Ep Ss. Theol. Dočh , Protonot. Apoft., Examin, puhlico^ Archi-Parocho & Decano in Neukirchen Styriae inferioris Direceiis Lavantinx. Tomus L CILLE JyE, IN T TPO GRAPIIIA JEN KO'N E A, 17 9 1 . s ;? JESU CHRISTO DEO HOMIN1 CRUCIFUO SUMMO PASTORL tutis magiftris prafcriptum ad unius rečle anni curfum accomodatum, fer- vato fupramemorati Catechifrai quns- ftionum, & refponfiomiin ordine lati- no, ut ab omnibus legi podit, lermo- ne exponere aggreflus fum: non pne- termifi opufculi brevitatem aptiliima Ss. litterarum, traditionis, conoiliorum Ss.Patrum, & rationis autlioritate fir- mare, ut fimul Dogmatične, & doctri- nas Cbrirtianm fit compendium. Ap- promiferam etiam Elenchum Cathe- cliiftni me ita inrtituturum, ut ad ma- tutinas valere podit exhortationes; ut autem perfectius, aptiusque opufcu- lum fiat, easdem fequenti anno in lu¬ cern editurus fum. Qua2vis exhortatio exordietur ab Evangelii explicatione ? fequetur H&melitica moralis ad me¬ diani horiolam accomodata. Valete, m I N D E X CAPITUM CATHECHISMI Tom. I. De oratione Dominka. . , — proloquio . — primis tribus petitionibus. — quat. pojlrem.petitionibus. — falutatione Angelica. . III. Caput. Decharitate. . I. Articulus. ' Ouid ejl chri- jliana charitas . II. Articulus. DeX.precept. Decalogi in genete. . . . III. Articulus. De prcecept. Decalogi infpecie. . . . De primis tribus prceceptis. — I Decalogi prcecepto. . — fept. pofirem.prceceptis. . — VI. . — Vil. — Vlil. — IX. & X. . ... • IV. Art.De preec.Eccl.generaU V. Art.De prxc.Eccl.in Jpecie • De 1. prxcepto Ecclefix. . — II. .• — Miffx facrif. cum explicat’ — Concionibus. . . . • — III. prxcepto Ecclefm. • Pag. 114 116 119 126 140 150 150 i59 i6f i6f 176 186 191 191 206 213 219 225 231 240 243 243 344 249 279 286 291 392 ’ ^acl)rid)t an §en 33ttd)&ttt&er. SDiefec SDebtfa&tončtttel gtctcf) tmcf) tem £aupttttel be$ etjten £§etl$, fo \vit bic SJniffeftfec am (Snbe & per Eccle- fiam fiiam credenda propofuit, five fcripta iint, five non. Eft donum Dei dicente Apo- Itolo ad Ephes. c. 2. v. 8. grcitia ejlis Jdl- vati per fidem , & hoc non ex vobis, Dei enim donum eji. Sicut enim omnes •> tam fpirituales, quam corporales dotes a fola omnipotentis Dei dependent miferatione, lic & donum fidei clavis aeternae felicitatis eft; ex quo lit, ut homo citra omnem hsefitationem pofthabita humana ratione, experientia ■> fcientia•> ratiocinio firmiter credat , & affentiatur ? quse Deus revelavit. Hanc fidem clare explicat Apoftolus ad hasb. c. n. v. i. eft autem fides sperandarum fubftantia rerum , argumentum non appa-' rentium. Silit prseterita, prsfentia, vel fu- tura, etfi non appareant, tamen tanquam infallibiliter fubfiftentia haberi debent, prop- ter i s ter Dei revelantis > & Ecclefiae juhentis Authoritatem, quod inferius fufins explica- bitur. S* Inter. Quid autem fub Dei verbo fcrip- to j vel non fcripto intelligitur ? $•. Scriptum funt libri V. & N. T. infpi- rante lpiritu lanfto confcripti, qui in omni fermone ad comprobandam, & confirmandam veritatem, ut praecipuum, & invičli/fimum fuscipiuntur fundamentum. Citantur fsepiiii- me textus, quiu, undenam fint, inteligatur, ideo non fuperfluum eritomnes hosce lib- ros inlpirante fpiritu fanbbo confcriptos re- cenfere. Sunt igitur V. T. Pentateuchus conti- nens quinque libros a Mojse conicriptos , nempe Genejis , Exodus , Leviticus , Na¬ meri,& Deuteronomium; £?ofue, £fudicum ? Rutk , 4. Regum , 2. Paralipomenon > Edrce primus & fecundns , qui dicitur Nehemias; Tobias , £fudith , E jr er , jjfob? Pfalterium Davidicum ifo. Pfalmorum, Parabolce, Eccleftajles , Canticum cantico- rum , Sapientia , Ecclejiajiicus , Isaias , £?e- remias-,cum Baruch, Ezechiel, Daniel > dun- decirn Prophetcz minores 0 id ejt, Ofea ■> £?o- «/ 5 Ames, Abdias , jjfonas , Micheas , a a JVb- 4 Nachum , Habacuch , Sopkonias , Aggceus, Za c h ar i as , Malachias , dno Machabcco- rum primus & fecundus. Teftamenti novi: quatuor Evangelia, fecundum Matheum , Marcum , Lučam , B £ Joanem , Actus Apojlolorum a Luca Evan- gelifta confcripti, 14. Epiftola; Pauli Apo¬ ftoli , fcilicet: Romanas , ffure ad Co~ rinthios , ad Galatas, a d Ephefios , ad Philippenfes , ad Colojfenfes, duce ad Thef- falonicenfes, dum ad Thimotheum , ad Ti~ tunu ad Philemonem, ad Hcebreos , itefcr/ A- poftoli duce ,, £foannis Apoftoli tres , coln Apoftoli una , £?udce Apoftoli una,& Apocalvjpfis ^foannis Apoftoli . Seriem hanc conbrmat Cone. Trid. letL IV. de Ca- nonlcis feripturis. Libri liicce lacri Leges, Hiftorias, Prophetias 5 moresque contiiient. Verbum autem Dei traditum, feu tra- ditio eft, quae quidem in libris Caiionicis non continetur, led ab ore Chrifti per ma- nus Apoftolorum tradita , & iknfte per pi¬ ani Matrem Ecclefiam, & Cuftodes Patres & Doftores duftodita eft ; ut de jejunio Eccleftaftico , de cultu fančtorum, de Mi Ha taliter celebranda, de confeiFione, & aqua luftrali, & hujusmodi, quae omnino ferip- ta non iuveniuntur, fed a tempore Apo¬ ftolorum hucusque confervata , & tamquam Verbum Dei feriptum funt veneranda. 5 Hoc VerbumDei fcriptum , & traditum nominatur revelatio • hanc autem omnino e!le neeeffariam, facile intelligitur ; noftra enim natura per peccatum primi Pareutis Adami depravata eft, libertas ad bonum lauciata ita, ut naturaliter ad veram Dei cognitionem , eultum , & mandatorum ob- fervationem pervenire nemo polit. Proba- runt mul ti, fed impie lapfi funt. Hinc ergo Deus jam pridem mifertus Creaturarum l'u- arum, dedit legem Moyfi publicandam, dedit Prophetas, & ultimo milit filium lu- um diledtum Jefum Chriftum, qui nobis viam falutis pararet, & legem adimplere doceret. Sine revelatione ergo eft impof- fibile lalutem airequi, ut idem Concilium eadem leffione affirmat, §* 3 * Inter< Sufficitne ad falutem Confequen- dam Chriftiano Catholico, fi folum Corde credat, quae Deus revelavit? Non luffieit , led oportet , ut fidem imo. operibus conjungat. _ ado. quod credit, etiam , fi neceffe fue- rit, ore palam eonfiteatur. Ad imum. Etfi fides in Deum, & ejus revelationem prseprimis neceffaria fit, uti conftat adHasbreos c. 11 v. 6 . fine fide impof- Jibile efi placere Beo , eam tamea operibus de- 6 demonftrare necefle eft; credit etiam Di- abolusj & Damnati in inferno, quid juvat ? Anne unquam ialutem fperare a; terna m illepoffetj qui crederet inDeum, fcelefte autem viveret , peccata peccatis cumu- laret ? utique non ,• ideo clare nos docens ipie Chriftus ait Math. c. 7. v. 21. non omnis qui dicit Domine , Domine, in - trabit in regnum ccelorum ■> Jed qui facit voluntatem Patris mei> qui in coelis eft. Quid per verbum Domine aliud intelligitur quam fola fides ? quas non fufficit, nifi ac- cedat voluntatis Patris adimpletio , quse opera funt. Ultra Jacobus c. 2. v. 26. fo- lam fidem fine operibus mortuo affimilat corpori ? dicens: Jicut enim corpus fine fpiritu morturm eft , ita & fides fine ope- ribus mortua eft. Ad 2dum. Externa fidei confeiHo, num, & quando obliget ■> clarilfime S. Thomas 2. S. q. 3. art. 2. explicat; confiteri fidem non femper ■> neque in quolibet loco eft de necejfitate falutis ■> Jed in aliquo loco, Č5* Tempore > quando fcilicet per omijfionem hujus confejftonis fubtraheretur honor Deo debitus 5 & utilitas proximis impe- dienda ; puta ■> Ji aliquis interrogaretur de fide , taceret , & ex hoc crederetur , veh quod non haberet fidem , vel quod fides non ejjet vera , vel alti per ejus tacitur ~ nita~ 7 nitatem removerentur a fide , in hujus- modi enim cajibus confejjio fidei eft de ne- cejjitate falutis - - in cofu neceffitatis , nbi fides periclitatur -> quilibet tenetur fidem fuam propalare aliis , vel ad inftručlio- nem aliorum fidelium , five confirmationem , .1 jel ad reprimendam infidelium infulta - tionem. jam clara S. Doctoris eft explica- tio, ut alia non defideretur. Ultro Chriftus ipfe Luc. 9. v. 26. de externa fidei confeffione loguens ait: qui me erubuerit, & meos fermones , hunc filius hominis erubescet, cum venerit m Majeftate fna. Et iterum Math. c. 1.0. v. 33. qui me negaverit coram hominibus > negabo & ego eum comm Patre meo. Ex quo feguitur, fidem praefertim cum expedi- erit ad honorem Dei non effe negandam fed puhlice confitendam ; errant ergo , qui fe plane Catholicos negant, aut difimulant, aut aliam Sedam fufcepille, aut fufcipere velle jačlant, aut cum infidelibus, Here- ticisque in illorum precibus, & Coeremo- niis comunicant, & proprias puhlice sper- nunt; qui figna, veftes infidelium , ex qui- bus qua tales haberi amant, portant. Licet tamen Chriftianis tempore perfecutionis fu- gere , aut fele occultare , fi haec fuga, aut occultatio non cedat in detrimentum fidei, & fcandalum, aut ex ea aniraarum ialus neg- 8 ligatur , quia ut fupra diximus confedio externa dum & guando obligat. Eft ergo neceffe fidem operibus conjungere. §♦ 4 * Int.er. Cur credenda fuut, quse Deus re- velavit ? jp. Ideo 5 quia Deus seterna eft Veritas, & Sapientia 5 guae faliere, & falli nonpoteft. Quid fit Deus ? loquor Chriftianis fidelibus: opus uon eft multis diiierere, Ens eft x- ternum, & perfeftiflimum; in illo omnes poiftbiles , & nobis prorfus inveftigabiles in funt proprietates, hinc clarum eft, illum eile veriflimum, & fapientiffimum , cui aliguam inperfe&ionem ullomodo admit- tere iugens Ccelus effet, quod confirmat Apoftolus ad Hseb. c. 6. v. 18. Deo im- foffibile eftmentiri. &adRom. c. 3. v. 4. Deus verax , omnis autem homo mendax. Propter Dei itaque revelantis Authorita- tem, aeternam veritatem, infinitamque Ca¬ pi entiam , qua omnia exačliflime gubernat, credere oportet omnibus iis, qus Deus revelavit. §♦ sr* Inter. Eft ne fides omni homini ad fa- lutem confeguendam necellaria ? n,- r. Ita quia fine fide impoftibile eft pla- cere Deo. Utique non de alia fide, quam Catho- lica hic fermo eft , ideo relietis omnibus alliis fečbis infidelibus, & Hatreticis, iola hjecfides eft', per quam intraturin reginim Coelorum, huic iblumodo fine omni dubita- tione, & formidine finceriifimo corde ad- hserendum; Ime enim efi , ait Joau. c. 17. v. 7. Vita ceterna , ut cognofcant te fo- lum verum Deum , & qiiem mififti £fefum Chriftum. & ad Gali. c. 2. v. 16. nonju- ftificatur homo - - - nifi per fidem efu Chrifti - & nos in Chrifto credimus , ut jufiificemnr ex fide Chrifti. Eosdem, qui non credunt, condemnatos & judicatos clare declarat Chrifti Domini fententia Marc. c. uit. v. 16, qui non crediderit con- condemnabitur & Joan. c. 3. v. 18. qni non credit ,jam judicatus eft , quia non credit in Nomine Unigeniti filii Dei. Fides ergo Chriftiano Catholica ad lal-u- tem eft neceffaria. Inter. Quid cujvis homini ufum rationis pertingenti neceffarium fcire, & credere eft, ut falutem confequatur? r, Scire,& crederenecelTariuiii rationis ufum pertingenti eft: * mo. to / imo. Unum effe Deum. sdo. Deum effe juftum judicem, bono- rum Remuneratorem, malorumque Vindi- cem. 3tio. Tres effe unius Effentiae, & natu- rae Divinas Perlonas ? Patrem, Eilium, & fpiritum Sančlam. 4to. Secuudam Perfonam Divinam ? hu- manam induiffe naturam, ut nos per mor- tem fuani in crucis patibulo redimeret, & falvos faceret. Etfi de his omnibus fuo loco trafrabitur, tamen fciendum eft, rationis ufum pertigiffe dici quemdam tune, quando tale jam dis- cretionis lumen eft affecutus, ut mali, & boni capax fit; non ergo in jetate majori, vel minori hoc fitum, fed quaudo prolis leiat hoc effe malum » aut bonum , ufu ra¬ tionis jam gaudet, & confequenter prae- cedentia mifteria leire, & in illis inftrui debet. Ita neceffarium lcitu hoc , ut lalu- tem alias confequi non pollit: de his My- fteriis Symbolum Athanafii ab Ecclefia fandte receptura clare ajt; Fides catholica hcec eft , ut unum Deum in Trinitate & Trinitatem in Unitate veneremur - - ut quis Incarnationem quoque Domini noftri Šfefu Chrifti ftdeliter credat - - Hat eft II fides Catholica , quam niji quisque fideli- ter , firmiterque crediderit > falvus ejje non poterit. §* 7 - Inter. Ouasnam veritates quivis Catholi- cusChriftianus adiiuc fcire & credere tene tar? ip. imo. Aniraam humanam effe immor- talem. 2do. Gratiam Dei ad falutem effe necef- fariam ita , ut homo fine hac nihil meri- torium pro vita aeterna operari poffit. ad imum. Tam ratione, quam fide cer- tum eft animam ad fimilitudinem Creato- ris fačtam omnino nunquam effe peritu- ram, quod fufms inferius, dum de creati- one Hominis agetur ? tradlabitur; fide ergo certum eft animam humanam effe immor- talem. ad 2dum. Antequam ad quseftionem hanc refpondeatur, de gratia > quam audimus femper, fed forfan non intelligimus, pan- lilper differendum. Nihil jam prodeffet Fi¬ des , nihil revelatio, nili vita noftra fe- euudum Fide m, & revelationem inftitua- tur, cum natura humana per peccatum ori¬ ginale lit fauciata: habitis eitam 1'upra mema- ratis, nihil elficere boni polije 3 li aliud me¬ diani 12 dimu non effet defuper; quale autem hoc eft ? quam gratia Divina , quse donum fu- pernaturnale eft homini gratis fine omni¬ bus meritis datum, quo adjuvante legem implere, fine quo autem homo fibi foli dereliclus, Deo placentem vitam ducere, & falutem confequi non poteft ; ideo per fe patet , gratiam Dei etie neceirariam ad fidetn , ad perfeverantiam, ad obfervationem mandatorum Dei, ad converfionem pec- catoris, ad vincendas tentationes , ad ve¬ ram Dei dile.čiioiiem: verbo, mi homo ! quod ambules, quod vigiles, aut dormias, gratia Dei eft ad haec neceffaria. Unde au¬ di Apoftolum 2. ad Cor. c. 3. v. non fu- mus fufficientes cogitare aliquid ex no¬ ti s , quafi ex nobis , Jed fufficientia no- fira ex Deo eft. & ad PhilL c. 2. v. 13. Deus eft , qui operatur in nobis x velle, & perftcere pro bona voluntate, Gratia hsec noftram libertatem , qua quivis homo indubitanter gaudet, prspa- rat ad bonum, fine qua liihil fit: ad hoc igitur, ut quid meritornim pro vita aeter- na homo faciat, libertas per gratiam Di- vinam adjuvari debet; neque per hoc liber- tati humanse officit gratia , ut Cone. trid. Seifi 6. c. can. 4. definivit: voluntas li¬ hem tanto erit Uberior , quanto fanior , tanto autem fanior , quanto divince mi- fe- 13 fericordiee , graticeque fubjeSUor : liber - tej enim fine gvatia noti eji Ubertas * Jed contumacia. Veriffimum eft, Deum omnes homines velle falvos beri, & omnibus dare gratiam, qua ad agnitionem veritatis pervenire pof- lint: atamen funt , qui hanc fuscepere, funt qui renuere, funt, qui a peccatis per gra- tiam convertebantur, lunt, qui in luto pec- catorum remanfere, funt, quibus dat gra- tiam Deus, funt, quibus denegat; gratia e- liim eft non ex juftitia, fed mifericordia; noti volentis , & currentis , fed miferentis eft Dei: ad Pvom, c. 9. v. 16. Infuper reco- gitandum magni Patris & Doftoris de li- bertate S. Auguftini effattum Epift. 217. non omnibus hominibus , (gratiam ) d ari eis , quibus datur , mifericordia Dei gra- tuita dari : eis- > quibus non datur , jufto Dei judicio non dari , quare autem illos potius , quam illos liberet ; komo tu quis es, qui respondeas Deo P nec ulla eft ac- ceptio perfonarum , in duobus debitori- bus oequaliter reis , Ji alteri dimititur , alt eri exigitur , quod pariter ab - utro- que debetur - - - qui liberatur habet , unde gratias agat , qui damnatur , non habet , quod reprehendat. Cave- *4 Caveamus ergo ne gratiam, quam al- liis millenis, &millenis denegavit, nobis mifericorditer concetfam perdamus, & flocci seftimemus; magnus eft thelaurus, & tote divitias futura vite; confervemus illam, pie, & famfte vi ven do, fic enim certi effe poi- fumus, facientibus nobis, quod eft in le, Deum nunquam denegare gratiam, §. 8 . hiter. Quid Catholico Chriftiano fcire praeceptum eft. IV- I. Symbolum Apoftolorum. II. Orationem Dominicam. III. Decem ptecepta Deealogi, & quinque precep ta Ecclefne. IV. Septem facrarnenta. V. Juftitiam Chriftianam. Ad imum. Tenentur fideles neceflitate praecepti faltem qtioadl'ubftantiam articulos fidei icire , & intelligere nemine excepto. Ad 2 dum, Orationem Dominicam de verbo ad Verbum ftcut Matth. c. 6. nos docuit ipfe Chrifius falvator. Ad Ad gtium. Prsecepta Decalogi, & Ec- defise nonlcire folum, _ fed & quantum ca- pacitas admittit, intelligere. Ad 4tum. Septem facramenta novse le- gis formam & materiam, gratiam, quae con- fertur, efficaciam , neceffarias dilpofitiones. Ad ftum. Saltem liibftantialiter de jus- titia Chriftiana, de bono faciendo, & ma¬ lo omittendo, quod inferius fufius luo loco tractabitur. lisec omnia , ufum rationis aflequentes addifcere, ac lcire teuentur; hinc gravis no- xas rei funt, qui hsec ignorant, aut addis- cere nolunt, proles non inftruunt, aut quo- modocumque fcire impediunt, Curati animarum, & Paftores, qui oves fuas non diligenter, & debito Zelo docent. §» 9 » Inter. Ubinam haec continentur prstcipue, qu3e Cbriftianus Catholicus credere debet? In Symbolo Apoftolorum. Symbolum, de quo hic agitur, nihileft aliud, quam complexus fidei regulae , five Telfera religionis Catholicae, quam Apofto- licam ideo vocamus, quia Apoftoli utpote legati Chrifti, ad majorem Chriftianorum commoditatem in unum contulere, utper hance tefferam Chriftiani veri ab adulteri- nis cognofcantur, Cath. Rom. Capite primo. i6 §♦ IO* Inter, Quomodo fonat Symbolum? iy. Ita, Čredo in Beum Patrem , omni- potentem, creatorem Coeli-, & 1 terrce. & in sfefum Chrifium filium ejus unicum , j Dominum noftrum ; qui conceptus eft de fpiritu fantlonatus ex Maria Firgine, Paffus fub Pontio Pilato , crucifixus , mor- tuus , & fepultus eft ; decfendit ad infe- ros, tertia Die refurrexit a mortuis , afcendit in ccelum , fedet ad Dextram Del Patris omnipoientis , rade venturus eft, judicare vivos & mortuos. Čredo in fpi- ritum fanStum , fanctam Ecclefiam Catholi- cam, comunionem fanStorum , remiftionem peccatorum , carnis refurrePtionem , vitam ceternani. Amen . §* ii* . Mer. Quot Partes, feu artlculos habet Symbolum Apoftolorum V ip. 12. Vocantur articuli; fymbolum e- nim tanquam corpus integrum confidera- tur, in quo orania fide tenenda contineu- tur 5 ideo cum hoc corpus divifum fit, & fin- gula proponat mifteria, diviiioiies refte artus, ieu articuli nomiiiantur. XJ e quibus nune per decuiium agemus. AR - 1 7 ARTICULUS II. De 12. Fidei Articulis. De primo fidei Articulo. Čredo in Deum Patrem, omnipotentenv creatorem Coeli, & čeme. §. 12 . DE D E O. Initinra Symboli incipit a verbo Gredo* quod non eft exiftimare, opinari, fed eer- tiifime affentiri , qnamvis qu£edam nobis elfent iiiperceptibilia, rationem fuperantia, tamen firmiffime fine omni h»fitatione cre- damus neceffe eft» quse hoc lymbolo con- tinencur: non curiose inveftigando, aut irridendo, ne illud verificetur, quod prov. c. 2 1 ). v. 27. fcriptum eft, qni fcrutator eft Majejiatis , opprimetur a gloria ; non ratione hsec pervolvenda> fed, ut monec Apoftolus 1. Cor. c. 10. v. 9. neque ten - temus Cliriftum , Jicut quidam eorum ten - taverunt , a ferpentibus perierunt, fed in captivitatem redigentes omnem intelleSlnm , in obfeqium Chrijli. Epist. 2. Cor. c. 10. v. 5. b §. iJ* Juter. Sunt ne plures Dii? ay. Unus folum Deus eft. Hoc univerfum, quod ante oculos quo~ tidie verlatur, fatis demoiiftrat Dei exi- ftentiam , quod. fine hoc en te fupremo imico momento in hoc ordine , & mira- bili providentia fubfiftere non poifet: unde Inec omnia? Deus eft, & hic unicus. Natu- ralis ratio demoiiftrat hujus veritatis evi- dentiam. In uno regno plures reges, in una civitate plures gubernatores , in una do¬ lilo plures patresfamilias nonne ordinemdi- fturbarent? qu o d enim uiii placeret, alio difpliceret; unde cath. rom. in artic. i. c um Deo funmarn bonitatem & perfe - ctioncm tribuamus, fieri non poteft, ut id, quod fumniim atgue abjbliitiffmum eft, inveniatur in pluribus. Unod Ji cui aliguid ad sumim deeft, e o ipfo iniper - feSjtus eft, quare nec Dei natura illi con- venit. Cum igitur duo perfečtiilimi, duo lančliffimi ex ipfa exprelfione & verbi in- telligentia repugnent, lides credendum fir¬ mi ftim e proponit, unum folum elfe Deum* vide Deut. c. 6. v. 4. Dominus Deus no¬ ji er, Dominus unus eft, Sc c. 32. v. 39. Fidete, quod ego frn folus, & non fit alius Deus prceter me: Paul. ad Ephef. c. 4. v. 5. Unus Deus, una fides, ununi baptisma. S? §• M- Inter. Quid eft Deus ? iv. Deus in se ipfo Ens perfečHlTimum eft. Qusenam creatura , neque ipfi Cherubb ni ,■ & principatus & poteftates excellen- tiani Dei efTari poilunt. In umbra tantum & tenebris 'ergo de Deo loqui nobis per- millimrfit. Attributa & pertebtiones irifi«. nitje funt, liceat nobis easdem pro modulo perserutari, & quidem , I. In Deo fumma e It Majeftas; En Rex David Pfl. 34. v. 10. exclamat, omnia offci mea dicent , Domine , quis fimiliš tihi-, & Pfal. 112. v. 4. Excelfus Jupef omnes gentes Dominus , & fliper ccelos gloria ejns , quis ficut Dominus Deus nofter , qui in altis habitat. Agno- sce ergo Chriftiane Majestatem tremen- dam Dei tui, & ferpe, ut formica ? & linque iuperbiam. II. Inimutabilitas. Deum effe immutabilem , oftenditur Ma- lach. c. 3. v. 6. Ego Dominus & non mutor , & Jacobi c. 1. v. 17. apud quem non eft transmutatio , nec mcijftudinis obumbratio , ex quo III. /Eternitas, Jeremise c. <;. v. 19. Tu autem Domini in ceternum permanebis, folium tuum in? b 2 ge- 20 generationem & gcnerationm, & Pfal. 89. v. 2. a fceculo , 6? usque in fceculum tu es Deus. IV. Omnifcientia. Job. c. 42. v. 2 .fcioquia omnia potes, £? fmZ/a te latet cogitatio. Prov. c. 15. v. 3. m omni loco ocnli Domini contem- plantur bonos & malos, & ad Rom. c. xi. v. 33. o altitudo divitiarum fcientics & fapientice Deil V. Omnipotentia Efther c. 13. v. 9. Domine , Domine Rex omnipotens in ditione enim tua cun- £la Junt pojita , & non e ji , qui pGffit trne rejijlere volnntati. VI. Immenfitas. Pfl. 138- v. 7. quo ib o a Jpiritu tuo , & quo a facie tua fugiam , Ji afcendero in c (dum , tu Ulic es j Ji defcendero in iufernum , addes. VIL Mifericordia & juftitia. Pfl. 83. v. 12. Mifericordiam & veri- tatem diligit Deus; 2. ad Cor. c. 1. v. 3. Pater mifericordiarum. Pfl. ng. v. 137. jujlus ejl Domine 3 & rečlum judicium tnum. VIII. -- 1 at VIII. Summa bonitas. Nonne confervat produfta & fovefc; pec- catoribus parcit, & ingratis. Creavit homi- nem, cur ? quam, ut illi bonitatem comu- nicaret fuam, ideo Lucse c. 18. v. 19. ne¬ mo bonus , niji folus Deus. IX. Summa fančlitas. Levit. c. 19. v. 2. fcmSti eftots, ' quia ego fančtus fum Dominus Deus vester : O cjuanto odio peccatum erit in conspečtu fančliilimi entis Dei noftri! X. Sirnima veracitas. Math. c. 24. v. 35. Coelum & ter ra transibunt , meaverba autem non trans - ibunt; fidelis eft enim Deus, & lubens facit, quse promifit, utinam & nos erga illum tam fideles effemus, & dum 11011 < amplius peccare promittimus, fervaremus. En breviter attributa, perfecHonesque fum- mas Dei, tanquam in tenebris latitantes : quis enim hominum investigare vias ejus poterit? §. 15-. Inter. Quot funt Divina Person Pater qui a liullo genitus eft; Filius , qui > mite omnia fecula a Patre genitus eft ; Spiritus S. qui itidem ab seterno ex Patre & filio procedit. Ita trium perfonarum . Patris, cui creatio, Filii, cui redemptio , Spi¬ ritus S. cuj fan&ificatio proprietas eft , ean- : dem elfentiam fubftantiamque uno orecon- • fiteamur: inserutabile hoc fanctillimum ' Mysterium eaeca fide cum omili fubmiffione j & reverentia adoremns. §. 16. 33 §• l6 * Inter. Gtuomodo nominaritur tres Per¬ lona; Divina uno verbo? r,. Tres Divina Perfonje uno verbo no* minantur fančlifiima Trinitas. Tres Divina; Perfonse nomine Triadisi aut Trinitatis concipiebantur ftatim in pri* ma Ecclefia jam Seculo II. ad amium i So. Fleuri kiji. Ec el. §♦ * 7 - Inter. Quomodo Cliriftianus confitetur Ss. Trinitatem? IV* Per fignum S. Crucis, dum crucem faciendo tres Divinas perlonas anuntiat. Per fignam S. Crucis confitemur unum Deum, & tres diftinčbas Perlonas, eft er- go fignum crucis confeffio pubiica Ss. Tri* nitatis. §♦ Inter. Quid adhuc confitetur Cliriftianus per fignum Crucis ? TV- Confitetur , Cbriftum in crnce effe mortuum & per mortem genus hrananum redemifte. Formando enim S. crucem confite- mur in liguo crucis falvatorem noftrum per- 24 perfecifle Paffionem, nos a fervitute Dia- fcoli eripuiffe j & haeredes coeli feciire. §• 19 - 'Inter. Guomodo fit crucis fignum ? R-. Grux lit raanu dextera figiiando fron- tem, os, & pettus dicendo. In nomiue Patri s f & Filii j & Spiritus lancii f Amen. Mauu dextera ad frontem elevata, con- jungetido Poličem cum fignali, incipitur formari prim a crux. Cur in fronte ? quia principalis corporis pars eft, ubi intelle- ctus, operatio & Principium noftrarum ačti- onum. C Lir lecunda crux in ore ? fe- cundam adoramus Perfonam, ore eam con- iitemur. Cur in pečfore tertia crux? ado- ramus amorem, Spiritum S. fignando cor, defideria prava amandando. Latinum autem vel grsecum crucis fignum formatur dextera manu, & digitis extenfis a fronte ad pedfus : nempe de coelo in uterum Matris defcendit Chriftus, dein fini- ftra ad dexteram, confitendo per fignum crucis a finiftra damnandorum, nos Chri- flum perduxiffe ad dexteram falvandorum. Signi hoc fančliffimi crucis antiquiirmia ell traditio, Tertulianus enim in Lib. I. ad uxorem c. 4. dum fignum crucis fiormas fuper leči um ? fuper corpus tuum . ============== 2 ? Signum S.crucis invičHfiimaeftTelTera, & propugnaculum contra omnes tentationes, & fpirituales nequitias 9 per hoc enim fugati funt Dsemones; per hoc peftilentue, mor- bi cabffarunt* mortui furrexerunt. Vim efficaciilimam figni S. crucis, cognoscens pia Mater Ecclefia canit > per fignum S. crucis libera nos Deus nofter : ouodcun- que ergo incipis mi Chriftiane ■> figna te figuo crucis, & lion habes, quod timeas. Dum furgis, dum dormire pergis, dum co- medis, dum laboras, omnia in nomiue Dei fac fignando te Ss. crucis figno. §. 2 - 0 . De Creatione. Patrem omnipotentem , creatorem cedi & terree. Confitemur per nomen Patris, hoc lo- co non folum quatenus hoc competit re- iate ad alias Divinas Perfonas filium, & fpiritum fančtum, fed etiam quatenus Pa¬ trem & Creatorem & principium omnis exi- ftentias. De Omnipotentis adjedtivo notan- dum eft, prout Cath. Rom. folent Jhcrce Utterce multis nominibus Det summam Fim & immenfam Majefiatem explicare , ut oftendant , quanta Religione , & pietate illius fančiijjimum Numen colendum fit , fed prcecipue omnipotentem vim frequen- tiffime tribui .— Ego Dominus omnipotens. Gen. c. 17. v. 1. Apoc. c. i. v. 8- 36 §♦ zl - Juter. Quis omnia creavit? Deus Coelum & terram > & omnia a que in eis funt, creavit. Creationem liulli tribui poffe , quam Deo , jam ipfo rationis lumine patet: fo- lius omnipotentis Patris lisec operatio eft. quod Gen. c. i. v. i. in principio creavit Deus coelum , & terram Exod. c. 20. v. 11 fex Diebus fecit Deus Coelum , & terram, mar e , & omnia, qim in eis funt. Aipice te ipfum, quis te creavit auimamque tuam? aipice Chriftiane pulchrum Coelum, Solem, Lunam, & Stellas, quis creavit? Deus om- nipotcns; aipice filvas , campos, montes, valles, omnia virentia fuper terram, plan- tas frudtus, vide omnia animantia, Piices in aquis, & mari, omnia funt opera m a-, liuum fuarum Sc infuper ut lisec jam crea- ta vides, iingulari providentia tamquam providus Pater omnia coniervat Pfalm. 148 v. 5. ipfe dixit , & facta funt, ipfe mandavit, & creata funt. §, 22. Inter. Quid lignificat Verbum creare ?. ■$.. Ex nihilo aliquid producere. Non 27 Non facla 3 funt h oec omnia , ex allqua jam materia antecedente, led prorfus cre- ationem Deus ex nihilo perfeeit ? & lioc ob fummam bonitatem , quam creaturis voluic communicare, ideo Eccl. c. 39. v. 30. bona bonis creata funt ab initio , fio nequijjimis bona , & mala; propter ho- minem ergo creavit Deus hoc univerfum ex nthilo: fitnus ergo laepius memores be- neficii ereationis, & dicamus cum Joanne in Apoe. e. 4. v. 11. Dignus es Domi¬ ne Deus nofter accipere gloriam & ho- norem , & virtutem, quia tu creajli omnia . §• ^ 3 ' Inter. Quaenam funt prše aliis excellen- tiores Creatune Dei. Angeli, & Homines, Inter, Quid eft Angelus ? IV- Angelus eft fpiritus , qui intellečtum, & voluntatem, led corpus non habet. Vox Angelus grsca eft, quod MilTum figniftcat, aut Nuntium : creatura rationa- lis eft intelleftu praedita, incorporea ex- cellentior anima humana, quo.d S-Aug.lib.i 3 . de 28 de civit. Dei. c. Angelicam naturam , o mnia ccetera , quce Deus condidit, na¬ tura dignitate praecedere. Exiftere Ange- los fides nos docet, fcriptura referta eft hujusmodi teftimoniis, Pfl. 102. v. 20. be- nedicite Domino omnes Angeli ejus, & Math. e. 1. v. 20. Ecce Angelus Domini cpp ar uit ei in fomnis. Horum diverfi funt ordines beatorum fpirituum: Seraphini, Cerubini, Throni, Dominationes, Virtu- tes , Poteftates , Principatus , Angeli, Archangeli, & ficut varii ordines, fic varii excellentA gradus. §• hiter. G.uare Deus Angelos creavit? 15,. Ut Deum honorareut, amarent, ad- orarent, iervirent & homines cuftodirent. Pfl. c. 9 6 . v. 7. adorate eum omnes Angeli ejus, & Daniel c. 7. 8. 10. Millia millium ministrabant ei , dede s millies centena Millia affiftebant ei, Apoc c. v. 11. & er at numerus eorum millia mil¬ lium. En finem primarnim-, cur ifti bea- tiflimi Spiritus a Deo creati funt. Finis autem alter , cur creati fint. Angeli, eft, ut etiam homines cuftodirent, quod ex facris litteris clare oftenditur Pfal. 90. v. 10. quoniam Angelis fuis mandavit de te s ut cufiodiant te in omnibus viis tuis & 29 Matli. c. 18. v. io. Fidete ne contemna- tis urnim ex pufillis iftis , dico enim vo¬ liš, quia Angeli eorum femper vident fa- ciem Patris mei , qui in ccelis ejh & Apoftol. ad Ifcbreos c. i. v. 14. omnes funt ad- minifiratorii J piritu s in minifierium mijfi propter eos , qui hcereditatem capiunt falutis : fide igitur certum eft, cuivis ho- mini prafertim autem chriftiano pro cufto- dia Angelum elTe affignatum, eumdemque femper usque ad exitum ex hac vita cou- comitari. Confiderate, quanta pietate, & Venera” tione colendi fint a liobis beati fpiiitus, ubicunque moraris , domi , in diverfo- rio, in agro, in vinea, in Sylva, in quocunque angulo etiam fecretiffimo, An- gelus adeft, & Angelus videt; ille eft qui te monet, & vi per viam falutis ducšt; quale gaudium non habiturus eft ? fi videt minifterium fuum effe tibi proficuum; quam triftis autem, fi viderit te in luto pecca- torum femper latentem, fi adverterit in- fpirationes a te negligi: difcedet a te, & relinguet te fpiritui Diabolico, qui te re- get ad certam damnationem. §. 26. Inter. Guomodo creavit Deus angelos? Deus angelos in gratia creavit mul- tis perfečtionibus. Fi- Finis creationis Angelorum efl, ut Deum adorarent 5 eique miniftrarent: ut autem hoc adimplereut, necelih fuit gratiam, perfecdones illis a Deo tanquam medium neceffarium conferri. Augelos in grada fuifle creatos iple Chriltus Joannis c. 8. r. 44. declarat, dum de Diabolo ait, Dia¬ bolični in veritate non perftitifle, perven- bum veritas iiihil aliud intelligi poteft, quam grada? ergo in grada creatos effe e ti e Augelos patet. §• 27 - Inter. Anne omnes Angeli in gratia Dei perstiterunt ? TV- Malti eorum gratiam per peccatum fuperbias perdiderunt. De hoc fuperbiae peccato Ifaise c. 14. v. n. legitur: detraSla efl ad inf er os fuperbia tua. v. 13. quomodo cecidifii de ccdo Lucifer v. 13. qui dicebas in corde tuo , in coelum confcendam. v. 4. afcendam fliper altitudinem nubium fimi- tis ero altijfmo. Simili modo feduxit Sataiias primum noftrum Parentem Ada- mum , ut comederet de fru&u vetito , & per hoc mali bonique fcientiam ha- beret. En fliper bi am initium peccciti , Ecclef. c. 10. v. 1?. lapfus hinc illorum Angelorum lit nobis fepius campus medi¬ ta- tationis fragilitatis noftrae? II illi cecide- runt ? quo facilius nos eadere poterimus. §. 28. - Inter. Quomodo Deus Angelos praevari- tatores punivit ? sp. Deus fuperbos Angelos & prevari- catores quos Diabolos vocamus? jetemis poenis punivit. Hoc ingens fuperbias monftrnm praevari- catorum Angelorum , Deus sternis crucia- tibus punivit? ut Pet. Epist. 2. c. 2. v. 4. Bens Angeli s peccaniibns non p ep er cit , Jed rudentibus inferni detraSios in tar- tarum tradidit cruciandos ; idem confir- mat S. Judas Apost. in Epift. fua catholica v. 6. Angelos vero, qui non fervaverunt fuum Principatum , Jed derelinquerunt finim donlicilium , in judichim magni diei vinculis ceternis Juh caligine rcferva- vit . Infuper per peccatum vifione beati- fica privati, obfcuratus intellečlus eoruni? obdurata in malo voluntas ita, ut fpecia- li odio homines perdere seternum volentes? permillione divina tentent, infidienturque» quod oftenditur Luc. c. 22. v. 31. Simon ecce Sathanas expetivit te , ut cribraret ficut triticum & 1. Petr. c. v. 8. Ad~ verfarius vefier, Diabolus , tanquam Leo rugiens , circuit qwxrens, quem devoret., §• 39 - 3 » §. 2 $. Juter. Gusenam poft Angel o s funt prse- cipuse Dei creaturas ? ijc. Homines. Poftquam Deus Ccelum & terram creaf- fet, vidiffetque quse fecerat effe valde bo¬ na , fecit hominem, qui praeeffet univerfse teme. Gen. c. i. v. 26. faciamus hominem ad imaginem c? Jimilitudinem noftram , & 27 v. creavit Deus hominem ad ima¬ ginem fuam ad imaginem Dei creavit illum; quid excelfius imtnagine & fimilitudine Di¬ vina ? ulteriori igitur demonftratione opus non eft pnecipuas creaturas poft Angelos effe homines. Angeli ad imaginem Dei creati funt, fed quia majori virtute p me¬ dici & hominibus in cuftodiam dati & cor- pore expertes, homines excellentia prae- cedunt. Notandumporro eft,dum decrea- tione hominis fermo fit, animam tantum ad fimilitudinem Dei creatam effe, corpus enim ex limo terne fadium eft. _ §• 30 . Inter. Ex quibus homo conftat? j^. Corpore, & immortali anima ad ima¬ ginem Dei fačta, Corpore conftare hominem nulla pro- batione opus eft, initium exiftentise a Dei ere a- 31 ereatione defumituf, rado, & fides doceč Gen. enim c. 2. v. 7. dicitur formavii igitur Dominus Deus homintm de Urno terrce , & infpiravit in faciem ejus fpi- raculum vitee , & faSlus eft homo in ani- mam viventem : Quod de Adamo, v. 21. foporem imifit , cumque ohdormivijfet > tulit mam de coftis ejus & repleuit car - nem pr o ea , cedificavit Dominus Deus costam - - in muli er em & ad- duxit eam ad Adam ; en tam viri cfuam mulieris creationem. Moritur corpus exeunte anima, quse nem quidem neceffitate natura;, fed beneficid conditoris immortalis eft, ut ait S. Ang. 1. 4. de gen. c. 2?. Animas humana? im- mortalitas ex faeris cruitur feripturis: To J bias c. 3. v. 6. orat Deum dicens: & nune Domine prcecipe in pace recipi fpiritum meunt ; quomodo in pace, nift animam fci- viffet mortuo corpore adhuc permanenten!« & quomodo veram optaflet pacem, nift pax illa seterna eflet, 1. 2. Mach. c. 6. v. 26. nam etji (fenex dixit Eleazarus) in prcefenti tempore fuppliciis hominum eri* piar , fed mamim omnipotentis , nec vi - vens nec defunclus effugiam : eur 11011 defunčtus ? quam quia anima fuperftes im-* mortalis eft, quia iterum corpus in reluiv reedone conjungetur feternum cum illa du~ raturum. e inobedientes fačti funt; /juod pluribus §. feq. §• 33. hiter. Quomodo homo iuobediens fuic IV. Primus homo in Paradifo de frufru vetito arboris comedebat. Creato homine Dominus Deus poTuit eum in Paradifo voluptatis, locus hic erat omnjs gaudii & confolationis: dedit Deus liberta- tatem, ut omnibus, quse funt in Paradifo frueretur, fed gen. c. 2. v. 17. de ligno autem fcientice boni & mali ne comedas praecepit; cur hoc dederit Ptaeceptum , Do¬ minus eft, tentavit obedientiam. Diabolus, Angelus malus invidus tam fublimi ho- minis felicitati lerpentem obfidens 5 Gen. 3. c. 1. v. 1. alloquebatur Evam: cur grče* cepit' vobis Deus , ut non comederetis c 3 de de omni ligno Paradifi - - ne forte mo* riaimtr , refpoiidit muli er: tuue ferpens non credas , nequaqum morte mor temini: fcit enim Bens, quod in quocunque die comederitis ex eo, — eritis ficut Bit , fcientes bornim & malum : tentatio infe- Iix vicit Evam, G? tulit de fruchi illins , &? comedit, deditque vir o fuo qui comc- dit. Koc erat triftiffimum fnomentum, quo violaudo praeceptum ex s tatu puro & fancto ob fuperbiam, avaritiamque primi noftri parentes cascideruut. §» 34 * Inter. Anne hoc peccatum primp tantum homini uocivum fuit. A- Non folum illi, fed liobis omnibus, qui ab illo proveniinus; hoc peccatum temporalem & teternam nobis caufavit mor- tem, & milita alia mala incorpore &anima. Commillo vix peccato poena fecuta eft l Gen. c. 3 - v. 16. mulieri dixit Deus, multiplicabo cerimnas tuas , & concevtus tuos, in dolore paries filios , & Jub vi¬ ri potefiate er is. Adaj autem v. 17, ma- ledicta tevra in opere tuo v. 19. in Judore cvultustui vesceris pane, doneč revertaris: in ter ram } de qua fumptus es , quia pulvis es , & in pulverem reverteris v. 23. emijit eum Bominus de Paradifo voluptatis; amiierunt juftitiam originalem, 37 & gratiam; in fudore vultus operari ter-, ram condemnati, ut foli fentimus; libertas ad bonum fauciata efti idcirco concupifcen- tia & caro adverfus fpiritum furgit, prseter corporis morbos & miferias corpus morti obnoxium fačtum eft. Hoc peccatum & confeclaria tanquam haereditas in totum genu s humanum per- tranfierunt, ideo haereditarium & originale vocatuiv Etfi jam per fe omnibus his ho- mo lit obnoxius , quibus parentes noftri a Deo piiniti funt, experientia triftis opti- mus teftis eft. Clare de translatione peccati hujus facrse lcripturae loqimntur: Job. c. 14. v. 4. quis poteši facere mun- dum de immundo conceptum Jemine : lisec immundities alia effe non poteft? quatn originali s, ouae omnes foedat borni nes; & c. 1 c. v. 14. quid eft komo , ut juftns appareat natus de muliere: en Rex David Pil. ^o. v. 7. ecce in iniquitatibus con - ceptus f um , & in peccatis concepit me mater mea , & Paulus ad Rom, c. 5. v. if. propterea Jicut per unum hominem pec¬ catum in hunc mundnm intravit ? & per peccatum mors , ita in omnes homines mor s pertranfiit, in quo omnes peccave- runt: unde autem, ut nullus fit exceptus? quomodo hoc faftum , ut in me transfn- fum fit peccatum? uude ho^ quod in jni- quitate, in peccato conceptus fim? mi Chri- ftiane non perfcruteris, judicia enim Dei abyffus malta; experienda tristi edočtus črede firmiter te in communem hunc lacum cecidiile; agnoice in te mi terjam, & in creatore adora mifericordiam, §* 3v Inter. Amie etiam homines, ut fuperbi 'Angeli a Deo seternum perditi funt? Nequaquam homines ficut fuperbi Angeli ia atternum perditi funt. Car prsevaricatores Angelos e ccelo de- truterk Deus, homines autem non perdi- derit seternum, rado eft, cum Angelorum flatus multo fuerit excellentior grada & dotibus, quam hominum ? adeoque lapfus gravior, eosdem aeternis addixit poenis, Homini autem miferieorditer pepercit. §• 36 Inter. Quid promifit Deus homini ob pec- catum perdito ? r . Deus promifit ad redemptionem ge- nerjs humani p er peccatum lapfi rederapto- rem, qui etiam Melfias vocatur. Etfi homo per peccatum Deo inobediens fak as eft 3 ita, ut aeternum perderetur ta- men 39 men ftatirn fubfecuta eft peccato mifericor- dia, nam Gen. c. 3. -vi 19. dixit Dominus: inimicitias ponam inter te (ferpentem, diabolum) et muli er em , ipfa conteret ca~ put tuum. Pmlifta eft mulier beata Vir- go Mater Domini noftrj Jelu Christi per nativitatem falvatoris, ferpentem nempe peccatum couculfLira & deletura: ultro Gen. c. 49. v. 10. non aufferetur Jceptrum , de £fuda , doneč veniat , qui mittendus ejl , & ipfe erit expectatio gentium & v. 18. falutare tuum exJ'peclabo Domine , & Dan. c. 9. v. 24. ubi Propheta elare loauitur confumari praavaricationem«& finem accipere peccatum, deleri iniquitatem ? & adduci juftitiam fempiternam, & ungi iau- Čhtrh fanftorum: ex his adventus • Chrifti demonftratur, in quem venturum jam ve- teres antiqui credere ex fide tenebantur. In nova lege adventus Chrifti in toto facro Evangelio confirmatur, & Paulus ad Ephes. c. 2. v. 4. Deus , qui dives eft in tnifericordia propter nimiam charitatem fuam , qua dilexit nos, & cum eft 'emus mortui peccatis, convificavit nos in Chrifto. Melfias autem nomine imctus appellatur, fen CJiriftus de quo in lequenti Artieulo. Ut gratitudo eo major in cordibus 110- ftris excitetur, recordemur tam peccati, quod 4 « fjuod fecum tulimus, & mifcrias naturalis noftrse couftitutionis, (jnam iiigentis & in- iinitae mifericordise, qua nos Deus n o n per- f dere» fed per miilionem fui dilectiftimi hlii tedimere voluit. De fecniido fidei articulo. Et in Jefum Chriftum, filium ejus tmi- cum Dominurn naftnim. §♦ 37 * Inter. Quis eft Jefus-Chriftus ? ip. Jefus Chriftus eft ? lino. Filius unigeiiitus Dei Patris ? 2do. Homo Deus. 3 ti o. Dominus nofter, legislator & Ma- gifter. Huj us articuli credendj neceditas ft- mul & utilitas per fe clara eft, dicitur enim i. Joannis c. 4. v. 1 guisguis con- fejfus fuerit, quoniam $efus eft filius Dei , Deus in eo manet, c? ipfe in D e o- - - omnis qui credit , guoniam Šfiefus eft Chriftus ■> ex Deo natus eft : falus igitur se terna iili 3 qui fidei liuuc articulum con- fitetur. %* 38 * Inter. Quid Jefus nomine intelligitur ? ’ 14. jefus idem eft, ac Salvator. Noa 4i Non fortuito, ficut h tirnim, nomen hoc ampofitum eft mediatori noftro, led ex- preffa Patris caftestis voluntate , conillio & pracepto; Arehangelus enim Gabriel dum conceptionem Mariie Virgini anuntia- ret 9 ut Luc. c. i. v. 31. legimus, dixit; ecce concipies in ntero , & paries filium , & voccibis nomen ejus Math. c. 1. v. 2r. ipfe enim falvum faciet populim fuum a peccatis corum : de hoc ialvatoris nomine jam Propheta Habacue c. 3. v. 18. pncdjxerat, c# exultabo in Deo £fefumeo. Et quid, amie immerito hoc nomen filio Dei fuit impofitum? quis enim nos rede- mit, quis nos ex Diaboli eripuit poteftate? quam hic? cui nomen Jefus, falvator, Hoc eft. illud faiiftiiiimum nomen, quocum omiliš oratio incipit & concluditur, inquo conferuntur facramenta: per hoc nomen juftificatur peccator & gratia coelefti dona- tur: per hoc nomen\pelluntur Diaboli & tentationes: per hoc nomen miferis venit folatium: Nomen hoc fummae eft excellen- tise, tremendxque Majeftatis , de quo Apo- ftolus ad Philip, c. 2. v. 9. propter quod & Deus exaltavit Mimi & donavit Mi nomen , quod eft fuper otnne nomen , ut in nomine £?efu optne genu flectatur , coe- leftium o terrejbnum & inf'ernorimi. 39 * §♦ 39 * Inter. Cur Jefus falvator? jp. Quia per eum falus nobis fafta? cum nos delendo culpam & poenam peccati a morte Sterna liberavit. Cum per peccatum Adse, tam culpse rei fafti 5 quia contra prameptum peccavi- mus 5 & iitluper ob peccatum poenas aeternas promeriti fumus, per adventum & redemptionem tantum effecit Chriftus, ut culpa & poena jeterna fit deleta ita 5 ut nobis nihil lit opus amplius, quam ut Sacramento Baptifmi abluamur , regenere- murque reličtis folum corporis miferiis & cer ta propter peccatum corporali morte. A peccato leu culpa nos elle liberatos te- ftatur Jean. c. i. v. 7, fanguis ffeju Chri- fti emundet nos ob omni peccato , & a p cena Propheta Ifaias c. ^3. v. 4. languo- res nojlros ipfe tulit & dolores noftros ipfe portavit; ipfe vulneratus eft propter iniquitates nojlros , attritus eft propter fcelera nofira; cum igitur per Jefum Chri- ftum vocati, juftificati fimus ex perditione ad gloriam ? falvator nofter vere confiten- dus & la:to corde adorandus. §* 4 °* Inter. Quo nomine adhuc Jefus apellatur? etiam Chrifcus, fen unčtus Un- ,J e11 'appellatur. 43 Ungebantur enim olim Prcphetse, Sa- cerdotes & R eges, cum porro Jeius fal- vator nofter in mundum venit, Prophetfe atque Dočloris, Sacerdotis, ac Regis par- tes & officia fuscepit, ideoque Chriftus di- člus eft unčlus ad illorum munerum fun- čtiones 11011 terreno uiiguento, led fpirituali oleo, Spiritus S. plenitudine omnium do« nor um uberrima in ejus fancliftimam natu¬ ram effufione, Nat. Alex. L. i. art. 2. §, 3 * i eo Pfl. 44. v. 8. propterea unxit te Letiš oleo Icetitice prce confortibus tuis; cum falvator & rex nofter lit, llib illius potentiftima teffera chriftiano gaudemus nomine ; unde quam a Clirifto ? ideo ficut falvator S. Spiritus plenitudine unčlus eft, fic & nos per Baptifmum facro unčli oleo indelebile Chriftiani liomen fufcjpimus: hinc S. Aug. trači, 33. in Joannem , ideo immaculatam vitam agamus , quia Chrijli corpus fumus , imo Chriftus ipfe per nn- Etionem inhabitantis in nobis Jpiritus ejus. §♦ 4 1 * Inter. Cur Jefus Chriftus filius Dei uni- genitus apellatur? IV* Ideo, quia unicus eft filius a Patre fuo coelefti ab s terno progenitus. Au- 44 Antequam hic ad explicationeiji proce- darnus, Chriftum Domiuum duas^naturas liabere diftinguendum eft, Divinam imam, humanam alteram : priniam qua ab aster- no a Patre eft genitus, & fecundam, qua in tempore ut homo natus eft, hic ergo de natura Divina iermo eft; ideo cura Jefum Chriftum filium Dei, & a Patre genitum ab & terno dtcimus, nihil terre- lium de ejus generatione cogitandum eft, nec filium miuorem Patre, nec Patrem minorem filio \ aut Špiritu S. opinandum; lion filium ex fuMantia Patris elFe genitum, led absque omili diviftone generationem filio eile ab seterno communicatam creden- dum, percipere enim eft impoifibile, dicen- te Ilaia c. v* 8< generationem ejus quis enarrabit. Unicum autem effe Patris filium & non plures Luc. c. 3 - v. %%. aperte iegimus tu es filius mens dileclus , in te compla- cui miki ; cur dilečlus ? quia, unicus quod confirmat & fide tenet Ecclefia univenalis. Cone. Nicaenum & Conftantinopolitaiium, unum Dominum ffefum Chriftum filium Dei unigeniturruprofitetnr , eft igitur filius Patris unicus Chriftus Jelus ab Eeterno pro- geuitus. §. 42. 4f §♦ 42 » Inter. Eline Jefus Chriftus fimul Deus* & homo P ip. Jefus Chriftus eft Deus & homo fimtj qua Deus ab oeterno, qua homo in tem- pore natus. Cum Jefus Chriftus duas habeat na tura s Divinam unam, & humanam alt eram, ne- ceffe eft eundem efle Deum & hominem fimul: fecundam Peilbuam autem hominem faftum elfe probatur Joam c. 1, v. 14* & verbum caro faclum eft, & habitavit in nobis ; filius nempe čarnem in le fuf- cepit, utique non ab teter n o , led in tem- pore, conceptus de Špiritu S. natus ex Maria Virgine. Chriftum Deum fimul & hominem eife, Petrus Matth. c. 16. v. 15. confelfus eft, cum enim lalvator interro- garet difcipulos fuos, vos autem quem me ejfie dicitis, relpondit princeps Apofto- lorum : tu es Chriftus filius Lei vivi, per quam cordialem declarationem Chriftum ut Deum & hominem confelfus eft, quo tantum effecit, ut claves regni coelovum accepiffet, eundemque in Ecclefia fua pri* mum conftituilfet. §- 43 - Jnter. Cur Jefus Chriftus Doininus no- fter appellatur ? Ideo,quia Deus & Redemptor nofter eft. Non 46 * Non folum qua Deus, fed & qua ho- mo Dominus nofter eft Chriftus; Domini eft poteftate uti, & pneeipere, & quid aliud legimus Math. c* 28. v. 18. data eft mihi omnis poteftas in caelo & in ter ra; ultro in facro Evangelio mandat Apoftolis diledlionem , & rnulta alia docet, inftruit; Apoftoli eundem femper vocarunt Domi- num , ut Thomas, Dominus meus & Deus meus , Joan. c. 20. v. 28. Domine tu mi¬ hi lavas pedes , c. 13. v. 6. cum itaque prascepta dederit & docuerit & portas in- fernales fua poteftate fregerit, redhe Do¬ minus , legislator & Magifter appellatur. §■♦ 44 * hiter. Cur filius Dei homo fačhis eft ? ip. Ideo, ut nos per mortem fuam re¬ dim ere t & lalvos faceret. Quid non erat poflibile coram Deo re- tnitti peccatum, niii ut Deus homo fieret, & pro nobis moreretur ? ornuia quidem poflibilia funt, & verbo potuiifet fieri re- miffio atamen cum laesa Majeftas Divina non aliter ab je tern o pradeftinaverit, quam lit Deus homo fieret, & fic per mortem fuam pro omnibus hominibus fatisfaceret, id lieceffe erat, quod patet clare in facris fcripturis adt. c. 4. v. 12. & non eft in aliquo ulio falus , nec enim aliud nomen (nempe Chri- 47 Chrifti,) eft fub ccelo datum hominibus-, in quo oporteat nos Jalvos fieri , & Paulus ad Thim. i. c. 2. v. unus enim Deus unus & Medicitor Dei & hominum Chri- fius Žfefus: extra filium Dei igitur nun- q uam fperanda fuiffet Redemptio: ideo bomo faftus eft, ut falvos uos faceret. O fi beneficium hoc & immensam illam Dei charitatera confideraremus, impoffibi- le effet nos fore erga Deum noftrum tara ingratos: potuiffet utique juftiiiimo iiio seque ac fančfciifimo infcratabili judicio nos omnes ob peccatum, ficut perdidit Angelos prsevaricatores, perdere, led ut Joan. c. 3. fic Bens dilexit mundum , ut filiumfimm unigenitum daret , ut onmis , qui credit in eum , non pereat , fed hdbeat vitam ceternam. De tertio fidei articulo. Qui conceptus eft de fpiritu fančbo na- tus ex Maria Virgine. §* 45 '. hiter-, Habetne Jefus Patrem? R, Jefus qua Deus Patrem liabet, qua golilo uon habet. Jefum qua Deum, Patris e (Te ab aeter- no progenitum filium §. 41. dičlum eft, qua hominem autera Patrem non habere fide 48 fide certum e 11; non ut homines conce- ptus eft Chriftus , fed fupra brcnem ordi- neni natura ex virtute altiffimi verbum ca- ro facfurn ell: quam operationem omnes tres Divina perfonae perfecerunt, non ex Divina fubftantia aut portione, non gene- ratione, led ereatione de fpiritu fančto: uii- de Math. c. x. v. 20. quod enim in ea napam eft, de fpiritu fanclo eft; non čar¬ ne aut fanguine, fed virtute ex alto: na- turalem ergo Deus homo patrem non ha- buit, confeouenter Chriftus homo in pec- cato conceptus non eft: Maria ante & poft partiim Virgo permanfit. Inter, Eratne Jofephus fponfus Maria vel Pater Jefu Cnrifti? g,. Jofephus nutritius tantum erat Jefu, Chrifti. Cum enim de fpiritu fanclo concipere- tur , Chriftus Patrem hominem habere non potuit; ne aiitem ftatim Myfteriutti hoc palam fieret, Dei difpofitione de- fpoufatus eft Mari se tanquam Nutritius infantis & cuftos; qua propter dum adver- •teret Jofephus gravidam Mariam nefciens Myfterium , voluit dimittere eam, Math* c. 1* v. 19* doneč Angelus in fomnis di- ceret, ffofeph fili David noti timere ac- ■vlpeve Mariam conjugem tuam , qiwd enim enim in ea natum eft , de Špiritu S. ejk ex quibus patet Jofephum 11011 patrem na- turalem, 'led tantum ]N utri ti um fuiffe. §• 47 - hiter. Habuit Jefus Matrem? ip. Jefus (jua Deus Matrem non habuit, qua homo autem Matrem habuic Mariam beatilfimam Virginem. Filium Dei Matrem habuifTe beatiffimam Virginem Luc. c- i. v. 2 g- & feq. Ingref- fus Angelus (Gabriel) ad eam dixit : Ave Maria gratia plena , Dominus tecum be- nedicta tu in mulieribus , - - turbata efi in fermone , & ait Angelus ei, ne ti - meas Maria , inv eni (ti enim gratiam apud Deum. - - Ecce concipies . in ut er o , & pa- ries filium, & vocabis namen ejus fifejum, hic erit magnus ■> & filius altijjimi : a d quce Maria , - - quomodo fiet iftud quo- niam virum non cognofco, & refpondens Angelus dixit; Spiritus S. fuperveniet in te & virtus altijjimi obumbravit tibi; - - dixit autem Maria ; ecce ancilla Do¬ mini fiat miki fccundum v er b um tiium. Momento ergo quo Maria fuani cum Di¬ vina in omni humilitate coujunxiliet vo- Iuntatem, concepit tilium de Špiritu S. Deus homo facfus eft ex purifllmo Virginia fanguine ; eodem momento eorpori Chrift* d nni- anima immortalis, & fimul Divinitas co- pulata e It ,• eodem momento beatiffima Virgo in utero habuit venim Deum & hominem Jefum Chriftum ffivatorem no- ftrum; Chriftus čarnem fuam de Maria fumpfit? habuit itaque naturalen* Matrem beatiffirnam Yirginem. §• 48 * Inter. Quare Maria Dei Mater appellatur. jp. Ideo? quia Jefum Chriftum, qui Deus homo eft peperit. N011 eft hic intelligendum? ac fi Maria fecundum divinitatem Mater effet? Deus enim ab s tern o eft; led Dei incarnati Mater eft, hominis Dei: ficut alias Matres folius corporis geuitrices nemo rečte dixerit? qiiamvis animartj non pariantj concipiunt enim? ac pariuut hominem anima? corpo- reque conftantem , fic beata Virgo vere? ac proprie Dei Mater eft ? quia Deum & hominem genuit? qui vere Deus? & vere homo eft; dicitur Mater totius hominis? lic & Maria Mater totius Jefu Chrifti filii Dei. Hoc Matris Dei nomine jam ab anti- quifiimis temporibus Ss. Patres Virginem declararunt? ut S. Dyonifms ? Athanafius? Balilius ? Gregor. Nazian. Cyrillus. §• 49 . S* 49* Inter. De quo Maria Jefum coneepit ? R. Maria Jefum coneepit de Špiritu S. Mariam non de homine, fed de Špiritu S. \ eoncepiiTe Filium Dei, jam fupra oftendi- mus; cur autem lisec conceptionis virtus Spiritui S. tribuatur, cum tam en eaudem integra Ss. Trinitas eft operata, diiluci- dandum venit ; omnia, quae Deus extra fe in rebus creatis agit, tribus perfonis funt communia, neque unam magis, quam aliam agere fides docet , quamvis operationes , quse omnibus communes funt, per facrani icripturam diverfis 'tribuuntur, ut Patii creatio, Filio redemptio, & Spiritui S. fančtificatio, cui etiam amor tribuitur, & fic Mariam de Špiritu S. concepiife dieen- dum, finniterque credendum eft. Ita etiam, etli incarnationem Ss. Trinitas operata eft, tamen folum fecunda perfona Filius unige- nitus Patris incarnatus eft. §. 50. Inter. Ubinam Maria Jefum peperit? jv. Maria Jefum in civitate Bethlehem in ftabulo peperit. Coneepit beatiifima Virgo in civitate Kazaretb in domo Parentum, peperit autem in civitate Betlehem in mifero ftabulo j d 3 bie- 52 hiemis tempore, in rauciffima aeris in- clementia , in tenebris, in gravi pauper- tate, in praefepio, in medio duorum ani- malium : & quis eft ille ? qui natus eft ? quam Deus aeternus, fecunda Divina per¬ lona, filius Dei, hinc, ut ait S. Lucas c. 2. v. 7. n on erat locas in diverforio , ubi tamen Domini eft orbis terrce & ple- nitudo ejus , Plal. 23. v. 1. & ego mil era creatura fančtiiiimi Infantis digna fum, ut terra me aiat, portetque: infinitus eft amor erga me falvatoris mei, & ego quid re- tribuo ? quam iniquitates. Salvator meus ab initio nativitatis humiliavit le, fa6tus obediens ulque ad mortem, & ego vermis & opprobrium hominum, pulvis & umbra me extollo & fuperbio; adverte o homo, fuperbia perdidit Angelos & homines, & folum humilitas Chrifti redemit te. De quarto fidei articulo. Paffus fub Pontio Pilato, crucifixus, mor- tuus & fepultus. §• Sl- Inter. Poteratne Jefus pati? Jefus poterat qua homo, non qua Deus pati. Chriftus verum habuit corpus & animam humanam, hominis autem natura paffibili- ta- 53 tatem neceffario fecnm fert, fuit itaque Chriftus qaa vere homo paffionis & dolo- ris capax; Deo autem paifionem tribuere 3 oai perfe&iifimus eft , impoilibile eft. §• 5 2 * Inter . Anne Chriftus vere paffiis eft ? Chriftus vere paffus eft tam in anima quam corpore. Chriftum Dei filium vere efle palTum » captum ? illusum, flagellatum, in cruce mortuum fub Pontio Pilato, qui erat fub Tiberio imperatore in Judaea prafes, nobis abunde fcripturae teftantur, ipfe enim fal- vator paifionem fuam prsedicens Math. 20. v. 18 ait, ecce afcendimus fferofotymam, & filius hominis tradetur Principibus facerdotum , & fcribis , & condemnabunt eum morte, & tradent eum gentibns ad illudendum & flagellandum , & crucifi- gendum . Chriftus vere non folum pro peecato per primum noftrum Parentem admiffo , fed etiam pro omnibus peccatis, quse comifta funt, & adhuc ulque ad finem comitentur Patri ccelefti per paifionem & mortem fuam fatisfecit, quod jam Proph. Ilaias c. 3. v. 4. vere languores noftros ipfe tulit & dolores noftros ipfe porta- vit. S. Petrus Epift. 1. c. 2. v. 21. Chri¬ ftus paffus eft pro nobis. d 3 S* 53 * ; H - §• 53 - fnter- Quid Chriftus in anima e tl paffus? Chriftus in anima anguftiam & tri- ilitiam paliLis eft. Qualem triftitiam & anguftias pafifus fit falvator nofter, de fe ipfo teftatur Madi. c. 26. v. 37. ccepit contriftari & mozstus effe 5 & ait: triftis eft anima mea ufque ad mortem. Pater mi exciamavit , Ji •pofibile eft , transeat a me calix ifte , nem- pe ■ accerbiias paffionis. Marc. c. 14. v. 33. ccepit- favere & tcedere. Luc. c. 22. v. 44. & faclus eft J'udor ejus , ficut guttce fan- guinis decurentis in terram , cur contri- llabatur? cur petiit, utcalix transeat? cur pav or induit Chriftum ? cur tam acriter iudavit? 11011 enim tuuc corpore patieba- tur, ubi igitur? qnam in anima humana hos feiifit dolores & anguftias. §• 54 * hiter . Quid Chriftus in corpore pafliis eft? Chriftus in corpore mala multa,ver- bera , vulnera perpelius, flagellatus & fpi- nis coronatus eft. De acerbiffima Chrifti Domini noftri paffione & dolore nullus hominum ihtiš eftari poteft 5 de fe falvator ait per Prophe- tain tam Jeremiam c. i« v. 12. attendite & vi¬ deu Ji efi dolor , ficut dolor menr : acci- pe fimnl omuia tormenta, qii$g unquam mundus excogitare poteft, omnes crucia- tus , vulnera & verbera, iguis vehemen- tiam, & feni aciem, quid in comparatio- lie dolorum, & tormentorum Chrifti; vi- dete, videte, fi eft Dolor, ficut Dolor meus, pedes & manus clavis coufibcae, ca- put fpinis perforatum, facies fputis fcedata & alapis enormibus čada > corpus flagellis penitus dilaeeratum, funibus ad columnam vinftum. Quid innumerse , & infames ca- lumnise, contumelise, Blafphemias , irrifio- nes ? a planta pedis ufque ad verticem non eft in eo fanitas •> viilnus & livor & v pluga tumens. Ifaise c. 1. v, 6 . §* 55* Inter. Amie Chriftus adhuc pluris paf- fus eft? jp. Calumnias? blafphemias &c. de qui-- bus §. antecedente jam ačlum eft. §• 56+ Liter. Ubi 5 Jefus Chriftus crucifixus & mortuus eft ? ip. Jelus Chriftus in molite Calvariae pe- nes civitatem jerufalem cruciiixus & mor¬ tuus eft. N011 Non fufficere ea, quse fupra cornemo- ravimus , fed adhuc multo acerbiora, ac tur- piora Chriftus fuftinuit torraenta ; affimila- verunt eum impiiffimis latronibus, Mach. c. 27. v. 3^. crucifixerunt eum ; pcena hsec erat turpiffima apud Judasos, nam in lege eorum Deut. c. 21. v. 23. Maledi- Slus a Deo efi , qui pendet in ligno ; per lignum peccavit bomo, & in ligno acce- pit veniam & falutem; o video, quali fe- roci cupiditate agnus hic innocens cruci affigitur, manus & pedes ejus ianftiffimi perforantur, non fatis; neque pro ultirao potu illi eonceditur naturalis liquor, felle, & aceto os fuum implent; adhuc fanguis in corde luo fluit, & ut ultima gutta exeat, cor transverberatur, jam non amplius ani- ltta eonfiftere poteft, & nune emitcit Spi- ritum Chriftus, & confummata funt omnia; voce magna Jelus ait Luc. c. 23. v. 46. Tater in manus tuas commendo fpiritum meum , & hcec dicens exfpiravit ; fepul- tdm eft fančliffimnm corpus ab Arimathea in monumento , ubi nullus adhuc erat po- fitus. O infinita Dei mifericordia, filius Dei homo faftus pro nobis, mortem turpiffi- mam obiit, quis Myfterium hocce tantum a louge cognofcere poterit? per mortem tiiam o bone -Jefu, nos a peccato, & a == r/ diabolica poteftate liberafti, per mortem tuam pro omnibus peccatis totius mundi fatisfecifti; per mortem tuam nobis abie- ratum Coelum aperuifti, ut omnis, qui vo- luerit, intrare poffit; confiteamur cum Apoftolo ad Corinth. c. 2. v. 2 . & pro- mittamus, nos non velle quid aliud un- quam cogitare, nifi £fefum Chriflum & frunc crucifixum. De quinto fidei articulo. Defcendit ad inferos, tertia die refurre- xit a mortuis. §♦ 57 > Inter. Anne defcendit Chriftus corpore & anima ad inferos. g,. Anima Chrifti tantum defcendit ad inferos. Chriftus corpore mortuus defcendit ad inferos, hoc eft anima ejus humana ( Di- vinitas enim femper remanfit in corpore) ad limbum defcendit •> non quafi luendum quid haberet, erat enim puriifimus Spiri- tus 5 inter mortuos liber , Pfal. 89* fed ut juftos veteres Patriarchas, Prophetas, qui ante eonfummatam redemptionem coe¬ lum ingredi non poterant, confolaretur? & redimeret; ubi tamdiu manfit, quamdiu ejus corpus in fepulehro fuit, porro confi- ten- tendum eft & fide tenendum , eandem Cbrifti perfonam eodem tempore ? & apud inferos fniffe, & in fepulhro jacuiffe. Cath. Rom: non igitur virtute & operatione, fed re & prsefentia anima Čhrifii ad inferos defcendit, de Iiac liberatione loguitur Do- . minus per Ecclefiasticum c. 24. v. 4^. pe- ** netrabo omnes inferiores partes terree ■> & infpiciam omnes dormientes, & illu- minctbo omnes Jpercmtes in Domino. En elarum in inferiores partes ad inferos de- fcenfum: dormientes 3 io,c eft veteres juftos falVavit Chriftus. §♦ SS* Inter. Quid intelligitur per inferos. 4-. Inferorum liomine abdita iila reče p- tacufa, ubi animae defun&orum , quae coe- leftem beatitudinem non funt alfecutže, de- tinentur. $♦ 59 * Juter. Quot funt ejusmodi receptacula? qu£e inferos vocamus ? &. Tria. 11110. Locus, ubi damnati asternum cru- ' ciantur ? infemus damjiatorum appellatur •> cui ormies gravioris offenfe Del rei, & imposuitentes addicii funt; elt locus deter- ri- rimus & obfcurriffimus ? in quo ? ut Chri- ftus Math. c. 8* v. 12. ait: JUii antem regni , hujus mundi, ejicientur foras , ibi erit flectus & firidor dentium: de quo ait Ifaias c. 66. v. 24. vermis eorum non morietnr , & ignis eorum non exfiingueUir. 2do. Locus in quo animai peccatis ve- nialibus, vel temporalibus pcenis obnoxia; detinentur , purgatorium appellatur, anima enim dum ex corpore exit, vel noudunu expiavit, vel adhuc maculis venialibus in- fečda eft, cum aiitem nihil immundum in regnum caelorum intrare poffit, tamdiu fetineri debet, doneč purgata lit, ficut aurum, de quo Chriftus Math. c. 5. v. 26. amen dico tihi , non exies inde , doneč reddas novifftmum quadrantem , quam folvere nos Chriftiani pro fratribus noftris oratione & piis operibus foliciti elle de- bemus: fancta & Jalubris eji cogitatio pro defunctis exorare , ut a peccatis , hoc eft pcenis folvantur , Math. 1 . 2. c. 12. v. 46. 3tio. Locus 7 in quo animas Beatorum fine ullo doloris fenfu in firma fpe redemp- tionis, ulque dum Chriftus defcenderet de- tinebantur •> lymbus appellatur. Gum omnes homines a conftitutione mundi ab Adamo progenitos labes origi- nalis infecerit 7 qiue utpote mortilera erat, & 6o & juftiffimi piidimique regnura coelorum intrare non poterant, priusquam Chriftus . latisfeciffet, notidum enim propalata er at fanStorum via. Paul. ad Haeb. c. 9. v. 8* in loco tertio detinebantur per fidem in futurum Mediani, per quem liberabantur a poenis inferni ,* ibi nullo dolore afficie- bantur, fed defiderio in adventum Chrifti flagrabant: hos ergo Chriftus poft morcem deleendendo in infernum leu lymbum re- demit; fi eaptivum e carcere liberum di- mittis, quauto non gaudio implebitur ? quanta majori confolatione animae ilhe ju- Idje exultabant illo feliciffinio momento, quo 1 Chriftum lalvatorem, redemptorem con- fpexerunt. O utinam', & nos Chriftus in tremendo judicii die defcendens de lymbo terrse ad aeterna illa habitacula fecum adu- ceret. §. 60 ♦ lnter. Quando Chriftus a mortuis refur- j rexit ? Chriftus tertia die fua virtute im- mortalis & glorioliis, tanquam victor mor- | tis & Diaboli refurrexit. Poftquam Chriftus Dominus fexta feria j leu die veneris, hora diei nona in cruce (piritom emilit, eadeni die veljpere fepul- tus eft ab ejus difcipulis, qui Pilati pne- fidis 6l fidis permiffu corpus Domini cruce depo- fitum in propinqui hord monumentum no- vum intulerunt: tertio a morte die, qui fuit dominicus fummo mane illius anima corpori iterum conjunčha eft, atque ita is qui triduum illud mortuus fuerat, ad vi- tam, ex qua moriens difcefferat, rediit & refurrexit Cath. Rom. tertia die Chriftum a mortuis furrexiire iple defe Math. c. 12. v. 40. teftatur: ficat enim fuit £?onas in ventre čete, tribus diebus & tribus no- ctibiis , fic erit filius hominis in corde terrce tribus diebus & tribus noStibus ; & Apoftolus 1 Corinth. c. 15. v. 3. quo- niam Chriftus mortuus eft , v. 4. & quia refurrexit tertia die fecundum fcripturas. Non hic tres integrse dies & nočtes acci- pi debelit , die veneris enim circa vefpe- rum fepultus eft , die Sabathi integro in fepulchro jacebat , & mane die dominica reiurrexitj veriftimum itaque eft tertia die a mortuis Chriftum reiurrexiffe. Chriftus etiam non aliena, fed propria virtute refurrexit; hoc Divinitati, quse nun- quam a corpore, & anima feparari potuit proprium erat, ideo Chriftus Joan. c. 2. v. 19. ait, folvite templum hoc, quod di- cebat de templo corporis fui, & in tri¬ bus diebus excitabo illud, & Joan. c. 10. v. 18. Ego ponum animam meam , ut ite¬ rum 62, rum flimmam eam , & poteftatem habeo ponendi eam , & poteftatem hab m iterum fumendi eam , qiue omnia elane demon- ftrant, propria virtute & vi Chriftum a mor* tuis refurrexiffe. Immortalis & gloriofus tanqnam Vičtot | mortis & diaboli Chriftus refurrexit,- fruftra , cuftodiebant Jadsei lepulchrumj ne aufFera-* j tur : nori ampliijs agnus innocens & humilis ducitur ad vietimam, perfecit opus redemp- tionis 5 & ideo gloriofo & in asternunf im* j mortali corpore e fepulehro refurgit. M or s & Diabolus regnavit, led nune alius fur- rexit dominator C celi & terne, qui mor tem & inferni poteftatem deftruxit, ideo Pau- lus ad Rom. c. 6. v. 4. quomodo Chri- , flus refurrexit a mortuis per gloriam Patru , ita & nos in novitate vita am- bulemus - - fcientes , quod Chriftus re- furgens a mortuis 5 jam non moritur , , ‘mors UH ultra non dominabitur , ita & i vos exiftimate, vos mortues quidem ejfe 1 peccato, viventes autem Deo in Chrifio : jfefu Domino nOft.ro . Sicut paffio & mors Chrifti caufa fuit remiffionis culpag, fic re- furrečtio gloriofa & immortalitas caufa eft I i a 11 čtifica ti o nis noftran §♦ Inter. Cur Jefus refurrexit a mortuis ? 0?, mio. Ut adimplerentur , quae dkfta j' funt per Prophetas & feripturas. 63 De Chrifto a mortuis refurgente Jonas c. 2. y. i. icriptum eft, & Chriftus ipfe Marci c. 9. v. 30. dieebat illis'; quoniam t filius hominis tradetur in mamiš homi- num , & occident eum, & occifus tertia ■ die refurget. 2do.Ut veritas dočlrinae & divinitas otnni- ! bus palam fieret, quis enim de veritate ' dočlrinae Chrifti, & fimul cum illo conjun- ; člae divinitatis myfterio dubitare poflet , ! cum viderit illum gloriofe devičlo mortis aculeo a mortuis furrexiffe, quod folum in Dei poteftate & virtute fitiim eft? 3 ti o. Ut fpem noftram confirmet, & de futura refurrečlione n o lira nos edoceret, • cum enim Chriftus refurrexit, certo fpe- ramus 5 fore 5 ut & nos a"liquando relur- gamus, cum membra Chrifti fimus, fi enim corpus refurgit, relurgent & mem- ► bra; hanc firmam lpem Job. c. 19. v. 2?. I habuit dicens 5 lcio , quod redemptor meus 1 vivit , &“ in noviffimo die de terra refur- reclurus funt, & rurfus circtmdabor pelle mea & in čarne mea videbo Dnini m eum, &Apoftolusad Philipp. c. 3. v. 20. f falvatorem expectamus Dominum nofirum i ijejiim Chrijhim , qui reformabit corpus humillitatis nofiree configuraium corpori l laritatis fuce. 1 i 64, 4to* Decuit, ut Chriftus a mortuis re- furgeret? cum enim iguomiuioiiimam fu- ferret mortem, ad gloriofiffitnum apicem ie iplum extollere oportuit, humiliavit fmetipfum , propterea Deus exaltavk il- lum 5 Apoftolus ad Philipp. c. 2. v. 8. y Refurrexit Chriftus a mortuis, ut fa- lutis & redemptionis noftrs myfterium abfolveret. Chriftus enim morte fua nos a peccatis liheravit, refurgens vero praeci- pua nobis bona reftituit, qua; peccando ami- feramus: Apoftolus ad Rom. c. 4. v. 2 traditus eft propter deliSia noftra , & refurrexit propter juftificationem nofiram, Cum refurreftio gloriofa falvatoris 110- ftri Jelu Chrifti fpiritualis ac corporalis no- ftrse fit refurreftionis fundamentum , my- fterii hujus ac fummi beneficii nos femper memores effe oportet; relurreximus cum Chrifto a morte ad vitam, caveamus ne iterum moriamur per peccata noftra, ad- monet nos Apoftolus ad Colofenfes c. 3. v. i. fi cOnfurrexifiis cum Chrifto, quce furfum cjimrite, ubi Chriftus eft, in dex- tera Dci fedens, quce furfum funt fapite, non quce fuper terram : adm oni ti onem hanc, fi. fecuti fuerimus, certa fpe firme- m ur, nos in illo die gloriolos corporibus ad claritatem Chrifti reformatis a mortuis re- refurrečiuros, & cum Chrifto seternufiju regnaturos, §. 62. De fexto fidei articulo. Afcendit in coelum , fedet ad dexteraift Dei Patris omnipotentis. Inter. Quando Chriftus in coelum afcen¬ dit ? p,. Chriftus quadraginta poft refurrečlio- nem dies in coelum afcendit. Poftquam Chriftus, ut fupra dičhim eft, a mortuis refurrexillet, per quadraginta dies, ačb. c. 1. v. 3. comoratus eft inter- ra, ubi multis argumentis divinitatem fuam monftravit, Joan. c. 21. in littore maris, ubi tantam copiam pifcium trahe- baut Apoftoli; dedit Apoftolis poteftatent docendi & babtizandi, Math. uit. poftea aft. 1. v. 9. videntibus illis elevatus eft* & nubes fufcepit eum ab occulis eorum ; afcendit propria virtute, quemadmodum refurrexit plaudentibus, & laetantibus A11- gelis gloriofiflimo utique corpore a Patre iiio coelefti clarificatus. Afcendit in coelum Chriftus viftoriam Martyrii fanftiffimas cicatrices fecuin ferens; de gloriofa _ hao alcenfione Pfal. 56. v. 6. exaltare J up er ccelos Bens , & J up er omnem terram g la-* 6S ria tua ; afcendit > ut imroortalitatis fus habitaculum incoleret: afcendit , ut regnum fuum defuper & non in terra efle often- deret; afcendit, ut primus nobis viam ad ccelum aperiret , nobisque eandem mon- ftraret; quis noftrum ergo eflet tam coc- cus, & plane derelidtus , qui non illucve- nire toto corde flagraret, quo Chriftus- afcendit; quis non omnibus viribus totum le ccelo dicare & ad Deum convertere contenderet, ut aliquando ibi jeternum gan- deretj ubi Chriftus habitat. §* 63, Inter. Quid hoc, Chriftus fedet ad dex~ teram Dei Patris omnipotentis ? g.. Chriftum ad dexteram federe, eft eundem ftabilem fummae poteftatis acglorhe habere in coelo & in terra poftelioiiem. Quoniam ut Cath. Rom. in humanis re¬ bus ei majorem honore mtribui exiftimamus» qui ad dexteram collocatus eft; idem ad coeleftia etiam transferentes, ad explican- dam Chrifti gloriam, quam ut homo pras csteris omnibus adeptus eft, eum in Pa- j tris dextera effe confitemur, ftcut & ver- bnm federe tantum ftabilem gloriže & po¬ teftatis poflefionem fignificat; non enim Pater dexteram habet, nec funt fedilia in ccelo, fed lisec ad humanam difta funt in- telligentiam. De hac poteftate ipfe Chriftus Jo- C*? locutus Matfi. uit. v. 18. d at a efi mih'i omnis potejias in mio & in terra. & Apoft. ad Ephef. c. i. v. 20. fufcitans Murn a m or trn s, & conflituens ad dex- teram fuam in ccelejlibus , fnpra omnem princip atam & poteftatem , guas ut pote de Chrifto homiiie intelligenda funt, ut Deus enim ab sterno patri sgualis fait. Gloriofa hfec Chrifti afcenfto fummae fit nobis confolatioms & gaudii; en habes Chriftiane; qui in coelis pro te interpellat in omnibus corporalibus & fpiritualibus ne- celEtatibus, Chriftus in coelis fedet ad dex- teram Patris; fed & Ji quis peccaverit Joan. Epift. i. c. 2. v. 1. advocatum ha¬ la mus apnd Patrom £fefum Chriftum : ipfe efl propitatio pro peccatis nojlris ; & rur- fum Paulus Epift. ad Hebr. c. 4. v. 14. habentes ergo Pontificem magmi m , qui penetravit ccelos , pjejum filium Dei - adeamus ergo cum fiducia, ad thronum gratice , ut mifericordiam confequamur in anxilio opportuno; 11011 folum in terra mortuus eft pro nobis 3 fed & in gloria Patris eft fpes noftra. De De fep,tirno lidei articulo* Inde venturus eft judicare vivos & mor- tuos. S* 64. hiter. (Juando iterum venturus eft Chri- ftus ? T^> Chriftus in noviilimo die de c celo Iterum venturus eft. Binus prsecipue Chrifti adventus in faeris comemoratur litteris , primus fuit , cum pro noftra lalute in liunc mundum nalci voluit; alter, dum in ex.tremo judicio venturus eft univerfum judicare mundum, de quo Chriftus ipfe Math. c. 25. v. 31. cum venerit fiUus hominis in Majeftate fua , & omnes Angeli cum eo — & con- gregabuntur ante eum omnes gentes; ficut binus eft Chrifti adventus, fic etiam judicium in particulare & generale dividi- tur; particulare unusquisque ftatim poft mortem fubit, de omnibus cogitationibus, verbis & fačbis rationem ftriftiffimam red- dens, five male aut bene egerit, de quo Apoft. ad Eftebr. c. 9. v. 27. ftatutum eft hominibus fetnel mori, poft hoc anteni judicium; ad generale autem, omnes limul una die in uno loco induti iterum čarne ante tribunal convocabimur: de illa aut m die die S hora nemo fcit Math. 0,24. v. 36. etfi figna prseceflerint, bella, peftilentiae fames & perfecutiones, pradicatio peruni- verium orbem difceffio , Antechriftus: ata veniet dies domini , Jicutfur in noete, Apoft. 1. ad Tbeir. c. 7. v. 2. §♦ 65-. Jnter. Quare Chriftus iterum in novifli* mo die venturus eft ? iy Chriftus venturus eft ad judicandum omnes vivos & mortuos. Chriftum conftitutum elTe a Patre judi- cem in ačhis Apoftolorum c. 10. v. 42. clare legitur, & pracepit nobis prcedicare populo & teftificari; quia ipfe eft, qui conftitutus eji a Beo judex vivorum & mortuorum . Vivorum nomine jufti & elecH 5 mortuorum autem reprobi intelli- guntur. Cin* autem omnes fecundum etiam judieium fubire oporteat , rationes funt fe- quentes. (a) Ut judieium Domini reftum to tj mun¬ do manifeftetur? & omnis creatura ju- ftitiam ejus agnofcat. (b) Cum reprobi ftepius in hoc mundo lau- dentur, & hypocrifi tegantur, eorum fraus toti mundo pateat: & erunt poft hcec decidmtes fine honore c/ in contu- me~ •70 melia inf er mortuos in perpetuum Sap. c. 4. v. 19. aut cum faepius innocentia & juetas fupprimatur in hoc fseculo, coram toto mundo illius in terris occulta, aut fpreta fančbitas tanquam ftella fulgeat: illuminabit abfcondita tenebrarum & m r nifejiabit confilici cordium 1. ad Co- linth. 4. c. v. f. <£c) Ut, ficut anima & corpore fivebornim five malura fecerit homo jam corpore etiam fuo £ternum gaudeat, aut crucie- tur, ut referat unnsquisque propria corporis ■> prout gejfit , five bonum five malim 2. Cor. c. f. v. 10. «fd) Ideo ultimo venturus prsedicitur Chri- itus judieaturus, ut metu illius terribi- liffimge diei peccatores coiivertantur, ju„ tfikjue confolentur. §. 66 . hiter. Ouomodo Cliriftus in noviffimo die eft judieaturus? Chriftus bonos & malos judicabit; bonos mitet in vitam »ternam: malos autem in ignem aeternum. Duo erunt tune judicandorum ordines, elečti a dextris, reprobi a finiftris; o in quanta exultatione tune 11011 erunt jufti, lanen j paenitentes; fuaviffima & beatiffima vo- 7i voce dicet se termi s judex fententiam: ve* nite benediSli patris mei, poffidete re* gnum , quod par ut um efi vobis a confi - tutione miindi. Math. c. 2f. v. 34 'venite lene dieti , quia mandata mea fervaftis, peccatum fugiftis; venite ; quia dilexiftis & ego vos in seternum diligam; venite omnes Apoftoli 5 Martyres, Confeffores i Virgines & Vidine, en paratum vobis re- gnum: venite & vos poenitentes fuifds quidem aliquando ira Dei» fed contri- tio, doIor> emandatic, & poenitentia vedra fecit vos filios gratise, & a:terme glorije; venite vos omnes qui mifericor- des fuiftis , en coniequimini mifericordiam, & lastamini in confpeftu Dei in aeternum; o utinam & nobis daretur liane aliquando audire fententiam. Longe alia erit tune temporis in repro- bos judicis fententia, judiclum enim Jim inifericordia illi Jac. c. 2. v. 13. quis damnatomm poterit vocem in majeftate & ira tonantis Domini auribus iddinere, autfurorem oculis confnicere, dum audiet, difcedit-e a me maledim in ignem ceter- nam, qui paratus efi diabolo & angeli s tjus Math. c. 2?. v. 41. in illo die pec- catores numerum , gravitatem , obihenita- tem deli&orum liiorum tanquam in fpeon- lo videbunt propria illos tune condemua- bit confcientia ad ar ternam confuiiionem: ur- m'gumn te, <3 ftabuam contra te faciem tucrn Pfal. 49. v. 21. tui ipfius eris tune ju- dex, omnia elementa contra te pugnabunt, pugnabit orbis terrarum contra infenfatos, Sap. v v. 21. ibi videbis fole clariorem acediam in divino fervitio, fuperbiam, in- vidiam ■> avaritiam? incontinentiam > iram » immifericordiam , qua te folum extolleras, pauperes autem deprefferas: ibi videbis iu- juftitias & fallacias, furta ■> ebritates: ibi videbis millenas inlpirationes, admonitio- nes, Cathechefesj quibus aures obdurafti: omnia hatc tune te miferime peccatorcon- demnabunt ? fine omni mifericordia dilce- des in aetemum a Deo tuo, quem nun- quam es vifurus ? & ibis, quo? in infer- num 5 ex quo nulla redemptio, aeternas ibi poenas luiturus. Memorare, memorare iaepius noviifima Chriftiane, ut dum Chri- Itus venturus eft judicare; non inter re- .probos 5 fed elečios inveniaris. De očtavo fidei articulo. Čredo in fpiritum fanftum* §♦ $ 7 . Inter. Quaenam divina perfona/ eft fpiri- tus faričtus ? Spiritus fanftus eft tertia perlona, ve rus Deus. Ačtum 73 Ačhim eft per decurfum de duabus Per- fonis Patre & fiiio, nune de tertia fančlif- fimae Trinitatis perfona (piritu fančlo age- mus ; fidem in eandem omnibus Chriftia- nis effe ad falutem neceffariam clariiftmis demonftratur faerarum litterarum teftimo- niis; Gen. c. i. v. 3 . fpiritus Bei fereba- tnr fuper aquas , Math. c. 38. v. 19. Chriftus ait: euntes docetc omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patru, & filii, & fpiritus fanBi ; & 1. Joan. e. f. v. 7. tres funt; qni teftimonium d ant in c celo, Pater, Ferbum, & fpiritus fanSlus, & hi tres unum funt; eandem autem Divi- vinam perfonam effe verum Deum, jam ex fuperioribus clare patet & ačt. c. 5. v. 3: Petrus Ananiam exprobrans confir- mat, Annania, mr tentavit Satanos cor tuum mentiri te fpiritui fanSlo, non es mentitus hominibus, fed Beo ; Spiritus ianchis Patri & fiiio seternus 5 & sequalis eft utpote Deus, eundem tamen a Patre & fiiio procedere fide tenendum eft;Joan. c. if. v. 26. Chriftus ait: cum autem ve- nerit Paraclitus, quem ego mittam ro¬ ti is a patre, Jpiritum veritatis, qui a patre pr očedit, ille teftimonium perhibebit de me; en a Patra procelfionem, &Joan. c. 16. v. 14. de fpiritu iančto loquens •> quia de meo accipiet. c. 20. v. 23. infuflavit, & dixit eis , accipite Jpiritum fanSlum 9 quid enim alir 74 aliter verba de me aecipere, fpiritum fan- &um infuflare intelligi poflunt, quam ter- tiam perfonam Divinam etiam a iilio pro- eedere. Spiritus eft puriffimus ? cur tamen nobis ut columba* ignis s linqua repraefentatur? Sdeo, quia dum baptizaretur Chriftus a Joanne in Jordanis flumine? vifus eft fpiri- tus fančtus fub columba fpecie: idem fpi- ritus Apoftolis tempore Pentecoftes, qua ignea lingua infedit; non autem ideo quid corporeum eft , led figna erant miffionis, operatiouis & donorum diftributionis; co¬ lumba enim lenis » innocens , benigna & fuavis eft; ignis autem ubique penetrat, & vehementia obrnit; non ergo fpiritum fan¬ tku m veram columbam, aut flamam ignis eiie credendum eft. §. 6 & Tnter. Ubi fančtificat nos fpiritus f. % *J5,. Spiritus f. nos fančtificat. imo. In facro Baptismate. ado. In facramento Poenitentise. 3tio. Quotiescumque alia digne perci- pimus facramenta. Sicut Pater nos creavit & filius redemit, fic fpiritus f. nos fančtificavit, & adhuc fem- per lainftificatj quotieseflmque digne facra- meu- raenta percipimus; quid enim nobis juva« ret creatio & redemptio fola, niii gratia. iancdiicante adjuvaremur in ftatu & via l’aluti3 permaiiendi , aut peccata poenitendi> ideo Cone. Trid. Sefs. 7. c. 7. dam nat omnes> qui fančtificationem fpiritus f. non admittunt, Ji quis dixerit , non dari gra- tiam per hujusmodi faeramenta femper > & omnibus quanium eft ex parte Dei„ etiamji rite ex parte fufcipiant, fed ali- quando & aliquibus ; Anathema fit; de liae fan&ifieatione a ti tem inferius, dum de faeramentis & eorum gratia , & effica-. eia loquemur, fufius differemus, §♦ 69* Inter. Quomodo fpiritus fau&us nos fan- ftifieat P R-. Spidtus fanftus nos fan&ificat per 111- fuffionem gr a ti s fanttificantis 9 qua nos Dei filios conftituit , aut dum grataam in nobis adauget. Sancdficatos nos efife per fpiritum fau- čtum Apoftolus Epift. ad Rom. c. f. v. f. oftenditj quia charitas Dei difufa eft in cordibus nojiris per fpiritum fanti:m qui datns eft nobis■> & ad Eph. c. 1. v. 13. fignati eftis fpiritu promifftonis fanSlce, qui eft pignus hcereditatis noftrce; infu- dit fpiritus fančlus gratiam ia Baptifmate* & faeramento pcenitentiie faciens nos ex filiis darimationis , filios falutis; adauget autera in aliis facramentis gratise virtu- tem, ut eo fortiores tentationibus refifta- xnus, & ferventius cum augmento gratiae Deo ferviamus. Per fančlificationem liane Spiritus S. in¬ terna perfonali fua fubftantia nos inhabitat, dicit enim Chriftus Joan. c. 14. v. 16, alium paraclitum dabit vobis 9 ut manecit vobis cum in ceternum; apud vos manebit , & in vobis erit. Unde Chriftus dicere po- tuiflet Apoftolis Joan. e. 20. v. 22. infu- fiavit & dixit eis , accipite Spiritum S. iiift vere illos poffideret unde Apoftolus 1. Cor. c. 6. v. 19. dixit: an nefeitis, quoniam membra vejim templum funt Spiritus S., qui in vobis eft , quem ha - tetis a Deo; itaque vere in cordibus noftris 11011 folum virtute ? _ led fubftantia inhabi¬ tat ; reeogita anima jufta» cujus lis habi- taculum tertiie Divinitatis perfonat Spiri¬ tus S. §♦ 7 °\ Inter. Quid adhuc Spiritus S. fua gratia in nobis operatur ? g,. Spiritus S. iiluiniiiat noftrum intelle- ftum > nos docet & movet Dei voluntati noftram coniirmaiido 5 dona fua nobis elar- gitur. In- 77 Inhabltantem autem in nobis Spiri- tum S. illuminare intelle&um & voluntatem noftram indubium eft, qixid. enim in nobis operaretur? de hac Spiritus S. illuminatione Joan. c. i. v. 9. legimus: er at lux vera, quce illuminat omnem hominem : & c. 14. v. 26. Paraclitus autem Spiritus S. quem mittet pater in nomine meo > ille vos do- celit omnia , & fiiggeret voliš omnia; quid enim aliud dočlrina & fuggeftio eflle poteft j quam illuminatio, qua duce man¬ data Dei fervare, & eundem diligere v a« leamus, de lioc fpiritu Propheta Ezech. c. 3. v. 26. ait: dalo voliš fpiritum no- vum in medio vefiri , & anferam cor la- pidemn de čarne veftra , & dabo voliš cor carneum , & faciam , ut in prceceptis meis aniluletis ; infuper autem adhuc no¬ bis dona lila diftribuit, ut feq. §. 71 . Inter. Qusenam funt dona Spiritus S. ? Dona Spiritus S. funt fequentia. 1. Donum fapientia?. 2. intellečlus. 3. con- filii. 4. fortitudinis. f.fcientis. 6. pietatis. 7. timoris Domini. De quibus meminit Apoftolus 1. Cor. e. 12. Divifiones has gratise & dona Spiritus S. dum de juftitia chriftiana traclabimus % clarius diiucidaturi fumus. Ut Ut autem digni efficiamur Spirkum S. habere in nobis, nune & ufque ad horam exitus noftri , necefle eft, confcientiani noftram expiare; neceffaria eft humilitas, puritas mentis & corporis, oratio continua, fides, fpes, viva charitas. Filios nos cfie pacis & tranquillitatis oportet, fi volumus* ut pax fuper nos veniat &in nobis rema- neat. Te adoramus & confitemur fančtiili- me Spiritus unus Deus. De nono fidei articulo; Sankam Ecclefiam Catholicam , commu- nionem fankorum. §• 7 ^ DE E C C L E S I A. Inter. Quid eft fanka Catholica Ecclefiaf Ecclefia fanka Catholica eft congre- gatio iidelium vifibilis fub vifibili capite Romano Pontifice adunnata, &eorumdem communione faeramentorum colligata. Ex definitione data patet liomine Eccle- fise non intelligi sdificium materiale, feu templum, in quo fideles conveninnt, led collekionem omnium fub fuis legitimis paftoribus degentium, unitatemque fidei profitentium, ex quibus liquet infideles, paganosj haereticos, fliiimaticos neceffario ex- 79 excludi ab boe coetu ob diverfam fidet profeffionem. Dividitur coetus hicce fidelium in duas partes , fideles ? qui de mundo & čarne jam triumpharrait, & vifione beatifica fruun- tur, nempe fančti Dei in coelis? ad ccetum feu Ecclefiam jam triumphantem : fideles autem qui adhuc in terris degunt; & vitam seternam mereri debent 5 ad coetum 5 feu Ecclefiam militemtem , quafi adhuc mili- tantes, pertinent. Vifibilis autem Eccle- fia dicitur 5 ideo quia coetum fidelium le- gitimo paftori aduiiatum, & eorumdem fa- cramentorum communione in ejusdem re- ligionis profelfione conjunčlum videmus. Vifibilem effe Ecclefiam noftram, Chriftus Math. c. v. 13. & feq. demonftrat, Apo- ftolos admonens, vos efiis fal term, vos eftis lux mundii non poteft civitas ab- fcondi fapra montem pojita - - lucernam ponunt Juper candelabrum •> ut luceat omnibus , qui in domo funt ; quomodo fal univerfaffi terram condiat, & lux in mundo luceat ? nifi fit vifibilis, cur in monte civitas Ecclefia nempe? cur lu¬ cerna fuper candelabrum 9 quam ut videa- tur 9 Ecclefia igitur lioftra vifibilis eft. Dicitur porro fub vifibili capite Romano. Pontifice: Pontifex eft fupremus Chriftiin terris Vicarius? qui non humans eft in- ven- ventionjs? led ex Chrifti fundatione en Math. c. 16. v. i8- Chriftus ipfe: & ego dico tihi , quia tu es Petrus & fuper hanc Petram cedificabo Ecclefiam mearn , & portee inferi non prccvalebunt adver- flus eam , & tihi dabo claves regni cozlo- rum , & quodcnmque ligaveris fliper ter - ram erit ligatum &? in cediš , & quod- cunque folveris fuper terram, erit folu- tum & in ccelis ; & Joannis c. 21. v. 13. poftquam Chriftus ter interrogaret Petrum? anne eundem plus omnibus diligat & re- ipondiffet: tu fcis, quia amo te; fecit eum paftorem fupremum9 dicens, pafce agnos meos ; & iterum v. 1 6. pafce agnos meos ? fub quibus epifcopi & facerdotes in- telliguntur; iterum v. 17. pafce oves meas- qui funt ceteri fideles; una eft peti^unus eft 9 cui commiffi funt principaliter pafcen- di agni & oves; de hoc S. Cyprianus ait, lib. de fimpl. fuper unum cedificat Eccle¬ fiam , & quamvis Ap o floti s omnibus poji refurreStionem fuam parem poteftatem tribuat & dicat ; Joan; 20. v. 21. fient rnifit me Pater, & ego mitto vos , acci- piie Spiritum S, tamen ? ut unitatem met* nifeftaret ■> unam Cathedram vonfiituit . Quod reličlis aliorum Ss. Patrum teftimo- niis S. Hieronym. in Epift. ad Damafum profitetur: ego communione Petri cathedrce affocior fuper illam Petram cedificat am Ecclefiam fcio; quicimque cxtra liane do- mum agnum comederit , prof anus eft. - - Ego interim clamito , ji quis Catkedrco Petri jmgitur, mms eft; Petrum igitur tanquam vifibile caput in terris fupra Ec- clefiam conftituit Chriftus, cujus fucceffo- i res lunt Romani Pontirices legitime fuc- cedentes; dicuntur autem Romani, quia , ibi fummi Pontifices refident, ex quo etiam Romana appeilatur Ecclefia. Huic vifibili capi ti fuccedunt in vices Apoftolorum Epifcopi, de quibus ačt. c. 20. v. 28- attendite vodiš & univerjo gr egi, in quo vos Spiritus S, p oj uit Epifcopos j regere Ecclefiam Dei ; per quod jure Di¬ vino pracipitur, ut quivis Epifcopus fuas oves pafcat & regat. His jure Divino fuccedunt alii paftores, feu quos vocamus Parochos , qui iterum oves fibi coneredi- tas, verbo, exemplo & adminiftratione ; facramentorum pafcere tenentur, de quibus 'Luc. c. 10. v. 1. defignavit Dominns , & ; alios feptuaginta duos G? mifit illos binos j ant e faciem fuam in omnern civitatcm & locu,m % & Apoftolus ad Ephef. c. 4. v. ii.‘ JJeus dedit quosdam quidem Jpoftolos - - alios autem Paftores ad confumationem janctorum , in opus minifteriu Ecclefiam pariter eorumdem facramento¬ rum comunione debere elTe colligatam im £ fe- ferius patebit, dum de umtate Ecclefi* fermo fiet: unam enim facramentorum co- munionem in unica Ecclefia ? extra quam falus non datur confiftere poffe, ratione fola concluditur. ■§. 73 - Inter. Aniie exiftit etiam invifibile ca¬ put Ecclefiae. jt',. Invifibile caput Ecclefia eft C hriftus Cum neque Pontifex » neque Epifcopi & paftores ex fe Ecclefiam cuftodire, & re- gere poffent, nifi defuper aftiftentiam ha¬ li eten t , necefle eft aliud adhuceffe debere majus horum omnium caput Ecclefia:, qui Chriftus eft. Hic fupremus paftoreft, qui fuam Ecclefne dedit poteftatem; hic erit ufque ad confumationem nobiscum , ejus virtute & regno portae inferi nunquamad- verfus fanftam pravalebunt Ecclefiam. Hic invifibili gratise adminiftratione eandem di- rigit, Invifibile antem caput dicitur, quia ejus regimen oculis non cernitur. §♦ 74 » hiter. Dantur plures, quam una vera Ecclefia ? 1^. Unica vera Ecclefia eft, extra quam falus obtineri non poteft, Ec- S 3 Ecclefiam fundavit Chriftus vifibilem , quam certa norma, do&rina & virtute in- ftruxit, ut cuivis via asternae felicitatis pa- teat; prsvidit enim multos venire lupos, & pfeudoprophetas dilatantes doftrinas fuas & blafphemantes doftrinam ejus; ut igitur Eeclefia vera unica, ab aliis erroneis di- icernatnr, eidem certas attribuit proprie- tates ut feq min tur. ' §» 75 » ‘ Inter. Quaenam funt proprietates, fen indicia ver« Chrifti Ecclefiae ? ip. Proprietates ? feu indicia ver« Chrifti Ecclefne funt. i. Gtuod fit una. 2. fančta. 3. catholica. 4. apoftoliea. Unicus fundator Ecclefise eft Chriftus falvator nofter •> qui^ unicam & immutabilem 1'emper tradidit doftrinam, qua2 in efientialibus ad fidem moreš fpedlantibus nunquam rautari poterit, uni¬ ca igitur eft immutabilis, vera Eccle- fia. Plures funt impoifibiles ? fibi enim ne- ceffario contradicerent; probatur ultro fcri- pturae textibus; Chriftus Joannis c. 10. v. 1. ait: amen dico vobis , qui non intrat per oftium hi ovile ovium , fed afcendit aliun- de, fur eft & latro ; non dixit oftia 9 ncn ovilia , fed oftium & ovile, nempe iigtii- ficans Ecclefiam, in qua fi quis non fue- f a rit, erit, far Sc latro extraneus eft; & Apo- ftolus ad Ephef. c. 4. v. 3. foliciti fen ar e unitatem fpiritus in vinculo pacis, urnim corpus & unus fpiritus , ficut vocati eftis in una fpe vocationis vefins , unus Bo- minus , una fides, urnim baptifma, 2. SanSla. Cum fundator Jefus Chriftus Deushomo fit fandliffimus? lieceffario etiam a fe fimdata Ecclefia fančha effe debet •> & Divinis conformis perfeftionibus; ideo Pau- lus ad Ephef. loquens de Ecclefia c. 5. v. 2 aut fcriptotenus » ut per Evangelia , adtus Apoftolorum 9 Epiftolas > aut verbo tcnus prjedicando per univerfum orbem fjei, ve- xamque Chrifti religionem propadata 5 ita- que Apoftolica eft > qua propter etiam alias Ecclefias ut faifas rejiciflitts» quia huic Apoftolica mirabiliter continuatse femper dočlrinse adverfantur, de hac proprietate loquitur Apoftolus ad Ephes. c, 2. v. 19. eftis cives fanEtorum & domejlici ; Dei jupemdificati fuper fundcmentum Apo - ftolorum & Prophetarum ipfo fummo an - angulari lapide £fejh Chrifto ; eft igitur Ecclefia noftra apoftolica. Ex his quatuor Ecclefiae proprietabus necellario fequitur kan dem elle etiam in decidendis fideij & morum regulis infali- liilem, fuffulta ipfo angulari lapide ,Jefu Chrifto ? qui via, ac veritas eft ; idcirco de hac inter omnes prseminentia fcriptur« pluribus in locis loquuntur i fufticit autem unum unumj altei*umque teftimonium Math. c. 16. v. 18. infalibilitatem iple Chriftus promittit ■dicens, fliper petnim cedificaho Ecclefum meam , & portee inf eri non prcevalebunt adverfus eam , & Joan. c. 14. v. 16. alium paraclitum dobo robiš, ut maneat vobis- cum in ceternum fpiritum veritatis , Math. uit. 20. ecce ego vobiscum fum omnibus diebiis ufque ad confumationem fceculi; quam autem infalibilitatem non univerfo ^ostui fidelinm promifit Chriftus, fed re- ^toribus ac Paftoribus Ecclefiae firnul con- gregatis , & confentientibus, ut patet Epift. ad Ephef. c. 4. v. 11. & ipfe deditquos- dam Apofiolos. Er opli et as, Evattgeliftas % Paftores , Bo Stores , ut jam non jimns parvuli fluSluantes , & circumferamur omni vento doSlrince; eft igitur Ecclefia noftra Spiritus S. virtute ima fančfa 5 ca- iholica, apoftolica & infalibilis. §♦ 7 & Inter. Quomodo nominatur adhuc vera Ecclefia ? _ JV* Romana, quia Roma; caput eft om- nium Ecclefiarum, & centrum unitatis. Jam enim Petrus Apoftolorum princeps Eonne primus fedit, ubi etiam Martyrio gloriofo coronatus eft; cum igitur caput Ecclefia; ibi primain habuerit fedem, qu» per 87 per fucceiTores fuos paucis exceptis fuit continuata , Ecclefiam Romanam ap- pellamus. Non folum firmiter credendum nobis eft in fančtam Romanam Ecclefiam , catholi- cam & apoftolicam, fed etiam incelfabiles gratise Fundatori noftro Jefu Chrifto di- cendse, qui nos prsEtermillis tot millenis , & millenis ad eandem vocare dignatuseft. De Communione Sanclormn. Inter. Qualem habent fideles inter fa communionem 2 Fideles inter fe communionem liabent* ficut membra in corpus. Sicut enim membra, manus, pedes, o cu¬ li , aures &c. non per fe folse agunt, fed operatio & feufus earum ad coniodum, & utilitatem totius fimul corporis funt, & corpus quod fentit, ob unionem etiam membris communicat, quia una in eis vita eft; fic etiam communio in Ecclefia intel- ligenda eft, fideles membra funt, Ecclefia corpus, quidquid agit membrum, feu fidelis fentit corpus , & quidquid corpus, feu Ec¬ clefia fentit membrum, quia in uno fan- ttifiimo Špiritu vivit, qui dona fua toti corpori, nempe Ecclefia communicat. De hac communione aperte loquitur Apofto- lus ad cor. i. c. 13. v. zy pr o invicem 8S folicita fint membran & Ji quid pati tur rniim membrum , compatmntur omnia membra , Jive gloriatur unum membrum ., congaudent omnia membra - - vos eftis ■eorpiis ChriJU 5 & membra de membro . §• 78 * hiter. In quo conMit communio San- floram. ip- In boe communio Sančfcorum confi- ffit, quod omnia membra Ecclefise de bo- nis fpiritualibus participent. Data per refponfionem communionis fan- Člorum definitione, fciendum eft? qusenam prsecipue Iisec bona fpiritualia fint : com- 1111111103111111 ' itaque fidelibus omnia infinita Chrifti merita, pallio, mors? facramenta ? facrofančtum Miflse facrificium , de quibus Joan. Epift. 1. c. j. v • 3. ut & vos fo- ■vietatem habeatis nobiscum & focietas noftrct Jit cum patre & filio ejus Tfefn Chriflo ; communicantur liobis dona Špiri¬ tu s S. & gratiže gratis dats, lcientia, pro- phetia, confilium; communicantur fuffra- gia 7 preces, elemofinse 5 jejunia, bona opera, merita iidelium. Charitas? qua per Spiritum S. in unum colligati fumus tališ eft, ut quod a nobis pie, faučtegue geritur 5 ad omnes pertineat? ouapropter . l J ial. 89 Pfal. 118. v. 63. particeps ego Jim omnium timentiim te , a cujiodientmn mandata tua ; communicantur, qu3sque Ecclelia itr thefauro a Chrifto tradito poflidet, ut indul- gentite benedičtiones , & hujusmodi. Cpmmunionis hujus fančlorum quotidia- num pra oculis liabemus argumqatum > dum dominicam orationem dicimus, non enim nos docuit orare Chriftus, Pater meus y panem meum» dimitte milii, iibera me , led Pater nofter, panem noftrum, dimitte nobis, Iibera nos; voluitut uniul corporis membra, quaecumque neceilhria corpori aut animae noftrae fint , communiter a patre coelefti flagitemus & poftulemus, §• 79 • hiter . Qusenam funt membra ? quae com- munionem inter fe habent? Vf. 1. Chriftiani fideles in terris, 2. Sančti in coslo. 3* Anims defun&orum in purgatorio detentae. Ad imum. Fideles inter fe eommunio- rem habent, curn preces, meritaque eo- rum ad iuvicem participaut; quod tu facis boni, ego participo, & quod ego, tupar- ticipas; fic oratio mea & bona opera ex-. pediunt lidelibus, qui funt Romae, qui Vien- jo 'ViemiEe , etfi eosdem nec liofcam; ex qui- bus patet nefarium effe, fi quis oratione fua quemdam excludere vellet, etfi jam per fe oratio nihil valeret, & peccaminofa eifet. Ad -2dum. Communionem habemus cum Sančtis & amicis Dei, nos enim illos co- limus & veneramur, & pro auxilio flagita- m us, illi autem pro nobis Deum orant. Ad 3tium. Fideles communionem habent cum defunclis in purgatorio quatenus ora- tionibus , jejuniis, elemofinis, aliispue bo- afis operibus, prafertim Ss. Miifie lacrificio fuccurrunt, ut poena ipforum mitior bre- vior fiat 5 aut plane remittatur. Ex quibus patet Paganos, JudasoSjHse- reticos, Schismaticos plane non poflefieri participes, cum fint extra Ecclefiam ve¬ ram & unicam: fidelibus autem fceleratis , & a Dei gratia alienatis, qui funt mem- bra mortua Ecclefiae, ab ea non exclu- duntur, & eatenus adjuvantur per com- muniouem Sauftorum , ut remiifionem peccatorum & gratiam recuperent, per le autem nihil boni pro communione operari poffunt, cum ex gratia Dei exciderunt , de quo clare ait Cfiriftus Joan. c. i^. v. 4. ficut enim palmes a femetipfo fruStum ferre non potefi ■> nifi manferit in vite , fic nec vos, ntji in me manferitis. §. 80. / §. 8o. hiter. Qualem inter fe habent membra Ečclefise communiouem ? Hanc 5 quod orationes & bona opera ad invicem participent. Jam fuperiori §. de hac communione actum eft, ubi explicabatur, quinam fint inter fe communicantes j quinam in totum, aut in partem hoc thefauro priventur, in- utile non erit hoc loco difcutere, anne fideles omnes aegualiter de communione hac participent. Notandum eft communiouem hanc do- num Dei efle, adeoque in Dei liberalitate ficum 5 prout diftribuere placet : non quivis sequaliter, led pro fidei menfura communionem participat, etfi certum fit eos, qui pietate & bonis operibus plus conferunt, eos etiam pluris participare o mni habenti dabitur & abundabit. Math. c. 2?. v. 29. lic etiam fidelis pius orat pro proximo fuo 3 qui peccato gravi affe- čbus eft, oratio ha:c non illi in fabundan- tia hac communicatur 3 ficut, fi in grada Dei effet: led tamen juvat illum ad pceni- tentiam 3 aut Deus orationem plane alii communicat. Sic pro defundto oramus 3 fi jam eft inter eledtos 3 oratio alteri appli- catui’3 fi damnatus 3 pariter: aut plane fieri po- 92 poteft, ut Deus orationem & facrincium pro anima hac vel illa offerri non vellit, & pro fuo beneplacito dlftribuit; ille enim, etfi pro inftnita fua mifericordia preces ju- ftorum audiat, tameii qua Dominus, pater &judex hujus communionis propria, quam lan 61 o rum & noftrorum merita juftillime & fančtiffime elargitur. Cum igitur per merita Chrifti intercef' fionem omnium fančtorum, fuffragia, pre¬ ces, piie matris Ecclefias orationes, & ope¬ ra fidelium omui momento din uoctuque adjuvemur, ftudeamus & nos per easdem Deoque placentem vitam, & opera bona, in communioiie hac permanere, & con- fociari, ut aliquando ie terna in coelis cum Cbrifto fundatore noftro comunione fruamur, De deciiuo fidei articulo. .Eemillionem peccatorum. §♦ Si* J Inter. Quid hic articulus nos docet ? Articulus fidei nos docet, Chriftum Ecclefia; poteftatem peccata remittendi de- diffe. Peccatum dividitur in originale Sc a čla¬ ni e. Originale per baptifmum deletur, quod 93 quod nemim licet conferre 5 nifi Ecclefi® paftoribus & lacerdotibus extra liecelfitatis cafum i quod Chriftus Math, uit. v. 19.de- clarat, dicens: euntes docete omnes gen - tes , baptizantes eos in nomine Patris , & filii & Spiritus Si deletur culpa, & poenaper Adarnum parentem noftrumcom- miira» & confertur gratia , qua ex filiis iras, filii Dei efficimur. A&uale eft 5 quod poft baptifmum pr o- pria & libera committitur voluntate, ho- rum remittendorum dedit Chriftus potefta- tem in Ecclefia, Joan. c. 20. v. 23. acci- pite Spirtium S ., quorum remiferitis pec¬ cata , remittnntur eis 9 quorum retinue - ritis , retenta funt ; ex quibus ultimis verbis conftat Ecclefue etiam ineffe pote- ftatem a Chrifto traditam peccata remit- tendi, hoc eft peccatores? lx neceffarium, aut proficuum vifum iuerit 5 a peccatis uon abfolvendi. §. 82. ^ Inter. Quis in vera Dei Ecclefia pote- ftatem habet peccata remittendi ? }p. In vera Ecclefia Dei Epifcopi & fa- cerdotes remittendi peccata poteftatem habent. Notandum eft, omnem remiflionem pec- catorum foli Deo principaliter elfe adtcri- ben- b en dam, quis enim hominum offenfam Deo faftam remittere poterit; ego fum ipfe , qui deleo ifiiquitates tuas , Ifaias c. 4>. v. hanc poteftatem tradidit Ec- clefiae folum paftoribus & recdoribus legi- timis, ut fupra §. antecedenti, tanquam fuis in terris Vicariis. Habent igitur in Ecclefia hanc poteftatem a Chrifto traditam ioli Epifcopi & facerdotes. S. 83- hiter. Ubinam remittuntur peccata ? %■. Peccata in facramento baptifmi & pcenitentias remittuntur. Merita & fatisfaclio falvatoris noftri Je- fu Chrifti tantum effecerunt, ut originale, quod contraximus, per facramentum bap- tifmi remittatur, cum iis regnum coelo- rum aperiatur, qui baptizati lunt; ačtua- lia autem per facramentum poenitentiže vere contrittis remittuntur, unde prseter alia luculenta fcripturse teftimonia, Ifaias c. v. 7. derelinquat impms viam fuam , & vir iniquus cogitationes fuas, & rever- tatur ad Dominum , & miferebitur ejns, quoniam multus eft ad ignofcendum . Fide igitur' tenendum eft in Ecclefia Dei omnia remitti peccata. Confolare Chri- ftiane mi, & quotidie recordare hujus tam exi- eximii beneficii , en, cum in faucibus dia* boli hasres, adhuc via eft , ut erumpas * fugiasque; Chriftus eft, qtii tibi per Eccle- fi.am fuam lubens , dummodo pcenitentiam agas , omnia delifta tua dimittit, & obli- vilcitur, qmniam multus eft ad digno- fcendum. Hoe agnovit David rex Pfal. ^o. v. i. adeo clamans, mferere mei Deus fecundum viagnam mifericordiam tuam, led ne ptefumas de hac infinita mifericor- dia, ne differas ufque ad finem vite pac- nitentiam tuam, ne ob impoenitentiani tuam aures fuas obduret, monet te EccL c. 5. v. 6. ne dicas miferatio Domini mctgna eft, multitudinis peccatorum meo- rum miferebitur , non tardes converti ad. Dominam? & ne differas de die in Diem 3 fubito enim venit ira illius. De undecimo fidei articulo* Carnis refurreftionem. §• 84 - Inter. Quid intelligitur per carnis refur- rečbionem ? Per carnis refurreftionem intelligitur Jelum Chriftum in novifiimo die mortuo- rum corpora, quse geflerunt in vita, exci- taturum. Prseter hasc qua: leptimo articu- lo de judicio univerfali diximus, fciendum & 95 & fide tenendum eft, čarnem refurgere, hoc eft, omnes homines, qui erant a con- ftitutione mundi ufque ad extremum diem a mortuis propriis corporibus refurrecfuros. Divina hoc providentise a;quiffimum eft? quoniam homo 11011 folum anima, fed & corpore bonum & malmn fecit, etiam cor- pore fuo seternum gaudeat, ant luat: noii enim jufta videretur felicitas nec poena, ii corpus aliquando animae? cui erataime- tum, non iterum conjungeretur. Pneterea clara defnper funt facrartim litterarum teftimonia, Jobi c. 19. v. zs- legimus , fcio quod redemptor meus viv.it , & in novifjimo die de terra furreSlurus Jum, & rurfum circumdabor pelle mea, £? in čarne mea videbo Deum meum • & Apoftolus 1. Corinth. c. if. v. 52. in mo- mento , in iStu occuli, in novijfma tuba, canet enim tuba, & mortui iefurgentin- corrupti - - oportet enim corruptibile hoc induere incorruptionem, & mortale hoc induere immortalitatem; ex quibus carnis reiiirreelio clariffime demonftratur. Corpora tamen contračdam in hac mortali vita de- formitatem non refument, fed ut S. Aug. 1 . 22. de civit. Dei c. 19. 20. 21. nihil tune vitli in corporibus exijlet , Ji aliqui plus pinguedine obfejji non totam corpo- ris molem atjument, fed quod Mam ha* litudinem Juperabit, reputahitur fuper- fiuum; & e div erf o , qucecunque, vel morbus vel fenium confecit in corpore » reparabitur pe Chriftum virtute divina - - non refumet homo capillos, quos habue- rit, fed quos decuerit; quod de coecita- te, furditate, curvitate, orauibasque cor- poris miferiis eft intelligendum > non enim imperfečtio in eoelo inveniri poteft, ubi perfečliffimus eft Deus. qnod de impro- bis quoque veriffime dicitur, etfi cuipci eorum membra amputata fuerhit; nam , quo plura membra habebunt, tanta acer- biori dolorum cruciatu afticientur; quare illa membrorum reftitutio non ad eorum felicitatem, fed calamitatem ac miferiam eft redundatura; nam Us, qui ea ad pcenitentiam contempferint, ad fuplicium reftituentur. Sanchorum antem corpora infigniora & pulchriora ornamenta habebunt, erunt dono impajfibilitatis decorata , nullo nempe do- lore aut moleftia affici poterunt; dono cla- ritatis : fulgebnnt jufti ftcut fol. Math. c. io. v, 43. trans figur ati ad claritatem corporis Chrifti. Apoftolus Philipp. 3. v. 21. dono agilitatis, qua corpus ab onere , quo nunc premitur, liberabitur; feminatur in infirmitate, furget in virtute. Apoft. 1. ad Cor. c. 15. v. 43. dono fubtUitatis, g cu “ 33 cujus virtute corpus anima imperio fubji- cietur, eique fervlet, & adiiutum prafto •erit, furget corpus fpirituale. Conditiones refurgentium duše erunt, ut feptimo articulo; Dan. c. 13. v. 2. qui dormiunt in terrce pulvere , evigilabunt alii in vitam ceternam & alii in oppro - brnim; de his Chriftus Joan. c. v. 29. procedent , qui bona fecerunt in refurre- ctionem judicii. Immortales Deo oprimo maximo gratiae agenda; funt, qui corpora noftra, etfi ad nihilum redačla, iterum redire & refurge- re conftituit, ideo, ut etiam corpo- ribus noftris gloria a; terme premia con- ferre podit; Inec refurrečtio futura excicet nos, ut serumnas, miferiasque hujus mun- di parienter perferamus, expečfantes bea- tam refurrečtiončm; confideremus autem mente fepius conditiones refurgentium, & ita vitam noftram inftituamus, ut 11011 cum maledicris in ignem aetemum mittamur, fed cum benedičtis aeteruum gaudeamus. De duodecimo fidei articulo. Vitam a;ternam. §♦ 8sr. Inter. Quid credendum & confitendtftn nobis per hunc articulum proponitur? it-. Cre- 99 JV- Credimus & confitemur per hunc ar- ticulum perpetuam beatitudinem ■> quas fan- dtorum defiderium penitus expleat. Poft mortalem hanc vitam fequitur vi¬ ta Sterna , tam pro electis > quam pro reprobis; quo loco autem non poen« teter- nitas , fed fancborum beatitudo perpetua conilderanda venit, quam binam pnecipus diftinguimus in eirentialem & accidentalem beatae vite fruitionem. EJfentialis & perfečtiffima beatitudo in vifione intuitiva fummi honi confiftit; quid enim deledtabilius, quid amoenius creatu- rs videri poterit, quam creatorem fuum line fine in fančliffima natura lua, ac fub- ftantia intueri"? de qua Joan. i. c. 3. v. 2. cariffmi , nune filii Dei fumus > & non- dum apparuit quid erimus , fcimus,quo- niam cum apparuerit , Jimilis ei erimus, quoniam videbimus eum /icuti efi; ex quo textu fimul demonftratur, beatos tam fe- iices & perfečtos per Dei viiionem futu- ros, ac fi. vere divinitatis participes forent. Eorum gaudium & lstitiam per Dei viiio- nem expleri legimus, Pfalm. 16. v. it. fatiabor , cum apparuerit gloria tua , & Pfal. 1 s- v. 11. adimplebis me leetitia cum vultu tuo-> & Paulus 1. Cor. c. 13. v. 12. videmus nune per fp eculum in cenigmate? tune autem facie cul farnem* Dum ICO Dum autem Beatos Deum in natura & fubftantia intueri profitemur, nullatenus eundem comprehendere dicimus; non po- teft enim creatura ulla Angeli & fpriritus cognofcere Deum , ficut feiplum Deus co- gnolcit; ad hoc enim neceffarium elfet in- tellečlum habere divinum, quod creatune repugnat; de hac incomprehenfibiiitate cla- ra lune leriptime loca, Jeremije. 32. v. 19. magnus confilio : r iš incomprehenfibilis co- gitatu : Job. c. 11. v. 7. interogat; for- Jitan veftigia Dei comprehendes & iifque ad perfeSlum omnipotentem reperies ? ex- celfior coilo efi - - profundior inferno , & unde cognofces quod Paul. 1. ad Cor. c. 2. v. 11. confirmat, quce Dei funt, ne¬ mo cognovit , nifi fpiritus Dei. Dabitur itaque electis vilio Dei, non ficut in le ipfo infinitus efi:, fed tantum, quantum natura creata per inexplicabilem ejus lar- gitatem capere poterit. Accidentalis beate vite fruitio in ma- lorum liberatione, & bonoruni pofefiione confiftit; non erunt ibi curae , anguftise, terrores, morbi, egeftates , fames, fitis, non tentationes, fcelera, ara, invidia, non timor mortis ; de quo clare in Apocalipfi Joan. c. 6. v. 17* non efurient , neque fitient amplius , nec cadet fuper illos /o/, neque ullus cefius - - ctbfievget Deus o mn e m la - IOI lacrvjmam ab occulis eorum , & c. 21. v. 4. mor s uliva non erit ? luStus , ms- clamor, neque dolov erit ultra, pida prima abierunt. Accipe omnem fmiul fplen- dorem, qi]o Reges ornantur & Magnates ?• immaginare tibi fummam excelleutiam & gloriam? aurum & argentum? fplendidiffi- ma palatia, audi pulcherrimum inftrumen- torura concentum? ede & bi.be , quidquid guftu amabile eft? ilercus funt h;ec omnia in comparatione gaudii ae terni, iufficiat 110- Paulus 1. ad Corinth. c. 2. v. 9. oculus non vidit , nec auris audivit , nec in cor hominis afcendit , quce prceparavit Deus Us , (pid diligunt eum. Non tamen omnes vifione divina & bo- norum poffeflione in seternis iliis habitacu- lis aequaliter perfruentur. Sicut enim pro gravitate peccatorum damnati majori, vel minori in aeternum eruciatu mulftabuntur, fic & Beati pro majoribus vel minoribus in vita meritis majori? vel minori gloriaaffi- cientur; Chriftus ipfe Joan. c. 14. v. 2. tefta- tur; in domo patris mei, manfiones multce funt. Cur multe ? quia varia meritorum genera, hlnc & Paulus 1. ad Cor. c. if. v. 41. ait: alia claritas folis , alia cla- ritas lunce , & alia claritas flellarum , ftella enim a fiella differt in clciritate , fic cs? refurreStio mortuorum, Quan- 102 ^~rr==== Quantum non fudamus & laboramus pro vita temporali, quae brevi finitur, ac fi jeternum in hoc mundo viveremus, pauci autem funt? qui aliam venturam confide- rent ,• pauci funt, quibus vifio beata Dei & bonorum coeleftium poffefio placeret; fi igitur paratnm a patre noftro regnum poft vitam hanc miferam ingredi volumus, iervare mandata, omnibusque virih us, ut idem confequamur, contendere nos oportet. §. 86 . Inter. Quk! per verbunl 'Amen in fine Symboli pofitum confirmamus ? Confirmamus per verbum Amen omnes fidei articulos in SymboIo contentos, in- dubios, verifiimosque effe. Yox grama eft, qu£ proprie fiat audit, fjua denique, quid , ut tale confirmamus, ut hic in fine Symboli, aut ut, quse pe- timus, fiat , defideramus. Quotiescumque hoc verbum pronuntiamus, fideli ac devoto animo faciendum eft. CA- CAFUT n. DE SPE. ARTICULUS I. %* 8 7 * Inter. Quid efl fpes ? tv- Špes efl fupernaturalis a Deo Infufa virtus, qua fine haefitatione a Deo peti- mus & exfpečtanms, quae nobis promifit. Špes, qu;e Chriflianig neceffario ineffe debet, non naturale, led prorfus fuperna- turale de coelis fpecialiter defceudens in nos donum efl, quo habita viva fide in- dubitantur, & lirmiflime fperamus, nos omiiia ea confecutoros , quse Deus promi- lerat: unde Apoftolus adRom. c. if. v. 13. Deus anteni fpei repleat vos omni gau- dio , ut abundetis in fpe , & virtute Spiritus S. Ex quo fequitur eum, qui hanc indubitantem fpem in cordenon fen- tit, dono hocce fupernaturali non decora- tum, adeoque fpem fuam vacilantem,. & prorfus vacuam elfe ; cujus autem caufa Deus non efl, fed mala hominis volun- tas, & vita gratiam a Špiritu S. oblatam jrelpuenS confirmante teflimonio S. Petri 1. Epifl. c. 1. v. 13. perfeSte fperate in tam , quce offertur vobis gratiam . §. 83 . 1 04 S. 88. Jnter. Quid fperamus a Deo? ■$. Speramus a Deo vitam se ternam cum mediis ad illam confequendam neceffariis. Finis creationis & redemptionis eft, ut transatto liujus vitse curricuio fummo gau- dio s vifione beatifica Dei, bonorumque coeleftium polTeffione fruamur, quse eft vi¬ ta seterna. Cum autem vi liaturali ob fau- eiatam voluntatem noftram huic nec a longe nccedere poffemus, neeeffe eft, ut mediis ad illam confequendam provideamur, qui •enim vult finem, debet & velie medi a ; •quid igitur a Deo fperandum, quam vita ■seterna, & media ad hanc conlequendam neceffaria, quae funt primario Deus ipfe, fecundario autem gratise innumerae efficaces, fimclificantes & bona opera ex viribus gra- tise fačbse, quibus ad vitam aeternam vehi- mur, dicente Paulo ad Romanos c. 6 . v. 23. gratia autem Dei vita ceterna in Chrifio £fefu Domino noftro ; & ad Ephef. c. 4. v. 7. unicuique autem nojlrum data eft gratia. §♦ 89* Jnter. Cur fperamus ? R- Speramus, quia Deus omnipotens 9 infinite bonus, mifericors , & fidelis eft in promiilione, auam adimplere poteft & vult. Mo- I0> Motivum fperandi in illo ineft , qui falli nec fallere poteft, cui omnia funt pollibi- lia, qui fine omili temiino bonus, fidelis, & mifericors eft; quis autem ille, quam fo- lus Deus, ad Rom. c. 3. v. 4. efi autem Beus verax , omnis autem homo mendax. Sap. c. 15. v. 1. tu autem Beus nofter Juavis & v er us es, & patiens , & mife- ricordia difponens omnia. Spem nofiram firmiffimam in folo Deo effe ponendam. Rex David nos coliortatur dicens Pfal. 4. v. 6. facrificate facrificium juftitice, & f perate in Bomino; & Pfal. 9. v. 11. c? Jperent in te , qui noverunt nomen ■tulim , qnoniam non dereliquifti quceren- tes te Bomine. §• 90. Inter. Per quid fpes chriftiana maxime elicitur ? r. Špes chriftiana maxime per oratio- nem elicitur. Špes confiftit in afTeftu & defiderio ali. quid, quod non habemus, obtinendi; iftud^ defiderium erga fummam majeftatem divi¬ nem fieri noli poteft, nifi in humili men- tis ad Deum elevatione ? quae eft oratio; patet igitur fpem chriftianam per oratio- nem, de qua loqui aggredimur, elici. id 6 ARTICULUS II. DE ORATIONE, §• 9i- Inter. Quid eft oratio? 15,. Eft mentis in Deum elevatio. Oratio eft cogitatio feu locutio in Deum direfta , qua interiori meutis affectu in al- tum afcendimus, utPfal. 37. v. 1. Domine unte te omne dejidcriiim meum , & gemi- tus meus non ejl a te abfconditus . Oratio duplex eft , interna & externa » interna eft, quando intelleftus & voluir tas noftra ad Supremi entis cultum, & lio- ■norem refertur per meditationem & rerum divinarum confiderationem, amoris in Deum & rerum seteniarum ardentem affečhim, qui fine animi divagatione puro corde cum Deo conjungendus eft. De hoc Pfal. 38- v. 4. concaluit cor meum intra me , & in meditatione exardefcet ignis. Cum ad hunc internae orationis gradum folum fide viva, charitate eximia, & humilitate de- veniri poffit, confequens eft, orationes peccatorum & Chriftianorum tepefcentium effe fiftas & inutiles, nifi diuturna pceni- tentia, mortilicatione virtutum, infignium operibus confcientias fuas purgent & exco- lant. Ex- 107 Externa eft, cum, quod mente gerimus, voce & fignis sternis exprimimus, cum inte- rior nempe devotio per exteriora figna & conatus manifeftatur, Deo per totum, quod in nobis creavit, mente & corpore debi- tus honor & cultus redditur, per animi noftri affečlus corpus in Deo exhilaratur.; ut Pfal. 11. v. 9. Icetatum eft cor meum » & exultavit lingua mea; & infuper caro mea reguiefcet in J p e ; haecce externa ora- tio iterum duplex eft 5 puhlica & privata. Prior, dum Ecclefise miniftri, & facerdo- tes publicas pro populo preces ofFerunt, ut facriliciumj dum populus fidelis infimul ut in templo prseces ad Deum fundit, de quo Chriftus Math. c. zi. v. 13. domus mea , domus orationis vocahitur ; & Ter- tulianus Apologetico c. 39. coimus ad Deum , quaji manu faSla , proecationibus * hccc vis Deo grata eft. Pofterior dum privatse in dom o ? cubiculo, vel angu- lo pneces funduntur ■> ut ipfe Chriftus Math. c. 6. v. 6. docet; hitra in cubicu- lum tuum , or a patrem tuum in abfcon- dito , & pater tuus, qui videt in abfcon- dito, reddet tihi. Pramipuas orationis partes Apoftolus t. ad Timoth. c. 2. v. 1. tradit dicens: obfe- cro primum omnium fieri obfecrationes , orationes ? poftulationes> gratiarum actio- nes io8 *===== nes pro omnibus hominibus; obfecramus> poftulamus, quia indigemus; oramus, ut Deura fummam Majeftatem agnofcamus, gratias agimus in gratitudinis debitae obie- quium ob beneficia a Deo accepta. §• 9 2< Inter. Quare oramus ? Oramus, ut debitus fupremo numini honor dicatur? gratiae pro beneficiis ac- ceptis agantur, futurceque necellitates im- plorentur. Primarius orationis noftrat finis Dei ho- nor & gloria eft, prscipuus religionis no- ftrs ačtus; quomodo enim bonorum, qus petimus, confecutionem adipiiceremur, nifi eum 5 a quo procedunt omnia principa liter honoraremus. Authori & fonti omnium bonorum lit, ut Apoftolus I. ad Timoth. c. i. v. 17. Regi fceculorum immortali , invifibiii , foli Deo honor & gloria in Ja- cula fceculorum. ^ Secundario pro beneficiis acceptis gr a ti s agends funt 5 quibus quotidie abunde affi- cimur pro beneficio creationis, conlerva- tionis, redemptionis ■> faiičtificationis & omnibus a fpiritu burilo doniš collatis, pro beneficiis temporalibus , fanitate corporis, fertilitate frugum 5 liberatione a guotidia- nis 109 ul s imminentibus malis, & hujusmodi, juxta Paulum ad Ephes. c. v. 20. g ratias agentes fernper pro omnibus in nomine Domini noftri £?efu Chrifti Deo & Patri. Orandum nobis denique eft, ut, cum ob miferam noftram fragilitatem liec uno mo- mento felices fine ejus auxilio permanere poffemus, foturas etiam neceffitates mite- ricorditei' tribuere dignaretur ; de hoc Chri- ftus ipfe nos admonet Joau. c. 16. v. 24. petite & accipietis, ut gaudium veftrum fit plenum ; tara pronus eft nofter aman- 'tiffimus Dominus, ut vix exfpeftet oratio- nem, & jam eoncedat dicens per Ifaiam Prophetara c. 6^.y. 24 . antequam clament ego exaudiam, adhuc illis loqucntibus ego audiam. §• 93 • hiter. Quare adhuc oramus ? ip. Oramus pro remiffioue noftrorum peccatorum, & pro divino in communibus & privatis proximi noftri neceffitatibus auxilio. Peccatum, quod animam trucidat maxi- mum malum eft, ideo praecipue pro pec- catoribus preces fundencte funt, vult enim Deus , omnes homines falvos fieri , Apo- ftolus 1. ad Timoth. c. 2* v. 4. Nonvolo mor- 110 mortem impii, fed ut convertatur a via fua & v iv at , Ezechiel. c. 33. v. 11. vult Deus j ut ad eum per veram ac finceram compundti cordis poenitentiam revertantur; ultro pro omnibus communibus & priva- tis orandum eft neceffitatibus, ut §. lupe- riori diximus, pro proximis noftris omni¬ bus fine ulla exceptione, pro paftoribus , qui vobis pervigilant, ut Bens aperiat nobis oftium fermonis ad loquendum my~ fterium Chrifii; ad Coloff. c. 4. v. 3. pro regibus & principibus terras & domiuatio- liibus fiecularibus, Apoftolus 1. adTimoth. c. 2. v. 2. pro regibus & omnibus , qui in fublimitate funt, ut quietam & tran- cjutllani vitam agamus in omni pietate & caftitate; pro parentibus noftris & co- gnatis amicis & inimicis, Chriftus Math. c. 5. v. 44. ego autem dico vobis , dili- gite inimicos vefiros - - orate pro per- Jequentibus & calumnicmtibus vos. Oran¬ dum pro infidelibus, Hjsreticis? utadfinum Ecclefne catliolics Dei mifericordia perve- niant & revertantur ,* pro defunčlis, ut a purgatorii poenis iolvantur; pro omnibus denique juxta Paulum I. ad Timoth. c. 2. v. x. obfecro igitur omnium fieri obfe- crationes , oratioms pro omnibus homi- nibus. $* 94 * §* 94 » Inter. An orare tenemur ? IV. Utique 5 eft enim orado pracipuus noftrae religionis a^tus. Indubitatam hanc veritatem nobis de- monftrat Chriftus Luc. c. 18. v. i. opor- tet femper orare & non deficere , & Math. c. 7. v. 7. petzte dabitur vobis; line pedtione non datur, eft igitur praeceptum quod Paulus x. ad Thefal. c. f. v. 12. confirmat; fine intermijfone orate. Cum autem non quaevis orado afcendat ad Thronum divina; majeftadts, fcire opor- tet, oradones noftras tam mentales quam vocales conditionibus eertis debere eife mu- tas & quidem: imo. In fpiritu & veritate orare opor- tet: ante orationem prapora animam tuam , & noli ejje , quafi homo , qui ten - tat Beum , Ecclefiaft. c. 18. V. si. ideo monet nos Chriftus Math. c. 6. v. 8. cum oratis , non eritis ficnt hypocrytce , qui amant in Spiagogis cf? angulis platearum fiantes orare, ut videantur ah hominibus . 2do. Orado debet effe humilis ? mendic* Dei femper fumus, maxime autem, dum ab illo quid petiinus» fic enim aures benignus praebet 3 ut Ifaise c. 66 . v. S. di- 112 dicens: cul quetn autem refpiciam , niji ad paupercuhim & contritum fpiritu, & Ecclel'. c. 3f. v. 31. oratio humliantis je 5 nula bs penetrahit. 3tio. Oratio debet effe attenta, quocum enim tune loquitur bomo ■> quam cum tre¬ ni enda fimul & mifericordiffima divina ma- jeftate, in illo tota mens, & cogitatio in- hserere debet; quam multis ex nobis Do- minus dicere poterit, quod Math. c. i^. v. 8- legi tur: Populushic labiis mehono- rat , cor autem eorum longe ejt a me. 4to. Ajjidua & perfeverans: oportet femper or ar e & non deficere. Oratio eft mentis ad Deum elevatio , quam Chriftus femper nobiseum concomitari vult tota die, toto vitse tempore, ita ut ornnia noftra negotia, & opera in illum referamus, eumque defideremus ; ex quibus conftat non elle prseceptum tota die articulariter orare ■> quod utique impoffibile eilet, etfi quotidie oratione opus fit: de hac continua oratione prouti hic intelligi debet clare Apoft. i Cor. c. io. v. 31. Jive er go manducatis , Jive loibitis , Jive aliud quid facitis , omnia 'm glortam Dei facite. ^to. Honefta , non de rebus illicitis» quibus magis Deum offendimus,- non ut fuperflua concedantur? led tantum? quan- tum tum vita; noflrse neceflarium fit Prov. c. 30. v. 8- tribue tantum victui meo neceffaria ; & feraper quidem adjunfta conditione, fi ad majorem Dei gloriam & animarum noftra- rum lalutem profutura fint. N011 miremur, fi fepius non accipimus> qu:e petimus , quia inhonefta ? non necel¬ ima flagitamus, quapropter Jac. c. 4. v. 3. petitis & non accipitis eo quod male pe- tatis, ut in concupifcentiis vejiris infum- matis . 6to. Cum oratione conjunčta debet effe elemofma & jejuuium, Tob. c. 12. v. 8. bona eft oratio cum jejunio & elemofma, magis quam thefauros auri recondere; unde S. Auguft. in Pfal. 42. v is oratio- nem tuam volare ad Deum , fac illi duas alas 5 jejunium & elemofnam. 7mo. Etli in omni loco adorari poteft Deus , tamen fpeciatim fibi Dens publicum locum , ubi fideles conveniunt lelegit, jam in antiquo teftamento jedificare fecit tem- plum Salomonis, ubi cor fuum prsefto fu- turam promifit, quanto magis cor luum in templis & Ecclefiis noftris, ubi Deus homo habitat, aperiet; quanta in venera- tione vellit Chriftus haberi templa, Math. c. 21. v. 12 & 13 legimus, ubi ementes & vendentes ejecit: domus mea domus 1) ora- orationis vocdbitur ; in illo, communior & amcenior Deo oratio eft. §• 95f* Inter. Ubinam orationis noftraj coraple- xus habetur. Orationis noftras complexns habetur in oratione Dominiea , feu Pater nofter. DE ORATIONE DOMINICA. §. 9 6. Inter. Quis nos docuit orare ? ■r.. Chriftus Dominus nofter nos docuit orare. Chriftus Dominus, ut Math. c. 6. & Luc. c. ix. legimus; pnecipuas tradidit difcipu- lis fuis dodtrinas inter reliqua normam prsefcripfit , quam fervare in oratione te- nemur. S* 97* Inter. Per quid Chriftus nos orare docet? r. Chriftus nos orare docet per Pater nofter feu orationem Dominicam. Dicitur oratio Dominiea, quia Dominus illam docuit & ad Dominum dirigitur; • au- antecellit omnes alias oratlones, quia a Chrifto Domino tradita paucis verbis omnia ea continet, qu.se & quomodo a Deo petenda fmt? ideo non quomodocum- que, fed fic vos orabitis j dixit Chriftus. Math. c. 6. v. 9. §♦ 9 & Inter. Quomodo fonat Pater nofter? Sie: Pater noji er , qui es in ccelis : fanStificetur nomen tuum. Adveniat re- gnum tuum. Fiat voluntas tua , Jicut in ccelo & in terra. Panem nojlrum quo~ tidianum (fuperftantialem ) da nobis ho- die & dimitte nobis debita noftra , ficut nos dimittimus debitoribus noftris, & ne nos inducas in tentationem, fed liber a nos a malo. Amen. Math. c. 6. v. 9. §♦ 9 . 9 * Inter. Ex quibus conftat oratio Dominica. Oratio Dominica conftat ex prolo- quio & feptem petitionibus. In proloquio patrem adoramus; primis tribus petitionibus aeterna ■> reliquis ouatuor autem temporalia pofcimus > qu* per de- curfum explanabuntur f h % De Ii6 ===== De Proloquio. §♦ IOO* Jnter. Ouomodo fonat proloquiiim ? Proloquium fonat, Pater nofter qui es in ccelis. In omili oratione & deprecatione, ante- qtiamad petitiones_ accedatur, benevolentia benefačtoris concilianda, quod in proloquio orationis Dominka; lit: non timorofis, ied iuavitate pleniš verbis oratio lisec initiatur, quid enim dulcius nomine Patris, quo amorem, filialemque fiduciarni exprimimus? ex quibus patet cordialiffimo affečtu ora- tionem Dominicam nos inchoare oportere. §♦ ioi t Inter. Quem his verbis invocamus ? 3^. His verbis invocamus Deum, qui nofter pater eft. Deum Patrem noftrum vocari prseter- miffis innumeris aliis teftimoniis Ifaiae c. 64. v. 8. legimus: & nune Domine Pater no- fter es tu , nos vero lutum; & Chriftus ipfe Math. c. v. 48* Patrem noftrum Deum vocat dicens : eftote ergo vos per- feSti; ficut & Pater vefier cceleftis perfe- Stus ejt. $. 102. 11 ? §♦ 102 . Inter. Quare Deum nominamus Patrem? Deum nominamus Patrem ideo, quia homines ad imaginem fuam creavit, eo- rumque paternam habet folicitudinem. Deum nos ex nihilo creaffe ad imagi¬ nem & fimilitudinem fuam; fuo fapientif- fimo confilio gubernare creaturas rationa- les, easque ab interitu & seterna redemifte damnatione? jam aliunde fuperius dum de fidei Symbolo ageremus didtum eft; haec autem cui convenire poterunt quam Patri? fx enim hominem terreftrem, cjui nos ge- muit & alit, Patrem vocamus •> quo ma- gis ille fupremus Dominus, qui Patres & filios alit 5 & fua providentia gubernat» Pater vocandus erit. §♦ io 3 * Inter. Quare Deum nominamus Patrem noftrum P Deum Patrem noftrum nominamus ? quia nos per Spiritum S. in baptifmo hae- redes, cohaeredes Chrifti j & fratres con- ftituit. Specialis per verbum Patrem noftrum adoptio fignificatur, qua folum fideles gau- dent, fraternitate inter \le colligati per Spi- Spiritus S. regenerationem, quafi in una čarne geniti; unde Apoftolus ad Eph. c. 5. v. 30. tnembra fiimis corporis Chrifti ■> de čarne ejus & de oftibus ejus; & ad Gali. c. 3. v. 26. omnes filii Del eftis per fidem in Chrifti) ftfefu: quicumque enim in Chrifto baptizati eftis , Chriftum in- duiftis ; per verbum patrem no Hrum nos fratres effe profitemur? quod Math. c. 23. y. 9. Chriftus declarat?, diceus: omnes enim vos fratres eftis ? unus eft enim pater v eft er, qui in ccelis eft. Et quod plus Chriftus fratrem noftrum feie appellat Math. c. 28. v. 10. ite nun- tiate fratnbus m e,is, ut eantin Galilceam, ibi me videbunt. Dani itaque Chriftiane Pater nofter pronuntias? recorderis verbo- rum myfterii plenorum; 11011 enim ad Do- miuum ita loquendo tune or ati one tua afcendis ? fed ad benigniffimum Patrem ; accede ergo ? ut filius plenus charitate iii Patrem? & Chriftum Jefum fratrem & cohaeredem noftrum. §. 104. hiter. Cur dicimus? qui es iu coelis? ip. Dicimus? qui es in coelis ? quia Deus? etfi ubique prsefens- fit ? tamen in coelis folum facie ad faciem electis fefe confpi- ciendum praebet. Ei- 119 Fide edocemur Deum ubitjue efie pra?- fentem 5 quod de feipfo Deus loquiturper Jerem. c. 23. v. 24. numquid non calum & terram ego impleo ; in coelis tamen ha- Litare eum dicimus, quia ibi folum magui- ficentiss fuae gloriam oftendit, & in fan- •člis fuis divina majeftate & fulgore regnat, per quod fimul admonemur 110dram con- verlationem femper in coelis effe oportere .. juxta Apoftolum ad CololT. c. 3. v. 1. fi confnrrexifiis cum Chrifio quee furfum funt quccrite , ubi Chriftus efi in Dexte- ra Dei fedens ■> quce furfum funt fapi- te , 1 ion quce fuper terram. De primis tribus petitionibus Donii- nicas orationis. §♦ 105 * Inter. Quae prima petitio ? g,. Prima petitio eft, fmclifcetur no -• men turni. Non hic Dei nomen folum confideran- dum eft, fed quatenus Deus ipfe in .ma¬ jeftate & perfedtionibus Divinis concipitur, eft igitur nomen Deus, & Deus nomen quod iandbilicaiidum eft , Davide adhortante Pfal. no. v. 9, JcmŠlum & terribile no - men ejus * §. 106. 120 §♦ io 6* hiter. Cur a principio nomen Dei fan- čtificari petimus? Ideo nomen Dei fančlificari princi- paliter petimus, quia aute omnia, quae ad honorem Dei; dein primo, quse nos & proximum attinent, funt petenda. Ipfa ratio naturalis & lioftra religio nos • docet omnes noftras cogitationes, verba & opera effe ad Deum fupremum bonum dirigenda primario, fi felicem fperare even- tum noftrorum neceffitatum velimus; ideo nos tali modo docens Chriftus priusquam ad temporalia bona deveniatur, nomen Domini lančlificari jubet. §♦ io 7 * hiter. Quid poftulamus per primam ora- tionis Dominica: petitionem? Per primam petitionem orationis D o minica; nos poftulamus. imo. Ut omnes homines Deum agnof- cant, lančH/Iimum nomen fuum confitean- tur j celebrent, laudentque. , Petimus, ut ad coeleftium civium imita- tionem univerfus orbis Deum in terra colat, diligat, laudetque & ficut Deus landtiffimus eft, 121 eft, ab omnibus hominibus fančtus habea- tur; petimus illis verbis, ut omnes homi-- nes agnofcant animi & corporis bona non nobis, led Deo fummo bono effe tribuen- da, ideo Plal. 113. v. 1. non nobis Do~ mine , non nobis , fed nomini tuo da gloriam 5 petimus illis verbis, & nos ip- fos cohortamur, moreš noftros debere elfe nomini fančtifiimo conformes, peccataque, quse fančdum hoc nomen comaculant fu- gienda: fanSti eftote , quoniam & ego JanStus Jum. Levit. c. 11. v. 44. 2do. Ut peccatores ad Deum fuum per .poenitentiam convertantur. Sicut enim per fcelera nomen fančhun Dei commaculatum eft, ita per veram 'poenitentiam & contritionem maculže de- lentur. Oramus, ut qui primam in bap- tilino integritatem & innocentiam peccatis contaminaverunt, per fančHflimum nomen Domini adjuvante Dei miferatione redeant & convertantur. _3tio. Poftulamus, ut nomen fuum fan- ftiflimum nunquam infidelitate, hsreii, blalphemia, aut praviš moribus contem- natur, & execretur. Petimus, ut infideles divino lumine il- luftrati, dimiffo coeco errore verum Deum agnofcant, ut omnes haerefes deftruantur & eradicentur, ut omnes fub uno ovili. uno- I 2 t imogue paftore Jefu Chrifto fanftiffimarrt ejus fpcmfam matrem catholicam, apofto- iicam Romanam Ecclefiam venerentur; ro- gamus-? ne fan&iffimum nomen Domini ab infidelibus Hsereticis ,, vel plane Ghri- ftianis catholicis hlafphemetur, aut fuper- ftitionibus divinationibusque violetur a Jblis ortu itaque ufque ad oecafum laudabile nomen Domini. PfaL 112. v. 3. §♦ i°8* hiter. Quae ell fecunda petitio? P/. Adveniat regnum tuiim. Poft fančlificationem nominis ftatim de regno Dei petitio lequitur, de quo in la- • cris fcripturis qra;cipue autem in novo te- ftamento tam freguens mentis fit, ut omnis Evangelii praedicatio cum regno Dei exor- diatur & terminetur 5 ideo Math. c. 3. v. 2. legimus de Joane praecurfore Domini 5 pmiitentiam agite , appropinquavit enim regnum ccelorum. §‘ Juter. Quid pollulamus per fecundam petitionem ? jp. Per fecundam petitionem pollulamus. imo. Ut Dsus fuam Ecclefiam & regnum gratiže propagare & cultodire> regnum ve¬ ro diaboli & peccati deltruere dignaretur. Deum m Deum Regem Regum & Donrinum Do- minantium , fub ejus poteftate & regimine omnia effe polita confitemur & praecamur •> ut ille Rex tam fanftus regimen fuper tetram extendere, ut ad fuum regnum inlideles & IRereticos, ejuratis erroribus fuis perducere velit; ut dona fua coeleftia gratiasque elar- giatur, de quo Ifaias c. 5-4. y. 2. dilata locum tentorii tui & pelles tabetnacu- lorum tuorum extende. Oramus D ne admittat Deus fuper nos regnare Diabolum, fraudes ejus, tentatio- nes & malam voluntatem, ut mortem deftruat inimicam. 1. Corinth. c. 15. v. 26, 2do. Ut fidem , fpem & cliaritatem 110- bis infundere & adaugere dignetur. Has funt virtutes, quibus pura & fančta regni 1'ui membra efficiinur, lue funt quae nos Regi noftro pcenitus adhasrere faciunt; per vivam nempe fidem in illum firmilTime credendo, per fpem in illius infinitam mi- fericordiam coutidendo •> & cliaritatem eum fuper omnia amando; ex quibus lequitur, nos lolurn regnum coelorum quaerere oportere. 3tio. Ut polt hanc vitam regno coelelli potiamur. Quid aliud nobis venit defiderandum quain gloria & felicitas aeterna: dum oramus, adveniat regnum tuum, recordemur Sterni t ll-* 124 illius gaudii , quod uobis Dens par a vit', expetamus illud fepius cnm latrone, Luc. c. 27. v. 42. memento inei Domine , cum veneris in regnum tuum; quod fummopere etiam appetiit gentium Apoftolus ad Phil. c. x. v. 21 & 23. quocum & nos dicamus: mihi vivere Chriftus eft, & mori lucrum> cupio dijjblvi & effe cum Chrifto. §♦ no„ Inter. Qu£ eft tertia petitio. 1 Tertia petitio eft: fiat voluntas tua Jicut in ccdo & in terra. Poftulavimus regnum coelefte, cum autem id confequi non poffumus , nifx voluntatem patris adimpleverimus , dicente Math. c. 7. v. 22. ji vis ad vitam ingredi ferva man¬ data; qui facit voluntatem patris mei , qui eft coelis 5 ipfe intrabit in regnum coelorum, quam ut digne adimpleamus pe- timus ut fiat. §* m* Inter. Quid poftulamus per tertiam pe- titionem ? Per tertiam petitionem poftulamus: imo. Ut Deus, quatenus fuam divinam voluntatem in omnibus proni femper ficut angeli & elečti in coelis adimpleamus gra- tiam fuam concedat. Per Per voluntatem Divinam intelligimtur omnia, quse nobis ad coeleftem beatitudi- nem comparandam funt propofita; petiraus? lit nos mandatis fuis Deus obedire faciat ? ut voluntatem noftram ad ipfius nutum in- clinet, fleftat, de qua Paulus ad Ephef. c. . v. 6. Cfiriftus ait: treati , qui efuriunt & fitiunt jufiitiam quoniam ipfi faturabuntur. Per panem fpiritualem , quo frui etiam petimus, qui vitam omnem dat animae & fančrificario- nem , Chriftus Jefus intelligitur, qui dele dicit Joan. c. 6. v. 51. ego fum panis vivus , qui de coelo dcfcendi, Ji quis mandu- caverit ex hoc pane (digne) vivet iti ceternum. Noftrum , quo verbo a Deo poftularnus, ut folum in ea quantitate iiobis neceffaria elargiatur, qme fufficit, & nos nullatenus fuperflua petere velle, fed ita ut alamur, & fecundum ftatum noftrum fuftentemur, quod & ipfe Salomon a Deo prsecabatur dicens Prov. c. 30. v. 8. mendicitatem & divitias ne dederis mihi , tribue tantum victtii meo necejjaria. No- Noftrum dicimus, non quafi deberetur nobis: Domine , tu das efcam in tempore opportuno Pfal. 144. v. if. led quafi 110- ftro labore & fudore comparandus fit. Noflrum dicimus non meum, ut per lioc maxime divites & bene habentes aguofcant panem prsecipue eorum non elfe ad avaritiam, fed ad communem miferi- cordiam & pauperum fuftentationem , Tob. c. 4. v. 17. Panem tuum cum efurientibus & egenis comede & de veftimentis tuis nudos tege. Quotidianum * quia quotidie & omni momento auxilio divino utimur, quotidie neceffitatibus & anguftiis praemimur: ultro quotidianum dicimus, fignificando ordina- rium, frugalem & teraperantem vichim nos defiderare; ne cupiditas gula, & bo- norum conjunčtio quotidiana 5 fed vera chriftjana fobrietas & temperantia in nobis gubernet ■> ideo nos monet Chriftus Math. c. 6. v. 34. nollite ergo foliciti ejje in era - ftinum. v. 33. qucerite ergo primum re- gnum Del & jufiitiam ejus , & hcec omnia adjicientur vobis. Da nobis , quibus verbis infinitam Dei omnipotentiam adoramus, fignificando no¬ bis dare omnia poffe, li vellet: etiam per verba hsc fingulari charitate Patrem no- ftrum I29> Hrum aggredimur, flagitamus, a quo omnia certo accepturos confidimus. t Hodie , quod verbum omnino cum qlto- tidiano connexum eft , petimus enim eo ipfo die nobis dari panem , quo rogamus, cum nulla prsetereat bora-, qua non tam tem- porali, quam ipirituali indigeamus alimento. 2do. Ut Deus penuriam , egeftatem & farnem, peccatumque, malorum iitorum faepenumero caufam? a nobis abigere di- gnaretur. Per petitioiiem liane poftulamus non fo- lum, ut neceffaria tribuat, led etiam, ut omnia ea alienare dignaretur, quodhorum confecutionem impediunt ; rogamus, ut omnes malas aeris, tempeftates, tonitrua, grandines, nimias pluvias aut ficeitatem» calorem aut frigus, qus fručtibus terne & corporum fanitati officiuut, abigat. Pvogamus, ut mala omnia, quse fpiritua- lem panem impediunt, peccatum a nobis exulet, cupiditas terrenarum opum, fraus, dolus, avaritia , injuftitia, furtum , immi- fericordia, cordis durities & obcaecatio, Cjuibus Dei alias Patris noftri amantiffimi ira in nos concitatur, ut Ifaiae c. s- v. 8* Vez , qui conjungitis Domini ad Domum & agrum agvo copnlatis , ufque ad ter - mirnim loči: numq uid habitabitis vos [o- ii in medlo term ? i §. 114. §. ii4. hiter. Gtuid quinta petitio ? iOuinta petitio eft, dimitte nobis de¬ lita noftra , ficut & nos dimiitimus de- bitorjbus noftris. Per quatuor primas petitiones, dona, per tres poftremas autem a malis liberari poftulamus? a quibus nulla daretur dimiffio? nifi falvator nofter Jefus Chriftus per paf- fionem fuam & accerbiffimam mortemfa- tisfeeiftet; unde folum , ut ait Cath. Rom. perennis ille fons ad eluendas peccatorum fordes erupit ? quo perfundi & expiari •> Deo duce & largitore exoptanms, cum illud ab eo petinius , dimitte nobis deli¬ ta nofira. lis. Inter. Quxd per quintam poftulamus pe¬ ti ti onem ? 1$,. Per qu 5 ntam poftulamus petitionem? ut peccata noftra Deus nobis remittat? quia omnibus? qui nobis male fecerunt, remittimus. Dum dicimus dimitte nobis? eonfitemur folum Deum peccata dimittere poffe. Ego pim ipfe ? qui deleo iniquitates tuas , liak c. 43. v. 3. omnes nos efle nulla 1^1 excepto peccatores. 1. 3. Reg. c. 8- v. 4 6. non eft komo, qui non peccet. Prov. c. 24. v. 16. fcpties in die cadetjuftus , &Joan. c. 1. v. 8 .Ji dixerimus, quonictm pecca- tum non habemus , ipfi nos feducimus, & veritas in nobis non eft. Belita , peccata noftra vocantur; ftatim enim quando peccamus , debitum hono- rem & obedientiam Deo aufferimus, cul- pam & debitam p cenam incurrimus, qui- bus ut abfolvamur, jufbi tise Divin® per pcenitentiam & dolorem fatisfacere debe- mus: peccata noftra debitis affimilavit Chri- ftusipfeMath. c. ig. v. 23. ufque in finem cum Domini tereftris debita , patris coele- ftis debitis, quse contraximus, comparat. Noftra , ideo, quia originale inclufa noftra in primis parentibus voluntate, & ačtualia noftro libero arbitrio comittimus; peccata igitur non aliena, fed noftra funt, unde Ifai® c. 53. v. 5. vulneratus eft propter iniquitates noftras, fcelera noftra , & 1. Joan. c. 1. v. 9 .Ji confiteamur pecca¬ ta noftra , fidelis & juftus eft , ut remit- tat nobis peccata noftra , Jicut & nos dimittimus debitoribus noftris. Intelligendum eft, fi voluerimus» ut Deus nobis dimittat delifta, peccataque noftra, debere nos inimicis ignofcere, eos- i 3 " dem- 13 « detngue diligere, quomodo enim Veniam.. fperare peccatorum noftrorum poffemus, II charitatem in proximum non habuerimus , quod clare ipfe Chriftus Math. c. 6 . v. 14. declarat: fi enim dimiferitis hominibus peccata eorum , dimittet & vobis Pater ve Jier coeleftis d eliti a vejlra, Ji autem non dimiferitis hominibus , nec pater veji er dimittet vobis peccata veji ra , fciverat utigne Deus pauciffimos adeo effe, qui pro- ximum fuum diligant, fed plerumque odio Jiabeant, ideo in oratione Dominica prse- cipue de dimiffione debitorum proximi me- minit, ut quotidie praecepti hujus magiii recorderaur. Non folum fi non dimiferi- mus, neque nobis peccata noftra dimit ten tur fed nullum quoque bonum opus, nulla cogi- tatio proficua ad falutem elie poteft, fi non ex corde dimiferimus, quod Chriftus Math. c. v. 23. fic exprimit: Ji er go offers munus tuum ad oltar e, & ibi rc- cordatus ftieris , quia frater tuus habet aliquid adverfum te, relinque ibi munus tuum ante oltar e , & vade pr kis recon- ciliari fratri tuo ; nihil te mi Chriftiaue omues juvant orationes, bona opera, ele- mofinse , nifi proximum tuum diligas, ei- que ex corde dimittas, & pro eo apud Deum interpelles, praceptum Domini eft, 'Math. c. quid enim deli- ' be- 1 34 beratio eft? quam tentatio, quapropter aftus indeliberatus peccatum non eft; po- ftulamus igitur Deum, ut nos a tenta- tione, quas in peccatum inducit, liberare dignaretur; tentationem effe perieulofiffi- mam Chriftus Math. c. 26. v. 41. teftatur, dum difcipulos monet, dicens: orate , ut non intretis in tentationem; quod exeni- plis f. fcripturae probatur, Job tentatione viftus Deum blafphemavit, Petrus tenta- tus ab ancilla ncgavit Chriftum; Judas avaritia tentatus tradidit Chriftum ; ii hic ceciderunt, quanto magis nobis orandum eft, ne tentatioui fuccumbamus. Dum autem poftulamus dieendo: £? ne nos inducas in tentationem ; non intelli- gendum eft, Deum effe caufam, cur ten- temur aut peccemus; quis enim mali quid de Deo cogitare aulus fit; unde in Epift. jacobi c. 1. v. 13. nemo cum tentatur, akut, quoniam a Deo tentatur, Bens enim intentator malorum eft; led admit- tit, ut iidem in illum de nobis exploret, ut patientiam probet & obedientiam, hoc Deut. c. 13. v. 3. oftenditur; tentat vos Bominus Bens vefier . ut palam fiat, utrnm diligatis eum , an non in toto corde, in lota anima vejim. §. n 8* §. ii 8. Inter. Quot modis prsecipue tentatio fit? IV* Tentatio fit prsecipue a mundo, čarne, & Diabolo. Triplici hoc modo homines fuper ter- ram tentari teftantur fcripturse facrse i Joau. c. 2. v. 16. omne quod eft in mundo con¬ cupifcentia carnis eft, & concupifcentia oculorum , & i Pet. c. v. 8- fobrii ejlote & vigilcite , quia adverfarius ve- fter Diabolus tanquam leo rugiens , Cir¬ cuit qu(zrensi quem devoret. A mundo tentamur, cum nobis divitise, honores, illecebrae, pulchritudo, bona farna oftenditur. A čarne. Cum concupifcentia in corpore noftro infurgit adverfus fpiritum, diligen- do corporis cupiditatem, faturitatem, vo- luptatem, carnisque foedam, dilecfationem; bis accedit Diaboli tentatio, impetus, qui in nobis quodamodo regnat, de quo ad Ephef. c. 6. v. 12. non eft nobis collu- clatio adverfus čarnem & fangumem ; Jed adverfus principes & potefiates , ad¬ verfus mundi reclores tenebrarum kar urn contra fpiritualia nequitice in coeleftibus; ex quibus patet maxime nos a diabolo tentari, qucd ciare Math. c. 4. v. 3* & feq. Chriftum tentavit Diabolus, dic nt lopides ijU pan e s fiant ; _ en p er čarnem, tjuam efuriit: fi filins Dei es , mitte te de- vorfum; en internatu fuggeftionem, feu Dia- 'bolum: hcec omnia tibi dobo , fi cadens adoraveris me ; en mundum. Docuit au- tem nos ftrnul Chriftus ? qui tentationi fuc- cumbere non poteratj ut quemadmodum lile Satanam repulit, & nos repellamus in teutationibus dicendo fernper? vade retro Satana , fcriptum eft enim Dominum Deum tuum a d o rabiš & illi foli fervies. §• ll 9’ 'hiter. Anne jufti etiam teutationibus funt obnoxii ? jv. Etiam jufti tentantur, j mo. Per aegritudinem. 2do. Pcr paupertatem & alta incomoda. Etiam jufti & pii in hoc mundo tentan¬ tur divina ita difponente ordinatioiie, ad iignificandum, eos effe in corpore, ut Deus probet in bono p erfeverandam & cbaritatem; fic tentavit Deus Abraham & Jobum & mittit illis anguftias, dolores, inorbos & varios cruciatus. Diabolum autem adhuc magis tentare juftos, quam peccatores, mirum non eft, cum enim de pec- 137 peccatoribus jam viftoriam quafi reporta- verit 7 omni folicitudine juftos feducere ag- greditur, omnis generis graviffimas inge- rens tentationes , & ita loquendo tota die divexans: ut cribraret ficut triticum Luc. c. 23 . v. 31. nihil tamen timendum , mi- fericors enim Deus eft, quod Paul. i Cor. c. io. v. 13. fidelis anteni Deus eft, qui non patietur vos tentare fupra id, qnod potejlis , fed faciet etiam cum tentatione proventum « ut poffitis fuftinere. §. 120. Tut er. Guaj feptima petitio ? IV* Septima petitio eft, fed libera nos a malo. Cum enim in hoc muudo nihil omniuo boni iuveniatur, led quotidie mala homi- nem fubfequautur, pericula in auima & corpore ■> morbi, curas, folicitudines , alia- quae innumerae* de quibus Job. c. 14. v. 1* homo natus de multere brevi vivens tem - pore, repletur multis miferiis, qui quaji flos egreditur & conteritur. Imploranda eft lue c ultima petitione Divina majeftas, lit a malorum tantorum copia nos liberare dignaretur. 121. i 3 g' s = s === §. 121 . Inter. Qmd per feptimam poftulamus pe- titionem ? ■$. Per feptimam poftulamus petitionem. imo. Ut Deus nos pržeeipue a malo animie quod eft peccatimi liberare, & a temporaii , £ternaque pcena cuftodire di- gnaretur. Cum tentator malorum fit diabolus ma- xime, ut fuperiori petitione locuti furnus: fed. libera nos a malo ; juxta mentem fandtorum Patrum, ut ait Cath. Rom. a Daemone pnecipue liberari poftulamus, quo tir ca etiam a peccato, quod maximum ma- lum eft, liberabimur; cum tamen offenfa Dei noftra fiat libera admiffione, rogan- dum eft, ut lpirituales p cena; dimoveantur, ut inipoenitentia , induratio cordis, obcoe- catio intelleftus & hujusmodi: Diabolus & peccatum difcedant, ne poense temporaii & seternse fuccumbamus. ado. Ut Deus, nifi aiiimas faluti condu- cant, a malis corporis nos liberet. Petimus a Deo, ut nos paterna fua bo- nitate fervet ab igne, fulgore, tempeftate, grandine, aqua, anonse charitate, feditio- nibus, bellis , morbis, peftibus , farne re- pentina & improvifa morte, ab omnibus- que que malis prseteritis, prsefentibus & futu- lis 5 ut pia mater Ecclefia quotidie orat. 3tio. Ut Deus gratiam largiatur tribula- tiones omnes patienter fuftentandi. Sicut enim impatieritia malum eft, lic patientia praecipua virtus, pro qua orandum; quibus enim magis omni momento torque- mur , quam involuntate & impatientia črn¬ cem portare nollentes,- fimus memores edičli falvatoris noftri Jefii Chrifti, Luc. c. 21. v. 19. non p o (Fe nos falvari nifi in patientia: In patientia vefira pojfidebitis animas. Denique petitione hac poftrema a Deo petimus, ut, fi lua fančta voluntas fuerit nos de hoc mundo, in quo ignorantia, concupifcentia, corruptio & diabolica re- gnat fraus, liberet, & ad aeterna gaudia, ubi malum inveniri 11011 poteft, perducat, quo defiderio Paulus gentium Apoftoius flagrabat, dicens: EpilL ad Rom. c. 7. v. 24. quis me liberabit de corpore mortis hu- jus, gratia Dei per £fefim Chrifium Do- mimlm noftrum , lit nobiscum in fecula faeculorum. §♦ 122 . hiter. Quid fignificat verbum Amen. g;- Amen vox gr te ca eft, qusehoc loco fignificat fiat, fiat. 140 Petimus nempe 5 ut quse !iac Dominica oratione poftulavimusper mifericordiamDei ad majorem gloriam fuam, animarumque noftraruni falutem certo eveniant. DE SALUTATIONE ANGELICA. §♦ i 23* Intef. Quam petitionem conjungunt Cliri-. ftiani catholici cum oratione Dominica ? g,. Chriftiani catholici conjungunt cura oratione Dominica falutationem angelicam. Inter orationes & petitiones, quas Chri- ftiani recitare folent» falutatio angeli ca feu Ave Maria fecundum locum obtinetj Deum enim fummis laudibus celebramus , ipfitjue gratias agimus» quod coeleftium bonorum magnitudine faucHffimam virgi- nem Mariam ornaverit, Matri anteni de accepto iufinitse celfitudiuis culmine gratu- lamur > ejusque fimul potentiffimum im- ploramus patrocinium. §, I24* Inter. Quid eft falutatio angelica'? 1^. Salutatio angelica eft oratio > qua virginem Mariam & matrem Dei pne omni¬ bus Angelis & elečlis veneramur & itn- ploramus. Ma- Magni alicujus Principis ant Domini pa. rentes honoramus, & veneraiirar ? quia originem ab ipfis acceperuut, & de illis proveniunt; omili Itudio ac reverentia eos- dem propter eorum creaturas profequimur; plus temper in honore eosdem habemus, quam amicos & Magnates principium & Dominorum. Si in . ter r eni s iftum obfer- varaus neceffarra ordinem , guanto magis prše oraiiibus amicis & fervis Dei, qui funt Angeli, poteftates & electi, venerabimur matrem Dei, Domini noftri Jelu Chrifti, qui princeps & Dominus nofter eft, quod eo minori probatione opus habemus, cum Angelus ipfe, qui principalem creaturamra Dei occupat loeura» Mariam venerabatur, dicens Luc. c. i. v. 28. Ave Maria gra- tia plena. %. 125, Inter. Guomodo fonat falutatio angeli caj IP. Salutatio angelica ita fonat. Ave Maria , gratia plena , Dominus tecum. BenediSta tu in mnlieribus & be- nediSlus fruSlus ventri tul £?efus. San- Sla Maria mater Dei , ora pro nobis pec- catoribus , nune in hora mortis no- Jlrce . Amen. Salutatio angelica , fen ut vocamus Ave Maria, tribus conftat pardbus falutatione Arch- 142 Archangeli Gabrielis, falutatione Elifabeth, & verbis ab Ecclefia appofitis ; & quideni lit de mirabilifiimo eonceptu Deus beatam Mariam pneveniret , milit Arehangelum Gabrielem de c celiš, quiut Luc.c. i.v. 2g. legimus, his verbis illam falutavit: Ave Marici gratia plena: Dominus tecum : benediSla tu in mulieribus. Ave Maria . Ave vox eft figmfkans . falve , exulta , lsetare, confolare, quk Deus faiicliffima Trinitas pras omnibus aliis creaturis te elegit in filiam, matrem & iponfam Spiritus S.; hoc tibi jnffu & le- gatione fummi Regis cosleftis omnipoteu- tiffimis nune gaudens annuntio. Maria in originali eonceptu Dominam audit; per miraculum enim conceptionis de Špiritu S. Regina, & Domina coeli & terrse fafta eft, de Domini poteftate & magnilicentia participans Gratia plena. Maria prše omnibus lan- ftis majorem accepit aDeo gratiam: legi¬ mus Stephanum plenum gratia & fortitu- tidine, Apoftolos Špiritu S. repletos, at- tamen longe aliter predita eft mater Dei, non enim in eleftis habitavit plenitudo Di- vinitatis; hi acceperunt gratiam, ut pof- lent minifterio fuo fungi, Mariat autem gra- tiarum omnium coeleftium infufa eft abun- dan- dantia, ficut ut aliquid dicam ? radii folis excellunt radios lucis in fplendore & pul- chritudine; fic Maria gratia? quam Domi- nus dedit illi, excellit Cberubinos 5 cho- ros Angelorum , Apoftolos? Martyres, Virgines & omnes elečtos ? ut Eccl. c. 24. v. 25. In me gratia omnis vice £# verita- tis , in me omnis fpes vitce & virtutis. Dotninus tecum. Deus ubique eft, no- biscum eft, fed fingulari & excellentiori quadam ratione fuit in Maria , quacum tan- tam habuit communicationem, ut non fo- lum ipfi fuam voluntatem , fed etiam čar¬ nem conjungeret > ac de fua virginisque fubftantia unum Chriftum nobis efuceret» quod ipfa beata Virgo teftatur Luc. c. 1. v. 48. fecit miki magna , qui potens eft; fecit utique magna? quia tota Trinitas cum illa fuit: Pater, qui luum Marke fecit filium; filius qui de Maria fufcepit čarnem: Spiritus S. de quo coucepit filium. Benedicla tu in mulieribus. Ex pleni- tudine gratise & fpeciali Domini inhabita- tione, ut fuperius explicavimus, inter omnes mulieres benedičta eft Maria; quam praecedentiam prae aliis mulieribus variis adhuc de caufis adepta eft , n6n enim Ma¬ ria peperit in dolore filium ficut matres ob maledičtionem generalem Gen. c. 3. v. 16. in dolore paries filios & filias » cum 144 cum anguflia & mortis periculo proles fuas in lucern edunt. Benedičta eil inter mulieres , quia benedictum prte filiis ho- minum caltis vifceribus concepit, & imma- culato partu cum gaudio edidit: benedidla eft, quia ante & poli partum Virgo per- manfit: benedidla ob infignes virtutes» obedientiam , humilitatem, caftitatem & innocentiam; o benedidla es Maria inter omnes homines, te enim cum pia matre Ecclefia etiam a generali originalis pecca- ti noxa liberamus, Jicnt Ulitim inter fpi- nas , ftc araica mea inter filias cant. c. 2. v. 2. tata pulchra es amica mea & ma~ cula non eft in te v. 7. benedidla, imma- culata es inter omnes mulieres Maria, in iplendidiffimo enim corpore ac puriflima anima requievit, Dominus dicente Davide Pfal. 18. v. 6 . in Jote pofuit tabernacn- km fuum. Altera pars falutationis angelicse conftat ex verbis Elilabeth: Maria poltquam de Špiritu S. concepiffet Luc. 1. v. 39. abiit in montana cum feftinatiore in civitatetn ftfudce - - & falutavit Elifabeth, qu£ etiam gravida etat cum S. Joanne Baptifta, poftquam autem Maria Elilabetham faluta¬ vit , infans , Joannes exultavit in utero ejus & repleta eft Špiritu S. & exclama - vit voce magna & dixit: benedi&a tu in - inter tnulieres, & benedictus fruStus ventris tui Luc. c. i. v. 41. & leq. minita eft confolatione ingenti prselentiam Maria; dicens: & unde hoc miki , ut ve- niat mater Domini mei ad me v. 43. tjuid mater Dominus coeli & terrse me hie vifitare dignantur ; obftupefcite coeli , mihi vili creaturse hanc eximiam pradtat Deus gratiam. Ex qua falutatione videre eft, eadem, verba, nempe: benediSta tu inter mulie- res , etiam ab Elifabeth repetita fuilfe, & lolum addidiffe benedictus fruStus ventris tuii non folum Maria pnedicatur benedičta in hac oratione, fed & fručtus benedictus dicitur, quis fuit fručtus ventris Maria;, anne benedičtus ? quis dubitare audet, imo laudet & l'uperexaltet in fsecula exclamans cum Zacliaria Luc. c. 1. v. 68. benediSlus Dominus Deus IJrael , quia vifitavit & fecit redemptionem plebis fuoe . Fručtus ventris utique benedictus, de Špiritu S. conceptus; hic fruStus erat, qui in mun- dum portavit falutem, & ficut primus pa- rentum noftrorum fručtus fuit omnibus ho- imnibus ad maledičtionem, fic hicce lan- čtillimus fručtus nobis eft ad ternam be- nedičtionem : in feminc tuo benedicentm' omnes gentes , Gen. c. 26. v. 4: dum ul- tro dicitur fruStus ventris tui , declaratut* k ve- 146 *=====SS vere ex fanguine & čarne Maria; Chriftum hominem faclum, ficut pomus ex fucco arboris crefcit, fic & Jefus ex čarne ma¬ terna čarnem fuam traxit, & filius natura- lis eft. £?efus nomen appofuit jam Ecclefia, ut omnium gratiarum Marise & nobis collata- rum Authorem & lalvatorem agnofceremus & prsedicaremus. Poftremam denique partem adjunxitpia mater Ecclefia, ut fuam magnitudinem & excellentiam agnofcentes & venerantes eandem ex toto corde deprecaremur ? ut nos exules filios Evae in hac lachrimarum vale non deferat , fed ut omnium iioftra mater cuftodiat, apud fuum dilečtiffimum filium pro nobis lemper intercedat; ora- mas 3 Janeta Maria mater Bei , or a pro nobis peccatoribus-) nune & in hora mor- tis noftrce. Vere fancla , quid enim poft Ss. Trinitatem fančtius effe poterit, quam mater Del-, Domini noftri Jelu Chrifti; non potuit mater effe Divinitatis, quia Deus ab seterno eft, fed dicitur vere mater De h quia Chriftum Deum fimul & hominem infeparabi liter in una fubftantia genuit; or a pro nobis peccatoribus oramus, en maximum refugium noftrum Maria, fi jam vindidhse gladi us fuper cer^ices noftras imiuet } qui eft UOS cuftodiens, Maria e d ’ un- 147 unde S. Bernardus fermone in Nat. B. M. V. Utv.c peccatorum fcata , hcec mea maxima jiducia eft , quid enim, poteft ne filius ant repellere ant fufiinere repulfam , no n audire ■> ant non audiri filius pot eft. Nune & in kora moftis nojlrcc; cum omni momento adjutorio egeamus •> prae- fertim autem in exitu e corpore, ubi ul- tima pugna cum čarne, mundo & Diabo- lo eft fuftentauda, ex illo enim momento tota pendet aeternitas, illud poftremutn terribile momentum, aut nos aeternum fe- lices aut infelices facit ,■ fingulari ergo ope necelle habemus in illo articulo. Quam autem potentiorem imploraremus tune au- xiliatricem quam Mariam, quas omnes diabolicos fraudes fua interceffione repellit; de voce Amen vide fuperius. 126 . Inter. Cur dicimus fančta Maria mater Dei? IV- Nos dicimus faufta Maria mater Dei«. quia beatiliima virgo Maria Jelum Chri- ftum peperit, qui vere Deus eft. Quomodo hoc intelligendum ftt jam §. prscedenti dum de verbis mater Dei age- remus, explicatum eft. k % S- i2 7- 148 §♦ 127 » Inter. Quando Ecclefia catholica praci- puae beatam matrem falutatione angelica veneratur ? Ecclefia catholica praecipue venera¬ tur falutatione angelica, mane, ad meri- diem & vefperam dato campanse figno. Pius hic mos Chriftianorum antiquus eft? jam enim ad Annum 1327 legitur pullu campanas admonitos fuiffe Chriftianos. uc hanc prsecationem terad Ss. Virginemfun- derent ■> quam piam confuetudinem ponti- fex Joannes 22. cum decem dierum indul- gentiis, fi ter repetita fuerit, confirmavit. Fleuri hift. Eccl. lib. 93. §. 32. Quam efficax hsec oratio fit ex prsece- dentibus conftat, ideo fpeciali devotione erga magnam matrem falutationem angeli« cam dicamus, quse prsecipue tribus in die vicibus recitatur, mane, ad meridiem & vefperi , quando fignum campanse datur & fic pro cedi tur. imo. Angelus Domini nuntiavit Mari® & concepit de Špiritu S. Ave Maria &c. 2do. Ecce ancilla Domini, fiat mihi fe- cundum verbum tuum. Ave Maria . 3tio. Et verbum caro fačtum eft 5 & habitavit iu nobis. Ave Maria. §. 128. 34 ? §♦ 128* hiter. Ad quse per hunc pulfum campa- nae recordari debemus P Per hunc pulfum campanae praecipue incarnationis Domini N. J. Chrifti recorde- niur> pamgue devote & grate recolamus. t Nulla Dies non prjetereat? ubi non gra- tiffima falutatione fillii matrem Mariam ve- lieremur , quae nobis Chriftum redemptorem dedit; o Maria! vox non eft, qU3e tuam edicere laudem , linqua non eft , qua£ tuam amabilitatem eflfari poftet; te virginem potentilHmam in genua proftrati implora- mus nziferi peccatores, fis femper mater noftra, te rogamus Regina coelorum, non defiftas orare pro nobis, nune & in hora mortis noftrae. Amen. CA- CAPUT III. DE CHARITATE* ARTICULUS I. 129* hiter. Quid eft chriftiana charitas? 3$,. Chriftiana charitas eft a čl us amoris, quo De um fummum boiium propter fe, & proximum propter Deum amamus; propter Deum, quae precepit, facimus. Charitas chriftiana fupernaturale Dei do- num eft, ficut fides & lpes ; qua efficaci- ter defideramus Deum fuper omnia amare, & proximum ficut nos ipfos; charitatis ©bječlum duplex eft: primarnim nempe Deus, fecundarRim aut proximus amicus, feu inimicus, quse hiter fe ita copulata funt, ut neque Deum diligas, fi proximum noii dilligis, & ueque proximum diligere dici poffis, fi Deum fuper omnia non diligas ; quomodo enim Deum aut proximum dili¬ gere potes , fi non prteceptis obediens es; diligeres fimul & non diligeres, quod ab- furdum eft. Deus itaque fuper omnia diligendus eft propter feipfum, fin etiam nihil tihi boni fe- ffl ✓ fecifTet uiiquam, Trn etiam te plagis affice- ret maximis, fin te ad inferosin seternutn detruderet , lane amabilis eft hi fe nofter fančliffimus Deus; praeceptum magnum ha- babemus Math. c. 22. v. 37. diliges • Do - minum Deum tuum - - hoc eft maximum & fr imuni mandatum , & Paul. ad Rom. c. 8- v. 3f. quis ergo nos feparabit a charitate Chrifti ? tribulatio an anguftia? anfames? an periculum? - - nequemors ncque vita , neque altitudo , neque profun- dum poteritnos feparare a charitate Dei. §• 130 * hiter. Aime Deum ex alio etiam mo¬ ti vo quam propter feipfum diligere debemus. Tenemur Deum etiam diligere, quia in nos lumme bonus eft. Irrationalibus deterior effet beftiis ■> qux eundem 11011 diligeret, a quo percepit bo¬ na; fi homo homini obfequium tenetur di- lecHonis, quanto magis tenetur diligere creatura omnis fuum creatorem* conferva- torem , redemptorem> Deum 3 a quo mi Chriftiane habes, quod vivas ? quod co- rnedas ? quod fanus fis ? a quo habes pa- tentiam tuam, quam a Deo ? quis tibi aperuit ccelum? quis tibi dat veniam deli- čtorum tuorum? quis tot gratias ad vitam aeter- na 5a== “ sternam confequendatn: vi de igitur, quod tenearis non folum propter te folum, fed propter infinitam bonitatem & mifericor- diam Deum tuutn diligere, quapropter Eccl. c. 7* v. 32. in omni virtute tua dilige e um , qui te fecit. Ut autem ad debitum in Deum optimum moveamur amorem, beneficia in nobjs innumere collata mente revolvenda iunt, dicendo fepius eum Davide Pfal. 117. v. i. confitemini Domino , quonicm bonus , quo- niam in ccternum mifericordia ejus. Juter. Quomodo Deus diligendus ? Deus fuper omnia diligendus eft ex toto corde, ex tota anima , ex tota men¬ te , & ex omnibus viribus lioftris. Non obvius, aut aliqualis in Deum amor fufficit, quo plerique poffe effe coutentos crcdunt, fefe ipfos fallentes , quibus me- lito dici poteft effatum Cfirifti, Math. c. 1. v. 20. mfi abundaverit jufiitia vefira , plusquam Pharifceorum non intrabitis in vegnum ccelorum; quid hic aliud nomine juftitiie, quam charitas, ex qua omnes fca- turiunt virtutes, intelligitur; fed requiri- tur amor internus, fmcerus, verus, purus, conftans fuper omnia appretiativus; dequo pra> prsceptum habemus Deut. c. 6 . v. s- diliges Dominum Deum tmm ex toto corde tuo , & ex tota anima tua, & ex tota fortitudine tua : eruntque verba hccc, qu(2 ego prcecipio tihi hodie in corde tuo, & narrabis ea filiis tuis■> meditaberis in eis fedens in domo tua, & ambulans in itinere, dormiens atque confurgens : & ligabis ea-, quaji fignum in mami tua - - fcribesque ea in limine & oftiis dornus tucc. Uuamprimum rationis ufum es affe- cutus ad mortem ufque, totum in dile- čtione Deo te tradas, oportet , omnia veftra in charitate fiant i. Cor. c. 16. v. 14. fi triftaris & dolore affiigeris, me¬ ntor fis charitatis, omnia fuffert , omnia fperat , omnia fuftinetc . 13. v. 4. Omnis cogitatio 5 intellečhis, voluntas in Deum tanquam fummum bonum ferri debet, ficut omnes aquae ex mari proveniunt, & iterum in illud revertuntur? fic omnes vires ac potentis noftrae fpirituales & corporales a Deo proveuientes in Deum revertantur, & in Deo fine 'ultimo fiftant: Deus cha- ritas eft , & qui manet in charitate in Deo manet, & Deus in eo 1 Joan. c. 4. v. 16. _ hiter. Quomodo Deus fuper omnia diii- gitur ? Deus fliper omnia diligitur, dum omnibus creaturis praefertur. Uuum pi‘33 alio magis diligere dicimur, dum majori affedtu in guemdam ferimur, & ideo uuum alteri poftponimus; fruftra itaque mi Chriftiane fummum amorem in Deum Iiabere te jačlas aut confidis, dum mandata ejus non cuftodis, majori affechi in peccatum, quam in Deum tuum trahe- ris; fi enim Deum plus, quam peccatum djiigeres, peccatum 11011 faceres; fruftra ais, te Deum tuum ex toto corde & tota anima, & tota mente & omnibus viribus diiigere, fi creaturas plus diligis, quam creatorem, fi majorem invenis istitiam & gloriam in čarne, divitiis, hujus mundi pompa & fuperbia, quam in Deo tuo; ideo clare falvator Joau. c. 14. v. 23. fi quis diligit me Jermonem meum fer vabit v. 24. qui non diligit me, fermones meos non Jervat v. 28. fi diligeritis me , gaiideritis ntique. Pura itaque & genuina charitas in Deum tune eft, fi poftpofitis omnibus creaturis & deliciis, ipl'aque morte, ar- dentiffimo animo & corde Deum fuper omnia diligimus, pro quo tam magnifico dono & fupernaturali gratia Deus exoran- dus, ut eandem per Spiritum S. fuum in nos infundere, confervare & adaugere di- gnetur. S- m- §• ^ 3 - Juter . Quid intelligitur per verbum pro- ximus ? p K . Per verbum proximus intelligitur qui- vis homo, amicus & inimicus. Per verbum proximus omnis intelligitur creatura rationalis ejusdem nobiscum beatitu- dinis capax, & extenditur non folum ad ho- mines viatores? fed propter communio- liem fančlorum etiam ad eleftos Dei & animas purgatorii; nullus ex hoc ordine charitatis excluditur ? neque angeli neg na homines beatitudinem jam confecuti, ani- ni£e in purgatorio, quibus opitulari tene- mur, fit juftus vel injuftus, amicus vel inimicus ? confanguineus aut extraneus? peccator aut pius, Catholicus aut Hsereti- cus, aut infidelis; funt enim omnes? vel jam beati? aut beatitudinis aeternse, quam- diu vivunt, capaces; folum excludere ne- celfe eft D»mones & animas jam damna- tas, quia capaces »terna; beatitudinis effe amplius non poffunt; repugnat enim clia- ritas in damnatos juflitise Divina;? qua cum Deo odium in illos as c er n um approbamus. §♦ 134 ♦ hiter .Quando dicimur proximum diligere? R-. Proximum diligere dicimur tune, quando eidem bene volumus, qiuc pilita 156 & utilia funt, facimus , eaque omittimus, quse ipfi mala & nociva funt. Charitas proximi ell voluntatis affečtus, quo volumus cuivis vere bonum propter Deum. Vere bonum hoc folum intelligitur* quod non eft praster legem Dei, ejusque gloriam & animaj falutem ; ex quo fequi- tur, peccatum & in fe malum, quod tan- tum apparens pro tempore bonum eft, ex ordine vere charitatis excludi debere; quomodo enim affečtus in fe malus ad Deum referri poffet, qui osor mali eft. Bonum duplex eft: fpirituale, quo defi- deramus proximo aeternam beatitudinem & media omnia ad illam confequendam neceffaria: temporalen quo defideramus bona temporalia proximo ad vitam corpo- ralem fuftentandam, & media ad falutem futuram conducentia. De hac perfečba in : proximum charitate nos admonet Chriftus Math. c. 7. v. 12. omnia er go, qucecum- que vultis, utfaciant vobis homines, & vos facite illis; hcec eft enim lex & Pro - pketce, quod Luc. c. 6. v. 31. repetit, & Tob. c. 4. v. 16. quod ab alio oderis fieri tibi , vi de ne tu aliquando alteri facias » S* §• *35T. Inter. Tenemurne proximum diligere ? iv* Tenemur proximum diligere ita qui- dem 5 ut fme hac dile&ione habito ufu ra- tionis nemo vitam seternam confequi poffit. Poft mandatum maguum primum in le¬ ge , qua Deum iuper omnia diligere tene¬ mur? ftatim fecundum Umile huic praecipi- tur Math. c. 22. v. 39. diliges proximum tuum ficnt te ipfum ? quod iimul legimus Luc. c. 10. v. 27. ad quae appoluit Chri- ftus v. 28. ho c fac & vives ? fignificans omnes nos morituros damnandosque ? qui charitatem tam in Deum? quam proximum opere non exercuerint. Nonfufficit miChri- ftiane? fi proximo tuo?amico tuo & inimi- co nihil mali facis ? nihil mali optas? eun- dem non curas ? nihil tibi prod el!; manda- tum novum do vohis, ut dilligatis invi- cem ficut dilexi vos ? ut & vos diligatis invicem Chriftus Joair c, 13. v. 34. Chri¬ ftus vere opere dilexit nos ? fic & nos al- terutrum non fifre, fed vere diligere & dileftionem opere oftendere tenemur; li vis vivere cum Chrifto ? toto corde re- mitte? fi quid habes adverfus proximum tuum, ita Chriftus Math* c. v. 44. ego autem dico vohis diligite inimicos ve - flros « benefacite his , qai aderunt vos, & if8 ===== & orate pro perfequentibus & calumnian- tibus vos. Cliaritas eft virtus omnium major , quara? fi non habueris, truncus in- animis es; & fi tpta vita tua orares, omnia in pauperes diftribueres, mortuus es fme cliaritate, quod Apoftolus ad Cor. r. c. 13. v. 2. fi habuero prophetiam & noverimi mvjfteria omnia & omnem fcientiam , & fi habuero omnem fidem ita , ut montes transfer im --fi dijlribuero in cibos pau- perum omnes facultates meas , & Ji tra- didero corpus meum, ita, ut ardeam , cha- ritatem autem non habuero■> nihil mihi prodeft. Recordemur quotidie duorum ma- gnorum mandatorum •> quibus nobis Deum 1'uper omnia & proximum ficut nos ipfos diligere praeceptuni eft, ho c fac & vives 9 fin autem non feceris, audi fententiam seter- nae mortis, 1 Joan. c. 3. v. 14. qni autem non diligit manet in morte: §* 136* lnter . Quomodo perficitur charitas in Deum & proximum. R. Cliaritas in Deum & proximum per¬ ficitur per obfervationem prsecipue prsecep- torum Decalogi. Charitas in Deum coiififtit in eo , quod ita allečlus noftne voluntatis inelinetur, ut *59 ut Deurn fuper omiria diligamus, faciendo ea, qu3s illi placita funt, & ommittendo ea ? qus vere obfiftunt dilečtioni , eamque impediunt, quod etiam in dilečlione pro- ximi obfervandum eft. Pneeepta autem Decalogi, ut per decurfutn videbimus, prsecipuuntofficia in Deum & homines de- bita 9 & probibent znala , omniaque dile- člionem Dei & proximi impedientia, fe~ quitur itaqueper obfervationem pnecepto- rutn Decalogi charitatem in Deum & pro- ximum perlici, quod Paul. ad Rom. c. 13. v. 10. confirmat, plenitudo er go legis eft dileSlio. ARTICULUS H. De decem praeceptis Decalogi m genere. §♦ 13 7 * Inter. Guamam funt lisec decem precep ta? r. Decem prsecepta Decalogi funt fe- quentia, antequam ea fecundum ordinem proferamus; notandum eft, pracepta Deca- logi tam in Exodo'c. 20. quamDeut. c. ceptum ? it- Prim um charitatis prat ceptum eft t diliges JDominum Deum tuum ex toto corde tuo , -ex tota cminia tua , ex tota mente tua , & ex omnibus viribus fuis . 'Omnia erga Deum officia & prxcepta in charitate fundata funt; cur unum Deum adoras ? cur nomen ejus fancle cuftodis ?' cur diem Domini fančtilicas ? cur de pec- 1 o, ca- 164 SBS=K===3S catis doles ? quam ideo ? quia illum dili- gis? fi enim non diligeres, hsec omnia o- mitteres? vides igitur omnia ex charitate tanquam e fonte provenire; quod Paul. i. Thim. c. i. v. 5. ait? finis anteni proecepti eft charitas de corde puro & confcientict ionu & fide non fiSta* §• H3- Inter. Quod eft fecundum charitatis prše- ceptum ? Secundum charitatis prseceptum eft: diliges proximum tuum ficut te ipfum. Omnia pari ter. in proximum officia & prsecepta ex charitate dimanant: finis prce¬ cepti eft charitas ; cur enim honoras pa- rentes ? cur non occidis aut injuftitias facis? cur non msecharis? aut libidinofus es ? cur 11011 furaris & nocumentum proximo facis? ideo quia illum diligis, fi enim non dili¬ geres ? ab hiš non abftineres; ideo qui fu- ratur? qui injuftitias facit, & fallacias? iii- vidias & avaritias in corde fuo habet? pro- ximum diligere non poteft : en igitur? quod omnia bona ex charitate proveniant? & contra omnia mala in illo? qui charitatem non habet? inveniantur. De his duobus prseceptis S. Aug. lib. de perfeftione ho- minis c. 5. ait: quidquid er go Bei lege pro- J «ss=hs* 1 £? quidquid jubemur facerei ad hoc prohibemur o & jubemur t ut dno ifia compleamus. S- 144- Inter. Quid de fingulis advertendum effc prseceptis ? Advertendum eft, in quovis effe ali- quid praeeepttim & prohibitum. Sicut cuivis virtuti oppofitum eft fceius» quod contra virtutem comittitur, fic etiam cuivis fceleri opponitur virtus, quae om- mittendo fcelus exercetur, & fic clarum eft 5 in quovis Decalogi prascepto tam ne- gativo , quam affirmativo effe qu sedam p re¬ cepta & quaedam prohibita > quod per de- curfum patebit. ARTICULUS lir. De decem prasceptis Decalogi in fpecie. De primis tribus Prceceptis officia er ga Deum continentibus. D Ego fum Dominus Deus tuus■> non ha- bebis Deos alienos coram me. §• i4>- hiter. Quid primo maudato praecipitur. R. Per primum mandatuin praecipitur * ut in unum Deum credamus 5 eundem ado- re- j 66 Tema.'!, in eura fperemus, eundemque 'kmemus. Fides in Deum hoc pnecepto injuiigitur; eum enim Deus lit fumme verax , iufalli- biiis, fidelis, incommutabilis, quinec falli nec failere poteft , omnem aiFenlum ob unius iolius Dei authoritatem prebere nos ©portet. Špes, qua in miiericordiam fuam ac bonitatem infinitam fperantes, ea omnia adipilci confidimus, quse proiniiit; charitas » qua eum fuper omnia amamus, quia in ter infmite amabilis, decorus ac bonus eft ; de liis tribus ačtibus religionis vide fiio loco, dum de iis fuperius actum eft. Speciales Religionis noftrse ačius, qui ex tiis tribus principalibus virtutibus fluunt, & hoc prscepto injunguntur, funt: L Jd or ati o eft aftus, qua noftram erga Deum humilitatem & fubjedbionem in re- cognitionem infinite _ejus excelleutise & fupremi in nos domin« tam externe, quam interne profitemur, ex quo fetjuitur nul- lum, nifi iblum Deum adorari poffe : unde Math. c. 4. v. 10. Dominum Deum tuum ado rabiš 6? illi foli fervies. II. Sacrifickm novae legis, ubi agnus innocens Deo Patri offertur Jefus Chriftus falvator nofter. Hoc incruentum facrificium omnium excellentitfimum eft, quid enim Pa¬ tri tri coelefti defiderabilius , quani filius fuusF imigenitus ? per quod facrificium enim ma- gis placabitur, & majores elargietur gra- tias P qaam dum illi amantiffimum Jeium ofterimus, de hoc plura inferius , dum de facramento Euchariftice. - III. Votum , quod eft promiffio tielibe- rata Deo fačla de meliori bono & poffibili: dicitur Deo facta in fignum excelleutiae Divins, ideo fancris votum fieri non *po- teft; de meliori bono , hoc eft fi Deo ali- quid promitto > quod alias prseftare 11011 te- neor, ut cer ds diebus jejunare certam da- re elemoiinam &c. : & poffibili hoc eft, quod facere audeo & poffum; ideo ftultum eifet votum facere de non peccando venia- liter, quod utique in hac natura lapfa im- poffibile eft* Adverfcendum tamen eft vo¬ tum , de quo hic ordinarie loquimur, fim- plex eife, adeoque meram profniilionem Deo fačlam, quam priusquam faciamus, femper confeffarius confulendus eft, & fine illius approbatione nihil promittendsm^, ne peccati rei fiamus, de talibus proniiliioni- bus IfaiiE c. 19. v. 21. legimus: colent eum in hoftiis , & nmneribus & vota vo- vebiint Domino & folvent , & Pfal. 7f* v. 12. vovete& reddite Domino Deo vejiro. IF. Bona opera etiam prsecepto _ hoc fcomendantur tanquam fecundi generis facri- ficia, ftcia, ut ji Deo noftro offerimus, paffiones, perfecutiones, dolores, morbos, carnis jnacerationes 9 abftinentias ■> jejunia •> & hu- jusmodi > de quibus Pfal. 49. v. 14. im- mola Deo facrificiutn laudis, §* 14& hiter. Qusenam p er primum prreceptum proliibentLir ? JV- Per primum prajceptum prohibentur infidelitas, idololatria, Divinatio, fuperfti- tio, magia > odium in Deu m, defperatio? diffidentia in Dei mifericordiam. Hoc pracepto quivis falfus & inordina- tus cultus veri vel falfi numinis graviffime prohibetur ; hinc damnantur» qui plane nullum Deum agnofcunt & credunt, qui cultum Deo debitum creaturas exhibent, ut fecerat populus Ilrael Idolis facrificans: qui divinant, fcire volentes fecreta hominis ope džemonis , quod tamen nemo fcire po- tell:, nifi folus Deus ; qui fomniisj volatui avium credunt; ex conftellatione & iideri- bus conjiciunt, ex aere, aqua, igne, herbis effedtus quaerunt; dies, menfes, annos obfervant; fortibus utuntur; thefauros il- licito modo;fodiunt; ad vanas obfervationes utuntur offibus mortuorum; de liis omni¬ bus & iimilibusj qua; Iiic referre? eft im- poflibile Deu L c. 18. v. 10. legimus: ne inveniatur in te - - qui ariolos jcifcite- tur & obfervet fomnia ; atque auguria » nec fit maleficns; nec incantator , nec qui Pythones confulat , nec Divinos , ant quce- rat a mortuis veritatem , omnia enim kcec obominatur Dominus. Has omnes fuper- ftitiones & vanas obfervantias deteftans Spiritus S. Ecch c. 34. v. Divinatio erroris & augnra mendacia & fomnia malefacientium vanitas efi, multos enim crrare fecerunt fomnia & exciderunt fpe- rante in illis. Damnantur hoc praseepto, qui faeris rebus non utuntur ficut ab Ec- clefia concelfum eft? ant ad vanas ufur- pant obiervationes •> aut loca lacra inhono- rant ? quovis modo, reliquiis 5 aut imagir nibus lančtorum abutuntur ad fuas fuperfti- tiones; qui Deum tentant oratione fua, aut probant, utrum futura fmt, quse vo- volunt, qui odio in illum feruntur aut de- fpeftu aut male de illo cogitant, logjuun- tur, irridentj blafphemant; qui iu iilius inifericordia diffidunt, defperant, aut de iilius mifericordia audačter pradumunt, pec- cata. peccatis cummulaiit ■> & fine omili poenitentia credunt , delifta eorum eflfe remittenda, ha e omnia Diaboli opera funt, quibus nos jam in baptifmate renuntiavi- mus: ne igitur in nobis fit horum mon- ftrorum cogkatio unquam , recordemur 170 magni prseepti, quod Chriftus effatus eft. Math. c. 4* v. IO * Bominum Deum tuunt udorabis & Mi foli fervies. §♦ H7* hiter. Eftne invocatio & cultus Ange- lorum & fančbrum contra primum prae- ceptum. ip. Invocatio & cultus Angelorum & fanaorum non eft contfa primum praecep- tum, fed bonum & utile eft Angelos & iandtos venerari & invo čare. Cul.tum angelis & fau&is tribui debere Ecclefia nos docet, & dogma fidei eft: non enim ham veneratio Deo aliquid de- rogat j qui folus eft orandus , fed adhuc glorise illius mukam accedit, cum conjun- čtiiTimos ipfius amicos & gloria ae terase cohaeredes veneramur ; vide mi Chriftiane, anne colis Magnates regni & praepofitos, cur, quam quia a principe terrae fimtcon- ftituti, illis adularis & in neceffitatibus tuis eosdern accedis ? atque omnem reveren- tiam & honorem das; qui funt angeli & lančii? quam miniftri Dei, qui pro noftra etiam curant falote, de his PfaL 138. v. 17. legimus: nimii honarati Jufit amid tui Bens , & Cone. Trid. feff. 27. mandat omnibus Epifcopis & cceteris docendi mu- %us fujiinentibus , lit jtixta Catholicce & JpO- i7i JpofiolicR Ecclefice ujum a primcevis chri~ {kance rcligionis temporibus receptum do - ■ceant , fanclos vna cim Chrifto regnan- tes orationes fuas pro hominibtis offerre, bonum atque utile effe fuppliciter eos in - v o care - - Mo s vero , qui negant fanSios ■aterna felicitate in ccelo fruendos :nvo~ candos ejfe , & hanc invccationem ejjg idololatriam •> damnandos ejje , prout eos jam pridem damnavit,, p etiam damnat Ecclefia. S* 143* hiter. Quare Chriftiani angelos invoeant? Chriftiani invocant angelos, _ ut fuos euftodesj qui eosdem amanc, faluti procu- raiit, pro illis orant , Deum incelfanter contuentur & neceffitates noftras ante Thronum Divinum deferunt. Jam quidem fuperius, dam de creatione differuimusj de angeloma excellentia & proprietatibus dičtum eft, nihil ominus tanili hic adhue repetere liceat •> angelos pmncipales creaturas effe venerandos , & lumm opere colendos a Chriftianis, quia mi- niftri & legati Dei funt, noftri curatores, cuftodes & patrom potentiilimi, qui, quia defiderant nos omnes falvos fieri? & ali- quando Deum videre? ficut illi contuen¬ tur » j 72 tur 3 pneces nollras & neceffitates ante thronum Divina Majeftatis portant; de quo Apoc. c. 8- v. 4. afcendit) fumus incen- forum de orationibus fanStorum dc mami Angeli coram Deo> §. 149. Inter . Quare Cbriftiani fančtos invocant? Chriftiani fanftos invocant, nonguafi * fua virtute nos juvare poffent* fed quia amici Dei funt 5 & pro nobis Deumorant. Cum fanftos invocamus, fpes & fidueia omnis in iblo Deo collocanda eft, qui omnis boni fpiritualis & corporalis Author eft: ut autem defideria noftra e voto fuccedant, iančlos tamquam patronos & potentiffimos interceffores implorare debemus, de his clare legimus3 de claudo ex utero matris, quem ad portam templi Petrus r elana vit, dicens: viri Ifraelitce , quid mir amini in hoc ; ant nos quid intuemini, quaji noftra virtute aut pot eft at e fecerimus kune ambu- lare , Deus Abraham - - glorijicavit filium fuum ffeftum ? & in fide nominis e jas , quem vos vidiftis & noftis confirmavit nomen ejus > & fides, quce p er eum eft , dedit integram fanitatem iftamin conjpe- Si% omnium veftrum. act. c. 3. v. 12. In- vocamus fanččos pratereu, & eos colimus, ut ut eximia in illos Dei opera & beneficij per illos nobis eorum interceffione collata laudemns, eosdem tamquam amicos Dei honoremus, eorumque vitam & exempla* quibus ad felicem Sterni habitaculi pofellio- nera venerunt, fečlemur. Prseterea a fidelibus reliquiaj fančlorura ab Ecclefia approbatse venerandže funt, cum enim fpiritus eorura venerari nos oporteat; corpora & reliquias eorum fuo modo ve- lierandas efle rado ipfe docet, & plane injuriofum diceres ejusmodi Chriltianum * qui cultum etiam reliquiis fanttorum non exhiberet, quapropter omiffis tot fančto- rum Patrum teftimoniis Hieronymo , Am- brofio t. Auguftino, Cyrillo , fulficiat de- claratio Cone. Trid. feff. 2 ^ diceutis, illos. vero - - qui negont fanetorum martyruu6> & aliorum cum Chrifio viventium fanfites corpora , quce viva membra fuerunt Chri - fii , & templum Spiritns S. a fidelibus veneranda ejfe , ant ajfirmavit fanSlorum reliquiis venerationem non deberi, vel eas almque faera monumenta a fidelibus inu- tiliter honorari , damnat Ecclefia , r §• lnter. Anne uius imaginum in Ecclefia catholica per primum praeeeptum prohibetur? IV* Ufus imaginum in Ecclefia catholica non eft contra primum pnsceptum Dei, cura 174 cum illud tantum proliibeat, ne faeiat ima¬ gines, ut adorentuiv Per imagines hic 11011 folum er eh ar ta fačte , fed pičturse , ftatuse & quxcumque reprefentationes intelliguntur; houorem de- bere faeris imaginibus Chrilti, Beatse Mari« Virgin!? , Angelorum & fančlorum Dei» tradido phrpetua nos docet & Cone. Trid. ieff. 25. conhrmat dicens & declarans: Imagines porro Ckrijli , Deiparce Vir gl uis & aliorum fanSlonm in temptis pra- fertim habendas & retinendas, eisqm debitum honorem & venerationem imper- tiendam; qua ratione autem colendae fint quxcumque imagines; S. Svnodus decla- raTrrrrfi- qund credatur inejfe aliqua in Us divinitas vel virtus , propter quam Jint colendcevel quod ab tis fit aliquid petendum; vel quod fiducia in imagini- bus fit figenda , veluti olim fiebat a gen- tibus , qum in Idolis fpem fuam colloca - bant ; fed imagines ideo colendae funt, quia qer illas nobis veri iili reprxfentantur, qm in coelis funt, & de quibus defuper auxi- j Ij/am lperandum eft, non autem de imagi- nibus liic pieris aut fculptis, quse tela funt & ligna: bon os qui eis exhibetnr , refef' tur ad prototvjpum , quce illa reprccfen- tat, ita ut per imagines , quas ofcula- viur, & coram quibus caput aperirnus , & & procumbinms Clmfiim adoremus, SP fanElos quorum Ulm Jimilitudinem gerunt, veneremur; omnis porro fupsrfiitio in fanciorum invocatione , & reliquiarum veneratione & imaginum facto ufu tol- latur. §. 1 * 1 , hiter. Guomodo & quare Cfitrifliani ima- gines venerantur ? IV. Chriftiani venerantur imagines ideo. cum reprsefentent aut divinam perionam, beatam Mariam Virginem, angelos aut fančtos ,cultus autem dirigitur non ad ima- ginem ? fed ad illum ? qui per imaginem repraefentatur. Euic gužp.fiioni jam per §. prsecedentem refponfum luit, nempe non’ imaginibus quafi virtute fua quid pofient? fed illorum prototypis cultum effe exhibendum, ut pet eorum interceffionem bona eveniant & mala a nobis arceantur; fic mi Chriftiane! veniš & collis hanc imaginem beatse Ma- riae Virginis, non puta, quod hsec fit in~ terceffura, ens mortuum eft > fed illa in- tercedet, qu.se eft in coelis unica: fic dum coram imagine S. Rochi , Apoloniae &c. oramuš & easdem veneramur, ideo faci- mus j ut quemadmodum per interceffionem f ho- horum a variis malis, Deus liberavk mul- tos» ita & hos Patronos veneramur, ut illi pro nobis intercedant. Grada;, quas dein fentimus & aquirimtts, a Deo funt ? j de o primario ob beneiicia accepta Deus adorandusj fančtis autem, qui nos juvarunt apud D e um, omnis honor tribuendus. II. Non affu mes no men Domini Dei tui in varnim. §. 152. Inter. Quid fecundo pnecepto prohibetur? E,. Secundo praecepto prohibetur , ne no- men Domini Dei noftri , quovis modo in- honoretur. Per primum praeceptum jubemur Deum pie, fančtegue adorare & ab omnibus iis abftiuere, qus vero cultui repugnant, qua- propter ex fe fluit etiam nomen ipfius effe adorandum & nunquamin vanum affumen- dum; Nomen autem Dei hic non nude accipitur, prout nomen eft , eft enim res creata, led fumitur fignificatum, Deus nempe omnipotens, fanftiffimus, unus in effentia, & trinus in perfonis. Hoc praecepto pro¬ hibetur > ne Dei nomen unquam quovis modo contemnatur & fmiul pnecipitur, ut omni oecafione hoc fančtum nomen hono- retur ab omnibus. §. 153 * §• ** 3 - Inter. Quomodo nomen Dei inhonoratur^ V Nomen Dei inhonoratur fequentibu& pnecipue modis. j m o. P er peccata. Omnes cogitationes, verba & opera, quas fiunt prseter legem Dei, eundem inhono- raut & offendunt, cum anteni Deus & no- meii ejus unum fit, fine dubio eft, omnia peccata nomen Domini inhonorare, ideo ne per peccata noftra nomen Domini in- honoretur, nos monet Deus Levit. c. 22» v. 31. cnftodite mandata, mea & faciteea ; Ego Bominus , ne polluatis nomen meum fanSlum , ut fanStificetur in rnedio filiorum. ado. Prsecipue per blafphemiam, dum Deus, vera religio & fanfti fpernuntur. Blafphemia eft locutio contumeliofa in Deum, & fit, cum Deo quid negatur, quod illi convenit, vel imponitur, quod illi non convenit ; per hoc imminuitur il- lius excellentia & bonitas fumma, ut ft quis cogitaret aut diceret, Deus eft inju- itus, crudelis, neceilitatibus non providus, mifer, Deus pereat, fit malediclus, irri- deatur & hujusmodi, de quibus jam cogif tare iiorret animus; de hoc execrabili blaf- phemise fcelere Deus Levit. c. 24. v. m In- 78 2 oqu 5 tur, hotno qui maledixerit Deo fuo, portabit peccatum fmm , & qui blajphe- maverit notnem Domini morte moriatur. Chriftus Marc. c. 3. v. 28 . amen dico va¬ biš , quoniam omnia dimittentur filiis ho- vninum peccata - - qui autem blafphema- verit in Spiritum S. non habebit remijjio- nem in ceternmn ; hoc eII fine graviffima p osni ten d a & mifericordia Dei efficaciffiilia peccatum blafphemise Dei non remittetur. Sinit & alia figna, quas ad blafphemiam revocantur, ut deliberate contra tempefta- tem murmurare j contra difpofitionem Dei infrendere; blafphemant in Deum» qui eontumeliofe loquuntur contra religionem? ianclos & res facras, cnm enim omnia fiate in Deum redundant, qui author horum eft? & in fanctis fuis laudari debet. Tam atrox blafphemiat fcelus jam ab antiquo? exilio 9 virgis, ferri candentis in utroque labio inuftione, & linguse perfora- tione, bonorum privatione, & ante fores Ecclefise nudiš capite & pedibus accenfa manibus face, fune e collo pendente , p ce¬ na denique capitis punitum fuit. 3tio. Per juramentum non neceffarium? aut plane perjurium, Juramentum eft invocatio Dei in tefti- monium ad confirmandam veritatem, unde ju- I7š> jurare eft Deum invocare & aflumere in teftem, ut quando dicitur, teftis eft milil Deus, juro per Deum , vel ficut S. Evam geli um verillimum eft, lic & quod juro per Evangelia , veriffimum eft, tam verum eft hoc, ficut exiftit Deus & hujusmodi; juratur etiam per creaturas, ut dum dico* ficut lol, luna, vel lila exiftit creatura , fi quod dico, verillimum eft: invoco tali modo Deum, quatenus Author natura eft; cum hic ačtus prscipuus fit, per fe clarum eft, illum non debere fieri, nifi exiftente gravi neceflitate & mandato fuperioris; ju- ranlcntum deliberate & vera intentione fieri debet, alias perjurium eft; licitumeft & faepius bonum, necellarium cum aliter veritas explorari non poffit, unde Deut. c. 6. v. 13. legimus: Dominum Deum tmim timebis & illi Joti fervies a a c per namen illius jurabis. Tres autem pracipuas habere debet ju- ramentum conditiones: Veritatem , ut ju- rans certo lciat verum efle, quod dicitaut. promittit; ^udicium , ut cum prudentia, Confideratione, maturo examine conicien- tiae, & reverentia juret juftitiam ; ut jura- mentum fiat, de re ličita, honefta; h:s conditiones tam in juramento affertorio & promifforio adeffe debent, de quibus nos admonet Deus per Jeremiam c. 4. v. a. m a & tgo - a jnrabis, vivit Dominus in v er it ate. f iš in judicio& in juJUtia; & Chriftus de juramento loquens Math. c. v. 34. /t nutem fertno vefter , eft, eft , «0» 5 wo«. Juramento apponitur perjurium, quod tune fit, quando quis falfum jurat, &Deum mendacem facit, quia illum in teftern vo- cat, & fmgularem ignominiam falfitatis parit, quod graviffimum peccatum inDeum eft, ideo rei perjurii funt, quijurant tam- quam verum, quod falfum eft; qui temere & inconfiderate jurant; qui falfum ex in¬ tenci one .jurant, quod in fe verum eft; qui promiffum jurant cum intentione non implendi; qui ob rem in fe tnalam & illi- citani jurant; qui j urar e pro quavis re af- fuefeunt; qui sequivocatione utuntur, ut per illam feducant; qui falfe jurant ex odio, aut nimia in aliquem propenfione & non veritatis amore, ex quibus fequitur omne damnum ex perjurio quomodocumqne illa- tum eife refarciendum; porro ut huicaftui religionis prsecipui nuli a fiat tam facilis irreverentia, pubfici criminatores, latro- nes, vagi, ad juramentum non funt per- . mittendi. Caveamus igitur, ne unquam ex alio fine, quam amore veritatis jure- mus; Deus enim tune teftis invocatur, ideo nos monet Levit, c.- 19. v. 12. non fejerabis in no mine meo , ne c 'follues no- ===== 181 nomen Domini Det tul , Specialitet Deus -perjuros maledicit, ut Zach. c. v. 3. ime e ji malediclio , qu>ee egreditur ‘fliper faciem omnis terree - - quia omnis ju* rans judkabitnr & Dominus exercituuni veniet ad domum j ur ant is, in .»omine meo menda citer o & confu.Mt eer.n. Dum promifla Deo faeta non ..dimplen- tur. Inhonoratur Deus ejusque fiuiCtiffimum nomen , dum vota noa redaimus > gravis ordinarie culpa elt Eccl. c. 5. v. 3. legi- mus, fi quid vovijli Deo , m morerčs reddere , difplicet enim el injdelis ia promijjio , fed quodcumqve j overiš redde ■> multo meliits efi n o n vovere, quam poji votum promijja non reddere. Hoc fub capite non folum proptia, fed & alie- na promiffa, quse nobis exequenda funt* intelliguntur 5 ut legata pia, elemofime* facrificia & hujusmodi, de quibus exequen- dis nos obligarunt defuufti parentes, amici, per omiffionem enim non folum Deus in- honoratur, fed etiam auimarum falus fine dubio retardatur. ?• Dum Dei nomen fine necefiitate & debita reverentia femper in ore habetur. Praecepto hoc prohibetur, ne nomen Dei? Jeliij vel fandforum in vanum ufurpetur, et- etfi in fe blafphemia non fit; ita afTueta eft haec in ore noftro } ut nulla Dies prse- tereat, ubi non fiepius fine omni caula gra- viori nomeu Domini & fančlorum profe- ramus, unde nos monet Eccl. c. 23. v. 10. nominatio vero Dei non fit ajfiduainon tuo , £? nominibus fanclorum non admif- tearis , quoniam non eris immunis ob eis. 6. Dum verbum Dei falfificatur, vel illo abutatur. Non opus efi» hic loqUi de iis Cbriftia- nis 5 qui verbum Dei fcriptum aut traditum non admittunt * ut Dei lermonem, aut in alios retorquent fenfus; de quibus aperte ait Chriftus Matb. c* v* 10. qui er go folverit urnim de mandatis ifiis minimis , & docuerit fic homines , minimis voca- citur in regno cezlonm , hoc efi: damna- bitur: led iuter nos funt 5 qui verbo Dei abutuntur ■> cum conciones» cathechefes 5 admonitiones audire nolunt 9 autcordenon fufcipiunt, alios a verbi Dei auditione quoquo modo arcent & impediunt , aut plane verbum Dei ex curiofitate.tantum audiunt) irrident, & de illo jocantur;no- men Domini vane tradantj & Imjusmoni? de quibus Dominus lamentatur per Ilaiam. c. 1. v. 2. filios enutrivi , ipfi autem fpre- verunt me v. 4. dereliquerunt. Dominum &' blafphemaverunt fancium Ifrael. §• if* §* 154 * hiter. Quid fecundo prsecepto injungitur? g,. Secundo prsecepto injungitur > utDei liomen fan&iftcetur & revereatur. In praecedenti §. paucis declaratum eft* quibus prsecipue modis Deus •> ejusque fan- ctiffitnum nomen iuhonoretur? nune autem tjuibus prascipue modis nomen ejus hono-* retur ; generaliter ad honorandum Divinum nomen nos monet ipie Deus per Mala- chiam Prophetam , dicens c. x. v. 6. filiuf honorat Patrom , & fervus Dominam fuum , fi ergo Pater ego fum , ubi ejk ho - nor meus. uno. Per apertam Dei eoram toto mun* do confeffionem. Quando nempe Deum trinum in perfoniš & Jefum Chriftum Dominum noftfum* Jidem noftram a Clirifto traditam, & per Ecclefiam Tuam fan&e Temper cuftoditam publice ex charitatis motivo confiteamur & prsedicamus, ita ut nulla vis creata ne-* ‘)ue mors potens fit nos ab liac confeflione fincera divellere, de qua Chriftus M a tli. c. io. v. 32. ait: omnis qui confitebitur me coram hominibus, confitebor & ego' tuni coram Patre meo , qui in coelis eft- 2do. Dum Deum in fpiritualibus & cor j poralibus necellitatibus imploramus. Quis Gtuis alius non juvare poterit in omnibus qu & Pfal. ,102. v. 2. benedic ani- ma mea Domino; & noli oblivifci omnes ifetributiones ejus, gtio. Dum juramento ad confirmandam teritatem Deum in tefcem vocamus. Juramentum _ fpecialem efle religionis aftum, cjuo Dei nomen honoratur, jam §. antecedenti dičlum ideo hic opus re- petere non eft. 4to. Dum vota & promLTiones Deo fa- čtas fideliter explemus. Tenemur enim 5 fi quis vere vovit? & Deo promiffa douavit illa debito tem¬ pere & accurate explere: Per quod Del nomen pracipue honoramus , illius nomini quafi per noftram mortifieationem aliquid addendo, unde nos admonemur Deut. 0.23* v. 23. quod anteni Jimul egrejjum efi de labiis tuis ? obfervabis & facies , ficut promifijli Domino Deo tuo , & proprict voluntate & ors tuo locutus es. ele- mormain dare, & hujusmodi; Bominns enim benedixit diet Sabbathi , & fan&i- ficavit eum. Primsevi Chriftiani, etfi per ferias omnes Deum fuum laudaverint & adoraverunt, vix tamen adventum diei Do- minicae exfpe$:abant, ut eo proniorem haberent divino fervitio > & bonis operi- bus incumbendi occafionem. Utinam & nos moderno tempore tali ardore fiagraremus in Deum j qui jam pen'e extinčlus videtur. §* 156* hiter. Quid tertio praecepto prohibetur? %. Tertio prascepto prohibetur. I. Omnis fervilis labor fine neceffitate & legitima licentia. Cum dies feftus totus Deo fit confecran- dus, ideoque prohibeatur, ne in eo omne opus faciat > neque filius , film , Servus ■> nncila , jumentum, & advena, patet om- liia opera fervilia elle omniiio prohibita > , ut artes mechanicae» & rurales j sedificarer ligna cedere , arare , lliere, jumentis ve- here > omne denique opus, quo corpus de- fatigatur exceptis tantum necefiariis, coque- re cibus* aquam in eum finem portare* ju- jumentis tiare efcam, qua 2 in alium diem differri non poffunt; ex quibus conftat; non ioluin contra diei fefti fancKiicationem peccare , qui ejusmodi opera, fine necef- iitate faciunt, fed & qui fubditos ad tale opus faciendum adftringunt« Sunt tamen caufe , ob quas etiam opera fervilia excercere non folum fit licitmn, led & prseceptum exiftente nempe gravi ne- ceflitate, ficut fi labore noftro ad confcr- vationem proximi, umentorum , & rerum noftrarutn opus fit die fefto , ut exorto incendio , ubi fine mora adjuvare tenemur: exundante aqua , quas fegetibus & fundia malum minatur fceno jacente , five, fi plu- via imminet, inftauratio publicarum via- rum , pontium , omuia denique opera , qu3e neceffitas propria 9 aut proximi* quse omitti aut diiferi nequit, poftulat , ličita funt diebus feftis: fic & licitum eft ut vere pauperes, fi fine fcandalo fit, clam die fefto laborent non prsetermiffo tamen prius divino cultu, fi nullo modo aliter fe, & familiam fuam fuftentare poffint ,• de quibus autem omnibus operibus , nifi in in- ftanti neceffitate, ut exorto &c. Epif- copus, aut Parochus jure Ecclefiaftico eft interrogandus & ab iis licentia expe- tenda, qui fi neceffe fuerit, unquam dene- gare poffunt, & fic etiam confcientia utn- que 19 » q.ne tuta redditur. Quod opera fervilia in neeeifitate etiam diebus feftis ličite exer- ceantur , clare Chriftus Matih; c. 12. v. 11. cum enim Phara&i interrogarent, anne liceret currare Sabbatho, refpondit eis; quis erit ex vobis homo ■> qui habedt ovem mam , etfi ceciderit koze Sabbathis in fo- veam , nonne tenebit & levabit eam P ita- que Ucet Sabbathis bene facere. 2do. Onmia alia opera , quse diem fe- ftum dehonorant, aut fančtificationeiji ejus quoquo modo impediunt. Suut & alia opera, quse ftričte fervilia non habentur, & die feflo prohibentur, ut opera liberalia piftura lucrofa, textura qusecumque, mercatus diebus feftis, nun« dinte emptio , venditio; prohibentur apert® lub divino officio tabernas, prohibetur ve- natio & pifcatio, qu® lucri faciendi caufa & immoderate fit, quapropter non excu- fantur a peccato, qui ante peraftum etiam pomeridianum Divinum officium cum fcan- dalo pifcantur, aut venantur, prohibentur omuia opera forenfia, judicialia, caufalia, criminalia. . Generaliter itaque omnia pro- 1 hibentur diebus feftis opera, qu® fančtifi- cationi diei opponuntur, nilt ex vera fiant neceffitate & licentia Epifcopi, aut Parochi. O quam pauci funt Chriftiani, qui pre¬ cep to huic latisfaciunt, diebus feftis ad' lu- luxutn, otium & iniquftates abutuntur, ad has dies quafi ftudio transferunt pecca- ta fua, quas tamen Deo confecrari debe- rent, melius foret pro illis nullum, exiftere feftum diem , unde S. Aug. cone, 1. in Pfal. 32. obferva diem Sabbathi feu domi- liicum, non carnaliter , non jndaicis de- deliciis , qui otio dbutuntur ad nequi- tiam> melius enim utique toto die fode- rent ■> quam tota die faltarent , aut alia opera facerent, qus diem feftum dehono- rant. Memento, memento mi Chriftiane* ut diem Domini fandbifices. De feptem pofiremis Decalogi prccceptis, qtice officia in proximum continent. IV. Honora patrem tuum & matrem tuam t ut /is longccvus fliper ter ram & bene/it tibi. % 157 » Inter. Cluse quarto pracepto injunguntur? Gtuarto praccepto injungitur, ut pro- les parentes fuos ament , honorent, illis. ferviant, in omnibus, quae non funt con- tra prasceptum Dei, obediant; fpiritualibus & corporalibus necelfitatibus provideant & pro iisdem orent. Parentum nomine hinc intelliguntur ii, a quibus geniti fumus, eosdem ex manda- to magno Dei tenemur diligere fummo poft Deum amore & reverentia, ab iis enim ortum habemus, & eorum fanguis&, caro fumus,- ad hunc amorem nos neeef- iario natura ipfa ducit ■> beftiče irrationales progenitores fuos amant , quanto magis homo id praftare tenebitur,- pulcherriraa de amore in parentes exftant facrarum litte- rarum teftimonia: Joleph filius Jacob pa¬ tri fuo pnecipuum dedit honorem & amo- ris figniiicatiouem, dum illi obviam iret i. Gen. c. 46. v. 29. quocum perveniffet junffio jfofeph curru fuo-, afcendms ob¬ viam patri fuo a d eundetn lomni, vi- ■densque eum 1 irruit fuper collum ejns & inter amplexus flevit. Salomon rex obviam ivit matri fuae Bethfabee, regio honore illam veneratus 5 ut L 3. Reg. c. 2. 'v. 19 . furrexit rex in occurfum ejus, adoravitque eam , & fedit fuper thronuni fuum 5 pofitusque ejl thronus matri lle- gis , quce fedit addexteram ejus; ex qui- bus, quanto in honore habendi lint paren- tes, latis demonftratur. Ultro omnis obedientia parentibus eft prseftanda, unde prov. c. 1. v. 8* nudi fiU mi difciplinam patris tui , & ne -dimit- tas legem matris tuce . Hoc exempl° iple Chriftus filius Dei nobis prseibat, dum de illo legitur Luc. c. 2. v. fi. & erat fubditus illis. Apoitolus ad CollofT. c. 3. v. 20. imperat, filii obedite parentibus per omnia , hoc enim placitum efi Domu no; hinc tenentur filii eorum confilia ex- ijuirere & iequi, & ea omnia iecundum voluntatem & beneplacitum perficere, nifi Dei amori, aeternse faluti & charitati pro- ximi contrarientur; non enim obediendum effet parentibus filios_ ad peccata, furta , mendacia, & ejusmodi inftigautibus, opor- tet enim obedire magis Deo . quam homi- nibus a6E c. 5, v. 29. Filii & filite tenentur in fpiritualibus quam corporalibus neceffitatibus parentes fiios lublevare. Sic filius, fividerit paren¬ tes lalutem 1 'uam non curare, Deum ofFen- dere? furta & injultias facere, omni cura & folicitudine proeurare debet in omni man- fuetudine & charitate, & non ira aut a-- cerbitate, ut eosdem ad viam lalutis & peenitentiam perducat, ut aliena reftituant & ad pietatem revertantur, Eccl. c. 3. v. 9* ■in opere & fcrmone & omni patientia honora patrem tuum. Filii & filiae tenen¬ tur in infirmitatibus corporis, gravi & mi- fera setate } egeftate, vičfum proeurare, alimenta, veftitum, quantum in le e Ir, eosdem in necelfitate nunquam deferere; Eccl. c. 3. v. 14. filia fufcipe fene Siam, patris tui & non contrijles eum in vit% 194 illius , & Ji defecerit fenpih veniam da , & ne fpernas eum in virtute tua , elemo- Jina enim patris noti erit in oblivione ; & c. 7. v. 29. honorct patrem tuum & genitum matris tuce ne oblivifcaris : vu- mento, quoniam niji per illos natus non fuiffes. Filii & filiie tenentur pro parentibus tam vivis, quam defunčtis apud Deum incef- fanter orare, ut iisdem diuturnam , feli- cem 5 tranquillam, laetam vitam donare , eosdem gratiis coeleftibus & neceffitatibus temporalibus, omnique benediftione imple- re dignaretur: tenentur filii & filise eosdem omnibus debitis officiis in vita & in mor- te profequi, in segritudine fublevare, vid- tare, funeris, fepulturse curam habere, & pro illorum animabus orationes fundere, pubiicis praecibus & facrificiis defunčlos ad- juvare. i §♦ 158 . Inter. Gusenam quarto prsecepto prohi- bentur ? Quarto prsecepto prohibentur inobe- dientia erga parentes, odium, coutumelia« ignominia , execratio, maledičlio, dereli- člio in neceffitatibus, aut damni alicujus procuratio. Quse- Qua?cumque honorationi parentum quo- quo modo obfiftunt, hoc pracepto prohi- bentur, & ficut ej asm odi erga alios extra- neos ob parvitatem materne effent levia, ideo autem, quia in parentes comittuntur plerumque gravia funt deličta: hinc gra- vis uox£e rei funt filii & filise, fi parentes odio habent, aut odii, raro autem amoris figna oftendunt, illos alloqui aut cum iis converfari detraftant, nou falutant, de iis erubelcunt, graviter contriftantur, adiram gravem coneitant, fi torvo oeulo illos afpiciant, crude alloquantur, fpernant, ir- rideant, pro llultis habeant, contumeliis afficiant, eorum honori detrahant, monita, confilia & voluntatem contemnant, necef- 1'aria illis invito animo procurant aut elar- giantur, gravilfimae noxse rei funt, qui coutra parentes manus extollunt, verbera minantur, aut plane etfi leviter percutiant* laedant; graviter peccant, fi parentes 1'uos in fenečtute e domibus eorum ejiciunt & illos mifere mendicare permittunt, fx iis neceifaria procurare poffent, quat obligatio non folum ad eum pertinet, qui haeredi- tavit polfefiones, led & filii & filise, lervi & ancillte, dum vident parentes fuos egere, eosdem quantum poHilfile eft, adjuvare tenentur; peccant graviter filii & filias, qui apud parentes omnino neceflarii funt, eos contra eorum voluntatem delerunt, & illis fer- n 2 1^6 fervire recufant ? omma haec abominatur Dominus; audi lili & filia verba Spiritus S. contra te fulminantia Levit. c. 20. v. 9. qui maledixerit patri fuo aut matric morit moriatur fanguis ejus fit fliper eum; & c. 30. v. 17. occulum , qui fubfanat pa- trem , & qui defpuit parfum motriš fm-, effodiant eum corvi de torrentibus $ comedant eum fiiii aquilce ; beftiae putridse & peftilenti comparautur proles parentibus fuis honorem debitum non praeftantes. §♦ 1 59 * Inf er. Quid prolibus prseceptum quartuffl obfervantibus eft promiiiiim ? r. Prolibus prseceptum auartum obfcr- vantibus & promiffa bona & diuturna vita. Specialis promiffio a Deo huic pracepto appofita eft ? ut Jis longcevus fuper tet¬ ram & bene fit tihi; promittit igitur Ion- gam & quietam vitam, quam Paulus con* firmat Epift. ad Ephef. c. 6. v. 2. honora patrem tuum & matrem tuam , quod e/l mandatum primum in promi/Jione , ut be¬ ne fit tihi , & fis longcevus Juper ter ram- Experientia fcimus, proles inobedientes & malas palam a Deo puniri jam in hac tet¬ ra p fic bonas & obedientes bonam & q» ;e ' tam 197 tam v 5 tam agere in omili benedictione , quam Deus promifit Eccl. c. 3. v. 10. ho- nora patrem tuum , ut fuperveniat tihi benediSlio ab eo , & benedictio illius in •noviffmo maneat , benediSlio patru fir- mat domos filiorum , Vita longseva etiam promittitur 5 plerumque enim diu vivunt ii, qui parentes luos honorant , & fic etiam voluntas & dilpofitio Divina hos pios liberos a mundo maturius fublevat , Ut, ut prius k tema vita fruantur; aufemn- tur maturius filii & filias parentes honoran- tes, ne habeant occafionem in peccata la- bendi, cum Deus malam eorum volunta- tem prsevideat c. 4. v. 11. raptus eft, ne malitia mutant intelleclum ejus , ant ne fiSlio deciperet anitnam illius ,• aut ut a malis hujus mundi & poenis imminentibus, bello9 farne, egeftate aut magno propin- quis imminento malo, calamitatibus libe- rentur, liane c. 57. v. 1 . juftus perit a facie malitice. Sit jam brevis aut longa vita honorantium parentes luos, veriffimam elle promilfioneni Dei ex eo conftat, cum ejusmodi vitam bonam, quietam & abun- dantem agant in omni benediftione, &poil hanc vitam pro charitate & honore in pa¬ rentes praeftito je ternam confequantur. §. 1 60. 198 §♦ i6o, I hi ter. loUisenam p cena precep tum hoc non obfervantibus imminet ? IV* Non obfervantes precep tum hoc gra- viflimis. temporalibus & fpiritualibus pla- gis pumentur. Ad maledičtiones §. if8* pofitas acce- dunt & ali« poeme, quibus comiuaturDo- minus impiis, ingratisque liberis Prov. c. 20. v. 20. qui maleclicit patri fuo aut motrit exfiinguetur lucerna ejus in mediis tene - bris. c. 19. v. 26. qui affligit patrem $ fagot motreni, ignominiofus efi & infelix. Ablolon filius regis David malediftioneni jam in hac terra fenfit a Deo, ut 1. 2. Reg. c. 16. v. 11. hic enim lceleltus bellum centra patrem luum paravit, ut ipfe Da¬ vid coiKjuaeritur 5 dicens: ecce filius meus, qui egreffus efi de utero meo, qucerit animam meam ; & quid fačtum e It ,• anne probavit Deus malitiam fuam ? nullatenus led eandem punivit , jam in hac terra puh¬ lica calamitate & turpi morte; dum enim fuper mulum federet Ablolon, adhaefit ca- put ejus quercui, & eum fe redimerenon potfet, tulit c. 18* v * 14. '£fob tres lan- ceas in manu fua & infixit eas in corde slbfolon. O quoties lamentantur parentes cum Davide: ecce filius meus, qui egref- 199 fus eft de utero meo , & quserit animam meam, me inhonorat , execratur & contu- meliis afficit, in egeftate, penuria , _ in fe- nečlute mea quafi raorior , hoc mihi. red- dit malum pro omni mea cura & folicitu- dine, qnam pro illo habui; atamen Deus 11011 admittit fine vindifta fcelus; die mihi mi Chriftiane! unde tot mala & miferiae , quae te in domo tua quotidie cruciant? unde peccata & remorlus confcieutiaz, quos fentis in corde tuo ? unde mala vita tua? unde hoc, quod poli parentes multas lia- bueris poffeffiones & nune nihil habes ? quafi noii veftem, ut induas , cur Deus tibi manifefte maledicit? iiiquire confcien- tiam tuam, & forfan tibi dicet, in mifero «• quercu cum Abfolon pendeo, mifere vivo & inquiete, quia parentes meos inhonora- vi; quia mandatum magnum, quod dedit Dominus, plane non obfervavi; & quid primo in altera vita fiet mecum ? quid aliud, quam certa damnatio in seternum , vere itaque Spiritus S. Eccl. c. 3. v. 18. ait: quam malce famce eft , qui dereliquit jpatrem , & eft maledictus a Deo, qui cx- afperat matrem. Expofitis hoc loco officiis filiorum erga parentes, necelTe eft, ut & e contra pa- rum quid loquamur de officiis paren- tum erga liberos: Spiritus S. per Eccl. c. »00 c. 7. v. 2?. monet parentes; filii tihi funt , trudi illos, & curra illos a pueritia eo- rum , film tihi funt, ferva corpus illa- rim; teneutur itaque parentes onima bo- sui fpiritualia & corporalia prolibus procur- rare , alere & fuftentare, veftire, habita- tionem dare, & tam din, doneč ad illos annos perveniant, ut le ipfos alere poffmt; ideo tenentur bona fua bene cuftodire & regere, 11011 omnia ebrietate & luxu con- fumere •, tenentur liberos fuos edocere ar* tem ftatui luo convenieutem; tenentur eos tjuatnprimum ad ufum rationis venerint> neeefiaria ad lalutem per fe vel per alios inftruere» eas conimonere, ut a vitiis fe cuftodiant & pie vivant? iis occalionem peccati impedire, & cum lafte virtutes & pietatem erga Deum & homines infun- dere; tenentur illis liberam ftatus fui ele- čtionem permittere? & liullateiius ad ma- trimonia quocumque modo cogere 9 ficut plerumque fit, non enim eadem in niatri' monio beneplaceiis parentum & filioruni inciiiiatio eft; ideo graviter peccant paren- tes,cum liberos liios non diligenter cufto- ■dimit 5 illos periculis variis exponimt, bona dilapidant, ut egeant ob incuriam parentum; qui non docent rudimenta fidei aut proles peccatis obnoxios non corrigunt, de eorum falute 11011 funt ibliciti, aut eos nimis ri- gide traftant, immaniter verberant, malo ex- exemp!o prsefunt 5 aut ad ftatum aut ma- trimonium eligendum cogunt; JUH tihi funt, erudi illo s. O quam magnum erit judi- cium parentibus aliquando in illa die, quid- quid enim prolis tua boni fecit^ parenti¬ bus imputabitur, qui bene cuftodierunt li- beros, quidquid mali faftnm eft, cum iis luent parentes ? cum in educandis filiis & filiabus negligentes erant; ne igitur ali¬ guando caula perditionis liberorum fint pa¬ rentes ? femper prae occulis habeant moni- tum Spiritus S. prov. c. 23. v. 13. noli fubtrahere a puero difciplinam , fi enim percufferis eum virga non morietur. Tu virga percuties eum , & animam ejus de inferno liberabis; & Eccl. c. 30. v. 12. c/m v a cervicem ejus injuventute , & tunde latern ejus , dum infans eft, ne f o rte in- duret & non credat tihi, & erit tihi do- lor animcz v. 1^. falus animce in fanSii- tate juftitice melior eft umni auro & ar- gento , & corpus validum > quam cenfus immenfus. §. 161» Inter. Anne hoc prseceptum etiam fe extendit ad alios quam parentes & proles? _ IV* Hoc praceptum non folum fe exten- dit ad parentes & proles, fed etiam ad omues lubordinatos, Ecclefiafticos, &tem- porales prsepolitos, informatores & eos, qui 202 feneftutis aut authoritatis caufa venerandi & honorandi funt. Praceptum quartum injungit, ut fuperio- ribus omnibus honorem, reverentiam & obedientiam prseftemus, fmt jam Eccle- ftaftici, feu fseculares ,* de hoc mandato aperte docet Apoftolus ad Rom. c. 13. v. 1. Omnis anima poteftatibus fuhlimioribus fubdita fit , non efi enim poteftas nifi a Deo , qim autem funt, a Deo ordinata funt; & ad Hebr. c. 13. v. 17. obedite prcepoftis vefiris , & fubjacete eis. Va¬ ril generis funt fuperiores in hoc fteculo, quibus obedire tenemur, funt facerdotes & paftores animarum, terne Priucipes, Ma- gnates, Praelides , Capitanei» Domini bo- norum, Patresfamilias & ejusmodi, quo- rum eft officium, ut bene praftint lubditis, & quidem paftores & facerdotes gregem fibi concreditum pafcere tenentur verbo ? exemplo, praedicatione & facramentorum adminiftratione, & omnibus iis, quse fpiri- tualem concernunt vitam, de quibus mo¬ tet Apoftolus 1. ad Thim. c. 4. v. 12. exemplum efto fidelium in verbo , in cen¬ il er fatione , in charitate , in fide , in ca- Jlitate. Principes & terrarum Domini tenentur promovere, quse ad Dei cultum fpečbant; te¬ nentur Ecclefiam Dei tueri ab omni iu- fen- 203 fenfione? populum fibi a Deo traditura in omili pietate & manfuetudine regsre, le- ges, quae in bonnm religionis & reipubli- c;e vergunt, ferre; mala omnia, quae po- pulo imminent, avertere; cunfta denique in juftitia & sequitate dirigere, fubditos fuos de bonis & capacibus prapofitis pro- videre; unde monet illos Deus Pfal. 2. v. 10. & nune Reges intelligite , erudi- mini , qui judicatis ter ram; fer vite Do¬ mino in timore , & exultate ei cum tre- more ; & prov. c. 20. v. 8. Rex , qui je¬ či eti in folio judicii , dijfipat omne malimi intuitu fuo ; & v. 26. dijfipat impios rex fapiens. v. 28. mifericoraia & veritas cufiodiunt regem , & roboratur elementia thronus ejus. Quod de principibus terrse dicitur; hoc fuo modo obiervandum eft, omnibus po- teftatibus & Dominis terreftribus, & judi- cibus , quorum eft cultum Dei primario promovere & mala lpiritualia avertere , punire, pauperes, viduas, pupillos tueri, caufas diligenter cognofcere & examinare 9 unicuique fuum tribuere, omnia in chari- tate & juftitia adminiftrare; de quibus ferip- tum eft Deut. c. 1. v. if. tuli de tri- hubus veftris viros fapientes & nobiles , & confiitui eos Principes , Tribuno s & Centuriones , & Qiiinquagennrios ac De- ca• 204 canos , qui docerentvos fingula , prcecepi- que eis dicens; audite illos, & quod jnfium tft judicate, five ciuis fit ille-, five peregri- nus, nulla erit diftcmtia perfonarum-, it a parvum audietis, ut magnutn; nec ctccipie- tis cujusquam p er Jonam > quia Dei judi- cium eji. Domini aut Patresfamilias tenentur fubditos luos cum benevolentia & charita- te profegui ? unde Eccl. c. 7. v. 23. jer- vus fenjatus fit tihi dilectus , quam črni¬ ma tua , 71011 defraudes Murn libertate; & Paul. ad CololT. c. 4. v. 1. Domini ■> q twd jujium ejl & cemtum fervis prcsfta- te: fcientes ; quod & vos Dominum ha - betis in cazlo. Domus curam habeant, ut fubditi eorum omnia ad majorem Dei glo- riam operentur, errantes corrigant, & plane non emendantes e Domibus pellant? ne seternnm damnentur juxta Apoftolum 1. ad Tliim. c. v. 8* fi quis fuonim maxime domefticorum curam non habet ■> fidem negavit & infideli eft deterior. Omnis generis fu p eri o id s itaque poteftatem aDeo habent, & ideo curam gerere & rationeiu fubditorum Deo dare debebunt: durijfimum enim judicium his » qui prcefunt , fiet. Sap. c. 6 . v. 6 . §. 162. 2 Qf §♦ 1 & 2 . Inter. Qu$enam fubditi tenentur praeftare prtepofitis & fuperioribus P R-. Subditi tenentur eandem reverentiam, hoiiorem & obedientiam prspofitis fuis , ficut liberi parentibus; qute igitur reipechi parentum & liberorum prtecipiuntur aut prohibentur, eadem refpečhi fuperiorum & fubditorura pratcepta & prohibita funt. Paftoribus fuis fpiritualibus reverentiam & obedientiam pneftare tenentur oves , eosdenique honorare; de quibus Chriftus Luc. c. io. v. 16. qui vos audit,me au- dit , c? qui vos fpernit , me fpernit ; & iterum Matb. c. io. v. 13. & 14. benedi- cit & maledicit iis, qui facerdotes fuos fufceperint aut non fufceperint in honore y dicens: Ji quidem fuerit domus digno veniet pax veftra fuper eam , & quicum- que non receperit vos , neque cmdierit fermones veftros , exeuntes Joras de do- mo , vel civitate excutite pulvcrem de pe- dibns vejlris. Amen dico vobis , tolera- bilius erit terne So dom onim & Gomor- rhceornm in die judicii , quam illi civitati. Subditi tenentur Imperatori, Regi aut Principi fuo omuem hoiiorem & obedien- tiam & reverentiam: nos monet P etru s 1. Epift. c. 3. v. 13, & 17. fubjeSli eftote omni omni humana creatum propter Deum , five Regi quafi proecellenU, & Regem ho- norificate . Prše ter honorem tenemur man- datis ejus obedire _ & illa exequi propter Deum, ab illo enim in nos poteftatem ha- bet, ideo 1105 Paulus monet Epift. ad Rom. c. 13. v. 5. ideo neceffitate fubditi eftote non folum propter iram feu poenam tem¬ poralen’ , fed etiam propter confcientiam propter Deum; & v. 7. reddite ergo omnibus delita , cul tributum , tributum , cui ve- SUgal , veStigal , cui timorem , timorem , ctti honorem , honorem ; quod & de aliis inferioribus, fuperioribus a terrse principe conftitutis miniftris intelligendum eft, fuo enim nomine imperant, & mandata exe- q nun tur. Sicut igitur fuperius peccati gra- vis rei funt? qui gravius parentes inhono* rant, fic & fubditi fuperiores inhonorantes graviter contra mandatum Dei peecant; iionora igitur parentes & praepofitos tuos ? & hic bene & ibi seternum vives. V. Non occides. §• 163. hiter. Guasnam per quintum praeceptum prohibentur, p*. Per quintum praeceptum prohibetur? ne nos ipfos occidamus, nec proximum , ne- 207 neque quocumque modo nos ipfos, aut proximum laedamus. Solum liic hominis occifio fumitur? n on autem animalium, fuper quse Dens dedit hominibus poteftatem, ut iis fruantur, Gen. c. 9. v. 3. omne quod movetur & vivit, erit vobis in cibum. Hoc prsecepto non folum nudum prohibetur homicidium, led qmecumque corporis humani lsefio, ut mu- tilatio vulnera, verbera, abortus & ejus- modi, quae corporalis appellatur occifio. Nulli licet unquam occidere hominem aut feipfum, aut quo quo modo laedere corpus iuum ? aut proximi, cum nullus fit Domi- nus lui, aut alterius corporis, fed folus Deus & quibus dedit poteftatem; unde Dominus Deut. c. 32. v. 39. vidite, quod ego Jim folus , & non fit alius Bens prceter me , ego occidam , & ego viverefa- cimih ego percutiam , & ego Jdnabo ; & Paul. ad Rom. loquens de teme principibus, ait: Det enim minifter eft tihi in bonum , ji autem malum feceris time , non enim fine caufa gladkim portat,. Dei enim minifter eft , vindex in tram ei, qui malum agit ; habent igitur terne principes, & quibus ii comittunt poteftatem ob bonum communi- tatis membra nociva e medio tollere •> fi qui autem alii hoc facere praefumunt, con- tra prseceptum ouintum peccant. Hinc 208 Hinc quicumque fme legitima poteftate & cum advertentia hominem occidit, reus homicidii eft , & deličtum fecundum cir- cumftantias perfons, iocorum , gravius eft. Homicidium committunt, qui principes, Dominos fuos , etfi malos occidunt, qui fe iplos occidunt, aut mutilant ; digitos ab- fcindunt; dentes eradicant; vulnera ftudio parant, ne mili tis ferviant, ant venenum fumunt; fuam deliberate fanitatem non cu- rant; qui per inordinatam vitam, crapulam, ebrietatem, libidines fefe occidunt; qui fefe imoderate defendunt,- homicidii rei funt duellantes fefe morti manifefte exponen- tes; homicidii rei funt, qui tam foetus animati, quam inanimati obortum procu- rant, aut confilio & opere juvant, aut ta- les medicinas fumunt, ex quo abortus fieri poffit; homicidii rei funt ii, qui latrones & homicidas non capiunt & poteftati tra- dunt, ut majus malum avertatur; quipro- ximo in extrema neceffitate non fuccur- runt, cum caufa mortis evadunt; hotnici- . dii rei funt Medici, Chirurgi, Pharmaco- pols, ex quorum negligentia & imperitia homo perit, qus de corporali folum oeci- fione dičha funt. Contra prsceptum quintum agunt & pa- rentes , prsceptores, Domini, qui filios fuos, fubditos fuos immoderate & cum 209 gravi datnno corporis verberant & ea(ci¬ gan c , crudeliter lignis aut ferro caedunt, & bujusmodi. §♦ 164» Jnter. Glusenam adhuc per quintum pre¬ cep tam prohibentur. 3^. Per quintum praceptum prohibentur adhuc ira, odium 5 fcandalum > & omnes in proximum offenfae. N011 fufficit folum, ut a reali c cede & mutilatione abftineatur, led oportet ani- mum ab omnibus alFectibus, qui illuc ten- dunt, avertere & cohibere; unde enim homicidium ortum fuum ducit, quam ab ira & odioj qui funt inordinati vindicba; & damni appetitus3 qui fanguinem proxi- mi fitiunt. Prohibetur hoc praecepto omnis fui defperatio 3 pufilanimitas, invidia 3 con- vitia 3 vituperia 3 derifiones 3 calumnise» detračtiones 3 inimicitiae, cupiditates 3 ava- ritiae & hujusmodi 3 ex quibus omnibus homicidia & proximi lcefio ortnm fuum ducunt; huic accedit fcandalum 3 quod eft mina lpiritualis proximi-» non enim folum homicidii rei funt 3 qui corpus3 led & qui animam occidunt; de quo ait Chriftus Math. c. 18- v. 6. qniciimque fcandalizaverit unum de pujillis ifiis , qui in me credunt 3 ex- pedit ei, ut Jiifpendatur mola ajinaria o in 210 in collo ejus & demergatur in profun- dum maris; vez mundo a fedndalis : ne- cejfe e Ji enim , ut veniant fcandala , ve- nmtamen vce homini illi , -per quem fcandalum venit. Quod iterum gravius vel levius fcelus eft, prout major aut minor ruina proximo par a tur,, aut bonum, per quod proximus a malo cuftodiretur, omit- titur.. Scandali rei funt, quicumque tale opus coram proximo faciunt, quod eft contra legem Dei & Ecclefite, aut priricipis ter- ne, (]uia alios ad traiisgreffiouem feducuiit & aliciunt,- qui alios ad rixas, • contentiones & confpirationes mcitaiit; qui julfu fualio- ne, confilio prsecibus ad peccatum indu- cunt ,• qui falfas fpargunt doftrinas & con- tra fidem lermoiies; qui publice detrahunt proximo, mentiuntur, in peccatis fine pce- nitentia vivunt, in cultu Dei funt defides, potatores , criminatores, blafphematores, incafti, incontinentes, lafcive loquentes, corpus finim & veftimenta ad impuritatem & complacentiam preparantes; fcandali rei funt , qui domos fuas ločant, ut conventi- > cula fiaut peccaminofa; occafionemque pec- catorum ad m anus porrigunt; qui cantile- nas obfcoenas cantant; fcandali rei funt, qui publice injuftitias, furta & damna per- petrant, tritieum 4 aut vinum prae Domin is ab- abfcondunt in decimis & hujusmodi, fpiri- tualiter enim per hos a rt us homo in ani- ma occiditur, dum ad peccatum allieitur. Non ideo excufare te o homo poteris , di- cendo fi aliis licet, etiam mihi licebit; fi enim proximus tuus peccat, non ideo & tu peccare audes, fi ille damnabitur, anne & tu damnari vis; memineris ergo mi Chriftiane comminationis falvatoris & judi- cis tui dicentis: Ven hoviini Mi, per quem Jcandalum v mit. §. 165. Inter. GUmiam quinto praecepto in Jun¬ gu n tur. 1^. Quinto precep to injunguntur: 1. Pax & unitas cum omnibus etiam iis, qui nos offendunt. Quinto praccepto non folum probibentur caedes , homicidia & mutilationes corpora- les > occifio animae, ut iuperius di^imus , led comendantur infuper eximi patientia in adverfis , & inimicorum dilečtio , ideo Chriftus Math. c. 11. v. 29. nos docet: difcite a me, quia mittis fum & humilis corde, & c. tur- pitudinem & ignominiam congregat Jibi , & opprobrium illius non delebitur 1. C01*. c. 6. v. 9. an nefcitis , quia iniqui re¬ ginim Bet non pojfideburit? nollite er r ar e, neque fornicarii , neque adulteri , neque molles , neque mafculorum concubitores , regnum Bei confequentur ; & ad Ephef. c. j. v. 3. fornicatio autem , omnis imunditia - - aut turpitudo > aut fiulti- loquium nec nominetur in vobis , /z o c eraim fcit.ote intelligentes , quod omnis forni- cator aut immundus , non habet hcer.e- ditatem in regno Chrifii & Bei. §♦ 167. 7 »£m Gbraiam ad libidiuem impellunt? Ad libidiuem impellunt luxus veftium, otium 5 gulla, converfatio nimia cum di- verfo fexu , oculorum non cuftodia , ob- fcamorum librorum lečlio. Has effe libidinis caufas, Ezech. c. 16. v. 49. legimus: ecce hccc fuit iniquitas So- Sodoma , fuperbid , faturitas panis Fjf afa undantia & otium ipfnis & filiarum ejus; ad libidinem incitat gulla , ebrietas 5 quod Jer era. c. 5. v. 7. Jdturavi eos & mo- ■ chati funt , & in domo meretricis luxu- riabantur ; &Apoft. ad Ephef. c. v. 18. nolite inebriari vino , in quo eft lnxuria, Caufa libidinis eft nimia cum altero lexu con ver fa ti o 9 11011 ea, quae neceffario iieri debetj nt laboris & rei familiaris gratia» fed ea, qua ex fine malo diverfo fexui adhaeremusj blandimur & figna lafciviae pro- dimus; ideo monemur Ecclef. c. 43. v. 12. Omni homini noli intendere in fpecie , & in medio mulierum nolli comorari } At veflimentis enim procedit tinea, & a mu- litre imquitas viri ; lečtio librorum ad li¬ bidinem in ci tan ti um} aut fermones lafcivi caufa funt libidinis} ait enim Apoft. i.Cor. c. j?, v. 33. nottite feduci , corrumpunt moreš bonos colloquia mala. Procter asternas poenaS} quas pro gravi- tate majores luftinebunt libidini dediti ho- mineš, jam in hoc feculo variis afficiuntur corporalibus & fpiritualibus malis; corpus enim illorum languet & ordinarie depra- vatur, certis morbis afficitur; ob peccatum libidinis Deus integras punit familias 5 ci- vitates & provincias} ut in V. T. de So- domis legitur. Accedit morbus animse> ===== 217 oblivio Dei, coecitas mentis, obduratio cordis, praecipitatio , affečtus in opera car- nis, ita ut Deus penitus poftponatur; timor & trem or ob futurum fieculum, delperatio de falute, impcenitentia & religionis con- temptus: lisec triftes funt fequellae peccati luxuriae & libidinis., hinc Prov. c. 5. v. 4. Spiritus S. ait: novijjima illius amara , quafi abfynthium & accuta quafi gladius biceps , pedes ejus defcendunt in mortem 9 & a d inf er os grej] us illius penetrant ; & c. 7. v. 26. multos enim vulneratos deje- cit , & fortijfmi quique interfeSti Junt ab e a , vice inf eri Domus ejus , penetran- tes in interiora mortis. §♦ 168- Inter. Quaenamfexto prsecepto injungun- tur ? Sexto prsecepto injunguntur mentis ac corporis & cogitationum, verborum & operum fancta puritas, fugaque periculofa- rum occafionum. Sicut enim maximo odio funt in confpe- ftu Dei opera carnis , de quibus luperius, fic prsecipue diligit Deus mentes puras & pura corpora, vult enim, ut nos tanquam Dei imagines & membra Chrifti corpori & pulchritudini ejus confonnemus, ideo Apoftolus Epift. 1. ad Thef. c. 4. v. 3. 218 ====== ait: kcec eft voluntas Dei , fanSiificatio vefi.ru , ut abftineatis vos a fornicatiom , ut fciat unusquisque veftrum vas fuum poftidere in funSUficatione & honore , non in paffione defiderii , Jicut & gentes , qw ignorant Ueum. Remedia contra libidinem funt oratio fre- cjuens & humilis, jejunium, carnis mace- ratio, fuga otii, elemofinse & alia charita- tis opera, frequens confeffio peccatorum , Ss. Euchariftiae communio, auditio con- eionum & verbi Dei, lečlio piorum. libro- 1'um, meditatio mortis, meditatio paffio- nis Chrifti, abftinentia a nimio potu, & fuga occafionum, in quibus ordinarie ho- mo labitur. Occurrente tentatione, quibus & lancii piique homines cruciantur, cogi- tare oportet, ubique prasfentem eife Deum, qui omnia videt; tentationibus ejusmodi non ell concedendum tempus, led ftatira compefcendi appetitus; neque quis fefe excul‘are poterit, hoc faeere non poife, fa- cienti enim quod eft in le Deus non de* negat gratiam, qua omnes poifunt abigi carnis tentationes, claram horum habemus ' Apoft. ad Cor. 2. c. 12. v. 7. doftrinam, ubi de ipfo ait ? d atu s eft mihi fiimulus carnis meče Angelus Satana , qui me co- laphizet , propter quod ter Dominum ro- gavi , ut dijcederet a me-, & dixit mihi : M- 219 fufficit tihi gratia mm , nam virtus in infirmitate perficitur. VIL Non furtum facies. ^ : ' §♦ 169. Juter. Quae feptitno Decalogi prsecepto prohibelitur ? IV- Septirno Decalogi prtecepto prohiben- tur furtum, deceptio in ftatera & p o 11 d er e, retentio alieni boni, mercedis, ufura & qu vis damniiicatio proximo in bonis & juribus 1 'uis fačta. Furtum ed rei alieme ablatio invito ra- tionabiliter Domino ; committitur furtum > dum res, qu£ mea non eft , fed alterius contra rationabilem voluntatem illius , ad quem fpedlat, auffertur: non autem folum furti nomine occulata ablatio rei intelligi- tm’ •> omnis injufta damniiicatio, detentio , deftruftio aut omiffio, ex quibus damnum proximo in bonis infertur ,• de quibus Apoft. ad Cor. 2. c. 6 . v. 10. neque fu - res , neque rapuces regnum Dei pojjide- bunt; variae autem furti lpecies, ut fur¬ tum fimplcx, quo privatus privato quid addimit; Peculatus , quo publicffi pecu- nias principi, aut communitati fpečfantes aufferuntur, aut vectigalia & tri buta de- fraudantur ; Plagium , quo homo liber 220 alienus in fervitutem abducitur , per- mutatur & venditur; facrilegium, quo res lacra eripitur , vel etiam profana, loco fa- cro aut peecunias aufferuntur, vel argen- tum, aurum, tella, fuppeledfilis Ecclefis, c]uas Divino & facrorum cultui funt manci- pata; Jbigeatus , quo animaMa, oves, bo- ves, equx & volatilia aufferuntur Rapina, qua priden te & vidente Domino vi aliquid aufertur, quod magis furto deličhim eft> nam infuperquod furtum comittatur, ad- liuc contumelia proximus afficitur : rapinfe lcelus comittunt, qui infuper mercedetn juftam operariis retinent* aut exfolvere gravantur. Furtum quodcumque ex genere fuo mor- tale eft: neque fures , neque rapaces M- gnum Dei poffidebunt; nifi materiae parvi- tas excufet, cum nempe leve damnum proximo infertur; & pariter nullum grave mallum exinde oriatur; ut facilius intelli- gatur, exemplum apponitur ^ acus futoria parvi pretii eft, illius ablatio id circo gra- vis non erit, poterit autem ob fecutum grave damnum gravis fieri: futor, cum illi abftuleris acum, non laborare confequen- ter fe & familiam fuftentare non poteft, cum aliam ftatim habere non poffit acum,- vides ergo non ob acum, fed ob damnificationeffl injuftam furtum grave effe ddichim : Sic parvum furtum ratione lcaudali grave effe po- 221 poteft, ut dum praevideas proximum tuum ideo elfe blalphematurum, aut gravi mce- rore & dolore afficiendum. Quantitas autem materij • gravis fecun- dum commune doftorum judicium ftatui- tur, quando nempe alicui tantum auffertur, quantum pro unius diei lnftentatione ftatui luo congruente necelfarium eft, five dein pauperi aut diviti aulferatur. Graviter peccant. pauperes, qui etfi diviti- bus, quibus in toto grave damnum non eft, furripiunt, cum res pršeti o aeftimabilis fit: qui per plura leviora furta uni aut pluribus nota- bile quid abftulit, quia fimul fumptum mul- tum efficit, & communitati graviter no- cet, ut mercatores, caupones, qui ponde- ribus , ftateris & menfuris dolofis plus ju- fto pretio vendunt, peregrinis quod placet anumerant; audite Dominum Prov. c. u. v. i. ftatera dolofa abominatio eft apud Dominum; furti rei funt fervi & ancillae» qus res Dominorum fuorum fub titulo compenfationis pro labore furripiunt, plus enim quam convenerant inter fe Paterfami- lias cum fervo non tenetur,- furti rei funt ar- tilices, opifices, operarii condufti, qui debi- tam operam in conbciendo labore non dede- runt aut otiabantur, aut res & bona debite non cuftodierunt; furti rei funt, qui mendacio aut fallaci modo peccunias aut bona ex- 223 torquent, cum reftituere non poffint, ne- que cogitent; furti rei funt, qui ad opus aliquod, vel iufpe&ionem eliguntur, aut locautur ad aeftimationem rerum, fundorum, datnni & lmjusmodi, ut funt fervi fuperio- res dominorum , decimatores , adtimatores, qui ob modicum vini faepius animam fuam perdunt, Doininis, hsredibus proximo magno funt nocumento; furti rei funt, qux res inventas Domino non tradunt, aut di- ligenter Dominum non exquirunt, in lil- vis ligna csedunt, fruftus aufferunt, quin fint in extrema neceilitate : qui venantur aut pilcantur in terris & aquis alienis, vel coluinbaria puhlica habent in nocumentuffl legetum, aut ideo tenent, ut alienas ali- ciant columbas ; qui jumenta non bene cu- llodiunt, ut fint damno campis, aut qui proritus aquse pro poifibili non euftodiunt; furti rei funt omnes & finguli, qui j alfa, fuafione, confilio, confenfu, conniventia, filentio, patrocinio, approbatione, prečibus, adulatione, furto aut injuftitiae cooperantiu - . Rapince rei funt, qui juftam mercedeni fervis & operariis non dant, aut differunt; > qui principibus terrse & Ecclefise prsefidibas tributa, decimas furripiunt, occultant, in- tervertunt, undd Chriftus Math. c. 23. v. 21* expreffe docet, dicens: reddite , quce funt Cafaris , Ccsfari , & qux funt Dei , Deo. 223 Rapinte rei funt, & inter primi generisfu- res numerandi, puhlici ufurarii, qui pau- peres premunt, & plus asquo majorem cen- fum ah illis expetunt, etfi confenfus fit debitorum, quibus ait Proph. Amos c. 8* v. 4. Vm , qui conteritis pcmperem , deficere facitis egenos term. SanguifugE tales funt immifericordes, qui alienis pe- cuiiiis & bonis divitias fuas augent, & bo¬ na lua dilatant, de quibus Deus per Ifaiam conquasritur c. 5. v. 8- Vce , qui conjun- gitis domum ad domum , & agrum agro copulatis - - numquid habitabitis vos Jo- li in medio terrcz ; rapinae rei funt, qui fubditis fuis plus sequo imponunt; ab illis exigunt, illos injufte expoliant,- qui domos incendunt, agros devaftant, pupillos & viduas bonis fuis quoquomodo defraudant, aut debitam curam fuper illos negligimt, judices & poteftates, quae ftudio partium aguntur, aut ex infcientia daminim fubdi¬ tis inferunt, pariter accufatores falfi, men- daces, qui proximo liocent, omnes hi raptores & fnres funt. §. I7°» Inter. Gluseuain leptimo pnecepto injun- guntur. g,. Septimo precep to iiijungitur unicui- que fuum dare, & permittere, ablata refti- tuere & damnum relarcire. Na- 224 Naturali ratione edocemur unicuique fuutn effe tribuendum, ficut enim miiii placet ut mea nulla laedantur injuria, lic & ego uni- cuique fuum permittere teneor, juxta il- lud ? quod tihi non vis fieri alteri ne fe- ceris & viciffim; praterea cum furnullum j us in injufte ablata poffidere polfit, ex fe fiuvit teneri ad reftitutionem, ad quam primario tenetur, qui furatus eft, illoim- potente ad furti confcios, & haeredes, & fi non in totum, faltem ad par tem, &fi dominus inveniri non p o teli, ad pios ufus ejusmodi bona funt applicauda, quod autem femper falvo meliori confeffarii judicio prselertim apud plebejos fiat; hoc & de damno facbo eft intelligendum , fin autem reftitutio plane fit pro prsefenti & futuro impoflibilis pro damnificatis opera pia & orationes faciendae. Tenentur ad reftitutionem fures, rapa- ces, ufurarii &c. non folum rerum feu pe- cuniarum, fed & omnium fručtuum , quae ex his percipi poterant, aut percipieban- tur , Domino enim fručlificant; quod pan¬ ter de omifiione eft intelligendum, pet' quam lucrum ceffavit, & res deterior fa- cba eft ; tenentur reftituere, fi quae negli- gentia & incuria, aut ignorantia perierunt? nifi cafu quid pereat incendio repentino ■> aut vi? quod enim cafu perit, Domino perit; tenentur ad reftitutionem ultra for- tetu licitam exigentes ufurarii ? caupones, fi plus secjuo peregrinos & hofpites defrau- darint; tenentur ad reftitutionem parentes, qui bona liberorum dilapidarunt, aut vicif- fim liberi bona parentum; fervi & ancillp, quK fine permiffione heros fuos fpoliarunt, qui venditione & emptione auimalium aut cujuscumque mercis proximum deceperunt, quod & de opificibus? artiiicibus, operarii? eft intelligendum. Qu 32 autem reftitutio , quam primutn fieri debet j toliter autem bate obligatio per condonationem, quivis enim luorum liberam habet difpofitionem; ne autem re¬ ftitutio eedat in damuum honoris & farme, hsecce quaiitum poffibile eft, in feereto fiat ordinarie per confellarium, qui fiimu! pro tempore & circumftautiis locorum & perfonarum, quid faciendum fit, judieabit, unde moneo vos per Jefum Chriftum D. N. nollite elle fures, rapaces & injufti, hi enim regnum Dei non poffidebunt. VIIL Non loqueris contra proximiini tuum falf um tefimonium . §. 17 !» Inter. Qusuam oftavo Decalogi prsecep« to prohibentur ? TV* P r. Oftavo prsecepto prohibentur falfum teftimonium , falfse accufationes ? mendacia jocofa & officiofa, calumnia? detraftio, falfa luipicio, temerarium judicium? fuluratio. Quamvis hoc prsecepto prohibeatur quae- cumgue animi in proximum falfitas & fallacia, praecipue tamen interdicitur tefti¬ monium falfum in judicio prolatum? cum hoc non 1’olum Dei nomen inhonoretur? ut fecundo prsecepto dilTeruimus■> fed ad- huc proximo damnum infert; huc referun- tur accufatores falfi, rei, reorum fautores, patrom? cognati? advocati? judiciorum ad- miniftratores ? male contra proximum ju- dicantes? de quibus Prov. c. 6. v. 1 6 . fe% funt, quce odit Dominus , & fcptimiin deteftatur anima ejus : occulos fublimes, linguam mendacem, manus effundentes ■> innoxium fanguinem: cor machinans co- gitatioms peffimas - - proferentem men¬ dacia ? teftem fallacem. Mendacium porro perniciofum ? officiofum & jocofum hoc prsecepto prohibetur? fummo enim & ve* raciffimo Deo etiarn jocofum mendacium iniquitas eft; concedi ergo nullo modo po- > teli admonente Chrifto Math. c. v. 37* fit. autemfermo vejier ? eft, eft , non, non ? quod autem his abundantius eft, a malo eft. Prohibetur calumnia? qua cui? quid falfi affingitur, detra&io? contumelia? fal¬ fa la iufpicio, temerarium judicium,. fufurra- tio, adulatio , jadantia , hypochrifis, lau- datio •> tergiverlatio , reftnčno mentalis » os bilingue, his, qui talia agunt inferuus paratur, Pfal. s- v. 7. perdes omnes , qui loquuntur mendackim, vir um fanguinum & dolofum abominabitur Dominus ; & Levit. c. 19. v. 16. non erit criminator, neque fufurro in posulo-, & Apoc. c. 21. v. 8. omnibus mendacibus pars illorum erit in jlagno ardenti igne & fulphure . Falfi teftimonii rei funt falfi telles co- rara judicio, qui ad perverfionem proximi male teftantur; his adjunguntur, qui falla iuftrnmenta comparant, aut vera adulte- rant, aut eadem diflimulant, abfcondunt; praeter graviffimum deli dum tenentur ad reftitutionem omnium; falfi teftimonii rei funt? qui coram judice teftantur, de quo vere non fciunt, led folurn ex auditu ha- bent; rei in judicio addudi, cum jam ex- preffa indicia adlint & femiplena probatio s peccant, fi veritatem interroganti judici non dicant, cum Deo fupremo judici & teftibus in j uri am faciant, & etfi morte ple- dantur , mentiri non audent; tenetur reus etiam complices revelare, fi etiam de iis jam probatio adfit, & a judice legitime in~ terrogetur; rei funt falfi teftimonii, qui quomodocumque mentiuntur, & aliter lo- p 5 qiUltJ- 228 qumitnr , quam fentiunt; huc referuntiir fimulatores, adultores, laudatores & fuiu- rones periculoilimum genus hominum, qui proximum exterius extollunt ad aftra, in- terius autem pellimse funt voluntatis; qui- bus Ifaias c. f. v. 20. minatur, dicens: vce , qui dicitis malurn bonum & bonum malum , ponentes lucern tenebras , po- nentes amarum in dulce & dulce in amarnm ; hi funt, qui fallis laudibus blan- diuntur aut veris deleftant, ut homines pervertant , alliciant, & in fuperbiam de- trudant; ex quibus autem non lequitur, nunquam laude pofte dignos profequi, id lemper licitum & bonum eft , fi nullo malo fine , fed ad reipubliese & chriftianitatis in- crementum & majorem Dei gloriam, qui in creaturis fuis boua operatur, fiat; falfi teftimonii rei funt, qui libros erroneos feri- bunt contra fidem & bonos moreš, aut taliter docent, & veritatem transvertunt; falfi teftimonii rei funt & 'graviter delin- quentes, qui temeraria ferunt de proximo judicia, fufpiciones, contra juftitiam & cha- ritatem peccant, cum quivis homo a na¬ tura fua ad bonum nomen fuum jus habet, quod fecundum circumftantias perlona?, temporis, loči, & rerum plus aut minus laeditur: ideo breviter pro fundamento fal- vatoris noftri Jefu Chrifti admonitum Math. c. 7. v. 1. prše occulis habendum, nollite ju- 22 ? judicare , ut non judicemini , raen- fura menji fueritis , remetietur & voliš ; & Paulus ad Rom. c. 14. v. 4. e j, qui judicas alienum fervum , Domino fuo Jiat aut cadit; de iis, qui puhlice funt detrahentes fufpiciofi, & quorum lingua gladius acutus, Spiritus S. ait, Eccl. c. 10. v. 3. in vici fiultus ambulans , « ipfe infrpiens Jit, omnes Jiultos cefiimat. §* Inter. Guasnam očtavo prsecepto injun- guntur? r.. Očlavo prsecepto injungitur veritas fmceritas in fermone & opere ■> defenfio bonte fam;e proximi> revocatio calumnise & detračfcionis. Cum juftitia & charitas poftulet, ut non folum proximum ab omni injuria cuftodia- mus, fed & charitate profequamur, patet hoc prscepto nobis injungi, ut veritatem femper cogitemus, loquamur & faciamus,* ficut quivis bono nomini & bonje famae ftudet, qu9eunicuiqueChriftianoseque chara, quam vita eft, oportet ut & nos de pro- ximo noftro femper bene cogitemus, lo- quamur, nili de fceleratis, aut judicia puh¬ lica & prudentum communis fenfus contra- rium fentiat & agnofcat? in quo tameu ca- cafu, non ftudio aut ex odio> fed ambre aequitatis veritas eft edicenda; fi quid pro¬ simo detraximus aut calumniavimus» re- vocare omnino neceffe eft; ficut enim m furto non dimittitur peccatum ■> nifi refti- tuatur ablatum ? fic & bonum nomen, ho- nor, coram iis eft reftituendus, ubi detra- ximus, & hoc fine omni dilpenfatione, nam poteft contingere rem furto ablatam non polie reftituere, attamen bonum nomen & farna femper reftitui poteft ac debet. Meminerimus fiepius ob malam linguaffl & fermonem eile innumeros hic & ibi im felices: caveamus igitur ne nobis hoc coii- tingat; admonet Spiritus S. Prov. c. i8- v. 6. labia ftulti mifcent fe rixis , & os ejus ju r gin provocat, os ftulti contritio ejus , & labia ipftus mina animce ejusi verba bilinquis, quaji fimplkia & ipfo fjervenhmt ufque ad interiora ventris ; & Eccl. c. 28. v. i j. fufurro c? bilinguis maledičlus , v. 28 . /epi aures tuas fpinih linguam neqwm nolli audire , & ori t,u° facito oftia & feras , v. 30. & attende ne forte labaris in lingua ; ut eo faciliu s a lapfu lingua; abftereamur, revolvanius isepius mente Chrifti effatum Math. c. v. 36. dico autem vobis, quoniam omne verbum otiofum , ergo multo magis pec- caminofum , quod locuti fuerint homineh 'reddent rationem de eo in die iudicii. IX. IX & X. Non concupifces morem proxi- mi tui. Non concupifces proximi tui non agrum , non fervum , non ancillam , & univerfa, quce illius funt « S 173- Inter. Ouaenam duobus poftremis Deca- logi pneceptis prohibentur ? Dua poftrema prascepta prohibent omnem concupifcentiam alienorum. Auterioribus pneceptis prohibetnur ma- lum cogitare , loqui & facere , quae autem cum non fiant ■> nifi prsecedat mali concu- pifcentia, etiam hanc Dominus Deus fu- premus legislator prohibuit duobus poftre¬ mis mandatis; concupifcentia autem eft motus animi, quo ad appetitionem alicujus objedli ferimur; objedlum illud aut ex na¬ tura bonum aut malum eft; bornim hoc loco non improbatur, imo omni ftudio com- mendatur , de quo Pfal. 37. v. 10. Domine ante te omne defiderium meum, & gemi- tus meus non eft a te abfconditus ■> led malum prohibetur , de quo Eccl. c. 18. v. 30. poft concupifcentias tuas non eas t & a voluntate tua avertere; quse mala concupifcentia duplex eft, nempe carnis & mundi , hoc eft libidiiiis luxurise, & rerum terrenarum; ideo nonum pneceptum prohibet concupifcentiam uxoris 9 feu iii- con- continentiam, & decimum concupifcentiam, qua terrena appetimus modo inordinato > ex quibus lit, ut confentiendo appetitui & voluntati noftrae legem transgrediamur. Intelligendum autem eft concupifcentiam* qu9e ob peccatum in corpore noftro habi¬ tat •> non efTe per fe peccatum, nifi deli- berate in conciipifcentia moremur, & hae- reamus, quod Paulus ad Rom. c. 6. v. 12. ait: non er go regnet peccatum in v eft f o mortali corpore , ut obediatis concupif- centiis e j us, & Jac. c. 1. v. 14. unus- quisque vero tentatur a concupif c entia i Jua abfiraStus & illeStus , deinde concu- pifcentia , c um cone ep er it, parit peccatum. Exftat igitur in noftro mortali corpore con- cupifcentia carnis & mundi, quamdiu vi- xerimus ; attamen obedientia illi non eft praeftanda* & a conceptu peccati per con- cupifcentiam eft cavendum: hanc concupif- ceutiam fandtiftimi etiam viri fen ti im t, de qua fatetur Apoftolus folus ad Rom. c. 7. v. 23. video aliam legem in membris meis, repugnantem legi mentis meče , & capti- vantem me in lege peccati , quce ejl in membris meis. Concupifcentia itaque malorum prohibe- tur ? vult enim Deus, ut cum a natura ad corporis voluntates, ac terrena bona? divitias proclives iimus, etiam afledtus & de- defideria in nobis exftinguantur: fomes peccati, improba voluntas , cupiditas & in- ordinati motus fuffocentur; peccant itaque ii omnes contra duo poftrema praecepta, qui praviš motibus , iliicitisque rebus de- lečiantur & affentiuntur, qui carnis tenta- tionibus nou obfiftuut, qui divitias avide cupiunt, aliense felicitati, opibus , ftatui iuvident & luis nunquam contenti funt , diu noftuque avaritise ftudent, de quibus ait Ecci. c. v. 9. avarus non imple- litur : qui lefe egentes ftmulant, aut pau- peres lamentantur, cum tamen Deus illis benedieat; peccant , qui defiderant egefta- tem , & mercium , grani, vini & ejusrno- di magnam caritatem, ut fua eo carius vendere poffint ; qui ftudio videntes proxi- mos in egeftate conftitutos occultant victui neceflaria , aut vendere retardant, ut ma- jus lucrum exinde capiant, qui miferiam proximi exoptant, in infortuniis compla- centiam habent, honores, dignitates , for- tunam & profeftum aliorum impediunt; peccant, qui ancillas, fervos & alia bona a proximo illicite defiderant, illos in fuum lervitium clandeftine pertrahere cupiunt; omnis denique concupifcentia non ex cha- ritate in Deum & proximum, fed ex mala originem habens inclinatione, prohibita eft, & ficut peccatum ex lioc progenitum fe- cundum materiam majus aut minus eft, fic 234 lic & concupifcentia major aut^minor of- fenfa Dei & proximi eft. §♦ I 74* Inter. Qusenam duobus poftremis man¬ datis prsecipiuntur ? Duobus poftremis mandatis pnecipi- tur puritas cordis, refrenatio voluptatum, prarcipue autem ne defideriura. noftrum in aliena feratur. Cum quovis prsecepto quid prohibeatur* & quid pracipiatur > liinc enumeratis con- cupifcentiae vitiis admonemur liis duobus mandatis, ut mentem femper puram a con¬ cupifcentia fervemus & cuftodiamus ? ne nempe illi aures pnebeamus, cor noftrum tam a carnalibus quam temporalibus mun- di illecebris, qiue fallaces funt & interitum nobis parant> fortiter femper defendamus; membra noftra mortifieemr.s , cupiditateffi omnem erga aliena exuamus, & noftris etiam bonis non inhiemus, nifi qu?e ad ful- teutandam noftram noftrorumque vitam funt neceifaria : ideo monemur per Apoft. Epift* ad Cololf. c. 3. v. •). mortificate membra vefira , quce funt fuper terram : fornica- tionem , immunditiam, libidinem , concu- plfcentimu malam & avaritiam , quce ffi fimulctcrorum fervitus. Quid enim te ju- vat concupifcentia 5 erras hic inde inquie- tus tu s toto vitae tu;e tempore * fitis & efuris orani momento poft defideria tua & bona; & quid in dne? quam diu vives? quid ti- bi proderunt omnia lise ? audi Joanem Ep. i. c. 2. v. i?. nollite dilligere mundum ne- que ea , quoe in mundo funt - - quoniam omne-, quod eft in mundo concupifcentia carnis efi B concupifcentia oceuiorum B Juperbia vitce , quce non eft ex patre , fed ex mundo eft , & mundus tran/it B concupifcentia ejus . §♦ 175 * Inter. Quare Deus legi fubjecit defideria & concupifcentias noftras? E,. Deus fubjecit legi defideria & con- cupifcentias noftras ? imo. Ut agnofcamus Deum effe Domi- num noftri cordis; corpori noftro etiam bomo imperare poteft, & iis omnibus, (jus externa funt, in interioraautem tem- poralis poteftas fe extendere & penetrare non poteft, ut igitur agnofcamus lumum ens, cui non folum externe fed & inter¬ ne eft ferviendum, legi fubjecit animas noftras, voluntatem, intellečtum & defi¬ deria noftra. 2do. Ut fciamus nihil illum latere pode, ailiil abfcoudi ab ejus facie,ficut enim mi¬ ni- 336 nimam guttam maris fcit Deus? fic Stani¬ mo noftrae cogitationes manifeftae funt illi, de quibus teftatur Eccl. e. 33. v. 28. non cognoviU peccator? quoniam occuli Do¬ mini mnlto plus lucidiores funt J up er fo- lem ? circumfpicientes omnes vias homi- num & profundum abyffi, & homimrn corda intuentes in abfconditas partes. 3tio. Ut fciamus legem Dei excellentio rem effe lege humana? quse foium fe ad externa extendere, 11011 autem interna di- rigere poteft. Lex humana itaque inferior eft lege divina ? quia ab illa procedit ? ad animam fefe non extendit ? cum cogitare & velle poffum ? quce lubent? nifi Divina lege prohiberer? quaj fpiritum ? qui utpote excellentior eft corpore? dirigere & fola imperare poteft; hoc autem non ideo di- čilim eft? ac fi interne etiam legi jute humanae obedire nontenemur? omnis enim poteftas a Deo eft? fed ut pro omnibus aliis legem Divinam adimplendam elfc fciamus majusque deličlum effe? fi Deu quam humanae legi refiftamus. 4to. Ut oftendatur ad eliminandum pec- catum neceffe effe concupifcentiam in na- tivitate fuffocare? ficut enim in morbo? nifi ftatim ab initio auxilium feratur? mor- tis imminet periculum? quod prasfto eft? juxta commune effatum principiis obfta? fe- 237 ferio medicina paratur, fic & concupifcen- tia initium mortiferi morbi,nempe pecca- ti eft, cui ftatim medicina paranda eft, ne in peccatum labamur; quae autem haec eft, nifi excuffio concupilcentiae: fomes ftatim eft exftinguendus, nifi velimus ab igue hoc comburi, qua propter mouemur per Eccl. c. 28- v. 14. Ji fufflaveris in jcintillam , quaji ignis erardebit , & Ji exppueris fliper illam exfiingnetur. §♦ Inter. Gtuienam nos lisec dno mandata docent ? Duo haec mandata docent, ut officia ftatus noftri 11011 folum externe, led & in¬ terne expleamus & parati fumus ex toto corde faciendi, quac funt prsecepta, & omit- tendi, qu Deus vitez meče , ne derelinguas m in cogitatu illorum , extollentiam occu- lorum meorum ne dederis mi hi■> & ovini defiderium civerte a me. §. J 77* Inter . Ouidnam Deus promifit fervanti- bus mandata lua? r. Deus fervantibus mandata fua pro- mifit hie felicem & ibi aeternam vitam. Si enim Deus liberis promifit bonam & quietam vitam in bac terra, fi parentibus & pnepofitis 1'uis obedientes fuerint, illos- que honoraverint, quid fi Deo Patri fuffl- mo & legislatori obediverimus minus fpe- randum haberemus ? etfi mauifefte expe- riamur mandatorum obfervatores e(Te in hocmundo felices, cum Dei expleantvo- luntatem, expreffe tamen de abundanti horum benedictione PfaL 2 6. v. legi' tur: junior fui etenim Jenui ■> & non vi¬ di juftum derelictum & Jemen ejns gucerens ganemo femen illius in benediclione erit- Ve De »terna vita etiam fecuri funt , qui mandata Dei oblervant, quiDeum diligunt, quid illis aliud dare poterit quam vitain »ternam; quod autem mandata obfervan- tibus Deus vitam »ternam promiferit, ela- rum liabemus Math. c. 19. v. 16. Chrifti Domini effatum, cum enim interrogaffet adolefcens , quid boni faciam , ut habeam vitam ceternam , refpondit Chriftus: fi au¬ tem vis ad vitam in gredi, fcrva mandata. Completa Decalogi explanatione mi Cliri- ftiane breviter audifti, quid tibi faciendum & quid omittendum fit, ftude femper ita ambulare, ut Deo placeas, dilige Deum tuum ex toto corde & proximum tuum ficut te ipfum, & habebis mercedem imar- cefcibilem, recogita fsepius mente, qu» audivifti & renova fpiritum tuum, te ad- moneo cum Salomone Prov. c. 3. v. 1. filli mi, ne oblivifcaris legis meče & prce- cepta mca cor tuum cufiodiat , longitu- dinem dierum, & annos vitce & pacem apponent tibi. c. 7. v. 1. cujlodi Jer mo - nes meos & prcecepta mea reconde tibi , ferva mandata & vives, & legetn meam 9 quafi pupillam occuli tui, liga eam in- digitis tuis, fcribe illam in tabulis cor- dis tui. 24-0 ARTICULUS V. De prasceptis Ecčleiias generaliter. §• 178. hiter- Amie tenemur obfervare praecep- ta Ecclefiat , & quare ? ip. Tenemur obfervare pratcepta Ecclefe mio. Quia quarto Decalogi prsecepto nobis obedientia tam in fpiritualem quam temporalem poteftatem injungitur. Jam fulius de obedientia prsepofitis de- bita adtum fuit quarto Decalogi pratceptO) & ideo hic repetere opus non eft ; Eccle- fia enim, quse Špiritu S. regitur a Chrifto ufque ad eonfumationem ikculi, ftatuit ([Ujedam prascepta ad vitam asternam con- duceutia & moreš Chriftianorum dirigenta quse cum prsecipua in fideles jurisdiftioiie gaudeat juxta Math. c. 18. v, 18. quoecwn- que ligaveritis fuper ter ram erunt liga; gata & in coelo , & qucecumque folveri- tis fuper terram erunt foluta & in cce/o;pa- rendum illi elfe absque dubio eft, omnesque ii gravis inobedieutise & faepius etiam con- temptus rei funt, qui Eccleiia; praeceptis obedire recufant; 2do. Tenemur obedire pracceptis Eccle- fue, quia Chriftus nofter Dominus legisla- la- 241 tor exprelfe in Evangelio audire Ecclefiam precepit. Quje fit Ecclefis praeftanda obedientia ex his maxime patet? cum inobedientes a Chrifto ipfo a communione Ecclefiae ex- cludantur* & tanquam incapaces regni Dei habeantnr, quod clare Math. c. 18. v. 17. legitur: fi autem Ecclejjam non audierit , fit tibi Jicut Ethnicus & Publicnnus; ultro Chriftus ipfe iterum Luc. c. 10. v. 16. ait: gui vos nudit , me nudit , & qui vos J ji er nit me fipernit , gui autem me fipernit-, J ji er nit eum, gui mi fit me, nem- pe Patrem coeleftem; quanta porro pcena fint afficiendi, qui Ecclefiam Dei contem- nuntj ant legibus ejus non obediunt, eo- dem capite y. 12. habetur, ubi falvator ait: dico vobis , guia Sodomis in die il- la remijfms erit 5 guam Mi civitati. §♦ 179 * Inter. Quot funt pracepta Ecclefise, qu» prsecipue fcitu aut oblervatu funt necelfaria? IV- Praecepta Ecclefiae, quae prsecipue fci¬ tu & obfervatu funt neceflaria» quinque funt. Quam plures e (Te ab Ecclefia pofitos Ca¬ non es & prnecepta faeculares, quam Eccle- fialticas perfonas concernentia clarum eft, q & & aperturn > hic loči tantum communia gusedam prsecepta dilcutiantur 5 & guidem ut feguuntur ibnant: J. Injlituta ab Ecclefia fefia fanclifices. II. Bie Bominico & fefto de prcecepto Mijfice facrificio devote interjis. III. Quadragefimalle , quatuor tempo- rum, aliarumqne ab Ecclefia ftatutarun dierum jejunium obferves, die Veneris & Sabbathi a- carnibus abfiineas. IV. Singulis annis feniel deftinato aj id confejfario peccata tua confitearis, o in pajchcate Ss. Euchariftiam accipias. V. Ecclefice vetitis temporibus nuptkJ non celebres. ARTICULtTS V. De prasceptis Ecclefifce in fpecie. I. Injlituta ab Ecclefia fefia fanclifices §♦ i8o* Inter. Quid per primum Ecclefia pr®' ceptutn injungitur ? IV* Primo praecepto Ecclefia praecipit fe- fta ita, ficut dies Dominicas fančtificare ■> a 243 a labore quiefcere ? & bonis operibus in¬ čam bere. Praeceptum boe non fefe extendit ad diem Dominicum ? de quo jam tertio De- calogi praecepto differuirnus , quem jam Dominus Deus fančtificare precepit ■> led ad illos feftos dies, quos Apoftoli & Ec¬ clefia introduxerunt ad majorem Dei glo- riam & fanttorum honorem, ut feftaquae- dam’ Domini , Na tali s, corporis Chrifti , Beata: Virginis nativitas, conceptio, anun- tiatio, lan&orum Apoftolorum Petri & Pauli, Stephani &c. Hos dies igitur prse- cipit lanfra mater Ecclelia, ut eodem fan- fHficentur modo ? ut dies Dominicus; opor- tet igitur a labore fervili & nonneceffario his diebus omnino coelfare, & bonis ope¬ ribus ineumbere, qusemadmodum fuperius diximus , dum de fančbificatione Dominicas diei edočli lumus. §. *8i. Inter. Quid Ecclefia prohibet per pri- mum prteceptum. _ *v- Per primum praeceptum Ecclefia pro¬ hibet ea omnia, quae diebus Dominicis funt prohibita, uempe • imo. Labor fervilis line legitima licen- tia & necefljtate. q 2 sdo. 244 2do. Ejustnodi opera & diverfioues , quse diem feftum inhonorant, aut fančlihcatio- liem impediunt; meminerimus itaque dies feftos Domino Deo noftro elfe dedicatos, fančtis & elečlis ejus , ut vitam eorum ce- lebremus, admiremur, feftemurque, omnia igitur illa omittamus, neceffe e 11, quas diem feftum inhonorant; O quam pauci lunt, qui eas fančlificent, fed quafi ftudio omuia illorum defideria ad illos transferunt dies, de quibus lamentatur Dominus per Prophe- tam Ezech. c. 20. v. 12. & 13. infuper & 1 Sabbatha mea dedi eis , ut effent fignum inter me & eos , & fcirent , quia ego Do¬ minus fanStificans eos , & Sabbatha mea ■violaverunt vehementer , dixi er go , 'id ejfunderem furorem meum fliper eos , & confumerem eos. JI. Die Dominko & fefto de prcecepto Mijfoe facrificio devote interfs. §* 128* Inter. Quid fecundo pracepto injungitur? IV- Secundo praecepto injungitur diebus Dominicis & feftis integra & devota Mif- fag facrificii auditio. Generale praeceptum impofitum eft ab Ecclefia omnibus fidelibus Chriftianis ufum rationis habentibus ? cujuscumque ftatus fiat iint facrofančto Miffie facrilicio intereffe, & omnibus diebus Dominicis & feftis de pras- cepto idem audire, mente attendere cele- branti Miilara, quamvis non intelligatur, quse dicuntur; ex quo patet, etfi i urdu s lis aut coecus , te pradentem effe debere ? fi praecepto i ati s beri vellis; nullapars omit- tenda, led fatagendum, ut ab initio ulque ad finem interiis & non expečtes, ut re£te Evangelium pertingas , quod tune folum conceditur , dum ratio gravis impedit; qui autem partes integrales , ut funt offertorium, conlecratio & communio omittit, plane audire Miffam dici non poteft, & fi ftudio lioc negligeret, aut incuria, gravis noxs reus eft; cum autem facrificio MilTae in¬ teres , notes, te idem audiendi intentio- nem facere debere; oportet praeterea, ut fis praefens corpore, & animo intentus in res Divinas, orationes aut cantus; qui ita- que majori ex parte circumfpicit, confabu- latur, dormit prseter fcandalum aliis cau- fatum, graviter delinquit, cui melius uti- que foret, non eife pr a; fen tem, quam do- mum Dei inhoiiorantem. Quseri poteft etiam utrum Parochiaui ; quantum fieri poteft, Miffam in pro- pria Parochia audire teneatur, confequen- ter conciones & catechefes: fciant , qui raro propriam vifitant Parochiam, antiqui- tus Chfiftianorum fuiffe fanctam confuetu- dinera, quam fme gravjffima centa quivis femper oblervavit, aceedendi diebus Domi- nicis & feftis propriam Parochiara, variis autetn farni us etiara juftis de eaufis , ut ob loči diftantiam, coiiluetudinem. hanc obole- viile, qui abufus nune penitus eft tollen dus eo magis, cura in noftris terris prš¬ ci pue per inftitutionein curatiarum necel- fariarum cuivis facilis in propriam Paro- chiam pateat additus ; quo cirea etiam Cone. Trid. fefl'. 22. in decreto de obfer- vandis in celebratione Miffie praecipit Epil- copis, eundem populum , ut frequenW ud fuas Parochias , faltem diebus Borni- nicis & majoribus feftis -accedat , it enim ieif. 24. e. 4. moneatque Epijcopus po¬ pulum diligenter , teneri ununujuemft 1 Parochice Juce interejje , ubi comode M fieri poteft ad audiendum verbum Deu Excufant autem ab auditione Miife -> im firmitas etiam levior , cum grave exin ( l e incomodum oriri poflet, Ecclefia enim omnes eos non iupludit hoc prsecepto a c includere poteft, qui gravi incomodo la¬ borant ; pariter excufantur gravidas, pr*' lertim jam proximae ad partum mulieres longius diftantes; gravis liiems ; glacies aut mala tempeftas, pluvia, nix , noift autem omnes? fed feniores, debiliores, proles ; excu- ====== ■ 247 excufat etiam ab auditione MilTas cultodia infirmi, fi facile alius aptus pro ho c inve- niri non poteft; excul’at opus aliud faepe necelfarium ex charitate faciendum , ut dum pono incendium, aut aliud tale infortunium, ubi utique naturaliter prius proximo luc- currendum, quam Milfa audienda ; pruden- ter tamen hoc privilegio utendum > ne la- xius extendt*htes libertatem Deum offen- damus 9 & prseceptum Ecclefis cum adver- tentia & negligentia fraugamus. §. 183 * Jnter. Quid adhuc faciendum ut dies fefti de praecepto juxta Ecclefia; intentio- nem lančtificentur ? Ut dies feftos de prascepto juxtaEc- clefiae iutentionem adhuc faiiftificemus opor- tet, praeter Miilas aiiditionem interelle con- cioni, facramentum poenitentise & Eucha- riftije fepius frequentare 5 libros pios lege- re, pomeridiano divino fervido adelfe & alia pia opera exercere. Ex qua refponfione patet 11011 fufficere , ut plurimi putant, ut Chriftianus Miffie fa- crificio interfit, aut plane eeleriorem ex- quirat facerdotem 5 ut prius iiuiat, fedne- celfe effe omnino, ut diebus feftis verbum Dei audiat, animse fu£ pabulum , ut con- Icientiam fuam lacramento poenitentiae fe- pius 248 faspjus expurget_, & pro fua fanftificatione & grada: coeleftis adepdone S. Eucbariftiam fumatj pie meditetur, totumque diem bo liis operibus confumat, qualis enim effet diei fefti lančlificatio» fi vix Deo mediani horam & hanc adhuc voladm impenderes, §♦ 184 » Inter. Quid fecundo pracefpto Ecclefe prohibetur ? g-. Secundo Ecclefia: prsecepto prohibetur accedia Divini fervitii diebus Dominicis & feftis ? ut; 1. Dum Milfa integra cum debita devo- done & attentione non audiatur, aut fe- pius conciones omittantur. 2. Dum dies fefti comefiationibus, po- tationibus, lufu & aliis recreationibus con- iumuntur, qua: omnia a cultu Divino di- vellunt. Cum ut fuperiHs vidimus praceptum fifc Miffam audire non folum, led & totum Diem feftum fandlificare, omnia ea effe prohibita, quae diem feftum inhonorant, pa- tet, cum a vero Dei cultu abftrahunt &' impediunt, ideo ruri & in civitatibus pro- Jiibitum eft, ne caupones tempore cultus Divini tabernas fuas aperiant, ne merca- tores merces fuas vendant; nullus auteffi, mi 249 mi Chriftiane * poftquam mane & pomeri- diano tempore diem feftum fančlificafti, prohibebit, ne tuo laffo corpori pertotam liebdomadam defatigato potum decentem & moderatum porrigas, nullus. prohibe¬ bit , poftquam jam Deo fervifti, parum animum tuum recreare bonefte & decen- ter, dumodo debito fiat tempore, ait enim Eccl. c. 3. v. 1. omnia tempus habent, & Juis fpatiis transeunt univerfa fub ccelo , efi tempus ftendh & tempus riden- di&c. DE MISSM SACRIFICIO. §• . Inter. Quid eft Miffae Sacrificium. IV- Miffa efi; incruentum Sacrificium no¬ vi teftamenti, fignum fempiternum cruen- ti facrificii, quod Jefus confumavit in li- gno crucis. Fide edocemur Jefum Chriftum in cru- ce vere paifum & mortmrai effe, ideoque cruentum perfeciffe facrificium Patri fuo coelefti in latisfaftionem totius mundi, ut autem hujus cruenti facrificii fempiterna effet memoria & fignum vifibile & iacrifi- cii jam confumati repetitio & eomempra- tio, quam precepit Chriftus ipfe Luc. cj 22. v. 19, dicens: koc fučite in mearn cornne- mo- morati onem; incmentum inftituit MiJfje fa- crificium, quia ianguis noii amplius fundi- tur, & Chriftus non amplius moritur, fe- dens in gloria ad dextram Patris. §. 186. Inter . Quis inftituit facrofančlum Mjffš facriftcium ? i^. Jefus Chriftus in ul tima ccena infti¬ tuit facrofan&um Milfe facriftcium. Chriftus Dominus antequam pateretun ut Math. c. 26. legimus , voluit cum dif- cipulis fuis comedere Pafcha, & velpere iaclo difcubuit cum duodecimi difcipulis die, quam nune. feriam quintam majoris hebdoniadas celebramus , dicitur autem cce na, quia comeftionem unicam, quže circa vefperum tantum ftebat, coenam vocarunt antiqui; hac itaque die circumfedentibus omnibus difcipulis etiam Juda traditore Chriftus Dominus ad finem coenae faero* lančtum hoc facriftcium inftituit. §♦ 187» Inter. Ouomodo Jefus Chriftus inftituit facrofančhim Milfe facriftcium? imo. Jefus Chriftus accepit paneffl & calicem cum vino , cmiantibus anteni ds accepit lJefus panem Math. c. 2 6. v. 26. & accipiens calicem v. 27. 2do. 2do. Et benedhdt utrumque dicens fuper panetn, hoc eft corpus meum v. 26. & fu¬ per ealicem fimiliter, & calicem poftquam comavit dicens: hic eft calix novum te- ftamentum in fanguine meo, qui pro vo¬ ha fundetur Luc. c. 22. v. 20. 3tio. Dedit utrumque Apoftolis prsefen- ' tibus in ccena deditque difcipulis fnis & ait : 'accipite & comedite , & accipiens ca¬ licem dedit illis , dicens : hitite ex hoc ortines Matb. c. 26. & 27. 4to. Precepit ut hunc facrofančhim ci- bum & potura čorporis & languims fui in memoriam ejus facerent: hoc facite in meam comemorationem Luc. c. 22. v. 19. Quara integram conlecrationis panis & vini in corpus & fanguinem Chrifti ufita- tatam formulam mater Ecclefia, quafi fic adhibet, ut Paulus 1. Cor. c. n. v. 24. liabet & gratias agens fregit & dixit , accipite & mandncate, hoc eft corpus meum , quod pro vobis tradetur , hoc facite in meam comemorationem; ftmiliter £s? cali¬ cem poftquam ccenavit , dicens : Hic calix novum teftamentum eft in meo fanguine , hoc facite , quoties bibetis in meam co¬ memorationem; ex quibus patet , MilEe lacrificium non effe inventum hominum aut Kcclefiae 5 led inftitutionem vere Divinam, quam fieri temper & ufgue ad confuma- tio- tionem feculi prascipit Chriftus, cuffl di- xiffet: hoc in mectm comemorationem fa- cite. O fx quis mifterium Myfteriorum hoc maximum, quod reliquit Chriftus falvator nofter in terra, tantum obvie confiderat > cor ejus prač gratitudine rumpi debelit, non iolum contentus > ut moreretur pro nobis, led reliquit fempitemum teftanien- tum , & pretiofiliimam fančHffimamque le¬ ga vit hasreditatem pro cibo & potu anima- rum noftrarum 3 corpus & fauguinem luujn. §♦ 188. lnter. Quis in Catholica Ecclefia Milfe facrificium offert? iy In Catholica Ecclefia offert invifibili- ter le ipfum Jefus Chriftus patri fuo coele- fti pro nobis, vifibiliter autem perficit fa- crilicium facerdos. Non eo vifibili modo» ficut in ara cru* cis fefe Chriftus Patri luo coelefti offert > non per fanguinis effufionem ? fed foluni lub Ipeciebus panis & vini, & ideo refte invifibiliter dicitur; Miniftri autem ejus? len in terris Viearii facrificium;) quod oc- culis utique cernimus, perficiunt, & ideo ratione facerdotum perficientium vifibile dicitur» & ficut in aliis lacramentis Deu s eft, qui operatur folus , fic & in hoc Mil- fse facrificio facerdos non ex fua virtute perficit, fed ut legatus e j us, ex cjuo fe- quitur etiam nullura nift lacerdotem polle facrificium Milile offerre, cum non omni¬ bus, fed 1'olis Apoftolis, difcipulis & eorum fucceiforibus liane dederit in uliima coena poteftatem. §♦ i89- Inter. Quare facerdos Mjffie facrificium perficit ? Sacerdos Miffse Sacrificium perficit: imo. Ut fupremum in nos Dei Dominium & poteftatem confiteatur. Latreuticum hoc dicitur, quo fupremus latriae cultus Deo ufque ad confumationem faeculi exhibetur , non folum ab homiuibus, fed ab ipfo .Deo homine Jefu Chrifto, qui in Euchariftise facrificio adorat pro nobis, & adoratur a nobis ; hoc facrificium princi- paliffimum eft, & omnibus aliis antepo- nendum, cum praeprimis Deus adorandus, & ante omnia honor & gloria exhibenda fupremo numini; ex quo pariter clarum eft, nos ea, quae petimus, obtineri non pode, cum fundamentum orationis & la- crificii noftri quod eft latris cultus omnino defit. ado. 2do. Ut pro acceptis beneficiis Deo gra- tise agantur. EucharijUcum appellatur, quo fimulpro omnibus doniš, gratiis corporalibus & ipi- ritualibus gratise aguntur, naturalis enim ratio diftat nos debere gratias exliibere pro omnibus, quse non meritis noftris,led 1'ola miferatione iniinita Dei accepirnus: unde, antequam Chriftus panem fregiffet) gratias egit Patri fuo coelefti, cujus nos monet Apoftolus ad Eph. c. f. v. 20. gra- ‘Mas agentes femper pro omnibus in no- mine Domini fiofiri £fefu Chrifii Deo $ Patri ; ubi autem haec gratiarum ačtio tna- gis perfici. poterit, quam in facrofanfto Milfe tacrincio. 3. Ut a Deo^eccata noftra remittanmr- Propitiatorium dicitur, quatenus offe 1- ' tur, & valet ad remiffionem peccatorn^ & pcense eis debit«; valet quatenus p®-' hanc hoftiam & oblationem utpote gratif- fimam propitius erga peccatores redditm - Deus, & intuitu liujus eonfert gratias, qui- bus peccator, pro quo offertur iacrificiu®’ excitatur, & trahitur ad pcenitentiani, & infuper delet poenas peccatorum eornni •> quai per poenitentiam remiffa funt, unde Cone. Trid. feff. 22. ait: hujus qnipp^°% latione placatus Dominus , gratiani t do- num panitentice concedens crimina & peccata etiam ingentia dimittit: quanta itaque fiducia nos miferi peccatores iacrifi- cium cum iacerdote offerre defiderare de- bemus , cum ipfe Chriftus in Mi Use facrifi- cio pro peccatis noftris immolatur» con- firmante Epift. x. Joan. c. 2. v. i . fed Ji quis peccaverit advocatum habemus apud Patrem £fefum Chrijhim, ipfe efi propita- tio pro peccatis noftris, non pro noftris autem tantum, fed etiam ,pro totius mundi •> & c. 4. v. \o. & mifit filinm fuum propitationem pro peccatis noftris. 4to. Ut beneficia & gratiasj quibus indi- gemusj confequamur. Jmpetratorium dicitur , cum Miffse E- crificium vim habeat impetrandi ornnia be¬ neficia tam fpiritualia, quam corporalia ad. lalutem conducentia fecundum Dei diipo- fitionem? ejusque fančtiffimam providen- tiam; unde monet Paul. 1. ad Thimoth. Epifcop. c. 2. v. 1. dicens ei, ut in lacri- ficiis fuis offerat pro omnibus; obfecro igitur primum omnium fieri obfecrationes , orationes & poftulationes , g ratiarum acliones pro omnibtis hominibas-, pro re- gibus & omnibus , qui in fublimitate funt , ut quietam & 1 tranquillam vitam agamus cum Qmni pietate & caftitate. TTos- Hosce otnnes effechis habere Mills fa« criticium fides docet, per lioc eiiim Deum tamquam fupremum nuraen agnofcimus, pro beneficiis gratias agimus, pro rerail- lione peccatorum flagitamus, & futura bo¬ na pofeimus, quae omnia effedtum finim fortiuntur ex operato, ex meritis & paf- lionej morte Domini noftri Jefu Chrifti. §♦ 190. Inter. Cui Milfs facrificium offertur? Miffie facrilicium foli Deo offertuf- In facrificio Miffie olfertur Chriftus Deus homo , cui autem agnus hic fanftilfimus olferri polfet in lioftiam, quam Patri cce; lefti 5 qui folus major eft Chrifto, inferiod enim olferre facrilicium Milfae abfurdnffl elfet cogitatu. Quid autem dicendum, cum tamen Mik fe offerantur in honorem fančtorum: a Hcereticis; pro omuibus enim mortuus eft Chriftus, ideo pro omni¬ bus offertur facrificium ineruentum; inter vivos numerantur fanfti & elefiti Dei, in cujus honorem quomodo facrificium offera- tui'j §. pnecedenti diximus. Offertur & pro defunčlis fidelibus in Do¬ mino mortuis nondum plene expiatis, ut ex carcere dimittantur ? & prins vifione Divina potiantur. Pro damnatis autem» r cnm eum Eternse falutis capaces iieri nunquam poffint, & ex inferno nulla redemptio fit, facrificium offerri lion poteft, nec decet: Fertnis eoruni non moritur , & ignis non exjlinguitur . Math. c. 9. v. 43. 192. Juter. Guomodo Midiendum Miffie facri- ficium ? ip. Miffa Integra audienda eft, & nulla notabilis pars omittenda ex propria caufa 5 non fufficit prtefentia lolum, led oportet 1. attente, ,2. honefte, 3. devote Mills iacrificio intereffe. Quomodo audienda Miffa fit jam §. 182. explicavimus : non fufficere pradentiam fo lum cuique patet, quia etiam canis praefens eft, led taraen audire Miffam dici non po¬ teft, requiritur, ut Chriftianus tota anirni & eorporis iiitentione fine omili divagatio- ne Iacrificio Miffae interfit, & ad partes omnes attendat. §♦ I 93* Inter . Qtue funt praecipue partes Miff® facrificii ? v?* Prscipus partes funt: Evangeliufflj offertorium, confecratio & communio. De 259 De iis Miffie partibus fermo eft, quse ati integram auditionem Miffas, 11011 autem a d effentiam facrificii fpedtant, cum illud lo- lum in confecratione & oblatione corporis & fanguinis Domini noftri Jefu Chrifti per- ficiatur; generatim itaque fciendum eft eurii folum Mi Ham audire, qui in cafu non po- tentise prius accedendi, eamdem audit in- cipiendo a prima panis, & vini oblatione inclufive; porro advertendum eft ad inte- gritatem Miffae auditionis fpečtare, ut ad lem el unica & non plures Milite audiantur, hinc fi etiam contingeret plures celebrari animus, & cor ad unicum folum iacrifi- cium figendunr §• m- Inter. Quid obfervandum ad Evangelaum? IV- Antetjuam ad bane Miffie partem re- fpondendum lit, necefle eft, ut aliqualem Miffae cognitionem habeamus, & de iis rebus inftrucli fimus, tj ute generatim ad Miffae facrificium fpedtant, & quidem: imo. De loco facrificii. Miffa in templis eft celebranda, quae Epifcopus confecrave- rit, aut facerdos mandato Epifcopi benedi • xerit, celebAtur etiam in laeellis privatis, qusž autem licentia fine graviori caula non conceditur, & folum plerumque pro Patre- tamilia & neeeffariis domefticis valet, qui r % or- dinarie tamen Miffam , fi facile fieri po- teft iu propria Parocbia audire debent. 2do. De altaru Altare fuper quod Miflie facrificium peragitur, lapideum ab Epifco- po confecratum , aut faltem facra petra iuper altare pofita inltruftum elfe debet tanta magnitudine, ut hoftiam & calicem capere polfit; tribus liuteis muiidis & be- nedičtis tečtum, in medio altaris crux emu faltem dtiabus candelis accenlis; pulvinare tabulse lecretorum , campana, ampula cum vino, aqua & pelvicula: fuperior pars de- dicatur aut Deo, B. Virgini, aut alicui lančto. 3tio. De calice. Calix omnino aureus effe debet, argeuteus , aut etiam exiftente paupertate ex cupro, attamen bene inau- ratus, purificatorium, patena cum hoftia> palla, vel um colorem habens congruenteirb burfa cum corporali plicato ex lino fino farinae palta fortificato, ut decidentes par- ticulae cum patena facilius inveniri & 'col- ligi poffint. 4to. De haftia. Banc magnitudinem, qu?e nune eft, habuille olim & holtias, qu» fidelibus porrigebantur, clare traditur, qu» proin fraetse funt in difpenfatiotie faeramen- ti ,• ne autem fraetio ilta ellet neceffaria ■> pro populo parvas holtias, fupra quasiina- go falvatoris videtur, fieri praecepit Eccle- 26 i fia ex tritico mundo, quod primis fsecu- lis fideles, quantum erat neceffarium, por- rigebant. 5to. De veftibus facerdotulibus. Veftes facerdotales non effe figmentum, aut iu- anem obfervationem abunde tradit Benedi- ctus 14. P. M. L. 1. de facrofančto Miffse lacrificio c. 7. Jpoftolos non Us veftibus communibus , quos quotidiano & conti- nuo ufu adhibebant, fed aliis quibusdam peculiaribus indutos Miffam celebraffe. In tali fere forma •> ut nune , nempe ami- ftu, alba ? cingulo , manipulo, ftolla & planeta, feu calula & bireto. Quinque coloribus variis utitur Ecclefia in Miffas ce- lebratione, nempe albo, rubro, viridi, vio- laceo, nigro: aureus autem pro omnibus adhibetur coloribus, albus fignificat vite puritatem, decorem, & adhibetur fellis Confefforum & Virginum ; ruber ob effu- lum languinem in feftis Martyrum; viridis &- violaceus ad diftingueuda tem pora ad- ventus, quadragefimae ab aliis temporibus; niger, ut oftendatur triftitia quafi pro de- funčris; veftes plenae funt fymbolicis figni- licationibus, quas hoc loco comemorare tempus non admittit, & aliuade populo fcitu neceffarium non eft. 6to. De minifiro facerdoti inferviente. Non hic fermo eft de miniftris clericis Mif- 262 trsr-r-r-—— Milite folemni afliftentibus , fed de ordina- riis miniftris: olira populus refpondebat univerfus, quod nune facit minifter, cum autem amplius in ufu non lit, nec intelli- gatur, unus fufficit, fine quo etirm faeri- iicare non lieet: debet effe anteni mafcu- lus, cum foeminis in Ecclefia officia ha- bere non liceat: miniftrorum muuus eft bene calere omnia, qute ad inferviendum facerdoti funt neceifaria, devote & fanfte liuic tremendo facrificio affiftere eos oportet, 71110. De Mijfce Etymologia. Varise ffunt vocis hujus fignificationis, maxime con- gruentem hue ponere fatui. Miffam ma* xime a latino verbo mitto derivo , quol nempe facerdotis minilterio, qui partes mediatoris inter Deum & homines agit, bde- lium przeces ad Deum mittaiitur & defe- rautur, oratio pro populo fiat, ideo etiani ■haebreo vocabulo Milfa MiJJach feu oblatio appellatur. 8vo. De Jdiomate , quo Miffa ceUbraf da efi. Etfi omnino pulchrum effet, & falutare, Miffam Idiomate iii provinciis ufi- tato celebrare, ut autem pura lem p er ma- neat& indubitata Milite to tališ ab Eccle- iia inliitutio , nullisque mendis adulteretui'5 mens Ecclefia in Cone. Trid. feff. 22. c. 8- tradita obfervanda elt, qute fic ait: etfi Jllijfce magnant contineat populi fideU eru- 2 63 eruditionem , non taram expedire vifum eft Patribus , ut vulgari paffm lingua ce- lebraretnr , mandat auteni S. Spiodus 'pafioribus & fingulis curavi animarutn germUbus , ut frequenter inter Miffarum celebrationem , 'ueZ per fe vel per alios ■> ex Us? quce in .Mitja leguntur , aliquid exponcmt , 9110. De M ijjh initio. Explicatur hic de Milla folemni, nnde, quid & in privata agatur, facile dignofeitur. Dominicis_ die- bus in MiiTa-folemni ;.taqus benedidio & afperfio populi, juxta effatum leonis IV.P.jM. in iermone de cura paftorali: ormi die Dominka ante Mijam aqum:i benedicite , unde populus afpergatur. Mos laudabilis eft, & pius in Eeclefia , afperguntur enim ftdeles ante Milfam aqua benedičla, utpel- lantur omnes Diaboli infeftationes, agnof- cantqne Spiritus S. grada mundatos effe oportere, ft digue Milfam audire ? & ora- tiones eorum exaudiri velint. iomo. De introitu. Accedit facerdos ad altare , calicem ponit fuper lapidem 5 Mif- fale ordinat, & repetit intentionem in medio altaris, delcendit, facit confellionem pecca- torum fuorum cum miniftro, & fele digne preparat ad perliciendum magnum & tre- mendum facrilicium; conlitetur peccata lua Oeo omnipotenti, teftibus beata Virgine, 264 Angelis, Sauftis omnibus & circumftanti- bus, taniquam Ecclefiue ccetui, tundit fe tribus vicibus ad pe&us, peccata fua con- dolens; hsec peftoris percuffio inuitur Luc. c. 18. v. 13. ubi de publicano dicitur: fd percutiebat peclus fuum , dicens: Bens propitius efio mihi peccatori. Spiritualem fignificationem introitus ha- bet, nempe adventum Chrifti in hunc mun- dum, & initium pafiionis, qu tamquam militia coeleftis Deum laudabant, unde & facerdos cura populo laudare Deum iicut Angeli defiderat , extollit gloriam & adorat, gratias agic pro innumeris benefi- ciis, nativitate & redemptione, & pecca- torum remiffione; orat, ut deprecationes 1'uas audiat Deus & hilari corde fančtiffi- mam confitetur Trinitatem. i4to. De Dominus vobiscum. Poltea fe vertit facerdos ad populum dicens: Do¬ minus vobiscum , quae falutatio jam ex veteri teftamento eft derivata, Booz enim falutavit meflores fuos: Dominus vobis- cnm Ruth. c. 2. v. 4. Infuper Paulus omnes epiltolas comendat hac falutatione, fpecia- liter autem ad ThelT. c. 3 v. 16. ait: Do¬ minus fit cum omnibus vabiš, & ad Phil. c. 4. v. 23. gratia Domini noftri Sfefu Chrifti cum fpiritu veftro ; per facerdotes nos falutat Jefus Chriftus, cupiens in no- bis manfionem perpetuam facere, ut fem- , per digne & revereuter facrificium audiat mus, in Chrifto nos & Chriftus in nobis inhabitet, & ut hoc fiat, refpondetur, cum 26 6 cim /piritu tuo ■> ut iiempe vere fpiritus Dei in nos veniat, & in nobis maneat. ifto. De oremns. Poftquam facerdos po- pulum ita falntaverit in fignum mutuie pa¬ čiš & communionis cum Chrifto, excitat omnes fimul ad orationem, dicens oremns; dicit orationes breves , quibus aliquid pe- titur a Deo optimo maximo; dicuntur etiam in honorem lanctorum refte obvenientium? pro publica neceffitate, & hujusmodi: con- clnduntur orationes omnes per Dominura noftrum Jeium Cliriftum, qui redemptor & mediator nofter apud P a trem eft, & lioc facere nos docuit ipfe Chriftus Joan. c. 14. v. 13. quodcumque petieritis patrem in nomine meo , hoc faciam, 16 to. De epiftola. Legi tur dein ex lcri- ptura lacra locus Prophetarum & Apofto- lorum, quibus populus per dodtrinam my- fteriorum fidei pnepararetur ad audiendu® Evangelium & verbum Chrifti, quodoli® etiam in lingua vernacula fačdum fuiffe tra- dunt fcriptores; aceedit Sacerdos ad me- dium altaris, & inclinatus oratione Lele preparat ad digue anuntiandum Evangelium- Nune ad Evangelium refpondetur ut fu- perius ad §. 194. Ad Evangelium meminiffe oportet guemvis Chriftianum teneri d o čiri na m Evaii- ge- gelii agnofeere, & coram toto mundo con- iiteri, defendere & juxta illam vivere. 171110. De Evangelio. Poft orationem fa- cerdos ad dexteram altaris partem Me c o ide rt, & legit ibi Evaugelium excerp- tuni ex (]uatuor Evaugeliftis, Matlneo , Marco, Luca & Joanne, confurgit populus, ut facilius verbum Dei audiat, & oftendat Me paratum effe ad perftcienda mandata iaiičti Evangelii, quod utique tamquam unicum fidei noftrse fundamentum quivis agnofeere palam, & jmperterite confiteri, cum mortis etiam periculo defendere & vitam i'uam juxta doftrinam hanc fanefam & veram dirigere teiietur. i8vo. De Svjmbolo. Poft Evaugelium fa- cerdos recitat Symbolum fidei, leu Čredo, ut illud, quod in Evangelio legit, fide confiteatur, eft autem additis aliquibus fi- cut fidei Symbolum in Cbatechefi couten- tum ,• genulleftit, dum de incarnationis mi- fterio comemorationem facit, inicrutabili hu- militati Chrifti, qua homo faclus eft , ado- rationem praeftans. T11 Dominicis & feftis de praecepto inma- tutina & ante meridiem habenda Divina peradfione in noftris terris laudabilis mos eft poft Evangelium, aut fidei fymbolum, liabere exliortationem, & concionem ad po- £68 populum, qui omnino fervandus, & ubi nondum lit introducendus; legimus eiiim morem hunc antiquiffimum tefte S. Jufti- 110 Martyre Apologia sda & S. Cypriano in vita S. Cadaris arelat. c. 14. in Ecclefia efife , quod Cone. Aurelianenfe confirmat , in diebus Dominku cjf feftis pofi fermc- nem intra Mijfarum folemnia habitmn plebem facerdos admoneat , utjuxtaJpo- ftolicam inftitutionem omnes fundant prcc- ces ad Dominum - - - pofi hcec faera če¬ te bretur oblatio , & Benedict. 14. P. M. Lib. 2. de Milile facriiicio c. 7. ait: in Ita- Ua quoque mos efi , ut Parochi, qui mu- nus fuum exequi volunt , in MiJJa Paro- chiali pofi Evangelium fermonem habeant jeftis diebus ad populum; funt enim mili¬ ti Chriitiani defides & contenti fola Miffs auditione , liinc ruri praefertim ubi du* > ' aut etiam unica Miffa eft, faltem ejusmo; di contra voluntatem fermonem audiunt ? qui in ter Miffarum folemnia fit, & tamen f.epius cor eorum tangi tur, mulcetur; ma- xime itague mos ifte,ubi vigetdaudandus eft* §* 195* Inter . Quid faciendum ad offertorium? Br. Ad olFertorium intentio audientium cum intentione facerdotiseft commtmican- da & lefe Deo offerendum. 19110. 19110. I)c offertorio. Polt fymbolum di- eit iterum facerdos ad populum Dominus vobiscum, & oremus, pullatur tune, ut populus advertat, quse iiant, & Jiaec fem- per ratio pulfus eit; dein ponit calicem ad partem dexteram , fumit patenam cum lioflia ? quam offert facerdos pro fe, pec- catis fuis & populi, pro vivis atquedefun- čtis; & accepto calice infundit vinum, & permifeet modiciffimum aqiue in fignum unionis Ecclefia; cum Chrifto, & ut figni- licetur verus Chrifti fanguis humanus, qui exivit de latere, aqua mixtus, prout fan- guinis natura eft; accipit calicem & iterum olfert modo quo hofliam : antiquitus ftatim ab initio offertorii populus Millae affiftens obtulit panem & munera Domino Deo, & lacerdotibus ejus , qui loco ftipendii, quod nune datur, de illis offertoriis lele fuften- tabant, reliquum autem ad Ecclefis ne- cellitates adhibebatur: hujusmodi autem ob- latio liebat, ad recognofcendum fupremum Dei in res omnes Dominium, & quafi ex gratitudine de illius doniš aliquid illi con- lecrabatur , quod & nune lit, dum elemo- fma porrigitur; ex hac etiam elemofina pauperes, quantum erat poffibile fub cura facerdotum ftantes fuftentabantur; eft ita- que ad offertorium intentio cum facerdote lacienda, corpus & anima noftra in manus Divinas toto ex corde & fincera charita- te offerenda. 2orn o. 270 2omo. De ablutione mannum. 'Poit ha:e dick facerdos orationes guasdam, & in Miila folemni fit incenfatio, ut per hoc ho- lior & gloria Deo oftendatur & bonus odor orationis noftrae, flamaque cordium noftro- rum in coelum afcendat: in Miila autem privata accedit facerdos ad partem Epillo- liE , abluit digitos & orat, ut tam ipie, quam popuius adftans Milke lacrificio a pec- catis omnibus .& iniguitatibus mundetur, Ji in veteri teftamento in lacrificiis, ubi tantum typus erat: David dicens Pfal. ap v. 6 . lavabo inter innocentes mantis meas & circumdabo oltar e tuum Domine: quan- to magis nos mundos eife oportet, dum filium Dei Jefum Chriftum imolamus. aimo. Ad or ate fratres. Poftea facer¬ dos rediens ad medium altaris orat, & fe vertens ad populum , ait or ate fratres'-, monet omnes adftantes in Chrifto fratres unum patrem & creatorem habentes, coffl- munione fandtorum concatenatos, ut facri- ficium fuum & populi apud Deum patrem fiat acceptabile; hinc orare debemus, ut iacrifieium fiat in Dei gloriam, in gratia- rum ačfionem, in remiffionem noftroruni peccatorum, beneficiorum, quae neceffe habemus, obtentum. 22do. De Prcefatione. Poftea orans inči- pit facerdos pršela ti onem, qute in Miffa fc- lem- 2? t Iemni cantatur; ibi canit, ut Dominus fit cum omnibus liobis, ut corda noftra in coelum elevemus, ut gratias Deo agamus, ubi minifter populi loco relpondet, &con- firmat hoc, quod orat & defiderat facer- dos; ultro gratias agit, & ficut Angeli & Archangeli & eledti Dei fandtilfimam in coelis adorant rinkatem, lic & nos fine fine adoremus dičentes la n č tu s, iandtus , lan- čtus Dominus Deus Sabaoth; nunquam cellare a laude Divina; majeftatis nos do- cet liicce hymnus juxta Apoc. c. 4. v. 8. requiem non habebant die ac nocle , fan- Slus , fanSlus , fanStus Dominus Deus omnipotens. S3tio. De Canonz , quod idem eft , ac regula , qua laerificium fine variatione ant aut imutatione perfici debet, prout Eccle- fia praefcripfit; facerdos fubmilTa voce in¬ či pit orare patrem omnipotentem, olcula- tur altare , & facit tres cruces luper obla¬ ta in fignum trinre traditionis Chriftia pa¬ tre ccelefti fadta, cum filium fuum volun- tate unita traderet in mortem, cum tra- deretur a Juda prsevaricatore, & a Judseis Pilato ; orat, ut Deus facrificium habeat acceptum pro tota Ecclefia Dei, pro Pon- tilice Romano, pro Epifcopo & terrae prin¬ cipe , apud nos Auguftiffimo Imperatore * de quo Tertul. c. 3. ad fcapulam; facrifi- r.a - camus pro falute imperator is , & omni¬ bus fidei cultoribus; facit memoriam eo- rum , pro quibus Miflam offerc fpecialiter, & pro omnibus circumftantibus; invocat beatam Virginem & fanctos Apoftolos Mar- tyres & eleftos , ut ii ob communionem cum iis pro nobis orare, & nos protegere dignarentur, dein extendit manus fuper ob¬ lata, ritus erat jam hicce in veteri tefta- mento Levit. c. 4. v. 4. legimus facerdo- tes, dum vitulum iinolaverint Deo, fuper caput ejus manum impofuilfe: poneUjiu manus fuper caput ejus , & imolabit eum Domino ; lic & nova; legis facerdos facri- licans, antequam confecret panem & vi- num in corpus & fanguinem Chrifti, ma¬ nus imponit ipfius & populi nomine , qua- li cum Chrifto myftice Deo patri imolari vellint pro peccatis luis, ad accipiendam fimul cum Chrifto gloriam reternam; facit quinque cruces facerdos, quo explicaturin quinque corporis fenfibus Chriftum paffuni elfe; in vifu , cum velata illi fu.it facies > in auditu, cum fuerit irrifus & blafphema- tus; in guftu, cum fel & acetum ei fuit porrečlum; in odoratu, cum foetorum la- niatorum & corporum corruptorum fen tir e debuiflet, in tadtu, cum ejus transfhci funt pedes & manus. §. I9 6 - 273 §. I9 6 * Inter. Quid faciendum ad confecrationem? TV* In confecratione adorare oportet Je- fum Chriftum fub fpeciebus panis & vini, & percutiendo peftus, conbteri noftra pec- cata caufam efle mortis falvatoris; contri- tio fuper peccata , fides, fpes, charitas eli- cienda. 24to. De confecratione. Sacerdos acce- dens ad confecrationem verba recitat, uti Chriftus fecit in ultima coena: accipit pa- nem, elevat occulos in coelum, benedicit, & fafta intentione confecrat, dicens fuper pauem : hoc e ji enim corpus meum , ge- nufleclit & elevat, & fimul accipit calicem, dicens : hi c eji enim calix fanguinis met, novi & ceterni tejlamenti, myftermm fidei, qui pr o vobis & pro multis effuncietur in remiffionem peccatorem ; genufle&it & elevat, uti prius: his prolatis verbis, panis non amplius panis eft & vinum nou vinum, fed vere corpus & fanguis vivus Domini noftri Jefu Chrifti; hoc momento fit ob iatio incruenta filii Dei patri fuo coelefii, qus fignificatur, dum corpus & calix ele- vantur ad coelum ; figuum elevationis Chrifti in crucem in molite Calvark ele- vationem fignificat; dum itaque fit conle- cratio & elevatlo , adorare nos Deum ho- s mi- 274 minem Jefum Chriftum, qui pro liobis paflus & mortus eft, adorare patrem, qui pro nobis voluit filium fuum dilečfiffimum immolare, oportet; & quis eft hujns fan- ttiffimae vičtims caufa? quam peccata & iniquitates noftrs , hinc compun&o corde &. ardentiffimo animo fufpiria a nobis fun- denda funt, dum ad confecrationem pro- ceditur. 2 ^to. De orationibus crncibus poji confecrationem ufquead Memento. Perafta confecratione facit facerdos comemoratio- nem paffionis & refurrečtionis & afcenfio- nis D. N. J. Chrifti, & quinque facit cru- ces , non quafi aliqua adderetur faiiftiffi- ms Eucbariftiae benediftio , quod abfurdufli e det, led ad fignificandum paftionem & mortem Chrifti, qus per crueem perfefta eft, & quod omnis fruftus in nos redim- dans ex cruce procedat; orat facerdos, ut hanc immaculatam hoftiam pro nobis Deus pater habeat acceptam, & ut noftra vota per Angelos in confpečtum Diviiue maje- ftatis deferantur. 26 to. Ad Memento pro defunclis. Orat facerdos pro defunclis, & comemorationeni eorum facit, dicens: memento etiam fr' mnlorum , famularumque tuarum , nos prcecejferunt cum figno fidei & dor- munt in fomno pacis ; fpecialiter orat p to defunftis animabus in purgatorio , ut D en s facrificium hoc non folum ad remiflionem peceatorum, fed & ad abfolutionem poena- rum pie in Domino defuncborum extende- re dignaretur: ne diniittamus igitur pro fratribus noftris defunftis orare , & factifi- cia cfferre, ut placatus Dominus ex illo ardenti rogo animas liberet, qualis autem erit major accepta oblatio , quam Mifiie fa¬ crificium? de quo pra?termiffis tot patrum teftimoniis Cone, Trid. le!f. 2<;. decreto de purgatorio ait: animas in purgatorio de- tentas fidelinm fuffragiis potijfunum ve¬ ro acceptabili altaris facrificio juvari , quod jnxta Jpoftolorum traditivnem fieri oftendit , idem Cone. feff. 22. c. 2. Orat facerdos, tundit pečtus, & dicit: nobis quoque peccatoribus; quse tunfio refertur ad latronem in cruce pendentem, & pec- cata fua coridolentem; defiderat nempe , ut etiam nobis vivis fidelibus omnibus cum. fanftis & elečfis per virtutem hujusfaero- fančti facrificii s ternam aliquando Deus beatitudinem largiri dignaretur; trina be- nediftio, trinam orationem CJirifti iii cru¬ ce fignificat, dum dixit: pater ignofce H- lis-, Deus meus , ut quid d er eliqui]li me: in manus tuas commendo fpiritum meirn; alk tres cruces tres horas, quibus pepen- dit in cruce, a fexta ufque ad nouam , & s 2 duše duše cruces extra calicem divifionem cor- poris ab anima Chrifti lignificant. 271110. De oratione Domini. Poft haec dicitur oratio Dominica, feu Pater n oil er, ut omnia orationis & petitionis momenta per hanc petitionem, quam Chriftus ipfe tradidit nobis, compleftamur; poftea pe¬ ti t facerdos, ut ab omnibus malis praeteri- tis, praefentibus & futuris per interceffio- nem B. M. V. Apoftolorum & fanftorum nos liberare dignaretur; accipit hoftiain? & frangit eam per medium» prout fecit Chriftus in ultima coena, comixtio panis & vini defignat unionem carnis & anima; in refurredlione; fignificatur per fraftionem panis lcifo templi in medium: trina auteni benediftio particulae fuper calicem ■> Chri* ftum tertia die refurgere, impofitio paru* culae in calicem fepulchrum Chrifti. 28vo. De Agnus Dei ; tundit ter peftus facerdos dicens: Agnus Dei qui toUis peccata mtmdi, miferere nobis, dona no¬ bis pacem; admiratur paffionis mifteriuin his fufpiriisj & tam infinitam humilitatem & charitatem Chrifti , qui vol uit omnes totius mundi ferre fprdes & peccata; hoc & fecit Joannes c. i. v. 29. fuam vocem extollens, dum Chriftum videret in hunc mundum veniffe ob delifta populi fui? di- ceas: ecce agnus D eh qui tollit peccatum mnn• £77 mundi ; confiderare nos oportet cum Pe¬ tro i. Epift. c. i. v. 18. non corruptibi- libus auro vel argento redempti ejlis , fed prcetiofo fanguine agni incontamina- ti 6 ? immaculati Chrifii. §♦ 197 « Inter. Quid ad communionem lacerdotis faciendum ? 1^. Ad Communionem facerdotis» fi Eu- chariitiže facramentum non fumimus, ipiri- tualiter eodem refici digne defiderare nos oporcet. 29no. De Communione Sacerdotis. Fit praeparatio ad fumendum corpus & langui- nem Domini noftri Jefu Chrifti: orat ■> ut Deus eum ab iniquitatibus mundetj ut pu¬ ro corde fanftiiiimam Euchariftiam fufci- pere polfet; accipit panem* & percuffo pe- dfore ait tribus vicibus: Domine non fum dignus , ut intres fub teStum meum , Jed tantum dic v er bo , & fanabitur črnima mea , ad formam Centurionis, de quo Math. c. 8* v. 8. Communio haec fignificat fe- pulturam & totalem lapidis impofitioliem, quafi in corpore noftro Chriftus fepeliretur* iignat fefe iacerdos cruce & inclinatus ac¬ cipit corpus & fanguinem, abluit calicem, & digitos & componit velo ficnt ante Miffam. 3omo. 278 3omo. De fine, Mijfce. Accedit ad partem Epiftolse laudem concinens de Chrifto a mor- tuis refurrečfco , & confumato facrificio pro nobis peccatoribus? dicit orationes, & gra- tias agit pro accepto ingenti beneficio, be- nedicit nomine Chrifti populum, & hsec benedičlio fignificat benediftionem illam, quam dedit Chriftus Apoftolis, anteguam in ccElum afcenderet, fignificat etiam Mil- iioiiem Spiritus S. in terram; vadit ad par¬ tem Evangelii, & plerumque recitat ini- tium Sr Evangelii lecundum Joannem, quod eft repetido qu^dam & compendium iteriorum ptincipalium fidei noftrae, Ss. Tri- uitatis j creationis mundi, incarnationis Ciirifti > quae omnia faeerdos fui & totius Eccleflae nomine noviter & ad majorem Dei gloriam & gratiarum ačtionem profitet® & difcedit. En explanationem MiiTae lacrificii? quan- tuni pro anguftia licet, maximum eile no- ftrae fidei myfterium nemo non videt, cu® igitur hoc inexplicabili dono placatur Do- minus , ftudeamus devote femper & filiali cordis affectu fiuic tremendo facrificio in* terefie , ut ficut Dominum noftrum Jefu® Chriftum nune lblum fub lpeciebus panis & vini adoramus, facie ad faciem eundeiD aliquando in coelis videre valeamus. Cum Cum & Ss. Euehariftiae facramentum, ut puhlice adoretur, exponatur, fci.endum eft, hoc ordinarie non exponi debere , ni- fi in fefto corporis Chrifti & per odtavam & quando urget neceffitas juxta ritum Rom. Eeclefise , ut tempore egeftatis, famis ? mor- bi, belli ? pro felicitate ftatus Ecclelite & lieculij pro confervatione'principum &c. in fine datur benedičfcio poli Miflam, aut ex- pofitionem, quse benedičtio fummo cordis affedtu ideo eft fufcipienda? quia ibi invifi- biliter ipfe Jefus Chriftus falvator nofter per facerdotem potentiffima lua manu be- nediftionem fuam nobis mifericorditer im- pertitur. De Concionibus. S* 198. Inter. Ouidnam adhuc fpedlat ad Dei cultum '? ip. Concio, verbi Dei afcultatio etiarn fpeftat ad cultum Divinum. Ad fanftificationem diei fefti non fuffi- cit folum Miffam audire, _quae fpatio me¬ diš horse terminatur, fed fciendum eft eum, qui totum diem landtificare vult, etiam reliquo Divino cultui intereffe debere •> rtem- pe conci onibus & cathechefibus ? quod eft prsecipue anims pabulum, prafertim pro iis 5 qui pios libros legere non poilunt nec fciunt; colitur enim praecipue Deus nofter, dum aut magnificentiam fan&itatem ejus depredicamus, in virtutibus exercemur, & peccata, quac Dei amorem omnino im- pediunt ■> deteftamur ? quae omnia fiunt au- diendo verbum Dei a paftoribus promul- gatum, §♦ 199 » Inter. Quare audiendum verbum Dei? Audiendum eft verbum Dei: mio. Quia per conciones & fermones verbum Dei profertur, & declaratur. 2do. Quia pauciffimi fidei veritates & dogmata clare & perfpicue intelligunt, & in juventute, nec diu nec attente dottri- nam excipiunt, qua fidei, morumque nor¬ ma proponitur. Etfi omnis fidei noftrae morumque do- ftrina in facris V. & N. Teftamenti pagi- nis contineatur inftinčtu Spiritus S. conge- ffca 5 non tamen ob fublimitatem ab omni¬ bus fidelibus praefertim rudibus intelligi ac percipi poteft; ideo jam Chriftus iple in hac terra legem explanavit & praedicavit; conftituit Apoftolos, Difcipulos ? eorum- que »Si que fueceffores Epifcopos, Parochos & Pa- Itores in minifterium fuum, qui verbum Dei fidelibus exponerent; concio itaque aut cathtechefis nihil aliud eft, quam fufa verbi Dei explicatio» quae necenaria eft > cum, etfi jam in juventute a parentibus & paftoribus luculenter prolibus cum lafte propofita fuit, ob juvenilem se ta tem ta- men & inconfiderantiam facile excidat •> & ob non frequens exercitium ■> & memorise revocationem oblivioni detur ? ex quo fit, ut ob ignorantiam & infcientiam prsecepta Dei transgrediamur; de neceilitate audien- di verbi plurima habemus lacrarum littera- rum teftimonia Prov. c. 4. v. 1. cmdite filii difciplinam patris & attendite , ut fciatis prudentiam v. 20. fili mi afculta fermones meos, & ad eloquia mea in - clina aurem tuam. Quomodo autem tu praefertim indofte, Chriftiane fcies prudentiam & eloquiaDei. nifi audieris; Chriftus clare beatos praedi- cat, qui lubenter conciones audiunt ? di- cens Luc. c. 12. v. 47. beati qui audiunt verbum Dei ; ficut enim mi homo» fi vi- tam tuam temporalem fuftentare vis, efu & potu refici debes, fine quo non diu vi- ves ? fic & fine auditione verbi Dei 9 quse eft vitae fpiritualis & animse tuše cibus diu fine peccato & morte animae tuše fubfifte- re, 282 re uon poteris; ideo nos Chriltus docuit orare , ut panetn noftrum pater det nobis, feiens utique hominem fine cibo hoc puram diu non poffe perfeverare ; ideo praetermil- fis Ecelelhe frequentiffimis ftatutis Cath. Rom in explicatione tertii praecepti admo- net Parochos : attente prceterea , diligen- i terque facra concio fideiibus audienda ejk nihil enim minus ferendum efi ■> neque tam profecto indignum , quam Chrifii verba contemnere , aut negligenter audire ; eo- rumdem cura ejfe debet, ut quce ad Chri- jiicmce vitce injiitutionem pertinent , dili- genter addifcant ; nifi agrum tuum exco- lueris &-l"uper eum feminaveris, fručtum non afferet , fed fpinas & tribulos germina- bit 5 fic & nifi. yerbum Dei in corde tuo feminaveris , fpinie & tribuli, hoc eft pec- cata & mala vita radices capient, crefcent, & luffocabunt te; recogita mi Chriftiane? anne verum hoc fit, quam diu diligenter verbum Dei frequentaffes, nonne in ama- ritudine animse tuae recogitabas dies tuos> fe pius cor tuum dolore transverberatum eft, innocens permanfifti, aut poenitentiam egifti? quamprimum autem verbi Dei au- ditionem neglexifti, ibas in defideriis tuis tepidus. & plane frigidus: en verbi Dei au- ditionis fručtum & intermiiTionis damnum. §. 20 °. 3S3 §♦ 200 » Inter. Quid faciendum, ut ex concioni- bus fručlus percipiatur? Ut ex concionibus frndtus percipiatur : imo. Verbum Dei fine divagatione men- tis attente audiendum eft. Dum fermonibus Diviuis interfumus ? fcire debemus Deum nos .alloq.ui & exhor- tari per fuos miniftros, hiuc omnes noftros fenfus linice debere effe concionibus atten- tos 9 fi fruftum ex iis fperare & confequi velimus, omnia negotia domeftica tune poftponenda, occuli iemper ad dicentem direčti, aut faltem non hinc inde divagan- tes; neque inveniatur, qui adhuc alios colloquendo, aut ad Ecclefiam non fpe- člantibus adtionibus ab auditione verbiDei quoquomodo arceat, aut impediat, de ta¬ li melius effet, fi. plane non interelfet; fcandali rei funt ejusmodi, de quibus Chri- ftus Math. c. i 8 * v. 6. qni fcandalizave- rit unum de illis ■> qui in me credunt ■> expedit ei , ut fufpendatur mola afinaria ria in collo ejus, & demergatur in pro¬ fan dim maris; quod & de iis intelligen- rium, qui verbum Dei coiitemnum, con- cionatores irrident 9 & hujusmodi. ' 2 do. 284 2do. Quae dicuntur non aliis fed fibi ap- plicandum. Concionatoris mens nunquam ad parti* cularia defcendere debet? ne charitas te- datur, fed de vitiis in communi differen- dnm eft ? alias fermo majus damnum, quam emolumentum parati li tamen fit? quod im- poffibile eft? de vitiis gralfantibus fermo nullatenus ad alios eft applicandus? cum omnes in omnibus offendamus? qui enim ejusmodi intentione fermonem audiret> fruftus nullus fperari poffet ? eum humiii- tas defit? meminiffe oportet femper effati Chrifti Domini Math. c. 7. v. 3. quid au- tem vides feftucam in occulo fratris tui ? & trabem in occulo tuo non vides P aut quomodo dicis fratri tuo ? fine, ejiciam feftucam de occulo tuo, & ecce trabs eft in occulo tuo. 3tio. Seriam oportet eile voluntatem doftrinas in concione auditas confervandi & exequendi. Finis auditionis concionis eft ? ut pii Chriftiani in virtutibus magis confortentur? vitia evitent & peccata; contra autem pec- catores a via peifima revertantur ? & poe- niteant? hinc ex fe patet quemvis audien- tem habere debere feriam voluntatem do- ftri- 38 $ čtrinas non folum audiendi, fed & in cor- de conlervandi, & juxta iilas vicam fuam inftituendi, ideo Chriftus Luc. c. ii,v. 2?. beati qui audiunt verbtim Dei £# cufto- diunt illud , & iterum Paul. ad Rom. c. 2. v. - 13. non auditores legis jujii Junt afud Deum, fed faStores legts jujlifica- buntur ; fi volumus ex auditione verbi Dei fručlum, nos oportet etiam puris menti- bus interede, non corde peccatis contami- nato, non enim Spiritus S. iua unčtione nos intrare poterit, fi cor maculatum ha- buerimus, oportet pr sterea altius mente fingere, quae dičfa funt, domi recoligere veritates quibus inftrudti fumus, alias dia- bolus venit & ftatim femen feminatum, quafi ventus difpergit. Ad Dei cultum praeterea fpeftant etiam pomeridiana Divina offieia, ut Lytani c , Rofaria, & alias piše orationes, quibus quantum fieripotefl intereffe nos oportet, ut diem feftum toto die fan&iiicemus. UL Qm- III. Quadragefimale , quatuor temporum aliarumque ab Ecclefia fiatutarum dic- rum jejunium obferves , die Vener is & Sabbathi a carnibus abfiineas . §. 201 * Inter. Quid tertio Ecclefiae prseceptoin- jungitur? 9*. Tertio Ecclefia praecepto injungitur ? ut diebus Veueris & Sabbathi ab eiu car- uium, aliis autem vetitis diebus etiam a lafticiniis & ovis abftineatur, nifi alia le- gitima & communi conluetudine 5 quaj paf- fim in Germania viget, efus horum fit li- citus. Jejunia ab Ecclefia fiatuta 5 efie a Chri- ftianis fančte obfervanda, nonnifi is nega- re poterit, qui ad Ecclefise gremium n o n fpeftat, prsecepto enim Divino Ecclefia obedire tenemur. Jejunium ecclefiafticum duplex eft, unuffl quod folum prohibet efum čarni um, ut diebus veneris & Sabbathi; alt er um , quod non folum prohibet efum carnium, fed & unicam per diem refectionem admittit, ut in jejuniis quatuor temporum •> Adventus & duadragefimse, ex quibus conftat ellen- tiam veri jejunii non in abftinentia ab 287 efu carnium, fed in unica per diem refe- ttioue confiftere; per hanc enim fblum coipus noftrum mortificatur, & concupil- centia reprimitur, unde & tritum illud per fe cadit, Uquidum non frangit jejunium, cum per potum magis, quam per dum fanguis & concupifcentia exl'urgat; dum ita- que Ecclefia tempore maxime Quadragefima; difpenfat, lisec difperifatio ad efum carnium extendenda eft, uullatenus autem , quafi unicam refettionem tollere vellet, qua omnes Chrifti fideles generali ter obfervare debent, etfi carnibus vefci illis fit licitum Pofita liac generali regula, lethalis pec- cati rei funt, qui diebus ab Ecclefia prae- ceptis carnes comedunt, aut uiiicam refe- ftionem excedunt; caupones & alii, qui alicui ad jejunium obftrifto cibos vetitos paraut, aut jam beiie pranfis coenam offe- runt, alios ad jejunii laefionem inducuut > irrident, aut preceptum Ecclefise pro ni- liilo habent; qui propria authoritate cibos vetitos comedunt fine omni lieceffitate & licentia legitima. Excnfantur autem a lege jejuniiV qui ab Ecclefia, aut prudenti & confcientiofo dif- penfantur medico , ut milites in difficilibus cuftodiis, & propugnaculis ftantes, tem¬ pore obfidionis aut belil; pauperes, qui oftia- 288 oftiatim mendicant, fi una vice corpus fuum reficere non poflent; mulieres gra- I vidae & nutrices, cum fostui naturali jure providere teneantur & periculum ipfis aut proli immineat ; imo peccarent, fi jejuna- rent periculo fe & proles exponentes; ex- cufantur omnes, quibus aliquod opus fa- ciendum incumbitj quod p ra: ft ar e obierva- ta jejunii lege non poflent, five dein pau- peres fint aut divites, quod vires corporis notabiliter exhaurire poteft ; hinc liberi a jejunio funt, officia charitatis in proximum difficiliora exercentes, ut animarum pafto- res facramentis aegrotos providentes lon- gius aut turbida tempeftate, aut concionau- tes, fi corpus per hoc multum defatigatur? qui aegrotis diu noftuque miniftrant, vi- gilant; liberi a jejunio funt praeterea arti- iices, gravia, dura & laboriofa opera fa- cientes, ut fabri lignarii, ferrarii, foflores, agricultores , lapicidae, bajuli, vinitores, iter agentes pedibus , non curru ; qui 21 annum non attigerunt , cum indigeant vi- rium incremento; fenes cum ad eam sta¬ rem pervenerint, quae decrepita, caduca & languida eft, de quibus certum tempus ftatui non poteft ; gravius infirmi , dolores ftomachi, capitis vertigines, deliquia pa- tientes , aut nočtes infomnes jejunii caufa habentes , quibus & licitum eft unicam re- fečtionem 5 quse ab aliis ad meridiem fu- mitur ad vefperum transfere, & mane etiam nifi ftomachus 11011 aliter admilerit, quid parum ad caiidandiim ftomachum ac- cipere poffunt, ad qiue autem ■> ne con- fcientia propria lsedatur aut in dubio aga- tur, difpenlatio ab Ecclelias poteftate ad- du£fc> Medici atteftato petenda eft, quac habita ratione nemini denegabitur , cum Ecclefia leges cum gravi incomodo fideli- bus imponere nunquam intendit: notent autem difpenfationes fubdole acquifitas nul- las effe. §♦ 202 t Jnter. Aime praceptum Ecclefise adirn- pletur, dum vetitis diebus folum ab efu carnium abftinetur ? p,. Ad implendum pneceptum Ecclefiae ejusmodi vetitis diebus etiam mortificatio debet adeffe, qu« in eo confiftit, utfemel tantum corpus per diem reiiciatur & fatu- retur. Jam §. prsecedenti di&um eft in quoiiani effentia jejunii, ieu mortificatio confiftat ■> nempe, ut femel tantum corpus per diem reiiciatur ,• ordinarium tempus refeftionis eft meridies in hisce terris, non ergo de- cet prius ad menlam accedere, ue guli« appareat appetitus; collatio fierotina etiam, t li~ 290 ličita eft , ita tamen ne coena , fed c (Emi¬ la vocari poffit, - notare oportet prteterea, etli cibis efurialibus utamur, nullatemis diebus jejunii exquifitiffimos cibos, ad ir- ritamentum concupilcentiae exquirere de¬ bete, nifi jinem jejunii transgredi velimus; ultro iis diebus bonis operibus , oratione, 1 elemofma incumbendumcur enim jejuna- mus, quam ut peccata noftra ejiciamus ex cordibus noftris . & koc genus Dcemonio- \ rum non ejicitur . nifi p er orationm & \ jejunium Math. c. 17. v. 20. unde Moy- j les gratiam accepit pro populo, quam? quia panem non comedit & aquam non bibit pet longum tempus Exod. c. 34. v. 28- unde David remiffionem peccatorum, quam jejunio Pfal. 14. v. 13. humiliabam in je- junio animam meam , & Tobias c. 3. v. 10. perexit in cubiculum domus fuce , & tri- bus diebus & tribus noStibus non man- ducavit neque bibit. Exemplum nobis de- | dit Cliriftus falvator nofter, & feceffit in defertum & jejunavit 40 diebus & 40 no- I čtibus Math. c. 4. v. 2. ex quibus patet legetn ab Ecclelia latam non el Fe vanam quamdam oblervautiam, fed opus prapri- mis pium, & maxime utile in veteri & nova lege ufitatiffimum, quod prsevaricari magnum nefas eft. IV- IV. Singulis annis femel deftinato 'ad id Confejjario peccata tua confitearis ? c? in pafchcate facram Euchariftiam acci- pias. §. 203* Inter. Quid quarto Eccleftae pnecepto injungitnr? Quarco Ecclefive praecepto injungitur annua confeffio peccatorum, & tempore paichcatis facra commuiiio. Etfi Chriftiani amore Dei excitati pii & ferventes faepiusper annum peccata lua con- fiteri folentj ut major illis addatur gratia? & via ad peccata pnecludatur ? tamen Ec- clefia pia folicita Mater ftatuit, cum in- veniri poffint, qui confeffionem peccato- rum negligerent, ut prceceptum confeffio- nis faltem femel in anno ob omnibus & fingulis , cum ad annos difcretionis per- vmijfent, impleretur , unde jam in nni- verfa Eccle/ia cum ingenti animarum fide- linm frufru obfervatur vios Ule falutaris confitendi Jdcro illo, & maxime accepta- bili tempore quadragefimce , quem morem S. Stjnodus maxime pr o bat & amplefri- tur tanquam pium & merito retinendum. Cone. Trid. Seff. 14. c. Deftinatus con- ieilarius eft, qui ab Ordinario i'uo peccata t a ex- excipiendi in illis diftričttibus facultatem habet. Injungitur praeterea tempore paich- cads facra communio, quae etfi olim adie fančbo Jovis majoris hebdomadas computa- batur; nune tatnen aliter introdučla paJiira, efi confuetudo a Dominica fecunda quadra- geiims, ui'que ad Dominicam fecnndam poft Pafcha 3 ut fideles tempus habeant fuf- ficientiffimum precep to Ecclefiae iatisfacien- di; unde fi quis tempus hoc 3 quin com- munionem accederet, negligeret, ob prte- cepti violationem graviter delinqueret 3 ad confirmationem hujus praecepti adducitur Canon Cone. Trid. 9 Seli*. 13. qui fic fo- uat; fi quis negaverit , omnes & fingu- los Chrifii fideles utriusque fexus , cun ad annos diferetionis pervenerint, teneri fingulis annis faltem in pafchcate ad com- municandum juxta prceceptum fancht ‘inatris Ecclefiae 3 anathema fit. V. Ecclefice vetitis temporlbus nuptias non celebres. §• 204*. hiter. Quidnam per quintum prceceptum prohibetur? R. Per quintum Ecclefiae pršec,eptum pro- hihentur nuptias a Dominica prima adven- tus ufque ad Epiphaniam Domini & a die cinerum ufque Dominicam in albis. C um 3?3 Cum enim tempus Adventus & quadra- geflima; dies ludtus & pcenitentiae fmt» qua propter etiam omnes nuptiarum folemnita- tes Ecclefia prohibet, quae fiunt profauis ktitise fignis, ut inftrumentis muficalibus, cantionibus, quod praecipit aecumenica Trid. Synodus feff. 14. c. 10. dicens: antiquas folemnium nuptiarum prohibitiones dili- genter ab omnibus obfervari S. Synodns prcecipit , in aliis vero temporibus nup- tias folemniter celebrari permittit , quas Epifcopi, ut ea qua decet modeftia & ho- nefiate fiant, curabunt , fanSta enim res ejl matrimouium & Janete traStandum ; ex quo fluit abufus omnes in loco Eccle- iiae, ubi matrimonium celebratur, effe tol- lendos ■> ut potus, fonus inftrumentorum •> laltatricius & hujusmodi; fuper praeceptum Ecclefioe, ut omnis occaiio tempus Adven¬ tus & quadragefimae delioneftandi prjeclu- deretur, in terris Auftriacis Auguftiiiimus Imperator Jofephus II. piše memorise lub J 4 Jan. 178?. prohibuit? ne temporibus hifce vetitis neque denuntiationes neque etiam copulationes ? etfi. non folemnes fiantj quod lolum graviffimis de caufis pote¬ šit difpenfarij liane autem legem non effe inanem, fed fančtam, pr as fa ta Syno- dus declarat eadem feff. Canone 14. cum eosdem damnet, qui contrarium fenferint, 294 dicens: ji quis dixerit ■> prohibitionem fo- temnitatis nuptiamm certis anni tempo- ribus faperftitionem ejje Ujranicam , ab Ethnicorum fuperftitione profeSlatn > ana- thcma Jit. Finis Tomi L E R R A T A -Errata minoris momenti benevolus letlor corriget. / • • ■ A h : i Ji. • IZV K v T , >;'■ i; s.?$*|'N5! V ' ;' : ' i ' ;•«: 4s.fi S *:■ ■ >•' '•>1': ! - • - i5l