m ■n ANNUARIO DELLO R. GINNASIO SUPERIORE DI CAPODI STRIA Anno scolastico 1911-1912 Quid Cicero de aetatis suae imitatoribus Alexandrinorum poetarum censuerit, scripsit Eugen ins Sirnzig. Notizie scolastiche. £et/mbib!bibrf K. k. I, äaatsgynjnasiujQi TRI ESTE Stab- tip. L. Herrmanstorfor i**:*fc -vrv-':, Ifell Piff »sä® m»m kmmmm SÄ »s« MÄ ANNUARIO DELLO I. R. GINNASIO SUPERIORE Dl CAPODISTR1A Anno scolastico 1911-1912 S Quid Cicero de aetatis suae imitatoribus Alexandrinorum poetarum censuerit, scripsit Eugenius Simzig. Notizie scolastiche. TRI ESTE Stab. tip. L. Herrmanstorfer 1912 Edit. la Direzione deli’i. r. Ginnasio. E U G E NI O SIMZIG Quid Cicero de aetatis suae imitatoribus Alexandrinorum poetarum censuerit. \ Si Ciceronis scripta, quae vocantur rhetorica, atque in iis praecipue Brutum, Oratorem libellumque De optimo genere dicendi vel minus diligenter legeris, aliquid insoliti, quod in aliis Ciceronis libris frustra quaesieris, animum tuum percutiefc statimque manifestum tibi erit M. Tullium quos supra diximus libros non tarn docendi causa quam eo consilio conscripsisse, ut viros quosdam aetatis suae, qui in scribendo aut inanem verborum strepitum doctrinamque ni-mium affectabant aut de iis quae veteres poetae Romani ad Graecorum exempla finxerant operibus secus existimabant, apertis vel reconditis verbis nonnunquam reprehenderet atque corriperet. lam vero re-prehensiones illas modo ad poetas modo ad oratores aetatis Cicero-nianae spectare ex compluribus locis facile colligitur. Erant enim ea tempestate inter cives Romanos nonnulli. qui ut mores et instituta, quae tum vigebant, sic poesin quoque et eloquentiam funditus renovandam esse censebant, quique Caesarem et Augustum, penes quos tune opes et potentia erant, iusto vehementius adversabantur et insectabantur. Hi eloquentiam Asiaticam, id est dicendi genus tumidum nimisque exornatum, valde reprobantes Atticos oratores, in hisque maxime Lysiam velut unicum ad imitandum exemplar proponebant, unde Attici mutuato nomine a Cicerone appellantur. Hos oratores Pseudo-Atticos Tullius in iis quae supra memoravimus scriptis rhetoricis saepius quam poetas nimirum perstringit, quod verebatur, ne illorum praeceptis gloria, quam sibi in opera forensi paraverat, obscuraretur. Poetas vero aetatis suae, quorum famae eo magis Cicero invidebat, quo minus ipse carminibus fingendis inclaruerat, quamquam placidius tractat quam Atticos, nihilo setius tarnen, quod a poetis priscae Latinitatis eorumque principe Ennio deflectere et nova petere exempla audeant, passim exagitat. Sed taiitum abest, ut de omnibus quas Cicero cura aetatis suae viris doctis habuit controversiis disseram, ut dissensionem illani fusius retractem, quae fuit Arpinati cum eiusdem aetatis poetis, qui poesi novandae operam dabant. Priusquam autem controversiam haue explanare incipiam, haud inopportunum videtur paullo altius rem repetere primumque de poesi Latina pauca referre, tum ipsos poetas eorumque carmina ad Graecorum exempla efficta, quatenus ad nos pervenerunt, enumerare, locos denique Ciceronianos, in quibus poetae novi memorantur, attentius considerare. Item de Rom an o-rum poesi lvrica, summatim exponam, ut manifeste apparea.t, quanti momenti fuerint poetae, qui novi a Cicerone vocantur, iis qui postea fuerunt carminum auctoribus. Ac primum quidem poesis Latina non pari ac Graeca ponde-randa est statera. Graeci enim poetae quasi e terra nati naturae diligentissima observatione ad carmina condenda velut divino quodam afflatu impellebantur eorumque carmina in ludorumque sollemnium coetu cupidissime audiebantur. Ab antiquissimis inde temporibus cantores ad regum convivia, ad deorum sacra adhibebantur auresque au-dientium deorumque hominumque laudibus permulcebant. Quo factum est, ut poesis Graeca ad sensum populärem vulgaremque accommoda-retur et a cunctis intellegeretur. Apud Romanos contra antiquissimis temporibus ars poetica a civibus in rerum publicarum varietate ver-santibus ad nugas referebatur vel prae forensi armorumque strepitu plane neglecta Graeculorum maxime curis demandabatur. Ceterum haec tanta Romanorum gravitas atque severitas non impediit, quo-minus carmina popularia, carmina religiosa quaeque sunt rudimenta poesis lyricae, sympotica, amatoria, nuptialia, navalia, militaria, rustica apud gentes Italicas haud secus atque alibi increbrescerent. Quorum canticorum quamquam nihil fere ad nostra tempora ma-navit, tarnen vestigia aliqua supersunt. In funeribus celebrandis nenias laudandi gratia ad tibiam cantabant; in epulis convivalia, in castris castrensia, in triumphis obscoena vel probrosa concinebant. At cum Italici congressionum celebritate carerent, cantica ista non non latius innotuerunt neque per totam Italiam, ut Graecorum per Graeciam, vulgata sunt. Obstabat praeterea Italicae lyrae incremento, quod Graecorum poetarum gloria aures Romanorum obstreperentur cantoresque Italici peregrina imitari quam domestica excolere mallent. In carminibus vero religiosis Italici, quo erant rigore in deorum cultu, nullam patiebantur mutationem vel varietatem, unde evenit, ut verbi gratia Carmen Arvale vel Augusti quidem aetate, etiamsi a nullo comprehenderetur, obsoleto illo et ab ultimis iam obliteratis temporibus repetito tenore recitaretur. Cum igitur Romani vetustas canticorum formas mordicus retinerent, quid mirum poesin lyricam apud eos tardo gradu se evolvisse neque, sicuti folliculo se exserit špica, flores suos expandis.se ? Quin etiam cum litterae Graecae pei' Italiam diffunderentur, poema epieum et dramaticum prae melico principatum obtinuit. In tragoediis vero Romani choros, quae est dramatis pars lyrica, omnino omisisse viden tur; denique ne longus fiam, paucissima aetatis praeciceronianae ad lyricam referri possunt. Septimo denique ineunte saeculo melicum genus adhuc neglectum radices agere coepit: grave initio et ad moreš formandos compositum, velut in Lucilii satirarum libro, qui Collyra ab amicae nomine inscribebatur; malitiosum et procax in epigrammatibus; artificiosum denique et efieminatum in iis carminibus, quorum natura e paucis fragmentis vix discerni potest quaeque in Laevii Erotopaegniis occurrunt. Sed primordia poesis lyricae ut initio saeculi septimi statuantur, tarnen negari non potest poemata Lucilii et Laevii paucaque Porcii Licinii Catuli Graecorum melicorum exemplis longe inferiora fuisse. Poesis vero lyrica cum iis demum poetis exstitit, qui Ciceronis aetate floruerunt, quique melopoeam e Graeco fonte manantem pleno ore hauserunt. lam vero quaerenti, utrius aetatis specimina poetica secuti sint Italici, eiusne, qua civitates Graece plena libertate, an illius, qua in Macedonum vel Romanorum ditione ac servitute tenebantur, simpliciter respondebimus Italicos paucis modo exceptis non vetu-storum sed Alexandrinorum, qui dicuntur, vestigia pressisse. Sed quo magis in aperto sit, quantum utriusque aetatis poetae inter se differant, naturam atque indolem poeseos Alexandrinorum explan ari oportet, quod quam brevissime potero absolvam. Alexandro igitur mortuo Graecorum terram patriam incolentium principatus, quem cum in rebus civilibus tum in literis atque artibus obtinuerant, transiit ad colonias in orientem deductas. Alexandrea maxime in urbe Ptolemaeorum munificentia literis et artibus splen-dida domus parata est, in quam doctissimi atque eruditissimi viri universae Graeciae ad literas tractandas conveniebant. Eo arcessiti sunt homines docti, qui indices scriptorum Graecorum conscriberent et collatis codicibus manuscriptis verba eorum a corruptelarum sordibus purgarent. Qui simulac ad tantae moliš operam accesserunt, facere non poterant, quin in veterum scriptorum monumenta altius descenderent eaque accuratissimis enarrationibus atque interpreta-tionibus illustrarent, unde cemendi et recensendi ratio adhuc ne-glecta mirum in modum increvit. Praeter hos • homines eruditos, quorum doctrinae ex aerariio satisfiebat, non deerant, qui colligendorum et explanandorum carininum cura ad alios delata ipsi versus facerent et in car-minibus condendis sibi laudein quaererent. Horum poemata in umbraculis regiae sub regum auspiciis pullulantia quantuni discederent a priscorum melicorum praestantia non est quod moneam. Poeta Alexandrinus versatur potissimum in exprimendis sensibus, quibus quisque rnaxime afficitur; abhorret a negotiis publicis, fugit exercitationem forensem, neglectis quae extra sunt, in semet ipsum descendit, quae in animo suo latitant velut divina ope in lucera profert, reruiuque inanitatem saepe doctrinae copia occultat. Libertate nimirum amissa quid tandem supererat, quo poetarum animi incenderentur ? Itaque nova cum quisque argumenta exquireret, in putidam elegantiam affectationemque delapsi earmina miro imaginarum flore consperserunt. In tanta inge-niorum exilitate complura poeseos genera, quae olim diligentissime reculta erant, poema epieum, hercicum, tragicum obsolescere et prorsus exstingui neees.se erat. Fabula localis ab uno Rhiano tractata est. Ad eruditionem Alexandrinam carmen certe didacticum aptius conveniebat, nisi quod hoc quoque genus vi carebat poetica. Quam-obrem recte censuit Alexandrinorum quisquis antiquorum poetarum molem horrescens versiculos pro versibus fundere instituit. Etenim melius erat tune et sanius in ineptiarum curriculo ineptire quam tuba epica vel cothurno tragico ex horreis deprompto cachinnum movere, praesertim cum hoc nugarum poeticarum genere, quod ad motus animorum expriniendos pertinebat, aliquid novi et inusitati procreari posset. Sic ex Alexandrinorum officina multa illa prodie-runt epigrammata, fabulae poeticae, epithalamia, naeniae, elogia, amatoria, praeterque choliambos et mim!ambos pastoralia seu buco-lica, in quibus Theocritus super ceteros praestisse lippis notum est atque tonsoribus. Praeterea in deliciis erant elegi, quod earminum genus antea nunquam altius provectum diversissimis argumentis, co 11siderationibus, narratinnibus inserendis accomodatum Alexandrinorum opera laetissimum tulit proventum. Innotuerunt inter elegiarios Philetas, Hermesianax, Phanocles maximeque Callimachus et post longum temporis intervallum exeunte iam Alexandrinorum aetate Parthenius. Hi omnes in condendis elegeis secuti sunt exemplum Mimnermi, praeclari Nannüs cantoris, qui puellae illius nomine elegos suos inscripserat, unde consuetudo ad Alexandrinos manavit. Nee solum propria incendia a poetis Alexandrinis versibus celebrata sunt, verum etiarn quae de prioris aetatis amoribus saepe incundissimis et facetis minus innotuerant, ex obscuritate in lucem proferebantur et narratione poetica recolebantur. Quae earmina erotica, quamquam neque omnibus numeris absoluta neque ab omni vitio vacua erant, tarnen a poetis posterioribus imitatione digna habita sunt. Virorum maxime in mulieres arnor, qui hucusque tota Graecia paene neglectus erat, ab Alexandrinis poetis primum summa teneritate et prope dixi pietate cantari coeptus est. Nec defuerunt in tanta versificum copia, qui impar cum Homero certamen abnuentes Antimachi Thebaidem vel Scutum Herculis aliaque eiusmodi recalcanda susciperent et ad invkfou conscribenda incumberent, in quibus Homeri simplicitatem, ingenui-tatem, sinceritatem frustra quaesieris. Quodsi carminis vere epici congruentiam, convenientiam, aequitatem, commoditatem affectassent, eruditionis mole obruti Icario mari nomen dedissent. Idcirco tenuiori versiculorum generi et dictionis elegantia et doctrinae illecebris nitenti operam dederunt. Horrebat oratio verbis obsoletis, sententiis obscuris, mythis reconditis adeo, ut legentes ampullarum novitate perculsi frustra, quid auctor sibi vellet, quaererent. Eo maior scilicet aucto-ritas, eo plenior admiratio. Neque aliter evenire poterat, cum idem esset versuum artifex atque carminum interpres sive grammaticus. Huic igitur poeseos generi erudito et perpolito Pindari sera progenies indulserat paullo ante quam Romanorum ditionis facta est; hoc elegantiae sensu Graeculorum quotquot patria relicta in Italiam demigrarunt, animos rüdes Italicorum imbuerunt. Quo factum est, ut simulatque Romae Alexandrinorum poesis innotuit, omnium mentes et aures peregrino sonu obsiderentur, res metrica, quae eo usque viguerat, funditus everteretur, Andronicorum Enniorumve auctoritas teste Horatio collaberetur. Iam paucis igitur ante Ciceronis consulatum annis iuvenes aliquot studiosi et amicitia inter se coniuncti consilium inierunt de poesi Latina renovanda et situ sordibusque purganda. In hac opera navanda Alexandrinorum maxime exemplum sectari, grandia inter-mittere, elegos, epigrammata, invhhn factitare instituerunt. Sed cum ex auctoritate Alexandrinorum penderent et tamquam magi-strorum dictata recinerent, fieri non potuit, quin in ipsa quae supra memoravimus exemplarium vitia incidentes mira, exsoleta, peregrina, obscura, absona atque absurda affectarent et nonnunquam risum Martialis1) elicerent. Princeps huius ordinis Cato fuit Valerius, qui Suetonio teste „docuit multos et nobiles visusque est peridoneus praeceptor maxime ad poeticam tendentibus ut quidem apparet vel ex his versibus: ’) Mart.. Epigr. X. 21. Cato grammaticus, Latina Siren, qui solus legit ac facit poetas.“1) Suetonius eum libertum e Gallia Cisalpina ortum esse dicit, ipse Cato in libello qui „Indignatio“ inscribitur ingenuum se profitetur. Proscriptione Sullana anno octogesimo primo a. Chr. n. patrimonio spoliatus Romam se contulit, ubi a Vettio Philocomo grammatica institutus tantaque doctrina imbutus est, ut iuvenis nonduin viginti quinque annorum dignus haberetur, qui scholae poetarum novorum praeesset. Ceterum tanta fuit eius paupertas, ut villam, quam a patre hereditate aeceperat, creditoribus cederet. Scripsit cum alia tum carmina epica, Lydiam et Dianam, quae ab amieis admodum laudata sunt: Lydia doetorum maxima cura liber.2) Dianam aut Dictynnam Helvius Cinna his versibus approvabit: Saccula permaneat, nostri Dictynna Catonis. 3) „Indignatio“ utrum versibus a,n oratione soluta scripta fuerit, pa-rum liquet. Si verum est, quod monet Horatius in libro do Arte jioetica, indignationem nonnunquam facere versum, liaud ita absurdum videtur Valerium hilem, quam, qui manumissionem ipsi exprobrabant, movissent, in versus effudisse. Peritissimus linguae Graeeae Romanos, quod rem metricam neglegerent, vituperabat. Idem versus Lucilianos emenclandos suscepit, ut apparet e versiculis, qui in codicibus quilmsdam decimae libri primi satirae Horatianae praemittuntur: Lueili, qiiam sis mendosus, texte Catone Dafensore tuo, pervincam, qui male factos Emendare parat versus, hoc lenius ille, Quo melior vir et est longe suptilior ille, Qui multum puer est loris et funibus udis Exoratus, ut esset opem qui ferre poetis Antiquis posset contra fastidia nostra Grammatieorum equitum doetissimus. Cum carminibus Latinis limam deesse animadvertisset, amicorum animos in carmina Apollonii Rhodii, Euphorionis, Callimachi aliorum-que poetarum aetatis Alexandrinae convertit hosque imitandos praedicavit. Nec solum poeseos novandae auctor fuit Valerius Cato, verum ’) Suet. de gramm. 11. 2) Teste Suetonio de gramm. 11. Ticidas versum illum eomposiut. 3) ibidem. etiam artis oratoriae, qua prae iis excellebat oratoribus, qui Attici a Cicerone appellantur et persaepe vellicantur. Idem sentiebat de emendanda arte poetica et rhetorica C. Licinius Macer Calvus. Licinii Macri rerum scriptoris a. d. V. Kal. Iunias anno a. Chr. n. octogesimo secundo1) Romae natus „parvolus statura erat“ ut Seneca2) ait, „propter quod etiam Ca-tullus in hendecasyllabis3) vocat illum „salaputtium disertum“ itemque ab Ovidio4) exiguus appellatur. Pater eius a Cicerone re-petundaruni accusatus, priusquam filius nasceretur, šibi mortem consciverat. Admodum puer Catullum carminibus suis ita inflam-maverat, ut exinde pro amico haberetur et carmen Catullianum L ei dedicaretur. Uxor eius Quintilia, quacum feliciter vixit, praematura morte absumpta est. De calamitate consolatur amicum Catullus teneris illis elegis qui XCV primi libri carmen efficiunt. Idem Calvus secundum praecepta novae scholae carmina erotica5) scripsit, quae a Seneca6) iocosa quidem, sed ingentis animi plena fuisse dicit. Praeterea epigrammata in Caesarem composuit, quibus tantum abest, ut Caesaris iram moveret, ut hic ad Macrum de reconciliatione per amicos agentem ultro ac prior scripserit.7) Idem mordacissimis hendecasyllabis M.’ Curium, choliambis Tigellium perstrinxit. Pri-scianus8) epithalamium quoque scripsisse tradidit; Propertius9) autem cum dicit haec etiam dooti confessa est. pagina Calvi, cum eaneret miserae funera Quintiliae nihil aliud in animo habuisse videtur nisi Calvi poemata elegiaca. Praeterea epyllio Ionis casus intexuit. Ingenio fuit hilari et lepido, nisi quod tristi exitu patris afflictus est. Sermo cum aculeo aliquo elegans, modo suavis modo acerbus. At maiorem laudem Calvus collegit causis in foro dicendis duxque habitus est Atticorum illorum, qui non Asianas tantum ampullas condemnabant, sed Ciceronis temperatiorem quidem elo-quentiam ut inflatam et redudantem improbabant. ') Plin. H. N. VII. 49. 165. 2) Sen. controv. VII. 17 3) Cat. carm. LIII. 5. 4) Ov. Trist. II. 432. 6) ibidem. 6) Seneca, contr. VII. 17. 7) Suet. Caes. 70. 8) Prise. VI. pag. 658 P. ") Prop. III. 25. 4. Praeter Catonem et Calvum e Gallia Transpadana Romam venerat Cornelius Nepos clarissimus rerum scriptor, ut procul a negotiis publicis totum literis se dederet. Mox captus est admira-tione Catulli et vicissim a Catullo in carminibus laudatus. Idem fuit amicus Attici et Ciceronis et, ut fere omnes illius aetatis viri docti, teste Plinio *) occasione oblata versus faciebat, quibus Catulli nugas imitatus esse videtur. EtiamM. Purium Bibaculum Cremonensem inpoetarum novorum numero referre licet, qui auctore Hieronymo2) anno centesimo tertio a. Chr. 11. ortus est. Eius carminum nobis quattuor fragmenta su-persunt, quorum tria in laudem Catonis facta sunt. In primo qui-dem fragmento Catonem ut supra diximus solum facere poetas existimat, in secundo eum villam creditoribus cessisse narrat, in tertio modestam Catonis vitam laudat, in quarto denique fragmento Orbilii oblivionem deridet. lam vero si Furius anno, quo Hieronymus tradidit, natus esset, illos versus in Catonem et Orbilium non fecisset cum illo tempore, quo memoriam labantem Orbilii in ludibrium vertit, ipse senescens in idem vitium memoriae de-lapsurus esset. Unde Hieronymum Furium Cremonensem ab A11-tiate 11011 distinxisse verisimile est. Poemata epica usque fastidiens cum iocosos est mordaces iambos et heiulecasyllabos composuit, tum maxime epigrammatibus, cui generi perquam indulgebat, ut Calvus et Catullus.Caesarem et Augustum persecutus est, qui, ut Taciti2) utar verbis, „et tulere ista et reliquere.“ Dum vixit, voluptati obsequens fuit ideoque „Bibaculus erat et vocabatur.“ 4) Praeter carmina „Lucubratio“ Furio attribuitur prorsa oratione exarata, quae Ciceronis facete dicta continet. Apud Catullum cum nulla fiat mentis Bibaculi, quamquam et is Alexandrinorum sectam aemulabatur, multo iuniorem fuisse et post mortem Catulli aut paullo ante floruisse consentaneum est, unde Hieronymi error eo ma-nifestius apparet, cum anno centesimo tertio eum natum esse dicit. Q. Cornificius nobili loco natus filius Cornificii, qui anno sexagesimo sexto praetor urbanus fuerat, Caesari mortuo a senatu in Africa missus cum de provincia decedere recusaret, a militibns desertus, quos saepe fugientes galeatos lepores liaud infacete appel-laverat, interiit anno a. Chr. n. sexagesimo primo 6). Praeter hende- ») Plin. H. V. 3. 6. J) Hier. 2 pag. 133 Sch. 3) Tao. Agric. 4. 34. •) Plin. H. N. 24. ‘) Hier. 2 pag. 139 Sch. casyllabos poema quoddam de Glauco, quem etiam Cicero adulescens versibus cantaverat, eomposuit, ex quo fragmentum aliquod ad nos pervenit. Cum de hendecasyllabis unus supersit, de Cornificii sermone ac dicendi ratione perdifficile ac temerarium est iudicare. Bello civili partes senatus capessivit et pro Sex. Pompeio pugnavit. Inter amicos Catulli eum fuisse vel inde colligitur, quod a Catullo in carmine XXXXII solacium rogatur. Etiam C. Helvius Cinna usus est Catullo familiariter, natione ut videtur Transpadanus, nam ut ex carminibus cogi potest, certe aliquid temporis in Cenomanibus commoratus est, ubi gens Helvia notissima fuit. Cum Catullo amico in Bithynia fuit ac paullo post in Gallia Cisalpina, ubi hendecasyllabis voluptates vitae rusticae celebravit. Praeterea carmina amatoria, quae ab obtrectatoribus inlepida1) vocata sunt, et choliambos et epigrammata scripsit, quorum uno Dictynna Catonis, ut iam supra diximus, celebratur. Sed multo maiorem gloriam assecutus est, postquam Propempticon ad Asinium Pollionem adulescentem, qui tune in Graeciam profecturus erat, misit, quo iter a Brundisio in insulam Corcyram ac deinde Actium litoraque Graeciae haud sine doctrinae ostentatione perseribebantur. Iam antea Parthenius Propempticon composuerat, quod sine dubio Cinna imitatus est. Summa vero diligentia in epyllio „Smyrna“ inscripto usus est, ubi amorem Smyrnae in patrem regem Cypri et. puellae commutationem in arborem, ex qua Adonis natus, narravit. Quo in poemate condendo novem annos consumpsit fabulamque a Panyasi narratam, ab Alexandrinis recoctam tanta doctrinae cali-gine occaecavit, ut aequalibus perobscurum esset et Cinna nondum mortuo a L. Crassitio grammatico enarratione non magis prolixa quam necessaria instrueretur. Quid quod Martialis in epigramma-tibus 2) salse ridet: Scribere te quae vix intellegat ipse Modestus Et vix Claranus, quid rogo, Sexte iuvat ? Non lectore tuis opus est, sed Apolline libris ; Iudice te maior Cinna Marone fuit. Sic tua laudentur sane ; mea carmina, Sexte, Grammaticis placeant, ut sine grammaticis. Suetonius3) vero L. Crassitium Smyrnae enarratione ita inolaruisse prodit, ut haec de magno eius ingenio scriberentur: ') Gell. 19. 9. 7- s) Mart. Epigr. 5. 21. seqq. 3) Suet. de gramm. 18. Uni Crassitio se credere Smyrna probabit, Desinite indocti coningio hanc petero. Soli se Crassitio se dixit nubere veile, Intima eui soli nota sua exstiterint. At quamvis inlepida atque obscura fuissent earmina Cinnae, tarnen a Vergilio adulescente imitatione digna habita sunt. Sed longe amabilissimus et ingeniosissimus inter poetas novos C. Valerius Catullus1) fuit. Catulli fama reliquos omnes obscuravit, Catulli earmina e tanta ineptiarum colluvie sola duorum milium annorum vetustatem probe tulerunt. Veronae anno a. Chr. n. octo-gesimo septimo natus in lacus Benaci ora villam splendidissimam a patre habuit. Literarum elementis domi institutus iuvenis ad-modum Romam venit, ubi Valerium Catonem cognovisse videtur et cum Licinio Calvo familiaritatem contraxit, nec dubium, quin ut Transpadanus Cornelium Nepotem saepissime viseret. Romae coetui poetarum, qui domum Valerii Catonis in Aventino frequenta-bant, mox accessit et a Catone, qui iuvenis praecox ingenium sibi suisque ornamento fore praesentiebat, benigne exceptus est. Romae Catullus Lesbiam illam cognovit ardentissimeque adamavit, quo ex amore multa illa manarunt earmina, quibus venustiora literae Latinae eo usque non protulerant. Clodia soror Clodii Pulchri Lesbiae nomine celebrata est, quae Q. Caecilio Metello Celeri nup-serat. Anno undesexagesimo a. Chr. n. mortuo marito vitae luxuriosae et liberae se dedit eiusque consuetudo cum fratre2) notissima est. Amore Lesbiae exstincto C. Memmium propraetorem cum Helvio Cinna amico in Bithyniam secutus est, ut rem nimirum familiarem ex Clodiae consuetudine perturbatam ordinaret. Quid in provincia fecerit, nusquam traditum est; anno absunto domum rediens in Troade cineribus fratris vale dixit rursusque in Italiam profectus Veronae et Sirmione in villa paterna paulisper commoratus est. Inde Romam rediit, ubi Cinna interea Smymam ediderat; hanc carmine3) magnis laudibus extulit. Reliquum vitae tempus partim Romae partim Veronae transegit et acerbissima epigrammata in Caesarem inque Mamurram familiarem eius composuit, etiamsi ille patris hospes Veronae fuisset. Anno circiter quarto et quinquagesimo Romae morte praematura absumptus est.4) Ceterum Catullus plus iambis valuit qam elegis, unde a *) Praenomen Quintus in codicibus Plinii H. N. 37. 6. 81 modo invemtur. *) Cic. Caelio 20. 48. 3) Cat. carm. XCV. *) Ov. am. m. 9. 61. Quintiliano iambographis adnumeratur et laudatur, in lyricis cum silentio praetermittitur.1) Ab Horatio in levi habetur, siquidem quod Demetrio Simiae obicitur, nil doctum illum fuisse praeter Calvum can-tare et Catullum, in malam partem aceipere fas est. Imitatione utique dignum aestimavit nec Catulli futuram gloriam apud posteros imminuit. Praeter hos quos memoravimus poetas novos alii ad circulum Catullianum accesserunt, quorum carmina exceptis perpaucis frag-mentis deperdita sunt, nomina man ent, in quibus L. Manlius Tor-quatus, filius consulis anni quinquagesimi quinti, cuius nuptias Catullus celebravit. Eundem Manlium Cicero in libris „de finibus bonorum et malorum“ doctrinam Epicuri explanantem ac defendentem facit et per occasionem interrogat: „ Quid tibi, Torquate, litterae, quid historiae cognitioque rerum, quid poetarum evolutio, quid tanta tot versuum memoria voluptatis adfert ?2) Item C. Memmius, qui praetor et Catullum et Cinnam secum in Bithyniam duxerat, erotopaegnium auctor fuit et ab Ovidio3) inter erotieos numeratur. At carminum eius unus versus reliquus est. Cicero eum Graecarum maxime literarum studiosissimum fuisse dicit; Latina fastidiebat, sed non adeo, ut carmen a Lucretio ipsi dedicatum aspernaretur. Exul in Graecia sua anno circiter duode-quinquagesimo a. Chr. n. decessit. Apud Ovidium loco citato cum Memmio Ticidae cuiusquam fit mentio, a quo Lvdiam Catonis eelebratam esse supra memora-vixnus. Is Perillam, quae vero nomine Metella vocabatur4), versibus cantavit. Praeter versum illam in Lydiam compositum versus glyco-naeus ad nos pervenit. Catulli in carmine XXXV Caecilius quidam e Novo Como poeta nobis occurrit, qui epyllium in Cybelem scriptitare coeperat. Nihil notum est de carminibus L. Iunii Calidi, qui Lucretio et Catullo exstinctis a P. Volumnio Augusti amico in proscriptorum numerum relatus et Attici ope exemptus est5), praeterquam quod sermonis nitore excellebat. Quid quod mulieres quoque poetičen attingere gestiebant! Harum duae innotuerunt eaeque poetarum novorum sorores, altera Cornificii, altera Memmii. Cornificiae epigrammata lepidissima Hie-ronymi aetate nondum obliterata erant. *) Quint,. X. 10. 1. at lyrieorum idem Horatius fere solus dignus legi. 2) Cic. de fin. I. 7. 25. ’) Ov. Trist, II. 433. *) Apul. apol.' 10. 5) Corn. Nep. 26. 12. 4. Horum carminum omnium reliquiae exstant paucissimae; su-persunt quidem iambi aliquot, qui etsi non omnes a poetis novis compositi, certe iniecti esse videntur, ut choliambi in illum Plotium Plancum Rufum, de quo Porphyrio 2) haec refert: „Rufus praetorius instituisse traditur, ut ciconiarum pulli manducarentur isque cum repulsain praeturae tulisset, tale epigramma meruit: Ciconiarum Rufus iste conditor, Licet duobus elegantior Plancis, Suffragiorum puncta non tulit septem : Ciconiarum populus ultus est mortem.“ aut quae a militibus in triumphis Caesaris cantitata sunt, velut Brutus, quia reges eiecit, consul primu9 factus est ; Hic, quia consules eiecit, rex postremo factus est.3) aut Gallos Caesar in triumphum ducit, idem in curiam: Galli bracas deposuerunt, latum clavum sumpsorunt.4) aut vulgatissima illa, quae milites Gallico triumpho currum prose-quentes cecinerant.6) Omnes hos versus potius in umbraculis quam sub sole iti-nerum aut inter ignes castrorum progerminasse crediderim. Neque Octaviano pepercerunt maligni. Semel eum lectisternii causa vellicant, quod heroibus utriusque sexus apparandum curaverat: Cum primum istorum conduxit mensa chorum omnem Sexque deos vidit Mallia sexque deas, Impia dum Phoebi Caesar mendacia ludit, Dum nova divorum cenat adulteria, Omnia se a terris tune numina declinarunt, Fugit et auratus Iupiter ipse toros.8) aut Postquam bis classe victus naves perdidit, Aliquando ut vincat, ludit as3idue aleam. Unde elucet iram novorum etiam in Caesaris filium adoptivum saevisse, quamqam ex eo numero clarissimi Caesarianis postmodo rebus favebant et erant ab initio Caesariani Cornificius et Quin-tilius Varus Transpadani; tempore interiecto Helvius quoque ») ad Hör. Sat. II. 2. 50. -) Suet. Caes. 80. *) ibidem. *) Suet. Caes. 49 et 61. s) Suet. Aug. 70. •) ibidem. Cinna et Bibaculus in partes illius dueti sunt. Ipso Catullus, qu vebementissime Caesarem, quem magnum vocabat, iambis incessi-verat, eontumeliis postea retraetatis in gratiam cum illo rediit. Is „Valerium Catullum, a quo sibi versiculis de Mamurra perpetua Stigmata imposita non dissimulaverat,, satisfacientem eadem die adhibuit coenae, hospitioque patris eius, sicut consuerat, uti perse-veravit.“1) Idem, ut sujira diximus, „C. Calvo — qui Magnum vilipenderat -— post famosa epigrammata de reconliliatione agenti ultro ac prior scripsit.2)“ Hi omnes, cum multis virtutibus. sagacitate, urbani täte, magnitudine animi, tum ipsa causa Caesariana et maxime beneficiis, quae in Transpadanos contulerat, ad eum tracti sunt. Scilicet non defuerunt in tanta aemulorum eopia, qui poeseos novandae negotium in ludibrium verterent et ipsis collegis despectui essent. lam vero quaeritur, quid tandem de ipsis poetis novis senserint aequales. Quis enim tam simplex, ut hanc poetarum novorum con-citationem latuisse putet ? Immo vero bina quodammodo castra posuerunt, eorum, qui novandi studiis favebant, et eorum, qui motus et turbas adversabantur. Ab illorum partibus stabant C. Asinius Pollio, C. Memmius, Q. Hortensius Hortalus, optimus qui-dem orator, pessimus versifex; bos cum alii tum maxime fovebat M. Tullius Cicero, oratoruin princeps, versificator mediocris. Im (juamdiu totus versatus est in republica, ut erat veterum laudator, sic uovo-rum immanitatem tacite improbavit, aperte 11011 oppugnavit. 8ed ex quo remotus a negotii» ad rhetoricae ac philosophiae studia accessit, nimiam confidentiam eorum moderandam ratus, quotiescuinque mor-dendi opportunitas ei data est, cantores Euphorionis, quos vocabat, vel vtenipovg eavillatus est, praesertim cum novandi prurigine ars quoque dicendi corriperetur, in qua ipse atl summum fastigium proveetus locupletissima exempla edidisse sibi videbatur. At ne tune quidem Cicero poetarum novorum conatus infesti.s ut dieam armis opprimere ausus est, immo vero vocis libertate perstrinxit. Quod si eos ad internecionem redigere statuisset, libro aliquo, ut in Atticos, invectus esset. Quae cum ita sint, locos deinceps considerabimus, quibus Cicero poetas novos eorumque carmina cum aliquo aculeo significat. Tribus igitur locis Tullium scholae novae certo meminisse viri docti opinantur quotiens nimirum ad eam designandam cantores Suet. Caes. 73. 2) ibidem. Euphorionis vel poetas novos vel vtenigovg commemorat. Hactenus quidem recte, sed alibi voce „quidam“ vel „nonnulli“ ad eosdem eum spectasse verisimile est. Ac prima quidem mentio fit in epistula ad Atticum missa. Etcnim e Cilicia profectus cum Cicero mense Novembri exeunte anni quinquagesimi a. Chr. n. in Italiam reverteretur, Brundisii e nave egressus ad Atticum literas misit, quarum in ipso initio, cum de itinere suo ex Epiro in Italiam facto amico narrat, iocose adit: „ita bello nobis flavit ab Epiro lenissimus Onchesmites ; hunc (iTtovbiiu^ovra si cui voles räv vecortgcov pro tuo vendito," ') id est: Si cui poetarum novorum gratum facere et admirationi esse cupis, pro tuo spondaicum hunc vende! Tria mea quidem sententia ex hoc loco Ciceroniano efficiuntur, primum ut Atticus poetarum novarum lusui indulserit eorumque gra-tiam aucupatus sit; deinde ut poetae novi versus spondaicos in deliciis liabuerint; tertium idque ad nostrum propositum gravissimum, ut Cicero novorum studia irriserit. Risum nempe movebant vtcßTi-oot, cum a rei metricae praeceptis discedentes in quinto exametri pede spondaeum pro dactylo interpo-nebant. At quid, quaeso, isto spondaeo interposito proficiebant ? Ut Alexandrinorum nimirum temeritatem imitando exsuperarent. Hi enim nimia novandi cupiditate adducti numerum hexametri heroici fastidientes in tanta syllabarum brevium abundantia binas in quinto pede longas artificiose coniiciebant, dummodo ne Homerum sequerentur. Ad horum exemplum imitatores Romani versus spondaicos consulto iterabant, nisi quod ad spondaicos Latinos condendos syllabarum brevium penuria mirum in modum conveniebat. In his Catullus in elegis spondaeum pro dactylo in quinto versus pede duodecies exhibet., in epithalamio Pelei et Thetidis tricies ibidemque tres continuos. Num reliqui poetae novi spondaicis abstinuerint, e fragmentorum paucitate colligi nequit, dubitare licet. Ciceronis certe quae supra citavimus verba spondaeomaniam, quam vocaverim, testificantur. Quae quamquam Catullum non tangunt, quippe qui anno quinquagesimo iam mortuus sit, tarnen et in eum conveniunt, At praetermissa quidem re metrica in ipsa voce „Onchesmites“, qua Tullius in hexametri prioris catalexi haud inconsulto utitur, cacliinnatio aliqua latet. Ventus enim, qui ab Onchesmo Epiri portu *) ofr. Cic. ad Att. VII. 2. 1. flat, anat illo ltyo[iEvcp pro vulgari austro Onchesmites nuncupatur, vocabulum mehercle abstrusum pro comuni usurpatur. Nonne ista est Alexandrinorum et imitatoruni eavillatio ? Quid quod eundem ventum idein scriptor in epistula paullo post vel paullo ante vel eodem forte die ‘) ad Tironem data lenissimum appellat Austrum! Sed ad ßjtovdsi,cc^ovtas ut redeam, non iniuste Cicero poetas suae aetatis reprehendit, quod tarn frequenter spondaico utuntur; nam in hexametro Latino, ut Ennius recte eognoverat, cum multo crebriores quam in Graeco sint syllabae productae, necesse est quintum saltem pedem spondaeo carere, ne versus dactylici numerus nimio spondaeorum pondere omnino opprimatur. Ae profeeto etiam aetate Augusti quamquam plurimi poetae spondaeum quinto versus pede postum vitabant, tarnen nonnulli eum de industria adhibebant, velut qui Cirim composuit, neque contra defuerunt, qui eos, ut Persius, vituperarent. Atqui si Cicero in iudicandis poetis novis aequior fuisset, illam mendam pro incremento rei metricae Latinae condonasset; nam hexametrum illi diligentius tractaverunt quam Ennius caesurasque naturae sermonis Latini accomodatiores sta-tuerunt; elegorum maxime in brevibus epigrammatibus peritissimos se praestiterunt; in senariis aut septenariis componendis severiores leges quam poetae scaenici priscae Latinitatis sibi imposuerunt tri-metrisque iambicis continuatis primi usi sunt, in quibus ne Grae-corum quidem poetae periclitati erant, ut ex metris Sapphüs, Alcaei, Archilochi ea receperunt, quae linguae Latinae naturae magis conve-nientia putaverunt: stropham Sapphicam, Asclepiadaeum maiorem, Glyconeos, Pherecrataeos, in primis autem hendecasyllabos, denique contenderunt cum Graecis in scribendis galliambis, qui aspero ser-moni Latino aegre accommodari possunt. Quae omnia si aequo animo consideraverimus, non dubito, quin futurum sit, ut quisque nostrum poetis novis ignoscat, quod cum bonis etiam mala quaedam ex Alexandrinis receperint. lam vero ad alterum locum Ciceronianum procedamus, qui est in Oratoris capitulo XLVIII.1) Ibi noster postquam hiatum et di-eendi asperitatem summa cum diligentia et nimia anxietate vitare scriptorem auriumque volutati morigerari debere monuit, „quin etiam — inquit — quod iam subrusticum videtur, olim autem po-litius, eorum verborum, quorum postremae duae literae, quae sunt in „optumus“ postremam litteram detrahebant, nisi vocalis insequebatur; ') cfr. O. E. Schmid, Der Briefwechsel des Cicero. Leipzig 1860. pag. 93. a) Cie. Orat. 48. 161. ita non erat ea offensio in versibus, quam non fugiunt poetae novi Ita enim loquebantur: „qui est omnibu’ princeps“ non „omnibus princeps“ et „vita ille dignu’ locoque“ non “dignus.“ Cicero igitur hoc loco monuisse mihi videtur et Ennium — nam verba „qui est omnibu’ princeps“ e versu Enniano deprompta sunt — et alios Romanorum poetas veteres, cum postremas literas consonantes servarent, tarnen literam s extremam obscurasse, si vocalis brevis antecederet et consonans sequeretur, et adiungit poetas suae aetatis a litera omittenda abhorrcre, quod ipsis “subrusti-cum“ i. e. inelegans videatur. Speciminis gratia exemplum ex Ennio et alio quodam ,poeta adfert. Saepius vero quam s litera m detra-hebatur, unde antiqui „dictust“ pro „dictum est“ dicere soliti erant; sed extremis reipublicae annis haee synaloephe obsolevit. Iam de exitus mutilatione ideo poetas novos reprehendisse mihi videtur Cicero, quod ipse in scriptis iuvenilibus non solum literam m sed etiam literam s extremam detraxerat, ut inter alios eiusdem aetatis poetas facere consuerat P. Terentius Varro in saturis Menippeis, Lucretius Carus in libris de rerum natura. At postea recessum est a decurtandi consuetudine cum ab aliis tum ab eodem illo Cicerone, qui cetera antiquorum praecepta in tanta novorum contumacia religiöse servavit. Nee solum a verborum mutilatione sed ab aliis priscae Latini-tatis scoriis vsarcegoi sermonem Latinum purgarunt. Ac primum qui-dem concisum pressumque rcddiderunt; sed ne ieiunus aridusve fieret, verbis lectis et prope absonis orationem exornarunt, unde scri-bendi ratio nonnunquam mollis aut obscura facta est. “Interdum — ut Baehrentis utar verbis — parum agiles et insuetiore habitu tam-quam tardati incedunt, nihilominus dignissimi hercle, quibus ei. gratiae habeantur maximae ob studia indefessa neque de merit is summis quidquam detraliatur: facilius multo posthao Vergilio et üvidio coaevis addere limam ultimam, quam illis viam aperire, praemunire, solidare. Sed sic, duce arte, verba componentes anxie solliciteque haud pauca novabant, quae mollitiae specie offendebant necessario priscorum sectatores.“ Ex versibus novorum, qui ad nos pervenerunt, unus literam s sublatam exhibet, in ultiino scilicet Catulli carmine postremus : at fixus nostris tu dabi’ supplicium. Forsitan dixerit quispiam cum Horatio: “Aliquando bonus dormitat Catullus !“ Equidem nego. Etenim carmine, quod verso citato finitur; per lusum respondetur Gellio, qui Catullum pluries perstinxerat, psequo versus ex Gellii epigrammate in Catullum couscripto facete repetitur. An tam inconstantem sibi Catullum putaveris, ut quae praecepta cum novorum consensu dedisset, ipsemet per ludi-brium infringeret ? -— Sed qui fit, ut idem illo Cicero, qui aetate virili in versibus scribendis consonantium plenitudini parum consu-luerat, senex factus poetas novos de literarum furto accusaverit ? —• „At repudiavit Cicero iuvenilia“: respondebo nequo ideo incon-•stantia purgabo. Et erat infirmus et varius tam in literis quam in vita publica. Quotusquisque enim, cum Caesar Rubiconem transgressus ad urbem adventaret, in castra Pompei se conferre tantum dubitavit quantum Cicero, qui usque ad illum diem a senatu et Pompeio steterat ? Quis senatorum, postquam Pompeius apud Pharsalum victus est, prior Cicerone rem Pompeianam dese-ruit Bomanumque rediit ? Quis denique bello civili defuncto paceque restituta non solum tacite Caesaris partes capessivit, sed ab iisdem rostris, de quibus identidem pro Pompeio dixerat, familiares acerrimi inimici patrocinatus est ? Pari mehercle, inconstantia et mutabilitate mentis Cicero usus est in literis. Nunc tironem ac rüdem se simulat, )iunc universae seientiae principatum sibi vindicat; modo primordia Romanae eloquentiae, modo suam ipsius operam forensem celebrat; alias vulgus profanum arcet a Musarum palaestra, rursus Ennium laudat res gestas populari sermone narrantem; interdum Graeoas literas a semet ipso Romam translatas prae Romanis extollit; tum Homerum Ennio non anteferendum censet. Hominem ergo varium et mutabilem in iudicandis novorum vitiis sibi parum constitisse non est quod miremur. Tertius est de ncort goig locus in tertio Tusculanarum dispu-tationum, ubi compluribus Ennii versibus memoratis : „o poetam — inquit — egregium, quamquam ab his cantoribus Euphorionis con-temnitur.“ x) Praeclara, medius fidius, vox et longiore digna medi-tatione! Ergone contemnebatur Ennius et quidem contemnebatur a cantoribus Euphorionis! Quid porro cantores hic sibi volunt ? Quis tandem Euphorio ? Haec et alia quaerentibus primum quidem cum lexicogra-phorum auctoritate respondebimus verbum „cantor" proprie usurpari pro eo, qui clara voce praeditus sonos gratos edit, unde cantor Apollo pro citbaroedo; tum improprie pro eo, qui quid cum socordia recitat, velut leguleius cantor formularum, aut laudandi aut vitu-perandi causa repetit. Quod vero ad Euphorionem attinet, paucis absolvere licet: l) (Jic. Tuše. III. 19. 45. Euphorio Chalcidensis, Polymnesti filius, anno a. Chr. n. du-centesimo septuagesimo sexto natus, poeta haud obscurae famae fuit; ab Antiocho accitus bibliothecarius factus est et in illius domo usque ad mortem mansit. Carminum epicorum haud spernendum numerum reliquit, in quibus carminibus remotissimas fabulas obscuro sermone ac duro et obsoletis verbis horrente tractavit. Amores in carminibus eius epicis frequentissimi sunt. In „Hesiodo" mortem poetae Ascraei variasque historias Atticas in Moiponla aut ’Atccxtols narravit: „Chiliades“ in eos composuit, a quibus patrimonio spoliatus est; haud dissimile carmen ’AgaL sive IIm)]QLoyJd%Ttjg inscribitur, quod Dirarum scriptores Romani imitati sunt. Praeterea Aiovvöog, 'lvu%os, Äivos, 'Inno (udoi, Stviog, üo%rr]ri]s Euphorioni adnumerantur, nonnulla ei supponuntur. Scripsit praeterea] epigram-mata erotica, quorum duo etiamnunc exstant. Idem sermone soluto nBQl tov ’Akevaöäv, mgi ’lötfiuav, jti-pt jisloiloiäv, vnoiivrjuaru [ötoQixd edidit. Quo anno mortuus sit, ineompertum. Ista igitur sermonis Euphorionei obscuritate atque immanitate factum est, ut Cicero poetas novos pari vitio affectos cantores id est imitatores seu pedisequos Euphorionis facete appellaret. Ceterum in-notuisse carmina Euphorionea cum aliunde tum ex hoc colligi potest, quod Catullus versum ex carmine aliquo Euphorioneo in ipsius carmen LXIV tanto verborum consensu transtulit, ut exemplar ante oculos eum habuisse putandum sit, quodque Valerius Cato in Diris Euphorionis ’Aqixs secutus est. Sed quo, quaeso, argumento cantores isti Euphorionis ad con-temnendum Ennium, poetam nobilem atque insignem perducti sunt teste Cicerone ? Eodem videlicet, quo nostris quidem temporibus „realismi“ vel „symbolismi" sectatores seeedunt a priscorum semita. Catullum certe antiquos contempsisse nemo nisi stultus affir-maverit, utpote qui vetenun carminum dulcedine se captum fa. teatur; Cornelii vero Nepotis verbum illud inclaruit, quo Catoni maiori gloriae tributum esse dicit secum duxisse Ennium „quam quemlibet Sardiniensem triumphum.“ Sed quantacumque fuit novo-rum erga veteres veneratio, fieri non potuit, quin in scribendo ab eorum ratione discederent et novam quasi ad suum institutum viam sibi munirent. Nonne ut in artium sic in literarum vicissitudine a a veterrimo quoque praeceptore gradus fit ad eum, qui proximus est aetate ? Anne tu hodie Italice scripturum ad Buccatii stylum vel potius pennam anserinam, qua ille fabulas iocosas exaravit, tractandam damnavens ? Sua cuiusque aetatis est lex et norma scri-bendi. Itaque suorum temporum necessitatibus obtemperantes poetae novi Euphorionis Alexandrinorumque copiam et doctrinam quam Ennii vel Lucilii austeritatem male' ant et sermonein Latinum Neo-graeeorum floseulis locupletandum esse arbitrabantur. Qua in re tanta usi sunt diligentia quanta antehac nulli. Iidem poesi Latinam compluribus carminum generibus, velut elegia, epigrammate, epitha-lamio, aliis ditaverunt, rem metricam et phoneticam emendaverunt, orationem denique Latinam poliendam susceperunt. Quae cum ita sint, Ciceronis de Ennio contemnendo crimen cum grano salis, ut dicitur, accipiemus. Ac profecto ita antiquos non despexerunt poetae novi, ut in imitandis Graecorum exemplis ab Alexandrino delectu profecti ad vetustissimos, Sappho, Archi-lochum, Mimnermum, alios escenderint et aureae Latinitati Pamasum aperuerint. Recte illi in exemplaribus seligendis Doriorum genus erectum et elatum ad poesin Latinam minus convenire rati Aeolios praetulerunt; neque perperam iudicaverunt, cum quantum interesset inter Alexandrinorum carmina epica et carmina Aeolia adverterunt; etenim in illis studiorum et cogitationum fructus collectos, in liis contra motus animorum libere expressos esse intellexerunt. Quare cum utrumque genus carminum inter se admodum differre cogno-vissent, utrumque in literis Latinis subtiliter distingui et in utroque cum Graecis contendere voluerunt. At erraverunt iidem, cum erudi-tionis ope sempiternam sibi gloriam parare posse speraverunt. Nam sicuti Petrarcha, cum ex Africa poemate Latine composito famam immortalem sibi portenderat, falsus fuit vates, ita poetae novi, si quam adepti sunt gloriam, non epicis carminibus acquisiverunt, sed ipsis illis erotieis, quae a Catullo pro nugis habita sunt. In parte huius scriptiunculae liceat mihi a proposito paulisper egredienti Ttcortficov motus et contentiones cum aliarum gentium historia quae dicitur literaria conferre et similia similibus, contraria eontrariis quodammodo opponere. Atque ut a similibus incipiam, nonne quid simile patrum nostrorum memoria in Italicarum literarum progressione, quam „Arcadiam" nuncupant, evenit? Orta est Arcadum academia Romae exeunte saeculo XVII eo nimirum consilio, ut literas saeculo praece-dente delirantes a crescente depravatione redimeret, et mox tam numerosas egit radices, ut per cunctas Italiae provmcias mire pul-lularet. Ioannes Marius Crescimbenius supremus factus est dux et Ioannes Vineentius Gravina duodecim tabularum sermonis leges pro-mulgavit, quarum summa: ..In coetu et rebus Arcadicis pastoritius mos perpetuo, in carminibus autem et orationibus quantum res fert, adhibetor.-' In luco, cui nomen dederunt Parrhasio, plurimarum can-tiuncularum prosiliebat herbescens viriditas neque erat in Italia vel urbs vel pagus vel vicus, in quo non Arcadum pastorum sibilarent fistulae. Quid horum instar Anacreon, Theocrifcus, Catullus, Vergilius? At homines graves taedebat bucolicorum perpetui belatus et Arcadia male rediviva maturam mortem oppetiit. lam ad contraria ut transeam, quantum valeat imitandi Studium quamque aegre homines ab imitandi vitio abstrahantur, docet magnum illud cum imitatoribus servilibus certamen, quod extremo saeculo XVIII incohatum et saeculo sequente sub „roman-ticorum’' imperio prosecutum totam Europam paenitus permiscuit. Hi sempiternam veterum classicorum et antiquitatis imitationem stomachati ad suae quisque gentis res gestas spectare et suos moreš, instituta, opiniones, fidem legemque Christianam versibus exomare instituerunt et de arte scribendi optime meruerunt. Sie animi hominum perpetua voluntatum reciprocatione ut. maris fluctus huc illuc feruntur neque unquam requiescunt. Sed nunc ad inceptum redeamus et tribus loois Cicerionianis, quibus poetae novi una cum eorum principe Catullo a Tullio aperte vellicantur, locos aliquot adiungamus, quibus cantores nimirum Euphorionis velato nomine destringuntur. Est enim hominis politiore humanitate praediti peccatum, non peccatorem arguere. Ac primum quidem in Oratore, ubi, quo differant poetae ab oratoribus exposuit, „Nee tarnen — inquit — id est poetae maxu-mum, etsi est eo laudabilior, quod virtutes oratoris persequitur, cum versu sit astrictior. Ego autem, etiamsi quorundam grandis et ornata vox est poetarum, tarnen in ea cum licentiam statuo maiorem esse quam in nobis faciendorum iungendorumque verborum tum etiam nonnullorum voluntatc vocibus magis quam rebus inserviunt.“ *) Nonnullorum ergo voluntate poetae aliqui vocibus magis quam rebus inserviebant. In vecortyuvs eadere probrum a Iahnio, viro do-ctissimo, iure monemur, nempe in putidam eorum sermonis elegantiam, rerum tenuitatem in quaeque menda iis a Cicerone, acerbo quidem censore, assuuntur. Ego quidem haud scio, an idcirco laudandi sint. Et laudati sunt a ceteris scriptoribus multo magis quam reprehensi.2) In hendecasyllabis certe Catulli -— ut de hoc uno loquamur, cuius documenta exstant plurima —• Plinii minoris quidem sententia ioeamur ludimus, amamus dolemus, quaerimur irascimur, describimus aliquid modo pressius modo elatius. Nonne istud est hominis erudi-tissimi praeeonium nobilissimum ? Quid quod pro tot affectuum enuntiatione mira quaedam suppetit verborum suppellex, quae ') Cic. Or. 20. l>8. *) Veil. Pat. II. 36. quamquam ex vulgi interdum suburbani ore repet.itur, tarnen bellifc-sima micat varietate soloecismorum J) et deminutiv orum 2) et ana-phoris, 3) alliterationibus, 4) homoeoteleutis6) mire est exornata. Hunc scilicet fucum orationis, haec certo lenocinia verborum et pigmenta togata M. Tullii Ciceronis eloquentia superbe aspernabatur. At quid faciam homini consulari ? An, quia Dantes et Petrarcha omnium Italicorum consensu principes sunt proclamati, locus aliis dabitur nullus? Immo amplissimus datur locus Catullo neque pal-lescet fama Lesbiae, donec manebit Roma nomenque Latinum. Alter est locus in Oratore, ubi poetae novi cum ironia quadam ac dissimulatione petuntur. Docet enim Cicero in capitulo unde-quinquagesimo sonuin quidem numerumque sententiarum respiciendum, sed non ita, ut verba poetae ad sonum exquisita videantur. „Quare bonitate potius verborum utamur quam splendore Graecorum nisi forte sic loqui poenitet „qua tempestate Helenam Paris“ et quae sequuntur. 6) Quorsum haec ? Eodem nempe, quo priora. Eadem illa contemptio antiquorum, Graecorum affectatio crimini datur novis. Sed de hoc satis. Postremum Ciceronis de viontQoig iudicium occurrit in libro De optimo genere oratorum, cum ad dicendi rationem multum in-teresse censet, utrum de hominibus aliquid dicamus an de re. „In re enim — inquit — quod optumum sit quaeritur, in homine dicitur, quod est. Itaque licet dicere et Ennium summum epicum poetam, si cui ila videlur, et Pacuvium tragicum et Caecilium fortasse co-micum/- 7) Hoc quoque loco Ciceroni cum „si cui videtur“ scriberet, poetas novos obversatos esse apparet, quippe qui Ennio palmam epici carminis inviti concederent. At quanta ingenii varietate ipse Cicero in Annalium auctore iudicando usus sit, iam supra monuimus neque ideo poetis novis externa intuentibus suscensebimus. Utcumque res se habet, hoc saltem certum est Ciceronem novorum ineiementis pueriliter invidisse neque lacessendi occasionem *) ut LXI, 63; XII, 13; XXV, 2. 2) ut XX, 3; XXIX, 9; XXX. 2; LXIV; 137, XXV, 11; XVI, 4, 8; XIX, 8. а) ut III, 10-17; V. 7-10; VIII. 10; XI. 5-9; XX. 1-2; XXIII. 9-11; XXV, 2-3; XL1I. 11-12; XLIII. 2-4; LI. 12-14. 4) ut I. 8-9; VII. 2; VIII. 15-18; XXVIII. 14; XXV1IT. 15; XXIX. 7; XXXIV. 15. б) ut I. J; II.- 1 et 4; XII. 17; XIV 10; XV. 10; XXIX ö; XXXIV. 9-12. ») Cib. Or. 49. 164. 7) Cic. de opt. gen. ov. 4. praetermisisse. Quamobrem Catullus oratorum principi gratias agit iro-nice his versibus: Disertissume Romuli nepotum, quot sunt quotque fuere, Marce Tulli, quotque post aliis erunt in annis, gratias tibi maximas Catullus agit pessimus omnium poeta, tanto pessimus omnium poeta, quanto tu optimus omnium patronus. 1) lam accuratius indagare oportet in tanta opinionum discre-pantia, utrum Cicero locis citatis ad unum omnes poetas novos, an singulos ante oculos habuerit. Itaque cum aliis quidem locis universos corripi vtcart-Qovg viri docti consentiant, illum modo Tusculanarum disputationum locum considerabo, quo oratorem nostrum aut unum aut duos maxime respexisse arbitrantur, quibuscum illi fuisset con-troversia, aut Cornelium Gallum aut cum Gallo Publium Vergilium. Atque, ut ab eo incipiam, qui primus hanc quaestionem attigit, Meineke in 'Analectis Älexandrinis 2) praecipue Gallum per antono-masiam cantorem Euphorionis a Cicerone appellari censet; eiusdem sententiae est Hauptius; 3) utrumque secuti sunt Harneckerus 4) et cum aliqua haesitatione Kubikius, qui initio quidem dissertationis suae ,,Primo — ait — oculorum obtutu colligitur Ciceronem poetas aequales minus respexisse vel potius omnino neglexisse. In his autem in primis sunt illi, quos „cantores Euphorionis" con-temptim vocat Tusc. III. 19. 45 tamquam, ut Baehrentis utar verbis, serviles imitatores nimis eruditorum et prae doctrina saepe obscu-eorum, in verbis metrisque mollium et iusto exquisitiorum Alexan-drinorum, idque respectu Ennii masculo robore et sana simplicitate eminentis“, 5) paullo autem infra ultimo scrupulo exempto opinioni eorum accedit, qui Ciceronem Gallum praesertim in mente habuisse contendunt, cum cantorum Euphorionis mentionem fecisset.6) Hac fretus coniectura Skutschius7) Gallum eo quo Tusculanae disputa-tiones editae sunt anno iam gloriolam poeticam adeptum esse ') Cat. IL. 2) A. Meineke, Anal. Alex. Berolini 1843, p. 25. 3) M. Haupt, Über eine christliche Inschrift in Opusculis IIT. p. I Lip-siae 1876 p. 206 in nota. *) O. Harnecker, Cibero u. Catullus. Pliilologus 1882 p. 468. £) Kubik, Dissert. phil. Vindobonae. vol. I. 1887, p. 243. 6) ibidem, p. 344. ’) Fr. Skutsch, Realencycl. der klass. Altertumsw. v. Paully-Wissowa, VII. 1900 p. 1349. suspicatur. Horum virorum doctorum sententiam post trium annoram dubitationem nuper assensione comprobavit C. Marchesius,x) nisi quod Gallo adiunxit Vergilium, quippe qui non minus quam Gallus Euphorionem imitando innotuisset invidiamque Ciceronis movisset Ceterum numerus eorum, qui singulariter Gallum Ciceronis aculeo compunctum volunt, prae iis, qui quoslibet cantores id est Jmitatores Euphorionis comprehendi existimant, 2) tam exiguus est, ut res ab opinionis arbitrio seiuncta et diiudieata videatur. Restat igitur, ut quae Gandilius confutandi causa contra Marchesium pro-tulit, summatim referam. Ac primum quidem inter vi ros doctos satis constat carmina, quae in Appendice Vergiliana collecta sunt, Vergili o abiudicanda esse. Quod si aliqua Vergiliana vi den tur, ea tarnen non ex Eupho-rioneis, sed ex aliorum Alexandrinorum hortis deprompta sunt. Ipso in Culice, non eo, qui ad nos pervenit, sed quem Vergilius XXVI annos natus3) composuit, quamquam vestigia Alexandrinorum re-periri possunt, tamen nulla Euphorionis; praeterea carmen, ut videtur, solis amicis notum erat. Eclogis demum emissis Vergilius in claritudinem venit; usque ad XXVI aetatis annum in studiis defixus raro versus fecit, neque praecoci fuit ingenio. E versibus autem eclogae decimae Ibo et Chalcidico quae sunt milii condita versu Carmina pastoris Siculi modulabor avena 4) vix colligi potest Vergilium propter id ipsum, quod Galli fuisset familiarissimus, Euphorionem, Galli nimirum exemplar, imitatum *) C. Marchesi, I „cantores Euphorionis“ Atene e Roma IV (1901) p.jl83-191. 2) E. Sange, Quid cum de ingenio et litteris tum de poetis Graecorum Cicero senserit. Diss. phil. Halenses. vol. IV. 1880, p. 287. E. Schollmeyer, Quid Cicero de poetis Romanorum iudicaverit. Diss. inaug. Halis Saxonum 1884, p. 24. E. Baehrens, Catulli Ver. lib. vol. II. Lipsiae 1885, proleg. p. 10. G. Schultze, Euphorionea. Diss. inaug. Argentorati 1888, p. 53. O. Ribbeck, Gesch. der röm. Dichtkunst. Stuttgart 1887, p. 315. M. Schanz, Gesch. der röm. Literatur. II. Aufl. 1898, p. 174. S. Piazza, L’epigramma latino. Padova 1898, p. 141 segg. G. Vitelli-Mazzoni, Manuale della lett. lat. Firenze 1898, p. 155. G. Pascoli, Lyra II ed. 1899, p. 38. A. Collignon, La critique et los querelies lit.tžraires ä Rome. 1900-01, Nancy, p. 21. A. Gandiglio, Cantores Euphorionis. Bologna 1904. 3) O. Ribbeck, Proleg. App. Verg. Lipsiae 1868. p. 29. 4) Verg. Eci. X. 50-51. esse. Unde Gandilius recte concludit Vergili um anno XLV, quo Tusculanae foras datae sunt, nondum famam poetae nedum imita-toris Euphorionis acquisivisse. Quod ad Gallum pertinet, Gandilius quaestionem ponit, num Gallus iam a XLV abhinc anno in tanta imitatoris fama creverit, ut Ciceroni spem daret fore, ut qui legerent Gallum illum cantorem Euphorionis putandum esse divinarentur, et cum Cartaldo *) univer-sitatis Parisiensis professore, qui quo ordine Galli opera edita sint, docuit, fieri non posse ostendit, ut Galli Euphorionea iam XL1V vel XLV anno vulgata fuerint: immo anno demum XL primam laudem Gallum meruisse invkkito, in quo nulla exstent imitatoris vestigia; Euphorionem vero recalcasse in iis tantum carminibus, <{uae inter XL et XXXVII a Chr. n. annum composuerit. Cartaldum utique in hac controversia versus LXIC—LXXIII eclogae sextae perperam interpretatum et eclogam X cum Porbigero aliisque in XXXVII annum transtulisse. Id Cartaldi arbitrium a multis ideo exprobratum esse, quod et versuum illorum explanatio controversa, sit et triennium, in quo Bucolica conscripta esse constet,2) ultro neglegatur. Sed priusquam ex his virorum doctorum turbis me expediam, pauca de Galli vita praemittere iuvat, ut, qui f'uerit tenerorum ille lusor amorum, ex tantulo ore accipiat posteritas. Natus est Cornelius Gallus Eori Iulii, in urbe Galliae Narbo-nensis, anno undeseptuagesimo humili loco et Augusti benevolentia conciliata mox ad summos honores ascendit. In pugna ad Actium commissa parti exercitus pedestris praefuerat, dein contra Antonium in Aegypto tarn bene pugnavit, ut ab Augusto Aegypto provinciae praeponeretur. Sed, ut sunt homines in rebus secundis insolentes, per omnes provinciae partes statuas sibi poni resque a se gestas pyra-midibus insculpi iussit neque famae Augusti temperavit. Utinam ne fecisset! Ab amico perfido apud principem, deinde apud senatum, quod rem familiarem omni ratione exaggerasset, postulatus bonis publicatis exilio aflectus est. Anno vigesimo sexto a. Chr. n. ipse necem sibi conscivit. Carminum eius paucissima fragmenta snpersunt. Scripsit carinili a epica et elegiaca : nam Parthenius cum suo quondam discipulo rijv aitgoiöiv zm’ tgatixav jiaüi]{idxav dicaret, Galli tny et t/.tytiug l) Cartault, iStudo sur les Bucoliques de Virgile, Paris 1897, p. 42-48. J) cfr. Vita Donati p. 60 et Servii p. 2. commemorat.1) Elegorum quattuor in libris amorem Lycoridis can-tavit;2) unus modo versus reliquus est. 8) Quod autem epicum carmen in animo habuerit Parthenius etsi in incerto est, tarnen ex sextae Vergilii eclogae his versibus coniectare licet: Tum canit, errantem Permessi ad flumina Gallum Aonas in montis ut duxerit nna sororum, Utque viro Phoebi ehorus adsurrexerit omnis ; Ut Linas haec illi, divino carmine pastor, Floribus atque apio crinis omatus ama.ro, Dixerit: Hos tibi dant calamos, en accipe, Musae, Ascraeo quoa ante seni, quibus il!e solebat Cantando rigidas deducero montibus ornos, His tibi Grynei nemoriä dicatur origo, Ne quis sit Lucus, quo se plus iactet Apollo. 4) Apparet ex his versibus Gallum quo tempore a Vergilio amico in ecloga sexta memoratur, in epyllio quodam fabulari incohando vel perficiendo occupatum fuisse, in quo Servio teste5) agebatur de certamine, quod Calchanti fuit cum Mopso quondam in luco Gryniensi Apollini sacro de divinandi peritia et ex quo Mopsus numerum pomorum arboris alicuius divinatus superior diseedit,, Chalchas dolore succumbit. Fabula est Euphorionis in quinto Chi-liadum narrata.8) Alii contra, in his Schanzius7) et Ribbekius, 8) cum in versibus Vergilii senem Ascraeum h. e. Hesiodum comme-morari et Euphorionis quoddam carmen ,,Hesiodus“ inscriptum fuisse meminissent, Gallum versionem Latinam Hesiodi Euphorionei tune ipsum finivisse et ad translationem fabulae de origine oraculi Grynei aggressum esse putaverunt. Alii denique9) testimonio Ser-viano impugnato carmen illud Galli nec imitationem nec translationem fuisse Euphorionis contendunt. Utut est, ex versibus Vergi-lianis certo elucet, Gallum anno XL — nam ecloga Alfeno Varo dedicata est, Asinio Pollioni in Gallia prosequenti — epicum quod-piatn carmen in manibus liabuisse. 1) Erotici seriptores, Parisiis, Diderot 1856 p. 3. а) Sorvius ad eel. X. 1. 3) Baehrens F. P. R. p. 336. *) v. 64-73. б) Servii grammatici qui feruntur in Vergiiii earmina commentarii rec. G. Thilo et. H. Hagen, vol. III. fase. I. Lipsiae 1887, p. 78 ad ecl. VI. 72. ") Heyne, P. Vergilii opera, tom. I. Lipsia.» 1788 p. 171. 7) Sehanz, Röra. Lit. Handbuch Müller. II. p. 213. s) Ribbeck, Analecta Alexandrina p. 79. 9) Carlault p. 42. Ros tat, ut quaeramus, hocne demum Gallus carmine epico de Apolline Gryneo Romae in famam imitatoris Euphorionis venerit, an antea aliis carminibus praesertim eroticis inclaruerit, ut inde a XLV anno pro cantore Euphorionis haberetur. Plerique igitur viri docti1) Gallum a Vergilio in VI ecloga idcirco celebratum esse volunt, quod elegis relictis ad epopaeam incumberet; Cartaldus unus usque ad XL a. Chr. n. annum eum perpauca scriptitasse earmina arbitratur, unde a Vergilio primum, quod laude vere dignum esset, carmen Galli „Chalcidico versu“ compactum pronuntiat. Gan-dilius denique Gallum ad nugas amatorias, dum epicum genus tractaret, paulisper neglectas, rediisse opinatur. Si res ita se habet, Gallum carminibus in Lycoridem inclaruisse necesse est; at quo tempore amori operam dedit? Certe non ante annum quadragesimum quintum, cum Cicero in epistula quadam2) illius anni Antonium „Cytherium“ vocat, Cytheris autem nihil aliud quam verum nomen libertae equitis Romani Volumnii Eutrapeli est, quae non solum ab Antonio et M. Bruto, sed etiam a Cornelio Gallo mutato nomine amata est.3) His ex omnibus rebus facile colligitur et Galli amores et carmina erotica nullo pacto ante annum quadragesimum quintum statuenda esse, immo ne ante secundum quidem et quadragesimum, quia Gallus, prius quam a triumviro pecuniam ex agrorum assigna-tione redeuntem exigere iussus est, nequaquam tarn magnas facul-tates habebat, ut sumptibus Cytheriduni vel Lycoridum mimarum sufficere posset. His aliisque argumentis Gandilius Ciceronem cum in aliis scriptis tum in Tusculanis 11011 unum alterumve ex poetis novis, sed omnes generaliter destrinxisse tanta gravitate demonstravit, nt ipse Marchesius4) a priore sententia paullum recederet Gandilioque replicans cum eo conveniret, illo Tusculanarum disputationum loco Ciceronem neutiquam Vergilium in animo habuisse, ceteroquin in hoc perseveraret, quod Gallo imprimis a Cicerone nomen cantatoris Euphorionis inditum esse diceret, praesertim cum sibi persuadere non posset Cornelium Gallum vigesimo septimo demum aetatis anno primam laudem poeticam meruisse. ') W. H. Kolster, Vergils Eklogen. Leipzig 1882, p. 98 et 129. M. Rothstein, Properz u. Vergil. Hermes 1898, p. 21 seqq. M. Rothstein, Die Elegie des Sex tu,s Propertius erklärt; I. Berlin 898, p. 213. Schanz, o. e. II. p. 145. s) ad Att. XV. 22. 3) Aurelius Victor, de vir. ill. 82. 4) Atene e Roma VII. 70. p. 312-10. Sed ne nimis in exagitando illo epitheto Ciceroniano com-morari et rixam de lana, ut dicunt, caprina renovare videamur, sententiam Gandilii cum Marchesii opinione ita conciliabimus, ut Ciceronem, quotiescumque VEattQOvg reprehendit, universos scholae Catullianae poetas aeque arguisse statuamus, simulque cum Mar-ehesio unum alterumve ex iis cantoris Euphorionis appellationem ironicam pro obscuritatis et verborum :mmanitatis ratione singil-latim provocasse putemus. Carmina igitur Alexandrinorum, ut vidimus, vecareqols exem-plum elegorum praebuerunt ad carmina erotica fingenda iisque epyllii genus narrativum aperuerunt, quod statim in eorum gratiam ac favorem venit, quia in epyllio amplior quam in epopoea relin-quebatur locus ad sermonem imaginum copia et venustate locuple-tandum. Quo factum est, ut Alexandrina inhaeresceret poetis novis forma, etiamsi non Alexandrinos tantum, sed melicos Aeolicos ipsumque Archilochum imitati essent. Manent etiamnunc Calvi cho-liamborum vestigia et carminum nuptialium, quae Sapphüs epitha-lamia assimilant. ]) Idem de Ticida dici potest, qui in fragmento quodam eodem metro usus est, quo Catullus carmine XLI. 2) lam cum prae novandi cupiditate poetae novi priscam illam dicendi et sentiendi moderationem et gravitatem, qua veteres excel-lebant, de industria exuerent totamque curam in leviora insumerent, fieri non potuit, quin Romanis priscae fidei stomachum moverent, qui etsi Graecorum politiorem humanitatem non detestabantur, tarnen Latinitatem Graeca luxuria o p pri mi nolebant. Hos taedebat Catulli ineptiarum, quae quidem ingeniosae et facetae scurrilitate nonnunquam sermonis scatebant aut rerum tenuitate squalebant. Horum videlicet fastum irridens Valerius scribit: Si qui forte mearum ineptiarum Leotores eritis, manusque vestras Non horrebitis admovere ohartis, *) Nec Catulli solum nugae aut Calvi, sed universa poesis ama-toria, in qua lasciviae et proterviae lues velut in lupanarium ser-pebat pergulis; offensionem attulit tarn aequalibus quam posteris.4) *) Baehrens, Fragmenta poet. rom. C. Lic. Calvus fr. 3 seqq. s) Baehrens, ibidem, Tieidas fr. 1. s) Hi v»rsicu)i earmini XVI ad Aurelium f?t Furium attexuntur contra manuscriptorum et librorum veterum fidem. Versus quartus, qui hic omittitur quique abest in libris veteribus, dobetur ingenio Vossii. *) Lafaye, Catulle et ses moddles; Paris 1894, p. 104 seqq. Quid mirum, si Ciceroni, homini quidem honesto et verecundo, qui Graeca non adeo adamabat, ut morum licentiam toleraret? Et Ennii aetatem auream tarn cupide exoptabat, ut libenter, si potuisset, illa tempestate vixisset. Tune e Graecorum humanitate cum virtute Romana coniuncta miram quandam exstitisse civium Romanorum integritatem.J) At etiamtunc Graecitas quamvis moderata a non-nullis impugnata est, quod oblitus esse Cicero videtur, cum expro-brantibus sibi nimium Graecorum favorem responderet ne maiores quidem studia illa inutilia vel perniciosa existimasse. Aliis rursus locis in literarum studiis se versatum esse praedicat eo dumtaxat consilio, ut notitiam sibi pararet rerum earum, quae cuilibet homini rerum civilium perito maxime essent necessariae. Qua erat erga patriam pietate Ennium, Pacuvium, Caecilium, Accium cum Homero, Aeschylo, Sophocle, Euripide exaequabat. Mox sapientiae doctrinam Romanum non dedecere ratus philosophiae Studium a Romanis nullo tempore praetermissum esse contendit2) literasque Graecas iam primordiis reipublicae ipsaque Anci Marci et Tullii Hostilii aetate in Latio increbuisse asseverat. 3) Ad baue certe Graecorum curiosi-tateni spectat, quod viros illustres, quos in dialogis disputantes inducit, eruditiores facit quam fuerunt, nempe ut semet ipsum a Graecorum inimicis defendat. Rursus aegre ferebat, si quis eum obiurgaverat „quod acrius ultraque quam concessum Romano“ doctrinae Graecae incuniberet. Inde multa illa Ciceronis et inter se contraria de se ipso iudicia. Nunc se imperitiorem literarum simulat quam erat;4) nunc qualibet liberali disciplina se imbutum gloriatur. 5) Modo principia eloquentiae Romanae et oratorum, qui ipsum prae-cesserant, praestantiam extollit; modo palmam ar tis oratoriae sibi vindicat. Nunc vulgus ab arte poetica alienum censet; 6) alias Ennio summae gloriae attribuit, quod rerum Romanarum historiam ad populi romani iudicium et gustum, quem dicunt, informaverat.7) Mira est denique discrepantia laudum, quas Ennio tribuit, et sen-tentiae, quae in Bruto occurrit, ubi citatis Ennii versibus : „seripsere alii rem versibu,“ quos olim Fauni vatesque canebant quum neque Musarum scopulos quisquam superarat“ l) Cic. de rep. V. 1. 2. s) Tusc. IV. 1. 1. 3) De rep. II. 19. 34. *) Or. 38, 108. «) De uff. I. ]. 3. •) Brut. 15. 191; de or. I. 3. 12. ’) Or. 11. 36; 31. 109. et adiectis verbis „nec mentitur in gloriando: sic enim sese res habet,x) brevissimo nimirum intervallo Naevium quaeque ante Enni1 aetatem cantitata erant, plena manu in astra tollit, Ennii laudibus obtrectat.2) Idem poesin Latinam identidem inferiorem Graeca con-fessus, 3) Etni entia peifracte mutata Ennium non solum cum Graecis coryphaeis comparat; sed prope praeponit.4) Quae cum ita sint, quonam iure postulandum erat, ut qui si revivisceret, ne subsicivi quidem temporis horam in lyricis legendis consumpturum fuisse dictitabat, quique poetarum nugas flocci ae-stimabat, obscoenitatem repudiabat, Ennium antiquosque admira-tione vere dignos censebat, idem novorum carmina probaret praeter Lucretium et Varronem? Quid quod ab ineptis imitatoribus Catulli talia in lucem praeferebantur, quae Ciceronis vel cuiuslibet facetias non provocare non possent ? „Nam Hortensius invenusta et Cinna inlepida et Memmius dura ac deinceps omnia dura fecerunt atque obsona.“5) Quo quidem tempore Tusculanae disputationes editae sunt, principes scilicet novorum iam decesserant; nec defuerunt tarnen, qui eorum vestigia premerent. Etenim Bibaculus Augusti usque ad aetatem versus faciebat6) neque Cinna a Vergilio laudatus esset, si iampridem arti poeticae vale dixisset;7) Valerius Cato pergrandis natu sub Augusto vivere desiit, Ticidas Augustum ae-qualem habuit. 8) Caecilium vero et Calidum et Quintilium Varum inter vivos adhuc fuisse verisimile est. Utcumque res se habet, hoc pro certo affirmari potest, Tusculanarum tempore poesin novorum praecipitem isse ipsumque Ciceronem inuTigcov ruinam per nonnul-lorum annorum spatium suis oculis spectasse; unde iusto iure tam in Tusculanis quam in Oratore et in eloquentiam Romano-Atticam aeque delapsam et in poetas Neo-Romanos invectus est. Ceterum Tullii de poetis iudicia, etsi non magis Latinorum quam Graecorum notitia et usu nitebatur, haud sine aliqua dubita-tione, quod pluries monuimus, accipienda sunt. Qua fuit ingenii versatilitate, omnia solutae orationis genera cum summa laude degustavit nec quin versus faceret sibi temperavit. Iuvenis admodum !) Brut. 18. 71. 2) ib. 18. 74. 76. 3) Tusc. II. 11. 26. *) ib. I. 1-2; 3-4; IV. 2. 5 ; de orat. I. 3. 11. 6) Gellius, Noct. Att. XIX. 9. 7. 6) Tac. Ann. IV. 34. Suet de gramm. 4. 7) Verg. ecl. IX. 35. s) Suet. de gramm. 4. Alcyonis fabulam, Nilum, Thaliam, Leimonemque composuit. Lei-monis aliquot hexametri de Terentio permanserunt: Tu quoque, qui solus lecto sermone, Terenti, Conversum expressumque Latina voce Menandrum, In medium nobis sedatis vocibus afiers Quiddam eome loquens atque omnia dulcia dicens. l) Quos si cum Caesaris de Terentio versibus comparaverimus : Tu quoque, tu in summis, o dimidiate Menander, Poneris, et merito, puri sermonis amator. Lenibus atque utinam scriptis adiuncta foret vis Comica ut aequato virtus polieret honore Cum Graecis ; neque in hac parte despectus iaceres! Unum hoc maereor, et doleo tibi deesse, Terenti! 2) Caesarianis necessario postponemus et Tullium iuvenem pro versifi-catore potius quam pro poeta habebimus. Sed ne maturioribus quidem annis ei obtigit, ut carmen laude dignum componeret; etenim non impulsu naturae, sed sola vanitate ad versus faciendos incitabatur. Is posteaquam consulatum suum duabus scriptiunculis prorsa oratione eompositis celebravit, cum laudationem ab amicis frustra expoposcisset, vere aut aestate anni sexagesimi rem., heu quam poeticam, versibus componere instituit et mense decembri eiusdem anni cum magno ipsius gaudio tres de consulatu libros ad finem perduxit. In his libri s cum alia tum haec mira narrantur: Ciceronis educationi puerili ipsam Minervam praefuisse; mox cum urbs terra-rumque orbis universus in maximum periculum et extremum paene discrimen adduceretur, ab Iove optimo maximo ad deorum concilium sese adhibitum, ut quam malorum medelam ipse excogitasset praeponeret deorumque mandata in terris exsequeretur. Postremo libro Calliope musa Ciceronem consulem monet atque hortatur, ut optimatium voluntati satisfacere perseveret: inde ab Iove di-mittitur. Quam tumida et inelegans fuerit oratio, quam avide rebus gestis fabulas imiexuerit ex versibus superstitibus intellegi pote,st, in quibus ab Urania musa enumerantur prodigia, qua« tempore coniu-rationis Catilinariae visa sunt. 3) *) Suet. vita Ter. 34. 2. 2) ibidem, 34. 7. 3) Cic. de div. I. 17-22. lloXv^QvhjxoL denique versus illi inani superbia tumentes: Cedant arma togae, concedat laurea laudi et: O fortunatam natam me cousule Romam ! quorum alter Iuvenalem tantopere irritavit, ut non posset non excla-mare :,,Antoni gladios potuit contemnere si sic omnia dixisset.“ x) Anno quinquagesimo sexto, postquam Lucceium adiit, ut de se in historia scriberet, alterum poema, quod „De temporibus suis“ inscripsit, componere coepit. Sed ne hoc quidem carmen, quo dolorem exsilii gaudiumque reditus in patri am narravit, magni pretii fuit, quamquam ad Quintum fratrem in Britanniam missum a Cae-sare laudatum est cum desiderio, ut etiam de se aliquid scriberet. Unde Cicero se bellum Britannicum celebraturum promisit. Mense decembre anni quinquagesimi quarti carmen ad finem perductum erat; „Marius“ aequalibus minus displicuisse videtur. Sequitur, ut Cicero carminibus fingendis famae suae male con-suluerit et risum potius quam plausum moverit.2) Conversiones contra ex Graecis magis placuerunt nec „Phaenomena et Progno-stica“ vituperanda erant, nisi prodigio Aulico et cantu Sirenarum nitorem et venustatem poeseos Homericae dissipasset. Quapropter non valde errabimus, si iudioia Ciceronis de poetis paullum ponderis habere censebimus. Eo magis mirandum est Cice-ronem de poetis novis, qui Alexandrinos poetas imitati sunt, iniquum iudicium fecisse, cum ipse carminibus illis iuvenilibus, quae supra memoravimus, Alcyone, Nilo, Uxorio, Glauco ad Alexandrinorum poesin prope accesserit primusque fortasse Romanorum carmen ele-giacum „Thaliam maestam“ et epigrammata cum iocosa tum lasciva scripserit. In libris suis autem Cicero illorum carminum nusquam mentionem facit, unde colligi potest eum aetate provecta ipsius nugas repudiasse; inde demum poetis novis se minus propensum ostendit. Quam ob rem nonnulli3) cum animadvertissent Ciceronem poetas novos praecipue in iis libris, quibus oratores Atticos repre-hendit, cavillatum esse, causam huius in viuTtgoig asperitatis in eo positam fuisse suspicati sunt, quod Tullium Pseudoatticorum potius forensis iactantiae pertaesum esset. Perperam! Nam controversia *) luv. sat. 10. 124. s) luv. sat. 10. 24; Seneca exo. conti. 3 praef. 8; Tac. dial. 21; Seneca, de ira 3.37.5; Plut. Cie. 40; Schenkl, De Cie. poeta, Jahresbericht des Vereines Mittelschule, Wien 1866. a) Harnecker, Philologus 1882 p. 240. cum poetis novis aut ex certamine studiorum et literarum orta aut a privatis offensicnibus, quae Ciceroni cum illis intercesserint, re-petenda est. Quae quidem simultas etiamsi a Cicerone cum Calvo aperte non esset exercitata, hunc tarnen occultum adversus Cice-ronem odium gessisse par est, ex quo Tullius Licinium Macrum, Calvi patrem, in ius vocatum repetundarum exarguerat tanta per-vicacia, ut sibi mortem conscisceret. Catulli cum a Cicerone nun-quam fiat mcntio, in ambiguo est, quatenus bene inter eos conve-nerit. Catullus certe in carmine, quod supra citavimus XLIX, non infitiatur se pessimum omnium poctam, Tullium optimum omnium patronum esse. At quorsum haec ? Estne animi benigni sic loqui an infesti ? Gandilius quidem benevolentiam odoratur, ego nimia mor-dacitate percellor. Neque consentaneum est Ciceronem, si Catullum inter caros habuisset nusquam illius mentionem facturum fuisse. Sane quidem ii, qui opinione praeiudicata simultates Ciceroni cum poetarum novorum choro fuisse negant, quanto amore Cornelium Nepotem vel C. Memmium amplexus sit, monebunt. Sed quid de reliquorum consuetudine dicamus? Num illos pro amicis habebimus, qui in tertio Tusculanarum „cantores Euphorionis“ pronomine „hi“ contemptim adiecto significantur ? Nonne, si res illi erat cum amicis, benevolentiam suam erga Euphorionis sectatores interiecto potius possessivo sic ferme loco lato expressisset: „0 poetam egregium (seil. Ennium)! quamquam a cantoribus nostris Euphorionis con-temnitur.“ ? Equidem censeo, sed locupletiora documenta ut in re dubia afferre neque o. Cicero cum poetarum novorum contentionibus obtrectare coepisset, in eo errasse videtur, quod posterum tempus viotiqcov conatus ad irritum redacturum esse arbitrabatur, praesertim cum in Calvi et Catulli alveario fucorum genus grassaretur. Et delapsa est tantisper poesis Alexandrina, ut ne Varronis aut Vari quidem opera — si cum Schanzio auctoritatem Hieronymi secuto crediderimus, Varronem Attacinum anno u. c. CXXIX iam ad Alexandrinos imi-tandos se vertisse aut Quintilium Varum iam ex eo tempore famam poetae consecutum esse — ad pristinum fastigium escenderit, neque vero ad imum demersa. Immo emersit extremo reipublicae ac primo principatus tempore complurium poetarum ope, qui Alexandrinos maximeque Euphorionem probe imitandos suscepere. Ex eo numero Cornelius Gallus Euphorionem in elegis recalcavit; Euphorionem teste1) Diomede secuti sunt Tibullus, Propertius, Ovidius, qui ») Diom. III. 484. 17 Keil. quidem in Metamorphoseon libris et in Fastis Euphorionis passim reminiscitur. Ipse nimirum Tiberius princeps et Euphorionem et Parthenium Nicaeensem, cuius potissimum opera carmina Eupho-rionea inclaruerant, imitatus est tant.ique aestimavit, ut utriusque clipeos in bibliothecis collocandos curaverit. Interim gliscente fama Catul lus omnium oculos in se conver-terat. Maecenas eum in deliciis habuit et ipse imitatus esse videtur, siquidem Catullianum stylum resipiunt quae infra: Lucentes, moa vita, noc smaragdos, Boryllos neque, Flacce mi, nitentes, Nec percandida margarita quaoro, Nec quos thunica lima perpolivit Anulos, neqae i&spios lapillos. aut Ni t© visceribus meis, Horati, Plus iam diligo, tu tuum sodalem Hinnulo videas strigosiorem. *) Neque inter turbas civiles obmutuerunt carmina Catulli alio-rumque et pace restituta reviruerunt cum Priapeiorum lasciviis. Stabat plerumque in hortulis inter olera et cucurbitarum pampinos Priapi ligneum simulacrum nonnusquam sacello conditum, sacelli parietes, pomorum quae circa erant trunci nugonibus copiam sui facientes mox salacibus dictis operiebantur, quorum aliqua ex plurimorum strage mire servata et ad Catullianorum epigrammatum exemplar confecta hoc disputatiunculae loco conferantur : Quid frustra quereris, colone, mecum, Quod, quondam bene fructuosa malu^, Autumnis sterilibus duobus adstem ? Non me praegravat, ut putas, senectus, Nec sum grandine verberata dura, Nec gemmas modo germine exeuntes Seri frigoris ustulavit aura ; Nec venti pluviaeqne siccitasve Quod de se quererer, malum dederunt. Nec sturnus mihi graculusve raptor Aut cornix anus aut aquosus anser Aut corvus nocuit siticulosus : Sod quod carmina pessimi poetae Ramis sustineo laboriosis. Pascoli. Lyra; Livorno 1903; p. 19. aut Si quot habes versus, tot haberes poma, Priape, Esses antiquo ditior Alcinoo. aut Securi dormite canes ; oustodiet hortum Cum sibi dilecta Sirius Erigone. aut denique haec Vergiliana : Vere rosa, autumno pomis, aestate frequentor Spicis : una mihi esfc horrida pestis hiems. Nam frigus metuo et vereor ne ligneus ignem Hie deus ignavis praebeat agrieolis. 1) Sequitur ut poetarum quotquot vsotsqovs successerunt, nemo eos superbe ignoraret vel aperte vituperaret, nisi quod ab Horatio eadem fortasse de causa, qua oratores Pseudoattiei a Cicerone, con-tempti sunt, quorum uterque Graecorum insignem antiquitatem, non Alexandrinorum postumam temeritatem imitatione digna censebant. Sed utcumque ea res se habuit, Catulli certe eiusque sectatorum poesis Neoatticorum famam valde imminuit et cum antesignanorum morte ita non exstincta est, ut nostrorum paene temporum nugatoribus non fuerit exemplo. Etenim quis est, quaeso, inter viros doctos aetatis nostrae, qui quid „Pasquillum“ sit ignoret ? At multi quidem erunt, qui nesciant, unde vox deprompta sit. Jam ut vocis, quae cum vt-coTtgav lascivia arte cohaeret, originem aperiam, liceat mihi extrema huius quaestiunculae parte ad exhilarandum lectoris animum de Pasquino et Marphorio personis pauca addere. In media Romae urbis parte prope aedes Orsinianas statua est quae mutilata naso, brachiis, cruribus singulari tarnen artificio ex-culpta perfectissimis antiquitatis monumentis adnumeratur et Aiacem fortasse repraesentabat. Dicunt Romae argutissimum fuisse sartorem, qui magister Pasquinus vulgo vocabatur, cuius in tabernam aulici, legati, episcopi, cardinales lasciviendi causa conveniebant. Sales et facetiae, quae illic iactabantur, totam mox urbem pervolabant et aliorum quoque salse dieta magistro Pasquino tribuebantur. Paullo post quam mortuus est, haud longe a Pasquini taberna signum illud truncatum effoderunt, quod pro Aiace Aehillis sut pro Menelao Patrolis corpus sustinente habitum est. Alii contra Pasquinum esse ab inferis revocatum iocose susurrabant. Quae vox simulatque in-crebuit, miro vulgi favore accepta est. Praefecti autem Urbi magi-stratuum edicta, pontifices maximi indulgentias, maligni carmina l) Pascoli o. c. p. 10—20. probrosa statua utpote in foro frequentissimo eollocata suspendere coeperunt. Ex carminibus famosis, quorum licentia a vtarigav non est superata exstant haec in Alexandrum VI, cum corpus filii Tiberis aquis submersi extractum esset: aut in Iulium II, qui Petri claves abiecisse dicebatur, ut Pauli gla-dium capesseret: Altera statua, ad eundem quo Pasquinus usum adhibita, ingentis dei marini fuit, qui intra forum et templum Martis effossus est qui-que Marphorius voeabatur. Marphorium istum iuxta positum vulgus cum Pasquino saepius colloquentem fingebat. Itaque sub Sixto V pontifice Pasquinus cum sordidis vestibus indutus a Marphorio inter-rogaretur, cur sic squaleret, respondebat : „Quod mulier, quae rneas vestes lavat, soror pontificis facta est“. Sed Sixtus ioco in serium con-verso auctores libellorum patibulo affixit, ut Pasquinus postridie per-culsus exclamaret, Sixtum pontificem ne Christo quidem quid ignoscere. Haec Romanorum XV et XVI saeculi convicia et iurgia dum refero, nonne legenti ultro subeunt libelli illi famosi, qui totidem fere saeculis ante e vecotsq(ov prodierunt officina ? Ergo non aliquo iure in conclunsione disceptatiunculae nostrae pro certo affirmemus vieattQcov studia, quibus Ciceronis aetate praefuerit Catullus, ad universam quae post fuit poesin melicam pertinuisse eamque mire promovisse, neque Ciceronem, si poetarum novorum in posterum adiumenta pro-videre potuisset, despecturum, sed iusta existimatione eos iudica-turum fuisse ? Piseatorem hominum non te non, Sexte, putemus, Piscaris natum retibus ecce tuum. Obtulerat, Juli, tibi quae sor3 Julia claves, Clavas, erravit credo, datura fuit. ■ ■ NOTIZIE SCOLASTICHE N OTI ZIE SCOLASTICHE Corpo iiisegnantc alla fine dell’anno scolastico 1911-12. NOME MATERIE i Ore J Capo- classein Osservazioni 1 Dr- Giuseppe Vidossich, i. r. direttore Propedeutica filosof ica in VII e VIII. 4 2 Arturo Bondi, i. r. professore. Nel I semestre storia e geografia in IV-VIII; Nel II semestre storia e geografia in IV, V, VII, VIII. 20 15 Custode della col-lezione geografico-storica. 3 Don Giov. Buttignoni, i. r. professore Religione in I - VIII. 16 Prelato domestico di Sua Santitä. 4 Orlando Inwinkl, i. r. professore. Matematica in IV — VIII, fisica in VII e VIII. 22 (21) VII Custode del gabi-netto di fisica; di-resse i giuochi al-1’ aperto. 5 1 Dr. Vittorio Largaiolli, i. r. professore. Matematica in I-IJI, scienze nat. in I-IV, ginnastica in I o II. 28, Custode del gabi-netto di storia naturale e deli’ orto botanico; membro della Comm. esa-minatrice per can-didati al magistero nelle scuole pop. e cittadine. 6 Don Giovanni Musner, i. r. professore. Italiano in I, V, VII, latino in I. 18 I Custode della bi-blioteca degli sco-lari; membro della Comm. esamina-trice per candidali al magistero nelle scuole cittadine. 7 Celso Osti, i. r. professore nell VIII el. di rango. Italiano in III, VI e VIII, latino in III. 15 III Bibliotecario. 8 Ugo Pellis, i. r. professore. Tedesco in I-IV, VII, VIII. 18 Custode della bi-blioteca degli sco-lari, sez. tedesca. 9 Luigi Piffer, i. r. sup-plente. Italiano e latino in II, geografia in I, II, III, storia in III. 19 II Diresse i giuochi ali’ aperto. 10 Pietro Savoi, i. r. professore del Ginnasio di Pola. Latino in V e VII, tedesco in V, storia in II. 16 v 1 1 N» NOME MATERIE Ore ! Capo-[classe in Osservazioni U Dr. Eugenio Simzlg, i. r. professore Latino in IV, greco in IV e V, tedescoin VI. 18 IV Diresse lo šport nautico. 12 Giuseppe Vatovaz, i. r. professore nella VII classe di rango. Latino in VIII, greco inIII e VII, calligrafia in I. 15 VIII Custode del gab. archeologico. 13 Iginio Zucali, i. r. professore. Latino in VI, greco in VI e VIII, italiano in IV. 19 VI 14 Ranieri Cossar, i. r. maestro supplente di disegno nell’ Istituto magistrale. Disegno in I e II. 9 Custode della colle-zione di mezzi di-dattici per il disegno. 15 Dr. MelchiorreCurellich, candidato di prova e i. r. supplente nel 1’Istituto magistrale. Storia o geografia in VI (seeondo semestre). 5 Docenti delle materie libere. 16 Matteo Krištofič, i. r. maestro presso la (Jasa di pena. Lingua croata. 6 L’ insegnamento fu impartito in 3 corsi. 17 Ranieri Cossar, i. r. maestro supplente di disegno nell’Istituto magistrale. Disegno. 2 Vi prendono parte scolari delle classi m-vin, 18 Dr. Eugenlo Simzlg, i. r. professore. Stenografia. 2 Vi prendono parte scolari delle classi IV-VIII. Dr. Giuseppe Vidossich, i. r. direttore. Ginnastica. 2 Vi prendono parte scolari delle classi V-V1II. Civica deputazione ginnasiale: Signor avv. Nico 16 dott. Belli avv. Fellce dott. Bennatl Ing. Gregorio Calogiorgio Francesco Zetto, i. r. bidello. Carlo Zucca, bidello ausiliario. CRONACA DELL’ISTITUTO L’anno scolastico 1911—12 ebbe principio il giorno 16 settem-bre. L’ nfficio divino si celebrö il giorno 19 settembre; il giorno dopo cominciarono le lezioni regolari. Alla fine deli’ anno scolastico precedente il direttore Giovanni Bisiac, compiuti „trentaguattro anni di servizio, aveva chiesto di essere collocato nello stato di quiescenza. S. M. 1’ imperatore, con So vran a risoluzione dd. 2 agosto 1911, ne accoglieva graziosissimamente 1’ istanza e gli concedeva il pensionamento col 1. agosto 1911; in pari tempo il Ministero gli esprimeva i propri ringraziamenti e riconoscimento per il servizio prest ato. Della dirigenza interinale fu incaricato il professore anziano Francesco Majer, ehe la terme fino al 18 novembre, nel quäle giorno fu fatta la consegna allo seri-vente, nominato direttore con Sovrana risoluzione del 6 ottobre 1911. Pochi giorni dopo al prof. Majer veniva accordato il chiesto pensionamento (decreto ministeriale dd. 22 novembre 1911); in quell’ occasione S. M. 1' imperatore gli conferiva, con Sovrana risoluzione dd. 21 dicembre 1911, il titolo di Consigliere scolastico. II Ginnasio, per effetto di questi pensionamenti, perde due docenti provetti e affezionati all’istituto, nel quäle s’era com-piuta quasi tutta la loro carriera scolastica. II direttore Bisiac apparteneva al nostro Ginnasio dal febbraio 1878 e ne aveva dirette le sorti dali’ agosto 1P04; il prof. Majer vi aveva insegnato, con una breve interruzione, fin dal 1874. Durante questo lungo spazio di tempo e 1’ uno e 1’ altro s’ erano accaparrata la fiducia dei su-periori, la stima dei colleghi, 1’ affetto degli scolari. Possa essere loro concesso di godere a lungo del ben meritato riposo, e restar loro sempre grato il ricordo del nostro Ginnasio. Due altri docenti abbandonano il Ginnasio : il prof. Antonio Caldini, nominato, con decreto ministeriale dd. 10 luglio 1911 N. 18.895, direttore deli’Istituto Magistrale di Gradišča; era stato a Capodistria dal 1900 al 1909, nel quäle anno assunse la dirigenza provvisoria deli’Istitnf o gradiscano. E il prof. Ugo Pellis, chiamato alla cattedra di tedesco del Ginnasio Comunale di Trieste. Nei nuovi posti H accompagnano i nostri auguri. A rimpiazzare i mancanti fu rieonfermato 1’ i. r. professore supplente Luigi Piffer (decreto del Cons. scol. pro v. dd. 18 ott. 11) 11 N. I. S. 1642-11) e applicato al nostro istituto 1’ i. r. professore del Ginnasio dello Stato di Pola Pietro Savoi (decreto ministeriale dd. 23 ott. 1911 N. 43.604). II 20 ottobre l’i. r. medico distrettuale superiore dottor Vittorio Gramaticopolo visitö gli occhi degli scolari. II 4 ottobre la scolaresca ed il corpo docente assistettero a nn solenne ufficio divino nella ricorrenza deli’ onomastico di S. M. 1’irn-peratore. II 20 novembre la scolaresca e il corpo docente assistettero alla inessa celebrata a suffragio deli’anima della compianta imperatrice Elisabetta. II 10 febbraio lili2 si chiuse il 1° semestre. La sera stessa, nella sala della Filarmonica gentilmente concessa, si tenne ima festa di ballo ordinata dalle famiglie di alcuni študenti del Ginnasio superiore a vantaggio del fondo di beneficenza deli’ istituto. La festa, alla quäle intervennero, oltre ai docenti, il signor capitano distrettuale, il signor podesta, la Deputazione ginnasiale, il signor direttore deli’ Istituto Magistrale e uno stuolo di altri signori, di signore e signorine, riusci simpatica come s’ addieeva allo scopo, e viva e gioconda per l’animazione delle giovani coppie. Dell’esito finanziario e detto in altra parte deli’ Annuario. A quanti contribuirono al miglior suceesso della festa la Direzione rinnova qui vivissimi ringraziamenti. 11 14 febbraio si aggregö al corpo docente il candidato di prova dottor Melchiorre Curellich (disp. deli’ i. r. Consiglio scolastico prov. dd. 8-2 1012 N. I. S. 204/2-12), al quäle, per alleggerire il prof. Bondi, sempre sofferente, fu affidato coi primi di maržo 1’ insegnamento della storia e geografia in VI cl. (decreto minist, dd. 11 apr. liti2 N. 15.125). II 20 febbraio s’ iniziö il primo ciclo delle Conferenze ginna- siali, di cui e detto in altra parte. II 1. e 2 maržo lo serivente intervenne alle conferenze dei direttori delle scuole medie ehe si tennero presso la i. r. Luogote. nenza di Trieste. II 21 di maržo, in occasione del varo della dreadnouglit „Tegetthoff“, il Ginnasio, per concessione di S. Serenita il signor Luo- gotenente, fece vacanza. I docenti colle famiglie e la scolaresca assistettero sul piroscafo „Capodistria", noleggiato appositament e coli’ importo generosamente messo a disposizione dal »ig. Luogo-tenente, alla patriottica solennita. Alla gita parteciparono anche alcuni invitati. Sia lecito allo scrivente di esprimere ancora una volta a S. Serenitä, a nome del Ginnasio, i piii vivi e devoti ringrazia-menti. Nei giorni 15, 16, 19, 20 aprile il R.mo Commissario vescovile Mons. Giovanni Kavalich assistette ali’ istruzione religiosa in tutte le classi; addi 21 alla S. Messa e alle esortazioni. La scolaresca accedette ai SS. Sacramenti della Comunione nei giorni 17 ottobre, 4 maržo e 11 giugno. Le prove scritte per 1’esame di maturita si tennero nei giorni 12-14 giugno. Gli esami orali si terranno nei giorni 6-8 luglio sotto la presidenza del signor prof. Giovanni Larcher, direttore deli’ i. r. Jsti-tuto Magistralo di Capodistria. L’ anno scolastico si chiude il 5 luglio col solenne ufficio divino e colla distribuzione degli attestati. R1ASSUNT0 DEI DECRETI PIL) IMPORTANTI. Nota del Municipio di Capodistria dd. 11 agosto 1011 N. 3517, colla quäle comunica aver la Deputazione Comunale deliberato il tra-sporto dellc lapidi gia murate nei vestibolo deli’ edificio ginnasiale, o di proprieta del Comune, nei neoistituito Museo Civico. Dispaccio deli’ i. r. Consiglio scolastico provinciale dd. 22-V11-1911 N. I. S. 857-2—11, concernente la conferma definitiva deli’i. r. prof. Ugo Pellis. Dispaccio deli’ i. r. Ministero del Culto e deli’ Istruzione dd. 29 luglio 1911 N. 24590 (I. S. 908—11 dd. ll-VIII-1911), col quäle il prof. Celso Osti viene promosso ali’Vlil classe di rango. Col decreto I. S. 969-11 dd. 29 agosto 1911 viene assegnata al prof. Osti la II ag-giunta quinquennale per eta di servizio. Dispaccio deli’ i. r. Consiglio scol. prov. dd. 19 nov. 1911 N. I. 8. 1628-2—11, concernente la conferma definitiva deli’i. r. professore dott. Eugenio Simzig. Decreto deli’i. r. Consiglio scolastico provinciale dd. 17-XI-1911 N. I. S. 397-2—11, concernente 1’assunzione deli’i. r. maestro della Casa di pena Mattep Krištofič per 1’ insegnamento del croato nei corso libero. Dispaccio deli’ i. r. Consiglio scolastico provinciale dd. 18-XI-I912 N. I. S. 1749—11, col quäle approva 1'assunzione deli'i. r. maestro supplente di disegno Ranieri Cossar per 1’insegnamento obbligatorio del disegno in I e II. Dispaccio deli’ i. r. Ministero del Culto e deli’ Istruzione dd. 13-XI-1911 N. 32630, col quäle si comunica dovere gli scolari ehe vo-gliano godere di prezzi ridotti sulle ferrovie, munirsi di tessera di legit-timazione (fotografia). Dispaccio deli’ i. r. Consiglio scolastico provinciale deli’ Istria dd. 2!) novembre 1911, N. I. S. 2035-11, concernente il procediinento penale contro i giovanili. Dispaccio deli’i. r. Consiglio scolastico provinciale dd. 7-12-1911 N. I. S. 1744-1—11, col quäle approva 1’introduzione della ginnastiea eome materia obbligatoria in I e II. Nota del Municipio di Capodistria dd. 20-XII-1911 N. 2432-10, colla quäle concede la chiesta riduzione sul prezzo di tariffa per il con-sumo d’ acqua. Dispaccio deli’ i. r. Consiglio scolastico provinciale dd. 28-XII-1911 N. I. S. 1771-1—11. rispett. deli’ i. r. Ministero del Culto e deli’ istru-zione dd. 2-12-1911 N. 49793, col quäle concede 1’ apertura di corsi liber i di disegno e di stenografia. Dispaccio dell’i. r. Consiglio scolastico provinciale dd. 31-XII-1911 N. I. S. 2206 — 11, col quäle si autorizza il Collegio dei professori a dispensare dalla ginnastiea (se 1’istruzione viene impartita nel pomo-riggio), gli scolari domiciliati fuori del luogo scolastico. Dispaccio deli’i. r. Consiglio scolastico provinc, dd. 31-1-1912 N. I. S. 2057— 11, col quäle si da facolta alla Direzione di ordinäre l)revi escursioni scolastiche senza chiedere 1’ autorizzazione del Consiglio provinciale. Dispaccio deli’ i. r. Luogotenenza di Trieste dd. 16-11-1912 N. VII-376-12, col quäle partecipa la nomina del dott. Giuseppe Tominšek a ispettore per la ginnastiea. Nota del Municipio di Capodistria dd. 29-11-1912 N. 964, colla quäle comunica essere stati eletti a deputati ginnasiali gli onorevoli signori avv. Felice Bennati, avv. Nicolö Belli, ing. Gregorio Calogiorgio. Nota del Municipio di Capodistria dd. 9-V-1912 N. 1836, colla quäle comunica aver concesso al Ginnasio il minimo prezzo di tariffa per il consumo di energia elettrica. Dispaccio deli’ i. r. Ministero del Culto e deli’ Istruzione dd. 1-5-1912 N. 18604, col quäle il prof. Ugo Pellis, nominato docente al Ginnasio Comunale di Trieste, vien sollevato dal suo pošto col 31 agosto. LIBRI Dl TESTO*) da usarsi nell’anno scolastico venturo 1. Religione. Catechismo grande della religione cattolica, coli’ approvazione della curia vescovile di Trieste-Capodistria. Trento, G. B. Monauni 1900 : in cl. I e II. — Mons. V. Monti, Compendio di liturgia cattolica ; in cl. II-III (salvo 1’ approvazione ministeriale). — Panholzer, Sto-ria sacra del vecchio e del nuovo Testamento, Vienna ; in cl. III e IV. — R. Endrizzi, Breve studio scientifico della religione cattolica, Parte I, Apologia, Rovereto 1906; in cl. V. — Parte II, Dommatica; in cl. VI. — Parte III, Morale ; in cl. VII (salvo 1’ approvazione ministeriale). — S. Zieger, Compendio di storia ecclesiastica, Trento 1908; in cl. VIII. 2. Latino. Scheindler-Iiilg, Grammatica latina, 2. ed. Trento. Monauni 1!'00; in cl. I-VIII. — Steiner-Scheindler, Esercizi latini, Trento, Monauni 1900 ; in cl. I e II. — Itilg, Esercizi di sintassi latina, parte I e II; in cl. III e IV. — Gandino, Esercizi di sintassi latina; in cl. V-VI11. — Cornelio Nepote e A. Curzio Rufo di Schmidt-Vettach, Vienna Tempsky "07 ; in cl. III. — Caesar, Bell. Gali., ed. Defant, Praga, Tempsky ’92 ; in cl. IV. — Ovidius, Carm. sel., ed. Sedlmayer-Ca-sagrande, Vienna, Tempsky '90 ; in cl. V. — Livius a. u. c. lib. I, II, XXI e XXII, ed. Zingerle, Praga, Tempsky '96 ; in cl. V. — Sallu-stius, Bellum Catilinae, Praga, Tempsky '91 ; Cicero, In Catilinam 1 : in cl. VI.— Vergilius, Aen., ed. Klouöek-Szombathely, Praga, Tempsky ’91 ; in cl. VI e Vll. — Cicero Pro Sulla, De Amicitia, Epistulae, Pro Archia; in cl. VII. — Tacitus, Ann. Hist. ed. Müller, Praga, Tempsky ’90 ; in cl. VIII. — Horatius, Carm. sel., Petschnigg, Praga, Tempsky 1900 ; in cl. VIII. 3. Greco. Curtius-Hartel, Grammatica greca, 2.a ed. 1892, Trento, Monauni ; in cl. III-VIII. — Schenkl, Esercizi greci, Trento, Monauni '89 ; in cl. III, IV e V. — Casagrande, Esercizi greci, II parte, Capo-distria, Priora ; in cl. VI-VIII. — Schenkl, Crestomazia di Senofonte, Torino, Loescher '80 ; in cl. V. — Homeri Ilias, ed. Christ-Defant, Vienna, Tempsky '90 ; in cl. V e VI. — Herodoti Epitome, ed. Hintner, Vienna, Holder '98 ; Plutarchi, Vitae; in cl. VI. — Demosthenis Ora-tiones, ed. Defant, Praga, Tempsky '89 ; in cl. VII. — Odissea di Omero, Christ-Leveghi, Vienna, Tempsky '06 ; in cl. VII e VIII. — Platone, Apologia di Socrate, di C. Cristofolini ; in cl. VII. — Platone, Fedone, Critone, Praga, Tempsky ; Sofocle, Edipo re ; in cl. VIII. *) Si raccomanda agli scolari di non acquistare libri di testo che non rechino sul frontispizio la clausola prescritta di approvazione ministeriale. 4. Italiano. Curto, Gramm, ital., Capodistria, Priora, 2. ed. ’03 ; in cl. I-IV. — Nuovo libro di letture italiane, parte I-IV, Trieste. Schimpft’ '98 ; in cl. I-IV. — G. Vidossich, Compendio di storia della letteratura ita-liana, Trieste, Quidde 1910 ; in V e VI. — O. Chizzola, Prose e Poesie dei sec. XIII e XIV, Trieste, Quidde 1911 ; in V. — Briani-Berta-gnolli, Prose e Poesie dei sec. XV e XVII, Trento, Monauni 1912 (salvo approv.); in cl. VI. - Hassek, Antologia di poesie e prose italiane, parte 111 -IV, Trieste, Chiopris ’91 ; in cl. VII-VIII. — Manzoni, 1 Promessi Sposi, Hoepli ’00 ; in cl. III, TV e V. — L. Polacco, Dante la Divina Commedia, ed. Hoepli, Milano ; in cl. VI-VIII. 5. Tedesco. Tmnlirz, Deutsches Sprach!meh für nichtdeutsche Volksschulen I e II; in cl. I e IT.. — Defant, Lingua tedesca II. — Nawrocki, Aus der Kinderwelt; in cl. III e IV. — Reinelt Lesebuch für 5 klass. Volksschulen III ; in cl. V e VI. — Jacobi-Mehl, Dt. Lesebuch für Bürgerschulen 111 ; in cl. VII. — Noe; Antologia tedesca II, Vienna, Manz ’98 ; in cl. VIII. — Hamann, Echo der dt. Umgangssprache; in el. V-VTII. — Willomitzer, Deutsche Grammatik, 9. Aufl. Vienna, Manz '02 ; in cl. V-VIII. 6. Storia e Geografia. Gratzer, Geografia, I-II, Monauni ; in el. I. II e ITT. — Gratzer, Geografia, parte III in cl. IV (salvo 1’ approv. minist.). — Mayer, Manuale di storia univers. per le classi inf. delle scuole medie, parte 1, II e III, Praga Tempsky ’97: in cl. II, III e IV. — Bondi, Evo antico ; in cl. V e VI (salvo approv.) ; — Bondi, Evo medio ; in cl. VI (salvo l’approv. minist.). — Gindely, Storia universale per il ginnasio sup., parte lil, Praga, Tempsky; in cl. VII. — Hannak, Geografia e Storia deH'Austria-Ungheria,Vienna, Holder '09 : in cl. VIII. — Kozenn, geogr. Atlas, Vienna, Hölzl 1909; in cl. I-VIIT. — Putzger, Hist. Schulatlas, Vienna, Pichler ’92 : in cl. II-VII. 7. Matematica. Jacob-Marussig,Libro d’aritmetica per la I cl., Trieste, Quidde; in cl. I (salvo approv.), — Wallentin, Manuale di Aritm., parte 1. Trento, Monauni, ’96 ; in cl. II. — Hočevar, Geometria per le cl. inf., I’raga, Tempsky ’81 ; in cl. I-IV. — Wallentin, Man. di Aritm. parte II, Trento, Monauni 1909; cl. III e IV. — Močnik-Menegazzi, Alg. per le classi superiori, Trieste, Dase ’84 ; in cl. V-VIII. — Močnik-Menegazzi, Geometria per le classi sup., Trieste, Dase ’84 ; in cl. V e VIII. — Dr. O. Schlömilch, Fünfstellige logarithmische und trigonometrische Tafeln, 19. Auflage; in cl. VI-VIII. 8. Scienze naturaü. Schmeil-Largaiolli, Storia naturale con speciale riguardo alle relazioni fra struttura e vita degli organismi. Regno animale in cl. I e II; Regno vegetale in el. I e II, Trieste, Quidde, — Christ-Postet, Elementi di fisica, Trento, Monauni ; in el. III. — G. Fiumi, Elementi di Chimica e Mineralogia, Trento, Monauni : in cl. IV. — Scharitzer-Valentini, Manuale di Mineralogia e Geologia ad uso delle classi supe-riori dei ginnasi, Trento, Monauni, 1901 ; in cl. V. — Schmeil-Larga-iolli, Trattato di botanica (s. a.) per le classi superiori, Trieste, Quidde: in cl. V. — Schmeil-Largaiolli, Trattato di zoologia per le classi superiori delle scuole medie, Trieste, Quidde, 1912 (salvo approvazione); in cl. VT. — Miinch-Job, Fisica, Vienna, Holder ’96; in cl. VI le Vlil. 9. Propedeutica filosofica. Lindner, Compendio di Logica formale, trad. da Erber, Zara '82 ; in cl. VII. — Lindner-Visintainer, Psicologia ; in cl. VIII. Di questi testi scolastici sono permesse, oltre alle edizioni re-centissime, anche le anteriori ; sono eccettuati i seguenti libri : i quattro volumi della Antologia italiana per il ginnasio superiore ; Wallentin, Manuale di Aritmetica per la cl. II ; Hannak, Geografia e statistica deli’ Austria; Münch, Trattato di Fisica per le classi superiori dei ginnasi. Gli scolari quindi avranno cura di acquistarne soltanto 1’ ultima edizione, essendo vietato, per ragioni didattiche, 1’ uso delle edizioni piu vecchie. PIANO DIDATTICO. II piano didattico di questo i. r. ginnasio corrispose anche que-st’ anno scolastico pienamente alle vigenti ordinanze ed istruzioni; si pubblica quindi soltanto 1’ elenco delle opere lette e eommentato nell’ insegnamento delle lingue elassiche e delle lingue italiana e tedesca. A. Lalinn. Cl. Til : Cornelio Nipote, Milziade, Temistocle, Aristide, Cimone, Trasibulo, Epaminoada e Pelopida. Curzio Huj n, Alessandro a Gordio, Alessandro si bagna nel fiume Cidno, Battaglia d’ Isso. Cl. IV : Cesar e, De bello gallico I, II e IV. Cl. V : Cesarc, De bello gallico IV, 8-20 ; VJI-1-10. Ovidio, Metamorfosi. 1. Esordio. 2. Le quattro etä del mondo. 3. II Consiglio degli dei: 4. 11 diluvio. 5. Deucalione e Pirra. 8. Penteo. 30. Apoteosi di Enea. 34. Apoteosi di Cesare. 35. Epilogo. Fasti: 1. Dediča a Ce-sare Germanico. 2. II 1. di gennaio (tema lat.-it.). 4. 11 30 gennaio. Festa della pace. 11. II 24 di febbraio. II Regifugio. Tristia: 1. Partenza da Roma. 8. Autobiografia. 9. Al la Consorte. Er Ponto: 4. Ineostanza della fortuna. Livio, I cap. 1, 2, 7, 9, 10, 12, Ki, 24, 26, 34. 39, 40, 41, 42, 43, 44. 48, 57, 58, 59, (50. XXI, cap. 30-38 (Annibalo valica le Alpi). CI. VI : Cicerone, I e II Catilinaria. Virgilio, En. I ; Egloghe I, V, VII, IX ; Georgiche I, 1-42, I. 118-159, II, 109-176, II, 319-345, IV, 149-227. CI. VII : Cicerone, Pro Archia poeta ; Cato maior de Senectutej Virgilio, Eneide VI, Bucol. I, V, Georg. II 319-345 (deseriptio veris). CI. VIII : Orazio, Sermoni I 1, 5, 6, 9 ; II 1, 2, 6, 8 ; Epistole I 1, 2, 16 ; II 1 ; Odi I 1, 2, 3, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 15, 18, 19 ; II 18 ; III 9, 12, 30 ; IV 7 ; Carmen saeculare ; Epodi 1, 2, 10. Tacito, Storie II. B. Greco. CI. V : Senofonte, Crestom. Anabasi I, II, III, V ; Cirop. I; Mem. III. CI. VI : Omero, Iliade III, IV, V. VI, X. Erodoto III 34-43, 120-125 ; I 23-24; V 100-102 ; 105 ; VI 43-45 ; 48-49 ; 94-101 ; 109-117 ; 119-120; VII 1-4, 5-7; 20; 36: 138-144; 205-209 ; 219-228. CI. VII : Omero, Odissea I, II, III; Demostene, Filippica III; Platone, Apologia di Socrate. CI. VIII : Platone, Apologia, Critone, Eutifrone, Fedone (quattro Ultimi capitoli). Omero. Odissea X. Sofocle, Antigone. C. Italiano. Gl. V : Prose e poesie dei secoli XIII e XIV, scelte ed annotate da Orazio Chizzola. — Manzoni, I promessi sposi, cap. XIII-XXX. — Letture domestiche : R. Fucini, Le veglie di Neri. CI. VI : II Cinquecento. Letture dall' antologia. — Dante, Inferno e. I-XXX. Letture domestiche : La Gerusalemme liberata ; l’Or-lando furioso (i primi 20 canti e gli episodi piü noti e piü ammirati). CI. VII : Letture dall’Antologia prescritta. Inoltre da „Primavera e fiore della liriea italiana“ di G. Carducci. — G. Metastasio : Temi-stocle. — C. Goldoni : 11 bugiardo. I Rusteghi. — Dante, Inferno, contin. fino al c. XXXIV. — Letture domestiche : Gerusalemme liberata VI-XI. CI. VIII : Letture dall’Antologia prescritta. Dante, Purgatorio, Canti 1-XX. Letture domestiche : 1 canti e 1’ epistolario del Leopardi. — Le odi del Parini. — L’ Aminta del Tasso. — II Pastor fido del Tasso. — La secchia rapita del Tassoni. — Odi e sonetti del Fo-scolo. — Saul, Don Garzia e Merope dell’ Alfieri. — Didone ab-bandonata e Temistocle del Metastasio. I). Tedesco. CI. VI: Goethe, Hermann und Dorothea. CI. VII : Kleist, Der zerbrochene Krug. CI. VIII: Grillparzer, Die Ahnfrau. TEMI D' I TA LI A N O Classe V. — La pioggia dopo i calori deli' estate. — Riflessioni d’ uno študente giunto a meta de' suoi studi. — „I pensieri di Renzo erano un guazzabuglio di pentimenti, d’ inquietudini, di rabbie, di te-nerezze“ (Manzoni, I promessi sposi, cap. XVI). — Gli osti nei Pro-messi sposi. — La nobilta del lavoro. — L’ inverno della povera gente. — Le prime viole. — La prima barca. — Si dimostri come Federigo Borromeo conformasse la sua vita al concetto ehe, secondo il Manzoni, se n’ era fatto : „La vita non e destinata ad essere un peso per molti e una festa per aleuni, ma per tutti un impiego del quäle ognuno rendera conto“. — Dell' amor patrio del Petrarca. G. Musner. Classe VI. — a) Dali' alto d’ una montagna. b) Vita di cittä e vita di campagna. — II canto VI deli’ Eneide. — Francesca da Rimini. — La piazzetta del duomo di Capodistria. •— Come e perche Giugurta pote lanciare a Roma questo mordace rimprovero : „Cittä venale e destinata a rovina appena trovi chi ti compri“ ? — Pietro Kandier come storico. — La congiura di Catilina. — Pier della Vigna. — Ca-rattere di Ettore nell'„Iliade.“ — Necessitä sociale e politica delle imposte. C. Osti. Classe VII. — I sogni. — Cicerone oratore ed uomo politico. — Degli abbellimenti poetici della Gerusalemme liberata. — La lingua materna e le lingue straniere. — Esser celebri! oh Dio ehe seccatura ! — La leggenda di Ulisse. — La macchina, le sue ragioni, i suoi torti. — L’ abitazione umana nello svolgimento della civiltä. — Chi s’ in-fama colle opere sarä infamato dalla storia. — Quali cose possano render bella la vita. — 11 Rinnovamento delle lettere e delle arti in Italia nel secolo XVIII. — Gli episodi danteschi di Francesca da Rimini e del conte Ugolino. G. Musner. Classe VIII. — a) L’ uomo non e arbitro del suo destino ; esso non e ehe 1' indice, il sintomo delle forze naturali e sociali ehe lo deter-minano in un modo o nell' altro. b) Ogni etä ha opinioni e sentiment tutti suoi particolari di cui, ordinariamente, sono interpreti i grandi serittori. — II culto della lingua propria e il culto stesso della patria ; non le ciance e le smargiassate. — La milizia dura deli’ opificio e pivi stimolatrice di energie e di fede, ehe non la milizia blanda deli’ impiego. — La cattedrale di Capodistria. — a.) Mens sana in corpore sano. b) La lingua e 1’ organo umano piü benefico e piü pernieioso. — Mareo Lombardo. — «) Dali' alma origin solo — Han le lodevol opre. — Mal giova illustre sangue — Ad animo ehe langue. b) Vantaggi della pace. c) Arte italiana ed arte nordica. — La vita e una battaglia dove non si salva chi fugge, ma chi affronta eoraggiosamente il nemico. . C. Osti. E S E R CI Z I ORATORI C'].VI F. L’ umanesimo e le corti italiane (G. Delcaro). — Andrea Man-tegna e 1’ arte sua (R. Ceol). — II poema cavalleresco dalie origini al Boiardo (F. Camus). — 11 Barocco (G. Bilucaglia). -— L’ A-riosto e il Tasso (S. Babudri). — L’ arte ncll' Istria (G. Candussi). CI. VI11 : Nicold Caluzzi, 11 palio di Siena. — Francesco Gerin, L’ Ulisse dantesco. Precursori di Dante. — Carlo Bussi, L’ Orlando Furioso. — Giuseppe Lusina, Francesco I e Carlo V. •— Alessandro Tassoni. TEMI DI LINGUA TEDESCA Classe V. — * Schwert und Pflug. — Die Rache (Erweiterung). Ein Telegramm !... -r- * Das Pferd. — Prinz Eugen. — Die kleine Wohltäterin. — * Die lebendige Mauer. — Triest. — Karl der Große. * Kaiser Wilhelms I Herzensgüte. — Der Dachs und sein Bau. — Andreas Hofer. P. Savoj. Classe VI. — a) Der Blitz, b) Ankunft eines Freundes am Bahnhof in Triest. *Die Tabakpfeife. — a) Die Hunnen unter Attila. b) Ein Novembertag. — * Das menschliche Leben gleicht einer Reise. — a) Heinrich der Vogelsteller, b) Weihnachten! — Ein Amtsschreiber erzählt seiner Frau seine seltsame Ernennung zum Amtmann. — * Odoaker und der heilige Severin. —a) Im Theater, b) Die Vertriebenen. -— a) Ein Tischgespräch, b) Das Schulwesen unter Karl dem Großen. — * „O, wie glücklich ist der, dem Vater und Mutter das Haus schon — Wohlbestellt übergeben und der mit Gedeihen es ausziert (Hermann u. Dorothea). — a) Der Ritterschlag im Mittelalter, b) Ein alter Zylinderhut, der als Vogelscheuche aufgestülpt ist, erzählt seine Lebensgeschichte. — a) Der Kompaß, b) Freie Wahl. Doti. E. Simzig. Classe VII. — * „Auf ferner, fremder Aue — Da liegt ein toter Soldat“. — Gunilde schildert dem blinden Vater den Zweikampf zwischen ihrem Bruder und dem Riesen. — Die Grenadiere. — * Karl V vor St. Just. Ein Gemälde. — „Wenn was auf Erden heilig ist, so ist es eines Helden Wort“. — Gudrun. Charakteristik. — * Gudruns Selbstgespräch am Strande des Meeres. — Besuch eines Schlosses. Gespräch — „In die Heimat möcht’ ich ziehen, — In das Land voll Sonnenschein!“ Mignons Selbstgespräch. — * „Erlkönigs Tochter“ und „Erlkönig“. Vergleich. — „Nichtswürdig ist die Nation, die nicht ihr alles freudig setzt an ihre Ehre !“. — „Nach Golde drängt, — Am Golde hängt — Doch alles. Ach, wir Armen !“ V. Pellis. *) L’asterisco indica i temi di caaa. Classe VIII. — * Die Elfen. — „Saure Wochen - frohe Feste !“ — Der wilde Jäger. — * „Der Mensch versuche die Götter nicht!“ (Im Anschluß an Schillers „Taucher“). — Mignon. Charakteristik. — a) Die Kraniche des Ibykus. b) Teils Selbstgespräch (IV. Aufzug). ■— * Gedankengang in Schillers „Glocke“. — Mut verloren — alles verloren ! — Die Elemente hassen | das Gebild der Menschenhand. •— * Es bildet ein Talent sich in der Stille, | sich ein Charakter indem Strom der Welt. — a) Die Vorgeschichte in Grillparzers „Ahnfrau“. b) Wie in einen Lostopf greifst du in die dunkle Zukunft. — a) Wissen ist Macht, b) Ist das Leben doch so schön, | aller Güter erstes, höchstes, | und wer alles setzt daran, | wahrlich, der hat recht getan ! U. Pellis. MATERIE LIBERE Lingua croata : Corso completo di lingua croata o serba (se- condo il metodo empirico-analitico) del professore ginnasiale M. Kušar. Parte I e II. Studi di brani scelti dai libri di lettura di M. Divkovič e di M. Kušar : I. razgred gimnazijski. Esercizi pratici a voce ed in iscritto. M. Krištofič. Disegno : I. Esercizi di disegno geometrico a mano libera : foglie simmetriche semplici; ornamenti piani e semplici a matita e colorati. II. Disegno d' ornato policromo, disegno dal vero e figurale. R. Cosmr. Stenografia : Sistema Gabelsberger-Is oe. Alfabeto stenografico ; vocali finali, medie e iniziali ; dittonghi e polittonghi ; vocali isolate ; consonanti apostrofate e nomi propri ; abbreviazione degli aggettivi comparativi e superlativi e dei verbi ; sigle dei pronomi e dei verbi essere, avere, volere, potere, dovere, fare, lasciare, conoscere. D. E. Sirnzig. *) L’asterisco indica i temi di casa. AUMENTO DELLE COLLEZIONI SCIENTIFICHE A. Biblioteca dei professori. Bibliotecario : Prof. Gelso Osti. Doni Dali’ i. r. Luogotenenza: Fünfundsiebzig Jahre österr. Lloyd 1836-1911. — DaU’i. r. Min. del Culto e dell’Istr.: Zeitschrift für österr. Volkskunde. — E. Gerosa : Gl’ impianti idroelettrici della so-cieta generale elettrica deli’ Adamello. Conferenza. — L’ impianto idroelettrico del Cellina. Conferenza. ■— Soleime commemorazione del prof. Dr. Antonio Pacinotti Trieste 1912 (doni dell’ autore). — E. Paulin : Angelo Mosso. — La riforma della civica scuola di gin-nastica (doni dell’ autore). — F. Babudri: Cronologia dei vescovi di Capodistria. — L’ attivitä scientifica della soeieta istriana d’ archeo-logia e di storia patria. — Rime e ritmi del popolo istriano. — Ancora rime e ritmi del popolo istriano. — II polittieo di Antonio da Murano a Parenzo. — I vescovi di Parenzo e la loro cronologia. — Elencus episcoporum polensium critice emandatus. — De gestis et scriptis Georgii Mariae Albertini (doni dell’ autore). — F. Salata: Parenzo neir ultimo secolo (dono dell’ autore). — Vossler-Vidossich-Trabalza-Rossi-Gentile : II concetto della grammatica (dono del sig. direttore G. Vidossich). — Dal Municipio di Trieste : Pietro Kandier. — G. Valle : Beiträge zur Kenntnis der diskontinuierlichen Entladungen in gasverdünnten Raümen (dono dell’ autore). — Dalla Curia vescovile di Parenzo : Status personalis et localis unitarum dioceseon Parentinae et Polensis 1912. — Dalla Curia vesc. di Veglia: Status personalis et localis diocesis Veglensis 1912. — Dalla Curia vesc. di Trieste : Pro-sprctus beneficiorum ecclesiasticorum et status personalis cleri unitarum dioceseon Tergestinae et Justinopolitanae 1912. Acquisti F. Sacchetti, Le novelle. — C. Emery, Compendio di zoologia. — I. Sanesi, La commedia. — 0. Bacci, La critica letteraria. — 0. Maz-zoni, Prose edite e inedite di M. Cesarotti. — F. Garlanda, La filosofia delle parole. — P. Amaducci, La fonte della Divina Commedia. — F. Valletti, Manuale di ginnastica. — E. Baumann, Manuale di ginna-stica. —- L. Gelli, Ginnastica da camera. — A. De Marchi, Gli Elleni. — I. Vitlorelli, Poesie. — M. Bandello, Le novelle (vol. IV e V). — M. Cocai, Le maccheronee (v. II). — C. Gozzi, La Marfisa bizzarra. — Commedie del 500 (vol. I). — F. Gioberti, Del rinnovamento civile. — E. Baumann, Manuale di ginnastica (II parte). — S. Belotti, L’ igiene della scuola. — A. Mosso, Le origini della civiltä mediterranea. — A. Griffini, I pešci, gli anfibi e i rettili. — G. Vallon, II libro degli uccelli. — Handbuch d. klass. Altertumwissenschaft, Halbband 33-34. — Halma-Schilling, Die Mittelschulen Oesterreichs. — E. Stettner, Wozu studiert man noch heutzutage Latein u. Griechisch ? — H. Rauchberg, Oesterreichische Bürgerkunde. — H. Heller, Erzherzog Franz Ferdinand. — E. Meyer, Geschichte des Altertums. — N. Menge, Repetitorium der lat. Syntax u. Stilistik. — Weinhold, Physikalische Demonstrationen. — Höjler, Physik. — Monatshefte für Mathematik und Physik 1912. — Zeitschrift für den Physikalischen u. Chemischen Unterricht 1912. — Anzeiger der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften (Philosophisch-Historische Klasse, Matematisch-Naturwis-senschaftliche Klasse). — Zeidler, Deutsch-oesterreichische Literaturgeschichte. — Roscher, Lexikon der griech. u. röm. Mytologie (continua). — Verordnungsblatt für den Dienstbereich des k. k. Min. für Kultus und Unterricht 1912. — Zeitschrift für die oesterr. Gymnasien 1912. — Berichte über den mathematischen Unterricht in Oesterreich (11. Heft). — Mitteilungen der k. k. geogr. Gesellschaft in Wien 1912. — Jahrbuch des höheren Unterrichtswesens in Oesterreich, 1912. — Nuova Antologia 1912. — Rivista di filologia e d’istruzione classica 1912. — Giornale storico della letteratura italiana 1912. — Bollettino delle pub-blicazioni italiane 1912. — P. Premoli, Vocabolario nomenclatore illustrato. B. Biblioteca degli študenti. Bibliotecario il prof. Giov. Musner. Acquisti Chiarini G., Vita di Giacomo Leopardi, Firenze, G. Barbera 1905. — Ricci C., Rinascita, leggende e fantasie, Milano, F.lli Treves 1911. — De Amicis E., L’ idioma gentile, Milano, F.lli Treves 1910. — Hourticq L., L’ arte in Francia, Bergamo, Istituto ital. d’ arti grafiche 1911. — Ricci C., L’ arte nell’ Italia settentrionale, Bergamo, Istituto ital. d’arti grafiche 1911. C. Gabinetto di geografia e storia. Custode : Prof. Arluro Bondi. I. Doni Dal direttore Dr. Vidossich : 12 cartoline illustrate ; dallo študente Antonio Zetto : 30 incisioni della Grecia, una ricostruzione del-1’ acropoli di Tirinto (disegno) e la pianta degli scavi di Troia ; dallo študente Angelo Della Santa: 10 cartoline illustranti la grotta di Adelsberg; da Ferruccio Fiorentü : 20 cartoline della Dalmazia; altre dagli študenti Antonio Hartmann, Domenico Muiesan, Mario Mihalich e da Cesare Pauletig che regalö anche una moneta veneta ; dalla Federazione per il promovimento del concorso di forestieri a Trieste e nell’ Istria : varie riproduzioni di paesaggi e monumenti della nostra regione ; dal fondo conferenze del ginnasio : 39 diapositive per 1’ insegnamento intuitivo doll’ arte (capolavori d’ arte italiana e tedesca). II. Acquisti liamberg K., Deutschland 1:700.000 . Bamberg, Asien 1:6,700.000 ; 38 diapositive illustranti capolavori dell’arte veneta. — Spezialkarte von Oesterreich-Ungarn 1:75.000, Bleiberg und Tarvis. — idem. Kla-genfurt und Villach. D. Gabinetto archeologico Custode: Prof. Q. Vatovaz. Doni Dali’ i- r- Ministern del Culto e dell’ Istruzimie: „Jahreshefte des Österreich, archäologischen Institutes in Wien, XIV, 1. — Dal Signor Benedetto Lonzar, libraio editore in Capodistria : Italia Arti-stica, monografie illustrate. VII. La Campagna Romana di U. Fleres. 1910; VIII. Le Isole della Laguna Veneta di P. Molmenti. 1910. — Medaglia d’ argento patinato, premio del Ministero del culto e dell’ i-struzione conferito a questo ginnasio per quanto ebbe ad esporre nella Mostra didattica della „Prima esposizione provinciale istriana“ Capodistria 1910. Acquisti Figura vestita del yy.ut't corto da uomo (di cartapesta, alta, senza lo zoccolo, 1 m., braccia movibili alle giunture delle spalle). r.£~/.o; semplice con due fibbio secondo modello antico e una cintura. iresXo? con rovescia (detto X’T0)V ionico) con due fibbie e una cintura. xtT“v ionico lungo, da donna, con sei bottoni e una cintura. /itwv ionico lungo, da uomo, cucito sulle spalle. Iputiov con quattro pesi cuciti nei pizzi. con guarnizione a colori, quattro pesi cuciti nei pizzi e una fibbia. jrXatva semplice con una fibbia. Tunicu laticlavia. Toga del tempo imperiale. Sagurn con quattro pesi cuciti nei pizzi e una fibbia. Paludamentum con quattro pesi cuciti nei pizzi e una fibbia. Paenula con cappuccio (cucullus). E. Gabinetto di chimica e fisica. Custode : Prof. O. Inwinkl. Doni Bollettino meteorologico, dali’ I. R. Osservatorio marittimo di Trieste. Acquisti Trasformatore di Tesla. F. Gabinetto di storia naturale. Custode : Prof. V. Larguiolli. A cquisli Scatola d’ insetti (mimismo). G. Orto botanico. Custode : Prof. V. Largaiolli. Eu iniziato in quest’ anno con la piantagione di fanerogame donate dall’ orto botanico civico di Trieste e colla seminagione di molte specie formte dallo stesso. G. Gabinetto di psicologia sperimentale. Fu riordinata la piccola collezione di apparati e acquistati vari fogli di carta colorata per gli esperimenti di contrasto successivo e si-multaneo. ESAMI DI MATURITA. Anno scolastico 1910-1911. Le prove orali si ten noro nei giorni 6 e 7 luglio sotto la direzione del sig. direttore Giuseppe Vettacb-Furono dicliiarati maturi: d’ord.j Nome e oognome Luogo Data Maturo a Studi scelti Ž della nascita 1 Lino Bo nat Mezzeno Trentino 25 novembre 1891 maggioranza legge 2 Andrea Cossovel Rovigno 10 agosto 1891 - eommercio 3 Francesco Damjani Grisignana 23 dicembre 1891 unanimitä teologia 4 Pio Gambini Capodistria 4 novembre 1893 >■ leggo 5 Valentino Gavardo „ 10 luglio 1891 .. filologia mod. 6 Luigi Luches Buie 16 giugno 1892 ,, leggo 7 Arturo Luxa Trieste 24 agosto 1891 maggioranza (eologia 8 Costantino Muggia Rovigno 25 agosto 1892 distinzione impieg. 9 Giorgio Negri Pola 5 gennaio 1893 „ filosofia 10 Gioachino Piccoli Momiano 27 dicembre 1892 maggioranza seienze esatte 11 Francesco Poli Pola 28 settembre 1892 unanimitä agronomia 12 Giacomo Pontevivo Rovigno 16 settembre 1892 ,, filosofia 13 Romano Tonetti Fianona 9 febbraio 1891 » medicina 14 Vittorio Janchi Dragucli 10 agosto 1892 distinzione filosofia 15 Ignazio Brezina Lubiana 31 luglio 1892 maggioranza — 10 Giorgio Ravasini Trieste 12 agosto 1891 » — Un candidato fu rimandato a un anno, due a sei mesi. Le prove seritte nella sezione estiva 1912 si tennero nei giorni 12-14 giugno. Tema di latino: Livio, ab urbe condita XXII, 50. Tema di greco : Erodoto III, 120-125. Temi d’italiano, a scelta : 1) II candidato scelga un avveni-mento delia storia antica o medievale, ehe gli par piü drammatico e importante; ne faccia una breve narrazione e, addotte le ragioni per cui lo ha scelto, esponga sopra di esso le proprie considerazioni. — 2) Le eondizioni storiehe nazicnali hanno inspirato la piti alta poesia (Omero, Virgilio. Dante). — 3) Le opere degli »erittori 3ono una ehiara e splendida manifestazione della loro eoscienza. CONFERENZE POPOLARI Ly conferenze popolari presso le scuole medie sono racco-mandata dal dispaccio ministeriale dd. 10 maggio 1901, N. 13964, ehe vi riconosce un mezzo atto a promuovere i contatti necessari fra la casa e la scuola. A noi il tentativo parve tanto piü consigliabile quanto piti, in una cittä piccola ne soverchiamente ricca di risorse, gli scolari traggono 1’ unico nutrimento intellettuale dalla scuola. 11 tentativo rusci al di la d’ ogni speranza ; lo scopo delle conferenze, tracciato da chi scrive nella prima adunanza, fu pienamente raggiunto merce 1’ en-comiabile zelo del collegio dei professori, 1’ appoggio intelligente del Comune e della cittadinanza tutta, il concorso entusiastico degli scolari. La conferenza inaugurale fu tenuta addi 29 febbraio dal prof. Giovanni Musner, sul Palazzo ducale di Venezia (con proiezioni). Seguirono ap-plaudite — tutti i giovedi — le conferenze del prof. Attilio Gentille, del Ginnasio Comunale di Trieste, su La nascita deli’ opera ; del dott. Mario Stenta, libero docente nell’ Universitä di Padova, sui Protozoi e la loro dignita biologica (con proiezioni) ; del prof. Celso Osti su Arte nordica e arte italiana (con proiezioni) ; del prof. Giovanni Quarantotto, deli’ i. r. Accademia di Conimercio di Trieste, su Uno scolaro Mustre del Ginnasio di Capodistria (Pietro Kandier — nel cinquantenario della inorte) ; del prof. Ugo Pellis su Canti d’ arte e di popolo nel Friuli (con audizioni al fonografo) ; del dott. Pietro Sticotti del Museo di Trieste su Capolavori della■ scultura greca (con proiezioni) ; del prof. Orlando Inwinkl suWEdissi solare (solo per gli scolari ; con proiezioni). Chiuse e corono il ciclo delle conferenze un' audizione di mušica da camera, ehe si tenne giovedi 25 aprile, col seguente prograinma : 1. E. Grieg : Sonata in La. minore. 2. Joh. Seb. Bach : a) Gavotte e Musette. b) Preludio (TI. Suite inglese). 3. Beethoven : Sonata op. 90 (Non troppo vivo e cantabile assai). 4. Arcangelo Corelli (1653-1713) : Sonata in Re minore. 5. Chopin : Notturno in Fa diesis maggiore. 6. a) Gastone Zuccoli : Piccolo scherzo. b) Debussy : Deux Arabesques. Furono esecutori i signori maestri Gastone Zuccoli di Trieste e Guidone Smareglia di Pola, e gli scolari e il pubblico, intervenuto in folla, rimeritarono di ripetuti entusiastici applausi i due esimi artisti. La Direzione rinnova qui i piü vivi ringraziamenti a tutti i cortesi che salirono alla cattedra del Ginnasio; al prof. Inwinkl, che fu, coadiuvato dallo scolaro Rodolfo Ceol della VII, infaticabile allo sciottico ; ai molti allievi delle classi superiori che, guidati dagli scolari Caluzzi c Bussi di VIII, fecero impeccabilmente gli onori di casa; alla cittadinanza la quäle, con a capo 1’illustrissimo signor podesta, fu assidua alle conferenze; al Municipio ehe concesse una riduzione sul prezzo di eonsumo deli’ energia elettrica ; alla Societä Filarmonica che per il eoncerto mige a disposizione il pianoforte sociale; alla Giunta provin-ciale deli’ Istria ehe diede in prestito le sedie; al dottor Gramaticopulo che per la conferenza Pellis concesse 1’ uso del suo grammofono. 11 conto del fondo conferenze si chiuse con un saldo cassa a vantaggio (vi e compresa un’ elargizione del signor ispettore distrettuale G. Pa-rentin di cor. 4), che permetterä di riprendere il ciclo a novembre. IGIENE ED EDUCAZIONE FISICA Le condizioni di salute della scolaresca o del collegio dei profes-sori furono complessivamente buone, non ostante le deficienze deli’ e-dificio e deli’ arredamento scolastico. 11 vecchio Collegio dei padri delle Scuole Pie, col suo quadrato massiccio, il cortile a portici e in mezzo il tiglio semisecolare, e monumento rispettabile e documento della cultura capodistriana. Che corrisponda del tutto ali’ esigenze moderne, nessuno vorrebbe affermare. La disposizione dei locali presenta gravi incouvenienti e potrebbe, in caso d’ incendio, aumentare considerevol-mente il pericolo. Le finestre, piceole e mal distribuite, non pennettono la necessaria abbondante illuminazione ne offrono, d’ inverno, tutto il riparo desiderato contro i rigori del freddo e la violenza della bora. II sistema di calefazione e deficiente. I pavimenti, di legno dolce, assor-bono 1’ olio eome spugne, si sfibrano e sfaldano sotto le scarpe. Al pian-terreno 1’umidita impregna 1’ aria d’ un odore di muffa. I cessi e i banchi ricordano tempi molto passati. Tutta via non giova illudersi ne pensare a un nuovo edificio. E, franoamente, il Ginnasio e affezionato alla casa delle sue gioie e dei suoi dolori, dove a ogni passo s’ incontra una memoria ; anche se la smania di riunire tutto nei musai ha fatto togliere dal vestibolo e dai portici le lapidi antiche che li decoravano. Ma e doveroso che il no vrano erario sovvenzioni in misura conveniente il Comune, sempre volonteroso, affinche col massimo rispetto dovuto alla tradizione sieno conciliati i nuovi bisogni. Intanto, ]>er supplire alla deficienza della luce, s’ e introdotta quest’ anno in tutte le classi 1’ illuminazione elet-trica ; e si sono chiesti i crediti necessari per rinnovare 1’ arredo scolastico. Gli scolari furono sottoposti alla consueta visita degli occhi e alla rivacoinazione. E sperabile che il Ministero aceetti le proposte della Direzione a riguardo 1’istituzione del medico scolastico e 1’intro-duzione di un corso d’ igiene per gli scolari delle classi superiori. Per fare il primo passo, si chiesero alla spett. Societä d’ igiene di Trieste, che gentilmente le mando in dono, le tabelle colle norme igieniche e col decalogo della strada. Agli scolari il Ginnasio offre almeno, a inturgidire le vene, aria in abbondanza. Aria e moto. Durante tutti i riposi di ricreazione, fosse caldo o freddo, gli scolari scesero in cortile. Tutti i mercoledi, quando il tempo lo concesse, andarono al campo dei giuochi ali’ aperto fuori porta alla Muda, e vi giocarono diretti dai professori Inwinkl e Piffer. Purtroppo il campo dei giuochi e spesso allagato dalla pioggia o dalle alte maree. Sarebbe cosa opportuna se, chi puo, cercasse di por rimedio costruendo, con poca spesa, un argine. Durante la buona stagione gli scolari si dedicarono anche al nuoto, al giuoco del tamburello, diretto dal prof. Largaiolli, e allo šport nautico. Al quäle s’inscrissero cinquanta scolari delle classi IV-VIII che, divisi in armi secondo 1’ etä e 1’ abilita loro, si esercitarono a vogare ogni giorno dalle 18 alle 20. Eurono istruiti dal prof. Eugenio Simzig, coadiuvato dai professori Bondi, Largaiolli, Savoj e dagli scolari G. ßiondi di VII e A. Parovel di VI. La ginnastica fu introdotta per la prima volta (dal dicembre in poi) come materia obbligatoria, ineominciando Jalla I e II. Cogli alunni delle classi superiori chi scrive formö una squadra libera che si esercito due volte la settimana. Al tiro a segno s’ inscrissero 19 scolari di Vil e VIII e vi furono istruili con molta perizia e con zelo dal sig. primotenente Emilio Simetz-berger della compagnia di bosniaci di guarnigione a Capodistria. Alle esercitazioni assistette il prof. Largaiolli. Due volte -— il 17 febbraio e il 15 marzo — i tiratori, accompagnati da chi scrive e dal loro istruttore, andarono in gita al bersaglio di Decani. Delle altre gite segue qui 1’ elenco. 9 marzo : 18 študenti delle classi inferiori salgono sul S. Marco insieme col prof. Bondi e vi s’ intrattengono per circa un' ora, giocando alle bandiere. 15 maggio : 24 študenti delle classi IV, V e VI, accompagnati dai professori Curellich e Simzig si recano a Cernical; il dopopranzo 6 di loro, guidati dal prof. Curellich, visitano la s rotta di S. Servolo e ritornano a Capodistria col treno della sera ; gli altri prendono la via del ritorno per Antignano e Scoffie e giungono a casa poco prima deli’ altro gruppo. E. Simzig. 15 maggio : Venti scolari della III, accompagnati dai professori U. Pellis e C. Osti, partirono da Capodistria alle 6 ant. e arrivarono a Matavun verso le 10. Di qui scesero subito a visi tare le grotte di S. Canziano, ammirando e godendo. Ripartiti alle 3 pom. da Matavun arrivarono a Capodistria col vaporino delle 8. C. Onti. 15 maggio : II prof. G. Musner con 21 scolari della I si reco alle sor-genti del Risano; in ferrovia fino a Villa Decani, poi a piedi. Dopo un conveniente riposo ritornarono a piedi a Decani, dove pran-zarono ; verso le 15 s’ avviarono alla volta di s. Caterina in Valle d' Oltra. Dopo aver goduto di tutte le distrazioni che offre quella amenissima spiaggia ritornarono a Capodistria in punto alle 19. G. Musner. Vel longius in singulos annos, vel excelsior! L' anno scorso non piü lontano che ad Assling e a Rosenbach, non piü alto che a metri 1836 : sulla Golizza delle Caravanche ; in <|uesto fino a Villaco e fino a Noetsch e fin sull’ Alpe di Villaco — detta anehe Dobratsch — delle Carnicho, a metri ben 2167, sur un monte alto tanto, quanto di sciagurata memoria. Che il tristo gigante ai 25 febbraio del 1879 arrovescid sulla ridente cittadina di Bleiberg, sita a mezzo della sua costa settentrionale — la dove ci sono le miniere di piombo e di zinco — una immane valanga e seppelli sott’ essa 7 case e 29 uomini. E volle forse sfogare cosi la gran bile, ehe lo rodeva dentro fin dal 25 gennaio 1348, quando per il tremendo terremoto, che allora funestö gli abitatori di quelle regioni, tutto erasi discosceso il suo fianco meridionale e la immensa ruina precipitando nella valle della Gail aveva per sempre subissato 7 fiorenti villaggi con 9 chiese. A questa gita presero parte 33 scolari del ginnasio superiore, la niaggior parte ancora pervasi dal fascino, ehe sul loro animo aveva eser-citato 1' alta montagna 1' anno passato : 2 della classe VIII, 14 della VII, 8 della VI e 9 della V. Erano accompagnati dai professori 0. Inwinkl, P. Savoj e sottoseritto. I quali avevano il loro compito spartito cosi : il primo, siccome il piü giovane e forte e matematico per giunta — gli altri due son filologi — doveva guidare la comitiva per le vie diritte ; 1’altro, „nel mezzo del camrnin di nostra vita“, camminare nel mezzo di lei a mantenerne, come ora usa dire, elevatissimo il morale ed anche il fisico; in coda il terzo, il decano de’ professori, il piü vecchio di tutti e perö piü esperto e piü cauto, a inco-rare i timidi e a sospingere i tardigradi col buono esempio e la rapida parola. Ma perche in quest’ orto ci furono allori pochi da cogliere, gli e stato poi affibbiato anche il gradito inearico di stendere un po’ di cronaca delle gioconde giomate. E perö, tanto per non dimen-ticarsene, nota subito che i due colleghi il compito loro eseguirono a puntino ; egli, come nell’ altra, cosi cerchera di fare del suo meglio anche in questa bisogna. Si parte dunque da Capodistria ai 14 di maggio, eh' e martedi, sul vaporino delle 15 ; verso le 16 si e a Trieste, si corre alla stazione di Campomarzio, si monta in treno e alle 16.15 via — chilometri 206 — per Villaco, dove si arriva alle 22.15. Nell’ „Albergo all’ agno d’ oro" ci attende la buona cena, ch’ e divorata in breve. E si va a sorbire un gelato al nuovo e splendido „Albergo del parco". l)i qui si torna all’altro e si va a letto e si dormono sette ore di dolce sonno, balsamo alla fatica del di seguente. II 15, mercoledi, ci leviamo alle 7 e, bevuto il caffe, dalle 8 alle 10.30, per allenarci un poco, andiamo a zonzo per la bella e pulita cittä dalle ampie vie : si vede da vicino scorrere sott o al ponte rapida e tor-bida la Drava ; si ammira la mole imponente deli’ edificio di quel ginnasio e se ne fa confronto, a dir vero poco lusinghiero, col patrio e giustinopolitano; si visita quel gotico duoino ; si gira per la immensa stazione ferroviaria centrale, incrociamento di ben sette linee, alle quali si va e dalle quali si viene scendendo e salendo per infinite scale e passando per un labirinto di portici sotterranei ; si passeggia attra-verso i giardini e i parchi, tutti accuratamente tenuti e quanto mai graziosi. Ma fa caldo come a Trieste — + 26° C—. II pranzo dura breve come la cena : un’ ora. E alle 11.30 siamo in marcia verso la meta. Appena fuor di cittä, dalla via, ehe mena per i villaggi di San Giorgio e di Pogoeriach e šale dolcemente, il paesaggio intorno intorno ap-pare molto ameno e in vita a intonare liete canzoni ; poi la šalita si fa alquanto piü erta ; ma e ombrosa sempre. Cosi alle 13.45 siamo giä al villaggio di Heiligengeist, šaliti da 508 a metri 891. A quest'ora il caldo si fa sentire per bene : il termometro segna + 150° C. Pero faceiamo ijni una sosta di mezz’ ora a rinfrescar le vene e i polsi a ima pura fonte e a rifocillar lo stomaco con una tazza di gustoso latte. Poi ci riponiamo in cammino. II sentiero diventa sempre piü ripido ; ma, in compenso, šale per boschi e prati, ehe porgono refrigerio di frescura e mandano soavi profumi di erbe e di fiori. Alle 15.30 c' imbattiamo in un’altra fonte e anche qui ci fermiamo mezz’ ora a ristorarci a quell’ acqua, che par nettare, e a riempirne le borracce. Dopo un’ altra mezz’ ora di cammino raggiungiamo la capanna Otto. Dove accade 1’ avventura pili interessante di tutta la gita e merita come tale di essere narrata particolarmente. Giace la capanna, per chi sale, a manca. E, quando la stagione e piü inoltrata, ogni stanco passeggero vi entra liberamente e vi trova pagando di ehe rinfrancarsi. Con tale speranza in cuore anche noi sospin-giamo la porta, ehe si apre senza difficoltä, e ci precipitiamo dentro. Ma ehe visione e questa ? Tre uomini di verde vestiti, tranquilli e si-lenti, siedono su d’una panca lungo una tavola. Un quarto, zitto anche egli, muovesi a mala pena e spilla birra da un barile pošto in un canto e in ampi calici la depone dinanzi ai tre, che, quieti e taeiti sempre, se la cioncano beatamente. Ne per quanto chiasso facciamo noi nell’ en-trare ne per (pianto salutiamo, quei tre si scompongono ne dieon verbo e men ehe meno ci offrono da bere, mentre il quarto fa lo stesso. Pare questo un automa e i tre piuttosto mummie amnnitolite nei secoli, me-ditabonde deli’ aurea sentenza : il silenzio e d’ oro. Noi si rimane come intontiti : non so, se piii per lo strano spettacolo, ehe ci sta dinanzi, o per la bizzarria della sorte, ehe la fresca pallida cervogia ci mostra si vicina senza ehe vi possiamo accostare le sitibonde avide labbra e c’ infligge un vero supplizio di Tantalo. Ma poi facciamo di necessitä virtü : usciamo e ci rimettiamo in cammino. Ne ci e dato quindi d’ ima-ginare chi possano essere i quattro enti stravaganti, donde vengano c a ehe nazione appartengano, se di questo mondo o deli’ altro. II bosco comincia a diradarsi. Poco dopo appaiono in alto le ma-gnifiche conehe verdi delle pasture. Poi la via si fa piü erta ancora o, per lo sfasciume, ehe la ricopre, piü aspra ; ma in compenso di pari passo la temperatura si rinfresca. Sebbene soffi, violento abbastanza e molesto, il vento umido da mezzogiorno, ehe gli alpigiani tedeschi cliiamano foehn: ed e il fauonius — tra ponente e maestro per altro — dei latini, il favonio o coro o zefi.ro nostro. Dopo un po’ ancora la via e le adiacenze cominciano a essere coperte a tratti da larghi e spessi strati di neve, in cui qua e la le gambe si affondano anche fin sopra i ginocchi, e in certi punti, sulle chine, camminarvi su riesce, per non dir pericoloso, assai malagevole. Ma qui il capo della spedizione precede tutti e stampa 1’ orm'j. che gli altri debbono cauti seguire 1’ un dopo 1’ altro. Finalmente si fanno vedere alquanto sotto alla cima del monte i due rifugi della So-cieta alpina tedesca-austriaca. E ci si arriva — ma dopo lunga illusione di arrivarci di inomento in momento — chi prima chi poi, intorno alle 18.30. Deposti infretta sacchi e borracce, corriamo sulla vetta a riguardire il panorama, quando il sole tramonta. II panorama, che di qui si presenta per amplissimo giro agli sguardi ammirati, e de’ piü grandiosi e de’ piü pittoreschi, che sappiano offrire le Alpi, indimenticabile, ineffahile. Alla eui contemplazione si deve abbandonarsi in tanto maggior estasi rapiti, in quanto avviene fra le due veechie chiese, ehe si ergono sulle due cime del monte : l’una, tedesca, ad Oriente, piü in alto, sopra il burrone eagionato dal terremoto ; 29 metri piü basso 1’ altra, slava, e piü a, occidente. Oh, le innumerevoli cime gigantesche, indorate dagli ultimi raggi del sole, che a noi d’ intorno si adergono ! Eceo il Grande Obir, il Grintouz, il Mittagskogel, il Tricorno, il Razor, il Jaluz, il Man-liart, il Rombon, il Canin, il Montasio, il Cimone, il Mittagskofel, la Marmolata, il Kollinkofel, il Gran Veneziano, il Gran Campanaio, il Dachstein e va pur lä discorrendo. Ecco in fondo alle ridenti valli, che da loro anno nome, la Drava e la Gail, che si svolgono come nastri d’ argento, e i loro affluenti. Ecco i laghi azzurri : di Faak, di Woerth, di Ossiak ed altri minori ; ecco, per non dire che le piü grosse, le cittä di Klagenfurt e di Villaco. E mille borghi e mille villaggi. O spettacolo, che la p:ü fervida fantasia trascende ! Rallegrato cosi lo spirito, si cala all’ albergo maggiore. £ un edificio tutto di pietra, grazioso di fuori, comodo e pulito di dentro, finito di costmire, come dice 1’ iscrizione, nel 1910, che sarebbe arcidegno di figuraxe anche fra i migliori di Capodistria. L’ altro e una fabbrica piü piccola e piü vecchia, in legno, dove si dorme soltanto : sulle ma-terasse, a buon mercato. Fra 1’ uno e 1’ altro i giacigli sono cinquanta. L’ imbandigione va, a dir vero, un po’ per le lunghe, sia per la poca pratica degli albergatori, che son novellini. sia perehe sono in due soli a cuocere e a servire ; ma, in compenso, sono molto appetitose le pietanze. E negi' intermezzi fra una portata e 1’ altra si ciarla o si canta. Cosi il tempo passa in allegria, finche battono le 22, ch’ e l’ora fissata per ire a riposare. La temperatura nell’ albergo e di + 6° C, di fuori d’ un grado piü bassa, e nella notte fischia piü forte il foehn. Ma sui letti morbidi, sotto alle morbide e calde coperte, a tanta altitudine raggiuuta faticando — ed e novita quasi a tutti dormire in un rifugio alpino, mentre di fuori la neve sgela e fischia il vento, a tanta altitudine — si dorme saporitamente. 11 giomo di giovedi, 16, i piü sono in piedi prima delle 5, a riam-mirare dalla cima il panorama : nella luce rosea del sol che sorge, anche piü magnifico, s’ e possibile, che al tramonto della sera. Poi si fa cola-zione e il fotografo della compagnia, ch’ e lo stesso dell’ anno passato, ne prende il gruppo in mezzo alla neve. E via alle 7.15 giü per la ripida discesa meridionale, che comincia accanto alla chiesa slava: un sentiero che va a serpentina, prima su terreno brullo, poi fra il verde del bosco pien di fragranze primaverili. Anche qui ampie distese di neve ricoprono a tratti il dorso del monte e bisogna qualche volta muovere i piedi piü guardinghi ancora che nella salita. La temperatura, ch’ era nelle ore prime di + 5° C, si fa man mano piü calda. Con un’ unica fermata di mezz' ora all’ unica fonte, che s’ incontri per via e il fotografo ne approfitta per prendere im altro gruppo — si arriva a Noetsch, nella valle della Gail — metri 559 — a ore 9.45. Pur nella discesa non succede, come nella salita, che un solo fatto notevole. Le scarpe di uno seolaro, sia che il lungo andare di su di giii le abbia stanche, sia che sian preše da irresistibile simpatia per la molle e candida ne ve, abbandonano in essa il ferrato tacco. Stupido rimane il giovane, ehe si vede fatto piü eorto, e i eompagni ne ridono di euore. Ma ei non si dispera ; anzi par contento di poter proseguire il eammino d’ alquanto alleggerito. Alla stazione si fa uno spuntino e poi si parte sul treno, ehe — chilometri 26 — arriva a Villaco alle 11.35. All’ „Albergo della stazione“ pranziamo bene. E alle 12.41 novamente in treno per il ritorno. Appena fuori di stazione, quando il caldo e giä ricomineiato, Giove, pluvio e propizio, ci manda giü una pioggerella fine fine, che ci aceonipagna fin quasi a Gorizia e rinfresca deliziosamente aria e vagoni. Alle 19.30 siarrlo a Trieste e alle 20.15 felicemente di ritorno a Capodistria. Dove gli seolari, sentendo strapotente 1’ impulso di sfogare aneo una volta la piena del loro contento per tante e cosi elette emozioni provate e di esprimeme la loro viva gratitudine ai sapienti accompa-gnatori, li accompagnano un per uno alle loro case e li salutano con tre cordialissimi unanimi : „evviva ’l professor !“ Quantunque giä durante tutta la gita avessero gli seolari mani-festata la loro gioia, allegramente cantando senza tregua : sul vaporino e in treno, seduti e camminando, salendo e scendendo, nella locanda e nel rifugio e sempre, fino a diventarne rochi. Del resto, a prescindere dall’ avventura Otto e dai tacchi perduti nella neve, tutto era andato per lo meglio. E 1’ armadietto far-maceutieo, se non fosse che le precauzioni non sono mai troppe, non meritava quasi di esser trascinato dietro. Che non vi si ricorse che una unica volta : per medicare la feritina cagionata da un insetto vendi-cativo a uno scolaro dispettoso. Ma vero e che al par di tutti gli altri gitanti neanche quest ’nltimo non mancö alle lezioni del di seguente. Ben si pnö dire dunque che la gita e stata delle piü felici, piü emo-zionanti e piü memorabili fra quante ne abbiano intraprese gli seolari da che esiste il ginnasio. Che se delle tre giornate ci poniamo in fine a fare, a mo' degli avveduti mercadanti, un po’ di bilancio, troviamo : All’attivo: aria purissima immagazzinata nei polmoni, quäle antidoto a quella men pura delle aule scolastiche — a parte le ore, che furono 13.22, impiegate a percorrere i 438 chilometri di ferrovia, „pi-giandoci alla bella le budella“, canterebbe, se fosse vivo, un professore abate, igienico esercizio anche questo, se altro mai, e le 7.38 consumate ne’ lieti pasti e le 14 donate al dolce sonno — ore 18.15. Delle quali : seduti in coperta del piroscafo 1.35; a Trieste e a Villaco camminando 3.55 ; salendo — metri 1659 -— 5.50, scendendo — metri 1608 — 2.15 ; sulla vetta del monte 3.15 ; qua e lä so-stando 1.25. Al passivo : non piü di corone 17.40 a testa. Perche, bisogna dirlo, tutti, e direzioni ferroviarie e locandieri, tedeschi o slavi che fossero, andarono a gara nel concederci ogni sorta di facilitazioni e di ribassi e ci accolsero bene dovunque. Anche la Societä di navigazione capo-distriana ci accordö di transitare da Capodistria a Trieste e viceversa a metä prezzo, facendo risparmiare a ognuno 40 centesimi. Ne sieno qui tutti ringraziati. Utile netto : ore 53.15 di svariato svago, vigorosa scossa a tutto 1’ organismo, purgagione radicale di tutti i mali umori, calmante effi-cacissimo d' ogni nervosismo, affinamento di tutt’ e cinquc i sensi, elevazione non effimera deli’ animo, educazione e istruzione della mente, s’e vero — e non puö non essere — che Ogni pianta, ogni fiore, ogni arbusto a sull’ Alpe una dotta favella, eome in cielo ogni raggio di stella manda un riso di arcana beltä. Pro f. d. Vntovnz ELENCO DEGLI SCOLARI alla fine deli’ anno scolastico 1911-12 Classe I. Baselli Pietro da Parenzo Bassanese Pietro da Buie Belci Giuseppe da Dignano Bensich Giovanni da Capodistria Benvenuto Attilio da Isola Bereich. Pietro da Dignano Bertoch Tommaso da Bertochi Calogiorgio Luciano da Capodistria Caluzzi Guido da Parenzo * Chiades Ugo da Monfalcone Cumin Giovanni da Trieste Dolise Mauro da Isola Depangher Antonio da Capodistiia Desto Francesco da Monfalcone Devescovi Giovanni da Isola Dudine Emilio da Isola Franco Vittorio da Portole Horvatich Antonio da Capodistria — Leiss de Laimburg Cesare da Trieste * Longo Vittorio da Capodistria Lull ich Giovanni da Pola * Maitissa Bruno da Portole Millia Antonio da Rovigno Minutti Quirino da Capodistria Morello Antonio da Capodistria Olivieri Vittorio da Grisignana Pasqualis Antonio da Capodistria l’ellaschiar Vittorio da Capodistria Petris Stefano da Veglia Piccoli Pio da Momiano Pieri Renato da Capodistria Polley Ottone da Trieste Pontevivo Luigi da Rovigno — Q.uadranti Ugo da Umago Quarantotto Emilio da Isola Rendich Mario da Capodistria de Ricci Massimo Mario da Gradišča Sbuelz Giuseppe da Capodistria Scher Nazario da Capodistria Signori Giusto da Rovigno Tonco Francesco da Orsera Vascotto Sebastiano da Isola Vatovaz Antenore da Capodistria Vecchi Ascenzo da Massa Fermana Villa tora Pietro da Rovigno Vissich Giovanni da Capodistria 36 Classe II Bernobich Giuseppe da Visignano Brunioh Giorgio da Pirano — Cernobori Giorgio da Promontoro Dalla Via Giovanni da Cittanova Dalmistro Ezio da Isola Dandri Luigi da Isola Depangher Antonio da Capodistria * Depase Silvio da Isola Deste Antonio da Capodistria Dudine Doroteo da Isola Feriancich Giuseppe da Capodistria Fonda Egidio da Capodistria — Fontanot Giovanni da Capodistria Gramaticopolo Marino da Pola Lucas Emilio da Albona Mamolo Pietro da Capodistria * Marini Norberto da Visinada * Martincich Mario da Buie Martissa Mario da Capodistria Martissa Nicolo da Capodistria * Pavich Giovanni da Promontoro Pertot Massimiliano da Pola Pizzarello Vittorio da Capodistria Poropat Corrado da Pinguente Santin Silvio da Pola Stenner Sebastiano da Capodistria Uplaznik Ferdinando da Pola — Venturini Francesco da Isola — Wurmbrand Bruno da Rovigno Zadaricchio Pietro da Rovigno NOTA. — uscito durante l’anno. * idoneo oon distinziono. Classe ni. Alitik Emilio da Windiscli Feistrit/ Beltrami Giov. Hatt. da Ümö-go Cool Oarlo da Capodistria Cimador Carlo da Pisino — D’ Ambrosi Arturo da Trieste Dandri Giovanni da Isola Del Torre Giuseppe da Romans Depangher Antonio da Capodistria Dudine Lino da Isola * Fiorentti Michelangelo da Trento Gambel Raimondo da Pola Gramaticopolo Bruno da Pola * Grassi Mario da Umago * Grignaschi Giuseppe da Muggia Gulin Luigi da Sieciole Herceg Roberto da Capodistria Krištofič Guglielmo da Capodistria Longo Pietro da Capodistria Micatovich Giovanni da Torre * Muggia Francesco da Umago Paulin Riccardo da Castelnuovo Pesaro Giovanni da Capodistria Petarin Donato da Sdraussina Petris de Petrisso da Cherso Radin Giuseppe da Cittanova — Sbuelz Basso da Capodistria Signori Pietro da Rovigno Tassini Gualtiero da Veglia Travan Virgil io da Visignano Tuiach Alfredo da Pola Vascotto Giuseppe da Isola Ventrella Luigi da Pirano Xillovich Domenico da Valle Zanella Ferruccio da Triest« Classe IV. Benussi Federico da Trieste * Bratt.i Attilio da Capodistra Ca tani Amedeo da Roma Cernobori Michele da Bagnole Clsva Domenico da Parenzo Deila Santa Angelo da Capodistria Demartini Umberto da Castagna Depangher Mario da Capodistria Deste Mario da Isola Fiorentü Ferruccio da Trento Frausin Mario da Muggia Hartmann Antonio da Capodistria Kossier Antonio da Trieste Krebs Alberto da Veglia Lazzari Paolo da Trieste Li us Giacomo da Montona Lorenzutti Domenico da Isola Lucas Arrigo da Albona * Miancicli Michele da Sbandati Mihalich Mario da Trieste Moscheni Francesco da Dignano Muiesan Domenico da Pirano Paliaga Galliano da Orsera Pasqualis Vittorio da Buie Pauletig Cesare da Sagrado Petris de Stefano da Cherso * Riccobon Carlo da Capodistria Santin Mario da Albona Toncovich Giuseppe da Fontane Ventrella Giuseppe da Pirano Visintini Antonio da Pinguente Volpi de Nicolö da Trieste Zetto Pietro da Capodistria Ricci de Bianca da Pola (straord.) .-{4 Classe V. Benedetti Andrea da Pirano Benvenuti Virgilio da Isola Costanzo Nicolö da Trieste Covrich Sigifredo da Verteneglio * Degrassi Amatore da Isola Marcolini Attilio da Capodistria Mftrocco Nicolö da Rovigno Nadovich Nicolö da Rovigno Novaoh Mario da Trieste Pacovich Emanuele da Raccotole Poldrugo Antonio da Albona Ponton Ortensio da Cervignano Santin Antonio da Rovigno Sanvincenti Domenico da Dignano Sbisä Bruno da Pola Valcich Domenico da Albona — Valussi Mariano da S. Polo (Mon-falcone) Vatovaz Domenico da Capodistria Venier Francesco da Rovigno Zetto Antonio da Capodistria Zustovich Onorato da Albona 21 Classe VI. Bernardi Antonio da Pirano Bratti Andrea da Capodistria Brazzanovich Gregorio da Trieste Chierego Nicolö da Pirano Depase Pietro da Isola * Derin Giovanni da Capodistria Drius Francesco da Trieste * Fornasaro Fortunato da Pirano Gherbaz Giuseppe da Hoboken (America) * Gropuzzo Domenico da Dignano Marinaz Vittorio da Portole Parovel Antonio da Capodistria Paruta Antonio da Capodistria Sandrin Giuseppe da Capodistria Santin Giovanni da Albona Susani Guido da Montona Ui d’ Ambrosi Guido da liuie Apollon io Alfonso da Orsera * Babudri Stefano da Parenzo Bacich Giorgio da Capodistria Baneher Vittorio da Valle Bilucaglia Giovanni da Dignano Biondi Giacomo da Bovigno Camus Ferruccio da Pisino Candussi Giuseppe da Romans Ceol Rodolfo da Capodistria Černuti Enrico da Cervignano Cociancich Francesco da Isola Danelon Francesco da Parenzo Defianceschi Luigi da Dignano * Delcaro Giuseppe da Dignano Depase Pietro da Isola Dolenz Giuseppe da Rovigno Fonda Bartolomeo da Pirano Lucas Giuseppe da Fiumicello Parovel Vittorio da Capodistria Pesel Nicolö da Rovigno Rubini Virgilio da Trieste Ruzzier Luigi da Pirano Sbisä Francesqo da Parenzo Tassini Ferruccio da Veglia Vernier Mario da Dignano Zeleo Marco da Visignano 27 Glasse VIII. Bonifacio Vittorio da Trieste Bussi Carlo da Trieste Caluzzi Nicolö da Orsera Franolich Pietro da Gallesa.no Gerin Francesco da Capodistria Lusina Giuseppe da Veglia Ottochian Giuseppe da Gimino I’aliaga Giovanni da Rovigno Pauluzzi Ottone da Verteneglio 9 STATISTICA DEGLI SCOLARI. C L A S S E Assieme Iscritti alla fine dell’anno scolastico 1910-11 1 11 1,1 IV V V, VII Vlil 28 40 37’ 23 14 27 9 16 194’ Iscritti al principio dell’anno scolastico 1911-12 451 1?' 31’ ?,1 IB 9,3 7 2043 Accettati durante 1’anno 1 2 l1 2 6' Assieme 45' 29 331 33' 21 16 24' 9 210* Accettati la prima volta: l. dalla scuola popolare 40 40 2. promossi — 3 1 3 — — 1 8 3. ripetenti — — 1 1 1 1 — 4 4. dallo studio privato O1 1 O1 — 1 — 01 1 33 Allievi che giä frequentarono 1’ i-stituto: 1. promossi — 20 26 28' 20 14 22 7 137' 2. ripetenti 5 5 6 1 — 1 1 — 18 Uscirono durante 1'anno scolastico 2 4 2 — 1 — — — 9 liiinasero alla fine dell’anno scolastico : 1. pubblici 44 23 31 33 20 16 24 9 200 2. privati e straordinari - o 1 1* — 1** — 5 Assieme 44 23- 31' 33' 20 16 24' 9 2005 Da Capodistria 16 71 6 6 3 5 3 1 471 Dali’ Istria (esclusa Capodistria) . . 22 16’ 20 19* 14 8 18 (i 123* Da Trieste 2 — 1 5 2 2 0‘ 2 14* Dal Friuli 3 — 1> J 1 — 3 — 9' Da altre province — — 3 1 — — — — 4 Dali’ estero 1 — — 1 — 1 — — 3 Cattolici 44 232 311 33’ 20 16 241 9 2006 Italiani 43 212 281 33> 20 i6 24* 9 1^>46 Slavi 1 2 3 — — — 76 Domicilio dei genitori: a Capodistria 21 121 15 12i 3 G 4 1 742 altrove ■ 1 23 n1 16* 21 17 10 201 8 126® 1 * Allieva straordinaria. ** Soolaro straordinario. Eta degli scolari: D’ anni 11........... 12........ 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. C L A S S E II | III IV 1 5 3 10* 41 Assieme ! 44 232 Classificazione definitiva dell’anno scolastico 1910-11: idonei con eminenza..................... i 1 idonei.................... complessivamente idonei non idonei................ A 83 i e me Classificazione finale doll’anno scolastico 1911-12: idonei con eminenza................. idonei........................... complessivamente idonei ............ attestati interinali ............... non idonei ......................... non classificati.................... Assieme 2(5 38 31 o 181 7 6 33* V 11 VI VI! YIII 20 16 ! 241 3 3—1 11 20 7 i 13 1 4 1 — 37' 23 I 15 27 ! 8 14 3 4 4 24 j 12 i 16 6 1' 3 Pagarono il didattro Erano esenti Importo totalo I sem. II sem. I sem. II tem. 1 sem. II tem. 8 1 44 29 23 17 3 1 20 | 15 5 — 5 7 4'! 3 I1' 1>| 1 — 232 31’ 33* 20 16 Assieme Importo delle tasse: d’ammissione ...................... per mezzi didattici................ per i giuochi ali’ aperto ......... per duplioati ..................... 8 13 19 22 13 870 240 690:390 13 18 21 15 390 540 1560 630 210 8 17 25 17 240 510 4 7 17 13 120 210 2 21 1 01 24' 6 6 4 8 10 17 12 17 180 180 120 240 Assieme 2 5 5 4 60 150 930 750 330 300 420 210 ♦•20 22 23 36* 23> 22' 23 17 191 4 31 200r' 19 1261 15 28 188' 20 129 15' 5 27' 43 2005 76 95 131 113 2280 2850 5130 0-40 4’20 226-80 856 214«) 22 *) Si aggiunga il contributo dello Stato di oor. 100 e il contributo della Giunta provineiale doH’Istria (alla quäle la Direzione porge vivi ringra- ziamenti) pure di cor. 100. C L A S S E Assieme ' 11 111 1» V VII VIII Scolari stipendiati 2 1 2 3 — 2 3 13 iraporto 260 320 388 570 — 268 — 536 2342 Seolari sussidiati: dal Governo 1 2 2 4 4 2 3 2 20 importo 50 100 120 230 240 120 220 120 1200 dalla Giunta provincialp 1 1 1 1 2 3 2 1 12 importo 40 40 40 40 80 120 90 50 500 Frequentarono i corsi liberi: disegno — — 9 5 3 — — — 17 lingua croata 4 7 3 1 3 3 4 1 20 stenografia — — — 12 3 2 1 — 18 ginnastica 1 6 2 2 1 1 mgmmrmmsmm FONDO DI BENEFICENZA Gestione dal 1. luglio 1911 al 30 giugno 1912: Cor. c. Cor. c. ENTRATE USCITE Civanzo 1911 173 13 Per libri nuovi 489 72 Contributo degli scolari per legature Interessi maturati addi 1/2/1912 . . 110 135 30 80 per scarpe di ginnastica.. per sussidi Špese vario 23 1(>0 30 25 Ineasso netto festa di ballo «05 92* Assieme 673 27 Elargizione del Signor dot-tor Luigi e Signora Lena Longo della Giunta provinciale.. del R.mo Ordinariato vescovile di Parenzo me-diante la Direzione del Convitto Diocesano .... 20 300 120 — BILANCIO: Introito Esito 1405 673 15 27 Aasieme 1405 V)l 15 f? Civanzo 791 88 33^ ' wsi 'Kjf-rJ L’ araministratore: Dir. G. V1DOSSICH I revisori: Prof. G. VATTOVAZ Prof. C. OSTI II fondo di beneficenza possiede un capitale in obbligazioni di Stato vincolate nell’importo nominale di Corone 3300 ed una ricca collezione di testi scolastici, ehe vengono prestati, durante 1’ anno scolastico, a scolari diligenti e bisognosi. Ali' inelita Giunta provinciale deli’ Istria, alla reverendissima Curia vescovile di Parenzo e a tutte le persone ehe con oblazioni in denaro o in altra maniera benefiearono gli scolari di questo istituto, la Direzione, in nome dei beneficati, porge vivi e sentiti ringraziamenti. *) Comprese le obblazioni di Cor. 20 del Signor Alberto Vissich, di Cor. 10 del Signor dott. Grammaticopolo, di Cor. 5 del Signor Davorino Weingerl, con-segnate direttamente alla Direzione. \ AVVISO PER L’ANNO SCOLASTICO 1912-13 L’anno scolastico 1912-13 incomincerä il 16 settembre a. c. L’iscrizione principierä il giorno 12 settembre. Tutti i ragazzi ehe vorranno entrare nella J elas.se, e quell i, i quali da un altro ginnasio entreranno in una delle altre classi di questo istituto, dovranno presentarsi in Direzione accompagnati dai genitori o dal rappresentante dei medesimi, e muniti della fede di nascitä, deli’attestato dimissorio della seuola eventualmente frequentata e di un eertificato medico. I genitori sono tenuti a dar avviso alla serivente presso quäle famiglia intendano collocare a dozzina i loro figli. Tutti gli scolari ehe debbono assoggettarsi ad un esame di ammissione, dovranno esser presenti addi 16 settembre alle ore 8 ant. Gli scolari ehe frequentavano nell’anno scol. decorso una delle elassi di questo ginnasio, sono obbligati a presentarsi per 1’iscri-zione nei giorni suindicati e ad esibire alla serivente il loro ultimo attestato semestrale. Coloro ehe trascureranno di farsi regolarmente iserivere, passato il 18 settembre, verranno senz’ altro respinti. All’atto deli’iserizione ogni scolaro nuovo pagherä le tasse preseritte nell’ importo di eorone 9.20 ; tutti gli altri, senza eccezione, la tassa di eorone 5.—, elie servira per 1’aumento dei mezzi didat-tici, per rineremento della biblioteca giovanile, per la manuten-zione dei canotti ginnasiali e per i giuochi giovanili. Per gli esami d’ ammissione sono fissati i giorni 16 e 17 settembre; per gli esami suppletori e di riparazione i giorni 16, 17 e 18 settembre. L’ufficio divino di inaugurazione si celebrerä addi 18 settembre alle 8 ant.; 1’ i struži one regolare principierä il 19 settembre. Quegli scolari ehe vorranno chiedere 1’ esenzione dal pagamento del didattro o 1’ aggiornamento del medesimo, si procurino a tempo 1’ attestato di povertä, esteso in tutta regola. Alla loro istanza aggiungeranno anche 1’ ultimo ordine di pagamento deli’ imposta sulla rendita personale dei genitori, qualora questi abbianö una rendita annua superiore ali’ importo di 1200 eorone. Dalla Direzione deli’ i. r. Ginnasio superiore. II Direttore: Dott. Gius. Vidossid) .n - c*i . ■ : :.rv. r .> ! ' i • j ■ ■ :. ■ ■ c ■: : . . •' ■ ■ • •; : v ,: ) : ; : ' ■ : 't ': . • . . .. ■ ’■[:::: • 7 - -v’ 0 •') , .. : ; :J ; . •' . i ■’ • > . •. ■ . . ' * •••’■ : ' • / : > ■ ■ ■ v r ■ '• ■ >: . " '' . ; - ■. [■>; ; !'i : ■ .:'ivt '1 ■-■ -:Y ’... : .. . ■ ' 1 i ’ < . '! ' ■ ■ * : ■ : 1 : . ' Ascensione degli scolari sul Monte Dobrach — Maggio 1912. V v K . ■ <0K^: ms mäW ■ iwffl M: V; M?y ( '%< #'? s- 2 ;l: *'*?- 5^4^ ^. : v’ gÄägpä pp ÜT C;-m SP# ;##t: #. v:4 ■'■/*$■, i.« ¥S*3ž$i ŽS&:; ?!W-> IQjrikr-ŽiiAš’ mmi fMm očrnim? kS. IfflP 3fc* CTi \ ;v •• '-» SSPS® -vr. ; ^Mvr\- v V,c v •5 ÄS. > rwv • * ,-v, A ':^-‘ ^ V. ^\*^iEi5Cfc‘ • • r$' • '->^v-' mMm &js£m