\ N . ■ ' . ■ . . •" . ■ DISSERTATIO INAUGURALIS MEDICO - OBSTETRICIA DE PUERPERIO QUAM CONSENSU ET AUCTORITATE EXCELLENTISSIMI, ILLOSTRISSIMI AG MAGNIFICI DOMINI PRAESIDIS et DIRECTORIS, PERILLUSTRIS AC SPECTABILIS DOMINI DEČANI NEC NON CLARISSIMORUM D. D* PROFESSORUM ANTIQUISSIMAE et celeberrimae UNIVERSITATIS VINDOBONENSlS P R O DOGTORIS LAUREA SUMMISQOE IN MEDICINA HONORIBUS AC PRIVILEGIIS RITE ET LEGITIME C O N S E Q U E N D I S PUBLICAE DISQUISITIONI SUBJICIT £%?e//r. a/j tS&nc/rco/f, Hiiuvui [ict ceiiou'. Theses adnexne defendentur in Universitatis aedibus die 12 . Junii i83o. VINDOBON AE, TIPI S V I D U A E ANTONII STRAUSS. 44650 OWOI*l$l PROOEMIUM. Dissertationem scripturo aliud) quam antecesso- ribus et collegis iri proposito mihi non fuit — sa- tisfacere officio lege academica cuique imposilo doctoris in medicina lauream adspiranti. De cujus officii non minus, quam de diversarum^ quas in dissertationis objectum seligere possem, totius me- dicinae materierum gravitate persuasus, qilum haec onmia mente volverem nosocomii universalis divi*- sionem, in qua parturae suscipiuntur , ingressus sum, ubi non solum largissima, quae circa partum fiunt et puerpGrii tempore contingunt, observandi data mihi est occasio, sed etiam experientia et hu- manitate celeberrimi D. ProfesSoris , cui puhlice gratias agere gratus impellit animus, eruditionis la^ tissimus apertus est mihi campus. Partus actu fe- mina quum gravissimo, tum molestissimo fungitur officio, a natura šibi imposito. Summa, quam ma¬ ter inde nanciscitur, dignitas aeque patet, quam auxilii ferendi hecessitas. Quod auxilium trt ferant, homines omni aevo impulsos sese professi sunt, mi- seris auxilium ferre misericordiae esse existiman- tes. Inter quos permulti experientia genuina et eru- ditione scientiflca excellentes tum auxilio lato, tum operibus etiam monumentum et pulcherrimum et summe venerandum šibi exstruxerunt. Quid etquan- tum ex horum doctrina et experientia in meum opus- culum redundavit emolumenti, eruditum lectorem non fugiet. Quod igitur mihi incumbit dissertatio- nis inauguralis conscribendae officium, objecti dig- nitas , experientia circa hoc objectum largior et quae exstant et laborem facilitant, opera classica argumenti selecti lectori benevolo explicant ratio- nem. Velim, ut alium meo exemplo provocarem ad thesim liane vernacula elaborandam, qui experien- tiapraestantiorcommuni bono utilior reddatur. Qui me his satis excusatum esse intelligit, lector milii erit benevolus. Dabam Vindobonae 4'“ Junii i83o. PARENTI OPTIMO GRATISSIMUS FILIUS. 1 . Puerperae (cujus vocis etymologia neminem latet) nomi- ne femina humana partu absoluto ad periodum menstruo- rum denuo ingruentcm usque insignitur. — Puerperium itaque temporis dicitur spatium , quod partum absolutum et fluxum menstruum iterum adparentem extremos agnos- cens terminos mutationum physioIogicarum serie in toto organismo femineo, praeprimis in partibus genitalibus contingentium notatur. Fluxum menstruorum denuo sese insinuantem alterum puerperii terminum considerandum esse, cuique patebit, qui meminerit, uteri metamorpho- sim, quae a conceptione initium ceperat, absolutam prius non esse, quam utero ad pristinum statum et peculiares suas functiones ordinarias, inter quas menstruorum flu- xum physiologi ad unum omnes reponunt, reducto. 2 - Quas organismus femineus utero evacuato subit, mu- tationes vel ad partes sexuales restringi, vel ad coenaesthe- sin et reliqua organa referri, inveniet examinaturus. Considerandae itaque veniunt primo mutationes in organis sexualibus contingentes, quae sectione priori, dein mutationes in sensu communi atque reliquis organis conspicuae, quae sectione altera comprehenduntur. Sectio prior. 3 . Inter partes organorum sexualium , quae puerperii temporc manifestis subjiciuntur mutationibus, referuntur: uterus, vagina cum genitalibus exterioribus et mammae. 8 Uterus hucusque centrum vitae kut' sSojcj/v produc- tivae, cum non solum germinis organici nutritioni, sed etiam suaemet ipsius substantiae evolutioni prospexerit, in conainine ulterioris evolutionis cohibitus aliam, regredien- tem, metamorphosim subit, quae mutationibus eo tenden- tibus, ut pristinus uteri status restituatur, manifestatur. Quas mutationes perlustranti patebit, esse quasdam, quae ad vitam 'plasticam referantur, et vel uteri magnitudinem et situm, vel ejusdem formam exteriorem , vel uteri in- teriorem superficiem respiciant; esse alteras, quae ejus- derp vitam motricem concerpapt. 4 - Uteri, qui primis a partu diebus longitudinis sex cir- citer et latitudinis quatuor pollicum erat, atque cujus ba- sis supra ossium pubis symphysim sat facile tangebatur , moles contractione sensim sensimque increscente ita im- minuitur, ut decima die uteri basis supra ossium pubis symphysim amplius tangi non possitatque quinta aut sexta hebdomada, quae tempore graviditatem praecedente ad-= erat, fere eadem restituta sit moles. Uteri contractio et im- minutio rapidius in primiparis incedere et perfici obser- vatur, quod majori elasticitati et contractilitati nondum infractae adscribas. Nunquam tamen tanta est uteri post partum contractio , ut uteri virginei exiguum volumen adaequet matris uterus, quippe cujus moles semper ad- aucta, parietes crassiores et portio vaginalis brevior explo- rantis tactui sese ofFerunt. Dependet haec uteri imminutio ab uteri contractionibus nonnunquam vehementioribus, quibus fit, ut venae angustiores reddantur, arteriae in ductus spirales redeant, uteri itaque minori sanguinis co- pia irrigati vita plastica imminuatur, vasorum absorben- tium munus eadem uteri contractione ita incitetur, ut sub¬ stantiae superfluae aufFerantur. Hinc uterij post partum ad molom tam exiguam rc- ductionem non solum vitae plasticae relative imminutae, 9 adscribas, sed insignem vasorum absorbentium in sub- stantiis utori plasticis aufferendis et imminuendis vim ag- noscas velim. 5 - Situs ratio plurimum ab uteri mole dependet; hinc lit, ut uterus primis a partu diobus mole sua impediatur, quominus in pelvim ininorem descendat et dimidia ejus- dem major pars supra pubis ossa, uti tempore gravidita- tis , dextrum magis occupans latus tangatur: cujus situs rationcm ligamentum uteri teres dextrum, altero magis tensum, quod ultima graviditatis periodo locum habuit, in se continet, si non intestinum crassum, sinistram pcl- veos partem decurrens, et reliquorum organorum, cavum abdominalc occupantium, situm in causa esse suspicaris. Serius mole imminuta in pelvim descendit uterus et ob pondusmajusligamentaque uteri Iatalaxiora profundiorem plerumque, quam ante conceptionem, occupat situm. Sub hoc uteri in pristinum situm recessu regimine per- verso frequens occasio dari potest uteri dislocationibus permanentibus. Caeterum uteri fundus magis antrorsum ad symphysim ossium pubis et ejusdem orificium magis postrorsum in excavata ossis sacri superficie invenitur. 6 . Formam uteri , per graviditatis tempus plus minus ovalem, ipso per parfum evacuato ad rotundam, ab an- teriorc parte postrorsum compressam , redire videmus. Portionem vaginalem , quae graviditate progrediente sem- per brevior reddita est, et ultimo tempore uteri cavi infe- rius scgmentum occlusit, sensirn iterum mole augeri vi¬ demus ita, ut decima, aut nonnunquain duodecima pri- mum die ad pollicis quadrantem longa vaginae immineat. Labia orificii uterini crassa et tumida, plerumque cica- tricibus , a rupturis partu inductis, notata reperiuntur. Quinta vel sexta hebdomada vaginalis portio longitudi- 10 nem dimidii usque trium quadrantium pollicis adsequi- tur, quae tempore subsequente pristinae longitudini pro- xima redditur. 7 . Sirnima adtentione superficici cavi uterini mutatio- nes, quae momentosissimae sunt, dignentur necesse est. Aliquot a partu horis in cavi uterini superficie videre licet ostiola venarum hiantia et sanguinem excernentia, hinc inde portiones membranae deciduae Hunteri, nonnun- quam etiam placentae foetalis lacinias adhuc adhaerentes. In cavi uterini et vaginae superficie i. e. partim in pla¬ centae insertionis loco, partim in membrana mucosa, uteri cavum et,vaginae interiorem superficiem investicnte, peculiaris secretio , fluxus lochialis denominata contingit, (piem, ut clarius sermone perstringatur, respectu quali- tatis, quarititatis et durationis considerare oportet. 8 . Si naturae legem et auctorum de re obstetricia bene meritorum opiniones respicimus , lochia rubra, serosa et alba distinguenda essc censemus. Venarum ostiola, pri- mis a partu diebus adlmc hiantia, sanguinem merum ex- cernunt. Hic sanguinis fluxus, qui adhuc multo largior esset, nisi venarum ostia per activas uteri contractiones (dolores posthurnos) angustiores redderentur, lochia rubra audit. Hac uteri contractione atque ipsa lochiorum secre- tione adhuc praesentes portiones tunicae deciduae Hunteri uec non adhaerentes placentae foetalis laciniae ab uteri superficie solvuntur et deinde una cum fluxu lochiali, cu- jus partem constituunt, partiin fibro^am texturam mani¬ feste adhuc prae se ferentes , partim penitus resolutae excernuntur. Uteri contractione et imminutione progre- diente interior ipsius superficics approximatur statui, qui ante conceptionem aderat, et venarum ostiola magis ad¬ huc suo Iutnine privantur, ita ut cruori via ainplius non ii pateat, et ipsa fanturn sanguinis serum transmittant. Qui- bus fit, ut fluxus antea cruentus in serosum, aquae, in qua caro recens lota est, simillimum, qui lochiorum sero- sorum nomen obtinuit, immutetur. Placentae insertionis locus parti, in qua laesio continui accidit, comparandus per secretionem propriam, puriformcm, suppurationi non absimilem , ad statum pristinum redit; ad quam et acce- dit, ut membrana mucosa uteri ct vaginae prius serosam magis secretionem sustinens, nune materiei spissioris, mu- cosae, albidae, nonnunquam Iacti non absimilis secretio¬ nem largiatur. Hujus secretionis productum coloris gratia lochia alba, et quum similitudinem prae se ferat cum lacte, Iactea denominatur. 9 - FIuxus lochialis quantitatem, uti et menstrui, relati- vam esse, cel. Haller agnoscit, dicens: »Lochiorum copia incerta est; vulgo lochia aestimantur ad libram unam et libram unam cum semisse.« Quae mediae lochiorum quan- titatis determinatio non multutn differre videtur ab Ilip- pocratis*) effato, quod fluxus lochialis quantitatem ad uncias sexdecirn usque viginti statuit. Haec tamen ab au- etoribus tam illustribus stabilitaquantitascriterium firmum in dijudicanda justa lluxus lochialis quantitate in času speciali non largitur, quippe quae, quemadmodum reli- quarum secretionum quantitas, summe variabilis est. Ju- vabit adferrc, quae, ut fluxus lochialis intra sanitatis limi- tes nunclargior, nune parcior inveniatur, influunt mo¬ menta. Fluxum lochialem largiorem reddunt omnia mo¬ menta, quae plethoram universalem aut localem procreanl aut sustinent, uti: corporis constitutio plethorica, cibus et potus largiter nutriens , stimulans , nonnullarum secre¬ tionum defectus e. g. lactis, fotus corporis nimius, situs corporis erectus , motus vehemens, protraetus praecipue *) Hippocratis Coi de morb. tnulierum lib. prim. 12 primis a partu diobus, partus protractus, partus exiguis intervallis sese excipientes. Quorum momentorum quae- darri ad uterum, cujus contractilitatem infringunt, majo- rem sanguinis copiam adliciunt. Parciorem fluxum lochia- lem e contrario comitem habcnt momenta, quae humo- ruin massam imminuunt et humores ab utero ad alias derivant partes, uti: corporis nutritio aut jam graviditatis tempore ex egestate vel nausea praesente, aut sub ipso puerperio retenta, haemorrhagia, lactatio praecipue duo- rum infantium, galactorrhaca; aut momenta, quae uteri eontractilitatem bene vigere demonstrant, birič est, quod (luxum lochialem in primiparis et junioribus parciorem observare liccat. Quaecumque ex nuncadlatis, quae intra sanitatis limites fluxum lochialem jam largiorem, jam parciorem reddere possunt, in censurn traxeris , firmum tamen nori habebis fundamentum, nisi simul fluxum men- struum consideraveris, cujus in dijudicanda lochiorum quantitate surnmam dignitatem cel. Stalil sic effatur: »Lo¬ čina rnensium praegressorum indolem imitantur„« Quod adsertum, ex individui et organi secernentis identitate per se illucens, largissima experientia celeberrimorurn virorum comprobatum est. Perstante sanitate fluxum lochialem de- ficere raro est observare ; memorat tamen cel. Haller *) unicum suae observationis exemplum et Dr. Storcli obser- vasse refert , 1’eminam , quae nec partus, nec puerperii tempore amisisset sanguinern, qua optima graviditatis tem¬ pore gavisa est, sanitate illaesa. 10 . Non minus difficile est lluxus lochialis durationem determinare, quatn incertatn illius quantitatem, licet ob- *) Celeb. auctor in opere elementa physiologiac corporis humani lih. 29- sect. 5. do lochiorum necessitate sermonem faciens adjungit: «Rarissimum est lochia absipic noxa omnino nulla inanare, vidi tamen iu matrona nobili, quac post non pluri- mos annos, ante diem tamen, hectieo morbo interiit.® 13 servationes circa durationis tempus institutae non tantis premantur difficultatibus, quam quae quant.itatem deter- minandam concernunt. Conveniunt plurimae observatio- nes secunda, vel quarta hebdomada, nec non tempore his intermedio fluxum lochialem cessare. Fluxum lochia- lem, qui prius cessaverat, non nocuisse raro observatum est; constat tamen experientia illum diutius absque noxa saepius continuasse, cujus durationis longioris ratio *) ex sequentibus patefiet. Lochia in genere diutius perstare in subjectis debilibus, in subjectis, quae nec partus tempore multum sanguinis amiserunt, nec lochiis rubris largioribus donata erant, quae ubera prolibus denegant, quae largis nutrimentis et potu stimulante graviditatis etpuerperii tem- pore utuntur, quae nimium fotum praeprimis genitalium in deliciis habent, quae ocius lectum deserunt et motu vehementiori corpus exercent, observationes docent. Si autem lochia secundum qualitatem distincta considerantur, rubra secunda aut tertia die in serosa, haec nona aut un- decima die in alba transire observantur, albis lochiis ter¬ tia aut quarta septimana finem imponit. Respectu quan- titatis et durationis inter lochia, qualitate sua distincta, certam rationem intercedere Stalil verbis sequentibus do¬ net: »Lochia succedentiaindolem praegressorum induunt;« licet nonnullae observationes doceant, lochiis rubris par- cioribus aut prius cessantibus, lochia serosa et alba quan- titate augeri et diutius perstare. 11 . Quod autem vilam uteri motricem adtinet, quum uteri substantia in fibram muscularem organicam gravidi- fluxus locliialis largioris Hippocrates paradoXam ndfert ratio- netn in morborum mulier : lib. primo : «Plerumque sanae mulieri coutingit, ut post puellae partum in 42 diebus diuturnissima purgatio fiat; extra autem periculum est etiam, si 25 diebus purgetur. Post masculi vero partum purgatio diuturnior fit in 30 diebus; extra periculum est eliam, quae in 20 diebus conlingit.« 14 tatis tempore explicata esset, a partu continuat vigore ex- cellere et fortibus primis duobus diebus per vices recur- rentibus contractionibus , quae dolorum post partum no- men traxerunt, sese manifestare. Exeunt dolorum ad par¬ tum modo a regione sacrali et ad ossa pubis protrahun- tur. Uterus , harum contractionum centrum, exinde mus- cull contrahentis adinstar inflatur, durior redditur, sen- silem , sitangitur, se offerens parciorem fundit lochiorum copiam , quae doloribus post partum remittentibus largio- ra excernuntur. Non autem semper ejusdem fortitudinis et durationis observantur uteri contractiones. Quae eo for- tiores puerperas invadunt, atque eo longioris sunt dura¬ tionis (ita ut ad nonum diem sese extendere possint), quo plures partus jam praecessere; quum pluribus partubus uteri tono infracto et praevalente laxitate, fortioribus et repetitis contractionibus opus sit, ut ad debitum ambitum contrahatur uterus ; et quo citius partus absolutus est, quum , quod cel. nosterBoer*) adserit, definita utero in- sit virium muscularium summa, quae, minora sub partu impediinenta inveniens, nondum consumata, in puerpe- rio jam sese non manifestare non potest. ; quo majore tandem puerperae organismus excellit irritabilitate et sen- silitate, unde lit, ut non solum diutius sustineantur, sed etiam vehementiores sentiantur post partum dolores. 12 - Primis puerperii diebus vagina et partes genitales cxteriores relaxatae sunt, et, qui graviditatis periodo ibi- dem adauctus observabatur, turgor vitalis imminutus in- venitur. Vaginae rugae nune magis exaequatae distingui arnpUus non possunt. Vagina hinc latior tertia aut quarta primum hebdomada magis contracta et angustior obser- vatur. ’) £• 3»&antt SSočr nat. ©efottfafjiilfe pag. 233. 15 13 . Mammae, quarum glandulae et vaša galactophora pcr graviditatis tempus explicabantur, it a ut in nonnullis gravidis secretionis munere , utcro adhuc praegnante, fungantur, majores, turgescentes* veniš caeruleis notatae adparent. Papillarurn halones profundiore tinguntur co- lore, ipsae autem magis protuberant. Partu absoluto humo- rum major copia, quibus uterus abundabat, ad mammas derivatur, et primis diebus secretionem lactis tenuis et aquosi, colostrum dieti, procreat, quod inter liquorem amnii, qui foetum ovo occlusum ambit atque per varias vias absorptum ipsi nutrimentum largitur, et inter lac spissius, pingue et magis nutriens, quod serius ubera matris infanti praebent, terminum nutrimentorum inter- medium format. Cujus secretionis initium statuitur dies, quo lochia rubra cessant, majore nune copia humorum in mammas deducta, quae una cum vasis galaetophoris tur- gidae sensum punctionis et tensionis caussant, frigore per totum corpus aut solum horripilationibus sese adsocianti- bus. Phaeuomenorum hac die excitatorum et per aliquot horarum spatium perdurantium scena sudore largo, puer- perae levamen adferente, terminatur. Hasce horripilatio- nes celeb. Carus *) praetereuntem cutis spasmum esse de- clarat, ipsi non absimilem, qui post evacuationem vesicae urinariae cutem decurrit, et qui, praeter lactis secretio¬ nem , solutionem laciniarum membranae deciduae et resi- duarum placentae foetalis portionum alteram caussam agnoscerepotest; quippe quae solutio processui suppuratio- nis , horripilationibus saepe initium capientis, absimilis non est. Continuat autem haec lactis secretio fluxu men- struo in conspectum non prodeunte tam diu, quam stimu- lus huic secretioni proprius — Iactatio — agere non desi- nit. Quemadmodum autem superius adducta lactis scatu- ) Celjrbiiel? bec ©vniiiSologic- Tom. II. pag, 130. nota secnnda 16 rire incipientis signa in conspectum prodierunt: ita similia, levioris tamen gradus, lactis fontem mox exhaustum iri indicant, mammis flaccidis et pendulis relictis. Sectio altera. 14 - Mutationes, quas sensus communis, nec non reliqua organa puerperii tempore medici observantis sensibus of- ferunt, sequentes sunt. Defatigationis sensus, qui partu absoluto statim plurimas puerperas molestatur et doloribus ad partum, nec non nixu parturientis ad partum perfi- ciendum in auxilium concurrente inducitur, plerumque somni reficientis necessitatem adtrahit. Somnolentia oborta somnus mox sua jura vindicat, quo ct vires fere exhaustae, restaurantur et utero occasio ad priorem statum redeundi datur. Summa vero sensus communis eo inducitur muta- tio, ut humorum plasticorum, quos uterus amplius reci- pere non valet, torrens ad alia organa dirigatur, quo fit, ut facile in dispositis concentus functionum turbetur. Si enim magnam sanguinis copiam, quae prius in cellulis venosis spongiosae uteri substantiae morabatur, et a partu, organo hoc contracto, ex plexibus venosis repulsa in reli- quum systema sanguiferum suscipitur, consideramus; fa¬ cile nobis patebit, plethora universali oborta (quum sub solutione placentae et post solutam placentam, partu ad normam decurrente , exigua tantum sanguinis quantitas deperditur) , orgasmo et congestione ad reliqua organa excitatis , functionum vitalium concentum facillimo modo turbari, nisi relative exaltatis functionibus organi respira- torii, dermatici et galactopoetici incolumis servatus fuerit. 15 - Quae ultimis graviditatis mensibus, motu diaphrag- malis pro parte cobibito, minor observabatur, pulmonum 17 expansio , utero evacuato liberior conceditur; quo simul contingit, ut plus sanguinis recipiant et, quibus praesunt, exaltentur functiones, impedimento mechanico etdynami- ca ad uterum, quippe cujus vita exaltata erat, relatione repressae. Qua ex caussa videbis, suppurationem pulmo- nes devastantem , quae utero praegnante recesserat, rapi- dius et singulari cuin vehementia incedere, atque in casi- bus longe plurimis mox letbalem evadere; haec est, in- quana, ratio curetiam aliae adfectiones horum organorum, uti: concretiones, tubercula, collectioncs serosae etc., cum functiones sub puerperio eo magis nccessarias^ quae ex naturae lege liberiores et exaltatae esse debent, impediant, adeo periculosae evadant, ut in his febris puerperalis uni- ca ratio non raro quaerenda sit. 16. Quum cutis munus cum organorum respirationi di- catorum functionibus magnam prae se ferat similitudinem, mutationibus in viis respiratoriis conspicuis sese adsociant mutationes systernatis dermatici. Organon cutis summae et physiologicae et pathologicae dignitatis humorum im- petu huc directo, horripilationibus et nonnunquam raa- nifesto frigore escitatis , ad majorcm thermogenesim et largiorem transspirationem sollicitatur. Haec uberior trans- spiratio in fluidum guttans collecta (vulgo dieti sudores puerperii), quae humorum massam imminuendo praeca- vet, ne mammae humoribus obruantur, quum sub initio in illis secretio larga contingit, quin consumtio lactis sufficiens sit, eo majus naturae beneficium habenda est, ita ut puerperae coenaesthesis inde non solum non debili- tatis, quin potius refectionis sensum prodat* 17 . NonnuIIa organa, quae singulari mutationi gravidi- tatis tempore subjecta erant, redeuntad statum ordinarium. Sic pedum oedemata, ipsorum venarum dilatationes vari- cosae, cutis color aberrans, turbae traetus intestinalis et urinae excrotionis sensim evanescunt, ita ut totus organis- 2 18 mus ad normalem statum redeat. Imminutam vero obser- vare licet primis puerperii diebus tubi alimentaris functio- nem, quae hoc modo aliis functionibus iisque exaltatis correspondet. Inde fit, ut organismus non tam urgentem persentiat necessitatem nutrimentorum assumendorum. Quod iterum in nexu causali exsistit cum momcntosis- sima interna revolutione, humorum praecipue circulum respiciente, quae in universum nervorum systema sum- mum influxum exercet. Sub tantis enim revolutionibus internis uti: sub graviditate, puerperii initio, febri inflam- matoria etc. etc., organismus humanus semper minorem plasticarum matericrum adsumtionem exposcit, cum me- tamorphosim regredientem arctioribus limitibus circum- scriptam, nisum plasticum vero adauctum exhibeat. 18 - Quae ante parfum et sub partu locum habuerunt, excretiones alvinae primis puerperii diebus restrictae sunt, quod autem partim in minori nutrimentorum adsumtione, partim in majori intestinorum expansione, quae utero cvacuato et ad minorem molem rcducto possibilis rcddi- tur, suam rationem invenit. Quanti autem emolumenti sit, ut in puerpera primis a partu diebus alvi deponendae non accedat necessitas, nemo negabit, qui corpore erecto et sub nixu imprimis fortiori metrorrhagiae, prolapsui uteri occasionem facillime dari intelligit. Quod naturae sapiens molimen medicus memoriae bene imprimat, ne- cesse est. i9 ‘ Quod dcfatigationis sensurn , qui post parfum etiam naturalem percipitur, adtinet, licet magna systematis vašo- rum revolutione sustentatus fucrit, imminuitur et ad quin- tam, aut octavam diem usque eo recedit, ut puerperam nec quietem ncc situm horizontalen! amplius servare opor- teat. Utero ad statum, quo ante conceptionem gaudebat, reduclo, cessante locbiorum fluxu, virium vigore resti- tuto, adpctentia vigente et. reliquis tractus intestinalis 19 functionibus ad normam redactis puerperam plenariam et ordinariam sanitatem adeptam esse, credere posses, nisi mater lactationis officio, salubri naturae lege adstricta, rnammarum functione exaltata et fluxu menstruo nondum redeunte detineretur. Transit itaque puerperiuminlactatio- nem, quae puerperium prolongatum omni jure dici et ipsius pars considerari meretur. A d p e n d i x. 20 . Facta nune mutationum, quae in organismo femineo a parlu contingunt, deseriptione et reddita simul, quantum fieri poterat, ipsarum ratione, operae pretium erit, bre- viter adsignare, qnibus puerpera ab omni alia femina di- stingui possit, signa. Licet unum alterumve signum nul- lain prorsus certitudinem pariat, cum aliae quoque mor- bosae partium genitalium adfectiones una cum šibi re- spondentibus, in partibus sympathice conjunctis, procrea- tis phaenomenis, pro rnutationibus partu et puerperio in- ductis imponere possint; plurium tamen concursus tantam verisimilitudinem gignit, ut, si accedit, ut harum muta¬ tionum ratio alia sufficiens dari nequeat, cum certitudine statuere liceat, in femina breve ante tempus partuin locum habuisse. Summi valoris bane determinationein esse vel inde innotescit, quum non adeo insolitum sit, ut in me¬ dicina forensi de partu breve ante tempus absoluto etprae- sente puerperio a medico judicium firmum et certum fe- rendum sit. Discedunt autem signa, quibus mutationes sub et a partu contingentes innotescunt, in signa exleriora atque interiora. 21 . Signis exterioribus adnumerantur: 1. mammae turgi- dae, veniš cutem pellucentibus atque nodis, lactantibus solemnibus, uotatae, quarum papillae rnagis evolutae et protuberantes, halonibus profundioris coloris circurada- tae , pressae lac fundunt; cessante lactis secretione llacci- 20 dae atijue pendulae; 2- abdomen plicis transversis, sae- pius maculis fuscis et parvis, cicatrices aemulantibus, striis notatuin, flaccidum ita, ut integumcnta facile in plicas elevari possint, umbilicum multo relaxatum, ute- rum manibus explorantis primis diebus in corpus rotun- dum solido-molle contractum , postea uteri fundum tanturn retro pubis ossa offercns; 5. pudenda cxteriora primis a partu diebus tumida nonnunquam inflammata, inde sensilia, postea relaxata atque flaccida, labia puden¬ da majora in superficie interiore coloris obscurioris , muco ulbicante hinc inderubescenteobducta, ipsorum frenulum ima cum perinaeo multum distentum aut rupturam offerens, vaginae orificium relaxatum, multum ampliatum, 22 - Ad sigua interiora referuntur: 1. vagina relaxata, temperaturam minorem acin gravida offerens, nisi puer- pera in lecto decumbit, ejus rugae transversae fere omnes exaequatae, in nonnullis ejusdem prolapsus , superficies interior copioso muco, qui colprem et odorem lochiis pe- culiarem refert, obducta; 2- portio vaginalis circumfe- rentia sua aucta, flaccida et crassa sub puerperii initio Ul ul to brevior, labia orificii uterini inaequalia, rupturis compluribus instructa, sub tactu crebro sensilia, ori- licium uterinum nune foramen rotundum offerens, ab initio multum dilatatum, fluxum lochialem largiter trans- mittens. Sigua hacc tum interiora, tum exteriora puerperia progrediente sensim sensimque magisinconspicuareddun- tur, tandem plurima evanescunt ita, ut exploratio quo magis a partus temporc distat, eo parciora signa offerens minorem quoque judicii ferendi certitudinem admittat. Manent nonnunquain sat conspicua et constantia signa uti: ruptura frenuli perinaei et orificii uterini labiorum, eorundem inaequalitas, portio vaginalis abbreviata, ex quibus sat tuto collimari potost, partum praegressumesse, 21 quin tamcn de partus praegressi tempore certiores red- darnur. 23. Liceat adhuc adjicere, singulum signum in se spcc- tatum judicium de pucrperii praesentia ferendum infirmum reddere posse, quum et ab alia caussa, aut morbosa etiam adfectione partium , sub puerperio pcculiares inutationes subeuntium, inductum signum tantum absit, ut puerpe- rium praesens indicet, utipsum nonnisi mentiatur, quum- que singula signa sub certa rerum positione deficiant. i. Mammae a quavis alia uteri, aut abdominis expansione turgidae observantur; crebra contrectatio illas flaccidas reddit et papillarum evolutionem adjuvat. Lactis secretio in inulieribus, quae diu non conceperunt, irao in virgini- bus suctione provocatur. Scirrhus, aut abscessus inam- mam occupans šibi sodam glandulam in lactis , aut seri secretioncm disponit. E contrario nulla observatur lactis secretio in puerperis, quae lactationem negligunt, sub partu magnam humorum jacturam passae sunt, farne aut purgantibus lactis secretionem praepediunt. 2- Abdomen sub repentina emaciatione, ascite, aut tympanitide abactis et post evacuationem sanguinis menstrualis in utero retenti flaccidum et laxum observatur. Integumentorum autem abdominis laxitas locum non habet in primiparis, quarum foetus parco amnii iiquore circumdatus crat, et quae cin- gulis et fasciis uterum gravidum diaphragma versus repu- lerunt. In abdominis integumentis praesentes, cicatrici- bus similes, striae supra adductis morbis integumenta multum distendentibus inductae esse possunt, aut a partu longius praegresso derivandae sunt. 3- Pudenda exteriora a caussa traumatica, infectione syphilitica, blennorrhoea acri tumida, inflammata et sensilia esse possunt; lasa, (Iaccida, muco puriformi inquinata etiam a fluxu menstruo ad finem vergente, aut vix praegresso, a blennorrhoea chronica , fluore muooso polypum , aut iclioroso scirrhurn 22 utori concomitante inveniuntur, quibus vaginae oriliciurn relaxatum, facile ampliandum, sese adsociat. 24 . Quod autcm signa iateriora uti: 1. vaginam relaxa- tam , plicas transversas exacquatas, mucum copiosum va¬ ginam obducentem; 2- portionem vaginalem ambitu au- ctam , flaccidarn, crassam, brevioreni, labia orificii uterini inaequalia a partu sensilia, orificium uterinum rotundum ainpliatum adtinet, hacc inquam, a diversis processibus morbosis ipsum uterum et vaginam, aut membranam mu- cosam occupantibus et saepius nominatis, nec non a (luxu menstruo, initio graviditatis, nonnulla etiam a caussis me- elianicis induci possunt. R e a i m e n diaeteticum. O 25 . Variae et momentosissimae mutationes, quibus puer- perii tempore organismus femineus subjicitur itaque dispo- nitur, ut potentiis morbificis multo facilius cedat, et magna viriumvitaliumconsumtio, qnae partus laboribus utpluri- mum inducitur, regiminis diaetetici valde circumspecti necessitatem extra omne dubium ponunt; quod eo tendat necesse est, ut omniapraecaveantur, quaeregularem puer- perii decursum turbare, ex altera parte omnia (iant, quae huic periodo proprias mutationes expedire possint. Quod a puerperis observandum est, regiminis expositio lacilior adrnittitur, si tum vitae animali, tuin plasticae conside- randis operam navamus. 26- Vita animalis pro systemate, quod occupat, nune sensifera, nune irritabilis suum quoque influxum in re¬ gularem puerperii decursum exserit, qui[>pequae frequens nobis potentiarum nocivarum oflert atrium. Vitae sensi- 1'erae functiones justo regiminis diaetetici inoderamini sub- 23 jicientes omnia, quae mentem occupant, aut animum exagitant vel deprimunt, amovere studemus, hinc Iibro- rum lectio, consortium, sermocinatio, rebus domesticis et familiaribus occupatio, quibus inquietudini, timori, irae, terrori, tristitiae et gaudio repente puerperam inva- denti occasio pracbetur, quantum fieri potest, praecavean- tur. Quoad sensuum exteriorum functiones visus organo sufficiens *) , raoderata et oculis cum puerperae, tum neonati sensibilioribus adcommodata lux concedenda est; auditus organon, si fieri licet, amoenis et animum exhi- larantibus rebus occupandum est, minime strepitu, ca- nium latratu percutiendum. Sensus communis functio aiire puro, moderate calido expedienda est, et omnia amoven- da sunt, quibus nimis sollicitaretur provocando dolorem, pruritum, inquietudinem etc. In genere encephali, sen¬ suum exteriorum etsensus communis functiones ita mode- randaesunt, utsomnus, qui puerperae summusnecessarius est, et qui statim a partu , si puerperae diligenter invigi- latur, etiam concedi potest, debito tempore accedat. 27 . Vita irritabilis motu musculari sese manifestans, pri- mis tribus diebus eo dirigatur, ut motus solummodo sum- ine necessarius permittatur. Quum decubitus horizontalis et dorsalis cum minimo virium dispendio conjunctus reli- quo puerperae statuisummopere correspondeat, puerperis praeprimis commendetur necesse est; licet mater ubera praebens, aut ruptura pcrinaei laborans decubitu laterali mclius šibi consulat.Motus quicunque non solum virium summam imminuendo, sed morbis uteri praeprimis favens et refrigerio ansam praebens nocet. Quum tamen puerpe¬ rae, praesertim quae vel ipso partu magnam virium jactu- ram passae non sunt, vel deperditas cito recuperant, lec- tum atque quictem servare summopere fastidiant, quum- que sub boe rerum statu nec necessarium , quin imo no- ‘) X)r.3« 2. 33o<;r notiirlid)e @e£nu'f3t). III. Sl?. 2tpf>or. I. II. IN. 24 civum sit*) illas diutius in lecto retinere, die sexta ant nona tuto concedi potest, ut lectum per aliquot horarum spatium deserant, quin motu delatigentur, quo sensim tantum membra exerceant. Uterum in quavis feminastatim a partu et absque in- dicatione frictionibus ad uteri fundum per abdomen ad- plicatis ad contractionem sollicitare non minus haemorrha- gias excitando nocet, quam praesenti indicatione hac- morrhagiis pracpediendis et praesentibus tollendis par redditur **). 28. Vitam plasticam respiciendo puerperii regimen diae- teticum ordinans medicus in tubi alimentaris functioncs, nec non in secretiones et excretiones varias adtendat oportet. Canalis alimentaris functio adminiculis externis — cibo et potu expeditur. Apud puerpcras medicus in nutrimen- torum selectum bene adtendat necesse est, quum ut cel. Joerg autumnat puerperae adpetentia saepe saepius in nociva convertitur. Primis tribus aut quinque diebus jus- cula čarne bubula, vitulina, aut pullorum , ovis aut pane albo incoctis parata, juscula ex oryza, hordeo perlato, sago decoctis confecta, embamata puerperae porrigenda curet et adpetentiae alioquin minus urgenti satisfaciat medicus, qui posteris diebus nutrimcnta sic disponere sciat, ut puerpera pristino nutrimentorum gcnere sensim sensimque uti incipiat, quae tamen nec serius solo Iacta- tionis ofBcio occupatae admittenda essent, si crudiora, te- naciora, digestu difficilia, acido primarum viarum et fla- tibus faventia in consuetudinem cesserunt. Potus ex decocto, aut infuso folior. aut flor. althaeae, verbasci et similium puerperae parandus et. egelidus aut potius tepidulus subministrandus est. Gel. Boer emulsa et *) Stoli ratio mcclendi. Vienn. 1778- P- M. pag. 76. **) Boiir 1. c. Tom, II. aphor. norius. 25 aquosa magna copia ingerenda tepida puerperis pro potu non esse subministranda suadet; et nisi morbus praesens alia expetat, cibum et potum, qui in consuetudinem ces- serunt, puerperis concedendos esse, quod tamen adser- tum, ut ipse docet, cum grano salis sumendum est. A nona die nonnunquam etiain prius in debilibus , ema- ciatis simul ubcra praebentibus, cerevisiae, et in multum debilitatis, vino adsuetis, vini aqua remixti pro potu ad- hibendi occasio dabitur. Potus temperaturam ordinanti regulae adinstar sit: quo plus expelitur potus frigidus, eo minus est concedendus. Puerperis, quaeinfanti ubera non praebent, victus ad juscula, et potus ad theatum tepidulum restringendi sunt, quamdiu ubera lactis copia molestantur. 29 - Inter se-et excretiones alvina, urinarum, fluxus lo- chialis, cutis et lactis hac periodo maximi sunt momenti. Alvi excretio primis diebus ex naturae lege raro locum ha- bet, hinc nec sollicitanda, minime purgantibus, quum ut cel. Boer nos edocet, nil plus morbis adducendis fa- veat, quam purgans cum diaeta simul restricta. Posthac et faecibus accumulatis hoc quoque collatorium enemati- bus, dein etiam eccoproticis et purgantibus mitioribus Ii- berum servandum est. Nixu fortiori alvinam excretionem šibi procurare velle, quod, quae enemata extimescunt, facere solent, puerperis desuadendum est. — Urinam ut puerpcra crebro mittat, inde vel maxime necesse est, quod vesica urinaria majori urinae copiae retinenda ex gravidi- tatis tempore desueta, irritationem ad uterum propagan¬ dam concipiat, quae in mala varia nonnunquam lethalia transire potest. Hinc si ex tumore inflammatorio, spasmo etc. urinarum retentio observalur, missionem fomentis, cata- plasmatibus procurare, his non juvantibus , aut circum- stantiis magis urgentibus cathetere adplicato urinam edu- cere studebit medicus. 50 . Cutis functio praecipue transspiratio sub puerperii initio, 3 26 ut Lene procedat, curandum est; hinc ctiam necesse est, ut puerpera aere ambiente moderato calido, lecto mode- rate tecta decumbat., et potu utatur tepidulo. Aequabilem temperaturam servare omnibus puerperis proficuum est. Sudorem autem medicaminibus diapboreticis , aere ultra necesse calente, puerpera stragulis obruta oxtricare velle non nocere non potest. Hujus regiminis calidioris, stra- gulorum tepore et potibus calidis procurandi , et.iam cel. Stoli *) magnus est oppugnator. Puerpera jam deambu- lante vestimentorum ratio ea sit, ut cutcm in transspiratio- nem proniorem frigore admisso in functione non turbet. A transspiratione largiore, sudorenon raro accedente, flu- xu Iochiali indusia et linteamina inquinantur; ut itaque mundities summe necessaria servetur saepius cum lotiš commutanda, quae, ut calefacta puerperae subministren- tur, est quod admoneam. In vigilandum est, num fluxus locbialis debitae quantitatis et qualitatis sit. Munditiei caus- sa, et ne fluxus locbialis tepore corruptus morbi fomitem sistat genitalia ab eo inquinata Lis infra nychthemerum aqua tepida, rarissime nisi morbus indicat, špiritu vini remixta purganda sunt. 51- Maximi momenti et summe necessaria, quippe a qua matris et neonati sanitas, non raro eliam vita dependet, est lactis secretio. Naturae et moralitatis Iex jubef, matris et infantis sanitas etvita, ut incolumes serventur, suadent, animalium exemp!um docet, infantis matrem una etiam infantis nutricem esse. Mater itaque et nut.rix sit; nisi im- potentia lactandi adest , aut mala graviora ex lactatione prodeuntia imrninent. Mater lactationi sese subducens, quo prius infantem uberibus admovet, eo melius et suae etinfantis saluti con- sulit **_), quum lioc modo ubera a nimia lactis copia libe- rentur et haustum ab infante colostrum meconium educat. *) M. Stoli rat. med. Tom. II. pag. 76. **) Boer lih. cit. Tom. I. aplior. uudecim. 27 Optimum ubcrum praobendorum tempus ab aliis declaratur, si puerpera sornno primo reeroata fuerit, quod intra pri- mas 12 horas post partum lit.. Nonnunquam juvabit pa- pillas ad Iactationis munus praeparare, quae si epidermide teneriori instructae sunt, špiritu vini lavandae, alteraalteri in munere fungendo saepius substituenda est, et si justo minus protuberant, digitis adprehensae, vitro suetorio prolongandae sunt. Si autem mammae lacte repleri haesi- tant, linteaminibus siccis calidis fovendae, suetione et de- cubitu laterali in lactis secretionem disponendae sunt. Con- ducit mamrnis initio saepius infantem admovere et alterna- re ita, ut tertia aut, quarta quavis bora altera mamma porrigenda sit. Quod si exmorbo, aut vitio mammarum in Iactationis officio mater impeditur, prout vel nulla locum habet lactis secretio — solum a cibo et potu nu- triente abstineat, vel lactis secretionc bene vigente et mam- mis turgidis, insuper mammae suetione per vetulam eden- tulam aut ope vitri suetorii instituta, nec non vasorum ab- sorbentium munere per fomenta vel cataplasmata sollici- tato a nimia lactis copia liberandae sunt. Purgantium in cobibenda lactis secretione primis a partu diebus effectus praestans non minus, quam damna, quae indc redundant, inter auetores constant. Hippocratis Coi de mulierum morbis liber I. et II. Georg. Hen. Behr, Phjsiologia medica. Strassburgi 1736- Albert. Haller, Elementa pbysioIogiae corporis humani. Lausan. 1756 — 66- 2uc. ^oer, 97atuv(icf;e @eburt6l;u(fe. SKSiert 1810. £ub. gr. groviep, J^anbbucb ber ©e6urtiS£ulfe.23eiitun'i820. Sol). G$r. @. Soerg, lj>anbl>ucfy ber ©eburt^tilfe. 2eipjigl820. Sol;. •Ipont/ gefndmcf) ber ©ehtvt^ulfe. SBien 1825. 71. gtiaž t>. ©iebolb, ^anbbuc^ jur (SvEenntntf? unb Jpctluttg ber grauetijimmerEranf^eiteii. granffurt 1821. £. ©uflao Saruž, Ce^vtutc^ ber ©tptaEologie. Ceipjig 1828. Sofep^) 35ernt, ©pflematifc^ež Jpatibbuc^ ber gcric^tlic^en 2(rje; nepEtmbe. SBiett 1828. 28 T H E S E S. 1. Nec desit medico artis suae classicorum studium, nec eorum, quae coaetanei in artis emolumentum moliuntur, cognitio. 2 . In parte organica viva processus mere chemicus non datur. 3 - Functionum vitalium abolitarum reditus impossibili- tas mortis certissimum signum. 4 - Lues venerea non sanatur nisi febri mercuriali. 5- In morbo e contagio enato morbus topicus ncces- sarius. 6 - Praescribuntur medicamenta etiam non necessaria in aegri, medici et pharmacopolae emolumentum. 7 . Methodus stimulans non semper est symptomatica. 8 . Formulae medicamentorum nimis compositae raro rationales. 9 - Naturae sanantis exsistentiae Homoeopathia sistit ar- gumentum, non novum sed scientificum. 10 . Methodus expectativa in arte obstetricia non negli- genda. 11 . In rerum natura mors non datur. 12 - Finis fluxus menstrui adhuc ignotus. $