VS S ^ N W ^ • NN 
.s ^ \ .>v\\ • % v» v W v»\\Vs\\Vs\»\ v» v» s\ 
Vlrtuozno zlo 
M a t n a P o t o č n r k P n D o s i č 
O k u s j e s u b j e k t i v e n , t o d a k j e r p n d e d o k o n s e n z a , s e l a h k o z a č n e m o s p r a š e v a t i p o Dol j o D j e k t i v n j h r a z l o g i h za-
znane k v a l i t e t e BreskiniBad, e n a i z m e d n a j b o l j k v a l i t e t n i h p o p u l a r n i h s e r i j , z n a h k r a t i u n o v č i t i n o v e i d e o l o -
š k e t o k o v e (Yaay science! Yaay m a ^ e t s f ) i n p r e d s t a v l j a n o v k o r a k v s a m o r e f l e k s i j i p o p u l a r n e u m e t n o s t i B o l j 
k o t anaUza s e n j e s a m e rn n j e n e g a m o j s t r s t v a v i z u a l n e s e m a n t h k e , n a r a t i v a m d i a l o g o v n a s z a n i m a j o m o r a l n a 
Č u s t v a g l e d a l c e v m k n t i k o v , ki j i h n a m t e m e t u m i ^ o u T a k o k o t k e m i j a , ki v s e n j ^ p r e d s t a v l j a r a z l i k o , s k a t e r o 
s e p r o t a g o n i s t r a z N k u j e o d o b i č a j n i h s m r t n r k o v , g o v o n o s p r e m e m b i , r a s t i , p r o p a d a n j u i n t r a n s f o r m a c i j i N e 
g o v o n o m a t e r i a l n i , a m p a k z a d e v a m o r a l n o s p r e m e m b o , s č i m e r p o s t a n e a n a l o g e n a r h e t i p s k e o b l i k e n a r a t i v a 
m o d e m e • Bi I d u n g s r o m a n a Z g o d b a o d o z o r e v a n j u č l o v e k a j e e d e n ^ z m e d n a č i n o v , k a k o n e s m r s e l n o s t d o g o d -
k o v p o v i š a m o v r e g i s t e r v r e d n o s t j, k j e r j e g o t o t r a j a n j e s p r e m e n j e n o v m o r a l n o n a p r e d o v a n j e AH n a z a d o v a n j e 
• n e n a z a d n j e s m o v p o s t m o d e m i i n m i t o f o g i j a m o d e r n e j e p r e d s t a v l j e n a iz c i n i č n e d i s t a n c e , č e p r a v s m o š e 
v e d n o p o p o l n o m a o d v i s n i o d n j e . 
W a l t e r W h i l e , 5redi^j€$oUld iicitel) k e m i j e , o c e mvaJ ida i n v M -
č e l k u se r i j e še n e r o j e n e hčerke^ z a s e d a t r i t r a d i c o n a h ^ a m e s t a 
a v t o r i l e t e , t o d a t a m e s t a s o p r a l n a , a v t o r i t e t e , ki m u p r i p a d a , 
n i m a . D o m a g a k a s t r i r a ž e n a , uc t n e h v a l e ž n e i d i o t e , n j e g o v 
s i n se r a j e z g l e d u j e p o H a n k u , z e t u , ki je n j e g o v a n a s p r o t j e , 
z a r a d i r e v s o n e je p r i s i l j en v z e t i d o d a t n o s l u ž b o v av topra ln ic i ; 
zitd n a s p l o h dcveka n e v r e d n o ž iv l j en j e . V s e d o k l e r se W a l t e r 
n e p o d a n a p o t s v o j e g a m o r a l n e g a d o z o r e v a n j a , ki s e p r i č n e s 
s m r t n o o b s o d b o : d i a g n o z o r a k a . V e d n o s t d a l u m a svoje s m r t i , 
n e d o l o č e n o g o t o v o s t s m r l i , ki )o je d e l e ž n o v s a k o ž ivo b i t j e , 
p r e t v o r i v pozi t ixren f a k t . P o s t a n e n e k a j s p o z n a n e g a , n e k a j , $ 
č imer l a h k o r a č u n a m o . W a i t e r se t a k o z v e d n o s t j o o f a k t u svo -
j e s m r t i s o o ö z n a l o g o , d a finančno p o s k r b i z a s v o j o d r u ž i n o . 
Poveže se z b m i m u c e n c e m , p n t / z a m e n o v o p e r s o n o ^ ki jo p o -
i m e n u j e H e i s e n b e r g , m p r i č n e s p r o d u l c d j o n a j k v a l i t e t n e j š e g a 
m o d r e g a m e t a m f e l a m i n a H e i s e n b e r g , o d z a č e t k a o b s t a j a k o t 
S t e v e n s o n o v g o s p o d Hyde , zlo, k i j e t r d n o r a ^ l o č e n o o d d o b r e -
g a d o k t o r j a VValtain je , t a k o k o t u m o r i , l až i in p r e v a r e , g o l o 
s r e d s i v O j u p r a v i č e n o z e k o n o m s k o s t i s k o i n n a g o n i p r e ž i v e -
t] a . Stxrari se o b i č a j n o z a l o m i j o i n zli g o s p o d j e p o o k o l i s č i r u h 
In z u n a n j i h p r i s i l a h n a d v l a d a j o s t ^ j e b o l j š e po lovice , ki p a s o 
l a k o še t ^ n o o b v a r o t ^ n e p red k n v d o zla Tcd^ Breaking Bad je 
d r u g a č e n ; W a l t p < ^ a s t p o s t a n e p o svoj i s v o b o d n i od loč i tv i i n za 
r az l i ko od v e č i n e s e r i j s p r i l j u b l j e n i m i soc iopa t i , k o t n p r . T o n y 
S o p r a n o , H o u s e , D e x t e r , s e n a r a t i v se r i j e z e l o t r u d i i z n i ä b za -
č e t n o i den t i f i kac i j o g leda lca z W a l t e r j e m , o b t e m p a razi>urka 
m a r s i k a t e r o m o r a l n o č u s t v o . W a l t e r r a je k u h a m e l a m f e t a m i n , 
k o t d a bi s p r e j e l l e g a l n o s l u ž b o - n r a t / n o s t r a z r v a n a . W a l t e r 
p u s t i n a r k o m a n k o , d a se z a d a v i z l a s t n i m b r u h a n j e m • l j u d j e 
z g r o ž e n i W a l t e r z a s t r u p i o t r o k a • g leda lc i v m o r a l n e m soku . 
[ P r o b l e m t r ü T d l ^ 
Nas i a n a l o g i j i Br^aJdr^g Bad i n B i l d u n g s r o m a n a b i l a h k o oč i t a l i 
m a r s i k a j , r e c i m o , d a j e W a l l e r s t a r p e t d e s e t l e t , r o m a n i o d o -
z o r e v a n j u p a z n a č i l n o g o t ^ r i j o o m l a d i h l j u d e h ; t o d a m o r d a 
p r a v i p r o t a g o n i s t n i W a l t e r , a m p a k n o v o r o j e n i H e i s e n b e r g , t a 
d o z o r e v a o d strojih p r v i h n e r o d n i h k o r a k o v d o s t ^ j e e m a n c i -
p a c i j e . P r a v t a k o b i l a h k o v starchsti p r o t a g o n i s t a n a š l i n e k o 
m e t a f o r o r a z m e r j a m e d m o d e r n o i n p o s t m o d e m o , m e d o s r e -
d n j i m m e s t o m m l a d o s t i v m o d e m i , ki p o u d a r j a n a p r e d o v a n j e 
o m i k e m se z a k l ^ a v p o s t m c n J e r n e m c i n i z m u k o t n e m o z n o s t i 
o m i k e i n s t a n j u v e č r « o s t a r e l e o t r o c j o s t i . To, d a g r e v zgodb i o 
m o r a l n e m d o z o r e v a n j u W a l t e r j a W h i t e a za m o r a l n i p r o p a d , ne 
n a p r e d o v a n j e , o d p r a v i osnoxmi p r o b l e m s i r u k t u r e B i l d u n g s r o -
m a n a • čudež , ki k o t s t r u k t u r n o m e s t o o h r a n i m o m e n t ^ e u s e x 
machim o d r e š i t v e p r o t a g o n i s t a in n a r a t i v v p n e v log iko I rage-
di je . Č u d e ž o d r e š i t v e z a m e n j a b a n a l n o s t r a k a , ki p o g u b i p r o -
t a g o n i s t a , d a s a m p o s t a n e r ak xrsake d r u ž b e , v k a t e r i se z n a j d e 
i n k o t e k s c e s z i v j e n j a d u h a b u r z o a z i j e p o svo j i s m r t i b lazn i 
n a o k r o g in t r g a zdratro t l d v o d r u ž b e . T r a g e d i j a j e že o d n a s t a n -
ka t e o r e t s k o n a j b o l j h v a l e ž n a ob l ika n a r a t i v a . F a k t t r a g i k e v 
s v e t u , o s n o v n e n e p r a v i č n o s t ž iv l j en j a , d a s e n a m r e č » d o b r i m 
l j u d e m d o g a j a j o s l a b e s t va r i « , i n k o m e n z u r a b i l n o s t r e d a d o -
g o d k o v 2 m o r a l n i m r e d o m , je p r o b l e m , k i ga m o r a r az lož i t i in 
odpraxd t i v s a k a t e o d i c e j a , j e f a k t , k i ga m o r a j o r e š e v a t i e t i ke , 
p o l i t i č n i p r o g r a m i i t d . T o d a v t r a g i k i n e g r e 2gol j z a o b i č a j n o 
m e t a f i z i č n o zlo n e s o v p a d a n j a r e d a d o g a j a n j a 2 r e d o m m o r a l n o -
st i , p a č p a se 2I0 p r e se l i iz b o ž j e g a u m a v o p a z u j o č i u m gleda l -
ca, 0 p a 2 0 v a n j e s a m o p o s t a n e zlo. O b č u t j a p a n b o p o p o l n o m a 
s u b j e k t i v n a in a r b i t r a r n a , i m a j o stroje l a s t n e ra2loge, p a čep rav 
t i n i s o p o p o l n o m a u p r a v i č e n i ali logični . K a k o b h k o u ž i v a m o v 
t r a g i k i ? K a k o s m o l a h k o t a k š n e sv in je , d a n a m t r p l j e n j e d o b r i h 
l j ud i u g a j a ^ K a k o l a h k o d o ž i v l j a m o u g o d j e o b t e m , k o W a l t e r 
u t e k o č i n j a l jud i? 
T r a g e d i j e s a m e p o n a v a d i pcnia jo n e k o v e r z i j o o d g o v o r a , v p i s a -
n o v n j i h o v n a r a t i v , p r i v z a m e j o n e k spec i f i cen m o d u s r a c i o n a -
hzac i j e , ki g l eda lcu d o v o l i u a t e k k l j ub n e m o r a l n o s t i . V p r i m e -
r u BnakingBadVJ^ttt s a m t redno r a d o n a l i z i r a svo j a d e j a n j a . 
K l a s i č n o se g l e d e g leda lca t i p a r t i k u l a r n i o d g o v o r i z v e d e j o n a 
dtra b o l j o s n o v n a p r i n c i p a , ali j e d o b r o p r i k a z a n e g a t r p l j e n j a v 
s p o d b u d i n a s e z m o ž n o s t i s o č u s t v o v a n j a , ali p a c e l o t e n o k v i r 
t r a g i k e s luži zgo l j p o u d a r j a n j u p r i k a z a n i h v r l in t r p e č e g a . P r v i 
odgoTOr je p o u d a r j e n v a n Ö c n i č l 0 2 0 č j i , d r u g i v r a c i o n a l i 2 m u . 
O b a odgo t ro ra p r e d l a g a t a , d a o b s t a j a n e k a v r e d n o s t , k i o m o -
g o č a i d e n t i f i k a c i j o . P o p u l a r n a u m e t n o s t u p o r a b l j a v r e d n o s t 
k o t s r e d s t v o , m i n a n j o l a h k o g l e d a m o k o t r a z k r i t j e s p l o s n i h 
v r e d n o t , k i j i h l a h k o a n a l i z i r a m o . Ka j j e o b č u d o v a n j a v r e d n e g a 
n a W a l t e r j u , k l j u b n j e g o v i m o č i t n i m n a p a k a m ? V e č e r n a š o b 
n ih i l iz jna^ ki j o g o j e n e c W a l t e r o b i s k u j e v s k l o p u p r o g r a m a ce-
l o ž i v l j e n s k e g a učen j a , n e V2gaja b r e z v r e d n o t , a m p a k n e k e do-
l o č e n e v r e d n o t e p r e p i š e j o bol j u s t a l j e n e . Zgod i se n e k i d e a l n i 
k o m p l e k s a n t a g o n i z m o v ^ k i d e l u j e d e s t r u k ö v n o . K a k š n i s o ra-
z log i t e g a t r e n j a v r e d n o t ^ N a k r a t k o se n a s o d g o v o r glasi , d a 
g r e za o s n o t m o W a l t e r j e v o f a n t a z m o , f a n t a z m o v i r r u o z a . 
V a f m a n T d | p K f 2 m i v r e ^ S 
B e s n i kr i l i iu in z a g o v o r n i k a b s o l u t n e kva l i t e t e se r i j e The Wirf, 
ki jo p r i m e r j a j o z g r š k o t r a g e d i j o i n / a l i p a v e i j a m e j o , d a t a do -
b e s e d n o p r i k a z u j e s v e t , k o t je , t r d i j o , d a se Breaking Bad n e 
m o r e k o s a t i z n j e n o d e k o n s t r u k c i j o i n k r i t i č n i m p r i k a z o m 
d r u ž b e . M e s t o b o g o v g r š k e t r a g e d i j e v The Wire p r i p a d a so -
d o b n i m i n s t i t u c i j a m , c e l o t e n n a r a t i v p r i k a ž e u r e j e n o s t p o s a -
m e z n i h i n s t i t u c i j , n j i h o v o n o t r a n j o h i e r a r h i j o , k o s l ed i t o k u 
k a p i t a b , p a p o k a ž e n a n j i h o v o p r e p l e t e n o s t v v i š j e m r e d u r e -
a i p o l i b k e . K r i m i n a l , r e v š a n a , b e d a s o e f e k t i s a m e s t r u k t u r e 
k a p i t a l i z m a ; l j u d j e n i m a j o ve l iko o d l o č i t e v g l e d e t e g a , d a s o 
k r i m i n a l a , s a j n i m a j o n o b e n e d r u g e p o ö , r o j e n i s o v b e d o i n 
v n j e j o s t a n e j o • v s a k e m u u t o p i s t i c n e m u p r o g r a m u navk l j ub . 
P r a k s a n e z a k o n i t o s t i s t e m p o s t a n e gol i f a t a l i z e m m s t i t u c i o -
n a l n e i n e r d j e , k i k o t s t r o j p o n a v l j a e n e i n i s t e t o k o v e k a p i t a l a , 
p o n a v l j a d e j a n s k o s t a n j e i n v p e n j a l j ud i v s v o j e o d n o s e . S t r o j , 
ki t/ključi i n r a z o r o ž i še t a k o g e n i a l n e p o i z k u s e e t i č n i h d e j a n j , 
ki se i z k a ž e j o za n e u s p e š n e ali n e p o m e m b n e . S t r o j k a p i t a l i z -
m a , ki n e v k l j u č u j e zgol j r e a l n e p r e p r o d a j e d r o g , a m p a k je l e - t a 
n a j b o l j š i p r i m e r n j e g o v e n o t r a n j e log ike . 
B w i ö n g B c d s t n e lo t i ana l i ze s p l o s n e g a d r u ž b e n e g a tk iva , p r i -
m e r j a v d r u ž b e n i h r a z r e d o v i n k r i t i k e ins t i tuc i j ; n j e g o v f o k u s je 
n a i n v i d i d u u m u , n a n j e g o \ n h prece j s v o b o d n i h od loč i tvah . T o d a 
če The Wire s s v o j i m m a t e r i a l i z m o m v e d n o s k u s a r a z k r i t i m a -
t e r i a l n e p o g o j e strobcndnih o d l o č i t e v i n j i h p r i z e m l j i t i iz s v o b o -
d n i h m o r a l n i h o d l o č i t e v v s t r u k t u r n e p r i s i l e , s t e m zg reš i p r a v 
o b j e k t m o r a l e k o t t a k e . M o r a l n e o d l o č i t v e s o t /sakič r e d u c i r a -
n e n a e f e k t s t r u k t u r n e g a nas i l j a , s u b j e k t i z v e d e n i n a ko lesca 
VS S ^ N W ^ • NN 
.s ^ \ .>v\\ • % v» v W v»\\Vs\\Vs\»\ v» v» s\ 
Vlrtuozno zlo 
M a t n a P o t o č n r k P n D o s i č 
O k u s j e s u b j e k t i v e n , t o d a k j e r p n d e d o k o n s e n z a , s e l a h k o z a č n e m o s p r a š e v a t i p o Dol j o D j e k t i v n j h r a z l o g i h za-
znane k v a l i t e t e BreskiniBad, e n a i z m e d n a j b o l j k v a l i t e t n i h p o p u l a r n i h s e r i j , z n a h k r a t i u n o v č i t i n o v e i d e o l o -
š k e t o k o v e (Yaay science! Yaay m a ^ e t s f ) i n p r e d s t a v l j a n o v k o r a k v s a m o r e f l e k s i j i p o p u l a r n e u m e t n o s t i B o l j 
k o t anaUza s e n j e s a m e rn n j e n e g a m o j s t r s t v a v i z u a l n e s e m a n t h k e , n a r a t i v a m d i a l o g o v n a s z a n i m a j o m o r a l n a 
Č u s t v a g l e d a l c e v m k n t i k o v , ki j i h n a m t e m e t u m i ^ o u T a k o k o t k e m i j a , ki v s e n j ^ p r e d s t a v l j a r a z l i k o , s k a t e r o 
s e p r o t a g o n i s t r a z N k u j e o d o b i č a j n i h s m r t n r k o v , g o v o n o s p r e m e m b i , r a s t i , p r o p a d a n j u i n t r a n s f o r m a c i j i N e 
g o v o n o m a t e r i a l n i , a m p a k z a d e v a m o r a l n o s p r e m e m b o , s č i m e r p o s t a n e a n a l o g e n a r h e t i p s k e o b l i k e n a r a t i v a 
m o d e m e • Bi I d u n g s r o m a n a Z g o d b a o d o z o r e v a n j u č l o v e k a j e e d e n ^ z m e d n a č i n o v , k a k o n e s m r s e l n o s t d o g o d -
k o v p o v i š a m o v r e g i s t e r v r e d n o s t j, k j e r j e g o t o t r a j a n j e s p r e m e n j e n o v m o r a l n o n a p r e d o v a n j e AH n a z a d o v a n j e 
• n e n a z a d n j e s m o v p o s t m o d e m i i n m i t o f o g i j a m o d e r n e j e p r e d s t a v l j e n a iz c i n i č n e d i s t a n c e , č e p r a v s m o š e 
v e d n o p o p o l n o m a o d v i s n i o d n j e . 
W a l t e r W h i l e , 5redi^j€$oUld iicitel) k e m i j e , o c e mvaJ ida i n v M -
č e l k u se r i j e še n e r o j e n e hčerke^ z a s e d a t r i t r a d i c o n a h ^ a m e s t a 
a v t o r i l e t e , t o d a t a m e s t a s o p r a l n a , a v t o r i t e t e , ki m u p r i p a d a , 
n i m a . D o m a g a k a s t r i r a ž e n a , uc t n e h v a l e ž n e i d i o t e , n j e g o v 
s i n se r a j e z g l e d u j e p o H a n k u , z e t u , ki je n j e g o v a n a s p r o t j e , 
z a r a d i r e v s o n e je p r i s i l j en v z e t i d o d a t n o s l u ž b o v av topra ln ic i ; 
zitd n a s p l o h dcveka n e v r e d n o ž iv l j en j e . V s e d o k l e r se W a l t e r 
n e p o d a n a p o t s v o j e g a m o r a l n e g a d o z o r e v a n j a , ki s e p r i č n e s 
s m r t n o o b s o d b o : d i a g n o z o r a k a . V e d n o s t d a l u m a svoje s m r t i , 
n e d o l o č e n o g o t o v o s t s m r l i , ki )o je d e l e ž n o v s a k o ž ivo b i t j e , 
p r e t v o r i v pozi t ixren f a k t . P o s t a n e n e k a j s p o z n a n e g a , n e k a j , $ 
č imer l a h k o r a č u n a m o . W a i t e r se t a k o z v e d n o s t j o o f a k t u svo -
j e s m r t i s o o ö z n a l o g o , d a finančno p o s k r b i z a s v o j o d r u ž i n o . 
Poveže se z b m i m u c e n c e m , p n t / z a m e n o v o p e r s o n o ^ ki jo p o -
i m e n u j e H e i s e n b e r g , m p r i č n e s p r o d u l c d j o n a j k v a l i t e t n e j š e g a 
m o d r e g a m e t a m f e l a m i n a H e i s e n b e r g , o d z a č e t k a o b s t a j a k o t 
S t e v e n s o n o v g o s p o d Hyde , zlo, k i j e t r d n o r a ^ l o č e n o o d d o b r e -
g a d o k t o r j a VValtain je , t a k o k o t u m o r i , l až i in p r e v a r e , g o l o 
s r e d s i v O j u p r a v i č e n o z e k o n o m s k o s t i s k o i n n a g o n i p r e ž i v e -
t] a . Stxrari se o b i č a j n o z a l o m i j o i n zli g o s p o d j e p o o k o l i s č i r u h 
In z u n a n j i h p r i s i l a h n a d v l a d a j o s t ^ j e b o l j š e po lovice , ki p a s o 
l a k o še t ^ n o o b v a r o t ^ n e p red k n v d o zla Tcd^ Breaking Bad je 
d r u g a č e n ; W a l t p < ^ a s t p o s t a n e p o svoj i s v o b o d n i od loč i tv i i n za 
r az l i ko od v e č i n e s e r i j s p r i l j u b l j e n i m i soc iopa t i , k o t n p r . T o n y 
S o p r a n o , H o u s e , D e x t e r , s e n a r a t i v se r i j e z e l o t r u d i i z n i ä b za -
č e t n o i den t i f i kac i j o g leda lca z W a l t e r j e m , o b t e m p a razi>urka 
m a r s i k a t e r o m o r a l n o č u s t v o . W a l t e r r a je k u h a m e l a m f e t a m i n , 
k o t d a bi s p r e j e l l e g a l n o s l u ž b o - n r a t / n o s t r a z r v a n a . W a l t e r 
p u s t i n a r k o m a n k o , d a se z a d a v i z l a s t n i m b r u h a n j e m • l j u d j e 
z g r o ž e n i W a l t e r z a s t r u p i o t r o k a • g leda lc i v m o r a l n e m soku . 
[ P r o b l e m t r ü T d l ^ 
Nas i a n a l o g i j i Br^aJdr^g Bad i n B i l d u n g s r o m a n a b i l a h k o oč i t a l i 
m a r s i k a j , r e c i m o , d a j e W a l l e r s t a r p e t d e s e t l e t , r o m a n i o d o -
z o r e v a n j u p a z n a č i l n o g o t ^ r i j o o m l a d i h l j u d e h ; t o d a m o r d a 
p r a v i p r o t a g o n i s t n i W a l t e r , a m p a k n o v o r o j e n i H e i s e n b e r g , t a 
d o z o r e v a o d strojih p r v i h n e r o d n i h k o r a k o v d o s t ^ j e e m a n c i -
p a c i j e . P r a v t a k o b i l a h k o v starchsti p r o t a g o n i s t a n a š l i n e k o 
m e t a f o r o r a z m e r j a m e d m o d e r n o i n p o s t m o d e m o , m e d o s r e -
d n j i m m e s t o m m l a d o s t i v m o d e m i , ki p o u d a r j a n a p r e d o v a n j e 
o m i k e m se z a k l ^ a v p o s t m c n J e r n e m c i n i z m u k o t n e m o z n o s t i 
o m i k e i n s t a n j u v e č r « o s t a r e l e o t r o c j o s t i . To, d a g r e v zgodb i o 
m o r a l n e m d o z o r e v a n j u W a l t e r j a W h i t e a za m o r a l n i p r o p a d , ne 
n a p r e d o v a n j e , o d p r a v i osnoxmi p r o b l e m s i r u k t u r e B i l d u n g s r o -
m a n a • čudež , ki k o t s t r u k t u r n o m e s t o o h r a n i m o m e n t ^ e u s e x 
machim o d r e š i t v e p r o t a g o n i s t a in n a r a t i v v p n e v log iko I rage-
di je . Č u d e ž o d r e š i t v e z a m e n j a b a n a l n o s t r a k a , ki p o g u b i p r o -
t a g o n i s t a , d a s a m p o s t a n e r ak xrsake d r u ž b e , v k a t e r i se z n a j d e 
i n k o t e k s c e s z i v j e n j a d u h a b u r z o a z i j e p o svo j i s m r t i b lazn i 
n a o k r o g in t r g a zdratro t l d v o d r u ž b e . T r a g e d i j a j e že o d n a s t a n -
ka t e o r e t s k o n a j b o l j h v a l e ž n a ob l ika n a r a t i v a . F a k t t r a g i k e v 
s v e t u , o s n o v n e n e p r a v i č n o s t ž iv l j en j a , d a s e n a m r e č » d o b r i m 
l j u d e m d o g a j a j o s l a b e s t va r i « , i n k o m e n z u r a b i l n o s t r e d a d o -
g o d k o v 2 m o r a l n i m r e d o m , je p r o b l e m , k i ga m o r a r az lož i t i in 
odpraxd t i v s a k a t e o d i c e j a , j e f a k t , k i ga m o r a j o r e š e v a t i e t i ke , 
p o l i t i č n i p r o g r a m i i t d . T o d a v t r a g i k i n e g r e 2gol j z a o b i č a j n o 
m e t a f i z i č n o zlo n e s o v p a d a n j a r e d a d o g a j a n j a 2 r e d o m m o r a l n o -
st i , p a č p a se 2I0 p r e se l i iz b o ž j e g a u m a v o p a z u j o č i u m gleda l -
ca, 0 p a 2 0 v a n j e s a m o p o s t a n e zlo. O b č u t j a p a n b o p o p o l n o m a 
s u b j e k t i v n a in a r b i t r a r n a , i m a j o stroje l a s t n e ra2loge, p a čep rav 
t i n i s o p o p o l n o m a u p r a v i č e n i ali logični . K a k o b h k o u ž i v a m o v 
t r a g i k i ? K a k o s m o l a h k o t a k š n e sv in je , d a n a m t r p l j e n j e d o b r i h 
l j ud i u g a j a ^ K a k o l a h k o d o ž i v l j a m o u g o d j e o b t e m , k o W a l t e r 
u t e k o č i n j a l jud i? 
T r a g e d i j e s a m e p o n a v a d i pcnia jo n e k o v e r z i j o o d g o v o r a , v p i s a -
n o v n j i h o v n a r a t i v , p r i v z a m e j o n e k spec i f i cen m o d u s r a c i o n a -
hzac i j e , ki g l eda lcu d o v o l i u a t e k k l j ub n e m o r a l n o s t i . V p r i m e -
r u BnakingBadVJ^ttt s a m t redno r a d o n a l i z i r a svo j a d e j a n j a . 
K l a s i č n o se g l e d e g leda lca t i p a r t i k u l a r n i o d g o v o r i z v e d e j o n a 
dtra b o l j o s n o v n a p r i n c i p a , ali j e d o b r o p r i k a z a n e g a t r p l j e n j a v 
s p o d b u d i n a s e z m o ž n o s t i s o č u s t v o v a n j a , ali p a c e l o t e n o k v i r 
t r a g i k e s luži zgo l j p o u d a r j a n j u p r i k a z a n i h v r l in t r p e č e g a . P r v i 
odgoTOr je p o u d a r j e n v a n Ö c n i č l 0 2 0 č j i , d r u g i v r a c i o n a l i 2 m u . 
O b a odgo t ro ra p r e d l a g a t a , d a o b s t a j a n e k a v r e d n o s t , k i o m o -
g o č a i d e n t i f i k a c i j o . P o p u l a r n a u m e t n o s t u p o r a b l j a v r e d n o s t 
k o t s r e d s t v o , m i n a n j o l a h k o g l e d a m o k o t r a z k r i t j e s p l o s n i h 
v r e d n o t , k i j i h l a h k o a n a l i z i r a m o . Ka j j e o b č u d o v a n j a v r e d n e g a 
n a W a l t e r j u , k l j u b n j e g o v i m o č i t n i m n a p a k a m ? V e č e r n a š o b 
n ih i l iz jna^ ki j o g o j e n e c W a l t e r o b i s k u j e v s k l o p u p r o g r a m a ce-
l o ž i v l j e n s k e g a učen j a , n e V2gaja b r e z v r e d n o t , a m p a k n e k e do-
l o č e n e v r e d n o t e p r e p i š e j o bol j u s t a l j e n e . Zgod i se n e k i d e a l n i 
k o m p l e k s a n t a g o n i z m o v ^ k i d e l u j e d e s t r u k ö v n o . K a k š n i s o ra-
z log i t e g a t r e n j a v r e d n o t ^ N a k r a t k o se n a s o d g o v o r glasi , d a 
g r e za o s n o t m o W a l t e r j e v o f a n t a z m o , f a n t a z m o v i r r u o z a . 
V a f m a n T d | p K f 2 m i v r e ^ S 
B e s n i kr i l i iu in z a g o v o r n i k a b s o l u t n e kva l i t e t e se r i j e The Wirf, 
ki jo p r i m e r j a j o z g r š k o t r a g e d i j o i n / a l i p a v e i j a m e j o , d a t a do -
b e s e d n o p r i k a z u j e s v e t , k o t je , t r d i j o , d a se Breaking Bad n e 
m o r e k o s a t i z n j e n o d e k o n s t r u k c i j o i n k r i t i č n i m p r i k a z o m 
d r u ž b e . M e s t o b o g o v g r š k e t r a g e d i j e v The Wire p r i p a d a so -
d o b n i m i n s t i t u c i j a m , c e l o t e n n a r a t i v p r i k a ž e u r e j e n o s t p o s a -
m e z n i h i n s t i t u c i j , n j i h o v o n o t r a n j o h i e r a r h i j o , k o s l ed i t o k u 
k a p i t a b , p a p o k a ž e n a n j i h o v o p r e p l e t e n o s t v v i š j e m r e d u r e -
a i p o l i b k e . K r i m i n a l , r e v š a n a , b e d a s o e f e k t i s a m e s t r u k t u r e 
k a p i t a l i z m a ; l j u d j e n i m a j o ve l iko o d l o č i t e v g l e d e t e g a , d a s o 
k r i m i n a l a , s a j n i m a j o n o b e n e d r u g e p o ö , r o j e n i s o v b e d o i n 
v n j e j o s t a n e j o • v s a k e m u u t o p i s t i c n e m u p r o g r a m u navk l j ub . 
P r a k s a n e z a k o n i t o s t i s t e m p o s t a n e gol i f a t a l i z e m m s t i t u c i o -
n a l n e i n e r d j e , k i k o t s t r o j p o n a v l j a e n e i n i s t e t o k o v e k a p i t a l a , 
p o n a v l j a d e j a n s k o s t a n j e i n v p e n j a l j ud i v s v o j e o d n o s e . S t r o j , 
ki t/ključi i n r a z o r o ž i še t a k o g e n i a l n e p o i z k u s e e t i č n i h d e j a n j , 
ki se i z k a ž e j o za n e u s p e š n e ali n e p o m e m b n e . S t r o j k a p i t a l i z -
m a , ki n e v k l j u č u j e zgol j r e a l n e p r e p r o d a j e d r o g , a m p a k je l e - t a 
n a j b o l j š i p r i m e r n j e g o v e n o t r a n j e log ike . 
B w i ö n g B c d s t n e lo t i ana l i ze s p l o s n e g a d r u ž b e n e g a tk iva , p r i -
m e r j a v d r u ž b e n i h r a z r e d o v i n k r i t i k e ins t i tuc i j ; n j e g o v f o k u s je 
n a i n v i d i d u u m u , n a n j e g o \ n h prece j s v o b o d n i h od loč i tvah . T o d a 
če The Wire s s v o j i m m a t e r i a l i z m o m v e d n o s k u s a r a z k r i t i m a -
t e r i a l n e p o g o j e strobcndnih o d l o č i t e v i n j i h p r i z e m l j i t i iz s v o b o -
d n i h m o r a l n i h o d l o č i t e v v s t r u k t u r n e p r i s i l e , s t e m zg reš i p r a v 
o b j e k t m o r a l e k o t t a k e . M o r a l n e o d l o č i t v e s o t /sakič r e d u c i r a -
n e n a e f e k t s t r u k t u r n e g a nas i l j a , s u b j e k t i z v e d e n i n a ko lesca 
vel ikega m e h a n i z m a , t o d a r u j b o t e t t $ ali n e , t a k š n a z a s n o v a 
n e o m o g o č a v e c f o r m e t r a g e d i j e . V^a t r a g i k a The Wire jt zgol j 
v t e m , d a j e s u b j e k t i v n o s t M n e m a r l j i v a , da j e f a r s a p o n a v l j a -
n j a t o k o v k a p i l a l a i n d i f e r e n l n a , a t u d i k o m i č n o n e s p r e m e n -
lj iva Kar z a m u d i m o s t a k š n o r e d u k c i j o , j e a n a l i z a i d e o l o g i j e 
s p l e t n e g a m n e n j a , n o t r a n ) e i dea lne a n t a g o n i z m e , ki d e l u j e j o 
p r a v ko t r az log i m s t i t u d j i n s i s t e m a , ki m a t e r i a l n o p ro i zva j a -
)o d r u ž b e n i s t a t u s quo. A n i a g o n i z m e , ki se o b m a n | k u n j i h o x ^ 
k r i t i k e v r n e j o v obliki m o d r o s t i ali b e b a t d h i z j a v a h t i p a »kr iza 
)e m o r a l n a « . Z a m u d i i d e a l n o c o n o sivega na sivem, jo Brea-
king Bad l a h k o r a z k r i j e p r a v z a r a d i s v o j e g a o d k r i t e g a ideaJ iz-
m a . N a r a t i v ß w j k e « ^ Baii že v z a č e t k u n i m a t e r i a l e n ; p r o p a d 
ab n a p r e d o v a n j e WaJ ta v H e i s e n b e r g a m s t v a r d e j a n j • u m o r i 
se d o g a j a j o , k o j e W a l t p o s p l o š n i h s t a n d a r d i h se d o b e r - p a c 
pa n j i h o v e r a c i o n a ü z a c i j e . C e s e v S r e o ^ n g B a d k a j lomi , j e t o 
r ac iona l i zac i j a d e j a n j , m o r a l n a u p r a v i č e n o s t , ki z a č n e v p r i k a -
z a n i p o p o l n i u p r a v i č e n o s t ) d e j a n j , gre d o s k o r a j p o p o l n e arbi^ 
t r a m o s t i g o l e s a m o v o l j e . W a l t e r j e v a k r i za j e e k s i s t e n c i a l n a , n a 
n j e g o v i p o t i d o s v o b o d e ga o g r o ž a j o s a r t r o v s k e m u h e / f u r i j e , 
p r o t i k a t e r i m i m a m o , k o t v e d n o , zgo l j e n o z a š č i t o , o d p o v e d 
k r ivd i , o d p o v e d o b ž a l o v a n j u . 
Walter^ ke r n i a v t e n t i č e n s o d o p a t , z a t o o d p o v e d p o t r e b u j e re-
fleksijo^ p o t r e b u j e nara tnr , rac ionaJ izaci jo , ki g a l a h k o o b v a r u j e 
k r i v d e • m t a s e z a č n e l o m i t i . 
»Resne^nc^ verjatnerrt, da ohstaja neka komhsnadfa besed • obstaja-
ci mcr^Jc neke besede, v nekem določenem redu, ki bi razložile vse 
C O ( B r e a k i n g B a d ^ e p i z o d a »Fly«). W a l t e r j e v e m o r a l n e r e f l e -
ks i je se s p r e m i n j a j o i n s o t redno m a n j prepričl j ive^ o d sk rb i z a 
d r u ž i n o i n l a s t n o p r e ž i v e t j e d o g r a j e n j a k n m i n a J n e g a i m p e r i j a 
o s t a j a j o go le r a c i o n a l i z a c i j e , ki se o b d e j a n j i h i z k a ž e j o za n e -
a d e k v a t n e . W a l t j e p r e p r i č a n , d a d e l a d o b r o , t o d a t o j e d o b r o , 
k i n e n a j d e raz lage , n e n a j d e s m i s e l n e g a n a r a t i v a . I n k m a l u se 
v s a k k o n s i s t e n t e n n a r a t i v m o r a l n e r az l age p o d r e . 
I K J Ü Ü ^ l l i U ! <1111111 iJIIIU^DliUillUU 
Breaking Bad o b d r ž i p r e m i s o The Wire, p r e p r o d a j a d r o g j e alu-
t i j a k a p i t a l i z m a , k r i s t a J i zac i j a n j e g o v i h c e n o v n i h p r i n c i p o v v 
i z o l i r a n e m rtanju, k j e r je t a o č i š č e n vp l i vov i n n e č i s t o č , u p o -
č a s n i t e v i n o m e j i t e v s s t r a n i l e g a l n o s t i . Pocen i p r o i z v o d n j a , k i 
s a m a o d s e b e g e n e r i r a p o t r o š n j o , m r e ž a d i s t r i b u c i j e , k i p r e d -
statHja v e č i n o s t r o s k o v t r g o v c a , i n p r o d u k t , o r o p a n s u b s t a n c e , 
ki g a r a n t i r a zgol j p o n o v i t e v c e l o t n e g a cikla s t ^ j e p r o d u k c i j e in 
p o t r o š n j e . P r o d u k t , k i j e n a m e n j e n g o l e m u použ i t j u^ je m i n i -
m u m ormke^ t a se r v e d e n a golo repet ic i jo^ n a to , d a p r o d u k t 
Walt pošast postane po svoji 
svobodni odločitvi in za razliko 
od večine serij s priljubljenimi 
sociopati, kot npr̂  Tony Soprano, 
House, Dexter, se narativ serije 
trudi izničiti začetno identifi-
kacijo gledalca z Walterjem, ob 
tem pa razburka marsikatero 
moralno čustvo. 
j a m č i zgol j z a t o , d a g a b o m o k u p o v a l i še n a p r e j . P o v s e m j a s n o 
je, k a k o a b s o l u t n o n e p o m e m b n a je kvaJ i te ta p r o d u k t a za celo-
t e n p r o c e s p r o k v o d n j e / d i s t r i b u c i j e / p o t r o s n j e . Pa v e n d a r , Bre-
aking B^d t e m e l j i n a n a p a č n i p r e d p o s t a v k i , d a m i t i č n a kva l i t e t a 
p r o d u k t a « m o d r o n e b o « ( 9 5 , 1 % č i s t o s t m e t a m f e t a m i n a , ki 
se z a r a d i č i s t o s t i obar t ra m o d r o • m i m o g r e d e , t o n i res) s p r e -
m e n i k a r k o l i . N a p a č n a p r e d p o s t a v k a , d a k v a l i t e t a šteje^ p a oi 
p r e d p o s t a v k a se r i je , p a č p a o s e b n a p r e d p o s t a v k a WaJ te r j a , kl, 
k l j ub t e m u d a s e n a v s a k e m k o r a k u i z k a ž e u napačno« v z t r a j a 
n a x d r t u o 2 n o s t i k o t g l a v n e m u r a z l o g u s v o j e s u p e r i o r n o s t i i n 
p reds t a tHja g o n i l o n j e g o v e g a m o r a l n e g a r a z k r o j a . Raz log , z a k a j 
W a l t e r izbere , d a je b o l j e b i t i p o s a j t k o t m e h k u ž e c J e s v o b o d a , 
t o d a t o u t e m e l j u j e objektivna h^ahteto n j e g o v e g a d e l a . 
M o r a l n i r a z k r o j W a l t e r ja o d d a j a s e v a n j e , ki povz roč i r ak celo-
t n e g a d r u ž b e n e g a s v e t a , v k a t e r e g a j e v p e t , t o d a ke r j e f o k u s 
p r e s t a v l j e n n a n jegot ro l a s t n o d o ž i v l j a n j e t e g a r a z p a d a i n k e r 
k n v d e n e m o r e p r e v z e t i s a m • s a j j e b i l a kr iv ica s t o r j e n a t u d i 
n j e m u m o r a W a i t e r o p r a v i t i d e l o p r e v r e d n o t e n j a . P r e v r e -
d n o t e n j e v r e d n o t se p r a k t i č n o d o g a j a n a p a r t i k u l a r n e n a č i n e 
m z r az l i čn imi p o z i t i v n i m i u t e m e l j i t v a m i , ki v p o p u l a m i u m e -
t n o s t i m e j i j o n a l o g i k o i z r a z n o s t i , p r e v r e d n o t e n j e n i pos t av l j e -
n o s t ^ b o d n o ali r a z u m s k o , p a č p a k o t i z r a z v z p o s t a v l j e n e g a 
r e d a . RazločiJi b o m o m e d d v e m a f u n k c i j a m a , k i j i h o p r a v l j a j o 
v r e d n o t e , m i i l j e n e v o d n o s u d o d r u ž b e n e g a r e d a : p r v i č g r e za 
l eg i t imac i j o d r u ž b e n e g a r e d a , ki l e - t e g a p r e s t a v i iz golega ob* 
s t o j a v r e g i s t e r m o r a l e , t j . konsatutivne v r e d n o t e , d r u g i č p a za 
n j e g o v o dopo ln i lo , k o l i d e a l n i in p o n o t r a n j e n i p o d a l j š e k eks* 
p L a t n i h zakonov^ p r a k s i n n a v a d d r u ž b e , t j . jkc^reim^ne v r e d n o -
te . S l e d n j o f u n k c i j o v r e d n o t si z l a h k a o g l e d a m o n a p r i m e r u 
M o r e t t l j e v e i z v r s t n e anaJ ize I b s e n o v i h d r a m , Crcry area, Ibsen 
and the Spirit ofCopitalism, i n t e r p r e t i r a I b s e n a k o t m i s l eca 
i m a n e n t n i h a n t a g o n i z m o v b u r ž o a z i j e . B u r ž o a z i j a , l o č e n a o d 
r a z r e d n e g a bo ja , s a m a v seb i v k l j u č u j e d r u g e bo je , ki s o sicer 
l e g a l n i • k e r b u r ž o a z i j a s a m a p o s t a v l j a z a k o n e • a n e l e g i t i -
m n i . M o r a l a se r a z l o č i o d z a k o n i t o s t i i n p r i d o b i l a s t n o re la -
t i v n o a v t o n o m n o o b m o č j e d e l o v a n j a , p r a v k o l i k o r z a k o n t i e 
p o k r i j e v s e g a . MoraJa se p r i č n e , k j e r se z a k o n k o n č a . T a k o j e 
v s a k a s f e r a l e g a l n o s t i v seb i r a z d r o b l j e n a v s ivo c o n o p r e p l e -
t a s e n c i n s v e t l o b e , v p l e s m o r a l n e g a p r a v i n n a r o b e , ki p a s ta 
s a m a p r e c e j j a s n o o p r e d e l j e n a . Kar do loča k a j j e p r a v i n n a r o b e 
z n o t r a j s f e r e l e g a l n o s t i s o v r e d n o t e , ki d o p o l n j u j e j o d r u ž b e n i 
r e d . Te so , ke r o p r a v l j a j o se l ekc i jo z n o t r a j s f e r e , ki je ž e s a m a 
i z b r a n a k o t n a j p o m e m b n e j š a , p o s t a v l j e n e se v i s j e , a d e l u j e j o 
b a n a l n o . M o r e t t i eksp l i c i r a p o s t e n o s t k o t t a k s n o v r e d n o t o t r -
g o v s k e d r u ž b e , t r a n s p a r e n t n o s t p o s l o v a n j a , n p r z a u p a n j e d o 
t r g o v c a s u h e robe , d a n a s n e n a t e g n e n a s u h o . Seveda se t a k s n o 
p o s t e n o s t r e d n o k r ä , t o d a krs i t i /e s o l a h k o u p r a v i č e n e , s s t r a n i 
g lob l j ih , k o n s t i t u t i v n i h v r e d n o t , t a k s n i k o n f l i k t i p a s o r a z l o g 
p r a v i h ideo lošk ih a n t a g o n i z m o v . Ko se d o g a j a n j e p r e s t av i izven 
s f e r e l ega lnos t i , p a b h k o o p a z i m o b o l j č i s te m o m e n t e ideo lo -
š k i h m e h a n i z m o v , s a j ce lo tna u red i t ev , ke r p o definici j i n e m o r e 
b i t i u l e m e l j e r u v z a k o n i t o s t i , s lon i n a o z k i h k r o g i h z a u p a n j a . 
C e j e s p l o s n a v r e d n o t a p o s t e n o s t , p a j e n j e n a s p l o š n a negac i j a 
v k a p i t a l i z m u v r e d n o t e n j e kva l i t e t e , ki n iko l i n i m i š l j e n o z a r e s 
i n j e b o l j k o t s o d b a o o b j e k t i v n i h b s t n o s t i h m i š l j e n a k o t r e -
k l a m a , k o t s o d b a , i z r e č e n a o s t a t u s u , ki t o m i s t i č n o k v a l i t e t o 
s p r e m l j a , k o t f e t i š p r e s e ž n e xo 'ednost i , ki n e o b s t a j a k o t s t v a r . 
T o d a ce je p o š t e n o s t r e s s p l o s n a v r e d n o t a , k v a l i t e t a p a n j e n a 
s p l o š n a negac i j a , ki o s t a j a n e š k o d l j i t ^ , dok l e r o s t a j a m o v m o -
d u s u , k j e r avsi t remo«, d a se t e m u zgo l j t a k o reče, p a za p r a v o 
n o t r a n j e p r o t i s l o v j e v r e d n o t n e p o t r e b u j e m o d r u g e g a , ko t d a 
z a r e s v e r j a m e m o v k v a l i t e t o . W a l t e r s s v o j i m s c i e n t i z m o m za -
r e s v e r j a m e v o b j e k t i v n o k v a l i t e t o s v o j e g a p r o i z v o d a i n v t e m 
je r az log n j e g o v e g a z la . 
T a n t a z m e v i r t u o z n e suDjekt^vnos t r^ 
V i r t u o z n a f a n t a z m a o d i g r a e n e g a i z m e d o s n o v n i h m i t o v ka-
p i t a l i z m a , ki je de l k o n s t i t u t i v n e xo ' ednos tne s h e m e , t o j e m i t 
p r a v e g a s u b j e k t a , ki je m i t s a m o z a d o s t n e a t / to-
n o m n e s u b j e k t i v n o s t i G u s t a v o F r ing , W a l l e r j e v o s r e d n j i n a -
s p r o t n i k v t r e t j i i n č e t r t i s e z o n i J e p r i m e r p o s l o v n e ž a , k i j e 
u d e j a n j e n j e t e g a m i t a . J e p o d j e t n i k , l ä k o t m n o g o k a p i t a l i s t o v 
už iva v a b s t r a k t n i v e d n o s t i , v g o l e m d e j s t v u , d a je n a xo'hu h ie -
r a rh i j e moč i , n e uživa v n o b e n e m p o s e b n e m l u k s u z u , je p o p o l n 
d e l o h o l i k i td . N j e g o v a z g o d b a o u s p e h u v k l j u č u j e m a n j š i č u d e ž 
vez , p o z n a n s t e v i n p o d p o r e m e h i š k e g a k a r t e U . C e G u s t a v o ve, 
d a j e z a s v o b o d o dovol j , d a z n a m o i zkor i šča t i d r u g e , j ih x ^ e t i 
v k r o g z a u p a n j a i n p o š t e n o s t i , p a j e H e i s e n b e r g n j e g o v o p o -
p o l n o n a s p r o ^ e , v e s soc ia ln i m o m e n t v id i ko t n e g a t i v n o s t , n e 
k o t sredstvo o s v o b o d i t v e , t o j e z a n j o b j e k t i v n o . M i m o g r e d e 
l a h k o o b l i k u j e m o prav i lo : o s e b o l a h k o d o j e m a m o k o t m o r a l n o 
k l j u b t e m u , d a k r š i k o r e k t i v n e v r e d n o t e , v e n d a r le p o d p o g o -
jem, d a h k r a t i a f i r m i r a k o n s t i t u t i t / n e xo'ednote. Z a t o n a p r i m e r 
Morala se razloči od zakonito-
sti in pridobi lastno relativno 
avtonomno območje delovanja, 
prav kolikor zakon ne pokrije 
vsega. Morala se prične, kjer 
se zakon konča. Tako je vsaka 
sfera legalnosti v sebi razdro-
bljena v SIVO cono prepleta senc 
in svetlobe, v ples moralnega 
prav In narobe. 
T e d a B e n e k e j a , n e s p o s o b n e ž a , ki p o d e d u j e ftrmo i n n a m e s c o 
m e t a m f e t a m i n a k u h a k n j i g e , k l | u b t e m u , d a j e k r iv m a n j r a d i -
k a l n e g a zla , n e m o r e m o s o d i t i p o z i t i v n o . N i p o s t e n , k o r e k ö v -
n i h v r e d n o t m z a k o n o v pa n e k r s i z a a f i r m a c i j o k a k i h g lob l j i h 
v r e d n o t , a m p a k z a r a d i l a s t n e n e s p o s o b n o s t i . G u s t a v o F r i n g 
p o d r u g i s t r a n i i m a k v a l i t e t e , ki s o zd ruž l j i ve z n a š o m o r a h i o 
s h e m o , č ep rav je n e p o š t e n , i m e t j e p r i d o b i p o l a s t n i h zas lugah . 
W a i t e r p a ko t z n a n s t v e n i k n e r a z u m e o s n o v e k o n o m i j e , n j e g o -
va e m a n c i p a c i j a j e u t e m e l j e n a s f a n t a z m o o b j e k t i v n e kva l i t e t e ; 
t a s J u ž i k o t u t e l e š e n j e n j e g o v e g a ega . Le kva l i t e t a je z m o ž n a no-
s i l i n e s k o n č n o in f l ac i jo n j e g o v e s u b j e k t i v n o s t i . Kar je z a G u s a 
pose l , je 2a WaJta a p o t e o z a . Tako k o t N o l a n o v J o k e r m o r a W a l t 
v k o n č n i f a z i p o s t a b čista m a s k a , ki je z m o ž n a p r e n e s b kreac i jo 
r t d s t i čne k v a l i t e t e stroje l a s t n e s u b s t a n c e i n h k r a t i un i č i t i trse 
os t a lo . T a k s n a f a n t a z m a , iz k a t e r e logično s l e d j bož j i k o m p l e k s . 
vel ikega m e h a n i z m a , t o d a r u j b o t e t t $ ali n e , t a k š n a z a s n o v a 
n e o m o g o č a v e c f o r m e t r a g e d i j e . V^a t r a g i k a The Wire jt zgol j 
v t e m , d a j e s u b j e k t i v n o s t M n e m a r l j i v a , da j e f a r s a p o n a v l j a -
n j a t o k o v k a p i l a l a i n d i f e r e n l n a , a t u d i k o m i č n o n e s p r e m e n -
lj iva Kar z a m u d i m o s t a k š n o r e d u k c i j o , j e a n a l i z a i d e o l o g i j e 
s p l e t n e g a m n e n j a , n o t r a n ) e i dea lne a n t a g o n i z m e , ki d e l u j e j o 
p r a v ko t r az log i m s t i t u d j i n s i s t e m a , ki m a t e r i a l n o p ro i zva j a -
)o d r u ž b e n i s t a t u s quo. A n i a g o n i z m e , ki se o b m a n | k u n j i h o x ^ 
k r i t i k e v r n e j o v obliki m o d r o s t i ali b e b a t d h i z j a v a h t i p a »kr iza 
)e m o r a l n a « . Z a m u d i i d e a l n o c o n o sivega na sivem, jo Brea-
king Bad l a h k o r a z k r i j e p r a v z a r a d i s v o j e g a o d k r i t e g a ideaJ iz-
m a . N a r a t i v ß w j k e « ^ Baii že v z a č e t k u n i m a t e r i a l e n ; p r o p a d 
ab n a p r e d o v a n j e WaJ ta v H e i s e n b e r g a m s t v a r d e j a n j • u m o r i 
se d o g a j a j o , k o j e W a l t p o s p l o š n i h s t a n d a r d i h se d o b e r - p a c 
pa n j i h o v e r a c i o n a ü z a c i j e . C e s e v S r e o ^ n g B a d k a j lomi , j e t o 
r ac iona l i zac i j a d e j a n j , m o r a l n a u p r a v i č e n o s t , ki z a č n e v p r i k a -
z a n i p o p o l n i u p r a v i č e n o s t ) d e j a n j , gre d o s k o r a j p o p o l n e arbi^ 
t r a m o s t i g o l e s a m o v o l j e . W a l t e r j e v a k r i za j e e k s i s t e n c i a l n a , n a 
n j e g o v i p o t i d o s v o b o d e ga o g r o ž a j o s a r t r o v s k e m u h e / f u r i j e , 
p r o t i k a t e r i m i m a m o , k o t v e d n o , zgo l j e n o z a š č i t o , o d p o v e d 
k r ivd i , o d p o v e d o b ž a l o v a n j u . 
Walter^ ke r n i a v t e n t i č e n s o d o p a t , z a t o o d p o v e d p o t r e b u j e re-
fleksijo^ p o t r e b u j e nara tnr , rac ionaJ izaci jo , ki g a l a h k o o b v a r u j e 
k r i v d e • m t a s e z a č n e l o m i t i . 
»Resne^nc^ verjatnerrt, da ohstaja neka komhsnadfa besed • obstaja-
ci mcr^Jc neke besede, v nekem določenem redu, ki bi razložile vse 
C O ( B r e a k i n g B a d ^ e p i z o d a »Fly«). W a l t e r j e v e m o r a l n e r e f l e -
ks i je se s p r e m i n j a j o i n s o t redno m a n j prepričl j ive^ o d sk rb i z a 
d r u ž i n o i n l a s t n o p r e ž i v e t j e d o g r a j e n j a k n m i n a J n e g a i m p e r i j a 
o s t a j a j o go le r a c i o n a l i z a c i j e , ki se o b d e j a n j i h i z k a ž e j o za n e -
a d e k v a t n e . W a l t j e p r e p r i č a n , d a d e l a d o b r o , t o d a t o j e d o b r o , 
k i n e n a j d e raz lage , n e n a j d e s m i s e l n e g a n a r a t i v a . I n k m a l u se 
v s a k k o n s i s t e n t e n n a r a t i v m o r a l n e r az l age p o d r e . 
I K J Ü Ü ^ l l i U ! <1111111 iJIIIU^DliUillUU 
Breaking Bad o b d r ž i p r e m i s o The Wire, p r e p r o d a j a d r o g j e alu-
t i j a k a p i t a l i z m a , k r i s t a J i zac i j a n j e g o v i h c e n o v n i h p r i n c i p o v v 
i z o l i r a n e m rtanju, k j e r je t a o č i š č e n vp l i vov i n n e č i s t o č , u p o -
č a s n i t e v i n o m e j i t e v s s t r a n i l e g a l n o s t i . Pocen i p r o i z v o d n j a , k i 
s a m a o d s e b e g e n e r i r a p o t r o š n j o , m r e ž a d i s t r i b u c i j e , k i p r e d -
statHja v e č i n o s t r o s k o v t r g o v c a , i n p r o d u k t , o r o p a n s u b s t a n c e , 
ki g a r a n t i r a zgol j p o n o v i t e v c e l o t n e g a cikla s t ^ j e p r o d u k c i j e in 
p o t r o š n j e . P r o d u k t , k i j e n a m e n j e n g o l e m u použ i t j u^ je m i n i -
m u m ormke^ t a se r v e d e n a golo repet ic i jo^ n a to , d a p r o d u k t 
Walt pošast postane po svoji 
svobodni odločitvi in za razliko 
od večine serij s priljubljenimi 
sociopati, kot npr̂  Tony Soprano, 
House, Dexter, se narativ serije 
trudi izničiti začetno identifi-
kacijo gledalca z Walterjem, ob 
tem pa razburka marsikatero 
moralno čustvo. 
j a m č i zgol j z a t o , d a g a b o m o k u p o v a l i še n a p r e j . P o v s e m j a s n o 
je, k a k o a b s o l u t n o n e p o m e m b n a je kvaJ i te ta p r o d u k t a za celo-
t e n p r o c e s p r o k v o d n j e / d i s t r i b u c i j e / p o t r o s n j e . Pa v e n d a r , Bre-
aking B^d t e m e l j i n a n a p a č n i p r e d p o s t a v k i , d a m i t i č n a kva l i t e t a 
p r o d u k t a « m o d r o n e b o « ( 9 5 , 1 % č i s t o s t m e t a m f e t a m i n a , ki 
se z a r a d i č i s t o s t i obar t ra m o d r o • m i m o g r e d e , t o n i res) s p r e -
m e n i k a r k o l i . N a p a č n a p r e d p o s t a v k a , d a k v a l i t e t a šteje^ p a oi 
p r e d p o s t a v k a se r i je , p a č p a o s e b n a p r e d p o s t a v k a WaJ te r j a , kl, 
k l j ub t e m u d a s e n a v s a k e m k o r a k u i z k a ž e u napačno« v z t r a j a 
n a x d r t u o 2 n o s t i k o t g l a v n e m u r a z l o g u s v o j e s u p e r i o r n o s t i i n 
p reds t a tHja g o n i l o n j e g o v e g a m o r a l n e g a r a z k r o j a . Raz log , z a k a j 
W a l t e r izbere , d a je b o l j e b i t i p o s a j t k o t m e h k u ž e c J e s v o b o d a , 
t o d a t o u t e m e l j u j e objektivna h^ahteto n j e g o v e g a d e l a . 
M o r a l n i r a z k r o j W a l t e r ja o d d a j a s e v a n j e , ki povz roč i r ak celo-
t n e g a d r u ž b e n e g a s v e t a , v k a t e r e g a j e v p e t , t o d a ke r j e f o k u s 
p r e s t a v l j e n n a n jegot ro l a s t n o d o ž i v l j a n j e t e g a r a z p a d a i n k e r 
k n v d e n e m o r e p r e v z e t i s a m • s a j j e b i l a kr iv ica s t o r j e n a t u d i 
n j e m u m o r a W a i t e r o p r a v i t i d e l o p r e v r e d n o t e n j a . P r e v r e -
d n o t e n j e v r e d n o t se p r a k t i č n o d o g a j a n a p a r t i k u l a r n e n a č i n e 
m z r az l i čn imi p o z i t i v n i m i u t e m e l j i t v a m i , ki v p o p u l a m i u m e -
t n o s t i m e j i j o n a l o g i k o i z r a z n o s t i , p r e v r e d n o t e n j e n i pos t av l j e -
n o s t ^ b o d n o ali r a z u m s k o , p a č p a k o t i z r a z v z p o s t a v l j e n e g a 
r e d a . RazločiJi b o m o m e d d v e m a f u n k c i j a m a , k i j i h o p r a v l j a j o 
v r e d n o t e , m i i l j e n e v o d n o s u d o d r u ž b e n e g a r e d a : p r v i č g r e za 
l eg i t imac i j o d r u ž b e n e g a r e d a , ki l e - t e g a p r e s t a v i iz golega ob* 
s t o j a v r e g i s t e r m o r a l e , t j . konsatutivne v r e d n o t e , d r u g i č p a za 
n j e g o v o dopo ln i lo , k o l i d e a l n i in p o n o t r a n j e n i p o d a l j š e k eks* 
p L a t n i h zakonov^ p r a k s i n n a v a d d r u ž b e , t j . jkc^reim^ne v r e d n o -
te . S l e d n j o f u n k c i j o v r e d n o t si z l a h k a o g l e d a m o n a p r i m e r u 
M o r e t t l j e v e i z v r s t n e anaJ ize I b s e n o v i h d r a m , Crcry area, Ibsen 
and the Spirit ofCopitalism, i n t e r p r e t i r a I b s e n a k o t m i s l eca 
i m a n e n t n i h a n t a g o n i z m o v b u r ž o a z i j e . B u r ž o a z i j a , l o č e n a o d 
r a z r e d n e g a bo ja , s a m a v seb i v k l j u č u j e d r u g e bo je , ki s o sicer 
l e g a l n i • k e r b u r ž o a z i j a s a m a p o s t a v l j a z a k o n e • a n e l e g i t i -
m n i . M o r a l a se r a z l o č i o d z a k o n i t o s t i i n p r i d o b i l a s t n o re la -
t i v n o a v t o n o m n o o b m o č j e d e l o v a n j a , p r a v k o l i k o r z a k o n t i e 
p o k r i j e v s e g a . MoraJa se p r i č n e , k j e r se z a k o n k o n č a . T a k o j e 
v s a k a s f e r a l e g a l n o s t i v seb i r a z d r o b l j e n a v s ivo c o n o p r e p l e -
t a s e n c i n s v e t l o b e , v p l e s m o r a l n e g a p r a v i n n a r o b e , ki p a s ta 
s a m a p r e c e j j a s n o o p r e d e l j e n a . Kar do loča k a j j e p r a v i n n a r o b e 
z n o t r a j s f e r e l e g a l n o s t i s o v r e d n o t e , ki d o p o l n j u j e j o d r u ž b e n i 
r e d . Te so , ke r o p r a v l j a j o se l ekc i jo z n o t r a j s f e r e , ki je ž e s a m a 
i z b r a n a k o t n a j p o m e m b n e j š a , p o s t a v l j e n e se v i s j e , a d e l u j e j o 
b a n a l n o . M o r e t t i eksp l i c i r a p o s t e n o s t k o t t a k s n o v r e d n o t o t r -
g o v s k e d r u ž b e , t r a n s p a r e n t n o s t p o s l o v a n j a , n p r z a u p a n j e d o 
t r g o v c a s u h e robe , d a n a s n e n a t e g n e n a s u h o . Seveda se t a k s n o 
p o s t e n o s t r e d n o k r ä , t o d a krs i t i /e s o l a h k o u p r a v i č e n e , s s t r a n i 
g lob l j ih , k o n s t i t u t i v n i h v r e d n o t , t a k s n i k o n f l i k t i p a s o r a z l o g 
p r a v i h ideo lošk ih a n t a g o n i z m o v . Ko se d o g a j a n j e p r e s t av i izven 
s f e r e l ega lnos t i , p a b h k o o p a z i m o b o l j č i s te m o m e n t e ideo lo -
š k i h m e h a n i z m o v , s a j ce lo tna u red i t ev , ke r p o definici j i n e m o r e 
b i t i u l e m e l j e r u v z a k o n i t o s t i , s lon i n a o z k i h k r o g i h z a u p a n j a . 
C e j e s p l o s n a v r e d n o t a p o s t e n o s t , p a j e n j e n a s p l o š n a negac i j a 
v k a p i t a l i z m u v r e d n o t e n j e kva l i t e t e , ki n iko l i n i m i š l j e n o z a r e s 
i n j e b o l j k o t s o d b a o o b j e k t i v n i h b s t n o s t i h m i š l j e n a k o t r e -
k l a m a , k o t s o d b a , i z r e č e n a o s t a t u s u , ki t o m i s t i č n o k v a l i t e t o 
s p r e m l j a , k o t f e t i š p r e s e ž n e xo 'ednost i , ki n e o b s t a j a k o t s t v a r . 
T o d a ce je p o š t e n o s t r e s s p l o s n a v r e d n o t a , k v a l i t e t a p a n j e n a 
s p l o š n a negac i j a , ki o s t a j a n e š k o d l j i t ^ , dok l e r o s t a j a m o v m o -
d u s u , k j e r avsi t remo«, d a se t e m u zgo l j t a k o reče, p a za p r a v o 
n o t r a n j e p r o t i s l o v j e v r e d n o t n e p o t r e b u j e m o d r u g e g a , ko t d a 
z a r e s v e r j a m e m o v k v a l i t e t o . W a l t e r s s v o j i m s c i e n t i z m o m za -
r e s v e r j a m e v o b j e k t i v n o k v a l i t e t o s v o j e g a p r o i z v o d a i n v t e m 
je r az log n j e g o v e g a z la . 
T a n t a z m e v i r t u o z n e suDjekt^vnos t r^ 
V i r t u o z n a f a n t a z m a o d i g r a e n e g a i z m e d o s n o v n i h m i t o v ka-
p i t a l i z m a , ki je de l k o n s t i t u t i v n e xo ' ednos tne s h e m e , t o j e m i t 
p r a v e g a s u b j e k t a , ki je m i t s a m o z a d o s t n e a t / to-
n o m n e s u b j e k t i v n o s t i G u s t a v o F r ing , W a l l e r j e v o s r e d n j i n a -
s p r o t n i k v t r e t j i i n č e t r t i s e z o n i J e p r i m e r p o s l o v n e ž a , k i j e 
u d e j a n j e n j e t e g a m i t a . J e p o d j e t n i k , l ä k o t m n o g o k a p i t a l i s t o v 
už iva v a b s t r a k t n i v e d n o s t i , v g o l e m d e j s t v u , d a je n a xo'hu h ie -
r a rh i j e moč i , n e uživa v n o b e n e m p o s e b n e m l u k s u z u , je p o p o l n 
d e l o h o l i k i td . N j e g o v a z g o d b a o u s p e h u v k l j u č u j e m a n j š i č u d e ž 
vez , p o z n a n s t e v i n p o d p o r e m e h i š k e g a k a r t e U . C e G u s t a v o ve, 
d a j e z a s v o b o d o dovol j , d a z n a m o i zkor i šča t i d r u g e , j ih x ^ e t i 
v k r o g z a u p a n j a i n p o š t e n o s t i , p a j e H e i s e n b e r g n j e g o v o p o -
p o l n o n a s p r o ^ e , v e s soc ia ln i m o m e n t v id i ko t n e g a t i v n o s t , n e 
k o t sredstvo o s v o b o d i t v e , t o j e z a n j o b j e k t i v n o . M i m o g r e d e 
l a h k o o b l i k u j e m o prav i lo : o s e b o l a h k o d o j e m a m o k o t m o r a l n o 
k l j u b t e m u , d a k r š i k o r e k t i v n e v r e d n o t e , v e n d a r le p o d p o g o -
jem, d a h k r a t i a f i r m i r a k o n s t i t u t i t / n e xo'ednote. Z a t o n a p r i m e r 
Morala se razloči od zakonito-
sti in pridobi lastno relativno 
avtonomno območje delovanja, 
prav kolikor zakon ne pokrije 
vsega. Morala se prične, kjer 
se zakon konča. Tako je vsaka 
sfera legalnosti v sebi razdro-
bljena v SIVO cono prepleta senc 
in svetlobe, v ples moralnega 
prav In narobe. 
T e d a B e n e k e j a , n e s p o s o b n e ž a , ki p o d e d u j e ftrmo i n n a m e s c o 
m e t a m f e t a m i n a k u h a k n j i g e , k l | u b t e m u , d a j e k r iv m a n j r a d i -
k a l n e g a zla , n e m o r e m o s o d i t i p o z i t i v n o . N i p o s t e n , k o r e k ö v -
n i h v r e d n o t m z a k o n o v pa n e k r s i z a a f i r m a c i j o k a k i h g lob l j i h 
v r e d n o t , a m p a k z a r a d i l a s t n e n e s p o s o b n o s t i . G u s t a v o F r i n g 
p o d r u g i s t r a n i i m a k v a l i t e t e , ki s o zd ruž l j i ve z n a š o m o r a h i o 
s h e m o , č ep rav je n e p o š t e n , i m e t j e p r i d o b i p o l a s t n i h zas lugah . 
W a i t e r p a ko t z n a n s t v e n i k n e r a z u m e o s n o v e k o n o m i j e , n j e g o -
va e m a n c i p a c i j a j e u t e m e l j e n a s f a n t a z m o o b j e k t i v n e kva l i t e t e ; 
t a s J u ž i k o t u t e l e š e n j e n j e g o v e g a ega . Le kva l i t e t a je z m o ž n a no-
s i l i n e s k o n č n o in f l ac i jo n j e g o v e s u b j e k t i v n o s t i . Kar je z a G u s a 
pose l , je 2a WaJta a p o t e o z a . Tako k o t N o l a n o v J o k e r m o r a W a l t 
v k o n č n i f a z i p o s t a b čista m a s k a , ki je z m o ž n a p r e n e s b kreac i jo 
r t d s t i čne k v a l i t e t e stroje l a s t n e s u b s t a n c e i n h k r a t i un i č i t i trse 
os t a lo . T a k s n a f a n t a z m a , iz k a t e r e logično s l e d j bož j i k o m p l e k s . 
Če The Wire s svojim material izmom vedno skuša razkriti materialne 
pogoje svobodnih odločitev in Jih prizemljiti iz svobodnih moralnih 
odločitev v strukturne prisile, s tem zgreši prav objekt morale kot take. 
Moralne odločitve so vsakič reducirane na efekt strukturnega nasilja, 
subjekti zvedeni na kolesca velikega mehanizma, toda naj bo to res al 
ne, takšna zasnova ne omogoča več forme tragedije. 
»Sovražni, veseli obrazi mojih tovarišev.« 
Kolimske zgodbe Varlama Šalamova 
i j oša K r a / a n i a 
To j e s e n j e i2sel s lovenska prevodKo/Zm^k/ft z^odö , zbirke č r t i c Var i a m a S a l a m ova, ki p o l e g S o l z e n h c i n a In A h m a -
tove p reös t a/ i j a n a j p o m e m b n e j š o U t e r a m o pričo živ l jenja v g u l a g u De lo z a h t e v a posebno pozornost ne fe zarad i 
s vo j e oDsirnost^ In v l o ž e n e g a p r e v a j a l k i n e g a t r u d a • n a d o D n h sedems to thh s t r a n e h n a j d e m o v e Č kot o s e m d e -
set zgodb IZ Ž iv l jenja s ib i r sk ih k a z n j e n c e v t e m v e č tud i zarad i spec i f i čne m o ö p i san j a , ki p r e s e g a k las i f i kac i jo 
t a b o n š č n e I r terature m p o s t a v l j a š a l a m o v a v v r h r u s k e kn j i ževnos t i d^^^setega s to l e t j a 
p 4 ) € b i 5 t w n o p r o k t j r $ k a , t o d a p r e c e ) n o v o d o b n a V e i j e t n o f a -
rad) laž^e d o s l o p n o i t i z n a n j a , ki o m o g o o s u b j e k i , ki jt h k r a t i 
i z o b r a ž e n m n t z a s e d a t d s o k e g a m e s t a v d r u i b e n i h i e r a rh i ) i , 
tj* v e d n o s t se n e rav^^a v€c p o r a z r e d n i razl iki . Walcer s a n j a o 
l e m , d a bi b)lo n j e g o v o d^ lo t a k o p o s e b n o in n e n a d o m e s t l j i v o , 
l a k o u n i k a l n o , d a n e b j b i l o ^ m o ž n o m e n j a t a m bi s e t a k o z 
a b s o l u t n o k v a h t e t o p o v z p e l n a d r a z m e r j a i z k o r i š č a n j a k a p i t a -
la, o s v o b o d i l s p o n d r u ž b e , ki g a z a t i r a , i n k o n č n o živel v r e d n o 
ž i v l j e n j e VValterjev m i t v i r t u o z a , ki je z m o ž e n z o b j e k t i v n o 
k v a l i t e t o p r e s t a v i t i r ed d o g c d k o v v r e d v r e d n o s t i , je s e v e d a 
n a p a č e n t u d i z n o t r a j n a r a t i v a Breaking Bed . V s a k i č $e i zkaže , 
d a j e W a l l e r j e v a u s p e s n o s t p o v s e m o d v i s n a od n o v o razvpitih 
l o o a J n i h v e s c n m n e o d kva l i t e t e de l a , k j )o s a m p o s t a v l j a , k o t 
t i s t o , p o č e m e r j e z a s l u ž e n in o d r e š e n s v o j i h g r e h o v . W a l t e r 
n e opaz i , d a j e m e n t o k r a c i j a n jegotre v i r t u o z n e f a n t a ^ m e gol i 
u m i s l e k , d a z a s l u g n j e g o v e g a u s p e h a n e gre i s k a t i v o b j e k t i v -
n i kvaJ j t e t i , a m p a k n j e g o v e m l a s t n e m i z k o r i š č a n j u d r u g i h , še 
v e d n o v e r j a m e , d a l a h k o kva l i t e t a d e l a u p r a x n ä r e d mer i t ok ra^ 
ci je i n d a j e s t e m r e d o m z d r u ž l j i v a . S a n j e p r o i z v a j a l c a p a s o 
za o b s t o j e č r e d p r o d u k c i j e i n p o t r o š n j e uničetraJne^ s o r ak , k i 
unič) v s a k d o b r o n a o l j e n i $t roj k a p i t a l i s t i c n e p r o d u k c i j e ^ s a n j e 
v i r t u o z a s o zlo k a p i t a l i s t i č n e g a p r o c e s a , s p r e v r n e j o ga v odJo -
č)lni t o č k i i n t o zgo l j s t e m , d a o d n j e g o v e l a s t n e u t e m e l j i t v e 
o d š t e j e j o c i n i č n o d i s t a n c o 
S t e m n a m Breaking Bad l a h k o p r e d s t a v i n e k p r e p r o s t a n t a -
g o n i z e m n a i e i d e o l o i k e s h e m e , i n d i v i d u a l i z e m , ki ve l j a t u d i 
v m o r a l i , je n e k o m p a ö b i l e n s p r o d u k c i j s k i m n a a n o r a , ki r a z -
v r e d n o t i d e l o v a b s t r a k t n i m e n j a t a i n z a h t e x ^ h k r a t i o s e b n a 
m o r a l n o o d g o v o r n o s t i n i zko r i š čan je d r u g i h . F a n t a z m a , ki n a m 
j o p o p u l a r n a u m e t n o s t p r e d s t a v i n a m e s t o r e a l n e g a u n i č e n j a 
t e g a a n t a g o n i z m a , j e v i r t u o s o zlo^ še p o s e b e j , k o g o v o r i v a lu-
z i j ah . V i r t u o z n o z lo u n i č u j e k o t r ak • z e k s c e s o m , i n če l a h k o 
k je v i d e a l n e m r e g i s t r u m o r a l e i š č e m o r a z l o g e t e h i d e a l n i h a n -
t a g o n i z m o v , j e t o p r a v v ana l i z i n j e n e k o n s t i t u t i v n e m i t o l o g i -
je, e m a n c i p a c i j e i n d i v i d u u m a , m e n t o k r a c i j e m k v a l i t e t e , ki j o 
r a z k r i v a f a n t a z m a v i r t u o z a . M i t o l o g i j e , v k a t e r o g l e d e n a p o -
p u l a r n o s t l ika v x r t u o z a / s o a o p a t a d a n e s o č i t n o še v e d n o glo^ 
b o k o v e r j a m e m o . • 
Prelistajte prejšnje številke, naročite se na revijo. 
Obiščite spletno stran 
www.razpotja.si 
Varlana S a l a m o v s e j e rodi l le ta 1 9 0 7 v Vologda n a s e v e r o z a h o d u 
R u $ k e g a c e s a r s t v a . Š t u d i r a l je v n e m i r n e m času p o O k t o b r s k i 
r evo luc i j i t e r s e z e z g o d a j angažara l k o t n a s p r o t n i k S t a l i n o v e 
po l i t ike ; f e b r u a r j a 1 9 2 9 s o ga a re t i r a l i z a r a d i š i r j e n j a » L e n i n o -
ve o p o r o k e « , k o n t r o v e r z n e g a i n u t a j e n e g a b e s e d i l a , v k a t e r e m 
je p r v i v o d i t e l j S o v j e t s k e ^veze p o z v a l k o d s l a v i t v i t r e n u t n e g a 
p a r t i j s k e g a v o d s t v a s S t a l i n o m n a če lu . P r e k r š e k j e zadoščal^ 
d a j e S a l a m o v n a s l e d n j a tr i l e t a p rež ive l v k a z e n s k e m t a b o r i š č u 
n a Uralu , p o k r a j š e m o b d o b j u p r o s t o s t i p a s o ga z a r a d i » t roc-
k i z m a « z n o v a o b s o d i l i i n d e p o r t i r a l i n a Kolina o, r eg i j o n a dal j -
n e m v z h o d u S o v j e t s k e zveze . Le t a 1 9 3 8 i n 1 9 4 3 s o m u z a r a d i 
d r o b n i h k r š i t e v p o d a l j š a l i k a z e n , ki jo j e p r e s t a j a j k o t p r i s i l n i 
de lavec v r u d n i k u i n t a jg i . Po t e ž k i b o l e z n i in t i f u s n i k a r a n t e -
n i je l e t a 1 9 4 6 d o b i l r e š i l n o p r i l o ž n o s t , d a se izšo la i n d e b ko t 
s a n i t e j e c v s a p o m i š k i b o l n i š n i c i . Le t a 1 9 5 3 se j e v r n i l v M o -
s k t r o - k o t e d e n i z m e d r e d k i h b ivš ih k a z n j e n c e v , s a j je s i s t e m 
n o t r a n j i h p o t n i h b s t o v p r e p r e č e v a l v r n i t e v v več j a m e s t a • t e r 
d e l o t ^ l k o t n o v i n a r i n p i s a t e l j . V a r l a m S a l a m o v j e u m r l l e t a 
1 9 8 2 v M o s k v i . 
K o l i w t ^ zgodbe j e S a l a m o v p i sa l v d e s e t l e t j u p o v r n i t v i iz gu -
laga Č e p r a v se je v č a s u o d j u g e p o StaJinoxd s m r t i p r e g a n j a n j e 
i n t e l e k t u a l c e v o b c u l n o z m a n j š a l o , j e l a h k o t a b o r i š č n a l i t e r a -
t u r a i ^ l a s a m o s s o g l a s j e m n a j v i š j i h i n s t a n c s o v j e t s k e o b l a s t i , 
k a r je se p o s e b e j o< i tno v p r i m e r u S o l ž e n i d n a , k i j e svoj En d a n 
I v a n a D e n i s o v i č a ob jav i l p o d n e p o s r e d n i m p o k r o v i t e l j s t v o m 
H r u s č o v a . S a l a m o v n i n i k o l i užitraJ p o d o b n e g a z a u p a n j a o b b -
s t i : Kolimske zgodbe s o v a n g l e š k e m p r e v o d u p r v i č i ^ e m e d 
let) 1 9 7 0 i n 1 9 7 6 , u r a d n o s o v j e t s k o i z d a j o pa s o d o č a k a l e še le 
l e t a 1 9 8 9 . A v e n d a r i e s o v t u j i n i i n k a s n e j e d o m a n a l e t e l e n a 
i z j e m e n o d m e v , ki g a j e n a g r a d a f r a n c o s k e g a Pen le še okrep i l a ; 
d a n e s o s t a j a j o a t / t o r j e v o da l eč n a j b o l j b r a n o d e l o 
Z b i r k a je s e s t a v l j e n a iz t r e h c ik lov č r t i c ( » K o l i m s k e zgodbe»^ 
»Levi breg« i n » U m e t n i k lopa te«) , k i s i n e s l e d i j o n i t i p o ča su 
n a s t a n k a n i t i p o r e d u p r i p o v e d i . V p r e h o d u m e d d v e m a čr t i ca -
m a se S a l a m o v prese l i iz U r a l a n a Ko l imo , iz d e l o v n e g a t a b o r i -
š ča g l o b o k o v Sibir i j i n a z a j v m o s k o v s k i p r e i s k o v a l n i u p o r , iz 
v a r n e j š e g a o k o l j a n a v a d n i h z a p o r n i k o v v d r u ž b o u r i c , o r g a n i -
z i r a n e z l o č i n s k e z d r u ž b e , k i j e v r e ž i m u gu l aga už iva la p o s e b -
n e p r iv i l eg i j e . Sele n a z a d n j i h s t r a n e h z b i r k e se p r i č n e j o č r t i ce 
n i z a t i v k o h e r e n t n o na rac i jo , k i o r i š e n e n a d e n v z p o n iz a b s o l u -
t n e g a d n a d e l o v n e g a t a b o r i š č a i n k o n č n o o d r e š i t e v iz Ko l ime 
Ker s o p r i p o v e d i n a s t a j a J e v d a l j š e m č a s o t m e m o b d o b j u in b rez 
j a s n o z a s t a v l j e n e g a n a č r t a ^ se i s t e a n e k d o t e p o n o v i j o v r a z -
l i čn ih p o v e s ö h , v e n d a r z o b č u t n i m i v a r i a d j a m i V » Z e l e n e m 
tož t icu« , n a j d a l j š i z g o d b i v zbirJd, S a J a m o v p r i p o v e d u j e o n e u -
s p e š n i h p o s k u s i h p o b e g a iz t a b o r i š č ; m e d d r u g i m c ^ n o v i t u d i 
u s o d o n e k e g a z a p r t e g a Čas tn ika , ki je s k u p a j s s v o j i m i v o j a k i 
p a d e l m e d p o s k u s o m b e g a . Njegovo z g o d b o p o n o t a v l i t e r a r n o 
m o č n o p r e d e b n i čr t ic i , » Z a d n j i b o j m a j o r j a Pugačova«, p r i če-
m e r n e skr iva , d a s o p o d r o b n o s t i p r i p o v e d i izmišJ jene : č a s t n i k a 
n a m r e č p r e i m e n u j e p o u p o r n e m k o z a k u i z o s e m n a j s t e g a s to* 
l e t j a , j u n a k u P u š k i n o v e Z ^ ^ i o v i n e Pugacetfü i n Sictndccve hče-
re. S a l a m o v t ipa , r a z i s k u j e , i šče n a č i n , k a k o u b e s e d i t i i z k u s t v o 
gu laga , t e r s v o j e b e s e d i š č e i n p n s p o d o b e p o g o s t o n a j d e v r u s k i 
k u l t u r n i z g o d o v i n i . 
P r i p o v e d o v a l e c n i n i č m a n j sp remen l jh? : le e n k r a t j e i m e n o v a n 
»Salamov«, d r u g j e se p r e d s t a v l j a k o t »Krist« ali »Andre jev« . V 
v e č i n i Črtic s e d r ž i v o z a d j u d o g a j a n j a , l j ud i okol i s e b e i n n j i -
h o v a d e j a n j a r e d k o p o s p r e m i z n e d v o u m n o s o d b o . N j e g o v a iz -
v z e t o s t n a s s p o m n i n a Lcvčeve zapiskč L S. T u i ^ e n j e v a , ki s o 
v m o r a l n o z a d r ž a n e m t o n u be lež i l e p a t o l o g i j e r u s k e g a f evda -
l i z m a p r e d k m e č k o r e f o r m o . Kolimskč zgodbe t a k o n e txrorijo 
p r i p o v e d n e ceJote, ki b i se v r t e l a o k o h u s o d e e n e g a k a z n j e n c a , 
t e m v e č s o p r e j z a s l o n ali ode r , n a k a t e r e m se z v r s t i j o č g u r e t a -