Da T Da

h

m e m

L

a

a

i ad i

z

z

Č y Č

f

ik r i

o k

at m at

a

a

Čikat

martina blečić kavur

dama iz čikata

the lady from čikat

dama iz čikata



Dama iz Čikata

The Lady from Čikat

Dama iz Čikata

Martina Blečić Kavur

koper

2 0 1 4





Sadržaj ■ Contents ■ Vsebina

7

Uvod ■ Introduction ■ Uvod | 9

Dama ■ The Lady ■ Dama | 11

Ikonografija ■ Iconography ■ Ikonografija | 19

Interpretacija ■ Interpretation ■ Interpretacija | 37

Bibliografija ■ Bibliography ■ Bibliografija | 43

Uvod ■ Introduction ■ Uvod

9

S otoka Lošinja, najjužnijeg većeg oto-

ka na Kvarneru i na Gornjem Jadra-

From island of Lošinj, the southern-

most major island in the Kvarner re-

Z

morfna f

otoka Lošinja, najjužnejšega večje-

ga otoka na Kvarnerju in na Gor-

nu, potječe antropomorfna sitna

gion and the UpperAdriatic, origina-

njem Jadranu, izvira antropo-

plastika, tzv. dama iz Čikata. Nažalost, arhe- teted small anthropomorphic figurine, i.e.

igurica, t. i. dama iz Čikata. Žal

ološki kontekst njezina nalaženja nije poz-

Lady from Čikat. Unfortunately the context arheološki kontekst njenega odkritja ni nat. Smatra se da je kao pojedinačni nalaz

of its discovery is not known at all. Howe-

znan, domneva pa se, da je bila odkrita kot

nađena 1975. godine, vjerojatno, prilikom

ver, it is believed that it was discovered as an posamična najdba leta 1975, najverjetne-gradnje turističkog kompleksa Vil a Diana, isolated find in 1975, most probably during je ob gradnji turističnega kompleksa Vil-uz sami obalni dio jedne od najljepših uva-

the construction of the tourist complex Vil- la Diana ob obali enega najlepših zalivov la na prostoru otoka Lošinja ( sl. 1). Figurica

la Diana along the coastal part of one of

na otoku Lošinju ( sl. 1). Figurica se je v času

se, prilikom prijašnjih objava,1 nalazila još u

the most beautiful bays of the island Lošinj

prejšnjih strokovnih objav1 nahajala v lasti

privatnom posjedu obitelji Stojana Dimitri- ( fig. 1). The figurine was, during previous družine Stojana Dimitrijevića, nekdanjega

jevića, nekadašnjeg profesora prapovijesne

publications,1 kept in the private property

profesorja prazgodovinske arheologije na

arheologije na zagrebačkom Filozofskom

of the family of Stojan Dimitrijević, a for-

zagrebški Filozofski fakulteti. Pozneje, leta

fakultetu, i naknadno je, 2002. godine, pre-

mer professor of Prehistoric archaeology at 2002, je bila predana Lošinjskemu muzeju, dana u Lošinjski muzej gdje je i danas smje-the Faculty of Philosophy in Zagreb, whi-

kjer se nahaja še danes.2 Gre za izjemno za-

štena.2 Riječ je o vrlo zanimljivoj i nadas-

le in 2002 it was handed over to the Lo-

nimiv ter edini poznani primerek keramič-

ve jedinstvenoj keramičkoj skulpturi koja

šinjski muzej where it is kept today.2 This

ne figurice s prostora železnodobnih kultur

potječe iz željeznodobnih kultura istočne

unique and very interesting find is the only

vzhodne obale Jadrana zadnjega prazgodo-

obale Jadrana posljednjeg prapovijesnog ti-

ceramic figurine discovered on the territo-

vinskega tisočletja pred našim štetjem.3

sućljeća stare ere.3

ry of Iron Age cultures on the eastern coast

of the Adriatic in the last prehistoric mil-

lennium BC.3

1 Kukoč 1985; Majnarić-Pandžić 1998, 317-318, sl. 140.

1 Kukoč 1985; Majnarić-Pandžić 1998, 317-318, sl. 140.

1 Kukoč 1985; Majnarić-Pandžić 1998, 317–318, sl. 140.

2 Ćus-Rukonić 2003.

2 Ćus-Rukonić 2003.

2 Ćus-Rukonić 2003.

3 Blečić Kavur 2012. Studija je u izvornom obliku ob-

3 Blečić Kavur 2012. The original article was publi-

3 Blečić Kavur 2012. Članek je bil, v svoji prvotni, ob-

javljena kao članak u Arheološkom vestniku.

shed in the Arheološki vestnik.

liki objavljen v Arheološkem vestniku.



Slika 1. Otok Lošinj i položaj uvale Čikat (prilagođeno prema Google Earth 2013).

Figure 1. Island of Lošinj and the location of the Čikat Bay (adapted from Google Earth 2013).

Slika 1. Otok Lošinj in lega uvale Čikat (prilagojeno po Google Earth 2013).



Dama ■ The Lady ■ Dama

11

Ta sitna, puna plastika obilježava sta-

tuu visine 10,4 cm, najveće širine u

This small massive figurine is a statu-

ette of only 10.4 cm in height, broad- Majhna polna plastika je visoka le 10,4 centimetrov, v predelu ra-predjelu ramena od 6,6 cm, te pro-

est in the shoulder region at 6.6 cm

men meri 6,6 cm, premer glave

mjera glave od 4,8 cm ( sl. 2–5). Figura je tre-

and with a head of 4.8 cm in diameter ( figs.

pa je 4,8 cm ( sl. 2–5). Figurica je obravnavana

tirana vrlo pojednostavljeno ali istodobno,

2–5). The figurine is treated in a very simpli-

zelo poenostavljeno, vendar s svojo povdar-

istaknutom pozom, naznačenim gesta-

fied manner, presenting a distinct pose with

jeno držo, naznačenimi gestami in znaki de-

ma i znakovljem, ozbiljno i svečano, mog-

indicative gestures and symbols, serious and

luje resno in svečano, lahko bi rekli celo in-

li bismo reći čak i intimno, neposredno ov-

ceremonial, focusing directly on the eternal-

timno, oblikujoč decentni, togi ženski lik.

jekovječujući decentni, ukočeni ženski

isation of a decent, stiff female image. The

Figurica je modelirana iz gline s številnimi

lik. Plastika je modelirana u glini s podo-

figurine was made from clay with many ad-

primesmi, predvsem zdrobljenim apnencem

sta primjesa, ponajviše usitnjenog kame-

ditives, mostly with crushed limestone or

in/ali kalcitom, kar posledično ustvarja do-

na vapnenca i/ili kvarcita, pa je sama kera-

quartz, creating pottery of a relatively rough

kaj grobo fakturo keramike. Tako so neka-

mika prilično grube fakture, na dijelovima

facture, in some parts clumsy and stockily

teri deli upodobitve izdelani nevešče in čo-

nezgrapno i zdepasto izvedena ( sl. 2–3). Na-

finished ( figs. 2–3). This also constrained, or

kato ( sl. 2–3). Njena tekstura je že njenemu

ime, to je i samome autoru toga djela ote-

at least to a large degree limited, the author

izdelovalcu otežkočala ali vsaj močno ome-

žavalo ili prilično ograničavalo mogućnost

of this work to precisely and refinedly elab-

jevala možnost bolj natančne in prefinjene

preciznijeg ili profinjenijeg izvođenja kako

orating the figure itself and its proportions.

izdelave akta in njegovih proporcev kot tudi

akta i proporcija, tako i brojnih detalja koji

Due to the characteristics of the materi-

posameznih na njem prikazanih detajlov.

su na njemu prikazani. Zbog osobitosti ma- al, the figurine has acquired a coarse surface Zaradi značilnosti materiala ima figurica iz-terijala, figura ima i izrazito hrapavu po-

which is today on several spots more or less

razito hrapavo, danes na številnih mestih

vršinu koja je danas na mjestima manje ili

damaged. The additives in the pottery actu-

tudi bolj ali manj poškodovano površino.

više oštećena. Navedene joj primjese zapra-

ally accelerate the visual dynamics which in

Navedene primesi pravzaprav pospešuje-

vo pospješuju vizualnu dinamiku koja se, u

specific perspectives reflects with lustre and

jo vizualno dinamiko, ki se v različnih po-

određenim perspektivama, reflektira pre-

the change of shades, thus again creating the gledih kaže z odsevanjem ter spremembami sijavanjem ili izmjenom tonova, čime otva-vivacity of the whole surface. Yet, the surface barvnih tonov, s čimer omogoča živost ce-ra živost čitave površine. No, površina nije

is not uniform, since individual parts were

lotne površine. Vendar površina ni povsod



12

ataik

z ča ima■ d

at ik

m č

ro

y fda

e lh■ t

ata ik

z ča imad

Slika 2. Dama iz Čikata (Lošinjski muzej, inv. br. LM 750, Foto: Arhiv Lošinjskog muzeja).

Figure 2. Lady from Čikat (Lošinjski muzej, Inv. nr. LM 750, Photo: Arhiv Lošinjskog muzeja).

Slika 2. Dama iz Čikata (Lošinjski muzej, inv. LM 750, foto: Arhiv Lošinjskega muzeja).

svugdje jednaka, budući da su pojedini dije- also additionally treated – with the expo-enaka, saj so bili nekateri deli še dodatno ob-

lovi i dodatno obrađivani, izdvajanjem uši-

sure of the ears and the braid, or further ac-

delani – ločeno so obdelana ušesa in lasje,

ju ili pletenice, ili pospješivani izvedbama i

centuated with executions and interventions spleteni v kito, drugi deli pa obdelani z dru-zahvatima u drugim tehnikama i u druga-

in different techniques and in different rela-

gimi tehnikami in drugačnimi odnosi do

čijim odnosima, npr. urezivanjem, polira-

tions – as for example the incising, polishing površine – na primer z vrezovanjem in poli-njem i premazivanjem.

and coating.

ranjem oziroma premazovanjem.

Glede na to, da glina dopušča popolno kon-

Budući da glina dozvoljava potpunu kon-

Since clay permits total control during

trolo v procesu oblikovanja in dodajanja

trolu prilikom oblikovanja i dodavanjem

the forming and adding of the mass, un-

mase, je za razliko od drugih klasičnih ma-

mase, za razliku od drugih klasičnih mate-

like other traditional materials, it is per-

terialov idealna za svobodnejši pristop k

rijala, idealna je za slobodniji pristup izrad-

fect for a liberal approach to the fabrica-

13

oblikovanju izdelka, predvsem detajlov ter

bi djela, pogotovo detalja i eksperimenti-

tion of the work, especially in the details

a

eksperimentov, kar se odraža tudi na čikat-

ranju, što se odražava i na samoj čikatskoj

and experimentation, which is reflected

m

ski figurici. Na osnovi navedenih dejstev

figurici. Temeljem činjenica, djelo je vjero-

on the figurine from Čikat itself. Based on

■ da

lahko domnevamo, da je bila izdelovana

jatno bilo realizirano progresivno, u proce-

the facts, we can assume a progressive real-

y d

postopoma – v procesu lahko opazujemo

su od vidljivo nekoliko postupaka; mode-

ization of the figurine. With the modeling

a

nekaj zaporednih postopkov. Z modelira-

e l

liranjem figure u samoj glini prikazani su

in clay the basic elements of corporeality

h

njem figure iz gline so bili prikazani osnov-

osnovni elementi tjelesnosti i funkcional-

with the functional details were produced.

■ t

ni elementi telesa ter funkcionalni detajli.

a

nih detalja. Figura je izrađena u barem tri,

The figurine was composed of at least

Figura je bila izdelana iz najmanj treh, kas-

m

naknadno spajana dijela (glava, trup, noge), three, consequently fused parts (the head, neje spojenih delov (glava, trup in noge),

da

koja u gornjem dijelu, tj. na kaloti, i u pre-

the trunk and the legs), which on its up-

ki imajo v zgornjem delu, to je na vrhu gla-

djelu trupa, tj. u pupku, imaju kružne per-

per part, (calotte) and on the frontal part of ve ter v predelu trupa, to je v popku, okro-foracije ( sl. 3–5). Tijelo je zato iznutra šuplje

the trunk, have circular perforations ( figs.

gle odprtine ( sl. 3–5). Telo je znotraj vot-

što je tehničko rješenje kojim se sprečava-

3–5). The empty cavity inside the body is a

lo, kar je bila tehnična rešitev pri izdelavi. S

lo pucanje voluminozne keramike prilikom technical solution preventing the volumi-tem so preprečili pokanje keramike v pro-

sušenja/pečenja. S obzirom na isto, spoje-

nous pottery from bursting during the dry-

cesu sušenja/žganja. Ker so bile noge na

ne su noge, na najtanjem dijelu polomljene. ing/firing. Therefore the added legs were telo prilepljene, so se na mestu spojitve tudi

Naknadno su dovršavani i dekorativni ele-

broken off on the thinnest part where they

odlomile. Naknadno pa so bili dokončani

menti, vjerojatno i premazivanje čitave po-

were fused to the body. Finally the decora-

dekorativni elementi, verjetno tudi premaz

vršine te eventualno dodavanje ukrasa od

tive elements were executed – most prob-

celotne površine ter morebitno dodajanje

drugih materijala.

ably also the coating of the whole surface

okrasja iz drugih materialov.

and the eventual adding of decorations

Morfološki, tijelo statue prikazano je cilin-

V morfološkem smislu je telo figurice pri-

from other materials.

drično, robusno i zaobljeno, ali izrazito plit-

kazano cilindrično, robustno in zaobljeno,

ko poput reljefa, čiju plastičnost, osim po-

Morphologically the body is presented as

vendar hkrati kot plitev relief, tako da po-

vršine, naglašava kontrast svjetla i sjene na

a cylindrical, robust and rounded mass,

leg same površine povdarja njeno plastič-

određenim blago izvedenim prijelazima ( sl.

formed in an extremely low relief. Its plas-

nost tudi kontrast svetlobe in senc na po-

2–4). Tako je ostvarena dojmljivija iluzija tje-

ticity emphasizes the contrast of light and

sameznih, blago izvedenih prehodih med



Slika 3. Dama iz Čikata, prednja i stražnja, gornja i donja strana

(Lošinjski muzej, inv. br. LM 750, Foto: Arhiv Lošinjskog muzeja).

Figure 3. Lady from Čikat, the front and back, upper and lower part of the figurine (Lošinjski muzej, Inv. nr. LM 750, Photo: Arhiv Lošinjskog muzeja).

Slika 3. Dama iz Čikata, sprednji in zadnji, zgornji in spodnji del figurice (Lošinjski muzej, inv. LM 750, foto: Arhiv Lošinjskega muzeja).



lesnosti i voluminoznosti, ponajviše u pr-

shade on the smoothly elaborated transi-

ploskvami ( sl. 2–4). Tako je ustvarjena moč-

snome dijelu tijela, potpuno izostavljenih ili

tions ( figs. 2–4). In this way an impressive il-

na iluzija telesnosti in voluminoznosti, pred-

negiranih samih prsi. U njegovoj cjelini ne-

lusion of voluminosity was created, mostly

vsem v delu oprsja brez oblikovanih prsi, ki

dostaju donji ekstremiteti i lijevo uho. Iz ti-

in the thoracic part with the complete ne-

so skoraj negirane. Plastiki manjkajo spo-

jela izbijaju jedino zaobljena ramena i nagla-

dnje okončine ter levo uho. Iz telesne mase

gation of the breasts. Despite its complete-

šene ruke te na kratkom, a širokom, vratu

izstopajo le zaobljena ramena, poudarje-

ness, the lower extremities and the left ear

predimenzionirano postavljena sferična gla-

ne roke ter na kratkem, a širokem vratu pos-

are missing. Only the shoulders are pro-

va. U prvome su planu, međutim, jasno mo-

tavljena predimenzionirana glava. V ospred-

truding from the body together with the

delirane ruke položene dakle izravno, sime-

ju stojijo roke postavljene simetrično preko

emphasized hands and, positioned on a

trično preko prsi. Premda bez podrobnijih

prsi. Brez izdelanih anatomskih detajlov

short neck, the oversized spherical head.

anatomskih detalja, posebno imaju obrađe-

imajo posebej obdelano le dlan z neskladno

The clearly modeled hands are placed in

15

nu šaku s masivno, neskladno i neprecizno

in nenatančno prikazanimi prsti. V plitvem

a

the foreground directly and symmetri-

reliefu je zelo ploščato in shematsko izde-

m

prikazanim prstima. U plitkome je reljefu,

cally across the chest. Although lacking

lan sprednji del glave, ki je izvlečen in povi-

vrlo plošno i shematski, izrađen frontalni dio

■ da

the anatomical details, they have a special-

šan v predelu spodnje čeljusti, ki je zato tudi

y

glave koji je izvučen i povišen u predjelu do-

d

ly modeled palm with massive and dispro-

najbolj poškodovana. Nos je le blago prika-

a

nje čeljusti, gdje je ona i najviše oštećena. Bla- portionately represented fingers. The face zan v reliefu, medtem ko so ustnice prikaza-e l

go reljefno prikazan je nos, dok su usnice na-

h

is modeled in low relief, very flat and sche-

ne zgolj z vrezom. Na čelnem delu glave se

značene tek urezivanjem. Na čeonom dijelu

■ t

matical. Only the frontal part is elaborat-

nahaja plitva vdolbina, najverjetneje poveza-

a

glave figure nalazi se plitko udubljenje, vje-

m

ed, protruding and elevated on the por-

na z realistično oblikovano frizuro. To pred-

rojatno povezano s realističnim oblikova-

da

tion of the lower jaw – exactly on the spot

stavlja kita, ki je spuščena na ramena ter v

njem same frizure. Riječ je o pletenici koja je where it is also damaged. The nose is rep-obliki črke »Y« pada do sredine hrbta, kjer

spuštena do ramena, ali u jednoj kitici, »Y«

je odlomljena (

resented in low relief, while the lips are in-

sl. 3–5). Prav tako je v plitvem

oblika, pada do polovice leđa i zasigurno je

reliefu nakazana tudi središčna linija zad-

dicated only with incisions. On the frontal

na tome dijelu odlomljena ( sl. 3–5). U plitko-

njice. S končno obdelavo, z vrezovanjem, so

part of the head a shallow hollow is located,

me reljefu naznačena je i središnja linija stra-

bile poleg ust poudarjene tudi realistično

most probably connected to the realistic

žnjice. Završnom obradom, tj. urezivanjem

in/ali z okrasi oblikovana kita, vulva ter za-

modeling of the hairstyle which is missing.

istaknute su, izuzev usnica, realistično i/ili s

pestnice na obeh rokah ( sl. 2–5). To so torej

The latter is presented in the form of a braid

ukrasima isticana pletenica, vulva i narukvi-

elementi, nekateri zelo dobro vidni tudi pri

let loose on the shoulders in a single »Y«

ce na obje ruke ( sl. 2–5). To su dakle elementi,

stranskem pogledu na figuro, ki bodo odlo-

shaped form falling to the middle of the

poneki vrlo dobro razvidni i u pogledu figure

čilnega pomena pri poskusu natančnejšega

shoulders ( figs. 3–5). Also the central line

iz profila, koji će biti odlučujući pri pokušaju

definiranja in interpretiranja te edine male

of the buttocks is indicated only in low re-

pobližeg definiranja te interpretiranja te jedi-

antropomorfne polne plastike s področja

lief. With incising, besides the realistic and/

ne sitne antropomorfne pune plastike s po-

Kvarnerja oz. celotnega vzhodnojadranske-

or decorative braid, the nostrils, vulva and

dručja Kvarnera, kao i iz čitavog istočnoja-

ga obalnega pasu.

bracelets on both hands were represent-

dranskog priobalja.

ed (

Figurica namreč ne kaže, kot je to razvidno

figs. 2–5). These are the elements, which

iz njenega opisa, živahnega odnosa volum-

Figurica naime, kako se vidjelo iz njezina

will be decisive in the attempt at a closer in-

na s prostorom. Ta lastnost izhaja predvsem

opisa, nema živahan odnos volumena i pro-

terpretation of this anthropomorphic figu-



16

ataik

z ča ima■ d

at ik

m č

ro

y fda

e lh■ t

ata ik

z ča imad

Slika 4. Dama iz Čikata, rentgenski snimci

(Lošinjski muzej, Inv. br. LM 750, Photo: Arhiv Lošinjskog muzeja).

Figure 4. Lady from Čikat, X-ray pictures

(Lošinjski muzej, Inv. nr. LM 750, Photo: Arhiv Lošinjskog muzeja).

Slika 4. Dama iz Čikata, rentgenski posnetki

(Lošinjski muzej, inv. LM 750, foto: Arhiv Lošinjskega muzeja).

stora. Tomu ponajviše pridonosi linear-

rine from the territory of the bay of Kvarner iz njene linearnosti in kompaktnosti potez nost i kompaktnost kontura, te zatvorenost as well as from the complete eastern Adri-ter zaprtosti in stisnjenosti mase – zbite in

i skučenost mase, zbijene i plošno istanje-

atic costal belt.

na posameznih delih, predvsem v partijah

ne na nekim dijelovima, poglavito glave i ti-

glave in telesa, ploskovito stanjšane. Zame-

jela. Omeđuje je, međutim, više ploha koje

The figurine does not have, a lively relati-

juje jo sicer več ploskev, ki so dokaj zateg-

su prilično zategnute, ali zaobljene i meke,

on between the volume of the figure and

njene, vendar zaobljene in mehke, ustvarje-

ostvarenim blažim prijelazima iz jedne u

the space surrounding it. This is mostly cau-

ne z blagimi prehodi iz ene v drugo. S tem

drugu. Time je uvjetovana i kompozicija

sed by the linearity and compactness of the

je pogojena tudi sama kompozicija umetni-

umjetničkog djela koja je simetrična i she-

contours and the reticence and contracte-

ne, ki je simetrična in shematizirana, ven-

matizirana ali uravnotežena, u perspektivi

dness of the mass, which is compressed and

dar uravnotežena, v perspektivi statična in

statična i kruta ali odaje aktivan čin decidi-

flat in some portions of the head and the

toga, s čimer odkriva svoj aktiven posvetilni

17

ranog koncepta antropomorfnog, idealizi-

body. The mass is meanwhile restricted with koncept antropomorfnega, idealiziranega a

motiva ženske –

ranog motiva žene, dame iz Čikata ( sl. 2–5).

several surfaces which are rather stretched

dame iz Čikata ( sl. 2–5).

m

but also rounded and softened with smooth

■ da

Formalna analiza vseh pomembnih značil-

y

Formalna raščlamba svih bitnih osobitosti fi- transitions from one to another. This also d

nosti figurice iz Čikata prepričljivo kaže,

a

gurice iz Čikata uvjerava kako njezinu idejnu conditions the composition of the artistic da njene idejne in dejanske kreacije ne mo-i stvarnu kreaciju ne možemo tražiti u autoh-

e l

work itself, which is symmetrical and sche-

remo iskati v avtohtoni ustvarjalnosti te-

h

tonom stvaralaštvu tadašnje cresko–lošinj-

matized, but balanced – statical and stiff in

danjega creško-lošinjskega arhipelaga, niti

■ t

ske otočne skupine, niti povezati uz produk-

a

perspective but transmitting an active act of je ne moremo povezati s proizvodnjo li-m

ciju liburnskog kulturnog kruga, kako se to

a reconciled concept of an anthropomorp-

burnskega kulturnega kroga, kot se je to

da

domnijevalo ranije.1 Jer, pored činjenice što

hic, idealized motif of a female – of the Lady domnevalo v preteklosti.1 Poleg dejstva, da je ona i dalje jedinstveni poznati primjerak

from Čikat ( figs. 2–5).

gre še vedno za edini znani primer s pros-

na prostoru željeznodobnih kultura istočne

tora železnodobnih kultur vzhodne obale

The formal analysis of the figurine from

obale Jadrana, oblikovnost, likovnost te ko-

Jad rana, kažejo oblikovanost, likovnost ter

Čikat demonstrates persuasively that her

deks shematizirano–simboličkog zapisa tog

kodeks shematiziranega simboličnega za-

ideological and material creation cannot be

sitnog umjetničkog djela ukazuju na bliskost

pisa tega majhnega umetniškega dela po-

sought for in the autochthonous creativity

umjetnosti etrurskog dijela koiniziranog ori-

dobnosti z umetnostjo etruščanskega dela

of the contemporary Cres–Lošinj archipel-

jentalizirajućeg stila i njegova znatnijeg šire-

koiniziranega orientalizirajočega sloga in

ago, nor could we link it to the production

nja tijekom 7. st. pr. Kr.2

njegove širitve v 7. st. pr. n. št.2

of the Liburnian cultural circle.1 Since, be-

1 Kukoč 1985, 12; Majnarić-Pandžić 1998, 317; Ćus-

1 Kukoč 1985, 12; Majnarić-Pandžić 1998, 317; Ćus-

side the fact that she is still the only known

-Rukonić 2003.

-Rukonić 2003.

example on the territory of the Iron Age

2 Navode se samo osnovni naslovi koji donose opće-

2 Navajamo samo osnovne naslove, ki prinašajo splo-

niti pregled na temu željeznodobnog Orientaliz-

šni pregled na temo železnodobnega orientalizira-

zante stupnja srednje Italije te imaju zastupljenu

jočega obdobja srednje Italije ter vsebujejo vso va-

svu važniju stručnu literaturu, npr. Cristofani 1978,

žnejšo strokovno literaturo – npr. Cristofani 1978,

64–80; Brendel 1995, 49–109; Torelli 1997a, 69–

64–80; Brendel 1995, 49–109; Torelli 1997a, 69–103;

103; Colonna 2000; Delpino, Flourentzos 2000;

Colonna 2000; Delpino, Flourentzos 2000; Naso

Naso 2001; Torelli (ed) 2001; Spivey 2006, 40–52;

2001; Torelli 2001; Spivey 2006, 40–52. Zanimive

Zanimljive rasprave vidjeti kod najnovijih rado-

1 Kukoč 1985, 12; Majnarić-Pandžić 1998, 317; Ćus-

razprave so tudi v najnovejših delih Annette Rathje

va Annette Rathje (2010) i Albert Nijboer (2010).

-Rukonić 2003.

(2010) in Alberta Nijboerja (2010).



18

ataik

z ča ima■ d

at ik

m č

ro

y f

cultures on the eastern coast of the Adri-

Slika 5. Dama iz Čikata

da

atic, the form, artistic elaboration and the

(prema Majnarić-Pandžić 1998).

e lh

code of the schematical/symbolical record

Figure 5. Lady from Čikat

■ t

of this small artistic product exhibit close-

(according to Majnarić-Pandžić 1998).

ness to the art of the Etruscan part of the

ata

Orientalizing style koinè and its expansion

Slika 5. Dama iz Čikata

ik

during the 7th cent. BC.2

(po Majnarić-Pandžić 1998).

z ča imad

2 Only the fundamental works presenting general

overviews of the Iron Age Orientalizing period of

central Italy and including the major contributions

in scientific literature are presented. For example

Cristofani 1978, 64–80; Brendel 1995, 49–109; To-

relli 1997a, 69–103; Colonna 2000; Delpino, Flou-

rentzos 2000; Naso 2001; Torelli (ed.) 2001; Spi-

vey 2006, 40–52; See interesting discussions in the

works of Annette Rathje (2010) and Albert Nijbo-

er (2010).

Ikonografija ■ Iconography

Ikonografija

19

Morfološki opis, tj. potpis, pri-

kazuje djelo u tjelesnoj nago-

Morphological description, i. e.

the signature presents the work Morfološki opis oziroma podpis

prikazuje golo telo brez kakšne

sti, bez određene odjeće. Me-

in its corporal nudity without

obleke. Vseeno pa lahko opazi-

đutim, opaža se kako, i takva kakva jest,

any traces of specific clothing. However, it

mo, da dama iz Čikata ni prikazana ne po-

dama iz Čikata nije u potpunosti prikaza-

can be observed that the Lady from Čikat is polnoma gola, niti brez »kakšnih posebno-na naga, niti bez »neke posebnosti«.1 Nave-

not completely naked, nor without » any pe- sti«.1 To se zdi realno, v kolikor poleg drže deno se čini realnim, ukoliko pored zauzete culiarity«.1 This seems real if, beside the pre-tudi atribute, zelo značilno frizuro in po-

poze i atribute, karakteristične frizure i na-

sented pose and attributes, the characteris-

udarjene estetske elemente, ki bi jih lahko

značenih estetskih elemenata koje bi mogli tic hairstyle and aesthetic elements, which pripisali nakitu, ter izbrano oziroma sakral-biti pripisani nakitnom ansamblu, te samu

could be ascribed to the jewelry ensemble,

no »goloto« razumemo kot del svojevrstne

otmjenu ili sakralnu »nagost«, podrazu-

we understand the elegant or sacral »nudi-

noše takratnega slogovnega koncepta an-

mijevamo dijelom specifične nošnje ono-

ty« as a part of the specific attire of the con- tropomorfne umetnosti.2

dobnog stilskog koncepta antropomorfne

temporary stylistic concept of anthropo-

umjetnosti.2

morphic art.2

Kodificirani prikaz atributov, čeprav moč-

no okrnjen, lahko razberemo najprej iz jas-

Kodificirani prikaz atributa, iako snažno

The codified presentation of the attrib-

no prikaznega nakita. Tako imajo pol-

reduciran, iščitava se ponajprije iz prikaza

utes, although strongly reduced, can be

krožne črte/brazde v zapestjih, izdelane

nakitnog ansambla. Polukružne će tako li-

recognized, first of all, from demonstra-

z globokima ter debelima vrezoma, znat-

nije/brazde ispod cijele šake, izvedene du-

tion of the jewelry ensemble. In this per-

no večji simbolni pomen od samo izvedbe-

bokim i debelim urezima, imati znatno veći ception the semicircular lines/grooves be-ne rešitve ( sl. 2–5). Treba bi jih bilo razumeti

simbolički značaj od čistog izvedbenog rje-

low the fist will have a considerably more

kot zapestnice predvsem zato, ker je figura

šenja ( sl. 2–5). Valjalo bi ih razumijevati kao

important symbolical character than just

prikazana brez obleke, upoštevati pa je tre-

ukras narukvica, budući da je figura prika-

being a solution of the realization ( figs.

ba tudi dejstvo, da pri vseh znanih prime-

zana bez odjeće, i s obzirom da kod svih po- 2–5). They should be perceived as a decora-rih drobne etruščanske orientalizirajoče

znatih primjeraka etrurske orijentaliziraju-

tion indicating the presence of bracelets,

plastike dlani niso ločene od ostalega dela

1 Kukoč 1985, 5–6; Majnarić-Pandžić 1998, 317.

1 Kukoč 1985, 5–6; Majnarić-Pandžić 1998, 317.

1 Kukoč 1985, 5–6; Majnarić-Pandžić 1998, 317.

2 Bonfante 1989; 1993; 2000.

2 Bonfante 1989; 1993; 2000.

2 Bonfante 1989; 1993; 2000.





Slika 6. Novilara – Srevici, grob 83, brončana Slika 7. Rimini, Spadarlo, brončana figurica figurica (prema von Hase 2003). (prema Babbi 2008).

Figure 6. Novilara – Srevici, grave 83, bronze Figure 7. Rimini, Spadarlo, bronze statuette statuette (according to von Hase 2003). (according to Babbi 2008).

Slika 6. Novilara – Srevici, grob 83, bronasta Slika 7. Rimini, Spadarlo, bronasta figurica figurica (po von Hase 2003). (po Babbi 2008).

će sitne plastike šake nisu odvajane od ruku since the figurine is presented without any rok z vrezanimi linijami, ki so vedno upora-urezivanjem linija, nego je to isključivo pri-

clothing. Reconsidering the fact that in all

bljene za prikaz okrasa – zaključka obleke

kaz ukrasnog elementa; ili završetka odje-

known examples of Etruscan Orientaliz-

ali prav zapestnic. Isto velja tudi za morebi-

će ili upravo narukvica. Isto se odnosi i na

ing small figurines the fists are not separat-

tne okraske na kiti, pri čemer slednja ni za-

možebitne ukrase za kosu na pletenici, a

ed from the hands by incised lines, but the

vita v prekrivalo ali ruto.3 Če ušesno mečico

da ona nije umotana u prekrivalo ili mara-

latter are exclusively the depictions of dec-

ne beremo zgolj kot odlomljeno ali poško-

mu.3 Ukoliko pak ušnu resicu ne iščitavamo orative elements – presenting the ending of dovano ( sl. 3–5), ampak v njej jasno prepo-samo kao odlomljenu ili oštećenu ( sl. 3–5),

the clothes or the bracelets. The same goes

znamo asociacijo na nekdaj namerno pre-

nego u njoj vrlo eksplicitno prepoznajemo

also for the decoration of the braid of hair,

bodene in/ali puščene odprtine v ušesnih

asocijaciju na nekada namjerno probuše-

since the latter is not wrapped in the cover

mečicah, v katere so navadno vstavljali uha-

ne i/ili ostavljene otvore u ušnim resicama,

of a scarf.3 If we do not perceive the ear lobe ne iz drugih, kovinskih, materialov – potem 21

a u koje su se uobičajeno dodavale naušnice as just broken or damaged ( figs. 3–5), but se tudi v tem primeru jasno kaže tako ime-a

od drugih, metalnih, materijala, tada se i na recognize in it explicitly the association to fij

novani prikriti simbolizem na prvi pogled

a

tom primjeru jasno pokazuje tzv. prikriveni the once pierced and/or left openings, into r

brezizraznega oziroma običajnega detajla.

g

simbolizam naoko bezizražajnog ili uobiča- which compound earrings made from oth-on

jenog detalja.

er, metallic raw materials were added, then

Formalno bi zato, če primerjamo običajen

o

we can clearly observe in this case the so–

okras na takih malih plastikah, predvsem

y ■ ik

Formalno bi stoga, u komparativnoj analizi, called concealed symbolism of an – at the pa zaradi dodanih uhanov, dama iz Čika-ph

glede uobičajenog dekora na takvim sitnim

first glance – expressionless or common de- ta imela primerjavo v bronasti figurici s pi-ar

plastikama a posebice glede pridodavanih

tail.

censke nekropole Novilara–Servici, odkri-

g

naušnica, dama iz Čikata imala paralelu kod

ti v relativno bogatem ženskem grobu 83 (

no

sl.

o

brončane figurice iz picenske nekropole

That is why, formally, in a comparative anal- 6), ki je bil na podlagi celotnega repertoar-Novilare–Servici, nađenoj u relativno boga-

ysis regarding the usual decoration on such

■ ic

ja datiran v 7. st. pr. n. št.4 Novilarska figuri-

a

tom ženskom grobu 83 ( sl. 6). Shodno kon-

small figurines and especially regarding the ca ženske ima na kaloti izrastek, telo ploščafija

tekstu repertoara nalaza grob je datiran u 7.

added earrings, the Lady from Čikat has

to modelirano in likovno poudarjeno, eno

rg

st. pr. Kr.4 Novilarska statua žene ima istaku a close comparison in the bronze figurine roko pa drži v predelu trebuha z jasno ozna-on

na kaloti, tijelo plošno modelirano i likovno from the Picenian necropolis of Novilara–

čenim pasom. Značilnosti obraza in frizure

o

naznačeno, ali jednu ruku drži na predjelu

Servici which was discovered in a rich fe-

ik

so prav tako realistično prikazane, luknje v

abdomena i ima jasno naznačen pojas. Ka-

male grave 83 ( fig. 6). Regarding the context ušesih pa so ostale ohranjene v celoti,5 zato rakteristike lica i frizure također su realistič- of the repertory of finds, the grave was dat-se, gledano primerjalno, ta figurica tudi ne-

no prikazane, dok su otvori na ušima osta-

ed to the 7th cent. BC.4 The figurine from

koliko oddaljuje od čikatskega primerka.

li sasvim postojano očuvani,5 zbog čega se u

Novilara has a protuberance on the calotte, Novilarska figurica kaže značilno držo in the body is flat and artistically accentuat-3 S. Kukoč se ne odlučuje za interpretaciju predstav-

3 S. Kukoč se ne odloči za interpretacijo predstavlje-

ed, but it holds one hand on the abdomi-

ljenoga, već dopušta mogućnost prikaza kape/ma-

nega, ampak dopušča možnost prikaza kape/rute

rame ili frizure/pletenice (Kukoč 1985, 11).

3 S. Kukoč does not interpret the presented feature

oziroma frizure/kite (Kukoč 1985, 11).

4 Beinhauer 1985, t. 134B; 135; 136; vidjeti i: Lollini 1976,

but permits the possibility of a representation of a 4 Beinhauer 1985, t. 134B, 135, 136; glej tudi: Lollini 174–175, fig. 23.

cap/scarf or haircut/braid (Kukoč 1985, 11).

1976, 174–175, sl. 23.

5 Beinhauer 1985, t. 135: 1497; von Hase 2003, 368–370, 4 Beinhauer 1985, t. 134B; 135; 136; See also: Lollini 5 Beinhauer 1985, t. 135: 1497; von Hase 2003, 368–370, fig. 6; Babbi 2008, fig. 128G.

1976, 174–175, fig. 23.

sl. 6; Babbi 2008, sl. 128G.

komparativnoj raščlambi i nekoliko udaljuje nal area and has a clearly marked belt. The gesto picenskega »orientalizirajočega« slo-od čikatskog primjerka. Novilarska figurica characteristics which distance it in a com-ga6 in funkcijo okrasnega obeska na pekto-

ima karakterističnu pozu kao i gestu picen-

parative analysis from the Čikat figurine

ralu tipa Numana.7 Glede na izpostavljene

skog »orijentalizirajućeg« stila,6 s egzak-

are the face and the hair, which are realis-

atribute izvira sorodna bronasta figurica iz

tnom namjenom ukrasnog privjeska na pek- tically presented, and the holes in the ear Riminija, Spadrolo ( sl. 7). Ima enako držo

toralima tipa Numana.7 U smislu istaknutih lobes, which are completely preserved.5 The ter gesto, vendar nima označenih elemen-atributa, srodnija brončana figurica potječe

figurine from Novilara exhibits the typical

tov obleke, prsi pa so prikazane z vrezanimi

i iz Riminija, Spadarolo ( sl. 7), koja ima iden- pose and gesture of the Picenian »Orien-koncentričnimi krožnicami.8

tičnu pozu i istaknutu gestu, ali nema nazna- talizing« style,6 with the exact intention of 22

Zelo sorodna keramična figurica je pozna-

čenih elemenata odjeće a prsa su prikazana

it being a decorative pendant on the pecto-

na tudi iz Nyergesújfala. Hrani se, brez na-

urezanim koncentričnim kružnicama.8

rals of the Numana type.7 Regarding the re- tančnejših podatkov o kraju odkritja, v Na-vealed attributes, a similar bronze figurine

ata

Vrlo srodna keramička figurica poznata je

rodnem muzeju v Budimpešti. Tudi ta je

ik

comes from Rimini, Spadarolo ( fig. 7). It ex-

nadalje i iz Nyergesújfala. Čuva se u Nacio-

dokaj poškodovana, vendar so še vedno jas-

z č

hibits the same pose and gesture, but does

nalnom muzeju u Budimpešti, bez pobližih

no vidne luknje v ušesnih mečicah ter fri-

a i

not have the marks representing the cloth-

m

podataka o mjestu nalaženja. Ona je tako-

zura pri kateri so lasje na hrbtu spuščena v

a

ing, and the breasts are represented with

đer prilično oštećena, ali su joj jasno vidlji-

obliki kite. Figurica je bila interpretirana

■ d

just incised concentric circles.8

vi otvori na ušnim resicama, i frizura koja je

kot posledica kulturnih stikov ter vplivov s

at ik

na leđima puštena u jednostrukoj pletenici. A similar ceramic figurine is further known prostora italskih Picenov.9

m č

Interpretirana je upravo kao posljedica kul-

from Nyergesújfal. It is preserved in the

Morfološke in likovne rešitve glave čikat-

ro

turnih kontakata i utjecaja s prostora ital-

National museum in Budapest without any ske

y f

dame kažejo na nekoliko bližje pri-

skih Picena.9

detailed information about its place of dis-

da

merjave s sočasnimi primerki keramičnih

covery. Although it is quite damaged, the

e l

Morfološka i likovna rješenja u izvedbi gla-

kanopskih urn iz Etrurije. Slednje imajo ne-

holes in the ear lobes are still visible as well

h

ve čikatske

redko poudarjeno linijo na čelu nad obra-

dame ukazuju, međutim, na ne-

■ t

as the hair which runs down the back in a

zom, številne odprtine za vstavljanje dru-

što bliskije paralele kod istovremenih pri-

braid. It was interpreted as the consequence

ata

gih okrasov ali materialov, in pri ženskih

mjeraka keramičkih kanopskih urni iz

of cultural contacts with and influences

ik

figurah praviloma prebodena ušesa z uha-

Etrurije. One nerijetko imaju naglašenu li-

from the territory of the italic Piceni.9

z č

ni iz preproste bronaste žice, včasih pa celo

niju na čeonom dijelu iznad lica, brojne

a im

iz žice iz plemenitih kovin (

otvore za naknadno umetanje drugih ukra-

sl. 8). To ob-

5 Beinhauer 1985, t. 135: 1497; von Hase 2003, 368–370,

ad

fig. 6; Babbi 2008, fig. 128G.

dobje razvoja in vzpona antropomorfnega

sa, a u pravilu, kada su prikazivane ženske fi- 6 Colonna 1992, 110–117.

6 Colonna 1992, 110–117.

7 Tabone 1990, 88. Despite that, this small bronze 6 Colonna 1992, 110–117.

7 Tabone 1990, 88. Unatoč tomu, paralelu s tom sit-

figurine was mentioned as a parallel already by S. 7 Tabone 1990, 88. Kljub temu pa je primerjavo s to nom brončanom plastikom isticala je još i S. Ku-Kukoč, who used it exclusively in the interpretation

malo bronasto plastiko poudarjala že S. Kukoč,

koč, doduše isključivo u interpretiranju pletenice

of the braid as a chronological determinant, which

čeprav zgolj pri interpretaciji kite kot kronološki

kao kronološke determinante, koja se nije pokazala

did not stand as being completely reliable (Kukoč

opori, ki pa se ni pokazala kot povsem zanesljiva

u potpunosti pouzdanom (Kukoč 1985, 11).

1985, 11).

(Kukoč 1985, 11).

8 Babbi 2008, Fig. 128F.

8 Babbi 2008, Fig. 128F.

8 Babbi 2008, sl. 128F.

9 Szabó 1983, 229, fig. 22–26.

9 Szabó 1983, 229, fig. 22–26.

9 Szabó 1983, 229, sl. 22–26.

gure, imaju probušene uši s naušnicama od

Morphologic and artistic solutions in the

prikazovanja v etruščanski umetnosti, pa

jednostavne brončane žice ili čak od žice

shaping of the head indicate somewhat clos-

čeprav se je takrat obraz pogosto prikazoval

plemenitih kovina ( sl. 8). U to se vrijeme ra-

er parallels to the contemporary examples

sploščen kot maska, je povezano izključno

zvija antropomorfno u etruščanskoj umjet-

of ceramic canopic urns from Etruria. They

in samo s splošnim konceptom človeške-

nosti, iako je i tada lice počesto prikazano

have an accentuated line on the forehead

ga obraza.10 V tej smeri je treba posebej po-

spljošteno poput maski, povezano isključi-

above the face, and numerous holes for the

udariti podobnost z urno iz Castiglione del

vo i samo s općom koncepcijom ljudskog

insertion of other decorations, almost as a

Lago, datirano v drugo polovico 7. st. pr. n.

obličja.10 U tome pravcu treba posebno na-

rule, when female figurines are portrayed;

št.11 ( sl. 8). Ta s svojo morfologijo in slogom

glasiti sličnost s urnom iz Castiglione del

they have pierced ears with earrings made

glave, pa tudi s svojo držo in gesto – to je s

Lago, datiranom u drugu polovicu 7. st. pr.

from simple bronze wire or sometimes even

položajem rok, zares močno spominja na

Kr.11 (

wire made from precious metals (

sl. 8) koja, ne samo morfologijom i sti-

fig. 8). This

našo čikatsko figurico.

23

listikom glave, već i stava i geste, tj. ekstre-

is the period of the development of anthro-

a

pomorphic depiction in Etruscan art, al-

Se pa v Etruriji poleg antropomorfizira-

fij

miteta i položaja ruku, doista snažno pod-

a

though the face was depicted flattened al-

nih kompleksnih in kompozitnih urn ter

r

sjeća na našu čikatsku statuu.

g

most as a mask, linked exclusively with the

posod od začetka 7. st. pr. n. št. naprej po-

on

Izuzev antropomorfiziranih kompleksnih

general conception of the human face.10 In

javlja v različnih oblikah ter funkcijah tudi

o

i kompozitnih urni i posuda, u Etruriji se, u

this direction one should accentuate the

številna antropomorfna keramična plasti-

y ■ ik

različitim oblicima i namjenama, pojavlju-

similarity with the urn from Castiglione del

ka zlasti orientalizirajočega sloga. Izdelova-

ph

je u znatnijem broju i antropomorfna ke-

Lago dated to the second half of the 7th cent. li so je kod statusni simbol za krašenje not-ar

ramička plastika. Ona je osobito izražajna

BC11 ( fig. 8) which, not only with the mor-

ranjosti bogatih, knežjih ženskih grobnic.12

g

već od početka 7. st. pr. Kr. kada se izdva-

phology and style of the head, but also with

Največje število majhnih keramičnih fi-

noo

ja u lokalnoj produkciji orijentalizirajućeg

its figure and gesture really strongly resem-

guric je znanih iz grobnice Regolini–Ga-

■ ic

stila. Izrađivali su je kao statusni simbol za

bles our statue.

lassi v Cerveteriju ( sl. 9)– odkritih je bilo

a

ukrašavanje interijera bogatih, kneževskih

kar 33 primerkov, izdelanih z bucchero teh-

fija

In Etruria, beside the anthropomorphic

r

niko.13 V izjemni grobnici Poggio Gallina-

ženskih grobnica.12 Najveći broj sitnih ke-

g

complex and composite urns and vessels,

ro v Tarquiniji je bilo odkritih 5 figuric izde-

o

ramičkih statua poznat je iz grobnice Re-

n

anthropomorphic statuettes also appear

lanih v enaki tehniki,14 ki so občutno bližje

o

golini-Galassi u Cerveteriju ( sl. 9). Ondje su

ik

numerously in different forms and purpos-

nađena čak 33 primjerka, izrađena bucche-

10 Cristofani 1978, 180–181; Brendel 1995, 107–109; Bri-

es. They became distinctive from the be-

ro tehnikom.13 Nadalje, u Tarquiniji, u izni-

guet 1998, 127; Steingräber 2003, 81–82.

ginning of the 7th century BC in the local

11 Brendel 1995, 107, sl. 74, 75; Briguet 1998, sl. IV–46;

10 Cristofani 1978, 180–181; Brendel 1995, 107–109; Bri-

production of the Orientalizing style. The

Haynes 2000, 106, sl. 89; Minetti 2004, 431.

guet 1998, 127; Steingräber 2003, 81–82.

intention of their production was primari-

12 Cristofani 1978, 106–107; Damgaard Andersen

11 Brendel 1995, 107, fig. 74; 75; Briguet 1998, sl. IV–46;

1993, 29–30; Sciacca 2000, 306; Naso 2001, 122–123;

ly the creation of a status symbol oriented

Haynes 2000, 106, fig. 89; Minetti 2004, 431.

Babbi 2008, 167–168.

towards the decoration of interiors of rich,

12 Cristofani 1978, 106–107; Damgaard Andersen

13 Haynes 2000, 79, sl. 60; Sciacca 2000, 306; Bonfan-

1993, 29–30; Sciacca 2000, 306; Naso 2001, 122–123;

te 2003, sl. 62; Babbi 2008, 148–149, t. 31, sl. 25C; Di

Babbi 2008, 167–168.

10 Cristofani 1978, 180–181; Brendel 1995, 107–109;

Fazio 2011, 718.

13 Haynes 2000, 79, fig. 60; Sciacca 2000, 306; Bon-

Briguet 1998, 127; Steingräber 2003, 81–82.

14 Haynes 2000, 81–82, sl. 64; Sciacca 2000, 305–306,

fante 2003, fig. 62; Babbi 2008, 148–149, t. 31, fig. 11 Brendel 1995, 107, fig. 74, 75; Briguet 1998, fig. IV–

sl. 421–423; Negroni Catacchio 2007, sl. 25; Babbi

25C; Di Fazio 2011, 718.

46; Haynes 2000, 106, fig. 89; Minetti 2004, 431.

2008, 147–148, t. 30, sl. 25A–B; Di Fazio 2011, 718).



Slika 8. Chiusi, kanopske urne iz nalazišta Castiglione del Lago i Dolciano (prema Brendel 1995; Briguet 1998; Haynes 2000).

Figure 8. Chiusi, canopic urns from Castiglione del Lago and Dolciano

(according to Brendel 1995; Briguet 1998; Haynes 2000).

Slika 8. Chiusi, kanope z najdišč Castiglione del Lago in Dolciano

(po Brendel 1995; Briguet 1998; Haynes 2000).

mnoj grobnici Poggio Gallinaro, zabilježe-

princely female tombs.12 The largest num-

čikatskemu primerku ( sl. 10). Podobnosti so

no je 5 figurica izrađenih istom tehnikom,14 ber of small ceramic figurines is known vidne tako v njihovih pozah ter gestah kot

a koje su osjetno bliže čikatskom primjerku from the Regolini–Galassi tomb in Cervet- tudi v položaju glave ter izdelavi in obliko-

( sl. 10). Podudarnosti tih figura vidljive su u

eri ( fig. 9). There 33 examples produced with vanju čeljusti in značilnosti obraza, pa tudi zauzetoj pozi i gesti, te po položaju glave, s

the bucchero technique were discovered.13

v prikazu kodificiranih atributov.15 Za raz-

posebnim osvrtom na izradbu i oblikovanje Further in Tarquinia, in the extraordinary liko od čikatskega in novilarskega primer-

čeljusti i karakteristika lica, te, napokon, po tomb of Poggio Gallinaro, 5 figurines pro-ka nosijo opisane figurice na sebi perisomo,

prikazu kodificiranih atributa.15 Za razliku

duced with the same technique were dis-

ki je v pasu prevezana.16 Tako kot pri večini

od čikatskog i novilarskog primjerka, opi-

covered14 – formally they resemble the fig-

drugih etruščanskih malih ženskih plastik,

sane figurice na sebi nose perisomu koja je u

urine from Čikat ( fig. 10). They exhibit the

na katerih se jasno prepoznavajo obleka,

struku svezana pojasom.16 Kao i kod veći-

same pose and gesture, position of the head obutev in nakit ter tudi opazno drugačne 25

ne drugih etruščanskih sitnih plastika žena, with a similar manufacture and shaping of frizure, vse to izraža statusne simbole, upo-a

na kojima se jasno prepoznaju odjeća, obu-

fij

the jaw and the characteristics of the face,

rabljene za onostranstvo.17 Frizure so bile

a

ća i nakit, ali i primjetno drugačije frizu-

r

and finally, they exhibit the same coded at-

praviloma sestavljene iz dveh kit, ki sta pa-

g

re, odražavaju statusne simbole primijenje-

o

tributes.15 Contrary to the Čikat and No-

dali preko ramen v obliki črke V.18 Razen pri

n

ne za onostrani život.17 Frizure su u pravilu

o

vilara examples, the figurines wear a perizo- figuricah iz grobnice Regolini–Galassi so bile izrađene od dvije pletenice koje pada-ma which is tied up at the waist.16 As in the

navedene značilnosti prisotne tudi pri figu-

y ■ ik

ju preko ramena na izrez.18 Osim kod figuri-

rici iz slonovine iz grobnice Barberini v Pra-

ph

ca iz spomenute grobnice Regolini Galassi

12 Cristofani 1978, 106–107; Damgaard Andersen

a

enestah.19 Njihove izvedbene in slogovne

r

1993, 29–30; Sciacca 2000, 306; Naso 2001, 122–123;

navedene su karakteristike prisutne i kod fi-

g

značilnosti kažejo, da je v času orientalizira-

Babbi 2008, 167–168.

no

14 Haynes 2000, 81–82, fig. 64; Sciacca 2000, 305–306, 13 Haynes 2000, 79, fig. 60; Sciacca 2000, 306; jočega sloga z začetka 7. st. pr. n. št. moralo o

fig. 421–423; Negroni Catacchio 2007, fig. 25; Ba-

Bonfante 2003, fig. 62; Babbi 2008, 148–149, t. 31,

■ ic

bbi 2008, 147–148, t, 30, fig. 25A–B; Di Fazio 2011,

fig. 25C; Di Fazio 2011, 718.

Figurice so visoke od 8 do 10 cm.

a

718). Figurice su visine od 8 do 10 cm.

14 Haynes 2000, 81–82, fig. 64; Sciacca 2000, 305–

15 S področja Chiusija so poznane miniaturne ženske

fij

15 Sa područja Chiusija poznate su, naravno u istoj

306, fig. 421–423; Negroni Catacchio 2007, fig. 25;

figure z enako držo in gestami, prikazane na kom-

ar

pozi i gesti, minijaturne ženske figure prikazane na

Babbi 2008, 147–148, t. 30; fig. 25A–B; Di Fazio

pleksnih situlastih posodah ti. tipa Gualandi–Pao-

go

kompleksnim situlastim posudama tzv. tipa Gua-

2011, 718). The figurines measure from 8 to 10 cm in

lozzi (Colonna 2000, 63; Haynes 2000, 82, sl. 64;

n

landi–Paolozzi (Colonna 2000, 63; Haynes 2000,

height.

Babbi 2008, 164, sl. 143G–H).

o

82, Fig. 64; Babbi 2008, 164, Fig. 143G–H).

15 From the territory of Chiusi are known, of course 16 Richardson 1983, 18–20; Bonfante 2003, 19–29. Pe-ik

16 Richardson 1983, 18–20; Bonfante 2003, 19–29. Pe-

in the same pose and displaying the same gestures,

risoma je pogosto prikazana na telesih orientalizi-

risoma je često prikazana na tijelima orijentalizira-

miniature female figures represented on complex

rajoče etruščanske umetnosti, kot tudi v ostalem

juće etruščanske umjetnosti, gdje se nosila upravo

situla–like vessels of the so–called Gualandi–

delu Sredozemlja, najpogosteje kot moška obleka

kao i u ostalom dijelu Sredozemlja, najčešće pove-

Paolozzi type (Colonna 2000, 63; Haynes 2000, 82,

– glede na to, da so bile ženske navadno prikazane

zana uz odjeću muškarca, budući da su žene uglav-

fig. 64; Babbi 2008, 164, fig. 143G–H).

v različnih kopalnih oblekah. Perisoma je bila ena-

nom prikazane u različitoj odjeći za kupanje. Peri-

16 Richardson 1983, 18–20; Bonfante 2003, 19–29.

ko sprejeta v tedanji modi kot tudi umetnosti ter se

soma je bila jednako prihvaćena kako u onodobnoj

Perisoma is often represented on the bodies in the

je obdržala še dolgo po uveljavitvi umetniškega ka-

modi tako i u umjetnosti a održala se znatno duže

Etruscan Orientalizing style art where, as in the

nona »moške golote« v Grčiji (Bonfante 1993, 48;

i nakon uvođenja umjetničkog kanona »muške

rest of the Mediterranean, it was worn by men,

id. 2000, 276; id. 2003, 28–29, 84–85, 218).

nagosti« u Grčkoj (Bonfante 1993, 48; Bonfante

since females were represented in different forms 17 Bonfante 1993, 48–49; id. 2003, 220–222.

2000, 276; Bonfante 2003, 28–29, 84–85, 218).

of bathing suits. Perizoma was equally accepted 18 Negroni Catacchio 2007, 549–551, sl. 23, 24.

17 Bonfante 1993, 48–49; Bonfante 2003, 220–222.

in contemporary fashion as well as in art, but also 19 Bonfante 2003, 176, sl. 62, 63; Babbi 2008, 166, sl.

18 Negroni Catacchio 2007, 549–551, fig. 23; 24.

remained longer in use even after the introduction

148B.



Slika 9. Cerveteri, Regolini-Galassi, bucchero figurice (prema Sannibale 2013).

Figure 9. Cerveteri, Regolini-Galassi, statuettes in bucchero (according to Sannibale 2013).

Slika 9. Cerveteri, Regolini-Galassi, bucchero figurice (po Sannibale 2013).

gurice od slonovače iz grobnice Barberini u majority of other Etruscan small figurines priti do večje spremembe v modi ter posle-Praeneste.19 Njihova izvedbena i stilska obi-

depicting females on which the clothes,

dično tudi v oblikovanju frizur. Ko Nuccia

lježja sugeriraju kako je u vrijeme orijenta-

shoes, jewelry and hairstyle are clearly

Negroni Catacchio zgovorno in obsežno

lizirajućeg stila početnoga 7. st. pr. Kr. mo-

recognizable, they reflect symbols of status razlaga to tezo, povezu je to malo plastiko z ralo doći do znakovite promjene u modi, pa used for the afterlife.17 The hairstyles were njenim ikonografskim repertoarjem – s pri-tako i u oblikovanju frizura. Opsežno obra-

generally made from two braids falling

zorom tkalk in predilk na prestolu iz Veru-

zlažući tu tezu, Nuccia Negroni Cattac-

across the shoulders down to the décolle-

cchia ( sl. 11), kjer so slednje prikazane z eno

hio povezuje, ikonografskim repertoarom,

tage.18 Besides the figurines from the men-

kito las.20 Glede na to je avtorica predlagala,

tu sitnu plastiku s prizorom tkalja i predi-

tioned Regolini–Galassi tomb, the listed

da bi pri teh ženskah morda šlo za nek po-

lja na prijestolju iz Verucchia ( sl. 11), gdje su

characteristics are present also in the figu-

seben družben položaj. Sicer pa je Larissa

sve one prikazane upravo s jednom plete-

rines made from ivory from the Barberini

Bonfante že prej dokazala, da tudi frizura

27

nicom.20 S obzirom na navedeno, autorica

tomb in Praeneste.19 Their realization and

ustvarja, oziroma določa značilnosti lokal-

a

je potaknula promišljanja i o mogućoj pri-

fij

stylistic features suggest that in the period

ne noše. Tako je prav za 7. st. pr. n. št. zna-

ar

padnosti tih žena nekom specifičnom soci-

of the Orientalizing style at the beginning

čilna dolga enojna kita, ki pada po hrbtu. V

go

jalnom statusu? No, Larissa Bonfante je već of the 7th cent. BC a change in fashion must sredini istega stoletja jo zamenja moda tako no

ranije dokazala kako i frizura čini, tj. odre-

have taken place which was also reflected

imenovanih sirijskih kodrov oziroma dvoj-

đuje karakteristike mjesne nošnje, pa je

in the hairstyle. Explaining extensively this

nih kit, ki padajo v obliki črke V spredaj.21

y ■ ik

tako za rano 7. st. pr. Kr. značajna dugačka

thesis, Nuccia Negroni Catacchio linked,

Zato je pri primerjavah značilnih frizur z

ph

pletenica koja pada niz leđa, a koju će sredi-

a

with its iconographic repertoire, these

enojno kito pomembno izpostaviti še piksi-

rg

nom istog stoljeća zamijeniti moda tzv. si-

small figurines with the depictions of weav-

do iz tumula I v Paniji pri Chiusiju ( sl. 12).22

no

rijskih kovrča, odnosno dvostruke pletenice

ers and spinners on the throne from Ver-

Impresivna posoda je bila izdelana iz slono-

o

koje padaju na izrez s prednje strane.21 U us-

ucchio ( fig. 11) where they were all depicted

vine, datirana je v tretjo četrtino 7. st. pr. n.

■ ic

poredbama karakterističnih frizura s plete-

with a single braid.20 In regard to the above

a

št. in v etruščanski maniri prikazuje poglav-

nicom vrijedno je zato istaknuti još i piksi-

fij

listed, the author hypothesized about a pos- ja iz grškega mita o Odiseju. V celotnem re-ar

du iz tumula I u Paniji kod Chiusia ( sl. 12).22

sible affiliation of these females to a specif-

pertoarju je njena ikonografija razumlje-

g

Impresivna posuda izrađena je u slonova-

o

ic social status. It was actually, Larissa Bon-

na kot prikaz pokojnikovega potovanja v

n

či, datirana u treću četvrtinu 7. st. pr. Kr., i,

o

fante who had already demonstrated how

onostranstvo, ki je po novem modelu mit-

ik

u etruščanskoj obradi, predočava epizode

the hairstyle creates or actually determines

ske heroizacije tirenske elite prikazano kot

iz grčkog mita o Odiseju. U čitavom reper-

the characteristics of local fashions. In this

vzvišeno.23 Na njenem četrtem registru je

toaru njezina je ikonografija shvaćena kao

med ostalimi prizori prikazana tudi povor-

prikaz pokojnikova putovanja u onostrani

of the artistic canon of »male nudity« in Greece ka štirih žalujočih žena (

(Bonfante 1993, 48; 2000, 276; 2003, 28–29, 84–85,

threnos), interpre-

svijet, uzvišenom po, novom, modelu mit-

218).

tiranih kot svečenice, ki, čeprav popolno-

19 Bonfante 2003, 176, fig. 62; 63; Babbi 2008, 166, fig. 17 Bonfante 1993, 48–49; Bonfante 2003, 220–222.

148B.

18 Negroni Catacchio 2007, 549–551, fig. 23; 24.

20 Kossack 1998, 134–137; Torelli 1997b, 59–73; Nielsen

20 Kossack 1998, 134–137; Torelli 1997b, 59–73; Nielsen 19 Bonfante 2003, 176, fig. 62; 63; Babbi 2008, 166, fig.

1998, 70–73; Boiardi, von Eles 2002, 255–268; Bon-

1998, 70–73; Boiardi, von Eles 2002, 255–268; Bon-

148B.

fante 2003, 214, fig. B1.

fante 2003, 214, B1.

20 Kossack 1998, 134–137; Torelli 1997b, 59–73; Nielsen 21 Bonfante 2003, 70, 83–84, 87.

21 Bonfante 2003, 70, 83–84, 87.

1998, 70–73; Boiardi, von Eles 2002, 255–268; 22 Briguet 1998, 106, sl. IV–19; Colonna 2000, 63–65.

22 Briguet 1998, 106, sl. IV–19; Colonna 2000, 63–65.

Bonfante 2003, 214, B1.

23 Menichetti 2001, 215–216, 218.



Slika 10. Tarquinia, Poggio Gallinaro, bucchero figurice

(prema Negroni Catacchio 2007).

Figure 10. Tarquinia, Poggio Gallinaro, statuettes in bucchero

(according to Negroni Catacchio 2007).

Slika 10. Tarquinija, Poggio Gallinaro, bucchero figurice

(po Negroni Catacchio 2007).





Slika 11. Chiusi, Pania, piksida iz slonovače (prema Colonna 2000).

Figure 11. Chiusi, Pania, ivory pixis (according to Colonna 2000).

Slika 11. Chiusi, Pania, slonokoščena piksida (po Colonna 2000).





Slika 12. Verucchio, drveno prijestolje i detalj (prema Boiardi, von Eles 2002).

Figure 12. Verucchio, wooden throne and detail (according to Boiardi, von Eles 2002).

Slika 12. Verucchio, lesen prestol in detajl (po Boiardi, von Eles 2002).

ske heroizacije tirenske elite.23 Na njezinom way it was at the beginning of the 7th cent.

ma oblečene, nosijo na hrbtu dolge kite ter

je četvrtom registru, između ostalih scena,

BC that a long braid falling along the back

imajo roke položene na prsi ( sl. 12).24

prikazana i povorka od četiri žalujuće žene

was characteristic, but it became replaced

( threnos), interpretirane kao svećenice koje, in the middle of the century by the fash-Končno pa predstavlja ikonografija tako

iako u potpunosti odjevene, nose dugačke

ion of so called »

predstavljenih drž in gest, to je rok na prsih

Syrian curls«, i.e. of dou-

pletenice na leđima i drže obje ruke polože- ble braids falling into the décolletage in the (ravno, pod, nad ali pa na sredi), etruščan-ne na prsa ( sl. 12).24

front.21 When comparing the characteristic sko preureditev izvorno vzhodnosredo-haircuts with a single braid one should also

zemskih, predvsem levantinskih estetsko

Napokon, ikonografija tako predstavljenih

consider the pixis from mound I in Pania

kanoniziranih motivov.25 Levantinski moti-

poza i gesti, ruku na prsnome dijelu (izrav-

near Chiusi ( fig. 12).22 This impressive ves-

vi so to premoč dobili zaradi različnih oko-

no, gore, dolje ili po sredini), predstavlja

sel, made from ivory and dated to the third

liščin,26 pri čemer izstopajo vsekakor sirski

31

etruščansku adaptaciju izvorno istočnome- quarter of the 7th cent. BC, presents, in the motivi krilatih »golih« boginj, kakršna je

a

diteranskih, posebno levantskih estetski

Etruscan manner, the episodes from the

npr. Boginja iz Karkemisha.27 Vseeno pa se

fija

kanoniziranih motiva.25 Levantski motivi su Greek myth about Odysseus. In the rep-misli, da so v Etruriji le nerado uporablja-

rg

tu premoć stekli zbog različitih okolnosti,26 ertory its iconography is considered as be-li ta model, kar ponazarja mala in elegantna

on

pri čemu istupaju svakako sirijski moti-

ing the presentation of the voyage of the de- figurica iz slonovine iz Circolo della Fibu-o

vi ponajprije krilatih »nagih« božica plod-

ceased into the afterlife – presented as the

la v Marsiliana D'Albegna ( sl. 13), ki jo, kljub

y ■ ik

nosti koje podržavaju svoja prsa, kao što je

departure of a noble person, according to

podobnosti ter neposrednemu vplivu se-

ph

to poznato kod npr. Božice iz Karkemis-

the new model of mythological heroisa-

vernosirske kreativnosti, smatrajo za lokal-

ar

ha.27 Ipak, misli se kako je to nerado adopti-

tion used by the Tyrrhenian elite.23 On her

no stvaritev.28 Omenjena skupina figuric iz

g

fourth register, among other scenes, is de-

rana forma u Etruriji što pak ilustrira mala,

Poggia Gallinara (

no

sl. 10) predstavlja glede

o

picted a procession of four mourning wom-

elegantna figurica od slonovače iz Circolo

na samostojno izvedbo drž in položajev te-

■ ic

an ( threnos), interpreted as being priestesses

della Fibula u Marsiliana D’Albegna ( sl. 13).

a

24 Haynes 2000, 110–111, sl. 91; Bonfante 2003, 177, sl.

which, although completely dressed, wear

fij

Ona se, unatoč podudarnostima i uzorima,

70; Babbi 2008, 164, sl. 144A.

a

long braids on their backs and hold both

r

tj. izravnom utjecaju sjevernosirijskog stva-

25 Bonfante 1989, 545–546, 548, 558–562; Miller

g

hands placed on their breasts ( fig. 12).24

o

Ammerman 1991, 220–226; Colonna 1992, 108–112;

ralaštva, smatra lokalnom kreacijom.28 Iz-

n

MacIntosch Turfa 1998, 66–69; Lesure 2011, 200–

o

23 Menichetti 2001, 215–216, 218.

Finally the iconography of such presented

201.

ik

24 Haynes 2000, 110–111, fig. 91; Bonfante 2003, 177,

26 Pomembno vlogo pri tem je odigrala sama diaspo-

poses and gestures with hands on the chests

fig. 70; Babbi 2008, 164, fig. 144A.

ra tako imenovanih orientalcev, predvsem elite in

(straight, up, down or in the middle) pre-

25 Bonfante 1989, 545–546, 548, 558–562; Miller Am-

obrtnikov–mojstrov (Naso 2001, 122; Magness

merman 1991, 220–226; Colonna 1992, 108–112; Ma-

sents the Etruscan adaptation of original-

2001).

cIntosch Turfa 1998, 66–69; Lesure 2011, 200–201.

ly eastern Mediterranean, especially Le-

27 Npr. Winter 2010, 340–342, sl. 3; splošno o tej temi

26 Veliku je ulogu u tome odigrala sama dijaspora tzv.

glej: Marinatos 2000.

vantine esthetically canonized motifs.25

orijentalaca, poglavito elite i obrtnika–majstora

28 Bonfante 1993, 49; Cianferoni 2000; Bonfante

(Naso 2001, 122; Magness 2001).

21 Bonfante 2003, 70, 83–84, 87.

2003, sl. 153, 161–162; Babbi 2008, 165, sl. 146F. To do-

27 Npr. Winter 2010, 340–342, fig. 3; općenito na tu 22 Briguet 1998, 106, fig. IV–19; Colonna 2000, 63–65.

kazuje tudi dejstvo, da je bila figurica prvotno prek-

temu vidjeti kod: Marinatos 2000.

23 Menichetti 2001, 215–216, 218.

rita z zlatimi lističi, tako njene prsi kot tudi genita-

28 Bonfante 1993, 49; Cianferoni 2000, 132–133, k. 88; 24 Haynes 2000, 110–111, fig. 91; Bonfante 2003, 177, lije niso bile vidne. O severnosirijskih vplivih glej:

Bonfante 2003, fig. 153, sl. 161–162; Babbi 2008, 165,

fig. 70; Babbi 2008, 164, fig. 144A.

Colonna, von Hase 1986; ter novejši pristop k temi

fig. 146F. To dokazuje i činjenica što je figurica pr-

25 Bonfante 1989, 545–546, 548, 558–562; Miller

v: van Kampen 2010.





Slika 13. Marsiliana D’Albegna, Circolo della

Fibula, figurica od slonovače

(prema Cianferoni 2000).

Figure 13. Marsiliana D’Albegna, Circolo

della Fibula, ivory statuette

(according to Cianferoni 2000).

Slika 13. Marsiliana D’Albegna, Circolo della

Fibula, slonokoščena figurica

(po Cianferoni 2000).

Slika 14. Populonia, Poggio alla Guardia,

jantara figurica (prema Negroni

Catacchio 2007).

Figure 14. Populonia, Poggio alla Guardia,

amber figurine (according to Negroni

Catacchio 2007).

Slika 14. Populonia, Poggio alla Guardia,

jantarna figurica (po Negroni

Catacchio 2007).

dvojena grupa figurica iz Poggio Gallina-

The Levantine motifs gained this suprema-

les prvi tam zaznani pojav.29 Gre za eno iz-

ro ( sl. 10), prema samostalno postavljenoj

cy due to different circumstances,26 among med najstarejših izvedb v lokalni bucche-pozi i drži tijela, predstavlja, međutim, on-

which most popular are the motifs of Syr-

ro tehniki.30

dje prvu tako zabilježenu pojavu.29 Riječ je

ian winged »naked« goddesses of fertility

Skladno z etruščanskim pojmovanjem

o jednoj od najstarijih izvedbi u mjesnoj bu- holding their breasts, as known for example cchero tehnici.30

in the Goddess from Carchemish.27 Still it

umetniškega sloga in sistema simbo-

is believed that this is an unwillingly adopt-

lov ikonografske vrednosti je bilo potreb-

Prema etruščanskom shvaćanju umjetnič-

ed form in Etruria, as illustrated by the

no ženske figure prikazovati oblečene ter

koga stila te sustavu simbola ikonograf-

small and elegant figurine made from ivo-

prsi narediti nevidne. Včasih je zadostova-

ske vrijednosti, ženske figure treba prika-

ry from Circolo della Fibula in Marsiliana

lo preprosto prekrivanje s kitami ali z ro-

zivat odjevene te prsa učiniti nevidljivima.

D’Albegna ( fig. 13) which, despite the cor-

kami, zato je bil osnovni motiv dokaj spre-

33

Ponekad je to dovoljno jednostavnim po-

respondence and the origins, is considered

menjen.31 Etruščanski kipi, če izvzamemo

a

krivanjem s pletenicama ili s rukama, zbog

as being a local creation.28 A separate group monumentalno kamnito skulpturo iz Or-fijar

čega je izvorni motiv podosta preuređen.31

of figurines from Poggio Gallinaro ( fig. 10),

vieta,32 niso bili nikoli prikazani v popol-

go

Etruščanske statue, ako izuzmemo monu-

according to their original pose and poise,

ni aristokratski oziroma heroizirani goloti,

no

mentalnu kamenu skulpturu iz Orvieta,32

present there the first such documented ap- kot je bil to primer z razvitimi grškimi kla-nisu stoga nikada bile prikazane u potpunoj pearance,29 one of the oldest productions sičnimi deli.33 V vsakem primeru je prikaz

y ■ ik

aristokratskoj ili heroiziranoj nagosti, što je in the local bucchero technique.30 Accord-

»stoječe gole boginje« na prostoru Etru-

pha

bio primjer s razvijenim grčkim klasičnim

ing to the Etruscan perceptions of artistic

rije dokaj redek. Tudi kadar se pojavlja tak

rg

radovima.33 U svakom slučaju, prikaz »sto-

style and systems of symbolic iconographi-

»pansredozemski« motiv,34 gre za označe-

no

jeće nage božice« na prostoru Etrurije pri-

cal values, female figurines should be repre-

vanje statusa in pomena pokojnice, ne pa za

o

lično je rijedak. Kada se i pojavljuje takav

sented as clothed with breasts made almost religiozne ali kultne predstave, ki so bile v

■ ic

»panmediteranski« motiv,34 pojavljuje se

navadi v Etruriji tega časa.35

a

Ammerman 1991, 220–226; Colonna 1992, 108–112;

fij

u smislu obilježavanja statusa i značaja po-

MacIntosch Turfa 1998, 66–69; Lesure 2011, 200–

a

Tako je tudi pri mali plastiki iz Populonije

r

kojnice, a ne u smislu religioznih ili kultnih

201.

g

26 A major role was played by the diasporas of the so iz Circola dei Monili v Poggio alla Guardia on

votno bila prekrivena sa zlatnim listićima, pa niti

called Orientals – mostly of the social elite and

o

njezina prsa, niti genitalije, nisu bili vidljivi. O sje-

tradesmen/masters (Naso 2001, 122; Magness

ik

vernosirijskom utjecaju vidjeti kod: Colonna, von

2001).

Hase 1986; i noviji pristup temi kod: van Kampen 27 For example see Winter 2010, 340–342, fig. 3; 29 Babbi 2008, 163–165.

2010.

generally see: Marinatos 2000.

30 Bartoloni 2009, 164.

29 Babbi 2008, 163–165.

28 Bonfante 1993, 49; Cianferoni 2000, 132–133, cat. no. 31 Richardson 1983, 19–20; Bonfante 1993, 47–50; id.

30 Bartoloni 2009, 164.

88; Bonfante 2003, fig. 153; 161–162; Babbi 2008, 165,

2003, 71, 82–84, op. 45; id. 2009, 188–190.

31 Richardson 1983, 19–20; Bonfante 1993, 48; 2003, 71,

fig. 146F. This is demonstrated by the fact that the 32 Npr: Miller Ammerman 1991, 218; Bonfante 1993, 82–84, f.n. 45; 2009, 188–190.

figurine was initially covered with golden leaves and

49; Spivey 2006, sl. 13; Simon 2006, 47–48, sl. IV–4

32 Npr: Miller Ammerman 1991, 218; Bonfante 1993,

consequently neither her breasts nor her genitals

– z navedeno starejšo referenčno literaturo.

49; Spivey 2006, fig. 13; Simon 2006, 47–48, fig.

were visible. For the north–Syrian influences see: 33 Bonfante 1989; id. 2003, 21.

IV,4 – s navedenom starijom referentnom literatu-

Colonna, von Hase 1986; and a novel approach: van 34 Marinatos 2000, 1–34; Lesure 2011, 11–12, 156–206.

rom.

Kampen 2010.

35 Miller Ammerman 1991, 217–218; prim. Bonfan-

33 Bonfante 1989; 2003, 21.

29 Babbi 2008, 163–165.

te 1993, 48–52; id. 2000, 274; id. 2006; Krauskopf

34 Marinatos 2000, 1–34; Lesure 2011, 11–12, 156–206.

30 Bartoloni 2009, 164.

2006; Di Fazio 2011.

predodžbi koje su bile prakticirane u Etru-

invisible. Sometimes this could be achieved ( sl. 14).36 Gre za majhen jantarni kipec, ki je riji toga doba.35

by simply covering them with braids or

oblikovno, slogovno in ikonografsko nabolj

hands – consequently the original mo-

podoben čikatskemu primerku. Telo je pri-

Primjer je to i kod sitne plastike iz Popu-

tif being largely modified.31 Etruscan figu-

kazano čokato, neproporcionalno in golo,

lonije, iz Circolo dei Monili u Poggio alla

rines, if we exclude the monumental stone

vendar se njena »noša« vseeno odlikuje z

Guardia ( sl. 14).36 Riječ je o maloj jantarnoj

sculpture from Orvieto,32 were never rep-

bogato nakitno garnituro, ki je lepo prepo-

statui koja je morfološki, stilski i ikonograf- resented in a complete aristocratic or he-znavna oziroma sestavljena iz več ogrlic in

ski najsrodnija čikatskom primjerku. Tije-

roic nudity, as was the case with the devel-

zapestnic.37 Razen položaja rok je na figuri-

lo je prikazano zdepasto, neproporcional-

oped Greek classical works.33 In every case

ci prav tako kot na čikatski izražena dolga,

34

no i tjelesno nago, a njezina se »nošnja«

the representation of a »standing naked

s poševnimi in vodoravnimi vrezi okraše-

ipak odlikuje bogatom nakitnom garnitu-

goddess« is relatively rare on the Etruscan

na kita las, ki sega do pasu. Oblikovanje dla-

rom koja se dade lijepo prepoznati, od više

territory. And when such a »pan Mediter-

ni in podaljšanih prstov kot tudi rahlo raz-

ata

ogrlica do više narukvica.37 Izuzev položa-

ranean« motif appears,34 it does so as an ele- širjene noge ter roke, položene pod prsi, pa ik

ja ruku, na statui je također izražena dugač-

ment signifying the status and character of

jo od dame iz Čikata razlikujejo. Navede-

z č

ka pletenica do pojasa, ukrašena ukošenim

a i

the deceased and not only in the sense of re- na figurica je bila večkrat primerjana z malo m

i vodoravnim urezima, kao i kod čikatske fi-

a

ligious or cultural convictions which were

jantarno plastiko ter z obeskom iz Satri-

gure. No, oblikovanje šake i izduženih pr-

■ d

practised in Etruria of that period.35

cuma, grobnica VI,38 ki pa je občutno slab-

stiju, kao i blago raširene noge, te ruke po-

at

še izdelana kot primerek iz Populonije ( sl.

ik

ložene ispod prsi ipak će je razlikovati od

This is the case with the small figurine from 15). Tukaj je potrebno omeniti tudi jantar-m č

dame iz Čikata. Navedena je statua često

Populonia, from Circolo dei Monili in Po-

ne obeske v obliki ženskih figur s področja

ro

bila uspoređivana s jantarnom sitnom pla-

ggio alla Guardia ( fig. 14).36 It is made from

Ascolija ( sl. 15). Ena miniaturna figurica, vi-

y f

stikom, kao privjeskom iz Satricuma, grob-

amber, which most closely resembles mor-

soka zgolj 4 cm, je prikazana v stoječem po-

da

nica VI38 koja je doduše sva osjetno loši-

phologically, stylistically and iconograph-

ložaju z značilno gesto na prsa položenih

e l

je izvedbe od populonijskog primjerka ( sl.

ically the figurine from Čikat. The body is

h

rok, vendar ima glavo in lase pokrite z ruto/

15). Valja ovdje spomenuti i jantarne privje-

stumpy, disproportional and physically na-

■ t

tančico, ki ji pada po hrbtu. Glede na for-

ske u obliku ženskih figura iz ascolanskog

ked, but its »attire« is distinguished by a

malne značilnosti je umeščena v 7. st. pr. n.

ata

područja ( sl. 15). Jedna je minijaturna figuri-

clearly recognizable rich set of jewelry con-

ik

št. ter povezana s severnosirijskim vplivom,

ca, visine samo 4 cm, prikazana u stojećem

ki pa ni bil nujno posredovan preko Etru-

z č

31 Richardson 1983, 19–20; Bonfante 1993, 47–50;

položaju s karakterističnom gestom polo-

a i

2003, 71, 82–84, f.n. 45; 2009, 188–190.

rije.39

m

ženih ruku na prsima, ali joj je glava i kosa

32 For example: Miller Ammerman 1991, 218;

ad

Bonfante 1993, 49; Spivey 2006, fig. 13; Simon

35 Miller Ammerman 1991, 217–218; usp. Bonfante

2006, 47–48, fig. IV,4 – with listed older referential

1993, 48–52; 2000, 274; 2006; Krauskopf 2006; Di

literature.

36 Negroni Catacchio 1989, 661, sl. 477–478; id. 1993,

Fazio 2011.

33 Bonfante 1989; 2003, 21.

191, sl. 2d.

36 Negroni Catacchio 1989, 661, fig. 477–478; 1993, 191, 34 Marinatos 2000, 1–34; Lesure 2011, 11–12, 156–206.

37 Negroni Catacchio 2007, 540, sl. 11e.

sl. 2d.

35 Miller Ammerman 1991, 217–218; compare: 38 Bartoloni 1976, 342–343, t. XCIV: 2–3; Negroni Ca-37 Negroni Catacchio 2007, 540, fig. 11e.

Bonfante 1993, 48–52; 2000, 274; 2006; Krauskopf

tacchio 1989, 661, sl. 480; id. 1993, 191, sl. 3a; Babbi

38 Bartoloni 1976, 342–343, t. XCIV: 2–3; Negroni

2006; Di Fazio 2011.

2008, sl. 128E; Nijboer 2010, 8, sl. 5.

Catacchio 1989, 661, fig. 480; 1993, 191, sl. 3a; Babbi 36 Negroni Catacchio 1989, 661, fig. 477–478; 1993, 191, 39 Naso 2000, 132–133, t. 29; MacIntosh Turfa 2005, 2008, fig. 128E; Nijboer 2010, 8, fig. 5.

fig. 2d.

225–227, kat. št. 240–242.



35afijargo

prekrivena maramom/velom koji pada niz

sisting of several necklaces and bracelets.37

Slika 15. Jantarne figurice iz nalazišta Satrico

n

i Ascoli(?) (prema Babbi 2008; Naso 2000).

o

leđa. S obzirom na formalne karakteristi-

With the exception of the position of the

ke smještena je u vrijeme 7. st. pr. Kr. i po-

hands, the figurine has a modeled braid fall- Figure 15. Amber figurines from Satrico y ■ ik

vezana uz sjevernosirijski utjecaj, ne nužno

ing all the way to the waist, decorated in the and Ascoli(?) (according to Babbi 2008; pha

etrurskog posredništva.39

same manner as in the figurine from Čikat. Naso 2000).

rg

But still, the forming of the fist and elongat- Slika 15. Jantarne figurice z najdišč Satrico no

ed fingers as well as widened legs and hands

o

in Ascoli(?) (po Babbi 2008; Naso 2000).

placed below the breasts create a difference

■ ic

in regard to the Lady from Čikat. The fig-

afij

urine was often compared to small amber

ar

figurines such as the pendant from Satri-

go

cum, tomb VI38 which is actually less well

no

made than the example from Populonia

ik

( fig. 15). One should also mention the amber

pendants in the form of female heads from

the territory of Ascoli ( fig. 15). One minia-

ture figurine, only 4 cm in height, is repre-

sented standing with the characteristic ges-

ture of hands placed on the breasts, while

the head and hair are covered with a scarf/

37 Negroni Catacchio 2007, 540, fig. 11e.

38 Bartoloni 1976, 342–343, t. XCIV: 2–3; Negroni

39 Naso 2000, 132–133, t. 29; MacIntosh Turfa 2005:

Catacchio 1989, 661, fig. 480; 1993, 191, fig. 3a; Babbi

225–227, 241, k. 240–242

2008, fig. 128E; Nijboer 2010, 8, fig. 5.

veil falling down her back. Regarding the

formal characteristics it was dated to the 7th

cent. BC and connected to the north–Syr-

ian influence – not necessarily with Etrus-

can mediation. 39

36

ataik

z ča ima■ d

at ik

m č

ro

y fda

e lh■ t

ata ik

z ča imad

39 Naso 2000, 132–133, t. 29; MacIntosh Turfa 2005:

225–227, 241, cat. no. 240–242.

Interpretacija ■ Interpretation

Interpretacija

37

D ama iz Čikata frontalna je,

apstraktna i nepomična figura ko- The Lady from Čikat is a frontal, ab-stract and immobile figurine in

D ama iz Čikata je frontalna, ab-

straktna in nepremična figura,

joj položaj ruku može, shodno

which the position of the hands

katere položaj rok v skladu z et-

etruščanskoj ideji, odavati samo uljudno

according to the Etruscan idea can create a

ruščanskimi idejami izraža predvsem vlju-

držanje ( sl. 2–5). Ali, on može biti i ceremo-

courteous attitude ( figs. 2–5). But the posi-

dno držo ( sl. 2–5). Vendar pa je lahko ta

nijalan, povezan uz neku religioznu/obred-

tion could also be a ceremonial one, linked

položaj tudi obreden, povezan z njenim re-

nu namjenu što je, za sada i s obzirom na

to a ritual/ceremonial purpose – a hypothe- ligioznim/ritualnim namenom, kar pa je okolnosti, teže odlučnije interpretirati?

sis which, due to the present circumstan-

danes, glede na okoliščine najdbe težje po-

No, ukoliko prihvatimo da položaj ruku,

ces, is hard decisively to interpret. However, jasniti. Če sprejmemo, da položaj rok z za-s narukvicama, nije učtivost niti ikonolo-

if we accept that the position of the han-

pestnicami ni ne izraz vljudnosti kot tudi

ški iskaz stidljivosti, već izraz visoko razvije- ds with bracelets is not an expression of di-ne ikonološki prikaz sramežljivosti, am-

nog sistema simbola koji je za izvorno dru-

scretion or modesty, but an expression of a

pak odsev visoko razvitega sistema simbo-

štvo nosio određeno značenje, tada treba

developed symbolical system which had a

lov, ki je imel za izvirno družbo določen po-

ponovno obratiti pozornost na još nekoli-

meaning and was understood by the origi-

men, je treba našo pozornost usmeriti na še

ko važnih detalja. Riječ je naime o perfo-

nal society, then we should again focus our

nekaj nezanemarljivih detajlov. Gre za lu-

racijama koje se nalaze na tjemenu, pupku

attention on another important detail. We

knje, ki se nahajajo na temenu, v popku ter

i u ušnim resicama figure. Izuzev tehnič-

are speaking about the perforations loca-

v ušesnih mečicah figurice. Razen tehnič-

kog rješenja izradbe figure, i sukladno et-

ted on the top of the head, in the area of the ne rešitve izdelave figure ter v skladu z et-ruščanskim kompozitnim glavama, pose-

navel and in the ear lobes. Besides the tech-

ruščanskimi kompozitnimi glavami, pred-

bice onima s kanopskih urni ( sl. 8), zbog

nical solutions in the process of the produ-

vsem tistimi s kanopskih urn ( sl. 8), kot tudi

što realističnijeg dočaravanja, uglavnom

ction of the figurine, and according to the

realističnejšega prikazovanja, so bile ob-

su postojeće rupice i funkcionalno korište-

Etruscan composite heads, especially tho-

stoječe luknjice tudi funkcionalno upo-

ne za pričvršćivanje kose, dodatnih ukra-

se from the canopic urns ( fig. 8), the exi-

rabljane za pritrditev izdelanih las, doda-

sa ili dijelova lica/tijela, maski, oslikavanja i

sting perforations were, for the goal of reali- tnih okrasov ter delov obraza/telesa, mask, sl.1 Takva mogućnost može biti primjenjiva

stic presentations, functionally used for the poslikav ter podobnih detajlov.1 Morda je fixing of modeled hair, additional decorati-1 Brendel 1995, 109.

1 Brendel 1995, 109.

i na čikatsku figuricu, po kojoj bi u perfora-

ons and parts of the face/body, masks,…and bila taka rešitev uporabljena tudi na čikat-ciju u tjemenu mogla biti pridodana kosa i/

similar.1 Such a possibility could be applied

ski figurici, pri kateri bi lahko bili v odprti-

ili određeni ukrasi, a u perforaciju na trbu-

also to the figurine from Čikat which could ni na temenu pričvrščeni lasje ali nek okras, hu prekrivalo za donji dio tijela ili neki ob-have had added specific decorations or hair

v odprtini na trebuhu pa prekrivalo za spo-

lik perisoma. Kako smo vidjeli iz predočene

into the perforation on the head and some

dnji del telesa oziroma neka oblika perisome.

analize, to uopće ne bi trebalo biti nemo-

clothing or a form of perizoma into the per- Kot smo videli iz analize to sploh ni nemoguće ako, izuzev kompozitne ukrasne ulo-

foration in the navel. As seen in the presen-

goče, posebej če razen okrasne vloge v tem

ge, u tomu razumijevamo i različitost njiho- ted analysis, this is not impossible if, besides razumemo tudi različnost njihove seman-va semantičkog korištenja.2 Dama iz Čikata the composite decorative role, we percei-tične uporabe.2 Tako je bila dama iz Čika-

38

najvjerojatnije je bila odjevena, kao uosta-

ve in it also the difference in their semanti-

ta najverjetneje oblečena, tako kot tudi vsa

lom i sva ovdje pokazana sitna plastika is-

cal use.2 We can assume that the Lady from druga predstavljena majhna plastika ena-tih obilježja, ali je po određenoj, sakralnoj

Čikat was most probably dressed, just as all

kih značilnosti, ali pa je bila zaradi neke sve-

ataik

ili svetoj potrebi mogla biti i razgolićena u

the here presented figurines with similar

čane ali svete potrebe gola v predelu genita-

z č

predjelu genitalija. One su anatomski pri-

attributes, but her genitals – from in a spe-

lij. Te so anatomsko pravilno prikazane, kar

a i

kazane ispravno i realno što je, nota bene,

cific, sacral or sacred necessity – could also

je, nota bene, tudi odlika etruščanske likov-

ma

odlika etruščanskog likovnog stvaralaštva.3 have been stripped. This part of the statue is ne ustvarjalnosti.3 Dalje obstaja možnost,

■ d

Nadalje, izvjesna je mogućnosti i nekad

correctly and realistically presented which

da so v ušesnih mečicah te figurice bili zata-

at

okačenih naušnica na ušnim resicama te

is, nota bene, a characteristic of the Etruscan knjeni uhani. Če je dama iz Čikata zares no-ik

statue. Ako je dama iz Čikata uistinu nosi-

artistic production.3 If the Lady from Či-

sila uhane, predvsem iz plemenite kovine,

m č

la naušnice, pogotovo od plemenitih kovi-

kat wore earrings, especially from precio-

potem bi v njej lahko prepoznali vse tiste

ro

na, tada bi nam mogla pokazivati i sva ona

us metals, then it could demonstrate all the osnovne značilnosti posvečenosti, duhov-y fd

osnovna svojstva posvećenosti, duhovnos-

basic characteristics of consecration, spiri-

nosti in religioznosti sredozemskih kultnih

a

ti i religioznosti mediteranskih kultnih tra-

tuality and piety of the Mediterranean cul-

tradicij, ki jih je na primeru osrednje ženske

e lh

dicija, koje je na primjeru središnje ženske

tural traditions, which were demonstrated

figure, »gole« Boginje s kultnega vozička

■ t

»gole« Božice s kultnih kolica iz Strettwe-

by Biba Teržan on the case of the central

iz Strettwega, dokazovala Biba Teržan4, že

ga dokazivala Biba Teržan,4 a znatno pri-

»naked« Goddess from the cultic wagon

znatno prej pa pokazala njeno neposredno

ata ik

je ukazala na njihovu izravnu povezanost

from Strettweg,4 and much earlier by Luci-

povezanost z etruščanskim prostorom ozi-

z č

s etruščanskim prostorom, odnosno s nji-

ana Aigner Foresti, who demonstrated its

roma njihovimi idejami in ustvarjalno mis-

a i

hovom idejom i stvaralačkom misli, Luci-

direct connection to the Etruscan territo-

lijo Luciana Aigner Foresti.5 Temu je pot-

ma

ana Aigner Foresti.5 Pridružiti tomu tre-

ry, its ideas and creative thoughts.5 It is also

rebno in smiselno, poleg predilk in tkalk

d

ba i smisao da je, pored uvriježenih predilja

necessary and sensible to add that, beside

kot gospodaric hiše – Penelope, ob izpostav-

ili tkalja kao gospodarica kuće – Penelope,

the spinning and weaving ladies as mistress

ljanju ter pripadnosti velikemu prestižu, bo-

uz isticanje i pripadnost velikom prestižu,

gastvu oz. najvišjemu družbenemu polo-

1 Brendel 1995, 109.

2 Usp. npr. sa polivalentnim značenjem Venere iz 2 Compare with the polyvalent meaning of the 2 Primerjaj npr. s polivalentnim pomenom Venere iz Orvieta (Bonfante 1993, 49–50).

Venus from Orvieto (Bonfante 1993, 49–50).

Orvieta (Bonfante 1993, 49–50).

3 Bonfante 1993, 49.

3 Bonfante 1993, 49.

3 Bonfante 1993, 49.

4 Teržan 2003, 68, 70–71; 2011, 241, fig. 1–3.

4 Teržan 2003, 68, 70–71; 2011, 241, fig. 1–3.

4 Teržan 2003, 68, 70–71; id. 2011, 241, sl. 1–3.

5 Aigner Foresti 1992, 156, 162–163, kat. 242.

5 Aigner Foresti 1992, 156, 162–163, cat. 242.

5 Aigner Foresti 1992, 156, 162–163, kat. št. 242.

bogatstvu, tj. najvišem socijalnom statusu,

of the house – as Penelope, the exposure and žaju, pridružiti tudi možnost, da so ženske značenje žena s jednom pletenicom obilje-the demonstration of affiliation of great

z eno kito las označevale tudi morebitne

žavalo i moguće »svećenice« s posebnim

prestige and richness – in other words the

»svečenice« s posebnim vplivom v ritual-

utjecajem u ritualnim i duhovnim obredi-

highest social status – the significance of

nih in duhovnih obredih.6 Zato nam žalu-

ma?6 Zato će nam žalujuća povorka »sveće- females with a single braid must have mar-joča povorka »svečenic« s pikside iz Panije

nica« s pikside iz Panije ( sl. 12), uz poznate

ked perhaps the »priestesses« with speci-

( sl. 12), skupaj s poznanimi konteksti lokaci-

kontekste mjesta i načina deponiranja poje- al influences in ritual and spiritual rites.6

je ter načina deponiranja posameznih tukaj

dinih, ovdje navedenih figurica,7 sugerirati

For this reason the mourning procession

navedenih figuric,7 nakazuje, da je mogo-

kako u tim samostalnim sitnim plastikama

of »priestesses« from the pixis from Pania

če v teh samostojnih malih figuricah zares

doista valja razumijevati žalujuće duhovni-

( fig. 12), with known contexts of the place

videti žalujoče duhovnice, ki so v slogu et-

ce koje su u stilu etruščanske » grammatica

and way of deposition of the individual fi-

ruščanske » grammatica del dolore« objoku-

39

del dolore« oplakujući »bdjele« i tako ostva- gurines here listed,7 will suggest that in the- joč bedele in tako ustvarjale večnost pog-ija

rivale vječnost pogrebnog rituala istaknu-

se individual small figurines we should real-

rebnega rituala izpostavljene pokojnice.8

tac

te pokojnice.8

ly observe the mourning priestesses which

re

Odsotnost podatkov o arheološkem konte-

were in the style of the Etruscan » gramma-

Odsustvo podataka o arheološkom konte-

kstu odkritja, nemožnost diahronega zas-

tica del dolore« lamenting and watching over

terp

kstu nalaženja, odsustvo ikakvog mogućeg

ledovanja take vrste male antropomorfne

and in this way ensuring the eternity of the

■ in

diakronog slijeda takvoj vrsti sitne antro-

keramične skulpture na prostoru severne-

burial rite of an exposed deceased.8

n

pomorfne keramičke plastike na prostoru

ga Jadrana in Kvarnerja in izključno tipolo-

sjevernoga Jadrana i Kvarnera, a isključivo

The absence of data about the archaeologi-

ško-stilska analiza ne omogočajo konkret-

tatio

tipološko-stilsko analiziranje onemoguću-

cal context of discovery, the absence of any

nejše interpretacije ter določitev morebitno

re

je konkretniju interpretaciju ili moguću

possibility of diachronous tracing of such

funkcijo dame iz Čikata. Vendar je ta figuri-

terp

namjenu dame iz Čikata. Ipak, ona je, kao

anthropomorphic ceramic figurines on

ca kot specifičen subjekt imela tu predstavlje-

specifičan subjekt, imala dakle predočene

the territory of the northern Adriatic and

ne elemente, ki so vzbujali prepoznavanje

■ in

ija

elemente koji su poticali prepoznavanje nje- Kvarner and exclusively typological and njene socialne kvalitete.9 Njeni v vseh ozi-zine socijalne kvalitete.9 Njezini, u svakom

stylistic analyzing makes impossible any

rih brezosebni kodificirani atributi dodat-

tac

smislu impersonalni, kodificirani atribu-

concrete interpretation or recognition of

no nakazujejo, da gre za pomemben ritu-

re

ti dodatno sugeriraju na njezinu karakteri-

a possible purpose of the Lady from Čikat.

alni ex voto predmet, ki se je lahko pojavljal

terp

zaciju kao važnog ritualnog, ex voto objek-

Still it contained, as a specific subject, ex-

samostojno ali pa skupaj z drugimi vsebi-

in

ta koji se mogao pojavljivati samostalno ili

hibited elements which triggered the reco-

nami. Odlomljene, toda spojene noge ter

uz druge, različite sadržaje. Odlomljene,

gnition of its social quality.9 Codified attri-

blago zakrivljen položaj kažejo, da dama ni

6 Torelli 1997b, 59–73; Boiradi, von Eles 2002, 262–

6 Torelli 1997b, 59–73; Boiardi, von Eles 2002, 262–

6 Torelli 1997b, 59–73; Boiardi, von Eles 2002, 262–

264, 270–271; Negroni Catacchio 2007, 554–555,

264, 270–271; Negroni Catacchio 2007, 554–555;

264, 270–271; Negroni Catacchio 2007, 554–555,

usp. Gleba 2009, 80–81.

compare Gleba 2009, 80–81.

prim. Gleba 2009, 80–81.

7 Babbi 2008, 46–48; Di Fazio 2011, 717–718, 721.

7 Babbi 2008, 46–48; Di Fazio 2011, 717–718, 721.

7 Babbi 2008, 46–48; Di Fazio 2011, 717–718, 721.

8 Damgaard Andersen 1993, 30–32, 56; Torelli 1997b, 8 Damgaard Andersen 1993, 30–32, 56; Torelli 1997b, 8 Damgaard Andersen 1993, 30–32, 56; Torelli 1997b, 31; Di Fazio 2011, 720–723.

31; Di Fazio 2011, 720–723.

31; Di Fazio 2011, 720–723.

9 Na što lijepo za etruščanek primjerke obrazlaže Di 9 Which is nicely explained for the Etruscan 9 Kar za etruščanske primerke lepo razloži Di Fazio Fazio (2011, 721–723).

example by Di Fazio (2011, 721–723).

(2011, 721–723).

ali spojene, noge, te blago zakrivljeni polo-

butes, which were registered on her, and

mogla stati samostojno, ampak na majh-

žaj, anticipiraju činjenicu da dama nije mog- which are impersonal in all the examples, nem podstavku ali pa pripeta, izolirana ali

la stajati samostalno, nego na malom posto- further suggest its characterization as an pa v kombinaciji z več okraski, vedno pa na-lju ili prikačena, izolirana ili u kombinaciji s important ritual, ex voto object which cou-menjena notranjemu prostoru ter v arhitek-

više ukrasa, no isključivo namijenjena unu-

ld appear independently or with other, di-

turi povezana z okraševanjem notranjosti

tarnjem prostoru, u arhitekturi povezana

fferent contents. Broken but joint legs and

ali pohištva.10 Po analogijah je bila lahko či-

uz ukras interijera ili namještaja.10 Slijedeći

a slightly curved statue anticipate the fact

katska dama pridana kaki lokalni, vendar

dakle analogije, čikatska je dama mogla biti that the Lady could not stand independen-bogati in pomembni ženski grobnici.

zavjetovana u mjesnoj, ali bogatoj i važnoj

tly, but had to be fixed to a small socle or

40

Na podlagi slogovne analize in njene iko-

ženskoj grobnici.

attached, isolated or in combination with

nografske vsebine v odnosu na skulpture

several ornaments, and exclusively inten-

Stilskom analizom i ikonografskim sadrža-

z vzhodne obale Jadrana ter iz njenega za-

ded for an inner space, in architecture con-

ata

jem u odnosu na plastike poznate iz istoč-

ledja je bila čikatska plastika pripisana času

nected to the decoration of the interior or

ik

ne obale Jadrana i njezina zaleđa, čikatska je

7./6. st. pr. n. št. starejše železne dobe ter de-

of the furniture.10 Following the analogies,

z č

sitna puna plastika bila određena vremenu

finirana kot osamljen, enkraten primerek

a i

the Lady from Čikat could have been dedi-

m

7./6. st. pr. Kr. starijeg željeznog doba i defi-

brez konkretnih paralel. Tako je bila slo-

a

cated in a local, but rich and important fe-

nirana kao osamljeni, jedinstveni primjerak

govno obravnavana kot izraz samosvojega

■ d

male tomb.

bez konkretnih paralela, a stilski tretirana

likovnega izražanja.11 Vndar je analiza pka-

at ik

kao izraz samosvojnog likovnog izražava-

With the stylistic analysis and iconographi-

zala, da najdemo slogovno in tematsko zelo

m č

nja.11 Međutim, kako je raspravljeno; obli-

cal content in relation to figurines known

podobne primerjave čikatski dami znotraj

ro

kovno, stilski i tematski vrlo bliske paralele

from the eastern Adriatic coast and its hin-

spektra male antropomorfne plastike Etru-

y f

čikatskoj dami nalaze se kod sitne plasti-

terland, the figurine from Čikat was da-

rije, ki je bila izdelana iz različnih materia-

da

ke iz Etrurije, izrađene u različitim materi-

ted to the 7th/6th cent. BC and defined as an lov – od keramike do eksotičnih in razko-e l

jalima, od keramike do egzotičnih i rasko-

isolated, unique example without any pa-

šnih materialov, kot sta slonovina in jantar

h

šnih materijala slonovače i jantara ( sl. 8–10;

rallels. It was stylistically treated as a refle-

( sl. 8–10; 13–15).12 Posledično, upoštevajoč

■ t

13–15).12 Sukladno njima, tj. ikonografskom

ction of the original artistic expression.11

ikonografski program in stilske značilnosti,

ata

programu, damu iz Čikata ne možemo vid-

However, as discussed, formally, stylisti-

dame iz Čikata ne moremo prepoznati kot

ik

jeti u mjesnoj interpretaciji etruščanskih

cally and thematically very close parallels

lokalno interpretacijo etruščanskih virov,

z č

uzora. Valjalo bi ju doista smatrati proizvo-

to the Lady from Čikat could be observed

saj od njih ne slogovno ne po ravni izdelave

a im

dom etruščanskih ateljea i njihovih majs-

in the small figurines from Etruria where

ne odstopa. Treba jo je razumeti kot proi-

ad

tora iz prve polovice 7. st. pr. Kr. jer od nji-

they are made from similar materials, from

zvod etruščanskih delavnic in njihovih moj-

hovih radova ne odudara niti stilski niti

pottery to the exotic and luxurious ones

strov iz prve polovice 7. st. pr. n. št. Ker pa

razinom izvedbe. No, kako predložene ana- such as amber and ivory ( figs. 8–10; 13–15).12

predstavljene analogije glede ikonografskih

logije i nisu podudarne u apsolutnosti iko-

In accordance with these, i.e. in its icono-

detajlov vseeno niso absolutno identične

nografije detalja, ne očekujući ujedno niti

graphical program and stylistic characte-

ne pričakujemo, da bomo našli njeno dvoj-

10 Bartoloni 2000, 277.

10 Bartoloni 2000, 277.

10 Bartoloni 2000, 277.

11 Kukoč 1985, 10–12; Majnarić–Pandžić 1998, 318.

11 Kukoč 1985, 10–12; Majnarić-Pandžić 1998, 318.

11 Kukoč 1985, 10–12; Majnarić–Pandžić 1998, 318.

12 Negroni Catacchio 2007, 540, 550, fig. 11e; 25.

12 Negroni Catacchio 2007, 540, 550, fig. 11e; 25.

12 Negroni Catacchio 2007, 540, 550, sl. 11e, 25.

postojanje njezine dvojnice, ona nam se

ristics, one cannot observe the Lady from

nic. Kaže se nam kot delo unikatne likovne

ipak predstavlja kao djelo unikatne likovne

Čikat as a local interpretation of Etruscan

stvaritve takratnih slogovnih konceptov.

kreacije onodobnog stilskog koncepta.

patterns. Since it does not differ either styli-

stically or in elaboration, it should really be

Dama iz Čikata je bila dejansko eden izmed

U stvarnosti, dama iz Čikata jedan je od iz-

izjemno pomembnih odrazov tedanjih kul-

considered as a product of Etruscan work-

nimno vrijednih odraza onodobnih kultur-

turnih in posredniških odnosov, ki so pote-

shops and their masters from the first half

nih i posredničkih odnosa koji su se odvijali

kali s čezmorsko komunikacijo na prostoru

of the 7th cent. BC. But since the presented

prekomorskim komunikacijama na pro-

severnega Jadrana. Morda je v vsem tem od-

analogies do not correspond completely in

storu sjevernoga Jadrana. Možda je u tomu

igral svojevrstno vlogo prostor Picena. Ven-

the iconographical details – and without

svojevrsnu ulogu odigrao prostor Pice-

dar se zdi veliko bolj verjetno, prav zaradi

the expectation of a discovery of a double –

na? Ipak, čini se mnogo vjerojatnijim, zbog

dobro znanega prestiža takih simbolnih su-

it is considered as a product of a unique ar-

41

dobro potvrđenog prestiža takvih simbo-

bjektov kot predmetov pri njihovih »lastni-

tistic creativity of the contemporary styli-

ija

ličkih subjekata kao objekata kod njihovih

kih« ter zaradi njihove prepoznavnosti v

stic concepts.

»imatelja« te zbog njihovog prepoznavanja

procesu obtoka dobrin v sistemu privilegi-

tac

u cirkuliranju dobara u sistemu privilegi-

In reality, the Lady from Čikat is one of the ranih odnosov ali zvez eminentnejših oseb, re

ranih odnosa ili saveza eminentnijih osoba

extraordinary valuable reflections of the

utemeljenih na principih zamenjave darov,13

terp

po principu razmjene darova,13 tu je ulo-

contemporary cultural and mediatory re-

da je to vlogo v največji meri moral odigra-

■ in

gu najvećim dijelom morao odigrati Veru-

lations which were running with maritime

ti Verucchio, etruščansko središče na mejah

n

cchio, etruščansko središte na granicama i

communications over the territory of the

ter njegova enklava na Jadranu.14 Čeprav je

enklava na Jadranu.14 Iako za sada jedinstve- northern Adriatic. Perhaps in all of this the do sedaj edinstven predmet, njeno odkrit-tatio

ni primjerak, njezino nalaženje i ne bi tre-

territory of Picenum played a crucial role?

je ne bi smelo biti preveliko presenečenje

re

balo predstavljati preveliko iznenađenje ili

Still it seems more plausible that, due to the ter popolna novost glede na številne nepos-terp

potpunu novost, glede na to da brojne im-

well confirmed prestige of such symbolic

redno uvožene predmete etruščanskih de-

portirane predmete etruščanskih radionica

lavnic, ki jih poznamo iz istrskih nekropol,

artifacts as objects owned by their posses-

■ in

predvsem z najbližjega, s Kvarnerjem nelo-

ija

poznajemo iz istarskih nekropola, posebice sors and their recognisability in the circu-

čljivo povezanega Nezakcija.15

najbližeg i s Kvarnerom nedjeljivo poveza-

lation of goods in the system of privileged

tac

nog Nezakcija.15

relations or alliances of eminent persons

re

V tej posredniški smeri, preko kvarnerske-

exchanging gifts,13 this role was most likely

ga arhipelaga (lošinjsko-creško-krški), mor-

terp

U tom posredničkom pravcu, preko kvar-

played by Verucchio – an Etruscan center

in

da lahko razumemo tudi pojav male rože-

nerskog otočnog (lošinjsko-creskog-

on the borders and an enclave on the Adri-

ne plastike iz groba v Vačah,16 glede na to,

-krčkog) otočja, možda možemo razu-

atic.14 Although a unique example for the

da tej skulpturi kot očitnemu okrasnemu

mijevati i pojavu sitne plastike od roga iz

moment, its discovery should not be a too

delu interjerja, to je bogatega pohištva, lah-

grobova iz Vača,16 budući da se toj skulptu-

big surprise or a complete novelty, since im-

13 Raspravu na tu temu vidjeti u novijem pristupu ported artifacts from the Etruscan work-13 Razpravo o tej temi glej v novejšem pristopu pri:

kod: Maras, Sciacca 2011.

Maras, Sciacca 2011.

14 Shvaćenog u smislu G. Sassatellijeve sintagme: 13 See the discussion on this topic in the modern 14 Razumljeno v smislu G. Sassatellijeve sintagme:

»centro etrusco di frontiera« (1996).

approach by: Maras, Sciacca 2011.

» centro etrusco di frontiera« (Sassatelli 1996).

15 Mihovilić 1986; 1988; Cambi 2002, 15–17.

14 Considered in the sense of G. Sassatellis concept of 15 Mihovilić 1986; id. 1988; Cambi 2002, 15–17.

16 Starè 1975, 237–238, 242, t. 16: 2–3; 26.

»centro etrusco di frontiera« (Sassatelli 1996).

16 Starè 1975, 237–238, 242, t. 16: 2–3, t. 26.

ri, kao evidentno ukrasnim dijelovima in-

shops are known from the Istrian necropo-

ko najdemo primerjave prav v Verucchiu, v

terijera, tj. bogatoga namještaja, paralele

lis, especially from the closest Nesactium,

grobnici B/1871 Lippi, kjer so bile odkrite

mogu pronaći upravo u Verucchiu, grob-

indivisibly connected with the Kvarner.15

zelo podobne figurice, izdelane iz lesa.17 Na

nica B/1971 Lippi, gdje nalazimo vrlo sro-

drugi strani pa nam bo prav ta pomorsko-

We can perhaps, in this relation, across the

dne ženske figurice izrađene u drvu.17 Nap-

-otoški koridor predstavljal smer nekoliko

archipelago of Kvarner (Lošinj-Cres-Krk),

rotiv, taj će nam pomorsko-otočni koridor

mlajšega, vendar izrazitega in z arheološki-

understand also the appearance of the

nesumnjivo predstavljati pak smjer nešto

mi podatki podkrepljenega prodora arhaj-

small figurines manufactured from horns

mlađeg, ali izrazitijeg, i arheološkim poda-

skega umetniškega ustvarjanja Etrurije vse

in the graves in Vače,16 since in this sculp-

cima potkrjepljenijeg prodora arhajskog

do Japodov ter njihove umetnostne dediš-

42

ture, evidently in the decoration of the in-

umjetničkog ostvarenja Etrurije sve do Ja-

čine, kjer je treba še posebej opozoriti na

terior, of the rich furniture, parallels cou-

poda i njihove umjetničke baštine, gdje

male jantarne glavice spinske produkcije.18

ld be observed in Verucchio in the tomb

nam se posebno predstavljaju jantarne sitne

ata

B/1971 Lippi, where very similar figurines

ženske glavice spinske produkcije.18

ik

made from wood were discovered.17 On the

z č

other hand this maritime – islands corridor

a im

will definitely represent the direction of a

a

somewhat younger, but more distinctive –

■ d

and in the archaeological record substantia-

at ik

ted – irruption of the archaic artistic creati-

m č

ons from Etruria all the way to the Iapodes

ro

and their artistic heritage, where most evi-

y f

dent are the small amber female heads pro-

da

duced in Spina.18

e lh■ t

ata ik

z ča imad

15 Mihovilić 1986; 1988; Cambi 2002, 15–17.

16 Starè 1975, 237–238, 242, t. 16: 2–3; 26.

17 Bentini 2006, 23–24.

17 Bentini 2006, 23–24.

17 Bentini 2006, 23–24.

18 Balen-Letunić 2004, 238, sl. 26, kat. 35.3–35.8; 18 Balen-Letunić 2004, 238, fig. 26, cat. 35.3–35.8; 18 Balen-Letunić 2004, 238, sl. 26, kat. št. 35.3–35.8; Bakarić 2008: sl. 2, 7, 12; usp. Negroni Catacchio

Bakarić 2008: fig. 2, 7, 12; compare Negroni

Bakarić 2008: sl. 2, 7, 12; prim. Negroni Catacchio

1989, 662, fig. 473; Cambi 2002, 18–20.

Catacchio 1989, 662, fig. 473; Cambi 2002, 18–20.

1989, 662, sl. 473; Cambi 2002, 18–20.

Bibliografija ■ Bibliography

Bibliografija

43

AIGNER-FORESTI, L. 1992, Vorgeschichtliche Beziehungen zwischen Italien und Zentraleuropa, in: M. Pallottino (ed.), Die Etrusker und Europa, 158–167, Milano.

BABBI, A. 2008, La piccola plastica fittile antropomorfa dellÍtalia antica, dal Bronzo Finale allÓrientalizzante, Mediterranea. Supple-mento I, Pisa – Roma.

BAKARIĆ, L. 2008, Kompolje grob 47 – nova interpretacija / Kompolje grave 47 – a new interpretation, Vjesnik Arheološkog muzeja u Zagrebu 41, 37–60.

BALEN-LETUNIĆ, D. 2004, Japodi, in: D. Balen-Letunić (ed.), Ratnici na razmeđu Istoka i Zapada. Starije željezno doba u kontinen-talnoj Hrvatskoj / Warriors at the crossroads of East and West, 211–257, Zagreb.

BARTOLONI, G. 1976, Satricum, Tomba VI (k. 112, in: G. Colonna (ed.), Civiltà del Lazio primitivo, 342–345, Roma.

BARTOLONI, G. 2000, La donna delle Principe, in: C. Morigi Govi (ed.), Principi Etruschi tra Mediterraneo ed Europa, 271–277, Bologna.

BARTOLONI, G. 2009, The Earliest Etruscan Toast. Considerations on the Earliest Phases of Populonia, in: M. Gleba, H. Becker (ed.), Votives, places, and rituals in Etruscan religion. Studies in honor of Jean MacIntosh Turfa, Religions in the Graeco-Roman World 166, 159–169, Leiden – Boston.

BEINHAUER, K. W. 1985, Untersuchungen zu den eisenzeitlichen Bestattungsplätzen von Novilara (Provinz Pésaro und Urbino/Italien): Archäologie, Anthropologie, Demographie; Methoden und Modelle, Frankfurt a. M.

BENTINI, L. 2006, Gli arredi in legno della Tomba Lippi B/1971, in: L. Bentini, P. von Eles, P. Poli, A. Stauffer, T. Trocchi (ed.), Il potere e la morte: aristocrazia guerrieri e simboli, Guide artistiche e architettoniche 6, 23–24, Verucchio.

BLEČIĆ KAVUR, M. 2012, Dama iz Čikata / The Lady from Čikat, Arheološki vestnik 63, 57-77.

BOIARDI, A., ELES, P. von 2002, Il Trono della tomba 89 come strumento di comunicazione: proposta per una analisi ed una interpretazione, in: P. v. Eles (ed.), Guerriero e sacerdote. Autorità e comunità nell’età del ferro a Verucchio. La Tomba del Trono, Quaderni di Archeologia dell’Emilia Romagna 6, 248–268, Firenze.

BONFANTE, L. 1989, Nudity as a Costume in Classical Art, American Journal of Archaeology 93, 543–570.

BONFANTE, L. 1993, Etruscan Nudity, Source. Notes in the History of Art XII/2, 47–55.

BONFANTE, L. 2000, Classical nudity in Italy and Greece, in: D. Ridgway, F. R. Serra Ridgway, M. Pearce, E. Herring, R. D. Whiteha-us, J. B. Wilkins (ed.), Ancient Italy in its Mediterranean Setting. Studies in honour of Ellen Macnamara, Accordia Specialist Studies on the Mediterranean 4, 271–293, London.

BONFANTE, L. 2003, Etruscan dress, Baltimore – London.

BONFANTE, L. 2006, Etruscan Inscriptions and Etruscan Religion, in: N. Thomson 44

de Grummond, E. Simon (ed.), The religion of the Etruscans, 9–26, Austin.

BONFANTE, L. 2009, Ritual Dress, in: M. Gleba, H. Becker (ed.), Votives, places, and rituals in Etruscan religion. Studies in honor of ata

Jean MacIntosh Turfa, Religions in the Graeco-Roman World 166,183–191, Leiden – Boston.

ik

z č

BRENDEL, O. 1995, Etruscan art, New Haven – London.

a im

BRIGUET, M-F. 1998, Art, in: L. Bonfante (ed.), Etruscan life and afterlife. A handbook of Etruscan studies, 92–173, Detroit.

a■ d

CAMBI, N. 2002, Antika. Povijest umjetnosti u Hrvatskoj 2, Zagreb.

at

CIANFERONI, G. C. 2000, Statuetta femminile, cat. 88, in: C. Morigi Govi (ed.), Principi Etruschi tra Mediterraneo ed Europa, 132–

ik

133, Bologna.

m č

ro

COLONNA, G. 1992, Apporti etruschi all’orientalizzante “Piceno”: il caso della statuaria, in: La Civiltà Picena nelle Marche. Studi di y f

onore di G. Annibaldi, Contributi presentati al Convegno sulla Civiltà Picena nelle Marche, Ancona 1988, 92–127, Ripatransone.

da

COLONNA, G. 2000, La cultura Orientalizzante in Etruria, in: C. Morigi Govi (ed.), Principi Etruschi tra Mediterraneo ed Europa, e lh

55–66, Bologna.

■ t

COLONNA, G., HASE, F.-W. von 1986, Alle origini della statuaria etrusca: La Tomba delle Statue presso Ceri, Studi Etruschi 52, 13–59.

ata ik

CRISTOFANI, M. 1978, L’arte degli Etruschi. Produzione e consumo, Storia del ’arte Einaudi, Torino.

z č

ĆUS-RUKONIĆ, J. 2003, Iz muzejske dokumentacije, Arhiv lošinjskog muzeja, Mali Lošinj.

a ima

DAMGAARD ANDERSEN, H. 1993, The Etruscan Ancestral Cult – Its Origin and Development and the Importance of Anthropo-d

morphization, Analecta Romana Instituti Danici 21, 7–66.

DELPINO, F., FLOURENTZOS, P. 2000, Tra Oriente ed Etruria. I modelli e la formazione della cultura Orientalizzante, in: C. Morigi Govi (ed.), Principi Etruschi tra Mediterraneo ed Europa, 91–101, Bologna.

DI FAZZZIO, M. 2011, “La morte è dura; ancora più duro il cordoglio”. Primi appunti da una indagine sul pianto rituale nel mondo etrusco, in: V. Nizzo (ed.), Dalla nascita alla morte. Antropologia e archeologia a confronto, Atti dell’Incontro Internazionale di Studi in Onore di Claude Lévi-Strauss, Roma, Museo Nazionale Preistorico - Etnografico “L. Pigorini”, 22. 05. 2010, 717–726, Roma.

ELES, P. von 2002, Il Trono della tomba 89 come strumento di comunicazione: proposta per una analisi ed una interpretazione, in: P.

v. Eles (ed.), Guerriero e Sacerdote. Autorità e comunità nell’età del ferro a Verucchio. La Tomba del Trono, Quaderni di Archeologia dell’Emilia Romagna 6, 268-272, Firenze.

GLEBA, M. 2009, Textile Tools in Ancient Italian Votive Contexts: Evidence of Dedication or Production?, in: M. Gleba, H. Becker (ed.), Votives, places, and rituals in Etruscan religion. Studies in honor of Jean MacIntosh Turfa, Religions in the Graeco-Roman World 166, 69–84, Leiden – Boston.

HAYNES, S. 2000, Etruscan Civilization. A Cultural History, Los Angeles.

HASE, F.-W. von 2003, Il guerriero di Hirschlanden. La problematica della genesi della statua-stele alla luce di vecchie e recenti scoper-te, in: I Piceni e l’Italia Medio-Adriatica, Atti del XXII Convegno di studi Etruschi ed Italici, Ascoli Piceno-Termo-Ancona 2000, Istitu-45

ti editoriali e poligrafici internazionali, 361–378, Pisa – Roma.

KOSSACK, G. 1998, Pictures of Life, Mythical pictorial narrative and pictures of cultic feasts. Remarks on pictorial scenes on the fijaa

Throne-back from Verucchio, in: B. Hänsel, A. F. Harding (ed.), Towards Translating the Past. Georg Kossack Selected Studies in Ar-rg

chaeology, 129–144, Rahden – Westfalen.

o

KRAUSKOPF, I. 2006, The Grave and Beyond in Etruscan Religion, in: N. Thomson de Grummond, E. Simon (ed.), The religion of the Etruscans, 66–89, Austin.

y ■ bibli

ph

KUKOČ, S. 1984 – 1985, Prapovijesni antropomorfni kipić s Čikata na otoku Lošinju, Radovi filozofskog fakulteta u Zadru 11, 5–12.

arg

LESURE, R. G. 2011, Interpreting Ancient Figurines: Context, Comparison, and Prehistoric Art, Cambridge.

liobi

LOLLINI, D. 1976, La civiltà Picena, in: Popoli e civiltà dell’Italia antica 5, 107–195, Roma.

■ bi

MACINTOSH TURFA, J. 1998, International Contact: Commerce, Trade, and Foreign Affairs, in: L. Bonfante (ed.), Etruscan life fija

and afterlife. A handbook of Etruscan studies, 66–91, Detroit.

arg

MACINTOSH TURFA, J. 2005, Catalogue of the Etruscan gallery of the University of Pennsylvania Museum of Archaeology and o

Anthropology, Philadelphia.

bibli

MAGNESS, J. 2001, A Near Eastern Ethnic Element Among the Etruscan Elite?, Etruscan Studies: Journal of the Etruscan Foundation 8/1, 79–117.

MAJNARIĆ-PANDŽIĆ N. 1998, Liburnska grupa u starije željezno doba, 9.-4. stoljeće prije Krista, in: S. Dimitrijević, T. Težak-

-Gregl, N. Majnarić-Pandžić, Prapovijest. Povijest umjetnosti u Hrvatskoj 1, 306–318, Zagreb.

MARAS, D., SCIACCA, F. 2011, Ai confini dell’oralità. Le forme e i documenti del dono nelle aristocrazie orientalizzanti etrusche, in: V. Nizzo (ed.), Dalla nascita alla morte. Antropologia e archeologia a confronto, Proceedigs of the Congress in memory of C. Lévi-Strauss, Roma, Museo Nazionale Preistorico-Etnografico “L. Pigorini”, 22. 05. 2010, 703–713, Roma.

MARINATOS, N. 2000, The goddess and the warrior: the naked goddess and Mistress of Animals in early Greek religion, London –

New York.

MENICHETTI, M. 2001, Political Forms in the Archaic Period, in: M. Torelli (ed.), The Etruscans, 205–225, London.

MIHOVILIĆ, K. 1986, Histri i Etruščani / Histri ed Etruschi, Monografije i katalozi 2, Pula.

MIHOVILIĆ, K. 1988, Histri i Etruščani/ Histrians and Etruscans, Monografije i katalozi 5, Pula.

MILLER AMMERMAN, R. 1991, The Naked Standing Goddess. A Group of Archaic Terracotta Figurines from Paestum, American Journal of Archaeology 95, 203–230.

MINETTI, A. 2004, L’orientalizzante a Chiusi e nel suo territorio, Roma.

NASO, A. 2000, I Piceni. Storia e archeologia delle Marche in epoca Preromana, Biblioteca di Archeologia 29, Milano.

46

NASO, A. 2001, The Etruscan Aristocracy in the Orientalizing Period: Culture, Economy, Relations, in: M. Torelli (ed.), The Etruscans, 111–129, London.

ataik

NEGRONI CATACCHIO, N. 1989, L’ambra: produzione e commerci nell’Italia preromana, in: G. Pugliese Carratelli (ed.), Italia z č

omnium terrarum parens, La civiltà degli Enotri, Choni, Ausoni, Sanniti, Lucani, Brettii, Sicani, Siculi, Elimi, 659–696, Milano.

a im

NEGRONI CATACCHIO, N. 1993, The production of amber figures in Italy from the 8th to the 4th centuries BC, in: C. W. Beck, J.

a

Bouzek (ed.), Amber in Archaeology. Proceedings of the Second International Conference on Amber in Archaeology, Liblice 1990, 191–

■ d

202, Praha.

at ik

NEGRONI CATACCHIO, N. 2007, Le vesti sontuose e gli ornamenti. Monili d’ambra e di materie preziose nelle tombe femminili di m č

età orientalizzante e arcaica in Italia, in: M. Blečić, M. Črešnar, B. Hänsel, A. Hellmuth, E. Kaiser, C. Metzner-Nebelsick (ed.), Scripta ro

praehistorica in honorem Biba Teržan, Situla 44, 533–556, Ljubljana.

y fd

NIELSEN, M. 1998, Etruscan women: a cross-cultural perspective, in: L. Larsson Lovén, A. Strömberg (ed.), Aspects of Women in An-a

e l

tiquity, Proceedings of the First Nordic Symposium on Women’s in Antiquity, Göteborg 12. – 15, 06. 1997, 69–84, Jonsered.

h■ t

NIJBOER, A. 2010, Italy, its interconnections and cultural shifts during the Iron Age, in: Atti XVII Congresso Internazionale di Archeologia Classica. Incontri tra Culture nel Mondo Mediterraneo Antico. Roma, Palazzo della FAO, September 22–26, 2008, Bollettino di ata

Archeologia on line 1 (Vol. speciale), 1–22, Roma.

ik

z č

RATHJE, A. 2010, Tracking down the Orientalizing, in: Atti XVII Congresso Internazionale di Archeologia Classica. Incontri tra Cula i

ture nel Mondo Mediterraneo Antico. Roma, Palazzo della FAO, Settembre 22–26, 2008, Bollettino di Archeologia on line 1 (Vol. speci-mad

ale), 23–30, Roma.

RICHARDSON, E. 1983, Etruscan Votive Bronzes, Geometric, Orientalizing, Archaic, Mainz a. R.

SANNIBALE, M. 2013, Orentalizing Etruria, in: J. MacIntosh Turfa (ur), The Etruscan World, 99–133, London – New York.

SASSATELLI, G. 1996, Verucchio, centro etrusco “di frontiera”, Ocnus IV, 249–271.

SCIACCA, F. 2000, Tre statuette femminili (cat. 421–423), in: C. Morigi Govi (ed.), Principi Etruschi tra Mediterraneo ed Europa, 305–

306, Bologna.

SIMON, E. 2006, Gods in Harmony: The Etruscan Pantheon, in: N. Thomson de Grummond, E. Simon (ed.), The religion of the Etruscans, 45–65, Austin.

SPIVEY, N. 2006, Etruscan Art, London.

STARÈ, F. 1975, Etruščani in jugovzhodni predalpski prostor, Razprave 1. razreda SAZU 9/3, 193–302.

STEINGRÄBER, S. 2003, Anthropomorphisierung der Kunst, Ahnenkult und bildliche Darstellungen von Ahnen in etruskischen und unteritalischen Grabgemälden aus vorrömischer Zeit, Bulletin of the Institute for Mediterranean Studies 1, 79–120.

SZABÓ, M. 1983, Rapports entre le Picenum et l’Europe extra-Méditerranéenne a l’Age du Fer, Savaria 16, 223–241.

VAN KAMPEN, I. 2010, La statuaria e il rapporto con l’ambiente Nord Siriano, in: Atti XVII Congresso Internazionale di Archeologia Classica. Incontri tra Culture nel Mondo Mediterraneo Antico. Roma, Palazzo della FAO, Settembre 22-26, 2008, Bollettino di Ar-47

cheologia on line 1 (Vol. speciale), 28–34, Roma.

fijaa

TABONE, G. P. 1990, Bronzistica a figura umana dell’Italia preromana nelle Civiche Raccolte Archeologiche di Milano, Rassegna di rg

studi del Civico Museo Archeologico e del Civico Gabinetto Numismatico di Milano. Notizie dal chiostro del monastero maggiore, o

Supplementi 6, Milano.

TERŽAN, B. 2003, Goldene Ohrringe in der spät Bronze- und frühen Eisenzeit – Zeichen des Sakralen?, in: Anzeiger des Germani-y ■ bibli

schen Nationalmuseums 2003, 68–82, Nürnberg.

phar

TERŽAN, B. 2011, Hallstatt Europe: Some aspects of religion and social structure, in: G. R. Tsetskhladze (ed.), The Black Sea, Greece, g

Anatolia and Europe in the First Millennium BC, Colloquia Antiqua 1, 233–264, Leuven, Paris, Walpole, MA.

liobi

TORELLI, M. 1997a, Storia degli Etruschi, Roma – Bari.

■ bi

TORELLI, M. 1997b, Il rango, il rito e l’immagine. Alle origini della rappresentazione storica romana, Milano.

fijaar

TORELLI, M. 2001 (ed.), The Etruscans, London.

go

WINTER, I. J. 2010, On Art in the Ancient Near East, Vol. 1. Of the First Millennium B.C.E. – Leiden – Boston.

bibli

Martina Blečić Kavur

Dama iz Čikata / The Lady from Čikat / Dama iz Čikata

Strokovna monografija

Recenzenta ■ dr. Andrej Gaspari, dr. Ivan Radman Livaja

Uredil, oblikovanje in prelom ■ dr. Jonatan Vinkler

Prevod ■ dr. Boris Kavur

Lektura ■ Jerica Kavur

Izdala in založila ■ Univerza na Primorskem, Založba Univerze na Primorskem, Titov trg 4, 6000 Koper Koper 2014

© 2014 Martina Blečić Kavur

Tisk ■ Kolorklinika, Zagreb

Naklada ■ 300 izvodov

Publikacija je bila izdana s podporo programa Culture Europske unije.

CIP - Kataložni zapis o publikaciji

Narodna in univerzitetna knjižnica, Ljubljana

903-033.64(497.5Lošinj)«638«(0.034.2)

BLEČIĆ-Kavur, Martina

Dama iz Čikata [Elektronski vir] = The lady from Čikat = Dama iz Čikata : strokovna monografija / Martina Blečić Kavur

; prevod Boris Kavur. - El. knjiga. - Koper : Založba Univerze na Primorskem, 2014

Način dostopa (URL): http://www.hippocampus.si/ISBN/978-961-6832-70-0.pdf Način dostopa (URL): http://www.hippocampus.si/ISBN/978-961-6832-71-7/index.html ISBN 978-961-6832-70-0 (pdf)

ISBN 978-961-6832-71-7 (html)

272932352





Založba Univerze na Primorskem

www.hippocampus.si

isbn 978-961-6832-70-0





Document Outline


Blečić Kavur, Martina. Dama iz Čikata ■ The Lady from Čikat ■ Dama iz Čikata. Koper: Založba Univerze na Primorskem, 2014 (korice ■ front cover ■ naslovnica).

Blečić Kavur, Martina. Dama iz Čikata ■ The Lady from Čikat ■ Dama iz Čikata. Koper: Založba Univerze na Primorskem, 2014 (naslovna strana ■ title page ■ naslovna stran)

Sadržaj ■ Contents ■ Vsebina

Uvod ■ Introduction ■ Uvod

Dama ■ The Lady ■ Dama

Ikonografija ■ Iconography ■ Ikonografija

Interpretacija ■ Interpretation ■ Interpretacija

Bibliografija ■ Bibliography ■ Bibliografija

Kolofon ■ Colophone ■ Kolofon