/

MATERIA

TENTAMINIS PUBLICI,

QUOD

EX ANNI HUJUS SCHOLASTICI

PR/ELECTIONIBUS

QU 0 V X s,

CUI LIBUERIT, PERICLITANTE
SUB1BIT

IN

COLLEGIO REGIO THERESIANO

SOCIETATIS* JESU
1LLUSTRISSIMUS DO MINUS

JOANNES FRANCISCUS
COMES CHRISTIANI

PHILOSOPHI# IN SECUNDUM ANNUM
AUDITOR.

DIE M D C C L V L

V 1 N D 0 B 0 N JE,

TNP IS JOANNIS THOMJE TRATTNF.R, Caef. Reg.  Majeft
Aulae Typogr. & Bibliopolse.


Oje oz^ s j

v A

T H E S E S

P H Y S I C M.

EX PROLEGOMENIS

qu M SIT A.

Q

^-^uid Phyfica, corpus, & corporis principia V
2. Quas veterum Philofophorum Pytliagoras , Pla-
tonis de corporum ortu fyftemata metaphyfica?
g. Quae tam veterum Thaletis Milelii, Anaxagor$,
Epicuri, quam recentiorum Gaffendi, Cartefii,
Digby, Honorati Fabri, Chymicorum de ortu
corporum fyftemata mechanica ?

a 2

ASSER-

4

ASSERTIO

To ti as Pby/ica Fundament,

1. Oftendi poteft experimentis pnecipue ehymi-
cis, omnibus corporibus ineffe communem quan-
dam vim, propter quam maflae diftantcs in fe
mutuo ferantur, contiguae vero invicem fir-
miflime adheereant.

2. Hsec vis eadem quidem eft in magnis & parvis
materise portionibus, fed leges modusque agendi
diverfus ; quam nos, cum mechanicarum vi-
rium fed nondum cognitarum genus quoddam

eife cenfeamus , meclmijmum  appellamus incogni -
tnm.

DE MECHANISMO INCOGNITO

IN MINIMIS MATERIJ PORTIONIBUS.

LEX Ima.

In minimis materise portionibus vis mechanica
corporum proportionalis eft fuperficiebus, fecundum
quas eaedem fe contingunt.

USUS LEGIS

Hsec lex pertinet ad explicandam corporum den-
fitatem, duritiem, mollitiem, fluiditatem, & diverfos
harum proprietatum gradus.

ASSER-

ASSERTIONES.

1. Cohsefionem, vi cujus minimce materise portio-
nes magna conftituunt & efficiunt corpora, ne-
que dicimus fieri a folo immediato contačhi
minimarum partium^ neque a preffione aeris aut
fluidi cujuscunque ejusmodi partes minimas
quocunque modo comprimentis. Sed

2. Partim ex textura partium , partim ex mecha-
nifmo incognito minimarum molecularum ad-
haefionem oriri aflerimus.

3. Quo major fuerit corporum fluiditas eo mino-
ribus conftabunt fph^rulis, iis tamen

4. Solidis, impenetrabilibus.

LEX Uda.

Si corpufcula a fe invicem feparata & refoluta
innatent liquido , in quo corpus aliquod integrum
demerfum eft, fiet ut id ab innatantibus corpufculis
in infenfibiles. dividatur particulas , fi primo poros
habuerit ad penetrandum proportionatos, li 2do vis
adhaefionis ipfius corporis bolidi non fuperet vim il-
lam, qua innatantia corpufcula intra ejusdem folidi
poros adiguntur.

US US L EGI S.

Dependenter ab hac lege explicamus varias me-
tallorum, falium, terrarum, &c. folutiones ope apti

a 3 men-

6

menftrui preecipue cur partium refolutio tanta fticce-
dat accuratione, ut eadem folutorum corpufculorum
proportio fit relate ad totum liquidum, quae relate
ad quamlibet liquidi partem.

Cur omnia menftrua non foluant omnra corpo-
ra , cur in determinata Temper quantitate : ilc aqua
jam TalTa, falem porro non Toluet, cur eadem aqua
infuper foluat Taccarum &c.

Porro haec lex pertinet ad ipforum falium natu¬
ram explicandam : fic, quare Tales acidi efferueTcant
cum terris & lapidibus alkalinis &c. Sirupis cseru-
leis aflfufl rubrum concilient colorem, contra alkaii-

ni caeruleum permutent in viridem :

Qure natura Talium acidorum , alkalinorum , &
mediorum,- quK proprietates Tališ communis, nitri,
aluminis, vitrioli chryTocollae Tališ amortiad, quid To¬
da Hifpanica, & cineres clavellati^ quale Til confi-
dendis vitris aptius ?

ASSERTIONES.

1. Corpora funt divilibilia in moleculas ftupende
paru as , Tepe TenTus noftros quibuscunque prie-
fidiis armatos, efFmpentes.

2. Moleculse hse diverTam habent figuram.

3, Non

3- Non fecus quam corpora magna poris & meati-
bus pertufa funt, qui tamen ubique non funt sequa-
les , fed tam magnitudinem , quam figuram habent
div er fara.

LEX Illtia,

Diverfi generis corpufcula cuicunque innatetit
liquido ! Si imo majori vi in le invicem ferantur,
quam in partes liquidi eni innatant, fiet ut fe invi¬
cem conjungant relifto liquido.

Si ado lisec corpufcula infuper elaftica fuerint,
invicem accedent, & refilient, confequente motu in-
tefti.no partium tanto majore , quanto magis fuerint
elaftica.

Si 3 ti o prsedita quidem fuerint vi invicem acce-
dendi, nulla vero elafticitate, accedent adhsre-
bunt leviter, & coagulum formabunt.

USUS LEGIS.

.

Haec lex pertinet ad explicandas cbullitiones-•,
elfervelbentias, fermentationes chymicas , prsecipita-
tiones & coagulationes.

ASSERTIONES,

I . Quando eadem quantitas materi če fi.it> majori exl-

ftit dimenfione id rarefačiionem dicimus, bane

fieri

B

fieri afferimus a particulis igneis, quae poros cor-
poris ingrediuntur & eosdem dilatant.

2. Tranfpiratio eft propria omnibus iis corporibus
in quas calor vel leviffime agere poteft , adeo
ut inde ne metalla quidem , vel duriffimos exi-
mamus lapides.

LEX IVta.

Si minimse moleculse , quae per firmam inter
fe adhaefionem corpus conftituunt accedente extranea
vi ab invicem fejundse fuerint, ita ut extra (phaeram
veniant fuse adivitatis, quam invicem exerunt, non
coalefcent amplius in unum corpus. Si feparatse
quidem fuerint, fed intra mutufe adivitatis fphoeram
permanferint 3  prius conftituent corpus.

Cuicumque vi extraneae , eorum cohasfioni con-
trariee pro ejusdem cohaefionis menfura refiftent.

USUS LEGIS.

Hinc explicamus frangibilitatem,, elafticitatem
corporum, frigus , calorem 3  combuftionem , con-
gelationem, motum reflexum & refradum corporum
a fua diredione abfcedentium, dum ex uno in aliud
tranfeunt medium.

Hinc prseterea dependet veritas fequentium pro-
pofitionum, nempe quod

i. Cu-

9

I, Cujuslibet adionis detur mutua readao.

2* Quod readio eladicitatis tanta fit, quanta efl adio
virium corpus comprimentium.

g. Quod perpendiculariter incidentia eadem refiliant
, diredione & altitudine dempta refiftentia , Ted

4. Oblique incidentia angulum incidentih aequalem
forment angulo reflexionis.

2;, Quod corpus perpendiculariter incidens Temper
plus podit , quam fi oblique incurrat , & in
ho c cafu, quod

6 .  Vis agens fit ad vim corporis totam ficut finus
rčdus anguli inclinationis adradium.

7. Quod corporis e medio minus denfo ad medium.
denfius progredientis diredio frangatur , & qui-
dem a Perpendiculo, & e contra fi Corpus ex
denfiore ad minus denfum promoveatur medium.

... ’ ...... . ,, j;. •-

ASSERTIO NE S.

1, Elaflicitatem corporum neque conftituimus in
atomi s datum Tuum difficulter mutantibus, &
facile priorem recuperantibus, neque in aere,
aut materia Tubtili quomodocunque prementi-
bus t - Sed

2. Repetimus eandem a cohsedone partium flexi-
lium turbata, & denuo reftituta, aliquando igni-
culis intra poros compredis adjuvantibus.

b Ca-

IO

3. Calor fit ab igniculis per afFri&um excitatis,
cohjefionetn turbantibus, deinde ob' rapiditaterrt
fuam varium & perturbatum motum mduceuti-
bus.

4. Si motus fuerit adeo vehemens, ut extra fpbse-
rani fu® ačHvitatis minimse corporis partes eji-
ciantnr,, erit combuftio.

5- Frigus a congelatione diftinguimus, quod illud
paucas, hsec longe pauciores comple&atur par-
ticulas igneas.

6 .  Ipfum congelationis effečtum a vi mechantca

minimis fluidi partibus indita repetimus. Salia^
J&pe requirimus, fed folum ideo, ut majores
moleculas fluidi in plures dividant fuperfides,
unde earundem vis aučfior evadat. Igniculi fal-
tem copiofi exefle debent, ne vim mechanicam
corpufculorum impediant.

7. Eidem vi mechanicse fequentia adfcribimus :
mio quod glacies in majus extendatur fpatium,
quam aqua antea occupaverit, 2do quod gla¬
cies expiret , & quidem quo frigus fit inten-
fius, eo expiratio evadat audior, gtio quo ex-
piratio glaciei major, eo volumen fiat exten-
fius.

PRO-

II

PROBLEMATA METALLURGICA

RESOLVERE , ET DEPENDENTER A

SUPERIORIBUS LEGIBUS RERUM
CAUSAS EXPONERE.

1. A/Tethodo- uiitata metalla ex mineris extrahere
J_YA totumque auri, argenti, cupri, plumbi &c.

proceffum exponere.

2 .  Idem prseftare ope mercurii via amalgamationis
Q  germanis bčVC|ttt(fCn) faltem quoad aurum &
argentum.

3. Aurum & argentum mvicetn feparare, totum-
que fucceffivae praeeipitationis proceflum depen-
denter a prjemiffis kgibus explicare„

4. Auri & argenti bonitatem per tra&us in lapi-
de lydio formatos explorare.

5. Aurum ex vafis metailinis, tabulis ligneis an-
tiquis recipere,

PROBLEMATA,

EX QUIBUS VARIiE MINERJE DETEGL
ETEARUNDEM E MONTIBUS EFFOSSIO
ADJUVARI POSSIT,

1. /'"'vuoe figna montium, auri, argenti, & aliarum

minerarum feraeium ?

2. Quid cavendum prsecipue, antequam certus lo-
cu8 fodinarum conftituatur ?

b 2 3. Quid

12

3- Quid de virga divinatoria cenfiendum, qnot ejus-
dem fpecies dentur, & qualiter tračtari debeat,
ut latens alicubi metallum indicet V

4. Quomodo fuccurrendum, fi fodinae iubterraneis
aquis repente compleantur, quae machime ad-
hibcndse ad aquas exhauriendas ?

5. - Quid. confilii, fi halitus noxii venenofi repente

cavernam repleant, ut foflbribus fine vits peri-
culo fiepe perfiftere non Iiceat, fed recedendum
fit & fodinse relinquend£e fsepe ditiffimae ?

6 . .  Explicare ea inftrumenta, quse ad accuratam fo-

dinarum dimenfionem requirantur , talia funt

imo compaffus penfilis ;  Jfkugg llOctt ,  Okt:
S 5 CC(| * Compafs. odo libella 323 (T(fcltt> CtCJ C/
0r(tkoqnt* 3 tio inftrumentum lineationis ,
3 uleqe okt: 3 ctcf)ien gnfftmment 450 Goniodi-

fta kr SBtttfl 3Bet|k\ 5to circtdi horarii

©turtknfckpktT.

7. Quis proediftorum inftrumentorum ufus ?

8. Quomodo inclinatio & longitudo Crvptarum
in quibus minerk efFodiuntur poffint de^ e mil¬
nati ?

9. Qua ratione fodinarum dimenfio inftituenda,
imprimis ope acus magneticas, deinde

10. Si fint ferrifodinae , in quibus acus magnetica
turbatur, qua methodo omnis earum dimenfio
ope aiiorum inftrumentorum perficiatur ?■

i,  11. Quo-

*3

11. Quomodo inveniendum, quantum crypta aliqua
feu ad feptentrionem accedat, feu ab eodem
recedat ?

12. Invenire quantuffi datus quidem montis vertex
diftet a puteo, feu ingreflu fodinse ?

13. Qua ratione ichnographia fubdialis perficiatur,
& omnes ii fubterranei tradus, qui ex diverfa in-
clinarione & declinatiorie cryptarum conftant,
aperto caslo in terrse fuperficie poflint defignari?

14. Cujuscunque etiam infiinae & reconditiflimae
cryptre a dato montis vertice in externa terrae
fuperficie conftituto perpendicularum diftantiam
determinare.

15- Si p ute us novus ufque ad profundiflimam ali-
quam cryptam fit effbdiendus, partini ut minera
commodius & breviore tempore extrahatur,
partim ut noxiis vaporibus exstus pateat, qua
ratione in tali negotio pundum illud in ter-
rte fuperficie determinetur, a quo fi foffio con-
tinuetur ad datam illam fubterraneam cryptam
perpendicularis pateat acceffus, id quod Ger-
manis dicitur.

1 6 .  Ex uno fpecu ad alium terram perfringere, quod

apud Germanos audit.

17. Venarum fitum inveftigare, & earundem dire*
dionem principalem invenire.

b  3

DE

H

DE MECHANISMO INCOGNITO

IN MAGNIS MATERIJ PORTIONIBUS.

ASSERTIO*

D Atur vis aliqua mechanica nobis incognita etiain
in maximis materise portionibus > propter quam
eaedem in fe agunt, atque in fe in vicem feruntur*

LEGES.

3. Omniutn corporum ačiio eft imprimis mutna,

2» Eftmaffis proportionalis-

3, Si duo corpora propter hanc vim inviccm ac-
cedant, erunt fpatia confe&a uti maflae recipro-
ce j ii nempe folaruni maftarum ratio frabea-
tur. Sed

a.  Quoniam caufam diftantem remiffius , propio-
rem intenfius agere animadvertiraus , erit vis
in diverfis diftantiis a centra , verfus quod fe
cxerit, uti reciproce quadrata diftantiarum*

ASSERTIONES.

3». Pondus a vi gravifica eft diftinguendurrr,

2 V Vis h(EC omnibus corporibus eft communis,

n,  Imminuitur in acceftii ad aequatorem , 8 c  vafta
corpora,, deinde in receftu a centro terrce.

—fL 4. G ra«

15

4. Gravitas neque explicari poteft per modam vor-
ticoiiim fubtilis materi« , neque cum Purcho-
tio , quod ejusdem materi« magna pars ab
«quatore verfus polos defluat s  neque cum Re.
gnault per duos vortices unum fubtilis materi«,
& alterum a polo ad polum ex magneticis con-
ftantem effluviis. Sed

5. In vi quadam mechanica, nobis adhuc incogni*
ta, & ipfa gravitas & omnes gravitatis effechis
funt conftituendi.

C.  Pondus immutabile eft manente eodem volumine,
malf« quantitate 3  & durante eadem gravitatis
adione.

DE CORPORIBUS FLUIDIS.

DE ELECTRICITATE.

QU^SITA

IT

VJnde nomen, qu« eledricitatis hiftoria ?

2. Quid Phyfici 7  eandem obfervando , hucufque

detexerint ?

AS SE RTI O NE S.

1. Ele&ricitas , & univerfim iilius effe&us nequc
conftituendi funt in aere , aut vaporibus aqueis,

2. Neque in materia qiiadam propria , minus in
materia magnetica, aut effluviis iucidis.

3 - Ex '

i6

3. Explicari debet per duplicem vorticem, pro cor-
porum diveriitate aut fulphureum, pinguem, fe-
baceum, aut fulphureum acidum, martialem vi-
trio icum ; in corpore primigeneam ele&ricita-
tem habente per affriftum, & confequentem in
tubulis capilSaribus ofcillationem excitatum, in
corporibus vero communicantibus v. g. ferro,
manu hominis &c. a vi tubulorum capillarium
ipfius vitri, fulphuris, picis proiicitum.

DE SONO.

A S S E R T I O N E S.

1. Corpus fonorum conftare debet ex partibus fen
fibris facile vibrationem , fremicum, ofcillatio-
nem recipientibus.

2. Sonus vero conilftit in pulfibus aeris frementi-
bus & ofviilantibus, in omnem partera propa-
gatis, & vario motu in auris tympanum incur-
rentibus.

3. Etiam aqua a corpore fonoro pulfus recipere 3  &
in aure ionum eiiicere poteft. .

• ' (/ U /E SIT A.

1 .  Quid Echo, & qualis, obftaculi conftitutio efle
debeat, ut eadem confequatur ?

2. Ope

*7

Ope foni varias Iocorum diftantias, & his co-
gnitis etiam ventorum celeritatem determinare.
Sonum accrefcentem efficere, & tubam locuto-
riam optima & moderna methodo conftruere.

DE LUČE.

LEGES.

Ouando radius lucidus e medio minus denfo
ad medium denfius tranfit, ex via fua detorque-
bitur^ & ad perpendiculum accedet, e contra fi
ex magis denfo ad minus denfum tranfivent,
accedet ad perpendiculum 5  nempe contraria
ratione, atque in aliis corporibus accidat.
Quando radius lucdius incidit ad obicem poli-
tum, & fuperficiei aequabilis, erit angulus in¬
cidentih cequalis angulo reflexionis.

ASSERTIONES.

Refraftio radii luminofi per diverla media tranf.
euntis neque explicari poteft cura Cartefio^ ra-
dium tanquam vim compofitam confiderando
& in duas vires limplices refolvendo , quarum
una, nempe perpendicularis in denliori medio
fortius agat , radiumque verfus perpendiculum
accedere faciat ;

c

2. Ne-

£g

2. Neque dici poteft cum de Chales, radium iti
uno fui latere , quo in mediuin denfius impin-
git 5  detineri, confequenter altero fui extremo
rotari, adeoque refra&um ad perpendiculum ac-
cedere. Sed

3. Omnes refra&ionis effe&us adfcribendi funt vi
mechanicas univerfali,fermefecundum proportio-
nemmafTarumj ex quibus fluida conftant 5  agenti.

4. Dici non poteft cum Nevvtono, lumen efle fub-
ftantiale quoddam profluvium ex fole & uni-
verfim corporibus lucentibus ad inftar odorum
ex odoriferis emifium.

5. Admittendum eft fluidum quoddam undique dif-
fufum, non quidem Cartefiana illa , aut quse-
cunque huic fimilis }  & vacuum omne exclu-
dens materia, fed

6 .  Fluidum imprimis fubtiliflimum adeo ut a ca-
pillo hominis quinquies mille billionibus fa-
cile magnitudine fuperetur , deinde

7.  Summe elafticum, ut cum nullo alio corpore
hic comparari queat, demum

8. Innumeris vacuis ita prteditum, & adeo rarum,
ut quadringentis millionibus ab aere noftro
denfitate fuperetur.

9. Tale fluidum nos tetherem appellamus, & in
hujus pulfibus a fole aut corporibus lucentibus
acceptis lucern conftituimus.

DE

DE COLORIBUS.

QU M S IT A.

Qoid colores emphatici, permanenten ;  qu$ cir*

ca cmphaticos obfervationes ?

ASSERTIONES.

1. Quod radius lucidus per prifina vitreum tranf
iens in complures feparetur colores, id partim
refračhoni, partim pulfuum diverlitati, quorum
aliqul fortiores aliqui debiliores funt , adlcri-
bimus.

2. Colledio & permixtio (Ted non confučio om-
niurn colorum, quia inde motus inordinatus
in oculo efficitur} candorem conftituit, alias pro
diverfitate pulfuum sethereorum diverli appare-
bunt colores.

3. Colores permanentes non poffunt explieari per
fimplicem reflexionem lucis 3  ita ut certa colo*
rum claflis ab objedo refledatur, caeteras abfor-
beantur. Sed

4. Dicendum eft, in partes minimas in fuperficie
opacorum corporum proftantes , & elafticas
setherem incurrere, & pro diverfo elafticitatis

’ gradu diverfos pulfus ab objedo accipere, quos
anima colores appellat.

c 2

5. Cor*

20

5» Corpora diaphana explicantur per hoc , quod
filamenta, ex quibus conftant, eo predita fint
elafticitatis gradu, ut eosdem sethereos pulfiis,
quos acceperunt, etiam retro fe reddant; hinc
fieri aflerimus, ut trans vitra, vel potius poft
vitra easdem habeamus objedorum perceptio-
nes, quas abfentibus habuiflemus vitris.

6. Corpora diaphano - opaca explicamus , partim
quod filamentis conftent eosdem pulfus asthe-
reos reddentibus, quos acceperunt, partim quod
opacas , prsecipue metallicas partes immixtas
habeant, ex quibus jether vario tono in oculos

refledatur.

7. In fuperficie omnium corporum perpetuo aliquid
jetheris retinetur, atque adeo non in ipfa cor¬
porum fuperficie, fed ordinarie fupra setherem
illum detentum lucis reflexiones perficiuntur,
& fic quibusdam Newtoni experimentis hac in
materia fatisfiet.

DE AERE, AQUA, IGNE.

L E G E S.

1. Fluida homogenea invicem communicantia £equi-
ponderant , & perpetuo in eadem funt altitu-
dine.

2 .  Si bafes in$quales fuerint, perinde eft ac fi
esedem jequales extitiflent

3. Si.

21

5. Si vero fluida fuerint communicantia quidem,
fed heterogenča, erunt altitudines ut eorundem
fpeciflcas gravitates reciproce.

4, Solidum quod fluido immergitur , tantum ex
pondere fuo amittit, quantum ponderat illud
fiuidi volumen quod extrufit.

5. Si folidum fpecifice levius non quidem immer-
fum fuerit , fed duntaxat fupernataverit , im-
mergetur ad tatitam fui voluminis portionem,
donecpars fluidi extrufi toti aequiponderet folito.

ASSERTIONES.

I. Aer eft porofus , gravis , elafticus.

2.. Afcenfus mercurii in Barometro non eft tribu-
endus aeris elafticiiati , fed

3. Soli aeris gravirati a dfcnbendus.

4. Aer tempore pluvio multo levior eft , quam
tempore fereno , non obftantibus particuiis
fpecifice gravioribus , qure tune aeri innatant
dum futura eft pluvia.

5. Flamma & ignis funt quid ab invicem diftin-
flum.

6 .  Parum inter fe difterunt flamma & fumus.,

7. Aqua vel omnino infenfibiliter 3  vel potius nul-
lo modo eft elaftica.

3. Fontiutn origo non eft repetenda a pluviis &
nivibns, fed

c 3 9. Ea-

22

cf,  Eadem ex mari ope deftillationis per naturales
alembicos ope ignium fubterraneorum defu-
menda.

qu JE SIT.A.

1. Explicare experimentum Stevinianum, Siphonem
anatomicum, fontem inteimittentem , diabetem,
diabiinculos Cartefianos.

2. Cui principio fontes falientes univerfim innitan-
tur ? quomodo natatus pifcium & volatus
avium efficiatur, an fpes fit hominem aliquando

volaturum ?

3. <~)u5e fiat falubritatis indicia in aqua , & quo-
modo detegatur, quas partes infalubres & mi-
nerales aqua contineat?

4. Qmd fteilce cadentes , nubes }  ros, pluvia &c,
quomodo eadem oriantur?

Quid hucusque de fulm:ne, & ejusdem effedi-
bus enferint Phyfici, quibus rationibus indueli
illud a matena eledrica non diftinguunt?

6* Quomodo ftupendi efFedus pulveris pyrii, auri
& pulveris fulminantis explicandi ?

7. Phofphori lux unde oriatur ?

8. Quid thermometrum , a quo inventum 5  quo-
ttiodo conftruendum ?

Pyrometri qualis conftrudio, quis ufus ?

DE

23

DE CORPORIBLTS SOLIDIS

ET IMPRIMIS

DE GLOBIS CzELESTIBUS.

LEGES.

1. /^Um Keplero angulus inclinationis eft triplo

major angulo refra&ionis: Si nempe ex aere
in vitrum tranfeat radius lucidus , & non mul-
tum fupra 30. gradus incidat. Contra

2. Angulus inclinationis duplus erit anguli refra-
čtionis, fi ex vitro in aerem tranfeat radius.

3. Refračtio fiderum in horizonte maxima, verfiiS
Zenit continuo decrefcit.

4. Differentia inter veram Sc  apparentem diftantiam
a Zenit aequalis eft angulo paralladico.

5. Parallaxis variat, horizontalis maxima eft.

6 .  Quo fideris alicujus diftantia a centro terrae ma¬
jor, eo parallaxis erit minor.

j.  In determinandis omnibus fiderum altitudini-
bus femper refradio fiibtrahenda, Sc  parallaxis
addenda.

qUJESITA .

Quid nomine planetarum veniat, qui primarii,
qui fecundarii , hi quando Sc  a quibus detedi?

DE

24

DE PLANETIS SECUNDARIIS.

DE PHAENOMENIS SATELL1TUM JOVIS.

1. /'"'TUr fatellites Jovis non Temper appareant, etiam

longiffimis telefcopiis adhibitis?

2 .  Jam ad dextram, jam finiftram fui primarii con,
fpiciantur ?

3. Quisque Tuos limites haheat, quos non tranfit,
cur jam e regione hujus jam lllius eclipckae
partis videantur?

DE PHAENOMENIS LUN M.

1. Explicare conjundiones , oppofitiones, nodos,
menfem periodicum, & fynodicum lun«.

2. Lun« phafes refpedu terrse , id eft plenilunia,
novilunia &c. exponere, &

3* Quales phafes terra refpe&u lunicolarum, fi qui
dantur, fubeat, explicare.

4. Oftendere , quod luna m orbita fimul & circa
axem moveatur.

DE ECLIPSIBUS LUN M.
LEGES.

I. Si corpus luminofum illuminet opacum, umbra
non erit Temper eadem, Ted, fi utrumque fphas-
ricum fueriupro diverla Tphserarum magnjtudine

co-

25

conica erit umbra ,  jam cylindrica, jam coni
truncati referet figuram.

2. Si fphsera luminofa fuperet magnitudine fphse-
ram ©pacam, fiet, ut pars fphcera; lucidae fe-
micirculo minor iliuminet partem fphasrse opa-
cse lemicirculo majorem.

E XPLIČARE

1. Eclipflmdunarem, quomodofiat, & quando ea-
dem contingat ?

2. Quis lunae limbus primus umbram fubeat ?

3. Quare eadem temper in pkniluniis accidat, &

quare non in omnibus pleniluniis eclipfis lunse
fuccedat V . ..

4. Quando futura flt eclipfis lunse centralis, to-
taliSj partialis?

5. Quomodo accidat ut durante eclipfi luna non.
fiat plane inviflbilis, fed fubrubicunda appareat?

C.  Quomodo eclipfes lunares obfervandae ?

j.  Qua ratione determinetur pars fphserae lucidse
iiluminans, & fphaerae opacae illuminata, fi n e na¬
pe dentur femidiametri iphserse lucid® & opacee.

8. Quomodo inveniatur longitudo umbrce terre-
ftns & lunaris datis femidianaetris fphasrse lucidse
& opacae & diftantia centrorum.

Cf.  Typum delineare eclipfis lunaris, & in eodem
oftendef e, quanta pars ipflus lunse flt obfcu-randa.

d DE

eo

2  6

DE SOLE.

ASSERTIONES.

1. Sol non eft puriflimus & homogeneus ignis, Ted
multis conftat heterogeneis parribus.

2. Maculse, quce in illo comparent, magnitudinetn
fuam pcrpetuo mutant; hoc non obftante
Regulariflime moventur, jamque lineam re&am.
jam curvammovendo conficiunt. Inoppofito he-
mifphaerio diutius morantur, in limbo folari ap-
parent tarddlimeprocedere, quos omnes effe&us
apparentias opticas efle dicimus. Hinc vero

4. Solem ab occafu ad ortum circa finim axem
moveri aflerimus.

DE ECLIPSIBUS SOLARIBUS.

EXPLICARE

1. Quomodo, & quando fiant eclipfes folareSj &
qualis margo prius eclipfim patiatur ?

2. Qu_are eadem Temper quidem in noviluniis ac-
cidat Ted non in omnibus ?

3. Eclipfis in paflione domini fada quare fuerit
miraculoia ?

4. Qua ratione illud {patium telluris determinari
podit, quod umbram plenam Tubibit durante
cclipfi ?

5- T y*

27

5 . Typum eclipiis folaris delineare, ut in eodem
pars folis obfcurata exhibeatur.

< 5 , Quomodo eclipfis folaris obfervanda, & qui-
dem duplici methodo ?

j.  Ex obfervationibus eclipfium quae utilitas pro-
manet ?

DE PHiENOMENIS PROVENIENTIBUS
. EX MOTU TERRiE PERIODICO, ET
CIRCA AXEM.

EXPLICAR  E

Quomodo fol, & toturn iidereum caelum ab
ortu ad Qccamm intra tempus diurnas revolu-
tionis moveri videatur ? quomodo jam in his,
jam aliis fignis caeli appareat ?

In$qualitatem dierum decurfu anni, jam diem,
jam' no&em perpetuam ad polos, in sequino-
čtiis diem per totum orbem sequalem exponere.
Unde temporum viciffitudines, hyems &c.

,proveniant ?

'i.-  ' 'f  .

DE PLANETIŠ,

EORUM MOTU ET D1STANTIIS.

explic.are

I. Qua ratione aftronomis innotuerit, planetas
proprium lumen non habere 3  fed efle corpora
opaca ?

■m'  ' d 2

2 .  An

28.

2. An eandem, an diverfam terricdlis figuram 8 c
afpečhnn exhibeant, & unde , quave rationc
id fiat’?- prčecipue

3 -  Quomodo mirae faturni & jovis •apparentiae ex*
ponendae ?

4. Quare jam ftationarii, jam retrogradi, jam prae-
cedentes appareant ?

5. An & quando folem eclipfent ?

6 .  Qua rationc aftronomis innotuerit , proximam *

foli efle orbitam mercurii, deinde veneris, ter-

ne,  mar ti s &c.

J,  Quanto tempore motum flium periodicum ab-

folvant, & an femper eandem a terra dnlan-
tiam habeant ?

8. Quomodo data parallaxi Junce,& diftantia ab hori-
» zonte ejusdem diftantia a terra determinetur ? imo
p. Qualiter ipfe angulus paralla&icus lunae inve-
niatur ?

10. Soliš diftantia a terra quomodo innotefcat ?

11. Soliš & lunae diameter apparens quomodo esr
ploretur ? Et

12. Datis femidiametris folis aut lunce apparentibus,

&• eorum diftantia a terra quomodo diameter
vera inveniatur ?

DE

29

DE ORBITO PLANET A RUM.

PRiEMiTirajR D O OTRINA DE VIRIBUS

CENTRALIBUS.

♦ LEGES.

. #

1. Si duo corpora in gyrum moveantur, & maffas
habeant tequales, diftantias vero a centro mo-
tus inaequales }  erunt vires centrifug© utdiftan*
tiae a ceritro. Si vero

2. Duorum corporum diftantiae sequales , maflaa
insequales extiterint ;  tune vires centrifugse maf-
farurn rationem habebunt.

3. • Si tam maffae, quam diftantise insequales fuerint,

fed ita ut rationem habeant reciprocam, vires
centrifuga utrimque cequales erunt.

4. Si corpus duabus viribus non*cfppofitis agatur,
una projedili, altera centripeta, fiet ut iineani
defcribat curvam, in tali curva

5. Are© quas radius vedor eodem tempore verrit,
aequales invicem '£runt.

6 .  Si differentes curv© Portiones sequalibus tem-
poribus percurrantur , erunt celeritates in iis-
dem uti reciproce perpendicula ex centro mo-
tus demiill! Si vero

j.  Arcus curvae ©qualibus temporibus ©quales de-
feribantur, figura tališ ent circulus, & corpus,
in tota curvae hujus peripbena ©quali procedet
celeritate. d 3 8* I* 1

3 °

g. In ellipfl corpus lion progreditur zequali celca-
tate ,  fed in minore diftantia a foco celerius,
tardius in diftantia majore procedit.
p.  In circulo tam magnitudo vis centripetce quam
centrifug« invenitur }  fi quiidratum arcus cujus-
cunque, quem dato aliquo tempore corpus eme-
titur, per circuli diametrum dividatur.

10. Vis centralis in peripheria magna eft ad vim cen-
tralem in parva, in ratione dire&a duorum quo-
toium qui oriuntur ex diviftone diametrorum
per quadrata temporum periodicorum.

11. Si duo corpora fint ejusdem maife, fi praeterea

quadrata temporum periodicorum fint uti cubi
diftantiarum a centro motus> erunt vires cen-
trales in peripheriis ftcut reciproce quadrata di¬
ftantiarum, ^ centro motu s,

^UMSiTUM.

Quas leges circa planetarum motum Keplerus
ftatuerit cum obfervationibus aftronomicis confen-
tientes , & quomodo eaedem ieges verae efle often-
dantur ?

ASSERTIONE§.

I. Planet« orbitas fuas circa folem conficiunt prp-
pter vim duplicem centripetam unam & cen¬
trifugam aliam.

2. Dici

2 .  Dicinon poteft cum Tychonicis eos in circulari-
bus licet excentricis moveri orbitis, fed

3. Cum Keplero ftatuendum orbitas illas efle ve-
ras ellipfes, licet parurn admodum a circulo dif-
ferentes, in quarum foco tanquam in centro
motus fol conftituendus.

4. Vis centripeta, qua planeta? primarii verftis folem
& fecundarii verfus primarios tendunt, eft ipflC-
fima illa proprietas corporum, quse apud nos
terricolas gravitas audit.

Quemadmodum planeta in folem, ita viciflim
fol gravitat in planetas.

6 .  Haec gravitas perpetuo non eft eadem, fed pro
varia a fole diftantia jam major, jam min or.

EXPLICARE

•x. Mutationem nodorum lunarium.

2. PrjEceflionem a?quinočl:iorum.

3. Motum Planetarum circa axem.

DE ALIIS STELLIS.

I. Stellas novas aliquando vifas, deinde non am-
plius confpicuas explicare, & imprimis

z.  Stellarum, unius in collo Četi, alterius in pe«
&ore Cygni & celeberrima? illius in fella Caflio-
peae motum, revolutiones 5  lumen decrefcens
&c. exponere.

3. Qns

32

0. Qii£e ceiebriores hac fuper re authorum fen-
tentise ?

ASSERTIONES.

1. Cometae non funt corpora ex planetarum,
vel aliorum aftrorum exlialationibus ■ temere
compafta & accenfa, fed

> 2 , Sunt corpora folida^durabilia, mundo cojeva, pet
orbitas ellipticas admodum eKcentricaSjCirca fo-
lem ad modum planetarum noftrorum mota.

D E T E R R A.

QU JE SIT A.

t..  Quibus viis 3  quave methodo aeris noftri akitu-
do determinetur ?

2 . Explicare de dilučulis, crepufculis, & quando
primum fol fupra liorizontem confpiciatur ?

3. Quid ventus , quae ventorum caufa gencralis,
quse eorundem particulares efle pcflint ?

4 ., .Explicare Iridem, Halonem, Parelium &c. 8c
quce de his ceiebriores authorum fenteutia; '?

ASSERTIONES.

I. Terra non tantum c rca axem motu diurno, fed
etiam in propria eademque eliipuca orbita, tan-

quam

33

quam verus planeta circa folem motu annuo
movetur.

Figura terrse nec eft fphaerica , neque habet
diametrum a feptentrione ad meridiem ufque
majorem, quam alia fit ,  quas per aequatorem
tranfit, fed

*

Eft ad polos deprefla & ad aequatorem protube-
rans.

Exterior terrse ftru&ura , qua tum in montium
juga erigitur, tum in maria vallesque deprimi-
tur, maximam partem eft mundo coaeva. Illius
Interna ftrudura non multum differt ab exterio-
re facie.

Montes ignivomi non ardent immediate ab igne
per totam terram diftufo, fed ex fermentatione
particularum acidarum & fulphurearum, &
quidem inflammatione non procul a crateribus
o rta.

Neque terrse motus aliunde ortum habent, quam
ex bituminofis & fulphureis particulis inflamma¬
tione accenfis; nitrofis vero in vaporem refolutis.

Lapides oriuntur ex variis terris , arenis, fsepe
aliis corporibus calcinatione rpongiofis, & ope

•e fuc-

34

fuccorum lapidificorum inter fe concrefcenti-
bus.

Fofiilia figuras varias referentia fuerunt aliquan-<
do ex regno animali, aliquando ex vegetabili.

DE MAGNETE.

QU JE S IT A.

1. Quid magnes, quee illius phaenomena, qux at-
tračtionis conditiones ?

\

2. Poli magnetiš quot modis determinentur , &
qua ratione in quovis procedendum?

3. Magnetes quomodo armandi , & eofum vireš:
qua methodo examinandse ?

*

4. Qua ratione magnetes artificiales conftruendi,&
vis magnetica quomodo aliis corporibus com-
municanda ?

5. Qnx  acus magneticse direčHo & inclinatio?

6 .  Ad explicanda magnetiš phsenomena qnalia ad~
huc Phyfici fyftemata excogitaverint?

DE FLUXU ET REFLUXU MARIS.

^UTESITA .

I. Exponcre , quemadmodum motus lunae cutti
*ftu maris confpiret.

2. Tem-

35

Tempu s acceflus & rece/Tus aquarum ad vel a
Httoribus exponere.

Quue obfervanda fint, fi primo aeftus diurni, de-
inde menftrui > demum annui invicem eompa-
rentur ?

ASSERTIO.

Fluxus & refluxus maris , & phsenomena omnia
huc pertiiientia dependent a gravitate univerlali, qua
luna in terram, terra & luna in folem & viciflim gra>
vitant.

EX

HISTORIA UNIVERS ALI

A

CHRISTO NATO

AD NOSTRA TEMPORA.

Uid intereft inter Annum vulgaris Chriftia-
n«, & inter verum annum Chrifti. Nati critice

conftituendum.

Quis ftatus Reipublicee Romance fub Augufto,
quoad Religionem, Rem Politicam & Litterafiam ?

Quis ordo Auguftorum primi a Chrifto nato
fabuli, quis Charafter 5  quae res prascipuae, qui Cse-
fares ?'

Eadem de altero faeculo :

Iti-

e 2

36

Itidem de tertio faeculo enarranda.

Quarti fseculi, quis ordo Imperatorum, ac Cže-
farum : quae celebres tres divifiones Imperii Roma«
ni ?

Quse perfecutiones Ecclefias celebriores primis
quatuor faeculis ? fub quibus Auguftis ? qui pr«-
cipui Martyres ?

Qua ratione poteft veritas Chriftianse Religio-
nis ex ipfa ejusdem hiftoria, ac dočtrina demonftrari?

Qu« preedpu« Haerefes primis quinque f?eculi$
Ecclefiam turbavere?

Qu$ prima quinque Concilia generalia ? quan-

do habita? qua: Haerefes damnat« ?

Numifmata Imperatorum, ac Csefarum Romana,
Coloniarum, & Gr«ca magis obvia, Jegere, expone-
re, & ad hiftoriam applicare.

Romani Imperii prcecipuas Regiones in Mappa
Geographica oftendere.

Quaenam fuere Barbarorum fasculo quarto, &
quinto in Romanum Imperium irruptiones V qu«
fundata Regna ?

gui Reges exteri, Romanorum aut amiuli, aut
clientelarii, quorum Numifmata habentur ?

Quinam Scriptores veteres pro Hiftoria Roma¬
norum Imperatorum , praecipue per prima quatuor
faecula funt confulendi ?

Qu$-

*  A

37

Qučetiam fuere initia Saracenorum Religionis,
ac pot<.ntiae ?. qus Turcarum, ac Bulgarorum ?

Qui limites }  magnitudo, fiumina, fertilitas ,
tnontes , aut promontoria cclebriora hodiernte Hi-
fpanise ?

Quse Regiones, & earum praecipuas urbes in
Hifpania ?

Quis ftatus Politicus ? quse foedera Aulas Hi«
jfpanicae ? quas terras extra Europam poffidet ?

Quae Synopfis Hiftorico - Chronologica Hilpa-
nise, & quod fyftcma breve Genealogicum poftre-
morum Regum ?

Eadem de Lufitania exponenda funt.

Similia de Regno Galliae.

Item de Italiae Regionibus 3  & Principibus :
pnefertim de Regibus Neapolis, & Sardinias, ac de
Rebu spu b lici s qusedam attingere.

Itidem de Regno Hungariae.

Similia de Polonia.

De Svecia.

De Dania.

De Ruflico Imperio, feu Mofcovia.

Denique de Regno Magnee Brittaniae praedičlis
quasfiti,s fatisfacere.

c  3

EX

38

EX ARCHITECTURA CIVILE

QU JE ST10NES.  *

a Uss origo hnjus Scientise ? qui fcriptores infti-
tutionum Architečtonicarum ?

Quid jedificimiij fundatorArchite&us?

Qiise divifio , qu$ prascipua axiomata Archite-
* fturoe ?

Quid ratio? quse Eurythmiae, ac Symmetrise diiFe-

rentja

leges ,

exempla?

Quse conditiones materiae P quse fulcrorum di-
ftinčtio P

Quae partes primarije cujusvis ffidificii ?

Quid nomine idete,, Proto-& Ichnographise, Ele-
vationis Geometrične, Interfe&ionis , & Sciagraphiae
comprehendunt Archite&i P

Quid membrum ornatus archite&onici ? quidpro-
jedura partis , & ecphora, mutulus, collicise, fub-
grunda P m

Quid architedonicus ordo ? & quae ejus partes
tam primarias quam fecundarise P qua denium praxi
ex rudioribus fulcris ad ornatiflimos columnarum or-
dines perventum eft P

Quee figna ornatuum indifFerentia Sc  fignificativa P

Qui ordines pra?cipui ,  quis modus unum ab alte-
ro diicernendi ?

39

Quid Orophegraphia , opus rufticum , ftriatura,
denticuii , metopae P

Qu:d de ellipticis , polygonis & cochleatis co-
lumnis fentiendum?

Qu£e fymbolics columnae, & quod earum difcri-
men ?

# Quid intercolumnium P quai intercolumnia in co-
Iumnis conjugatis probantur ? qute intercolumnia
veterum in ordine ad 5. eedificiorum genera?.

Quid peryftilium & arcus?

Qitas ftatuarimi ad architedonica opera proportio?

Quid frontifpicium, & quse reliquas fupremas mu-
rorum coronas ?

Qure leges generales in taxi & diathefi hodierno-
rum Architedorum obfervantur ?

THEOREMATA.

I N Architedura civili maxime probantur rationes,
quae numeris minoribus exprimuntur.

In membrorum diTpofitione varietas , ad concin-
nos partium dudus obtinendos tangentium circulo-
rum arcus deligendi.

Subftrudionis in fundamento bafis inferior latior
fuperiore , fuperioris ultra muri imponendi latitudi-
nem excelTus altitudini muri pr-oportionalis conftitui
debet.

Muri

4b

Muri ad perpendiculum excitandi , tum contra«
hendi, & tedionem ferendo pares reddendi funt.

Feneftras fuperiores seque latas ac inferiores }  at-
que in eadem linea conftitui par eft.

Figuram conclavium redangulam, altitudinem me-
diocrem fieri oportet 5  neque ufum unius per ufum
alterius impediri.

In omni camera lateres , atque faxa cuneatim, ne-
que libratim, fed arcus forma difponi debent.

Teda nec jufto celfiora , neque depreffa nimis, fu-
maria quantum fieri poteft tedis altiora fieri par eft.

Fulcrorum omnium perfedio tam a firmitate ,
quam firmitatis fpecie asftimanda.

In columnis eadem membra immediate conjungi
non debent, neque membra plana ad diverfas ordi-
nis partes pertinentia apophygi connedi.

Truncus 5  fcapus 5  & zophorus per apophygem
cum fuperciliis fuis, & limbis junguntur.

Coronidi, capitulo, coronici torus , & trochilus
minime conveniunt , bafibus columnse & ftylobat£e
membra omnia praster echinum?.

Pro angulo frontifpicii rede deligitur angulus odo-
gonii r

Fornue edypae aedificiorum in confpicua aliqua
magnitudine effingendte funt, & fecundum fediones
horizontales seque, ac verticaies exhibend£e.

PRO-

/

41

PROBLEMATA.

R.Ationes optimas pro dato cafu deligere.

Explicare regulas tum deligendae , tum prseparan-
dee materije idoneas.

Membra architedonica delineare , atque de ipfo-
rum decore , varietate & conjundiane difponere.

Fundamentum asdificii ponere , muros ftruere,
feneftras, januas 5  coronicem intra cubiculum deter-
minare.

Conftituere rationem pilarum ad fomicera.

Struere arcum compreflum.

Scalarum commodis providere.

Tedum muris imponere.

Ex aflignata totius ordinis altitudine diametrum
columnae Vignoliana methodo defignare , ipfosque
ordines delineare.

Denticulos, triglyphos , volutafque defcribere.

Scapum columnoe contrahere.

Frontifpicium^ & arcum inter columnas delineare.

Columnam fuper Columnam conftituftre,ordinemat-
ticum, cellulam , cancellos, pilafque coordinare.

Fabricaž dimenfionem exequi, muros tam acclives,
quam redos calculo fubducere.

Fundamentum in folo defignare , omnemque para-
tum pro aedificii confummatione ordinare.

Strudurn sedificium exornare.

f

EX

42

EX PERSPECTIVA.

T Am ichnographiam cujusvis plani horizontalis ,
quam fcenographiam folidorum juxta leges
perfpedivse perficere, pro cafu quovis pundi diftan-
tiffi ad tabulam applicati.

Pro univerfis projedionibus fcenographicis pun-
dum diftantise & altitudinem oculi determinare.

Statuas in fublimi collocatas connaturali fitu &
magnitudine repraefentare.

Umbrarum apparentias exhibere.

Dare compendia projedionum perfpedivarum.

Objedum quodcunque etiam juxta leges peripe-
divas militaris delineare.

EX PYROTECHNIA.

Q_UjES tio nes.

Q Uid Pyrotechnia , quas illius divifio ? qui prse-
cipui fcr*ptores ?

Qui ignes pyrotechnici ?

Quod examen pulveris pyrii,& quibus experien-
tiis ejusdem vires elafticce nituntur ?

Quae praecipue pulveris pyrii compofitiones ?
Qui eseteri ignes bellici ?

Quid calibra ? fpatium vacuum, regula calibrjef

Quid

43

Quid tormentum & mortarium, quas partes co-
rum praecipuas, & genera ?

Quid infititium tormentum ? tormentum & mor-
tarium lapidarium ?

Quid in fpecie circa formam tormentorum fervan-
dum ? & unde melior ejusdem determinatio exftitit.

Quid jadus horizontalis, quid arcuatus ? quis ja¬
dus Vaubanianus peculiarior ?

Quis eft jadus maximae elevationis ? quid am¬
plitudo & diredio jadus ?

Quid lorica, ftratum, incifura, & quae menfurs
partium praecipuae ?

Qui fuggeftus tormentorum aeque ac mortario-
rum.

Qnid funt cuniculi ? quid camera ? & quibus
legibus quantitas pulveris pyrii fubvertendas moli
accommoda determinatur ?

THE O REMA TA.

Prsecipua parabola; pfoprietas eft 3  ut quadrata
femiordinatarum fint inter fe, ut abfciflc.

Projeda diredione horizontali , vel ad horizon-
tem inclinata defcribunt curvam parabolicam.

Subtangeris in vertice parabolse divifa eft in duas
partes aequales.

Amplitudines jaduum funt inter fe }  ut ftnus an-
gulorum elevationis dup'orum.

f 2  Ampli.

44

Amplitudo ja&us fub elevatione 45’. eft ‘dupla
amplitudinis fub elevatione 15 0 .

Celeritas corporis projedi diredione horizontali
eft asqualis celeritati, quam acquireret cadendo per
quartam partem parametri axis.

Celeritas corporis projedi diredione obliqua efl:
aqualis celeritati , quam acquire-et ca >endo per
quartam partem parametri diametri, qua 3  tranlit per
pundum projedionis.

Amplitudo maxima efl: dupla quartse partis

parametri diametri , correfpondentis pundo proje¬
dionis.

Spatium parabolicum eft aequale duabus tertiis
paralellogrammi circumfcripti.

Conoides parabolicum eft fubduplum cylindri fu-
per eadem bali & ejusdem altitudinis.

Spatium a cuniculo excavatum pro conoide pa-
rabolieo habendum eft.

PROBLEMATA.

PlJIverem pyrium conficere.

Bombarum vitia detegere.

Saccum pyrotechnicum machinse Balliftic* ad-
aptare.

Globorum numerum in quovis aggefto cumulo tam
ex tabulis, quam ex formulis algebraicis determinare.

In-

45

In veni re diametrum glorbi unius libr& 3  Sc  inde re-
gulam calibrae parare.

Examinare regulam calibrae.

Data diametro globi quotvis librarum invenire
diametrum globi libram unam appendentis.

Spatium vacuum in machinis reperire , iisdem-
que globorum diametros conformare.

Metallum ex vario aere pro machinis mifcere.

Ex data calibra globi longitudinem tormenti, &
ex data tormenti longitudine quantitatem pulveris
pyrii pro fartura determinare.

Menfuras pulveris pyrii parare.

To.mentum ad fcopum dirigere tam in jadti
horizontali, quam arcuato.

Mortarium ita elevare , ut cum horizonte effi-
ciat angulum datum.

Scalam pro altitudinibus & angulis inclinationum
inveniendis methodo Elireana perficere.

Invenire femicirculum pro omnibus amplitudi-
nibus, quae fub eadem fartura pro diverfis angulis
inclinationum haberi poiTunt.

Ferire obječhim fupra vel infra horizontalem li-
neam fuggeftus pofitum.

Incifuras loricarum in confpe&u hoftis parare,
vel immutare.

Suggeftus tormentorum & mortariorum conftrue-

re. - ' vv  '* .

f 3 Ex

v

I

4 6

Ex data linea minimo refiftenti« perficere calču-
lum moliš a cuniculo fubvertend«.

Cameram cuniculi ,  ejusdemque farturam deter-
minare.

EXARCHITECTURA MILIT ARI.

Q V JE S T 1 O N E S.

■c

Q Use artis muniendi in fpecie, tu m quce totius
militaris architečhir« ratio, & fundamentum?
Unde robur defenlionis in loco munito defumen-
dum ?

Quse prsecipua veterum in defenfione arcium theo-
ria extitit ?

Qui canones praccipui munitionurn hodie tenent?
Qu« partes cujusvis munimenti ?

Inter fyftemata muniendi particularia quod maxi-
me claflicum reftimatur.

Quid eft opus externum ? quid 'irregularis mu-
nitio ?

Quid opus campeftre V redučhis ? munimentum
ftellatum %  line« ?

Qu« tačlica caftrorum & acierum ?

THEOREMATA.

Quantitas defenlionis defumitur a perpendiculari
inter parallelas extremitatibus line« defendentis ad-
fitas intercepta. Spa-

47

Spatium indefenfum ab angulo mortuo produdun?
majus eft fub angulo obtufo, aut acuto, quam fub
red o.

Valli altitudo minor praeftat majore.

Munimentum ex propugnaculis }  & cortinis, pro-
pugnacula ex faciebus , & alis conftare debent.

Ala aliquot hexapedarum intervallo verfus capi-
talem retrahi, ala retrada fieri concava, parsque
fuperior auricula tegi debet.

Methodus Vaubaniana canonibus militaribus ex-
ade fatisfacit, & tam propter facilitatem , quam
propter muniendi prseftantiam claflicis aliis antefer-
tur.

In muniendis areis irregularibus eligenda videtur
methodus a collatis inter fe lateribus externis , in-
ternisque u lit ata. v

In munimentis ellipticis angulus propugnaculi
femper unus in vertice axis minoris conftituendus.

Caftellum in loco edito coilocandum & fpatio in¬
ter urbem relido a civium liabitationibus feparan-
dum*

Quarteria fluvio feparata t-ribus plerumque pon-
tibus jungi, linese dimidiis redudibus, & in extre-
mitatibus propugnaculo muniri debent.

PRO-

43

PROBLEMATA.

V Allum circa urbem difponere, foffa, via coo-
perta, & lorica campeftri munire.

Septi vallaris univerfi tam ichnographicam, quam
orthographicam defcriptionem dare , & ad datam
magnitudinem reducere.

O

Lineam magiftralem triplic.i methodo Vaubaniana
definire, vallum, foffam &c. adjungere.

Alas retrahere, & auriculis munire, forcipulas,
Junulasj fuggeftus in vallo & c. excitare.

Opera externa conftruere.

De interiore urbis munitae conftitutione leges prse-
cipere, caftellum, aut redudum Vaubaniana metho¬
do apparare.

Figuram irregularem ad regularitatem reducere.
Aream ellipticam, vel irregularem quamvis munire.
Munimentum in iTolo defignare.

Arcem armatis cingere, caftra metari.

Diftantiam ab obfeffa urbe in dies fingulos men-
furare.

Lineas, acceffus, fappam parare.

Ducere adverfo munimento parallelam, & fugge-
ffum quemvis oppofito lateri parallelum agere.

Loricam perforare, foffam, opera externa, ac in¬
terna occupare.

Urbem defendere, hoftiumque artibus obvenire.

EX

49

EX JURE NATURA ET PHILOSO-

PHIA MORALI.

QVJEST IONE S.

C3.uid jus naturse affirmativum & negativum ?

Quge juriš proprietates ?

Quae morum honeftatifque regula ?

Quae conditiones ad adus honeftatem requifitse ?
Quomodo ignorantia j vis Si metus eam turbant P
Quid confcientiee didamen ?

Quomodo hoc in dubiis formandum P
Quid officium perfedum & imperfedum p
Unde officia erga Deum deducuntur ?

Quae officia erga fe ipfum & quibus comprehendun-
tur regulis P

Qua; fui fuarumque rerum praefcripta cura ?

Quže erga alios officia ? quis in his ordo ?

Quid mendacium & cur Temper illicitum ?

Quamdiu juramentum promiflorium obligat P
Quid communio negativa & poTtiva bonorum ?

Cui natura jus maris, & indivifarum rerum reliquit
dominium ?

iOjaas fit caula cur ad reftitutionem injurians oblige-
tur & quando ? ■

Quid Philofophia moralis, quas Partes, quod lingu-
larurn objedum, quis finis ?

g Quid

50

Quid civitas, respublica? qti® varia ejiis regjmina ?
Quce fint maxima felicitatis publicae inftrumenta?
Quomodo Religio in eam influat? quid circa hanc
curandum ?

Quomodo juftitia? qu?s in juftitia diftributiva, quse
in vindicativa obfervanda?

Quis bonus vir, quis bonus civis ?

Quse fubditorum in principom officia %

Unde nobilitatis origoV quao ejus in patriam & prin-
cipem offiLia ?

Quid magnificentia , quid luxus, quid prodigalitas,
quid liberalitas ?

Quid amicitia ? qu$ in illa cautelas ?

A S S E R T I O N E S,

Finis hominis ultimus Deus eft, in cujus per
adus fibi proprios poflefiione fuprema illius felicitas
fita eft ; aft cum hanc, quamdiu corpori unitus vivit,
perfede obtinere nequeat, fiimma, quam in hoc
mundo obtinere poteft, confiftit beatitudo in illa ani-
mi quiete, quam fola ipfi virtus parit.

Jus naturse eft Dei voluntas, qua abfoluta &
immutabilia preefcribit media ;  quibus ad finem fuum
homo dirigitur.

Ad finem hunc, fi adiones exploret homo, in-
fallibiliter dirigitur in cognitione juriš naturae, cujus
proin cognofcendi principium eft ipfe Deus ut in-
finite perfedus. ' Inter

5t

Intcr officia quae Deo debet homo, jus natur«
Religionem quoque externam prtefcrrbit.

Hinc ex Atheis nunquam politica etiam focie-
tas formari poterit.

Sni ipfius violentam occifionem omni cafu
profcribit natura.

Farna ffta homini cuilibe-t cordi ut fit,  natura
diftat ; aft.eam alterius csede. confervare r  omnino eft
illicitum.

Tantum quilibet jus in vitae Flise confervatio-
nem accepit>ut violentuminvaforem etiam illatamorte
repellere queat; fi tamei\ concefla facultate ufus non
fuerit^ legem t\aturre non transgreditur.

Omnia quse proximo debentur officia, his con-
tinentur capitibus: quod tibi non vis fieri aiteri ne
feceris , omnia vero qusecumque vultis ut faciant
vobis homines, & vos facite illis.

Natura quidem a mundi exordio in commu-
nione externa corporis bona reliquerat, non tamen
contra eam introduta eft bonorum divifio.

Tantum abeft legitimam Magiftratui fubječtio-
nem, naturre repugnare, ut ftatus potius civilis illi
maxime fit conformis, ad quem hominem ipfa na¬
tura formaffe videtur.

Hsereditario jure firmata Monarcbia regimen eft
human« felicitati quam maxime aptum.

g 2

Obe-

52

Obedientia Principi debita, tot nobis prtefcri-
pta eft titulis, nullo ut umquam cafu ab hac lit ex-
emptio, nič ubi aDeo mamfefte contrarium prsecipe-
retur, atque tum quidem nihil nič paflive inobcdire
licet.

Bonus vir a bono cive nihil differt, vitarn ergo
qui Patrise non ducit utilcm, non otiofus tantum Ted
& malus eft.

Poft Deum,Patri2e Principisque amor reliquis
rebus omnibus praeferendus eft.

Cum e Republica čt, Thefauros publicos opu-
lentos efle, manifeftum eft, civem quemlibet tene-

ri bona fua in eos conferre ; Patrias ergo injurius
eft j qui dičipatione quacumque le linic auxilio ine-
ptum reddit.

Militaris vita,.gloriae feges & Patrih fulcrum,
convenientiffima eft homini natalibus illuftri.

Scientiae vitas nobilis ornamentum funt : nec
h?e, fecus ac quidam hodie cenlent, corruptelee mo-
rum contulerunt quidpiam.

In Divitiis conquirendis primam ponere cu-
ram ingenuum dedecet ; aft moderate parandis &
confervandis vacare, eft de Patria bene mereri.

Cum primus nobilitatis finis čt Patrias Princi-
pique affiftere, non apparet, quomodo huic adver-
faretur , vel nobilitate excideret, qui commerciis in-
cumberet.