tX- ii :Ä;. - ANALECTA SEV COLLECTANEA R. P. / /i“- -—N A i£/ Asv :sj MARCI H Afirs I ZLi . <7 S. j. V PRO HISTORIA CARIN THIAE CONCINNANDA. OPVS POSTHVMVM PARS I. ^ in strenam oblatvm d. d. soi^ELibvs SVB T1TVI.0 B. M. V. AB ANGEJ^SA-LVTATAE IN CAES. P.EG. ®R.€TH- ^ DVCALI ACADEMIA ^A^p <^ GENF VRTI COK^ ^ ^ GREGATIS^ ^ A-. Ano fallitis MDCCLXXXBj. ^ Confirmatae [itlalitatis Typis Ignatii Aloyfii Kleinmayer. $ 7 8 2. ' V ’ ' ' * ■ ; i; ■' v" ElS'i, SS a/ ■ 4h? - j) r ■ 5- s» AB LECTOREM. -iPgf occafionem colligendi notitias pro jtT Epifcopatibus Germaniae res tulit, vt in multa inciderem , quae ad hifto-riam patriae meae rectius concinnandam magnopere feruirent. Ea non omifi in ad-uerfaria coniicere. Accedebant hortamenta multorum, ftudio amandae aut demerendae patriae flagrantium, quibus vel beneficiorum caufa vel dignitatis deferre plurimum debebam. Res ipfa invitabar. Videbam enim, quam multa defiderentur in iis, quae hucufque de hac Prouincia prodierunt in luvem: quam multis partibus et quoad priora et quoad media, et quoad pofteriora fecula ; et quoad feriem Ducum eorumque genehm , et quoad fundationes facras, et quoad alia fexcenta illuftrari commode pollet-, beneficio nimirum documentorum, et quae in libris recentius editis, et quae in manufcrip-tis repereram. Prouidebam opus fore non poenitendum, fi, quae promifcue collegeram , in filum redigerem.Quid multis ? Impetum cepi hanc demum operam horis fubfeciuis quoad per alia liceret, hoc in argumentum expendere. An fes cefTerit e voto, aliorum iudicium efto. Refecui multa, quae apud Megiferum vel ad rem minus pertinentia, vel teftibus aut documentis idoneis deftituta rc-peri: neque Praefides illos Norici, nili quos probis monimentis adliruere poteram; neque Patriarchas Aquileienfes ex profelTo, neque Salisburgenfes Archiepifcopos mihi di-ftinfte recenfendos putaui: neque pugnas illas et acies, quae in Carantaniae campis magnifice magis quam vere defcribuntur, exhibui: verbo, ea fečiatus fum, ea protuli , quae iuftis ancioribus fulcire pomi. Nifi tamen me omnia fallant, me certe operae nequaquam poenitet. Eruta permulta funt, quae altis hucufque tenebris fuere confepul-ta: obfcuritatique illi, quam haec Prouincia in monimentis literariis adhuc habuit, noti-titiis haud contemnendis quoquo modo con-fultum eft. Boni proinde confulant ciues mei conatum hunc meum qualemcunque; alii vero, quibus erudiri nihil opus eft, hoc, quod aliunde norunt, hic in ordinem dige-ftum aequis oculis afpeftent. C# DE DE REBVS CAE.INTH5AE LIBER L DE STAT V VE FERIS CARNIAE NOPvICIQX^E, EIVS POPVrLIS amplitvdine, opibvs, regibvs, actis„ ANTE DOMINATIONEM ROMANAM. H CCJ) Etfi Carinthia, quae temporum funt vices, hodie nec amplitudine nec opibus inter ceteras Germaniae prouincias eminet, fuerat tamen aliquando tempus, quo neutram in partem vili conceffit, plerisque excelluit. Sed antiquitate profecto facile inter omnes fert palmam. Praeterquam enim, quod eius incolae, e quibus et nomen traxit, Carni vitra omnem ferip-torum memoriam hic loci ftabilem habuere ledem, cum de ceteris fere conftet, nihil eorum locorum, quae medo pofffdcnt, antea tenuiffe ; tum illud a 3 egre- egregium, quod i am ante Romanorum poteftatem i hic nomen et maieftas viguerit Regni. Quid enim notius inter veteres,quam regnum Noricum? cuius quidem regni fines fi quam arcHffime velim de-feribere, ita delcribam, prout id Romani deiinie-runt, inter Oenum videlicet et Danubium fluuios, montemque Cccium, quo a Pannonibus dirimeba-tur, atque inde ad alpes Carnicas: qui certe tra-Qus terrarum ampliffimus eft. Verum enim vero priusquamPvomani victores huc figna proferrent, regnum hoc multo amplius patuit. Quidquid enim agri vitra alpes ad linum vsque maris Adriatici pandebatur , Carnorum erat regio Plinio tefte : quique cum Carnis in vnam gentem coaluerant, ( Taurifci primum appellati, deinde Norici, vitra Oenum etiam fluuium, ad id omne terrarum, quod hodie Bauaria cis et trans Danubium eft, pertinebat. Inde et acuo medio nihil folennius apud feriptores, quam pro Bauaria dicere Noricum; atque ager ille, quem hodie Palatinatum Bauaricum vocant, nomen et hodie fert, et olim tulit Nort-gouiae, quam olim a Norifcis populis habitatam | eile in confeflb eft. Sed haec priusquam exactius demonftrem, eo redeo, vnde occeperam, quam auitae fcilicet dignitatis quantaeue amplitudinis hacc olim regi° fuerit. Tametfi autem haec de regno tantum No- rlco praedicari queant; illud tamen indubitatum f/' elt, potiorem regni Norici partem Carinthiam |fJ;! fuiffe. Quidquid hodie Stiria cis montes cctios, l!* quidquid Carniola elt cum Iftriae etForoiulii porci1^ tione, vel in corpore fuit olim Carinthiae vel eius appendix. Qnae quidem Eruditis nec mira nec / noua funt; ceteris vt id in loco probetur, haud ]!■' ertt operofum. Habuit Carinthia praerogatiuas etiam illas, 'i! quas nonnifi maximi Principatus folebant, fuos ni-v mirum Comites limitaneos ( Marchiones voca-^ bant) ad quatuor orbis cardines difpofitos, hinc i,,: ad orientem apud Saanam fluuium, qui indeMar- {l chiones Saanenfes, aliquando Cileenfes, alias Vin-gr' dici appellati funt: ad occafum Marchiones Kray-x burgenfes apud Krayburgum Oeni fluminis oppi-01 dum : ad Aultrum Marchiones Hiftriae: ad Sep-11 tentrionem Comites Murztallenfes. Ad haec fuum habuit Palatinum, Comitem Goviticnfem ; vt adeo nihil ad maximi Ducatus dignitatem deftderarctur. 1,1 Quo iam nihil mirum, hanc prouinciam labenti-! bus poltmodum annis ob auitac procul dubio prae-rogatiuae memoriam Archiducatus etiam titulo fuiffe infignitam. Quod ecli iam ad Carolomanni aetatem inualuiffe nonnulli contendant, ego tamen, cui rigorem hiftoriae feciari propofitum efc, ncc nifi legitimis documentis probatisque Scrip- toribus deferve , ne fcilicet ad ludibrium potius quam ad decus ea res cedat, ad Carolomannum quidem haud affurgo; eo contentus, quod ex Aenea Syluio et ex vfu priftino per nummos in Carinthia cufos demonftrari poteft. Aeneas certe, qui in palatio Friderici III. plures egit annos, eique ab epiftolis fuit, nec ignorare certe potuit confuetudinem palatinam aut prouinciarutn Au-ftriacarum dotes, ita de Carinthia: Imperium pro-uinciae Auftrales fputa Auftriaci) obtinent; et Archiducem appellant, cui ea regio paret. Quae quidem fententia, quod manifeltum eft, eam vim habet: Si plures contingat effe gentis Aultriae Principes, de his ille appellatur Archidux, cui Carinthia paret; quafi nimirum Imperium huius prouinciae charafter tum fuerit dignitatis archi-ducalij. Quod vtinam Aeneas luculentius expli-cuiflet, caufamquc et originem eius moris edidif-fet! Vidi egomet nummos antiquos Maximilianil-tum adhuc cufos, cum eflfet princeps iuuentutis, diferta hac epigfaphe : Maximilianus Archidux Carinthiae. Quod vti alteri praeter Auftriam pro-uinciac tributum haud facile legitur, itafuiflTe aliquid praerogativae peculiaris ab Aenea memoriae proditum, dubitari nequaquam poteft. Sed haec in anteceffum monere libuit, vt cum deinceps Duces tantum Carinthiae non Archiduces ad »nti- qui- quiora tempora compellavero, ne quisquam fuc-ccnfeat, aut praeiudicium aliquod ornamentis patriae importare me velle exiftimet. Satis maturus, opinor, erit Archiducis titulus , vbt ad R.u-dolphum IIIl. Archiducem, qui primus hoc eminens agnomen fufcitaffe et cum Carinthis commu-nicafTe videtur, peruenerimus. Eft interim fufee-pto de Carinthia narratio exordienda a principio. Carinthia fert nomen a Carnis: ex quibus Carnia primum dicta; fubinde autem , vt fit, ex vernaculo Camten voce detorta Carenta, Carno-tum, Carnutum, Carnuntum, Carantanum ac demum Carinthia-prodiit. Celticus fuit populus, atque adeo indubitato Germanus, cuius nominis et Tacitus in clafTcm Vindilorum connumerat Ca ri-nos, et Ptolomaeus inter accolas Rheni Carithnos, et in Gallia Carnutes, fimilitudine certe nominum parem originem indicante. Scriptis etiam R.omanorum et Graecorum compertiffimum e(t, regionum illarum incolas perpetuo Gallos vocitatos ede, quod tantundem erat ac Celtas, vt qui pofte-rius in Gallorum nomen tranfiere, Paufania tefte; fic, vt ii omnes, qui Germani poitmodum fufeepe-re nomen, ad Scythiam vsque diffufi, ab Romanis. Galli nuncupati fmt; inquit Diodorus Siculus. Quo minus audiendi, qui Carnos, Taurifcos, Noricos, eo nomine, quod Galli paffiin apud Roma-a 5 nos nos aeque ac Graecos vocati funt, de Germanorum genere eximendos putarunt; aut fi quando Gallos aut Galliam legunt, cogitationem ab his locis auertunt. Qua tempeftate nationes Celtarum emenfis alpibus Italiam circa Padum, et quod vitra eft, occuparunt, Gallia fuit in partes maxime diuifa tres: in Cifalpinam, quae intra Italiam erat, Vt modo dixi; in transalpinam leu Superiorem , quae ad occidentem vergebat, hodiernae Galliae refpondentem ; et Galliam, inferiorem (ficPlutar-chus vocat in Aemilio') quae Carnos, et quod erat reliquum Celticarum gentium inter Danubium et mare Adriaticum habitantium continebat. Hoc et Illyricum Strabonis eft; vt adeo Carni et Galli effent, et pars Illyrici: dum vtrumque fubinde rerum conucrfionibus deceflit, perfifcente folum-' modo natiuo Carnorum feu Carantanorum vocabulo : quod vnde quondam fufceptuin fit, pro incerto eft: neque ego, quod quidam de Tufcis, PvHaetis, Iftris, Taurifcis, Noricis aiunt, ab Pve-gibus huius nominis Tufco,Rhaeto, Iftro, Tauri-fco,Norico denominatos eile, mihi probari ftnam, vt Carnos item a Carno quodam rege aut Carna Dea appellatos exiftimem : rotundius haec difta, quam verius. Malim tandem ex carris, vehiculi genere, aut ex carragine, qua forte caftra fepire foliti fmt, appellationem accerfere, quo pafto Celtas tas ex tabernaculis vocatos putant. Quanquam hoc conietiare magis, quam aflerere liceat. Carni denique audierunt, vndecunque demum. Al-tiflima gentis vetuftas eft, quae et vnde orta, et quandonam in haec loca deuenerit, memoriam Scriptorum omnem excedit. Diffudit fe per haec montana, et vitra hinc ad finum usque maris Adriatic! , vbi Aquileiam, Tergeltum. Segelten, Ocram aiiaque oppida aedificauit; inde vsque ad Danubium, vbi Carnuntum ; quod quidem ex Carnis effe tam eft vero proximum, quam Boiodurum a Boiis, Rhaetobonam a Pvhaetis, Venetiam a Venetis. Quod fi ctCarnodunum Ptolomaeo memoratum ad Oenum fluuium ftatuas, eousque Carnorum domicilium pertigifle in aperto foret. Ex iedibushifce difparatis natio profitu locorum in clafies diiVifa duas: in eos, qui campe-ftria circa Aquileiam colebant, et alios, qui regiones intraalpinas: inde Carni alii campeftres leu maritimi; alii alpini, transalpini, montani, feu vfitato id temporis montanorum nommeTaurifci. Neque enim credas velim, Taurici nomen efTe nationis cuiuspiam fingulare; quin commune fuit pluribus ob ficum, fiqui nimirum fedem apud iu* ga montium eminentium colerent, eo fere modo, quo Taurici populi in Alia. Montes enim Tauri vt illic infignes funt, mediam diftrahentes Afiara, vt 4’t Plinius fcribit; ita Tauri nomen ad montes ex-celfitate notabiles applicatum et alibi eflTe experimento compertum efc. Neque exemplum procul petendum. Quot funt in alpibus Carnicis, qui in hunc diem Tauri vocantur ? Vellachertaurn, Gafteintaurn, Rottenmauntaurn, Raftättertaurn, aliique : apud huiusmodi igitur fi qui habitarent, hi t aurici feu Taurifci vocabantur: fic Ligures apud Apenninum colentes, apud quos et Tauri-fpum Regem humatum fingunt, Taurifci appellati funt, Plinio et Ammiano aliisque teltibns: Tau* tifci item Salafii et Lepontii alpium Helveticarum incolae : iic et apud Ptolomaeum Carpathii Taurifci di£H; appofito prorfus Tauricorum Afi-aticorum exemplo: vt adeo paria fane de Tau-rifeis apud Carnos exiftimes, videlicet haudqua-quam nomen efle proprium et originarium, fed tadiecHtium Carnorum , illorum puta , qui apud montes illos Tauros cubilia fixerunt, vt latio quidem iotio Taurici dicendi eflent, qui ore Celtico Taurifci di£ti, quemadmodum et Dacifc:, Thre-ctfci,Ligurisci, Scordifci, vulgo Sactfcfp:, Sffi'öti-fd)e, $ij)urtfd)e, Ed)t'i'bifd)e; quae Latini lenius efferunt Daci, Thraces, Ligures, Scordi. Sic igitur Taurifci, iidem qui Taurici; Norifci iidem qui Norici, vulgo Nortgoui, pro iis, quorum regio ad Septentaiones clt. Hoc Hoc paöo Carni alii Auftrales (ču A n ft rin i vocati, alii Norici: illi erant, qui extra montes circa Aquileiam finumque Adriae porrigebantur; ifti vero, qui illorum refpeöu Septentrionales intra alpes fedebant: quod quidem inter hos et illos difcrimcn tunc maxime inualuit, quando illi, qui circa Aquileiam erant, ab Romanis occupati funt: exinde enim illi, qui trans alpes habitabant, nondum a Romanis fubačli, Carni Norici, id eft Septentrionales vocati funt, ac fubinde limpliciter Norici. Difcrimen adeo, quod apud Scriptores aliquando videtur inter Carnos, Taurifcos, Noricos fieri, ad hanc diftinQionem referendum eft: vt quando Plinius ait: Sauum fiuuiiim ex alpibus Carnicis defluere, Drauum e Noricis: item alibi: luxta Carnos quondam Taurifcos fuifle, nunc Noricos: et quod Strabo habet: Rhaetos et Noricos vsque ad alpium fumma tenere, et Italiam ver-fus inclinare, hinc Infubribus, illinc Carnis propinquos et Aquileiae traČhii: haec et fimilia, inquam, eo fenfu accipienda funt, quo ad tempora Strabonis et Plinii res erant, faQo iam inter Carnos Auftrales, qui fimpliciter ab Pvomanis Carni diQi, et Carnos Septentrionales, qui et Taurifci alias, et poftmodum Norici appellabantur, diferh mine: quo lenfu Vere diftum, Sauum amnem e* alpibus Carnicis defluere; il^ae enim alpefc, vtpc» te extimae Verfus Auftrum, ad Carnos (impliciter ita vocatos pertinebant: a quibus diucrfi erant Carni Norici, a quibus Drauus exibat. Ad hunc modum juxta Carnos, in idea Plinii conceptos, Au-ftrales inquam et Romanae ditioni fubiectos, contigui quondam Taurifci, puta Carni Taurici fuerant; qui iidem poftea Carni Norici. Hac forma et Strabo interpretandus eft. Certe enim eo fpeöare Geograph! illi non poterant, vt Carnos vnice intra Italiam concluderent: in quo profefto longiflime aberraffent a vero, quandoquidem vel ipfutn nomen Carnorum, quod intra alpes perpetuo haefit , et inde Romanis expulfis poftliminio rcuixit, ita vt iam pro Taurifcis et Noricis Carni, Carantani, Carinthi appellarentur, fatis probat, minime extinäos fuifle in his regionibus Carnos. Loquebatur itaque Strabo et Plinius e ftilo Pvomano, quo tum illae Prouinciae diftin-quebantur fub Carniae et Norici nominibus, non ex diuerfitate nationis defumptis, cum eadem re-ipfa efiet natio, fed cx fitu diuerfo quemadmodum a cantrario, cumRhaeti et P>oii diucrfa effet natio , Romani tamen prouinciam illam, in qua Boii degebant, intra I.ycum , Danubium et Oenum inclufam , cum reipfa effent Boii, ftilo fuo Rhaetiam fecundam, ac nonnunquam Vindelici-.am appellabant, id adeo non ex natione fed ex iitu, quod nempe Boii Pvhaetis. et Vindelicis e flent vicini, fub eadem PracfeQura contenti. Quod ergo fciendum eft; Pvomani prouinciis nomina non femper e nationibus ifthic habitantibus imponebant, fed e diuifione ciuili et difpoütione Pracfc-fturarum, fic vt, eum alia effet hic et ibi Praefectura, inde et diuerfum fingerent nomen prouin-ciae; aut vbi in pluribus regionibus eflet vna Praefeäura, plures illas regiones fub vnum nomen colligerent. Huic proinde ftilo ciuili etiam feriptores Rcwiani fe accomodabant: inde elt, quod apud iltos et Carni fub Norici, et Boii fub Rhaetiae nomine per tempus omne dominatus Pvomani delituerint : mox autem inde conuerfis rebus emerferint,natiuis fuis nominibus reflituti. Hoc intelleftu legenda funt etiam illa, quae de Carnis et Taurifcis ant Noricis referuntur ge-fta diuerfa. Carnos narrant fuifle conditores Aquileiae, Tergeltij et aliorum circa oppidorum: Taurifcos autem aedificafle Noreiam, item Nau-portum: rurfurfl Taurifcos coloniam duxifie in Pannoniam, fuiffe Scordifcis vicinos, e(Te deinde a Dacis deletos. Erant haec atia diueria, fed nationis eiusdem, quae vt diuetfis in locis fub di-ftinQis nominibus habitabat, ita diuerfa exantlabat et a£ta et fata: quo et faQum, vt eadem na^ tio pars mature fubigeretur a Pvoraanis, pars li ber- Bertatem diutiffime tueretur. Et lisec ipfa, quam fcribimus, hiftoria Carnos quidem Auftrales fu o loco relinquet, in Carnis autem Tauriferis feu Noricis tota verfabitur, fic tamen, vt dum hos voco Carnos; illos, quos Strabo; Plinius aliique feri-toresPvomani Carnos vocant, e nomine Carnorum haudquaquam velim proferiptos. Neque tamen, dum Tatirifcos et Noricos in Carnorum nomen confundo, id velim intelligas , tanquam omnes, qui his in locis olim fedes habuerunt, Carni origine fuerint, aut nihil vfpiam aefientitiorum hic habitarit. Certe enim niti Carnos Aborigines fuiffe his in terris exiftimes, minime dubium, quin ante illos aliae gentes ifthic patriam habuerint, iidemque ex Tauris montibus, qui annofi-ores vtique Carno populo fuere , Tavrilci vocati fint, eorumque faltem reliquiae inter Carnos per-ftiterint; quo iam confequitur, alios aliquos fuiffe Taurifcos hle loci, praeter Carnos Taurifcos; qu° et referendus erit Strabo , dum memorat Taurifcos illos, qui in Pannonia degebant, fuiffe vulgo didos Ligurifcos; quod indicio foret, coloniam Ligurum huc aliquando ccmmigraffe, qui Tauri-fcorum nomen ex patria deferentes (nam et apud Ligures diximus Taurifcorum'nomen viguiffe) m Pannoniam progrefii geminum ibi nomen etTau-rifeorum et Ligufifcorum a plebe fortiti fint. Quo Quo reEte probatur, ipfos cum e flent origine Ligures , nomen alterum tulifle adieftitium e fuis montibus, Taurifcorum. Quod ipfum eft, quod de Carnis dicimus, habui fle fcilicet nomen geminum, natale alterum et agnatum Carnorum; alterum Taurifcorum aduentitium. Sed haec quidem ita fmt de Liguribus et Carnis Taurifcis. Hoc longe fecus accipiendum de Boiis, qui et ipft ex Italia pulft ad Taurifcos Pannonios fe contulere ; ibi mixti quidem cum Taurifcis , nomen tamen Boii retinuere conftanter, eo quod e Tauricis illis feu montanis hominibus ipfi orti non elTent; ceterum intra Carniam ipfam mediterraneam quae fuerint populorum clafles, videndum, Carnia nomen erat fummarium et generale regionis vniuerfae : hoc, vtfit,in fuasfpecies fub-diuifum erat, puta in varia pagorum nomina. Hu-iusmodi erant Ambidraui, Ambifaui, Ambifontii, qui fluuios Sauum, Drauum,Sontium accolebant. Seuaces feu Sebaces Ptolomaeo noti, qui apud riuum e lacu manantem, vulgo @ect>«ri)er; Lingones in pago Lungau; Pennini, qui in alpibusPf-nianis, in quibus ortos volunt Pinsgouienfes; No-rifii qui in traftu Noring dicio ; Glintidiones, quos Lazius apudGlanum amnem collocat, Lue-tii in Luetach; Taulantii in Taland; Cambei in Camertal; Merromenni in Merentcyn; Pyriftei b feu ieu Pyrultae in Pultertal, hodie Tirolenfibus, olim Carnis imputati, qui iidem et Brenni, vocabulo confentiente cum fignificato graecae vocis Pjr , quae ignem , vftionem fignificat. Inde et mon$ Brenner feuPyrenaeus dictus, feu quod ambuftus et arens calore folis, feu quod pyris inltruftus. At vero Salafli, quibus Megiferus tantum paginae et pugnarum tribuit, ex quibus et Salam vrbem exortam perhibent, ad Noricos nequaquam perti' nent, quin ad intima Rhaetiae, ad Lepontios Gra-iarum alpium accolas cum Plinio relegandi. Sic et qui lapodes in Noricos inferunt, eorumque fi' nes in vallem Appcnau et lunenfem extendunt, contra veterum feriptorum auftoritatem pugnant; vti quibus lapidia Sauo amne dirimebatur a Noricis , ac fecundum Liburniam Scardonam vsque porrigebatur. Hic et obiter configenda eft opinio illorum, qui Taurifcus nomen fuifle proprium et originarium gentis huius putant, et non agnomen tantummodo adieftitium, vt nos dicimus. Putant fuiffe nomen Latinum e tauro animali defumtum. Inde Stiros hodiernos ferre nomen exiftimant. Ni' hil horum omnino. Celticus hic populus erat .'Celticum nomen ferebat, non Latium: idque fecuS praeter omne exemplum erat futurum. Neque in vilis documentis Stirorum nomen olim auditum: fed fed poftquam Taurifcorum et Noricorum nomen exoleuit, haefit vniceCarnorum etinde Carantano-rum,Carinthorum. Quo planum eft, Taurifcos illos etNoricosnon aliud fuifle, quam Carnos.Denique cum tot fuerint Taurifci, vt dudum diximus, illine omnes Štiri fuere ? Quid non et Tauricos in Alia populos Stiros voces ? Sed longe fecus res habet. Fuit quondam oppidnm feu caltrum Sti-riate in tabula Theodofiana eo fitu expreffum, quo Stira vrbs hodierna ad Stirae et Anafi confluentem. Inde Comites Stirae: horum diStio in Ca-rinthiam protenfa nomen Stiriae prouinciae fecit, vt in loco pluribus. Taurifcorum itaque nomen dudum exoleuit, idque iam aetate Pvomanorum , Plinio teile, qui Taurifcos olim fuifle, nunc Noricos ait. Ea degeneratio nominis quando contigerit, non eft eadem fententia. Sunt, qui Noricum iam Homero cognitum fefqui et amplius feculo ante Pvoman conditam exiftiment, idque arguunt ex eo Poetae loco, quo aes luculentum volens attollere, id appellati it iVoro/>3 KWfcon: aes Noropium. Ita Clementi Alexandrino L, /. Strom, aes Noropium Homeri pro Norico eft : primos efle Noricos , qui ferrum purgarint, et aes elaborauerint. Hoc et Epaphroditus et Stephanus Bizantius ferri Norici fulgorem Homeri au&oritate praedicantes. b a Quog Quos ego equidem de vetuflate Norici nihil admodum moror : Suidam tamen audio, qui aes no-ropium Homeri non gentilem efie vocem fed fim-plicem probat , deriuatum ab Ops oculus et par--ticula primnte No , quo fignificatur tantus aeris fulgor, vt quafi vifu priuet, obtutumque re-uerberet. Reöe : nam et hoc eft, quod apud Noricos non tam aes, quod Homeri eft, quam ferrum fuerit in laude. Exiftimo, tunc quando fubafta ab Romanis parte Carniae Auftrali, quod anno Vrbis conditae DLXX. contigit, nomen Noricum inualuilTe, propterea quod id Pvomanis accomodatum e flet ad omne illud terrarum , quod trans alpes verfus Aquilonem eflfet, defignandum , idque proprium et fingulare eflet illi regioni; cum nomen Tauri-fcorum effet etiam cum Liguribus, Salaffis, et Lepontiis longe ab hoc cardine differentibus commune. Quo et illud liquet, Noricum tum ita vocatum parte Auftrali detraöa iam haud paulo fuif-fe minus, quam Carnia prior. Nihilominus fub-inde faflum eft, vt feu bello feu foedere multum terrarum accederet, fic, vt vitra Oenum etiam , imo et vitra Danubium ad partes illas, quae inde Nortgouia di£ta funt, protenderetur. Narifcorum eam fedem fuifle auQoribus vetuftis proditum eft. Quin ego Norifcos potius legendos exiftimo, eosdem dem fcilicet cum Nortgouiis, quae vox vernacula quid demum aliud eit Latinis , quam Norifci feu Norici? Sed haec interim; dum infra de amplitudine Norici veteris ex profeflo difputabo. Regni etiam faltigio quondam claruiflTe, certum eft. Id autem an iam tum fub Carniae nomine, an poltea fub Norici duntaxat, haud fatis liquet. Pvegnum Noricum et Iulio Caefari et Velleio nominatum eit; regnum Carnicum non item. Quos vero Reges Carnorum Lazius et Mcgiferus coronant, vndeunde fumti funt, et Carnis inuitis Diis attracti : certe nullus aliquis fatis exploratus. Brennum illi Carnorum regem vocant, inde Ba-thanatium, Thaffilonem, Theodonem, Ditmarum, Baermundum, Cincibelem. Pluris vera quam fpe-ciofafunt. Fuerunt tamen in texendis praefertim Regum et Principum nominibus apud omnes nationes, qui incantare mortales quam docere maluerunt. Diuinos illos infuper habeo. Multis a principio aetatibus Celtae fine imperio , fmelege, fme republica agitarunt. Vis omnia poterat. Qui deinde in vnum coiuerunt, certasque fedes legerunt, et horum plurimi per tribus et contubernia diuifi confenfione et foederibus et affinitatibus inter fefc citra communem et publicam aufloritatem egerunt. Hoc pa£to Noricis finitimi Pannones et lapodes olim: fic et b 3 Car- Carni primum : poftea tamen periculis edocHRe* ges habuere; fed ex quando temporis, incertum. Sunt, quibus chorum inter Reges ducit Noricus, feuNorix; funt, quibus lafon, qui cum agmineCol-chorum has in terras appulerit, opibus magnis in Argonaui fua, quam aduerfo Utro et Sauo etNau-porto adegerit, et inde per alpes transportatam humeris in mare demiferit, adueflis. Sunt, quibus Medea lalbnem pcrfecuta apud Carnos impe-ritaffe, regiamque in Medeae monte, qui in^Car-nis eft, habuiflTc videatur. Sed haec ad Graecorum commenta. Maximus fama Gallorum Senonum rex Brennus fuit, qui Pvomana per impetum potitus elt vrbe. Hunc profligatum a Camillö gentem luam trecenta hominum millia ad quaerendas nouas fedes eduxiffe , ducibusque auibus (augurandi enim artem prae caeteris Galli callebant) per ftrages barbarorum Illyricos penetrafle finus, auctor eftTrogus.Id aftum anno vrbis conditae CCCLIV. Pars iuxtafinumvltimum Adriac coloniam fecerunt, extremi omnium Gallorum, vt Polybius feribit, ex quibus oppidum Senofezium et Senia: pars in Pannoniam et Carnicas alpes traduäi, teile Appiano. Sed hi c quidem Brennus licet Carnos fub iugum miferit, Senonum potius Rex fuit, quam Carnorum. Bathanatius apud Scordifcos, qui a Carnis longe diuerfi erant, regnum mim gcffit, apud Saui et Danubii confluentes. De aliis nihil compertius. De vnoCincibile momentum videtur aliquod apud Liuium e fle, quod alibi expendam. Tota regni memoria fere redit ad Vocionem; qui tamen non iam fub Carniae fed Norici nomine R.ex falutatus elt. Sed haec infra difertius explicabimus, vbi rerum geftarum feri-em ordine temporum exequemur : nunc adhuc in regionis defcriptione verlamur. De nomine, fitu, partibus, amplitudine, dignitate regia Carniae feu Norici diftum hafienus elt; nunc porro de oppidis, opibus, ingenio foli et hominum, vt olim erant, dicendum. Intra tantum regionis ambitum haud multum, quod quidem claruerit, oppidorum. Fuit ea Celtarum feu Gallorum veterum conluetudo, villas habitare nullis feptas moenibus, apparatuum omnium prorfus expertes agere; in terra fuper lirato gramine dormire, bellicas folummodo res atque agriculturam exercere, et fimplicem vitam viuere, neque fcientiis neque artibus aliis operam dare ; diuitias omnes in auro et pecudibus habere, quod haec fola, cum ferret neceffitas, quocunque liberet, facile transferri poflent. Haec et alia Polybius. Quod ergo Plinius (L. 3. c. 20.) de Noricis, Rhaetis atque Vindelicis adnotauit, hos omnes degere in multas ciuitates diuifos, id b 4 non non ad oppida pertinet, fed ad tribus et pagos, in quos erant dilcreti, quo pacto de Boiis in Aemilia degentibus idem Plinius tradit, in tribus CXII. fuifle digeftos. Attamen quidquid de ceteris Gallis fit, Carnos certe perquam ftudiofos fuifle oppidorum docent ea, quae in traflu maritimo condidere Aquileiam Tergeftum et alia : rurfum in Pannonia celebre illud Carnuntum mercatura fuccini famigeratum. A Carnis porro Tau-rifcis condita Noreia , quap nefcio , num fuerit proprium et peculiare vnius oppidi nomen, an potius generale ct conciliis omnibus Noricorum commune, fic vt vbicunque locus e flet maioris Noricorum conuentus, id vocaretur Noreia, feu oppidum Noricum. Eiusmodi Noreia in finibus erat Adriacis fodinis auri famigerata ; alia item et tertia in mediterraneis Norici, vbi eas exhibet Tabula Theodofiana. In Pannonia quoque Noracum feu Noricum ciuitatem auflores quidam Graeci Stephanus Bizant, et Epaphrod. prodidere. De Situ Noreiarum illarum diuinare perdifficile ell. De Noreia, quae fuerat in Carnis, ita Strabo ( L. 8. ) : Extra Venetorum fines Aquile-ia fita ell: flumine ab Alpibus defcendente difler-minatur; per quod furfum verfus nauigatur Itari i is mille et ducentis ad vrbem vfque Noreani •’ vbi Cn. Carbo collatis aduerius Cimbros fignis re infefta difceffit. Haec fententia crucem fixit Geographis, cum alii Strabonis regulae infiften-tes Noreiam ad fluuium Tiliauentum ftatuerent, qui fluuius occidentalis Aquileiae dirimere eam vnus a Venetis potuit; alii textum corruptum arguant, propterea, quod Tiliauentus torrenti fi-milior aegre nauium fit patiens. Malunt ergo Noreiam apud Goritiam quaerere, quafi Noritiam olim di£tam. Et vero Scriptores Veneti Candidus et Dandulus in rebus Patriarcharum Aquile-ienfium, in quibus frequens elt Comitum Goriti-enfium negotium, pro Goritia Noritiam vocant, et pro Goritienfibus Noritianos. Sic et Lazius, fic et Megiferus. Hos ego non tam de loco moror, quam de voce : palam elt Goritiam efle vocem Sclauicam : vt enim Gora mons, ita Goriza monticulus. Hoc fenfu montes circumfiti Pode-gora, Staragora hodiedum vocantur: inde et collis et caftrum eidem infidens, Goriza: ex quo et oppido nomen. Propius ad rem elt, quod idem Lazius ait, loco propinquo Goritiae inventum e(Te Saxum, a Noreenfibus monimentum Holtilio et Egnatio fribuno politum. C. HOSTILIVS. ET P. EGNATlVS VEITOR. QV1NTADECIMAE. LEGIONIS. TPvlBVNVS. PRO.S.P.Q.Pv.CVM.BARBARIS.DIMICANTES PAPvITER.OCCISI. HEIC.PARITEPv.IACENT. SINGVLARE. POSTERIS. EXEMPLVM. ET. CARITATIS. ET. FOPvTITVDINIS.NORE-ENSES. XXL DIES ATRATI. LVXERVNT Hos v'eriiimile eft , in confliflu propc Noreiato Carbonis cum Cimbris occubuiffe. Vicinum Goritiae Salcanum eft ad pedem alpium, vetufti oppidi rudera. Hic et SontiuS amnis praetermeat, qui haud procul ab Aquileia parte orientali in mare deuoluitur , patientiot haud dubio nauium, quam Tiliauentus. Et bene magna vis nummorum veterum ibi patrum noftro-rum memoria eft effoffa : et vicina deprehenfa fodinarum antiquarum veftigia; et locus ipfe apud radices montium talibus opportunus. Hic locus eft raeminifle de praecipuis opi' bus Noricorum, quibus olim Noreia gemina celebrata eft, ob auri copiam Noreia Carnica,et altera, quae fuit in mediterraneis ob copiam et bonitatem ferri: Auflor eft Polybius de fua feri-bens aetate (" vixerat fere fesquifeculum ante natum Redemtorum) aurifodinas in Taurifcis Noricis maxime penes Aquileiam inueniri adeo natura opimas, vt, cum de fuperficie terrae ad duos fo- folum pedes detraxeris , foffile confeftim aurum inuenias. Foffum aurum non vitra pedes XV.eflc: aurum vero ipfum per fe partim purum effc ad fabae aut lupini magnitudinem , oQaua tantum parte decofia: partim vero maioris indigere di-geilionis, valdeque vtiliflimae. Adiutantibus autem Barbaros Italis bimeftri tempore e vefligio auri pretium tertia parte carius veniffe totam per Italiam. Quod vbi Taurifci fenferunt, eieftis adjutoribus foli venumdedere. Addit Strabo Lib. IV. In hoc tračlu, ficut et in Hifpania, fluuios aurea ferre grana, vitra foffile, non tamen tantum. Martinus Bautfnerus noller in Annalibus Iftriae et Foroiulii ineditis ait, his in locis veterum fodinarum fuperefle veftigia. Haud procul a Medeae monte (quo Medeam filiam Aeetae Regis cum lafone delatam ferunt) erutum aurum et fama et auöoritate veterum haberi. Apud Heidu-fchinam (rudera funt oppidi antiqui) ad alpium radices videri fubterraneos fornices, qui anno labitis 1639. fubfederant, extrufa de antro fub-terraneo trabe, quae fe£ta erat in quadrum, reliquis pilis et fudibus aut aeuo confumptis, aut obrutis humo : quo loco lapides aureo flore eon-fperfos paffim inuenias. Ad colles item monti S. Valentini contiguos plures confpicicauernas, alia veftigia veterum fodinarum, quibus locis aetate, in- inquit, noftra reperti funt lapides cinericei fq113' mis auri puri obfiti; alii flore aureo confpicuii qui in ignem conieQi, modica fui parte decoSa, purum erant aurum. Haec ipfe. Sed notum eit paffim et peruulgatum, montes illos non CarnicoS modo , fed et quod interius e(t in Carinthia , i*1 hunc diem clam et furtim oberrari a talium rerum peritis, auri veftigandi lludio, quod de faxis et arena legunt. Caeterum et in mediterraneis N°' rici fuere Obcetii populus, qui viri multo locupletes auro a Strabone celebrantur , ad quos aliquando Cimbri xragi et extorres fe contulere. Sed nihil famigeratius ferro Norico , quod ob praeftantiam in praenomen abiit. Noricus en-fis celebratus ab Horatio. Et Ouidius in Meta-morphoii: Durior et ferro , quod Noricus excoquit ignis. Hoc et Suidas, et Stephanus ßizanti-us, et Epaphraditus auEtores Graeci nouere. 13' le, aiunt, ingenium eft ferri Norici, quod fi acuas, fplendidiffimum lucidiffimumque fiat : et Plinius venam ferri Norici a bonitate ante alias laudat.L-34.C. 25. At enim quod aiunt nonnulli, ferrum Noricum iam Homeri aetate inclaruifie, de eo iani alias fenfum nollrum edidimus. Superat hodie-dum in Norico praeclarum hoc naturae munus inultis in locis Carinthiae iuxta ac Stiriae tanta copia, vt haud alibi aeque^ In reliquum dc in ge- genio terrae Noricae teftimonio veterum vix egemus : fatis apparet naturam nihilo eile exinde mutatam. Noricum aliud montanum fuit, aliud cam-peftre. De priore Solinus loquitur: Ager Noricus, inquit, frigidus et parcius frucluofus ; qua fubducitur a iugis alpium, admodum laetus. Et Strabo lib. IV. de eodem Norico fcribens : Per haec alpium montana quidam terrarum extant tumuli, qui percommode habitari poliunt. De alpi-bus ipfis hic loquitur, et Apennino monte, qui in Carnos incumbit: caeterum ab his abiunfla paulum regio vallibus et campis laetiffimis panditur, quae et hodie per Carinthiam et Stiriam omni frugum genere ditiflimae rident: quin in ipfis montium tumulis non arens, vt folet, et torrida gleba , fed et fatis et pafcuis referta pinguiffimis; praeterea nemoribus et filuis arborum genus omne et ftirpium educantibus. Sed quod hodie fpe-ftantibus prope miraculo elt,vt in ipfis montium pinnis et cacuminibus tot eminerent et colonorum aedes et horrea et armentorum cubilia, illud-que coeli purum prope inuidendum ; hi certe fuerunt illi terrarum tumuli, qui et ab Noricis illis antiquis pro multitudine populi, quo redundabant, percommode fuerunt Strabone teile habitati. Ita- Itaque frugum domi fatis: robore et fiiate* ria etiam abundabant 5 praeterea pecore et peM* bus. Sed praecipuae merces ferri et chalybis,cU ius tra£tandi et poliendi arte ante alios celebra-bantur. Fuit et genus quoddam veltimenti, qliaC veftis Norica Graecis etiam fcriptoribus praedi' cata. Hoc illis commercium cum AquileienfibuSi vt Strabo teftatur: ab his contra vinum et ali3 mercabantur. Ita floruere, vicinis et formidini’ et vbi res pofceret, auxilio. Noricos bellaces Dionyfiiis Poeta Graecus celebrat. Ipfi Romani inter ferociflimos habuere populos, Floro tefte' Quare et poltremi fere omnium alpinorum debe!-lari potuere. Scatebant hominum numero: ind6 coloniae in Pannoniam deduQae; et aliquando trans alpes in agrum Romanae ditionis, vbi no-uam metantes vrbem ab incoepto nonnifi vi e£ armis oftentatis depulfi funt. Bella, quae geffe* runt, potiflimum latrociniis et incurfatione coti' itabant. Nec veriti quandoque R.omanos laceffe' re: animos enim dabant alpes et nives, quo bellum non poffet afcendere; vt reöe Florus. Ip11 olim foederati Boiis cisalpinis et Senonibus parS magna bellorum in Italia fuerunt. Illud Romanis propemcdum exitiale bellum, quod a Teutonibus et Cimbris illatum eit, Norici haud fegniter adiu-serunt. Inter Cimbros pugnafle et Noricos fu eege Boiorige volunt. Boiorigem laudat Plutar* chus illum, qui praelio diem Mario condixit. Sed vtrum vel ipfe Rex fuerit Noricorum, vel ifti fub cius militauerint fignis, absque aučtore eft. Sed illa quidem a£ta per Cimbros et Noricos ad rerum geftarum hiftoriam pertinent, quam nunc aggredior. Aufpicium ab eo tempore fumimus, quo Brennus Rex ab vrbe Roma dcpulfus has in oraä migrauit, Senonumque gentem in agrum Carni-cum, reliquumque Illyricum infudit, id quod anno Vrbis conditae CCCLXIV. contigiffc proditur. Haeferunthis in locis Senones bene feculum et amplius. Tum opibus Graecorum, quas fama celebrari audierant, illeSti colleQa ingenti multitudine duQoribus Brenno, Carctrio, Acichorio, Belgio et Bathanatio plenis caftris anno V. C. CCCCLXX. memorabilem illam ac decantatam fecerunt expeditionem in Graecos , templumque Delphicum fpoliarunt: cum inde pars alia foei-orum in Afiam vsque traiiceret, Galatarum ibi regno fundato : alia viam relegeret in Pannoniam Bathanatio duce. Solenne regum apud Senones nomen Brennus erat, itaque Norici ac Pannonii Celeiae et Petöuione feu colonia feu municipium fub Claudio, quemadmodum et Viruni; inde apud Flauium Soluenfe fub Vefpafiano ;fub Maf' co Aurelio apud Ouilabim, hodie Wels in A»' ftria fuperiore; denique luuaviae lub Aelio Hadriano. Plus nimio videbatur ampla Prouincia, qua,$1 commode quiret ab vno gubernari Re&°' re. Ergo eam placuit bipertito diuidi, in N0' ricum Mediterraneum et in Noricum Pvipenfc ? fumpto e iugis montium, qui intercedunt, di-Icrimine. Diuifionis huius initium et auftor ignotus eft. Plerique ad Hadrianum Imperatorem conferunt. Verum laterculus prouinciarum, qul Adri- Adriano adfcribitur, cum inter caetcras etiam Valeriam nominet, eius aetati conuenire nequit. Valeria namque Pannoniae prouincia nomen acceptum fert Valeriae Diocletiani filiae, Galerii Maximiani coniugi, fesqui feculo et amplius polt Adrianum. Diltinguendum inter diuifionem ciuilem et naturalem. Hanc offerebat ipfa fitus natura ; quae proinde cum ipfa regione et rerum natura coepit, illudque difcrimen haud dubie popularium vfu loquendi femper elt obferuatum. Di-uifio ciuilis ex arbitrio et difpofitione Praefeflu-rarum pendebat, tum inchoata, quando Noricum Mediterraneum et Ripenfe diftinQis coepit adminiltrari Praefidibus. Probari poteft mqni-mento vtcunque legitimo , id quod alibi producemus, imperante dum Gordiano , Norico vni-uerfo praefuifie reftorem vnum appellatione Ducis : .quousque id obtinuerit, documenta non fufficiunt. Res fere recidit ad aetatem Diocler tiani et Galerii et Conftantini M. fub quo quos affignare potero Norici Mediterranei Praefides , ita diferte vocatos , quos proinde indubitatum eft, a Praefidibus Norici Ripenfis fuifie diltinflos, Plinius, qui Vefpafiano Augulto lucubrationes fuas dicauit, dum oppida Norici exequitur, diuifionem naturalem fecutus, eorum vnice me- mi- e a minit , quae in Mediterraneis vigebant , a'tc preffa mentione Laureaci vel Boioduri, vel ^ terius cuiuscunque, quorum complura haud dubium ell aetate Plinii in Norico extitifle Ripa,,ic' Sed ei nimirum Norici denominatio a parte poti' ore et principe , Italisque ob vicinitatem magi5 perfpeöa dcfumta fuit. Porro fines, qui alterum ab altero feceriic-rent, cum vsque apud Geographos fmt incerti» rudi, opinor, modo intelligendi funt(vtvulg° folet in metis montanis) fecundum aquarum et amnium decurfus. Sed hoc quidem naturale di-uortium elt. Quid et quousque ciuile pertig6' rit, vt ex arbitrio pendebat, ita nobis ignotllfl, elt. Vnaquaeque pars, vt iam dixi, fuum habebat Praefidem; fed alterum, quod ad Danubium et fines pertinebat barbarorum, fuum praeterea Ducem limitaneum; cuiusmodi legere eftiu codice Notitiam Imperii veteris exhibente, v^1 fub difpofitione viri fpe&abilis Ducis Pannonia6 primae et Norici Ripenfis Praefeftus LegioU’8 primae Noricorum militum Liburnariorum cohof' tis quintae partis ad luuenfe, id elt, apud Iu' uauiam excubabat. Ex quo obiter et hoc intel' ligitur, Noricum Ripenfe non tantum fecusD8' nubii ripam, fed etiam iuxta Oenum et Igontum feu Salzam fluuios, vbi luuauia caltrum et colo- lua erat, fuifle porreQum : praeterea licet Norico Ripenfi fuus moderaretur Praefes, dux tarnen limitis idem Pannoniae primae, idem Norici Ripenfis erat. Sed vt ambae Noricae fuis ef-fent, quemadmodum dixi, inftruftae Praefidi-bus, ita Praefides ifti Praefecto Diaecefis Illyrici parebant. Omni enim tempore Noricum, licet Gallicis feu Germanicis obfitum gentibus, abPvo-tnanis tamen pro parte Illyrici habebatur: cuius appellationis exemplum dudum ex Iulio Caefare protulimus: idque adeo prius etiam quam R.oma-ni has in terras poteltatem extenderent. Sed exinde , poitquam hi populi funt in verba a vi floribus adafti, quod antehac inualuerat vfu, tum c lege et formula fub nomen Illyridis hae prouin-ciac funt aggregatae. Septendecim prouincias complectebatur Illyricum, (Rufus in Breujar.) in his Noricas duas, Pannoniarum duas et reliquas. Rhaetiac duae ad dioecefm Italiae pertinebant. Poli Conltantinum Illyricum ob amplitudinem di-uifum e It in Orientale et occidentale : iub occidentali continebantur prouinciae fex, Noricae duae, Pannoniae duae, Sauia item et Dalmatia. Sed haec curfim; fatis tamen ad propontnm. Igitur vt ab genere defeendamus ad fpeci-em, Illyrii nomen erat generale, feptendccim, vt dixi, conflatum prouinciis. Noricum pars e 3 Ii- Illyrii. Carantania pars Norici , idem oinnin°> quod Noricum Mediterraneum, intra cuius pr°' inde fines oratio noltra deinceps verfabituf-Haud temere di£ium a gcographo vetu(lifliin°i cuius fententiam dudum alibi retulimus, Pannoniam ab Occidente finiri defertis, in quibus habitant Boii et Carni. Mirum, quod non app6'' lauit in commune Noricos: verum fecutus, credo, appellationem popularem, qua inter fe et ab aliis Boii et Carni nomine patrio vocabantur-Boiorum potifiimos , quippe ex Boiohaemo profugos in proximo confedilTe, Norico nempe R1' penfi, verifimile eft ; in mediterraneis Carni latuere, vtrique fub Noricorum nomine, quoad ftilus Romanus obtinebat: Sed conuerfis aliquando rebus poltliminio reuixere. Ad Pvomana, quod nunc agimus, redeundum eft tempora ; a quibus hae terrae quemadmodum fmt oppidis excultae, nunc videndum-Noreiae veteres, quot illae cunque fuerint, ^ Augufto ct adhuc Tiberio faluae erant. Subinde illa, quae fuerat in Carnis, aetate Plinii iam interierat. Sed aliae duae in mediterraneis, c^1 a Plinio non memorentur, in tabula tamen Theo-dofiuna fiftuntur. Praeter haec cum nihil opp1 dorum in Norico fub Augufti imperio Straboni aliisque fuerit cognitum, caftris tamen ad loca edita fitis frequentem fuiffc regionem, Virgilius celtis elt : Et fciat aereas alpes et Norica fiquis CaftcIIa in tumulos. Palfim et hodie ifthic videre elt caftrorum rudera , opere haud dubie difficillimo in altillimis rupibus partim laboriofiffime (trufla , partim e petris iplis exfeäa , tanta paffim frequentia , vt vix aut rupem aut collem defenfioni oportunmn fit vifere, quem veteres illi in vfum vertere et opere munire neglexerint. Neque dubium elt, Romanos ipfos, quod in more pofitum habebant, multa eiusmodi caltella , quippe fraena prouin-eialium , excitafle, cuius documentum funt nummi veteres et faxa Romanis et figuris et infcripti-onibus perarata, quae faepius in nonnullis arcibus inter fcruta eruuntur. Sed ad vrbes ipfas et oppida, quae Romanis ibi rerum potientibus ante caeteras florebant, Itilum vertamus. Multa locorum nomina et Pto-lomaeus et Tabula Theodofiana recenfet, quae propter obfcuritatem aeui non licet figere: vnus omnium inltar Plinius fit: (L. 3.C. 24.) Rimetis iunguntur Norici: oppida eorum Virunum, Ce-leia , Teurnia, Aguntum, Viana , Aemona , Claudia, Flauium foluenfe. His adde loca, quae proficifcentibus ab Aquilcia Laureacum diurnis manfionibus occurrebant, explicata cum 1 ariura interuallis in Itinerario Antonini, in hullC modura. Ab Aquileia Laureacum millia paffuum CCLXII. Ab Aquileia, Manfio I. Via Belloio mili. paf. XXX. Manfio II. Larice mill. paf. XXIIII. Manfio III. Santico mill. paf. XXIIII. Manfio IV. Viruno m. p. XXX. Manfio V. Candalicas m. p. XX. Manfio VI. Montana m. p. minus XXX. Manfio VII. Sabatinca m. p. XVIII. Manfio VIII. Gabrumago m. p. XXX, Manfio IX. Tutatione m. p- XX. Manfio X. Ouilabis m. p- XX. Manfio XI. Lauriaco m.p. XXVI. lam fi qnatuor circiter millia paffuum^ vt fere fit, colligantur in vnam leucam germanicam, iter ab Aqnileia Laureacum colligit leucas germani- < cas feptem et fexaginta cum dimidia. Numerus milliarium in fmgulas manfiones haud dubie com-menfuratus eft itineri diurno, maior minorue pro ingenio xdae. In hac ferie locorum fatis nota elt Via Belloio: vox enim ipfa ducit ad Veiam amnem , quem hodie Felam enunciant, apud quem oppidulum eft eiusdem nominis ; Villa de Felas appellatur in diplomate Friderici I. Imp. pro Patriarchis Aquileienfibus. Eiusdem amnis traieQus eft, hodie Pont a Fel, limes inter Ca-rinthiam et Forum lulium. Ab Aquileia ad viam feu manfionem viae Belloio numerantur millia pafluum XXX. id eft leucae germanicae VII. cum dimidia : quem locum periti locorum me facilius diuinabunt. Inde ibatur ad locum Laricem per millia pafTuum XXIIII. puta leucas germ. VI. Si teneatur via Villacenfis, vt tenenda videtur (apparet euim Villacum ex ipfa Via Belloio fumpfiffe nomen ) conieftandus erit locus ab Aquileia diftans leucis gerra, tredecim aut quatuordecim : ifthinc ad Santicum milii* pafTuura XXIIII. vefvt in alio exemplo legitur XXVII. proinde leucae quatermillenariae feu ger-manicae fex in feptem. Crediderim fane in flu-e 5 nu~ minis Draui traieflum fuiffe manfionem aliqu-iWi vel vbi VTillacuin elt hodie, vel in agro vici*'0 ad Draui et Geilae confluentes, vbi in hanc dic® rudera parietinorum deteguntur. Huic igitur loco Santicum manfionem haud abiurde accomodabimus. Inde millia paf. XX^-feu feptem cum dimidia leucae fere, opinor, in' cidunt in Frifadum, qua viam regiam olim quO' que duxifle, fitus ipfe locorum eonuincit. Frl' faci igitur aut ifthic alicubi Virunum fuerit, ne-ceffe eft, et nequaquam in Volklmarkt , ^ quod longe eflet extra lineam falire. Vitra Vi' runum iter erat quinque leucarum , feu pafruU,U millia XX. ad Candalicas: exinde itinere feptem in ofto leucarum ventum ad Montana, quae tendentibus ad Noricum Ripenfe etLaureacum haud dubie erant transmittenda , eadem ipfa , quae hodie Stiriam fuperiorem ab Auftria fuperiore dilherminant. Illud in dubio efl:, qua Montanorum parte Romani traiecerint; fortafie, quod Lazius arguit, apud oppidum Rotenman. Ind6 ad Pyrum, quem locum frequentia commeantium fuiffe aliquando folennem, probat hofpit’uin ea caufa aedificatura*, hodie Spital cum^fesby* terorum Collegio. Ex eo loco fe&ando laeuam ibatur perSabatincam Gabromaguiri, Tutationedi, loca ignota, ad Ouilabim, quod hodie VVelfium eft Auftriae fuperioris; quae manfio poftrema fuit ante Laureacum. Hanc viam longe aliter ordinat Lazius: (Pvep.Pvom.p. ioQ8.)nam aBelloio ducit ad oppidum Spital Carinthiae fuperioris: prope enim extitiffe Laricem ; cuius vocabuli reliquias ait elTe in campo Larnfeld, quod vulgus, inquit, nunc praue Lurnfeld vel Liirnfeld vocat, vbi rudera manifefta vctuftae vrbis cernuntur, ma^ ceriae partim dirutae, partim adhuc extantes ; hodie S. Peter in Holz. Inde per valles Kanin-gam, Noryngam , Reichenauiam , Stangen et Veiltriz, non plus XV. milliarium fpatio Viru-num vsque : in medio vetuftum admodum effe locum haud procul ab aede S. lobi, quem incolae Altenburgum et Gradnek dicunt. Ibi Santi-ci ruinas coniici ex eleuatione poli, quam Ptolemaeus ei tribuit, graduum 45. 30. minutor: praeterea quod ilthic exit in Gurkam Sanekius amnis ad Santicum vetus alludens. Et haec ita Lazius. Sed praeterquam quod haec via propter montes et valles ardua vix videtur fuiffe delefta in viam regiam prae altera longe magis traftabi-1's quae et hodie obtinet; tum in Larice non refie diuinat Lazius Larnfeld pro Lurnfeld: locus ipfe Lurn dictus eft, et quod incolae ex annalibus gentilitiis iaflant, vetus vrbs Troiana fcu , feu Liburnia. In quo minime falluntur •' 1,3,11 apertum huius appellationis documentum eft ,t] literis Arnolli Imp. datis ad preces Waldonis Frifing. (Inltr. Frif. 902.) (luandara, inquit» iuris noltri capellam in Sclauiniae partibus ad Curtem noftram, quae Liburna vocatur, cori-fiftentem ad Ecclefiam Sanftae DEI Genitricis» eleflumque Chrilti Confcfforera Corbinianum» nec non ad Sanftos DEI martyres Primum et Fe* licianum, quorum in eis partibus in loco, q111 vulgo Wert vocatur, conferuata micat Ecclefia» tradimus. Data anno 991. Haec autem Li* burna, quo fuerit loco fita, citra omnem ambiguitatem tenetur ex aliis Frifingenfium tabulis, (Hili. Frif. p. i. pag. 273.) quae conuentionem defcribunt fuper decimis et Ecclefiis quibusdam interEpifcopum Frifingenfem Ellenardum etGeb-hardum Salisburgenfem : Inftrumend verba fic habent: Cum tra&arent de Bafilicis, quas in Liburnia Frilingenfis Ecclefia habuit, vna fcilicet S. Petri apud Frczna, altera S. Michaelis apud Bozfarniza, tertia. S. Martini apud Veluz, earufl-dem aduocatus Ecclefiarum Adalbertus juramento confirmauit, quod praenotatae Ecclefiae terminationem totius populi, qui habitat infra terminos in fequentibus annotatos - - Vid. Hift-Frif- p.273. Quae Quae quidem deicriptio regionis Liburniae tam clt manifefta, vc in dubium porro verti nequeat: notus eft locus Frezna, Veluz feu Wels, Bofarniza; vbi Lifara fluuius in Drauum defluit, vbi amnis Mölna: quaeque et reliqua per agrum Spitalenfem iisdem fere nominibus hodieque compellantur. Extra controuerfiam igitur eft, vocem Lurnfeld non ex Larice Romanorum fed ex Liburnia traducem effe. Verum haec ipfa vox Liburnia tralatitia eft ex Tiburnia feu Tibornia, quae vrbs quondam fuit adeo fpe&ata, vt Norici metropolis habere-tur, eo plane fitu, quem et maceriae veteres, et murorum , qui locum cinxerant, etiamnum extantes reliquiae, et infra cefpitem, quem ruderibus aeui diuturnitas induxit, fatis apparentia larium antiquorum veftigia demonftrant: Vidi oculis hifce, diligenterque luftraui, deducente regionis illius domino Annibale Principe dc Porcia (cuius animae pientiflimae bene beateque fit) vidi ad ftuporem effoflis in fpecubus manife-fta aedium penetralia, fornices, cameras, et quae olim folebant, ad modum porticuum bipedalibus columellis fulta , vt ego quidem exifti-mo , cinerum et vrnarum conditoria. Idem tc-ftatus eft, palatium, quod in oppido vicino fuo Spital (alias Darnach di£to) incoleret fane in pau- paucis magnificum, columnis aliisque faxis e mo nimentis illo ex loco tradu£Hs extruflum et exornatum magnam partem fuifle ; feque haud ita pridem ifthic deprehendifle extruftionem ad fof' mam delubri: eoque fofforum opera perlullrato, laxum grande cauatum; in quo omnis generis animalium cornua afferuabantur, fors, vr ipß fufpicabatur, maftatis viftimis eo coniefta. Eum lapidem Coenobitis Hieronymianis , quos ad ca-ftrum fuum Ortenburg idem Princeps religiofidi' mus collocauerat, pro capedine lauatoria dono dedit. Situs vrbis fuit in colle edito fuper Draut fluminis ripam feptentrionalem , ad quam de-fcenfus erat fubterraneus fornicatus , cuius in hunc diem fuperfunt monimenta. Elt illic Ecr clefia S. Petro dicata, cuius coemeterium cum paulo altius fcrutarentur foffbres, reperere pa-mmentum opere mufiuo liratum cum nummis ve-tuitis Patriarcharum Aquileienfmm. Caeterum vniuerfus loci ambitus hodie maiorem partem opertus elt pratis et filuis , funtque, qui mira referant de fpečtris et lemuribus ; de noftuni'5 praefertim terriculis locus elt inter vicinos celebratus. Quod autem ante dixeram, hancLiburni- am eandem effe cum Tiburnia, cuius elt in vita s. Seuerini Noricorum Apoftoli et in fubfcripti-onibus Conciliorum Aquileienfmm certa et explorata memoria, ipfa primum vocis euidens ho-monymia probat: nili fors dicas, locum eundem iam Teurniam iam Liguriam elTe dičtum , ex Taurifcis nimirum , qui iidem et Ligurifcae , Strabone teile, vocabantur: igitur Teurnia ex Taurifcis , Liguria ex Ligurifcis , demum ex Lieuria produfta Liburnia: ex feurnia Tibur-nia. Belle adeo cunčta in vnum congruunt. Quo accedit et fitus Tiburniae, qui difeitur ex literis Ludouici Pii Augulti anno 8 17. editis pro Mo-nalterio Inticenfi, quod Atto Scarantienfis Abbas, dein Frifmgenfis Epifcopus condiderat. Conue-nit inter Eruditos, locum Inticha, vt ibi vocatur , hodiernum Innichen in Tiroli efle ipfum ca-llrum , quod in Itineratio tendentibus in R.hae-tiam polt Loncium ponitur, Aguntus, cuius et Plinius inter oppida Norici, et Paulus Diaconus et alii veteres meminere: de eo Venantius Fortunatus in carmine (L. 2.c. 1 3.) de S. Martino : Per Drauum itur iter, qua fe caltella fupi- nant: Hic montana fedens in colle fuperbit Aguntus. Haud procul abelt a fonte Draui. In eius confinio fuit regio feu plaga Tiburnienfis. Haec omnia certa funt ex initrumento praedicto Ludo- douiciImp.(inftr.47 9) quo dicitur: Attonem Fr> fmgenfem Epifcopum conftruxiiTe cellulam^ qu3C nuncupatur Inticha, in confinio videlicet Tybur' nienfi , vbi Drauus fluuius oritur. Quatn ofS tionem ftc habe , non quod Tiburnia lita fuer^ ad ortum Draui (haud enim is opportunus era£ metropoli Norici locus) fed Inticha: fines tantf0 territorii Tiburnienfis haud inde procul abfu erint: id quod admodum ita fe habere in aSr° Liburnenfi hodiedum agnofcitur. Plinio fortafle fuccenfeas, qui nobilei0 adeo Norici federn in fuo cenfu praeterierit ? haudquaquam : etfi enim neque Liburniae, nC' que Tiburniae meminerit, quod haec vocabili3 forte ferius inualuerunt; elt tamen, quam intcf caetera connumerat, oppidum Teurnia: h^c procul dubio voce ipfa Tiburniam refert. Fc erat Teurnia Ptolomaeo tcfte, quae verfus Dt3' ui fontem accederet; hoc fitu et Cluuerius et Cc' larius agnouere, longe repudiato Laz.o , ^ Teurniam in oppido Rad/tart Salisburgenlis d* tionis, inter montes nempe Tauricos quafi T3 ricam collocauit. Minus autem c ratione coiv6 ftarunt ii, qui Teurniam ftatuerunt Vilinci j ^1 burniam apud oppidum S. Viti. Tiburniam appellaui Norici metropoli01 Sic Eugippius, qui S. Seuerini Abbatis difeip11 Ius Ius eiusdem vitam confcripfu > probatus certe fcriptor, qui cum prope Noricum Ripenfe, Mo-nafterio Fauianenfi degeret feculo quinto, resque Norici mediterranei propter afliduum , qui ad San£tum Abbatem inde fiebant, accurfum, probe perfpeftas haberet , teftis efl: omni maior exceptione. lamque olim fuiffe ciuitatem haud vulgarem , probat infcriptio lapidis apud Gruterum P- 47 3- L. Terentio vero II. viro Teurn. 'Pr. iur. dic. Magiftratus certe Duumvirum nonnifi in Coloniis aut Municipiis eminentibus fuit. Erat igitur vrbs Norici primariaTiburnia feculo quinto; quid antea, non fatis liquet. EratCeleia, tot monimentis et infcriptionibus illultris: erat Fla-uium Soluenfe, quam noltra memoria multis erutis antiquitatis reliquiis, nummis, figuris, faxis literatis clariorem reddidit loannes Dominicus Prunerus. Sed hae forfan excifae iam erant vr-bes per barbaros; cum inda Tiburnia metropolis dignitatem obtinuit. Flauium Soluenfe, quod Plinius vltimo loco recenfet, et initium et fitum habet indubitatum. Flauium appellabatur a gente Flauia, cuius erat Vefpafianus. C. Flauius Sabinus Vefpafiani fra« f ter, ter, aut Sextilius Felix, qui feu Praefe£uralC feu Magiftratum militiae geflit in Norico contr* partes Vitellianas, aut quis alius aufpicium vrbi dedit, eamque nomini Flauio dedicauir. ln' fcriptio vetus Flau. Sabino, quem dixi fuffrag2' tur apud Reineftum pag. 559.0. 5, D. M. C. Sabinio Coi. FI. Solua. Paflim autem in vetuftis eiusraodi fcripturis, qua' rum vis magna vifitur apud eiusmodi inemori' arum colleßores, legitur Flauia Solua, quo ne videlicet fufpicio fubeflTe queat, locos efle di' ftinflos Flauium et Soluenfe ; quemadmodum L3' zius exillimauit, qui Flauium ad Vallem Lauatt' tinam transpofuit , tanquam Lauiam a Flauia. Soluenfe autem ftatuit illam ipfam coloniam, qua de nunc loquitur, in campo Solfeld, vt hodie vocatur, olim fundatam ; e qua et aedes illic in colle per B. Modeftum extrucia nomen defe-rat B. Mariae in Solio. Re£te hoc ille; fed d' lud gratis, quod Flauium a Soluenfi feiunxerit-Et illi alii non re£le, qui hic Liburniam Epii"60' pi federn {latuerunt: Liburnia quae et vbi geI1' tium extiterit, paulo iam ante declaratum eft. Sane quam plures Vcfpafiano et Tito te' rum potientibus emerfere coloniae fub appeM*' tione Flauii vel Flauiae, quarum haud pauciores de- decem enumerant Geograph!; piares item Sol-uae: difcrimen huius ab aliis compofitione fiebat: nulla enim praeter hanc Flauia Solua. Quid autem, an a templo Solis , an a foluendis vectigalibus, aut vnde tandem hoc fit nomen forti-ta, fuo loco fit. Laudatus lupra Prunerus in-fcriptionem producit lapidis ifthic effofli , qUi hodie in caltro vicino Töltfchach propter ianu-am exteriorem vifitur. Ea de templo Solis id loci per quosdam inftaurato teltimonium praebet. Pro. Salute. Aug. in Honorem. DD. Soli, InuiCto. Mythr. Hilarus. Aug. Lib.Tab. PPv.N. Et Epicetus. Ark.Aug.N.Tetn. vetuftate. conl.fumptu.fuo.cum. piCtura. refe. Imp. D. N. Gordiano. Aug. et Auiola C. Rom. D. N. Licin. Marcello. Pat. D. VIII. K. lulias. Quae in hanc fententiam videntur legenda: Pro falute Augulti in honorem Deorum, Soli inuiCto' Mythrae, Hilarus Augulti libertus, Tabularius Prouinciae Norici, et Epicetus Arkarius Augu-fti noftri, templum vetuftate conlapfum fumtu fuo cum piCtura refecerunt, Imperante Domino noftro Gordiano Augufto et Auiola Confule Romano, Duce Norici Licinio Marcello Patritio «lie VIII. K. lulias. f a Haec ad annum Erae noltrae CCXXX1 pertinent, quo ipfo Marcus Antonius GordianU-' Aug* et M, Acilius Auiola Confules prodierunt-De Duce Norici Licinio Marcello nulla alias mentio. Sic autem legendum e fle fuadet fcribenti-nm cura , qua voluerunt epocham refefli tempi1 memoria principom, de quibus Noricorum intererat , confignare. Neque vero literae D.N. exponi hic debent pro DOMINO NOSTRO: hiceninr titulus nili Caefaribus deferri non folebat; neque alia congruentior fe offert interpretatio, quam pro DVCE NORICI. Quod fi ita fit, fime praeclarum hoc erit documentum, tum adhuc temporis , Gordiano Imperante Norico vniuerfo Prae-fidem vnicum , nomine et dignitate Ducis praefui (Te. Solenne autem fuit nuncupare templa Soli inuifto Mythrae , more e Perfis defumto» qui Solem Mythram vocabant, perinde vt Emif-feni Alagabalum, Palmyreni Malachbelum.Neque alium Deum coluere Illyrii et Pannones, quam Solem , quem Belenum vocabant. Hunc vitam animantibus et plantis impertiri credebant. Hunc et Plinius, (L. i i.c.6.)cum de aliis ambigeret,Deum agnouit. Effigiem ei dabant Apollinis cum capite radiato; vel iuuenis genu fuper boue lirato nitentis, et vtrumque cornu iniefta manu reflectentis. Colebatur delubris absque tefio. Sa* ct i- crificia Mythriaca humanis viftiniis fiebant; qvij tamen mos ab Hadriano fublatus efi;. Et haec ita ferente re. Porro fpatium et aream huius templi fp Prunerus idem detexiffe putat infra caftrum ante diclura Töltfchach , vtroque viae ifthac ferentis latere, vbi tellus congerie ruderum in multos aggefta tumulos. Ibi loco defolTo fub arbore tilia deprehendifie liratum Mofaici operis: inde ad laeuam agrum efle , qui traditione maiorum ager templi vocetur : in quo haud ita pridem, inquit, fepulcra gentilium, idola metallo fufa et id genus rarioris notae funt eruta. Caete? rum et in collibus circumfitis, et in plano pafr fim obferuari murorum fundamenta , catiernas fornicum: vrceos inueniri tcltaceos, lampades vitreas, annorum fragmina. His atque talibu? plenam efle regionem illam omnem a vico Arndorf ad locum vsque , quem foueam dracopis appellant, perque ipfum nemufculum in medio fitum. Ad haec fi ex edito fpečtes, in campo ad oculum apparere vicos aedificiorum veterum ad lineam dučlos, quippe notato in ipfis frugibus, quae modo defuper conferuntur, diferi-mine, quod eae, quae fuper maceriis exiltunt, ieiunae funt admodum: id omne glebae elTe rudere caementitio lateritioque oppletum; numo-f 3 rum rum autem veterum ex aere, auro, argefrt0 cuforum magnam vim et ab fe repertam, et ab agricolis reperiri perfaepe; fe de eiusmodi i301 bis mille amplius , praeter idolorum fimulacf3 at alia mira collegifle. Et haec ad annum ia10 1691. folers ille rerumque talium cupidiflm1115 habebat in cimmelio fuo ; longe amplius autem deinceps conquifierat, vt erat impiger, et ie' re diesfeltos hac oberratione terere folitus. Memini apud ipfum videre portionem bene magnam equi aerei, caput item aereum, quod Sextili* Felicis moniraentum effe dicebat. Thefaurum egregium fata difperfere, parte tamen, vt audieram , in cimmelion Caefareum illata; in quo cumprimis gladius Romanus non fabricatus ferro aut chalybe fed aere fufus in pretio habitus eil. E vero dicendum eil, iitum eius vrbis fuiiTe peramaenum, ac propter colles adiitos munimentis etiam opportunum. Idem certe teihtur fe in cliuo Töltfchachenfi etMeifelbergenfi, et in colliculo petrofo, hodie GrazkogeI, propugnacula, foflas, meatus etiam fubterraneos, praeterea varia vi£loriae et triumphorum fimulacra marmoribus candidis iniculpta, praeter inferip-tionum bene magnum numerum, quas exhibet in opufculo fuo, vidifle probequeluilraffe. F’°’r" ' ro ■ ' ro autem , an hic fedes fuerit prouinciae Ducis, 4 an militum magiftri, quod ipfe autumat , fta-tuere pro certo noa habeo. Praerogatiuam ta-men veterem loci per manus traditam agnouere l; poderi, qui haud inde procul in colle vici Karn-burg menlam Saxeam inaugurandis Ducibus ere-„ xerunt, ac fubtus in ipfo campo Soluenfi fedi-le pariter faxeum, in quo vel ut in folio politus Dux prima caperet principatus aufpicia, eum-jl que ritum ibi peragi voluerunt. Ex ruderibus vrbis erefta confpicitur in colle vicino Bafilica Deiparae facra, vbi federn , quondam floruifle epifcopalem paffun cantatur : de quo quid rei fit, in loco dicetur. Cacte-t rum vix elt in eo confinio locus, arx , caftrum, aedes facra, in quo non aliquid oftentetur mo-nimenti Romani ex agro folienfi. Famigeratum illud, et libris formisque cupreis iam faepius ex-cufum,quod anno 1502. colonus ditionis Salisb. hic locorum aratro detexit. Statua viri eft aerea pedes 9 alta, fuper difeum infiftens.Iuxta crus dextrum dat arrefia patina ad formam pilei cum fu a circa limbum inferiptione: manu fmiltra fecurim terrae infitientem continet. Varii varia diui-narunt, quibus non vacat immorari. Pretiofum hoc antiquitatis Romanae in Norico monimentum Matthaeus Cardinalis idem Archiepifcopus Sa-- f 4 lis- lisburgcnfis ad metropolkanani fu am deferri ctf-' rauit. Et haec de Flauio Solucnft» de cuius ve« teri maiellate fituque fatis fuperque documentorum eft. Nomen apud pofteros paulifper immutatum , vt iam Salam iam Solium vocarent: Ali* fequioris aeuiferiptoresGradufolium: quod tamen femiuindicum elt; Grad enim feu Hrad vindis ca-ftrum appellatur; vti Germanis Burg, vt adeo Gradufolium non alind fit, quam caltrum SoU-cnfe, quod olim forte cum extaret in colle GraZ-kogel, aut ifthic alicubi, fic a Vindis appellatum elt. Nam in ipfo cliui Solienfis apice 1° hunc diem folTae cernuntur, indicio caftri, qUO nomine et hodie vulgo vocatur das Heidnifch Schlofs. Sed non excidere debet, quod idem teftatur, memoratu dignum ; quod itidem inter macerias Tiburniae vidi, paffim et in fundo Sol-uenfi retegi cellas deprelfas fornicatas, cum fta-tuminibus lateritiis, praeterea fpiraculis quibusdam per canales cocios , quandoque plumbeos duftis: quod ad vfum balneorum veteribus illi4 folennium ipfe refert. Flauio Soluenfi dignitate par , certe R-O-manis monimentis maxime celebrata erat Celeia, quam fuifle aliquando Praefidi Norici mediter' ranci federn probat Iapis illic apud Monalterillin Fra- Fratrum Minorum , tefirc I.azio, proftans, fuo loco producendus. Probat ec Martyrium S. Maximilian! : quod indicat ibi fuiffe tribunal et praetorium , vbi quaeltiones eiusmodi decernebantur : quae et caufa fuit, Quirinum Ep. ex vrbe Sifcia Sabariam vsque, locum Pannoniae principem, deducendi, vt ibi fententiam acciperet: quemadmodum dicitur in eius Actis. An coloniae Romanae dignitate floruerit, dubitatur. Laudatus ante Lazius duos profert lapides , in quorum vtroque fic legitur incifum : I. Claudius Municipii Celeiae. In altero: Ti. Claudius Municipii Celeiani. Videtur tamen habuifle praenomen Claudiae , feriptura veteri apud eundem: Dec. Cl. Cei. Terentiu. Quod fic interpretari licet: Decurio Claudiae Celeiae Terentius. Aliud e Claudio municipium elt Claudium feu Claudia, quam inter caetera Norici numerat Plinius; Ptolomaens Claudiuium vocat, ceu Claudii via. Hanc Megifcrus duce Lazio et Harduinus his infiltens pro Clagenfurto hodierna Carinthiae metropoli interpretantur. Clu-uerius füpra lacum collocat Chiemenfem; quod et Cellario probatur. Ptolomeus Claudiuium fuum in ripa Danubii pofuit. Horum fenten-tiae quo minus fubfcribam, illud mouet, quod et lacus Chimenfis et quidquid apud ripam Da-f 5 nu- nubii fuerat oppidorum , pertinuerit oliifi 3 Noricum Ripenfe; vtique cum et luuauia eode11' pertinuerit: atqui Plinius, vt manifeftum eii i in recenfione fua nonnifi oppida Norici Mediterranei elt exequutus : in his ergo cum et Clau diam putauerit, ifthic erit haud dubie quaerenda-Clagenfurto ft tribuas , haud moror ; ^ illud abnuo probe fieri, vt ex Claudio Claudi' forum, et hinc Clagenfurtum exfculpas. Huic torno nimium quantum officit ipfa vox ClageU' furtum , quam ipfam hac plane forma fcriptaiu iam ad faeculum duodecimum in tabulis inue-nio. X7ix poterat ea iam tempetiate antiquiiiu Claudiforum adeo excidere de memoria, et vocula Furt, quae vadum feu traie&um fluuii fig-nificabat antiquis , fane quam e vero conuenit huic vrbi, vt prorfus e ratione, miniincque per abulum pronunciandi huic oppido adaptata videatur, nec nifi gratis et arbitrario pofle eius loco forum fubftitui. Traieflus eft in vicino per Glanam fiuuium , ex quo quid ad rem et fituni magis, quam oppidum vicinum appellari Glan- furtum ? Quid autem affinius , quam ex Glan-furto fenfim ore vulgi nafci Clagenfurtum. Et hoc de voce, cuius adeo originationem haud-quaquam cx Claudiforo peti pofle manifeftum eil admodum. Sed Sed hoc etiam comperto nihil vetat hic loci Claudiam Plinianam coniicere: danda tamen erit conieftiirae ratio: quam ego quidem haud video , locum fuifie quondam frequentatum incolis, opportunitas regionis, ad haec commeatus hac parte ad Carnos et lapodes trans montem Loibl , vt hodie vocatur, habitantes ne-cefiarius vtcunque probat. Quo autem nomine fuerit Pvomanorum aetate vocitatus, an vnum aliquod ex Plinianorum oppidorum, aut aliis a Ptolomaeo vel Tabula Theodofiana produftis nominibus in eum conueniat, mylterium elt relegandum ad Oedipum. Certe cum ita fere fiat, vt grandes, vbi funt, vrbes loca vicina quodammodo abforbeant, atque vna non amplius abhinc leuca tum infigniter floruerit vrbs Flauia Solua; neque exiltimandum facile fit, adeo ftipatas inter fe fuifle id temporis hac in Patria ciuitates; res ipfa fortafle fuadet, haud adeo magni nominis tum adhuc locum illum fuifle , vt effet, vnde a Plinio vel caeteris celebraretur. Sed haec ita lucubrantibus venit in mentem ftatuae cuiusdam in Suburbanis Clagenfur-tenfibus, qua ad locum fert via, paucis abhinc annis effoflhe, de qua germanus meus Reginal-dus Ord. S. Franc, (coi requiem fempiternam!) certiorem me fecit. Dum humus egeritur {ler- nen- nendis fundamentis, deprehcnfa ftatua mulicbr'5 nouem admodum pedes alta cum figuris infanu um. Ad bafim haec infcriptio Fufc a e. Aiae. Lib. Reilitutus. V. F. et. fibi. Tacito. E. anno. XX. Et. Sextae. Fü. an. XXII. Nihil infigne quidem feriptura prodit: hoc tamen ; non defuifle hic etiam locorum Romanos cultores, eosque nobilioris ordinis : quorum monimenta complura etiamnum terra obruta de-litefcere, dubitandum non eft. Ager ad gratiam aeque ac frugem factus inuitare poterat. Sed exequamur reliqua. Praecipuae inter oppida notae Plinio fuere illa, quae primo loco nominat, Virunum, Ce-leia, Teurniat Satis apertum elt, dignitatis ift°' rum prae caeteris habuifle rationem. Quod enim Flauium Soluenfe coniecerit ad calcem, haud mirum; propterea quod hoc Vefpafiani, proinde Plinii aetate vix ortum, in primis tum adhuc effet incunabulis; nondum adeo clara, vt poft-modum, fama. Virunum vero et reliquae tum iam fuerint adultae. Ludicrum proditur initium oppidi Viruni; quod quidem non putare® effe tanti vt afferrem in medium; nifi ex ipi"0 t qui qui id refert, audorc loci antiquitas, partito» que etiam fama et claritas argueretur. Eft inter Graecos oppido clarus vetusquS fcriptor Suidas , cui fubuenit, vt de Viruno hanc proderet fabellam. Norici gens eft, inquit, vbi fus, poena a DEO mifla , regionem eorum deuaftabat; et in plano campo Norici omnes tentantes eam expellere, nihil profecerunt; donec vnus quidam vir porcum humeris fubla» tum detulit ("vt de apro Calydonio fabulis proditum eft) et quoniam Norici ipfum virum vnum propria eorum voce dixerunt, ciuitas ita Virunium nominata eft. Haec Suidas; quae penes ipfum fint. Hoc noto, e Suidae fententia propriam Virunenfmm linguam fuiffe Latinam, e qua fcilicet nomen vrbi Latinum adinuenerint. Satius forte ex porco nomen mutuafiet: Ber enim Graecis eft, quod nos vulgo 23dr porcum marem vocamus , vt re£te obferuat Irenicus. (Exegef. L. 1. c. 22.) At fiquidem Virunum colonia Pvomana fuit, vt multis videtur, lingua vtique latina fuit illorum, qui Virunum condidere propria. Coloniam autem fuiffe, dum in-fcriptio vetus apud Gruterum legitima fit,(p.5 6 9 1,1 7-) non eft, cur ambigamus. Sic autem habet : Not. Noricus Col. C. Viruno. Pvecufat in-Icriptioni fidem adhibere plenam Cellarius, eo quod quod Syllaba Col. vocalem referat minutam, Caeterum Claudius fuit, cuius aufpiciis ^ non in Pannonia modo Sabaria colonia furrexit, ^ fed et in Noricis Celeia atque Virunum, clarae ,, dehinc vrbes, Claudii nomine confecratae ; prae- ^ ter Claudiam , quam in caeteris Noricorum op-pidis Plinius memorat. Licebat pace his in pro- . uinciis firmata ad earum cultum intendere. Nec fub Nerone quidquam nouatum, no- ^ uis etiam legionibus eo traduftis, praefidium ad ^ limitem agitante Galba , qui exinde Hifpaniis ^ praefuit, ac pofc Neronem falutatus Imperator et ipfe, et qui eum perdiderat Otho breue et tumultuarium exitio fuo imperium abfoluerunt. ( Vitellius ab Rheno aduerfus Othonem mouit. ^ Legatus eius Caecina cum per Rhaetias tende- ^ ret, in alpe Graia , vt narrat Tacitus, ipf6 , pau- paululum cunftatus, num Rhaeticis iugis in Noricum flefteret aduerfus Petronium vrbis procuratorem, qui concitis auxiliis et interruptis fluminum pontibus, fidus Othoni putabatur. Sed metu ne amitteret praemiflas iam cohortes, alias-que fimul , et reputans , plus gloriae retenta Italia, et vbicunque certatum foret, Noricos in caeterae viftoriae praemia ceffuros, Pennino itinere fubfignanum militem et graue legionum agmen, hibernis adhuc alpibus traduxit. Petronius , quod hinc manifolium e 11, ea tempe-ftate Noricis praefidebat, Othonianarum partium : quo pronius poli Othonis interitum et Noricum et Pannoniae legiones ad Vefpafianum ac-celTere. Titus Ampius Flauianus non Carnis aut Noricis, vt quidam volunt, fed Pannoniae praefidebat. Petouione, vbi legio tertia decima hyemabat, Flauianarum partium Duces con-ueniunt; deliberatione de ratione belli inftitu-ta placuit, contra Fortium Septimium, qui Procurator erut Rhaetiac, incorruptae erga Vitellium fidei, mitti Sextilium Felicem cum ala Au-riana et otio cohortibus ac Noricorum iuuemtite ad occupandam ripamAeni fluminis, quod Rhae-tos Noricosqiie interfluit. Occupata et Aqui-leiae proxima laetum aufpicium belli contra Vi. tellianos dedere m qui mox acie fraQi; deditus g 5 exi- exitio Vitellius; initiatum Flauio nomini apud Noricos Flauium Soluenfe; datae Flauio Sabino Imperatoris fratri inferiae per monimehtum, cuius inferiptionem alibi dedimus: is Romae, dum adhuc pro Vitellio pugnabatur, furore partium caefus. Caeterum haec difcrtiirs narrante Tacito, claret Noricorum iuuentutem fub figni$ Romanis militaffe , quae fubinde in legionem conflata , fub nomine legionis primae Noricorum in difpofitione limitum celebrata fuit. Gelta funt haec anno Erae facrae nono et Sexageftmo, quem apud Noricos tempora excepere pacata; Marcomannis et Quadis fub Sidone et Italico regibus , vt Vefpafianum ttrenue adiuuerant, ita perflantibus etiam deinceps in fide. Sub Domitiano Noricum perflrepebat apparatu belli. Daci limitem Iflri fluminis perruperant, multis ciuitatibus captis et Romano exercitu cum Legato Oppio Sabino deleto. Deinde et Cornelius Fufcus cum legionibus praetorianis interiit. Haec ad annos Erae Chrifli-anae oftogefimum quartum et feptum contigere. Demum nono et oSogefimo Domitianus ipfe in hoftes mouit , rediitque inde magna militum parte turpiter amifia, vt Dio feribit. (1. 67.) Sed bellum fubinde Dacicum anno primo fupra centefimum felicius geflit Traianus, Decebalo rege caefo , Daciaque in prouinciam redaEta 7 anno Erae Sacrae oftauo fupra centefimum. Leuatis eo metu Noricis, per reliquum Traiani imperium , quod ad annum centefimum decimum Septimum, diem Augufti decimum produxit et exinde fub Hadriano, qui ad annum vsque centefimum trigefimum oftauum, diem 12. lulii habenas tenuit, otium ab holtibus perpetim fuit: quin ornatum fub Aelio Hadriano Noricum noua ad fauces montium colonia nuncupatione Aeliae Hadrianae luuauiae , quo loco dein erečta fplendida metropolis Salisburgum. Marcomannos et Quados, qui vni maxime Noricis formidandi erant, Hadrianus, Spartiano teile, in amicitia continuerat, regemque eis dederat. Qui pollhac etiam fub Antonino Pio in officio manfere , adeo, vt, quod feribit Eutropius, barbarorum plurimae nationes, quibus venerabilis non minus erat, quam terribilis, depofitis armis , ad eum controuerfias fuas litesque deferrent , fententiaeque eius parerent; prouincialibus etiam eo bonus, quod praeter clementiam, ob quam Pius cognominatus efh , iuftilfimos quaereret reipublicae adminiltros. Sub Marco Aurelio , qui Pio ad annum 1 6 1. fuccefierat, multa perpelli Norici et a pe-ftilentia, quae ab anno 166, per annos aliquot graf- .grafiata multos mortales extinxit; et a fame ct ab hoftibus. Gentes omnes ab Illyrici liinite vsque in Galliam confpirauerant, Marcomanni» Quadi, Narifci, Hermunduri, Sueui, Sarma-tae, Daci, Latringes, Burii: hi aliique cum Vi£lobalis Sofibes , Sicobates, Roxolani, B3' ftarnae, Halani, Peucini, Cafeoboci. Hoc illud bellum Marcomannicum , quantum nulla vn-quam memoria fuit vt lulius Capitolinus fcribit-cuius tantus erat timor, vt Imperator diuina et humana omnia procuranda fufciperet, Sacerdotibus vndecunque accitis peregrinos etiam ritus compleret, Romam omni caeremoniarum genere luftraret: auftionem ad haec ornamentorum Imperialium ac fuppellečlilis domelticae faceret, gladiatores et latrones et feruos auftoraret militiae. Et vero malum adeo ingruerat, vt Pannonia ac Norico peruaftato in Italiam vsque penetrarent holles, maximisque, vt Dio narrat, (1. 71.) et grauiffimis incommodis Romanos afficerent. Stitit quidem eluuionem Imperator anno 169. Aquileiam profeflus paludatus cum Collega Lucio vero, quo audito regum hollili-um plerique cum fuis populis receptui cecinere, interemtis etiam tumultus auttoribus. Qua di fidem amplius probaturi negarunt recepturo, regem (nam fuurn araiferant) hifi quem Impe ‘ratores probafTenl. Inde Imperatores transcenfis alpibus longius proceflere, quaeque ad munimen Italiae atque Illyrici pertinerent, compofuerunt omnia. Strenuam in hoc bello operam Seuerus Pertinax, qui Pannoniae praeerat, Legatusque primae legioni praefe&us, nauauit: ftatim enim , vt Capitolinus ait, Rhaetias et Noricorum ab hofti. bus vindicauit. Pax interea conuenit, eo maxime Romanis neceflaria , quod peltilens coelum multa millia populorum et militum interemerat. Sed Marcum' fubinde feu recentes in« iuriae, feu fuperioris periculi ipecies, feu gloria paria faciendi Traiano , qui nuper Dacos in prouinciam redegerat , ftimularunt , Vt anno 174. Bellum ipfe fufciperet. Nouis ergo de-le&ibus inftitutis trans Danubium in Quados mouit. Ibi Chriltianorum militum precibus ferua-tus exercitus: nam in finibus holtium circum* uentus , cum effet omnibus pereundum aquarum penuria, prodigio facium, vt repentino imbre, crebris fulminibus permixto , eo velut oftento conterriti barbari in fugam fe darent-, et milites exfatiata fiti immani occidione fugientibus initarent, reportata adeo victoria , quae prodigio fimilis fama per vniuerfum Romanum Imperium , atque' ipfius Imperatoris celebrata lite- teris, quibus illam germanicam litim chriftiano-rum forte militum precationibus impetrato imbri difcuflum contellatus elt, vt luculentus au-öor elt Tertullianus. (Apol. c. <$.). Viftoriae fruftus fuit, Pannonii et Norici feruitio liberati. Plura conantem Imperatorem anno i/S-trepidi nuncii de Auidii Cailii nouis in Afia coeptis auertere. Sed eo periculo breui feda-to Marcus cum filio Commodo anno 176. triumphum de Germanis et Sarmatis fplendidiffi-1 mum egit. Paulo polt refumptis in eosdem armis denuo profeftus ad Danubium Carnunti in triennium commoratus, bellum in Marcomannos , Hermunduros , Sarmatas, Quados ( hos Capitolinus nominat) gelfit. Praelium exitiale barbaris Paternus Legatus intulit: totum diem pugna tenuit: tandem internecione deleti. Marcomanni in deditionem accepti ^ plurimis in Italiam traduftis, eoque paflo Pannones et Norici rurfum aflerti. Infcriptio lapidis in aede Sacra Soluenii, feu vt hodie vocatur, Solienfi, nuncupationem continet voti ab Noricis pro M. Aurelio : HER-CVLI ET EPONAE. AVG. PRO SALVTE. IMP. CAJES. M. AVR. ANTONINI FELICISSIMI. INVICTI. Eadem apud S, Andreae in valle Lauantina. Quam quidem dicationem ex bei- belli Marcommannici caufa fuiffe nuncupatam non eft dubitandum. Hercules enim et Epona feu Hippona Dea militiae equeltris eo congruebant. Fundata fob haec tempora in Norico Ri-penfi colonia Aurelia Antoniniana Ouilabis ab Laureaco non longe diftans. Exceffit e viuis Marcus Aurelius feu Vindobonae , feu quod alii volunt, Sirmii anno i 80, dic 17. Martii. Adfuit morienti filius Commodus, qui non tam legionibus quam pecunia fecuritatem finium redemit, promiflb in-fuper annuo tributo , ac caetera pro hoftium libidine (Epulatus. Sed hominem cum propter morum flagitia prouinciales aeque ac barbari afper-narentur, iuuit eum virtus ducum ac militum, quibuscum et Dacos vicit, et Pannonias com-pofuit, et Noricos in fide continuit. Interiit deteftabilis vltimo die anni 192. cui Heluius Seuerus Pertinax ab Senatu fuffečhis, bene de Noricis nuper meritus , nec fine dolore publico per feditionein militum interfe&us ofrogefi-mo Imperii die. Septimius Seuerus cum legionibus Pannonicis praeefTet, Carnunti vel Sa-bariae Idibus Aprilis acclamatus Imperator, vir catus et ftrenuus, multis in Afia bellis vi£ior, metu barbaros transdanubianos cohibuit. Superfiunt et in Pannonia et in Norico monimenr ta ta faxea complura, eius et filii honoribus con-fecrata. Apud Petouionem ere£ta eft columna votiua fic infignita. I. O. M. PRO. SALVTE. ET. VICTORIA. IMP. CAES. L. SEPTIMII. SEVERI. PERTINACIS. AVG. DOM. INDVL- GENTlSS. P. P. S. EX. VOTO. Sufcepta funt, crediderim, haec vota in ipfis Imperii ei delati natalibus , initante bello contra aemulos tres , Didium lulianum , qu* Pvomae caefo Pertinace fafceS inuaferat; Pcfcen-ninum Nigrum in Oriente, Clodium Albinum in Gallia. Prioribus duobus extinäis, iimul Arabibus, Parthis, Adiabenis deuiftis, ex ori' ente per Pannonias et Noricum in Gallias ino-uit, Bafliano maiore natu filio apud Viminatium Caefare renunciato, anno 196. qui inde ditius Imperator Dejtinatus , dum forte per Carniam apud Loncium tranfiret, ea ciuitas hoc ei faxuffl de-dicauit: MARCO. AVPvELIO. ANTONINO. CAES. IMP. DESTINATO. IMP. 1, SEPTIMII. SEVERI. PERTINACIS. AVG. FIL. RESP. LEN. Quemadmodum pater ob gratum Antonini pii et Pertinacis memorjam fibi nomeii vtri us- usque a d op tau e rat, fic filio per Senatus decretura appofitum nomen cit Marci Aurelii Antonini. Ita vulgo inferiptiones et nummi; cum alias appellaretur "Caracalla. Matri iplius luliae Domnae pro more eius aeui Paetouienfes, apud quos forte diuerfata elt, memoriam pofuere: IVLIAE. AVG. MATRI. CASTROR. POETOVIENS. luuauenles Norici patri et filio plures dicarum memorias, quarum vnam proferre iuuat. Imp.Caef.L. Septimi. Seueri. Pii. Pertinacis. Aug. Arab. Adiab. Parthici. Max. Et. Imp. Caef. M. Aurei. Antonini, Aug. Parthici. Max. Coi. Hadrian. luuauia. D. D. Gcffit imperium Seuerus ad annum vsque ducentefimum vndecimum , diem quartam Februarii. Inde Caracalla cum fratre Geta: quo tamen paulo poft interemto, Caracalla limitem Noricum et Pannonicum fibi procurandum de-fumfit. Sed eo profeflus mifla belli cura, aurigando , caedendisque cominus omne genus bel-Ims, vt Herodiamis feribit, corpus exercuit „ rarus idem in iure dicimdo aut perfuntiorius : rarus'in audiendo, dandisque refpohfis. Porro cum Germanis non amicitia modo, fed prope h fa- familiaritate coniunčtus in Socios bellorum e£ corporis cultodes adfeitis t eo paäo conniuen$ omnia, limitem illum tranquillum habuit. Sic anno 217. die 8- Aprilis vitae et igna-uiae finem fecit , interfeftus a Macrino , quict ipfe cum filio Diadumeniano polt annum et bimc' ftre caefus; obtrufo militibus Elagabalo, que10 anno 222. menfe Martio peremtum Alexander Seuerus excepit : quo omni tempore fines Norici Pannoniaeque pacati fuere; eo etiam felices > quod is effet Alexander, qui alfidente conlili'5 Mamaea Matre foemina prudentillima, imperium modeftiflime adminiltraret. Bello Perfico profpere confefto, de quo ad annum 230. triumphauit, cum inde per trienni-um commoraretur Antiochiae , Germani procul abfente finium cuftode Rhenum et Danubium transgrefli, oppugnatis legionibus, quae ripi$ infidebant, per vrbes et vicos magnis copiis ef-fufi, Marcomanni cumprimis et Quadi de ipf3 Italia metum iniecere, reputantibus, aliam hic belli rationem efie atque cum Perfis ; ifti enim toto mari difclufi; cum illi tantillo, quod Noricum eft, interuallo abeflent. Vtrinque et apud Noricos et apud Rhenanos Alexander curaui.' Ad Rhenum ipfe profečlus in ipfo belli apparatu per fcelus Maximini apud Moguntiacum imPe rio et vita fpoliatus eft anno 235. die 14. Martii. Maximinus Auguftus a militibus optatus cum bellum Rhenanum llrenue confeciflet, in Noricum mouit, eorumque finium hoftes terrore compcfcuit. Execratus hominem Senatus Romanus , odio parricidii in Alexandrum perpetrati , et quod fuo iniulTu corripuiflet imperium, prouincias ab eo diftraxit ; ftudiumque fuum Gordiano, quem miles Africanus anno 237. menfe Martio in folium fuftulerat, addixit. Gordianus metu belli fibi manus attulit; in cuius locum Romani Clodium Pupienum et Caelium Bal-binum legere eodem anno die nona Iulii. Sirmii in Pannonia Maximinus agebat: inde fub anni 238. principium minax et fremens in Italiam duxit. Haemonenfes metu dilapfi vacuam vrbem reliquere, rebus omnibus, quae loco moueri non poterant, igne corruptis. Nau-portum oppidum ad radices alpium luliarum, cum defenfionem eines pararent, faeuitiam veriti demum ceffere ; quos ille murorum parte multauit. Aquileiam ferebatur, quam Crifpi-nus etMenophilus ab Senatu.miffi propugnabant. Ille fluuio frigido et.Sontio , qui aquis hibernis intumuerat, cupis temere inuenti-s conflxato exercitum traiccit. Enituit in vrbe fides mulierum, h 2 quae .quae chordarum ad baliftas et arcus inopiam fe' feSis crinibus expleuerunt. Dum ita apud Aquileiam certatur , flatu-tum apud Noricos monimentum , quod icu per affentationem Maximino ibu Pupieno, qui vr-bem liberaturus aduentabat, viftoriae votiuuru erat. Id in campo Soluenli repertum Lazius et ex ipfo Gruterus pag. CIV. exhibet: VICTORIAE. AVG. SAC. FL. TACIT VS. CALAE. AVG. SEL. MARTIVS. C. CONI. AEL. BRT. PRO. S. E. S. VISO. OMIN. CL. M. KAL. FEB. PIO. ET. PONT. COS. Hoc anno 238. quo Pius et Pontianus Proculus Confules fuere, congruit. Kal. Februarii pofitum ante exitium Maximini, qui fuperueiii-pnte Pupieno delertus a milite vna cum filio trucidatus eft vergente mcnfe Martio, vt Pagius cum Norifio fubducit. Alii expeditionem eius et caedem ad Oflobrem anni fuperioris retrahunt: fed obdat Herodianus (L. S-c. 4-) q11^ manifede vernum tempus indicat, qno folutae vicinorum montium niues , quas longa hyems ^uraucrat, maximum torrentem effecerant. Cac- Caetcrum infcriptio nunc data cum vcl vi-tiofe defumta fit, vcl ftiapte in reliquis obfcura, de -vifo tamen omine nefcio quo loquitur. UJa vero, quae fubiiciuntur, CL. M. Claudium municipium videntur indicare. Quidquid eius fit , interitu Maximini finis bello datus inteftino , magnaque cura leuati Norici , in quorum finibus haec agebantur. Delatum Gordiano puero, Gordiani nuper-ni nepoti imperium et confulatus, Capitolino teile, quem anno fequenti iniit, extinflis interim feditione militari Pupieno et Balbino. Nuncupata mox apud Noricos vota pro falutc Gordiani, templo Solis fub ipfius confulatu , id ell anno 239. refefto et dedicato. Dux Norici, quod alibi ex veteri tabula vifi fumus eruifie , fuit hac tempellate Licinius Marcellus patritius; Licinia familia deinceps etiam in Licinio Valeriano, qui ad purpuram venit, forte huius Marcelli lilio apud Noricos praefecturam agente. Certe minime omnium lulius Philippus hunc in locum vocandus eft. Plunc aliqui fabulantur ex praefectura Carnorum eueetum ad fupremam occifo Gordiano potcllatem. Quirinum ei filium tribuunt : huic lautum obuenifTe patrimoni-mn in Ilhaetia, Norico et Pannonia; ditiones amplas, in his magnum ciuitatum numerum: has h 3 et et recenfent duas admodum iupra viginti , tot fere, quot cis et trans Danubium per hoc omne regionis inueniri poterant. Et Philippum patrem et Quirinum filium Chriftianam coluifle religionem : filium infuper fallidita purpura genus vitae fan£tius profeffum Ecclcfiae Laureacenfi contigifle Ancillitem; inde opes , inde ditiones ingentes Sedi Laureacenfi partas. Obtinuit haec fabula multas aetates, nata primum ex commentariis martyrii S. Quirini, cuius exuuiae translatae quondam ad monalterium Tegernfe, quod eft in Bauaria , famam ifthic et honorem habent. Hunc adeo Quirinum martyrem Philippi Imperatoris et Seuerae filium tradunt, fub Claudio II. Imperatore pro fide Chrilli caefum. Martyrem duntaxat non Antiilitem Afla produnt. Sed hinc rerum Patauienfmm Studiofi non Antiilitem modo Laurčacenfem ied et opulenti patrimonii, quod ante defcripfimus, largitorem effinxerunt: e ratione fcilicct: quid enim filius Imperatoris et Antiftes idem et Sanitus minus faceret? Sed haec dudum explofa , confutatione vlteriore non egent. Neque Philippo filius fuit Quirinus aliquis ; neque eius nominis Laureacenfis Archi-epifeopus; Sed Sifcianenfis in Pannonia, qui fub Diocletiano martyrium fecit anno tertio fupra trecentefiraum. Quod Quod autem de Philippo e 11, eiusque ad Imperium afcenfu , fic habet: Gordianus ado-lefcens in Perfide bellum gerebat: ibi fame militem vrgente , datus ei tutor et fummae rei fo-cius Philippus Arabs, praetorio praefeBus ; qui breui glifcente inter ipfos diffidio collegam interemit anno 244. Sed ipfe vna cum filio cognomine, quem in partem poteitatis aflumferat, eodem fato multatus a Decio circa menfcm luli-um anno 249. Ita percaedes mutuas Romanis fafcibus illudebatur. Ad inftitututn redeo. Philippis extinQis immenfum malorum in prouincias Romanas incubuit. Leuius illud, quod ortum in Norico partibusque vicinis: lulius Valens, qui Illyrico praefidebat. Imperatorem fe dixit; hunc et Norici fequebantur. Sed hanc belli ciuilis flammam illico Decius oppreflit. Huc illa fpeclant Eutropii verba: Bellum ciuiie, quod in Gallia motum fuerat, oppreflit: vbi per Galliam fuo fere more Noricum intelligit. Neque enim alibi Galbarum motus ille Valentis extiterat, quam in Gallia Illyrica; quae ipfa Noricum fuit. At exinde velut conjurantibus in perniciem Romanorum Diuis tempeftates illae a Gothis cc Marcomannis aliisque eius cardinis populis coortae funt, quibus affiduis deinceps vicinae h 4 pro- prouinciae miierrimum in modum funt conflictae. Id maxime faflum improfpero cum Gothis praelio, qno et exercitus in Maefia et ipfe Decius interiit anno 251. vergente. Tum vero omnia permixta. Cum enim Gallus Volufianus, qui Decium exceperat, negligenter imperium admi-niftraret, ita perhibente Zofimo, quidquid erat gentium trans Danubium, contemtu Romani nominis ct fpe praedarum excitae partibus vna cun&is inuafere prouincias, Maeliam, Pannoniam, Noricum, Rhaetiam ; nihil intaSum , nihil integrum reliquere : oppida , quae fepta moenibus non erant, excifa ; ac ne maenibus quidem fatis defenfa, quin magnam partem caperentur. Pvebus omnibus perualtatis ad i pium mare progreflUunt, Accefferat lues corporum, quae innumeros mortalium fufculit. Atque iam barbari vel ut fecura poffeffionc prouinciis infidebant, iugo provincialibus intolerando. Vnus fuit Aemilia^ius legionum Pannoniae dux, qiii praeter expeclationem barbaros iis in locis repertos anlus aggredi caecidit : timui imperium contra Gallum et Volufianum arripuit anno 253. Et his exitium ille quidem attulit ; fed ipfe vix vitra bimeftre fcenam Imperii lufit. Licinius namque Valerianus in Pvhaetia et Norico agens, quod Eutropius narrat, ab Exer- Exercitu Imperator ac mox Auguftus eft faluta-tus, in dignitatis confortium vocato Pvomae eius lilio Gallieno. Horum imperium Romano nomini, perni-ciofuin et pene exitiabile fuit. Prouincias partiti bifariam , pater in Orientem «aduerfus Perfas mouit-, Europaeos exercitus filio tradidit. Sed ille quidem captus ab hoftibus vitam exegit in vinculis; Gallienus primum in Gallia et Illyrico multa llrenue fecit. Ingenuus quidam in Pannonia purpuram fumferat: hunc apud Mur-fam (Eflekinum hodiernum) occidit. Eadem fortuna in Trebclliano fauit. Diu fe hunc in modum fuftinuit, placidus idem et quietus; iisque moribus barbaros a finibus vtcunque fub-mouit , cum demum in omnem diffolutus lafci-mam , fimul fores hoftibus prouinciis raptandis aperuit. Graecia, Macedonia, Pontus, Afia valtaca per Gothos : Pannonia a Sarmatis Quadisque populata : Alemanni vallatis Galliis ( id eft Pvhaetia et Norico) in Italiam penetrarunt; Germani Rauennam wsque venerunt ; quin Zofi-mus narrat, Gothos diuifis copiis, parte per Illyricum bacchatos, parte Italiam ingreflos ad ipfam vsque R.omam peruafiffe. Quae dum circa annum 259. aguntur, vix demum excitatus ■publicis malis Gallienus , vt in Italia curaret* h 5 as- accurrit e Norico : fed interim loca transalpin3 barbaris dedit in fpolium ; et quos Roma depulerat, vniuerfam prope peruagando afflixerunt Italiam. Vix eo malo perfun&us, cum redit ad Illyricum Gothis per Noricum vagantibus occurrit: et quoniam improuilus aduenerat, fortuito plurimos interemit: reliquos infecutus in carraginem hollium incidit: vbi dum luctatur, illi per montem Geltacem prouinciae fpoliis onufti effugerunt. Refert haec Trebellius Pollio : atque ea ad Noricum mediterraneum pertinere montis mentio Geltacis , quem Noricis auctores adferi-bunt, in aperto facit. Megiferus pugnatum ait in campis Clagenfurtenfibus , duäore Valerio Aureliano, pro patrio folo ftrenue dimicante, Sed haec parum comperta. Illud indubitatum, maximis cladibus per haec tempora laniatos efle Noricos, hoitibus trifariam per hoc Italiae velti-bulum irrumpentibus : Gothis ab Oriente , ab occafu Alemannis, a Septentrione Marcomannis et Quadis , quos Germanorum nomine defignat Eutropius. Sed hos quidem Gallienus tantifper fedauit; id non fine grandi Romanae ditionis ia-ihira. Partem namque fuperioris Pannoniae Marcomannorum regi ex pa£to conceffit. Aa hoc eum et ignauia et libido perpulit, amore fla- gran- i ' li ili tll 't|; grantem filiae regis ( Pip um Viftor vocat) quam matrimonii fpecie domum duxit. Haec anno 260. vel poftero gefca funt ; paulo polt necem Gallieni iunioris, feu Corneli> filii, quem apud Coloniam Agrippinam Polthu-mius interfecerat. Hic Polthumius etfi in tyrannorum numero , quorum admodum triginta per ignauiam Gallieni variis in prouinciis eruperant, conuulfam atque in praeceps ruentem rempubli eam in occidente fultinuit; quemadmodum Ode-natus in oriente. Plurimum malorum exforbe-bant Illyrici. Ilthicenim, etfi Marcomanni pa-flionibus deliniti paulilper ceffauerant; ab Gothis tamen, qui Scytharum nomine fcriptoribuS veniunt, nullae feriae, tanto acrius infultanti-bus , quo languidius refiltebatur. Eo bello dum Gallienus vrgetur, terrore Polthumii tendentis c Galliis in Italiam , Mediolanum accurrit t illic ab Aureolo copiarum equeltrium duce peremptus elt anno 2 6$. Martio menfe. Refpiraffe vifus orbis Romanus fubrogato ftrenuo principe M. Aurelio Claudio, qui vtpri-mumfibi fafees afleruerat extinfto Polthumio anno 269. bellum capefliuit in Gothos, quos in Maefia aflecutus tanta clade confecit, quanta nullis annalibus legitur. Trecenta viginti millia deleuifle, feribit ipfe ad luniura Brochum Illyrie® fico praefectum: duo millia nauiuni dcmcrfa l plerosque captos Gothorum reges; impletas barbaris ieruis Romanas proninciaset quae alia in eadem epiilola gloriofe gefta leguntur. Sed fru-ftum victoriae mors Claudii praefeltina inter-uertit, morbo confumti fub finem anni feqiientis 270. Quo primum audito Gothi denuo (tanta feges eius gentis extiterat) traftis in Societatem Marcomannis et Quadis in Pannoniam irruunt. Feftinandum fuit Aureliano , qui rerum fummam a Claudio acceperat : ancipiti Marte difcelTum. Alia parte Marcomanni per Noricum in Italiam decurrunt : quibus Aurelianus cum a fronte non curat occurrere, dumque illos a tergo parat infequi; iam omnia circa Mediolanum arfere. Ibi dum ferunt aguntque, ventum ad manus: tribus praeliis victoria conftitit, apud Placentiam , iuxta Metaurum amnem , poftrem.o Ticinenfibus in campis. Ita cladem per errorem acceptam Aurelianus refarfit, Romanamque ditionem ad fines priftinos reuocauit, fubmotis videlicet vitra Danubium barbaris. Et haec ad annum 27 r. gefta: qua quidem clade fatis appa- > ree, fic attritos efie Marcomannos, vt inde fe praebuerint haud paulo quietiores- In multos enim pofchac annos neque fub Aureliano, neque fub Tacito aut Probo , neque fub fecutis Impera- ratoribus memorabile quidquam gefferunt; quin eorum nomen fenfim prorfus euanuit De Aureliano ad annum 274. leg.itur 3pud Vopifcum : Ad Gallias profecius XGndelicos ob-fidionc barbarica liberauit: ■ deinde ad Illyricum rediit, paratoque exercitu Perfis bellum indixit. Vbi videre elt, quam folenne luerit plim ferip, toribus proRhaetia et Norico Gallias dicere. Sed hoc obiter. Ex Illyrico cum in Aliam Aurelianus legiones duxerit, argumento clt, in Illyrico omnia fuiffe pacata. Sed in ea belli Perfici molitione Aurelianus interiit, et ipfe inilero Imperatorum fato peremtus ppfc initium anni 275. Succeflit Tacitus, etfubindeFlorianus properato amborum exitio ad annum 276. quo ipfo Probas in Illyrico prodierat Imperator, Itrenuui idem et felix; cuius ca fuit ob lines in tuto vn-dique locatos gloriatio, breui milites non fore nedeflarios. Apud Danubium tamen ei Sarmatae, Bafcernae, Vandali et Gepidae gentes Gothicae negotium faceflierunt, Romanos fines fide rupta populati : quos ille variis praeliis oppref-ht; Bailernas bene centum millia in folum R.o-manum traduxit. Tantorum meritorum exitus is fuit, qui deceflbrum. Interfeftus elt apud Sirmium tumultu militari. Scribit Eutropius* Eum Gallis et Pannonibus pcrujifiiTc, vt vineas ha- haberent. Quam ego veniam ad Gallos occidentales pertinere vix putem, vt quae regio dudum exculta quin et vineas antehac excoluerit, ecquis dubitet? Ad Gallos igitur orientales Pannoniae vicinos , apud quos Probus poltremo tempore agebat, ea concedio fpe&abat. Sed hoc in medio iit. Interiit Probus anno 232. inclinante. Inde Carus cum Carino et Numeriano filiis. Carus in Orientem bellum Perfis illaturus abiit: Carino procurationem Illyrici reliquique Occidentis reliquit. Sub illo Euilafius Norici Prae-fefturam agebat: quod ex martyrio Maximilian! teltatum eft. Omnium trium maturus interitus. Diocletianus anno 255. Catinum omnium odio et deteftatione viuentem apud Margum Maeliae inter Viminatium et aureum montem praelio la-eeflitum in perniciem dedit, fuorum iftu necatum. Laborabat haud dubie magnitudine fua Romanum Imperium. Placuit igitur partiri curas-' Diocletianus aflumto primum Maximiano Herculeo, quem et Auguftum renunciauit; deinde Conflando Chloro et Galerio Armentario in nomen Caefarum adoptatis, fic inter fefe diuifere prouincias, Vt Diocletianus quidem oriente libi retento, Italiam et Africam Herculeus, Conilan-tius Galliam Britanniamque et Hifpaniam, Ih) ricum omne ad vsque Ponti fretum-Galerius, d1-' et et ipfe Maximianus ditius eil, fortiretur. Foeda rerum facies in prouinciis: exaftiones inauditae, vnoquoque in parte fibi tantum arrogante, quantum alias Augultis redibat ex vniuerfo ; vt adeo enormitate indičtionum quod fcribit Ladlantius ( de mort. Perfec. c. 7.) confmntis viribus colonorum defererentur agri, et culturae verterentur in filuam. Prouinciae quoque in frulta con-cifae: multi pracfides et plura officia lingulis regionibus ac pene iam ciuitatibus incubare. Et alia, quae de his temporibus idem auclor aequalis lamentatur. Hic, ni fallor, lis illa Scriptorum refolui-tur , tempusque et caufa detegitur, diuifionis Norici in Mediterraneum et Popenfe. Nempo-cenfus intererat exaclius inftituendi, prouinciam in duos praefides difpertire. Neque ante eum diem vllum fublucet huius faflae partitionis indicium. Exhinc igitur procuratio Norici bipartita; quemadmodum et Pannoniarum, quas quadrifariam diuidi placuit, in Primam et Secundam, Valeriam et Sauiam. Valeriat nomen ei parti tributum, quae iuxta lacum Peifonem fecundum margines Iftri, vt Viftor et Marcellinus feribunt, protendebatur ; quem agrum fatis reipublicae commodantem caefis immanibus filuis, atque de-riuato in Dannbium heu, quem dixi, Galerius ape- aperuit, et vxoris nomine Valeriam appellauit Nec admodum fuccenfendum puto Scriptoribus, qui Stiriae hodiernae flyes orientales in partem Valeriae veteris imputant, quod et Rufus Valeriam inter Danubium et Drauum extendit, et illud ex dicendis liquebit, X'aleriam vnacum Norico diuulfam ab reliqua Pannonia per Conltan-tinum curae Praefecti Praetorio Italiae fuifle mandatam ; et inde videtur ortum, quod Ammianus Marcellinus Petouionem eorum finium vrbem ad-feribat Noricis, confufo iam nomine Valeriae et Norici orientalis: quo et myiterimn illud d;fpa-lefcit, quod auclorcs quidam Graeci duitatem Noricum feu Noracum in Pannonia reponant: vbi vox ciuitas more Graeco imo et latino loquendi non pro vrbe tantummodo, fcd pro tractu regionis integro videtur capienda. Satis apparet, Galerium , qui per annos admodum quindecim Illyricos finus vrgebat ditionibus, vt Prudentius canit, id cft, Illyrici dux et gubernator fuit, prae caeteris id locorum prouinciis adamafle Pannoniam ; quo eum et ne. gotia vocabant belli. Id cum Carpis, Bafter-nis,. Sarmatis geflit, et caftra apud Acincum', hodiernae Budae refpondens oppidum, habuit anno 294.- Ingentem cdidiiTe de barbari» cla" dem , illa tumens Pumenil Rhetoris oratio deda- rat: Adoratas iint mihi Sarmaticas expeditiones, quibus illa gens prope omnis extinfta eft, & pene cum folo nomine relifta, quo ferviat. Contenta fit voce gloriae Ans etiam proxima illa ruina Carporum. Haec ille. XJihil haöenus de religione Chriftiana Nonco-1X rum diQum eft, cujus illuftria documenta per id temporis praebuere martyria, Maximilian! cumprimis apud Celeiam , fub Carino ; inde fub Diocletiano & Galerio Quirini Sifcianenfis Epifcopi apud Sabariam Pannonias ;Vi£lormiEp. apud Petovionem; Floriam in RipenC Norico apud Laureacum. Sed hic adeo cum res ferat, exafta iam curfim rerum ciuilium, vt fe apud Noricos ad hoc vsque locorum habuerit, narratione, relegendum tantifper iter, ac de religione , quae nobiliffima reipublicte pars eft , vt rerum patietur obfcuritas, fummatim dicendum. Noricorum religio ante dominatum Romanum eadem haud dubie fuit, quae caeterorum Gallorum feu Celtarum , quos a maioribus fuis inftitutos cultum vni DEO adhibuiffe, et immortales animas, ac fubinde in corpora fua redituras fenfilTe tradunt Strabo & Appianus ; quos idcirco mortis contemtores animis ferociffimis in praelia defcendtffe memorant. Inde Graecorum et Italorum contagione ad idola et fuperftitiones pro- lapü lapfi coluere Belum , Herculem , Fellinum , Venerem caluam, Neptunum, Solem, Martem, Iu-nonem, Dianam, Certeiunonem olim apud Noricos eximie cultam, traditio in hunc diem elt •' bene magnum terrae tra£lum ei fuifle nuncupatum, aiunt, quam ex ea Vallem lunoniam vocant: faxum ollentant in campo litum., fuper quo fimulacruin Deae venerationi populi ftatutum fuif-fe praedicant; Saxo et hodie nomen vulgatum launltain. (Podiun.) Quae ego fane non abs omni vero effe ia&ata putem. Caeterum inftitutum harum gentium pro more omnium borealium longe antiquillimum fuit, pro templis excolere lucos , quos data opera in Deorum cultum conferebant, cuiusmodi apud Carnos exteriora Norici colentes fuifle in Burni faltu apud alpes lapodum , Dandulus auQor elt: alterius fitum inter Aquileiam et Alfam fiuuium Aquileiae proximum ftatuit Capitolinus in Maximino iuniore. Attamen viguit aliquando his in oris memoria templi Diomedis prope fontem Ti-maui, in quo candidum equum Diomedi facrifi' catum opinatur Strabo ; nifi reflius dixeris, fa* crificatum fuifle Neptuno: oftentatur enim extra templi fepta murus, ex quo equum fuifle in mare iaftatum ferunt. Iplius porro templi rudera fe narrat luftraflc Martinus Bautfnerus noller m com* commentariis Iftriae manuicriptis : longitudo,^ ait, templi a meridie ad Septentrionem produda, duplici transverfo muro difcreta fuit: pars prima veiiibulo fimilis fornice caruitpartes aliae duae fornicibus erant inftruöae: quarum pars fupe-rior aeuo noftro rupta hiat. Fornices ipfi fpj_ nis oppleti funt, ne animalia paftum quaerentia in eas incidant. Haec ipfe. Caeterum imperio huc locorum promoto Romano coloniisque deductis fuperftitiones vna Romanas huc influxiITe , tot probant relifta in Saxis monimenta. Orta fubinde per aduentum Redemtoris1 meliori luce , quandonam ea demum ad Carnos,-et in Noricum illata fit, fi documenta certa et perfpicua requiras, a£ium fors egeris ; fi rationem confulas, erit, quod non abs re dici queat. Ita profcfto ftatuo , et initia religionis apud Noricos, et progrefliones et fata fere eadem fuiife, quae in Italia contigua. Ipfis iam Apoftolorum temporibus Euangelium ilthuc inueftum atque, diffufum efle, noneft, quod dubitetur. Nec id fieri non poterat propter afliduum, qui has per' °ras inftitui vitro citroque debebat, feu ex oriente, feu ex Italia commeatum : quo fane neceffe erat viros apodolicos , qui mox a fafta Hierolo-b/mis difperfione Afiam , Graeciam , - Illyricum . Italiam percurßbafit, in - Pannoniam quoque &> ■ ' ■> i 2 No- Noricum ita ferente itinere deuenire. Neque ab Vrbe Roma ceflatum e(t, vbi cum nominis Chri-ftiani fignifer Petrus imperante Nerone federn fixiflet, inde velut ex arce difcipulos fuos vsque quaque mittebat: de quibus et Marcum Euangelii feriptorem ad Aquileienfem coloniam, quae aU tera velut Roma habebatur, effe dellinatum, conflanti traditione compertum eft. Ecclefiam certe fub ipfis Euangelicae praedicationis initiis fuif-fe Aquileiae fundatam, a£ta Martyrum iam inde primo aerae Chriftianae feculo exantlata demon-ftrant. Quin et fama fert, et ratio fuadet, apo-flolum, vt folebant tum homines illi diuino fpi-ritu agitati nullis facile contineri locis, ad ipfum etiam tranfcendiffe Noricum atque ad fines eius extremos Laureacenfis Ecclefiae fundamenta ie-ciffe: id certe literis Pontificiis proditum elt, Ec-clefiam illam ab Apoltolis efle fundatam ; ipfam effe, quae in exordio nafcentis Ecclefiae a do-Čtoribus Romanae fedis Catholicae fidei rudimenta perceperit, ita Symmachus Pap. in Iit. ad Theodor. Laur. Seu Marcus igitur, feuquis alius e collegio apoitolico fuit, qui hanc apud Non* cos famam promeruit; pari fere , quod Euange* lii promulgationem attinet, Noricorum cum vicinis Aquileienfibus conditione , a quibus et Sa-serdotes accipere, et iura facra petere, religt' enis onis haud dubie inde acceptae merito omni tempore confueuerunt. Quod enim Laureacum in Pvipenfi Norico fuit, hoc in Mediterraneo Aqui-leia, fons et Mater Eccleiiarum. Sed quod de Marci quidem praedicatione apud Noricos traditione et ratione conualuit, hoc de Luca Euangelifta tanto eih compertius an-tiquifiimi feriptoris teftimonio, quod infigne prorfus eft eorum, quae diximus, firmamentum, Epiphanius e it permagnae inter Ecclefiae Patres auctoritatis et nominis: hic lib. 5. contra haere-fes de S. Luca Euangeliita ita feriptum reliquit : Huic praedicandi Euangelii munus eft creditum , idque ipfe primum in Dalmatia, Gallia, Italia et Macedonia praeftitit; fed in Gallia prae caeteris, vt de nonnullis comitibus fu is Paulus in epiftolis teftatur: Crefcens, inquit, in Gallia : non enim in Galatia legendum eft, vt quibusdam immerito placuit : fed in Gallia. Haec aufior ille grauifli-mus, qui fub feculi quarti finem florebat, in his feribendis, quod et Petrus de Marea exiftimat, adiutus commentariis Hcgefippi feriptoris vetu-ftiffimi, cuius opus de Eccleiiarum originibus tum adhuc integrum extabat. Quod quidem teftimo-nium de S. Lucae et Crefcentis in Gallia praedicatione vetat Epiphanius ipfe de Galatia Afiae prouincia intelligi; et nec de Gallia fupefiore feu occidentali interpretandam cft, fed de infcriofe fea media inter Dalmatiam et Italiam; quod ipi6 quoque fententiae ordo demonftrat, illa nimiruffli quam et Plutarchus in vita Pauli Aemilii Inferi-;prem Galliam juxta Adriaticum mare litam appellat; idipfum agnofcente Mela pervetuflo Geograph o (L. 2.c. 3.), qui mare Adriaticum Illyricis vsque Tergeftum , caetera Gallicis Italicisque .gentibus cingi perhibet, eo prorfus intelleflu , quo dudum in praemillis appellationem Galliae Noricis gentibus et Pvomanorum et Graecorum ore attributam fuilTe identidem a me cantatum eft. Eft haea profeflo notitia quantillis pretii, cu-iusmodi haud facile reliquis ad occafum vergentibus populis, etfi multo opere a viris antiquitatum ftudiofis ambiretur, obtigit, retrufis vt plurimum in tantam caliginem Ecclefiarum primordiis, vt cum plerique fuas ab Apoltolorum aliquo, aut apoftoliqis temporibus deriuare nitantur, in hodierni tamen feculicrifi nihil vitra conietluram promoueant. Quo magis autem Ecclefiae Noricae tanto Apoftolo gloriari et confolari fe poflint, notatu plane digna eft illa in oraculo Scriptoris ap-pofita diftinBio, qua Dalmatiam quidem et Italiam et Macedoniam ab Luca peragratam et excultam teftatur ; fed Galliam, id eft Noricum, prae caeteris; haud dubie, quod et diutius ifthic hae- fe- ferit, et latius eam regionem obierit, coque plu-res fundauerit Ecclefias , quantas haud alibi: in quibus haud immerito Laureacenfem reputes, in qua certe conftnuenda Lucam Marco fociam iun-xiffe operam vti vetus elt in eius Ecclefiae munimentis memoria, ita quam non vana, fatis ar-'guunt ea, quae nunc diximus. Pro Luca igitur teftis eft Epiphanius , pro Marco res ipfa, qua conftat, Ecclefias Noricas omnibus retro feculis ad Aquileienfem vt matrem et metropolim fe re-tuiifle. Sed his religionis apud Noricos initiis ita rite perfpe&is maxima fuccedit rerum , quae inde fecutae lunt, obfcuritas ; verum id perinde, vt in aliis paffim Ecclefiis, et in ipfa Aquileienfi, in qua praeter S. Hermagoram Marci difcipulum, ab ipfo S. Petro fcipione paitoruli donatum, quem in hunc diem incorruptum in thefauro Ecclefiae illius oftentant, praeter focium eius Fortunatum, aliosque, qui fidei chriltianae caufa martyrium ilthic fecerunt, et in ferie Antiftitum et in aliis ad rem chriftianam pertinentibus negotiis altifli-niae funt tenebrae, memoriis omnibus feu per ty-, rannorum faeuitiam, feu per incurfiones hollium, feu ipfa vetuftate confepultis. Id.ipfum de Norice dixeris, vbi vnum teftatum elt, fuiffe, qui Chriltum colerent, haud paucos; fuiffe et loca fa- facra et facerdotes et Epifcopos; neque dubiutf, quin et egregia pro fide certamina; praeter generalem inquam notitiam, quam de prima Chrv ftianitate, de pcrfecutionibus in eam per vices excitatis habemus ; difertius aliquid velle dicere, eit operam omnino ludere. De Sedibus Epifcopalibus in Norico interi-ore conititutis Tiburnienfi, Cileienfi, pofteriorum temporum documenta nos inilruunt: et de Peto* uicnfi, quam inter EpifcopatuS Pannonicos fuifie relatam, vero eit fimilius, vnus ad tempora Diocletiani Vičtorinus Epifcopus idemque Martyr elt teitis. Ea tamen notitiarum penuria nequaquam prohibet, quin Epifcopatus holce longe etiam maturius die conditos putemus; tjuod fane neceffe erat, ouium illarum die quosdam paito-res: quorum tamen fucceffionem et nomina fae-uities temporum oppreflit. Id eo triftius accidebat Noricis, quod haec prouincia ceu fuburbana Italiae,ac propter affiduos barbarorum incurfus, qui praefentiam Prineipum requirebant, vt erat in oculis, ita faeuitiam effugere non poterat, vt adeo fiquid in Deorum contemtores atrociter decretum eilet, hi omnium primi experirentur. Lugendum fane non extitifie feriptores, qui ea praelia pro Chriito obita mandarent memoriae: quot et quanta! facile cogitatu eit. Vnus Vnus a nato Redemptore Maximilianus inclaruit, qui cum eflet Laurcacenfium Antiftes , de bona Sixti II* Papae venia, vti municipes Ilios aut imbueret, aut corroboraret in Chrifti fide, Celeiam fe contulit, vbi Euilafms Norici Praefes Carini Imperatoris mandato mifcebat omnia, vti Chrilbianos ad venerandum, quod proponebatur, Martis fimulacrum adigeret. Vnus furentem au-fus arguere Maximilianus capite luit, e quo haud paulo minus fanguinis, quam gloriae et exempli ad roborandos alios, quin etaquae falutaris, quae in loco pugnae fertur mirabiliter emerfiffe , profluxit. Neque dubium, quin hanc lanienam et huius et aliarum vrbium ciues eadem de caufa tum fubierint, continuata ad plures inde annos celebri illa in fallis Martyrum Numeriani et Carini perfecutione: quam fubinde Diocletianus ad priores Imperii fui annos mitigauit, donec etipfe gullatoapud Aquileiam et alibi Chriltiano cruore, ad haec Hirnulis Galerii Maximiani, qui Pannoniam et Noricum pro Duce regebat, efferatus, ferale illud ediftum apud Nicomediam anno aerae noftrae 303. Februario menfe propofnit, quo exitinm omnibus, qui facrificare Diis abnuerent, denunciabatur : petebantur inprimis Chriltiano-rum AntiHites, vti palloribus percuffis tanto facilius difpergerentur oues. Continuo mandatis in provincias euulgatis quanta edita fuit inde caedium hinc chriftianae fortitudinis exempla , falli pleni funt: Tunc in Pannonia prima Quirinus Scifcienfis Epifcopus in profluentem iaflatus, cum aliquamdiu vi diuina fupernataret aquis, miraculum deprecatus, coronari meruit: Tunc apudLaureacum Florianus, de quibus fupra memoratum elt; tunc Petouionc Vi£lorinus Epifcopus, praeclarum harum partium lumen, cui inter illum armorum fremituro gentiliumque tyrannidem non otium modo fuit commentarios facros fcribendi , fed etiam euulgandi fiducia: EuinS. Hieronymus inter fcriptores laudat Ecclefialticos , eiusque lucubrationes recen-fet in Genefin, in Exodum, in Lcuitieum , in Efaiam, in Ezechielem, in Cantica et Apocaly-pfin loannis, opus etiam aduerfus omnes hacre-ies praeter alia complura: talemque de his format cenfuram : Vičtorinus Petabionenfis Epifcopus non aeque latine vt graece nouerat: vnde opera eius grandiora fenfibus, viliora videntur compofitione verborum. Ad extremum martyrio coronatus elt. Ita de eo Doftor maximus , qui et alias nonnunquam ViÖorinum fuum vocat, patriae .credo neceflitudine, feu quod ciuis et ipfe fuit Stridonenfis, feu quod vrbis vicinaeEp*-fcopus. Neque enim longe Petouia Stridof’,8 diffidet, Hieronymi patria. Et haec Martyrum apud Noricos nomina pet tria aerae Chriftianae fecula ad notitiam poltero-•rum venere, clarioribus eatenus Aquileienfmm -rebus, apud quos et qui martyria paffi lunt, fuere permulti, et qui ea mandarent literis, non defuere. Celebratur Hermagoras cum Fortunato Diacono fub Seuafto praefide, fub quo et Euphemia, Dorothea, Thecla et Erafma virginitatis florem fufo fanguine decorarunt. Celebratur et Hilarius eius vrbis Antiftes, quem alii fub Domitiano, fub Numeriano alii coronatum ferunt. Et focium Tatianum adiungunt, cum Felice, Largo et Dionyfio : et Tergefte Carnorum colonia La-zarum habuit Diaconum Antonino imperante cae-fum : praeterea Apollinarem itidem Diaconum , cum Euphemia et Tecla virginibus Decii perfe-c.utione palfis; ad haec Seruulum , qui fub Nu-toeriano, et lullinam virginem, ac Zenonem et ludum, qui fub Diocletiano fidem in Chriftum eadem in ciuitate fanguine confecrarunt • quos ibidem Sergius et Bacchus excepere ^ Aquileiae Cantlus, Cantianus et Cantionilla fub Sifinio comite iit Dulcio praefide abfeiflis ceruicibus immolati, q\ios haud multo eodem mortis genere con-fecutae funt Cyria et Mulla virgines; item Felix et Fortunatus: et his celebrior Chryfogonus ad Aquas gradatas fecuri perculTus; nihil eo fegnius flatu. ßammas et fagitas excipientibus foeminis Aqui' leienfibus, e quibus eodem praefide Dulcio claruere tres virgines forores Agapa , Chiania et Irene. Ita per aetates, quibus ethnici principe5 rerum potiti funt, non fine multo fanguine, vt alibi paflim, ita his maxime regionibus, quae faepius ab iisdem frequentabantur , fides chrifti-ana ftetit; quae curfim memorare libuit, vt, quae conditio fuerit Chriltianorum in Norico , vel e vicinis exemplis intelligas , fimul vt eorum memoria non illaudata praetereat, quorum nominibus complures in CarinthiaEcclefiaein hunc diem dicatae vifuntur. ‘ Nunc redeamus in viam , et quae reliqua fuerit huius prouinciae fub Romanis fortuna, quae populorum immigrationes et clades, ad eum vs-que flatum, quo res in totum conuerfae funt, excquamur. Praeter Chrifliani nominis perfecutionem , quam Galerius maxime adurgebat, in Norico adaeque ac alibi ftimma cum faeuitie exercitam , nullis caetera malitiouibus hofdum agitata pro-uincia. Fuit anno 305. cum Diocletianus et Maximianus Herculius abdicata poteflate fupre-ma ad vitam priuatam fe retulere; Galerius fum-mam rerum adeptus pro tyranno fupra fidem egiti erudelitatem nuper occeptam in Chriftianos tu ftioribus feraper inuentis exaggerans: nec in hos modo , fed in omne genus hominum. Neque enim vnquam line humano cruore coenabat. Cum artus hominum difcerperentur a befciis , ridebat fuauiffime. Nulla leuior poena, non infulae, non carceres, non metalla ; fed lentus ignis, crux, ferae, in illo erant quotidiana et facilia. Anim-aduerlio gladii quafi beneficii loco et ob merita vetera deferebatur. Cenfus in prouincias et ci-uitates femel miffus, cenfitoribus vbique diffufis et omnia exagitantibus, hoftilis tumultus et cap^-tiuitatis horrendae fpecicm praebebat. Agri gle-batim metiebantur, vites et arbores numerabantur, animalia omnis generis feribebantur , hominum capita notabantur ; tormenta ac verbera perfonabant. Ad profeflionem fortunarum filii aduerfus parentes, ferui contra dominos, vxores aduerfus maritos cruciatibus adigebantur. Si omnia defecerant, ipfi contra fe torquebantur: et cum dolor vicerat, adferibebantur, quae non habebantur. Nulla aetatis, valetudinis excufa-tio. Luciu et moeltida plena omnia. Quae veteres aduerfus vicios iure belli fecerant, haec ille aduerfus Romanos Romanisque fubie&os facere aufus elt; quafi vlturus eo pa&o cenfui, quos olim Traianus Dacis, parentibus eius, afii-due rebellantibus p6enae gratia vičior imj^ofuit. In- Interea minuebantur animalia, mortales obibant? et nihil minus tributa foluebantur pro mortuis'»: vt nec viuere iam, neque mori faltem gratis li* ceret. Mendici lupererant foli, a quibus nihil exigi poflet: fecit, vt non egerent: congregari omnes iuflit; et exportatos nauiculis in mare demergi. Quae faeda et atrocia totidem fere verbis ab Laftantio (c. 21. 22. 23.) narrata, cum iniis maxime prouinciis, quae in portione Galerii erant, proinde et in Illyrico exercerentur, facile cogitatu eft ,. quam intoleranda tum fuerit Noricorum conditio. Sed vniuerlim Romanae rei foeda prorfus ac miferabilis erat facies: populus ferme extiterat principum, quorum alter cum altero fcelcribus et faeuitia et ambitione certabat. Galerius Nicomediae, in Syria Maximinus, Romae Maxentius, Seuerus eidem oppofitus ac rur-fuin Maximianus Hercuiius e priuato reuerfus ad folium : fubinde et Alexander in Africa; et his cunčtis fuperadditus apud Carnuntum Licinius: vnus in his moderatione et innocentia eminebat Conftantinus iam anno 306. fremente Galerio renunciatus Auguftus. Illi caeteri intra pauxillum annorum manifefto Dei indicio pef-fumdati: Seuerus anno 307. ab Herculio neca tus: ipfi Herculio fub annum 3.IQ, glifa.e fauces^ An- Anno confccuto Galerius apud Sardicain putrefactus contabuit. Alexander acie victus difparuit' anno 3 12...quo ipfo Maxentius apud vrbem a Conftantino profligatus,praeceps datus in Tiberim. Maximinus omnium flagitiofiffimus anno 313. caltris exutus a Licinio vicinum exitium Veneno haufto praeuenit. Supererat Conftantinus et Licinius: ille nuper vifo Crucis et prodigiofa de Maxentio vi-8oria totum fe iam Cbrifto dediderat. Eodem ferri lludio Licinius videbatur: ipfos et necefli-tudo coniunxerat, forore Conftantini Cenitantia Licinio nupta. Illyricum omne cum Oriente videtur exemplo decefforis fuifle in procuratione Licinii. Verum adeo venerabilis apud populos erat fama Conftantini, vt ftudium in eum fu um Noricique et Pannones non obfcure fed apertis imo documentis teftarcntur, ftatuasque paffim et iigna palam eius erigerent et nuncuparent honoribus. Quaeres animum Licinii fupra, quam credi poffit, momordit. Et hic vluuenit, vt duos vna.fedes non caperet. Alienatio Licinii eo primum erupit, cum apud Aemonam Pannoniae fu-perioris vrbem atque haud dubie apud vicinos etiam Noricos imagines et ftatuas Conftantino pofitas deiiei mandauit. Res ad bellum venit anno 314. Norici continuo in fidem fe Con- ftan- ftaniini dedere. Praefes Norici mediterranei tum erat Martinianus. Conftantinus copiis per Noricos et alpes lulias in Pannoniam Sauenfem infufis Licinium apud Cibalim oppidum ingenti apparatu bellum inftruentem occupauit .• fudit, fugientemque per Sirmium in Thraciam iterato praelio perculit. Pax inde conuenit: Pannonia et Noricum cum potiore Illyrici parte Conllanti* no ceffit. Praefes Norici vti fuum aduerfus viflorcin officium conteftaretur, apud Celeiam oppidum prouinciae caput, vbi fedem habebat, perpetuam ci memoriam , fimul tefieram fidei publicae pofuit : D.N.FL.CONSTANTINO.CLEMENTISSIMO. ATOVE. VICTORI. AVGVSTO. MARTINI-ANVS. V. P. PR.AESES. NORICI. MEDITERRANEI. D. N. M. q. EIVS. Nefcio , num temere exiftimem, hunc ipfum fuif-fe Martinianum illum, qui deinde partes fecutns Licinii, confors ab eofaclus dignitatis Auguftae, in bello, quod poltea renouatum elt, parem exitum inueni:. Nihil incredibile, praefidem illum Norici, forte coeptis Conflantini in caufa religionis , aut Licinii promiffix ad defectionem im- pul- pulfum e/Te : quando praeterea non occurrit alius ad ea tempora Martinianu? aeque clarus ac eminens, in quem cadere fufpicio tantae admifli-onis apud Licinium captatique Imperii queat. Sed hoc vtut fit, concordia nuper /ancita, propter Licinii mores haud potuit efle perpetua. Cum enim ad id locorum profeflus cflet, aut certe fimulaflec religionem chrillianam, repentina rabie fufcitatus chriftianos omnes e palatio iuflit expelli. Mox bellum inter ipfum et Conftantinum efferbuit. Id quidem Gothi et Sarmatae, quibufcum quadrien-nid bellum fuit, tantifper morati funt. Sed anno demum 323. verfa in Licinium arma, quibus ad deditionem adaflus elt anno 3 2 4. vnacumMar-tiniano, quem Auguftum dixerat; vterque anno poliero ille ThelTalonicae, hic in Cappadocia iuffus occidi. Quam fibi Norici de Conftantino plauderent, quam gratularentur, docet monimentum Leibni-zenfe plenum animo gellienti; quod haud dubie polt experimentum pietatis cius et clementiae confecrarunt ; D. N. FL. CONSTANTINO. MAXIMO. BEATISSIMO. AC SVPRA. OMNES. RETRO. PRINCIPES. PIISSIMO. SEMPER. AVGVSTO. bono, reipvblicae. nato. k Quam Quam quidem fcripturam fatis apparet a Chrifti^ anis effe dedicatam , quippe quod ea laus pietatis bonique publici minime fit ad gentilium fto-maehuro; vti quos conflat, haud aliud magis in Conflantino accufafle, quam impietatem Deosque defertos, reiquc publicae ob noua caepta con-uerfionem. Infigne fuit Decretum Conflantini an.3 x 2. et 3 i 3. quo plenam libertatem Chriftianis indul-fit, lege abfolutiflima et copiofiffima, vt Eufebius fcribit. Tum et Epifcopatus feu inflituti feu quod magis exillimo, reflituti apud Celeiam et Tibur-niam, quibus in locis compertum eft deinceps Epifcopos floruifle. Certe in Concilio Sardicenfi, quod anno 347. celebratum, adfuifle etiam Epifcopos ex Pannoniis et Norico diferte prodit epi-ftolafynodica : licet Epifcoporum nomina non exprimantur. Erant hi in prouincia metropolitae Aquileienfis, eiusdemque fuffraganei; et hi tamen vna cum metropolita fuo ad Primatem fe re* ferebant Italiae : quemadmodum enim Noricum fub Praetorio erat Italiae in ciuilibus, ita in fa-cris fub Italiae Primate, qui erat ArchiepTcopue Mediolanenfis. Receptum enim erat vetuflil Ec-clefiae moribus, conditiones et praefečluras facras accomodarc ciuilibus. Inde ell, quod hoc eodem feculo praeclara enituerit Ambrofii Mediol3rieI1 fis Antiftitis has in Ecclefias vigilantia^ vti plus alibi memorabitur. Quid autem fit de Praetorio, cui dicimus adfcriptum fuiffe Noricum,ita fe habet; Summus apud Pvomanos magiftratus erat Praefeftura Praetoria, quae primum vnica duntaxat fuerat. Con-ftantinus diuifit quadrifariam, in Orientalem, Illyricam, Italicam et Occidentalem. Praefeftus Praetorio Illyrici, quidquid erat a Pannonia in ortum et meridiem, moderabatur, et ipfas cumprimis Pannonias, Valeria demta, fedemque habebat Sirmii, quaevrbs inde caput totius Illyrici habebatur, itaZofimusl. 2. Hift. Porro Valeriam, quae pars erat Pannoniae Superioris, vna cum Norico Praefeflus Praetorio Italiae in hac noua praefefturarum defcriptione per Conftanti-num fafta procurandam fufcepit: id quod exinde perpetuo obtinuit, quoadufque Noricum fub Romanis egit. De Epifcopatibus dixi fub Conftantino fundatis aut reftitutis apud Ccleiam et Tiburniam ; quid non item apud Flauium Soluenfe , vbi ple-rique feriptorum, qui res Salisburgenfes et Car-nicas commentati funt, federn epifcopalem aliquando viguiffe contendunt? Idipfum adftrui pof* fet de Viruno , quae inter oppida Norici primo loco nominatur a Plinio. Sed nempe de Celeia et k 2 Ti« Tiburnia id teltacuro eftex aetatibus confequutis.1 de duobus alteris non item: neque epifcopi lodö-rura illorum inueniuntur vili, neque alia fuppC' tunt documenta. Quod enim de fundata apud Sol-uenfes epifcopali fede per S. Modellum au£iore$ affirmant, id et longe recentius elt aeuo Conftan-tini, et ipfum nullo fat idoneo fubltructum fundamento; qua de re ferius. Caeterum quod ftatum attinet Noricorum ciuilem ; holtes nulli: Gothos enim et Sarmatas , qui circa limitem Pannonicum fremebant, Con-ftantinus armis et terrore procul habuit. Nobilitatem Sarmaticam, quam plebes et ferui rebellantes pepulerant, vnacum clientibus fuis, vniuer-fim trecenta et amplius hominum millia mixtae aetatis et fexus in prouincias Romanas Conftan-tinus recepit, ad Italiam vsque diftributas; vt adeo iam tum Sarmatarum feu Sclauorum natio Pannoniis et Noricis fuerit admixta : quorum deinde poli fecula fere duo torrens integer et cluuio fe prouinciis Carnicis infudit, potiorem-que carum partem occupauit. Idem Conltantirius dum Vandalis, qui trans Danubium habitauerant, Gothorum tribulium infellatione defeilis, gratificari vult, et fimul finibus Pannoniae per hos >6-lut praefidiarios confulere, iis» vt cis Danubium in Pannonia circa Bregetionem fedes capo1"611*11 indulfit, beneficio in magnas oHm clades Occidentis euafuro. Nam hi fuere Vandali, qui fub feculi fequentis initium conclamatis armis et Noricos et Rhaetos, et Gellias et Hifpanias permi-fcuere, dum demum in Africa fedes figerent, inde in excidium vrbis Romae venturi. Sed iam pacata vtcunque fub Chrifttano Principe republica, malum inde prodiit, vnde minime debebat, a Presbytero Alexandrino Ario, qui anno 315:. oppugnata diuinitate Chrifti totum orbem permifeuit, propagata breui ad Pannoniam etiam, et Noricum peftiferi dogmatis contagione. Obftitere primum anno 325. Patres Nicaenae Synodi fub alis et praefidio Conitamini , fed in tantum iam inualuerat virus, vt haud diu Poft rellitutus in Jocum Arius, pulfus Athanafms; inter haec fublato, de viuis Conltantino Augufto ad annum 337 malum tanto atrocius recrudefu-ret. Cenitandus alter natu filius. Orientis Au-gultus renunciatus e It, arianae haerefis citra diffi-mulationem profeffor: Conltans , qui minimus natu erat, Illyricum omne cum Italia et Africa forti tus, fratri per omnia diflimilis ; princeps noii orthodoxus modo , fed Chrilti amore lummopere addiftus, fic vt eius donariis refertae elfent Ec-cleliae, prout de eo feribit Athanafius in Apolo-gia. Quo feliciores fub eius imperiis agebantNo-k 3 ri- fici. Neque degener eatenus Conftantinus erat, fratrum fenior, cui imperium Occidentis , qu0^ fupra Noricum eft, obtigerat, ample fane regnaturo, nifi plura complexus animo , dum fratrem Conftantem bello petit, duftoque e Rhaetia milite Norricum occupat, ingreffus Italiam haud procul Aquileia, per infidias caefus interiiflet. Hic bipertito iam orbe inter Conftantem et Conflantium, difparia fuere vtriusque ftudia, ille catholicos , hic arianos tegebat. Iam mali contagio in Pannoniam peruaferat: Valens Murfae epifcopus, Vrfacius Singidoni,Photinus Sirmii prauum dogma fufceperant. Huic vecordiae perfanandae con-uocatum Sardicae concilium anno 3 47) condemnati, qui a Nicena fide defecerant; vsque eo fal-uis adhuc rebusecclefiae occidentalis; cum illud funeftum interuenit fub anni 350 principium. Magnentius in Gallia tyrannidem inuaferat: fubla-tuo e medio Conftans, caufa adeo catholica gra-uiflimo vulnere percuffa. Conftantius enim per autumnum eiusdem anni, tyranno apud Murfiam debellato, fuparatisque Alpibus Iuliis, quos ille fex caftellis infederat, promoto adAquileiam, inde in Galliam exercitu, folus iam rerum potitus, obfidentibus aures Valente et Vrfacio pfeudoepi"* icopis, de quibus ante memoratum eft, excita-uit in ecclefia, vt Ammianus fccibit, fine L. 21.. dif- diffidia plurima, fic vt cateruis antiftitum iumcu-iis publicis vitro citroque difcurrentibus per fy-nodos, quas appellant, dum ritum omnem ad fuum trahere conatur arbitrium, rei vehiculariae fuccideret neruos. Sed hoc quidem rei vehiculariae damnum graue vifum ethnico Scriptori, nihili erat ad illam, quae inde manauit,permixtioneni reipublicae domi forisque: fiebat enim, vt, qui diuina ftudebat conuellere, humana omnia fenti? ret infella, nihil ei profperum in bellis contra ho^ ites externos, nihil domi tutum. Cuius infigne documentum Gallus et lulianus fuere: vterque Conftan-tini magni fratre genitus, vterque Conftantii Sororius, ille primum, hic ferius obfequium exuere, verum exitu difpari: Gallus enim (de quo vti differtius dicam, eo moueor , quod eius tragoedia in Norico aftaeft) Gallus, inquam, pdft Conftantii nuper ex oriente difceflum, ifthic pro Caefare reliftus, paulo poft in fufpicionem rerum noua-rum venit. Metuinde fufpicaciffimi Principis^ ue occuparetur, fačtionem parauit: Sed artibus demum Scudili fcutariorum tribuni pelleftus Cdn-ftantio paruit euocanti : properatis itineribus ventum Petobionem oppidum Noricorum (ita di-ferte Ammianus 1. 14.) ibi referatae funt infidi-arum latebrae omnes: palatium,quod extra mu-k 4 ros ros oppidi erat, armatis omne circumfeffuni. Baf' batio comes ingreffus, obfcuro iain die, fpoliatu111 regiis indumentis tunica texit, et paludamento communi; ac ftatim carpento priuato impofituin ad Iftriam duxit prope oppidum Polam , vbi quondam fedeaufa diffimili peremtus fuerat Con" ftantini filius Crifpus : ibi Gallus colligatismani* bus in modum latronis ceruice abfeiffa, fecurita-ti Conftantii immolatus e(t. Scudilus tribunus, vt infidiae feliciter euenirent, apud oppidum Pe-tobionem aram ftatuit, cuius nuncupatio haec erat : PRAESTITI. IOVI. S. TRIB. GOH. X. PRAETOR. CVLTOR. NVMINIS. IPSIVS. PROFICISCENS. AD. OPPRIMENDAM. FACTIONEM. GALLI. ARAM. ISTAM. POSVIT. Hic intempeftiuum ftudium Principis videas, qui gentiles tribunos etiam in palatio paffus confifte-re, facra catholica mouere velle fuftinuit. Et eua-ferent ille quidem hunc aemulum: minime tamen euafurus illum alterum, quo de dixi, lulianum, Tt poft videbitur, neque aliud merebatur illa in Deum hominem perfidia, quae nullis cladibus fanabatur. Noricis tanto exitialior peltis incubuit, quo et pallor Aquileienfis, e quo rationes Sacrorum in Norico pendebant, Fortunatianus intransuer-fum a£tus eit. lara omnes fere Pannoniarum epi- fco- fcopi, quod Seucrus Sulpitiu$ feribit, m perfidiam Arianorum coniuraoerant, conciliabulis apud Sirmium ferne! iterum ac tertium celebratis. Quo ipfo fere tempore fub annum 3 ? 6. S. Martinas , qui nuper fub fignis Conftantii militaue-rat, pofito cingulo altiora feflatus, voluntate Hi^ larii in Pannoniam redux, in patria fua Sabaria verfabatur, apoftolicum ftudium in parentibus e gentilitate reuocandis executus. Flures tum ibi fuo faluauit exemplo: verba funt ipfa laudati Sui-pitii, qui vitam fanfhfiimi viri familiaritate cogniti confcripfit: Cum haerefis , inquit, Ariana per totum orbem et maxime circa Illyricum pul-lulalTet, cum aduerfus perfidiam Sacerdotum fo-lus peneMartinus acerrime pugnaret, multis e(t affedtus fuppliciis: nam et publice virgis caefus eft, et ad extremum de ciuitate ( Sabaria) exire compulfds; ita Pannoniam et Noricum reliquit, non tam haerefi tantum , fed holtili etiam inuafi-one turbatum anno 357. Quadi Pannoniae fuperiora, finesque Noricos incurfabant; inferiora Sarmatae Lemigantes. Carruntiura vetus illa et nobilis Carnorum colonia tunc in fquallorcm data. Conftantius ex Italia per agrum TridentinumNoricumque rapto milite holles ille quidem repreflit, fed ecclefiis ilta-fUm partium tanto nocentior, fatale illud exper-k 5 tus, tus, vt qui perfidus erat in Deum, nihilo fideliores in fefe barbaros inueniret: fidem illi dabant, vt improuili redirent: non aeftate, non hyeme fe-eurus limes; quo plus negotii datum Conftantio apud Sirmium hibernanti anno H 8-et 3 5 9,.vt rigente etiam bruma edufto in Valeriam , puta (u-periorem Pannoniae partem milite per Anatolium Illyrici praefeflum Danubii marginem quoquo modo tutaretur. Ibi tum contigit, vt petito Imperatoris colloquio , ac per fimulatam modeftiam impetrato fuper aggere apud vrbem Acimincum locato, cum ad audiendum aflediflet, repente barbarus oratione rupta, calce in tribunal excufla , tantum non opprimeret principem , ludibrio ac periculo prope exanimem. In tantum reuerentia Imperii apud barbaros decelTerat. Sed his nihilo emendatus Conlhntius folenne fuum in haerefi modis omnibus propaganda tenuit; coaflis apud Ariminum totius prope orbis epifeopis eo prope ventum, vt conclamata videretur caufa catholica, nift vigilans ille fuper ecclefiam fuam diuinus oculus , et viros excitaffet, infignes, qui fe murum opponerent pro domo Dei, et obitu principis haud paulo poft fecuto confuluiffet in medium. Obiit mortem Conllantius anno 3 6 1. die tertia Nouembtis, aemulo imperii iam nuper excitato luliano, qui ex Gallia per Rhaetiam et Noricum ad ad occupandum orientis imperium aduentabat; eo deterior, quo iam non pro Ario, fed pro diis ipfis gentilium inftaurandis explicuit ftudium. Quam ipfam exiftimo fuiffe caufam alienati ab eo Aquileienfium animi, qui ne de fumo feilicet ruerent in flammam , Conftantium vtcunque prae luliano tolerandum putarunt; idque egere tanta fide atque conflantia, vt oppugnationem acerrimam propterea fuflinerent. Iam emenfus Pannoniam cum agmine potiore lulianus fuerat, cum auditis Aquileienfium fludiis louinum equitum magiftrum qui per alpes Noricosque duftabat, eo fle£tere imperauit. Deditione reieöa ventum ad manus. Diffufus eft Ammianus in deferibendis proeliis, quae tum pro muris conferebantur: nihil artium, nihil ferociae omiflum ab lulianis, vti perrumperent: nihil contra ab ciuibus , quo invadentes reprimerent : fed neque pluteis, machinis, fcalis, miffilibus, neque turribus per Natifo-nem amnem fubueSis quidquam profeöum: dum demum oppugnatione in obfidionem verfa, nun-ciata fubinde mors Conflandi, pro quo pugnabant , arma diffoluit, in expeflationem ereflis tam vt maxime chriflianis, quo demum nefaria noui principis, quae in ipfos coquebat, confilia suaderent: verum ea bello Perfico, et ipfius exitio mature extinfla funtanno 363, Re- Refpirauit inter haec Noricum noltrum fob fanßiflimo Aquilciae antiftite Valeriano, qui For-tunatiano ariano iuffe&us labem praeteriti tem-poris confeftim abfterfit: cuius lludiis velificatu* etiam efl, Valentinianus Auguftus, fratri Valen» ti, qui orientem cum Arii fefla tenebat, ex affe diffimilis, vt qui nuper fub luliano ob chriftianae ftudium religionis etiam exilium fuflinuerat. Anno 3 64 ad fummam poteftatem venit, poft loin-anum breuiiTimo imperio defunflum. Et hic et Valentinianus Pannonii fuere , quo maior hums in folo patrio a barbaris defendendo cura. Ex-ftat monimentum in legum codice, quo proditur aliquando apud Arelapcn, Norici Ripenfis oppidum verlatus, ilthic iura di&afie. Religionem quoque caftam reflituere aggreffus Illyrici epifco-pis copiam dedit, vt fynodo fub annum 374. col-leQa Nicena rurfum fides intacta fanciretur. Sed cura praecipua in firmando Norici et Pannoniae limite: munimenta et arces excitatae in ipfo etiam trans Danubium barbaro folo. Quod cum ilfi ferrent indigne (Quadi erant, caede etiam fui principis Gabinii irritati) tranfcenfo Danubio Pannoniam late vaftarunt, penetrata etiam Valeria prouincia Norico proxima, pullbque Equitio duce legiones duas Pannonicam et Maefia,cain deleuerunt, Noricis haud dubie easdem tum clades des expertis. Accurrit his auditis ab Rheno Valentinianus , et apud Carfunturn, defertum quidem tunc ct fquallens, metatus naftra terrorem hoftibtis vaftitatemque reddidit , a&isque fubin-de apud Sabariam hibernis ibidem extinctus eil anno 375 vergente. Tum occidens rurfus diui-fus bifariam in Valentiniani filios Gratianum et Valerianum iuniorem diBum; huic Illyricum cum Italia, Gratiano reliqua trans alpes obuenere , fimul et procuratio fratris quadrimi: quod tum maxime necefle erat ob pellem atrocem in has prouincias comparatam. Hunni erant e defertis Scythicis ad Aullrum delati fub ipfum Valentiniani fenioris exceflum, hi poltquam Gothos et Gepidas oppreflere, occupata Dacia limitem etiam Pannonicum pulfare coeperunt. Annus erat a nato redemptore 379, quo Hunni, quos dixi t Alanis in focietatem adfeitis, cum Quadis item et Marcomannis, praeterea Sarmatis, et quidquid erat gentium vlteriorum regionem omnem inter Conltantinopolim et alpes lulias peruallarunt: matronae, virgines et quidquid eft ingenuorum ct nobilium corporum ludibrio habiti > capti epi-fcopi, interfeBi presbyteri et clerici, ad altaria Chrilti (tabulati equi, martyrum effofae reliquiae, Vbique luBus, vbique gemitus, et plurima mortis imago: quae ipfit relatio lamentantis eltHiero- ny- nymi Ep. 3- ad Heliodor, ex quo et intelligimus viginti et amplius annis, quo tempore haec fcri-bebat,hanc Itragem duraffe; quin conllat, annoS etiam quinquaginta iugum Hunnicum , Gothico mixtum hifce regionibus incubaffe. Borealia Pannoniae Noricique , quae ad laeuam Draui fluminis erat, Hunni premebant; Gothi per inferiora tendentes Stridonem, et Petouionem vrbes cepere proditione luliani Valentis Ariani , qui Sando viro Marco admirabilis memoriae facerdoci fuperpofitus fuerat, fed deformiter eiedus a ple-, be, prodidiffe vrbem creditus eft : ob id euoca-tus Aquileiam ad facerdotale concilium, vt euer-fae patriae perditorumque ciuium caufas facer-dotibus praeftaret; id quod in adis eius concilii anno 381 celebrati totidem verbis narratur. De-clinauit lulianus ille patrum iudieium , et poft euerfionem patriae Mediolani delituit. Quo de ipfo tempore fcribens ad Gratianum Ambrofius : Omnem, inquit, Valeriam, Pannoniorum totum illum limitem facrilegis pariter ct barbaris vocibus audiuimus inhorrentem , quibus excitatus Gratianus Theodofium poft interitum patrui Valentis in focietatem imperii affumpfit anno 379. Licuit in hoc turbido fedariis Arianis, quorum adhuc fentina reftabat, in apertum prodire: PaI* ladius et Secundianus Maefiae epifcopi cum Eho« ti- tinianorum reliquiis negotium Ambrofio faceffe-bant, qui ceu Primas praefe6turae Italiae, ad quam etiam Illyricum occidentale anno 3 7 9 ab orientali feparatum accenfebatur, concilium primo Sirmii ad annum 3 80, annoque poliero apud Aquileiam coegit, in quibus praecipue contra id genus faeces pugnatum , nouisque decretis Nicaena fides ftatuta. Id bona Gothorum venia fieri iam poterat; vti quos Romani fibi conciliatos Hunnis obiecerant, parte agri Pannonici Norici-que concefla. Sed mox ab occidente nouus turbo defaeuiit: anno 383 Gratianus Auguftus in Gallia defertus abfuis, a Maximo, qui fauentibus Britannicis legionibus imperium arripuerat, occi-l'us, notio bello apud Noricos materiam praebuit. Maximus de purpura, quam per fcelus inuaferat, minime fecurus, metuensque inprimis Theodofi-um vindicem, expedierat arma, pulfoque ex Italia Valentiniano-Gratiani fratre Italiam Noricum-que occupauit: diuifis inde agminibus Sifciam , Petouium, Hermonamque ad pedem alpium Iuli« arum infedit. Agebantur haec aeltate anni 388» Theodofius Pannoniam Sauiam emenfus, deui£to primum apud Sifciam legato tyranni Andragatis, inde Petouii Marcellino eius fratre. Hemona fpon-te dedita , receptoque in fidem, qui figna proie-cerat, milite reliquo, fuperatis alpibus profugum ct amentem tertio ab Aquileia milliari fub finem Iulii menft$ extinxiti Valentinianus in fua repo-fitus illud egregium Theodofii confilio praeftitit? quod idolorum cultum, facrificia et vičtimas et templorum ingreffum data lege proferipfit: id et reipublicae magnopere intererat, quam inter idola non poffe tranquillam faluamque confiltcre tot iam feculis, recentibusque adeo periculis erat compertum. Quod Valentinianus in occidente, hoc et in oriente Theodofius pradlitit. Refert hic ftriQim intelligere, quaenam fuerit fentina caeremoniarum gentilium , quoue pa-Qo in ea exhaurienda principes religiofitlimi pro-cefferint. Alia ad cultum fpeffabant publicum , ad priuatum alia: ita Pagius Crit. an. 392.n.XI. et XII. In publicis erant templa, arae, ftatuae, facrificia, thuris incenfio, apparatus, ct ornamenta. Priuata et fecreta fuere intra domos et familias, vbi Larem igne, mero Genium, Penates nidore venerabantur: accendebant lumina, imponebant thura , fufpendebant ferta, fpirantia confulebant animalium exta, redimibant arbores vittis, effofiisque cefpitibus erigebant aras, in quibus vanas imagines honorabant. Vbi autem chriftiana religio in Conftantino eluftata Verum coepit potiri, primum quidem circa facra gentilium initia motum; folum chriftianis conccfla liber- libertas: fub Conftantio Deorum eultus publicus vrbibus pulfus, in pagis permiffus ; vnde et pagani di£ti. Sub luliano caput rurfus erexit idololatria. Valentinianus Senior exemplum Coh-ftantini fequutus elt, libertatem omnibus indul-gendo. Demum Valentinianus iunior etTheodo-iius fabulam peregerunt, primum interdicendo lacrificia; inde detra&is quae fupererant, templorum ornamentis, aditura omnem ad ea prohibendo, tum et templa ipfa diruendo, illa etiam, quae in pagis feu agris erant: ad extremum cultus etiam fecretos et familiares profcribendo. Ita inferiae idololatriae cantatae. Tunc itaque templum Solis Mythrae apud Flauium Soluenfe euer-fum vel ocdlufum: et aliud apud Rayandonem haud procul Celeia , quod Aurelius quidam luflini-tmus V. P. dux lalcfaRatum rcßitucrat, vt habet vetus infcriptio: et illud Herculi inuiSlo facrum, quod G. Donnicius Rußnus et Valeria Atica cum fuis vetu-fiate collapfunt reftitueraitt ex voto, haud procul vrbe Tiburnia; tunc obiefla et diflipata ftatua Martis apud Celeiam , quam venerari Maximilianus ab Euilafio praefide iubcbatur: illa marmora Serafi et Ifidipro faluteSeueri et Alexandri apud Peto« tiionem ex voto pofita: et illa ViRoriae Noreiae, ct illa Herculi et Eponae, et quae Genio Noricorum, quaeque nuper loui praeftiti, et *Ua fexcenta 1 pro- profanae fuperftitionis monimenta apud Noricos extiterant, peffundata funt omnia. Verum hio ipfe renouandi imperii fundandaeque religionis ardor Valentiniano iuueni aecelerauit interitum. Vix enim Theodofius ex Italia, vbi triennio ferme conftiterat, Conllantinopolim rediit anno 391 vergente, Valentinianum obfeflus legationibus gentilium vetera facra fibi reftitui pofcenti-Um, cum repulfam auferrent, glifcente interea per Gallias faftione Eugenii, Viennae Allobrogum in palatio praefocatus repertus eltanno 392 idibus Maii. Tam rurfum conclamatum ad arma, quorum iterato arena apud Noricos fuit. Occupatae per Eugenium alpes lapidiae, tefte Sozc-meno , medioque Burni faltu vialium muro con-ftruftujn : Deorum llatuis tanquam belli aufpici-bus et alpes et figna militaria praefulgebant. Ilt-hic igitur expeftatus Theodofius, qui fe ad afferendum denuo occidentem, vltionemque augulti fanguinis copiofo deleftu etiam e Gothis et Alanis habito fuccinxerat : duobus filiis Arcadio et Honorio in vrbe Conftantinopoli reliftis paruo tempore cum manu maxima venit ad Gallias; illic enim parabant bellum: haec ipfa funt Socratis hiltorici de hac expeditione verba; vbi quas demum Gallias intelligat, ex iis, quae mox fubiiciti agnofeitur: Fit ergo congreflio inquit circa flum-, um vocabulo/tigern, puta Vipacutn, qui ad radices earum, quas dixi, alpium fcaturit. lam cu-ilodiis alpium disieöis valloque luperato pugnatum rellabat de fumma. NoEtem, quae proelium anteceflTerat, placando Numini Theodofms dedit, vbi vifo caelelti recreatum ferunt: viros enim duos amiEtu candido equis albis inueEios per fom-num vidifle, quorum alteri loanni baptiftae, Philippo alteri apoftolo nomen; ab his animatum , vti proelium ftrenue capelTeret, fe ei miflbs fub-fidio, ita Theodoretus 1. 5. c. 24. Vt primum diluxit, itum in holles, cumque acerrime dimicaretur, ingenti faflum prodigio, vt quidquid ab holtibus iaceretur telorum, coorto repente turbine in eosdem reuolueretur, oculis etiam procella confufis ; quo ItupefaEtus tyranni miles pars caefi, pars ad ligna viEloris tranfiere , vinElo ac mox necato Eugenio. Pves gefta die fexto Septembris anno 324 miraculo tanto compertiore, quo et ab ipfis ethnicis confeflionem et appjaufum promeruit, accinente cumprimis tuba Claudiani, cuius carmen eo propenfius adfero, quo et apparatum et locum et aEla proelii dillinEle narrat. Pug-nallis vterque, inquit ad Honorium : de tertio Confulatu Honorii Aug. v. 8 9. Tu fatis, genitorque manu; te propter et alpes Inuadit faciles ; cauto nec profuit hofti Munitis haefiflfe locis ; fpes irrita valli Concidit, ctfcopulis patuerunt cl au fera reuulfis« Te propter gelidis Aquilo de monte procellis Obruit aduerfas acies, reuolutaque tela Vertit in au&ores, et turbine reppulit haftas, O nimium diletle Deo , cui fundit ab antris Aeolus armatas hyemes, cui militat aether, Et coniurati veniunt ad claffica venti. Alpinae rubuere niues, et frigidus amnis Mutatis fumauit aquis, turbaque cadentutn Staret, ni rapidus iuuiffet flumina fanguis. Bello extin£to Theodofius Honorio filio ex oriente euocato imperium occidentis tradidit, attributo Stilicone confiliorum et armorum moderatore. Nec diu fuit, cum et Theodofius vitam pofuit Mediolani die XVI. Kal. Februarii anno 395, vir, cui et imperium et inprimis res chri-ftiana debebat plurimum, hoc magis, quod totus ex Ambrofii pendebat confiliis, quem vnuro maxime et ipfe, et orbis omnis reuerebatur ,ad barbaros etiam vulgata fandiffimi viri fama. Fride-gildis erat Marcomannorum regina, quae per virum quemdam chriftianum ex Italia ifthuc ap-pullum audita Ambrofii fama in Chriftum credidit, miflisque ad eum literis inltrui petiit;ad eam ille praeclaram refcripfit epiftolam in modum ca- techismi, m qua etiam admonet, vt fuaderet viro pacem cum Romanis feruare: id illa haud feg-nius, quam rogabatur, fecit, coque virum adduxit, vt fe cum populo Romanis traderet: neque co contenta , Mediolanum etiam ipfa contendit fančti do£toris vifendi defiderio: quo acerbius doluit, eo iam non inter mortales inuento, quae eadem omnino fententia narrat Paulinus in vita Sancti Ambrofti, tanto certiore rerum ita gefta-rum epocha, quo exploratus elt annus obitus 397 dies quarta Aprilis. Virum feriptores Reginae domefticiPvofemundumappellant, haud dubie cum obfequio Romano etiam facra chriltiana profeffum. Neque ea noua erant in illo populo, quando iam Tertullianus ad fua tempora Romanis obieflat, Marcomannorum chnltianorum auxilia non defutura, fi non apud illam difcipli-nam magis occidi liberet quam occidere. Scriptores patrii deepifeopatibus etiam apud eam gentem tunc erefris loquuntur, quod eatenus certe valet, ecclefiaš illhic et Sacerdotes conftitutos , qui fan&e coepta et promouerent et tuerentur. Sed in reliquum, num fedes epifcopales ordine miti tutae, qui loci fedium , qui epifeopi; in ob-fcuro funt omnia ; quando nec illud definite fci-tur , vbinam locorum tunc Marcomanni habita-rint : Marcomannos cum Hermunduris in Nori-1 3 cum cum et Vindeliciam (Boiorum agrum ) ttanfiA® Suidas in Lexico auflor cft. Ceterum in fide conftitiiTe exinde Marcomannos fortaffis ex eo arguitur, quod in ea gentium colluuie, quae paulo poft in imperium occidentale cffufa eit, cum populi tot alii ab Hieronymo nominentur , nulla čt mentio Marcomannorum, nifi eos fub appd" lationem Quadorum referas, quibus haud dubie conftat fuiffe permixtos. Id vtut fit, etfi demus, plures Marcomannorum in Chrifti verba iuraffe, ecquis tamen id de omnibus exiftimet? Sed neque, fi ita etiam eflet, continuo ftatuas, adeo fuiffe religiofos , vt non turbam fecuti ad fpolia etiam ipfi conuolarint; quando et Pannonios du-dum in chriftiano cultu enutritos idem tamen do-flor in eum gregem adnumerat. Innumerabiles, inquit; Epilt. ad Geront. et ferociffimae nationes vniuerfas Gallias occuparunt. Quidquid inter Alpes et Pyrenaeum eft, quod occano et Rheno includitur, Quadus, Vandalus, Sarmata, Alani, Gipedes, Eruli, Saxones, Burgundiones, Alemanni, et o lugenda respublica ! holtes Pannonii va-ftarunt. Olim a mari pontico vsque ad alpes lu-lias, quae erant noltra, non noftra funt, et per annos triginta fraflo Danubii limite, in mediis Romani imperii regionibus pugnatur: quod non culpa Principum , qui religiofifiimi funt, fcd ^cc* le- Jere femibnrbari accidit proditoris, qui n o (tri s contra nos opibus armauit inimicos. Annos tri-ginta, quos Hieronymus numerat, ab anno 379 petat, necefle eit: tum enim Hunni et Gothi perrupto Danubii limite ftationem inj’annonia , et pars in Norico fixerunt t neque ea de fcmibarba-ro illo proditore puta Stilicone, fcribere fuiiTet aufus Hieronymus, fi is fuiflet in viuis: occifus elt anno 408- Sub eum igitur annum exarata fuit, quam retuli, epiltola ad Gerontium , quo ipfo adhuc tempore Galliae vailitas durabat, oc-coepta anno 405 , quando Wandali inftinclu, vt creditur Stiliconis, qui et ipfe genere Wandalus erat, ex Pannonia, quam permiflu Conitamini colendam acceperant, correptis vafis et artu1-:', expeditionem in occidentem mouerunt, ad viti« matri eius anni diem Pihcno flumine traniito ; in focietatem adfcitis illis ipfis, quos hic dcfcriptos vidimus. Nulli iniis computantur Gothi, Hunni nulli, fed hi quidem agros in Pannoniae tueri fttis habuere: Gothi Noricum poffidebant, Italiam animo complexi 3 iplo anno quadringentefi-mo Alarico duce fultulerant figna: fcd tum quidem a Stilicone coerciti induciis cum Honorio pažtis rediere , repofitis in aliud tempus conliiiis: quod non aeque probatum Radagaifo itidem Gotho. Hic anno 404 traftis in fententiam Gothis aliis, manuque vnde vnde colleQa agmen ducentorum , vel vt Sozimus fcribit, quadringentorum millium confecerat, fortunam et ipfe in Italia lentaturus per Noricos mouit; fed ab Stilicone in Tufcia conclufus, coepti inconfulti poenas exitio dedit anno 40 5 , quo ipfo tempeftas illa Wandalorum in Gallias coorta efl, de qua fupra memoratum. Hos fibi gradus Stilico ad imperium fternebat: prouocabat barbaros, vt anguftiis ad-aftum Honorium, cuius alloqui affinitate tumebat, ad deferendum filio fuo Eucherio nomen cae» fareum perpelleret; fed artibus demum agnitis anno 408 die 23 Augufti perfidiam luit: cuius adeo nece cognita Alaricus ceu amifib rerum fu-arum fulcro legatos ad Honorium mittit, pecuniam modicam, pacem, et obfides pofqit; tum copias c Norico, et Italiae finibus in Pannoniam abdufturum recipit. Sed cum repulfam ferret, tanto acrior infurrexit, vocatoque in Societatem Ataulfo focero, qui in Pannonia fuperiore Hunnorum Gothorumque copias haud afpernandas duflabat, Romam continuato curfu contendit, obfeflaque vrbe, tunc quidem oppugnationem pecunia redimi paflus; cum agitaretur de pace Alaricus ea lege acquiefcit, fi fibi ambae Noricorum ad fuperiores Danubii partes fitae traderet- fentur prouinciae, quae alloqui continuis barbarorum incurfionibus vexentur, tenueque fifco tributum inferant: quae Zofimus Libro quinto memorat. Petebat itaque geminum Noricum, mediterraneum fcilicet et Ripenfe , prouincias alloqui parum Romanis vtileš, quippe afliduis barbarorum incurfionibus exhauftas. Quae conditio cura Honorio non arrideret, refumta funt arma, expugnata Roma atque direpta. Cumque vitro tenderet Alaricus, in Siciliam et inde in Africam tranfiturus, occupatus eft morte anno 411, fu nima rerum Ataulpto reličia, qui relegens iter, Ro-maquc denuo peruaftata, omiffb Norico in Galliam flexit, ibique regnum Viligothorum conlti-tuit: quo adeo Norici in praefens Gothorum iu-go liberati funt. Haerebant tamen in latere Hunni, qui adhuc Pannoniam vna cum Gcpidis retinebant, Annos iam quinquaginta regnum in Pannonia exercuerant, cum demum Oftrogothorura auxilio fub annum 428 inde eie£H funt. Natio Gothica diuifa bifariam erat; cum adhuc Daciam obtinerent, alii, qui ad ortum habitabant, Oftrogothi difti funt, qui ad occafum , Vefogothi: iftorum populus nuper Alarico duce in Italiam profecH, iam nunc in Gallia ditionem tenebant; Oltrogothis in Maefia reflantibus, qui 1 5 hoc / hoc tempore in ftipendia Romanorum contra Hunnos afTumti Amt; fed et ipfi pofl; annos in Norico et Italia dominaturi. Caetermn Plunnis expulfis reftitutus de integro Danubianus limes praefidiis militaribus per oras difpofitis, quae tamen cum Aibinde fegnius adminiftrantur, Hunni denuo regreffi Amt, regemque in Pannonia habuere Rugilam, cui ad annum 434 Attila Aiceef-fit, non Noricis modo , fed orbi terrarum ingentes clades daturus. lam quidquid erat gentium per Daciam, per Illyricum , Gothos, Gepidas, Scyros, Rugos in ditionem aut foedus adegerat, Noricum occupauerat, inde in Burgundiam anno 436 monens, enram regem protriuerat, podremo et Bledam fratrem regni focium interemit anno 444, augmentum virium, vt ait lornandes, parricidio quaerens: itaque monarchiam adeptus Hunnorum, imperium occidentis occupare fta-tnit. Contra tam immanem quid foemina poterat? Plaudia erat Augulta, quae cum filio Valentiniano puero rerum habenas in occidente tractabat. Anno 451 immenfa Aiorum fociorumque acie, in qua turba regum, vt lornandes loqui» tur, aderat, in Gallias mouit: ibi grande illud commiffum cum Aetio proelium, quo magna exercitus parte multatus abfceffit. Sed mox anno con-fecuto , redintegratis viribus arma vertit, in Ita- Ii- liani; tumque adeo celebris illa contigit Aquilejae obfidio, quam, qui triennio dura fle fcribunt, nefcio, vnde demum Ipatium illud temporis conficiant: nifi illud dicant, manu ex Noricis huc immifla, dum alibi de fumma decernitur, lentum haflenus agitatum obfidium. Illud memoriae proditum eft, inlignem et fidem et robur ab ciuibus illis praeftitum in tantum , vt iam rebus diffidens Attila coeptum omittere conftituerct; cum capto ex ciconiis augurio, quos viderat vrbe deferta alio demigrare , inftaurarit impetum , murisque tranfcenfis vifloria potitus vsque eo faeuierit, vix vt eius veftigia lornande teile reliquerit. Bacchatus inde per Italiam, perque ftrages vrbi um cum Romam ferretur, Leone pontifice occurfante placatus ad fu a rediit nihil vitra gelturus, prohibente , qua anno poflero opprelTus eft, morte. Inde res in totum conuerfae, diffidentibus inter fe Attilae filiis, quorum populus erat. Ea occafio Gothis et Gepidis, aliisque data vindicandi fe in libertatem. Pugnatum in Pannonia apud Netodum fiuuium: triginta Hunnorum millibus occifis, reliqui ad litus vsque maris Pontici exturbati , fede ibi polita , quam lornandes ait appellatam Hunniuar, voce indubitanter hungarica; vt adeo audiendi non fint, qui Hunnos volunt generis fuiflc Slanici. Ita finis in praefens Hunnico, regno regno datus. Gepidac, qui praecipuum in proelio nauauerant operam fub Ardarico rege, Daciam, partemque Maefiae habitandam legere: Gothis Marcianus orientis Auguftus Pannoniam conceffit. Tres erant fratres Valemirus Theoderairus, etVi-demirus, qui ipfi quondam in exercitu Attilae ante ceteros eminuerant: hi fedes pannonicas inter fe partiti: Theodemirus iuxta lacum Peifonem, Valemirus apud Scarniungam fluuium, nefeio quem, certe haud procul ab amne Drauo: Videmirus inter vtrumque medius. Rugi, Scyri, Heruli antiquas Marcomannorum et Quadorum fedes trans Danubium ex aduerfo,Norici Ripenfis obtinuere, Noricum ipfum denuo barbaris expurgatum ad Romanos rediit fub Auito occidentis Augufto, qui Valentiniano tertio ad annum 455 interfe&o fucceflerat, fuccefibrem poft: biennium habiturus Maiorianum : fub quibus limes Noricus vtcunque cuftodiebatur : publicis enim ftipendiis milites pro cuftodia limitis alebantur. Ea rabies erat gentium borealium, quae nullas indulgeret ferias; neque pene caftellum effet vllum ad ripam Danubii, quod non afliduis quateretur incurfibus. Neque melior admodum conditio Norici mediterranei fuit. Acceflerat ea tempeftate Noricis infigne praefidium in Sancto Seuerino, qui vir tanta celebrabatur opinione fan£Htatis,quodEU'- g’P' gippius eius difcipulus teftatutn facit, vt certa-tim eum ad fe caflella fingula pro fuis munitionibus inuitarent, credentes, quod eius praefentia nihil eis aduerfi eueniret. Attila demortuo huc locorum ex oriente aduencrat vitam profeflus tnonafticam , diflimulata per modeftiam nobilitate fenatoria, qua paflim credebatur ortus e fle. Inftitutum apoftolicum apud Noricos aggreflus cladibus publicis folerter vfus eit ad hortamenta poenitentiae.» Noricum imprimis Ripenfe con-curfabat ereftis per varia loca pluribus monalte-riis: prodigiis ad haec ingentibus, ac fpiritu prophetico inclaruit, barbaris ipfis regibus venerandus : quorum ille gratia in tantum vfus fuit, vt eos aut ab inferendis cladibus auerteret, aut ad captiuos, quorum greges nonnunquam abripiebantur, dimittendos adduceret. Hic vero na-fius vberem charitatis materiam alendi veflien-dique eos, qui rerum omnium nudi a barbaris redibant: neque fanftis eius ftudiis defuere ciues interioris Norici, collatis frugum decimis et ve-ftibus eum llrenue adiuuere: et ipfe eos per lite« ras et nuncios ad id agendum identidem hortabatur. Sed egregia plane funt haec ipfa Seuerini Ä&a ad cognofcendum id temporis ftatum in vtroque Norico, quae nunc intelligere non pi« gebit. Im- Imprimis au£tor in ipfo Norico facit difcri' men: alterum enim , in quo vir ille Sanflus ver-fatus elt, Noricum Ripenfe vocat; alterum vero Noricum fimpliciter et fine addito , quod et in Plinio dudum obferuatum , dum volens rcceniere oppida Norici, ea recenfet vnice , quae liint in mediterraneis. Deinde ex his ipfis Seuerinianis attis refeitur , quae fuerit hoc quinto feculo Norici ita fimpliciter di£ti, puta mediterranei metropolis: ea diferte nominatur Tiburnia : indi-demque difeitur eam vrbem epifcopalem fuifle : habuiffe id temporis ante annum 470 et deinceps Paulinum antiftitem, virum fanflum, quantumlibet inuitum a ciuibus eius vrbis ad fumen-dam dignitatem adaftum. Praeter hunc in eadem vita nominantur Norici Ripenfis epifeopi Con-ftantius Laureacenfis, magna et ipfe fančlimoniae fama : alter epilcopus Fauianae , alias Vindobonae Mamertinus , ex tribuno militum ad tiaram eueftus : rurfum alius epifeopus Pvhaetiarum Pa-tauienfibus defignatus Valentinus , qui iam ante Seuerini ad Noricos aduentum apoftolatum illic exercuerat. Praeterea documento funt haec acta de integritate religionis orthodoxae pervtrumque Noricum : ecclefias fuis inltruQas palloribus , presbyteris , diaconis , fubdiaeonis : in iisdem ecclefiis confuetas adhuc fuiffe noSurnas vig‘diaS» fo- Iblita recitari pfalteriu, reliquias Saniorum magno in precio habitas, et huiusmodi de verae ec-cleliae more ; Solitas item fuiffe comprecationes triduanas , triduana ieiunia ad auertendas clades publicas, collationes item in alimoniam pauperum. Et vero maximum catholicae veritatis his in terris decus et auöoramentum tunc erat fan-Qitas S'euerini et miracula ingentia , quae prope-modum in potellate habebat. Ea copiofe narrat auQor, aegritudines depulfas , mortuum fufeita-tum , cereos citra vllum fomitem accenfos ^ inundationem figno crucis in tabula deferipto coercitam , oleum mirabiliter adauftum, holles citra noxam leui manu et inermi abaäos, locuftas depulfas , llerilitatem auerfam , et talia: tum et praediftiones admirandas futurorum euentuum , denunciationes rerum abfentium, cognitiones fe-cretorum: ob quae et fimilia plurima maximis fa-ne thaumaturgis adnumerandus venit. Vnum legitur extitifle gentilitatis fermentum in oppido Cucullis,vulgo Cuchl, quod hodie in prouincia Salisburgenft ell: fuere ibi quidam, qui facrifici-um nefandum fecerant: verum et hi Sanfti viri itudio ac fcilicet ingenti prodigio; quod cerei ab infontibus allati flammam conceperant, marcentibus aliis ; jta fcelere prodito ad frugem rediere. Et haec ad facrum Norici llatum pertinent, Quae Z^uae vero ciuilis hiftoriae et ea praeclara funt 'X^ex his aQis difcenda. Primum quidem, quo tempore Seuerinus huc appulit, profligatis Atti-lae filiis in Pannonia inferiore fediffe Gothos : trans Danubium Rugos et Herulos : Noricum tamen ipfum , et Pannoniam fuperiorem fuiffe in Romanorum poteftate: affirmat enim caftella omnia praefidiis fuiffe militaribus inftruEta: tribunum militum Fauianae fuiffe , oppido fuperions Pannoniae Mamertinum ;poftmodum autem omiff fis ftipendiis militares etiam turmas effe deletas : inde infultus hoftium impune faflos: Pannoniae fuperioris et Norici partem Ripenfis corripuere Rugi fub Flaccitheo rege , Alemanni af-fidui Rhaetiarum et fuperioris Norici raptatores: ciues oppidorum Patauiae, Laureaci aliorumque per eos aut fugati aut enefli , aut in captiuita-tem abdufii; quin eo fe Alemannorum feritas effudit, vt Noricum etiam mediterraneum perii altantes vniuerfum, ad ipfam penetrarent Dalmatiam , cuius tunc fines ad Drauum vsque flu-uium porrigebantur. Id geftum circa annum 470 , vt ex lornan de colligitur; qui et refert, eos cum praeda reduces cum per Pannoniam facerent iter, a Gothis multatos, fpoliisque exutos : ex quo inde per triennium atrox bellum exarferit: cum iam Ale- Alemanni in Gothos, iam hi in illos ingenti emenfo vitro citroqne fpatio mouerent, cladibus inter haec affiduis ad Noricos pertinentibus. Vbi memorabile e It, quod notat au£tor, in e/uuione illa Alemanica caftella omnia, quae triduano fe ieiunio cxpiauerant, cladem euafifle ; id vt fieret Paulinum epifcopum ab Seuerino admonitum per omnem dioecefin accurafle. Demum anno: 473 Vel confecuto Gothi Pannonici fublatis fignis pars ad orientem, pars in Italiam fe abftulere. Tum contigit, quod itidem vnice ex a£Hs Seuerinianis difcimus, obfidio Tiburniae. Videmirus Gothorum rex ifthac ducebat, in Italiam, vt dixi, tendens: loca omnia, vt illorum mos erat, expilationibus hauriebantur. Tiburnienfes defenfioncm fufceperant, vatio, vt au&or fcribit, cum oblidentibus certamine dimicabatur; cum demum pa£to foedere et largitionibus clades auerfa. Magna vim frugum ac velti-um ante collegerant, Seuerino in vfum pauperum pro more transmittendam; fecerantque ea in re moram, quatri fuperuenientibus interim ho-ftibus luere coa£H funt, omnem eam copiam ad emendam pacem expendere compulfn Hoc documento fuit, vt in eo charitatis obfequio deinceps non tardarent; nec id a£tum fine prodigio; Maximus quidam erat Nöricenfis (ita feriptot vocat) id eft Norici interioris feu mediterranei ciuis: hi fidei calore fuccenfus conduEtis fociis bene numerofis, media hyeme, veftimenta magno numero collefta ad Seuerinum deportanda fu-fceperat. Ventum ad montana: ibi niuibus obruti ^ nullo fubueniente remedio, falutem iam defperauerant. ProteEli tantifper erant arborum vallo : ibi confopito ductori eomitum effigies Se-uerini apparuit, aditer alacriter profequendum adhortans : quo animatis, iterque per vias niue confufas coeptantibus, ingentis corporis vrfus^ cui generi mos elt alias hyeme fpeluncis abdi, e fatere veniens ducem Ce praebuit, duodecim fere paffuum millia ante eos iugiter direfto calle per eam eremi vaftitatem gradiens , quoad vsque ad hominum habitacula peruentum : ibi officio yelut expleto in partem diuertit. Rem prodi-giofam, vt erat, et nouam fanEto abbati fe relaturos baiuli illi putabant; cum ecce nunciato vt primum ipforum aduentu, mox ille, ingrediantur, inquit, quibus viam, qua venirent, vrfus aperuit. Res vsquequaque et euentu et prae-fcitu mira in exantlando Dei opere nihil exti-mefeendum docuit. Ceterum pietatis Noricorum id temporis exemplum infigne; fed tunc paflim yfitatum; certantibus inter fe oppidanis , vt de paupertino etiam penu miferorum inopiae grati- fiearcntur, E$ erant profeflo calamitates illae affiduum virtutum , piorumque operum gymnafi-um: in quo tanto affliöiores erant Norici Ripen-ies ^ apud quos defertis et fundis et Laribus vita inops et vda pro lucro erat, fquallentibus paf-fim et in folitudinem redattis oppidis, aut fi quae fellabant, mancipatu barbaro oppreflis. luua-Qium ad alpes fubmotum paulo diutius conftite-fat; fed et hoc fuo fato perfunilum fub annum Odoacer Herulorum, Furcilingorum, Scyforum iuxta Rugos habitantium dux , eo quo dixi, anno in Italiam Romanis militaturus abiit» Iter inter ftrages egit: hanc et experta tunc Iu« tiauia, cuius incolae licet ab Seuerino enixe praemoniti , amore penatium fugam omiferant. Ferro et fuppliciis omnes haulti, coloniam illam percelebrem vna fecum tumularunt; in rudera inde diflblutam ad multas aetates, dum annis demum abhinc ducentis Diui Ruperti aufpiciisde integro furrexit fub nomine Salisburgi; fed interim poft excidium illud luuauiae magna reipublicae fa£ta eonuerfio. Imperium occidentale fuis adhuc Auguftig vtcunque durauerat. Poft Maiorianum Seue-rus, Anthemius, Olybrius , Glycerius, Iuliu» Nepos id nomen gefferant: fucceflit Romulus a » Mo- Momyllus, quem etAuguftulum appellarunt. Ore-fbiš filius ; apud hunc Odoacer magiftratum obti" n^bat militiae: Barbari, qui potiflimam exercitus Romani partem explebant, cum a Romanis agrum, quem petebant, non obtinerent, Odo-aerum confpiratione regem falutartint anno 476. Hic ocyus redaQo in ordinem Morilyllo fummam rerum affumfit, non iam Augufti, fed regis dun-taxat nomine moderator occidentis, cui proinde et Norici obfequium detulere. Singulare de eo narrat auEior Seuerinianns, ex quo et intelligi poteft, quam omnia in humanis fuperne agitentur confilio. Cum in Italiam Odoacer iter ornaret, ad SanQum abbatem Seuerinum diuertit : tanta erat eius etiam apud barbaros fama. Vilem attulerat amidum ; fed fpeElabiiis iuueni proceritas, et excedens humilitatem cellulae! quo cum cernuus cogeretur ingredi/feithium his, qui aderant, fpeftaculum praebebat. Finito colloquio vale facientem abbas hoc oraculo prdfecutus elt: Vade , inquit, ad Italiam , Vade viliflimis nunc pellibus coopertus , fed multis cito plurima largiturus. Quo non obfcure id, quod paulo poft cuenit, regnum vaticinatus eft. Neque eius.car-minis immemor Odoacer iam rex humaniffi®15 inde literis officia fua Seuerino detulitj expletu- turus fubinde ct alteram praefagii partem, quod de ipfo SanQus abbas cantabat. Cum enim de rebus Odoacri fereretur apud eum fermo, fandus in fe colleftus hoc paucis fubinferebat: Odo-acer integer inter tredecim et quatuordecim annos; eius exitum ipfos, quibus cum loquebatur, non fe vifurum. Haec de fpatio regni eius di-&a fuiffe eo tempore patuit, quo poli annos tredecim, nempe anno 489 Theodericus Theodc-miri Gothi filius Odoacrum bello petitum haud reliquit eum diutius integrum efle, nec diu polt regno ct vita exutum, a pluribus iam annis translato ad fuperos Seuerino; obiit enim anno 482, die ianuarii menfis očtaua, quem ipfum exceffus lui diem et annum iam ante biennium Lucilio fe-necioni presbytero difeste denunciauerat, fto-pente eo, qui non dubitauerat, fe ob grauem aetatem fan&o viro praemoriturum. Venerandum corpus in monalterio Fauianenfi humatum, polt fexenni.um in communi illa Norici Ripenfis valtitate per Odoacrum -inllituta refoffum, in Italiam deportatum elt. Memorabile fuit inter res Odoacri geltas bellum in Rugos, quo eorum regnum extinxit; praeterea vaftitas illa, quam dixi , folitudoqu?, quam in Noricum, inuexit Ripenfe abductis inde, quidquid erat Romanorum ciuium. Vtrumque 'ea caufa contigit, quam nunc dicam. Flaccitheus jLugorum rex etfi Arianus, commodus tamen cetera princeps, vt qui confiliis auöoritatique Se-uerini plurimum tribueret, regnum contra Gothos ex inferiorePannonia irruentes vtcunque fu-ftinuerat: is paulo poft emigrationem Gothorum rebus humanis exceflit, reliöis filiis Felethco , (quem et Febanum et Fauam appellarunt ) nec non Friderico, cui in herciscunda toparchia cis Danubium Fauianenfis , nuper erepta Romanis obtigerat. Huius frater Feletheus filium habebat itidem Fridericum ex Gifa coniuge, foemina peltifera, quaeArianae feQae perdite dedita, marito Ariano multorum in catholicos malorum exti-Serat auEtor; ob haec trifte faepe carmen futuri exitii ab Seuerino audire promerita. Inter hos duos Fridericos, patruum et nepotem acre glifce-bat diflidium. Decreta erat coelitus poena in Fridericum patruum Fauianae toparcham, quam et Seuerinus moriens ei fuerat grauiflime comminatus , ob expilationem monafterii Fauianenfis poft obitum fanfti viri. Occifus eft a nepote Friderico. Eam caedem, quod inftin&u parentum videretur fafta, Odoacer nefeio qua necelli-tudine cum coefo coniunöus vlcifci inftituit, foedus etiam credo Rugorum cum Alemannis* et herbefeens intfe malum in tempore occupaturus, fo- focietatein.ipfc cum Childenco Francomm rege pepigit; fic annisrin Rugilandiam promotis breui vitlor euafit, rege Felctheoet regina in captiuita-tem abitra£Hs anno 487* Elapfus fuerat Friderif cus caedis patrator, qui mox anno poftero bellum inltaurans ditionem patriam recuperauit: quem tamen confellim Aonulfus Odoacri frater fede pepulit: tunc ne quid patrimonii recuperandum profugo deinceps reflaret, placuit loca omnia in vaflitatem dare : quod erat incolarum, inde procul auocatum, aedes funditus aequato folo, ne ipfis parcitum fcpulcris. Quam quidem rerum fuarum cladem Fride* ricus exui haud fegnius in Odoacrum vltus eft: excitato enim Theoderico Gotho, apud quem verfabatur caufa non modica fuit eius belli, quo mox anno fequenfi Odoacer petitus , deie&is per Gothos alpium luliarum cuflodiis apud Sontium fiuuium, iterumque apud Veronam, apud Abdiam profligatus, poUremo obfidione triennii Rauennae confumtus eft anno 493. Ita Odoacer flragem luuauienfium luit. Extinftum adeo inde Rugorum et hinc in Italia Herulorum regnum : Fridericus enim ille, qui malum Odoacro creauerat, deferto fubinde etiam Theodorico , inter Herulos orta rixa interiit. Tunc, vt Paulus Diaconus L, 1. Rerum Longob. c, 1 9. fubii-cit, Longobardi de fuis regionibus egreffi vene- runt in Rugiland: fubinde ct in Pannoniam ct in Noricum venturi. Ennodius in panegyrico Theodorici regis memoriae tradit, Odoacrum , cum adeo a Theodorico premeretur, vniuerfas contra eum quafi orbe concuffo excitafle nationes : tot reges cum eo ad bella conuenifle, quod fuftinere generali-tas militum vix valeret; Francos, Herulos, Sa-xones: quos idem Ennodius in vita Antonii Le-rinenfis recenfet: per harum gentium incurfus nobilitatem excifam, terras defolatas, multiplices crudelitatum fpecies belluarum more peractas: ea nationum inquit diuerfitas fuperftitiofis mancipata culturis Deos fuos humana credebant caede mulceri eorum maxima, quos religiofi titulus declarabat officii. Loquitur de Pannonia et Norico maxime Ripenfi, vbi dioecefis erat Con-ftantii Laureacenfis antiftitis, quem ait inter has temporum procellas ne quid in mundo haberet fubfidii, terra hoftibus deputata, humana lege liberatum effe. Haec adeo Germanicarum gentium tempeftas ab Odoacro per foedus conduöa, has in terras eo tempore defaeuiit, inter miferan-da rerum facrarum iuxta ac profanarum excidia. Alemanni Gothis, Franci Herulis foederati: Sa-xones, quos Ennodius nominat, iidem fcilicet erant, qui Longobardi: ex inferioribus Saxoniae regionibus, vbi regnum habebant, huc profefli, ab Odoacro in foedus accepti funt; quo extinfto trans Danubium cepere fedes inter Rugorum reliquias, a quibus auita fuperftitione pofita Arium haufcre. Quo minus vitro in Pannonia aut Norico ftationem tunc figerent, ab Theodorico iam Italiae rege prohibiti funt. Hic regnum pari animo complexus refoucre vrbes, et oppida vallata cepit. Plurimas renouatas vrbes, muni-tiffima caltella condita Caffiodorus in chronico loquitur. Praeter Italiam Carnos, Noricos, Pan~. nones in ditione habebat: hos populos Procopius experte nominat. Alemanni Rhaetiam campeftrem, puta Boiorum regionem infidebant, foedere, quod dicebam, Theodorico illigati. Verum paulo poli alia rerum ilthic facies. Alemanni quod contra Theodoricum non audebant, in Francos vertere bellum , fed id adeo infeliciter, vt profligati et diffipati nunquam inde reparauerint vires, fed alii quidem iugo Francorum colla fubmiferint, fculti extorrium more ad Theodoricum confuge-rint, orantes, vt intra Italiae terminos reciperentur : quod adeo argumentum elt, Rhaetiam illam fecundam vt Romani vocabant, feti, vt Strabo, campos Boiorum, hoc tempore Alemannis eiech's F Francorum ceffilTe clientelam. Pugnata illa m 5 pug- pugna fuit apud Tolbiacum Vbiorum oppidum anno 496 , quo die natalis chriltianae religioni apud Francos fuit: aufpice Chrifto ChlodoueuS ■Vicerat. Theodoricus, quod petebatur, fugi' tiuis agros intra fines Italiae dedit, vt, qui pro-uinciarum fuerant vexatores, defenfores fierent, atque cuftodes, vt Ennodius ait in landato fu-pra panegyrico : fimul per cpiftolam Chlodoueo gratulatus interceffor acceffit, vt motus fuos in feffas reliquias temperet : quo fatis probatur, quanta fuerit antea Theodorico cum eo populo neceffitudo. Tum iis, quibus agros dederat, vt etiam per idonea iumenta confuleret, ea parte fubuenit, vt prouinciales Noricos per epiftolam appellaret, quo liceret Alemannis boues fuos corpore grandiores, fed itineris longinquitate , per fugam fcilicet praecipitatam defeffos, cum bobus Noricis, minoribus quidem, fed ad labores idoneis commutare. Quo re£te arguas, Alemannos vicinas Noricis occupafle fedes intra Alpes Italiam ambientes, quae ad Theodorici ditionem attinebant, vacue fa£ia iam illa Boiorum regione: quae, fi adhuc intra fines Theodorici fuiflfet, non erat fane , vt non illic magis, quam fntra alpes perfugas illos collocaret. Hoc itaque tempore obliterato apud Boios Rhaetiac nomine gentilitium Boioariae reuixit > du- ducibus e »ente patria Agilolfingla conftitutis, fimul fufceptis legibus, quas anno 511 Franci tulere: led hoc tamen documentis compertum e It, nomen quoque Norici antiquiflimum regionis illitis , vt dudum alibi diftum elt, Boios libi foepi-tis exinde vfurpaflTe. Noricis porro ipfis inter haec alta pax fuit, Francis, Thuringis, Longobardis, Hunni;, Sarmatis, Gepidis, et quod erat circa gentium, qua foedere, qua affinitate, qua bello et auftoritate compreffis. Hoc otio frui fub Theodorico licuit, nulla etiam facrorum catholicorum, cum ipfe Arianus effet, interpellatione. Artes etiam in provinciis excoluiffe inde colligas , quod ab ipfo et ftrufturac modus , et fcripturae , quem gothi-cum in hunc diem vocant, initium fumpfit. Con-ceffit fatis anno 526 rebus inde paulo poit inclinatis, incumbente inprimis luftiniano orientis Augufto, qui anno 527 confcenfo folio imperium occidentis refpicere coepit, ac primum om» nium Pannoniam fibi de Gothis afferuit, euoca-tis in eam Longobardis, qui iam bellis contra Herulos et Gcpidas geftis inclaruerant. Nuper diximus, cos polt Odoacri fata fubltitiffe in Ru« gila , feu Rugilandia , vbi Gundeochum et filium eius Claffbnem reges habuere ; motis haud procul inde fedibus in campis Affeld, vt vt Sigibertus fcribit, habitauere fub Tattone rege, qui Merulorum iis in partibus regnum, Ru-dolpho eorum rege peremto deftruxit: Succeffit inde Tattone interfeöo Waccho, qui anno 519 demortuus Waltaricum filium fuccelTorem reliquit. Hunc anno 527 excepit Audoinus , qui Thurismundura Gepidarum regem aggreflus de-uicit. Imperium Gepidae peramplum habuere: genus erat Gothicum : debellatis olim Hunnis At-tilae filiis regionem omnem trans Danubium , quae magna Dacia erat, ad haec Maefiae et Pannoniae partem , in his traäum Sirmienfem ditione complexi, dudum Imperatoribus orientis inuifi. Itaque luftinianus his vt froenum inii-ceret, fimul vti Marciani exemplo, qui Gothos olim in Pannonia locauerat, provinciam illam Gothis Italiae raptoribus detraäam fuo iure divideret, Longobardos in foedus acceptos in eam intulit. Munitiones Pannoniae, inquit Proco» pius, et ciuitatem Noricum conceffit. Hoc ea gratia fafium, vt prouinciam illam contra barbaros Gepidas, Hunnos, Sarmatas per barbaros tutaretur. Intelligimus adeo , Pannoniam nunc per Longobardos occupatam: praeterea Noricum «iuitatem , de qua geographiis vetuiliffimus qut fub fub Honorio viuebat, itafcriptum reliquit. Apud Schielt. T. 2. Antiq. eccl. p. <$29. Pannonia regio, terra omnibus diues, tum frugibus, tum et sumentis, et mercibus; quin exparte et mancipiis : femperque ea Imperatorum fedes elt. Habet porro et ciuitates maximas, puta Sirmium et Noricum ; vnde et vellis Norica prodire dicitur. Hoc ipfum Noricum Pannoniae apud Stephanum Bizantium, et Epaphroditum celebratur ab aeris et ferri praeltantia. Ita quidem fcriptores Graeci: at enim in mollimentis Romanis nullum omnino veltigium elt Norici ciuitatis in Pannonia ; nec in itinerario Antonini, nec in tabula Theodofiana , nec in codice praefefturarum ; quod fane mirum; vti-que cum dicatur fuifle ciuitas maxima , Sirmio comparanda , quae haud dubie excidere in locorum recenfionibus gon debebat. Nil propius vero elt, atque fi dicas , lapfum efle ferip,-torum graecorum , qui harum partium minus periti , cum Noricum ferri nobiliEmi fefluris ac certo veltium genere celebrari audirent, eius-que modi merces ad ipfos e Pannonia deveherentur, quod integra erat regio a Pannonia fane diltin&a, id pro ciuitate Pannoniae acceperunt: quo in fenfu videtur et Procopius ciuitatem Noricum accepiffe : quanquam is paulo fcitius lo- qua- quater » ciuitatcm Noricum diftinguendo a munitionibus Pannoniae, vt refte in eam fenten-tiam exponi queat vocabulo ciuitatis , graece Volis, id quod res erat, intellexiffe, videlicet regionem Noricum pro eo, vt et alii feripto-res antiqui, ac fpeciatim lulius Caefar in commentariis fuis diuerfas Galliae ciuitates appel-lans , eas non pro oppidis aut locis priuatis, fed pro regionibus, populorumque claffibus capit , ita ciuitatcm Heduorum, duitatem Aruer-norum , et alias , vt iam adeo vocabulo ciuitatis Norici hunc ipfum ad fenfum expofito ex Procopii verbis id demum refeiatur , Longobardos praeter Pannoniam etiam' Noricum ab luftiniano in fedem accepifle. Pulfi igitur in« de per Longobardos Gothi. Poft obitum Theodorici Gothorum nuper in Italia regis Amalafunda filia viduata viro regnum illud adminiftrabat pro filio puero Athar larico. Potentiffuni circum holles erant, hac Franci , qui iam regnum ad alpium Rhaetica-rum fines promouerant: illae lultinianus Imperator in occafionem intentus recuperandi occidentalis imperii. Nec firma domi poteltas, gli-fcentibus inter ipfos Gothos diffidiis. Quo haud operofe fačtum, vt limite conuulfo Danubiano $nes illi vicinis in praedam cederent : itaqus Norici certe pars aliqua, maxime Ripenlis a Longobardis occupata. Subinde autem quam luftinianus in Gothos Bejifario primum duce arma fuftulit, potior etiam pars ab iisdem , alia a Francis fubafta fuit. Coepit bellum Gothicum anno 5 35) atque ad annos inde viginti continuatum non nifi cum Gothorum excidio finem accepit. Cum interea Theodebertus Francorum rex, qui Theodorico patri anno 534 fncceflit, in-uitante tempore Alemannos olim in Rhaetia collocatos , abfiltentibus fponte Gothis defertos , eosdem illos , quos hodie Tirolenfes vocamus, redegit in poteflatem: nec diu polt patris velti-giis infiltens Theodebaldus rex fub annum 549 ad Venetos vsque Noricosque penetrauit, capta regionis metropoli Tiburnia; vlterius etiam prolaturus arma, nifi froenum geftientibus luitini-ani audtoritas inieciflet. Hoc certe, vt nunc narraui, faflum Patres Aquileienfes in Maranenli concilio in literis polt multos abhinc annos ad Mauritium Imperatorem datis ita geltum prodi-? derunt, conquelti nimirum de hoc ipfo tempore, Galliarum archiepifcopos in ecclefiis metropoli Aquileienfi fubiečiis, Beconenfi ( putaBe= ronenfi leu Veroncnfi) Tiburnienfi et Augultana faccrdotes, id epifeopos conltituiffe 3 ac nifi, inquiunt, luftiniani principis iuflione commotio partium noftrarum remota fuiffet, pro noftris iniquitatibus pene omnes ecclefias ad Aquile* ienfem fynodum pertinentes Galliarum facerdo* tes peruaferant. Quae quidem relatio plures nobis ingerit notitias: primum de promoto Francorum ad has vsque terras imperio : ad haec fuifie tum in his ecclefiis fuccefiionem epifco-porum ; etfi nomina eorum nobis ignota fint: vbi infuper intelligitur, Augultanam, apud Vindelicos certe, ecclefiain id temporis ad metropolim aquileienfem fpeftaffe ; quod de Veronen-fi et Tiburnienfi nil nouum elt. Ceterum rebus Norici tam obfcuris haec praeclara lux eft , Tiburniam eius regionis metropolim fuo fuifle praefide per hoc faeculum inftru&am ; cuius et aliud documentum ad ferius tempus offeretur. Denique indidem agnofcitur cura antiftitum Gallicorum , quam de religione orthodoxa apud Noricos tuenda gefierunf, quod et literis Nicetii Treuireufis archiepifcopi ad reginam Longobardorum datis demonftratur. Alboinus hoc tempore Longobardorum erat rex, Audoini patris, qui fuos in Pannoniam induxerat, anno 542 defundti fucceffor. Hic ex domo Francorum libi coniugem defumpferat Chlo-douindam Chlotarii filiam, magnum haud dubie rcligionis verae apud Noricos praefidium : id vnura ad cumulum deerat, rex, qui Arium fetabatur: quem proinde vt in viam deduceret, aučlor reginae Nicetius impenfe fuit. Stupentes,-inquit, fumus, cum gentes illum tremunt, cum reges venerationem impendunt, cum ppteftates, fine ceflatione laudant, quod animae remedium fionfeftinus requirit. Inde confutans errores Atianos, fidemque catholicam quotidianis apud tumulum S. Martini, Germani, Hilarii, Lupi epi-, fcoporum miraculis confirmans , ipfamque reginam exemplo Chlotildis excitans: Deprecor, ait, Vt ociofa non lis: incelTanter clama, inceffanter canta: vigila , vigila, quia Deum propitium habes : rogo , vt fic agas, vt et gentem l.ongobar-r dorum fortem fuper inimicos facias , et nos de falute tua, vel viri tui gaudere concedas. Verum conatus hic antiftitis irritus quidem fuit , regina haud diu polt extin£ia, alia tamen parte fruQuo-fus , quod Rex Francos veritus in'officio manfit. Ita res quidem facrae in Norico fub Longobardis vtcunque cenitabant : quin ct profanae, quod occupatis in Italia Graecis, Gothorumque detrimenta colligentibus Francis feriae Longobardis fuere. Gepidae tamen in latere haerebant, veteres aemuli: hos aggredi placuit, opportun^ ad eam rem Hunnis Auaribus, qui nuper a mari pontico, quo pod Attilae mortem coniefH fuerant, reuerfi, reparatis in Scythia viribus Gepidaruin fines oberrabant. Cum his arma fociata : proeli' um atrox commiffum , quo rex Gepidarum Chu-nimundus occifus, gens omnis ita contrita, vt exinde deleto regno feruire pars Hunnis, pars Longobardis coafti fint; ex eo opibus et poten-tiäau£H, a Noricis, aliisque ftipatus Alboinus reliQa Hunnis Pannonia cum vxoribus et natis, omnique fuppelleflili in Italiam properauit, paQo antea cum iisdem Hunnis inito , vt fi quo tempore Longobardis necefie effet reuerti , iua rurfus arua repeterent. Haec celebris illa Longobardorum e Pannonia, in qua annos duos et quadraginta refede-rant, in Italiam commigratio , quo nouum ifthic fibi regnum pepererunt, haud multum fuper duo fecula duraturum. Hoc odium Hunnis in Pannoniam penetrandi fuit, breuique et Sclauinis eodem venturis. Ceterum an et a Norico omni Longobardi decefferint, haud equidem dixerim, quando monimentis Aquileienfibus certum eft, hoc adhuc tempore et deinceps epifeopos in fuis ecclefiis perftitiffe, quorum et nomina inter conciliares Gradenfes ad annutfi 57 9 referuntur. Gradus infula eft Aquileiae vicina , in quam fe Elias Patriarcha-C feu vt alii nominant Paulus feu Pau- Paulinus cpifcopus) cum facro ccclefiae thcfauro propter Longobardos receperat t nouam federn ülic patriarchalem inllauraturus ; caufam inftau-rationis huius , feu translationis idem Elias in conuentu fuffraganeorura fuoyum ( ita in eius concilii aflis appellantur ) perorauit: Dignum duxi, ait, cariffimi fratres, manfuetudini veftrae commemorare, quod inter angores, quibus ec-clefia Domini circumquaque deprefia fufpirat, ct gentium ferociflimas clades, quae miferae no-ftrae prouinciae reliquias quatere ac deuaftare non cefiant, quotidie hoftile perpatimur flagellum, lam pridem ab Attila Hunnorum rege Aquileia ciuitas noftra funditus eft deftrufla, poflea Gothorum incurfu, et ceterorum barbarorum quas-fita vixrefpirat, etiam nunc Longobardorum nefandae gentis flagella fuilinere non valens. Haec et talia in coetu praefatus patriarcha decretum Pelagii II. palam legi promulgarique iuflit, quo caltrum Gradenfe in totius Venetiae etlilriae metropolim perpetuo confirmabatur; Idque ita in confeffu ftatutum praefentibus epifcopis, in quibus erat Leonianus, fcu Lcomanus ecclefiaeTi-burnienfis epifcopus : loannes item ecclefiae Ce-leianae. Aderat et Maxentius eccleliae Iulienfis, quem Norifius in Iulio Carnico ponit. Alios Fo-riiulii et Hiftriae earumque partium epifeopos nihil n 2 hil hic opus referre: fed ex his tamen eft euidens anno illo 579 , quo ad diem tertiam Nouembris fynodus illa agebatur, nihil adhuc Hunnorum aut Sclauinorum in terras metropoli Aquileienfi fub" ieftas, in quibus et Noricum erat, veniffe. Vti-que cum inter ferociffimas illas gentes eius pro-uinciae vaftatrices Hunni quidem antiqui fub Attila, non item ifti Longobardorum fucceffores memorentur. Alia tamen clades tum erat huius ecclefiae propter difeordiam cum Romana fede in caufa trium capitulorum, vt vocant, non fine offendiculo publico exercita, fic, vt in ipfa hac fynodo epifeopi ifthtc praefentes in verba Eliae patriarchae contra fynodum quintam Conllantinopolita-nam, id eft, contraiudicium apoltolicae iodis nouo fc faeramento obilringerent; quamquam loannes Caleianus epifeopus paulo pofi: refipuerit, Paulo diacono teile , L. 3. c. 27. qui eum recenfet inter antidites, qui Pelagio pontifici, contra Seue-rum Eliae anno 589 fuccefforem adhaeferunt. Durauithoc fchisma Aquileienfium in longius abhinc tempus, fed id iam nihil ad Noricos, neque Noricorum quisquam antiilitum in conciliabulo dehinc Maranenfi anno 5 8 9 , neque in Ktrienfi anno 5 9 1 celebratis aflediffc legitur, neque iam Noricorum ecclefiae in potedate Aquileienfium erant erant, Hunnis et Sclauinis i/lhac infufis. Cuius quidem irruptionis epocham cum praecife afiig-nare non liceat, circa hos tamen annos contigiffe certum eit. De Hunnis iftis vt dicam, hos vulgo Aua-res, feu Auaros appellarunt. lornandes Lib. rer. Getic. Hunnorum gentem ad mare Ponticum, loco Hunniuar, fuo aeno habitantem bifariam di-uidit ; alii, ait, Aulziagri, alii Auiri, qui tarnen fedes habent diuerfas. Ex his igitur huc locorum appulfis Auiri potiores erant: inde nomen. Quos qui in gentem fclauicam, feu farmaticam imputant, minime probo: quid enim tarn diferta, tarn perpetua apud feriptores veteres inter Hunnos et Sclauinos diftincHo ? Illi quemadmodum dicebam, occupata Longobardorum difceflu Pannonia tan-tifper quieuere , ditione Longobardorum , quae adhuc in Norico perftabat, propter foedus et recens beneficium intaäa; et erat adhuc in Pannonia, quod fubigeretur. Sirmium maxima Pannoniae Sauenfis ciuitas Gepidis ante annos triginta exaöis in poteftate nunc erat Imperatorum: hanc Hnnui ceu mercedem belli fua maxima virtute contra Gepidas gelti repetebant ab lultino iuni-ore; ac mox armis illatis triennii obfidione fatigatam Tiberio conniuente occuparunt anno 581. Hic gradus fuit ad inuadendos, qui in proximo habitabant, Sclauinos. n 3 Slauicae gentes Sarmatarum coloniae dudum Illyrici cladibus notae, poft Gepidas extin£tos upud Iftrum et Sauum Maeliae Dalraatiaeque finibus confederant. Hos aggreffi ftbi obnoxios, et tributarios fecerunt, iis deinceps vfi feruiliter: nam ct in bellis gerendis quod erat periculi et laboris, per eos maxime exequebantur; cum proeliandum effet, Hunnis quidem in acie ftantibus aggreflionem facere Slaui debebant; vincentibus in praedam Hunni veniebant, fin loco pellerentur, in fubfidium accurrebant Hunni. Hoc adeo inftituto Sclauis fub Hunnorum imperio viuen-dum erat. Sed Hunni in tantum iam viribus et numero aučtiores , inde Imperatoribus , hinc Francis incumbebant, Longobardis, quos et ilti et illi exterminatos volebant, foederati. Quo ipfo tempore Noricum a Francis vni-Merfum occupatum eft. Ea res Hunnorum arma exciuit: a Longobardis infuper excitati, quibus cum foedus antiquum fuerat , bellum ea parte Francis intulerunt. Tunc igitur Hunni cum Sla-uis Noricum inter fe partiti, bipertito agmine, ipft Ripenfe, Slaui mediterraneum inter hominum vrbiumque llrages fui iuris fecerunt. Ex hoc tempore antiquato Norici nomine mediterraneum quidem iam Sclauinia ex nouis incolis, iam Ca-rantania ex veteribus, qui adhuc intra montes refciterant, appellari coeptum : quod ipfum proinde nomen etiam nos in poltenim vfurpabimus. Inquilini veteres Cafantaniae ea barbarorum procella effufi planis defertis ad loca mon-tuofa et auia fe receperant; Slauis iuxta fluuios et per valles figentibus federn. Obferuare eft in hunc diem alpeitria tum Cärinthiäe , tum et Stiriae., quae olim Carinthiae pars fuit, meris effe Germanis, puta Carnorum polleris infeffa: genus vero Slauicum maximam partem iuxta Drauum, iuxtaque lulium hodie Geylam amnes, et quae inde porriguntur , valles incolere. Sed maxima eius gentis multitudo, quod ex Pannonia fauenfi (quam hodie Croatae habitant) huc locorum ad-uenerat, in Carnia minore (hodie Carnioliam appellamus) confedit,fuaque copia priltinae gantis reliquias et linguam abforbuit ; ex moirtibus ocrinis Crini, inde Creini vulgo difti. Quod vero Noricum Ripenfe fuit, ab Hunnis ad Anafum vsque fluuium eodem impetu correptum , exinde Hunniae et Auariae nomen accepit. Ita nouum regnum Hunnicum per Daciam Pannoniam, Auariam et Carantaniam coriftmitum: veriflima peltiferorum agminum vagina , ex qua nulla iam requies Boioariae vicinae fuit ; Longobardis enim foederati, et inde orientis imperium, et hinc Francorum ditiones habuere infeltas; domi mi forisque valla omnia facere id bellum illo«’ rum, id inllitutum erat. Ex hoe tempore fane credibile eft^vrbes et oppida Carantaniae caedi" bus et incendiis perdita, dehinc cultoribus defti-tuta, in folitudinem et fquallorem, ruderumque demum aceruum, vt hodie multislocis per Ca-rinthiam vifitur, procubuifle. Quod enim valti-tates illas aflignant Attilae , eam ob caufam eun-Qor affentiri, quod Attila populos, qui eius fe fidei, et clientellae fubdiderant, adeo non euer-terit, vt etiam reges habere fuos paflus fit: neque aliud conllet de Noricis, per quos Attila feu cum in Galliam, feu in Italiam tenderet, vitro citroque impune commeabat, nullo vsquam documento belli ilthic exerciti. Neque Hunni id temporis in Norico federn ftabilem pofuere , neque adeo neceffe fuit ciues difpergi, aut e fuis cxulare domiciliis. Inde et Tiburniam Norici mediterranei, id eft Carantaniae metropolim ad haec vsque tempora viguiffe , e proditis haöenus documentis compertum eil: id ipfum iudicandum de Celeia, cuius epifeopum nuper in concilio Gradenfi vidimus. Nec puto diuerfum fentiendum de Flauio Soluenfi, Viruno, et aliis; quandoquidem et m Norico Ripenfi, quod tamen holtium incurlibu» longe erat magis expofitum, oppida illa neque per per Attilam, neque per Gothos diruta e (Te con* ftat, aut certe fubinde dentio reftituta , prout ex a£Hs S. Seuerini plus latis raanifeltum eit. Quam vero poftmodum cladem Odoacer in Fauiana aliisque locis ditioni Pvugorum fubieöis euertendis fub fuperioris feculi finem attulit, id eas vnice partes attingebat, ad mediterranea non pertinuit; vti nec ad Norici Ripenlis traftum fuperiorem; vbi licet Alemanni fugatis incolis etiam oppida diripuerint, fuilTe tamen iterum recreata, vel ex Laureaco coniicere eft, quod nili oflauo feculo funditus excifum non cfle ex a£Hs eius ecciefiae demonftratur. Quin fuit illud hac tempellate aduerfum Hunnos Baioariae propugnaculum , quod vallata licet circum regione, holles tamen, quo minus vitro proferrent imperium, vtcunque cohibuit. Paria fentienda de ftatu vrbium in Caranta-nia, quas etfi interdum vallatas aut exullas, fub difciplina tamen Romana, quam nec Gothi nec Longobardi euerterant, fuifle identidem relli-tutas, par ell credere. Sed nunc demum Slauis huc ordine immigrantibus cum omnia inundarentur, caelis aut fugatis ciuibus, agrisque vrbanis per colonos barbaros occupatis; neque adeo ef-fent, qui oppida diruta inllaurarent, neque Sla-tti id curae fumerent rude hominum genus, aedi-o um um finiendarum aut reparandarum nefeium , fais que contentum mapalibus, atque ad vagum vi-uendi inorem, ad caftra potius , quam ad muros incolendos compotitum , nece-fle profefto fuit, quod llrage non corruerat, litu negleSuque con-fumi. Inde cadauera ifta vrbium, quae his in terris occurrunt, maceriis diffolutis, aut gleba obrutis. Hanc ego cladem denique , quod aiebam, Slauis vnice et Auaribus tribuendum iudico. Quod enim antea fuerat irruptionum a barbaris, id temporarium fuit in modum turbinis, reditu ciuibus, qui fupererant, ad inftaurandum non interclufo : at vero hofpites ifti, qui poftrcmi huc locorum venerunt, lede Habili fixa, locum inftau-rando non reliquerunt. Atque dignum notatu efl, in ruderibus Fla-uii Soluenfis, de quo potifiimus clamor eft , ab Attila euerfum effe, cum et Megiferus amplam obfidionis eius et pugnarum cruentarum , et fe-cuti demum excidii deferiptionem faciat; nummos tamen longe recentiorum Imperatorum vt Anthemii, Anaftafii,Iuftiniani nominibus infignes noflra etiam aetate repertos efle: quod ni fallor, indubitatum argumentum eft , vrbem illam diu porro poft Attilam vtcunque manfifle. Idem ftatuendum de Liguria Megiferi, quae alia effe nequit quam Liburnia feu Tiburnia, de qua ditium abunde. Sed haec haßenus; expedita fic demum flatus Carinthiae, prout fub Romanis principibus, aut certe ad Romanos fe referentibus Gothis et Longobardis habuit, Noricique nomen geflit, hi-ftoria. Quae vero alia , aut ab his diuerfa Me-giferus refert, ne mentione quidem putaui digna: multa enim fuperuacua funt, multa fabulofa, tra-latitia pleraque , nec auftorc , nec documento idoneo futfulta: quem in cumulum maxime con-iiciendus efl illepraelidum Noricorum, feu prae-feflorum Carinthiae catalogus, nominibus conflans ex hiiloria auguda temere huc applicatis : eiusdem vanitatis funt duces illi, qui iam feculo fexto in Carinthia rerum potiti de nomine referuntur: quae nihil intereft collato pede refellere: funt enim flatu illo rerum veterum vel modice expenfo fuopte contreflabilia figmenta, quae fi confutanda particulatim effent , et fcribenti tempus, et legenti inane tereretur. O. A. M. D. G. B. M. V. H. ■ D } ■fti'. t V - .•ulb i.' z'r : ■ v r : 0 • ■ • , ' - » V •• *':.v :U0 . , 3 : 'Sr. :-l : : ■/' ' -;f '• :! v -■ v ■ « 6 lit” ' - 1 "! i' - : '«-.h-/ n •: Jiitv -cr-fi • , L:;. 1 ■ ;» , .103; •. . v • . ž ti: ‘ ;• " * - . ' 0 t • *' ;; 1 . ,J , • v v .. .• •' v <. C L' : . i . . ‘/'.. V?**; " ' • f , .. - ; zi : . : . Siti... J'l j| : t ■ '■ v * ■ .n Studijska knjižnica ptuj