jrg. 11 nr. 3 herfst/ jesen 2002 --~ ·- - .rt =IJJ :::::; CI) o : : : ,. (/) C:: ~ ~Q :s C/) ~ ~ ~ •CI) '-1 ~ -- ~ .m~ ~r • (!) 2: .CI) -S2 ~ CI) as >N2 Q: IJJ ..,.._ -.....::- ~ __. 1 'I lndlen onbestelbaar retour aan: Telderaweg 185, 3052 TG Rotterdam (ISSN 0928-8376) INHOUD Colofon / Van uw redacteur pag Uitnodiging Algemene ledenvergadering Wist u dat....... 3 4 5 Verschil moet er zjjn 6 Fanavond Oberkrainergroep "Nizozemska" 7 Geneeskrachtige energiepunten / Lojze Slak 70 jaar 8 Een toast op Slovenie 9 Nieuvve voorzitter "ZVON" 10 In de vvereld van de "Sloveens Piramiden" 11 Vici o Slovencih / Moppen over Slovenen 15 Martin de Sorb 16 Besedna Uganka / VVoordpuzzel 17 "i" magazine een echte aanrader 18 Recente ontvvikkelingen 21 Foto's "piknik" 29-6-2002 26 LIPA is het verenigingsblad van de Vereniging Vrienden van Slovenie en verschijnt 4 x jaar. Redaktie: VVisselt 75, 7021 EH Zelhem. e-mail: f.wolsink@wxs.nl Meningen die in de Lipa vvorden geuit worden niet noodzakeljjk gedeeld door het bestuur. Kopjj voor de volgende Lipa inleveren bij de redactie vOčr 15 november 2002 - Pag. 3 - LIPA - jrg 11 nr. 3 herfst/jesen 2002 Hoofdredacteur: Fred VVolsink Vormgeving: Ontvverp Studio Knislovv Medewerkers: Rene Frelih, Edy Bevk, Bojan Gorički, Irena Gabrovšek, Silva Hagen-Škoda, Franci Ravnikar, Dirk Leentvaar, VVillem Rootlieb, Alexander Vink, Irena Vreček Redactieadres: VVisselt 75, 7021 EH Zelhem 0314- 623195 Drukvverk: R & M, Tiel Oplage: 175 exemplaren Uit deze uitgave mag niets vvorden overgenomen, tenzij met bronvermelding. Losse exemplaren kunnen vvorden besteld door overboeking van 2,50 Euro naar giro 6318199 t.n.v. de Vereniging Vrienden van Slovenie te Delft. In dit nummer zijn een aantal artikelen opgenomen die spontaan zijn toegezonden. Het bljjkt, dat de interesses nogal uiteen lopen en op deze manier vvordt onze LIPA alleen maar gevarieerder en lezensvvaardiger. Dus schroom niet en zend dat naar ons toe, vvat u denkt dat interessant is om met anderen te delen. Mocht u nog in de buurt van Idrija komen, dan kunt u in de bjjdrage die Jan Bongenaar voor ons uit de VIVA heeft vertaald en bevverkt nog een aantal leuke tips lezen. Onze Internet Club groeit als kool en daaruit komen leuke kontakten en bjjdragen voor de LIPA voort. De LIPA per post bljjft uiteraard komen, maar toch vvanneer u in de gelegenheid bent, kijk of laat eens kijken op: http://vrienden.clubs.nl/ slovenie Hopelijk kunnen we voor de volgende uitgave opnieuvv een aantal bijdragen van u ontvangen. De LIPA is er immers voor u. - Pag. 4 - Pod-presednikova beseda Mnogi med vami boste na zasluženem letnem dopustu, ko bo padla ta Lipa v vaš poštni nabiralnik. Čeprav malo pozno, vam kljub temu želim, tudi v imenu vseh članov odbora, prijeten dopust, čimveč sonca in da bi se zdravi in odpočiti varno vrnili na svoje domove tukaj na Nizozemskem. Mnogi ste bili na pikniku konca junija, upam, da vam je bilo všeč in da se prihodnje leto spet vidimo. Na prvi piknik pred nekaj leti nas je prišlo dvajset, letos pa nas je bilo kar 75. To prav gotovo pomeni, da smo našli pravi “recept” in, da moramo tako nadaljevati. Sedaj odbor že razmišlja o letnem občnem zboru, ki ga bomo organizirali 22 septembru. Potrebovali pa bi tudi nekaj novih članov odbora, torej razmislite.... Van de vice-voorzitter Velen van jullie zullen op de vvelverdiende zomervakantie zjjn, vvanneer deze Lipa in Uw brievenbus valt. Hoevvel een beetje laat, wens ik jullie allemaal, ook mede namens alle bestuursleden, een fjjne vakantie met veel zon toe, en dat jullie gezond, uitgerust en veilig weer naar huis in Nederland mogen komen. Velen van jullie zjjn naar de laatste picknick eind juni gekomen. Ik hoop dat het gezellig was en dat we elkaar volgend jaar weer mogen ontmoeten. Op de eerste pick­ nick enkele jaren geleden kvvamen we met tvvintig mensen, ditjaar kvvamen er 75. Dat betekent ongetvvjjfeld dat we het goede "recept" hebben gevonden en dat we op die manier verder moeten gaan. Het bestuur denkt nu al aan de jaarvergadering, die we 22 sep­ tember gaan organiseren. We hebben ook enkele nieuvve bestuursleden nodig, dus denk erover na.... Hierbij vvordt u uitgenodigd voor de Algemene ledenvergadering van onze vereniging op zondag 22 september a.s. om 15.00 uur in Delftstede, Phoenixstraat 66 te Delft (015-21355710) De agenda en de antvvoordkaart voor de maaltjjd zjjn ingesloten in dze LIPA. Na afloop van de vergadering vvordt het Nederlands Kampioenschap Tarok georganiseerd en is er de gelegenheid tot het nuttigen van een drankje en een Sloveense maaltijd. Kosten hiervan (incl. 2 drankjes) zjjn beperkt gehouden en voor eigen rekening ad. 10,— Euro p/p. Wel de antvvoordkaart insturen, zodat we vveten hoeveel mensen er blijven borrelen en eten. Namens het bestuur, Freddie VVolsink - Pag. 5- VVist u dat Vaak zieje artikelen beginnen met bovenstaande zin, in dit geval betreft het dan ook...... VVist u dat er nu inmiddels 25 jaar geleden een groep Nederlanders onder begeleiding van de Gasunie in Sloveniš een groot aardgasnetvverk hebben aangelegd. Het project omvatte de aanleg van 650 kilometer pjjpleiding en had naast de hoofdroute van grofvveg Maribor via Ljubljana naar Nova Gorica vele aftakkingen (Lendava, Ptuj, Ravne , Jecenice etc). De start was in oktober 1976 en de oplevering injuli 1979. De totale waarde van het project was 143 miljoen US dollar. (de opdrachtgever was Petrol) Samen met het Franse bedrjjf SPIE en de Groningse aannemer NACAP is het project destjjds uitgevoerden misschien kunnen sommigen nog herinneren dat we in onze bruine Renault 4 tjes met de registratie RP (door ons altjjd aangeduid als Ruski Plin) dvvars door het land trokken. De groep Nederlanders was ongeveer 50 vverknemers die soms vergezelt van vrouw en kinderen naar Sloveniš trokken om daar te vvonen en te leven. In het dorpje Medvode was zelfs een Nederlandse lagere School. Vanuit het hoofdkantoor in Ljubljana werd het gehele werk geleid en was er naast het werk natuurljjk nog tjjd om het land beter te leren kennen, met alle charmes van dien, telefoneren was destjjds een hele onderneming want rechtstreeks bellen was onmogeljjk, en dan de reis naar Sloveniš 25 jaar geleden nog een hele opgave. Dingen als : wie gaat er mee naar de chinees ? (in Graz !) even de Telegraaf halen (in Villach !) ik ga boodschappen doen (TAX Free in Klagenfurt !) waren normale bezigheden voor sommigen onder ons. Nu 25 jaar later en 25 jaar ouder en alvveer 25 jaar bij NACAP tref ik nog regelmatig oud - collega's die met plezier terugdenken aan die tjjd, ook de kinderen van destjjds (sommige zjjn daar zelfs geboren) komen nog regelmatig in Sloveniš. Bert Sikkens - Advertentie "W T IKTORS %/ BALKAN W RESTAURANT POSTOJNA G lote Overstraat 30-onder 7411 JC Deventer Tel.: (0570) 619356 Fax: (0570) 491005 Geopend van woensdag t/m zaterdag van 17.00 tat 23.00 uur. Op zon- en feestdagen van 16.00 tot 23.00 uur. Keuken geopend tot 22.00 uur Maandag en dinsdag op afspraak geopend voor groepen vanaf t 20 personen. Victor Solar - Pag. 6 - De Triglav en de de Najevska lipa, verschil moet er zijn. Begin Juli 2002 brachten wij de nacht door in de Aljažev Dom v Vratih. De Dom is geen hotel, maar ook geen totaal primitieve berghut. Mijn vrouvv, zus en ik vvaren erg tevreden over verzorging en prijzen. Vanuit de Dom vvorden de meeste beklimmingen van de Triglav ondernomen. Het was voor ons, oudjes, een genoegen de jonge mensen in kleinere of grotere groepjes 's morgens in alle vroegte op pad te zien gaan. Het is mogelijk om in zes uur naar boven te komen, een uur op de top te blijven om o.a. de foto voor de Internet Club van onze vereniging te maken, en in zes uur vveer naar beneden te komen. Op deze vakantie ontdekte ik, dat het voor mij wel niet meer vveggelegd zal zijn, noch zo'n krachttoer op een dag, noch beklimming in een kalmer tempo. Maar voor een ieder is een verblijf van een paar uur of een dag, daar in de buurt van de Dom iets wat een heerjijke ervaring is en absoluut aan te raden is. / Variuit Mojstrana is de "Vrata" naar de Aljažev Dom ongeveer 20 km lang, een prachtige, smalle weg; bij tegenliggers moet je een beetje manoeuvreren. Ondervveg, halvervvege heb je aan je rechterhand, als je naar de Dom toe rijdt, de Peričvik-vvaterval. Een schitterend koel spatfestijn, maar kijk er uit, ik raakte er mijn vrouvv en zus kvvijt... teruggevonden hoor!. Ik vertel je hier het begin en eind van onze Sloveniereis 2002. een bezoek aan de Najevska lipa "ook voor de meest vvelgedane patriot binnen bereik ligt." Ik heb Jan's artikel gebruikt als handleiding voor de allerlaatste dag, die we dit jaar in Sloveniti doorbrachten. Ik kan dan vvel geen foto overleggen als bevvijs van een Triglav-beklimming, maar hierbij gaat er een van mij en mijn vrouvv onder de Lipa. Wij vertrokken die laatste dag in Sloveniti 's morgens om half tien vanuit Maribor en namen de schilderachtigti vveg langs de Drava, richting Dravograd. Voor Dravograd sloegen vve linksaf, In het Zomernummer van onze LIPA richting Ravne, Mežica, Črna. In Črna schrijft Jan Bongenaarin zija,- —^ “'"‘-'Kun je de žink en lood mijn bezoeken. vertaling "Het dal van de Topla" dat Tegenvvoordig een toeristische - Pag. 7 - jaarlijkse opvvachting gemaakt: de tvvaalfde "Srečanje državnikov pri Majevski lipi" (ontmoeting der staatslieden ... misschien is Kučan er zelf helemaal niet telkens bij, lossen die lui elkaar af...) met om tvvaalf uur een "Piknik pod lipo" en een grote reidans: "Ljudsko rajanje pod lipo". In de buurt ligt weer een Dom, die we niet bezochten. Of je daar kunt slapen gaan we volgend jaar uitzoeken. Die middag gingen we bij Holmec over de grens naar Oostenrijk en diezelfde dag nog zijn we tot in Zuid - Duitsland gereden. Dit om je een idee van tijden en afstanden te geven. Edy Bevk attractie, ingepakt in bont nlangs is er beschilderde oude mijngebouvven, een Interactieve iets voor het volgend jaar. Vanaf VVebsite gestart, die de Črna vvordt de weg naar de "Majevska mogelijkheid biedt om lipa" boe langer hoe smaller en ervaringen uit te vvisseien steiler. We haalden ondenzveg de bij het leren van de tienjarige Barbara en haar vader op Sloveense taal. hun mountainbikes in. Er was een Bezoek en neem soort "sportkroegje", vlak voor we GRATIS deel aan: eindelijk bij de lipa kvvamen, waar we :tp://n et.clubs.nl/sloveeni wat konden drinken. Boven bij de lipa kvvam Barbara, huilend van moeheid, weer bij ons. Ik heb wel een video De jaarlijkse opname van haar, vvaar ze boos op GRATIS toegankelijke haar vader staat te bonken, maar de fanavond van technische middelen ontbreken nog Oberkrainergroep even, om je dat in de LIPA te laten "Nizozemska” vvordt zien. gehouden: 12 oktober 2002 Zaal "'t Aambeeld" Bij de lipa is niet zo veel te beleven, in Stipthout (gemeente maar de weg erheen is mooi. De Helmond) om 20.30 uur. president van Slovenie had net de Telf. 0492-537035 week ervoor, 1 3 juli 2002, zijn X Vj / Geneeskrachtige energiepunten Onlangs vverden er in Slovenie geneeskrachtige energie punten ontdekt. Radiatisten hebben bij het Meer van Bukovnica, vlakbij het kuuroord Moravske Toplice (NoordOost Slovenie, Prek­ murje), geneeskrachtige energiepunten gecontateerd. Sinds het ook op de landelijke TV kwam is het dagtoerisme flink gegroeid. Er zijn in toaal 26 punten gevonden, die voor diverse ziekten zoude helpen. Ook zou het water uit de Bron bij de kapel „Heilige Vid" een energiekracht hebben. Dageljjks staat er een lange rij voor de bron om flessen en jerricans te vullen. Mensen gebruiken het vvater om o.a. ogen en/of gezicht te vvassen en of te drinken. Mensen zijn o.a. afkomstig uit heel Slovenie, Oostenrjjk, Duitsland, Italie, Kroatie, en grote bereiken van vveldoendene aardstralingen ontdekt met verschillende sterktes. In een omtrek van 450 m bevinden zich 50 genezende punten met verschillende waardes en vverkingen. Hierover gaan al eeuvvenlang legendes dat een persoon die het bronvvater had gedronken na einige tijd beter kon zien. Door tjjdeljjke en regelmatige herhalingen wordt de gezondheidsproblemen positief beinvloed en het draagt tevens bij aan de vvelbevinden van de mens. De stralingen vverden o.a. ontdekt, onderzocht en ook gecontroleerd door de bekende Sloveense Radiatist Mija Cosic. De energiepunten vvorden regelmatig door diverse Radiatisten en Bioenergisten gecontroleert. Het meer van Bukovnica ligt ongeveer 10 km van de kuurplaats Moravske Toplice. Vlakbij de plaats Dobrovnik aan de vveg van Moravske Toplice richting Lendava. Het meer ligt ongeveer 30 km van de Oostenrjjkse grens Sicheldorf bij Bad Radkersburg (via Murska Sobota richting Moravske Toplice) en 30 km van Hongaarse grens Lenti/ Dolga Vas en Kroatische grens Mursko Središče. In de omgeving van de kapel „Heilige Vid" vverd- Of het helpt is nog niet aangetoond, maar dat het helpt bij het vvelbevinden dat is zeker, ook door de gezonde boslucht. Bij de ingang kan men folders krjjgen in Sloveens, Duits en Hongaars. Meer vveten over deze energiepunten en verblijfsmogelijkheden? Stuur een e-mail naar: info(5>vivat.ca.tc Onder vermelding: BUKO. Alexander Vink - 70 fet star! Onlangs vierde de bekende harmonikaspeler Lojze Slak z'n 70 ste verjaardag. In de Sloveense media is aan dit feit veel aandacht geschonken. Een en ander is na te lezen op de vvebsite: http://fan.clubs.nl/ slakvvaaraan ook de bekende tekstschrijver Ivan Sivec meevverkt. Deze vvebsite geeft o.a. een opsomming van alle platen, cassette's, video's en CD's die van het trio en ansambel Lojze Slak zjjn verschenen. Niet alleen Slavko Avsenik is een uitstekende ambassadeur voor Slovenie, maar zeker ook Lojze Slak lil - Pag. 9 - Een toast op Slovenje Slovenie heeft met een goed vverkende markteconomie uitstekende papieren om in 2004 toe te treden tot de Europese Unie. Maar juist omdat het land het economisch zo goed doet, loopt het allerlei EU-hulpprogramma's mis. 'Een combinatie van een mediterrane ziel met Duitse discipline.' Zo omschrjjven Sloveense EU-onderhandelaars de Sloveense volksaard. Het land aan de zonzijde van de Alpen doet het dan ook goed in de toetredingsonderhandelingen. Volgens sommige onderhandelaars zelfs iets tš goed. Sloveniš heeft met een goed vver­ kende markteconomie uitstekende papieren om in 2004 toe te treden tot de Europese Unie. Invvoners van Sloveniš hebben van de MiddenEuropese kandidaat-lidstaten het hoogste inkomen per hoofd van de bevolking. Daarnaast heeft het land een hoger opleidingsniveau dan de meeste toetredingslanden en een goed ontvvikkeld systeem van verplichte ziektekostenverzekering. Sloveniš vvil graag toetreden, vvant het vervvacht in de eerste tien jaar na toetreding een stjjging van het bruto binnenlands product (bbp) van zo'n 4 tot 6 procent. Maar juist omdat Sloveniš het economisch zo goed doet, loopt het land allerlei EU-hulpprogramma's mis. Daarbjj vreest de favoriete vakantiebestemming van vele Italianen, Hongaren en Kroaten, dat met name Oostenrjjkers na toetreding grond zullen opkopen. Een angst die overigens ook al speelde toen Oostenrjjk in 1995 tot de EU toetrad en die tot op heden niet is uitgekomen. Hoevvel de relatie tussen Oostenrjjk en Sloveniš uitstekend is, zjjn er vvat meningsverschillen tussen beide landen. Zo streeft Oostenrjjk naar sluiting van de kerncentrale van Krško, die vlakbjj de Oostenrjjkse grens ligt. Ook de kvvestie of slechts Sloveniš het recht heeft zich 'stamhouder' van de naam 'lippizaner paarden' te noemen, is nog niet echt beslecht. De EU-lidstaten en de Europese Commissie zjjn echter van mening dat de kleine bilaterale problemen tussen Sloveniš en Oostenrjjk het uitbreidingsproces niet mogen hinderen. Stabiliteit In het algemeen onderhoudt Sloveniš goede betrekkingen met de buurlanden. Startproblemen met Itališ na de onafhankeljjkheid behoren sinds de toetredingsaanvraag (1997) tot het verleden. Met Hongarjje onderhoudt Sloveniš uitstekende relaties. Na de val van Miloševič zjjn de betrekkingen met Serviš hersteld. Sloveniš, dat zich na de onafhankeljjkheid (1991) zeer strikt afzjjdig hield van de conflicten in de andere opvolgerstaten van Joegoslaviš, dicht zich dan ook een belangrjjke - Pag. 10- rol toe in het Stabiliteitspact. Het land presenteert zich sinds kort als de poort naar Zuid-Oost Europa en als een 'ezporteur' van stabiliteit. Dit streven komt fraai tot uiting in het Sloveense volkslied, dat zjjn tekst ontleent aan de zevende strofe van het gedicht 'De toast' van de beroemde Sloveense dichter France Prešeren (1800-1849): Gods zegen over alle landen Die uitzien naar die stralende dag Dat de bevolking van de aarde Oorlog noch twist beleven mag Die er allen naar streven Dat alle vrije mensen Niet meer als vjjanden, maar als buren leven (vert. Kees Post) Bron: Europortaal d.d. 18-06-2002 Nieuwe voorzitter zangvereniging ZVON Bij het aantreden van Marian Abraas-Jančič als voorzitter van het Sloveense Koor Zvon, Heerlen. Zoals ik in de vorige Lipa moest melden, heeft de heer Huub Hochstenbach afscheid genomen als voorzitter van Zvon, na de vereniging 15 jaar met groot succes geleid te hebben. Maar kijk eens, wie hem gaat opvolgen. We krijgen een heuse mevrouvv de voorzitter, in de persoon van Marian Abraas-Jančič . En u ziet het, er is een klein verschil in leeftijd met haar voorganger. Marian is dertig jaar jonger dan Huub. Zij is al meer dan een kvvart eeuw lid van Zvon en zo’n vijftien jaar secretaresse. Wel zijn we Huub’s ervaring kwijt, maar Marian’s bruisend, jeugdig elan gaat dat ruimschoots vergoeden. Daarvan gaan we gevvoon uit. Begrijp je, Marian? We hebben in Zvon iets nodig, een geloof, dat het Sloveense Lied verder gezongen zal vvorden door volgende generaties. Dat klinkt wat “gedragen”, daarom vvillen we ook dat het verder “gezongen” zal vvorden. Bomo videli, vve zullen zien. Het eerste wat vve samen onder Marian Abraas-Jančič zullen doen, is onze onvergetelijke vriend Jos Aretz gedenken in de jaardienst van 8 sep­ tember. En op de middag van diezelfde dag zullen vve onze in de Limburgse mijnen gestorven Sloveense en niet Sloveense mijnvverkers, de vaders en grootvaders van ook enigen van ons, gedenken bij het monumentje, dat dan ingevvijd vvordt in Tervvinselen. Zvon zal daar zingen bij dat nieuvve herinneringsmonument. Toen vele jaren geleden de gebouvven van Staatsmijn VVilhelmina gesloopt vverden, is het kleine mortuarium van Staatsmijn VVilhelmina, toevallig, bevvaard gebleven. En dit (het heette toen gevvoon het Lijkenhuisje) vvordt nu ingericht als gedachtenismonument voor de elfhonderdenvijftien ondergrondse mijnvverkers die in de loop van de mijngeschiedenis in Limburg omgekomen zijn. Wat vveten vvij nog van de moeiten en zorgen van de vorige generaties. Het is goed te bedenken hoe kort geleden dit allemaal gebeurde en -Pag. 11 - daaruit hoop te putten voor de problemen van deze tijd. Nou ben ik aan het filosoferen geslagen en dat was niet de bedoeling. Met Marian Abraas-Jančič naar 2003, misschien naar Slovenie? En met Marian naar 2004, naar een Srečanje, onder Marian verzorgd. In kdo ve, da bomo tudi naredili cd od zbora “Zvon”.!? Onze jeugdige dirigent Ton Kropivšek heeft ons beloofd de jonge mensen van de dansgroep Nizozemska (daarvan was Jos voorzitter!) enthousiast te maken voor Zvon. (we zijn het niet vergeten, Ton!) Onze nieuvve jonge voorzitter Marian Abraas-Jančič zal hem, če Bog hoče, daarbij helpen. Wat zou een oude vent als ik nog moeten toevoegen aan onze vervvachtingen bij het aantreden van zoveel jeugd?? En zo zal Zvon nog leven en zingen! Edy Bevk In de vvereld van de “Sloveense Piramiden” De oudste mijnstad van Slovenie is Idrija. Het is misschien jammer dat men tot sluiting van de kvvikmijn aldaar is overgegaan, maar sindsdien is Idrija wel bezig zich te ontvvikkelen tot een van de meest interessante toeristische plekken van Slovenie. De stad Idrija is een aaneenschakeling van schilderachtige pleinen en patriciershuizen, stille getuigen van de rijkdom van vveleer. Maar het is ook interessant te zien hoe destijds het vverkvolk leefde. Idrija heeft vijfhonderd jaar lang geleefd voor en van het kvvikerts. Hier bevond zich een van de rijkste vindplaatsen ter vvereld. Bij elke stap die we zetten stuiten we op sporen van activiteiten die te maken hebben met de “mijn van het levende zilver" (rudnik živega srebra). De mijn heeft op stad en omgeving een onuitvvisbaar stempel gedrukt. Overigens kun je niet makkelijk een plek bedenken vvaar op zo’n klein gebied zoveel interessants verzameld is. lets vvat je beslist moet bezoeken is bijvoorbeeld de “Mijnburcht” (rudniški grad), met zijn museumcollectie. Deze collectie vertelt op aanschouvvelijke vvijze over de winning van het kvvik, en over de geschiedenis en cultuur van Idrija. Al even interessant is het af te dalen in de voormalige mijn, via de “Antonijev rov” (de schacht van Antoni). Deze schacht is de oudste bevvaard gebleven toegang tot een mijn in Europa. Maar - Pag. 12- ook moet je beslist de “idrijska kamšt” gaan bekijken. Dit is een houten waterrad, door zijn grootte ook al een unicum in Europa. En dan natuurlijk gevvoon een wandeling door de stad. De wandelaar wordt beloond met talrijke taferelen, die ontsnapt lijken te zijn aan de tand des tijds Met wat fantasie zie je de mijnvverkers nog voor je, boe ze leefden in hun huizen. En voel je de kosmopolitische polsslag van de patriciershuizen. De restanten van de mijninstallaties laten nog steeds overtuigend zien boe dat ging, de winning van bet vloeibare zilver, en ze verbalen over de vindingrijkheid en slimheid van de ldrija’se mens. Een bezoek aan Idrija is niet volledig zonder een nadere inspectie van een van de plaatselijke restaurants. Idrija ken enkele niet te versmaden culinaire specialiteiten. Met name “žlikrofi” (gemaakt uit deeg met een vulling) en “želgovka”. O ja, nog een specialiteit die, hoevvel oneetbaar, niet onvermeld mag blijven: bet ldrija’se kant. Aantrekkelijk voor de fietser De stad zelf vvordt tegenvvoordig goed bezocht, voor een zondags uitstapje, of voor een excursie. Er zijn echter relatief vveinig mensen die ook de omgeving gaan verkennen. Een uitzondering vormt bet “VVilde Meer” (Divje jezero). In de bodem van dit meertje bevindt zich een nog steeds niet helemaal ge6xploreerde schacht. Dit maakt bet VVilde Meer tot een uitdaging voor speleo-duikers. Maar ook voor gewone mensen is bet een interessant doel. Het ligt dicht bij de stad, en valt dus makkelijk te bevvandelen. Als we bij het meer zijn bevinden we ons reeds in het regionale park Zgornja Idrijca (“Bovenloop van de Idrijca”). Dit park is heel aantrek­ kelijk voor fietsers, vooral ook omdat de vvegen in het park niet bepaald auto-vriendelijk genoemd kunnen vvorden. In het regionale park is te zien boe verstandig de mijnondernemers omgingen met de bossen in de omge­ ving van Idrija. Een mijn kon in die tijden niet bestaan zonder hout. Zeer veel hout was nodig voor het stutten van de mijngangen, maar ook de winning van kvvik uit erts vroeg hout, als brandstof. Men schat dat er voor deze twee toepassingen tezamen in Idrija tot 1926 viereneenhalf miljoen kubieke meter hout gebruikt is. Dit zijn gigantische, onvoorstelbare hoeveelheden. Het is begrijpelijk dat men steeds meer problemen kreeg om het hout van verre aan te voeren. Daarom is men begonnen voor dit transport de ter plaatse aanvvezige riviertjes te benutten. Deze voeren echter niet - Pag. 13- permanent genoeg vvater, en dus ging men over tot plaatsing van stenen dammen. Het zijn deze dammen die Albert Struna, hoogleraar en dekaan van de faculteit vverktuigkunde van de Universiteit van Ljubljana, als eerste betiteld heeft met de naam “Sloveense Piramiden”. Vergeten cultuurmonumenten Alle deskundigen zijn het erover eens dat de zogenaamde “klavže” (sluizen) een techniekmonument zijn van internationale betekenis. Toch zijn ze bij ons Slovenen maar vveinig bekend. Als een half vergeten ethnologische eigenaardigheid leiden ze een sluimerend bestaan. Als monument erkend, maar slechts bezocht door techniekfreaks, en een enkeling die wat meer avonturiers- en onderzoekersbloed in d’aadren heeft dan de gemiddelde. En natuurlijk af en toe terloops door het plaatselijke volk. Aanvankelijk vverden deze dammen gebouvvd van hout, steen en aarde. Ze vverden echter meermaals vernield door het vvilde vvater, als het eens een keer flink geregend had, en daarom ging men ertoe over sluizen te metselen. De eerste “klavže” vver­ den gebouvvd in de Zala in 1 589. In de Idrijca verschenen de eerste in 1 595. Naar het idee van mijningenieur Jožef Mrak heeft men de eerste gemetselde sluis gesitueerd op de plek vvaar de oevers het dichtst bij elkaar kvvamen. Het muurvverk van deze sluis is aan de top bijna 11 meter dik, van oever tot oever meet hij 42 meter. Dvvars door het muurvverk leiden tvvee kanalen, die dienen als uitlaat voor het vvater. Vroeger vverden deze tvvee kanalen gesloten door machtige deuren, die daarmee dus de dam als geheel afsloten. VVanneer men deze deuren opende stroomde het vvater er met gevveld uit vveg, alles meesleurend dat zich in de bedding stroomafvvaarts bevond. Met name dus vvaar het om begonnen vvas, het van tevoren netjes in stapels in de lengterichting opgetaste hout. Er zijn in het park nog drie van deze “klavže” bevvaard gebleven: tvvee in de Belca (die van Brus en die van Putrih), en een in de Idrijca. Pas recentelijk zijn ze behoed voor verder verval. Het makkelijkst toegankelijk zijn de sluizen in de Belca. Wat eigenlijk een bezoek aan dit park zozeer de moeite vvaard maakt, is dat natuur­ lijk en cultureel erfgoed er zo vervlochten zijn tot een - Pag. 14 - samenhangend geheel. De beken, die zich een weg banen tussen steile, meest dichtbegroeide oevers, verloeien in alle kristalgroene kleuren. Ze vormen een aaneenschakeling van diepe, aanlokkelijke kolken, die je als het vvare uitnodigen er tenminste eens een band in te dopen. Talloos zijn de bruisende stroomversnellingen en levendige watervalletjes. Langs de oevers zijn luie open plekken, waar het witte puin schittert, in duizenden jaren comfortabel afgerond. Hier kan de bezoeker zich overgeven aan de zon, de tijd vergeten, en de natuur op zich in laten vverken. Langs de sluis in de Idrijca kunnen de doorgevvinterde liefhebbers van eenzaamheid en verre vergezichten zich een weg banen naar het idyllische plateau van Vojsko. Bloeiende vveiden noden je in hun omarming, en als je nieuvvsgierig bent kun je ook de ijsgrot bezoeken die zich hier bevindt. En nog iets heel anders, namelijk de best bevvaard gebleven partizanendrukkerij van Sloveniš, de “Tiskarna Slovenija”. Als je kiest voor de wat betere bosweg langs de Belca en daar de sluizen van Brus en Putrih bekeken hebt, kun je al klimmend het regionale park Zgornja Idrijca verlaten en rijden naar Krekov_e, vvaar rijke vindplaatsen zijn van fossiele schelpen. Als je eenmaal zover bent kun je ook nog doorfietsen naar de heuvelrug Trnovski gozd (“Bos van Trnovo” of, als je wil, “Stekelig Bos”) en Lovke. Daar bevinden zich grote karst-inzinkingen, vvaarvoor karakteristiek is de inversie van temperatuur en vegetatie. Dat wil zeggen, ten/vijl in de bergen “lager” gewoonlijk “warmer” betekent, is het hier andersom. De bekendste “koudeplek” (mrazišže) is Smrekova draga (“Sparrenkloof”). Niet ver weg ook is de grote ijskelder van Paradana, een grot vvaaruit men vroeger stukken ijs hakte om deze naar Triest te transporteren en daar in de haven te verkopen bij de schepen. Bewerkte vertaling door Jan Bongenaar (met toestemming van VIVA) - Pag. 15- Vici o Slovencih (S|j Moppen overSlovenen f/ o Vir / Bron: Naibolže šale o Slovencih, Založba Mondena, Grosuplje, 1999 “Janez, kaj ko bi šla na obisk k sosedovim?” “Ne. Zares se mi ne ljubi. Saj veš, kakšni so sosedje. Neumni, dolgočasni, radi opravljajo, vedno se važijo, da so boljši od nas...” “Sicer pa naju tako ali tako ne bodo veseli.” “A res? če je pa tako - pa greva takoj.” “Janez, zullen we bij de buren op visite gaan?” “Nee, daar heb ik echt geen zin in. Je weet toch hoe ze zijn. Dom, vervelend, ze roddelen graag en ze scheppen altijd op ” “Hoe dan ook ze zouden zeker niet blij zijn met ons bezoek.” “Echt waar? Als dat zo is dan gaan we nu gelijk.” Zagovor na sodišču: “Obtoženi, zakaj ste soseda udarili z lesenim kolom po glavi?” “Gospod sodnik, zelo mi je žal.” “A tako?” “Ja, ker tisti trenutek nisem našel kovinskega droga...” /Ti lljj| \ n OP Bij de rechter: “Aangeklaagde, vvaarom heeft u uw buurman met een houten paal op zijn hoofd geslagen?” “Meneer de rechter, het spijt met echt.” “ Echt waar?” “ Ja, het spijt me dat ik op dat moment geen metalen paal kon vinden.” “Soseda, pomislite, ponoči je bil pri nas ropar! Preiskal je vse omare, vendar se mojega nakita ni niti dotaknil!” “Potem mora biti pa poznavalec nakita!” odvrne soseda. “Kako mislite?” “Ker je očitno sprevidel, da vaš nakit ni nič vreden!” “ Moet je horen, buurvrouvv, vannacht was bij ons een dief! Hij heeft alle kasten doorzocht, maar aan mijn sieraden heeft hij niet gezeten.” “Dan was hij een kenner van siera­ den", zegt de andere. “Wat bedoelt u?” “Hij had het zeker door dat uw sieraden niks vvaard zijn!” Vereniging Vrienden van Sloveniš Združenje Prijateljev Slovenije Aan de leden van de Vereniging Vrienden van Sloveniš Zelhem, 31 augustus 2002 Ondervverp: uitnodiging Voor de Algemene ledenvergadering van onze vereniging op zondag 22 september a.s. om 15.00 uurin Delftstede, Phoenixstraat 66 te Delft (015-21355710) Agenda: 1. Opening / mededelingen 2. Gevoerde beleid (art. 9.2 van de statuten): a. Verslag Algemene vergadering d.d. 18-11-2001 b. Jaarverslag secretarieel 2001/2002 c. Jaarverslag financieel 2001/2002 d. Verslag van de bevindingen van de kascommissie 3. 4. (zie ommezijde) (ter vergadering) (ter vergadering) Benoeming nieuwe kascommissie Discussie: Kan / moet het beter ??? Doen we het als vereniging zoals de oprichters het in 1991 bedoelden ? Onze hoofddoelstelling is achterin elke LIPA te vinden. De volledige Statuten zijn voor de vergadering op te vragen bij het secretariaat (tegen vergoeding van kosten) of tijdens de vergadering gratis af te halen bij het bestuur. Is er met de komst van de Sloveense ambassade in den Haag een meuwe situatie ontstaan ? Kortom, kan / moet het beter ??? 5. Voorziening in vacatures bestuur: Aftredend zijn: Siem Edink, Walter Bril, Irene Vreček en Bojan Gorički Kandidaten kunnen zich tot 1 kvvartier voor aanvang van de vergadering melden bij de vice-voorzitter Fred VVolsink. De nieuvve voorzitter moet in functie door de leden gekozen vvorden en de overige taken kunnen door het nieuvv gekozen bestuur in onderling overleg bepaald vvorden. 6. Te voeren beleid (art. 9.2 van de statuten): a. Opstellen beleidsplan o.a. Vakantiebeurs te Utrecht (januari) Prešerendag (februari) Algemene vergadering (vččr 1 juli) BBQ / Piknik (onafhankelijkheid) Guni) Tarok kampioenschap Feestavond Oberkrainergroep Nizozemska (oktober) Uitbreiding Internet Activiteiten metb.v. radio uitzending b. Begroting 2003 (ter vergadering) 7. 8. Rondvraag Sluiting Na afloop van de vergadering vvordt het Nederlands Kampioenschap Tarok georganiseerd en is er de gelegenheid tot het nuttigen van een drankje en een Sloveens maaltijd.. Kosten hiervan zijn voor eigen rekening ad. € 10,-- p/p. Wel de antvvoordkaart insturen, zodat vve vveten hoeveel mensen er blijven borrelen en eten. Namens het bestuur, pred VVolsink Secretariaat: Teldersvveg 185, 3052 TG Rotterdam giro 63181999 t.n.v. Ver. Vrienden van Slovenie te Delit Van de bestuurstafel Verslag jaarvergadering 2001 Datum: 18 november 2001 (verslag is nog niet vastgesteld) Plaats : Delfi gemeenschappen op de politieke agenda. Verder noemt hij wat activiteiten van het Lize zoals een foto-project i.v.m. de expositie. Geinteresseerden kunnen gratis het bulletin van Lize toegezonden krijgen. Aanwezlg : het bestuur (Bojan, Siem, Leon, Freddie, VValter, Irena), Maarten Dragi, Boudevvijn Sittrop, Pavel Iskra, Marjeta Tomšič, Viktor Šolar, Betsie VVolsink, Ruud Svveelsson met partner, Paul Blom met partner, Her­ man Hoops met partner, Peter van der Veen met partner Notulisten: VValter Bril, Irena Vreček 1. Opening en mededeling Bojan opent de jaarvergadering en geeft aan dat november voor een jaarverga­ dering meer geschikt is dan april. 2. Verslag leden vergadering 2000 Het verslag wordtgoedgekeurd. 3. LIZE Boudevvijn Sittrop legt uit wat het Lize doet en benadrukt dat het Lize ook de belangen van Sloveense minderheid behartigt. De vereniging krijgt complimenten met name voor haar blad Lipa: immers, Lipa is het enige blad dat vvordt uitgegeven; de andere gemeenschappen hebben zoiets niet. Tevens doet hij een beroep op de vereniging om iemand kandidaat te stellen als bestuurslid bij het Lize. Alleen op deze manier komen 4. Verslag secretaris Het aantal leden groeit gestaag. VVal­ ter drukt leden op het hart om verhuizingen aan het secretariaat door te geven. Het gebeurt regelmatig dat Lipa's naar het secretariaat retour worden gestuurd doordat mensen verhuizen. Verder is het ledenbestand erg actueel en vvordt het goed onderhouden. Ook de afstemming met de penningmeester verloopt sinds kort beter. 5. Verslag penningmeester / verslag kascommissie Het saldo verbetert, er vvaren geen kostbare culturele activiteiten. De kascommissie (Evert Hagen en Maarten Dragt) heeft de kas boeken gecontroleerd. Maarten geeft door dat het er goed uit ziet, er zijn geen fouten ontdekt. De contributie vvordt binnenkort in Euro's berekend. Siem rondt 35 gulden naar 16 Euro en 5 gulden naar 2.5 Euro. 6. Bestuurlijke zaken Leon Kirn treedt af i.v.m. zijn gezondheidsproblemen. Hij vvordt hartelijk bedankt voor de tijd dat hij in het bestuur zat. Bojan Gorički treedt af als voorzitten, hij blijft echter vvel in het bestuur zitten en zal zich (als vanouds) bezig houden met logistieke zaken. Maarten Dragt vvordt gevraagd om ons bestuur te komen versterken. Hij geeft aan zijn bestte willen doen, maarvvil geen hoge functie. Viktor Šolar geeft door om eventueel volgend jaar september als bestuurslid te vvillen toetreden. Hij is voorlopig nog Joegoslaaf en wordt pas in 2002 als Sloveen geregistreerd. Zijn intentie is om langzaam toe te treden, hij ambieert geen secretarišle functie. Bojan vraagt of er nog meer mensen zich kandidaat stellen. Helaas zijn er onder de aanvvezigen verder geen kandiaten. Walter Bril geeft tot Slot aan om toch in het bestuur te blijven aangezien er bijzonder vveinig animo is voor bestuurlijke functies. 7. Activiteiten Begin februari wordt weer de Sloveense culturele dag gevierd. Het programma vvordt nog vastgesteld (muziek + eten en drinken). Verder eind juni weer een picknick te Zeist. 8. Begroting 2001 Lipa is, zoals gebruikelijk, de grootste kostenpost, daarnaast is nog een extra culturele activiteitgepland. 9. Rondvraag Herman Hoops vindt Lipa een zeer goed medium, hij mist echter de bestuursverslagen. Deze zullen onder de rubriek “Van de bestuurstafel" vvorden gepubliceerd. Hij stopt met zijn werk en Peter van der Veen neemt reisbureau Slovenija over. Er zijn veel nieuvve plannen. Sloveniš doet zelf namelijk helemaal niets op dit gebied (het kost geld...) en Peter zal dit op zijn eigen manieroppakken. Hiermee vervvacht hij meer naamsbekendheid voor Sloveniš te vervverven. Bojan vvenst hem veel succes. De vrouvv van Peter zou graag het Sloveens vvillen leren en ze kan het best Freddy (cočrdinator cursussen Sloveens)benaderen. 10. Sluiting Siem bedankt Bojan voor zijn voorzitterschap de afgelopen jaren en laat een boekje over Sloveniš zien. Hij heeft het boek in Canada gekocht en geeft toe nog nooit zo'n gedetailleerd boek over Sloveniš te hebben gezien. Daarna sluit Bojan de vergadering af. Vereniging Vrienden van Sloveniš De Vereniging Vrienden van Sloveniš is opgericht op 7 juli 1991. De Vereniging Vrienden van Sloveniš is een zelfstandige en onafhankelijke landelijke organisatie die zich ten doel stelt met name op cultureel, economisch en maatschappelijk gebied de samenvverking tussen Nederland en Sloveniš resp. Nederlanders en Slovenen te bevorderen. De Vereniging beschouvvt zichzelf als de gešigende plaats voor ontmoetingen tussen Nederlanders en Slovenen. De Vereniging vvil voorts in het bijzonder een ontmoetingsplaats zijn voor de Slovenen in Nederland. (uit artikel 2 van de Statuten) - Pag. 16 - Martin de Sorb We hebben ook ditjaar gereisd met het gezelschap van Horst en Corina Horbig. Ik heb daarvan geen verslag gedaan, maar 66n zaak wil ik toch vermelden. Er zjjn nog zo'n vjjftig duizend Sorben in Duitsland. Dat is een groep Slaven, die in de Lausitz in Oost-Duitsland wonen. Er zat er 66n in ons huis in Planina, waar Corina ons ondergebracht had (zie voor de Horbigs ook vorige Lipa, Mali Grad). Stelje voor, ik heb ruim tien jaar geleden, direct na de val van de muur, de omgeving van Bautzen afgezocht om wat informatie te krjjgen over de Sorben. De geschiedenis interesseert me, omdat het zo'n klein groepje is, dat een verwante Slavische taal spreekt. Er werd me toen verteld, dat er geen Sorben meer over waren. En nou zit er verdomd 66n bij me in huis, en hjj krijgt nog bezoek van een stam- en taalvervvant uit Ljubjjana ook nog. Dat wilde ik maar even vertellen. Van geen betekenis, maar ik ga toch eens met Martin, die Duits, Russisch, Frans, Nederlands en Sorbisch sprekende Sorb, in zijn geboortedorp in Janschwalde, Jancojce, kijken. Dat wilde ik vertellen in plaats van een verhaal over grotten, meren, molens, kloosters en oude steden, Edy Bevk die we ook bezochten. Reisburo SLOVENIE Leden1 van de Vereniging Vrienden van S lovenie kunnen retour Amsterda m - Ljubljana met het vliegtuig voor: 285,00 euro Tarief inclusief: Ticket* Luchthaven belasting • Beveiligings toeslag- Boekings kosten ’ Het betreft hoofdleden en kinderen, geen gezinsleden van 18 jaar en ouder. Hoevvel ieder gezinslid natuurlijk ook zelfstandig lid kan vvorden. 2 Prijsvvijzigingen voorbehouden. Voor informatie en reserveringen: Industrievveg lOa • 2712 LB Zoetermeer Tel.: 079-3304580 • Fax: 079-3315822 • Internet: www.aenp.nu - Pag. 17 - Besedna Uganka / VVoordpuzzel Prve črke odgovorov, brane odzgoraj navzdol, vam povedo, kaj je bilo letos junija. De eerste letters van de antwoorden (gelezen van boven naar beneden) vertellen wat er dit jaar in juni plaats vond. Ime pop skupine, ki je letos zastopala Slovenijo na Evroviziji Deze groep heeft Slovenie vertegenwoordigd op bet Songfestival 2002 Ta reka teče skozi Ljubljano Deze rivier stroomt door Ljubljana Je ob našem morju in meri 42 km Het ligt aan het Sloveense deel van de Adriatische zee en is 42 km lang Znan nizozemski ribiški in turistični kraj fen bekend Nederlands toeristisch vissersdorp Valuta Luksemburga Munteenheid van Luxemburg Država z največjim pristaniščem na svetu je Het land met de grootste daven ter vvereld Blagajniku našega društva je ime De penningmeester van onze vereniging heet Predsednik Republike Slovenije je Milan President van de Republiek Slovenie is Milan Zahodna seseda Slovenije VVestelijk buurland van Slovenie Priimek največjega slovenskega pesnika Achternaam van de grootste Sloveense dichter Ime Groznega ruskega carja Naam van de Verschrikkelijke Russische tsaar Priimek bivšega nizozemskega ministrskega predsednika Achternaam van de vorige Nederlandse premier Uradni naziv nizozemske kraljevske družine (Oranje-) OfficiČle naam van de Nederlandse koninklijke familie (Oranje-) Slovenski kraj, znan po izdelavi čipk Sloveense plaats bekend door vervaardiging van kant Bivši selektor slovenske nogometne reprezentance Ex-bondscoach van het Sloveense elftal (Daueie)! 'efijpi 'nesseN ‘>iO)| ‘uba| ‘U9ja?aj| ‘uiais ‘E>|sui9zoz!N ‘cung ‘WBpu9|o/\ 'B|Bqo 'EaiUBfignh '9J}S9S) >|!U>t!d |>|SU9AO|S - Pag. 18- “I” magazine een echte aanrader! De Sloveense Toeristische organisatie Petindvajset (25) te Maribor geeft 5x per jaar een schitterend “fullcoulor” informatie magazine “ I “ uit. Alle artikelen in het Sloveens en vertaald in het Engels en soms Duits. Kamšt In de juni uitgave stond ook allerhande informatie over Idrija en Cerkno. Van de door Jan Bongenaar beschreven “Idrijska kamšt" wordt geschreven, dat deze van hout en ijzer gemaakt is en uit het jaar 1790 stamt. Het is de grootste pomp van Europa en hij vverkte de afgelopen '160 jaar onafgebroken. Elke minuut pomp hij van een diepte van 283 meter 2 kubiek mijnvvater op. Kwik De aanvvezigheid van het vloeibare metaal werd voor het eerst ontdekt in 1490. Naar verluidt was een man bij het dorp Idrija zijn pas gemaakte houten kuipen aan het testen op vvaterdichtheid. Hij deed dat in een stroompje op de plek waar later de kerk van de Heilige Drie-eenheid gebouvvd werd. Toen hij een van de kuipen naar boven haalde, was die nauvvelijks te tillen, want er zat een loodzvvare, zilverachtige massa in. Op de markt in Škofja Loka herkende men het als kwik, en een echte “kvvikkoorts” ontstond. In 1 500 werd vervolgens de kvvikmijn geopend, die daarmee de op 1 na oudste in Europa is (de oudste kvvikmijn bevindt zich in Centraal-Spanje). Kvvik vvas destijds bijna vloeibaar goud, vvant het metaal vverd gebruikt als medicijn (bijvoorbeeld tegen syfilis), bij de vilt fabricage, in de alchemie en als grondstof voor spiegels - door bijvoorbeeld de befaamde Venetiaanse spiegelmakers. In de 16e eeuvv kvvam er een nieuvve afzetmark bij: Latijns-Amerika. Belangrijke andere afzetmarkten vvaren Amsterdam, Triest en een aantal Duitse plaatsen. Idrija voer er economisch wel bij. Het vvas niet alleen een van de rijkste mijnsteden ter vvereld, de mijn stond ook bekend als de technologisch meest vooruitstrevend in het Habsburgse rijk. Regelmatig vverden nieuvve mijnbouvvuitvindingen geintroduceerd, die daarna elders in Eurpa vverden overgenomen. Kantklossen Idrija is ook bekend door het kantklossen. Elk jaar in de 2e helft van augustus is er een vveek lang het International Lace (čipkarski) Festival Natuurlijk ontbreken de nodige informatie adressen niet: TIC (Tourist Onformation Centre) Ijdrija, Lapajnetova 7, 5280 Idrija Tel. 05/3773898 Fax. 05/3722239 E-mail: obctz@s5.net /H U M I N IIIIS II • H H H H V N II IH K IH IIIH HH M U M M H H w runu ih m n m u k i • h k iiv n ii piniivLH H H .ii p n o s rra n M i s n • k iiiih h h ik ii i f ! ^ Iti 0Q iti VI O iti | 9 S f.||| im! lili c VI X o & > ^ < "D CC O o. a e š S S I 1?» :*