TOPOGRAPHIA G ERMANI AUSTRIAC M CONSCRIPTA CAROLO GRANELLI SOC. JESU sacerdote, NOVIS ACCESSIONIBUS LOCUPLETATA MARIJ: THERES AUGOSTl HONORIBUS DICAT AlSBLlOTHEK^ a MAURITIO L. B. DE BRABE DUM I D E M IN COLLEGIO REGIO THERESIANO S. J. TENTAMEN P UB L I C U M E X DISCIPLINIS.PHILOSOPHICIS A T Q U E HISTORICIS S U B I B A T ANNO SAL. M. DCC. UX. MENSE SEPTEMBRI. VINDOBON/E, Typis JOANNIS THOM^E T R A T T N E R, (Lee Reg. Aulj Typographi et Bibliopol^. M. DCC. L X X. # •' [■ -A AUGUSTISSIM^E INVICTISSIMiE, AC GLORIOSISSIMiB ROMANORUM IMPERATRICI MARIJE THERESIJE HUNGARU ET BOHEMIA REGI APOSTOLIC JE, ARCHIDUCI AUSTRI M 9 D U C I BURGUNDIJE, BRABANTLE, MEDIOLANI, STYRIjE, CARINTHIjE, CARNIOLIAi, LUXENBURGI, WURTENBERGI, UTRIUSQUE SILESLE, PRINCIPI SUEVIjE M A R C H I O N I, S. R. I. BURGOVIjE, MORAVIjE, UTRIUSQUE LUSATIjE, C O M I T I HABSBURGI, FLANDRLE, TYROLIS , &c. PRINCIPI A C DOMIN jE.DOMINaE CLEMENTISSIMjE. AUGUSTISSIM A IMPER ATRIX! agna profe&o Jemper habita lam e fi ■> qua a refufcitatis propa - gatisque fcimtiis Principibus accejjit , bane Imperiorum fun- datores Augufli 5 bane Ccefares bello vi- čloriis inclyti gloria fua quantumvis magna mn credidere inferiorem: ex quibus omnibus nemo imquam tanto illam meruit jure quam TU AUGUSTISSIMA, qiice nonuno conatu y non legibus tantum prudentijjimis , non injli - tutis Jolum optimis huic Reipublicce parti con- fuluifti fuluifti , Jed qua pr ornih etiam propojitis >col- latis honoribus conjicmter illud indefeffa age- re pergis . Atque ipfe ego hodi e rmfus , gloriofum hujus TILE fedulitatis documentum fio 3 utpote cui ,tant o a TE licet me me a tenuit a s fejungat intervallo 5 tantis etji TU obruta Jis negotiis, ad TE ipfam tamen aditum pr obes > propojito- que TUO nomine , progrejfmm a me m litteris fa&orum publicum dar e ut pojjim experimentum c onee dis: non fa tis TIBI er at , fratribus id meis meis boe quondam in Collegio TUO degenti - bus id conceffijje : Tertio beneficium repetis y nec TE dando fatigari pojje ojtendis , quamdiu merendo nos mn fatigaremur : fntjira ego hic gratitudinem pol lic e ar ! quid enim ad Jelicita- tem optima Principi deejje potefi ! quid ad magnitudmem invi&ce THERESLE conferam ego ? Dicam tamen TE non invita 3 imo annuente dicam: beneficiis etiam TUIS cumulate refponderi pojje čredi s: Ji beneficia non in imme - % ritmu collata vi de ant ur: id igitur prajlabo ut divin- dmn&ijjimo TIBI črnimo 3 conftanti in fcien - tias affe&u, perpetuo in patriam Jiudio, tanto TUO favore mn indignum me fuijfe exhibeam. TU interim AUGUSTISSIMA pater e , ut dum fub TUIS pugno aufpicm^ MAIESTA- TI TUA£ offeram Topographiam Germania: bane olim avi TUI confecratam gloria , nibil pudet , or bi iterum TUO illuftratam nomine pr oducer e > nihil enim amori in TE nojiro con - gruum magis effe arbitratus [um. Jam Jam pridem indignabamur tanta quibus TU regnum TUUM illujirafii miracula Us i rix non tantum nota quibns profunt, non om- nium circumferri linguis : metropolitu qnidem TUAM Imperiique Sedem Icetabamnr avidis advenarum omninm ocnlis 3 TUAM loqui ma- gnificentiam ; dolebamus in remotioribus oppi- dis obfciira lat er e 5 tion pauciora hic a TE po¬ jit a feu benignitatis feu Magnitudinis TUM monumenta. Topographiam bane idcirco edi- dimus y novifque qucefub MAJESTATE TUA X X accef- accejferunt incrementis locupletavimus , ut in e a 5 qua[i in unum colleStam fafcem gloriam TUAM videat Idi or /tupensque fateatur 5 nul- lam ejfe tam remotam regni TUI plagam quam materna TILE follicitudinis non pervajit af~ fečlus S 5 qua non fuam MAIESTATI TILE celebritatem felicitatemque debeat: admirabi - tur profečlo orbis univ erfus, aureum ho c quod Provinciis his attulifii Jaculum : admirabitur a TE fola) h a c erečla infiitutaque fuij,ie, qua non dicam Atavorum TUORUM omnium glo¬ dam riam longe fliper ant, qua fceculorum, qike MA¬ RIAM THERESIAM antecefserunt, omnium fuo fplendore famam obfcurant, Jed quce tam brevi temporis intervallo vix humanis perfici potuifse manibus pofteritas fatebitur : frende- bunt adverfarii jeli c it at is noftrce imidi , vota h omin e s quotquot in terris fapinnt omnes jun- gent nobifcum , ut natur ec prodigium AUGU- STAM THERESIAM, orbis de lici as, Pa¬ tri cv P arentem, piani, felicem fofpitent juperi, in generis humani ornamentum ad ferdm ufque četatem artatem confercent: hac mili votonim fumma: in eo folo repojitam mcalumitatem meam ceter- mim exiJtimabo ut Jim MAJESTATIS TILE Clientum infimus MAURITIUS L. B, de Bra*beck. P 11 yE F A T I O E D I T O R I S. P rodit iterum Topographia Germani« AuAriac«, quam eruditiffimus Vir Carolus GranelliS. J. in fua quondam ediderat juventute, & qua fam« illi quam fibi in Republica Litteraria , poAmodum peperit , prolufiffe videbatur. Non pauca erant, qu« novam hanc Editionem exi- gere videbantur: operius ipfius pr«Aantia , utpote quod luculentam affandit lucern HiAori« Patri«, in qua c«cuti« re in tanto hodie eruend« antiquitatis Audio, indignum foret; tum operiš ejusdem raritas, quod fcilicet, avidis Le&orum manibus undique coemptum, plurium hodie ex* petebatur, votis; accedit, quod, cum recentia juxta ac aiv tiqua urbium ornamenta complečtatur, aliqua fui parte mancum effet; cum ab eo, a quo prima hujus operiš fačta eA editio, tot tantaque Provinciis his accefferint ut, A an- tiqua cum pr«fentibus comparentur , novas munifico Su- perorum dono hic creatas regiones diceres. X )( 3 H * c Haec ergo omnia impulerunt ut, dum nova editione Litteratorum votis fieret fatis,non omitterentur illa , quse illuftrandis his Provinciis accefferant: hunc in finem corro- gata fuere undique inftituta nova Litteraria, Oeconomica, Religiofa : fa&um inde ut ducentis facile locis vel au&a, velimmutata Topographia hasc prodeat: nec tamen affe- rere auderem omiffum nihil: id unum affeverare poHiim, diligentise folertiaeque impenfum effe quam plurimum: aft negligentiores fuere quidam, quorum per variasProvincias in id opus petita fuerat opera; id ipfus facile Lečtor con- jiciet, dum Provinciarum quarundam multo caeteris ex- ačliorem defcriptionem offendet; inter eas eminet Tyro- lis , idque attribuendum induftrice Clariffimi Viri Josephi Spergesii de Palens, Secretioris Archivii Status Cu- ilodis, cui debemus vix non omne quod fiic reperietur no¬ vi : mappas non addendas judicavimus, tum quod pafiim has noflro tempore omnium circumferantur manibus, tum quod ese quibus ex limitum immutatione, quaedam accef- fere, ab ordinibus Provinciarum editae necdum fue- rint: Tu interim Lečtor qualicumque noftra opera utere & vale. TOPO* TOPOGRAPHIA ARCHIDUCATUS AUSTRL«. deinceps populiš habitata. Quae ante hasc tempora inibi fuerit re- rum facies, ob lincerorum anna- lium defečtum, quod & plerisque totius raundi nationibus contigit, prorfus intercidit: apage enim in- ania fomnia, quse a Matthseo quo- dam nimis creaule defumta Henri- cus Gundelfingius anno milleiimo quadringenteiimo feptuageiimo fex- toinAultriacosfaftosinvexit; pri- mumfcilicet AuflriaeMarchionem, nefcio quem Abrahamum fuiffe,tre- centis annis , fi Superis placet, an¬ te Patriarcham Abraham ex Ter¬ ra admirationis in tranfmarinis partibus lita , a Domino Sathait expulfum , & cum uxore Sufanna in hanc oram jam prius ab aliquo Judseo Judaeiiaptam dietam adver* A • fo Uftria, Germanici Or¬ bis Gemma, quse mo¬ do ab Ortu Hunga- riam , ab Occafu Bavariam, ab Au- ftro Styriam, & ab Arčto Bohe mi am , Moraviamque refpicit , Romanae Reipublicas, & primorum Caefarum tempore in tres difcifTa partes amplioribus Provinciis infertas, totidem iimul nomina fortiebatur : nam ad inter- fluentis Danubii dextram, quod ab Oeno fluvio ad Cetium montem extenditur , Ripenfi. Norico, reli- quum Superiori Pannonise , Gras- cis Pceonias, adhaerebat; fola ve¬ ro ea pars , quae fluvii livarn oc- cupat, Germani a tune audiebat, a Quadis & Marcomanni§, aliisque T opogr. Aufir. P. L 2 Topographia Archiducatus fo Iftro advedtum; huic vero fub- rogatum primogenitum Achaym cum conjuge Namyaym, Comitis Hungarise nlia, dein alios partim Ethnicos, partim Judaeos , nempe Raban , Leptan, Nynter, Lynal, Peyna, Zavan, &c. Supervacaneum equidem eft, hujufmodi nugas plu- ribus refellere, cum temporum, locorum, ac perfonarum ratio me¬ ram effe impofturam luce meri¬ diana clarius evincat: merito pro- inde tanquam abfurdas fabulas Lambecius Caefareae Bibliothecae vn»n?°de P ra2 ^ e ^ us » ( a ) caeterique omnes bibL lib! eru diti Auftriae fcriptores cariofam 2. c. 6 . hanc antiquitatem explodunt, ita ut ejusdem autborem Cufpinianus (b) Defcr. (b) nugatorem perditifliinum, JE- Aultr. neag Sylvius, Friderici Imperato- ris a fecretis, dein Summus Pon- tifex Pius II. ineptiffimum Syco- phantam nuncupare non dubita- rint. Hifce figmentis anfam prae- buiffe videntur quatuor vetufta mo- numenta, hebraicis literis exarata ( ubi nulla tamen fit illius pfeu- do-Abrahami mentio)Guntendorf- lii, ut fertur, inventa, & a Lazio in fuo de gentium migrationibus opere exhibita,de quibus prolixa nimis differtatio foret contexenda, ' Ptolomaei Aras Flavianas, (f) aut (f) Lib. 2. Plinii Flavium , (g) quia hoc No-c. u. rico limiliter ab authore adfcribi- GO Lib. 3. tur, illas vero Ptolomseus inter c ' 2 ^’ Germani* Urbes in Septentriona- li Danubii latere litas recenfet. Una adhuc fupereft obfervatione digna fententia, qu* poft Ottonem Frilingenlem S. Leopoldi filium ob facilem in Viennae vocabulum inflexionem quam plurimis placuit, Viennam nimirum Flavianam, aut Fabianam fuifte antiquitus appel- latam. Pr*cipuum ejus fundamen- tum innititur vita S. Severini ab Eugippio confcripta, & apud Vel- ferum, & Bollandum reperienda, idque per citata fuperius monu- menta lirmiter folidari illius pa¬ trom arbitrantur. Attamen omni¬ bus rite perpenlis neque hoc af- ferendum exiftimo; nam quantum ad inferiptiones attinet, etli in iis Ala Flaviana, aut Fabiana cohors, ejufque Praefedlus Titus Ampius Flavianus fepius memoretur, qui inde inferri poteft Vindobonamob ejus nominis legionem ibi commo- ratam in Flavianam tranliifte ? quod tamen veluti inexpugnabile r , , r , Lazius (h) afleverat; Imo oppoli- yjen. i°i! tum c. 4. A U' S T R I JE. 9 tum longe vero fimilius contendo, fub praefečfura fcilicet Titi Fla- (OHift. viani, qui uti ex Tacito (a) appa- 2 * ret, Galba Imperante in Pannonia verfabatur, praetenfam nominis mutationem accidere nequivifle, cum prout fupra vidimus, etiam apud pofterioris sevi Scriptores non aliter quam Vindobona nun- cupetur. Verum nec ex S. Seve¬ rini Vita conjicere licet, Flavia- nam vel Fabianam ibi indicatam Viennenli folo convenire, illius enim &pr3emiffie Praefationis con- textus innuere videtur, S. Severi- num pofl fuum ex Oriente adven- tum in Norico femper fubftitifle, quare in occidua potius Cetii mon- tis declivitate antiquae Flavianse fedes foret inquirenda, prsefertim cum Pafchaiius Diaconus Roma- (b) Ep.vi-nus in Epiftola ad Eugippium (b) t® prsfixa. Beati Severini finitimas Pannoniorum Provincias non Pannoniam incolentis meminerit, & Paulus Warnefridus Diaconus Aquilejenfis S. Severini Coenobium, quod Urbi Flavianse Vitse author connečfcit, intra No- ricorum fines non obfcure repo- nat. Qui plura expetit, Lambe- (c) Bibl. 1 c i um coniulat, (c) hsec fufius de- a ‘ t-r ' ducentem , fentiatque inde , quod libuerit, namque ego interim me conferam ad certiora. Cum Divus Leopoldus Auftrise Marchib promotis, ut jam monui- mus , ad Orientem finibus, Aulam fuam Cetii montisvertici impofuif- fet> ccEpit Viennenfe folum primo Topogr. Aujlr. P. L venatoriis mapalibus , dein nobi* lioribus aedibus illuftrari; jacebat enim ante 500. circiter annos de* leta a barbaris Vindobona, neb ullum fui veftigium pofteris reli- querat, fed folse betulae alisque ly lveftres arboreš incultamterram obumbrabant: unde non aliud erat loco nomen, quam Perkhoff feu Birkhoff, cui concordi calamo fubfcribunt & ii, qui perpetuam alibi nominum Flaviam , Fabiana , Biana , Piana, Vietma fucceflionem invehere conantur, aflertionis fuse conftantiam parvi pendentes. Haec itaque fuere grandsevae jam Vien- nae incunabula a prseterfluente amne Wienn, ficut prius Vindo¬ bona a Vindone nomen mutuatae, quae ea dein fecit incrementa , ut brevi juftae Civitatis fpeciem prae fe tulerit, atque Henricum II. tum Auftriae Ducem ad Aulam fuam in eo foro, quod adhuc Hoff vulgo dicitur , anno 1156. extruendam loči opportunitas invitaverit. Du- calem Urbem novis aedificiis au- dtam paulo pofl; circa annum vi- delicet 1192. lateritio muro turri- bus immixto, cujus veftigia apud rubrae turris, ut vocant, portam etiamnum fuperfunt, Leopoldus VII. cognomine Virtuofus circum- dedit,impenfo in id lytro Richar¬ di Angliae Regis , quem ob inju- riam Accone, feu Ptolemaide in Syria ab eo libi illatam, ad fua re- vertentem in carcerem conjece- rat; in illius fiquidem Urbis ex- B pu,- io Topographia Archiddcatus pugnatione,cum Leopoldu s fupera- to ante omnes muro ad turrim elu- čfcatns, fuum in ea vexillum expli- cuiffet , Rex inde deturbari , & conteri perquam inique jufferat. Quinque alaudas Auftriacorum tune inligne vexillum oftentabat; at cum in eo ipfo alfultu candida Ducis veftis hoitili cruore confper- fa ubique rubefceret, folo fpatio, quo baltheus medium hominem cingebat, adhuc albente, in rei memoriam clypeum rubrum alba interfečlum linea, quod inligne hačfcenus in ufu eft, a Caefare ob- tinuit: licet alii Auftriam ipfam Danubio per medium le di a m ab il- lo ob oculos poni interpretentur. Leopoldi VII. filius Leopoldus VIII. cognomine Gloriofus polt Friderici fratris natumajorismor- tem ab anno 1198- Auftriae Dux deferta priori Aula multo fplendi- diorem in eo loco erexit, in quo Auguftiliimorum Caefarum Sedeš per terna pene fecula perfeverat, quorum occalione in eam, quam modo admiramur, Civium opu- lentiam, & Palatiorum fplendo- rem fucceffu temporis floridillima hsec Civitas evalit, latis infuper moenibus, amplisque propugnacu- lis ab anno 1540., & peculiariter anno 1636. ad hoftium invidiam probe communita; fed nec praeal- tis aggeribus coerceri potuit Vien- nenlis Urbis Majeftas, quin fe £0- ras effunderet, utpote Suburbiis jnagnas Civitates aaa;quantibus un- dique fepta, quse olim foilis adja_ cebant, ab anno vero 1683. tuto fpatio ab iisdem remota au« guflis nitent Palatiis, totque hor- torum alUuunt deliciis , ut iEmo- nia Tempe huc diceres commi* grade. Sexies obfeffa Vienna ter relli- tit, ter cedit. Reftitit primo an¬ no 1477. Matthias Corvino Hun- garise Regi ob fubmiffas a Fride- rico Imperatore copias hinc re- ceaenti: fecundo anno 1529. Soli- mano Turcarum Sultano, Urbem moderante Philippo Comite Pala- tino Rheni, muros autem propu- gnantibus ad Carinthiacam por- tam, ubi majus periculum immi- nebat, Hifpanis , inde ad Stuben- fem, & aliam arubra turri cogno- minatam Erneflo a Brandenftein cum auxiliaribus Imperii cohor- tibus & duobus Bohemorum mil- libus, item Wilhelmo a Warten- burg, & Comite Joanne ab Har- deck Equitum Ductoribus, ab his adjudaeorum turrim, vulgo im El* lend,prope novam portam cumAu- ftriacis Reiprechto ab Eberllorff; hinc auScotenfem, &Aulicamcum fuis militibusMaximiliano Leilfer, & prasterea cum Civibus Joanne a Greifneck , & Joanne Haufer, Au- lam ipfam Leonhardo a Vellis: ab ea ad Auguftinianorum Coeno- bium cum Styris Abello ab Hole- neck,inde rurfus ad Carinthiacam portam Eckio a Reifchach tribus peditum millibus ftipato , ac infu- - P er A C S T RI II (a) Apud JŠchardiuni per cum Carinthis Joanne Caccia- ner: ita l’yncbronus author, Fer¬ dinandi I. Epheborum Praeceptor: (a) tertio demum gloriofiffime re- ftitit anno i A 83- Primo Turcarum Viiirio Muftapha Čara, a S. R. I. Comite Rudigero Erneflo a Sta- renberg ftrenuo defenfa, & a Jo¬ anne III. Polonorum Rege , aevi- que noftri Annibale Carolo V. Lotharingia? Duce Cadarei Exer- citus Archiftratego, nec non aliis Imperii Elečtoribus ac Principi- bus in auxilium advolantibus, poli celeberrimam de Turcis vicfcoriam liberata. Ceffit econtra primo anno 1241. Friderico II. Auftrias Duci, quem quadriennio prius Viennenies expulerant, invitato atque in urbem admiffo Friderico II. Csefare, qui nova Viennae inii- gnia praefigens, Aquilam fcilicet auream in campo nigro, eam li- beram, atque Imperialem declara- vit: fecundo Rudolpho I. Impera- tori Habfpurgico anno 1277. ab iniquo Ottocari Bohemise Regis dominio eam vindieanti: tertio denique anno 1485. Hungarorum Regi Matthias, qui cum Vienms maximosintercruciatus anno 1490. vivere deiii{Tet,illico Cives adven- tantem cum equitihus Maximilia- num Friderici IV. tune imperan- tis filium undecimo Calendas Se- ptembris gratulabundi recepere. Parergi loco veniunt irrita tenta- menta Henrici Comitis Mathefii a Tburn Bohemorura Ducis, qui an¬ no 1619. aulicam, novamque por- tam bellicis tormentis laceilere praefumfit, & Suecorum, qui ad majoremDanubii pontemTJrbi in- cubantes continuis trajiciendi mo- litionibus eam fatigarunt. Anno dein 1741. novus oblidionis fub- eundae terror Viennam invaftt: Gallis, Bavarisque in Auftriam in« feriorem atque ad farnim ufque S, Hyppoliti hoftiliter graflantibus, quaj licet expeditio, veriis in Bo» hemiam hofiium armis, inter fo- lum metum fteterit, manifeftum tamenhic documentum fidelitatis, devotique in Principes fuos ani- mi dederunt incolas, cum firmmi, iniimique faeri, & profani manus admoverint laboribus, paratosque fe obtulerint, qui in periculi, mor- tisque adeo ipiius focietatem cum militibus in Urbis tutelam veni- rent: ipfa quoque urbs mutatio- nem quampiam lubiit, nam popu¬ li frequentia, longaque pax non tantum pomserium, fed ipfum mu- rorum ambitum arque adeo inte- terius munitionis vallum, domi- bus. hortisque compleverant, exi- guis quidem illis, led iifu, loči- que amoenitate confpicuis , ause omnia inftante bofte dir uta , folo- que fuerunt sequata: ifa ut & ro- bur munitionibus rnajus, aerurbi patenti or, publicotpie acceflerint, toto urbis ambitu non mamama ambulaera: i pl Is quoque operibus exterms, dirigente pnmum Comito a.Khevenhtiller, da na e Comite a B 2, Dana (a) Hill: or. Alemann. fb,Chron. Vig n. 1 .2. c. 4. 12 Topographia Archiducatus Daun utroque urbi, cum militari coamis quippe fcriptor anonymus poteftate praefečto , munition.es ad- apud Lambecium (c) duntaxat re- (c) BibL ječfce funt aliae, veteres emendatae fert, Guidonem convocafte Eptfco-^ 2 - c * 4 > ampliataeque funt: deinde Stuben- pos in Salisburgenji Epifcopio conjlitutos, fem inter & rubram portam , du- & teftatur ad eundem annum Ste- čta per minus quodpiam interja- ro Uladislaum in Salisburgenfem censque propugnacuium via, no- Archiepifcopum confecratum pri- va conftručta e It porta qua2 The- mo fuiife feilo Sanctitlimce Trini- refiana dičla eft. tatis, hoc eft 12. Junii, pofc abfo- Singularia Viennse decora jam lutumjam Sede vacante concilium, fubnexurus , a facris aufpicabor. quod a fexto Idus Maji non nili Primus Urbi Parocbus praseffe juf- triduo tefte anonymo duraverat. fus eft Eberhardus anno 1140. , Anno dein 1364. Parocbiam Vien- vel potius ejufdem feculi 57. a nenfem in Pra-pohturam, Wern- Paffavienft Antiftite Remberto. bero ad novam dignitatem affum- .Succeftorum nomina longa sevi to, erigi curavit Rudolpbus IV'. vetuftas obliteravit: ab hac tamen Archidux Auftrise, fubječtis illi temporis edacitate Petrum Magi- circumfitis Parceciis , adjunctifque ftri etiam titulo clarum exem.it 24. Canonieis, qui purpurea mi- Provinciale Concilium anno 1267. cantes vefte auream in pečlore fub eo Viennas celebratum , cui crucem portarent > & cum fuppli- praefedit Guido ex ordine Cifter- cationes ducenda? forent, duode- cienfi, S. Laurentii in Lucina Car- cim ex iis , Religiofos Carmeli af- dinahs Presbyter, & Apoftolicse feclas praecederent, totidem fubfe- Sedis Legatus; interfuere, prout querentur; ut lic gentilitium Au- (a) recenfet Henricus Stero , qui ftri^ inftgne reprsefentarent: quae fub Rudolpho I. floruit, pfoannes confuetudo una cum rubea Cano- Pragenjis , Pet rus Putavienjis, Bruno nicorum toga poftea obfolevit, bis Brixinenjis , Cunradus Frijingenjis , Leo etiam ad quatuordecim folummo- Ratisbonerifis , Amulricus Lavadinenfis do redactis. Demum anno 1480. Epifcopi, alii qmmplures Diacejibus obtenta ante decennium a Paulo Pnelati , Archidiaconi , d? Dečani. La- II. fummo Pontifice facultate, Fri- zius (b) nvulto recentior author dericus IV. Imperator Epifcopa- omilfo Lavantino addit Patriar- tum, nulli Arcbiepilcopo fubječtum cham Aquilejenfem , Archiepifco- Viennae Fundavit, ad quem primus pum Salisburgenfem, Epiicopos evectus eft Leo aSpaur patriaTy- infuper Tridentinum, Olomucen- rolenlis; bunc exceperunt 13. alii fem, & Uratislavienfem, quod de ante Melcliiorem Clefelium S. R. primis tribus ver obrnile non eft, E. Cardinalem, cujus anno 1630. A U S T R I JE. vita funčti fucceffor Antonius Cre- mifanenfis Abbas, omnium primus Principis dignitate fulfit a Ferdi¬ nand o II. Caefare collata: ad pre- ces dein auguftifiimi Caroli VI. an.no 1721. ab Innocentio XIII. Pontifi.ee maximo Viennenfis Ca- tbedra Archiepifcopali dignitate in- fignita fuit, Neoftadienlis Epifco- patus Viennenfi Suffraganeus, ut ajunt, datus eft; primus Viennae Archiepifcopus fuit Sigismundus Comes a Kollonitz anno dein 1727. a Benedidto XIII. purpuratos inter Patres adlečtus. Catbedrale Templum fubftitu- tum eft alteri, quod a Remberto Paffavienfi Praelule omnium San- etorum bonori confecratum pofu- erat anno 1140. Henricus II. nec- dum Marchio, vel, ut probabilius videtur, anno 1157. jam Auftrias Bux. Jecit amplce bujusBafiliCce, quam hodie fpečtamus, fundamen- ta Archidux Albertus II. cogno- mento Sapiens, qui alias etiam Contračlns dicitur, eamque S. Pro- tomartyri Stephano Albertus Epi- fcopus Paffavienfis anno 1340. Do- minica in albis, hoc eft 23. Apri- lis, faeris ritibus de more dicavit; ad fupremam vero coronidemper- duxit anno 1364. Archidux Ru- -dolpbus IV. inchoata fuperiori an¬ no nobiliflima turri, quam Alber¬ tus III. Templi tečlo sequavit, ac demum Albertus IV. anno 1400. ad 460. pedum altitudinem promo- tajn abfolvit: opus non modo tri- bus, quibus jam ftat, fed infinitis feculis digniilimum, quod cum alfi quando infpexiffent Bofhienfium. Legati , tefte ^Enea Sylvio poftea Pio II. Papa, in eam ivere fenten- tiam, ut turrim illam pluris conjti- tijfe dicerent, quam regmim Bofniae ve- nundari poffet. Commendant praeterea Ecclefiam tum plurium Liplano- rum gazophylacium , tum Rudol- phi IV., Alberti III., IV., & VI. * itefn Wilhelmi, & Leopoldi Su- perbi Archiducum tumbse , atque multo marmore dives Friderici IV. Imperatoris Maufolamm; mi- norem turrim sss campaiium iupra 200. centenarios grave, & epemi- terium lapidea Cathedra, ex qua S. Joannes Capiftranus latino inio- mate etiam a plebe divinitus per- cepto concionem exhortabatur. EpifcopaliBafilicas undecimRe- ligioforum Templa, quai Urbem non parum condecorant , paucis fubjiciam. Scotenfium Benedičci- norum Abbatia faftos fuos orditur ab Henrico II. Auftrias Duce ibfi dem fepulto, qui anno 1158- eam in honorem Dei, & hudem J'u<£ Genitri- cis gloriofijjinue Virgiuis , denique m coni- memoratioium Beati Gregorii in prcedio proprio fundavit ; prout fonant dati hac fuper re diplomatis ver- ba; fimulque praeter Parceciam bo- fpitalitatem inftituit erga Peregri- nos in' Terram Sančtam commean- tes exercendam, inter quos cum frequentiores viderentur Scoti, Scotorum, vel Scotenfium nomen B 3 Cce- *4 TgPographia Arcbiducatus (a) Defcri. Coenobio adhaeiit: Cufpinianus (a) Aollr. tamen ab ipiis Religiofts ex Sco- tia accitis illud derivat. Venu- ftum, quodhodie viiitur Templum ab arino 1590. afturgere ccepit, quo fcilicet antiquum ab horribili terrae motu totam Civitatem im- maniter quatiente jacuerat proftra- tum. Carmeli Vienneniis funda- tionem (in quem a Carmelitis de- fertum Societas jefu perFerdinan- dum I. Romanorum Regem afino 1554. introdučfca eft) Leopoldo Gloriofo Auftriae Duci fub feculi decimi tertii initium vetuftiorem fuam Aulam iis donanti attribuit (b) Spec. Fuggerus, (b) & Cufpinianus; (c) hon. 1. 2. ean( j em vero Lazius (d) differtus- (č; Defcrr. ^[ ue Rudolphum IV. Auftriae Ar- Auftr. chiducem; fed litem opportune (rt)Chron. dirimit Gerardus de Roo (e) affe- V iea. l 3 -rens Rudolphum plura elargitum (eVAhnal. Carmelitis fuifle, ficque promeri- Aufir. 1. £. tum , ut Fundatoris titulo ab iis- dein infigniretur: inter munera autem conjicere fas eft, numeran- dam quoque efle novi Templi ftru- čluram , quam Lazius in Beatilft- maeVirginis honorem tune fadlam docet, cum ea non tantam often- tet setatem, ut quinque feculorum intervallum aflequatur , eft enim illud, quod Profeflorum Domui contrguum in foro vulgo Hoff di- 6I0 fpeciofo inititur veftibulo. No¬ bile etiam Templum ad S. Mariam Rotundam fub Ferdinando II. C*- fare primo conftručtum, veteris inftftit ruderibus, quod anno 1190. a Leopoldo Virtuofo ere&um, alius Leopoldus Auftrise Archidux anno 1325., deletis jam ante 18. annos Templariis primis illius poffefTo- ribus, faero Praedicatorum Ordi- ni tradiderat. Adnexa huic eft am- plaBibliotheca aFundatore Wind- hagiana dičta puhlico ufui ftatutis horis expoftta. Seraphico Ordini Fridericus II. Auftriae Dux, qui ab anno 1227. gubernare ccepit, facellum, aedesque aflignaverat; fed Ottocarus Bohemiae Rex ara- pliori Templo, quod S. Cruci di- catum voluit, initium dedit; Blan¬ ca Philippi Pulchri Galliae Regis filia, & Rudolphi III. Archiducis uxor illud profecuta eft; tandem Elifabetha Aragonia Friderici III. Imperatoris conjux perfecit, aMi- noribus Conventualibus modo de- core exornatum. Parochiale S. Michaelis Templum , diruto alio angufto, quod antea ibidem exta- bat, a Rudolpho III., & Otto ne Archiducibus aedificatum, Clerici Regulares S. Pauli anno 1626. a Ferdinando II. obtinuere, fecula-' ribus Sacerdotibus Parochiae mu- nia prius adminiftrantibus fubftitu- ti. S. Annae Templum anno 1320. pr o peregrinis exftruel;um prima fuit Societatis Jefu Sedeš a Ferdi¬ nando I. anno 1551. Viennam ad- vocatae, fed paulo poft ea ad hodiernam Profeftorum Doraum tranfmigrante Equeftri S. Stephani Ordini commodatumeft, &rurfus anno 1626. eidemSocietati,Tyro- CHlii A u s t r r m. *5 cimi excitandi gratia reftitutum. Anno 1748- Templum illud cum adlita turri, fulmine conflagravit, aft eodem adhuc anno e cineribus furrexit magnificentius. Aulica S. Auguftini Ecclefia cum adjun- člo Coenobio ortum fuumduxitab Ottone Archiduce anno 1338., vel fequenti, vita funčto, cellitque E- remitis S. Auguftini; nune vero ab Auguftinianis , quos difcalceatos vocant, incolitur , & illuftratur. Templo S. Dorotheag faero, quod ab Alberto II. Archiduce inchoa- tum , a Rudolpho IV. completum, & fecularium Presbyterorum cu- ras traditum fertur, Regularium Canonicorum S. Auguftini Colle- gium adnexuit anno 1414. Andreas Blanck, vel Planckner Parochus in Gars , dein Alberti V. Archidu- cis Prasceptor, & Cancellarius. Minores Obfervantes, qui S. Theo- baldi Monafterium in Suburbio quondam inhabitabant, eo ob Tur- carum metum folo tequato, in Ur- bem admiffi, tandem circa annum 1589. ad D. Hieronymi Templum invitati funt, quod Conradus Hol- zerus Civitatis Viennenfts faepius Judex, ac Confulpoenitentibus foe- minis horas Canonicas Germanico idiomate quotidie concinentibus , decimo quinto feculo ineunte fun- daverat. Academicum Societatis |efu Collegium, ejus, quo modo truitur, Templi Moecenatem Fer- dinandum II, Csfarem ab anno 1628- veneratur. Deaique S. Fran- cifci ad novum forum Ecclefta cum crypta Auftriacis Principibus de- ftinato, & Capucinorum Afceterio, cui locuplesfacrarumReliquiarum thefaurus magnam famam conci- liat, erigi quidem coepitaMatthia Csefare, & Anna ejusdem confor- te, fed anno duntaxat 1631. coro- nidem adepta. Principum exuviis deftinata crypta cum plures non caperet, novum ftbi pcfterisque fuis Saceilum funebre Auguftifti- ma Therefta, e folido erexit mar- more, in hujus medio Maufoleum furgit, artincis manu fuperbum, Auguftorum aliquando urnas exce- pturum : vidiorias , memorabilia- que iis regnantibus fafta ftanno af- labre coelata opus veftiunt; cir- cumquaque minora funt recepta- cula, meatufque , quibus coelo re¬ cepta illuftris Familia mortalis corporis reliquias deponet: hic altiore animo folet Augufta, hu¬ mani faftigii vanitatem contempla- ri, dumque longas hic horas, pro- avorum manibus parentat, mortis, quam hic praelentem conteinplatur, terrorem deponere , & integra ad- huc vita mori, rara in Frincipi- bus fortitudine diicit. Tot Religioforum pietatem as~ mulantur facrae Eeo Virgints per feptem Urbis Parthenones diftri- buta?. Antiquitate praftat S. Ja- cobi Templum , quod normulli a Leopoldo Largo AuftriseMarchio- ne anno 1113. aedificatum volunt a anfajn ei, ut feruat, porrigente S, ToPographia ArchiducaTUS t6 Jacobi,imagine qu« torrentis Vien« aquis innatansad ejufdem ripam fpa- tianti occurrerat ; alii vero cum (n)Chrrn. Lazio (a) fub Duce Leopoldo Vir- V:en. 1.2. tuofo anno 1190. illius exor- c - 2 - dia autumant contigifte: Acceflere poftmoduni Matron« qu«dana ex Carinthia huc profečl« , & D. Au¬ guftini regulam amplex«. S. Cla- r« Monafterium ad cceli portam vulgo Himmelport dičtum , cui Catharina Alberti II. Archiducis fi- lia aliquando praefuit, anno 1267. a M. Gerardo Viennenli Parocho S. Norberti Monialibus erečtum, ampliavit anno 1331. Agnes Au- ftriaca Andreas Hungari« Regis uxor, incolatu vero l'uo nobilita- vit Anna Friderici III. Imperato- ris filia, & Poloni« Regis Vidua; veram iis admodum imminutis Cardinalis Clefelius S. Auguftini Canonicas fuffecit. S. Laurentii Templum, ac Coenobium Archi- dux Otto anno 1337. quorundam Monialium habitationi addixerat, quarum deficientium vices exple- verunt ali« D. Auguftini legibus obnoxi« e fuburbano faltu , quem vulgo Prater dicimus , huc trans- lat«. Ad S. Nicolai Ferdinandus II. Imperator fuadente piifiima conjuge Anna EleonoraSančtimo- niales ex Ordine D. Clar« Pofo- nio addučtas collocavit, monafte- rio dein anno 1651. amplius dila- tato : extiterat ibidem prius pau- perum ftudioforum Collegium,cui Joannes Fabri Viennenfis Epifco- pus Bibliothecam his terminis le'- gavit. Donamus Collegio nnjtro apud S. AHcoliium , ordmamufijue , utinper- petuum Jladentibus ufui jit juxta Jlatuta č? prafcripta nojlra. Aflium Viemice I. Septembris amin 1540. Regium ad S. Anpelos Coenobium ab Elifabe- tha Auftriaca Caroli IX. Gallise Regis vidua , Caroli Antonii Ar¬ chiducis Aula in eum ufum coem- ta , anno i,583- fundatum ingrefl« funt Moniales Grdinis S. Clar« Monachio ab eadem accit«. S.Jo- fephi Monafterium Fundatricem agnofcit Eleonoram Ferdinandi II. C«faris confortem, qu« illud facris Carmeli Virginibus una cum fuis exuviis concredidit. Demum Urfulin« ab Eleonora Ferdinandi III. Imperatoris conjuge Viennam invitat«, anno 1675. Templum, & Monafterium fibi erexere. Superfunt omiffis tenuioribus Sacellis vetuftate fua celebria Tem- pla S. Petri, & S. Ruperti, nec non S. Joannis Baptift«, & S. Elifabe- thae, quorum hoc ad Teutonicos Equites, illud ad Melitenfes per- tinet; at dum majorem eis «ta- tem, quam temporum, locorum- que ratio patiatur, plures Lazium (b) fecuti arrogare contendunt, (b)Chron. veram illorum originem affequi ^ rien - 2 - neglexerunt. Certe eruditiftimus Lambecius (c) anile commentum , čf CO ® bi ' h prolixion refututione indignum vocat a ‘ c ' 11 Meriani fententiam arbitrantis Viennenfe S. Petri Templum a Ca- rolo Magno fuifte eo in loco ex- CT- A U S T R I M. eltatum, in quo olim fuper Fla- vianas Aras Domitiano Caefari li- tabatur: hujus interim opinionis infirmitas, uti & alterius hariolan- tis , reliqua tria praedičia Teinpla S. Severini opus efle, facile elici poteft ex iis , quae de Viennag or- tu, veterique nomine, quantum praefcripta brevitas linit, iuperius aifferuimus. Magnam quoque an- tiquitatem iibi vendicat Templum Deiparae facrum, quod cum addi- ta Parcecia a quodam Paffavienii Antiflite, cujus Diceceli etiamnum fubeft, aedificatum, olim a littor.e, am Geftadt, modo vero a gradibus cognomen fuum mutuatur. Tem- plis fubneeto bina Auguiliffimae pietatis monumenta, aeneam fcili- cet Immaculatae Virginis ftatuam fuper editam columnam in anti- quatae Aulae foro ab Imperatore Leopoldo Magno anno 1667. ere- dlam, & parem JEgyptiacis obe- lifcum ab eodem Augulliffimo Cae- fare folemni primi lapidis politio- ne in herbario foro anno 1682. in* choatum, & decennio poli folem- niori adhuc ritu tanquam fopiti epidemici morbi, qui anno 1679. in Urbem fevierat, anathema San- cliffimag Triadi confecratum. Ter- tius in foro alto acceffit Co¬ lo dus , quem Jofephinum vocant; voverat hunc D. Leopoldus Aug. S. Jofepho Virgini Matri Defpon- fato, n filium Jofephum Romano- rum Regem, quem anno 1702. ad Landavii expugnationem mittebat, Topogr. Aujlr. P, L 1? reciperet: voti reum mors & Leo« poldum, & Jofephum, quo minus folverent, prohibuit; CarolusVI. pari cum duobus aliis magnificen« tia opus abfolvit , dedicavitque anno 1730. Eodem foro uti & duo* bus aliis, commodis ulibusque pu« blicis perpetui fontes manare coe- pere: canales receptaculaque, fta* tuis ornatuque alio inftru&a mi- ram quantam civitati attulerunt magnificentiam. Neque defunt facra Suburbiis Pallatia ; ccmplečlitur enim Leo- poldina Civitas Danubianae Infulae ad Boreale Viennae latus infidens, Paroeciam D. Leopoldo facram a Leopoldo Magno anno 1670., pul- lis inde Judaeis rellauratam; Dis* calceatorum Carmelum a Ferdi- nando II. Caefare exftručtum; & Fratrum S. Joannis Dei Nofoco- mium cum S. Joannis Baptiflae Tem« plo a Matthia Imperatore primum eredtum, dein poli anni 1652. in- cendium a Ferainando III. in me- liorem formam redactum, & ab Auguftiflimo Leopoldo Sančti eo- rum Patriarchae brachio ex Hifpa« nia fubmiffo ditatum. Extra Hungaricam feu Stuben- fem portam in viae regiae aditu ege- norum Domicilium confpicitur, vaftum illud magnificumque, quod a D. Joanne Nepomuceno , cujus honoribus in pauperum fuflenta« tionem aes moecenates contulere, agnomen obtinuit. Primum anno 1723. Domus aliqua condudta eft ? C in Topografhia Archiducatus 18 in qua egeni complures liberalita- te privata, corrogataque ftipe ale- bantur, doneč D. Alberti Kauf¬ man a Manfegg pia donatione an. I7 2 4- cenfus annuus alendis pau- peribus quatuordecim, deftinatus fuiffet: acceflere fubinde alii, ut adeo 50. hodie viribus atque opi- bus deftituti, ex perpetua, plures alii ex corrogata indies Eleemo- fyna fuftententur: quorum in nu- merum puellse orpbanae 24 ve- niunt anno 1729. cseteris adjun&ae, quae idoneis fexui artibus, ac la- boribus informantur, ut ftbi dein iplis honefto queftu alimentapro- curare valeant: hi omnes cum an- guftae alibi effent egenorum nume- ro aedes, in Principis Hannovera- ni hortum, ubi nune degunt,Moe- cenatum sere comparatum, inftru- čtumque anno 1727. translatifunt. In ipia via regia, sedes occurrit faera cum Sančtimomalium a San¬ da Elifabetha Parthenone: Afce- terii alumnse incredibili Cbarita- te, delatis ad fe fexus fui aegrismi- niftrant; locum hunc, annuosque reditus Sereniftimae Archiducis Elifabethae Belgii olim Guberna- Iricis pietati, in acceptis referunt, quae anno faeculi labentis nono fa- bricam utramque condere coepit, atque ad eum , quo nune vilitur ftatum perduxit integrum, magno jndigentium prseiidio ; eadem via vifitur infigrte Templum cum Di¬ vi Auguftini Eremo in SS. Seba- ftiani. <& Rochi h ©norem anno 1542. a Ferdinando III. condi coe- S tum, fed pofl: atroces annii656. ammas , oz Turcarum Viennam ultimo obfidentium barbariem his proximis annis longe fplendidius renovatum. In via ut vocantcurforia( 9 ?Ctttt* »C$) Divae Matri vilitanti faera- tum eft templum, cujus & afcete- rii lapidem primum Wilhelmina Amalia Augufta , 1717. jecit, an¬ no, dein 1719. Moniales inftituti a S. Francifco Salefio coeptieBel- gio Caefareo evocatas, ipla Augu- ftiflima fub inftrudfco fupplicantium ordine hue deduxit: Templum Vero cum Afceterio anno 1730. ad Csefareamvere magnifieentiam per- duxit: haec templi moles, externa fpecie ad omnem Majeftatem ma- gnifi.ee exftrues ingentes, quas Respublica & Icientiae ex faluberrimo hoc infti- tuto, ubi adoleverit amplius, ali- quando capient. Nec lilendum eft de Collegio nobilium educationi deftinato, quod & fuis erigi Auguftiflima au- lpiciis, honorificaque nominis fui appellatione Therelianum dici vo* luit; huic ceflit seftiva quondam Caefarum habitatio, nova Favoritta nuncupata: hic, cum extremum diem’ obiifiet Carolus VI. pientif- lima Filia locum, qui perpetuo triftiftimi cafus revocaret memo- riam, relaxando animo nequaquam congruum judicans , muliš eum facrare voluit, ut illuftrata tot Caefarum veftigiis domus ad vir- tutum aemulationem juventutem traheret: hunc in finem an. 1747. Societatis Jefu Patres huc trans- migrarunt, nobilefque hic omni fcientiarum genere imbuendos fu- fceperunt, quorum numerus Au- guftifiimae favoribus ftudiisque ita crevit, ut nova , alae uni conta- bulatio fuperimponenda fuerit, adjungendaque pariš amplitudinis altera, atque ita domus, quae mo* deftias magis, quam Majeftati Cae- farum olirn erat conformis, am- pliflimi nune Palatii formam prse- fert. Difciplina Domus ex Cele- berrimis Europae petita Acade- miis , moribus , gemoque patrio accommodata fuit: ab iafimis Ele- men* 3 1 A u s T mentis fcientias docentur hac in Domo a ProfefToribus omnes , ar- tes a Magiftris illas , qua2 nobi- lem & ad magna natum hominem decent: eo fucceffu, ut exiguo quo ftetit tempore plurimos variis rei- publicas partibus collaborantes Patriae, Alumnos emiferit, atque hoc bello iri* caftris numeraverit ultra quinquaginta, qui ftipendia facerent hic exculti, e quibus ali- qui probatse virtutis prasmia altio- res jam in militia gradus confecu- ti fuerunt. Nec immerito gloria- tur lisec Domus Fundatrice Au- guftiflima, qu:e non folis tantum aufpiciis profuit, fed & collatis in Profeffbres alendos cenftbus, magnifque in Nobiles, natalibus qui magis quam opibus confpicui funt, ftipendiis nafcentem nanc Domum in eam quam confpica- mur, erexit amplitudinem; inter varia beneficia, quae commemo- rare gratitudo exigeret, fed ope¬ riš vetat brevitas , non minimum eft ampliflimse hic politse Biblio- thecae donum: Clariflimus fcien- tiis muniifque vir Pius Nicolaus Garelli, Caroli VI. quondam Ar- chiater hanc collegerat, Filiufque ejus Joannes Baptilta line prolibus obiens legaverat publico; hanc Im- peratrix cognomini fibi Collegio adfcriplit, tantaque eft, ut etli magna hujus pars Caefareae inferta fit librariae , reftdui tamen libri feledtiflimum omni condifcendse fcientiae Thefaurum contineant. R I JE. Anno dein 1755. cum numerus nobilium augeretur indies, juriš ftudiofos feparavit Auguftiftima ab aliis, diverfaque difciplina in re- center exftru rum, (b) ex antiquis monafterii ^ b °' c ^ n 5 tabulis uberiori calamo extraxit B 0 i c 1. 5' Simon Rettenpacber, (c) paulo (c') Anii. poft fubjungens CaroliMagni,Lu- Cremif. L dovici Pii & Lotharii Casfarum , l - 2 ' & 5 Carlomanni & Arnulphi Regum integra diplomata, queis amplae Thallilonis donationes confirman- tur, novisque latifundiis augen- tur. Adeo floridum Coenobium C Remifanum vulgo Krembs- circa noni, & decimi feculi con- miinfter Superioris Auftriae finia, praemifla 50. inquilinorum Oppidum ob fplendidiffimum Or- csede, ab Hungaris direptum cen- dinis S. Benediki Ccenobium ma- tumad minimum annis fuis in rui- xime illuftre, juxta ftnillram alius nis fepultum jacuit; doneč unde- Crembfe amnisripam, 4. Lincio cimo feculo ineunte D. Henricus milliaribus in Auftrum recedit. Imperator, S. Gothardo Altachii Aufpicatus illud eft in S. Salvato- Inferioris Abbate potiflimum hor- ris honorem anno 777., dedu&a tante, illius inftaurationem exor* ex Inferiore Altachio Religiofo- fus eft , Templo ab Engelberto rum Colonia fub Faterico primo Paffavienli Epifcopo poft annum ejus Abbate, Bavarias Dux Thaf- 1050. rurfus confecrato. Verum filo hujus nominis fecundus,Tem- non multo poft, eo cum Monafte- plumque adjecit per Valdericum rio fiammis abfumto, fuit tertio Laure ac enfem, leu Paffavienfem, erectum , & a Paftavienfium pari- Virgilium Salisburgenfem, & Sin- ter Pradule B. Altmanno, Salva- pertum Reginoburgenfem, feuRa- tori mundi, Sanctiique Agapito, tisponenfem Antiftitem confecra- & Blafto anno 1082. folemni ritu tum, ad id fe coelitus commone- dicatum. Tot calamitatibus pref- fieri perfuafus, cum filio fuo Gun- fo fuppetias interim tulere , ultro thero ab apro in venatione inter- datis , aut reftitutis prsediis Hen- emto idoneum in ea, quaetunchic ricus IV., & Fridericus I. Impe- erat, fylveftri folitudine tumulum rator, Bavarise Dux Welfo, alii- delečturus, intempeftse no ur gi, quod Cluverio (a) placet, 5. ftatuendum effe vetera ejusdem Cb)lnadd. rU( ^ era etiamnum extantia demon- arili. 2. ftrant; nifi cura Lambecio (b) di- cere malis , Urbem hanc Roma- nos ita ampliaffe, ut a Petronellae Vico Hamburgum ufjue fe exten- deret, prout jam fuperius attigi- mus. Congruunt jam optime an- tiquormn teftimonia ; Peutinge- rianum enim Hodoeporicon, at- que Antonini Itinerarium 28- paf- luum millibus Carnuntum Vindo- bona ad Orientem juxtaDanubium ^ 4 - removent: Plinius (c) adverlus Mari fluvii, qui nune Moravus, vel Morava dicitur, oftium fere opponit, atque alio in loco lns ("d) Li 37. verbis ejusdem meminit: (d) ioc. 3 ' fere millia pajfuum a Carnunto Parmoma abeft litus id Germani £, ex quo inve- hitur fuccinum percoguitum naper- uti in caftigatis codicibus legere eft, auaedam enim editiones id fsede depravant. Carn asCarnuntis apud Ptolomamm, (e) & T. Livium (f) ( e ) Cib. e, audit; eundem juippe locum huic c ;. is n ille aflignat. Floruit infignis base l.p ^ ec ' Civitas ad minimum duobus ante Chrifti nativitatem feculis, utpote quam anno ante eam 171. Licinii Confulis Legatus frbadtis jam aliis Illyrici , Pannoniaeve Urbibus, nec, ut fe dederet, compellere , ficut ipfe Livius feribit, neque capere potuit oblidendo. Anno tamen poft Cbriftum 9. fubmilit fe Tiberio fumofam de Dalmatis, & Pannoniis vi&oriam fub Au- gufti aufpiciis confecuto. Porro Colonia Civium Romanorum eo dedučta, eleeta limul ea Urbs effc in Legionis decimae quartae Gemi- nae Sedem, & Iftricae claflis fta- tionem; neque vane conjicit Lam-, becius, (g) illum longo sevo exe- fum areum, quem vulgus Das al¬ te heidnilche Stadt-Thor appellat, non Carnuntinae Civitktis portam, uti paflim putatur, led unum ex binis triumphalibus areubus fuif- fe, quorum meminit Dio Caflius (h) vietori Tiberio ab Augufto in b)Li 5^. Pannonia decretum , quod ex ejusdem iitu, & reliduis lateralis ornatus mdiciis fe manifefte judi- cat intuliffe. Ad eam Carnuntum interim exerevit maje!tatem , ut plurium Cselarum Aula deri me- ruerit. Conftat liju : dem ex Eu- . tropio, (1) & Orolio (k) M. Au-^^’,8- relium Antoninum Philofophum c . 15* 2 ' jugi Topographia Archiducatus 72 jugi triennio , quo Marcomannicum bel¬ imi confecit , hic refediffe; exSpar- (a) in vi- tiano (a) L. Septimium Severum ta Severi. a Legionibus Germanicis fuiffe Im- peratorem acclamatum, ex Eufe- bio Caefarienli Licinium a Galerio hic quoque in Csefarem affumtum, atque ex Ammiano Marcellino, (b) p- 3 °- (b) Valentinianum in hac pariter Urbe, jam quidem tum pene de- ferta, & fqualida trimeftri fpatio fuiffe commoratum. Praeterea An- toninum Caracallam non modo Vindobonae, fed & Carnunti ve- nationibus vacaffe exiftimat cita- tus alias Angelonus. Mentionem denique celeberrimae hujus Civi- tatis faciunt vetufti alii fcriptores, cujufmodi funt Author Notitiae Im- perii, Vellejus Paterculus , Zoli- mus , & Aurelius V ičlor. Ab ex- tručlo deinde in Carnunti ruderi- bus Monafterio S. 'Petronillae fa- , ero hodiernum loči nomen tefte Vkn. L°i.Lazio dimanavit. (c) PEUERBACHIUM. P euerbachium vulgo Peurbach muro cinčlum Superioris Au- ftriae Oppidum cum ampla Arce 6. Lincio milliaribus verfus Bava- riam diffitum, valde foedavit in- cendium anno 1626. a Rufticis ex- citatum , fed illud priftinae , imo majori venuftati jam reddidit in- colarum folertia. Schaumburgici olim Comites eo fruebantur, ex quibus Henricus cum Alberto III. Auftriae Archiduci obfequi detre- dtans, in libertatem fe vindicare, novafaue res moliri adniteretur, Peuerbachio expugnato Albertus eum domuit, cumque bello impar Principem fuum apud Caefarem ac- cufaffet, caufaquoque cecidit; ar¬ bitri enim , qui erant Fridericus Norimbergenlis,BerchtoldusMag- deburgenns Burggravii, & Babo Abenfpergicus, Comitem Henri- cum aliquot bonis mulčlatum Ar¬ chiduci fubjecere. Addit Michael Bojemus in Vita Alberti Saxoniae Ducis apudMarianum (d) ab hoc S^J 01102 ’ Oppido , utpote a propria patria Au r ' denominari famofum illumMathe- matieum Georgium Puerbachium Joan. Regiomontani Profefforem. PIXENDORFFIUM. P ixendorffium Tulnenlis campi Arcem ex litu , intervallis, & aliqua vocabuli confonantia inter- , pretatur Cluverius (e) effe Anti- quorum Pirum tortum, quod 8- paffuum millibus poli Comagena Trigifamum verfus tendentibus in Peutingeriana Tabula occurrit. Utrum autem jam olim locus fue- rit didlus ab indigenis Pirndorff, unde fupervenientibus Romanis formatum fuerit nomen Pirotor- fum; an vero vocem tortum No¬ rici , vel Quadi huc tranfgreffi de- torferint in vulgare illud Torff, live Dorff, quoa vieum lignificat decidere difiidit. PLA- A U S T R I M. P L AGENSE COENOBIUM. P lagenfe Ordinis Praemonftra- tends Coenobium vulgo Schlegl in Superiori Auftria prope Bohe- miam dtum fundaffe dicitur Col- thagius de Falckenftein. POMARII MONS. P omarii Mons vulgo Baumgar- tenberg eft Cifterciends Or¬ dinis Monalterium in Machlandia Superioris Auftrias Provincia com- prehenfum , quod alias ad Mon- tem Pomoerium perperam latine redditur , quodque Comes Otto de Machland iub annum 1143. fertur erexide. R E T Z A. R etza vulgo Retz Urbs Arcbi- ducalis , fed exigua duobus mllliaribus Znoyma Moraviae Ur- be folummodo diftans peramoeno fr uit ur diftriilu , quem tamen fse- pius depopulati funt hodes, qui- bus illa in Huditico , Hungarico, Bohemico, & Suecico bello in predam cedit. SCHODTWIENNA. S Chodtwienna vulgoSchodtwien velScbaidwiena quodLambecius prasfert, Schuzwien, amplum ed Oppidum ad radices montis Sem- Topogr. Aujlr. P. 1 . 7 3 meringi Styriae limitis, quod^Eneas Sylvius Scbadviennam, Bonfinius Scaeam Viennam, & Noricorum fauces appellat. Angudant hic rupes aditum, a viatoribus ex Au¬ ftria in Styriam , & vicdTim com- eantibus, ttalde frequentatum. Arx Ciam edito faxo impodta lo- cum infuper tuetur; attamen an- no 1485- parum obfuit Mattbiag Regi, qui illum occupavit , fed ultra progredi , & praaruptum montis jugum non aufus fuperare. SEITEN STO TTENSE COENOBIUM. S Eitenftottenfe Ordinis S. Bene- dičli Coenobium ab Udafcalco Comite de Heedt conditum ortum fuum ducit ab anno circiter 11.12- S T E I N A. S Teina vulgo Steln Archiduca- lis Civitas vix uno fupra Cremb- dum lapide, Danubio ad Boreara adjacens, eodem cum ea Urbe uti- tur Magiftratu , ita ut primo trien- nio Conful Crembdum, & Steinam Judex incolat, altero autem vicif- dm Crembdi Judex , Conful Stei- nss reddeat,' habitationis ordine dc femper alternato. Tota pene Urbs unica, fed longa dednitur platea tribus portis operta, & bi- nis Templis indručla , quorum unum ad S. Nicolaum Paroeciae ,, alterum Minoribus Conventuali- K bus Topographia Archiducatus 74 bus ufui eft; bellicos vero even- tus eosdem, quos Crembflum ex- perta. In media utriusque via ob- viat Capucinorum Afceterium pro- digiofa Deiparas icone clarum. Steinam longiftimus fupra Danu- bium pons alteri Urbeculae, quam Mautern vocant, Paffavienli An- tiftiti fubditae cpnjungit, STOCKERAVIA. S Tockeraviam Vicum in laeva Danubii ripa iitum , & Vienna 4. milliaribus in Occafum remo- tum , Aftura fuifle antiquitus ap- pellatam indicat Eugippius, ea in Norici & Pannonise vicinia, Co- magenis , quae Greiffenftain dixi- mus, proxima defcribens; depra- vato tamen ab Amanuenftbus no- mine pro Afturis , modo Aufturis, modo Cafturis in quibusdam co- dicibus reperitur. Quadorum hoc erat oppidum , fed & Romanis ali- quandiu paruiffe demonftratutriuf- que Imperii Notitia , ubi legitur: Suh difpojitione Viri Speclabilis Ducis Varanoma , 6? Norici Ripenfis fuijje Tri- burnim cohortis /IJiuris. Ante Aftura Aureatim inibi fuifle commentitii illius Marchionis Abrahami Re- giam gratis deblaterant fabularum nundinatores : Longe aequiori & eertiori jure glorientur Afturen- fes ob primam S. Severini ftatio- nem in has oras ex Oriente pro- fečti, doneč praevifo, quod loco proxime immmebat excidio, eo- queincolis prsedi&o Comagena de- clinavit. Excilis Auftris poli; ali- quam temporis intercapedinemfuf- fečta eft Stokeravia S. Coloman- ni natione Scoti martyrio pluri- mum illuftrata; hic ftquidem Hie- rofolymam peregrinaturus , uti Erchenfridus Melicenlis Abbas coacvus author in fpeciali hujus Sančti hiftoria teftatur , vel ut alii afiirmant, ab ea redux anno 10x2. huc appulerat, ubi pro hoftium exploratore captus, poft atrocia tormenta illi crudeliter inflidla , a furenti plebe contorto vimine aridse arbori appenfus eft eo in loco , que.m Minorum Conventua- lium Ccenobium poftmodum occu- pavit. Verum vimine juxta Er- chinfridum, vel ut DitmanisMers- burgenlis Epifcopus pariter cox- vus , (a) fed remotior author re- Ca) Infiu. fert : arbore ipfa fubmde effio- ' 7- refcente , & Sandti corpore vivi- dum colorem, atque illajfam memb- rorum compagem per fefquiannum jugiter fervante, ejusdem demum patuit innocentia, decretumque, ut cadaver terrse mandaretur, quo peračto iteratis prodigiis Viri fan- dtitas eluxit , quippe cum intu- mefcens Danubius Coemiterium inunaaflet, aquis ufque ad mediam Templi altitudinem aggeftis, hae tumulum , quo facrum pignus con- debatur, reveritse, neque fuper- gredi aufse portentofo eum parie- te vallarunt. 'STY- A U S T R 1 JE. (a) Lib. 3. c. 24. (b) Li 2. c. 14. (c) Li. 5. (d) Vol. 2. genera. 24. (e) Li. I. Ode i 6. 75 S T Y R A. S TYra vulgo Steyramoena, & Archiducalis Superioris Au- ftria3 Urbs penes Styra amnis in Anifum influentis Oftium 4. millia- ribus Lincio diffita, Plinii, (a) & Ptolomsel (b) Aguntum a qui- busdam cenfetur; a Lazio autem Ptolomaei Gefodunum creditur, fed ex Strabonis (c) textu perpe- ram intelledfco illud a Gefatis po¬ puliš conditum infeliciter divinat, non enim Gefatas , fed Boios tan- tum ad Taurifcos commigraJTefcri- bit praecitatus author. Tertiam Nauclerus prafert fententiam his verbis expreffam. (d) Erat čf Ci vitas in Norico Noriš, hodie Styra di- Ela, ubi optimi fiebant enfes , inde difti Norici enfes. Quos nimirum Hora- tius commendat. (e) Quse ex his opinionibus pravaleat, incertum; cum nulla folido nitatur funda- mento, nec ulla falfitatis convinci evidenter podit. Nauclero forli- tan favere videbitur florens etiam- Bura ferri commercium e Styria- cis fodinis effofli , quod in cultros, aliacjue hujusmodi inftrumenta iftic affabre elaboratur. Tutius fides adhiberi poteft Griinbeckio afferenti Styrenlis Arcis exordium deberi Comitibus de Steur circa annum 983-5 quo in Comitiis ab Henrico Bavarice Duce , Leopol- do Auftrias Marchione, & Chri- ftiano Paffavienli Epifcopo Tulnae habitis, impertita eft omnibus fa- cultas munitas Arces erigendi, quibus fe ab Hungarorum infefta- tionibus tutarentur. Arci adnata Civitas ab illius conditore nomen defumplit imo in nobilis, ampli- que Comitatus Metropolim eva- Et; fed hic fub annum 1186. ob pias fundationes, aliisque decau- fis huc, illuc diftračlus , ufque ad folum, quo nune Arx gaudet, dominium ultimo defecit, quod a Dietmaro veteris pradi&orum Co- mitum ftirpis furculo Auftriaei Principes anno 1252. libi compa- rarunt, transa&a cum Arce Lofen- ftein , unde prafens familias no¬ men oritur, compenfatione. Sse- vis deinde procellis agitabatur Sty- ra, dum civile bellum inter Fri- derieum IV. Casfarem , & Alber- tum Archiducem ferveret, doneč anno 1459. tra< lit a fuerit, ut impofterum pacatior fancita femel fcedera haud amplius violaret; at- tamen gravius Styrendbus accide- rit anno 1629. in Rufticorum po- teftatem devenilfe. Urbis Eccle- fiae p ra ter Parochialem S. iEgi- dii, tres memorantur a faeris Pra- dicatorum , & Capucinorum Or- dinibus, atque Jefu Societate , cui P. Bernardus a Thonhaufen Col- legium contulit , adminiftratae. Non procul hinc Aniliripam con- decorat fplendidum Garftenfe Mo- nafterium , quod in Deipara hono- rem Religioiis S. Benedičti alfeclis exftruxit Ottocarus Carinthiae & Styrias Marchio • lanctitate autem K 2 bini Topographia Archiducatus (a) Vin. & Kor. c. 5. (b) Bibll. a-c. 8- 76 bini ex Us illuftrarunt, nempe S. Wirnto poftea Formpacenfis in Bavaria Abbas , & S. Bertholdus e Comitum Haimburgeniium pro- fapia anno 1140., ut fertur defun- člus , cujus feftum 27. Julii ibi quot annis folemniter celebratur. TRASMURENSE OPPIDUM. T Rasmurenfe Oppidum vulgo Trafmaur in dextro Trigiia- mi, modo Trafam fiuvii littore , Danubio propinquum, antiquum Trigifamum in Peutingeriana Map- pa adnotatum efle putant Cluve- rius , (a) & Lambecius , (b) ex Ti¬ tu , dillantiis , & vocabuli fimili- tudine id inferentes , fed haec non minus conveniunt Ducumburgo, quod Trafamburgum alias voca- tum fuperius docuimus. T U L N A. T Ulna pervetufta , & Archidu- calis Urbs, atque florentifli- mum quondam Auftriae emporium prope Tulnse amnis Danubium iubeuntis oftium lita, anno 12.77. Rudolphum I. Caefarem Auftriam ab Ottocaro Rege juftis armis ex- pofcentem recluiis ultra foribus longe propeniius excepit, quam Matthiain Hungarise Regem folo armorum jure Auftriam invaden- tem poft bina inde fecula ab eo ad deditionem cojnpulfa, aut Ovo- nem, quem Petri loco Hungari regnare jufterant, anno fupra mil- leiimum 44. Saturnalibus feriis ab eo improvife opprefta, atque ex- pilata. In hac Urbe praster Pa- roečiae Templum, & Capucinorum Afceterium lingulare iibi vendicat encomium facrarum Virginum Coenobium, quod ad Dominica? Orucis cultum idem Csefar Rudol- phus aufpicatus eft , voti reus, quo ante glorioftffimam de Bohe- mis victoriam ad Laham obtentam Te obftrinxerat; in more quippe eum habuifle ferunt, quoties prag- lium aliquod ineundum irnmine- ret, diemVeneris, ft integrum II- bi foret , pragftolari, ause cum adeflet, nuncupato hujusmodi vo- to Coelitum cohortes fecum in ho- ftes provocabat. Coeptum a pa- rente opus ad faftigium deduxit Hartmannus cum Friderico fratre ibidem humatus. Tulnenli pomoe- rio famofum eum conflidtum Me- rianus (c) adfcribit, quo Roma-(c)Topog. nus Provinciag Praefes Macrinus Au ft r> ab Hunnis cum exercitu caefus in- teriit, quamquam non inultus, cum illorum etiam 40000., Ducesque Bela, Kame, & Kadicha fimul oc- cubuerint. TYRENSTEINA. T Yrenfteinam Oppidum uno fupra Steinam milliari Danu- bius allambit. Pertinebat id quin- que abhinc Teculis ad Dominos de Chu- A U S T R I JE. 77 Chuvering; at Friderico II. Au- ftriam moderante, cum duo ex iis fratres Henricus , & Hadmarus, abfente a ProvinciaDuceSteinam, & Cremblium incendiis defoedaf- fent, reverfus Fridericus, illisin criminis pcenam expulfts, Tyren- fteinenfe dominium fifco addixit, ex quo ad Dominos a Zelking, aliosque proceftu temporis devo- lutum eft. Impofita monti Arx Oppidum defpicit, cujus cuftodise Richardus Anglias Rex a Leopol- do Duce , ut alias diximus, cap- tus fuerat demandatus: nune ta- men fola illius extant rudera, ve- nuftiori in ejusdem locum Arce inferius fubrogata. Accedit Ca- nonicorum Collegium D. Augufti- ni legibus obftričtum, quod jam anno 1395. Joannesde Meiflaular- ge fundavit. VECLiEP ON TUM. V Eclabriga, live Veclaepontum vulgo Foklabruck Civitas eft Archiducalis in Superiori Auftria ad praeterfluentem rivum Vedam fita , & Lincio 8-milliari- bus abfens, pulehro foro, com- modilque sedibus inftručta, quam- vis anno 1638. fuer.it incendio la- befačtata. Viciniam coronant Ar- ces Wartenberg; Wagram, Pue- chenftein, alia 3 que complures; il- luftrat vero clades anno 162 6 . tu- multuantibus Rufticis a Papenhei- mio tertium infličla. VISCHAMUNDA. V lfchamundam 4. infra Vien- nam milliaribus alluit Danu- bius Vifcham amnemibidem reci- piens. Veterum iEquinočtium in Peutingeriano , & Antonini Itine- rariis memoratum iftic circiter extitifle ex fttu, & milliarium in- tervallis indubitate colligit, &qui- demmore fuo eximie Cluverius.(a) (O Vmd. WAIDHOVIUM. W Aidhofen duplex eft Inferio- ris Auftrice Urbs, una Ar¬ chiducalis , quam Bohemicam vo- cant, Arce inftručta , & Teyae fontibus proxima; altera, quam Bavaricam dicunt, & fluvius Ip- ftus irrigat, Friftngenfi Epifcopo paret, ab Ottone III. Caefare anno 995., vel fequenti eidem attribu- ta. Hanc Berchtoldus illius Ec- clefias. Praeful ad annum 1410. fof- fa cinxit, atque egregiam Arci tur- rim adjunxit. Non pr o cul inde memorabile eft pratum , quod ni- grum, feu Schwarze Wifen vul- gus nominat; anno ftquidem 1529. aliquot Turcarum Turma; in eo caftrametari aufas, ab incolis ad internecionem esefae audaciam fuam extremo fanguine luerunt. K 3 W ALD- 78 Topographia Archiducatus WALDHUSANUM COLLEGIUM. X%J aldhufanum Canonicorum ▼ ▼ Regularium Collegium in Superiori Auftria extrudum fer- tur a Comite Ottone deMachland, ejusque conjuge Comitifla de Prillnftein. W A L S E E. W r Alfeenfe Oppidum duplex eft, aliud fuperius in Bo- reali Danubii parte Superiori Auftriae infertum , aliud inferius in Auftrali adlnferiorem Auftriam fpečlans 6. infra Lincium millia- ribus flumini propinquum. Hoc a Cluverio , & Lambecio illud ipfum creditur , quod in Imperii Notitia, &apud AntoninumLacus felix nuncupatur. Arcem hi c quoque cum prascelfa turri in edi- tiori rupe asdificarunt antiqui Do¬ mini a Walfee cognominati; ex quibus Erhardus anno 1558- Sei- fenfteinenfe Ccenobium in Inferio- ri , & Eberhardus anno 1355. Schlierbacenfe in Superiori Au- ftria dicuntur Ciftercienfium Or- dini fundafie. W E L S I U M. VV 7 Elfium, vulgo Wels venu- ▼ ▼ fta, & Archiducalis Supe- rioris Auftrise Civitas 4. Lincio milliaribus fecus Traun/um flu- vium abfcedit. Cluverius , cul Lambecius, Merianus favent, eam ab antiquiffimis Noricis olimWil- labs appellatam conjicit, idquevo- cabulum fupervenientes Romanos in Ovilaba , vel Ovilava (unde fa&um Ovilabis, & Ovilatus) com- mutafle. Situi quippe Welfenfi adjudicandam efle eam Civitatem, cujus fub nomine Ovilabis merni- nit Antonini Itinerarium , rede colligitur ex 20. paffuum millium a Lauriacenli Urbe diftantia , & Trauni propinquitate, aliisque cir- cumftantiis in illo adnotatis: hanc vero cum Ovilia coincidere,quam Peutingerianum Hodceporicon ibi- dem collocat, non tam vocis afti- nitas, quam circumjacentium lo- corum refpedus omnino perfua- det. Ad ejusdem dignitatem mul- tum confert Romanorum Colonia ab Imperatore M. Aurelio Anto- nino huc deduda, cujus mentio fub his terminis Colonice Aurdite An- tomana: Ovil diferte legitur vetufto marmori infculpta, quod fub qua- dam Lambacenns Coenobii porticu videre eft. Imo Epifcopali quon- dam Sede ornatum Weliiumdocet Inchoffer teftans fe in probse fidei faftis Moderatum reperifle Ovila- benfem in Norico Epifcopumju- liani Imperatoris astate clarum. Lazius tefte Lambecio (a) modo ( a ) Bibl.l. ab Urbe Falliana, de quaagitNo- 2 c. &• titia Imperii, cum tamen ibi nun- quam Falftana, fed femper Fafta- na ledoribus occurrat, modo ab Anto- A U STRI.*. 79 - Antonini Loco , vel Lacu foelice, quem Danubio liquet adhaefifle, infirma utique conječfcura Welfium detorquet. Fide dignius fperofo- rOJopog. re ? quod idem author apud (a) Auitr. Merianum affert , Welfti nempe dominatum a propriis Comitibus adHerbipolenfem Ecclefiam trans- latum, & ab hac per Leopoldum Auftriae Ducem perfoluto pretio poftliminio redemptum. Spečtan- tur modo hac in Urbe praster fa- cram Parcecias iEdem, &nobilem Arcem bina T empla,quorum unum Sančtimonialium, alterum Capuci- norum Monafterio adnexum eft. W E Y T R A. "VlTEjtra Urbecula eft apud am- ▼ V nem Launiz Bohemiae ftni- bus junčta ad Fiirftenbergicos ex Suevia Comites quondam perti- nens, anno autem 1619. a Bohe- mis intercepta, fed ftatim a Buc- quoio Caefari vindicata. Z U E T L A. Z Uetla vulgo Zwetl, autZwe- thal, Urbs eft Archiducalis, fed exigua ab ejufdem nominis ri- vulo , qui paulo infra in fluvium Campum effunditur, irrigata. Hanc anno 1422., tefte Gerardo de Roo (b)Annal. (b) Taboritarum agmen e propin- Aultr. qua Bohemia egrenum acriter op- pugnabat, quare Archidux Alber- tus cum fuis accurrens Bohemos ad certamen provocavit. Pugna- tum eft in quartam usque horam dubia vidtoria , doneč Bohemi amiflis curribus praalio excefferint, & Albertus caftris exutus rece- ptui cecinerit. Adjacens Urbi Cla- ra vallenfe Coenobium fub Leopol- do IV. Auftriae Duce Ciftercienfi- bus fundavit Adalberto a Chuve- ring, cujus uxor Elifabetha cum filio Hadmaro aedificium perfecit, donariis auxit, ac cenftbus locu- pletavit, uti loquitur Cufpinianus, (c) cujus relationi apte confonat ^ uft s r> crif ' annus 1139. a Jongelio fundationi aflignatus. Coronidis inftar fubjicio illam tum facris , tum profanis faftis ce- leberrimam, atque Orthodoxae fi- dei glorioftflimam vičloriam, quam M. Aurelium Antoninum Philofo- phum contra Marcomannos ade- ptum teftantur Tertullianus , Eu- lebius: Oroftus , Xiphilinus, Gre- gorius Nyflenus , aliique complu- res. Quamvis enim lingulare il- lius fpatium indicare arduum ftt, vix tamen ambigi poteft, quin Au- ftriaci campi eandem fpe&averint. Siquidem M. Aurelium , dum in Auftria degeret, Marcomaunicum bellum confeciffe fupra oftendi- mus, & Meridionali cis Danubium Auftriae Romanos, Septentrionali vero trans Danubium Auftriae Mar¬ comannos tune dominatos com- pertum omnino eft; quare ieu cis, feu trans fluvium conflixifle illos veliš , nunquam Auftrice finibus egre- 8o Topographia Archiducatus egredieris. Gentes omnes tefte Julio Capitolino , ab Illyrici li¬ mite usque in Galliam cum Mar- comannis confpiraverant, videli- cet Narifci, Hermunduri, Quadi, Suevi , Sarmatae, Latringes, Buri, Vičtovali, Sobbes,Sicobotes,Ro- xolani, Baftarnae, Alani,Peucini, & Caftoboci. Contra hos itaque profečtus Imperator, cum exerci- tus liti laboraret, nec tutum foret eam llationem deferere, Deorum opem fulis precibus implorabat, fed furdis utique canebat; tune Cbriftiani milites, qui magno nu- mero ei merebant, flexis burni genibus verum Deum adeo effica- citer exorarunt, ut non modo plu- viam reficiendis Romanorum co- piis , fed & grandinem , & flumi- na, quibus hoftes petebantur, ex- torferint, hinc ea legio fulmina- trix didta, & Imperator puhlico edidto fanxit, ne quis Chrillianus ob religionem in judicium amplius vocaretur. Neque invifum ledo- ribus futurum fpero, fi ipfis Dio- nisCaffii tumviventis verbis pro- digium hoc enueleatus expofuero. Videre licelmt, inquit ille, in eodem loco aquam, ignemque de Cctfo cadere ,‘at- quc ob eam caufam valere alios j alios exuri■, ac prorfus interire. Non attingebat ig- nis Romanos , aut fiforte iis mifceretur, extinguebatur fiibito: neque imber juvabat barbaros , fed eos non fecus inflammabat, atque oleum, ut aquam requirerent ,p?u- rima perfufi , iifiigerentque pars fibi vid- nera , quo ignem fanguine refiinguerent , pars confugerent ad Romanos , qua.fi il- lis tantummodo aqua falutaris ejjet. Podremo placuit fupra memo- ratum Friderici I. Caefaris diploma, in quo maxima Auftrise in Duca- tum tune eredtae privilegia conti- nentur, Lečtori id, uti fpero , be- nevole admiffuro iftic exhibere. In nomine Sandht d? individu.ee Tri- nitatis , Amen. Fridericus divina fa- vente Clementia Romanormi Imperator Augufius , Primiis ejus nontinis. Quam- quam rerurn commutatio ex ipfo corpora- h injlitiLtione pojfit firma confifiere , nec ea quce legitime geruntur > ulla pojfit re- fragatione convelli: tamen ne caufa rei gefice ulla pojfit e (Te dubietas, lmperia- lis intervenire debet authoritas. Noverit igitur omnium Chrifii, imperiique nojlri fidelium aludamento regio,aliaque pretio- a cimelia invidtiffimse Cselorum Reginte pro anathemate confecra- vit: neque his contentus gratitudi- nis fuse monumentis, deleto vete- ri Templo , aliud longe magnifi- centius, quod hodiedum eminet, ex perpolitis lapidibus condidit, nativo laxo artificiofe excavato in- cumbens, & arcuato opertum te- čfo , quod decem praegrandibus co- lumnis innititur. Longum foret miracula iftic patrata recenfere ; illud tamen non omittendum,quo anno T529. Turcae congregatas ini- bi gazas direpturi partim coecita- te , partim aliter divinitus puniti receflerunt, dum interim corona fplendida in argumentum Coeleftis 95 tutelae Templi faftigium ainbiret Aftumpti quoque operiš brevitas non patitur, fumptuofa munera ad calculum revocari, quibus larga plurium Principum, ac Caefarum , & nominatim Auguftitfimi Leopol¬ di pietas hujus Sacrarii thefaurum tot annorum decurfu locupletavit. CIL EI A. C Ileia,vel Cilia,Plinio (a) Ce-(V)Lib 3. leia,Ptoloma2o(b) Celia vul- £, 22 go Cilly antiquiflima Inferioris ' ' ** Styri£e Urbs ad Saanam amnem non multo poft Savo influentem fita a praecitatis authorihus Norico ad- icribitur, ex quo inferre necefle eft, exiguam Styrise partem ad Pannoniam olim pertinuiffe, cum non adeo magnumterrae fpatium in- ter Civitatem hanc, \ Ortiva Pro- vinciae confinia interjaceat. Non defunt tamen fcriptores, fed recen- tiores, qui veteri eam Pannoniae adjudicent, quorum opinio priori quidem non repugnat, fi ad diver- fa tempora referatur, palam etenim eft Provinciarum limites longo an¬ norum decurfu , belli, aut contra- člus ali cujus occafione , vel alio Umili-modo faepius permutari. In lapideis monumentis apud Velfe- rum (c) Celeia Claudiae cognomi- C c ) I* ne Infignitur a Claudio Caefare Ca- ■ C ^ DU0U ligulae fucceffore probabiliter de- pereg ’ fumpto, prout fuadent aliarum Ur- bium cognomina ab Imperatoribus plerumque derivata. Subjungit ibi- dem Topographia Archiducatus 9 (S dem Velferus plurima marmora Urbem iftam municipium appella- re . unicum vero a Panvinio addu- &um Colonise titulum eidem attri- buere. Quidquid de hoc fit, non tam collata a Romanis dignitas, cpiam S. Maximilianus Laureacen- lis Epifcopus tum natalibus fuis , tum glorioia morte eandem illu- ftravit; anno fiquidem 284 , uti Schonleben autumat , vel 288- » uti Megifero placet, Catholicas fi- dei propagand* caufa huc rever- fus, & ab Eulafio Praefedto captus, poftquam thura Marti adolere ge- nerofe detredlaflet, capite plexus e terreftri patria ad Coeleftem in- vidtus Martyr evolavit. Corpus vero a Chriftianis tumulo illatum eo loči, quo Martyrio affe ortum fuum inde duxiffe. GOSSENSE COENOBIUM G offenfe facrarum Virginum D. Benedidti regulam fedlantium Coenobium opulentia,3edificii fplen- dore, atque antiquitatepercelebre, in fuperiori Styria, vix uno ante Leobium lapide, dextro Murae lit- tori incumbit Ejus natales exma- nufcriptis ipfius Monafterii docu- mentis defumptos lic ferme defcri- (b)Annal.bitSchonleben; (bftub annumfci- Cam. part. ]j cet ^5 B. Adula Batwini Dyna- ftae vidua in paterno quodam Ca- ftro Comitatus Leobienfis una cum filiaKunigunde divinis rebus inten- ta, cum aliquando propinquum col- 1 em de more conlcendiffet, inter- ttum Dei monitum percepit, quo ad opes fuas divino cultui per ali- cujus Coonobii fundationem impen- dendas ftimulabatur; illique confef- tim obtemperans detradtum e capi« te velum aurse committit, ut ex ejus cafu ftatuti operiš locum deli- gnaret : delapfum ad Muram ve¬ lum fupra fluentes aquas haerebat immotum, quod illa pro coelefti nutu interpretata, novo alveo ef- foffo fluvium avertitibique Mo¬ nafterii fabricam inchoavit, quod Natae cceli Reginae, Divoque An¬ drej Apoftolo dicari voluit: ejus dotem plurimum auxere Aribo Mo- guntinus Antiftes B. Adulse frater, vel filius, ac D. Henricus Impe¬ rator integramvallem, cui TragelT nomen, cum omnibus juribus ei- dem elargitus. Abfoluto aedificio BeataFundatrixnobiles collegit pu- elias , quas ad religiolam vitam efformavit, & filisefuse Kunigundi tanquam primae loči Abbatiflae fub- jecit, ut reliquis vitse diebus ex- adtius Deovacaret, polt obitum in Parthenonis Templo tumulata , ubi & memoratum luperius velum ad perpetuam prodigii memoriam adhuc hodie alfervatur. Kunigun¬ di vita fundtae fubrogata eft in Ab- batiffis munere Adelheidis pietate illuftris, cujus cor, tumulo .inftau- rationis ergo poft aliquot fecula referato, in coraliumtranfulTe m- tra reliqui corporis cineres reper- tum efi , & Caefari Maxinyliano tranfmiflum. Subjacet huic Coeno- bio S T Y R I JE. TOI bto vetuflum Sacellum, quod in via Leobium ducente, fupra Ma¬ rs fcopulum obviat, a S. Leone IX Summo Pontifice D- Owaldo, aliifque Ccelitibus confecratum. HARTBERGA. H Artbergam vulgo Hartber g In- ferioris Styriag Civitate m ad aranem LaufFniz litam Merianus (VjTopog.(a) ex Lazio eandem cenfet cum St y f - antifjuaUrbe Heorte, cujus mentio (b)Lib. 7.apud Strabonem (b) de Scordifcis populiš litri accolis differentem his verbis habetur. (fitidam etiam Infalas habebant Scordifci; eo autemma- gnitudinis auEli funt , ut ufque Miri c os , & Pcsonicos , & Thracios provefli fin t terminos. Complures igitur jacentes in Ijlro Infulas occupavere. Ipji etiam Ur- beshabuere Heortem , S Capedunum. Ex quibus judicet eruditus ledtor , u- trum Lazianag fententias fubicriben- dum lit, ego enim hoc unum adji- ciam, Lazium videlicet Heortis nomini vocem Mons addere , cujus tamen nullum in Strabone veftigi- um ; eo opinor conlilio , ut Hart- bergse vocabulum, cujus feeunda pars montem Germanis fonat, in- de profluxilTe validius fuaderet. JUDENBURGUM. J Udenburgum vulgo Judenburg Superioris Styrias Urbs, quae ejufdem Provinci* Metropolis apud Merianum audit, elevato ad praeterfluentem Muram clivo inli- Hit, unde lat amplam defpicit pla- nitiem, inter editos undique mon- tes quovis anni menfe nivibus albentes fecus fluvium extenlam. Hinc Grascio 14. milliaribus dillat, li per aquam; 8- vero, li per Al- pes iter iufcipiatur. Urbem hanc antiquum Virunum elfe a Ptolo- mao , (c) Plinio, f d) Antonino ,(c)Lib.4- & Peutingeriana Tabula notatum'- conjicit Bilibaldus Pirckeimerus fdjLlb.j, in Germani* explicatione apud^- 24. Schardium excufa: verum non con- fonant itinerum intervalla; longius enimAquileia abeft Judenburgum, quam ablit in Antonini Itinerario Virunum. Aliter proinde divinat Schonleben , (e) & ab Iduno, quod 00 Car - Ptolomaus in Norico recenfet,Tu- An e PP ‘ denburgum derivat, cui utcumjue favet nominis affinitas, & refpečtus ad Virunum, feu Frifacum in eo conliltens, quod Idunum Bore* magis ab eo authore admoveatur, & non nili unica inter bas duas Ci- vitas collocetur, qua tamen omnia fententiam hanc oppido dubiam adhuc relinquunt. Illuftrior inte- rea, & antiquior ea origo videtur, quam li a Judaeis deducatur, ac 11 illi hanc Urbem prius inhabitaf- fent, aut plane condidilTent, quod ex fola vulgi traditioneconftat fa- bulas liepius, quam hiltorias refe¬ rente ; neque huic multura fuffra- gantur Civica inlignia, quse tefte pracitato Schonleben Judaum re- prafentant, eorum liquidem inven- N 3 tio 102 Topographia Archiducatus tio recentioris aevieft,ac poft vo- cabuli mutationeminftituta. Unum Urbis latus fere occupat Caefarea Aulapaucis abhinc annisrenovata, cui proximi funt cum fuoCcenobio & Templo Minores Obfervantes, praeter quod, & Parochiale aliud extatD. Auguftino facrum cuman- nexo Societatis Jefu Collegio, & Tertia? Probationis Domo aComi- te Balthafare , & Comitiffa Urfula a Thonhaufen fundatis Extra mu- ros autem in ea declivitate , quee ad Muram ducit, Sančtimoniales degunt D. Clarae inftitutum profi- tentes , quarum Monafterium Pa- radifus appellatur. KAPFENBERGA. R Apfenberga, vel uti Gerardus de Roo icribit, Cappenberga vulgo Kapfenberg Oppidum eft cum editiori Arce 7. milliaribus Grascio diffitum,quod Lazius,an- tiquitates undique ad naufeam uf- que corradens, Scordifcorum Ca- pedunum putat, fed qua veritatis fpecie ex fupra allato Strabonis tex- tu colligere , eruditis licebit. In- claruit hoc Oppidum ob acrem pu- gnam anno 1291. in ejus pomceriis confertam inter Fridericum Stu- benbergicum, & Hermannum Lan- denbergicum, qui Alberti Auftrise Archiducis poftea Imperatoris par- tes tuitus, hoftem dju ftrenue di- micantem, & tandem a propriis mi litibus ddertum ad fui dgditianem coe'git. KNITTELFELDIA. K Nittelfeldia vulgo Knittelfeld Civitas eft ad Superiorem Sty- riam pertinens , Muraeque fluvio adjacens inter Judenburgum, a quo duobus, &Leobium, a quo 4. mi- liaribus recedit. L AMBERTINU M C OE N O BI UM. L Ambertinum, feu S. Lamberti Monafterium aedificii ampli- tudine, ac fplendore fane magnifi- cum ad Carinthise limites, cui olim accenfebatur, quam proxime acce- dit, atque in edito quidem attolli- tur fitu,fed ab altioribus montium jugis coronato. Religiofis D. Be¬ nedikti affeclis illud condidit, li Bucelino credimus , Henricus Ca- rinthise Dux, ejufque filius Mar- quardus: at recentiffimus quidam anonymus Hermanno Marquardi ftlio idipfum adfcribit, quorum primo maxime annuere videtur Megiferus, dum ait Marquardum Lambertinam fundationem reftau- rafle. Circa annum autem, quem 1073. aflignat,cum anonymo opti- me confonat, Hermanni primi Ab- batig mortem ad annum Chrifti uo9.,gubernii vero 36. referente; fed nova de Hermanno confurgit lis; hunc enim anonymus e Prio- ratu Monafterii S. Blafn in Hercy- nia fylva ad id muneris evehif^ quod S T Y R I M. 103 quod verofimilius elucet; Megife- rus econtra cum Marquardi nlio eundem confundit. Confirmavit hoc eximiag pietatis opusConradus Cffifar , Summique Pontifices am- plis privilegiis cumularunt. Inter Abbates excelluere Germanus a Triifchen, qui fratris fui Eberhar- di II. Salisburgenfis Antiftitis pa- trocinio,Infulae honorem libi ,fuis- que fuccefforibus obtinuit, vita funčtus anno 1 260 ,&JoannesFrid- perger, qui ob vindicata Mona- Eerii jura fecundi fundatoris no- men promeretur, e vivis fublatus anno r 358* Porro fummopere me- morabile, li ita res fe habet, at- que honorificum eft, quod praeci- tatus Bucelinus fuis commentariis mandavit, quodque juftis de cau- fis ejufdem authoris verbis, prout fequitur,exponam : Fuit Divi Lam- berti Coenobium dbfque cortroverjia Archiducatus ipiondam Carinthiz Archi- Jlerium a Romanis Pontificibus , Ccefari- bus , Ducibus , č? Principibus , ob Jin- gularem religionem fummo in pretio habi- tum , 6? certatim ornatum , ac locupleta- tum, ita ut maxime etiam Principes Cce- nobii tantifeudatarii elfent , uti ex archi- vo Ulic ipji exfcripjimus: ita in feudum accepit ab Henrico Abbate S. Lamberti Serenijfimus Archidux Ernejtus Leobii in prafentia Georgii, Abbatis Admontenfis , ©V. Dominium , č? munitionem Tirnjtein prope Frifacum , munitionem Nevoenmarck prope Grafslupp , ffudenburgenfem C ivi- tatem , munitionem Eppenftein , oppidum Voitfperg , munitionem Bruck, &c. Ji- militer A. C. 1389- Albertus Archidux pr&fentibus Hugone Comite Montfortio , £fc. preedicia Dominia , Criftra, atque Oppida in feudum accepit a Rudolpho de Liechtenegg Abbate C 1 u i etiam Herr , und Fiirji appellatur J uti in pergameno fidelijjime omnia , atque authentice configna- ta reperimus , atque defcripfimus. Ha- čtenus Bucelinus , his fubjungens 50. nobilium familiarum nomina, quae aliquando feuda a fplendidifii- mo hoc Monafterio acceptarunt. LEIBNICIUM. L Eibnicium vulgo Leibniz 4. circiter milliaribus Grascio in Auftrum abfcedens inter munitio- res quondam Styriae Urbes flore- bat, utpote quod anno 1481. aerem Hungarorum ’ oblidionem, qua a Matthise Regis Archiftratego, cui nomen Maubitfh, cingebatur, diu elufit, doneč ob annonae defečlum faeviente intus farne Civis quidam Chriftophorus Hammer nuneupa- tus ea adačtus ad obiidentes pro- fugerit, quibus cum abditum, mi- nufque cuftoditum ad Urbem in- greffum prodidiffet, eorum aliqui per hunc clam irrepentes propio- rem portam invadunt, toto inte- rim exercitu ad affultum advolan- te ; quare capta ab Hungaris Ci- vitas , foedeque vaftata non niti inter Oppida ab eo fere tempore recenfetur. Elfoffain hic fubinde veterum pecuniam Merianus tefta- tur, quae nonnullis antiquariis an- fam (s) Ann. Auflr.J. 2. 104 Topographia fam prsebuit Ptolomasi Muroelse im bi ftatuendae. Leibnicio immi- net Arx celiiori colli impolita con- fueta Seccovieniis Epifcopi, & S. R. I Principis Sedeš, LEOBIUM. I Eobium vulgo Leoben vetufta Styriae Superioris Civitas, quam Mura Poli brevem flexam lecundo alluit 8- milliaribus, li fecus flumen, 6 vero, lipermon- tes calculus ineatur, Grascio abell: Occaiui propinquior. Nobilis huic olim luberat Comitatus, cui pro- prii Comites, ex vetufta Bavari- corum Comitum ab Hohenwart, & Schrobenhaufen prolapia diu do- jminabantur ,. doneč eorumpoftre- mo in Palseftina, quo belli iacri ergo conceflerat, a Saraceni s inter- fečto, ad Conradum Frifingenfem Praiulem Sigifridi, & Ottonis Co¬ mitum ab Hochenwart utermum fratrem iuerit devolutus. Hic ve¬ ro accepta a Bernardo Carinthias Duce magna pecuniae vi > Leobien- fen Ccmitatum anno 1 246 ? eidem vendidit,licque cum Carinthia, & £tyria Albeito Auftriaa Archiduci poflea Imperatori ccffit, quamvis haud line armorum. flrepitu , cum Otto Bavariae Dux, & Conradus Salisburgenfis Antiftes feditionem contra Archiducem in Styria or- tampromoturi Leobium anno; 291. jundEs viribus occuparint, quse Gerardus de Roo (a, hanc Urbem. Archiducatus Leubenum vocans uberius expla- nat. Vigetiftichodieferricommer- cium ex defcriptis iuprafodmisad- vedi. Templa inter Muros bina, unum nempe adPP, Dominicanos, alterum vero D. Francifco Xave- rio facrum ad Jefu Societatem fpe- čtans cum adjecto Coilegio in an- tiqnatae Archiducalis Aulse iitu exftrudo , & a Ferdinandoli Cae- fare ante aditum Imperium funda- to. Totidem pariter extra muros parochialia, quorum uni Civitas, alteri Suburbium Mura fluvio ab ea divifum fubjicitur, in quo PP. Capucinorum Ccenobium paucis abhinc annis exftručtum iniuper fp e etat ur. LUETENBERG A. L Uetenbergam vulgo Lueten- berg percelebre Inferioris Styrias OppidumMura fluvius non procul ab Hungarise confimis ir- rigat, eique£amam conciliat nobi- liffimum vinum, quod totius Pro- vincise, & bacile totius Germaniae fortilTimum ex circumiitis coilibus legitur , ita ut quidam lcribere non ambigant, fua lllud prasftantia Cre- tieum aemulari. MAR BUR G UM. IVf Arburgum vulgo Marburg , i-T-L vel Marchburg Inferioris Styriae Urbs in laeva Dravi flumi- nis ripa amoeno circumdatur lblo„ & S T Y R I M. & novem Graecio millaribus ver- lus Auftrum removetur : pro cu- jus elogio miram antiquitatum far- raginem congregat apud Schonle- ben Lazius , cohortem nimirum Marianse degentem , cujus Tribu- num fub difpoptione Viri Speclabilis Du- cis Provinci# Valerij Ripenfis Notitia Imperii recenfet; Marianam a co- dice Romanarum Praefedlurarum inter Valeriae municipia confcri- ptam ; Jornandis Caftrum Marte- nura Sarmatarum Sedem ; & quae ipie in Ammiano Marcellino libi finxit Marciana Caftra .■ hsec ita- que omnia, licet prorfus diverfa , ob nominis confonantiam, quam ille folus percipit, in unum con- flat Marburgum. A fuis olim hssc Civitas regebatur Comitibus, do¬ neč Cttocarus III. Styria2 Marchio a Bernardo Comite eandem com- paraverit. Patuit poftea, anno fci- licet i 5 32.,Solimanno Turcarum Imperatori, qui ea ftatim derelidla Albam Graecam fuas rurfus čopi s reduxit; venufta admodum urbs eft populo frequens, amaenitate ft- tusconfpicua: pater Paraeciale tem- plum, Religiofse S. Irancifci Ca- milise duae , Capucinorum fcilicet & Minorirarum illam incolunt : civium quoque Xenodcchium | fun- datione inftrudtum habet opima : anno etiam fuperiori Societatis Je- fu Patres huc acceffere : unus e Sociis, ex Comitibus de Purgftal natus, ulr.imusque Stirpis fuae hae- res opimam Societati tranlcripferat Topogr. Aujir. V. L T °5 hasreditatem,erigendo collegiouni, ubi e re Divina magis effe fuperio- ribus vifum foret: placuit prše om¬ nibus Marburgum tum quod ab aliis domiciliis eflet remotiflima, tum quod vicini agri abundantilTimam praeberent , laboribus Apoftolicis meflim. Agitata diu res fuit, Tem¬ per obices unde minime exfpeeta- bantur objedli; doneč confentien- te Auguftiffima, ingenti civium gra- tulatione, tandem anno proxime elapfo aedes in foro ampliflimas , quae excellentiftimi comiti-s de Khii- enburg erant, in Societatis ufus coe- mpta2,primos accepereholpites; in exftrudlo tumultuario opere Sacel- lo, divinis ftatim vacari coeptum fcholsejuventuti apertas;magno ad facras asque ac litterarias paleftras concurfu; atque his etiam initiis pa- tet, quam prudens fuerit concep- ta fpes, de abundantiflimis frudti- bus quibus operariorum labores coronabuntur. MURiEPONTUM. l\/|Uraepontum vulgo Bruck an i.v JL der Muer commoda Urbs 6. milliaribus Grascio diflita a Mura; fluvio, cui adjacet ponte, nomen defumplit, atque eademapluribus cenfetur cum illa, quae in Peutin- geriana Tabula Ad Pontem indigi- tatur. Ad Superiorem, an ad In- ferioremreferenda lit, litigant Geo- graphi. Praeter Parochiale Tem- plum , cui Archidiaconus pr^eft, O bina io6 topographia bina ali a adfunt a facris Minorum Obfervantium , & Capucinorum Ordinibus adminiftrata. Commen- danda hic eft civium in Principem fldelitas, atque in hoftesfortitudo, quam pro Alberto I. Caflare in {tre¬ nila Urbis propugnatione contra Ottonem Bavarise Ducem, &Con- radum Salisburgenfem prasftita an- 1101291. exhibuerunt. PropeCi- vitatem illabitur in Muram amnis, cui Merz nomen 5 poftquam amoe- nam fecuit vallem, inde Marziam dietam, & ufque ad Auftriae termi- nos pene protenfam. MURA VIA: M Uravia vulgo Murau Supe- rioris Styriaj Civitas ad Sa¬ lisburgenfem ditionem valde acce- dens, a Mura fluvio in duas partes difeinditur , quaj pluribus fuper eum dučtis pontibus junguntur.De (a) Vind.hac Cluverius (a) id fentit, quod Nore. c. 5. ex Peutingeri Mappa praecedenti Urbi a ca;terisadjudicariretuli,jam olim videlicet floruifle, & Pontis nomine ibidem indicari , hocque ex itinerum duetu fatis inferri opi- natur; at cuna ipfam Mappam vere nobile antiquitatis cimelium con- fuluerim, nihil reperi, quod uni potius, quasn alteri faveat fenten- tise; Muras tamen fluvio difputa- ' tum locum adhaeftfle pronum eft. Muraviaeineditiori loco eminetPa- rochiale Templum, fed adhuc al- tius afcendit fplendida Arx vici no ARCHIDUCATUS infedens colli: cui in adverfo flu- vii latererefpondent alterius Arcis rudera Ottocari Bohemiae Regis juf- fu proftratae. NEOMONTANUM. COENOBIUM. N EomontanumCiftercienfis Or- dinis Monafterium vulgo Neuberg dičtum, & inferiori Au- ftriaj fere contiguum, fundatorem fuum veneratur Archiducem Oito¬ nem poftremum Alberti I. Impera- toris filiprn, qui cum anno 1339. mortem oppetiiffet, in eodem h Ut matus una cum binis confortibus CGnquiefcit. OBDACUM. O Bdacum vulgo Obdach Oppt* dum eftSuperioris Styrias Ar- ce inftručtum ad Admontenfe Coe- nobium pertinente,in quo vetuftam Bedaci Urbem a Ptolomaeo ( a ) in C n ) Li. %> Norico annumeratam etiamnum c ’ perferverare autumat apud Meri- anum ( b ) Lazius , cui vocabuli (b',Topoj. affinitas familiaris hujus authoris Styr. Achilles multum quidem fuffraga- tur; fed cum Ptolemaji Bedacum ex litu, aliifque circumftantiisiderai omnino videatur cum Peutingeria- nas Tabulae & veteris inferiptionis Bidajo, & alterius inicriptionis Ba- daco, quod & Cluverio certum eft atque in his non nili 13. , vel ad S T Y R I M fummum T9. Pafluum millibus ab Oenofluvio feparetur; caetera, quse in definienda veterum locorum fla- tione prae oculis haberi debent, Ob- daco non congruunt, utpote a prae- dičto fiuvio longe remotiori. P E T O VIU M. P Etovium vulgo Petaw Urbs eR inferioris Styriae a Dravo flu¬ vio irrigata , & 12. milliaribus Graecio abfens, cui fervatum a pri- mordiis nomen hanc parit felicita- tem, quod genuina ejufdem anti- quitas a nennne in dubium revoce- tur; a Romanis fiquidem aliifque Veteribus fcriptoribus tenui nomi- nis difcrepantia enunciatur: Anto- nini, & Peutingeri Itineraria Pata- vionem , vel Poetovionem expri- munt. Tacitus (a) Petovium vo- ( a) Hift. cat, &Legionis decimae tertiaa hy- Ui. 3 berna ibidem flatuit. Ptolomaeus (b) denique in Argentoratenfianni (b )Li. 2. j^2o. editionePetobium interPan- c ' I5 ‘ noniae IJrbes recenfet- Epifcopa- li quondam dignitate hanc Urbem claruifle colligit ex D- Hieronymo Megiferus (c . Caetera, quae memo- (c) Ann. ra t u digna iflhic evederunt, pau- Car. 1 . 3. c j g iubjiciam. Ann o impidmis an- te ChriRi nativitatem 33. Očtavia- nus Auguftus Imperator cum Illy- ricum bellum gereret, Petovium, quod in Appiano Sefovia legitur, valida obfidione circumdedit; quse magnam adjacentium populorum vimin obfeffseUrbisfublidium con- citavit; quare Auguftus promoto IOf contra eos exercftu praslium iniit, quo durante lapidis idlu genu fau- cius , multis diebus decubuit, do¬ neč curato vulnere Romam regre- diparans, belli molem una cum Legionibus Statilio Tauro inibi re- ličto commiferit, cujus tamen ge- fta prorfus intercidere. Anno au- tem pofl Chriftum 373. gravior ca- lamitas Urbem oppreflit, fiquidem teftatur Schonleben, (d) Valen- (d J Ann. tem PfeudoepifcopumPetovienfem ^ ar ' F ' u ‘ cujus mentio in Ačlis Concilii A- quileienfis (e) reperitur, a popu- ( e )To.r. lo ejedtum , ut injuriam ulcifcere- C nc - tur, Gothis tum Pannoniam infe- ftantibus , patriam turpiter tradi- diffe. Quid vero illi deinceps ac- ciderit, in obfcuro eft ufque ad Ot- tonem II. Caefarem, qui, Megile- ro ( f ) tefte, Friderico Salisbur- (t) Ann genfi Antiftiti anno 957. ad eam di- Carin. 1. g gnitatem evedto Petovienfem Ec- 1 * 94 ‘ cleliam cum magna Urbis parte contulit; fed cum anno i48o:Mat- thias Hungariae Rex illam occupaf- fet, FridericusIII Imperator Rege defunčlo eandem cum reliqua Pro- vincia ad le integre attraxit, Salis- burgenfisEccleftae juribus fub Ber¬ nardo tune Prasfule legitime extin- dlis. P arva quidem nune Civitas eft, binatamen MonaReria prte ter Pa- rochiale Templum compledfcitur ad faeros Praedicatorum, & Minorum Conventualium Ordines pertinen- tia, quibus & PP. Gapucinorum Afceterium extra jnuros iitum ad- jungendum eR. O a POL- io8 Topographia POLLENSE COLLEGIUM. P ollenfe Canonicorum Regula- rium D. Auguftini Collegium in Inferiori Styria non procul Hart- berga fundatum aToanne L, Baro¬ ne deNeuberg podremo hujus ftir- pis furculo , nadum effc primum Praepoiitum Udalricum de Traut- manidorff - , qui poft odennium in gubernio impenfum , anno 1512. mortalem hanc vitam cum seterna commutavit. R A I N A. R Aina Urbecula eft in Boreali Savi fluminis littore, quam (a)Topog. Merianus (a) Inferiori Styrise ad- Siyn®. icribit, & ad Salisbnrgenfem Ec- cleiiam olim fpedaiTe , Megiferus (b) Ano. (b) teftatur, funeftam cladem fub- Carin.i.io,ji c j ens a b Acbmete TurcarumDu- c20 ‘ ce anno 1475. in ejus confpedu Chriftianis numero longe inferio- ribus, & fe diu ftrenue tuentibus illatam. RAKELSPURGUM. R Akelfpurgum , feu uti aliqui malunt Racofpurgum, vulgo Rakefpurg, quod 8- circiter infra Grsecium milliaribusMura praster- fluit, inter nobiliores Styris Ur- bes cenfetur, fed vini praeftantia reliquas antecellens. Antiquum Archiducatus Hseclitanum, quod medio fere iti- nere Sallam inter & Paetovionem ab Antonino ftatuitur, agnofcit in hac Civitate Cluverius, (c) tam fi- (c)Vind. tu,ac viarum dudu innixus,quam & Nor - 5, aliqua vocabuli confonantia. Su- fpicatur enim Rseclitanum potius inibi legendum, quamHaeclitanum. Verum pofterius argumentum ei minime favere fuadet Rationarium Styria3 anno 1267. confedum, & a Lambecio (d) excufum, cui non (d) BibL Rakelfpurg infcribitur , fed Rat- 1 . a. c. 4. gersburch, quod quaii Ratgeribur- gum apte interpretatur Schonle- ben; unde evaneicit omnis cum Rae- clitano convenientia. Antequam Rakelfpurgum ad Provincise Prin- cipem devolverefur, Bildonenfi- busDominis paruiffe narrat Meria¬ nus. (e) Commodis hodie habita- (e)Topog, tur aedibus, licet iteratis incendiis Styris. fajpius defoedatum, praeter quas ali- am fuftulit calamitatem anno 1480. a Matthia Hungariae Rege una cum Petovio occupatum. Felicius ta- men in ejus pomceriis contra Tur- cas pugnatum,anno nimirumi4i8- quo Erneftus Auftriae Archidux de iis primo in hanc regionem irrum- pentibus glorioiiflimam retulit vi- doriam , viginti circiter hoftium millibus in eo conflidu proftratis. RETLSTAINUM. R Etlftainum , vulgo Retlftain , oppidum a rubris quibus vi- cina terra fcatet lapidibus, nomen acce- S T Y R I M. accepiffe videtur: ad finiftrum mu- rae latus jacet: a Grsecio fex mil- liaribus in feptentrionem diftans: non alio memorabile titulo, quam, quod vicinis, tota Styria, altifli- tnis montibus nomen dederit, in qui- bus celeberrima htec Draconum Serpentumve fpelunca cernitur ; jacet illa ad oppofitum murae latus : eam anno 1719- ingreffus eft He- ratus anno vero 1752. Pater Franz, cum ex juffu Auguftiflimae luftratis Tyrolenfibus fodinis , Viennam rediret; ex quorum obfervationi- bus haec habemus collečla a P. Chri- ftiano Rieger,ultimihujus in itine- re Socio. Montes funt, quibus haec caverna obtegitur, praerupti admo- dum,altique : paries murae obver- fus, licet fextam vix totius montis altitudinem aequet, in 720. pedes edučlus eft: fupra hunc eft oftium cavernae quae Kugellucke vulgo di- citur, & 2839- paflibus a radice montis diftat: eminus informe tri- angulum exhibet, cominus quadra- tum effe deprehenditur 180. pedes inlongum latumque patens: hac pla¬ na primum facilique via in iplam cavernam iter eft: focus occurrit primum excoquendo olim nitro de- ftinatus : calcinolo hinc folo , ad deciduum pervenitur fontem; un- de filo opus eft ulterius penetrare volentibus , ne per implexas, ut faspiusfačtum eft,viarum ambages vera deperdatur femita: interioris hinc cavernae muri ftalačlite, feu aqua ftriarum ad inftar in petras 109 obdurata, veftiuntur. Ad ducen- tefimum ab oftio paffum, ingentes deprehenduntur lapidum curnuli fortuito quafi congefti,licet & im- manis illorum moles & mirus fub terram fttus rem prodigiofam fa- ciat, hinc in anguftias via deflečie- re incipit fierique horribilior, pen- dentibus hinc inde abnormibus fco- pulis, & lubricante ex humiditate veftigio, licet fparft occurrant co- pioft lapides ex caerulefcente mar- more pulcherrimo veniš fanguineis interftindlo quodveroftmilem facit opinionem eorum qui arbitrantur, marmor lapidefque hic olim eru- tos : tantas hinc cavernas fačtas, congeftofque paflim lapides, effoflis avečlifque optimis tanquam minus utiles reličtos. Ad 1540. paffum ca¬ vernam luftravitHeraeus; necfatis exprimere potuit admirationem qua perculfus fuit, cum ftupenda hic viderit naturae opera, areas altitu- dine fornicatoque opere maximas, lapides qui mirabiliora exhiberent quam quidquid in Gothorum fepul- chralibus exhibet antiquitas,miram aeris naturam qua fit ut ad exigu- am etiam diftantiam vocis fonus excipinequeat: ulterius autem cum fuis pervafit P. Franzius, atque in aliam penetravit cavernam, am- plituaine , primse, parem,ftrudlu- ra non minus admirabilem, poft quam, calle difficili seque ac peri- culofo, in minorem aliam defcen- fum eft; in quam jam olim non tantum nat ur te fcrutatores curiofos, O 3 fed IIO TopograPhia Archiducatus. ROTENMANIUM. R Otenmanium Vulgo Roten- mann, aut Rotenmon Civi- tas eft Superioris Styriae in valle, vulgo Paltenthal 14 circiter mil- liaribus Graecio diflita, quam Mon* taniš Caftris ab Antoni no memora- tis fubftituit apudMerianum (a) La- Ca)Topog. ■zius, itinerum ratione utcunque ad- Styris. qu$ arte nulla legi potuerunt: ad- ftipulante. Meminit illius Gerar- ditus erat annus 1515. infcriptum dus de Roo, (b) ad annum fcili- (b) Germ. habebatur quoque diligentiflimi in- cet 129T., quo Otto BavariaeDux, Sac. p. 2. veftigatorisnomen I.R. anno 1750. atqueConradusSalisburgenfisPra2- Sub Rudolfi nomine , ad dextrum ful , indičto in Albertum Auftriae magis latus, habebatur diftinčtius Archiducem bello , concordibus aliud armis expugnarunt. Nobilitatur Fridericus dux Auftriae RotenmaniumabexhnioCanonico- affuit anno 1409. die 3. Junii rum Regularium S. Auguftini Col- Alia fcuta fignaque, in pariete ob- fervata fuerunt : auod autem in cavernis eft mirandum maxime , eft ingens oftium copia , feu huma- norumfeu animantium quae partim in lapides converfa, hic reperiun- tur & quorum pulvis comminutus praefentiflimam praebet morbis va¬ ri is , comitiali praecipue medelam: Unicornium potiflimum tantaeque magnitudinis humana eruuntur , ut gigantum etiam, caverna haec , Graecio abfens, cujusfundationem apud vulgus, fepulchrum audiat: Friderico I. Caefari cognomine diiputant eruditi, haec unde illic in Oenobarbo,Bucelinus adfcribit,piae tantum collečta cumulum veniant: Leopoldi Stjrise Marchionis mu- plerique autumant id tribuendum nificentiae deberi didici ex recenti mutationi illi quam exundantes de- quodam anonymo authore, cui hac luvii tempore aquae caufarint: Her- in parte libentius adhaereo, annum, aeus exiftimat- vera non efte offa, tamen, nempe 129., quo is con- fed naturas lufus, atque ex marga fummatum a fuperftite Leopoldi formatos partus. can- legto, quod condidit anno 1455. FridericusIII. Imperator, Joanne Jung a Dinckbichl in pnmum Prae- politum inaugurato. R U N E N S E. COENOBIUM. R Unenfe Ciftercienfis Ordinis Coenobium binis milliaribus fed & Principes ipfos penetrafte obfervavit, ex nominibus quae ru- pi infcripta legit: in dextra enim parte invenit. rviolFW i addita erant tria alia nomina, fed S T Y R I M. III ( b )Ann Čari. 1. c. I 9 . conforte Sophia ejufque filio Otto- caro opus fubnečtit, ejufdem pri- mordiis a parente pofitis mallem alfignare , cum ex chronologica Marchionum ferie liquidum videa- tur, prastenfo adhuc anno Leopol- dum fupervixifte , quod ex ipfo etiam anonymo colligi £as eftet, cum Leopoldi filius Ottocarus idem omnino lit, qui anno primum 1165. Ducali dignitate a Friderico Oeno- barbo donatus ab eodem authore refertur. Coenobii gubernacula pri- jnus tračlavit Abbas Gulacus de Dinkhenftain natione Franco, ex cujus fuccefforibus binos Epifopa- les Infulae libi vendicarunt, Lavan- tina fcilicet Almericum Graffen- dorffer , & Neoftadienfts Marti- nura Diielacker, qui jam prius Cal- lipolenfis Epifcopi honoremjcum Abbatis munere copularat, fecun- di Fundatoris nomen fuis mei*itis infuper adeptus. SCHLADMINGA. OChladminga vulgo Schladming ^fuperioris Styriae OppidumSali- burgenfes fines fecus Onafum at- tingens veteri Antonini Sabatincag congruere Lazio videtur. Fune- ftiflimnm eft,quod a MichaeleGrue- ber tumultuantium Rufticoruin Antefignano anno 1 5 25. ifiic pa- tratum narrat Megiferus, (bjprag- cipuam videlicet Carinthiae ac Sto¬ riš nobilitatem, quse praelio infe- liciter cum rebellibus conierto in fugam a&a huc confluxerat, ino- pino fub auroram adventu ab eo op predam, aut gladio majori ex parte interiifie, pdft quam enor- mem lanienam fuperveniens Nico- laus Comes a Salm, abačtis Rufti- cis Schladmingam incendit,murif, que nudavit, Qua infuper occafi- one Civitatis jure, quo olim frue- batur, abolito, eam Oppidis tune primo annumeratam exiitimat Me- rianus. SECOVIUM. S Ecovium vulgo Seckaw Supe- rioris Styriag Oppidum gemi- no gaudet celebris fui nominis ar- gumento : horum unum eft nobi- liffimum Canonicorum Regulari- um S. Auguftini Collegium ab A- dalramo Comite de Walldegg anno 1140. fundatum, Wernero Geiller in primum loči Pragpofitum affum- pto. Ejus Templum illuftrantplu- rium Auftriae Archiducum farco- phagi, inter quos peculiarem exi- gunt mentionem Carolus Styrise Dux anno Cfirifti 1590. , aetatis ve¬ ro 50. vita funčtus, atque Maxi- milianus Erneftus Ordinis Theuto- nici Commendator anno 1616. , a?tatis 33. e vivis fublatus. Alte- rum eft Epifcopatus ab Eberhardo II. Archiepifcopo Salisburgenfi , annuenteHonorio III. Summo Pon- tifice, anno 1220. ibidem inftitu- tus, cujus cathedram primus con- fcendit Carolus FrifacenfisPragpo- 1 12 Topographia fitus 3 S . jam načtus fuccelfores, qui er maximam Styrise partem Salis- urgenli Archidioecefi infertam Vi¬ cam Generalis authoritate pollent, ‘ & S. R. L Principis dignitate his temporibus fulgent. SEIZENSIS CARTHUSIA. S Eizenfem Carthufiam in Inferio- ri Styria Petovium inter, ac Cileiam iitam, non undecimo fe- culo , quod recens quidam author fcriptum reliquit, fed duodecimo extruxit Ottocarus ab anno 1165. primus Styria3 Dux, qui lepra cor- reptus permiffo focero fuo Leopol- do Auftrias duci Provinciae Domi- nio , in eandem fe contulit, ubi Religiofum amplexus inftitutum pia morte conquievit. In hujusfal- tem loči diftričlu, li non plane hic, quod Cluverio arridet, exti- tifTe veterem Antonini Urbem Ra- gandonem, quam apud Rohitfch- feu Ragatz Schonleben collocat, ex medio ferme inter Cileiam, & Poetovionem litu probe conjici omnmo videtur. SLAVOGR^CIUM. ^Lavograecium vulgo Windifch- ^ gratz Inferioris Styriae Urbs a r Carinthiae confiniis non procul ab- ^r g fcedit, u dum ait: Gpua trans Padum funt , Ve- Orbis 1.5. neti incolunt , č? iftri, ad Polam ufque: Jupra Venetos fant Čarni ; partim Pli- nius (c) ita feribens : Savus ex al-Q C ) Hift. pibus Carnicis placidior, bfc. fiquidem nat - 1 * 3* palam omnibus eft, Venetos per c - 3 5 - planitiem Auftrali alpium lateri fubječtam diffundi, & Savum ex Borealibus earundem alpium fco- pulis emanare. Alpium nomen ex albedine deducit Feftus Pompejus his verbis: Sabini alpum dixere , quod poftea latini album unde alpium nomen: ob nivium fcilicet candorem, qui« bus illae fere perpetuo teguntur. Major fervet de Carnorum origine controverfia: quidam enimfuppo- lititio Annii Berofo ni mi um fidei tribuentes a Čarno Noemi poft di- luvium filio, Tuifconis fratre & gentem, & gentis nomen exordiun- tur. O effroene arrogandas fibi an- tiquitatis cacoethes ! Fuggerus (d) (d ) Spec. a carris,feu curribus,quibus olim hon - b 3 - Scythse, nune Tartari domorum c> 5 * loco femper vagantes utuntur, Čar¬ nih vocabulum derivat , exifti- mans Germanos a Scytharum co- loniis hinc expulfos, viiis hujus- modi curribus, vernacula lingua Karrner appellafle, eamque vo- cem a fupervenientibus Romanis fuifte in Carnis inflexam; verum longe prius innotuerant Romanis . Čarni, quam ulla Scytharum in has oras irruptio poflit demontira- CaRINTHIjK. ri. Tertlam fibi fabricatur origi- (a) Carn. nem apud Scohnleben (a) Palla- Ant. Ap- dius Cranurn Thufcorum Regem pa. c.i.§. primum Carnis parentemaflignans; at nec conftat Cranum Thufcis im- perafte, nec ulla elucet ratio , cur a Crano oriantur populi, qui a ve- tuftiffimis fcriptoribus non Ci’ani, fed Čarni conftanter appellantur. Demum ingeniofa faltem eft, fi non vera citati Schonleben conje- čtura, quamipfe exercitii caufa ad- dučtam mox refellit, a Čarna ni- mirum Dea Carnos dici potuifte, quam Romani cardinibus praefece- (b) Faft.s rant, juxta illud Ovidii (b) ad ca- lendas Junii ita canentis: Prima diestibi Čarna datur,Dea Cardinis hasc eft; Numine claufa aperit, claudit aperta fuo. Siquidem alpes tanquam Italise clauftra, & angufti per illas aditus veluti portce habebantur: unde Ni- (c) Lib. cephorus Calliftus (c) de Eugenio c - 3 9 * Tyranno ita fcripfit. Maximum pa- ravit etercitum , č? Italioe portas , quas Romani ffulias alpes vocant , preeoccupa- tas prcefidio tenuit. Sed fat fuperque pro queftione de nomine dičlum eft. Carnis ex Gallorum Colonia, qui in Aquileienfem agrum defcen- dentes Ur bem fibi moliri coeperant, (d) Annal. emerfifle conjicit Schonleben (d) Carin. p.2. anno ante Chrifti ortum 138» quo Galli inde recedere a Romanis jufli in propinqua montana commigra- runt, quodam triumphalium fafto- rum fragmento innixus, in quo hic 117 titulus extat: De Galleis Karneis. Ve- rum diferte utrumque populum di- ftinguit Livius , (e) dum eorum(e) Lib. Legatos Romam anno ejusdem asrse 43 - 170. profecftos recenfet: eodem tem¬ pov e , iuquit, de C. Cajjio, qui Conful prior e anno fuerat, querel. 5- Carinthice vocem exonrL cus mercaturse ftudio ad pratdictos Slavos v eten b us Carnis imntxtos (quos Carin ( quos deinceps una voce Carinthos dicam ) commeare folitus , ducem delendse tyranidi fe praebuit , & egregise operse pretium maximum tulit, ab inftitoris forte ad Regis evečlus dignitatem, quam per an- nos 36. gloriofe dicitur adminiftraf- fe : led eo fub annum 660, e vi- vis fublato, an filiorum aliquis fo- lium confcenderit, au Regia po- teftas abrogata, & in plures Duces_ partita fuerit, a melioris notae au- thoribus ambiguum relinquitur: fuccedentium enim Principum,feu Ducum nomina ex Vita S. Virgilii Salisburgenlis Epifcopi, ac ex Hi- ftoria de converfione Bojorum , &? Caran- tanorim anno circiter 833- confcri- pta, vel etiam ex dotnefticis gen- tis annalibus a Lazio faepe allega- tis colligere quidem conatus eft eruditiffimus Bollandus; fed denfas ubique oftendit tenebras, quibus tum ordinis, tum Chronologise ra- tio plurimum obfufcatur, Quare eos duntaxat , qui propaganda: fi- dei Orthodoxae operam navarunt, hic breviter memorabo. Evangelii femina jam ab ipfo Apoftolorum sevo, ex D. Herma- gorae aquileienfis Epifcopi , ejus- que'difcipulorum induftriaperNo- ricum fuifle fparfa, jam alias me- minimus, magnamque eorum par- tem in Carinthiam Aquileiae iolo fere contiguam interim decidiffe quis ambigat? Certe uberes inde fručtus feque‘ntibus ftatim feculis in ea adoleviffe jion modo exS. Se- T H I JB. 119 verini Vita, fed etiamex D Hie- ronymo conjicere fas eft : Horret animus , inquit ifte, temponm mjlro- rum ruinas perfequi. Viginti , tf eo amplius anni funt, ouoi viter Conflanti- nopolim , (f Alpes ffalias ( feu Carni- cas, quae Carinthiam, &Carnioli~ am a Foro Julio dirimunt ) quoti- die Romanus fanguis ejfunditur , Scythi - am, Thraciam , čfr. Gothus, Sarmata, Quadus , Alanus , Himni , JVandali , Mdrcomanni vajlant , trahunt , rapiunt. Quot Matron#, quot Virgines , 6f in- genua , nobiliaque corpora his belluis fu- ere ludibrio ! Cupti Epifopi interfecli Presbyteri, d? diverforum ojficia Cleri- corum ; fubverfe Eccleji #, ad altaria Chrijti Jlabulati equi , Martyrum ejfojfs reliquia. Sylvelcentem hac ratione Ecclefiam excolere aggreffus eft anno 633. S. Amandus \Vormati- enlis Praeful, qui accepta Cariri- thorum, eorumque Regis Samonis notitia, ultra Rhenum , Danubi- umque profečtus eft,magno seftuans deliderio aut gentem hanc ad Chrii ftum adducendi, autMartyrii lau- ream confequendi; fedtenuem col- legiiTe meffem docet in ejus Sanc- ti Vita Baudemundus ita apudBol- landum ( a ) de eo fcribens: Pau- cis vero cx iis in CfiViJto regeneratis, vi- dens etiam fibi non fatis accrefcere fru- Elum, d? Martyriumquod femper qu#- rebat, nonduin fe adepturum, ad pr oprt¬ aš iterum reverfus eft oves. Clarius poftmodum Carinthis affullit ftdei lumen poft Boruthi, feu Baruchi Ducis obitum, ouemSamoni Regi ftatim (a)Aft SS. ad d ie ra 6 Febr. I2D Topographia Dtjcatus (K)Chron, Car. L 5. c. 25. ftatim fubftituunt Megiferus, ( b ) & qui hujus* epitomen edidit Rei- chardus; quafi eos puderet inter- cedentium Principum fyllabum ignoraffe; id quippe a vero lon- ge aberrare oftendit vetuftaS. Vir- gilii Vita, ex qua cum clare infe r ratur Boruthum ad Pipini Fran- corum Regis anno 750. inaugura- ti aetatem acceffifle, & Samo anno circiter 660. , vel, ut ipfe Megife¬ rus afferit, 638- mortem oppetie- rit, ad 90., aut plane 112. annos Boruthi Regnum extendi ea ratio- ne deberet, quod quam abfonum lit, nemo non affequitur. Rem tetam, uti in citata S. Virgilii Vita refertur, propriis illius ver- bis ob oculos ponam: No« muho pofi tempore cceperunt Himni eofdem Q±ia- rantanos hojlili feditione graviter ajfligere , fuitque Dia tune eonim Boruth nomine , qui Hunnorum exercitum contra eos videns, interim Bavaris nunciare fecit , rogans eos fihi in auxilium venire. At illi cum ma- gna feftinatione venientes expugnaverunt Hunnos , G? obfirmavermt Ouarantanos , fervitutique eos Regum fubjecerunt , Ji- mul G? corfines eorum , duxeruntque inde obfides fecum in Bavariam, inter quos erat filius Boruth nomine Karajtus, quem pater ejus more ChHJliano nutriri , G? ba- ptizari pofiulavit, quod ita faclum efl. Similiter de Chetimaro filio fratris fuifie- rirogavit . Mortuo autem Boruth jujfu Francovimi , Bavari Karaftum Chriftia- rnm fadlum , petentibus eiftue Slavij: remifrunt , tf illi eum Ducem fecerunt, fed pojlea Ule tertio anno defunStus e ji. Iterum autem permifji me Pibini Regis po¬ puliš idem petentibus Chetimarus Chrifii- anus Ducatum fufcepit. Hune in Ca- rinthiam proficicentem comiiatus eft Majoranus Presbyter a Virgi- lio Salisburgi initiatus, quem pau- lo polt fubfequebatur Modeftus E- pifcopus cum Watone, Reginber- to, Gozario,Latino, aliifque Evan- gelii praeconibus, qui munere fuo gnave funčti, brevi meliorem Pro¬ vinci* faciem, incolifque mentem induerunt. Mortuo autem Chetimaro ( p e rg it Vit* feriptor) G? orta ter - tia feditione , aliquot anuis nullus Prefby- ter ibi erat , ufqite dum IValtunc Dux eo¬ rum mijit iterum ad Virgilrum Epifcopum 9 G? intente poftulavit , ut ad confortandum in fide quidem fex millium numero,traje- čto Dravo, circumfttos agros depo- pulati magnam ibidem ftragem edi- derunt. Sub Auguftiflima Maria Therefia Provincise toti lux nova afFulfit,variifqueRei Public^ parti- bus vigor acceftit: pauperibus indi- gentibufque provifum eft priinum, & cum Clagenfurthi, pia deelTet domus qua indigentum proles,pa- rentum mortuorum deftitutse fub- fidio educarentur, e publico, no- vum erečtum eft orphanotrophium in quo tam neceffarium Reipubli- cas fubfidium erečtum eft: praAer privatorum hunc in finem collatam liberalitatem publico Provinciae decreto jura quaedam monopolia- que domui huic , tam pium ut fta- biliretur opus, collata funt. Scien- tiis etiam, quas Societati civili plu- rimum profunt, ampliandis provi¬ fum eft, & Auguftiflima; Imperatri- cis aufpicio erečtum Clagenfurthi Collegium cui incumberet humani corporis partes figuramque, diffe- ctis etiam mortuorum membris,ex- ponere iis qui medicandis morbi- dis vulneratifque ftudent: libros in- ftrumenta fuppelle uti Reichardo, vel biennio poft uti Bucelino pla- cet, in egregium S. Benedičti Cce- nobium convertit, Ingramo primi Abbatis munere ibi fungi juffo,fub cujus nono fucceffore Floriamun- do anno circiter 1350- horrendus cujufdam propinqui montis lapfus multasArces,pagofque tumulavit. Ab hoc vero vigeftmus pnmus Ab- bas Nonnofus Ritter ex Bamber- genfi Monafterio in priorem poftu- latus, deinanno 1654. ad Infulam evečtus ob prasclara merita fecun- di fundatoris encomio a Reichar¬ do celebratur. Pervetuftas maris & foeminas icones penes Templi fo- res muro infertse Arnoldum Arcis conditorem , ejufque conjugem re- ferre multorum opinione credun- tur. DIET- Carinthije. DIE TRI CHS TEI N A. D letrichfteinamArcem memora- bilem reddunt tum antiquif- lima Dietrichfteiniae profapi* ori- go Cardinalitia purpura Francifco a Clemente VIII. collata, S R I. Principis dignitate eidem, & po- fteris a Ferdinando II. impertita, obitis Legationibus,ac fummis apud Casfaream Aulam munenbus fplen- didilfim*, tum bina oblidia ab ea aliquando exantlata. Primo eam flrinxit anno 13 "14. Margaretha Maultafchia, qu* non tam aperta armorum vi, quam oecultis inli- diis in Arcem fevire decreverat; irrepferant enim aliquot lllius II- carii, ut Henricum Dietrichftei- nium, & Dietricum Welzium lo¬ či propugnatores improvifo adori- rentur , led detečli mtentatam ali- is nečem ipli tuleruntrimpar mhi.1- ominus oblidentium feroci* pr*- fidium,favente nočlis caligine Ca- ftrum deferuit a Maultafchianis co- piis mox diripiendum. Surrexerat quidem inde magnificentius ; fed atrocior anno 1483- in illud ingru- it tempeftas, quando Hungarorum Dučtor Marapetrus, protračla ul¬ tra fextum menfem oblidione, Die- trichfteinam afflixit, quam Pancra- tius Dietrichflein , elufo fepius ho- ftium impetu , llrenue tuebatur. Verum quamvis Marapetrus in lin- gulari certamine grave inbrachio, & fronte vulnus a Pancratio etiam fauciato accepiffet, & Provinci* Proceres commeatu interim obfef- forum vires inftauraffent, obftina- ta tamen Hungarorum conftantia fradti Dietrichfteinenfes Arcem Marapetro dederunt, ab eo fundi- tus everfam. FANUM S. AN DRE AL F Anum S. Andrej Urbs efl in peramcena Valle Lavantinaad cognominem fluviumlita, ubi an- tiquum Flavium, cujus Pr*fečtu- rarum Romanarum codex, & Pli- nius mentionem faciunt,, fe repe- ril'ejadat apud Merianum Lazius; Vallem enim inde Flavianam , po- ftea Lavanam, tandem Lavandam imaginatur, fed quis non miretur, vel potius derideat adeo fubtile Lavantin* etymologi* ex Flavio deducendse artificium ? Vallem hanc Comitatus titulo quondam il- luftratam ex Megifero difeimus , cujus dominium anno 992. Henri- cus Carinthiae Dux Sigefrido ex Co- mitibus Sponhaimenfi.bus S. Hart- vici Salisburgenlis Antiftitis fratri, cui Richardam filiam defponderat, dotisnomine conceffit. Anno 1480. ad eam ufque depr*dandam pene- traverant Ture* , fed a Georgio Schaunbergico, qui convocatis ad fe Rufticis , & multiplicatis tym- panis tenuem fuorum militum ma- nipulum hoftibus formidabilem reddiderat, nočlu impetiti, matu- rata protinus fuga ea etiam fpolia, qu* aliunde advexerant, vidlori- R 2 bus Topographia Ducatds 132 bus colligenda reliquere. In D. Andreae Urbe Epifcopalem erexit cathedram Eberhardus II. Archi- epifcopus Salisburgenfis anno , fi a) Anm Brunnerum (a) fequimur 1226, fed b 13 biennio tardius , fi Steronem, & Reichardum fedtamur. Primus in ea fedit Udalricus e Domefticis Eberhardi Sacellanis. Decimus hujus Succeflori Conradus Torer an. 1411. vita fundtus , aliquod fan- dtitatis fuse argumentum transmifit pofteris, qui ejus corpus in chori iupremitate parieti fine turnba in- clufum an. 1642 . fere incorruptum repererunt: & vigefimu> iextus Al- bertus de Priamis anno 1640. ea dignitate infignitus piae fuae muni- ficentise monumentum Lauretanam nempe B. V. .-Edem extra Urbem excitavit, in quam invitatas exMa- renbergena Parthenone aliquot fa- crae Virgines D- Dominici regulas profeffie anno ejus feculi 6 3. com- migrarunt. Epifcopatus honori al- terum adjecit elapfo nuper faeculp Imperator, videlicet S. R. I. Prin- cipis prasrogativam. Sexdecim an- nis ante Udalrici inaugurationem, PraepofitorumCatalogum,qui Col- legiatae , ut vocant, Ecclefias iftic prasfunt, a Friderico orditur Rei- chardus ; at illorum vigefimus fextus Joannes Gambacius Infulas ufum primo adeptus eft. In pri- maria ejusdem Urbis Bafilica D. Andreae dicata,inventa narrat prae- citatus Brunnerus facra Divorum Viti & Modefti lipfana, atque Sa- lisburgum, Paflavienfi , & Chy- menfi Praefule praeter Salisburgen- fem Archiepifcopum pompam co- mitantibus translata. FANUM S. PAULI. F Anum S.Pauli Oppidum eftLa- vantinae Vallis 6. milliaribus Clagenfurto diflitum •> & fplendidif- fimo Ordinis S. Benedidti Monafte- rio decoratum; quod anno 109^. Comes Engelbertus Templo addi- dit a Sigefrido, & Richarda Paren- tibus fuis pridem eredfco, & genti- um Apoftoli honoribus devoto ; in pium hoc opus confpirantibus Hadwige Engelberti conjuge, & Hartvico Magdeburgenfi Archiepi- fcopo ejusdem fratre. Nec a libe- rali patris animo degeneres condi- toris filii Bernardus, &Henricus Carinthiae Duces novas opes , & fundos D. Paulo, & facrae Bene- dičlinaeFamiliae confecrarunt. Hos tamen longe fuperaverat Engelber¬ tus, cum non amplam mododotem, fed & feipfum Coenobio obtulerit: abdicato quippe opulentse ditionis dominio , fe Deo per vota religio- fa ibidern mancipavit. Primus hic ad clavum fedit Abbatis titulo in¬ fignitus Wezilo a S. Guilielmo Hirfaugienfi cum numerofo Mona- chorum manipulo fubmiifus, quos Urbanus II. Summus Pontifex ap- probata Engelberti fundatione ab Epifcoporumjurisdičtione exemit, Carinthijr folique Romanse Eccleliae fubefTe voluit. Quartus dein Abbas Pil- grimis anno H93. mundo ereptus ab Apoftolica Sede Infulae ufum, & a Friderico I. Csefare illuftria obtinuit privilegia, quibus adjecit uberem divitiarum fontem aperta in Eifeniibus montibus plumbi, ar- genticjuefodina. Felices hofce pro- greffus interrupit aliquantum vo- raxflarama, quae fub annum 1390. Monafterium, & Templum ablum- plit; fed illud ConradusII. Abbas, hoc Udalricus IV. itidem Abb is reparavit; graviores tamen intulit clades, & tantum non extremum loco exitium Cileise Comes anno circiter 1440 Lavantinam Vallem cum magna Carinthi$ parte fecun- do depopulatus.Hujus veftigia re- legere non niulto polt Turcas; fed meliori forte ufus Joannes II. Ab¬ bas anno 1455. lmgimini admotus eos e Coenobii vallo fortiter repu- lit. Fatifcentes interim longa aeta- te aedificii muros e fundamentis rurfus eduxit Hieronymus March- ftallen anno 1616. in Abbatem ele- člus, cujus ab anno ejus feculi 38. fucceffor Paulus Meminger impo- fita clauftro coronide binas infuper Ecclefias priori D. Pauli adftru- xit, Coluntur iftic facri cineres D. Achatii a Joanne III- Abbate ante Annum t 488'- Roma impetrati, & B. Theodorici, qui religiofis vir- tutibus, partirn in hoc Afceterio, partim apud S Joannis Baptifhe Sacellum propinquo colli iniiftens I 33 refplenduit , unde terrae valedi« cens ad fidera evolavit; quem fe- licem tranlitum ses campanum edi- to , uti fertur, divinitus fono, la¬ te evulgavit. Procerum vero hic quiefcentium nomina exhibent fe- quentes verfus in fubterraneae cry- ptae aditu exarati. Hic fundatores Comes inclytus Engelbertus, Hadwigis conjux hic Comitifia jacent. Hic Magdeburgeniis facer Archi- epifcopus Hartwig. Atque Carinthiacum pars gene- rofa Ducum. Hic Sponhaimenfis Sigfridus, & alma Richarda Lavantina Comes, & Comitiffa cubant. Hi tibi fundarunt Dux optime, ma« xime Templum , Hanc & Sandle tibi Paule dede« re domum. FANUM S. VITI. F Anum S. Viti vulgo S. Veit amoeno gaudens folo 2. milli- aribus Clagenfurto removetur. Ve- tus hic Sianticum Antonino in Iti- nerariis notum ftetiffe libi facile perluadet Lazius, Sianticum in S. Vitum miferabiliter detorquens, quin imo li prifcum illud nomen a plebe vitiatum prastendit, in ver- naculam vocern S. Veit inflečten- dum potius erat , quod utique illi difficilius accidiffet. Sed veroli- R 3 mi- 134 TotograPhia Ducatus miliorem Civitatis originem nobis (a) Chron. fuggerit Megiferus (a) a Nicolao c ar ; l ' 8- Claudiano primo editam quam in hanc linopftm contraxi. Arino 902. Eberhardus Carinthi* Dux prte- lium cum Hunnis propediem con- ferturus, fufis ad Deum precibus coelefte fublidium, cum in terris deeffet, imploravit, quod ut cer- tius obtineret, voto fe obftrinxit, Templi in eo , quo tune degebat, loco poft vibtoriam extruendi,dein in hoftes progreffus, palmamque iis fugatis gloriofe confecutus pro- miffa exfolvit, faera ./Ede inter pinos, & alnos , quibus tune ter- ra illa lylvefcebat, S. Viti cultui dedicata. Hinc S. Veit in Erla lo- cus is a vulgo dici coepit , & ad- ftručtis fenlim domibus Civitatis fpeciem poflea praefetulit, cujus li- tu delebtatus CarinthiaeDuxMein- hardus , illam in Aulae fua? Sedem elečlam anno 1292. totius Ducatus Metropolim declaravit Ejus fplen- dorem non parum imminuit incen- dium fub annum T337.; vel a ca- dente e nubibus fulmine, vel afa- jnulis odio in Dominos flagranti- bus , & eo ultionis genere utenti- bus excitatum. J n hanc Urbem primo movit anno 1307. Conra- dus Šali s burgenlis Pradul, fufcepta ex Alberti Caefaris juffu in Carin- thiam expeditione, & HenricoDu- ce in Bohemia interim ad coronam aipirante, eam libi feliciter iubje- cit. Majorem adhuc eidem intulit labem anno 1359. Archidux Au- firise Rudolphus, quando in deli- . čti poenam, quod in Archiducis copiis e Solienfi. campo repellen- dis Cives commiferant, eam vi fu- peratam militum licenti* obtulit devaftandam. His itaque calami- tatibus depreffa S. Viti Civitas, & a Vulcano rurfus anno 1409. peffi,- me accepta,Clagenfurtenii tandem Urbi Provinci* ceditPrincipatum. Notatu hic dignus eft fuperioris fo- ri fons, e quo prolilientem aquam excipit ingens crater ex unico al¬ bi marmoris frullo conftans, & in¬ ter Tiburni* rudera repertus. Ex- tra Urbem florebat olim, Megife- ro tefte , Sanblimonialium ex Or- dine S. Ciarae Ccenobium a Fride- rico Auffenfteinio anno T 3^3- do- tatum , led elanguefcente paulatim priftino difciplinse vigore, in ho- fpitalem pauperum fenum domum converfum poftea effe idem author fubneclit. F E L D KI R C HI UM. lT 7 eldkirchium Oppidum non pro- U cul ab Offiacenli lacu diftans ob celebrem inclaruit confličtum, qui inter Maultafchiam,& Auffen- fteinium pro Archiduce Ottone Ca- rinthiam moderantem anno 1334. in ejus territorio exarfit: illi me- rebat Tyrolenlis , & Bohemicus miles, fub hoc vero cum fuis co- hortibus militabant Comites Or- tenburgii, Die cufse , quem Lazius, Megiferus, SS. ad aliique lecuti videntur, his verbis d j era 5- deferibit: Milftadt a mili e Jlatuis no- d ’ ebr - men accepit , quas ibidem populus errore delufus antiquo coluit , quas Ule felix (Domitianus) exemplo Bonifacii P cipa: dejlruxit, if elimimta omni fpurcitia da- monum Ecclejiam , qiue primitus milic damonibus fuit addida , in honorem omni- um Sand or im pojlmodum confecrari fecit. Verum hajc non nifi arbitraria ni- tuntur conječtura, quas ne tenui quidem veteris hiflori^ lumine di- lucidari poteft; locus enim, quem Antoninus inter Bregitionem 5 & Arrabonam, atque alibi inter Ali- lcam, &Luffunium ad ftatuas vo- cat,longe hinc aberat, utpote In- feriori Pannonias omnino attribu- endus. Neque alio inftručtus mo- numento texendce Beati Vitae fe accinxit anonymus , quam epita- phio repertae tumbse incifo, quod itaionat: IN NO MINE PATRIS , ET FILII , ET ŠPIRITU S SAN- CTI. HIC RE0JJ1ESCIT B. DO- MITI ANUS DUX , PRI MU S FUN - DATOR HUJUS ECCLESIM , Carinah! jb. 141 (a) Chroc. Car. 1. 6, c* 13- QU 1 C 0 NVERT 1 T 1 STUM PO¬ PULI] M AD CHRISTIAN ITATE M AB 1 NFIDEL 1 TATE. Quibusver- bis Megiferus (a) poft Domitiani nomen haec alia inferit: Dux No- ricorum č? Carentanorum more Maria Meranienji. Fundatae D.Domitiano Ecclefiae illuftre Ordinis S. Bene¬ dikti Coenobium adjecit Erbo, five Arbo Hartwici Palatini in Bava- ria Comitis filius. non vero ipfe- met Beatus Dux, uti perperam fen- tit Megiferus contra Lazium, & anonymum, qui paulo ante finem, facrum ejufdem Monafterii inftitu- tum fe profeffum effe, non obfcu- re manifeftat. Piam hanc funda- tionem ante annum 1102. contigif- fe neceffe eft, cum Abbas Urfper- genfis memorato anno conditoris obitum ita infcribat: Erbo jam gran- flavus nobilis de Carinthia P rine ep s , d? quondam Palatinusin Baioaria Comes mi- gravit in Domino. Unde merito cor- rigitur aBollando Lazius, qui prae- dictum Erbonem a Lothario II. Caefare Carinthiae Duceman. 1125. creatum praetendit. Aliud quoque fphalma commilifte Lazius vide- tur, dum ita feribit: Albertus fecun- dus eleftus in Epifcopum Tridentinum ex Parochia , & prima fundatione fadla a S. Domitiano Duce, Milleftadienjem Abba- tiam exorfiu eft , ac locupletavit. Si- quidem hasc luculente repugnant cum prima Ccenobii fundatione Principi Erboni.ab ipfometLazio adfcripta; quare afferendum poti us eftet, Albertum eandem reparafte, aut novis proventibus auxifte. Ne- que hunc nodum folvit, dum alibi ait: Erbonem in Ecclejia S. Domitiani apud Milleftadium monachos priniiim in- ftituiffe: quibus Abbatem pojiea concejje- rit Albertus Tridentinus Epifcopus. Cum enim Albertus fecundus Ottenbur- genfts a Pyrrho Pincio, qui Tri- dentinorum Prseiulum Vitas elucu- bravit, apud Bollandum dicatur anno 1363. eam Ecclefiam guber- nafle, arduum creditu eft Mille- ftadienfes D. Benedikti Religiofos 260. annis Abbate caruifle; quin imo Vitae author ipfa Erbonis fun- datoris aetate,vel faltem non mul- to poft Martinum quendam Abba¬ tem diferte commemorat. Inco- luit deferiptum hačtenus Ccenobi- um faera Benediktinorum Familia ufque ad annum 1463., quo iis per alia ejufdem Ordinis domicilia di- fperiis, & aflignata iifdem exMil- leftadienftbus bonis ad vitam fu- ftentatione, Fridericus III. Impe¬ rator in fedem Generalis Magiftri Ordinis S. Georgii, ad reprimen- das quotidianas Turcarum incur- fiones tune a fe erekti, eum locum convertit, affentiente Paulo II. Summo Pontifice, & per datam eo annoBullam Ordinem approbante, a pluribus ejus fuccelforibus dein- ceps confirmatum. Iniignis hujus Ordinis fymmetriam eruditionis gratia non pigeat leklorem addi- fcere ex Pauli II. diplomate, cu- jus fequentem paragraphum fuo in- feruit Leo X., & Daniel Papebro- S 3 chius, 142 Topographia Bucatus (vi) Aft. SS. ad disni 23. Aprili«. chius, (a) typis evulgavit: voluiiTe nempe Fridericum quandam domum mi - litarem in Monajierio Miljladt Salzbur- genfis Dieecejis, loco ad hoc accommodo cum Ecclefia, claujlro , dormitorio , mi¬ lu , cameris , tf aliis necejfariis ojficinis, de fuis propriis facultatibus fundare, a c cedificare pro ufu, čf habitatione perpe- tuis quorundam Fratrum ipjius militaris Ordinis laicorum Milit um, ac etiamSa- cerdotum, five Clericorum, quorum nnus per pr&fatim Fridericum Imperatorem hac prima vice ad hoc eligendus , Č? de- putandus , Magijler Gcneralis exijlat, Č? deinde eo fublato de medio per Mili- tes (de confenfa tamen ipjius Friderici, aut antiquioris ejufdem Domus Aujlrue Ducis ) fuccejjor eligatur. Presbyteri vero prcediEič Domus, quorum unus per alius eligendus Jit Pr&pofitus, prtdiclo Magijlro Generali fubejje cenfeantur. Ac prima Camera Magijtro , fecunda Pnrpofito ,tertia antiquiori Militi, quar- ta feniori Sacerdoti, Čf fic deinceps af- Jignari debeant , ita ut inter duos Mi¬ lite s unus Sacerdos , Č? inter duos Sa- c er dot e s unus Mil e s Jit. In choro vero Magijler primum habeat locum, ac de- mum in illo Sacerdotes Milites omnino prtecedant. Et tam Magijler 6f Milites, quam Preepojitus ac Sacerdotes cajlita- tis , [f obedientice vota fponte emittant, Ad paupertatis vero votum emitten- dum mdlatenus adjtringantur inviti. Hucufque diploma. Caeterumnon Milleftadienii tantum dominio po- tiebatur Equeftris hic Ordo , fed fplendidis Carinthias Caftris ftern- berga , & Landfcrona, aliiique ex- tra eamProvinciam fundis, quibus illum Caefarea fundatoris munifi.- centia dotaverat. SuccelTu tempo- ris Joannes Siebenhirter Genera- lisMagifter, accedente Alexandri VI. Summi Pontificis, &Maximi- liani I. Imperator!s authoritate,li- beram utriufque hominum fexus Sodalitatem inftituit nullis aliis ob- ftridlamlegibus, quam ut illius Al¬ bo infcripti, vel unius anni perio¬ do propriis fumptibus adverfus Turcas militarent, vel eleemofy- nas in bellum Turcicum impenden- das elargirentur. Equitum ac Sa- cerdotum,Ordinem iplum conllan- tium inligne fuerat crux rubea , quam quovis fabbatho,&feftisBei- paras diebus fupra veftem albam geftabant, fodaliumvero crux au- rea cum corona in circulo etiam aureo, quam foleni ritu dextero novi militis brachio appendebat Gurcenlis < Epilcopus, qui uti & Milleftadielis Magifter tanquam Generales Vicarii praeerant Soda- litati. Intepuit tamen brevi, nec ultra feciilum excurrit pius hic mi- litantium fervor, eoque Ordine vel fenfim evanefcente, vel inter bella extinčlo, Milleftadienfvum ditionem iibi adfcivere Auftriae Ar- chiduces, ex quibus Ferdinandus dein Imperator, altero poftquam Styria;, Carinthi3eque regimen fuf- ceperat, anno, id eft 1598-? an- nuente Summo Pontifice, Socie- tati Jesu eandem contulit, ut inde Collegium, Academiaque Grzcen- lis, Carinthijs. fiš,cujus in Styria meminimus, ale- retur, ejnfdem etiam Societatis Re- iidentia ibidem inflituta. Nune ad B. Dominatianum, ejufque facnim cultum revertamur, qui fuperio- ribus praefertim feculis ita circum- litis populiš cordi fuit, ut non fo- lum e Carinthia, Carniolia, & Sty- ria fed ab extremis etiam Iftrias fi¬ ni bus , Pannoniaque ad illius tu- muli venertionem advolarent; nec inani operae pretio, fsepe enim ob- tentis per miracula gratiis lseti pa- triam repetebant. Pretiofum hu- jus Beati pignus, uti refert prseci- tatus anonymus, ex priori fepul- chro elevatum,inalio digniori con- diderat Abbas Martianus Dautus, ne cum aliorum cadaveribus,quos iibi fanguine jundlos ibi humarijuf- ferat Erbo , aliquando confunde- retur; quod paulo poft annum 1102. eveniffe lat perfpicue ex his cir- cumftantiis arguitur. Illius porro inventionem^cujus jetatem divina- re haud prasfumo , ita proiequi- tur Vitse author ; Abbas quidam er at nomine Otto habens in congregatione fua centimi , £f quinquaginta honiines fpintua- les. Hujuš diebus dum fundamenta Mo- najlerii majoris jacerent, poji combujlio- nem prior is ^ tune ex improvifo reliqui. 7. Im babentes , $V. Et alibi: (a) ffa- podes in Albio monte fiti funt, qui dl - pium poftremus ejt excelfus admodum , hinc quidem ad Pannonios pertinentes , hinc autem ad Adriaticum mare. Quin- imo Plinius abfque ullo difcrimi- ne Japides Italias adjudicat ita fcri- bens: Brutium, quo lungiflimg in Me- ridiem ah Alpium pene hnatis jugu in ma¬ rin excurrit Italia : Ab eo Grcecice ora : mox Salentmi , d? Hetrufci , Veneti , Čar¬ ni , ffapides , ljlri Demum ex Ita¬ lia Carniolbe id accrevit , quod trans alpium verticem, utpote Ita- liae terminum a potioribus vete- rum , & recentiorum fuffragiis, imo a natura ipfa fbatutum, Carniolia hodie fibi vendicat - aut arrogat. Dum hsec memorati hadenus au- thores faftis committerent, Roma- nis fuberat Carniolia; de Panno- nia quippe , & Norico id jam alias oftendimus, de Japidia autem, tum ex medio inter Pannoniam, & Ita- liam litu congrue infertur, tum faepe allegatus Strabo idipfum di- ferte recenfet: pfapodes , inquit ,.ab Augujio tandem Ccefare fummo cim labo- re debellati funt , cum late latrociniis h:- valefcerent. Et alibi: ffapodes pugna- ees cpiidem , cceterum ab Augufto Ccefare tandem erpugnati ad unum. A barba- ris autem fenfim deformato Roma¬ na gloria,majeftatifque fplendore, varii libi fuccedentes populi,nec- dum exuta per Chrifti legem feri- tate, Carniolicam oram,uti & cae- teras adlitas regiones , aut praete- reuates devaftarunt, aut inunorati fubjecerunt. Hujufmodi fuere Van¬ dali, priufquam in Gallias tranfmi- grarent, Heruli, Gothi, & Longo- bardi, dum in Italiam proficifce- rentur Poli quos fecuti Slavi in- terdum etiam Vend^autVindi ap- pellati, conftantem iftic fedem n- xerunt, fuamque gentem, & idio¬ ma late propagarunt, de quorum origine , nomine , & certillima a V andalis diftindione contra Krant- zium, ejufque fequaces , quibus an- numerandus Schonleben, magnus aperietur difputandi campus, ii de Slavonia aliquando agemus. Inte- rim eorum in Carnioliam adven- tum pofl; annum 548. differre ne- ceffe eft, cum tefte lynchrono au- thore Procopio ( b ) Slavini, feu i C^ Slavi primum eo anno in Illyri- ^ ,0 p 0t cum fe effuderint, unde ad Nori- ' s ' cum,& Carnos deinde penetrarunt;. quod jam alibi a me aiTertum nune ipfiufmet Procopii verbis ftabilio. Per id tempus , inquit lile fub Ju- ftiniano Imperatore ad annum 13. belli Gothici ,qui cum 548- fecun- dum unanimem chronologorum fenientiam coincidit ,SLiviuonim ex~ ercitusflumine IJtro trape fo ll 1 yrios omnes ad ufpie Epidammm malis ingentibus af- fecerepartimque Jlne uUo cetatis diferi - mine in ferviiutem, quos lieuit, abigen- do d? eorum bonis direptis defeviebant,- Ad hote prcefidia illis in locis nou pauca , d? quidem prcevalida occuparvmt. De- nique quae de Hunnorum jugo Sla¬ viš injedo, & Samonis virtuteex- cuffo in Carinthiae deferiptione al- U 2 lata TofograPhia Ducatu« 156 lata funt, ad Slavos quoque Car- niolia potitos videntur extenden- da, & communem Carantanis, ac Carniolis fuiffe Regem aut Ducem verolimile eft , cum Fredegarius apud Henfchenium alibi citatum Slavos illos Carautanos, & Wini- dos nuncupet, & Aimoinus, qui nono feculo florebat, eos peculia- ri pariter VVinidorum nomine di- fcernat, quorum Marchiam inCar- nioliaj latere Croatis contermirio geographi agnofcunt; lic quippe icribit is author apud Schonleben : Arno ouadragefinio principatus Clotharii , komo quidam nomine Samo natione Fran- cus , multos negotiatorum mercandi caufa in Slavorum patriam, qui etiam IVinidi dicuntur , fecum adjumit. Slavi jam dudam Hunnis, qui č? Avares dicuntur , fubjecli , dominationis eorum jugum de- t raci ar e tentabant. Ad quos Samo cum ficiis adjumento VVinidis futurus forte profeElus eft , fathque congrejjione Wi- niIdi Hunnos fuperant. Slavi itaque licet his terris diu dominati, evin- cere tamen nequiverunt, ut Car- niolao nomine obliterato, fuum il- li inducerent; nam ante eorundem ingreffum jam illud viguiffe inde mi hi perfuadeo , quod vix ambigi poflit, id a vicinis Carnis hucus- que fefe ampliantibus emanaffe, hocque illi asgre attentaffent, imo nec obtinere appetiiffent, dum Sla¬ vi inculta tune gens, & a veriDei cultu aliena regionem opprime- bant. Neque diutius eam Carno- rum migrationem protrahi fmit PaulusDiaconus fupra citatus o6la- vi feculi feriptor, dum veluti de Provincia jam diu a Slaviš infeffa, hsec de Carniolia expr;mit: Rut- chis denique apud Forum gfulii Dux, ut dixeramus , effeftus in Carniolam , non. Carnioliam, uti Schonleben (a) (a) Anna impreflit, Slavorum patriam cum fais Car, ad an ingrejfus , magnam multitudinem Slavo rum interficiens eorum omnia devaftavit . Ubi cum Slavi [ubito irmiffent , b? ipfe adhuc lanceam fuam ah armigero non ab- ftulijjet , eum, qui primus ei occurrit , dava, quam mami geftabat, percutiens ejus vitam ettinrit. Erat Rachilius Longobardorum Dux, qui in Ita- lia praeter Regnum Ducatus ali« quot, & inter hos unum apud Fo¬ rum Julii fundaverant. Fortius in Slavos non modo Albis fluvii , fed & Adriatic! maris accolas mo- vit Carolus Magnus Francorum Rex, poftea Imperator, protenfo fub annum 788- «fque in Dalma- tiam imperio , quod ut a finitimis hoftibus tutaretur, limitaneos Prse- fečtos per extimas Provincias di- ftribuit, ex quibus Ericus Foro Julienles , & Carniolos ufque ad annum 799. moderatus , poft multa praelia feliciter confefta, & vicio- rias gloriole partas apud Tarlati- cam Liburniao ab Oppidanis perin- fidias mifere trucidatur. Imperante poftCarolum Ludovico, & Cadola- co Eriči Praofečturam adminiftran- te, Lindevritus Slavorum in Panno- nia SaviaDux anno 819. a Casfaris, ejufque Praefečli obedientia defi- ciens C A R N 1 o L I J, 157 čiens Carniolia occupata ad Caran- tanos jam caftra promoverat, fed Baldrichus Cadolaco intra eundem annum febri extindlo fubrogatus, cum exigua militum manu illi ob- viam proeelfit,aggrefiufque ad Dra- vum fluvium hoftes pluribus caefis e Carantanorum finibus fugavit. Parum tamea attritas hac clade Liude\viti vires experta eft paulo poft Dalmatia, quam is revocatis illuc copiis ferro & igne depopu- labatur. Tune Ludovicus Impe¬ rator terna armaforum agmina ex Saxoma, Franconia, Bavana, at- que Italia confcripta diuturnis iti- neribus in perduellem progredi juffit, cumque lisec in urnim con- veniffent exercitum, totam pene Liudewiti regionem eodem, quo illeDalmatiam, modo falutarunt, & munitioribus Oppidis, in quse Dux fe fuofque receperat, minime attentatis, in Germaniam reverli funt. Interea autem Girniolenfes, qui Carcafavum fluvium habitant , df Foro- julierifibus pene contigui funt , Baldricho Je ilediderunt. Idem fc? par s Caranta¬ norum , ijiitg ad Liudemiti partes a nobis defecerant facere curavit. Prout re- ferunt annales rerum Francicarum fub Pipi no, Carolo,& Ludovico ge- llarum ab anonymo, & ut videtur, coaevo Ordinis S. Benedičti feri- ptore contexti, quem ipfum Egin- nardum effe Caroli magni vitae au- thorem Lambecius, Schonleben, aliique eruditi firmiter exiftimant. Carniolia ergo Imperio reddita, diuForojulienfibus praefečlis, feu Ducibus,diu etiamCarantanorum, dein Carinthiae Ducibus ab illis pridem fejundtis morem geffit, do¬ neč in lingularem eredtaMarehio- natum proprium quoque Principe m impetraverit: quse, quomodo, & quando evenerint, divinari potius poteft, quam enarrari, nec nift obfcure, confufeque hanc rem per- tradlant Valvaforius , & Schonle- ben, ad quos utpote annalium fe- riem fulius deducentes , topogra- phiam ego potillimum intendens lečlorem remitto. Aliquod tamen lumen prsebet Ottonis II Impera- toris diploma datum an 974-, quo ille Abrahamo Frifingenli Epilco- po Locopolitanam ditionem tran- feribit: ejus fragmentum ad rem noftram plurimum faciens ita fe habet. Per interventnim matris nojlr ) TJiP. Ion?. 1.4. c. 40. ^66 Topcjgraph quot interfuerunt, vir os fančtos , & eruditos, famaque celebres, an- niverfaria commemoratione votis fidelium redivivos in Ecclefia vi- gere. His adjicit Inchoffer ( a ) 1 Caftum in Damafi decretis lauda- tum & tres alios Valvaforius nem- peS Florium,Gennadium,& Joan- nem. Tertium, de quo conftat, j®monenfis Infulae decus fui tPdtri- tius Epijcopus E. Ecclefia Emonenfis , prout fubfcriptus legitur in Ačtis Gradenfis Synodi an. 58 t. ab Aqui- leienii Patriarcha Elia convocatae, idemque penitus eft, qui in Bar- berino eorundem Ačtorum codice, {uje cum prioribus Schčinleben al- egat, Petrus Epifcopus Emonenfis nun :upatur. Ex his manifefto appa- et, revixiffe poft excidium AEmo- iam- quo eam anno 452. ab Attila iunnorum Rege proftratam con- iciunt fcriptores , unde non nifl 31avorum , aut Longobardcrum tempeftate deletum dici poteft pri- maevum hujus Urbis nomen; ho- rum enim Duces in Foro Julii de- gentes, liti ex Paulo Diacono (b) colligitur, non modico tempore Carnioliae imperitarunt. Abolito nomine perennat nihilominus La- baci Civitas Epifcopali dignitate non minus imiftris , quam anno 1461. Fridericus lil. Imperator, annuente fummo Pontifice erexit, & prirrum inftituendum praefenta- vit Sigifmundum a Lamberg, ad- jedlis iraepofito, Decano, decem- que Canonicis , qui Praefuli decori ia Ducatus eflent, & adjumento. Etfi vero horum numerus temporum vitio fex capitibus imminutus fuiflet ho- die tamena totidemgentilitibusFa- miliarumKirchberg Wolwitz, Co- delli , Lamberg , Flachenfeldt & Schifferer fe reftitutum gaudet. Al« tero anno Pius IL Papa dato 5. idus Septembris diplomate Laba- cenfem Diaeceftm ex Aquileienfis, & Salisburgenfis partibus confla- tam ab omni tum Patriarchse, tum Archiepifcopi Jurisdidtione immu- nem declaravit Odtodecim hadte- nus illa numeravit Antiftites a Fer- dinando Caefare ,Friderici IILPro- nepote, etiam S R. S. Principis di¬ gnitate exornatos, en finguiorum nomina : Sigismundus a Lamberg,. Chriftophorus Rauber, Francifcus Kezianer, Urbanus Textor, Pe- trus Seepacher , Conradus Glu- iltfch , Balthafar Radlitius, Joan- nes Tautfcher, Thomas Chron,Rei- naldus Scharlichius , Fridericus Otto Comes a Puechaim, Jofephus Comes a Rabatta , Sigismundus Chriftophorus Comes ab Herber- ftein, Ferdinandus Comes a Khiin- burg, Francifcus Carolus Comes a Kaunitz ,Guilielmus Comes aLes- lie , Sigismundus Felix Comes a Schrattenbach, & Erneftus Arna- deus Comes ab Attems , anno 1757,, 5. Decembris Viennae vita functus. Eludlati tandem ex veteris hi- ftorise tenebris ad meridianam eva- ftmus lucern, praefentem nimirum Labaci ftatujn , quem modo ledto« rum; C A R N I O L I JE rum oculis fubjiciam,facras iEdes de more praemittens. Efte fi ex Ur- be, & Suburbiis ad calculum re- ducuntur, fexdecim univerlim col- ligentur. Cathedralis Ecclefia ad S. Nicolaum a nautis,& pifcatori- bus longe ante annum i386. con- dita dicitur , quo fcilicet fiammis correpta concidit, fed in majorem. amplitudinem inde a Friderico III. Imper. ac Eleonora ejus conjugc evedta, a Thcma Chron, nono An- tiftite pluribus partibus decorata; vetuftate ipfa jam ruinam minitante anno primo iseculi labentis diruta, atque ad majeftatem quam quisque in illa fuipicit, inter annos quin- que e fundamentis reftituta Joannis Antonii Thalnitlcher de Thalberg, Dečani ac Vicarii Generalis ope colle&itia ac incredibili cura. Poft hanc, ampliflimum occurrit aediii- cium , Divi Caroli honoribus fa- crum in duas partes diftributum, quarum una a Nobili, altera ab Eccleliaftica juventute, aut etiam setate jam fractis clericis inhabita- tur: comple&itur hoc etiam ele. gantem Bibliothecam, qii3e publi- cis patet ufibus. Omnia hac poft excitatam Cathedralem Balilicam, jam laudati Thalnitfcheri munifi- centia, aut certe folicitudine fur- rexere. B. Virginis Sacrarium Theutonicorum JEquitum , olim Templariorum domui feu commen- dse annexum , & ad inftar crucis efformatum, nova fua mole Magni noftra aetatis Herois Guidonis Stah- 167 renbergii & trium Auguftarum Eleonorse , Amalia; & Elifabethse munificentiam atque pietatum de- praedicat, in antiquis JE monas ru- deribus exftrudtum , cujus origi- nem prolixa annorum feries a vi- ventium memoria removit; Com- mendatorum tamen ibi relidentium fyllabum jam ab anno 1295.in Or- tolino Hertenbergico orditur Val- vaforius. Gloriola ejufdem B Vir¬ ginis affumptio in Minorum Sandli Francifci Templo primario coli- tur, quod an 1403. affurgere cce- pit ex alterius ruinis anno 1073. D. Philippi honoribus a mercato- re quodam Petro Baldaviz dedica- ti: invalefcente Labaci haerdi ab- fcefferant quidem eleemofynarum defedtu Religioli incolse, fed re¬ ftituta priftinas integritati religio- ne huc denuo remearunt noftra- que aetate non folum asdem facram, fed &‘amplum monafterium fuum celebri Bibliotheca inftrudlum ad omnem elegantiam & nitorem reftituerurit. Societatis Jefu tem- plum, quod maxima fui parte aa- no quarto feculi labentis inftaura- tum elegantibus aris marmoreis plurimum a caeteris fe diftinguit, nadtuin eft eximium fuas fundatio- nis fcriptorem , nempe Thomam Chron hujus Urbis Epifcopum; cu¬ jus verba, prout ea Valvaforius refert, omiffis tantum minus ne- ceffariis, hic lubjiciam , ut ex ipfo fonte totam rei feriem purius hau- riamus; lic itaque exorditur Cam anno Topographia Ducat ir s 168 mio Domini 1596. Jingulari Dei benefi- cio, č? Serenijfimi Archiducis Aujlria Ferdinandi zelo, ac dejlinatione , ad ma¬ jor em Dei laudem , 0 gloriam , anima- rumque Lutherana hcsreji ab annis 50., vel amplius mifere feduclarum , redudio- nem , 0 falutem , 212 Adventu D. N. ffefu Chrijii , fub ReverendiJJimo in Chri- jlo P. D. ffoamie Epifcopo Labacenji , - - - Labacum , 6f Dicecefim e j us indy- ta Societas ffefu fuijfet ingrejja , - - - Čf primum in Mona/terio Francifcanorum (tune vacuo) perpetuum locum habi- tura , moxque propter loči anguftias , aliafjiie difficultates ad S ffacobum ( ubi Xenodoehium er at Cčfareum J Sunimo Pontifice , ac Principe Ferdinanda confen- tientibus, tranjmigratura effet\ ccepta efi Collegii Ulic cedificatio, manente veteri S. ffacobi Templo tenebricofo, angufto , pa- rumque commodo. - - - Machina interim Collegii Archiducalis permagnifice conjiru- da, vifum ejl Deo, Sereniffimo Principi Ferdinando Fundatori , ac Reverendis Pa- tribus didce Societatis Ecclejiam Collegio conformem fabricare, ac veter em dirue- re , ut fequitur. In nomine ffefu č? Ma¬ rice ego idem Thomas, qui fupra , nonus Epifcopus Labacenjls , in fefto SandiJJi- morum Philippi pfacobi Apoftolorum , qui fuit feria IV. č? prima dies men- fis Maji ( anno 1613.) pofui primum lapidem pro Ecckfia nova in honorem Dei omnipotentis , ejufijue magnes Motriš Vir- ginis Marice , fub invocatione , ac titulo S. ffacobi Apofloli, S. iVolffgangi Epi- feopi , Č? S. Ignatii Lojolce inclyt vehementis ignis calore propulfa in auras abripie- batur. Malo utrique occurrerunt viri perfpicaciffimi, qui Kis fodi¬ nis excolendis praeficiebantur & primum quidem anno 1715. illu- ftritlimus Dominus Joannes Fride- ricus Stampffer Baro de VTalchen- berg, furnis a fe inventis, & pub* licis etiam typis editis , serarium Principis multis Renenlium milli- bus auxitanno 1750. ampliusquid Z 3 prde- Topographia Ducatu« 18^ prasftitit Pefilluftris Dominus An- tonius Hauptman horno, quod mi« rere , litterarum omnium ignarus, fornacibus H.ifpanis a fe repertis, quas nulli advenarum. abfque fu- premi fodinarum Praefidis faculta- te jam adire licet: ab anno quem paulo ante recenfui faltem trecen- ta librarum millia metalli hujus eruuntur. Memoriam lingularem fin, hic meretur etiam Perilluftris Dominus Francifcus Antonius a Stemberg per annos complures ea- rundem hydrieniiuin fodinarum Praefečtus: hic an.1728 quoCarolus VI. Imp. a Carnioliss ordinibus : Fidelitatis accepit Sacramentum,ei- dem Augufto, a fe confečlam obtulit idnographiam Metalli fodinarum Hvdricarum Mechanicam, feuMa- chinam qua non folum montes colles sedificia Sl opera Hydrienfis regionis ad pedem Geornefricum eleganter effidta exhibentur; led una etiam , ubi lisec removeris, in- teriora vifcera adeo fcite reprse- ientantur, ut nibbl eorum defide- res qus in fodinis iplis aut a natu¬ ra aut ab arte advenerunt. Pre¬ ti um machinse metire ex magni Cse- fariš judicio , qui illam celeberri- mas Vindobonenli bilbiothecae luae illatam voluit. HYPERLABACUM. H Vperlabacum vulgo Germa- nis Gberlaybach, Carniolis Verlnuka, amplum eft Oppidum 3. milliaribus Labaco abfens, quod Labacus fluvius prseterfluit, & Pa- rochiale S. Pauli Templum cum alio Sanctiffirnse Trinitati dediča« to exornat. Nauportum celebrem Urbem a Taurifcis aedificatam hic quondam extitiile, certiflimum vi- detur; nullum enim ampiius dubi- tandi locum relinquunt, tum Iti« neraria fuperius allegata , ubi di* ftantias Longatico, nune Logatez, & iEmona nune Labaco Naupor¬ tum ufejue a veteribus adfcriptae cum hodiernis ad • amuffim conci- liantur, tum Strabonis deferiptio hunc iplum, de quo agimus , lo¬ cum vivis coloribus repraelentans, lic namquefcribit: (a) Ocraliumillima (a)Lib. 4. prorfus alpium pars eft , ubi Carnis ad- jungitur , qua ex Jquileiu onera planftris ad Nauportum ( alieubi legitur Nam- porturn ) devehuntur , inde per fluvios ad Ifirum ufque vedantur, locaque huic vi¬ dna. Nauportus enim amnis ex lllyriis ( hoe eft japidia Illyrico a quibus- dam attributa ) mvigabiiis defertur. htrat aittem Savum, ut fadle in Šege ■ Jianam eram df Pannoniam delabatur. Et alibi (b) PoftPromontorium ex Ajuileia (blLib.?. confcendentibus Nauportum Jiddia funt CCCCL. ad quam rliadce perducuntur. Ed vero eft Taurifconim Colonia: quamquam nonnulli D. effe dicant. Hodie quoque juxta Hyberlabacum attolli inci- piunt alpes, per quas lapidofa ad- modum via in Forum Julii, ubi Aquileise rudera vifuntur, peregri- nos frequenter hac commeantes ducit; unde pariter onera plau« C A R N I O l M, ftris, clitellis, & bajulorum hume- ris hucufque deportata , navibus . committuntur Labacum, & ultra deinceps promovenda. Neque Cor- (a) Anna. nelium Tacitum (a) latuit Nau- 1 .1. n, 20. portus, dum Pannonicarum Le¬ gi o n um tumultus poft Augufti Cas- faris mortem concitatos fuis anna- libus infereret, ubi interen, inquit, manipuli ante coeptam feditionem Naupor- tum mij]i, ob itinera č? pontes , Čf alios ufus, poJtquam turbatum in caftris acce- pere, vexilia convellunt: direptifque pro- ximis vicis, ipfoque N auporto „ quod mu- nicipii injtar erat, retinentes Centuriones irrifu , c? contumeliis, pojlremo verberi- bus irfettantur. JOCOSA VALLIS. J Ocofa, feujucunda VallisGer- manis Freudenthal, Carriiolis Biftra celebris , antiquaque Car- thufia ad Biftrse, feu Feiftricise amnis fontes 3. milliaribus Labaco remota, amoeniflimo gaudet fitu, & nomini fuo quam optime refpon- dente. Amplum eft asdificium & sevo noftro a Praftule Jacobo plu- rimis partibus innovatum : caatera veterum adhuc fimplicitatem pras sevi praefentis elegantia oftentant. Huic erigendo initium dedit' anno 1255. Bernardus Carinthise Dux, coronidem vero impofuit a pater- na pietate minime degener Udalri- cus, locuplete fundatione an. 1260. in Religioforum alimentum afli- gnata, cujus literas ab his verbis 183 exorditur; In nfmiine Šantle, Čf indi- viducs Trinitatis , Amen. JJlricus Dei Gratia ,. tf miferatione Divina Dux Ca - rinthice, fef Domrnts Carniohe , nec non IJtrice , tf Karfti, Prioribus Valiti Sfu- cunda in Wrbinz , Conventui injlitu - tis, čf injlitiiendis perpetuam falutem in vero Jalutari. Subfcripti illis funt hoc ordine teftes, nempe Dietri- cus Venerabilis Gurcenfis Epifco- pus, Burchardus Prior Vallis S. Joannis. G, Prior de Girowe,Fra¬ ter Henricus, & Frater Wittigo Praedicatores , Henricus D. Ducis Capellanus, Ulricus Comes deHe- venberg, aliique plures. Laetain hanc, Jucundamque Vallem gra- viffima affecit triftitia anni I382- incendium , quo correpta Carthu- fia tota in cineres concidit. Re- vixit tamen ad inflar Phcenicis, & uti veroftmile eft , multo venu- ftior , infumptis in ejus inftaura- tionem quatuor circiter luftris , cum anno 1402. Conradus Patriar- chse Aquileienfis Vicarius coeme- terium inibi confecraffe a Valva- forio (b) feratur. Nihilominus q b) De- dilata per integrum feculum vide- tcripr.carn tur Templi,quod hodieque extat, '■ n - confecratio , nili credere malimus, ab alio rurfus infortunioillud fuif- ie violatum ;-namque ex manufcri- ptis Ccenobii inftrumentis verba hsecprofert pršeči tatus author: A li¬ no 1483- Sigifmundus Epi fc opus Laba- cenfis conjecrat Bafilicam fapra valvas Ecclejhe Domus S. Marice in Franiz Cavthufienfhm , Dominka ant?, peftum , ‘ ' ss. Topographia Ducatu s i84 SS. Primi , 6? Felicitini, eamque pr o die amiverfario dedicationis affignat, £ fper- petuas 40. dierurn indulgentias concedit , dicens jituatam in Valle ffocofa , alia-s Frani? nojira Labacenfis Dicece/is. Pras- valdnte in Provincia Lutherano- rum hserefi , tot undique arumnae hanc Carfhufiam obfederanf, ut pa- rum ab interitu abfuerit; fed illu- cefcente rurfus Orthodoxae verita- tis fole, fereniores duxit dies, & luccollante Ciriani 18- annis Prio- ris munere functi induftria, ad pri- ftinumftatum revedlanoninani Ju- cundse Vallis nomine appellatur. L A A S I U M. L Aafium vulgo Laas Urbecula eft cum deferta in Clivo Ar- ce 6. milliaribusLabacoin Auftrum abfcedens, qua3 inter Oppida prius computataCivitafis demumjura an- no 1477. a Friderico 111 . Impera- tore confecuta eft. Propriis quon- dam parebat Dominis, deinOrten- burgicis , & Cileienfibus Comiti- bus, cum quorum Comitatu ad Auftriae Archiduces anno 1457. pervenit, non 1435 , uti Megifero videtur; hoc enim anno obieffum quidem eft Laafium aFriderici tune tantum Archiducis exercitu, fed ejus Duce Chriftophoro Fladnize- ro ab audaciore quodam Cive in- terfečlo, eseteri obiidentes re infe- čta difceftere. Non procul hinc fluens amnis Lafera per montis ca- vernam paulo poft viam libi aperit, in qua tumulatur, qnod & plurF bus aliis fluviisin hac regione con- tingit. Upi cum D. Petri T emplum, quod in Urbe vifttur, S. Georgii Parcecias in Pago Altenmarckt uno lapidis jadtu extra muros pofttae fubjicitur, apud quam mediocriter fublimis afcendit mons binis SS. Petri, ac Martini Tempellis faera- tus , & veterum murorum rudera fpinis, tribulifque contegens; unde collocari cum Schonleben hic for- fan poffitantiquaJapidiagUrbs Ter- pc , ieu Terponus, quam ab Obla- viano Augufto captam memorat Appianus Alexandrinus, quianno 148. florebat: ffapodes , inquit ille juxta P. Candidi verftonem anno 1472. editam , ex infidiis /ubito appa- ruere , multofque affecere vulneribus, ve¬ nim major eorum pars ab his , qui ex apicibus decurrerant interfiČli funt. Re- liqui iterurn ad jylvas revertuntur , Ur- bem relinquentes , cui Terponus vomenfuit. Eam interceptam C&far minime cremavit fatis arbitratus , pariter itlos fe ejfe dedi - turos, utfecere. Fundatur h$c fen- tentia inMetulienfis Urbis propin- quitate, qute ex Appiano coiligi- tur, ejufque litu in Pago, quem in¬ ter Laafium, & Oblacum occur- rentem Metule vulgus vocat, ve¬ ro fimiliter reponendo; cum non. tam nominis fimilitudo , quam cae- terse circumftantiasAppiani deferip- tioni ad amuftim refpondeant; fi- quidem poft allegata jam verba ita ltatim progreditur Appianus: De- inde ad aiim proctjfit Hrom, M-tiili m incol- piusa ftammis ad extremam homi- num, rerumque inopiam redačta ,, priftinum vigorem nunquam recu- peravit. SITTICIUM. Q Itticium vulgo GermanisSittich, ^ Carmolis Sitizena vetuftum & percelebre Ciftercienfts Ordinis Mo- Carnioli^e. J 95 Monafterium 4. milliaribus Laba- co in Orientem recedens an. 1x35. erexit Peregrinus Aquileienfis JPa- tnarcha, eique altero anno praseffe juffit Vincentium ab ipfo S. Ber¬ nardo ex Gallia fubmiffum; funda- tionis tamen literae non niii anno 1156. datae apud Valvaforium le- guntur. Ejus dotem additis lati- fundiis deinceps ampliarunt Mar- chiones lftriae, Goritienfes Comi- tes , Auftrias Archiduces , aliique complures a citato authore recen- iiti, praeiertim Viridis, feu Virida Barnabovii Mediolanenfis Princi- pis filia,& Leopoldi Probi Archi- ducis in Helvetia caefi. vidua, una cum pluribus IftriasMarchionibus, & Agnete Udalrici Carinthiae Du- cis conjuge inhujus Ccenobii Tem- plo tumulata. A Vincentio primo Abbate cjuadraginta fex hadfcenus eo munere funčbi funt, quorum vi- gelimus odtavus Ofvvaldus nomine anno 1432 gubernaculo admotus incenfum a Turcis Ccrnobium e cineribus r.urfum exdtavit, haud difpari calamitate anno fequentis feculi 29. opp'rimendum: Reinpre- čtus vero Trigefimus, nonus anno 1604. in Abbatem eledtus, amplum cujus pars etiamnum viiitur asdifi- cium a fundamentis evexit; novum annis his proximis ad elegantiam omnemconftrudfcum,excitavit Prse- ful hodie adhuc fuperftes Wilhel- mus. v 1 p a c u M. V Ipacum vulgo Germanis Wi- pach, Carniolis Vipava Op- pidum frequens olim, & amplum, modo exile ad Carnioliam quidem hodie refertur, fed in Italia tamen jacet, utpote ad Auftralem alpium radicem iitum; harum cpiippe ium- mitas, vel ipfo Schonleben annu- ente , Itali® initium eft Illius te- nuitatem illuftrat magnificum Co- mitis Lanthieri Palatium recenter ibidem excitatum. Propriis quon- dam fuberat Dominis, feu cogno- men fuum ab illo loco mutuanti- bus , inde ad Ofterwicios Carin- thias Proceres devemt, ab his ve¬ ro ad Herberfleinios, ex quibus Leonardus fertur anno 1487- a Fri- derico III. Casfare hoc Oppidum dono accepiffe; fequentis vero fe¬ culi annus 5 coniignatur a Baut- fchnero Nicolai Comitis Turriani funere, quem ob multas legati on es in Italia, Hifpania , & Belgio pro Caefare- obitas Vipacenfi. Caftro ab eo donatum fubjungit. Horrida, al’peraque alpium juga Turcarum impetum frangere nequivere, quo minus an. 1478 hucuijue progrefll totam viciniam expilarent; poli fex inde luftra alteri patuit hofti, Venetis icilicet, qui anno 1508. inopino affultu Vipacum occupa- runt. Longa hinc extenditur ora generofo amasnoque vino , quod jbi legitur , celebrata. Praeterea fcaturit ex propinqua rupe Vipa- B b cus To pograph. Aujir. P. I. (a) De reb. Genr. c. ab- (b) Lib. 2 - c, 33- (c) Lib. 5 - c. 24 . (d) L-b.7. (e) Lib. <5 c. a^. Cf) Lib.r. C.22.&24- 194 To po gr a p hi a Ducat us cus fluvius in eo alpium latere, quod Nauporti alias defcripti fon- tibus opponitur,eftque procul du- bio famofus ille veteribus fluvius, qui quondam Frigidus audiebat; id enim clare demonftrat Peutin- gerianaMappa cum prsefenti loco- rum fitu comparata: illius iter huc pertinens in Labacenii defcriptio- ne jam expofuimus, quodnimirum Aquileia ducebaturadPontem Son- tii ,ad fluvium Frigidum,ad alpem Juliam, Longaticum-, Nauportum, flimonam ; hodie autem - ii quis Aquileia difcedens, poft 14. paflu- um millia in veferi Mappa adfcri- pta Sontium, feu Lifontiurn traji- ciat, ad alpes, quae ante Naupor¬ tum occurrunt, profecturus, in nullum alium certe incidet flu¬ vium , quam Vipacum , cujus in eodem pariter loco meminit Anto- nini Itinerarium. Inclaruit maxi- me hic fluvius ob celeberrimam vidoriam a Theodoflo Imperatore anno 394.deEugenio tyrannopro- digiofe partam ; dilaudant illam ex veteribus Jornandes (a), Rufifl- nus(b), Theodoritus (c), Oro- flus (d), Socrates (e) , Sozomenus (f),,aliique plures, ex quibus lo- cum ciare deflgnant partim Sozo¬ menus , dum ait: Eugenius maximum paravit exercitum portas Baha , quas Romani alpes Žfulias vocant , praoccupa- tas communit. Et poftmodum ita de Theodoflo fcribit: Oratione facla mo - vet in Baham , df cum alpes confecutus eJJetj primas cujlodias occupat , deincle fuperato tranjitus vertice , cum jam de* fcendendum ejfet , campum plenum equitu bus , ac peditibus videt. Partim Socra¬ tes dum haec narrat. Fit itaque con - JliSlus ad fluvium , quem Frigidum vocant. Hic ergo Theodofius colledo mi- litarium virium robore, certus ob- tinendae vidoriae, quam Joannes Anachoreta prsedixerat, in Euge- nium cum Arbogafte, 'r laviano, & ingenti armatorum caterva adven- tantem praevio crucis figno in la- baro,militumque armisrenidente, exercitum movit, & quidem no- nis Septembris Gothos prasire juf- ferat, qui ab hoftibus opprefli in« felicem totius rei exitum omina- bantur;at Caefar SS. Apoftolorum Toannis & Philippi afpedu, ver- bifque per nodem confortatus , univerfls poftridie copiis prselium redintegrat, quo maximis utrin- que animis exardefcente, ubi Ro¬ mani Romanis congrediebantur, sequalis erat pugna , ubi vero Go¬ thi , caeterique Barbari pro Theo- dofio dimicabant , ibi vincebant Eugeniani; quod ille intuitus,fu« er editam rupem, unde ab omni- us fpedaretur , in terram pro- cumbit, Divinamque opem ferven- tiflime invocat, nec fuo voto fru- ftratur; nam Bacurius eximiae pie- tatis , virtutifque Tribunus cum primis Ducibus illuc fuppetias fe- rens, ubi hoftes fuperabant, rupta eorum acie, in fugam omnes con« vertit. Validiflimusinterim exor- tus ventus mjiTa ab Eugenianis ja« C A R N I O L I *9 5 cula in eofdem retorquebat, & quae jaciebant Caeiarei, vehementius in hoftesferebantur,in quorum etiam ora elatus pulvis oculorum ufum praepediverat. Hac ratione Theo- fius viddoria potitus Aquileiam per- rexit. Jure igitur Claudianus,poft- auam cunčla haec elegami carmi- (a)DeIII. ne cecimflet, ita exclamavit (a) ( oni ul. o nimium dilečte Deo, cui fundit Hon0, ab antris iEolus armatas hyemes, cui mili- tat cether, Et conjurati veniunt in claflica venti: Alpinse rubuere nives, & FRIGI- DUS amnis Mutatis fumavit aquis j turbaque cadentum Staret, ni rapidus juviffet flumina fanguis. WEICHSELBURGUM. W Eichfelburgum vulgo Germa- nis Weichfelburg, Carmo- lis Vifchnagora Urbecula eft infra n AVeichfelbergam Arcem lita, &4- milliaribus Labaco abfens, quam Joannes Thomalich apud Schonle- ben 552 ante Chrifti nativitatem annis asdificatam tradit, aut fingit: cum enim nulla antiquorum adfe- rat documenta, nec prifcum illius nomen prodat ,merito iulpicionem ingerit, vixque ab eruditis afTen- fum extorquebit. Magnianam inter Pannoniae Superioris Urbes aPto- lomseo relatam dictum olim fuifle Weichfelburgum divinat Schonle- ben, fumpto inde argumento, quod is author inter ./Emonam, & Prše« torium eam recenieat, fed obfer- vandum eft Ptolomaeum Urbium ordinem non juxta iitum, ied di- gnitatem, aut libitum contexuifte. Hujus Civitatis Parcecia Sitticenfi Ccenobio fubje&a D. jEgidium ut Patronum fuum veneratur. Cate- rum illam fplendidius quondam vi- guifte ferunf, at modo ciirutis,aut mox ruituris aedibus inflictas ftbi a bello,& igne plagas incolis,ex- teriique monftrat etiamnum obdu- cendas- COMITATUS GORITIENSIS. F Orum julium, feu Forum Julii, aut Forojulium Italia? Regio intra alpes Carnicas , finum Adria- ticum, & reliquam Venetorum di- tionenv extenfa a Carnis oltm te- iiebatur, qui ex atpibus antiquifli- ma eorum fede in hanc oram ad mare ufque defcendentes etiam Carniae nomen illi indiderunt, & quidem muho ante fulceptam ia B b 2 No- Topografhia Ducat us 196 Noricum migrationem , quam in Carinthiae defcriptione fupra ex- planavimus. Hujus afterti teftis (OLib-o. eft Plinius (a) anno Chrifti 80. vi- 18. ta fundus., qui in Venetia, deci- ma per eum Italiae Regione, poft- quam Concordiam , & Aquileiam Urbes , Tilavemptum, Natifonem, & Turrum fluvios, aliaque Fori Julii loca recenfuit, illico addit: Carnorum h 6 ' his verbis celebratum : Jfulia Au- gujla 82. Annos vita Padno ret ulit ac- ceptos , vino non alio ufa. Gignitur m Jim Adriatici maris non procul a Tima¬ vo fonte fixeo colle, maritimo ajflatu pau * c as coquente amphoras , nec aliud aptius medicamentis putatur. Hoc ejfe credide - rim , quod Grad celebrantes miriš laudi- bus Pyclanon appellaverunt ex Adriatica finu. Demum Tergefto in fepten- trionem montofa protenditur re- gio, quam Karftiam vocant, ubi in loco, cui Lippiza nomen , Cse- fareum fpečlatur equile felečtifli- mis ex tota Europa equis ad pro- paginem ibi congregatis refertum. TOPOGRAPHIA COMITATUS T Y R OLIS. T yrolenlis Comitatus pluribus Ducatibus tum amplitudine, tum opibus par , pluribus etiam fuperior, a Teriolis, hodie Ty- rol, tenui ad Athelim Caftro no¬ men mutuans, partim Rhaeticis, partim Noricis veterum alpibus incumbit, per qu* non in Germa- niam tantum, fed & in Iraliam pro- pagatur. A Septentrione habet Bavariam , ab Oriente Salisbur- genfem Dioccelim, & Carinthiam, a Meridie ditionem Venetam, & ab Occidente hodiernos Rhaetos, feu Grifones & Suevi* partem. Tota regio altiffimis montibus includitur, permultis fluviis fon- tibufque limpidiflimis irrigua: ejus longitudo a Sueviae finibus ad Ve- netos XL. milliaria Germanica *quat : latitudo a Grifonibus ad Carinthi* fines XXX. comprehen« dit: vallibus abundat fertilitate fo- li amcenilfimis,populoque frequen- tibus. Praealtis licet ieptae monti¬ bus, pervise tamen & apric* funt lenique ipiae faftigio in iheatri fpe- ciem confcendunt oculos perpe- nemorum pinis confitorum virore, atque ipfa fitus diverfitate mirifi- D d a ce 212 Topographia Comitatus cerecreant: praecipuas memorari dignas lunt a Septentrione Oenana Innthal Salinis metallorumque Ve ni s celebratifiima, Urbe etiam to- tius Provincias Principe gaudet : Licathia Lechtal a Lico qui in ea ori- tur noraen mutuatur; Celerina, Cil- lerftal a celere didta fluvio, majo- rem partem Salisburgenii Archie- pifcopo paret; Vipitim mpthal a Vipitno Antonini nomen accepit; ad Pyrenaei ( montis 'in Tyroli ) radices fita valles ad Hifareum fl. vulgo das viertel am eifach nuncupa- ta, ubi Brixinum Epifcopi fedes eft: vallis Paftrijfa Puferthal , & aliis Pufteria quaj Dravo & Byrro fon- tes praebet,folis ortum Venufia ve¬ ro quam Athefis permeat occafum refpicit, a Vennonibus vel potius Venoftibus populiš Alpinis' dičla. Verfus meridiem vergunt vallis Athefna. Vallis Tridentina , cujus Urbs prsecipua Tridentum: Vallis Flemmarum, in Fleims,Val di Fieme, quam Avifius fl. mediam fecat: V al¬ iis Aufugi , nomen debet Aufugo Antonini a quibufdam Euganea vo- cata, val Sugana, agro Vicentino & Feltrenli contermina: vallis Ana¬ ma , melius Anaunia a Naunibus populiš, Val d’Anone auf dem Nons , vicis &nobilium caftrisre- fertiffima : huic contigua eft Val¬ lis Polis, V. di fole , auf dem Sulz. Camnlis feu Camunis Venetis Jd- nitima. Non procul judicariarun vallis , cui adhaarent Comitatus Lodronienfis ad lacum Idrinum in finibus Brixianis, <§: ex alte- raparte Comitatus Arcenfts quiad lacum Benacum ufque pertingit. Denique vallis Lagarina ad Athe- fim in ipfo agri Veronenfislimine, Roboretana Civitate nobilis. Con- valles feu minores plurimas valles numerantur alise, quas inter Tu- xiana Tux & Piciana Pfetfch, qua- rum incolae corporum magnitudi- ne ac robore casteros prseftant-- Gardenenfem vero &, Enebergam, olim vallem inianam qui habitant, idiomate utuntur proprio & ftngu- lari quod ex latino celticoque con-. flatum effe videtur. Fluviorum in Tyroli praacipui funt: Oenus qui ad Patavium feu Paflavium Danubio fe fubmittit, Athefis rapi- das & fpumantes undas ex monti- um anguftiis Italise immittit, ac ad mare Adriaticum properat; Dravus Carnos, Licuis Auguftam Vindelicorum , Ifiira Bavariam , Medoacus minor , feu Brenta Pata¬ vium petit: Šarca lacum Benacuin, Clefius Idrinum tranfit: mutato in- de nomine exit, mantuamque al- luit Mincius ab accolis dictus : in Tyrolis finibus oriuntur Sfulia, Gail, Plaviš , Piave Italis : Afti- cus , aftego: Olius, oglio; lllus ill; Ambra & ffuvavus Salza. Hifareus, Eifach ad Brixinum; Byrro Rienz & ad Bozanum, Talver H£,Talfer fe jun- git. e cafterisamnibus Oenus, vacam Rofanam Pigrum , E\im, Melem, Sil - lam, Celerem, & Vultepinm, ad aqui- lonem defluentes excipit atque in T Y R O L I S. fuperiori Engadina natus, aPonte alto ad fauces ufque Kuffteinia- nas, totam vallis Annanse longitu- dinem decurrens,aquarum večtigal perpetuum, irrigata Bavaria Da- nubio refert. Athelis Ramurn , Pu- nam Salturnum Snallefium , Pajfarum , Fulzavam , Hijhreum feu Atagim, No- Jium , Avifium , Ferfinam & Lemnum fecum rapit deportandis in Ita- liam mercibus valde oportunus, longo enim primum flexu Tyro- lis longitudinem propius fequens, per Venonum Vallem nune venu- ftam ufque ad arcem didtam Sigis¬ mundi coronam, vulgo Sigmund- cron, dein verfo in auftrum cur- fu, Tridentum excurrit inde La- garinam vallem Roboretum prse- terfluit, & relidlis paulo poli Ty- rolis finibus per Venetos in Adrise linum effunditur. Inter montes eminet Arula: arl- berg montis Adulae prifcis notiffi- mi pars, hinc etiam Adlberg: Fer- reus Feren: Mons Venojiicus , Fun- ller muns, ad Oenum; Pyrenaus Brenner & jfitvo aufen, commean- tium frequentia nobiles : Pyre- nseusquoque apudveteres celebra- tus; montes glaciales Verner dieti, immenfo producuntur tradlu ac perpetua rigent glacie: contra alii pratis & paicuis Isetiffimi , & ad ipfum prope verticem mira inco- larum exculti induftria, sedibus etiam tuguriisque frequentes. Ex ipfis tamen iis frigore conitrictis montibus, qua in planitum deli- nunt, plurima hasc, queis Tyrolim irrigari diximus flumina oriuntur. Si Piijkiffiim accipias olim vallem Noricam didtam, Carinthise con- terminam & extremam Vollis Oe- nanas inferioris partem , totam Tyrolim fub Rhaetia contineri, luce meridiana clarius patebit, fi veterum feriptorum eas Provin- cias definientium teftimonia in medium attulero. Strabo (a) a'V) L i' D 4 - Guarino lati ne readitus ita Rhae- tiam deferibit, vinumque dilau- dat: Uiiiverfu deinceps montana pars in Orientem, in Aujlnmi vergens, 'a Rha- tis, Vindelicifque tenetur, Bojiš, Hd- vetiifque coufinibus , nam eorum canipis imminent , caterum Rhati ad Italiam itfque pertinent , quce fupra Comum , Veronam e ji. Vinum Rhaticum inter ltalica egregie commendata non fane in- ferius in Montanis illorum radicibus naf- citur. Veronam, Comumque om- nes nofeimus, & alpes, quse fuper eas Urbes praefertim Veronam attolluntur , a Tyrolenlibus inli- deri, neminem latet; Rhsetos vero fuifle Noricis conterminos, idem alibi (b) Cluverio interprete non C' 3 ) bib. 7. obfcure indicat. Rhati , inquit, c? Norici ad alpium ufque fummamdfurgunt , verfujius Italiam vergunt: illi Infubri- bus , hi Carnis contermini. Sed audia- mus Plinium id apertidime docen- tem , dum ait : (c) jfuxta Carnos ( c)Lib. 3. quondam Taurifci appellati , nune Norici . c • 3 His contermini Phati, e? Vindslici , om- D d 3 nes 214 Topographia Co mi tat us (a) Lib. 2. 0 12 . (b) Lib. 2e.c.5. ne s in multas Civitates divift. Tertio demum prodeat Ptolomaeus , (a) iingulos Rhaetiae fines his verbis circumfcribens: Rhcetia occidentale la- tus terminatur monte Adula, [f linča, quce eft inter capita omnium Rheni, č? Danubii. Latus Septentrionale termina¬ tur parte Danubii, qu.4. callidarum gentium feritas, facile vel mu- c ' I2 ‘ lieres oftendere, qua deficientibus teliš , infantes ipfos ajflitlos humo , in ora mi- litum adverfa mifere. Debellata de- mum, Topographia Comitatus *T 6 mum Rhatia eft anno ante Chrifti ortum 15., & in Provinci for¬ mam a Romanis redačta ; in hunc enim modum fcripiit de Augufto Paterculus , Rketidm autem , (f Vin- delicos ac Noricos , Pannoniamque , 6? Scordifcos, novas Imperio nojtro fubje- jecit Provincias. Communem Tyrolis cum reli- quis imperii Romani in Europa partibus fortem habuit, barbaro- rum fačla Dominii, namque facu- lo exeunte Quinto, Amalo Gotho- rum in Italia regi tota Rhatia qua & Tyrolim comprehenfam dixi- mus paruit; cum Gothorum in Ita¬ lia fubjuftiniano declinaffent res, Bojoarii Francorum aufpiciis quse pars Rathia fibi vicinior erat, in- vaferunt , reliquam autem Italiae proximiorem occuparunt Longo- bardi qui ePannonia illyricoque, a Narfete evocati Italiam invafe- rant. Ab ea tempeftate qua in feptentrionem vergit Tyrolis, iif- dem cum Bavaria paruit Principi- bus; aft meridi onalis pars illi us qua proprie Tvrolenfem complečteba- tur Comitatum penes Longobar- dos fuit: cumque hi Alboino inter- fedlo in varios minores Principes divifi effent & proprium fuum co- mitem nancifci coepit continuo,ut inter finitimos fit, vel bello , vel pace infida ; atque adeo limites illius modo Longobardis modoBa- varis paruiffe invenimus. Quare minus rečte fentire videntur li qui Tyrolim a prafečtis Ra- venna progrediens , Padlim, Athefim , Brintam , Plavem , Liquentiam , Tilia- ment mque tranfiens per alpem Čfuliam pendulus montauis aufraclibus, Dravum Norico , Oenum Breonio le?c. tranflens. Hos Breones Paul us DiaconusBrio- nes vocat ; dum mirum hunc even- tum de eorum regione profert: Fuit tune hyems frigida nimis, qualem vix aliquis prius recokbat fuiffe. In re¬ gione quoque Brionum fanguis de nubibus fluxit, č? intra Eni fluvii aquas rivulus cruoris emauavit. Sed Rruneckium redeamus. Brixinenlibus Epiico- pis hasc Civitas iubed, habetque prseter Parochiale templum & Nofocomium, duas alias lacras aedes, quarum una S. Catharinse dicata eft, altera ab incolis nova dicitur: acceduat Capucinorum & S. Urfula? monafteria. Arx oppi- do imminet edito loco lita : nec adeo procul abeft Suneburgenfe Sančlimonialium D. Benedidli Mo- nafterium , quod anno 1018- Vol- caldus B. Otvvdni Goritienlis Co¬ mitis filius larga dote fundavit, flagitante id forore Berchtunda Langfeenfis in Carinthia Coenobii Antiftita. Suneburgenlibus au- tem Virginibus Abbatifias , ut vocant , munere praeeffe coepit Wilpurgis ex Goritiae Comitibus oriunda. B R I X I N U M. B Rixinum, feu Brixina (utrum- que enim a diverlis ufurpa- tur) vulgo Germanis Brixen, Ita- lis Breffanone venufta Urbs a prte. terfluente Hifarco Rienzae aquis au&o alluitur-, a praecellis mon- tium f Y R O L E N S ! S. tium verticibus coronatur: ubi ve- teres Rhastias populos aPlinioBri- xantas vocatos etiamnum fupereffe, (a) Geog'. non vane conjicit Cellarius. (a) anr. lib. 2. Primarium hujusUrbisdecus,Epi- c * fcopalem nempe ledem , Sabiona translatum effe longe certius, quaxn translationis author, tempufve in- (b) Geom. notuit: Bucelinus (b) id Hartvico iacr. par. i. adfcribit anno io39.Sabionenli Ca- thedras impolito ; Raderus, Hun- dius, aliique plures S.Albini, feu Albuini aufpicii , qui Hartvicum duobus interječlis prscefferat, pe- radtum contendunt ; verum tefta- (c) Aanal. tur Brunerus , (c) Richpertum , ^oic. iib.9. qui S Alpino Mitram reliquit, ab Ottone II. Imperatore Brixinen- fem Epifcopum in literis Brixinse datis appellari, nullaSabionae me- moria. Illud interim probabilius videtur , Herwardum Epifcopum ccepilfe Brixinam muris cingere, quos iucceffori fuo Hartvico per- ficiendos tranfcriplit. Sabiona au- tem, feu Sabio , vel Savio , quam Sublavionis nomine Antoninus fuis itineribus inferuit, decem paffuum millibus Brixina recedens, & vul- go nune Saben di&a primum ob- tinuitPraefulemS. Caifianum aFor- tunato Afjuilegenii Patriarcha anno circiter 360. initiatum, qui ab Eth- nicis eječtus , & Imolarn , feu Fo¬ rum Cornelii fe conferens ludum literarium aperuit, ac tandem pue- rorum graphis in fideiOrthodoxse odium enecari juffus , Martyrii kuream fubjuliano Apoftata adep- 229 tus eft, prout fert conftans Imo- lenlis, ac Brixineniis Ecclefia- rum traditio, & Prudentius Cala- guritanus anno 384* adhuc ilorens memorias commendavit Nullus ab eo Epifcopus ibi fediffe legitur ufque ad S. Lucanum anno 424. clarum , qui infeftos patiens ad- verfarios, ut ab illorum furore fe fubduceret, in Vallem Agordiam fibi cedendum putavit, ubi volun- tario exuli Avatia religiofa fcemi- na vi&um miniftrabat; mortui ve¬ ro corpus Bellunum, cui Vallis illa fubeft , migrare noluit, nili capite pignoris loco Agordise re- ličto. Altero pod: S Lucanum fe- culo Sabionse adhuc fedit S. Inge- nuinus, feu Genuinus, qui Gra- denfi. Synodo anno 5^1. vel fe- quenti ab Elia Aquilejenli Patriar¬ cha convocatae lub nomine Inge- nui Epifcopi fecundas Rsethise fub- feriptus reperitur juxta MS. Bar- berinum apud Schonleben excu- fum; in alio enim adlorum fyno- dalium exemplari aliter, nempe: Martiams Epifcopus locum fuciens viri BeatiJJimi Lmenuini Epifcopi S. Eccle- fi£ Sederejtics , id eft: fecundas Rhae« thiae. Sabionenfem autem Antifti- tem, feu jngeminumde Subione eun- dem expreflTe vocat Paulus Diaco-£ 9 r De nus ( a ) trium Capitulorum con- c> 2 __ tra Romani Pontincis fententiam 3 ' propugnatores in Merianenli i feu- dofynodo fub annum 588 congre- rb ^ gatos recenlens , de qua re difte- s sYi jd" reus Bollandus (b)multis argu-ea15.Ft.br. F f 3 men- Topographia Comitatus 230 snentis oftendit, quam veritati con- fonum lit, hunc Sanctum Epifco- pum a commiffo iibi errore reli- puifle Praeter hacfenus addudlos Sabionenfem Eccleliam fančfcita- tis farna illuftravit D. Conftanti- nus; reliquorum enim nuda tan- tum nomina, atque ea faspe incer- ta, tefte Velfero, fuperfunt. Un- de ad B.rixinenfes Hartvici fuccef- fores tranlilienti primus occurrit Poppo mox ad Aquileienlem Ca- thedram dein anno 1048. ad lum- mi Pontificatus apicem evečtus, & Damafus II. appellatus, poft quem Brixinenfem Sedem trigin- ta & amplius annis occupavit Altuvir.us, li juxta Brunneri chro- nologiam verum eft , fub illius regimine coaluiffe teterrimum il- lud conciliabulum ab HenricoIV. Imperatore anno 1 80. Brixinae coadium, in quo a paucis Schifma- ticis Epifcopis eximiae Sančlitatis Vir Gregorius VII Summus Pon- tifex in C celit um album poftea translatus, tanquam Pieudomona- chus,totius vefanise peflifer Prin- ceps, Rotnanas Sediš invafor, Ec- cleliaflici Ordinis fubverfor, rn- ter feandala, & inter conjuges di- Vortia feminans facrilegia, ac incendia praedicans , perjuria , & bomicidia defendens, Catholicam Fidtm de corpore, & ianguine Domini in quaeftioiiem ponens, 'divinationum, & fomniorum cul- tor, mamfeflus necromanticus , pytliomco Ipiritu laborans, & id- circo a vera fide exorbitans impu* dentifiimo aulu condemnatus eft. Porro Guibertum hominem lcele- ratiffimum in illius loeum intru- dere pr2efumunt,fed adverfus hunc pro Gregorio apologiam edidit do- dliflimus aeque ac Sanctiflimus E- pifcopus Anfelmus, cujus notiffi,- ma virtus ab ipfo Abbate Urfper- genii Henrici fautore encomram elicuit; hic quippe poftquam pr2. condi coeptum: illuftre faerarum Virginum Collegium quodRegium nuncupatur,a tribus Ferdinandi L Caefaris filiabus Magdalena, Mar- garita & Helena,quae & ipite anno 1568- idem ingreifte funt eredum, & virtutum omnium exemplis a Magdalena praecipue, qu33 prima illi praefuit illuftratum eft*. adjedo nonmulto poft Societatis JefuCol- legio. Adfunt prseterea SS. Fran- cifci & Clarae Ccenobias cum binis templis, quorum tmum Chrifto Redemptori, alterum Spiritui Pa- raclito faerum eft Notabilis quoque in hac Urbe habetur monetariafa- brica, in qua aureis, argenteis, agreifque nummis non alio labore, quam machinse ferreas rota per aquam mota, circumadae impetu debiti fingulis charaderes magno temporis lucro expeditiffime im- G g pri- * Autor hic deceptus videtur; Comites enim illi Haftenfes feu deHaliis fuum Comitatum in Bavaria obtinebant Hals diflum Nam feculo XIII. Hala noft a ad Oenum vix exti- tit : Sal enim tune temporis excoquebatur non eo loco, quo nune Hala lita eft. ** Brnndifius autorem decepiu non Ottoni Meranenfi, fed Ottoni Duci CarinthitE C. Tyro l>nli Meinhnrdi filio qui anno 1310. e vivis lUblatus eft,ju* civitatis in acceptis refert, Ut ex diploma tiča liquet. 234 Topographia Comitatus primuntur. Funeftis Halaememo- riis infertus eft ingeas anni 1572. terrse motus , cjuem praecefferat fames, fubfecuta lues; cceptus hic pridie nonas Januarias ad fecun- dam nočlis horam, jam ante Soliš ortum Urbem , cunčiamque vici- niam magno omnium pavore qua- dragies concufferat; neque tune deliit, fed ad quadraginta dies, interjediis fubinde modicis inter- vallis vim fuam protraxit: annus etiam 1703. Civitati prope exci- dium attulit, ob Bavaros & Gal- los , qui praeiidio impoliti fuerant, internecione del etos ; quorum Stragem ulturusMaximilianus Ele¬ ktor , colledtis fuorum copiis jam imminebat a magiflratu fupplici segre placatus. I N T I C A. I Ntica vulgo Innichen oppidum ad Dravum fluvium nonprocul ab ejus fontibus litum, veteris Agun- ti ruderibus inlidere, Lambecius cum pluribus autumat, licet Clu~ verius in Oppido Doblaco unius horse itinere hinc diffito Aguntum flatuat, quorum opinionibus indi- cia 1 'uggeffi.t fequens Antonini iter: Atjitileja M. P. Ad Tricejimum XXX. gfulium Carnicwn XXX. Lončnim XXII. Aguntum XVIII. Littamum XXIII. Sebatum XXIII. Vipitenum XXXIII. Veldidenam XXXVI. Et fane cum fub Veldidenas nomi- ne Wiltinenlis Monafterii litum latere, folidis nixi rationibus in¬ fra explicandis plerique arbitren- tur, &Loncium ipfam effe Urbem, quae nune Luenz dicitur , ex iti- neris du&u omnino pateat, nullus dubitandi locus fupereft, quin cir- ca Inticam , aut Doblacum flo- ruerit Aguntum : Lambecio tamen contra Cluverium libentius adfti- pulor; namque ex Paulo Diacono, & Fortunato aperte colligitur, prope Dravi fluenta hanc Urbem ftetiffe , quod Doblaco minime convenit: primus quippe ita ait: (a) Per alpem pfuliam , perquam Agun- (a)Degeft. trn Cajlrum , Dravumque, Čf Byrrum Lang. 1. 3. fluvios. Alter vero in metrica S. Cl r 3 * Martini Vita lic clarius ad rem noftram canit. _ Per Dravum itur iter , qua fe caftella fupinant. Heic montana fedens in colle fuperbit Aguntus. Unde longe a fcopo declinant, qui Styram ufque Auftrias UrbemAgun- tum promoverunt: cumque hoc a Plinio (a) , & Ptolomaeo (b) No- (a) Lib. 3. ricis adjudicetur, manifeftius elu- c - 2 +-. cent, quas de Tyrolenlx regione Rhaetiae, & Norici partem occu- c * pante alibi differuimus. Demum Agunti Aulam fuam Carinthiae Du- ces , & nominatim Chotimerum ante mille circiter annos pofuilTe, fcribit Megiferus. Intica? noftra Tyrolensis. adhuc aetate fupereft Collegiata Ecclelia ad 4. Canonicos redačla, licet quondam viginti complečle- retur, & S. Candidi Archiepifcopi, ac Martyris iftic fepulti lionori- bus excitavit Otto * I. Imperator, confentiente Leone VI. Summo Pontifice , quod in annum 925. incidifle tradit Brandifius, fed ei adverfatur rečfa chronologiae ra- tio, cum anno 936. Germanih Re- gnum poft Henrici Aucupis paren- tis mortem primo adiverit Otto , & Leo VI. non mfi 6 . meniibus anni 929 D. Petri Cathedram ob- tinuerit. KUFSTEINIUM. K Uffteinium vulgo Kufftein par- vum quidem fed probe muni- tum oppidum ad Oeni ripam in Tyrolis, & Bavariae finibus po- litum fuperimminentem habet ex folida rupe excifam Arcem, praeter- quam unico calle undique inaccef- fam, nec minus arte, quam natura communitam. Hanc anno 1504. cum praelidio tenebat fub Ruperti Palatini aufpiciisPenzenavius efa- milia nobilium a Pienzenau mili- tari virtute clarus, qui etiam poft illatam aMaximiliano Csefare fuo Principi cladem , loči arduitate fretus contempta vičtoris potentia 2 35 arroganter fe gerebat Quare irri- tatus Caefar Arcis oppugnationem magno animo aggreffus , major! quoque conftantia urgere decrevif. Interim adverfum quendam mon- tem obfervat obfefforum fitum non nihil excedentem, & collocandis machinis idoneum : in hunc igitur locum tormenta aliquod majora magno fudore attrahi curat, quo- rum ičfibus non modo moenia, & excubantes in illis,militesfed etiam intimi Arcis receflus patebant. Perculfus boe malo Praefedtus de- ditionem fecit, veniamque cum Phrygibus petiit , incautam fuam audaciam capite luens. Caefar Ar¬ cem cum Urbe Tyrolenft Comita- tui addixit, illumque montis ver- ticem , ex quo illius muros, da- molque verberaverat , ita decuti juflit , ut nulla inde labes Arci deinceps timeretur. Funeftus op- pido annus fuit liujus feculi ter- tius , quo illud vix a Bavarico exercitu cinčtum, incendium con* fumpiit; mox in arcem ferpens, turrim corripuit, ubi pulvis py« rius aflervabatur , ea in aerem vibrata, & praelidiariis fuga di- laplis, in Elečloris Maximiliani poteftatem venit, qui infpe&a loči natura, & litu, eum cuivis in mu- nitiflimis Europae arcibus parem cenluit: anno lequenti poft Hoch- ' Gg 2 ftadia- * Adiunt diplomata, fed vaide fub) ftsc Fidei, quee Ottonis donationem infignem buic Col- legio fnftam referunt: nnlla tamen ibi fundatiocis fit mtnrio. Imo conftat Ecclefiam hanc ab Matrone Frifmgtnfium Epifcopo anno 787. fuifie inftitutam ; Locus adhuc Fr.lingen.fi Pontifiei paren Topographh Comitatus 236 ftadianam vidtoriam vi conventio- nis Monacenfis iub Caefaris impe- rium rediit. LONCIUM. L Oncium vulgo Lienz , vel Luenz Urbs cum Arce ad Dravi, lfol«que confluxum lita, grand«va fua «tate merito gloria- tur; Antoninus enim in itinere Aqui- leia Veldidenam direčto poft 82. paffuum millia illud expreiTe col- locavit. Goritienfibus olim Co- mitibus fuberat una cum tota Val- le, quam Pyruftarum Aventinus, Pufterthal vulgus appellat, verius autem Puftriffa dicitur. Goriti« comites per duo f«cula ftabilem hic habuere fedem , fed Leonardo eorum poftremo vita fundlo, ad Maximilianum I. C«farem, Auftri«- que Archiducem univerfa ditio devoluta, Tyrolenfes fines latius produxit. Sanclimonialium Coe- nobium D. Dominici regulis ob- ftričtum anno 1286. exortum eft, cui poftea Euphemia Goriti« co- mes, ordinis Carmelitarum cceno- bium addidit: ante 30. circiter an- nos Loncium furente incendio in cineres refedit ; fed priftino jam dudum decori eft reftituta. MARIJE MONS. M Ari« Mons , vulgo Marien- berg elegans inValle Venu- fta Ordinis S. Benedibti Coenobium in edito fiat monte inter Oenum, & Athefim, ubi hi maxime ad in- vicem accedunt, eminente, quod advocati de Amatia vulgo Metfch liberaliter dotatum excitarunt ; Albertus primus Abbas ufque ad annum 1152. rexit ; S. Algotus Curienfis Epifcopus largis mune- ribus ditavit, & tandem Matthias Langius trigefimus quintus Abbas anno 164.0. e vivis iublatus mag- nis fumptibus a fundamentis refti- tuit. Templum noftra aetate denuo inftauratum nune elegantiori for¬ ma gaudet M E R A N I A. "jV/l EraniavulgoMeranUrbs olim JL Ducalis , & totius regionis caput in rara per Tyrolim planitie ad Paffarum amnem mox Athefi illabentem jacef, a pluribus Arci- bus in proximis clivis erečtis co- ronata. Anno 1406. Leopoldus Archidux Auftriae, & fecundus hu- jus nominis Tyrolis Comes muros circa Urbem duxit, quibus feptem includuntur Templa, Parochiale nimirum ad S. Nicolaum , terna alia minora S. Barbar«, S. Catha- rin« , & S. Leonardo dicata , Ve¬ ri erabile Capucinorum Afceterium, & Sacrarum D Clar« Virginum Ccenobium ab Euphemia Comitis Ottonis & Carinthi« ducis uxore anno 1300. fundatum & paulo poft ab Henrico Ottonis fratre peculia- ri patrocinio protečtum, edito ea TyROLENSI0. 23? de re diplomate , cujus hoc ini- tium : Nos Henr cus Dd gratia, Bo- hemia , č? Polonia Rex, Marchio Mo- ravia , Dux Carinthia, Comes Tyrolis, Čf Goritia , tff Ecclefiarum Aquileienfls, Tnf. č? Brix. advocatus profitemur, & univerfls prafentium infipecloribus declara- mus. Qiiod dum Fr. nojler charijjimus quondam Otto Ulujiris Dux Girinthia pici devotione , ac fincero ajfečlu fundationi , & firuBtura nova Claujiri Šcmclimonia- liurn Ordinis S. Claris in Merano per- dileSlam fororem nojlram Ofmium Ducif- fam Carinthia re iŠiam dibli nojtri Ger¬ mani inchoata , č? fiundata finim confien- fium vomtarium prabuerit , čfc. finis vero erat hujufmodi : Abhim č? da¬ tum in Gr.es umno D mini miilejimo, tre- cente/imo, undecimo, Kal. Martii , in- ditlione nona. Anno 1312. Acceftit tardius Virginum ut vocant An- glicarum afeeterium , & Gymna- iium quod a Monachis Benedičli- nis regitur. Spečfcavit Merania io- lennem nuptiarum pompam, quse interLudovicumMarchionemBran. deburgicum , & Margaretham Ca- rinthiae Ducis filiam coram Ludo- vico Bavaro imperatore fponft Parente , & frequenti Principum conventu habebantur: fed non tan- tum inde hauferat laetitiae , quan- tum moeroris fenlit anno 1419. ferale intuens fpečtaculum , quod fluvius Paffarus Urbem inundans in 400 Civium cadaveribus eidem objecit. Inter arcumfitas Aroes vetuftate praeftat, quae nune vulgo Tyrol dtcitur , totique Comitatui nomen dedit, olim vero Terioli in plurali nuraero vocabatur; In aniiqua enim Imperii Occidentalis Notitia fub Duce Rhaetiarum fuiffe legitur; Predeči us Legionis trtice Itd - licatrajvetiioni fipederum deputata Terio-, lis, mox Tribmas Gentis per Rha- tias deputata Teriolis. NOVA CELLA. N Ova Cella vulgo Neudifft Ca- nonicorum Regularium non procul Brixina remotum, funda- torein fuum agnofeit Rambertum Sabionenfem Dynaftam , ejufque conjugem Chriitinam , qui hor- tante S. Hartmanno Brixinenft An- tiftite pio huic operi anno 1:141. animum applieuere; prinvumvero Praepolitum Henricum, qui anno 1164. communi mortalium forti fuccubuit. Ex hujus fuccefloribus Conradus Rodneckiana ortus ftir- pe , & Berchtoldus Friderici Ar- chiducis anteaCancellarius ad Bri- xinenfem Cathedram gradum fece- runt , poft quos vigeiimus lecun- dus Praepoiitus Nicoiaus Scheuber anno 1^49. geftandae Infulae prae- rogativam a Nicolao V. Papa izb i, ac pofteris impetravit. Collegii aediiicium bis Vulcani crudelitatem paffum, tandem anno 1477. non modo reparatum , fed et am 20. circiter abhinc annos in magmfi- centiorem formam evečtum eft, utpote in quod ornandum nec fum- ptibus nec induftri«e parcitum eft: G g 3 locus ToPOGRAFHIA CoMlTATUS *3B locus arcis inftar , muris feptus, anno tamen 1725. direptionem a tumultuantibus agricolis ut alia plura monafteria paflus eft. RATENBERGA. R Atenberga , vulgo Ratenberg Urbs eft cura Arce validifti- ma ad Oenum fluvium Kuifteinio & Suacio interjedta , quam Roten- berg potius dicendam exiftimat apud Brandilium Brufchius, eo quod circumfiti montes copiofo fceti cupro quondam rubuerint *, unde apertis, Sigifrnundo Archidu- ce, £requenti operarum labore fodi- nis, erutum inde metallum non modo per Germaniam, & Italiam, fed per Galliam, & Hifpaniam ai- firahebatur. Haec Urbs modo Ty- rolenli Comiti, modo BavariaeDu- ci quondam parebat; fed an. T505. a Maximiliano Caefare una cum Kuffteinio recuperata Tyroli de- inceps adhaslit. R I P A, R lpa, vulgo Ttalis Riva, Ger- manis Reiff amceniflimo gau- det folo , cui partim Benacus la- cus, vulgo di Garda appellatus, partim citre® aureseque mali in littoreis clivis perpetuo virentes copiofas inftruunt delicias. Adne- xa illi Arx, quam Rocca Ifali vo cant anno 1124. aCivibus excitata, ingentibus diflidiis anlam , & fo- mentum prsebuit : nam Meinhar- dus Tyrolenfium Comes Ripenfe Oppidum , Eccleli® Tridentinas eripuit, & licet ejus reftitutionem anno 1290. promiflflet, ufque ad mortem tamen fuam retinuit, nec nili ab ipftus poftmodum filiis red- ditum antiquo Domino redivit; fed Joannes Tridentinus Epifcopus Ri- pam anno 1349. Maftino Scaligero Veron® Domino, pignori obliga« vit; unde Scaligeri occalionem ar- ripuerunt, oppidum cum adlita re- gione libi afferendi : verum non multo poft eam Mediolanenlium Duci Joanni Galeatio relinquere coačti funt; poft cujus mortem Ri- pa cum fuo agro ab EpifcopisTri- dentinis recepta fed anno 1440. a Venetis occupata eft: hos inter, & Sigifmundum Archiducem anno 1488- propter limitum controver- fiam inter Arcuanos Proceres , & Ripenfes incolas exortam acre ef- ferbuit bellum, his Republica, il- lis vero Archiduce patrocinante; fopita tamen eft eodem anno flam- ma , intercedentibus Summi Pom tificis , & Imperatoris Legatis,led anno 1506. atrocius eruptura ; & & quamvis poft biennium Ripam conveniflent Caftaris Maximiliani nomine Tridentinus Praeful, & Cy- pria- * Iiieptam h:mč etimologi* rntiotiem e (te vel inde evinces, quod ntetallornm ven* fub Sigilmundo Archiduce detečlse pfitnum fuerint; diu aijtem antea jam nomen idens locus tenuerit* Tyrolensis« «39 prianus Serentinus ab epiftolis; ex Reipublicae autem parte Zacharias Contarenus , quibus accefierant Ja- cobus Triultius, & Carolus Jufre- dus Mediolanenfis Senatus Prin- ceps , ibique inducias pepigiftent; inito tamen mox Cameraci cele- berrimo illo fcedere , in cjuo Sum- mus Pontifex, Imperator, Gallise. & Hifpanias Reges in Venetos con- fpiraverant, fequenti anno ejus fe- culi nono Csefareus miles Ripam expugnavit,quam Carolus V. anno 1521. Epifcopo Tridentino refti- tuit. Speciofum extra urbis moenia Templum tum forma, ac magni- tudine praecellit ,tum auro, & pi- duris renidet, cujus erigendi oc- caftonem Cardinali Madrucio prse- buit B. Dei Genitricis effigies, in columna, quse inter marmoreos arse funimse ornatus hodieque fpe- datur , exprefta , multifque ab an¬ no 1603. illuftrata prodigiis cujus jam nimium cultus deferbuit: D. Hieronymi Religioiis templi illius cura ferius commiffa eft. Paro- chiale in urbe templum mole & marmore confpicuum prae reliquis eminet, e quibus illud , quod ci- ves S. Rocho pofuere, elegans eft. S. Francifci quoque familia motia- fterium Ripas habet, in ipfo portu ftatua pulcherrima furgit D. Joan- nis Nepomuceni quam fupremus Caefarese militise Praefedtus Anto- nius de Lindesheim anno 1735. eri- gi curavit. ROBORETUM R Oboretum vulgo Italis Rova* - redo , Germanis Rotfreit, ampla populo £requens & opulen- ta urbs, Atheft fluvio tribus infra Tridentum milliaribus alluitur, ab antiqua quercuum fylva nomen fumens, per quam Proceres de CaftelBarco, anguftum antea lo* cum ampliarunt: anno 14.16. Ve¬ neti Roboretum cum valle Laga- rina cujus caput eft, fuae ditioni adjecerunt, impofitaque arce mu- niverunt: dum Sigifmundum Ar« chiducem, Comitem Tyrolis inter, & Venetos bellum anno 1488 fer- veret, Auftriaci oppidum arcem- que in fuam poteftatem redegere , paulo poft tamen a Venetis recupe- rata. Rurfus Tyroli junxit Robo¬ retum Maximilianus I. Imperator, cui Noviodunenfe foedus a n. 1516. in perpetuum adjudicavit, inter urbis templa Parochiale D. Mar- co facrum eft, amplum fatis ve- nuftifque altaribus e nitidiftimo marmore, cujus venas non procul Roboreto varii coloris reperiun- tur, egregie ornatum. Monafte- rium a Guilielmo de Caftrobarco anno 1319- fundatum, cum elegan- ti B. V. templo a Carmelitis inčo* litur: nec defunt aliae Religiofo- rum hominum familiae: obfervan« tium S. Francifci , & Capucinorum fančlimonialium D. Clarae, & quae D- Francifci Salefii inftituto vi- vunt, a vifttatione B* V■ di&ae ; tuna, Topographia Comitatus 340 tum, & facrae asdes Clirifti Redem- ptoris D. Thomas Cantuarienfis, fuffragii pro animabus defunčto- rum S. Mariae in monte , piorum hominum cultu frequens aliasque Literatorum quoque Societas M. Therefiae Auguftas aufpiciis recens hic inftituta, non parum decoris urbi affert. Porro Roboretum in- colas babet valde induftrios, qui ferica omnis generis conficiendi, & coloribus tingendi artem ple- rumque exercent, cui urbs incre- mentum fuum debet. Arcem Prae- fečtus cum Prasfidio militum tenet. Praetoris qui urbi & adfitae regio- ni jus dicit, magna eft audlontas. SALURNUM. S Alurnum oppidum ad Atbefim Tridentum Bozanumque inter- jacet? inclaruit ob vidtoriam ab Euino Longobardo Tridenti Duce fub annutn 576. adverfus Francos partam,quod a mox addenis Pau- (a) De li Diaconi (a.'! verbis diferte expri- Geil,Lan£ m jtur, unde etiam de hujus oppi- *-3 c 9 8 3 - a Gallis expugnata ad Auftriacos 1697 re- diit: parem habuit hoc fasculo for- tem: anno 1703. Francis ceflit:pa- ce Raftadienfi Auftriae reddita anno 17 5. Tam remota a reli- quis Auftriacorum Provinciis, arx cum minus defendi & fervari com- mode poftet, ne hoftile deinceps receptaculum fieret, Auguftiflimas Mariae Therelise juflu anno 1741. Vallis operibufque nudata fuit : in ejus arce perduravit diu ve- tufta turris a Bertholdo III. Ze- ringenft Duce excitata. Nomen fuum hi Duces traxerant a Ca- ftro quodam Zeringhen cujus ru- dera,medio infra Friburgum mil- liario in excelfo monte ettamnum fuperfunt. K k F I N I S. MATERIA tentaminis P U B L I C I Q U O D EX ANNI HUJUS SCHOLASTICI PRiELECTIONIBUS QUOVIS,CUI LIBUERIT,PERICLITANTE S U B I B I T I N COLLfEGIO REGIO THERESIANO SOCIETATIS JESU, ILLUSTRISSIMUS DOMINUS MAURITIUS L. B. DE BRABECK, PHILOSOPHLE IN SECUNDUM ANNUM A U D I T O R. D1E MENSE SEPTEMBRI ANNO M. DCC. L1X. V I N D OB O N jE, Typi s JOANNIS THOMAS TRATTNER, Cm». Reg A v im Typographi s x Bieiiopoi^, f ■ ■ ■ r^L, J„ X .' f :v rt ' ivi" t 1 .■■/»■ r y C f c.) u O : H M . * ' . i iiju^ivoup " ' ' \ VI JL O IDHil OIBHJJOO .;; ,T7?.ai. 8\TATirit>de • : " ' : - ■ . I T I : ll U A*. M , ; 1 /• |V -5 ' - ,! 5 • l ■& xjf J. v. .t. 'v. S »vJL i\ šamomMm r' ■ : i O T I C * ■■ *v.*i \f • • ■: * 1 ■ V~ • Mi ‘v’ \ ti A: Vi 1 - ■;*■ ' 3 vu ,a . jHPPMHm *'*w» -A-h *. 1 r ’ ’ ' '■ f¥' ”1 f: V ''.t N - V • ■< ' ■.);■ -. N i r/ T ■r*\ i THESES PHYSICiE. A S S E R T I O PHYSIC^E FUNDAMENTUM. A Ttradio, repulfio, vis inertiae funt tres generaliftimae omniumCorpo- rum proprietates, in fenfu Newtoni acceptae. Ultiraam qui vocare Telit vim fiatus Confervativam , id pace noftra fecerit. L E G E S. I n minimis materine portionibus. Si Contiguae fint, imo attradio proportiona- lis eft magnitudini & extenfioni Contadus. ado iniinities major eft atra- dione in modica diftantia; imo etiam gravitatem partium, quae pundum con¬ tadus conftituunt, iniinities fuperat. At fi ft tio minimse maffae portiones con- tiguae nonfint, attradio non reciprocam quadraticam, fed reciprocam cubicam diftantiarum fequitur rationem. In magnis materine portionibus imo omnium corporum attradio eft mutua. 2 do proportionalis miflk, ^tio reciproce ut quadrata diftantiarum fi maffae fint sequales. 4 to in ratione compofita ex reciproca diftantiarum & direda maffarum fi eaedem fint inaequales, ^tofi maffae portio in fuperficie fphaeraecollocata a fin- gulis ejufdem partibus trahaturin ratione diftantiarum reciproca quadratica, erit tota illius attradio pafliva inverfe proportionalis quadrato diftautise aCentro fphae- a rae, rae. 6to intra fphaeram pars quascunque maffae undique aequaliter trahitur. 71110 li corpus attrahens fphaericum fuerit, Attradionis diredio erit yerfus centrum. In fphaeroide Corpora tendent verfus focum viciniorem. Vis inertia Corporis quiescentis proportionalis eft maffae, corporis in motu conftitutiaequattotammotionis quantitatem; univerfimadio čkreadio aequales funt, DE CORPORUM SOLIDORUM PROPRIETATIBUS. t.CI minimae maffae portiones, ex quibus corpora conftant, fe contingant imo in planis plurimis & fat amplis, Corpus erit dur um ; fi in planis pauciffimis, eri tmoUe; fi in minimis, &ferein folis pundis, eri tfluidum. 2. Si menftrua divifionem - efficiant, dicetur folutio; effedus majoris attra¬ dionis inter menftruum &partes corporis, quam partium inter fe. Simotus in- teftinus accedat, vocabitur effervefcentia , fermentatio; effedus audae continuo celeritatis ex attradione & elafticitate. Si partes a menftruo attradae per alterius Corporis acceffum feparentur, erit pnecipitatio , fi mere fubfidant; fileviter con- crefcant, coagulum. Utrumque turbatae attradionis effedus. 3. Si ignis divifionem corporis caufet, partefque extra fphaeram adivitatis ejiciat dicetur combuftio. Si partes feparentur quidem, fed intra fphaeram adivi¬ tatis maneant, erit rarefaciio. Tranfpiratio fiet paucis extra fphaeram ejedis caeteris intra eandem remanentibus. Haec in omnibus tribus regnis locum habet. 4. Si vis quacmque extranea partes dividat paucis extra adivitatis fphae- rum ejedis, Caeteris omnibus remanentibus, erit fraclio. Si nulla ita ejeda fue¬ rit, feparatae tamen omnes extiterint, dicetur elajticitas. Huj us fequentes funt leges: imo adio & readio aequales funt. 2do polt impadum ad eandem altitu- dinem Corpus refilit. 3tio fi oblique impmgat, vi tanto majore agit, quanto magis ad perpendiculum accedit. 5. Corpora alia elefttrica funt originarie, alia per communicationem. Effe¬ dus omnes explicandi funt per vorticem non nunquam fimplicem; aliquando duplicem materiae cujusdam fumme fluidse, elafticae; intra poros corporis tan- quam tubulos capillares detentae. DE CORPORUM FLUIDORUM PROPRIETATIBVS. 1. Omponuntur ex minimis, duris, figura diverfis, leviffime fe attrahentibus partibus. ado gravitant in loco proprio. 3tio in folidis trans eadem perpendiculariter motiš quantitateni motionis imminuunt; in oblique tranfeunti- bus bus infuper diredionem mutant a perpendiculo, fi ex rariore in denfius trans- eant; & econtra. Sub angulo 5. graduum aequaliter refiliunt, atque inciderunt. 4to fluidorum prelilo bafi in altitudinem dudae aequalis eft. 5 to in tubis com- municantibus quibuscunque altitudo & vires utrimque aequales funt in homogen- eis. Si heterogenea fint fluida altitudines funt reciproce ut gravitates fpecifica?. 6to fi folidum intra fiuidum demergatur amittit pondus aequale fluido extrufo, quod tamen toti fluido accrefcit. A Q U A. i.IVTUlla datur pura. Modi eam examinandi funt varil Etiam marina po~ X tabilis reddi poteft. 2. Si aqua in tena fuperfiAe in vaporem foluatur is intra aeris poro s & meatus tanquam intra tubulos capillares afcendet. Hic effedus nec expanfioni aeris intra bullas , nec effluviis igneis folaribus, unum cum vaporibus Corpus conftituentibus, attribui poteft. Si igniculi quacunque de caufa abfcedant, nafcentur ex vaporibus intra aerem receptis pluvia, nix, grando , ros &c. 3. Si aquae in vaporem folutio intra tena fuccedat vifcera , is variaftrata pervadet, fubfnde igniculis recedentibus in gutas concrefcet: hae hi- drophilatia replebunt & perennibus dabunt originem fontibus. Unde fontes Fluviique a pluviis & nivibus ortum habere non poffunt. 4. Aqua frigida ob ignium defedum concrefcet primum in fila gracilia teftante Maerano; tum in an- gulos , ac fubinde in Corpus folidum. Non eft nifi attradionis effedus. 5. Pro pluviarum & nivium quantitate metienda eft cubus interne vacuus,- praecognita provinciae extenfione. Vaporum copia exploratur fale, funibus, hydrometris &c. A E R. I.Tj A ft ffuidum fui generis. Gravitatem perpetuo mutat; id quod jam ven ti s iLi tribuendum eft, jam diverfo vaporum intra aerem ftatui. 2. Denfitas aeris exploratur manufcopio , gravitas barometro. Hujus tres funt fpecies: Tor- ricellii, Hugenii, Hockii ulltatiffunse; nullum omnibus incommodis vacuum. 3. Corpora Jonora praeter motum ofcillatotium etiam tremulum fingularum par- tium habent. Si aer ab iis motum recipiat. Sonus dicitur. 4. Tonorum di- verfitas efficitur a pulfuum intervallis; denfitas autem aeris clariorem aut remif- fiorem caufabit tonum. Iuteiifitas foni in diverfis diftantiis ut quadrata diftantia- rum reciproce decrefcit. Propagatio tonorum undarum propagationi analoga eft ; unde omnes toni aequali celeritate progrediuntur. Trans Solida corpora fi fonus propagetur; id vel fparfo aeri, vel partium elafticita- ti tribuendum eft. Trans fluida propagatur non tam mediante aere fparfo, quam potius ob mobilitatem ipfius fluidi, omni impulfui fe facile accomodantis. 5-. Echo dependet ab aeris & obftaculi elafticitate. Syllab«e tanto plures redibunt, a x quan- quanto faepius 63. pedes inter obftaculum & inftrumentum. fonorum contineantur. Alia foni reflexi genera ad ellipfis aut parabolae proprietates referenda. 6. Au- gmentum foni habetur ab aeris denfitate, parietum elafticitate, crebris reflexioni- bus. Unde explicatio petenda tubarum, fidium, vocis humanae &c. 7. Ven- tus oritur a turbato aeris aequilibrio; Caufae efle poffunt calor, frigus, potiffi- mum vapores terreftres. Venti perennes intra tropicos oriri nequeunt a rota- tione terras circa axem , fed oriuntur a calore folari potentiflimo. Unde etiam dependet perpetua maris malatia in tradibus asquatori proximis , ventus perio- dicus maris indici, g- Atmofphaerae altitudo certo determinari nequit, licet ejus gravitas certo fit cognita. Ex ftupendo fuo pondere multa creat incommo- da, plura tamen aliis ex Capitibus commoda adfert. I G N I S. i.Cola corporum expanfio verum eft praefentis ignis indicium. 2. Calor & fri- ^ g U s funt motiones turbatae & celerrimas minhnarum partium humani cor- poris, ita ut illa intenfior fit haec remifiior: has anima numquam abfolute, fed femper comparative refpicit, ita ut calorem dicat, fi minori motioni fuccedat major, & econtra. 3. Ignis noneft mera minimarum partium motio, fed eft fluidum proprii generis, fubtilifiimum, fumrne elafticum, per Corpora omnia dura, mollia &c. aequaliflime diftributum & lola adivitate diverfum, ita ut id quod nos ignem appellamus, quodve fenfus noftros diverfimode afficit, non fit nifi fluidi per omnia corpora aequaliflime diftributi, inaequalis vis & adivitaš; utpote qute attritu potiffimum nafcitur, praecipue partium , quae facile ofcillant. 4. Pabulum ignis eft oleum & alcohol tenacitate fua ofcillationes igneas facile re- tinens, doneč potentiflimae evadant. Reliqua combuftibilis corporis principia vim ignis aliquando promovent. 5. Flamma non eft nifi fumus ardens; fumus funt partes crafiiores corporis combufti, vi ignis exculfe. 6. Phofphorus & Pyrophorus a tradionibus & elafticitate partium acidarum dependent, cele- ritate fluido igneo communicata; idem principium habet ignis fatuus, dempto, quol parum pabuli adfit; unde vis levior vixque fenfibilis evadit. Fugientem fequitur, & econtra, eleuatus in auras ftellas format cadentes. 6 . Fulmen oriri poteft primo per excuJJionem , dum pars nubis accenfa per modum globi ignei ejicitur; Secundo per eleftricitatem , torrentibus binis eledrici fluidi op- poflta diredione incurrentibus; tertio per propagationem halituum ex nube & objedo illo, quod fulmine feriri judicamus, promanantium, & in fpatiis in- termediis accenforum. 7. Ignes artificiales ab aeris dependent rarefadione; potiflimum autem a vaporum celeriori progreffu atque diffufione, quam quidem aer circumfluus pofl.it removeri,' ut adeo pro hypomoclio iis deferviat, dum in corpora agunt eademque elevant. g- Limit-es caloris & frigoris certi & determinati adhuc inventi non funt. 9. Menfura caloris funt Thermome- trum trum pro fluidis, aut minutis corporibus, Pyrometrum pro folidis. Multa funt, qum ad horum inftrumentorum perfedionem defiderantur. Sunt autem Trebbeli, Florentinum, Farnheitii. L U X. i. T Ucis particula a Capillo quantumcunque exili quinquies millies billione- \-.-j fies magnitudinis diametro fuperatur. Diffunditur a quocunque pundo luminofo verfus omne punč!um fphaerm mundanse non tamen inftantanee, fed fuc- cefiive, & ita ut a fole odo circiter minutorum tempore propagetur. Non ob- ftante tanta celeritate vis & impadus lucis adeo eft exiguus,ut ad fenfum lit nullus, dempta, retina oculi ob texturae tenuitatem. 2. Partes, quae radium compo- nunt, diverfam habent injlnibilitatem refrangibilitatem & reflexibilitatem 1 funt adeo partes heterogenem natura & magnitudine diverfae, quae fola celeritate dempta differunt in omnibus. Inflexio & reffadio- explicari non polfunt a mi- nore denfioris medii reftftentia, in quod in utroque cafu lux perveniret; utra- que non nifi attradionis eft effedus. Inflexio lucis non fit inimmediato conta- du fuperfidei, fed in aliquantula ab eadem diftantia. 3. Origo lucis requiri non poteft feu in materia fubtili Cartefiana, feu in rEthere quodam fubtiliilimo & infinitis vacuolis praedito. Dicendum eft materiam luminis non effe, nifi cor- porum luminoforum profluviuin, ab eorundem fubftantia avulfum atque ad mo- dum tenuiflimae flammae in omnem partem fparfum & diffufum ; infuper fiuidum luminofum a fluido igneo diftindum non eft. 4. Corporum Diaphanorum Opacorum natura repeti non poteft a fttu pororum ordinato, aut inordinato: in caufa funt partium, qum Corpus conftituunt, natura heterogenea, major aut minor adhmfio, pororum amplitudo varia; unde tradionum, fradionum diverfitas , atque inde orta lucis confufto, disjedio, abforbtio, adhmfio. 5. Color eft heterogenea- rum lucis partium diverfus in retina oculi impadus atque impreffio, quae pro diverfttate virium atque motus, quemcaufat, denominationem obtinet jam colo- ris rubri, aurancini &c. Omnium partium fimultaneus impadus vocatur can- dor; Hinc autem falfum eft colores dependere ab homogenei cujufdam flui- di modificatione, ut Carteflani fentiunt. Ex iifdem Principiis pendet Hah y Parehum , Parafelene. 6 . Colores permanentes prrnter partium lucis heterogenei- tatem, habentur ex diverfa fuperficierum & lamellarum, ex quibus corpus con- ftat, denfttate & magnitudine ; Hinc varia lucis reflexio & refradio, radiis aliis tranfmiftls, aliis abforptis, aliis verfus oculurn reflexis, prout ipfarum lu» cis partium natura, & ad objedi fuperficiem proportio popofcerit. Objeda, qum omnem lucern reflexerint, alba dicentur; quae nullam, denominationem obtinebunt nigri. Alia Colorem illum exhibebunt, cujus naturm reflexerint ra¬ dio s. Ex colorum horum combinatione infinita propemodum verietas exiftet. 'j. Optica radium contemplatur via reda procedentem, qui ad modum coni lu- a 3 mi- minofi abfcedif, Ha ut illius intenfitas in diverfis diftantiis fit reciproce ut qua- drata earundem diftantiarum; Unde objedi claritas , umbra, varius o culi ftatus, & pupillae perpetua mutatio dependent. Dum radii in retina oculi ima« ginem pingunt, ea erit primo inverfa; fecundo tanto major, quanto objedum eft propinquius. Hinc judicium illud dependet, quo de objedorum diftantia folo obtutu decerninus. Hinc porro eft, quod objeda fitu parallelo pofita con- vergere, circulum occupantia in linea reda confiftere, alia protendi, alia in- trorfum cedere appareant. 8- Catopriece fundamentum eft, quod angulus inci¬ denti« Temper fit «qualis angulo reflexionis in fpeculis quibufcunque vitreis, metallinis , planis, convexis &c. Si fpeculum fit planum, objedum tanto in- tervallo poft illud apparebit, quanto extra illud abeft; idque inpundo interfedio« nis Catheti incidenti« & radii reflexionis. In uno fpeculo piano non nift unum apparere pot eft objedum. In machina Catoprica objedorum numerus eo ma¬ jor exhibebitur, quo duorum fpeculorum min or extiterit angulus. Si fpeculum fit convexum radii incidentes poft reflexionem divergent, Imago objedi in ea, qua extra fpeculum abeft, diftantia non exhibebitur, fed multo propinquius ad fpeculi exiftet convexitatem; minor etiam, quam reipfa fit apparebit. In fpe¬ culo concavo radii convergunt; illi qui fub minori quam 60. graduum angulo in- ciderint, refledentur ad fenfum verfus commune pundum, quod focus dicituiv Pro fpeculis uftoriis fegmenta fph«r« 18- gradus excedentia gratis adhibentur. Ex contemplatione vi« quam radius reflexus tenet, erit focus in aliquantum minore a fpeculo cavo diftantia quam quart« diametri partis illius fph«r« , cu^ j us portio & fpeculum. In fpeculis Cylindricis & conicis deformat« exhiben- tur imagines. 9. Dinptrica de radiis agit refradis, dum ex uno in aliud trans- eunt medium.Lentes vitre« convex« radios in focum convergere faciunt; transCon- cavas radii divergunt; hinc objeda trans illas majora, trans has minora appa- rent. 10. Oculas quinque componitur membranis, tribus humoribus: fingulo- rum infignis eft ufus. Ab humoris Cryftallini difpofitione alii dicuntur myopes 9 alii Presbita;. Strabonifmus non bene repetitur cum de la Hire a male af- feda retina oculi in eo loco, quo axis opticus dirigi deberet; forte D. Ju- rin malum hoc felicius derivat a diverfa binorum oculorum difpofitione, quo- rum unus myops alter fit presbita, unde oculorum contorfio ad procurandam utrobique «qualem anguli viforii magnitudinem. Probabilifiime refundi. poteft in brevitatem & rigorem nervorum, quibus oculus appenfus eft. CataraPka fi humorem Cryftallinum obfufcaverit nullum fupereft remedium, nifi ejufdem ex« fedio. Homo ejufmodi, nifi firmatis fupra nafum lentibus neque remota,neque p ropinqua videbit obj eda. t t. Inflrumcntci dioptrica, Perfpiallia, feu lentes bin«, ali«ferviunt myopibus alise presbitis &fenibus. Camerce obfcurce quis ufus&conftru- dio? quis Polemofzopi V Telefcopiihollandici rarus eft ufus. cur ? quomodo con- fttuendum ut terreftre evadat telefcopia ob lentes vitreas, quibus conftant vi- tiis funt fubjeda j Gregorius Aberdeen conftruere ccepit Cato-dioptrica, qu«' ob- obfervationibus aftronomicis accommodavit Newfonus. Quae horum conftm- dio, ufus, radii *via ? Microfcopii fimplicis augmentum asquale eft quoto ex divifione diftantise odo digitorum per diftantiam fod: unde, fi in microfcopio Wilfoniano affumatur lenticula — T ^o pollic : erit augmentum objedli in fo- liditate 64. mijlionum. Microfcopia compofita objedla fub majore campo exhibent, quam ftmplicia; funt tamen iis longe poftponenda.: Augmentum eo- rum commodiffime exploratur tentando ope fcalae & Circini, relidlis calculis, qui funt intricatiflimi. Alius modus Lebenhoekii, alius fchmithii. Microfco- pium folare non eft nifi laterna magica, iilius augmentum invenitur dividenda diftantiam parietis per focum lentis, DE CORPORUM C^LESTIUiM PROPRIETATIBUS. 1. /^Vbferuator nodumus cur ftellas alias vocabit fixas, alias erraticas & vJ* planetas?quid de iixarum magnitudine, conftellationibus notandum? 2. qua methodo aftronomi advertant planetas circa folem revolvi, & drča axem proprium ? Via planetarum quae fit ? 3. Inaequalitas, quae in motu pla- netarum advertitur, partim eft apparens & optica, partim realis. 4. Non mo- ventur in orbitis circularibus fole feu in medio ftcut Ptolemaici aflerunt, feu extra centrum orbitae collocato ut praetendunt Tycbonici. Eorum orbitae funt verae ellipfes fole unum focorum occupante. 5. Si corpus quodcunque duabus viribus, horizontali una, altera verfus pundtum ftabile diredla agatur, fiet ut curvam defcribat virium mutuae habitudini proportionalem , in qua radius vedor aequalibus temporibus sequalia conficiet triangnla. 6. Planeta gravitant in folem, & ab eodem attrahuntur: viciflim autem fol mutuam eorum tradlio- nem patitur. Unde 7. Planetas non moventur in vorticibus ellipticis quosma- teria quaedam fubtilis affedaret; 8- Revolvunt circa folem propter vires bi- nas, quibus aguntur, unam centripetam, alteram centrifugam; ex quibus dia- metrorum & celeritatis partim vera partim optica dependet mutatio. 8- Rota- tio planetarum circa axein peculiaribus tribuenda eft tradlionibus. 9. Cometa non funt corpora ex planetarum exhalationibus temere orta; funt mundo cooeva, quorumve motus cum illo planetarum exadiffimam habet analogiam ; Neque in alio differunt, niftin diredtione, orbitae excentricitate, quae apud hos non nunquam in immenfum abit: unde eorum motus in acceffu ad folem non ra- ro redilineus, nunquam autem fpedabilis per totam revolutionem. Quod om- nium reditus certo prasdid non poflit, plures funt caufas. In iis dignfocendis attentendum eft ad folam orbitae di^dlionem & velocitatem angularem. 10. Cauda Cometarum ortum habet parrim a calore & fitu folis, partim ab ipfo Co- •met* motu celerius atmofph^rae fuas parte promoto, 11 . Syjiemata planetaria ce- celebriora extiferunt: Ptolemaicum, quod a nullo jam fuftinetur. Tychoni« cum non placet. Copernicanum reliquis anteponendum ; Unde terram tam quam verum planetam in orbita fua circa folem revolvi afferimns. 12. Seriem & fucceflionem orbitarum, in quibus planeta? moventur, oftendimus ex eorum revo! utionibus, dimenfionibus aftronomicis, & ecclipfibus, quas unus abake- ro fuffert. rq. Saturnus jam anfatus apparet, jam fafciatus, jam brachiatus; funt apparentiae ex diverfa ad oculum pofitione. jupiter jam pluribuS zonis cin- dus apparet, jam unica; id fit amaculis diverfimode oppofitis: revolvitur circa axem, quemadmodum & marš. venus phafes patitur, Mercurius raro confpi- cuus. 14. Luna fuperficie irregulari in montes protuberante. Maria, Lacus, fmmina an contineat, atmofphaera an circumdetur incerta funt omnia. Inter tempus illius periodicum & Synodicnm qualis dillindio ? Ulius Phafes oriun- tur a diiferenti fitu refpedu terrae & folis- iy Sol maximam partem eft igneus. Magnitudo & copia macularum eft varia ; moventur ab ortu in occafum, in limbo diutiffime hterent, in averfo folis hemifphserio longius morantur; funt mer* apparantiae opticae, ex quibus tamen motus folis circa axem deducitur. 1 6. Ecclipfis folaris & lunaris qua ratione ačcidant ? quis limbus prior obfcure- tur V (Ruando futura centralis, totalis, partialis? 17. Terra figur* eft ellip- ticae ad polos compreff*; illius motus circa axem diem & nodem efficit. At vero ex motu illius annuo in orbita fua & ex axis parallelifmo dependent diver¬ fa anni tempora, & dies jam longior jam brevior, Q U J5STIONES E X HISTORIA, Ab exftinčto Imperio Romano ufque ad interitum Iniperii Orientalis. Q Uis Status orbis Saaculo V. ad linem vergente, & qu* regna ex mina Im¬ perii Romani orta V Qui Franci, quis genius -k charader CIodovei. Quo pado Franci* fonda- vit regnum. Qui Burgundiones & Vifigothi’ ab ea vidi ? Quomodo divifit regnum ; Qu* calfse civilium bellorum V Quid de Theodorico Cflrogothoruro Rege ? Ouomodo occupavit Italiam ?' Quid Quid de Zenone & Anaftafio. Qui pervemt ad coronam Juftinus ?- Quid de juftiniani Imperio? Unde Barbari fub illo debiliores? Quaefua debant expeditiones contra eos? Quibus mediis fufceptae? Quae caufa fuccei"' fuum? Unde turbse.fub Tuftiniano? Quid de illius juriš prudentia, quid d° Zelo religiofo fentiendum V Quid de arcibus & aediftciis ab eo e dimit is ? Quid de Theodora ejus conjuge ? Quomodo Longobardi Italiam fub Juftino II. oc- cuparunt? Unde tot privilegia Francis conceffa ab Imperatoribus Orientalibus? Quomodo fe illi & Reges praefertim Auftrafiae tum gefferunt in bellis Italiae, & quis eorum finis ? Quse Francorum prima contra Hifpaniam expeditio , & quid de Leuvigil- de notandum? Quid de Vitiza, cur arces deftruxit omnes, & quam impruden- ti confilio? Quis charaderRoderici, a quo evocati eo regnante Saraceni, Quae fors Roderici & Hifpaniae, quae caufa tam cito everfae hujus Monarchiae ? Quae Saracenorum origo ? Quid de Mahomete ? Quis ftatus Imperiž Orientalis cum ille prodivit V Ouis Heraclius. Quae fub eo turbae in Ecclefia ? Quomodo debilitatum Imperium? Unde Mahomet fuse fedae ideam concepit ? Quae illi immifcuit dogmata, & quare? Quomodo gentis fuae gerio adaptavit ? Unde tot ad eum accurrere profelyti ? Quse initia & fuccelfus ? Qurre Saraceni primum movere in Perfas, unde hi debiliores ? Unde tam rapidae vidoriae ? Quas occuparunt Provincias ? Quomodo polt Dagobertum I. Merovingiorum regnum corruere in Fran- cia caepit ? Qui Majores Domus, quale olim illorum munus fuerat ? Qui cre- verunt ? Quis hic reguin defedus ? Quo praetextu Pippinus Herillallius arma in Theodoricum III. movit ? Ouae initia Caroli Martelli : cur nec regium ipfe nomen affumpfit, & tarnen Theodorico IV. defundo thronum tamdiu reliquit vacuum ? Quibus mediis Pippinus thronum confcendit ? Cur Pontificis ad hoc ufus eft opera ? ' Quae ergo Pontificis conditio & quid coegitZachariam ad Francorum opem recurrere ? Quid de haerefi Iconoclaftarum ? Quis Leo Ifauricus, quomodo ad imperium pervenit ? Qui fe geffit erga Imperatorem Gregorius II. ? Quid populi Italiae accepto de abolendis imaginibus decreto fecerunt ? Quo jure imploravit Papa fubfidium Pippini ? Quse hujus in Italiam ex- peditiones ? Quid Pontifici dedit ? Quid Carolo M. ad potentiam profuit maxime, an j ude exclufis nepotibus o.ccupavit Franciam ? Quare Hadriano I. Papae adflitit, unde facile illi fuit vidiš Longobar- dis tantum fundare Imperium ? Quid de ejus bellis cum Saxonibus, Slaviš,aliifque feptemtrionalibus populiš? b Qui. Qui Imperium refufcitavit ? Quid de zelo lllius pro Ecclefia t Quse eo regnante facies orbis Politica, Oeconomica, Militaris,Religiofa? q)uis C M. Charader ? Quae caufa corruentis tam cito Monarchiae a C. M. fundatae ? Quis Ludovici Pii fuceefforis & filii charader ? Quid de divifione Imperii ab eo fada ? Quomodo mortuus ? Quae divifio Franciae poit mortem Ludovici Pii ? Quandonam Germaniae primum Regnum feparatum a Francico ? Quomodo ftirps Lotharii I. exftinda ? ' Quid notatu dignum in elevatio« ne Caroli Calvi ad Imperium ? Quis genius Caroli Craffi ? Quae de Arnoldo Ludovico IV. in Germa* nia, Carolo fimplice in Francia ? Quomodo invalefcere caepit Regimen Feudale ? Quae prima in Hifto- ricis Feudorum indicia ? Qui ccepere in Franciam & Germaniam introduci ? An Regibus con« fentientibus V Qui majores & minores Vafalli, Duces, Comites, Barones, Seniores t Pares &c. Quis fub hoc Regimine Reipublicae ftatus in Oeconomicis, Politicis s Militaribus V Unde poteftas Epifcoporum & Monachorum temporalis ? Quomodo hi fadi a Principibus independentes ? Quse origo praecipuorum Epifcopatuum in Germania ? Quomodo Carolovingii extidere Throno Francico & Germanico ? Qui hoc in Francia fine turbis contigit ? Quisiis exftindis ftatus Italiae ? Quando invaluitRegumeledioin Germania? Qui Normanni, qui fub Arnoldo Germaniam Franciam & Galliam vafta- bant? Unde a faeculo IV. ufque ad hoc, ex Septentrione tanta colluvies hominum prodiit ? Quomodo fe fub Rollone fiabilierunt Normanni in Francia ? Quomodo penetrarunt in Angliam ? Quse fummarie Anglise Hiftoria ab exceffu Rortianorum ex hac infula ? Quis AlfredusM.? Quid de ejus vidoriis & Politicis inftitutionibus ? Quis ejus charader ? Quis genius Henrici Aucupis ? Quomodo ftatum in Germania ordinavit Civilem & Militarem ? Unde Hunni Imperio fadi erant molefti? Quomodo domiti ? Quid Ottonem in Italiam vocavit ? Quo fucceffu ibidem cum Guidone & Berengerio pugnavit ? Quid de Roma , & iis, quae cum Pontificibus geffit Otto, notandum ? Guis Ottonis M. charader ? Quod fyftema politicum cudere csepere Itali fub Ottone II ? Quid de Henrico II. ? Quid de Periodo Impera.torum Saxonicorum memorandum ? Qui tituli, quae domus prsecipuse in Imperio ? Quid de Imperio Graeco & fchifmatePothii ? Qui in hoc fe gefferunt Pontiiices ? Quae expeditio Normannorum in Italia ? Quid de Henrico III. Imp. ? Quo fucceiTu in Italiam ivit ? An rečle Normannis admifit, fedem ut in Italia figerent ? Cur Leo IX. & Nicolaus II. cum iis inivere foedus ? Quae jura Regibus Siciliae in Sacra ? Unde hsec iis collata? Quae origo opinionis de fuperioritate temporali Pontificis ? Quomodo refu' tatur ? Quae caufa verae farno fe litis Gregorii VIL cum Henrico IV. ? Quae caufe faciebant, ut Pontiiices fe opponere auderent Imperatoribus ? Quare Mathildis ita animata erat in Henricum ? Quid de donatione ter¬ janim ab ea fedi Apoftolicae fačta fentiendum ? Quomodo mortuus Henricus IV. ? Quid de ejus filio Henerico V,- ? Quomodo finitae cum Papa turbas primis Concordatis ? Quid de Lothario II. ? Quae caufe debilitatae fub Periodo Imperatorum Franconum Csefareae potentfe ? Quid de Philippo I. & Ludovico Craffo in Francia ? Quo jure & qui-- bus mediis Guilielmus Conquirens occupavit Angliam ? Quid hic peccatum a Regibus Franciae ? (^uae origo expeditionum Cruciatarum, qui Turcae ? Quis Petrus Here- mita ? Quare Pontifices has expeditiones probarunt, unde tantus ad eas con- fluxus , quis primae fucceffus ? Quas origo Ordinum Militarium S. joannis & Templariorum ? Quomodo domus Suevica ad Imperium pervenit ? Quae origo fačlionum Guelphorum & Gibelinorum ? Quid de Friderico Barbaroffa ? Unde tot bella habuit cum Italis. Quod horum fyftema tum Politicum invaluerat ? Quae origo litis cum Pontificibus, cur renuit agnofcere Alexandrum II. ? Quae caufe, ob quas fuccubuerit Imperator? Quae revolutio in Germa- nia , domo Guelphica terris fuis eječta ? Quae caufa novae expediticnis cruciatse ? Qui capta a Saracenis Jerofoly- ma ? Quomodo mortuus Fridericus V Quas origo Ordinis Teutonici ? Quid regimen municipale ? Quare tota Europa a Principibus & quando introduci coepit ? Quomodo Neapolim & Siciliam acquifivit Henricus VI. ? Quid de Philip¬ po & Ottone IV Imperatoribus notandum ? Quse expeditio Ottonis contra Francos ? Quid de Philippo Augufto Joanne line terra ? b % Quo- Quomodo Anglia Pontifici fada tributaria? Quae origo Parlamenti Anglici quas habuit fequelas ? Quopado fucceflit in GermaniaOttonilV.Fridericos II. Quae revolutio fub eo contigit Conftantinopoli ? Quae ratio vera, quae praetenfa diflidiorum Friderici cum Gregorio IX. ? Quid de Conciiio Lugdunenfi ? Quae turbae in Germania ? Quomodo exftin- da domus Babenbergica in Aufiria & Landgrafiorum Thuringiae ? Quibus feque- lis ? Unde tot privilegia Auftriacis ab Imperatoribus Suevis concefla ? Quomodo mortuus Fridericus II.? Quid poft ejus mortem contigit ? Quid de S. Ludovico Francise Rege?Quomodo domus Andegavenfis ad thronum Neapolitanum pervenit ? Quo pado exftinda domus Suevica ? Quid de interregno ? Quid de Collegii Eledoralis exordio, de Vicariis Imperii, de confcederationibus Rhenana, An- featica, deGanerbinatibus, Auftreguis, padis confraternitatum & fucceffionum ? Quidque de iis omnibus cenfendum ? Quis Rudolphus Habsburgicus ? Quid de ejus ftirpis origine? Quomodo ad Imperium pervenit? _Quae fub eo initia domus Hohenzollerianae? Quomodo Auftriam, Sueviam- que domui fuae intulit Rudolphus ? Quid cum Ottocaro Bohemiae Rege adum ? Quid de Philippo Pulchro Francise Rege & Bonifacio VIII. P. M. ? Quare fe fcedere conjunxit Albertus Auftriacus cum Philippo pulchro ? Quae fub Alberto orta lis de Bohemiae Regno ? Quomodo Domus Luxem« burgica ad hunc thronum pervenit ? Quae origo Helveticae libertatis ?• Quae facies Italiae fub Henrico VII. Quomodo & cur Pontifices Romani Avenione poft Clementem V. manferunt ? Quid deT emplariorum ordinis exftindione fentiendum,haec quomodo perada? Quae caufae odii contra eos in Philippo Pulchro? Quid de Ludovico Bavaro, quomodo Imperii coronam ftbi afferuit? Quid de lite illius cum joanne XXII. Quid in hujus eledione notandum, an accufatur merito erroris in fide ? Quae Auftriacorum fub Ludovico incrementa, cur tam pertinaciter illi ne« gata a Pontificibus abfolutio ? Quas machinationes contra eum Joannis Bohemiae Regis ? Quomodo domui fuae intulit HollandiaeComitatum ? Quid d.e Philippo Valelio& EduardoIII.notandum? Unde origo odii Gal- .los inter & Anglos? Quomodo CarolusIV. pervenit ad Imperium? quis ejus charader ? Quid de Bulla aurea ab eo edita ? Quas habuit fequelas, reditus Pontificum Romam ? Quis Charader Wenceslai Imperatoris, cur depofttus ? ' Qiiis ftatus Italiae fub Roberto Bavaro V Unde infelix illius in eam expeditio? Quae •