H ^


MARCI ANTONII PLENCIZ,

MEDICI YINDOBONENSIS

DISSERTATIO

PHYSICO-OECONOMIC A,

S E U

NOVA RATIO FRUMENTA,
ALIAQUE LEGUMINA QU AM
PLURIMIS ANNIS INTEGRA,
SALVAQUE CQNSERVANDI,

VINDOB ON My

Typis JOANNIS THOMyE de TRATTNERN,
Cass, Rug. Auiae Typogr. et Bieeiof-

i 7 H

I

Nift utile eft , quod facimus ,ftulta
eft gloria.

Phasdro Fab. lib. 3. Fab. 81.


PRiEFATIO.

t

03

&


-n


%

■y&


4%\  Multa folent typis dari ope¬
ra, quae potius multi-
plicandis Eruditorum
contentionibus, quam augendis pro-
movendisque Reipublicae commodis
infervire folent.

Ego diligentia, qua potui, Tem¬
per ftudui, ut a fimilibus contentio-
nibus quam longifTime abfim, & pro
tenuitate mea„ Reipublicae profim.

A jt  His

His rationibus accenfus ante bi¬
ennium mea opera phyfico - medica,
in quatuor partes divifa, typis dedi,
in quibus prseter alia, novam hypo-
thefin de Contagio, Putredine, Ru-
bigine, de lue bovina adduxi, fta-
bilivi. Item Scarlatinam tarn beni-
gnam, quam malignam, a nemine
hucufque perfefte defcriptam talem,
qualem triginta annorum praxi ex
aegrotorum le&is didici, una cume-
jufdem curatione delineavi.

t

Item recenfui ibidem emolumenta,
quae ex nova ilia hypothefi in Rem-
publicam cum tempore redundare
valeant , Inter

i

Inter alia videtur id principem
obtinere locum, quo demonftratur,
frumentum quam plurimis annis in¬
tegrum , falvumque confervari poffe.

Hoc ipfum hie, ac ex iifdem
ibidem addu&is principiis, aliifque
nunc adjeffis experimentis, obferva-
tionibus atque authoritatibus, fieri
poffe oftendam.

Cum vero materia, de qua hie
ago, requirat rei oeconomicm ex-
pertos potius, quam eruditos viros;
fic magis opportunum fore judicavi,
ut ilia, qute latino fermone divul-
A 3 gare

gare intendo, etiam lingua vernacu-
la efferam.

Interim, quae hie de frumento,
aut tritico dicuntur , ftatuuntur, ea-
dem etiam de hordeo, avena, de
lentibus, fabis, fafeolis, aliifque fi-
milibus intelligenda, ftatuenda effe
judico.

% S &

^ t h

SYN-

SYNOPSIS

E 0 R U M, '
quae in hoc opere continentur.

Caput primum cigit de vulgari-
bus granariis . Item de grams frumen-
ti,de corum fabrica, de caufis,quare
haze lazdantur , & corrumpantur.

Caput secundum de renudiis ,
quibus frumentum diu integrum fal-
vumqueconfervari pojfit; If quid agen¬
dum Jit , Ji frumentum jam corrup-
tum infe&umqne in iifdem obfervetur.

A 4

Ca-

\

Caput tertium proponit alias vi-
r/s, quibusfrumentumdiutins bonum, 'in-
tegrumque , quam ingranariis vulga-
ribus con/ervari poffit.

Caput quartum docet uliam^f
novum methodum quam diutiffime fru -
mcnta integra falvaque confervandl

C A

i

CAPUT I.

D E

GRANARIIS IN GENERE.

De Granorum fntmenti hordei, alio-
rumque fimilium flru&ura,  cJ 5  de
cLiufis , talk corrumpentibus.

I.

Q uantum in diverfis regionibus, & di¬
verts temporibus ex laudabiii Ma.
giftratuum providentia adlaboratum fit, ut
frumenta longaeva, & Integra, tempore
difficultatls annonae in ufum ducenda,con.
ferventur, ex multis gravibufque Autho-
ribus oftendi poffet. Verum celeberrimus

A 5 de»

IO

Caput I.

des Landes in fuo elegantiffimo Traftatu
phyfico pag. 102.  loquatur pro omnibus

La conftr aft ion desgreniers avoit etc pro¬
pose pendant la Magiffnature de Tiberius
Gracchus; ce TribimJiajfe&ione aux interets
du peuple , (bffon frere Cajus s'etant charge de
les faire b/itir, il condnijit lui-meme Pouvra-
ge, of facbeva avec une magnificence ,
une promtltude, ddnt les Romains feuls etoient
capables.

Hue referri poteft illud ex Sacris Lite-
ris notum Jofeplii Patriarchs granarium,
feptennio futuro fterili deftinatum, quod ho-
die adhuc ( quamvis non fit iiiud ipfum)
in vicinia urbis Gran Cairo vifitur, & gra¬
narium Jofephi ab incolis appeUatur,

II.

Quia vero haec communia granaria non
funt frumentis tali afylo, quin haec brevi,

nimi-

de Granaiuis in genere.

II

nimirum intra unum alterumve annum, cor-
rumpantur; de alia methodo, qua frumen-
tum diutius integrum fanumque conferva-
ri poffit, jam dudum cogitatum fuit

III

Talis methodus ad haec ufque tempo*
ra adhuc defideratur. Unde contigit, ut
aliqui ceconomiae ruralis periti dire&ores
legentes inea opera phyfico - medica ante
biennium hie typis data, ex ibidem a me
allatis & propofitis regulis fperent fore,
ut frumenta quam plurimis annis incorru-
pta fervari poffint;unde faftum eft, ut da¬
ta colloquendi occafione me provocarint,
ftimularintque, velim hac fuper materia
planius, dilucidiufque meam mentem ul-
tronee aperire.

IV.

12

Caput I.

IV.

Ut datam iliis fidem folvam, & ante-
quam viam, qua talia frumenta quam diu-
tiffime incorrupta fervari poffint, aperiam,
neceflarium judico ,  ut prseliminariter exa-
minemus, qua ratione frumenta,, aliaque
vegetabilia eommunibus in horreis aliifque
fimilibus receptaculis corrumpi foleant, &
quK eorum fit ftrudfura, partefque com-
ponentes. Sic enim dum caufam prsedi-
<5bae corruption^ noverimus, facilius eidem
obviam ire poterimus.

V.

Strucftura granorum frumenti, tritici,
hordei aliorumque fimilium conftat ex tri¬
bus potiffimum partibus, fcilicet ex mem-
brana, feu cortice plus minufve denfo,
totum granum obvolvente, dein ex glo-
bulis farinaceis, pariter fuis fubtiliffimis

mem-

De Granariis in genere. 13

membranis obvolutis, ac tandem ex ipfo
genuine. Qui plura de harum partium
mirabili ftrudtura ,  & ufu legere cupit, ad-
Clar. Leevenhoeck Epiftolam de arcanis
nature p. 236.

VI.

Caufse vero, quae frumenta in granariis
corrumpunt, funt tres potiflimum fpecies
Infe&orum, quarum duas curcnliones &
fcarabaei dici polfunt. Defcriptio horum
infe&orum legi poteft in tra&atu phyfico
des Landes pag. 123. &c.

VII.

Pneterea funt vermiculi a Leevenh.
Lupi, feu .Self didi, qui non tantum fru¬
menta, fed, & farinas exedunt. iilos ver-
miculos pejores curculionibus eife credit,
nam in tineas volatiles mutari folent. Idas
tineas dein multa deponunt ova, ex qui*

bus

14

Caput I.

bus prasdiifH fimiles vermes evolvuntur.
Ab his enim non tantum frumenta, fed et-
iam horrei tabulafa exeduntur, in quibus
multa fimilia ova, data occafione evolven-
da, hofpitantur. Ex quo inferri poteft,
quam difficile fit, talia granaria femel in-
fefta a praedicfbis infeffiis, eQrumque ovu-
lis vindicare.

VIII.

Talia infeffia fuis acuminofis oris cu-
fpidibus pungnnt, perforantque granorum
frumenti corticem, unde dein fubftantiam
farinofam hauriunt, & confumunt.

IX.

Practerea fit, ut ad hoc ipfum foramen,
quod excavant, deponant ova brevi evol-
venda; ad hoc, ut foetus, qui adhuc im-
par eifet rumpendo cortici, nutrimentum
& augmentum ex farina facilius capiat.

Qui

ft

de Granariis in genere. 15

Qui plurade his infedis, eorum ovuiis,
aliifque eorum partibus legere cupit, ad-
eat Leevenh. arcana naturae. Item des
Landes & Hartfeekeri opera phyflca.

CAPUT 11.

Qua ratione his frumenti , aliorumqne Jimu
Hum , hojiibus cbviam eunclum Jit.

X.

Princeps meus fcopus non eft, ut fi-
milia vulgaria granaria minutim examinem,
aut illuftrem; verum ut talem proponam
viam ?  methodumque qua longe diutiusfru-
menta, aliaque vegetabilia, quam in tali-
bus granariis, integra & incorrupta confer-
vari poflint. Interim, cum talia granaria
ubique ex ufu fint, & cum certum, omni-
bufque notum fit, quod frumenta in iifdem
diutius incorrupta confervari poflint, fl cer-

tae,

16

Caput XL

tse, longa experientia cognitae cautelae ri¬
te obferventur; fic neceffarium duxi, ta¬
les cautelas, quas ego ipfe ab experien-
tiffimis ceconomise PraffecHs didici, hucuf-
que, hie quam breviftime adjungendas
effe.

XI.

Primo neceffarium eft, ut grana fru-
menti, tritici, aut quaecunque alia, pro¬
be ficcata deferantur ad horreum, alias fat
cito corrumpuntur, aut germinare inci-
piunt. Aft hoc unicum non fufficit, fed
praeterea requiritur, ut talia ibidem con-
ferventur. Adeoque debent defendi ab
omni aere humido, nebulofo, ad quod
maxime neceffarium eft, ut porta?, & fe-
neftrte granarii fint exaefte ciaufsc, ne aer
humidus, nebulofus libere penetrare poffit.
Etenim ex conftantibus peritorum gra-

narn

PE Gr ANAR IIS IN GENERE. 17

narii Praefecftorum obfervationibus, &

relationibus habemus, quod fi talia gra-
naria, eorumque feneftrse tempeftate hu«
mida, nebulofa, aut flantibus Auftris a-
periantur, mox propullulent innumerabi-
lia, fuperius defcripta Media, frumenta
depafcentia, quod fundatur in meis de
contagio & putredine principiis, quae par¬
te I. meorum operum phyfico-medico-
rum explanavi.

XII-

Secundo ex antea dicftis refultant a-
liae neceffariae cautelae, ut videlicet fru-
mentum unius meflis, feu anni, non mi-
fceaturcum aliis, quia experientia docet,
unum altero humidius elfe, unde fit, ut
unum altero diutius intadlum confervari
poUIt; quod humidum eft, citius corrum-
pitur, & aliud, cum quo mixtum, aut

B cui

itf Caput II.

cui vicinum eft, inficit, & in fui naturam
vertit. Ad hoc prsecavendum, aut de¬
beret quselibet meflis in diverfis grana-
riis fervari, aut deberent ad mentem
Clarifs. des Landes magna fcrinia inter¬
ne ubique tenuiffimis ferreis aut plumbeis
bracleoiis () feu lamellis, obdu-
da conftrui, quae poflent frumentis diver-
farum meffium repleri, ficque probe clau-
fa confervari.

Einolumentum exinde eflet multiplex;
lie enim poflet annus cujuslibet meflis
ad fcrinia annotari; fed praecipuum emo-
lumentum exfurgeret inde, quod, fi fru-
mentum unius ferinii corrumpatur, mane-
rent alia intada & integra. Tandem &
aliud exinde exfurgeret emolumentum,
quod certum fit, frumenta in praedidis
feriniis longe diutius, quam in vulgari-
bus granariis confervari pofle. XHI.

de Granaries in genere 19
XIII.

Sicut oftendi, humidum frumentum
cum ficco in granariis mifceri non debe-
re, ita certum definitumque eft, frumen¬
tum corruptum cariofum, aut rubigino-
fum nec mifcendum, quin imo neque in
vicinia cum integro collocandum efie.
Etenim experientia docet, quod ft ali¬
quot tantum grana rubiginofa immixta
fint, mox totum granarium eodem mor-
bofo contagio affici & infici. Unde dein
exfurgit, ut tale frumentum nec pro pa-
nificio, nec pro femente adhiberi poffit.
Sane haec obfervatio tanti eft in re
ceconomica momenti, ut obfervationes,
& experimenta, quae hac de re, aut hac
de caufa inftituit, nobifque communicavit
Clarifs. Expertifs. Tillet in fua auro &
cedro digna Diftertatione hie adducere

oporteat, B 2 Ad

1

20

Caput II.

Ad comprobandam fecretam, qua in
pulvere carioforum granorum ejt, maligni-
tatem, ilhid etiam valet tent amen, quo com -
per turn eft, ftmijjima, & optime matura
cateroquin grana, ft diutius in pulvere ca-
riojo detinentur, veneni malignitatem contra-
here, qu$ poft varias cum aqua communi
inftitutas lotioncs adbuc confpicm evadit.
Earn quoque non propagant Johmi ftramina,
pulvere ejujmodi cariofo infeffa, fed etiam
pulveris tenuis portio, in agrum optime con-
ft.tutum, ejujque determination locum injper-
fa, qua folam banc particulam inquin aver at.

Quo evidentius lac confirmarentur, ci-
ftulam Clarijf Tillet in duos divifit locu-
los;alterumpura terra replevit,& en bonas
fanafque produxitJpicas, alterum terra pul¬
vere nigro (id eft rubiginojo J imbuta , qua
non mfi cariofas tulit Jpicas. Ex bis autem,

aliis- _

DE GrANARIIS  IN GfiNERE.

21

aliifque multis tent/minibus concluditur , cer-
tijjimam corruptions caufam in pnlvere ca *
riofo latere , ut granum Janum contagio ve-
loci & communications intima venenum la-
tens percipiat , illudque ad grana dimittat ,
inde iterum provenientia: ut ilia grana fe-
mel inf eft a in pulverem jefe convert ant ni¬
grum  , <£r reliquorum corruptionis caufa ex-
ijlant! ut ipfa, qua (picas produxerant ca-
riofas , ftramina peflifera Jint grams minis.

Qui plura hac de re legere cupit,
talia inveniet in Commentar. de rebus in
fcientia naturali, & medicina geftis, Vo-
lumine X. pag. 642. & reliquis. In qui-
bus mea nova de contagio, putredine &
rubigine fententia ultronee confirmatur.
XIV.

Tandem ultimo, fi contingat, ut in
granario in confpe&um veniant multa in-
B 3 fedla


22

Caput II.

fedta, curculiones, papiiiones, tineae vo-
lantes, tunc quam citiflime prolpicien-
dum eft, antequam haec multa deponant
ovula, ut talia deleantur, necentur.

Hoc fit, fi claufis portis, & feneftris
fulphur accendatur; fumo enim fulphuris
viva infedla necantur quidem, fed eorum
ovula non deftruuntur inde; quapropter
haec qua data occafione fobolefcere folent.

XV.

Aliud ad eundem finem obtinendum
fecretum remedium legimus in Commen-
tariis de rebus in fcientia naturali & Me*
dicina geftis Volumine I. pag. 430. de
herba Germanis Qdln'Unb  ^fcnningfraut
didta, quae Thlafpi fpecies efte videtur.
Ibidem enim haec legimus: Nemo enim

nejcit , quanta a cnnulionibus foleai frumen-
ti granis fir ages infer ri , quos non tam ne-

cat  j

de Granariis in genere. 23

cat, quam odore Juo ingrato in miverjum
videtur abigere & relegare.

Novi ceconomise frumentariae exper-
tiffimum virum, qui mihi, ut evidentiffi-
mum remedium, tarn pro confervando
a curculionibus frumento, quafltoro iifdem
fi jam adfint, abigendis communicavit:
quod fit, fi pala feu fpatula, qua frumen-
ta volutari folent, iliico in parte ilia, quae
frumenta attingit, inungatur. Ratio hujus
effedtus aliunde patet, qui noverunt al¬
lium elfe furnmum anthelminticum.

Ex quo fundamento judico, pleraque
anthelmintica praecipue ilia, quae male 0-
lent, eundem effedtum praeftare poffe.

Superfunt fane multae aliae cautelae,
quae peritis horreorum Praefedtis magis,
quam mihi aut cuique alteri, notae funt,
• quas hie praetereo, atque iis, quorum
intereft, obfervandas relinquo CA-

24

Caput III.

CAPUT in.

De alia metlodo longe diutius , quam alias ,
framentum , triticum , hordeum , avenam ,
lentes, ciceres, aliaqne Jhmlia , Integra
& inconupa conjetvandi.

XVI.

Cum nxperti, peritique ceconomias
Praefccfti, aliique, quibus falus Reipubli-
cae cordi eft, experientia didicerint, gra-
naria vulgaria paria non efle diu fervan-
dis integris, incorruptifque frumentis, ex-
periebantur aliam viam, aliamque infti-
tuebant methodum, qua talia frumenta
longe diutius farta tedlaque confervarentur.

Verum hac de re diverfa Temper fuit
fentiendi, & experiendi ratio. Quam Pli-
nius ipfe fuo jam tempore nobis expofue-
rat. Qui textus lib. XVIII. cap. XXX.
fane le&ione dignus eft; ut unufquifque
videat, quod ilia, quae hoc tempore pro *

no-


de Granariis ijn genere. 25

novis venditantur, pleraque veteribus
jam nota fuerint. Ejufdem textus fic fo-
nat: Horreum operofa tripedali crajjitudi-

tiB  j pariete laUritio exadifieari jubent aliqui,
praterea fnperne impleri , nec afflatus admit-
tere y  aut fenejlras habere ullas . Alii ab
exortu tantum aftivo aut feptentrione , ea-
que fine calce confirm.--’ Alibi fufpendunt
granaria lignea columnis , Sj 2  perflari undique
malunt.  — Multi ventilari vetant.

Poftquam diverfas opiniones, diver-
faque frumenta, diu fana, intacdaque con-
fervandi rationes expofuerat, fuam fub-
jungit aperitque mentem: UtiliJJime ta-

men Jervantur in frobibus  — & ante 0-
mnia, ut ficco folo ft ant, cur ant .— Ita
frumenta  ( potius frumentis ) ft nullus Jpiri-
tus penetret, certum eft nihil maleficum no-
fci  — ftc conditum triticum durat amis

B 5 quin-

26

Caput III.

quinquaginta; milium vero centum. Fabam
& legnmina , in ole arils cadis oblita cinere ,
longo tempore fervantur. Item faba a Pyr-
rbi Regis estate in quodam Jpecu Ambracia ,
ufque ad Piraticum Pompei Magni bellum
duravit annis centum viginti.

Haec & fimilia polfunt etiam legi in
Varrone de re ruftica, & aliis.

XVII.

Verum adeamus magis noftra, quae
vivimus tempora, & fimilia, quorum Pli-
nius, quorum Varro aliique antiqui nobis re-
liquerunt memoriam, inveniemus. Sic Am-
biani, Metropoli Picardiae; item in Tre-
virenfi diftridu forte inventa funt fimilia
antra, & cavernae fubterraneae, in qui-
bus frumenta plurimis annis Integra &
fana confervabantur.

In Africa dantur putei in rupibus ex-

cay ati,

de Granartis in genere. 27

cavati, valde ficci; hos Arabia? inco-
lae vocant Mat amove ■.  Hi obducuntur
palea ficca; ac tandem frumento replen-
tur; & exadle omni ex parte claudun-
tur. Plura fimilia habentur in Tra&atu
phydco Clar. des Landes, pag. 110.

XVIII.

t

Nodrates coloni, praefertim illi cis
Danubium, folent in terra argiilacea fibi
formare cavitates inferius, feu in fundo
latas, fuperne anguftas. Has vel diami¬
ne , vel lignis immiffis & accenfis de¬
cant, ne frumenta malum faporem aut
odorem contrahant. His fadlis ,  & drato
prius dramine, frumento implent cavifa-
tem, fuperius cavitatis orificium dramine
& terra cooperiunt, ita, ut aquae pluviae
non penetrent, fed per declivia ultro pro-
moveantur. Quo artidcio fit, ut tale

fru*

28

Caput IV.

frumentum aliquanto diutius, quam in
granariis vulgaribus confervari poffit. Ve-
rum malus odor, aut fapor frumenti, qui-
bufcunque adhibitls cautelis vix prseca-
veri poteft.

Alii vero folent frumenta una cum

fpicis confervare, experientia enim nos

«

docet, quod omnia vegetabilia in fuis
naturalibus involucris diutius quam evo-
luta, Integra fervari poffint.

CAPUT  IV.

& ultimum.

Proponit meant novam methodum frumenta
longiore tempore, quam quacunque alia ra-
tione, Integra, & incorrupta confervandu

XIX.

In meis operibus Phyfico-Medicis,
prsefertim Parte prima, ubi novam ideam

con-

r

de Granariis in genere. 29

Contagii, Putredinis, & Rubiginis, ex-
planavi, oftendi emolumenta, quae Rei-
publicae exinde refultent, aut quae cum
tempore exoriri poffint.

Inter reliqua eft primum , quod ex
hac hypothefi morbi contagiofi brutorum,
praecipue vero Iuis bovinae, facilius dilu-
cidari & curari poffint. Alterum eft de
Rubigine vegetabilium, quod nimirum
morbi vegetabilium, ut frumenti, hordei,
avenae, aliorumque, pariter ex mea fen-
tentia facilius, intimiufque cognofci, &
praecaveri poffint.

Quare ibidem validis rationibus &
certis multifque experiments oftendi, quod
ex meis de Contagio, Putredine & Ru¬
bigine principiis frumentum, triticum, hor-
deum , aliaque legumina, quam diutiffi-
me fana, & Integra fervari poffint.

Hie

3o

Caput IV.

Hie loci, quam breviffime fieri pof-
fit, hsec repetam, & majore cum funda-
mento oftendam, deducamque, frumenta
hac ratione diutius, quam quacunque alia,
integra fervari poffe.

XX.

Omnes experti, peritique Phyfici pro
certo compertoque habent, quod tam ve-
getabilia, quam carnes animalium in an-
thlia pneumatica fat diu recentia, & incor-
rupta fervari poffint.

Idem etiam fieri poteft, fi talia adi-
pi aut alicui alteri pinguamini immergan-
tur. Item oftendi, quod necputredo,ne-
que evolutio infeciorum, feu minimorum
animalculorum fiat, nifi in aere aperto.

XXL

Praeterea omnibus Phyficis notum eft,
quod humiditas corpora difponat ad cor-

ruptio-

dk Granariis in genere.

31

ruptionem, feu putredinem. Ut alia ex-
perimenta hie praeteream; juvabit memi-
nifle tantum illorum, quibus fuperius o
ftendi, quod frumenta in diverfis cryptis
& fpecubus ficcis multis annis incorru-
pta haeferint, eo quod ibidem oinne humi-
dum abfuerit.

Item fuperius XL oftendi, quod aer
humidus incaute ad granaria admiffus fru-
mentum ibidem brevi corrumpat, deftru-
at ,  eo quod exinde innumerabilia infedla
mox propullulent.

XXII.

Ex quibus aliifque fimilibus obfervatio-
nibus merito deducere poifumus, quod ad
hoc, ut frumenta diutius integra conferven-
tur, duo potilfimum requirantur.

Primum eft, ut ab omni libero aere
vindicentur; Alteram eft, ut ab omni hu-
miditate defendantur. Hoc

32

Caput III.

Hoc adhuc evidentius recentiflima ob*
fervatione & relationibus, quas nuper ex
publicis Ephemeridibus habuimus, con-
firmatur: refertur enim, frumentum in mi¬
nis Herculani, ubi per multa fecula la-
tebat, inventum fuiffe integrum, incor-
ruptumque; cujus aliqua portio ab Erudi-
tiffimo, & Religioliffimo Patre Floriano
Dalham Clerico Regulari e Scholis Piis
Viennam allata fait.

Verumtamen hoc frumentum alia ex
ratione ibidem integrum tarn diu confer-
vari non poterat; nifi quia tegebatur un-
dique cineribus, aliifque corporibus exu-
ftis ficciffimis, quae Vefuvius furens evo-
muerat. Sic enim tale frumentum libe¬
rum erat ab omni aeris acceffu, & ab
omni humiditate.

XXHL

DE GRANARIIS IN GENERE 33

XXIII.

Si itaque prasdidbe duss tam necefla-
riae cautelse nunc exacte obferventur,
nulius dubito, quin & nunc idem effedlus
exinde exfurgat. Quapropter omni cum
fundamento afferere poffumus, quod, fi
exftruatur aliquod cavum frumento re-
plendum, fi hoc ab omni humido, & li-
bero aere vindicetur, quod nimirum ta¬
le frumentum, quam diutiffime incorrup-
tum fervari poffit.

XXIV.

Secundum jam data principia, & fun-
damenta poterit quifque fibi formare ide-
am alicujus limilis cavitatis, in qua, quo
melius fuperius requifitas conditiones ob-
fervatse fuerint, eo magis certiufque effec-
tus refpondebit. votis.

Etenimtalis cavitas, foffa, aut caver-
C na

34

Caput IV.

na formari poterit in rupibus, in terra
arenofa , cretacea; aut in defeftu horum,
in quacunqe terra, dummodo htec humidi-
tate non abundet.

Tabs folia poterit eife ad libitum la¬
ta, & profunda, prout quis majorem, aut
minorem frumenti quantitatem immittere
velit.

Sic fi quis experimenti capiendi cau-
fa aliquam cavitatem formare defiderat,
hanc cum uno, duobus, aut tribus mo-
diolis implere poterit; refpiciendo Tem¬
per magis ad altitudinem, quam ad am-
plitudinem foflae. Quia,fi capta experi-
menta in fofla, una, aut duabus orgiis
alta, & uno  alterove pede lata noftris
refpondeant votis, refpondebunt pariter,
qusecunque fit latitudo folfae.

xxv.

DE GrANARIIS in genere. 35

XXV.

Meo concipiendi modo, caverna pro
frumentis, aliifque fimilibus diu integris
fervandis poflet excitari hoc modo:

Fiat caverna ad libitum lata, & pro¬
funda, in loco ficco, elevato potius,
quam in humili, in rupibus, terra areno-
fa, aut etiam alia.

Ad hoc, ut talis caverna eo fecuri-
us ab omni vindicetur humiditate, pof-
fet tarn fundus cavernae, quam ejus la-
tera, argilla ad unum alterumve pedem
muniri. Quod quidem, ut dein videb-i-
mus, Temper non requiritur.

Dein pro majore fecuritate deberet
tenuis murus cum, aut fine “calce, ex late-
ribus co&ilibus, feu uftis circumduci.

Caverna hoc -modo praeparata, fi ali-
qua interna humiditas fubfit, quemadmo-
C 2  dum

\

3 6  Caput IV.

dum plerumque adeft, deberet fframine,
aut lignis intromiffis, & accenfis exficari.
XXVI

Antequam vero talis caverna replea-
tur frumento, deberemus nobis excogi¬
tate, & invenire , faciliorem methodum,
qua tale frumentum convenientius unde-
quaque cineribus ordinariis lignorum te-
gatur, ambiaturque.

Hoc poffet fieri hoc modo: fi primo
fundus hujusfoffie, feu caverns ad duo-
rum, triumve pedum altitudinem replea-
tur praedi&is cineribus. Ne vero cine-
res una cum frumento mifceantur, poffet
fepimentum ex tela interponi. Ha?c tela
deberet fe ad cavernse fuperficiem exten-
dere, hac tamen ratione, ut inter hanc &
latera caverna? ad unum aut duos pedes
fpatium, prsedicftis cineribus undequaqua

re-

de  Granariis in genere. 37

replendum, interfit; ut tali modo frumen-
tum hsereat quafi in facco, cineribus un-
dequaque circumdatum.

XXVII.

Poftquam igitur talis caverna praefcrip-
ta ratione repleta fuerit, debet ejus fu-
perficies ad duos trefve pedes, adeoque
denfius, quam ejus latera, tegi iifdem. ci¬
neribus lignorum, his debent fuperimpo-
ni tegmen, vel ex lapidibus quadratis,
vel ex lateribus uftis; ac tandem haec
omnia debent argilla fat denfe coope-
riri, aut etiam aliquo tedlo ex afferibus
muniri: ne pluviae? aut nives fuper folfam
cadentes fe in fundum cavernae infinuent.
XXVIII.

Ne mJreris Benevole Leblor, quod
opportunum, & quafi neceffarium credam,
fentiamque, ut tale frumentum undequa-

C %  que

\

38 Caput  IV.

que cineribus cindlum confervetur; fed
mirari defines, fi principia, videlicet falem
alcalinse nature, & ficciffimam terrain, qui-
bus cineres conftant, rite perpenderis.
Haec funt principia, quse non tantum hu-
miditati,fed vel maxime putredlrii refiftunt.

Hoc ipfum nos docet obfervatio eo-
rum, quae in minis Herculani incorrupta
inventa funt; cujus mirabilis effedtus fane
alia reddi non potell ratio, nifi quia fru-
menta fimilibus cineribus ita tegebantur,
ut non tantum aeri, fed & humiditati o-
mnis via prseclufa fuerit.

Quin imo hoc ipfum Plinius fuperius
XVI. citatus nobifcum fentit,dicens; Quod
fabct legumim oblita cinere longo tempo¬

re Integra Jerventur.

XXIX.

Interim in illo cafu, ubi tanta quanti-
tas cinerum quanta requireretur, non lup-

de Granariis in genere. 39

peteret, arena bene ficcata defect urn
fupplere poterit.

Quapropter poflemus vel cineres mi-
fcere cum arena, vel arenam folitarie in
ufum vocare; a qua pariter Temper bo¬
nus effe&us exfpedtandus eft.

Haec, quae dico, non tantum in ratio-
ne, & proprio afferto, fed & authorifa-
te Illuftrium Virorum nituntur; fie ad quae-
ftionem ab Academia Regia Suecica de
granis frumenti aliifque frugibus diu inte-
gris confervandis, propoiitam; refponfum
fuit, optimum fore , ft taiia grana arena
tegantur.  Vide Commentaria de reb. in
feientia natural. & medicina geftis Volurn.
IH. pag. 200.

XXX.

Ferme eundem effe’ftum poffumus cx-
fpebtare a ftramine, & paleaj fi nimirum tarn
C 4 pavi-

40

Caput IV.

pavimentum, quam latera foffas loco cine-
rum, aut arena? obducantur ilramine per-
quam ficco.

Unde poifet levi labore, & exiguis
expenfis exilrui caverna, in qua valde diu
frumenta Integra confervari poffint: fi vi¬
delicet fodiatur funilis caverna in folo are-
nofo ; tunc debebit mefhodo fuperius
XVIII. expofita primo ficcari, quia fo-
lum arenofum fub terra Temper conjundlam
habet aliquam humiditatem; dein debe¬
ret fundus, feu pavimentum caverna?,uti
& ejus latera, ilramine obduci; quo fa-
61 o deberet primo caverna frumento imple-
ri. Interim deberet maxima cura adhibe-
ri, ut os, feu caverna? fuperficies quam
optime occludatur, ne aut humiditas, aut
aer fe in cavernam infinuare poffit. In quo
cafu ilia, qua? fuperius XXII. dixi, hie in
ufum vocanda erunt. Ex

t

de Granarits irt genere.

41

Ex quibus apparet, quod diverfse fub-
fint vise, quibus frumenta fat diu integra
confervari poffint; verumtamen ilia eft prse
aliis melior, quae fecurius, & certius fru¬
menta ab humiditate, & acre defended
XXXI.

Hie poftet, & quidem non fine funda-
mento, inftitui difficilis quseftio; an vide¬
licet frumenta melius, & diutius in loco
calido,autfrigiao integra confervari poffint;
rationes videntur pugnare pro una, & pro
altera parte: pro loco calido ftatillud,de
quo fuperius XL dixi; ftatui autem ibideAi,
quod quo ficcius & quo magis ab omni
humiditate liberum eft frumentum, eo diu¬
tius integrum fanumque retineri poftit.

Omnes autem norunt, quod calor magis,
quam irigus frumenta ficca confervet;unde
videtur locus calidus frigido praeferendus
elfe. C 5 Pro

42

Caput IV.

Pro loco autem frigido poflunt plures
rationes afferri. Sic omnibus Phyficis no-
tum eft (uti ego in meis operibus parte
I. pag. 5X. oftendi) quod in loco frigido
nulla fiat germinatio, nulla infecftorum evo-
lutio, denique nulla putrefa&io, nulla cor-
ruptio.

Ex quo tanquam magno fundamento
deduci poteft, quod frumenta in loco frigi¬
do diutius, quam in calido, & radiis folari-
bus expofito, incorrupta confervari pflint.

Pro confirmatione hujus accedit obfer-
vJio, & authoritas celeberr. Leewen-
hceck, qui obfervavit, quod curculiones
coelo frigido jnftar mortui jaceant, qui, ac-
cedente calore,mox moveri,& revivifce-
re incipiant. Vide ejufdem Authoris arca¬
na naturae pag. 253.

V

*

xxm

de Granariis in genere. 43
XXXII.

Unde fi rationes pro & contra rite pon-
derem, an frumenta diutius in loco calido,
radiis folaribus expohto, an in frigido inte-
gra, & incorrupta confervari poffint, de-
finire nolim. Quia hanc quaeftionem debe¬
ret experientia, & obfervatio plurium an-
norum decidere.

Quare his, aliifque fimilibus rationibus
motus,jam in Aprili 1764. diverfa inftitui
experimenta. Nimirum primo accepi duo
vafa fidtilia longioris, & anguftioris colli,
quorum quodlibet libras circiter vigin-
ti aquae capere polfet. Haec implevi
frumento ficciffimo ufque ad medietatem
colli; aliam colli medietatem replevi cine-
ribus, valde compreffis. Ac tandem va-
fis aperturam,ne aer, aut humiditas fe infi-
nuare poffit, quam exadliffime claufi.

Unum

44 Caput IV.

Unum ex his vafis depofui in cellario
ficco. Alterum vas libero aeri, & ra-
diis folaribus expofui.

xxxnr.

Item accepi lagenas vitreas duas, an-
guftioris & longioris colli, quarum quaeli-
bet odo circiter aquae libras caperet; has
pariter implevi frumento ficco ufque ad
medietatem colli, reliquam colli medieta-
tem implevi arena ficciiTima; ac tandem
probe claufi.

Unam ex his depofui cum fupra dicfto
vafe fidili ad cellare; & alteram, ficut
de vafe fidili dixi, expofui aeri libero,
& radiis folaribus.

Tandem in vafis tarn fidilibus, quam
vitreis annotavi annum 1764, & menfis
diem, fcilicet 20 .  Aprilis; vifurus,fi Deus
longsevam faverit vitam, qualis effedus,

&

AXX - '<

de Gkanariis IN GENERE. 45

& quae differentia pofterioribus annis fit
futura.

XXXIV.

Cum enim radii folares magis vafa vi-
trea, quam fictilia penetrent, interim u-
trumque vas una cum contento frumento
sequaliter calefaciant, oportebit obfervare,
an frumentum exinde aliquod detrimen-
tum capiat, nec ne.

Si enim multis annis integrum, fanumque
perfifteret, poffet omni cum fundamento
turris fine porta, & feneftris, adeoque un-
dequaque probe claufa; reiidla tantum in
fuperiore parte exigua apertura excitari.

Tabs turris deberet primo bene exfic-
cari, dein ejus fundus, feu pavimentum
primo lateribus uftis, cum vel fine calce
fterni; ac tandem, vel cineribus, vel a-
arena ficca, aut etiam ftramine ad unum
circiter pedem confpergi. His

4 6

Caput IV.

His fadtis deberet fuperne frumento im-
pleri, afque, cum fuperior pars turris in
apicem definat, deberet fuperne cineribus,
aut arena tegi; ficque probe claudi apertura.

Interim pro majori fecuritate polfet non
procul a fundo in muro relinqui aliqua le-
vis apertura; quae alias toco tempore pro¬
be claufa confervari deberet.

/

Ida apertura ufum haberet particularem,
nimirum faepius experiundo frumento, an
hoc integrum, fanumqne perfiftat. Unde
concludi poterit, quamdiu ibidem relinquen-
dum, aut quando in ufum vocandum fit.
In quo cafu bene notandum, ut defedtus
extradli frumenti per immiifos cineres
quantocius refarciatur & apertura feftinato,
ac probe claudatur.

XXXV.

dje Granariis in genere. 47

XXXV.

Hie pojGTet aliquis dubium movere, &
opponere, dicendo, quod ego ex obfer-
vationibus, cum minutiflima frumenti quan¬
titate inftitutis, velim talia deducere at-
que periculo corruptionis immenfam fru¬
menti molem exponere, cujus jacdura ma-
gno fane detrimento proprio effet Domino.

Ad haec refpondeo , quod fi experimen-
ta cum exigua frumenti quantitate capta ad
vota fuccedant; dubitandum haud effe,
quin etiam alia cum majore quantitate fru¬
menti inftituta, & probe obfervatis iifdem
cautelis, eundem fortiantur efFeftum.

Si enim experimenta, qua; fuperius ad-
duxi, vera funt; prascipue vero, fi in rui-
nis Herculani frumenta, aliaque utenfdia,
tot feculis integra, & incorrupta permanfe-
re; quis qusefo, lumine natural! inftruftus,

&

48 Caput IV. de Gran, in gen.

& ab omni partium Audio alienus, dubi-
tabit, aut negabit, arte aliquid fimile fieri
pofle; fi videlicet eaedem circumftantiae, &
illae ipfae caufae etiam in noftro cafu pro
poffibili obferventur.

Caufae vero, quae praeditfa corpora a
corruptione tamdiu defendebant, non erant
aliae, quam quas fuperius XX. expofui
nimirum abfentia humiditatis, & aeris ex-
terni. Si igitur frumenta ab his vindice-
mus, habebimus, quod intendimus.

FINIS.