Macher NöcchMalt. Snlinlt: I. Super regimine Confraternitatum. — II. Rundschreiben des Jroin. Landesansschnsses in Betreff der Bestimmungen des Kirchenbaugesetzes. — III. Historia Ca-thedralis Ecclesiae Labacensis auctore Joanne Gregorio Thalnitschero (continuatio). — IV. SirotiSnica v Sarajevu. — V. Organisten-Curs. — VI. Literatur. — VII. Miscel-lanea. — VIII. Coneursprüfung für Religionslehrer. — IX. Concurs-Verlautbaruug. — X. Chronik der Diözese. I. Super regimine Confraternitatum. Resolutio 8. Congr. Indnlg. Beatissime Pater. Hodiernus Vicarius Generalis Dioeceseos N. exponit humiliter Sanctitati Vestrae, quod plures in hac Dioecesi existant diversi nominis Confraternitates, piaeque Uniones, ut v. gr. Confraternitas SSmi. Corporis Christi, Immaculati Cordis B. M. V., Congregationes Marianae. Jam vero nonnullae in sua Dioecesi hisce postremis triginta annis irregularitates circa earum erectionem, aggre-gationem vel directionem irrepserunt nimirum: 1. quod etiam post editas responsiones a 8. C. Indulgentiarum sub die 20. Julii 1868 plures erectiones et Confraternitatum aggregationes necnon piarum Unionum peractae sunt a Vicariis Gene-ralibus. 2. quod munus Paroclio demandatum regendi Confraternitates saepe suscipiebatur ab alio sacerdote designato a Paroclio. 3. quod receptio fidelium in diversas Confraternitates non semper ab ipso Praeside perficie-batur, sed etiam ab aliis subdelegatis, et id locum liabuit in illis quoque Sodalitiis, quae, uti Congregationes Marianae, specialem ritum receptionis, atque a solo Praeside peragendae, praescribunt. Hisce super defectibus, ne fideles priventur Indulgentiis, Sanctitatem Vestram humiliter rogat, ut benigne sanationem dignetur concedere usque ad diem, quo sanatio ad notitiam singulorum praesidum rectorumque pervenerit. Insuper a S. V. humiliter expostulat l.o ut sacerdotes qui nunc de facto, quamvis fortasse indebite, diversis Confraternitatibus, Sodalitiis et Congregationibus praesunt, in tali munere confirmare velit, cum facultate etiam subdelegandi, quatenus sint legitime impediti, ad fideles recipiendos in Confraternitates, pias Uniones, quam facultatem postulat etiam pro moderatoribus in futurum existentibus. 2.o Ut pro tempore, quo Sedes Episcopalis vacabit, Vicario Capitulari omnes episcopales facultates concedere velit, quae necessariae sunt ad regendas omnes hujus dioeceseos Confraternitates, Congregationes Marianas, piasve Uniones, et ad novas erigendas, et Mas quoque, quarum regimen et erectio ad Reguläres pertinent, donec respectivi Ordines religiosi redeunt, necnon potestatem demandandi curam et administrationem omnium Confraternitatum, piarum Unionum etc. idoneo Sacerdoti Dioeceseos cum facultate ad id muneris subdelegandi. Quod, Sanctissimus Dominus Noster Leo Papa XIII. in Audientia habita die~2. Aprilis ab infra-scripto Secretario Sacrae Congregationis Indulgentiis Sacrisque Reliquiis praepositae Oratori petitam sanationem in omnibus indulsit juxta preces. Quod vero facultates ad effectum, de quo agitur, Sanctitas Sua, attentis peculiaribus Dioe-cesis circumstantiis, eas largiri dignata est, valituras tarnen absque ulla Brevis expeditione, quousque Sedes Episcopalis vacaverit, et religiosi Ordines in Dioecesim rediverint. Contrariis quibuscunque non obstantibus. Datum Romae ex Secretaria ejusdem Sac. Cong. die 2. Aprilis 1881. Aloysius Card. Oreglia 8. Stephano, Praef. Pius Delicati, Secretarius. V. Rundschreiben des Kram. Kandesausschuffes betreffend die Einhaltung der Bestimmungen des Uirchenbangesehes. Der hochlöbliche krainische Landesausschuß hat unterm 21. Mai 1882, Nr. 1955, wegen genauer Einhaltung der Bestimmungen des Kirchenbaugesetzes an die Gemeindevorständc ein Rundschreiben erlassen, auf welches auch die hochwürdigc Psarrgeistlichkeit der Diözese von Seite des Ordinariates hiemit aufmerksam gemacht und, daß Unzukömmlichkeiten vermieden werden, zur entsprechenden Einwirkung und Belehrung aufgeforvert wird. Der Inhalt desselben lautet folgendermaßen: ,,Der Landesausschuß hat vielfach die Wahrnehmung gemacht, daß einzelne wichtige Bestimmungen des Gesetzes vom 20. Juli 1863, L.-G. Nr. 12, betreffend die Bestreitung der Kosten zur Herstellung und Erhaltung der katholischen Kirchen und Pfründengebäude, dann zur Beifchaffnng der Kirchenerfordernisse theils gar nicht, theils nur mangelhaft eingehalten werden, weshalb er sich in dieser Richtung zu nachfolgenden Erinnerungen an die Gemeindevorstände veranlaßt sieht: Zunächst ist genau zu beachten, daß unter dieses Gesetz, wie schon der angeführte Titel lehrt, nicht nur Neu* und Umbauten und größere Reparaturen der Kirchen- und Pfründengebäude, sondern auch die Anschaffung von Kirchenerfordernissen, wie z. B. der Glocken, der Paramente, der Einrichtung u. s. w. fallen. So oft nun aus diesen Anlässen ein Betrag von der Gemeinde beansprucht wird, hat die Verwaltung des Kirchen- und Pfründenvermögens im Wege des Ordinariates um Einleitung einer Conenrrenzverhandlung anzufuchcn, welche von der k. k. Bezirkshauptmannschaft durchzuführen und nach Maßgabe des Ergebnisses der Verhandlung zu erledigen ist. Nur eine solche rechtskräftige Eoncurrenzverhandlungserledigung kann die Grundlage zur weiteren richtigen Bemessung der Kosten bilden, die eine Gemeinde zu einem der angedeuteten Zwecke aufzubringen hat. Der oft beliebte Vorgang, daß, wenn es sich z. B. um Vornahme einer Reparatur am Psarrhose, um den Ankauf neuer Glocke» ober dgl. handelt, hierüber mit Umgehung der vorgeschriebenen Concnrrenzverhandlung einfach vom Gemcindeausfchusse ober wohl gar vom Gemeindevorständc beschlossen wird, ist daher vollkommen unstatthaft und hat in der Zukunft entschieden zu unterbleiben. Die Gemeindevorstände werden um so nachdrücklicher angewiesen in allen Fällen, wo nach dem Vorausgeschickten eine Eoncurrenzverhandlung stattzufinden hat, auf deren Einleitung zu bestehen und hintanzuhalten, daß die hier in Rede stehenden Bauten und Anschaffungen lediglich vom Ausschüsse beschlossen werden, als der landesausschuß künftig bemüßigt wäre, dieselben für eine Außerachtlassung in dieser Beziehung zur Verantwortung zu ziehen, und zugleich die nachträgliche Durchführung der Eoncurrenzverhandlung zu veranlassen. Insbesondere wäre der Landesausschuß weiters nicht in der Lage, behufs Deckung der Kosten für Bauten und Reparaturen von Kirchen und Pfrüudmgebäuden oder für Beischaffung von Kirchenerfordernissen, die unter Nichtbeachtung der Anordnungen des Kirchenbaugesetzes vorgenommen wurden, vor Beseitigung der unterlaufenen Mängel irgendwelche Umlagen zu bewilligen; hieraus sich etwa ergebende Verzögerungen oder finanzielle Nachtheile hätten sich die betreffenden Gemeinden dann nur selbst zuzuschreiben." Historia Cathedralis Ecclesiae Labacensis. Auctore loanne Gregorio Thalnitschero I. U. D. (Continuatio.) CAPUT XIV. Acta anno tertio fabricae. Anno M. D. CC. III., tertio fabricae, opus inter continuos Bellonae motus et Martis terrores (necibus tota pene Europa exercetur) ac insolitam, crebramque coeli intemperiem continuatum. Initio etenim veris incolae urbis cogitabant de Gallis pyratis, qui Adriaticum mare, ne Aemona liinc deducta ad campum Caesareum oris Italicis incumbentem pertingat, hosticis triremibus et infestis armis inper-vium redidere, intercludendo aditum in patriam; quibus aispersis Emanuel, Elector Bavarus, proxima aestate universum pene comitatum (cum minime credebatur) Tyrolim inundavit. Hinc aliud eidem im-provisae imminebat periculum invasionis. Aestas et autumnus pene totus pluviosus, non modicam operariis causarunt remoram. Et si praeterea eundem annum ultro ad trutinam ponimus, maximi is laboris ac dispendii fuit, nec non plus sudoris quam reliqui duo conjunctim sumpti attulit Decano, fabricae Directori, qui intentus esse debuit, ut reliquum Basilicae solo aequetur, ut terra effossa pro fundamentis extra urbem educatur, ut ibidem initium fabricae detur, ut dimidiae perfectae Ecclesiae for-nices et laquearia imponantur, ut eiusdem parietes tarn intra quam extra incrustentur, ut gypso exornentur ac tandem, ut tarn laquearia quam parietes eleganti penicillo ad majestatem con-decorentur, nec non fenestrae suis necessariis requisitis et vitreis ornamentis instmantur et perficiantur; quae omnia longe majores sumptus, quam primis annis poscebant. Verum haec omnia Decanus, ad res sane arduas ac praeclaras producendas natus, aequo animo tulit et ad suum optatum finem deduxit. Veris proinde initio institit, ut non solum mature quod restitit, reliquum Basilicae disjiceretur, sed et pari quo incoeptum fervore opus continuaretur. Mirum quod in effossione ruderum veteris Ec- clesiae principalis lapis hucusque non sit repertus; latet is fors sub turri seu campanili, quae necdum disjecta. Numus vero argenteus, cuius prototypon mox dabimus, una cum duobus vasculis vitreis 26. Aprilis, hora septima matutina repertus fuit. Latebat is sub magno lapide quadrato altitudinis duorum pedum et latitudinis 5. reconditus, sua in cavitate altero lapillo coopertus. E dictis vasculis unum stans rite adhuc clausum, aqua, quam credimus benedictam seu e baptismali fonte desumptam, plenum; aliud vacuum ac humo prostratum. An id in impositione vel tractu temporis eversum, Deus noverit. Videamus modo eorum formam. (Fig. 6. in apend). Haec vascula D. Urbanus Sella, Sacrista cathedralis Basilicae, qui, cum illa detegerentur, una adfuit, salva servavit; quae mox Decano una cum numo tradita fuere. Vasculum vero plenum a Cel- sissimo requisitum, eidem exhibitum. Numi inscriptio sic sonat: 1519 PETRUS EPUS. TERGES. ME POSUIT IN HONOREM MARIAE ET ANNAE M A -T R I S E I U S X. MM. Hic liumus repertus fuit eo locorum, ubi Sacellum Congregationis Redemptoris mundi stetit. Positus liic lapis authoritate delegata a dicto Episcopo, absente celsissimo nostro Ordinario Christo-phoro, Episcopo Labacensi, qui ea tempestate Locumtenentis munus Viennae Austriae obivit. Cum haec agerentur, fornices Ecclesiae dimidiae imponebantur, quas, ut cum omni splendore perficcret, artificioso g}rpso et eleganti penicillo exornare statuit Decanus, cui postquam rara Julii Qualaei, pictoris eximii, qui in regionibus patriae contcrminis, quantum valeat dudum comprobavit, innotuit, Joannem Andream de Coppinis, Patritium Carnioliae, virum singularis judicii et experientiae, eidem Qualaeo utpote notum humaniter requisivit, ut eundem ad eam provinciam suscipiendam invitaret, quod lubens praestitit; ac eidem mense Martio unä cum illustrissimo Comite Francisco de Lanthieri, Vice-domino Carnioliae scripsit, ad quorum litteras se 30. Aprilis stitit. Cumprimum is aderat, accessit Decanum, tum Vicedominum, in cuius posterioris aedibus postridie de onniibus conventum et stabilitum, ut praeter constitutum Stipendium eidem cum suo discipulo Carolo Carloni victus erogaretur. Fuerat is juvenis 16 annorum, promptus et sagax, qui quidquid magister suo penicillo expressit, mox rubricä retulerat in membranas ea dexteritate, ut admirationem id intuentibus paruerit. Julio victus ad mensam Decani et eius discipulo ad Sacristam Ecclesiae, utrique vero liabitaculum in aedibus D. I). Vicariorum subministratur. Accersito pariter ad Basilicam gypso exornandum artifice Tboma Ferrata, Mediolanensi origine, opus committitur, qui una cum tribus suis discipulis, inter quos duo genuini filii, fornicem ad majus altare obliniendum aggreditur 2da Maji; quem paulo post, videlicet septima dicti mensis, sequitur Julius Qualaeus et omnium primo ibidem originem neo-restituti Episcopatus Labacensis admiranda ma-jestate expressit. Prima Junii rediit Episcopus ex itinere suo Salysburgensi, ubi ultra annum morabatur in gratiam affinis sui Comitis ab Harrach, Canonici ibidem, quem in Coadjutorem moderni Arcbiepiscopi Comitis a Thuen, utroque oculorum usu destituti, rem Leopolde Imperators urgente, promovere parabat, quod negotium mutata rei facie dilatum. Adhuc eo vesperi liora 6ta e suo Castro Görtschach redux visitavit neofabricam, ac collato consilio quantocius principalem lapidem ponere statuit. Cunctis proinde ad lianc solemnitatem requisitis et praevie paratis 17. Junii, die utpote Dominica, e quinque pulpitis, e quibus ad populum fieri concio solet, speciatim vero in Oratorio Corporis Christi, ad 8. Jacobum 8. J., ad Capucinos, Franciscanos et Moniales s. Clarae Ordinis, promulgatum, quod celsissimus Ordinarius loci sequenti die lapidem principalem solemni ritu ponere decrevit. Die igitur Lunae, quae fuit 18. Junii hora nona matutinä, dato signo campana majori, celsissimus Princeps Ferdinandus I. Episcopus Labacen. principalem lapidem abs se benedictum in funda-mento anguli turris campanariae, quae plateam respicit, divino Numine invocato ad aeternam omnipo-tentis Dei gloriam et tutelaris primarii patroni urbis et dioeceseos Labacensis s. Nicolai honorem, ve- nerabili adstante Capitulo, Clero, Nobili täte, populo, summo intimoque, ritu maxime solemni collocavit, hoc servato ordine: Finitis horis consuetis Praepositus, Decanus, cum reliquis DD. Canonicis et Clero, omnes suae quisque functionis habitu induti, ex Oratorio ad residentiam episcopalem processere, levato Episcopo in cappa majori ad Oratorium rediere, ibidem pontificali amictu indutus, mox iiide processio-naliter ad medium Ecclesiae neo-exstructae deducitur, ubi crux supra strues lapidum locata fuit; ibi juxta ritum Ecclesiae divinum auxilium imploratum, quo peracto ad fundamentum dictae turris proces-sionaliter itum, quo dum ventum descendit Episcopus cum Decano ad imum fundamenti, caeteris in ripa circumstantibus. Descendit pariter murariorum praefectus Paulus Jugoviz. Ibi juxta pontificalis libri caeremoniain lapidem Episcopus benedixit, cui Decanus cupro incisam inscriptionem, tres numos argenteos et varias sacras reliquias imposuit, dictus Paulus caementarius autem, populo universo spec-tante, calce et lateribus operuit, pulsatis in laetitiae signuin campanis Ecclesiae. Sequentes erant reliquiae: Cera benedicta Papae Innocentii XI.; item eo tempore regnantis Papae Clementis XI.; numus a Pont. Bened. s. Philippi et Nerei; item numus s. Venantii Mart., patron. contra terraemotum; de saxo grottae, in qua apparuit s. Michael Arcliang.; de spinis, quibus volvebatur s. Franc. Seraphicus. Inscriptiones modo videamus cupro eins longitudinis et latitudinis, quam subjuncta forma prodit, incisas. In prima facie haec legebantur: BAS1LICAM DIVO NICOLAO ARCHIEPO. MYRENSI PATRONO PRIMARIO LABACENSI SACRAM VETUSTATE SQUALENTEM IO. ANTONIUS THALNITSCHER DE THALBERG, DECANVS & VIC: GRLIS. LABACENSIS. OPE COLLECTITIA, AC INCREDIBILI CURA, A FUNDAMENTIS RESTITUIT. ANNO A PARTU VIRG. CIO. IO. CC. I. SEU AEMONAE CONDITAE 2924. Parte altera haec inscriptio erat incisa: IN CATHEDRA PETRI SEDENTE CLEMENE XI. REGNANTE LEOPOLDO MAGNO ANTISTITE LABACEN: S. R. I. PRINCIPE FERDINANDO I. EX COMITIBUS DE KUENBURG ET EPISCOPATUM GUBERNANTE INSTAIJRATIO BASILICAE CATHEDRALIS LABACENSIS. Restat modo ut numorum argenteorum, qui latitudine cummunem hostiam adaequabant, in-scriptiones et eorum imagines (Conf. 6g. 7 in ap.) subjungamus. Horum facies nulla egent explicatione, cum per se clare sint. Prima, ut apparet, exhibet novae Basilicae formam, seu faciem eiusdem lateralem exteriorem. Secunda Episcopum modernum Ferdinandum primum, qui genu prostratus neotemplum tutelari patrono divo Nicolao offert. Tertium praefert plantam Neobasilicae anno Jubilaei inchoatae. Peracta functione lectum: Indulgentias 40 dierum ex indultu celsissimi Principis-Episcopi Labacensis omnibus ad hanc solemnitatem confluentibus piis fidelibus concessas. His finittis tradidit idem Episcopus Decano authori et promotori fabricae in marsupio auro contexto centum numos aureos eidem aedificio applicandos. His adnotatis ad ulteriora properemus. Finita prima imagine, ut supra dictum, spatio 12. dierum absoluta, majus laterale sacellum Julius aggreditur, ubi de sacratiss. mysterio Eucharistico fi-guras et historias, de quibus speciali loco fusius, effigiavit. Ab bis ad quatuor Evangelistas eo loco, quo paries intra arcuatae fornicis curvaturam altissime expanditur ad sustentandum tholum formandos motum facit. Hos tarn eleganter expressit, ut artem cum natura copulasse videatur. His peractis se ad aliud sacellum majus, lionori s. Dismae aicatum, accingit; interim diu disceptatum et consultatum, quid de tholo faciendum. Ambiebant omnes fabricae zelosi, ut absolveretur juxta unam vel alteram formam a peritissimo Andrea de Puteis exhibitam; verum cum minorem formam decem millibus, majorem vero viginti, ac duorum annorum spatio erigi posse aftirmabant, sumptus e contra ad hanc molem impo-nendam necessarios his gravissimis belli temporibus comparari haud poterant, ac omnes opus brevi absolutum optabant, hinc illud ad aliud tempus opportunius dilatum, ac consilium ex necessitate sum-ptum, ut eins loco tholus fictitius substituatur interim, donec meliora recurrant tempora ac nova ad-ferant media, quibus opus possit ad suam optatam pertingere perfectionem, quod faxit Deus ad suam majorem gloriam et tutelaris Patroni honorem. Tholus proinde tignis gravissimis stratur, et coementitio opere oblinitur, quem dein Julius suo elegant! penicillo ad miraculum coloravit; ea arte, qua olim Apelles, de quo fertur, quod uva tam apte coloribus expresserit, ut aves ad eadem capienda advolaverint, cum de eius pictura idem obser-vatum fuerit, et quidem 13. Octobris, qua die avicula quaedam diu circumvolitans et exitum quarens per unam ex pictis tholi fenestris evadere nitebatur, ast rostro impegit. Quae pariter ea tempestate, dum tholus depingeretur, Labaci accidere libet annotare. 11. August! publicatum mandatum Caesareum ei consuetis locis affixum: Conclusum esse comercium cum sua Majestate ac Hollandis et Anglis, ac intra modicum tempus plures naves mercantiles onustas mercibus Tergestum, ad flumen s. Viti et Porto Re venturas. Hinc omnes cum suis mercibus parati sint, ut non solum suas cum illorum permutare possint, sed et illis de victu necessario provideant. Verum hi ad sinum Genuensis Reipublicae solum pertigerunt et ad comitaudum neoregem Hispaniae Carolum II. reverti debuerunt. Quantum hoc communi bono utilitatis attulisset, facile judicandum, quae non commoda, imo splendoris integris provinciis afFerant commercia publica et mercimonia testantur tot respublicae in florentissimum statum evectae. Tertia proinde Septembris appulit Labacum ex Hungaria legio Viermondiana, continens 2400 pedites, e quibus 400 Croatae. Hi omnium primo extra portam Carlostadiensem in planitie, „Prule“ vulgari nomine dicta, castra metati sunt. Cum vero hic locus ab exundatione aquarum minus sit tutus, ad alium 5ta dicti mensis, comodiorem frumentationi, pabulationi, aquationi et ligna-tioni se conferunt locum ad Savum, seu ripam eiusdem e regione montis Cetii, vulgo Callenberg, ibidemque stativa locant, ac toto pene autumno ordinem, quo se vertant, suae Caesareae Majestatis expectant, una cum 400 aliis Croatis, qui Tergesto reduces iis ex mandato conjunguntur. Invales-cente tandem aeris rigore et ob motus Hungaricos mandatum recipiunt, Hungariam denuo repetendi. Providebantur illi ab urbe pane, vino, came et foeno, hinc accidit, quod cum certo tempore currus sufficientes habere non possent, pro fabrica destinatos currus in facie operariorum sibi arrogare prae-sumpserint; verum vocati in auxibum operarii praesumptuosos repellunt ac vim subito vi retorquent. Absolvit tholum, seu cupolam, 24. Septembris, in qua perficienda sex septimanas consumpsit. Mirum, quod tarn modico temporis spatio tantam rerum varietatem et copiam exprimere potuerit. Le-vatis porro sustentaculis postridie 25. Septembris ea omnium oculis videnda prostat. Fama divulgata tota pene confluit urbs ad id contemplandum, quod dudum anxie videre expectabat. Fixis proinde et attonitis oculis summi infimique spirantes prope contemplarunt imagines, nec non artificis opus ad supera usque extulerunt. Neque lioc loco omittendum ducimus, quod varii ab exteris regionibus Studio ad id videndum Labacum appulerint. Julius interea simulacra duo, zelum et amorem divinum, ad duo latera fenestrae supra majus altare coloranda aggreditur; quibus expressis ad lateralia inter fenestras laxamenta motum facit. 10. Oc-tobris post ingentes pluvias, quae non modicum murariorum opus stiterunt, secuta ingens inundatio, integris enim 14 diebus diu noctuque pluebat, ita ut urnam coeli eversam credidisses. Natabant inde prope domus in suburbiis Cracoviae et Tyrnaviae vulgo dictae; ripa ad s. Clementern et Fridolinum nusquam apparuit; in dicta ecclesia altitudine trium pedum aqua stetit. kontern hospitalensem ingen-tibus lapidibus onustum pene adaequavit ac molendina plurima pessumdedit. Ad Julium, a quo recessimus, redeamus. Hic ibidem duas historias, Episcopatus Labacensis „reerectionem“ et „confirmationem“, tum suis locis angelos insignia episcopalia portantes suo peni-cillo efformavit. Quod dum ageret, accidit, ut cum quispiam ex una e duabus fenestris, quibus tectum Sacrarii subest, per id transire nititur, fallente pede praeceps ruit, ast praeter omnium spem in extre-mitate eiusdem tecti haeret, quod speciali divinae clementiae et s. Nicolai tutelae adscribendum, qui specialem potentiam in conservatione eorum, qui fabricae incubuerunt demonstrare voluit. Nullus enim, licet varii variis periculis expositi, usque ad hodiernam diem mutilationem corporis, minus jacturam vitae passus. Eestat, ut de tecto Sacrarii, quod hac tempestate imponitur, lectorem instruamus. Id laminis plumbeis, quae modernorum illustriss. DD. Deputatorum munificentiam depraedicant, contegitur. Con-sumptum in eo ponderis . . . fudit eadem lamina peritissimus flator aeris Joannes Bpta. Franco. Cum porro sacella ad summitatem deducerentur, nec non aliquali fornice inter se necterentur, finis cum fine Octobris operi imponitur. Julius pariter cum extra Basilicam Annunciatam et intus duas picturas majores ad latus altaris majoris perficeret, ad iter patriam Lainium repetiturus se dispo-nit. Praevie autem quam id aggrediatur, tarn de pictura neo-altari sacelli s. Dismae, argonizantium patroni, imponenda, oleo in patriis laribus imminente hieme coloranda, cum directore fabricae, ac de alia cum Abbate Hugone, Ord. Carthusiorura Valis Jocosae, altari majori ad Pentecostalia festa locanda, adventum s. Spiritus figurante, convenit. Iter vero cum suo discipulo Carloni ac quatuor scolaribus eum comitantibus 2. Novembris aggreditur. (Continuabitur.) IV. Preponizna prosnja. „Resniöno Vam povem, kar ste storili kateremu mojih najmanjgih bratov, meni ste storili.“ (Mat. XXV, 40.) V Sarajevu se zida äirotiänica, imenovana „Marijin ustav“. Premilostivi nadäkof so zidanje radi do-volili in kar naravnost zaMeli. Presvitla cesarica so varstvo prevzeli. — Ustav namerava a) odgojevati revne sirote, b) prenoöevati in poduöevati posle za cas, ko bodo brez sluäbe, c) varovati male otrociöe in odraslim ne-poduöenim dekletom dati priliko, da se poduöe v vseh za gospodinjstvo potrebnih stvareh. To vse zastonj. — Kdo bi ne uvidel, kako koristen in potreben je ustav za revno in siromaäno Losno? A odkod potrebnih pripo-mo6kov? Obrafcamo se do vseh, kojim plamti v srcu ljubezen do blränjega — usmilite se ubozih bosanskih Slo-vanev! Vsak daröek se prejme veselo in hvalezno. Gospod Bog Vam bo povmil stotero v Sivljenji, posebno pa na dan sodbe. Sarajevo meseca majnika 1882. Predniki v nstavu: Dr. Anton Jegliö, Sestra Helena Bonard, kanonik in vodja. prednica. Pravila Marijinega zavoda u Sarajevu Sarasmaila ulica br. 1. Zavod je utemeljen dozvolom crkvene i svjetovne vlasti, pokroviteljica mu je Njezino c. kr. apoSt. veliianstvo carica Elizabeta. I. Namjera i uredba zavoda. Zavod namjerava 1. pouöavati i uzgajati siromasnu djecu, 2. privremeno oski'bljivati uboge sMkinje, 3. voditi radnu uöionu, zabaviäöe (Kindergai’ten) i nedjelnju äkolu za odrasle djevojke. 1. Zavod badava prima soritöad, te ju prema buduöemu zvanju njihovu uzgaja. Poucavaju se sliedeöi predmeti: a) vjeronauk, b) svi poöetni predmeti, c) sva Lenska ruöna djela, d) kncanstvo, kao, knhati, prati, gla-diti, praviti odjecu, äivati strojem i. dr. Djevojke, koje su vec izpunile dnLnost polaziti äkolu, hodati ce u opetovnu Skolu. Na dofietak godine javno ce se izpitivati, da se moLe svatko osvjedociti o napredovanju siromaäne djece. Davati ce se djeci LiveL prost, a hranjiv, da nece ni stradati, ni priuöiti se suvisnim potrebam. Odielo biti ce u nedjeljah i svetkovinah svim jednako. Osobito ce se skrbiti za bolestnike. Razumjeva se samo po sebi, da se za odgoju vjersko-dudorednu bude pazilo pred svim drugim, a nece se vriedjati vjersko öuvstvo nekatoliükih vjeroizpovjedi. Uz to ce se djeca napucivati, da ljube öistodu i red, da budu poslusna i u medjusobnom obcenju uljudna i ljubezna. Domadi red je za sve isti osim sata za obuku, koja se razlikuje prema starosti i razumnosti. Pohodi vanskih osoba ne dopuscaju se bez dozvole od strane predstojnice u zavodu;- dozvoljavaju se samo svake prve nedjelje u mjesecu od 9 sati prije podna do 6 sati poslie podna. Iznimlju se dosli iz daleka. Pismeno oböi sirotcad po prestojnici. 2. Ovaj zavod prima siromagne sluzkinje bez obzira na narodnost ili vjeroizpovjed; daje jim priliku uvjeäbati se u svib njihovu zvanju potrebitih djelih, da si mogu poüsteno zasluäiti svakdanji krub. Sestre ce se starati, da jim dobave sluibu kod dobrih obitelji. 3. Djevojke, koje za mladosti svoje nisu imale prilik e polaziti gkolu obucavati ce sestre po nedjeljah i blagdanih, da se priuce citati, pisati, racunati i rucna djela, kao Sivati, plesti, krpati i to poslie podna te badava. Isto tako poduöavati ce se ubozi u radnoj ucioni i u zabavistu badava. Djevojkam katolickim predavati ce se i vjeronauk. II. Uvjeti primanja. Sirote se primaju u zavod od 4. godine; donieti imadu krStenicu ili rodjenicu, domovnicu i, ako su po-lazile skolu, äkolsku svjedocbu. SMkinje moraju imati domovnicu ili sMbovnicu. III. Odpust iz zavoda. Sirote se iz Marijnog zavoda odpuste, ako su toli stare i uzgojene, da si mogu poätenim nacinom uzdrzavati Livot. Predstojnici ce nastojati, da jim dobave postenu sluLbu. Ako tko Mi dobiti sMkinju iz zavoda, neka zamoli predstojvictvo pismeno ili ustno. IV. Uzdrzavanje i ravnateljstvo zavoda. Zavod se uzdrzava sakupljanjem milostnih darova uz dozvolu vladinu. Zavodom upravlja druLba kceri boLanske ljubavi. % Predstojnici zavoda: Dr. Anton Jeg'lic, kanonik, Sestra M. Helena Bonard, vodja. predstojnica. Knezoskofijstvo Ljubljansko z veseljem podpira zgornjo prosnjo, poslano od vodstva Marijinega zavoda v Sarajevu, ter priporoca toplo vsem, ki imajo oböutna srca in ki premorejo, da se usmilijo tudi zapuscene Bosne. Milodari za ta prekoristni ustav, ki bodo semkaj na ordinärijat, dohajali, odpoäiljali se bodo na svoje mesto. Krizostom, knezoSkof. V. Organistm-Curs. Der Cäzilicnvcrein für die Laibacher Diözese wird in der letzten Woche des kommenden Monates, d. i. vom 24. bis 29. Juli d. I. einen Wiederholungs- resp. Fortbildungscurs für Organisten veranstalten. Der Nutzen solcher (Surfe ist evident. Im Interesse der Hebung der Kirchenmusik aus dem Lande wünschen wir eine lebhafte Betheiligung bei diesem Lehrcurse. Die hochwürdige Geistlichkeit wird auf diesen O rganisten-Curs mit der Einladung aufmerksam gemacht, die Organisten zur Theilnahme aufzumuutcrn. Strebsamen Organisten könnte bei besonders berücksichtigungswürdigcn Umständen auch eine kleine Unterstützung aus den kirchlichen Fonden zu diesem Zwecke bewilliget werden. Vom fürstbischöflichen Ordinariate zu Laibach am 23. Juni 1882. Chrysostomus. VI. Wteratur. — „NUNTIUS ROMANUS“, emphemeris, semel in mense editur et refert: I. Encyclicas et Constitutiones Romani Pontificis. II. Decreta SS. Congregationum Romanarum. Fa-sciculus quisque saltem 16 paginis interdum pluribus constabit et pro viribus referetur quod actum est mense ante-cedente, ne nimis tarde res tanti momenti in universo orbe divulgentur. Associatio annua constat libellis 3 (3 francs) pro Italia, 4 francs pro reliquis terris Unionis postalis. Accipiuntur associationes apud Directionem Ephemeridis „Nuntius Romanns“ Piazza Farnese 96 Ro-mae et apud Directionem Ephemeredis „Der Missionär“ Monachii (vulgo München) Unterangerstrasse 17 in Bavaria. — AMBROSIUS. Da se vtrjuje duhoväcina na Nemskem v sedanjili liudih casih v veri in srcnosti, ima izvrstne znanstvene, politiöne, pa tudi pastirske liste. V zadnjo vrsto spada v Donauwörthu izhajajoci list: Ambrosius, ki je res pravega Ambroäevega duha. Vsak mesec izide enkrat, v nekoliko vecej obliki, kakor naäa „Danica“, ter ima vselej prilogo. Letnik velja 3 marke ali ] gl. 80 kr. in sprejema narocila vsaka bukvarna kakor tudi posta. Za izgled podajam vsebino 4. §tev. 1. 1882 (7. letn.) 1. Oratio ante lectionem, po nacelu: Z Bogom zaeni vsako delo. — 2. Ostergedanken Gregor des Grossen iz njegove 26. homilije. Kratko, spodbudno preraisljevanje, kakor je gg. bralcem to znano po brevijariju. — 3. Cantemus Domino! 8 tem naslovom prinasa Ambr. sv. himne, kakor jih imamo v duhovnih molitvah z najboljäo razlago. 4. stran ima v tem oddelku: „Ad regias agni dapes“. — 4. Gebet uns Apostel der Jugend! Pisatelj ka2e, v kolikih nevarnostih je dandanes mladina in kako lepo nalogo da ima duhovnik ravno na tem polji. NavduSene in prepricevalne besede segajo globoko v srce, ako ga tudi oklepa led nemarnosti. — 5. Die Wirksamkeit des Seelsorgers ausser Kirche und Schule. (Fortsetzung). Duhovno pastirstvo obravnava ta tvarina v nekem delu, ki se imenuje: „vladija“. Akoravno so doticna pravila marsikomu znana, je vendar dobro veckrat spomniti se jih. Tudi ima vsak cas kaj svojega. Zato tudi ta spis ni odveö, ampak je zelo zanimiv, zahteve niso niti pretirane niti premajhne. Posebno povdarja, kako v azno je, do pozna pastir svojo cedo. Gorko priporoca tudi, naj duh. pastir pri sprasevanji Senina in neveste ne za-mudi kolikor more povedati kaj je sv. zakon in kako dol^nost on naklada. Ako je kedaj treba govoriti resno in „mocno“ treba je pri tem sprasevanji. — 6. Die Marienverehrung in der Erziehung. Ako se kedaj praäamo, kako opravljamo svoja duhovna opravila, ali si moramo reci: „quia obligamur —“? Le redko tedaj pri-öakujmo, da nam bode poboänost donasala sadu za blagor svoj in izrocenih nam du s. Ali tako ne smemo; mar-vec poboZnosti nam morajo vsestransko pomagati, da vodimo naravnost zveste kakor tudi slabe duäe v nebesa. 8 tega stalisöa govori pisatelj prelepo o cescenji blazene Device. — 7. Praktische Notizen, a) Aufnahme der Osterbeicht, b) Grüssen von Seite des Seelsorgers (Duhovnik bodi prijazen!) c) Die Taufpaten (Patrini in-fantem teneant aut tangant. Quando cognatio spiritualis?) d) Für die Sacristei. — 8. Aus dem Seelsorgersleben. Eine Mission. Spodbudna dogodba. — 9. Literarisches. — 10. Vermischtes. N. p. Der Clerus und die sociale Frage. — Aus Rom (poroßa, da so sv. oce odpravili naslov: episcopus in partibus infidelium) P. Passaglia. Ein schöner Tod. — 11. Aphorismen. Lepe misli cerkvenih ucenikov. — Commendantur (pri-poroöila v molitev). Oratio post lectionem, po naöelu: Z Bogom delo dokoncaj! Iz podanega pregleda je lahko razvideti, kako primema in raznovrstna je tvarina tega pastirskega lista. AmbroJeva ljubeznjivost, vnetost in doloönost veje od prve do zadnje vrstice. Zato ga kot zabavno berilo smemo bolj priporoöati duhovskim bratom kakor drugo zabavno nemsko blago, posebno leposlovno. Priloga ima naslov: Beilage enthaltend „Dispositionen für religiöse Vorträge.“ Verautw. Redacteur: Dr. Proxmarer. — Verlag: Buchhandlung des kathol. Erziehungsvereins (L. Auer) in Donauwörth. L. VII. MISCELuLANEA. „ln partibUS infidelium.‘‘ Sedes episcopales plures, quae antiquitus existebant ejectis inde Catholicis postea ab Infidelibus occupatae sunt. Hac re non obstante Sedes Apostolica perrexit nomina et titulos illarum retinere easque quasi residentiales essent, conferre episcopis auxiliariis seu titularibus, ut sunt Nuntii, Vicarii Apostolici aliique. 8. Congreg. de Propaganda Fide die 27. Februarii curr. anni quaestione desuper mota lias resolutiones cepit. 1. Aboletur omnino formula „in partibus infidelium.“ 2. Huic denominationi substituenda est alia, quae nomon antiquum regionis, ubi sedes episcopalis jacet, edicat v. g. hoc modo: N. N. Archiepiscopus Corinthius in Achaja. 3. Ad distinguendos episcopos residentiales a non residentialibus, si appellatione communi utendum, dicantur simpliciter Episcopi titu-Zares. — Decreta haec a Summo Pontifice approbata sunt. VIII. Concurspriifung für Neligionslchrcr an öffentlichen Volks- und Mittelschulen und an Lehrer- und LehrerinnenLildurlgsanstalten. Laut §. 6 des Gesetzes vom 20. Juni 1872 haben rücksichtlich des Rechtes zur Besetzung der mit Gehalt und Remuneration verbundenen Religionslehrerstellen und des hiebei einzuhaltcnden Vorganges dieselben Vorschriften Geltung, welche für die weltlichen Dienststellen der betreffenden Schulen bestehen; cs ist jedoch nur ein solcher Bewerber anzustellen, welchen die betreffende consessionelle Oberbchörde als zur Ertheiluug des Religionsunterrichtes für befähigt erklärt hat. Nach dem Uuterrichts-Ministerial-Erlasse vom 19. Juli 1856, Z. 10.500 prüft die Befähigung zur Erthei-lung des Religionsunterrichtes das bischöfliche Ordinariat der Diözese, in der eine solche Lehranstalt gelegen ist, mittelst einer schriftlichen und mündlichen Concursprüsnng, die nach vorgängiger Ausschreibung in der Diözese beim Ordinariate abgehalten wird, und für die die Fragen von dem Bischöfe bestimmt werden. Einen ähnlichen Borgang bei Prüfung der Befähigung zur Ertheiluug des Religionsunterrichtes an öffentlichen Volks- und Mittelschulen und an Lehrerbildungsanstalten finde ich auch für dieses Jahr auzuorduen. Es wird zu diesem Ende die im Jahre 1876 vom fb. Ordinariate niedergesetzte Prüfungskommission die Aufgabe haben, die Lehrbefähigungsprüfung mit den Candidaten des Religionslchramtes an den obbezcichneten Studienab-theiluugeu vorzunehmen. Die Prüfung selbst wird am 25. und 26. Juli I. I. abgchalteu werden und zwar dergestalt, daß am 25. Jnli die schriftliche Prüfung aus der Glaubens- und Sittenlehre, aus der Kirchengeschichte und Pädagogik und am 26. Juli die mündliche Prüfung mit einem Probevortrage stattfinden wird. Diejenigen Priester, welche sich die Lehrbefähigung für die eine oder für die andere der eben erwähnten Stndienabtheilnngen erwerben wollen, haben mindestens zehn Tagen vorher ihre schriftlichen an das fürstbischöfliche Ordinariat stilisirteu Gesuche um Zulassung zur Prüfung zu überreichen. Diese Gesuche sind mit dem Maturitätszeugnisse, den theologischen Studien Zeugnissen und allenfalls auch mit den Documenten über anderweitig erworbene Kenntnisse zu belegen. Die Candidaten haben darin auch anzugeben, ob sie sich die Lehrbefähigung für Volks- oder Mittelschulen oder Lehrerbildungsanstalten zu erwerben wünschen. Mit dem auf Grund der Lehrbefähigungsprüfung erworbenen Lehrbefähigungszeugnisse erhält der Kandidat die Befähigung an jenen Studienabthcilnngen, für welche er das Lehrbefähigungszengnis erhalten hat, als Religionslehrcr angestellt zu werden. Die Giltigkeitsdauer des Lehrbefähigungszeugnisses wird provisorisch auf vier Jahre festgesetzt; dieselbe kann jedoch unter Umständen verlängert werden, wenn nämlich der Eandidat, welchem es nicht gelungen ist, binnen der Zeit von vier Jahren seit Ablegung der Prüfung als Religionslehrer angestellt zu werden, genügend nachweist, daß er sich in der Zwischenzeit wissenschaftlich beschäftiget hat. Vom fürstbischöflichen Ordinariate Laibach am 20. Juni 1882. Chrysostomus m. p. Fürstbischof. IX. Concurs-Uerlauttmrimg. Am Cathedral-Capitel zn Laibach ist das Thomas ÖemaSar’fche Canonicat in Erledigung gekommen und wird unterm 24. Juui d. I. zur Bewerbung ausgeschrieben. Priester, welche um diese Domhcrrustelle competiren wollen, müssen in Krain geboren worden sein und haben ihre Gesuche an das hochwürdigste fürstbischöfliche Ordinariat in Laibach zu stilisircu. Die durch den Tod des Pfarrdechantes, Herrn Georg Grabrijan, erledigte Pfarre Vipava wird ebenfalls unterm 24. Juni d. I. zur Bewerbung ausgeschrieben. Diejenigen Priester, welche für diese Pfarre anzuhalten gedenken, haben an Seine Hochwürden den Herrn Dr. Valentin Müller, Gurker Domcapitular und Probst zu Straßburg in Kärnten als Psarrpatron stilisirten Bittgesuche hieher an das Ordinariat einzusenden. X. Chronik der Diözese. Seine k. und k. Apostolische Majestät haben mit Allerhöchster Entschließung vom 2. Juni d. I. den Domca-pitnlar bei dem Eathedralcapitel in Laibach, Herrn Peter Urh, zum Propste des Eallegiatcapitels in Rndolsswert, dann den Religions-Professor am Obergymnasium in Laibach und Director des fürstbischöflichen Clericalseminars, Ehrendomherrn Dr. Johann Gogala, zum Domherrn, ferner den Pfarrdechant in Moravöe, Herrn Johann Toman und den k. k. Hof-caplan und Stndiendirector am höheren Priester-Bildungsinstitute zum heiligen Augustin in Wien, Herrn Dr. Johann Kulavic, zu Ehrendomherren des Cathedralcapitels in Laibach allergnädigst zu ernennen geruht. Die dem Deutschen Ritterorden incorporirte Pfarre Vinica, im Decauate Metlika, wurde dem bisherigen dortigen Pfarradministrator, Herrn Georg König, verliehen. Gestorben ist am 22. d. M. der hochwürdige Herr Pfarrdechant von Wippach und Ehrendomherr Georg Grabrijan und wird dem Gebete des hochw. Diözesanclerus empfohlen. Vom fürstbischöflichen Ordinariate Laibach am 24. Juni 1882. Herausgeber und für die Redaction verantwortlich: Anton KoMar. — Truck der „Narodna Tiskarna“ in Laibach.