jčlnotbotiria jCOonduu nupcr oprime
cmčdara ac iuma otligeria i pjeifa.

fittomi

2(aerrc

niiP 3 '

reawb

ratioiN

velboi

Sn .1

nobfr'

UbORi

abaial

to pan
figura
fesma
mami
uabilc
babct

fb:mi
rfgun
fumvt
c (la tv

qbod

inptH

ri-tcc

oerfa

crtcn

tatcs

lami

uam<

?'U!

putf
resa
cta:i
reer
crocc
vnuii
er mi
babe

vero

vtan

enim

temti

?!ab:

fecas:

q»ca

Tp>2ologus

(C^ncipit anotbomia CDondini.

Hiavt^S;

penticcmetbodiau/
etozitate iMatonis:
opusinaliqTaa:vel
arte.-tradit trib^oe
icaufis. *£>zio.T.vtgs
iTatiTfaciatamicis.z 0
vtguiscpcrcitetvti
litTimo ercrcitio qd
eRpertntellectii.
tfo vt illo remedtet
obliitiom' quceR ep
Tenectutc.binccRg?
bis tribus oe caufis .pmotus: .ppofui meis fcboLiribus
q«odda opus in medicina coponcre.-z qz cognitio gnu;
Tubiecti in medicina qd eR cozpits bumanti:q loca oiTpo
fttionu appellant eR vna ptiufccntie mcdicine.vt o tett
Šnerrops pmo fui colliget.capi.De oiffin itioe medicine:
binc eR qp  inter cetcra: vobis cognitione; cozpozis bua/
m-z partiii eius que ep anotbomia infurgitjapoTui trade
re:no bic obferuas Rilu alriHcd magis fm manualeopc
ratione vobis trada notitia;. KTSituafo itaq; cozpoze
velbomine moztuoperoccollatione':vellufpcnTioncm:
fupino.*£>zimo notitia totins oebem 9  bre. fecudario par
tium.Tlacum ois noftra cognitio incipiat a notiozibus
nobis:'zquefutc6‘ : ufa notioza To n t.-z totii cofu fi° fit pa r/
tibus:mapime a cognitioe totius tneipiem*. Circa to tu;
aut:qft pmii oebemus cognofcerc: eR itt quo bo b; or ia;
ab aialibus algs.b; aut orta; in tribus.T.in figura vel fi*
tu partiu :in mozib"’ fitte ar tib‘ , :‘t in parttbus gbufda.'?«*
figura,na R aturc cit recte.-z bac babuitppter qtuoz cau/
fas.nacozpus bumannm pmo babet inter cetcra aialia
mam Icutflimadpirituofa; -zaereat-z ideo ad Tugioza ele/
uabilem.frSecudo intercetera eiufde ^titatis caloze
babet ampliozčcutus eRTemg ad fupioza eleuare. (Tj 0
fbzmlbabetgfectifltma quecuangelis 'zintelligettjsq
regunt totu vnuicrfu; coicat.-z ideo furfum eius: fm fur/
fum vniuerft oebet efie. (Tarčne finie eius fint figure
‘Z  Ratttre erecte:qz ipfe finaliter ozdinat ad itelligere ad
q6 oefermuntfenfue:tmapmcfenftisvilii6: vtapparet
in pbemio metapbrfice.-z ideo in tpTo vifus oebuit fitua
ri -r cerebzu:-z per ?fis capot Rtu tali gzpoflfet marime oi
uerfa fenltbilia appzebcndcre.-zgz adpluravifibiliafc
eptenditqfi Rtuat in aito.qdapget:qzcuRodtcntesciui/
tates vt pojim t a longe bene videre ftatuut fua Tpectacu*
la m locis sJltie.vt in turribus -z b?:vt oicit 6a.in 9 ?oc ia
uamentie mebzo£.£t ,ppter boe ipfe ibi oicit: 1  auic.in
;?can.in pn?auctozitateeius.g? neccffitas in crcando ca /
put fuperius in boie non futt ,pptcr cercbzu: ncq; pp au/
res:neq;ggo6: neq; ggnarcsrfed gg oculos gg ca m oi'
cta:t fic ep gte oitim qtuoz carum apgct g? bo futt Ra trn
re erecte.ppter q6 vocat antropos.i.plata reuerfa:-zmi»
crocofmus.i.minozmundu6. qz Turin;'zocozfu;b; ficut
vniuerfum -z mudtts.-zbcc efipma oria-CT ©ecunda dl
ep mozibus vel er arte.mozcs enim inter cetcra anialia
babet magi? mafuctos.na eRaial politicu tciuile. 3rte
vero omn ia na caret.non enim babet artem in Rta a n a:
vt aranear-z apes :-z b<yt boe vtpcrcipiatomne artem.(t
enimbaberet aliqua Hita a natura omni alia carcrct ar'
tc:vt oicit Ša.pmo oc iuuamcntismembzojr.C £>iffert
;!ab alps iti partibus:non babet eni gtes multas ertrin
fecos:qua 9  babet alia aialia oatas a nji na noti b; partes
que a na funt gbufda aialibus oate:vt arma ad oefende

dum:lTcut Tun t coznuanoflra: vngues logi.-ziftis talibus
caruit. qz babet ozganu; ozganop q6clf manus:quibus
potfibiparare omne genus armop ad oefenltone: vtet
oicit S.pmo oe iuuametis.r ideo caruit a na itlis: vt oia
pofiitbrc Caruit etiaillisgtibus guefunt pclles pilofe
1  penofe fine TguamoTe.ppter eadem camrzetia qz no b;
mam fupcrflua multumcc et terredreque ma elhllaru;
partiuxaruitetia cauda,ppter cadčcam:etia cu fit llatu
re ereete quiete operat iibi:fede'do.cauda autfefiionem
jabibct.i boe Tufficiat oc anotbomia totius.

(T  Cse anotbomia ven trie inferiozis.

iP  Huct ailte 3 lic; (Int oupliccs:

| fiiuplices videl; -z copo'

!  fiteioefimplicibua no pona oiRincta anotbo^
i mia.qzearuanotbomia noperfecte apgctiu
1  cozpoze oecifoded magis liquefacto in gurgi/
tibus aquaru.©ed ponedo anotbomia mcmbzop ozga/
nico^ oe cofimilibus loquar:f m qb ofimile oliqd in ali
quomembzoozganicooominat:vtoccarne in anotbo/
mia cope.-oeofTibue in anotbomia oozli -zpedu -zoe ner/
uis in anotbomia cerebzii-tnucbe.CTke mebzisautcni
officialibus fcicndu q?  in igpluribus ipfop q^tu ad ano'
tbomia faeti in moztuis lep Tun t videda: vt oicit Come/
tatoz aicpadrinus in comento libzi fectay.T.que ipTozu;
fit pofttio:quelTt eo^r TubRatia:-! percoTeques: que Rt co
pofitio eop:qgtitas:numeru6:figura 1  cotinuitas eozu;.
@ed quatuad anotbomia ipfo;p faeta in viuis funt com
Rderanda ouo:queetia in anotbomia moztuop poffunt
apparere quodamodo.*f>zimu eque fint iuuameta ipR’
t operatioes.Scbm eff que Tunt cgritudines que in ipfo
poflitnt cotingerc.-z fi cura aliqua appzopziata babcat: q
fit illa oftendat .(Tžituifio aiitt numerus gtiu cozpozis
eft:qz gtes qucda Tunt que eptrema vel ertremitates oi/
cunt.queda vero intrinTece 'z ( pfunde.iltaruqueda Tunt
qucimediatcozdinatur adpTerimtioneTpcciei:qdaque
imediatead coTeruationčindiuidut.pma Tunt mebza ge
nital/a.Tc6aTuntmebzaquein vcntribuscotincntur.

{£ 2Tres aiit Tunt ventres in cozpoze noftro. Tugioz g co.
tinet ntcmbza aiata vt copuninferioz qtu' cotinctmebza
nalia.mediusquicotinctTpufllia mebza.^zimotn incif
pia ab anotbomia ventris inferiozte.1i>zimo:qz illa m6
bza fetida Tunt: , z ideo vt iRa pmitus abijciant :ab cis in/
cipiendu eR.©cbo:qzomnis noRra cognitio:-: Tpaliter!q
ep manuali cpiRit operatioe a notiozibus inetpit nobis.
taltaautcumfintpoRerioza nature Tuntnobisnotioza.
*f>zimu aiit eR vidercoe 15 ven tre que eR TubRatia -z co*
plepio eiu8:qz pofitio ipfius Tatis dl nota.qz fiiit pofitus
infra alios vetres .ppteriperfectione mebzof quecoti*
net:qzqgtomembzu minus participatoenobilitate-zg'
fcctione:tato locii magis obtinct infimu in genere mem
bzo£:ficur eRin miido in generecntiuj.^tep qzcotinet
mebza oeputata ad cof i n en d u -z ep pu rgid u feces T 11  g/
fluitates graues que tendiit ocozfii;:': Tpaliter que Tut ac
cepte per TurTu;.CR itaq; eius Tuba carnoTa -z pclliculoTa
camoTa tn magisi-zepboc apparet qp  coplcpionis calide
eR 'i  bumidc.-z ca quare futt bic ven ter camofus:t pelli/
culoTust-z no ofTnolits eR.qz bic venter b; continere me/
bza que ggafliimptiončcibi: vt Romacus: vel gg reten/
tione ‘Z  rcpletione ep fccib°:vel ep aquofitatc: vt pdropt/
fis:velventofitatib‘ , :vcl < ppter ipzegnatione vtmatrip
oebentqnq; intumeTcerc. šiergo veter ečt oTfuofite no
polTct intumeTcerc. (] iLertiiiqb op; videre cRniierus
finni partuirgititas-zfigiira.-^artes aiit eius Tunt oupli
ces.f.intrinfcce-zeptrinTcce.eptrinTece qtteda;Tunt oire/
cte:qtteda collatcrates:otrecteTuntparsqoicunt cozrn

9 Z

Snothonna

dere ori ftomacijz eft pars in qua fentit osivel cariilago
eptglotalis:quealio noic vocat tnalu granatu* oe q fuo
loco apparcbtr.^oftea eft paro ftoinacalis quc eft fup:a
vmbilicti.f.oiftas abvmbilicopcr.4.oigito9. $°cftgs
vmbilicalisacft vbi cftvmbtlicuscuj quo fit alligatto
fetus m matrice cu veniš matricis.a .ppterca in intrinfe
cie apparet vena queda quecotinuat ciitpfo apertrafit
per gibbuj epatis in cbilim.ifta tu puata eft fanguine.q:
fruftrata eft poft partu a .ppria opcratione:a,pprerca co
tinue euanefcitia ideo mino: apparet in fenih 0  qj in iuuc
mbusificut ctia euanefeit arterta que cu pdicta vena oe/
fccndit ad vmbilicu fetusa quado eft in vmbilico oefce
dit inferius a guenit ad arterta ado:ti iupta fpodiles rc/
murna bilio^ivt infra otcet .a quando epcarnas miracb
ypc  vmbiličuicdftdera bane arteria;q: eft ad modu ner
uivelcbo:dc. 4°eft parsquc vocat fumč ifra vmbtli/
cum pcr.4.oigitos:a eft pars ut qua vene qda termina/
tur ad čutim per qs pueri in matrice epiftetes emittun t
aquofttate:a ideo vt oicit Zliricčm  tales vene ct tališ gs
notio: eft in no natis q? in perfectis: vr ego ocmdftraui
mulrories.q: i perfectis fruftrat a tali operatioe. 5° eft
parsque vocat peetenin quaepiftunt meb:a genitalia.
ribartes vo latcraiesfunt ouetfpocudria ap lia:a eft jrpo
cundrui finiftru vbi cftfplema ocpt^:vbi eftcpar.a fltu
li'niftru:aylium oeptrum (tmiliter.

(n6e Snotbomia miracb.

<71 a  ptcsmagisitrifecasficoi/

Vlllfc) fcemas. 3 pfar.n.qucda ftlt
c6ttnc'tcs:qucdac6tcnte:c6tiheteo edinoie
mieupatmiracb.mtracbaut coponit epgn/
— q? gnb°.f.epcutc^ingucdinefiniculocar/
ncfoimufcltsia cbozdts eop:a er ftpbacb.Cu raforio igi/
tur incide ntrabedo a fcuto oris ftomaci oireete vfq? ad
offa pectinis leuirer incidčdo atrim quc eft ouplep: qda
eft ficttt co:ui.f.illa que eft eptcrius.a fi oeperdit pot re/
ftaurariialta eft vera cutis quc eftalbaimediatefcques
coriu a eft fperinaticaudeo ft oeperdat non pot reftaura
riipoftea iupta vmbilicu ftn latitudinč incida6 ,ptrabč
do a oerrrts a finiftris vfq5 ad oorinm: poftea epcoria a
babebts pmo cuttm.@cd in multerib^caue ppter vena
que in eis a matrice ad mamillas venit per miracb tra-
fiensivt infra oicet poft ftatt'5 apparet pinguedo: maio:
tu in po:co q? in bomtnc.poft eam locani6 eft panintltts
carnofus:qui no eft ncrucus vt alq.neq5 cameus vt mu/
fatlus:fed pcrmirfeparne neruo apaniculo. poft aim
fut cbo:de a mnfculi.XDirfcult funt.s. ftč oič 5 a. 6 ?oe iu/
uamcntis.cap.pcnulti.naouofunt longttudinales quo-
rum fila ,pcedut fm Longu a clipeo oris ftomaci vfqj ad
offa pectinisiideo vocati funt logitudinalcsineciftibeut
ebotdas magnas nift ligametales. poft iftos fut trafuer-
fales ono fugio:cs:vn° a oejcrris.alter a ftniftris;: a ambo
o:iun t a fuperiorib 0  iujeta coftas a dfinut in ebojdas cir
ca oda pectinis ficg>oeptrtcbo:datcnditifcrius adfini
ftrum:a ftniftri ad oeptru:a per oppofttujfunt .pcedetes
inferio:cs adfuperio:a:quo:uo:tuseftabo(Ttbuspectii
uisaanebe adftnutincboadasad ločil vbi finiuteofte.
ita q» cbo:dc eoz  cruciat fe aditticem ad modu ifti° figu
re.X.vltimo poft iftos funt latitudinales quo£ fila jpcc
dunt per larii.vmts oerterralter finifter: ao:tus a appa»
rentia eo:u eft magis iurta ootfum verfus fuperi 0 . a tfti
cum longtttidinalibus gueniunt feintrinfecantes ad an/
gulos recros.bt c eft nu merusra quatitasta pofittoia fub/
ftantiaia figura:: colligf tta a corinnitas bor mufculor
CT^Htamentfi eor eft otip:cr.f.coc a f ppriu.c 5 c etia eft
ouplej: pncipalc a fecudamt. pneipale eft vteoftituetes

ventrio

fubftantia ipftus miracb memb:a itrinfeca tueant a no
ciuisejctruifecisracatifas cop  rcuerberet ad intra.@e/
cudartu imiamentu eft vt adtuuet ad ejrpulfione eor q
a peetoze e^pcllun t :a vt ad ejipulfione fetus: a fetu čtia
cuin miracb adiuucnt vt fup:a oicir.6. eodem 6°.  5uua/
mentu fpale cft:q: mufculi longitudinales funt faeti ad
attrabendu pncipalitcna fcciidarioad ejcpellendu;:aq:
becogatio majcimein iteftinis rcquirif:ideoinimufat/
li fuerut magn i.e^pulftone ati t operant per petione vil>
lo:um fuor :quib° petis eprimii t mčb:a:quc cotineuet
per ptis ejrpellun t qb cotinet in ci6.3tcm boe faciut gra
Of afragmatis cu qtto cotinuan t  :q6 oefcendes a gte po
fterioai oco:fum:ca fitg> inteftina a meb:a quecotinen/
tur ftnt qft inter ouas mantis, a ideo quado ifti mufculi
pbunt coprimu oyafragma ftcillamcmb:a erp:imunt
q6 in ets cottnef.ftcut res cotenta inter cua s manus ep
pell.mr per coprcfltone manuu adtnutce;qd latius 6cla
rabit infra in anotbomia Of afragmatis. Mufculi vero
latitudinales funt faeti ad evpellendfi pnctpaltter. a gg
boe mapme a imediatius apptorimat inteftinis.a quia
erpulftonefaciunt ( ppterc6p:cntončpartisa q ocbj fte
ri eppulfio:a cepulfto oebet fieri a fuperio:ib° ad inferio
raibinc eft cp  tfti mufculi fuerunt magis pofitt fuperi 0 q;
tnfertus.Srraftierfalcsvcro pofiti fttemnt ad retinendii:
retention.ftt per vtllos tranfuerfalee:vt apget.^oe vir/
tutibus nalibusia q: retčtioneopottebat fteri ne reafce/
deret fupcrfluitas ad locu fuperiotč vndeventt:a ne cito
oefcenderet.fedcotmeret vttotum tuuatiuu ejatgeret.
ideo no fiterunt tatum ouo trafucrfalesfnperiotesifed a
inferio:e5.fcd q: mato: rcquirit retentio ne regrediamr
fuperius $ q> oefccndat inferius: ideo maiotes fuenmt
trafuerfales fuperio:es q| inferiozes; a etiaj ad boe fadt
afragma:vt poftea oicetttr.

ČE ibeSnotbomia fipbacb.

ff  ^11  rafte: autaabfctftsbismufculisap
Si raH fli pj r et ltpbacb:mcltus tn eftvt

H ifti mufculi in vna gte referuent pzopter illud

op? poftea videre: a iftud fipbacb eft pani/
g g^^ culus fubtiltfttmus a valde ourtis:a ifte fuit fa
cttts vt rbiberet ne mufculi copztmerent mebza nalia
cu ea cotineret. a .ppter boe fuit neme 0 : vt pofTct oilata /
ri a coftringi qn illa oilaranttir:fuit fubtilis ne ea aggra -
uaret:fttit ourus ne faciUtcr rupercf.tia e^ eius fraetura
acctditpafitoquc oicit rupturafeuerepatura: itumefrit
eni boe miracb cum rupit boe fipbacb. SSutet eius alia
ouo iuuametaq ponitauicen.in lt'b:ooc.aiaUb‘ 1 .cap.oc
anotbo.ftomaci.fvt per pctioneeius verfus oojfu5CUin
quoalligat cxpcllatq6tnftomacoaintteftints ain ma
trtcc cotuiet .a boe faett fimul cu opafragmate cum quo
Cottnuat:vt poftea patebit.aiiud umamentu eft vt alli/
get inteftina co:fo:a vt vlrabipfooztant paniculioium
altoutm mebior in co corcntor-SUa vtilitas fin 6a.S*
oe iuuatnetts cft:q:,pbibct inteftina a ruptura qn infla/
tur a vetofi tate.čt c%  bis p; quc fit fuba miracb:a coplo
ciusiapparct quc fit pofitto eius: quc fit cgtitas a niicr 0
gtiutpfiusiaet apparet qucfint iuuameta tpfi°.'P.eftat
ergo videre oe pail ton ib° cius.p5t aiit venter pati oe ge/
uus cgritudinis.f.mala coptbne.mala copofittonc^a fo/
luttone cottnuitatis: oe cura male coplon is nibil oica?.
q:nibilbabct ,pp:iii in fuicurationcq6 cjcanotbo 3 oepe
deat.malaautcopofitioquccft tlimo:pter namtnipfo
eft ouplcp.qda eft apoftcmas:a qda no.*f>:ima no b$ ali
quod pcipuft ntfiqnnerupttoneeiusficriipatadintU8
a c):tra bcc eft peto: q$ fi ad intus tin: vet ad e^tra trn.
gt ca apgct:qt na no babet fupta q6 fc fundet in confoli/

3fnferiou0

dando vulnus.mala aiitcopofitto que no eft apoftemo/
fa eft inflatio vcntris que accidit tn bf dropifi afcUte vel
trmpanite.na mafcltte aquofitasc 6 tinet incocauitate
ventris intcr tteftina : fipbacb.ficutin tpmpanite veto/
firas rerinet:: faat miracb tntumefcere.iE Jn curatioe
aiit eius oebespcedere cu bis que ponfit aitctozes.JČDo
dusafitqui mapimcoepcndet cpanotbo 3 eft eptractio
aqtio(itatis per incifione.XDodus afit eft vt gte fipbacb
qua nucincidifti:rcducas fugiteftina: ita cp  ftct ficttt in
vtito:-: poftea in rdropico fttuato fupino oebes čuti? ve/
tris trabere fugiiis:: poftea brc raform :perfozare vfq?
ad iipbacb.it 3 q>  et ir.cidas fipbacb. z  ttic ftatim oebes
brc cannla : poncre in fo:amine:-t ejčbere oe aqtiofitate
q3tum fuftinct pattes:remp trt fismcmoz g> mclius e in«
fra fubfiftercčjjepgfitifltmceuacuarc: : fpatVin y  dropi/
cis pptcr oebilitate virtutis.poftca oimttrecutim:qz re

J

dem modo eurat vulnus bocfiper ipm nibil lit cgreflu
£t boe oe anotbo 9  miracbqd erat mebzfi cotines.

CC £>e Snotbomia ?irbi.
fpffil f Vlc!crcnilnc  oe anotbo 9  mebzozii
cotentozii. *Dccautmčb:a niicro
funf.p.-Jbzinut qb occurrit efl ;trbus. z v  in/
teftina. 3 ro cft (iomacbus. 4 m fplen. $ m cft
epar. < 5 *‘mcfentcriu. 7 m rcncs. 8 m  vefica*
p m  tefticuli -1 vafa fpcrmatica vel matric in mulicre.
p m  eft virgacum collo vefice. £t  pmo oe anotbo 3  strbi
quceptrabitcpoicti 8 .J 5 a.‘i.oc iuuamentis. *jbjimu aut
qd opoztet videre eft loctts cius.locus enim eitts in boie
eft;qz coopcrit ab antertozt gte ftomacu z  oia inteftina.
licet non coogiat in akjs oia inteftina.: boe fiiir.qz bo in/
ter cetera aialia ciufdem čgtitatis eftcebiliozis virtntis
oigcfttue:: etia qz inteftina nociuis eptenozibusniagis

dibit ad iocu ,ppztfi:: cooperiet vuln' 5 .: aq no ampltita funt oirpoftta .ppter cutem ipiius fubtilioze efle z  minn5

epibit.£tqrt viž ejrbcre plus oe ačj retrabe ipfa? čutim:
ficutpmo:cet1.3ftud trt vuln°non faciasnifialaterib'’
no in mcdio.ibzimo:qz vuln°factu in medio no ita faci
liter cofolidat .ppter fipbacb elTegrofiiue : foltdius ibi
ep in laterib 0 . z“qz ^pter ebozdas vuln 0  eft paratii ad/
ducere fpafmu. ? 0 .qz aq melius egreditur: qz grauis eft
tendereocozfuj.Si \ 5 o venter patiat fotone; cotiuuita/
tte.iCunc ifta foto aut eft pertetras vfq?ad ^fundiiiaut
no.fi non.tunc no eft cura cifficilis.fi fic. aut per vulnus
egreditur aliqutd er contcntis: aut non. fi fic. tune illud
quod egredit aut eft jtrbus adipinus: aut aliqd interio/
nim.fi sirbus. tune ocbet fui cum firico aut ligari iajita
cutem čptum pofTibile eft:: poftea abfcindi. qz totu? qd
oe ipfo cotangiraer cozrumpit:: fi in tromittat ptitrefit.
: putrefacit alias partes.: ideo ocbet abfcindi:et poftea
fltud reintromitti: firicu retineat ertra:: retineatur la?
bium apertu:qz na confolidabit 51'rbtim : erpellet illud
qt5 cum ftlo eft alligatu:: boe faeto ocbes cofolidare vul
nus.Si vero illud q6 eft egrefiitm eft inteftinu.tuncaut
inteftinueftvulneratuiautno.fino cftvttlncratu::neqj
alta fublMria eftei inuoluta:q§citiu6 potocbet irttromit
ti.fi vero aliafubftatiavtpuluis velfangttiseft annepa
oebet lauari cum aq calida : reintromitti. fi vero^pter
mota? ven tofitas fit in co inclufa.: e? boe intumefcat::
no poffit reintromitti.tuc cataplafma refolutiuu:vel fp 5
gia madefaeta in oecoctione refolutiua oebet fugponi z
oetumefcet: reintromtttet &i  aut no pofiet oetumefie
rinccintromittufuncoilatetvulnus miracb oonecite/
ftinum reintromittat. ©iautinteftinum fueritindfu?:
tune fi ipm fit er groftis in teftin is oebčt labia eius fui cit
firico:fiatt labia aKo^ membtop.Si vero fit e? fubtili
bus inteftinisititnc no fuftinet fuitionem nifi fit ^fitnda
valde.: tališ impediet operatione eius: japter q6 meli'’
eft vt retineatur coiuncta labia vulneris cu capitib 0  fot/
micaru magnap.ocbent enim labia inteftini coniungi::
oebes bere fotmicas magnas : faccre cp  mozdcat labia
coiuncta vulneris: abldndcrecaput ftatim.: fic facere
oonec labia ftent coiuncta.: tune reintromitte inteftinu
vt ptis.boc faeto ad folutionč vetris curada redi.: illud
vulnus curaturcum reductione labiotumin vnu?: :re/
dueta ret inent  in vnibfumonefacta cum firico bocmo/
do.lia in pma fuitione oebet acdpi totii miracb er vna
gte.ee oppofira vero gre oebsoimitti fipbacb::rcliquu
oe miracb oebet afiumi.: in alta fuitione rotum miracb
»n pte in q oimiffum fitit fipbacb oebet affumi.: cpalia
giefipbacb oebctoimttti:: ficcofequcntcr ad boe vt la«
bium fipbacb coiungat :rcducaflabto membu' čarni/
fotntis: vt fiat citiot: firmiot cofolidatio vulneris: zeo>

pilofam.£r bis etia pot patere fc6m.f.q6 fit iuuamcntu?
eius.iuuametueni? ipfmseftcofojtare pndpalireroige
ftioneftomaci: inteftino^:rcuerberando calotc? ad fto
macum.£t < ppterea oicitSal.ingntooetutcrioubusgj
quidamilesfttitinbello in vetrc vulnerat^au epiplcp
.i.Sirbus fitit abfcifus.tame e? vttlnerc fanatus eft. £t q>
efca trt nd potuit poftea oigerere bene:cr bis etia cofeqn
ter patet tertiu inqttirendu oeipfo.f.oefuba eius:fuba ei°
non fitit fimpler. fed copofita :fabzicata ep fubftatijs q
babet calefacere.: .ppterea b fitit copofitus ep čjdruplu
c i fuba:vtponit Sal.jToeittuametis mebzozii.f. cp pani/
culis ottobus fubttlib 0 :: ep ad ipe fepofa ep arterij s:: ve/
me.čppamculus pmo:vt ipftpantcu 1 .! cotincrcntalia;:
etiaqz ifte 51'rbus oebebatenreeptenftbilis : lenis : ocn»
ftts vt caliditate reuerberaret.ad bocaiitpot fuba pclli-
cularis magis aliq alia. 2 0  in ipfo futtadeps que calcfa/
cit cum fit valde ,ppinq in potentia ad caliditate. 3°ar/
terie: venc.quemultucalcfaciiit. £pbis etia patet alia
ouo.f.quis fit numertts partiu eius:: etia quc fit coli.ga/
ria ettts.na b? colligantia ad mcmbza ad que terminat:
Vt ftomacii : fplcnem : inteftina:: fpaliter colon ppter
cam que oicef :b; etia colligantia; ad mcmbza a quit ue
ozit.ozitttr.n.eppaniculo carnofo qui alljgatus cftoozfo
iuptaofafragmo.£tcaquarcabillo ožit eft:qzadpani/
culijmilUimtcrmmanturouecptremitatespiniculifi/
pbacb:qiieoebentinucftirc3irbu. z°.qzibifuntmagnc
vene:artcricaquibustuptaftomacu oziunt parueve/
ne : arterte cotcpcntes 51'rbft. ;?qz eft ibi mefenterium
fepofttm a quo ožit adeps fepofo reples vacuitates illius
cotepture.Oue aut fit egritudo iftius oeclarada per ano
tbomia p? ep bis que Dieta funt fupza.

C ibe anotbomia inteftinozum.

?irboqitumadparte qiteco/
L+,X  0 pcritinteftina:non plus:vt

no moucas alia mebza afuo loco.-ftatim appa
rent inteftina circa que pmo notabis pofitto/
‘nem : numerii.fiierut eni plura inuoluta : rc
uoluta::n6fueruntvnuintcftinurectugpouo. pmo.qz
oato cp  in gbufda bzutts trn fit vnu inteftinu? recrc pce/
dens.tn boie aiit :altjs aialtbus perfectis fucrut rcuolu
ta vtotuttus ctb 0  in ftomaco cotineret:: in inteftinis. qz
fi no cotineret opozteret pp  atal efTct in cottnua occcptio
ne cibi::cdtinua alTellati6c.:c6ttnuatio ifta impediret
occupationč in alps gfcctiozib^ogationib 0 . z a cd fuit:qz
fi totu inteftinu fuifTet vnu reeru no qlibct pars cibi futf
feteotaeta a fugficic inteftini. -zidconocriccaffetintcfti
ufi totabumiditate cotcnta in cibo :cbiio: vt igtf nibtl
remaneret oe cibo intactu ab inteftinis:: vt tota bfitdt/
-'r. -'' "< .... ' a  ?

Snotbomu

tas criccarct :ozdinauit natura ipfa efte imioluta.er boe
ftatim apparet ribi q>  funt pltira numcro.qz fcjc tria fub/
tilia fen gracitia:z trta groffa.

(i' £>e anotbomia inteftini rccti.

10 nhisnti tftab  vlnmo ^vocatur
iru.ipiviiuit rec tu vel longaon: cmiis

crtremitas eft ozificiu qd vocat anus: fed vt
anotbo 3 aliopnddftruat ligarcopoztet illud
tnteftinii circa mediu eius in ouabtt5 partib 0 :

z in tnedio ligature inctdcrc z inferioze parte oimittere:
4  cu fuperiozt ercamando afcedcre. z nota circa illud in/
teftinu multitudine venap meferaicaru queveniunt ad
fttgčdu fi quid oc bumiditate in cbilo vel fugfUiitate re/
manfit:z illud inteftinu iuptailia finir. vbi incipit itefti/
num qd colon nominandus cft.qd ideo oicit colon:quta
plura babet colla vel cauemofttates vel cellulas vel ca/
tneras in qutbus ftereus figuram accipit z in ipfo retine
tur pzopter bas cellulas.

(C £>c anotbomiacolon.

Sl /?<|yvj  qdinteftinucolon.ibzioocbcscoft
Vid derarc locu.qz multii circa rcnefl«
niftrii locat z imtoluit. z bec eft ca qrc ci° co/
lo: eje parte loči nS oiftingutt a ooloze renali.
poftea vero afcendens -t cocpcries fplene inči
pit circa epteriota oeclina re verfus pte oertras z coope >
rit ftomacu:z ppcoopertura qud facit fupza ftornacfi.ac/
ridit q?  qn fugfluitas ocfcendit in boe inteftinu q>  ftoma
cus ci cdpatit zooloz z rugitusttunctepousapget circa
ftomacikz tile bo ftatim oeftdcrataflfellare zaflellat:qd
non conrtngeret fi in ftomaco eflent biiozes qui faceren t
bunc rugitu z oolozč.zerbocps qreaccidit bis qui pur/
gant fincopis qn appetuntaflellare. z cftqzbumozes in
inreftino boccotinent qui oebet euacuari.z tik illi bfio/
res ejciftetes in illo in teftino altera t ftomacii z os eius:z
ejralteratione ozis ftomaci fequir fincop;s.{r@cd oubi
tabit aliquis ronabiliter oc loco iftius inteftini: qz cutn
fit oc grofiis oebet effe inferius z no fupza alia:cuius op/
pofitii apparct.žMccndu op  illud inteftinu futt locatu fu>
perius iujeta vel ppe ftomactlm pg rria.-fbztmo:qz illud
ignobiliuseftoibus gradite 0 , z ideofub miracb oebuit
intercetera pofitu e(Te erterius.0cdo:q: illud inteftinu
corinet fece$.zaliqi? fndurant illrzoe fc paiuatcfuntot
bumiditate -zcaliditatc nali vt a mebzis vicinis adiuua
ret ozdinauit natura vt locaret imcdiatc fupia ftomacit
vt coopcriret a ;frbo a quo z ftomacus coopcrit :qui sir/
bus ipfum biiccrat z calcfacit: z ppea appet ep  no eft ali*
q6 inteftinu cu quo ita alligat 9  fit strbus ficut cuj colon.
ŽDcrtia ca b° locatiois eft:q: illud inteftinu ppzic eft fa/
ctu ad cottnedtl z cppcllcndu fcces z magis ad ejrpellen
du fcces. z io in ter alta in teftina ad ipm ,pp:ie oebuit p.*
uenire cola que b; erpulfiua, ftimulare-mo per 15 q6 fic
locatu eft:cola ad ipfi° fubam puenit pter illa q ad coca/
uitateinteftinop puenit.naftna ipm in pte oeptraepi/
ftftpenula tertia epatis in q eft Kiftis fellis cuquo colli<
gat .z boe appet ad fenfusiz ppea tale inteftinu in tali lo»
co appet citrinu z amap in gufht.<7 čt  nota circa 13 mi/
rabite opera nae.3d illud q6obqcit foluit.qiintcftina
no ittdicanf fupioza ronc loci.fcd rone colligatie qna ba
bet cu ftomaco vel fundo ftoaci:mo iteftina gracilia ro
ne tališ colligatie fut fupioza ali)s: z ep loco ifti°itcftmi
fitpiozis appet ca qre in ooloie colico oolo: auget tepo/
re affumptiois cibi:qz tuc iftud in teftinus copiimit a ci/
bo:fed in  tpe famis no.fed intendit ooloi renalis: z boe
eft vnuer  fignis oiftinctiuis iter vnuooloicm z altep.z
ep loco zcolligatia oicti inteftini appent nobi5 ouo:vnu

ventrie

vtile in  cognitiociz aliud in operc.in cogmti6e:q! qn co
lica fit.pus tcipit in pte finiftra.z in illa magis niolcftat.
2Tum qi inteftinu illud frigidi^eft ibicu? no cotangat a
fcifti fellis.fccudo.q: in maiozičptitarccft locatiim circa
rene finiftru;:zeftibi etia ftrictius.tn tila colica q fit in
pte finiftra no tidiu moleftat. £115 qz fit a caufis facilio
ribus.Xumq:ca efeftin loco viciniozi aderpulfioiič.
čt nota bocqč pererperietidvidi multotičs.Ouatii ad
opus vcrocofcrt.*ibzio.qz in colica eaq admipiftranter/
terius oebet magis applicari circa j-pocudriu fimftmčp
ocrtru.licet vtrobiqs coferat. z°.q: qn fiteliftere meti 0
eft vtcozp^oeclinct verfusocrtrii:vtinteftinu colon no
copzimatabalps.pofteainiectocliftcri vertatfefup la/
tus finiftru.z poftea paulattiic fupocrtruificut er crpul/
fionequeo;fieri perpotioneadminiftrata perpartefu/
perioze.ecdtra qfi incipit mouere. bec oc loco z colligan/
tia eius.Subam vero eius j?cofidercs groflas z folidaj:
z.pptereavetofitategenerata ineomultotpcc6tinct:q
foztiffimu interdu in co generat oolo:e:qui cu fict in fub
ftantia groffa z folida apparet ac fi inteftinu tercbello p/
fozarct.z idetin 15alfimilat oolozbicoolozirenali. 4?
cofiderare oebes figura eius z fozmas q appet er oictis:
cellulofum eni eft in teftinuiz in ccllulis illis:qi via z tra
fitus multu obliquat fit ca mozcfupfluitatu in co.-^pter
qua tile figura rccipiut ad modu ccllulaf.z ideo ftereus
figura bs qua fcis:q magis appet in ftcrcozc reteto z ejcic
ca to: vt in febzib^zalps cgritudinib^ingb 0  eijcumt fej/
bale:zbuoze9 flcgmatici retinent: zfut ma cucurbitini.
na in cocatiitatc cellulap eft buoi flcgmatic ,,  mult^g eft
fufTicies ma ad gnandii vermes: fed fi iter vna cellula z
alta cotineat pauc° biioz g no fit lufficičs ma ad gnandtt
vcrmes:eft tnfufficičs ad gnandii pantculu cotinuatcm
vnu vermegnatuin vna cellula cu altero gnato m alta.
Opatto aut z iutiametu z egritudo ifti°patčt er pdictis.

CTibe anotbomia monocnli.

(Os C  inteftinu cdtinuatu eft er par/

-4'V w U L te  ftipcrioii cii monoculo fiue
ceco.gd oicit monocitli!in:n6qz nobabeat
nifi vnus ozificium per qd attrabat zcrpcb
taf:qzboccft ipoflibtlc.f 5 qzb 5 o:tficia ouo
vnitm per qd attrabit.aliud per qdcrpellir.
3llud aut per qd erpclltt no eft ficut in a!qs oppofitc lo/
catup pmurfcd ambo locata funt iurta fcinuice;. z infra
becozificia pedet lacuna biti 0  inteftiniad modus facci.z
id alio noie facctts vocat.ict fic appet ci° figura z colliga
tia:zloaisef:qzlocat°ein latereoertro fliper vel iurta
termin u anebe fiue fcic z ifra renč ocrtru.fuba ci° c eade
cu fuba colon.£grttudine patit et fifč$ ci. 5uuamtu e.vt
psfucciq venit adipmin eorettneatVzrcuoluat z vtre
uerberetvelocfcefnspbibcatcitutpf^fucciabitcftinis
fupiozib°ztfta inteftina fupioza funtgraciliazfunt tria.
(Cibe ŽJnotbomtaflcon.

] Gfl buic in teftino cdttnuat iteftinu f leon
qb circa rlia locatione z fitus b;:z re/
[iiolutione:z in ifto fit pafTio vliaca: in q eft 00/
lo: vebemes circa rlia:z fic appct:loc°:colliga
tia:z paifio:z fuba eius: quc qz fubtilioz eft:id
gracile vocat .ficut gp pma edm vocat rlcon.^uuamcn/
til eius eft:qz eft faetu vt cdtincat fuccum: vt qd vtile eft
polfit cruccari:z id multu iuolutu eft:z ad ipm gueniunt
pluresvcne tnc faice čp ad aliqd aliud lteftinu:z ab cis:z
mefen terio oebes eu ercarnarc. z qit ad gte ei° fupiozes
iurta ftomacu puenifti:tuc iuenies g?circa gtčfiniftras
adfpondilcsocclinat:zvaldceft tncarnatii cii mefente/
rio:z ideo cu eautela inetde ne frangas aliquid,

Rentno

C£>e2{flotbomia teiuni.

tncifioneinuenies iciunuintefti
' p V>11 nu m  q6 tatr vocatur:qz vtpluri/
mum regitur vacuu i bnoifpofitist-z caufafue
euacuitatiscftouplejc.f.rectitudoeiu8:iia; rc>
ctum eft flcut inteftinuvltimu;. Seda ca eft multrtudo
colere q ventt ad ipm a cbifti fcllie per canale: qui con ti
nuat cu inteftino ouodeno:cu q ill6 imediate ptinuat.

U (E£>e Anotbomia ouodcni.

J er*  pzimuilludinteftinui-zvocatu

^ vi Vil- cftouodenu:qz eius logitudo
, vtinplurib^eiz.oigito^-zadB inteltinum
pcrucnit canalis quida a cbiftifelUs:-z io caue
qncjrcarna9 ne iftud canale incidas:fed incideintefhnu
ouodcnu bit inferi 1 z  liga:? tuc incipiedo ficut incigiut
auetozes bes fej: inteftinarfcztmu eft ouodcnu;. Scdm
ieiunu.Zmiu jdeo:-z ifta fut gracilia z  fugioza. Chiarm
eft monoculu fiue cecu.Quintučcold.£t fej-tu č  rectu;:
becoia inteftina videbis eflcinuoluta -rptinuara z  alli/
gara oozfo.-ficut qfi alligata funt oia vifccra pcrq6dam
mebzutnq6vocat cncaruevelmefenteriuamefcraicis
que in ipfo funt:? vitlgares bononiefes vocant eu interi'
glio quafi mterioza tenens.

r  (E£>e Anotbomia mefen tenj.

I n A  membzu fubam b; copofirl eje ve

IXV114wl nis cbozdisipiniatlis z  ligametis
J' vt pzedieta membza podit ligare ? tenere fui
f virtute notabili:? e%  fulia fepofa pingui:vt o«
ra mčbza q lia funt fpodiles cu mollib'’ qualia’funt inte<-
ftina z  alia vifcera fine medio no pitmgatur: vt molle a
ouro no patiat.reliquas aiit vacuitates; que funt in boe
repletTube gladofc:q multe fut in boe mebzo.? 15 e vnu;
tuuamentu carniu gladofa^ q funt in boc.Slidiuuame/
tum eft vt fuftentet ven as meferaica« q in 15 funt oifgfe:
ficut no eft I6ginquu op  ifte carnes fint faete ad gnandu
bumiditate;q inteftina z  fcjc interdu bumeetenf .et oato
op  cibaria fumatur Dura:-! iovidemus g? ftercus liquidu
emittit oato g? cibaria fumatur oura:majrima tn ps car
nis gladofee in gtc fugiozi z  groda in q pgregat freque/
ter pp.ppingtatead fplcnčmeKa ejeq caufat mctia mi/
racbia.tJoc faeto eleua mefenteriu vel oimitte oonec fe
ceris anotbomia venap:que gueniut ad ftomacbii ? ad
fplcne*:ad qua videndataliop. mebzop infla ftomacbu
cum canula g poztenariu:? liga foztiter z  leide inteftina.
fac aut incifionem infra locu ad quem peruenit canalis
a cbifti fellis ad inteftina. C £>e anotbo 3  ftomacbi.

| or* _ _ inteftinis videaszpzoccdasad
I 5«v v*'tertiumebulputa ftomacbttm
loeq videreoebesilla.viq oealgs.-^uoenij
ilgnotabis locu ei°:zcirca  locu nota p 2 imo vbi
SJeius.Scdo fttu.Ubi ei‘ , eft:q 2  cus fit cella ribi
ftomacbus:vt oicit 6at.5°.oc imtamenris meb 20 £.c.z.‘r
ibi br totu qd oicet oc ftoacbo:-! oictu eft oe inteftinis:-:
babet ab t3aliabate.5 c fue tbeotice oifponis regalis.c.z.
£ft ergo locus cius in medio cotgis fugiotts-t inferiotis:
oettri z  anteriotis tpofterumsifs tu bic oubitabis: qre
ftoacbus non fuitpodtus iuji: os.-oico g? ca fuit ouple;:.
vna q 2  iujc os oebet ee mebta anbelitus gg attraetionej
aerts.Scdo qt mebta fecu receptiua oebet ce ptinua cu
ftomacbo. Xalia aiit ifra Diafragma oebet effe ptenta:
a io vidce g? ftomacbus fugius b; cot mediate ovafrag/
matc:inferius mefenteriu z  intcftina:a oe^tris b5 epar:
a quo appzebediT.v.fuis pemtlis:ficut rnanus qd appbe
dit z  capit.v.oigitis.3 finiftris bj fplcne q calcfit media
tib 1 ’ artenjs.3 gtc anriozi jirbu. Špoftcriozi mufculoe

mferiozuv 4

002 ( 1 -zvena magnatartcriaq trafitfup 2 aoo 2 fu; vt po/
ftea vidcbis:t ideo locus cius in medio e:,pptcrea q 2  eft
Hcut cella cibi coi6 oib^.Situs aut eius eft; q 2  lic; fit lo/
catus fupta 002 fum.gs tri eius fugio 2  oeclinat ad locum
fin i ftrii.in ferioz f o ad oc^tru.gtca iftius fituattois fuit
.ppter cas q oiccnt in anotbomia epatis. nd epar ocbuic
effe in latere oejetro cleuatu:t cu fit magnu totž pcamta
tem oevtregtis fugiozeocctipauintio in oejetro non po/
tuit gs fugio: ftomacbi collocarid; i finiftro.pars g infe/
riot oebuit ad gtem oejrtra; occlinare:q 2  in gte fimftra
inferiozi iujc rcnes eft inteftinu colo groflii; multii inuo/
lutum multis inuolutioib°:t occupat magnu locu.Sed
in parteoejetra inferiozi fut inteftma gracilia z  fubtilia:
que modiefl z  guu occupat locuiio ftomacbus ^tum ad
parte inferioze oebet oeclinare ad gte ocjtrra vt repleat
vacuitate ibi e;:ntem:t ccdat locu; colon. Sed tu oices:
quarc ftomacbus no fiiitlocatusoirecte fupza fpodiles
oozfi.-otco g>ca buius potuit eeoupler.vnacd que cicta
cft.f.vt cedcret epati in gte oejetrart repleret vacuitate;
in finiftra.iUia ca  ftiit:qz fi ftomacbus eflet oirccte loca/
tus fupza oo 2 fum:tiico 2 ificia ouo.f.fugiust inferi 9 eent
oirectar-z io i boie cu fit ftamre crccte ftomacbus no bit
con tineret cibuded oefcčdcret ab co ftatim cibz vt g no
cotingat fic fuit fituatus.S; tertia ca buius flitt:qz qiui;
ad os ei"t gte fugiozč o; recigc nteltam a fplcne q e i gte
finiftra.q?ni ^o ad gtč eius inferiozeo; rccige colera ab
epate q6 eft i gte oej:tra:z 15 apget pmu.f.quts eft locus
ftoacbi.z m .f. colligdtia: pur apgebit melius: qz colligan/
tia b; cu fplcne:cii epate:cu cozde:t cu cercbzort iltb pur
oeclarabit:qzapgebit:g>cu fpleneb; colligantia gg ve/
nas q appoztdt metra ad 06  ftoacbi:t gg venas q veniut
ad finiftru ftomacbi ad nutriedu;ficut cit epate b; colli/
gantia rone venap rcliquar eri cercbzo .ppter neruu; g
venit ad os ftoacbuz ejrpidit mape circa parte fugioze
ftomacbi.cu cozde o b; colligan tia ronc arteric magne
que cftabeo.(L čr bis pot patere tertiu.f.curfigurc fit:
qz eft figure rotiide:qz tališ figura mape e a nocumeris
remota.'Jteqzoium alia^cftcapactffima. ftoacbus aut
multa oeb; ptinereded no perfccte figure rotunde: f; ar
cualis magis j?ptcr caufam oiad:qz pars fuperioz ci° eft
oeclinas ad finiftnl.inferioz voad oepruadmodu; cu/
curbite retozrc. vel faracemcc.vc£ eft g’ oia que okent
oe ftomacbo melius apparebunt per anotbomia menu
bzozum fubfcquentiii.(r*tbatet et quartu.f. que fit ^ti/
tas ftomacbi:qz magnus valde eft:cu interdu; opozteat
ipm recipere -z ptinere magna ^tiratem cibi: vvp g> no
femper eft in magnitudinc fui vltimadcd cquat ^tirati
eontčti:qz eptcrifibilis -zcozrugabilis cft.Oninto aut vi'
deas partes z  nume^z guu ei°.partcs aiit eius funt oupli
ces.f.vtes -z integrales, Queda vo funt q|tiratiuc -z ceter
minate.pzimefuntoue tunicceius.pzima -z intrinfccač
neruofa.z 9  -zejrtrinfeca eft carnofa.verum eft cp  pzima e
fpifiioz fcda:qz illa oeb; pzimo contingcrc cibum: -z tdeo
vt non ledatur ab eo.oebuit effefpifia. 3te;pzopter ali6
qz ftomacbus pzoptcrillamtuniccim eft valde epeitfi/
bilis:quod rcquirittir interdum pzopter multam črtita
temcibi:fedepertozlic;requiraturpzopteroigcftionc;
fiiitfubtilioz:qzoigeftioftomacbi adimiatur valdea me
bzis viciniscircunftantibusdcdcpcr.fio z  coutinentia
cibi non.£t ifte tunice non folum oiuerfificatur in fuba:
-r in quaUtare:z loco:fed fituatione villozu;: qz in pzima
cum in ipa fitappetitus:z appetitus immediate ozdinet
ad attrabcndum.villi ftieritnt fititati ad attrabendum.
tales aute;funt loBgittidinales:-:idco in ca funt villi 16/
gitudmalcs:-zquiaattractioni ftatim coiungitur rcrem

Snotbomia

tto:qz omne qč attrabittinattrabit vt retin eat:qz attra/
bitur vt in  eo mebzu voluptuetlbinc eft g> in bac tirnica
fuerut politi vitli trafticrfales g oeferuiut retčtior.vcm
eft q> lili funt in pte no interiozi:fcd epteriozt tl!t 9 ttinicc.
Jn  fc 6 a Vo ctl ipfa ozdinet ad oigefttone-z oigeftiot bfcr/
uiancp pnti eppulfio qz ei fubfequit :in ei 9  fuba fuerut IT/
tuati vitli latitudinales:? ep boe appet.qre intrinfeca tu
niča fuit neruofa^carnofano fuit pp vtllos longitudina
les:g Debet e(Te in intriufeca:q eft vel oeb; efte pneipiu;
apperittis.CEJtealta ca efhqz intrinfeca eftozdinata ad
fentiendinepmnfeca ad oigerendii t alte radii. Tlucaut
fenfatio melio: fit qii fcnfibili imediate occurrit fenfus
vel mebztlfentiene.alteratio Vo potcffc per mediti z  oi/
geftio:i boe eftqd poit eppfte Sui.c.oe mebzis.pmo can.
fen.pma:vbi oicit ficgtnagdeintrifeci tirnica.f.ftoma/
cbi fecit neruofanu-reptrinfecacarnofam.pdt naq? oige/
rentis opatio ad id qd oigeftu eft in po a  fine occurfu pue
nire. fcntiesVo id q 6  krnit  no pt fentire:mfi obuiado ei
fenfibile.f.fenfui tactus. 3lie Vo funt ptee eius čptitatiue
z  oetermtnate:vt ps fttpioz:zozifiatleius tnferius:q 6  or
poztanariu.parsfuptozanguftiozefmna; pte iferiozi:
qz i inferiozi o;fi'eri oigeftiot-zcib 9  05  ptinert: in fupiozi
ntm.Ozificia tnba? partiu pueniut z  oifterut: qz ambo
polita funt a laterib 9 :? no funt pofitavel faeta in vitima
eminetia ptis fupiozts vel tnferiozis. Sed pars inferioz
ocfccndit magis čp poztanariil vel pilereoivt cib° no oe/
fcedatifed otineat  in ea:vt t burfa qda:ficut fttpiozfupe/
minetoziftomacbi:vtqirftomacbo repleto bo inclina/
retino afcedat cib 9 ad meri-: os-.z  fpatr qn multu replet
ftomacbus. Step 15 potes videre.qre ep fupflua ^tirate
cibi orafragma eopzimit :z  ribano egred it.Jtč  pueniut:
qz ambo ozfFtcia funt m ftomacbo in loco vbi cotinttat
vel alligat oorfo.nl os ftomacbi e reete in pn°fue alliga/
tiouis oozfo alligatu.-T.pptereaaliigatueftos ftomacbi
ad fpodile vbi finit Of afragmatt ifta eft tertiadecima:
eo qz i ouodccima e cofta vitima medofa ad qua termi/
natur opafragma.gt ep 15 appet tibt:qjqn vis alterare
epterius pfottarc vel at'r opari circa os ftomacbi:# opti
mutn eft in oozfocirca ottodecima z  tertiadecima fpodi
le 15 facere.fpafr qn pdicta ipugnatur ab epate vel fple/
neioumo arterta adozji no Ipediar q in oozfo e. feqn tib 9
autfp5dilib 9 ;q vocant fpodiles renti alligat ftomacbus
vfcp ad poztanariuitiic Vo alfa ps inferioz a fpodilib°ob/
legat Vfus finiftru.-zio ptteniut illa ouo ozifida.CE kiffe
runt:qzfupiusozificiilq 6 vocatos ftomacbi eft magis
latu qj ifert 9  poztanartu:-! 15 fuit qz p os ftomacbi aliqn
cibus grofle fube z  oure 05  oefcedere z  indigeftustt ideo
oebutt ee latuifj pozificiu tfertus tm res fubtitiata -z oi/
gefta z  ligda 05  egredtl-z to no fuit ita tatil:t b oc ptibus
eitts.CESv gb^appet feptu qb 05  ingri oe ftomacbo.f. q
fit fuba eius:qz appet q>  cu tuntea neruofa fit roatoz i eo:
<Z>  fube neruofcefta onio.CEčt ep 15 appet g> pptio eius
fit frida z  ftcca.(ESppetq fit opatio vel iuuamentu: qz
ouplep.vnu ad appetendii ctbu.,p toto p tunica itrifeca.
altep ad pparadii cibtl ad ntttrimetu toti°p tunica eptri
feca carnofaj:': mebza coadiuuantia. CEČP bis potes vi
dere gj egritudines pot pati oiu; gen e^z: gb 9  pnt copati
pancipatV ota mebza pncipaliaivt epar:coz: z  cerebzu: z
ep ofequčti to tu; cozpus.curatio tn ea jz ep anotbo* ,ppa
non plus oepedet $ altazr. £t bec oe ftomacbo.
CTCtfSrtotbomiafplenis.

^notbomiam perfeetevidere
non  P ° fe8 : nift abfctnda 6  co/
3 liqB medofasep laterefiniftro:qsnon
--—^perfeete elcuesifed vt ftiffictt opi tuo: gb 9  ab/ ;

vcnfri0

fciffts locus rplenis tibt' appet: qz parieti finiftro ftoma/
cbi adberet ad pcaml ciue:qz Vo ad puepil alligat pozfo:
‘zfipbacbpaniculis fubtilifTimis o:tisafipbacb.21ppet
z° 4’ locus eius no eft ita in alto fictit locus epatis. figu >
ract 9 equadragulari6:qzin boieeftqfiad modu qdra/
guli ( pptcr figura ftomacbilcufocaiiitatčcircuftate; in
parte fin iftra b; fplcne replere. Jtcrtio  vtde ^tirate ei 9 :
qz in boie ,ppo; t ion a lis fa tis e in čptitate refpectu alto^
rnčbzo^ .Colligatia Vo ct 9  eft:qz colligontia bab; ad coz:
epar:mefenteriu:;trbu:‘Z ftoacbtl.colligatia Vo b; ad ota
ifta mebza pter coz p ven a q veit a pozta epatl ad fplcne:
que colligatia appct:na fi epcarnado ^pcedas.videbis op
a  vena pcaua epatts pucnit vena vna magna ad fplcne:
a qua oefccndit vnus ramus tn medto trafitus eius infe
rius ad mefenteriu ad ipm nutriendil:'Z poztat fangutne
aquofiozem ■zbumidiozč.pcftca qtl ifta vena appzopin/
quatfpleniitepvnus ramus ramtficat obča g vadit ad
nutriendii parte inferioze fintftram ftomacbi. polica Vo
peruenit ad fplcne z pcauitate eius: z  in ei 9  pcauitate ra/
mificaf inouosramos.f.infcrioze-zfupiozčinferioz oe/
fcendit tnferius ad ntttriendu ;irbtl qltu ad pte fimftra:
fed ftiperioz tranfiens p pcauitate; fplcms ramificaf in
ouos.quop vnusperuenitadptem fimftra fuperiozem
ftomacbi ad nutriendu fuperioza. 3lter Vo puenit circa
oztficiuftoacbi ad poztadu mefia:q,pmlgedo ^fltiit od
os ftomacbi:vt tneitet appctittl:qd Vo remanct magis i
fpleneiipmnutrit.-zcj: boe apparettibi cit qttib 9 mebzis
babeatcolligantia fple:qz cit epate mediate vcna.Colli/
gartttaaut b; cucozdeper arterias:queod ipm veniunt
abarteriaadoztt:quein oozfoeinfraofafragmaia quib 9
arterps ftomacbus multu calefit in latere finiftro vel a
fplene rone ifta?; arteria^:'Z bec fuit vna ca: qttare orto
rie multe z  magne veniut ad fplenčalta ca fttit vt caloze
arterta? fanguis groffus qui nutriturus eft fplcne fttbtf/
lietur -z otgerat :qz fplč bab; fitbarn rara in qua bumoze
grofiiim z  mcldcolicu rccipe o;.£)c bis appet tibt gntu;
qd ocbcs videre 6 fplcne.f.q fit fuba eius: qz fuba eius e
rara z  fpongiofa:pp q6 apparet fcjrtu.f.ciu 9 pptbms fir:qz
in coparattoe ad cuttm calidc z  bmnidc.-z l; eenciatr fit
frigide z  ficce ,ppter nutrimentuiiuuatnetu pater. fx  et
bis tibi appet:cp cu  reciptat -z pttneat bumozč melan co-
lieum groffu;:ineptu ad euacuatione:q>frcqnter replet
‘zon?ilaf'zapoftcmaf:'zrcfoluentiattmcfoztiamultum
refoluunt fubfta tiam eius fi fint foztia: -z oato q? rationc
bumozum competanti-z bocoe fplene.

| (E^>c 2n o tbomia epatts.

flSfir man tf e ftevideseelocatu; inoe/
j ll^ a,  jetro latere ampleetes ftomacbu
! fuperius eletratu valde.gr no oecipiat te op
in animali moztuo locat miru fub coftts: q?
non eft ficcti fit fub Diafragma: TOj-afragma cictremts
cofta? coiungit.Sed boe ptingit qz mebza fpualia mul
tttm euanuerut:-z io vacuitateeo? replet epar copztme/
do Dfafragma:'Z to oebes trabere inferittst-z atal fiuecoz
pus elettarei miracb.Cofidcra z°q§titate eiusmajtia;
tn boie:cu fit atal buidu z  calidu;. %cxtio  refpictas ptes
etus:qua? queda funt intrinfcce integrales. qucdam Vo
ectrifecc magl.^lntrifece itegrales fut gnq; penule ei 9 .1;
in boie no fine fepate femp adtuice: *zql; illa? penula?
eft ppofita ep veniš oiutfis:t oiuerfis vi' oifpfis peae ad
modurct1:cm 9 ret1 vactutates rcplctefut came vclfan>
guie:q e qapa fuba epat' :qz efaguis coagUtt 9 :z i bis veniš
eontinetur cbilus g oiuifus ad minima fm minima alte
ratur -z ptangit ab epate: -z io fit vt qft epar totu ptagat
cbilu totu: 1 : boe ozdtn auit n atura vt melioz z  perfect ioz

%2kentm

ficrcr otterfio cbilt m fanguinč:qzalteratio q fit fm mi*
nuna gfectioz eft.fca tu oiccs:quare natura no fie ozdi/
natiit in ftotnacbo fcd i ftomacbo pofutt pcauitate vnd.
fcfcccpboc fccit:qz in ftomacbo gfccta bcoctio no oeb;
ficri ficut in epate.^te qzin ftomacbo afliimunf cibaria
onre : grofic fubftrdtie:q no pcfliin t g ftrictifiimas vias
pcr.ctrarc.fcd ad cparfuba tm ligda or pcrucnirc:: ifta
occccticf: fi fiat in toto cpate.mapic tn fit in gtc fugiozi:
a.pptcrea gs illafolidioz:magis ppacta cft. -fbartcs ei°
cttrinfccefuntpartcs eius:quib 0 mcdidtibitsb; aialijs
colliganttd.nd cu cozde b;colltgantid pcr vena cbilim q
ozitur a gibbofa ptc epatis : e arterias vt videbie {ano>
tbomia cozdis:: vene cbilis bab5 colligdtid ad Of afrag >
marcut fufpcndit :: ad fpondtlcs fine oozfum cui alligat
pcr panniculu eiu6.*p>anniculus eius ant e ouplcp.f. coo
pertens:a'rcuiioliicns:t fufpendc's.-£>ztm° eft fua fubam
velans.Scbs cft fnfpedes tpm fuperiusad orafragma.
čppzimopatit qnq?oolo:eeqtefiuu:p 2. m patif ooloze;
aggraiiatiuu a ma aggraudtc.qdd vo funt gtes q fiit ozte
abeo:: ifte funt oupliccs.f.vene :canaliscbiftis fellis.
oe canali boe poftea vidcbtt. vene aute funt ouplices .f.
cbilis q ožit a gibbofitatc epatis: 1 : pcaua fine po:ta que
ozitur a pcauitate cpatis.oe anotbomia cbilis poftcavfc
debit.-0o:tc aut funt quinq? rami intrantes cpar: ficut
funt quincp pcnulle epatis ta oicte.cgrcdicntcs x J o cptra
epar funt oeto. ouc parne i qtiib°no labozes ad oifcerne
dutii:q: fufficit tibi fi fcqucntcs oifcernas. alia? aut fep.
*£>zima vadit ad ocptrii ftomacbi ad nutriendu tunica;
epterioze ftomacbi:: fpatr pa rte tnferioze;.©t6a vadit
ad fplene:atius anotbomia vidifti id in anotbomia fple/
nis:: ifta eft valde magna : Difcernibilis. SCcrtiatcnd it
ad latus finiflru : vadit ad inteftinu rectfi ad epiceddu
acibo bumidttateifi quid remanfit iuuatiui.Cluarta va
dit ad fuptozč parte oeptrd ftomacbi ad nutriendu ipa;
in oppofito eius q veniebat ad fplcnč ad latus finiftru;.
Otnnta pars otuidit:qz vnapars vadit ad oeptrd ptem
3trbi ad nutriendu 51'rbu in oppofito illius q veniebat a
fpleneadnutriendulatusfini(lru55irbi. aiiags vadit
ad colon ad fugendu; qb eft in ipfo:: ad nutriendu ipm:

: .pptcrca in pte oeptra cit colon mapime otintiat ;trt**,
gepta vo  ps vadit ad ieiumi:: rcliquu eius Diuidit pcr
inteftina gracilia.f.ilcon vfcp ad cecu:: in ifto fut plures
vene meferaice q? in alio aliqao::,pptcrca ifte ram 0  tibi
valde erit mantfcftuo:tboc oe tertio videdo circa cpar.
Qttartuq6 ocbesviderc cft fozma vel figura ei°:ndfi/
gurc cft lunarts:qz cocauitate b; z  gibbofitatem :ppq6
apoftemafaetu ingibboei°o;eflefig c  lunaris. Quinto
apget fubftatia eius:qz a omo in co eft caro ,ppzta:que e
ficut fanguis coagulatus:: id eft et ppfo eius calida t btt
midaauuamcntu-zogatioeiuspateticizopatto eius cft
cbilufanguificare:‘:qz fdropseft.ppziu nocumentufan
guificationisdo oico q> y drops eft pzopzia paffio epatis.
Quoautaquofitasvclvcntofitas bccpucniat adtotu:
vt in fpofarcbafatiepatet:qz pervcnas.Ouoautperue
niatad pcauitate vcntris:vt in afclite-ztimpnnite occla
ratum eft fupza in anotbomia ventris miracb.

1] <J7C>c Žlnotbomta cbiftis fellis.

(vlita locuscfttn pcattocpa/
ttž/llllV  I vlllp tistpenula ci° mcdia.

ičted becci°fitit:qzcotdtnqud ptinct ocbet
tranfmittcre ad inteftina ppcam oictasfupe
rius.nunc aut agilius colam bane tranfmittit ad intefti/
na qj fi eflet locata in gibbo epatis.^tcm tuc no contan/
gcretintcftinucolon .pptcrtuuamcntu fuperitts oictfu
Sed tu oiceo:quo ergo verificat oictu 6at'.5.vc iuttame

mferio2i0 *

tis mčbzop.c.j.g* purgatiuu colere cft i loco medto ve/
na£ quc poztat fanguineab c pate:: vcnay ifertor que
flttrabunt 'zadducfitcbilftad epar.£>ice'dii qoillb otetu
vcritatčbabjoe loco collicbiftis fcllis:qz tnttiu colli tft
in medio cptts vt potes videre ad fenfu?:: ocbuit ibt ec
inttiu fui oztus.cuj in medio epatis coplcat oigeftio bit/
mo? :ergo tbt,D5 fanguis oepurari a fupfiuitatib°oib 0 ::
tdeo collu cbiftis fellis ibi oebuit babere oztudic? burfa
ftue vefica cbiftis fit locata vt otctii cft.šcom qd ocbeo
videre cft colltgantia etus:colligantia aiit eius apget ep
partib 0 fui6qua6Difcerne6elcuadocbtfttmfelli6 a gtc
tnfenozi:? tune manifefte vides b3 Duplice gte.f.vefi/
cant ptmentč:: collu oeferente : repoztate:: tllud collu
vfq? ad oiftantia quddam cft vnu:: poftea bifttrcatur::
vnus ramus ci°pcnctratin epar ad mediu fui (_  vel me/
liH8>ztturamcdiolococpattsad attrabendu colcra;
ab cpate.aiter magntts ramus vadit ad intefttnus ouo/
denum vt vidifti fuperi^tifte bifttrcat: qzab ipfo guus
ramus ramificat g vadit ad fitndii ftomacbi ad pfozta/
dum Digcftiua:: ifte fitit paruits vt eppulfiua fupflue no
ftimularct:: iftud cft ve? vt in pltmb°5n aliquibus f o
ifte ramus eft maioz:eo qut vadit od inteftinu pzedictu:
: e? bis od fenfum potes videre fotonem atiufda oubi'
tationis:quc pfueutt ficri tertio oc virtutib 0  naturaltb 0 :
9» ž>ar.oicit qp  pcr ide collu.cbiftis fellis attrabit colera
: e?pcllit:qz videt cp  tuc etpellat ad mebzuj : locum a
quo attravir.fcncendu q> illud eft ide collu vfq; ad qud/
dam Diftantia:ppftea \?o bifttrcat. £t ejc bis apget tibi q
fit colligatia cbiftis fellis:qz colligatiam babi cu epate
inteftinis : ftomacbo.^tem bab; colligatia ronc vena?:
arteria? : nemo? cu alqs:co op  ad ipm pzeter oictii ca/
nalegtteniunt vene :artericqttas potes videre ad fen/
fum ad ipm nutriendu: qz e%  co non nutrif cfi  peruemt
ad pcauitatem eius f m Šalteode; tertio.ficut ad ipfnm
periicniuntncrut:qiiib 0 mediatibusbabetfcnft!6.ičtc?
bis apget terttii.f.quts numerus partiu etiis.čt quartii;
qtte fit qptitas ems.Cuiin tu; gd fit figura eius: q: figure
oblongc cu rotnnditate.-fubftantia etiiseft pcllicularie.
‘Juuamcntu etus p; cp oictis:qz faetus cft ad attraben-
dum colcra rub.-z ftigflua ab cpatc:ad cppcllcdu; ea ad
inteftina vt oictii eft:: ep bts potes videre q fiit infirmu
tates q ab ipo prit ptingere:: funt valde noceres:qz funt
opilatioes.^fta aiit opillatto pot cfle trtplep:qz vel č op/
pilatiofactaincolloeiuscobvcltn aliquo ramo? eiuej
fifit oppilatio in collo eius cot:tuccucol‘a non erpurget
ab epatectt fanguinepmifcct gtotti;co:ptis: :fi tpfa fit
fubtilis cola : cozp° fit optu ad febzes:eft ca febziu putri
da? colerica?.fi f o et fit grofid ca ertt teteritte:: tu c ege
ft ionee poterut ee colertced; tri magl: min 0  f m q>  plus
: min 0  oe cofa rrafit ad intcftina.jlntcrdu tneq> oppila
tiortneftin canalig guenit ad intcftina::titccofa attra
bit ad cbifttm fellis:: no pot cppdlt ad inteftina: qz ca/
nalis claufus č: tuc putrefit: gnabit febze tertiana vel
continua:: egeftioes no crut tinctc:fcd vzina fic.qnq; f o
ertt oppilatio in canali g guenit ad epar:: tiicegcftto no
erit ttneta ncq; ad cbiftim attrabet cofa::io in cono co
tinebit::gptis noputreftetin loco pctpuo::iocolerica
gnat icterttti vel febze cotinua. žet no.bfi bas oppilatio/
ncs.qz multu tibi valet ad aira::multotičsptingut. £t
ep bis babes anotbomia gfecta epatis. £t bis cppcdttis
potes cleuare fplene : abfciderccpartf; no ep toto: f; cir/
ca gibbii ei° vbie oztgo vene cbilis otmitte quadd gtc;:
vt alta vidcas q rcfcruauim°ad pofterioza oe epate : ve/
na illa.ftomacbti aut oimittasded eleuamefenteriu;: qz
etus anotbatnid vidifti in anotbomia inteftino?.

Snotbomia

Snotbom ia oua? emulgentium renum.

omnibus eleuatistibiappebit
Jylv4 UHHJ vena magnaque eft ramus cbi
[ lis oefceudes:: artcrta magnaquecftramus
adoiti oefcendes: : qn tila vena cbilis eft i oi/
reeto renturamificant ab eo oue venečj voca
turemulgentee:qua? vnavadit ad rcneoeptrii : altera
ad ftnillrurozificia tn ifta? non funt in otrcctoded voti 5
eft altitis : fupertus altero:: boe ne vmts ren ipediat ab
terum in attrabendo.liiperius afit vt in plurib 0  eft ozifi/
ctum vene que peruenit ad rene ocetni, inferius vo ei°
que peruenit ad renefiniftru:: I5 aliquado fit ecotrario.
gt Ca illius fuit:qi vt in pUtrib 0  ren oepter oeb, cfie ma/
gis čleuatits ad fuperioza finiftro:: boe qzcalidi eft ele/
uare.ipfe autcalidio: eft finiftro.^te qz monoculu itefti
nitm erat tocatii in oeptra partc fub rcne.dftej epar erat
eletiaru fuperius.fple v^o in latere finiftro magnis oefcen
debatded fi alicui epar eftet magnu monoculu eftet par<
uum.eolonfp in parte fintftra eftet cleuatuszpars fiue
ren finifter eftetcalidioz oeptro : cet pzio modo. boe tn
raro eft.Ouelibet ba? emulgentiu vadit ad renis pcaui
tatem: : ideo ocbes vna ea? epcarnare: : rnelius eft g?
epearnes leuirer lila q venit ad rene oejetru: <ppter cam
que oicet  :: in ea ponas centa:-: videbis cp ad cauernofi/
tates -r pcauitate renis veniticuius renis ia apparet tibi
locus:q: locus eius eft qfi iutfa eparded tu oices:qre no
fuit inferius iupta veficas.oico gp  ca buius fuit: vt bene
attraberet aquofitate ab epate.qn eni niebzu3 attrabes
eft pzope illud a quo 05 attrabere: attraetio eft mcltoz.
Colligantia eius cu epate etia appet:qz magna vena re/
cipit ab epate mediate vena cbilii-z per vena illa aquo(i
tatem vzirtaleqamodoefuperfluacozpi poftcjj fanguis
egreftiis eft epar attrabat : eppellatded cit bac aquofita
te attrabit etia fangiu's:q: fm 6af.ee iuuamen tis .c. 3.-z
z.oevirtutib 0 nalibii8:ad mebza alicj ad q attrabit lit/
perfluitas aliq per canale latmftmul cit fupfluitate iuua
tiuutn.f.fanguis::eftca:quareadfplene:rene fitnulcu
fupfluo .ppiio vnicuicg attrabit fanguis.-fed ad vtrancp
vefica5:fellis.f.: vzine pura fupfluttas attrabit fine fan/
guine:: ep boe appet tibi op  fi vzina ad renes piten it cu
fanguine mipta::ad vefica oepurata 1 fepata a fangute:
ergo op, gp  in rentbus oepuret : colet Xolat aut :qz ad
concauitate puenit renu:qua videre 6bes fcindendo re/
nem in pte gibbofa eius no pcaua: -rp longum .ptraberc
vf£gquo pcauitate videasitucftattm appet tibi quidam
panniculus fiue panus rarus.-i ifte eft vena emulges ra/
refaeta ad modu colatoztp: per pozrofitates bas poreft
vzina tranfire.fanguis aut no:-: ideo colat vzina -zoiftil/
lat inferius in rene ad oziftctuicui ptinuat pozrus vziti/
des quioefcendit inferius vfqj adveficam:: vzina per
ipmoefceditad vefica:: ec boe appet tibi q> bj colligl/
tiamcu vefica:ficutbab5 colligItiaperarteria3: quead
ipm peruenit cit cozde -zeti cerebzo rone nertto? .-g pue/
munt a nucba ad tependu paniculu eius: quo mediante
fentit-zfangttis remanet in rene:: attrabit adfttbam ei°
:nutntrene.gpbi3appettertiu.f.gsnumerusei 0 ptm:
qz pzfmo numerus oiferetus i:cp  fun t ono: oepter .f.-z fi/
nifter.gt ca vna fuit; v t fi nocumcntii accidit vm opera/
tio pficiat per alteru.Caufa fcdafuit.-vt tota fupflititate;
aqttofam:q multa eftplus $ aliq alia fede Dtgeftiois bn
: coplete poftent attrabere:: ejc: boe appet gp  non fuit trn
vnus ficut vnus fple : vntts cbiftis fellis. Sed tu oices;
quare no fuit vnus rnagnus potes attrabere tota aquo/
fitatem.3d boe otcit Saf.loco pzeallegato q?  fi eftet trn
vnus magnus:tunc cozpus bumanu erectu no eet eqitil

venčna

in lateribus: fed incqle:qd veredii :cnozirteeft.Tlume/
nterus aut partiu pj:qz b, fttbam .ppzii:: cocanitatem:
:panniculii::colatoziu.Quartonotcs $titatč: figura:
na figureeftoblonge: vt in ipfo ciftincta foze‘t duo ozifi/
ciapzedicta.3pparct:.5°.quefitluba eius:qzcarnofa :
folida mulru: vt ab aqucfitatc mozdicatma no ledatur
: foluatur.apparet ctiaiuuameta rcnu.C £  t e: bie no/
tes gp  in rcnib‘ ?  ep quolibet genercegritudis accidit oiflfi
cilis egrittido.*pzimo ep mozbocoplcpionali: vt ep lup/
flua caltditate oiabctcs:q fm 6al'.o? oe intert. aftimilat
lienterie ftomacbi:qz tota aquofitas fubito attrabitur::
eppelliturfine oigefttčea ren ib 0 : pa tit  etia mozbu com/
pofitionale ,ppzta:: fpatr in numcro:vt a ren as:: lapide:
:ptlos. lapides aut: arene : pilil generant vtplurimu;
ep eade materia:: in eode loco.na materia cop  01115 funt
bumozes grofti qui pdenfan t: ifpiftant a caltditate rc/
num::interdu eft 95 paf iitfptftant:: tune fiunt pili qui
generant fubtiles:lpngi:qzmateria tila p po£alique5
ftrictupaitlatimeppellit :cotinuataficuta pozis cu tis
eppcllit paulatim ptinue ma pili: capilli:: qfi ifta mg
plusepiccat: adurit generat arena:q aggregatagene/
rat lapide:: b lapis eft rubeus:qz ren eft rubcus:: ifte la

non nifi per incifioem a q penitus caucas: fi \ ; o fit puue
vel frangibilis oilTiculter curat :erpellit cit foztiftlmis
oolozibits cu trafeatp membza valde fenftbilia::ingre«
diatur p cauernofitates vefice:q funt ita ftrtete: fed fo:/ -
titudine virtutis aperiunt: oilatatur:: non eft longin/
quum op  alig fcindant.patiun t  et renes fotone ptinuita/
tis q§tu ad vena eo? ep q accidit flttpus fang. CU5 vzina.
(fgt nota q> bec foto bui 0  vene q eft ca bui 0  flup° fang.
.ppzie 05 intelligi gp  fit faeta : gp  fiat tn pte:in qua vena
illa e fubtilioz: rarioz:: bec ps eft ps panicuU colatozg:
Vtapparuit tibi ad fenfum.gtioqntlla foluit cus cebe/
ret fanguine,pbibcre oefcedere no ^btbetiiofang. egre
diturcu vzina :fit mtctitsfangutsive?eft gzoicutalij:
gp  ill6 eft ep vena folttta fupza renes:: oicut cp  ca eft tuc:
qz vena oebilitat in ptinedoded tone pzimit oictu qz ra/
tionabilius eft::fenfui magis pco:dat.*fi>atit etia tertio
fiue quartqegritudine ppofitavtapoftcma::tuc inčo
eft ooloz iftpus pp fubam fua folida: aggrauatiiius:ac fi
lapis eftet in  loco fip 0 :: in ooloze boe mttltu coicat cum
colicaded oria oiftinctiua ipfo? oicta eft fupza bis com/
pletis no eleues renesded qn veneris ad vafa fpmatica
Vt videas oztu eo?:: ideo I5 vefica fitoctauu mebzit pti
nuattoc:ttt ptermittas anotbomid valb? fpermatico? :
tefticulo?. Ifiseanotbomiavafo?fpmatl t muliere.

rtvro fcirc  ®  m ^ bja  s nStIon i' s
i jfrSv invtriszmtilterib^coue/

v«) ttiitnt in aligito;: in aliqi:ono: itiioin aliguib' 5
oifferiir. Conucniilr pmo in vafte fpermaticis
čptitadoztil eo?:qz h  2ut.3?caft.fe.zo.: fen.

zi.oe anotbomia matricis vafa fpermatico i viris : mit/
lieribusoziiinfiitptarencs:ita.f.q>vafaqfunt in pte fi/
niftra oztil bitt a vena emitlgente finiftra:: oeptra oztu,
babent fupza renes a vena cbili:: ab arteria adozti:: qz
be vene babentoztit a cozde :ab epate vt ifra videbis:
potes cogttofcercguomodo vafafpcrmatica funtoecifa
a cozde: qz no immediateded mediate:: boe i viris : mu
lieribus potes videre.l? aut pueniant magis in loco ozi
ginis.in locisautadquetcrminaturinmulteribus: vi
ris multu oifferut:qz trnu litrih 0  terminant ad mficčtn
loco epreriozi vbi fut rcfticulidmo ?pe loqndo ep mrice
reuoliiut :pteputur:pcauitates :tcpturc carnib°tm'/

3nferio:fe

nutis glandofls replenf:? .ppterea no funt vere teftiem
U ficut viri.imo funt ficut tefticuli lepozis faeti ,ppter p/
dietam vtilttate: e vtgenerent quadabumiditate fali'
ualem que fit ca oelectationis in mulierib’: poftea vala
bec penetrat fufram matricis ? ad concauitatč ipd 1 ’ per/
tingut:? fiut oza ipfo^:*r vocatur cotilidonce^j cts mo
dfanttb’ allgat fetus matnci;perque fit fii^meftruo/
nmi:t qucda pueniunt ad os matricie nertiofum ad pot
tandii bumiditate faliuale; iam oicta:? ab bie venie ra/
mificant vcloziunt veneouc a quolib; latere: vna que
tn miracb penetrat:? afcendit:? qjto plue afečdit minus
occultat:?cptraiupta čutim magis apptopimatjconec
perucniat ad mamillas:? ideo in mulierib’qn facisano
tbomia miracb:bas venas cofidcra:? conferua vfq; ad
bunclocm? fr in mtilere.Om in pozca vel alio aiali ba/
bente mamillas in miracb ifte vene oziun t  a matrice et
manifeftant in miracb:? pter bane vena fine bas venas
afcedit a .pfundo peetozis iupta fiue in oireeto pomi'gra
nati vna vena quc venit ad mdmillae ad occoqucndu;
fanguinequioebetcouertiinlac:?nonvidet ntfivna:?
in pozcis pzegnantib’ valde opoztet. ? tune apparebit ti
bi colligan tia matricie:? mamillajz per venas illas:qre
appofitio vetofe ad mamillas reflrigit mčftruo£ flupij.

(P tbc anotbomia matricis,

./j' continuct frfermo fifacisanctbo/

VI miam in mulicre oebee poft vafa
(Ifpcrmatica videre anotbomia matricis eius:
] ficut in algs mčbzis.Uidcas pmo locu ? col
ligantia.z c ’figura.}?quatitate. 4 °fuba 5 . 5 ?nu#
meru partiu eitts.d 0  tuuameta ? nocumenta ctus.locum
etu8videbis:qzcftfituatainc6cauitatealfcatfm:?eftc6
cauitas illa cfrcudata fpondiitbus balanis:? caude a pte
pofteriozt:? a pte anteriozi pars que or peete fiue femur
qz ipfa imediate locata eft inter iteftinu rectu;: q6eftft<
ait ailcitra eius eppartepofteriozi:? veftcacpgteanre,'
riozt:? fpaltter q§tu ad collum eius: qz eius collo fupue<
nit collu ve fice: l; cocauitae eius altioz fitcocauitareve
fice. Juter  oeptrii aut ?finiftru pofitaeftin mediooire/
cte.fiScdo videas colligantia; eius que mapima e:qz
colligan tia b; q fi cti oibus mebzis fitperiozib’: qz cit coz
de ? epate mediatib’ veniš ? artenjs: cit cerebzo ratioe
neruop mu Itor:? per pns cu  ftomaco rone vtrozuq; cu
mebzis qtte funt in medio vt opafragmate: rente’? mi'
racb:q> mediatib’ bts cum pdictfe colligat: ? fpatr cum
tnamillis: vt oipi.-l; ena cu eis fit colligatia mediatibus
altjs venie que oziunt n vena cbtlt afcedentečj oziun tur
fub fiiraila: vt infra oicet.  Colligata etia eft cu; mebzis
tnferiozib’ vti vefica per collu eius:? tnteftino colon.col
ligata eft etia anebis ? iuncturis ambab’ fcie q funt liga
meta groffa:? fbztia alfigatia matrice ad ancbas:q iupta
matr/cefuntgrofia etlata.iuptaattcbas fubti(ia: f pcede<
tia ficutcotiuia a capitc aialis.? 6 vocata futeozrnta ma
tricis.figura ei’cfi qdragularis:cu5 qda rotuditatc.bns
collu longuin pteiferioti. £t bui’figure ca fiutepigetia
loči:? vtilitas fiue necefTitas: pp qua ftiit creata. que po/
fiea oicet .qt per tale figura bs oifhncrione fepte ccllula -
rum que oicen t  ifen 1 . (C5° videas oe ^titate eius: q|rij
tas eius ^pjia mediocris cfi fm čptitate; vcfice: variat

i.qt muuervtens cortu
matrice virgine:vel cotmente vt accidit viris in mebto
piidedo:eo q>  opatio magnificat mebtu fm.6.6.oe inte/
riorte'’. f  r 6 neetati 3 :q:iuHem'smaio:emb 5 puclla.et
fene. 4 ®rone oplonis ? babmidistoti’.5fta. potes col

ligcre.jfcanoms/fen.zF.capi.ptcaUeg.? jjpter ifias.4...
caufasmulierquaanotbomi 5 auianoprerito.r.i 3 i 5 . ano
jcpioemčfcianuarq matote in cuplo babebat matrice?
qš illa qua anotbomijaui codeano oe menfe mam;, po/
tuitefTeetiagutaca quaibiponit. 2 l.f.qjpma crattunc
meftruata:? in tpcmcnftruatiois ipinguat ? ingrofiatur
matrip.Diucrfificat et matrip in čptitatcronegnatiois:
qmmatrip aialis pluriii gnatiuimaioie ^matnpvni 0
gnatiui:? ,pptcrca maioz cetics erat matric pozcc quam
anotbom 3 ti 5 aui.iji< 5 .č| vnqnndcrtm in femir.a burna/
na.potuit tn alia efleca:qzeratpgnans: ?in vtero bebat
ij.pozcellos:? in ea moflraui anotbomia fet’fiuepgna/
tis.(T 4 °videas fubam eius:q2 eft ncruofa: ? pelliculofa
Vt pofTit oilatari ad fetu contincndu:? to eft fride ? ficce
coplepionisieftetid fuba ei’fpifTa multu.Quefubtiliat
in oilatatioe nečia. <T 5 ° videre oebes nueruptiu3cius:
ipfa.n.bs ptes evteriojcs ? intrtnfecas.ccteriozes fut la/
tcraciusgbus funtalligati tcfticuhVvafafemtnaria iam
oicta:? coznua ei’:? collu:cuius eptremitas eft vulua.irt
circa collu nota g> ipm eft longii in ^titatc palmi vt vir/
ga:latum?oilatabile:?idco pclliculofu5:rugofu5 rtigas
babes ad modu fanguifugaru: vt titillatio ei ep virga in
cof tu cdttngat:? in eptremitate ci’in pte fupiozi vel an/
tcriojt eft fozame collt vcfice intra vulua per.tj.vl.iti.oi
gitos.?in cptremttatc vulitcfunt ouepellicule fcelcua/
tes ?occlmltcs fupza oziffciu pdictu:vt ^bibeat ingrefi
fum aeris:? rep: cptraneap in collu; matricis:vel vcfice
licut pellicnla pptiti) met veretru:? io  vocat ea %mc.\o'
copalleg.pputia tnatrtcs.CC l^artcsintrinfecas videre
potes fcindendo ea per mediu:? tuc videbis os eius ?co
cauitateeius.-os eius cftneruofu; multu faetu admodu
o:is catulinupcr nati:vel vt ^pziiis loqr ad modu; o:is
tinebe antique:? in ftipficie eius in virgintb’eft velatu;
velaminc fubtili venofo:? in violatis rumpit: ? ideofan
guinantXocattitas vero cfb; fcptčccllulas:trcs in pte
oeptra:? tres in pte fimftra:? vna in fiimitate vel medio
eius:?iftecellulenofitnt nifiquedacčcauitatcs inmrt/
ceepiftetcsingbU 6  pctfpermacoagulari cumeftruo:?
cotinert:?alligario2ifici)6venaruXpbisoibusapparet
iuuametamatricis^zpnciparreftfacta.^ptcrcoccptio'
nem:? per pns vt totu cozpus fupfluo fanguine idigefto
purget.? boe in boie:q: alia aialia menfimof flupu non
patiunt :qz tales fupfluitates cofumunt in eis in pcllcm
pilos:vngues:roftra:pcnnas:? bo.bo aut caruit tftje. £p
bis p; op  multis pafiion ib’eft fubmifla:? multa mčbza p
copaflione cfde copatiun t :que fint pafiioee ei .ppzie: ac/
ciden tia cie? citre fonginquuefiet narrarc: ?eptra pzo/
p:ta intcntione.fed qrc in locis palic, appzopziatis: vt in
j°can.fen.zi a .a 0 erapione.*fr.afi ? altjs paflioncG que ei
copafiiones eptftiif :fun t tot quot fii t mebza gbuoeftcol*
ligata:ffue locafr eft alligata.Oue fint tile oictu eft tam:
et vidifti: vnutnepanotbomta potesperpedere qbpo/
nit.0.<5.oe itcrio:ib’.f.q) fuffocatio matricis nofit:qz ma
trtpcozpozalitermoucaf vfq; ad gula velpulmone;.qt
boe eft ipofftbile fed boe acctdt t: q: ipfa no potens eppel
lere vapozes per partes infertozes ( pptcr aliqua caufa;:
mouetur?conftringit in partetnferiozi: vtcppclldtad
fuperioza.? fi ifti vapozes per colligantia iam oicta pzo -
ueniantad ftomacupercopaffiocsadartcria adezti fa'
ciuntfingiiltu:?crucmationefrcqucntcr:?tucmulicre 5
oicunt op  babent matrice; in ftomaco. Si vero bi vapo
resperueniatad pulmonč? impediantoperationčetus
vel op afragmatis.f.anbelitu oicunt mulicrcs g 1  babent
matrtccm in gttla:qz gttla fine tracbeaarteria eft ozdma
ta ad operattortcmaribcltms imediate. St vero ilU va/

Snotbomta

pozcs pcrucniaiit ad coz;quod raro contingtt.fttffocatio
nem ci i fincopi patiuntimz otcunt tune mulicrcs ep  ma*
trkadeapcoz peruenit: vej: eft q>  bcc fuffocatio fitper
compalfionem ad opalragma: ( pptcr alUgationem quaj
babet matrijc ad Diafragma z lumbos.non eni ipfa pne/
nit ad bec mernbzaifcd vapoz. Quomodoaut polfitz g
qtu3 vus perueniread ipa potuifti vidercque fit cura/
tio -z cimi qu i bue:queras ab auctozibus; qz anotbomia
11 bis pzincipaliter oat noticiam loco?.
j--j  (Dbc anotbomia Jbtdimi.

/j' narraui anatbomiam matricis z

(l  ^i»in V3 foy fpermatteo^ mulierisiz
[j vifa eftc6uementiaipfo£ in viris zmulieri/

; —-—'' bas qjtu ad ozigineded orta cft:q: in viris tc>
fticuli funt ejrtra ficutfunt in quolibs animali:q6 05 e(Te
mozofum in coitu:ficttt fut oia quadrupedia pter ericiu.
vafa bec fpermatica intra miracb no terminatunfj egre
diunt miracb z tefticulis fufpendunt ouob^ufpčfoztjs:
•z qz mebza nobilia vt fint tuta a nocumetis ejrtrinfecis
oebentefle velata paniculisiupta vafa in fipbacb no co
tenta:velata funtpaniculc ozto a fipbacb: qui noiat oi/
dimiisrcuiusozificiueftinfineilioprtaufum fm  natu¬
ram e*iftcns:in pcelfu tfo eius fm q?ritate; vafoy oila/
tatum -Tilhtan fineeius oilatat ad qjtitate teftteulop:
z:/n pte illa vocat burfa tefticu lop fiue ofeii; z fic appet
tibi figura iftius oidimuzq?citas:z numerus partiu ci’:
'i  fubftantiarz poftrio fiue colligatia. Spparct etia iuua/
men tii eius:qz faetus eftad cotinendu -z cuftodicndum
tefhculos -z vafa fgmatica venietia ad eos: cgritudo ei*
fpecialiscuiuo cogmtio z cura oeclarat ey anotbomia e
oilatatfo ozificu eiua pternam:quecaeft vt illaq intra
fipbacb otinent oefcendant in ofeii:-: tališ oefcenfue or
bcmiai-z qz id qd oefcendere pot eft vetofirae vel aquo/
litas vel intefhnu5:bcrnia rriplejceft: ventofa:aquofa: -z
inrelhnalis.camofa tfo non caufat ejroefcenfu alieuius.
Curant qut be paifioes per pftrictiua empta z ligatioes
f m 9» pomit auetozesded illa q eftinteftinalis: fplllr qn
iam pzeeefl« eprurgia .ppzie curat: z modus videas: qz
fupinat bo z inteftina reintromittunt: fiue ad ,ppziii lo>
cum rcducunt.poftea tefticulus oucit fupius oonec fit
»n loco altiozi in  quo pofiit efle: t illii tocu figna: qz tune
eft reete fup ofle femozie:z in loco lilo oebj fieri incifio
vel perfozatio no fupza locu illu:qz tuc gfozaref miracb
x  aliqb intdlmoy.no 05 etia fieri infra locu illii:qz ram
neret; polt pfolidationč illa eminentia magna pzeter na
tura in fignatoloco05fieripfozatio: ziflafita gbufdaj
cum rafozio:z citius ejepediut z vadunt ctrcucirca ejccar<
nando oindimu z tefliculu ab ofeo:z polka liglt in pte
fuperiozi:z abfdndut oidimu z vafa fpermatica cu tefti/
culo z pfblidant pollea: z ifta cura rito fit.gdas funt g fo»
lum epcamat oidimu z non tefticulii:zfuntt ligat {pte
fuperiozi:zapponiit medicamina foztitcr conftrtctiua:z
fic oimittut: vel fit ifta pfozatio cu farmaco cauftico coz/
rumpentez adurcnteaitim in loco illo:poftca ponut ar
fen icii fublimatii q 5 <ozrodit z caufticat z pftringit adu /
rendp:zcontinue pa rte« oidimi cozruptae ejrtrabunt.
polica vero cotifolidant.

(L Ž 5 e Anotbomia tefticulop z vaforumfpermatis.

2 C-f\pXi  oidimo oebes videre qd

p 0n ^ t auct0:es  f C . qp  va f 3

fpermatica funt ouplicia.f.pzeparatia:z oefe
rentia.pzeparatiafuntq oefccndunt a locis
pzedictis f.ad tefticuloa z rirca parte fupio/
retn tefticulop muolinitu r:z quafi faccu ibi facttit.no.n.
fubft Jtia tefticulof ingrediutur;z ifta vafa funt venofa

membzo^

zneruofa.alia tfofunt q iftis ptinuitnr neniofamagisit
qitoplu8 afcendiit a tcftiailis magis funt nemofarz afce
dunt vic#  ad locti olfis femozisivbi incipit oidim°cgre/
di:ztuncj?fiindaturinteriu6iu^ta loca veficevel colli
eiu8:z tande .pcedtit vfq? ad virga.-z ad meatti virgc,p/
ueniuntin locoquicftin fozamine olfis femous: z tune
per meatu^g funt ibi ouo:ficut vafa fpmatica funt ouo:
emittuntfp>ermaquodappoztauemta tefiiculis: qrS ab
eie generani fuit in vafie alqs:z ill6 fperma cuomunt in
canale virge.virga vo poftea e*rramittit. vey eft illa
fozamina non bene poterie vidercatift qft anotbomisas
virgam:z ty.  bie tibi oe vafie fpermaticie z tefticulis bo
minis figura appet z fubftatia:qz tefticuli funt glandofi:
apparctqštita8:numerU8:pofitio:zcolligantia:apget et
iuuamentu eo^tz ej bis apparet egritudo: qz qfi incidu*
tur vel apoftemantiveloppillant vafa.vel alia oecaufa
materia fpermatis non puenifig? ceflfat coitus:ficut iter/
dum .ppter oppofitas caufae fit emilfio fpermatis inuo>
luntariarz mapme contingit ,ppter fpafmum vel molli/
ficattonem pzedietozum vafop.

1 (T fi>e Šnotbomia vefice.

rnnlrfi« eUlw rcncs  * V3dcc ^

camadovnii pof vzp

tidem vel ambos:z videbis cpterminatad
vcfica iupta mediu eius:z no e perfozas ve /
ficam oirecte vno fozamine mognoded foza
minibus paruis z obligs a laterib 1 ’ < pccdcntib ! ’ inter tu/
nicam z tunica.vel intra tunica z coopertoziu :z boe fiat
faetu vt qnado impleret vefica vzina:vzina non rediret
ad rencs.-oino ^toplus implet magis fozamiailla clau*
dunt :qz paries vnius tunice ad pariete alteri 0  fiue coo/
pertoziu applicafdandecrgo veficaez videbis magna;
eius pcauitateq neruofa eft: videbis etracollu camofuj
z mufculofu: vt tempozibus oeterminatis qn opozter: z
bo vulfiejcpellat vzina:z quado eft nccelfariu retineatrt
qzmufculofumefteiuscollu5;fiinddaf vefica in collo
eiu8:pot pfolidari. fi in fundo ndicollu atit eius fozatd i
fozamine paruo p quod emittitvzinl ad canale fge:z eje
egredit .na illud čollu ftatim ptinuatii eft ai; pzepucio
virge vt potes videre:z fic ipfius vefice appet $titas:lo
cus fine colligantia:numerus:fnbftatia: z iuuamen tum.
egritudines pot pati otum modop.vna tame patit q of
litiafis.-na in conauitate eius pot generari lapis er bui
moubus mucillaginofis cogregatis in ca:z odenfatie ca
liditate fuperfiua:z bic lapis curat cu oiflbluen tib^ipm:
vel per ineifionema bic lapie oebite fituaro boic ne pof/
fit fe moucre fedendo:oebj cu oigito pofito per anum: z
atm manualia pofitafupza femur pduci ad colluvefice:
zconductus ibi retineri:zpoftea oebj fieri icifio in loco
colluz cu traiectozio violeter ejctrabi.-z boe fi lapis e ma
gnus.SiVo eft pam^ippolfit per canale virge ejetrabi:
oebet per copzeiTionefacracuoiginsev collo vefice co/
duci vfcp ad virga:z fi non egredirur: cu traiectozio puo
Debet ejrtrabi. (T£ic anotbomia virge.

Skltf riftiA eftvirgacotinuata cum
>72  /Vv collo vefice carnofocoti

nuata multis ligamentis z ebozdis q oziunt
ab ofie femozis cu mftis neritis oztl a nucba:

_[Iz i5 valde fenfibilis eft z evtenfibilio. Corvti/

nuata eft etia cumapimisvcnfs z arterps oztis a vena
oefccndetc:z arteria i loco vbibifitrcat ad ouas anebas:
qzad virgi z lingivi veniunt maiozes vene z artcric
ad aliq6 aliud mebzu eiufde čgtitatisz ideo in locis pe/
peritineon:quieft locustntraanum zpitdeda tnuolute
funt ifte vene z artcrie:z lunt magne: z ibi eft locus fiue

7

zifkdti

panripui virgd-tpiopfer boe bc ven e funt ftciit radi
ces vifgc:-: pjopter ifiae virga efr tora cattemofa. £t
fuc caacrnofiutco replenturventofitate generata in
padictie arterije:-: quandoventofirate repientur eri
gftur virga:-: vt melius anotbomiaj eius vidcas oe/
besfeparare oiTa femo:ie : clenare virgam cum ve/
fka : intellmo recto.vel fincillis.: otuidere virgain
per tongitudinem vfq? adcanalemetus:: tune in pn
cipio eiue apparebunt ribi ouo fo:amina fup:adicta.
apparebun t etia 5  cauemolttatee cine:-: eje bie vidce
tjuantitatem eius:quia quantitas fiHC longitudo dl
vnius palmi ficut longitudo colli matricis: apparet
fubllanria eftie:quia nernofa p:etcr ejetremttate ciue
que voeatur p:cputium.apparetetia 5  numerus par/
tium euis.apparctpofirio z  colligantia.figura vo cit
ob!onga:qtiia virga in bomineeitabioluta no appii/
cata ventri:ficur in quadrupcdibu3.: caufa but°fait
quia bomineein eoeundo non coniungiitur fm  oo:/
faliaued atnplejrando:: fi cu virga elcualli inteilinu
fiate ertremitatern inteltini reerieuius ariotbomtas
oirirnus fupia.tunc cognofce in i llo in teltino fiue ep
tremitatč ciua que oiettur anus mufculos mouetce
fiue aperientee : conftringcnte3.Cofidera etiaqnqj
venas emojotdales que in ertremitare eitts limt: in
quibuidatn funt magie paofunde:ficut in ,quibufda5
pcriodisoeterminatisaperiuntnn-zfir flujcus emo/
rojrdarum.čt in bis completa elt anorbomia mem/
b:o:um naturalium quccontine:itur in pmovetre.

anorbomia ventrie medij in quo memb:a fpiri
tuaiia continentur.

B 3 o  erpcdttus

din? vfcp ad pjincipium coKi:quia vfqj ad
paincipium funt memb:« fpiritualia.£t
nota xf>  fič pm^ita illc b; ouplieee gtes.f.
partee cotinentCe:-: meb:a orčtaanebuVonnncntia
funt memb:apccto:i6::pectou8 funt oupiices par/
tee.fcj ejctcnojce : intrinfecc.ejcterio:es queda funt
oirCcte:qucdain latcralee.Directcfunt fiuevocantur
partcsfurcule.-r iltefunt oue.fc? fureuia fuperio: z
furculaifcrio::fiuc para furcule-.latcraleeparccsvo/
cantur latera peetoustoejemtm fcj.: ftniftmm.itri'
fece autem partee funtquin(£.fc 5 cuti 6 :piguedo:que
note fun tmamjltea jmfculuoifjj-i cartilaginee.

re ocbenr e (Te magne.^te; in muliere faete funt mfl/
gne.^tcmin muliere faete fun tmagnevt calid-tate
qua rccipiun t a co:dc ad co: reducant reuerberado:
? boe eft magis ncceiTarium in mulieribus cu min"
babeant oecalo:ecirca co: <$jvitiCUiarto nota n w
mcrum:quia oue funt in bomine: ficurin omni aiali
qd generat vnum aut ouoan animalibu6 autem po/
ligencis fiue generantibus multa pluree funtmamil
le. Q  uinto vtde locu z  colligantia':-: p:imo locu.naj
in bomie mamille funt fituatc in pccto:e:in atije ani
malibus non.ičt caufa quarein atije animalibue no
funt fititate in pecto:e;efl vna q ua oat gatl capttulo
ptealicgato.quta mamille fun t fectc p:opter genera/
nem lactiedac autem gcneraturejcfuperfiuitate fon
guiniebcneoigcfli.multa autem quatitaetaiie fug/
flui in atije animalibue tranfit in generationem co:
nuum: criniumivnguium ocntiu t buuifmodi. Sita
cauiam oat 2riflo.in lib:o oepartibus animatium:
q:aliaaialiababčtfcelae:rtuefolca6.i.tibia6anterio
rce adinuicem compiicatae:: ideo pectue bab« Itr i/
ctum:p:opter op  mamille in coai? pecroabue no po/
tucrun t collocari:: ideo babueruntiujeta anebae po
(terio:ee:fi fint antmalia generatiua vnuj tm:vel oi/
fperfas per ventrem fi ptura gencrer.t:vt po:ca : co/
nie.bcmo autem cum babeat pectue latum babuit
mamillae locatae in pecto:e:qnia cum boe babet iu/
uamenta.nam lacoeb«ineiegcnerari eje fanguine
fubttliato:-: bene oigelto-IlDclio: autem oigefiio fit
in mamilliecirca pectue ptopter calojem cffein eia
fo:tto:em $ in partibue alije.-r p:opter eandem cau
fam natura otdinauit venas quc vcniitnt ad motri/
cc 5 :vt ibi oicit 6ar.p:occderc totmofe.ad boe vt fan
guie continuefubtilietur:-: bene oigeratur. fccunduj
iuuamentum fuit.quia funt Rent fcutum cotdie:-: in
bomine co: bene oebet tueri:qnia eft finepelle. %tx
tium iuuamentum eft:quia caliditatem fiue calo:es
recipiunta memb:ie fpiritualibu«:: receptum reuer
berant adipfum:fiait veflimentum.vtibietiam po/
nit Sal.ict er bie apparet colligantia earum:quta ip
fe colligate funt cum co:de:-repate per venam afccn/
dentem: a qua iuj:ta fiirculam ramificantur rami g
oefcenduntfup:aoo:fum:-:intra cofias tendnntad
mamilloercolligantur «iam cum matrice medianti/
bue venie queafcenduntamstricead mamillae oe
quibus oictum eft lup:a;cpuuiamentis potce vide/
renoatmentum.

(Cibeanotbomia mamillamm.

Žlmtmllaru JsJg?®;

babcntcucurbiten rotunda 5 :quia oebet
efie capacee fanguinie qtu' oebet conuem'
in lac.3ftemquiavttibtponitgalie.in ce
iutiamentis.capitiUo vltimo.funt fcutu; co:dis:ideo
oeben t babere figura tutam a nocumcn tie:talie aut
eft rotunda.babuerunt autem papillao vt fetue mig
nanispc>net fugere lacejteis.fecundo vidcas fubfta/
tidm:quta ipfebabentčarnemglandofam^juia fan/
gnis fuperfluue bene oecoctue in eie oeb« conuerti
iniac:-: ifla conuerfioell perinfrigidationem cius.t
ideo came babuerun t glandofam.tcrtio videas qua/
titatem.tamen p:imo (cine q>  in muliere maio:es fiit
vtii3:qtuain muliere lunt faete ,ppter ouo.vnu
dlvtlacgcnercm.in viro vero non;? ideo in mulie/

(Efce anotbomia mufculoaim peeto: ie.

011 mamillae SSS

omnes pecto:ieanotbomia illa oifccrne/
renon potes:lic«tamen omneeno oifcer

__ nantnnattamen ocbee fcireg: iflo:u mu/

fculoru quidam funttanm oilatantee;tquida oilati
tee z  conflringcnteeioitarantee tantum funt ouo mu
fculi Ofafragmatie qui funt in inferio:ibue pecto:ie.
funtetiam ouomufculiqmfuntincollo:fed oj^afra/
gmaoilatatur in parte infcrioji vbi ell fpaciofitao
magna:fcd illiquifunt in collo oitatant concauitate
fupcrio:emquedlparttaifuntetiam mufculig funt
in oo:(o;vbi dl o:igo coflarum:? incipiun t iitjeta o:i/
ginem p:imc cofle.funt etiam alq mufculimultipar
ui.XDufculi veroquifuntoilatante« z  conftringc«

Hnatboitm ventris

res funt mufcuti qui inter coftas funt>!ocati:quia in/
terquaflibct onas coftas fnt duo mufculi:quof vn 9
babet villos latttudinales alius tranfuerfales.poft
mufculosfuntofia.

C £>c anotbomia ofiium peetozis.

d litem peetoais fuerutplu/
i  xyl^ywuin ra-inon vnumeon/

!  feV cll rin uu: vt poflet oi latart -z conftringi. nam
; Debet eiTe in cotinuo motu. Sed admo/

tum localein 'zvoluntarutm requiriintur
mufculi moucntesi-z requiruntur oifa quefunt fub/
ftentaculum mctionti.-z bcc dl caufa vna quare ifte
venter non fuittantu mufcnlofus vtpzimusmecpta/
tum ofiuofus vt vlnmus.3fta ergo ofia fuerunt ou/
plicia.fc? coftc z  offa tozacis.coi te funt.iz.f. 7 . vere.z
oeto mendofe.vere funt que «15 ofTibus tozacis funt
contmuitateadcoopmendust complendu pectus.
■z caufa quare vna cefra non attingat atiam in eptre/
mitatibu 9  eft tila que oicta eft:vt pectus poflit meli 9
oilatart -zconftringi.DiTa autem to:acisfuiitieptem
continuata cum feptem coftis veris.3nter tame ifta
offa;? coftas funt cartilagtnes continuantes vnu$cu
alio.ee bis autem olTtbus cuj carrilagiiubus fuis co/
ponitur vnu; membat q6vocaturfurcula peetozis:
quia ad modus furce eft bifurcata z figurata:? in ep
tremitate dus oireete eft queda fcutaiis cartillago:
vocata pomu granatam faeta ad cuftodiendu os fto
tnaci .3  tateribus autem in coftis mediofts funt car/
tilaginesivt mollts cum ouro melioz fiat coiunctio,
verum eft q>  omnia tfta melius apgebunt ft incidas
pectus vbi funt teneritates coftaru -z a larere oeptro
t finiftro.-z tune apparebnt ribi oia que funt iterius.

(Cfi>e anotbomia panniculozu pectozis.fcs mediafti/
nipleure? oiafragmatis.

■  iPttl h? d aute5 contenta 10  peetoze
ji+ri  1  funtpaniculi.coz.-z pttlmo

-z ozta ab bis.panicult funt tres.f.mcdiaftt
nus qtti oiutdit concauitatem peetozis per
medium ab anterioaad pofterius:? ,ppte
rea oiiudit pulmonem per medium.-z ifte panieuius
non eftnemoiits nccconttnuus -z vere vnus vtaiq:
ifte eft faetus .ppter iuuamentu comune.fcs vt fi no
cita fuertt pars centra vel ftniftra pulmonis non co/
municetnocumentunualteri parti.<§actus etiam vt
fufpendat pulmone; ad pectus.3tem eft faetus vt fi
.ppter caufamaliqua fiat empima:boc eft qd aggre/
getur faniesin pectozeulla fanies non regurgitet ad
od aliam partem.poftea eft pleura:pleura eft pinicu
lus fubftantia ourus:in auatitate magnus cooperies
omescoftas intcrius:zideo colligantia? babet cum
omnibus membziscontentis in cocauitatepectozis.
3uuameta funfccooperire mebza pzedicta:? vt ab ip/
fo paniculi pzedietozu membzop oztum babeant.vt
ponit auic.fen pzima.pzimi capituli.capitulo oe me
bzis.paiTiones omnium modozit z  generus poteft pa
tinnapimetamen patitur pafTfonem apoftemofam
que vocatur pleureffc.veru5 eft g>  pleurefis ouplep
eft.f.vera:? non vera/ilon vera eft illa que fit in mu
fcuU'squifuntintercoftas:cuiu3acumen eft verfus
čutim eptrinfccam; vera vero fit in boe panniculoiejc

fubftantia eius potes viderecp illudapa.vtplurimu
eft colericum: pzopter qo ipfum confequitur febzis
acuta:febzis cofequttur racione loci:qnia pzopinqut 9
-z vicinius cozdi:fit febzis ifta acuta rattonc bumozis
calidi videetiam ep  ad tale apoftema^pter fenfibili
tatem panniculicoiifequiturDotozpungitiiuis:‘zlatc
ris:quiabuic panniculomagis attribuutur latera qj
pars antcrtoiifedpars anterioz magis appzopziatur
panniculo mediaftinoi-zpzopterea ooloz confcques
peripleumonias eft anterioz:ifte eft latcralis:fit etiaj
quiacompzimitpulmonem:‘Z impedit oilatationem
eius tnalicia anbelitus fm tutfis fequitur:quia emt/
nentia apoftematis ftimulat:^ aličj virulentiai-zcru/
goqueemanatab bocapoftcmateppozofitates pa/
niaili:^ bec eft caufa quarein pleurcfi fit fereatus in
cipto rubetis.poftea albus -z faniofus fm q>  materia
maturatur.ttideo apparens in pzincipiofubrubeus
incboantemabbzeuiat.vtponitypo.pzioaffozifino.
£t caufa eft quta tiic fignificatur q? materia eft t fub/
tilis panniculus eft rarus -zvimis eft foztis.Duomo
do autem ifta materiavirulenta 'i  fantofa per pulmo
nem eppellatur -z fereatur oeclarabit in anotbomia
pulmonis/itertms panniculus eft Dfafragma g po/
teft etiam oici mufculus.cuius fitus in peetoze cli in
fine peetozis z coftarum altiits e^iftens ta, in parte
anteriozi $ pofteriozi nam quantum ad eius partes
carnolam eft continuatum cum cartilaginibus cofta
rum mendofarumi-z in parte poftcriozt cum fpondi'/
li Dttodecima er fpondiltbus renum: -z vtiiitas eius
fiiit ejc fttu ei 9 :pma vt oiuiderct fpiritualia a natura/
libus:ne a cibo boža Digeftiom's:z a fece vapozes el o
uatiperueniretadmembza fpiritualia:quia impedi/
rent mentem t rationemi-z boe latis apparet:qz qua/
do egritudinem patitur aut apadeditur tune mens;-:
ideo alio nomine vocatum eft frenum;quia frenum
eft mentis.-ficut vocatum eft oiasona ab Sriftotele;
quia sona cingens per mediummon g? oireete latim
dinaliter cingatded oblinque:vt oictum eft. tt caufa
fine vtiiitas buitis obliquiPtis:fuit tilud qo oictum
eft in capitulo oeanotbomia mirocb^uia ep bcc cu
miracb compzimuntur boža eppulfionis fupcrfiuip
tes initeftinis:acfieflentinteralTidcstozculari3 cu/
tufdam.Ouantum vero ad partem rnedia, eius que
eft neruofa -z paniculofa colligatum eft cum pulmo/
ne:vt ipfum moueat mom anbelims mediannb°ner
msquiad ipiumveniunt a cerebzo z nucba^ ep boe
apparet quare oiuerfificatus eft opafragma ab alijs
mufailis:qitiaalq mufculi in locovbioflibus appli/
catur fut ebozdofi tin alps carnofuoiafragma vero
eft ccontrariorcaufa eft:quia opafragma pncipalirer
babet mouerc pulmonem -z non coftasmunc autem
oumis mufculus quantu ad cozdam eius oebet efTe
cotinuatus cum membzo q6 oebet moucrei-zcii alio
quantum ad partem eius carnofatma ep bis apparet
que fit figura eius:quia eft rotunda:obloga apparet
etiam que fit fubftatia eius:quia mufculoia -z c bo: do
fa.Spparet etia quantitas eius^uuamenta fun t tria
queoeclaratapatentepoictis.'jS:imumcftvtfit pn
ciptu motus anbciitue.Scbm eft vt oiuidat iter me'
bza fpualia -z naliaXertiu eft vt uiuct in teftina z  mi
racb ad eppellendum quc inteftinis funt contcn ta.-z
ep fecundo iuuamentoapparet:quiaadapoftcma ei°
fequitur alienatio men tis.-fiait ad frenefim.figna bi
ftinctiua perquire a Sakoctauo oe iiucriozib^aptb

' “m 'UL



afeedtf

cc paflionibu® opafragmatis.

<T «c anotbomta cozdis.
yf cuatia  panniciilisribiapparebit
pulmo in medio.-cuius epi
ftit co: vclatum pennulie pulmonis v tab'

J ipfo aercattractorefrigeretur -zcaloj z  fpi
ritus: q«i in co generatur contemperctur.
cuius cozdis.pzitr.o apparet fitiis z  locus:
q: eft in  medio anteriozts z  pofteriozis oeptri z  finiftri:
quantum ad cufpidem eiits occlinans verfus finift ruj:
qnantum ad radiccm vero eius verfus Dcptrumivt pof/
fit bene infufflare calozem-z ipiritus verfus oeptra, g/
tem.^ueocbcteflecalidiozfinifirai-zeftin medlo fiipc/
riozis-zinferiozis amotiseptremisz-z fic fitit locatum:
qz eft ficut pzinceps.-z parna radipomniu? membzozu.

Cine fit colligantia cius apparebitc6fequeter;fic»t op/
p3rebitqnantita8cius:quianonnimis magmim nccp
paruujimaiustameeftin bominccg in alio aliquo oni
mali eiufdcmquantitatis:quia plus babet oe ca lože in
quato:ficutfigura tibi apparebit:quia eft figure ptnea'
lis vel piramidalis:quia buius figure oeb, ee omne qd
eft epcedentis caliditati8:quta pzopzia figura pzimi ca'
lidi eft figura piramidalisieft z  alfa ratio oiftictio ven/
trieulozum cius z  oztozum ab ipfo.Ouarto oebes vide
re numerum partium eiuszz ep boe tibi apparebit que
fitfubftantia eius:? coplepio:? iuuametiunumerus aut
partium cius eft:quia partium eius quedam funt eptra
iubftantiam cius:quedamverofuntoe fubftantiaeius.
eptra fubftariam eius funtcapfula cozdis: “torta ab co
que poftea apparebutrcapfula cius neruea fine pelucu/
lariseftoilatata multum:facta ad tuendumeo: a noči'
uis:? ne cotangatur ab ali|s membris in boža fue eppd/
ditionis.£tcaufaquarenon fuitcotinuacuscozde ftiit
ne coz in fui motu impediremr: .ppter aggrauattonem:

■fuit ctiam alia caufa vt contineretquada aquofitatC5
qua burnectarctur coz z  rozarenmnejjpter fuperft 11115
z  contimutm eius motum cpiccarctimzideo femper in
bac capfula reperitur aquolitas:? ideo fi cpiccatur bec
capfula vel pziuatur tali aquofitatc ad marafmum oc'

»tenit aialzficut fi fit fuperflua in iectigationein:? tremo
rem z  cardiacam paflionem cadit coz.vt ponit £al. s°.
oe interiozibus.capfo fcbo.-partcs autem ce'ntiale6 co:
dis quedam funt eptrin fccc z  queda.; intrin fccc.čptri'
fece funt ptnguedo:additame'ta cozdis.-fiue auricule co:

:  disi-zoztaabcoipinguedo fatis apparet in fugfideepte/
riozi cozdieipzopter finem potius ip epiftat ep gte agen
tis:quia pinguedo generat a frigido ant calido oimtnu
to:coz autem eft calidiiTimumdcd genita eftpptcr fine:

Vt coz .ppter vebemente z  continuii motum non epic/
cetunadditamen ta cozdis funtquedampartes pellicu/
lares apte ad oilatandum z  conftringenduigenite ad 13
Vtquando in cozdenoftro generatur multii oe fangui'
ne vel fpirituin ven triculo finiftro oilatetur:? continc'
ant fanguinem multuivel fpiritum multu5:qut interdu
gcnerattmfL Sed tu obpcies fic obijrit £>af. locopalle.
quare natura non fecir coz tta magnu q>  poflet continc'
rc omne multitudtnes fanguinis z  fpirimsifed fccit lila
additameta.oico cp  caufa fuit:qz fi coz fuiflet valde ma
gnii eftet caufa ocbilitatis virtutu ppter oifperfionem
fpiritus:? pzopterea aialia que babet cozda magna :fut
timidavt leptis:? ccruus.ž? c6a  caufa futt:qz cii no fem'
per generetur in nobis mapima qiiantitas fanguinis:?
ctiam fpiritus;vtplurtmu cocauitas cozdis eptitiffet va
cuaifcd quia i ftc auricule poftunt fodUtcr cotrabi qua'
do non funt replctc ibi non critvaaiitas.^tem euitatitr

S

ponderofitas.Oueautefintoztaa cozde fubfeqttenrcr
apparebtt.partesautetntrinfececozdis funt vcntriculf
cozdis ocpter.f.? finifter ? medius.Sddeigitur coz pzi
mo in parte oertra:? indpe a cufpidceius fic ep  aliu pa'
rictem non tangasifeda latcrc vetriču li medij oitudss:
z  tune occurret tibi ftarim vetriculus oepter:? videbis
in co ouo ozificia:quozu vnii eft f fus epa rit eft ozificiu
per qb vel a qtto ingreditur vel egreditur vena cbilisr-r-
eft ozificinm mapimu:quta per boe ozificium coz trabit
fanguinem ab cpatci-z ipfum eppellit ad omnia alia me
bza:-z quiq per illud ozificiu babet plus attraberc cp ep/
pcllerc ozdinauit natura vt clauderctur boža oftrictio/
ms:quan do ocbet cppcllcrciz aperiretur qurido coz ot/
lata t z  a ttrobir.fct io b; tria boftiola q apiun t ab ep ad
iter.iqiHaper idem ozif.cium fitetia eppulfio fangui®
pfeete occocri:: liect no totus eppcllatur:qz aliqua po:
tio cius cppellitur ad pulmone alia pars eius tranfit in
fpiritu.ozdinauitnaturaneilla boftiola cflent mulmj
Depzefta:t vt perfccta claufione non claudant .Tlota ta.
men Y>  ouo.pmu eft q6 tibi fenfus oedarat:q? vena cbt'
lis babet ozigine fttam a co:de:quia cum fubftantia co:
dis eft continua:? ipfum non gtranfit: , z eft mapima iup
ta co:.ficut ftirps arbozis.£t lecundo aduertc cp  ab ifta
vena antccg cocauitate cozdis ingrediatur ozitur vena
que circucirca radiccm cozdis drcumltgafvel circulat
z  ab ea ramtoziunt Difpcrfi per fubftantia cozdis: z  cp
bac vena nutriturcoz.i.epfanguiebuiusvenc.pofteave
ro verfus pulmone eft aliud ozificiu? vene arterialis q
poztat fanguinead pulmone a cozde:qz cu pulmo oefer
uiatcozdi.fc6m medu oicrnm vtei reccmpenfeticoz ci
tranfmittit fanguinem per bac venam que vocatur ve'
na arterialisivena quia poztat fanguine:arterialis:qtiia
babet ouastunicasiz babuitcuastunicas.pzimo quia
vadit ad mcmbzum qd epiftit in cottnuo me tu.-z fecttn'
do quta poztat fanguinem valde fubtile z  colericuj. vt
tgimrnoncuapozet.-znonfcindatiirbcc vena.ipfa ba'
bet ouas tunicas.quarcoicta eft vena arterialis.-z in ozl
ficio  ifto vel iftius vene fun t tria boftiola que aperiunt
ab in tus od eptra.-: claudun t ab eptra ad itus perfccta
claufionc.quta g boe ozificiu coz tantum ocbct cppclle
re a fe boža coiiftrictionis.tnon ccbct rctrabcrc aliqd
boža oilarationis.boc vifo fcindc ventriculum finiftru.
ita q>in medio remaneatparicein quocft ventrtculu«
mcdius.z tune tibi ftatim concauitas apparet ven tricu
li finiftriicuius paries eft fpiftioz pariete ventriculi ocp/
tri.Htboc fccit natura xpter tria.pzimo quta 13 ventri’
cuius oebet contincrc fpiritum.ccptcr vero fangiuncj.
fangnis autem grauioz eft fpiritu. jz pter q6 ranone con
tentozumplus aggrauaretpars ocptraqp finiftra.-z io
coz non fuiftct cqualis ftature.vtigiturcflctcquali6 po
deris fccit parietem finiftrum groflfiozcm.vt recompe
faret fua grauitategrauitati fanguinis.Slia caufa eft.q:
rebet contincrc fpiritu qui factle eft refolubtlis.vt igit
no refoluaturparies fuitfpiftus. Xertia caufaeft.quia
bic vcntriculus cebet generare fpiritum ep fanguinc.
fpiritus autem generatur epfanguine a fozti calidita/
te fubtiliantc-z euapozante.foztioz autem eft caliditas.
quando eft in materia z  fnbftatia oefiozi.quarc paries
buius ventriculi fuitfpiiTus-z oenfus. 3n concauitate
autem cius drča radiccm funt ouo ozificia.vnu eft ozi
ficium arterie adozti quc oicitur adoz ti:quia immcdiaj
tcacozdcozta.vclquiaeftpzindpuim ozigints ctr.niu
arteriarum que funt in cozpoze.-z per ifta traiir ittit co:
fpiritum in ipfo generatum ad oia mčbza qn pftringtt.
z.  ^pterea na ozdiauit in pn° iftius oztfidl tria boftiola

b z

11

J


. I


‘

I

Snatboinu vcntrts

©enfa va!de.qifeperfectaclatiiioncclatidunt ob eptra
od intus  -z apertunt abirus ad ejc.-zoziftriu 1$ dl valde
$  fundii.al«id cit oriftciu arterie venaUsqtie oicit arte
ria.qttia vapozem poztat.oictt venalis.qz tm vna bab?
tumd.q: natura non fuit multu folicita oe cultodia ei°
qb pcr ipfa? tranfit.qd dl vapoz capinofus vel acr que
attrabit coz a pulmoe:? quia pcr ilta vena? coz attrabtt
<z eppellitnatura in boe ozificio pofuit tm ouo bofltola:
t funt boitiola trta multu eleuata vt appodien tur parte
d cozdis quado eppellit z  tranfmitrit fptrttu:nc pcr ip?
fpiritus eppellatun-ztlfa funt mirabilia opa nature: ftc
mirabile dl opus ventricuti medtj.nam ifte vetriculus
. non dl vna cocauitas:fcd cfl plttres cocauitates parite
late magis inparte ocptra.q§ in fimltra ad 15 vt fangms
qui vadit ad ventricttlu? ftntltrii a oeptro cu ocbeat fie
ttfpiritu8Cottnuofubtiltctur:qzfubtitiatiodu6dlp:e/
parado ad generatione rptruus:? natura tranfmittedo
aliquidper membza vel viam aUqua.nunqua trafmtt/

. tittlludociofe;Scdpzcparandoipftimadfozmaqua oe/

. r bet fufcipere:vt frcquenter ponit 5at'.w Ubzo oeiuua/
mentis.vt in 8° oe verna meferaf cis.z boe oe parribua
fubalib 0  cozdisialie funt ptes que funtoatet iita. 4 .fut.
ft? vena cbillistvena artcrialis:arteria adoztU arteria
venalisit duo vadunfad palmone‘:ciuus anotbomiam
ftadmvidcas.

(T£>e anotbomia pulmonis.

MjSn.iT«.. , qp rurfui aliqualitcr apparere pot

fubdandfl pulmotsi-znu/
Hr®® merusparriu?cius.namtpfe copofitus dl
NjgTM ep triplici vafeiep čarne molli.tpanicuUs:
KnSiZifi ep vafe triplici.f.ejc vena arteriali que ožit
ep oeptro ventriculoco:die:quepoztat fan
gmnenutriturompulmone.fc6oepartcria venali que
pztturep finillro ventriculo cozdis poztans vapozes ca'
pinofoa ad pulmone -z poztans aerem ad coz a pulmo/
ne.-t terdo dl tracbea arteria que ad pulmonem appoz
tat aerem:-: ab ipfo ad eptra rctroducifc-z b  vafa omnia
conucniunt in boc.cp quando ad pUlmonč? veniunt in
duos ramos oiuidunt.VnUs vadit ad oeptra? eitis par
tem.alter ad fimllram:quiltb? eo? iteru oiuidif in ou/
oe ramoa magnd3:quo;}j vnua vaditad parte ftipCriO/
retrt pulmoni8.alteradpartcmiferioze:pollca omnea
vaduntfc oiuidendo vfq? ad ramos capiiares z  mini/
most adinuicem conrinuanf-zintepitntUrfictit rete:t
combonuht fičut rete fubflantiam pulmon&s% flattvc
ne fubftantia epatis.ičt fcids q>  rami tracbcedrteric fut
tupta ramos vene arterialfe Vt cibetur abeo:ž iupta ra/
mos apterie venalis vt aerem trartfmittant ad arteria?
venale: vt eu poztet ad coz ž  a cozde oitcant ad tracbea
arteriam.illetamevieveirami qut funtintereaa funt
ita dried Vt fint inuq.fanguinis ž  perm) aeri intranti
epettntii-t tdeo fi oilatantur fuperfluc poted fieriepitim
fatiguinia fine ruptura a pulmone.cocauitate: vacuita
tce retis buiua repletcaro mollis ipfius pulmonis: ■: 15
cfl para fecuda eiue.tertia vero par6 cina efl pannicu'
lus eiu3 rarus ad quem terminant oaficia botuvafop.
vCritm eilg^ouficia vafoutm tracbeearterie funt ma/
ioza otifiajs alio^ vafouimrz apertioza.ptimo quia oz/
ta funt ep Ihpite maiozi i  latiozi.fcbo qiu'a funt cartilagi
nofa -z r.on pcliiculofa:: ideocu fint ourioza magie pof>
funt llare operta:? ep bis vlterius nota viam per qua a
pectozeadpulmone-ztracbeamarteria cppellit ferea/
tus vel fantea fiue fangms emanans a peetoze.-vt i pleu
refuvela cocauttateciusvtin emotbotca p3ffioe i'euv
piinate:quiaquandomateriain bie locis dl congrega.-

ta ipfa oiuidit ad minima-.-zfoztmidinepecrojisipclltt
adputmonem:-zquadopulmo oilatat ozificia vafozu?
tracbeearterie magis aperiuntur -zper iltaepfugat mo*'
teria ptedietam:-: non pcr alia ozificiaaliozum vafozu?
quia non kintfic lata :necg oiiatamr boža anbelitus: i
tile ep vafis iliis tile bumoz vel liquoz eprpellit ad viaa
latiozes:-: ep iilis ad minozea oonec ad oziginem perue
niatcanepuilmonisz-ztunccumtuffieptra eppellitur -z
tuiTis eriam odiuuat ad pendrandu bunccatarru in ca/
nales iam oictos:cp bio ap>parct cp  eppurgatur 15 mate/
na:-: oato q? non perueniatadcoz.£ed fi eppuirgaretur
per alia ouo vala bcnc oe nccelTifateperueniret ad coz.
15 omnia babentur a l5al.S°.De interiozibus.caplb ter/
tio.ficergopatetnumerus partiumintegrantium pub
monem.parfcs eius quantitatiuc.funt.v.fc? oue in par/
tefiniilra:ttres in parte oeptra.quarutcrtia oicitur po
mum granatum fiue culcitra.quia fuper ipfam fedet ve
na cbtllisi-z artcria:in oireeto cozdis i locovbivena afce
dit ad coz:-z ep boe potes viderequantitate? pulmonie:
q«a fi fit paruus non inflatus:fi tame fufflando ipfum
inflaueris videbis ipfum magnifican:maioz tamen dl
quatitas eius in oeptera^ in finillra:quia i finillro dl
coz locatiumbioccnpans locum.^iguraeiuspatetrga
adfiguram clibanifiguratusenun parte pofleriozi Ion
giozembabens magnitudinem q§ in anteriozi.eius colli
gantia patet ep oictis.-z iuuamen tum.-z eius egrimdtea
fatis funtnote.nifi cp  oebes epcozticare ramos tracbee
orterie -zvidercanullos romndoequos eppuunt peri/
pleumonict -z ptiltci:qz illi funt rotiidi.SSedbabčs vic 0
in canapulmoms oe cuiuB anotbomia flatim pzofeque
dum ell:non eppuit anulloe fed coztices:-: fi  atiulloa ep/
pucretnon tamen rotundos.cuius caufam oicemus.

CC £>e anotbomia venaru guidef.

if*  anotbomia pulmonis op?
videreanotbomia tracbee
| arteric:quc dl via ad pulmone?:fcd vt eius
anotbomia? vtdeas perfeete opoztet pmit/

_I terc anotbomiam quorudatn:que cu eo ba/

bentcolligantiamiopoztet ergo vt epcarnes collu? fiue
gUlam.-z videbis mufculos longimdinales:fupza quos
notabis vCnas guidef ep vtroq? laterc vnam:qmd fi t
iuUamentu bozum oipi irt anotbomia pectoziaalltsele/
uatis inuenies ouas amigdalae ab vtrocp Ictcre vna?:
quefuntcarne3 glandofe factcad fozma -z figtiram ona
rum amigdalarum:qUarum iuuamenmm fuit vt burni
ditatc qua genčran t -z congrcgant bumeeten t tracbea?
ne epiccetur pzopter motum.fcbmiuuamemtt? fuit vt
referent -z adequaren t loca gule;quia gula pzopter epi
glotum in parte fupertozi eflvalde tumida.-z in parte m
fenozi japtCr llrictura tracbee eilvalde graci iis.amigb*
ergo ilte pofite infra epiglottim adequant.tertium iuua
mentum dl vt fint fetitum venarum -z arteriarum apo
pleticarum:que poztant fanguinem ad caput: -z arterie
poztant fpiritum:qui pollea in rete q6 conterunt cofia/
to fub cerebzo fitanimalis.i tflc vene vecan tur apople
tice.quiaepearu plcnifudlnefrequcntcr fit apoplepia.
vocantur z  vencfomni.quia ep naturali oppilarione fa
ctain rete tam oicto.caufatur fomnus.vocantur .eriam
j3fundu.quiafuntlocateinpzofundo tupta fiue fupza
mufculos Ipondilium colli.-z vtcius oziginč vtdeas fev
de fiiratlam.-z accipetruneum artericadozti afcenden
te?:-z vene afcenden ris.-z videbis op  ante^ egredtat fur
culam ramif/catttrpmotn ouos ramos.quozum vnus
vadit ad parte? oeptram:alter ad parte fimftra.-z aiiq§
ad fubaficila ocucntatalter iilof abalterutro oefečdit

afeecfa'

vesa per fpondiles Dozfi' ad nutriendttm oeto eodas ? par
tes fuperiozes pcctozis.pollea pcnctrat g a (Tella; quilibet
pzcdiao^:? vadit ad Domen iai bzacbij ?in cubito appa/
ret.f.in curuaturacubiti:? or baftlica:?cft iferioz ? ec bis
potesvidcrcquobafilicabanccčtinuitatecuvcna q nu/
tritpartes peetozis fuperiozcs.čt fic apparet caufa qre in
plcureft in qua colo: afcenditfupcriusvfcg ad ftirailam
competit flobotomia bafiuce.vt ponit 3poc. fccundo.re.
accu.i 6alie.ibidem.poftea aggrcditur furculam ? ramifi
caturin ramos quozum duo  ob!iquantur:? vnus eozii va
dit adbzacbium oeptrum:? alter ad finiitrum. ? vodit p
filueftrem partein bzacbt}:? appa ret in cuniatura bzacbtj
? oicitur cefaiica:? babet euacuare a capite:quia cotinua/
ta efl c um veniš ouabus oireete pzoccdcntibus fuperius
ad copat:? ifle oiatn tur vene pzedtete apopletice:? ficut
oipi oc venis:ita z eodč  modo ( pcedunt arteriepoftea iuje
ta iftas arterias -z venas apopleticas iuenies neruos ouos
magnos oefcendcntcs a cerebzo a fepto pari neruep. vn*
a latcrc oeptro alter a fintftro:? ep  vtrocg fozmantur -z ra/
mificantur nerui reuerfiui:quifunt nerui vocis:quosvide
bis lito loco. P»efiduu aute oe jetri cum tfofago pzo maioa'
parte coniungitun? in osdomociramificatur.? tedir vfcg
ad fundmmlicet aiiqua paro eius infra furculam cum ve/
nis?artcnj8?capfuia cozdis conkmgarurdcd finider p
maiozi partecum membzts fpiritualibus complicatur: z
quantu ad aliquid eius cum naniraiibus coniungitur.

(L&e anotbomiaozis.

'U a tti <nti h? ia  c pcarnatis eleua fimul
5» 0  nitlIU?2iy tracbca5  arteria?:? ifo/

fagumded bocnon poterismftalia tnebzadc?
m  ouselcuca.inade ergo:? eleua mandibulas in
’  feriozes a fuperiozib 9 :? boe faciendo notabis
anotbomiaczis.namipfiusozis.pmooccurruttibi labia:

-z inferius z  fuperius:? bec labia funt copofita ep  neruis:
čarne;? čute mira cdmiptioncuta q>  curis a came nec caro
a neruis potefl fcparari:nec£ panniculus ab cifdcm:? boe
fuit:quia labia oebebat moueri verfus omnem oiiTeretia;
pofition is: furfum -z oeozfum:an te z  retro:ad oeptru z  fini/
ftrumtvelfirgo opozmit q> baberentoiucrfos ? plures mu
fcuios:qd efl impolTibileipzopter graucdincj:vel opoztuit
gp  čarnem z  neruos f m omneoimenfione baberent per/
mt>tos:cooperinnt etiamlabiapaniculoquiozitura tunf
caintrinfecamericontinuatacutunica itrinfcca domači:
ficut ?omniamebzaozis:vt fuit fenfuscius:cuius efl flo/
macus:? ppter boe cotingit cp  in vomitu futuro tremit la
bium infertus:poft labia lunt oetes numero.?zd.ouo ona.'
les ifcriozesrouo indfiuiiouo canini, 4 -.mariUarce: z kp
molares:? totidem fuperiozes:? oentes pzincipalitcr funt.
faett .ppter cotritione z  oiuifionem cibidecundario ( ppter
vocem ?oiilinctioneloquele:ficut z  labia:? ideo carentcs
oentibus vellabqs non bene loquunt.pofl oentes efl lin/
gua:auusanotbomiareferua.poflcavide palatu babene
cocauitate in cacumtnc fuperiozi vt fiat in tonatio jvocis.?
rettolutio agilis ipfius cibi quado oentibus ptcrit.in fine
patati videbis vneapendente ad modu grani vue: z  ideo
vocata efl vuea:in fubftatiacpiflens rara:fpongiofa: quia
pncipafr eft faeta vt fuperfluitate oefcendcnte a copite bo
ra rcumatifmi recipiat:ne admebza inferioza oefcendat:

^»pterea apoflcmaf:elT etiam fozmata vt vocem modulet
refrangendo aercm:quiellmatcria vocisifed iituamentu
eius eft vt aere qui ad pulmone vadit z attrabitur per na/
res z  per os reperamendo aliquldiu in oze retineat ne frt
gidus fed alteratus ad pulmone pueniat:? .pptcrca contin
git cp  babentes abfcifam vuea multij funt cataroft: z  ideo

i  /I. .V* _ ■   _ — .L.1« ^ mm srn  <•< Ja * .I<*J (m  A All> ^|pQ

flemata fit Debet aditri.efl ctio alia catrfa:qz pzopter fituj
z  fubflatia eius quadoincidittir raro cofolidatded fanies
ibi congregaf putrida ? (cinpcr (er. titur fetoz ozis:? ideo
meiius efl vt caoten;ct fert o ignito.-modus autč vt beot
canulaferea vel dgnea linita luto fapientievel crcta.vtpo
nit 2 ui. 4 .fen pzimi.canonis:caplb oe curatione per cau/
terium:?apertooze?intcrpofitointerma)cilla6 ligno ro/
tundodn vnacjctremitatccanulcimponaturvuula:poflea
ferruignitumperepneauttatem canuleintromittat z  co/
tingatur vtutla ? couteri;etur:poft vuula vo funt fauce6:
z  loca ampla gladofa apta fufdpere fuperfluitatcs: z  ideo
frequenterapoflcmantur:?opoftemaearu lic?eptra non
emincat:eminet tamen intus.? ideo fi os aperiatur z  in,p/
fundo aipiciatur apparet turno::? ideo fitibi fquinatia.in
fecuda fpeete:? vocant vulgares gotiu:?in fmefiuc termi
no bozu epilTit pzincipiu ca ne:? meri.? tbi videbis mčbzu
vnum cartilaguiofum cum magna fapietia a natura fabzi.
catum:q6 vocatur coopertozium:quiaboza traniglutioie
cibi claudit fozamen cpigloti ad boe vt aliquid c: bi ve l po
tusnon oefcendat ad puimonč:qui poffet cfle caufa fuffo/
cationis:? ideo contingitftali_quis ridendo tranfglutiat:q>
tiic vadit aliquidadpulmonč:qtH'a boža rifusflat cpiglo
tis aperta:? tune videtur fuffocari.

Cl  t>e anotbomia meri ? tracbee arterie.

^ iti a  clci,a  vtagili 5 ? leuius

$ V  t II W  v i dC£JS  anotbomia refi/

b duop mcri:cu tracbca? bis elcuatl nota fubfla

tia pzimoeozuma fubflantia meri eft pellicula
ris:? mollisdubflantia tracbee dl pellicula na
z  cartilaginofa:? caufa ftiit:quia meri dl via cibi qui inter
dum oeglimrur in multa quantitate ,pptcr q6op? iterdu
viam eius oilatarided tracbca efl via aeris pcnctrantis ad
pulmone:qui cii leuis fifcnon folidus:pervtam pcnctrat q
Hat aperta: via aute pcllicularis j?ptcr mollicicm non ilat
aperta.fed paries vnus cadit fupzaalterumon fuit cana b
offuofa:quia ocbetclTcflcpibilis ( ppter fozmationevocis.
3tetn impediret trafitum cibi multi ? folidi per meri:? ob
bane caufa? non fuit teta vna cartilagodcd fiat plures car
tilagines ptinuate per pelliculas CmuL? ifle funt fkut cir
culi quida:no tame complcti.fed in figura.C.refiduu aute
cartilagmis continuat fubflatia pellicularis in oirccto me
ri:? boe fuit ne fubflatia cura cartilaginofa copzimat meri
z  impediat tranfitu cibi:? ideo fcire ccbesq>a parte ante/
riozicanacftcartilaginofa:qz verfusparteillam non cota
git meri.3tem tune tuetur magts a nociuisded verfus par
tem poflcrioze efl pclltcularl:? boe vfq? ad ep!glotim:q to
ta dl cartilaginofa ,ppter caufam que oicct: z  fic apparet
fuba canc:ledliiba meri dl copofita ep  Duplici panniculo
fuictunicaintrinfccaquevillos longitudinalcead attra/
bendum b?:? cptrinfcca quc vitlos latitudinalis aptos ad
e)qpcllendu illud qb attrabimr ab in trinieca. verum c(l q»
pzimapzincipalio 2  cflfcttoe^bispatctiiiuamentii bozu?:
?numeruspartium eius pzeterpartes tracbee que parte
quanda pzincipalem babct:que oicitur cpiglotisicut 0  ano/
tbomiam poftea pona.tei tio vidcas oiffcrentia ?ep  parte
quantitatis:nam meri dl longius ? maius cana:quia ten/
dit vfcp ad opafragma:?tnfra ipfum contmuaf cu oze flo
maddedcanapulmonis non Delccnditnifi vfqjod furetj/
lam:? caufa patct:quia pulmo fiati? efl fub furculaded os
domači efl immcdiatefub opafragmatc. £5ifferunt4° in
fitu fiue loco:nam meri magis cd pofitii in pzofundo ver/
Vus fpondiles oozfi ? collidcd tracbca arteria mogis ed po
fita anterius:? caufa fuit triplej:. Una fliit cum tracbea
fit magl oura cartilaginofa:?mcripelliculofu?p6tmagi9
tueri cana ab c^trmlccis alterantibus ^ meri:quare ma/

b J

W>e  anatbomta ventrts

gisfuit pofita fterius.fcba caufa fuit:qz per tracbea attra/
bi tur acrrcuuis continuus Debet cflfe ingrtriTite:^ ideo ipfe
Debuit babcre fitum oircctu:ad os:z fic bs:qz pofitum eft
an terma ficutos.tertia caufa fuit:qz fi meri futflet pofints
antcriusverfiisgulamvclopoztuifictgmrfusfines tra/
cbec meriobliquafiet verfus oozfum: vel qd a fine canne
vfq? ad pzincipiu ozis ftomaci fuiflet vacuitasrfed vtri'iqj
ril inconueniens.nam febm cftimpofiibile.pzimu atite pa
rerctnocumcntu -z impedimentu; in aetu tranfgUitiendi.
13is vifis eleua meri incipiendo a gtcinferiozicujfollici'
citudinc netangas alique neruii reuerfiuu.veru eft q>  faci
liter feparatur a tracbeavfcp ad cpiglotii.ibi vero oifficul
»er.vpptcrca quiamnica meri oifperia eft in epigioto:z io
eb eo no farilc feparatur:z boe fecit natura fagacirer ad 13
Vt in boža tranfglutionis cu meri eleuatur ad os:ad trabe
dum cibumrepiglotis etiam eleuet ne frn' ouricie cu folidi
»ate impediat tranfttu cibi:z ifta otinuatio no ftiit necefla/
ria in tota tracbca:q:,tpia fim totu pzeter epiglotu non eft
cartilaginofa:z ep bac anotbomia manifeftat fenteria.5.
lil libello oe motibus liquidis:qb epiglotis boža tranfgliu
tiois no mouctur furfum:qz aliquo mo moueaturcpfeifj
quia trabitur ab ifofago pzopter cotinuatione oictiz bec
fuffiaan t oe anotbomia ifofagfcfiue meri:-! cane pulmois.
(C  ibe anotbomia epiglotis.
if  rt mcr * Videbiseptremttate cane
pcjimonisgroffamctfolida que
nominat epiglotl.z 13 epiglotus efteopofitus ep
quadruplici fubft antia.f.pelliculari quavelamr
.pptcrcaufas oicta3:zepmufculis zneruis z car
»ilaginibus.mufculuvt oicit.6.8.oc iuuamentis: funt.zo.
»f.iz.intcr cartilagines eius.z.S.inter epiglottmt membza
circuiacentiamontamčomnesperfecte poflimt oilčerni.
neruosaut inueniea afcendcntcs ab vnoquotg latcre:tra/
cbec arterie vriiuz ifti funt rami ozti a neritis fupzappfitis
oefcendčtibus fup:adictis:z oziuntur od cis iupta coz -z fiv
perius reuertuntimz ideo ifti vocati funt nerui reuerfiui;
liue nemi voris:quia pzopzie funt pzincipiu motus vocis:
z caufa quarc bi nerui reuerfiui fucrunt -z non oireete ad
epiglotum venemntacerebzo ftiit quadruplep.vtibidcm
ponitur a6ar.lilj.oemotibu0liqu1di0.Una caufa eft:qa
»rti nemi funt pneipiu magni motus -z foztis z fpifl^ppter
qft oebueruteiTe foztes quare ficci.qi  nerui motiui quato
fiedozes tanto foztiozcemunc autem fiunt ficciozes quan
to magis a cerebzo remotiozcs:quia iupta cerebzu -z ožigi
nem eozu nemi funt vatde molies:,ppter qb vteent remo
tiaccrebzonatHratranfmifitcosvfcpadcoz:z poftea rc>
flepit fuperiu3:z reflepit iurta loca calida vt coz:z arteria
adozti vt fierent ficciozes Secuda caufa ftitt:qz cu vop fit
motu« quidamvoluntarius:vclfacfa a motu voluntario:
pzinctjjiu cius ocbct eficccrcbzu:-z quia cerebzu no poteft
mitltu moueri:taliter ozdinauit natura iftoe nemos:vt ce
rcbzo modicu moto moucret epiglotl.Pm impetii vclurn
tatis ipfiti0:modo boe fit per boe q>  nerui illi (ut fituati ad
modu freni-z babenaru:z ideo oicit ibi6al.q? cerebzum
vtitur bia neruis ad mouendu cpiglotimificutmiles vtit
freno t babenis.2Tertia caufa eft iffa;quia voj: lic; oepen/
deat a cerebzo tan$ a pzincipio voluntaru motusioepen/
detettam a co:de tan^ ab eo in quo fozmant conceptus:

<z ideo cus fit operatio comunio cercbzi -z cozdismemi qui
funtinllmmenta vocis oebent comunicare cozdi -z cere/
bzo;“z ideocumoztum babcanta cerebzo tranfitu Debiic/
rutbabereiuj:tacoz.Quarta aufaftiit.quianemiad mu
fculoa oebent pemenire iujrta pzmcipium eozum:-z non fi/
nem:pancipium aute; mufculozu epiglotis eft verfus par
teminferiozem;quare nemi ad eos vententesab inferiozi

parteadeos oebent puenire:quare micrfitti fucrunt: 1 : fflf
nerui licct manifefteappareanttantu ouo:tame muitipli
cantur poftea fm  multiplicatione mufculoztl:-: eje bis po/
tes videre quomo eje incifione nemop poteft tnciderc le/
fio 1  vocisamilTio.jtcm op quadoincidunturnemi cefeč
dentes fimul amittitur voj: -z imen cum iettn-z quado inči
duntur folum nemiamittit tih vojri-znon alic eperatičes
impediut .poft nemo^z anotbomia eleua neruos 1  mufcu/
los -z confpicc tres cartilagincs.pzima anterioz ntaioz eft
omnibusrclipealis fiucfciitalis appellata od fimilitudine
fara' fiue clipci.^tcm quia pofita ad epterius ad oefenden
dum vtdipcus.fc6a vero eftad complendu totii qd oefi/
cit ejtpzimai-z 13 vocat nomen non babens: ‘i  caufa quare
futtfaeta epiglotis copletecartilaginofa eft :vt fit magia
fonoza:vtad ipfaj fiat melioz rcfractio.z non impediat cu
boe tranfglutione:quia eleuatur boža tranfgluticndiod fu
perioza cum meri^»ptercaufamfupzadicta.tcrtia eft que
ejriftit in medio -z vocatur cimba larieiin medio autes eius
eft linguafiftule oicta fiftula ad fimilitudinefiftule artift/
cialisrvel fic nominata eftad fimilitudincs fiftule natura/
lis ‘zconuenientius eft oictum.

(tT£>c anotbomia lingue.

bis que circa pulmone-z čari
XpvUlUt 1  namcinsr-zepigloti.tunc re>
manetlinguaquefabzicataeftino(Te farto ad
figuram littere laudc.-babuitentm iri fuo fun//
damentoosvtabeofuftentetun-z etiam quta
oiuerfis -zvarijs oebet motibus moueri; vtei initatur -z ei/
demaffigatur:quiaomnis motus localis oebetcflead ali
quid fipum:-! 13 eft caufa quare os illud ftiit fig c  leub:quia
fi ftiiffet tantu vnum oblongus autpzoceftiffet oireete oe/
ozfumrz tune penetralTetcpiglorim:vel meri vel ftetiiTec
in laterc vno:z mne lingua no ejciftcret oirecta:fed ad idej
latus plicataipoftca fcinde linguam per mediuin z vide/
bis magnas zplures arterias ad eam venientes vt facilf
moueatur z magnificetimvidebis etiam ouoparia nemo/
mm.fcs motiuoztim:qui magis pzofundan tur in pzofudo
zradice lingue:zfenfituiozomquiin fuperficiez pannicu
lo eius eppandunturad oandum fenfuir. guftusz tactus:
z fic iam peruenifti ad anotbomiam vmus ozti a cerebzo:
zvniusfenfitiui.

CT anotbomia capie is.

'K« rmpvJma afiufT ' cc aputquodeft
vljptUIllt* vcnterpoftreinus.co/

tines omnia membza onima ta: z fpccia liter cere
bzumqdeftimmobilc;z ideo camit mufculis:
fims eius eft pars fupioz cozgisXa aur fitus ei*
eft fupzadicta:z ej: bis apparet pmuipfi‘ , .f.fuba eius:qz oe
fe ofiitofum eft potius $ mufculofum.apparct febo fitus z
locus eius z ep fuperiozibus z fcquetibu 3  apparebit collt>
g.itia eius.apparet f  quatitas cius:qzbicventeriu boie
eft magne quatitati 3  refpectu aliojzz maiozts q? in aliquo
aiali eiufde quatitatis cu boie:qz bs otinere cerebzu quod
maiuseftin boie $ in a liquo aiali eiufde quatitatis.zD5
bere vetriču los maiozes z magis oiftinctos.^iguraautč
capitis z fozma apparet:qz eft fig' fpericc leuiter pzefieej:
vtratg gte.-ita q>  f m anterioza z pofterioza gibofitates qf/
d.i:fmfo oeptru z finiftru b> planitie.Ca qz ftiit fic rc tu/
dii:qz tališ eft oium aliof capaciftima.z qz ipfa no pot ta/
gi n ifi in pticto;z p pns a rebus epteriozibus tuta.bis aute
Duobns idiguit capiit qz 05 ce ccpaciiTinui,ppter cerebzu:
zqz valde oifpofitu cj:trinfeais al teran ttbus.ocbc t eč tu/
tn ab eis:qre fig c  ftiit fpiceino tn fuit fi'g c gfecte rotudeifj
leuiter pzefTc ep vtraq? parte ( ppter oiftinctičes vcntricu/
lop eerebzi z ppter oztu ftnfuu particulariu a parte anto/

v

aMMHHn

@uperio:te

rio:i.qrcfuit fig 'pdictečt  ep bis  apparet quin tu q6 pfue
tiumg rtin ano a  cuiufcucg mebii.f.iuuametueius q6 cit
coe z  grialc.Cotinerc mebia aiara z  fpatr ccrcb:um:t o: ta
ab co.£equtt < 5 ° 'z  vltimo videre numep partiu cius.por
tes au t ca pt tis f m Suican 3 0  fen.puma.ca° pumo. funt.p.
ficapiHucutis carotpanicuius erterioj:craneri:panicuU in/
trinicci ouo cerebiurouo pinicuU iferioies: rete mlrabiic
os baftlar.t adde vndecimri vt oita.Capilli in capite ftic/
rut gnati ■z  ep necelTirate matcric a finis.cp neceflitatc ma
tcrie:q: cucaput fit čarnimi tonus cojpous recipit furno/
fos fugfiuitates a toto cotpote q luntmateneptliop: z  io
jjaitim eius egredumt .z founant pilli magni g vocattir
capilltnccclTitas finis fuit:qt cu caput fit eppofitn rebus
epterioubusalteratibus buitcapillos vtgeos tueretur a
nociuts eptrinfccus alteratibusrcutis capitts grofla cfl:q:
capilUoebetcfiefirmati-ifipiineag ocbčtbere radices
magnas z  groilas:? ideo attis groffa fuif.-tetia qi eltfciu
tut velameoffis-tcerebjudiliuptacraneunofintrnufai
li caro apparet in frote tgibue z  ctrca madibulas eleuata
čuti cranei apgcbir tibi paniatlus cpteriot fact^pptertria
iuuamcra. vitri vt craneri a ■ciitfrz eutis a craneo fine me 0
no tagat.recudum vt craneri p buc paniculu fentiat.Zer
tut vt g buc paniculu oura mr fufpedat craneo:qz b pan/
niculus gnat ep neruis 'i  ligamens oztis a oura mre pene
trnttbus g comiflfuras z  potos cerebu eptra craneum ejc
quibus cotcjcmir panniculus bic epterio:.

(E anotbomia cranei.

s.  IR d ti m m cl * 00  ™gnudrcuda's cere
j3| ir\4ltvUII| b:u cprerius.m cuius pcaui/

1 tatecpifhtccrebmlocatu.-ddeomagmi eftb

10

oura elbr fajda ccrcbat3 elt pia mr qttemollts rbitmtda

cit vt non ledatcercbrum:-: etia.s qj in rpfa contincitt fine
cotepre funt vene quibus mediantibus mitrmtr cerebtuj.
cepboc aj.Tparetqt!arcot!o ftjcri>ntpaniculi:quia boefu/
tt-vt ourus non coringerct ccrebutm:? vt mollis non cč/
tingeret cranefi.eft etia alta caufa:vt fi nocumčtum accide
ret vni no comunicaret ccrebru: z  oura mater magis cit
olligata cranco vt lufpcndot ci:*r ideo gipfns fine mas po
rofitates tranfmittit nemulos 1 ligair.eta.bsctia oura ma
tcrprinnitatemaimcercbto.vndc penctratper ipfti3 o i/
uidenstpius per mediti# in oeptru; 1 finiftrus vfcp ad ve/
triatlurnanteriojčtelt oiuidensetiamtpfumtn anten 0
'i polterius.t ideo oiuidiranteriusccrcbiria poftcripai: z
ftutboc neccflariii:qt vrni elt oinerfecoplepiois ab alio:t
ficuc oiuidit oura mater ita ena; ? pia mf: imo magis: q:
cum pia mater At fultentacntii vcnaE nutrientiumcere/
butm:oiuifa eft per caucmofitatcs ccrebnvtnutnmetus
tribuat ccrebjoi-z fic penctrauit v% ad ventriculo6 cere
b:t't ctrcucirca velarifunt panniculo fubtiliffimovfcfe ad
finem mcdi):na5ventriaiUispolterio:paniculo no indi/
get.,ppter ikcitatem eius refpectu anteriotis.

CEfcc anotbomia cerebti.

^ItltltrilllVt cleuatis apgebitorebaij
mimuvuuo inbofe maius in quatita/

te$inaliquo alio aialieiufdequatitatis:quia
co: bs calidius eifdemit indigct,pptcr operatio
nem intellectue pluribus fptritibus afalibus: z

boccerebjubj ouaspartes.f.antcriote': pofleriote. pare
anteriot elt oiaifa fm oeptms 'i  finiltru5:t bec oiuiiio elt

-...... apparensmanifcfteinfitbftantiacerebui-tcppntun ven/

-os in boie ftcut z  cerebtu eius. fitus elt: qt ve / trtculis dus elt fubltantia medulari« frigida z  bumida oi

«“Sjiatu elt partibus pdictis ptopter neccflitate oi/ uerfa ab altjs mcdulis:q: no elt contenta vt craneum nu/

cta: z  velat cercbuvppter necelfitate eius oicta.3fltud era
neu no futt vnu cotinumfed partes babutt z  boe pjopter
multa.pumo vt ft fieret nocumetu in vna parte. aitert no
coicaret:veltoti.z°vtfitmofitatC8poflent giucturas ep/
tra craneu e)q>eUi.3 w vtvirttismedicaminutge necefTita/
tis poffit ad fubftaria cercbu pcnetraretilte partes conti/
nuate funt iiteturts q vocant adotee.f.ierrarilcs: non ern'5
fucrut nodatilee;qt no Debet moticri ilta olfa: fed filerut
ferratiles vt ftrmto:e facercnt colligatiam/z ideo oetales
fiicrut ouplices.f.vere z  medofe.iDedofe funt otie
.f.tn vtrocp tge vna:z oicunt mendofe q: no penetrat ite/
rius-fcd trii apparet epterius.verc vero fut tres ficut tree
funt vetriculi.f.co:onalis faeta ad modricotone: fagitalis
^rripes fm logitudine ad modu fagitte vel Unec:? $°ado/
rcelauda:qc6tinuatcraneripoltcrius qdelt fig c iaitde z
fuit fig f  ilitus os pofterius:q: cerebui polterius elt figure
ptramidalis.q fit ca iltius apparebit in ano" fubfta tie ce/
rebu pofterioas:-: q:  bis apparet op  in gne gnq? funt olTa
capitis.f.os frontis:ouo parietes camei:os landei-i baftla
re.qb Itatim videbia:i ex  bis pj qd fit iuuamentu cranei:
z  partiu eius.čgrinidincs eius fun t oium genefipot em'5
pati mali copfone‘.apa:foliitione ptinuitatis. in qua nota
op  ipfa giculofa e:q: oifcoogtrieftaern-z apptopiquas ep
trinfecisalterattbus.tmapimc fiifiatin locoitincturajtrt
fpatr in točo qui or bjegmait elt pare rnoltio: z  gracilioz
q fit in craneo z  tardius induramr z  boe in pueris: qt ibi
fitcoiunctio fitie vnio ouamm iuncturarum.

(]j £?e an o tbomia oure matris z  pic matris.
»tisps-n, f  - craneo vtdebis paniculos OU/

XjPvUUU 03  f U bco.f.piamatreitouraj
• ■H matre foetos vt velet cerebtu: z  vt cerebtu no
Tfi tagat a craneo qd elt valde ourus: %  ideo iitrta
&  craneum imediate ejciltit oura mr.que foiida t

m'at:fcd potius craneum nutritur vt cotincat cercbius: z  •
dus iuuamentus elt vt fpiritus vitale fin cople^ione cote/
peret:vt fiat aialis:poltea vero vade fcinde'do Icuitcr,pcr
mediuj oonec peruenias ad ventriculus anterio:cmma/
gnu :z  antct&pfundas vftg ad lacuna nota vetriailri elTe
oiuifum vtoipi in oeptruro z  ftniftru:^ parietes binc inde
funtoefccndcntesvfcpad bafimioiuidentes oeptruma
finiltro:-: tune Itatim videbis amplitudines vniufaiuifqj
venmculop in anteriou parte eius.f.^n angulo ontetiod
locata elt fantalia:quc retenriua dtfpecicrum a fenfibu«
parncularib^ecepta^in angulo poItcriouclt imaginatt/
ua que elt a^iebcnfiua bap fpčf in fanta' retentarus: 1
cas appzcbcnditcoponcndo -toiuidčdooifcernaido boe
efle bocan medio vero buius elt fcnfue ččie qui elt appie/
bende'6 fpes oelatas a fenfibus particularibus z  ideo fen /
ftttua termina t ad illum locri vt riui ad fonte vt videbis.
z  bec omnia funt oicta f m fenten tiam.2uic.oe virtutibus
aialibus.ict I5 fm  fniam Sal.i Sri.ibi tatus fit fcnfue co/
munis g oiuerfimode pot oici:-t fantafia z  imaginatio: vt
ats oeclaraui.čt e%  Ns pofTunt patcrciuuomčta buius ve
triculi:q: iuuameta funt vt imaginati6i:faiitafie:fcnfuico/
muni oeferuiat: z  vt omnibus fenfitiuis fiue ozganis fen/
fini tribuat fpiritu aiale vt fentianep  bis opparent no/
cumetaquein boe ventriculo z  cerebio anteriou contin/
gutq; in co polten toes egrmidines fieri folutio continui/
tatis mala cop !cpio:quc fi fintin paniculo oolojecant: z
fi totri circudant paniculu vocatur ouum:fi medias parte
cmigranca:poteftetia pariegrmidinem qtic eltapa:-! fi fit
in piniculiB ca Udu: vocsi f frrfcn cjucd frccjučtcr pttngitili
fit frigidu vocatur Utargia.fi vero fit in fubfiatia cerebrt
pclTimri elt z  moztifcp.-z potcft pati cgritudine copofitio/
nale: que fi elt oppilans no cp toto:aut dt fubltantia vapo
rofa z  fic eft vertigo z  (cotomia:aut cit bumoialis.-i fic cit

afctmemo'

rauua.

Siiotboim '3

fhipoz: paraUfts z  b?. fi fit oppilans ep toto: ant oppilat
včtriculos z  fubftatiam fimuUaut ventriculos ti t115.fi ve
trtculos z  fubftantia ficcftapoplefia.fi včtriculos trii fic
eftcpilefia:vejz eft bcc opptlauo cft oppilans vetriču/
los aliostls no tin quacu ati riozč.£Delacolia vo eft oe ge/
nere rnale coplcpion is.a n te au t čp ( pcedas advc'trictiliun
mcdiu; pfidera intermedia tntcr bunc z  mediti:? funt tria
.f.ancbe que funt fian bafie b? anteriozis vcntriculi o ep/
tri ? finiftri:? fubftitia ccrebu ad fozmi z  figura anebap:
•za la tere vniufcuiufcg intra včtriculos ias oietos eft fub/
ftatia vna ru.fangumca faeta ad modli vermis oblogi fiue
fubterraneuligata ligametis z  neruulie alterutrincg: que
od fuielongationč oftringit:? claudit ancbas.t viam fiue
trafitu ab anteriozi ad mcdiu z  cc6tra:qn bo vult ceftare
e fuicogitatioe:? rurfus in pfidcratoc eleuat parieres -z oi
latatancbas vt poflit fpus trafire ep vno ve'triculo adali>
os:? ideo vocat vermis:tu qz oftimiiat vermi fubterraneo
in fubftatia -z figura z  etia in motu cotractiuo z  eptenfiuo.
poft boe oefccnde in ferius z  paulatiue -z pzimo tibi occur/
ret lacuna que eft queda cocauitas rotuda -zobloga in cit
ius medio eft fozamčtcndcnsinfertus ad palatii opago/
nalis.-zeideoccurrit via oirccta quea medio včtriculo oe
fcedit oireete ad colatoziu:? bcc lacuna circiiquacp črnine
tias b; rotiidas magnas faetas ad litftčtadum venas vel
arterias ad afccndendu a rete mirabtliad ventriculos ce/
rebzi oietos:? ideo in bafi eius apparent gladule que funt
iupta rete mirabi ie eminčtes:? g ifta lacuna vetriculi an/
leriozes -z ccrcbzii quatum ad mcdiu eiuG: cppurgat fuas
fugftuitates.fcdccrebzu quatU5 adpartesanteriozeg ma
gis cppurgat fuas fugfluitates per colatozia nariu. j£t bis
eppeditis ftatim tibi apparet vetriculus medius qui eft fi
cut quedam via ?trdfitusab anteriozi ad pofterioze par/
tem:-; in iftoloeata eft virtuscogitatiua:? merita qz bec
virtus operat copončdo fantafiata 1 memozata vt ep fen/
fatis eliciat no fenfata. 3 tcm qz ipfa eft virm 3  regitiua to/
tius aialis.regime aiit totiua animalis cofiftit in appzebe
fione pzefentiuimemozia pzcteriop,pnofticatione futttro/
rum.? ideo oebuit e(Te in medio bap virtutum appzeben/
luiap z memozatiuapfuit etia in medio bo£ vetriculop
vt fit tftus ei°  in oireeto adcoz.eog>\?tus ei ’eft virtus ime
diate oefcruičs itellectui.qre oebuit efte in me 0  včtriculo:
z  in medio oictap virtutu.poft iftum,pcededo tibi appa/
rebitventriculuspofterioz.quieft in cerebzopofteriozifi/
tuatus:? locatus:? boccerebzii eft velamm -z oiftinctum
o pzimo ouobus paniculis tam oictis: qz boe eft molle.f.
anterius z  pofterius eft ourum:-z iftud ccrebzu poftertiis
cft locatu:qz eft pneipiii nucbe.?qz eftpncipius plurium
neruo£ motiuop.motus autfit per neruos motiuos:qui
quato ouriozes tanto foztiozes.iftud cerebzu eft figure p y
ramidalis.qzventriculuslocanisineoeft etia figure pi/
ramidalis.? caufa čjreillius figure eft ventriculus pofte/
rioz:eft qz per partem inferioze eius que eft eius bafis 05
rccipere.? ideo 05 babere latitudine.per parte fuperiozes
05 cotinere. z  ideo acumč -z ftriemra 05 babere in cacumi
re:qz fpčs melius coferuan t in ftrieto loco q? in amplo: z
fdeofuit tališ figure.£t ep bisp5quefint operationes fi/
ue iuuamcnta iftius cerebzi poftcriozis.qz vnum eft vt fit
pzindpiu neruojz motiuo^ z  nucbe.a!iud eft vt fit inftru/
mentum vimttis memozatiue.čtep boe pj g?  paftio pzo/
pzia buiceft quado lefa cft mcmozatiua.ficut quando lefa
eftcogitatiuaegritudo ppziacft in včtriculo mcdio.a qn
lefa cft imagtnatio paftio eft in ventriculo anteriozi. ficut
qinndop 3 iTiocftc 6 icastoticercbzoočs virtutes funt le/
fe z  operationes oium ba^virtutus.fed tu oices quc eft ca
quare yentriailus medius no babtut cerebzu medius o j/

fjentris

ftinctu.fiatt alii vcntriculi.oicendum cp d fiitt qz ifte ve/
triculus eft fič via z  trafit 1  iftop alio^z otiop.-z 16 no 05 ce
oiftinctuabeis f m cerebzu z  bcc oe anotbomia cerebzi.
CTi>eanofbomia ouaf caruncularum.-z neruojz qui ozi/
untur a ccrebzo z  retis mirabilis.

'3« rrnrHlfia 0 P 5 cerebzueleuarele
uitenitavt non rupat
b aliquis neruus z iape  eleuare a parte anterio/
ruz  tune ftatim tibi apparebut one carucule fi/
millimecapitibus mamUlaruz-z in fubftaria ap
parent fimiles fubftattc cerebzu-z ideo a medu lan fubfta/
tia fun t ozte velatc fubtiluTimo paniculo qui oicit pia ma
ter:-z ideo fragiles funtfatis:qz non oebebatin boie cptra
penetrarezt boe qz ccrebzu epodozibus confoztatur z  foz
tificat:qzcerebzueftcoplepionisfrigide z  bumide epce/
denter.odoz aiit cu fit fumalis cuapozatio vel non fit fine
fumali euapozatoe babet epiccare z  calefacere;q re remit/
tere babet lapfum cercbzt: -z ideo tplum babet iuuare:q re
naturaozdinauit vt non elongarentnr acerebzozfed intra
craneu remaneren t in pcauitate cola toži) fiue emunctoztj
nariui-z per pozofitates olfis nariu recipiiit vapozesz-zodo
res repzefentat vfcp ad vcntriculfi anteridzes cerebzi.-po
fteapcedezt videbis neruos ouos maiozes:quifint in coz
pozenoftro vocatos opticos qtto^ ozigo eft a fubftantia
cerebzt.t fi bene pcedas videbis Q>cotinuati funt fubfta/
tiecerebziin ventriculisanteriozibusz-zeptra paniailum
piam mrem ccrebzi anteqg craneu egredtunt piungunt:
qz adinuicemapplicant:vclqz cruciant epiftentes perfo
rati in loco cruciationis -z vnionis ipfop vt eis fit vnus lo
cus comunis vt fpea vniu 3  rei recepta a ouobus oculis z
celota g ouos neruos ad vnitate redeat vt vna res no v»-
deat pue.f5 vna ficut oebet: z  poft cruciationes čopi egre/
diun t cianeuzt quilibct eop ad,pp:ium venit oculus; cu/
ius anotbomia poftea vidcbitur.poft ipfos eleua ttn cere/
bzumfmmedietateeius ■: videbis z m  par neruo£ fubti/
lium z  ouro^.qiti vadunt ad oculo6 ad mouendum ipfos
motu voluntario.poftca cft tertiu par neruo^z cuius vna
pars vadit ad mebza faciei ad oandu fen fum z  mouij vo/
luntariumz-zaliaparseiusadmifcet quarto pari:-ziftud
quartum par fimul cum eo quod ci admifcet ep tertio pa
riioefcenditinferiusadlocaofafragmatis.-z Dat fenfum
mčbzis inferiozibus z  vifceribus.t iffi veniunt ad ftoma/
cum z  ep eis oziunt rcuerfiui.quof iuuamer.ta funt oicta
fupzait iftt pzimi funt nerui vocis coes:ficut reucrfiui fut
ncruippzq vocis.*{i>oftea funt neniiquiti pariš quivadut
ad os petrofum quodcft in radice auris z eius fozamč g
paniculum coteptum ep filis hop neruop:z fic funt iftru/
men tu auditus. poftea liint nerui fepti pariš fubtiles qu»
vadut ad palatu ad oandu fenfus palato.Ultimo eft fepti
mu par neruop qui vadunt ad lingua ad oandum fenfum
guftus z motu lingue.Jčtep bis.pccdendo eleua totus ce/
rebzuz-z tune tibi apparebuntouo paniculi inferiozes epi/
ftentes fupza os bafillore quodeft bafis z  fundamentum
cerebzi:z totitis capitis.-z tune eleua bos ouos pannteulos
ob ofTe:? in medio bafillari i oireeto colatozt) muenies re
te mirabile coteptum cum teptura foztiffima z  miraculo/
fe ouplicata ep arterije fubtiliftimis ad inuiccm cotcptis;
que funt rami arteriap: apopletica^ afcendentium ab illo
reti fiue in veniš iftius retis cotmet fpiritus vitalis afcen
dens a cozde ad ccrebzu ad boe vt fiat aialis.fit quia fpiri/
tus bic melius alterat oiuifus ad minima.z tune mapime
oiuidit adminimaquadoeftcotentus in arteiajsparirift
fimis z  fubtiliffimieudeo iftud rete fiiit coteptu ep venu/
lis fiue artertjs minimis fubtiliftimis:vt fpiritus ptentus
in eis a ccrebzo facftiter alteretur z  temperet z  ad fozma

@nperto:is

#mma'fe fptritusc6itertaf.licet foztm pfceric:eacquirat
veritriculis ccrebzi.ficut fangms m ventricuiis cozdis:

*bcc cli vru ercaufts quarc rcrc mirabile fuit cčtcptum
veicon fiatu liib rercbzo vt ponir Sat.p.oc tuuamentis:?
in lib:o oe vtiiitatc puifus.efi -z alia ci q: mebzu? boe cll
oignum milita cuiiodia quare natura locattit ipinin in Lo/
coruttflimo.?fo:rebocctufccitnatu:avt ep vaponbus
cibof ? potuii codenfatis a coplcrione ccrcbzi ? cadenri/
bu 3 oeo:fmn:vtaliquaoppilatioadtps ficrctin boe reti
mieabiliepqua opptlorione catur fomnus. 3ftud rete lit/

Ikntant ouc carncs glandofe faete pzincipalitcr ad tpftun
(iilicntandmmad replendum vacuiratcs:? ad fuftentadii
buas ven as afccndcntes ad cercbzus:? oius artertas afeč
dcniesadvčmatlo3cereb:i.čtbec oc anotbomia cere/
bzi oicta fufficiant.

C£>e anotbomia oflfis bafillaris ? oculi.

omntavidcbi3osbafilareqd
tZZJiv  IJvl eltonriu3CCtcri9:q:o;ee ba<
fts ? fundamentu.? fuftenramentu omniu alio
8 rum;quod aut05 alia fubfientare 05ciTe oup.

IJour fuiteriavt a fugfluiratibue gbus fummit/
tttur no putrcfiat.fed putrefaetioni refifiataftud 03  oiui/
fumefi in ofld petrofa narinm:?oculo;p:? ofla ouo latern
lia:qnc voean t ofta pariš:? lic funt quicg:? boe mclius d i/ .
fcernes fi occoqucs:tiri tu eli g> olTa narium funt muttum
cauernofa pozofa vt fugiiuuates pofTint oefccndcre: ? vrn
po: fubicctus odozi afcendere ad ccreb:u:pofiea finde ab
terutracp offa oculo;p ? videbts loatm oculi: z  coLligatia?
cius efi neruo optico:? coUigartam cuis cii neruis motus
oculi.apparet ctiam locus eiu3:quia non clipofitus mul/
tu in  jofundo.^i 05  rccipcrc fpes in medio eri!icntcs:non
eminet ctiam inultum ertra in boicneabepteriozibus le/
dat :cu cos babeaf valde mollcs z  i>a(fibilc 8 . z  16  adcius
fiuc tor  tutcla in bole natura ozdinamt lupcrci iia vt a rc/
bilo ocf .endcntibus cufiodia»t:?palpeb:as vt a rebus cc
currcntibU3 an tertus cufiodiantur.otdiruimtctia tubero/
fitatcsmaptilas vteuliodiant a rebus infcriczrbusafce/
dcntibus:?a latercobuutibusificutabalio latere obuiit
nares.fr^n oculo mit funt fepte tunicc z  tres bumozes:
tunicas videbis oiuidčdo oculii in ouas partes plane z le
uiter.f.in anteriozem ?policrio:e:?in anteriozi funf.4.tu/
nicc:quarum tresprinuant ?co:refpondčt tribtts tunicis
itrinfeci6:q: vni iUap.f.cotnce no otinuat aliquain ( pftin/
do fiue intcrius.ficutergopzima eiicoznca que oicit coz/
nco:q: afTimilat cotnuin fubliatia z  colo:c.q: tranfparc's
efcztbit trafparens quatu ad coloze vt nullius cifet colo/
ris ne impediret rcceptione^omnis colozis.ftuteria fub/
ftantie folidc.qz rebus ejeterioubus cfi.ppin^uilTima. ©e
ainda eli comuncriua:qz pzeter coznei ejeterius eli conifi/
gens z velan 3 z coopericns totum oculum: z buic in par/
te polieriou (ute interiozi clitcrria tunica oicta fclirotica:
ptinuata cum ea:? interius circiidans totum oculum. po/
fic,i in parteanterfoucfl vuea oicta fic:qz aflimilat medio
folliculogranivuemgreanctriusmcdto verfus cojneam
eli fotamen quod oicit pupilla:facta vt fpes vifibilis pof/
fit p.Tucnirc vfq? ad crillalltna:? non ipediat ptopterob/
feuritatem vuce:?ciquarcn6fmt totus oifcooptus bac
tunica vuea eli triplcr. vna efi q: ab ca fuo colote viridi
ptmicco fai a.iuro confottat fpiritum vifuui: cum fit m c/
dfum intereptremos colotcs. ©ecunda caufaeli quia fi
ipfa non cfTct fpiritus vifiuus nimis a lumine eptcriou le/
deretur z rcfolucrctur ? ideo vt iiaret vnims in vno loco
in oirccto crifialline fuit bcc tunica babens vnu foiame
quod pupilla nominar .z ideo cotuigit q> fi boe fozaineoi
laratura natura velalitcr:q’imficdtt vilusitmagisimpe

it

ditur $ fi confiringatur a natura. ZTcrtia caufa cli:qa ofs
fpecies rci que videtur perucnit od oculum in figura pira
midali cuius bafie cli res vila:? cius conus eli oculiis: fi/
ueciusanguUis eliincriliallina:quarcopo:tctg^boc fo/
ramen fit iirictum:oiritur ctiam vuea bec tunica q:cčti/
netbumotem vnetim generatu ad bumcctandtim oculii
? ad boe vt fit mediurn intrtnfecus receptiuu ipč^. ? quia
tale mediti no pot cfle nifi aque vel aeris a onio: ? aer no
fKitcli tbi conferuari.ideo non fuit ibi aer fed aqua: 3tcm
quiailluccurritfpu6vifibili6acii6a oominio:? bic bu/
mo: ebrinet in vuea vt ptobibcat criliallinam app:opin/
quarc aeri cpterio:i:? vt cozncam oiliare fociat a  crilialli/
na:? vt fo:amen pupillc (let oilatatum ?,pptcrca egredit
fo:amcnvuce ? intumcfcit co:nea:?idco connngit in op/
p:opinquantibus moztt cum epiccet bic buir.o:q?co:nca
cadit ? applanat:? tune a vulgaribus oictmr q? tuc appa/
ret teia ante oculos:? cli fignum tnfalUbilemo:tis:cotin/
gtt ctiair. pzopter cius ejriccationc, cčiirictio pupille.ficut
pzopter eius multmtdinem caufatur otlatatio pupillc.? ia
potutlii vtdere noticiam pafltonum qtte occulte litnr:qicc
fiunt in oculo roite btuiis vucemtfi q>  reliat aliquid cice^
rc oe cataracta.Cataracta alite fitquando vopoz generat
aut ociccndit oe cerebzo vel a fiomaco ? perucnit tn oire/
eto pupillc ad buino:em bunc:? ej:ificns in criliallinas ?
puptliam impedit recepticncm fpep: ? q: bic vapo: in pn
cipioeft mobilie fpecies repzefentaf cum motu. 3tcm cuj
oc fe fit colozatue mouet criliallinam fm fuum colo^m:?
cum fpecies pfueucrant efle ret ejctrinfece quc mouet vi/
furmttdicat virtus vifiua res eeteruis effe motaš.? ideo
iudicat mufcas volare:aut cimices vel foutticas liipza pa/
rietem ambularc. iboliea vero bic vapo: in aquam con/
uertitur:que cum codenfatur in cataractns tranfit confir/ *
tmtaui:quefitotam pupillam cooperiat p:obibct cmni'
no vifuin.fi autem non oppillet ep  tcto:cute):ifiit a latere
fozaminisaut in mcdio.fi a latere oiminutam videt ?iudi
cat efle rem.fi vero in medio fi t iud ica  t rem efle perfozata
quia partem quam vidcrc non poteli iudicat efle fozame.
£t cx  bis nota modum curatiois cataracte cčfirmatc que
fitper manualem opcrationc3:q: non fit:q: ifia cataracta
penitus cptrabaturq: antcqg poffitcjrtrabi cgredietur to
tus burno: aibuginctte.fcd boe fit quid aamnitiponunfp/.
fozandocozneas longcapupiilo:?p:ofundatobiique co:/
neam oonccfitin oircctopupiHe.*polleaoucuntacumad
locum cataracte vel aque codcmpfatc.? tune cum ipfa im
pcllunt infra ad locum infimum:? tune cum falciationc?
alijs rebus pzobibet ipfam reafccndere.? ideo ta les actuj
non vocantcataracte curatiuusdcd vocantoepzimereca/
taraetas.? fic appa ret ribi 4“ tunica:quc oicitur vuca.cus
tliatn partcpoiteriozifiuetnteriozioaili eft tunica pum /
cta que oicit fccundino:velq: ipfa fcciida efi a fclirotica:
vel q: fecundine aflimilata.pofi ifias efi tunica aranea cir
cudans crifiallinam verfus partem antcrto:cm:au in par
tc policrioii.continuatur tirnico retino:? in medio iltarus
continetur brano: vitrcus;? in medio eius efi burno: eri/
liallinus rotundus fiue figure fpericc aun quadam plani/
tie in parte anteriozu? bic burno: efimagis verfus parte?
anterioze q^ burno: vttreus in quo locatur.? ideo biebu/
mozfactusefiadcrifiallind locandu:? ad,4Mam nutricn/
du.£t ep bis copleta efi anotbomia oculi.

C ^>e anotbomia aur is.

Je  erpedms

b nus pcrcipiatur a oeptris ? finifiris:? ante ? rc/

tro:? furfum ? oeozfum. ft ideo inlirumcnm?

. cius potuit locari in oeptra ? fintiiramon aut«

SSnotbotma

{n parte antcriojf.qj Ibi erant inftrumenta altom; fcnfuii.
miriš autem fuit figure rotunde in boie vci circularis vt
effet pUtrium capaciffuna.? cartillaginofa fuit: vt effet ob
alterantibus eptrmfccus tuta:? vt effet fonoja anus foto/
trten eft longum temunatum od 00 petrofum:in cititts co/
cauit atibns eft fpus coplanatus qui eft inftrumentu audi
ms:? eius fojamina vel caucrnofitates cooperit pannicu/
lus fubttlis coteetus ep villis neruojumaudims iom fw
piadictojurmoffa oiitcm alta quc infra bafilare funt non
bcnc od fenfum oppar-ent niftoiTo illaoccoquantur.fed p/
pter peccotutn oimittere cofucui.vcrus eft g> oe mondibu
larum offibus potes videre pjincipittm.? finem: tnctpcuc
enim o commiffura ftuc adotea que eft in ter craneu; ? ba>
ftlarein loco quieftin fine fuperci Ig ? fron tis.-: pjocedit
verfus portem poftcriojem iupta 00 petrofu;:? auricuH:
termtnant aiit adoentC 3 :qiio£ anotbomia fupj« oijd.

Cf£>e anotbomia ipondilium.
rt eppedito oiuidc totum cojpus ft;
longitudinem in ouas partea inči/
^piensacollovfcgadcaudaimtibi parno 00
icurrit collum faetum pjopter pulmone: ? tra/
^cbeam arteriamin animalibus refpirantibus.
Jn  quo funt feptem fpondiles:? fpondiles bc funt fubtilio
rcs:?graciltojcsalgs.qjabalg8 ocbent litftentari ? poj/
tari.oelatum autem oebet effe lettius oeferente. licetatite
ftnt liibtiliojes algs:fojamcn babent maius:qj ntteba eft
groflioj in colločp in aliqua parte fpondilium. quia ibi eft
pancipiu; eius:? q: funt graciles be fpondiles fuerunt on
re ? firmiter conrinuate vt non accidat otflocatio: z  lefio
ob obuiantibus eptrinfccus.poft iftas funt fpodiies cofta /
rumque funt.pg.ftcutfuntcofte.pg.feptem vere:?quincg
inendofe. -ftoftea funt fpondiles renum quc funt. v.? funt
valde grofic? magnercumfuit ftcut fundamentu; z  fuftč/
tamentum omniiim alias z  bafis.*p>oftca funt fpondiles
alanisqucfuntinplicatura:queefta oojfo ad candam:?
funttrcsminojespjcdictis:qj ocbentcontinuari cu offi/
bnsftuefpondilibuscaudequefunt parne. Ultimo funt
fpondiles caude.Uerum eft op  oebes notarc oifferentiaj
barum fpondilium:quc eft in fotaminibus čara;: per que
tuufcunt paria ncruojum:? oiuerfitates etiam earum: in
olis ftue additamentis earum:fiue fimengs vt noiatSui.
fed be oiuerfitates magis funt note in cojpoje oecocto vt'
perfectecpccato.? ideononcures.fcdfojte alb faciam
anotbomiamin tali:? feribam que ad fenfum videbo vt ( p
pofuiap:incipio.inqualibettamenfpondili eft nucba q
eft medulla fimilts fubftantie ccrebji.nift q>  vifcofioj z fo
lidioz eft faeta vt ab ipfa tribuatur fenfus z  motus tori co:
pon a capite inferius.? a j oira eft a ccrcbio oiuifo f  5 ocp
trum z ftniftmm:binc elt qi  in fuperficie eius apparet filu
oiuidens eam per medtum.f.ocjetrum z  finiftrum: tamen
non penctrat bec oiuifio velfcparatio fm .pfundum. quia
nucba eft o:ta a parte pofteriou cereb:i que non eft o uit/
fa fm piofundum. z  ejc bac oiuifione ftue fepara tione nu/
cbe tibi poteft apparerc ca quare oppilatio poteft contin/
gere in media parte nucbe:? non critin alia parte. ?idco
paralefis poteft in vna parte vt oeptra vel finiftra contin/
gere:? non in alia.a nucba autem in qualibet fpondili o:i/
tur vnum par neruoumi:qui vadunt ad oandum fenfus ?
mommmembjis oetcrminatfs:queaute fintmembiaad
c|ue perueniunt neniiilliaion benepoteft in anotbomia ta
It videri: f; oponeretaial liqucfiert in aqua fluuiali z  boe
non fpccrat ad pzcfens.? fi vis bec mcmbia cognofccrc le
ge in piima fen p:imi cano.fumma z''.ca° oc anotbomia
ucrno£o:toma nucba.? q: fpčdiles fut.50.pana nemoj;
fiit.30.? q: a cauda o:it vnuemt.30.pam z  vnum.

mcbioy

anotbomia b:acbg ?mamts.

' rrnrrlina ^comcobtacbium?

pcdem:?inctpeab:a/
b cbio:? cj:co:tica leuitenvt videao venao fup:a'

dictas:que veniunt ad cumatura bzacbij:? tac
videbis venam fup:adictamque penctrat per
fubaffellam ad b:acbium:? pjoccditper oomcfticam par
tem bjacbp.? in parte infcrio:icubitt apparet: z  vocotur
baft lica.žt in fuperio:i parte cubiti eft cepbalica que cua
cuat a capite que ad b:acbium venit fupza furculam o:ta
a venaafcendcnte ad caput vt fupja o i%i:z  in medio ifta^
eft vnua ramus cottnuatus in curuatura b:acbg cu amlx»
bus:? bec vocatur mediatvel alio nominevocotur cois.q/
liber tamen barum ouar p:occdit vlteriua vfq? ad nianii
?in filueftripartcmanu‘sapparent?illaqueeft in ter ati/
ricularem ? annularem oicimr ferlen:? cotrcipondet ba/
filice.que vero eft inter polliccm ? indicem oicitur falua/
tella ?flcbotbomaturlococcpbalice.que vero eft in me/
dio oicitur funt9 b:abg:? retinet locu comum'0 ftue bafili/
ce.poftvena9mufculosmulto9notabi0:? ebotdas mul/
ta9 ? magnas z  grofla9:quarum anotbomia perfectam in
tali co:po:e non labotes inucnire.fcdin co:po:e ejciccato ■
?ad folem per triennium alb monftraui: ? nume^ co:un»
perfeete oeclaraui:? anotbomiam talium mufculo^ b:a/
cbiojum z  manua ? pedum fcripft in lectura quas fed fiu
pcrp:imo:z c :5 0 :?4°oeiuuamenti9.eleuaergo carnofita/
tem totam vfcg ad offa: z  parno inuentes 00 quod vocat
adiuto:ium.vemm eft q?  fupta oojfum ftue pcctue a late/
repofterioa eft fpatula babens figuram fpatule lignee fu •
mi lem:quod 00 latu? eft tnferiu9:vt pectuo non impediat
?coftas.ftrictum vero eft fupcriu6 vtadiutoao cofirme/
tur:? ideo in du9 cjttremo fupcnoa babet aliqua cocaui/
tatem fuperficialem ad modu cocauitatis rotunde in qua
vt reuoluatur adiutoiium fituata eft e^tremitas rotund«
adiuroaj.cuiuscaputpnmumcft rotundum locatum in
piftideoffio fpamle.pofteatn medio obliquatverfu8 oome
fticam partem:vt plicatio ? amplc^atio remm fit poftibif
liotatctremum aliud babet quaftotia9 cmincntiae.quia
ouobus foaltbus oebet coniungi:? in medio partiu* emt/
nentiam babentium babet magis fupja quandam cčcaui
tatem:in qua ingreditur ectremitaa focilis in feriojis: que
faeta eft ad modum tnftrumenti ouriendi aquam. vt fir/
mio: fiat coniunctio ?colligantio:? ideooiflocatio raro z
oifttcultcr fit in bac iunctura:?quando fit raro eft poffit
bene reftaurari:? focileinfcrius eft Idgtus fuperioa': quia
conuenientius eft g? illudquod fuften tat aliud fit longius
z  maius eo quod fubftentatur.ambo tupueniunt. q: fiuit
grodioja in c?:trcmis 4; in medio.q: ab c^tremis oebenc
o:iriligamenta?iuncture:?in medio oebent fttitari mu/
fculi:? focile ftiperius no pjoccdtt oirccte ftcut inferius: vt
fit caufa plicationis manus ?bjacbii:poftifta ouo focilia
eft rafcta:cuiu0 oflfa fueruntplurificata vt poffit manus in
plantaciusbeneplicari? contrabi od conrincndum res
fluidas.? currentes:? fuerut o(Ta eius oeto in otiabus acie
busin qualibetacie.4.poftea funt offa pectinis oenomi/
nata fic a fojma ? figura pectinis:? fic funt.4. que cojre/
fpondc't qnattuo: oigitietnam pollici non cojrefpodct alt/
quod os pectinis.q: polic?: non eft in eadem acie C115 alqs
oigitis:poftea funtoigiti quinq? in quojum quocuncp vi/
debis čarnem in parte oomcftica: vt poffit complicari ad
captendum:? ouricie offium eomm non ledanturpjo/

pter fricationem.a latcribusetiameojiimeftmulta caro?
vt inter ipfoscomplicatos non accidat vacuttas aliqua,
qc  parte vero filueftri non efttantamultitudo camis:q:
oigitinonconiunguntur verfus partem filueftrem.poft

Crterios

čarnem vero funt cbojde qtici£ vnaqucqt ( ppria ad f ppria
venit itmetura?: ttlia cjue ad fupcrio:č venit iunctura in/
gredttur per mediurn inferioris cbo:dc.quia cquttare ca?
no potelt vt fit tuta a noemfo:-: per boe fuperio: magis cit
pjofundio: infcriori:quta longius babet ptocederc. 3tem
non cqu:rat cam ne turno: z  ineptitudo fiat in oiginsnicn
autem p:oceditab altquo la tep q: offi p:op:io oebentco/
iungi in medio oireete ■: non a latere.

CC keanotbomia miriš pedis.
f l iti rt c ’ el, enimusadoflaquefuntfun
‘I damentatotius:': fuppo:tantia

foia:-: funt ofia inferio:a. ante tamen ep ad orisi
| pueniasicrcoaa čuti; fubtilifTimevtvenas ou
asoefcedetesqramificate funta triincovene

pollep in eadč parte dt pofitus cu alps. *f>cftea fun t ofTa
Digitop.i4.q: quiiibet Digitop babet trio offa.t pollep bo
bet ouo.-: tune erunt ofla pcdis.zS.quot ailt z qui fmt mn
fculi:^ cbo:de magis poteft videri in boiecpiccatočprcce
ter fufpenfo.ficut alias oedaraui ad fenfum quddo legi U/
b:um oeiuuamenris mcmbiof. Scias triqubc;deep/
tedčtes oigitospedis oriunta‘mufculisquifunrintibia
i pteivludtri.fjpbčtcs oidtos pedis oaiut a  mulailts a

Ete fplucftri.f? pbčtcs oigitos pedis oriut a mulailts g
fut in plato pcdis.nd pars iferio: pedis fuit carnola mitu:
^ pterea vr pes magl figeret: z  cutis ob cfftb 0  no ad terra
attereretur.-r ideo in pianta pedti mulaili cotrabcntcs oi
gitos fiicrtint locari.fcd cptcndcntcs oigitos no potucrur
locari in parte fuperio:i;q: pars fuperio: ocbet efle cpcar/
nata neaggrauct pedem.

cbitis ccfcedenri8:qite qn cratin fine fpediiiu renturami/
ficabaf in ouos trucos.quo;p vhus trafibatad tibia oep/

tra.-alter ad finiltra q6 pot videri ad fenfujii co mo rami/ (Tfinis.Snotbomic Hondini perquadil!genriflime ca,

fkat etrtem oefccndens: poltea quilibet illor truco;p ra/
mificat in ouos ramos magnos.quop vnus bireete oefce
dit p oomcitica parte ribic vfcp ad oigitos pedis: 1 : bcc vo
čat fapbena:que;ppteroirectione fua flobotbomataena/
aiat a mebris nalibus z genitalibus:: ideo a  matrice: re/
mbus.-refriailis:-:bui^i-z apparet fup:a genu z  infratfupcr
cauiailazinfrain calcaneo: 1 : apparet in pcctinepedis:ali/
us ramus obUquat z  ingredit iupta iunctura? fcie. z  ideo
vocat fciatica:: ( ppterobliquitatequdbabetcircaiuctu/
ras flobotomata magis euacuat in paiTioibus iunctura;::
z apparet in oibus locis pdictis in parte tri filucltri. -po/
ftca eleua mufatl03 z  cbo:das z  vidc oda: 1 : p:imu e os fc
moriš fup:a qdfabricate funtfpodiles oozfiVi p pris totij
co:pus.in parteinferiorib; ptflidem quddd in euius pca/
uitate locata eri eptremitas rotuda canecopc:q vocat ver
rebrn:-: in medio ambop in parte anterio:i cit quoddam
ligamcntii quod alio mo pot vocari vertebtu:-: qfi bic: vt
primii refilit fo:as:tunc neceflc dt bomene claudicare: q:
crus boe clogat .z  firmari no pot: 1 : tofu no bri pot fuppo:
tarritpcccfic cit ctia vterus tabefcat.q: veneq ptrafeut in/
Kerine pptcropp:effionč:obU'quariončquoquo mooppi/
lanf :l? no pcrfccte •: iunemra b ifrop cuor ofliu vocotiur
fcia.vri oolc: d 0  oenominatus elt fciaticus.-poitca Vide/
bis os q6 vocat cana: copc qri dt maius oibus offibus q
funt in co:po:e.q:05effefuftetametii totius co:pio2is q6
cocanitate babuitmagniivt effet leue:i vt mu [ta medul/
la retiticrct.-: q: rnclius fitltcnrarep6tqri noltat ppendi/
ailaritcr.fcd qri rim ertrerna plicatu elt verftis oomdtica
‘rinmedioplicatuefc'zpuepu:bincclt qbno fuit rectum
oio.fed plicatu rim modu oictinpolt ipfum in iunctura ge/
nu funt ouo focilia ribierverfus tri parte anterio:e in inn/
crnra tila dt os qd vocat patella faeta ad modum patelle
vt iunctura fit fozrio: faeta cp ligamčtis ac ft p modu fti t
iricn t ligata:-: focile maius dt in oomdtico z  grofTius: q:
flfitd maius onus b5co:po:ts fuppo:tarc.minus dt z  fub/
tilius dt in parte filucltriaio puentes ad iuncturam q: fa/
ctu dt tih  vt fit appodiamentu maious.polt ilta ouo foc v
lia cit os cut ilta ptinuant p iuncturam caibfiue cauicitle;
noiarc ab orie illo qd caib noiat .*poltea cit os calcanci fa
bricatu ocTum-zgrofTum^uadragulatu vtpoflfit bri figi
: ftgerc totii:t,ppter ftrionč bona:': vt qrifigit čutim ad
terra non arrcrat.natura čutim groflam caloriam multaj
fub ipfo pofuir.-poltea cit nauicularc qb eft faetu ad mo/
dum nauicu!cquadiangulareoblongum.*Poltcacltrafe/

ta p>cdio:qb compofitu dt cp tribus ofribus: 1 : no ep oeto I?
cut rafeta manus.q: pes no 05 ita pluribus motibus mo/
ueri ad aliquid retinendu vt maius.fcd .ppter ftpione ba/
buit pri trta.-poltea dt peete quod copofitum cit cp.v.qz

ltigateac erro:ibus purgate:fidcli(fimccg 3mp:ciTe Uc/
netps per pieflipte^ >6onetum Xocatdlu ^ergomefu?.
mddatotfumpribus beredu Tlobilisviri.£>.Octauiant
!©cori Ciitis modoerienfis ac *£atrmj.2nno incarnatio/
nisofiice.feprimofup:amillcfimu quinqtiiefcp Centetv
mum.Scpto 3dus 3anuartas.3n nomine eiufdeoriinrt
3 efu ppt'Xui rit laus bono: glo:ia z  gratiap aerio in fccu/
la leculommSmen.

'Regiltrura.

Snotbomfa
(C3«cipit
dan do vu In us.

PETRVS POMPONATIVS MANTVANVS/ MAGNIFICO PATRITIO VENETO
MARCOANTONIO FLAVO CONTARENO/ COMPATRI CAR1SSIMO

S .P. D,

PERABAM EGO CONTARENE MAGNIFICE futuig/ut pcr has acfhuaa
ftudioiji noftratium ferias/liceret mihi Venetias muifcre/Ibicp tor magnos/ac uetc
f res amicos/&patronos meos llluftriflimos longo poft cempore falutare/<3i coram

uenerari.Tečp in primis cui ipfe quam debeo memoriam 8C  obferuantiam afiidue
praefto. Vei^ fpes mea fefellit me plurimum.Nam dum me ferme itineri prepara/
rem/incidi repente in grauem 6C  periculofum morbum: qui me mul ru ac diu uexauir. Interim
to to illo ualetudinis noftrae tempore/uentitabant ad me quottidie officii caufa / ut a/ToIet fieri/
complufculi auditores/& familiares mei/docii fane oC  perhumani uiri. Qui mihi moleftiam illa
multis modis lenire conabantur.lnterdum etiam uariis ac diuerfis quefljonibus languenteexci
tabant.Demum nefcio quo faro illata cft  difputatio de imortahtate animat. Super qua re coadu
omnium qui aderant/multum ac copiofum lermonem habui:quem poldea diligentius repetitu
&C  ordinatum emittere placuit tibi^ nominatim dicare. Vt quoniam loco^c interuallo diftračh'
prohibemur ueras audire 8C  reddere uoces/certe f criptoiji meoi^.quahacu<j fint/uinculo aftrin
geremur.Et quo folo datur modo/tecum fabularer. Tu pro tua benignitateMunufculum no/
ltrum/hilarifronte excipies/fit licet tanto uiro quantus es Tu/mimme confentaneum. Vale.
Calcendis Octobris.M,D.XVl.

PETRI POMPONATII M ANT V A MI TRACTATV5 DE IMMORTALITATE

ANIMAE.

PROEMIVM continens intcntionemfcu Libri m arena m & caufam intenrionis.&c.

R ATER HIERONTMVS Naralis Ragufeus Ordinis Predicaroa: / Cu aduerfa
laborarc ualitudme/Sicuri eit Vir hujnanifTimus/noftri^ amanriflmius / ad nos Te
f frequennus recipiebariCum^ quodam die minus meuexaria morbo confpicercc/

Vulm adeo demiflo fic orfus eftrCariffime Preceptor/fuperioribus diebus cu prv
mu de carlo nobis exponerevpnenifTcT^ ad Iocu illu in quo Ariftoteles/ingenirum
& fcorrupribile couerti pluribus argumetationibus corendir odčdcre/DuiRi diui Thoma: aqui
naris pofirionč dealoRi fmortalitate qq uera/& I fe firmifTima nullo paflo ambi<?eres/Ariftotelis
rame dičlis minime cofonarc cenfebas:eapp mTi ribi moleftu efTer abfre duo ftelligeremaxime
deIidcrare:Primu.f.quid reueIarionibus/& miraculis femoris/pfiffendacp pure infra limites na
rurales hac in re fenris.tAIrepe uero/qua na fenrentia Ariftorclis in  eade mareria fuifle cenfes: Ac
ego qum omniu ibiaftanriu/ide maximu defideriu ccfpicere (Er.n.mulri adcrar)Sic tucipfi.Di
Iečhflime fili uofcp ca:teri/Et fi no pa^ peris/alriflimu.n.huiufmodi negoriu eft/cu oes fereillu/
dres Phylofophi {hoc laborauerinr: Quonia rame nonifi requa poflum/quid.f.exiflimepoftu
las farile &.n.eft hoc ribi aperirehdeo libenri afo ribi moregeraiOetep: uero/an ira fe habeat res
ur exiffimo.peritiores cofules: Rem ig itur deo duceaggrediar.

Caput primu I quo oftedirur hominen efTe anapiris natura: mediu^ Irer mortalia/Sr imorralia

NITIVM aurem cofiderationis noftrae /hincfum eridu duxi/homine.f.no fim
plicis fed mulriplicis/no certa: fed ancipiris naturam elfeSnedlii^ inrer morta/

Iia 5C  Imorralia collocarithocaut uidere aperru eft fi eius efienriales operand/
f nes ex quibus ečntiae norificarur infpexerimus: Eo &:.n.quod uegeratiua:/<5£

fen firma: opera exercet/quae ut.s.de ala Sč.z.de  generarione afaliu capire. .rra ef  ‘ ac p**-*' •

dirur/fine inftrumcto corporalicaducorp CAerceri non pofTunr^morralirarem, l - ■

induiri Eoaurquod inrelligir&uulr/quaeoperariones/urprorulibrudeaia/ ’

g! prim o de partibus afalium cap.primo: Er.z.de generarione aialium cap.>habetur/fine fftru
mero corporali exercentur:qd feparabilitatc &C  i materialitatearguut/haK: uero fmorraliratem
frer imorralia conumeradus eft. Exquibus tora colligiporcoclufio/non fimplicis.f.naturxefle
cu rres aTas ur fereira dixerim includariuegerariua uidelicet fenfitiua / &:intellečhua: annpirčcp
natura fibi uendicarc/cu ne® fimpliciter mortaIis/neq? fimplicircr Imortalis exiftar/ue^ utracp
narura amplečIiturtQuappDene enunciaucrtlr anriqui cu ipfam inter aererna reporalia fiatu e

runr/ob eam caufam:q? ne® pure a:rernus/ne<p pure reporalis firicu de utracp narura parriciper:
ipfi® fic in medio exiftčri data eft poteftas utra uelit natura induatfquo fačtum efltut tres modi
hominu inuenianrur:Quida nacp inrer deos conumerati funt/Iicerp pauci. Er hi funt cjui fubiit
garis uegerariua/& fenfitiua/quafi tori roales cffečli funr:Quida uero ex toro neglečlo itelle&u/
folif® uegetariux/&T fenfiriua: incubčres/quafi in beffias rraTmigrauerunr: Er hoc forraifis uo/
luit Apologus pyrhagoreus cu dixitafas humanas in diuerfias beflias tranfire: Quida uero puri
homines nuneupari funtrEt hi funt qui medioerfrer fecundu uirtures morales uixemt:no rame
ex toro inrellečlui ineubuere ne® prorfus uirtutibus corporeis uacauereiho^ rame modorum
unufquif<^ magna her larirudine/ficuri uidere aperru efl;Huicetcofonat quod i pfalmo dicitur
fvlinuifli eum paulominus ab angelist&c.

LA/


i y

inf' “D  j!

Caput.s.in quo ponuntur modi quibus dičla mulripliciras humana: natura: inrelligi potefl.

Ifa itagi mulriplici/ancipirig? hominis natura/no ea quidc qu^excopofirione materiae
a & format refulrar/ftd ea que ex parre ipfius forma: feu anim^.Videndu refiat eum im

morrale/& morrale oppofira fint/qua: de eode affirmari nequeut/meriro quis ambigec
quo fieri modo poffir/ut ha:c fimul de humana ala dicaturtErenim hoc uidere non Ieue:Quare
uel una 8i  eade natura ftaruef/qua: fimul mortalis & fmortalis fit/aut altera &3ltera: quod fi fe
čudil def .hoc tribus modis inrelligi porerit: Aut igr fecudu nume^ hominu erit numerus mor/
ta!iu/& fmortaliu/urpote in Socrare erir una Imorralis/SC una aut dua: mortales /8C  fic de catre/
ris/fic q> unufquifcp homo ,ppria mortalcnv<3C fmorralem habear: Aut porius in olbus homini
bus una tantu ftatuetur fmortalis/fecundu unumquecp aut homine mortales funt diflributse 6C
mulriplicau^ an magis ccoucrfo:imorwlcm muiriplicati mortaič uero olbus comunem pone

JV ti-

mus.Si uero altera pars mag is eligatur/uidelicet q> p una & eadem homo fit mortalis:& fmorta
lis /cu fieri no pofle uideatur q> oppofira de eodč cficanru r/fimplidter fieri nequit:ur eadč fit mor
tal is/oi  iniortalis, Veijc uel fimpliciter erit fmorralis/& fecudu quid mortalis/aut porius uice uer
la dimplr mortalis.Tecudu quid uero fmortalis/an magis ut rugj/ fecundu quid amplexa eft.f Te/
cudtlquid mortalis.'«: fecudu quid imortalis. Hiserenim tribus modis fatis conadičtioeuirari
poterit.Colligčdo ergo/fex modis iftud imaginari poterit/ueluti difcurenti < 3 C  colligeti apparet,

Caput.Tertium. in quo ponirur modus affirmansanimum fmortalem efle unu numero/
m or tale uero efle multiplicatu:que modu Themittius 8 i  Auerrois infequti funt.

Xiftis igitur fex modis enumeraris.quatuoracceperunriudices/duo uero euanuerunt.
e  Nullus etenim pofuirinmaterilae multiplicari materiale uero efTc unum numero. Ht
hoc rationabilirer.Quonia inimaginabile eft una rem corporea efle in tot diftinčtis lo/
co Si  fubicčlo.Et maxime fl elt corruptibilis.Similiter nullus pofuit eandem rem atquahter efle
mortale Si  imorrale/ficuti nihil a^ualiter por coflitui ex duobus cotrariis / fed Temper oportet
unu alteri praedominari.*utprimo de carlo textu 8 i  comento.7.&.2.de gencratione.47. Et deci>
mo methaphpficae.23.Er in.2.Colliget planeoflendirur. Sigillarim igitur uidcamus de illis qua
tuor refiduisjAuerrois iracp.Et utexiftimoanteeum Themiftius cocordes pofuere afam intel/
Iečliua realiter diflingui abafa corruptibili/ueiji ipfam efle una numero i ofbus hominibus mor
tale uero multiplicata.Prim 1 aut dičti ratio efl/quonia cu uiderut Ariflorele fimplicirer ,pbare in
tellečhl poflabilč efle fmixru Si  fmareriale/< 3 č p cofeques arrernuofacp eius uerba ad hoc tendere/
ut infpicienri libros de afa liquet. Crediderutg? rationč Ariflotelis in Te uera efle affirmauerunc
fimpliciter frellečtu eč fmortalč.Quu aut ulterius uiderut afam fenfitiua 3 i  uegetatiua de nccefli
. tate in fuis officiis organo corporali indigcre:ut ex locis Tuperius ritaris apparer/taleautem de ne
ceflitate corporeu 8 i  caducu eft/cocluferut tale afam fimpliciter efle mortalem. Ve^e cum fieri ne
queat:ut eadč res fimpliciter 8 i  abfolute mortalis či  fmorrahs fit coačti funt pon ere f morale a
mortali realiter diflingui.Themiftius quog? in hanc fentčria trahere conatur Platonč/inducit^
uerba platonis f Thimeo qu:e manifefle uiaetur hoc praetedere. Quod uero unicus fit ftellečlus
in ofbus hominibus/fiueagens fiue poflibi is ponatur/patere pot ex eoquonia apud peripateti/
cos e celebratappofitio multiplicanone indiuiduojp. in eadč fpecie no pofle efle nifi p materiam
quantam:ut.7.&.i2.methaphificx/<Si.2.deafa Tcribitur.Quo aut modo foluantur dubitariones
cotra hunc modu:apparet co^ libros Si  fuoiji fečlato^ intuendo.Hic.n.intendimus a breuiare/
folumcp referre que neceflaria funt.

Caput.quartum.In quo dieta Auerrois opinio impugnatur.

Vaufs harc opinio tempeftate n odra fit multu celebrata/& fere ab ofbus p  coftanri ha/
q bcaturcam efle Ariftorclisfmihi tamen uidetur quod nedu infefitfalfiflima/ue^in/ '

inrelligibilis oi  monftruofa /&ab AnflQ£elej>rorfus al 1 ena, Imo exi fti mo quod tara £a/
tuitas nuuq fueritab Ariflorele nedu credita/ue^ excogitata.Et primo quide de eius Falfirate ni <
hil noui inrendo adducere/Ted tanni lečtorč remitrere ad ea quar larinoiji decus Diuus Thomas
aquinas 8i in libro ,pprio cotra unitate frelledus/dC in primapartefummse &in.2.libro contra
Gentiles/& in quaeftionibus difputaris de afa /Si  in multis aliis locis Icribit.Etenim ra luculeter/
ta Tubtiliter aduerfus hanc opinioneinuehitur/ut fentenria mea nihil inraetu relinquat/nullacp
refponfionequaquis p Auerroeadducerepot impugnaradimittir. Toru.n.impugnar/diflipat
& anihilat.Nullucp Auerroiflis refugiu reličtu eft/nifi couitia Si  maledičta in diuinu 8 i fančtifli'
mu ui^._Sed quo ad fecudu.hrec paucula quae mihi plena fide faciut adducer fiatu fiVidelicer hoc
alienu cč ab Ariflorele. Vci« hoc efle figmentu Si  monftru ab eo Auerroe cofičtu^imo quonia_
tališ afa intelldiua/uel habetaliqua operatione omnino independentč a corpore/ranqa fuoiecto
& obiečto/uel nulla.Secudu dari non pot.Quu fibi repugnet Si  rationi.Sibi quide/quonia in Co
mento.i2.primi de afa in fine comenti h are dicit.Et no intendic per hoc/hoc q> apparet ex hoc Ter
monefupfirietenus.f.quod ftelligereno fir nifi cu imaginatioe/tuc.n.ftelledus materialisentge
nerabilis Bi  corruptibilis ficut frelligit AIexader. Ex quibus liquet m ftellečlus fecudu Auerroem
habet aliqua oparionč ofo independčte a corpore.Rationečt lflud hrmaf. Quonia ftellečlus no
eft forma cofti ara in ee p fubiečtu/ergo/no depedes a Tubiečlo in efie/ergo ne^ in operari.QutJ
operatio infequiturefle. Ver^ quod hoc Arifloteli no cofonet/eiufq5 fentenm cotranerur.Taris
patet- Cu Arifloteles in fine citati texms.i2.primideafa dicat inrelligere aut efle phanthafia auc
no efle finephantafia,Etquis ibi coditionaliter loquamr .Terni tamen deafa rextu.?9.clariflime
dicit q> non eflintelligereabf-p phantafmate quod experimento comprobatur. Nullo igimr
mododntellečlus humanusfecundum Anflotele habet operanone prorfusa corpore indepeiv

dentem.q<J eft oppofitum concefli.Ad hoc non uideo aliam refponfi 0 ne nifi argumentu often
dir de inrelligere humano Si qaarcnas per eum intellečlu horao dicitur itelliges. Sic.n.uerificat
9  temper indigetphanthafmate In intellečlione. n. noua Si anre adeptionem illud manifctluin
cft.in intellečlione uero ceterna.fiue in ipft adeptioneillud etiam ueritarem tener.Cum fecundu
ipfum/intellečlus poflibilis difponatur ad fufceprionem intellečlus agentis tanq forma per ha/
bitds fpecularfuos quidependent in Conferuari auirturefenfiriua/unpfe in Comento. 3 < 9 .rerrii
deanima dicit Verum H fecundum fefummatur intellečlus nequaqua a phanrafmatedepender.
Quamuisautem iftudfacis ingeniofedicatur/nihil ramen uiderur proficere.Quoniam fecundi
comunem diffinitionem anima: /Anima eft ačlus corporis phifici organici oic. Ergo afa intelle
čhua eft ačlus corporis phpfid organici. Cum ita<s fecundum efle inreHečlus flračttis corporis
phifici organici/ergo Si in omni fuo opere depencfebit ab organo ant rančj Subiečlo/ aut ranqua
obiečlo/Nuncj ergo totalirer abfoluetur ab organo.Huic forre dicitur q> ita eft de anima ficut SC
de Cseteris inrelligentiis.Er enim Comenraror ipfe rertii deanima comento. M.ponit ipfam efle
ulrimam inrelligenriarum Cartera autem lnrelligenrbe/duplicirereonfiderari poflunt. Vno mo
do infe/Si non utačluant corpus Gelefte/Si fic non funt animae.habentcp operariones nullo mo
doa corpore dependentes/ficut intelligere/Si defiderare.AIio aurč mo cofiderari poffunr utačlu
ant corpora catleftia / SC  fic coue niteis efle animas.immo 8C  dara difFinitio deanima. Sicetenim
funtačlus corporis phpfici organici 'licet faris requoce illa diftinitio dicatur / ut ipfemet comeiv
tator in comento.f.rertii de anima dicit.Sunt erenim corpora Cseleftia animalia ut.S.de phpfico
audiru. j  .de Caelo/Si.i z.merhaphificae ponit Ariftoteles licer fatis s  quoce. ficut oi ipfe comenra
tor in libro de fubftantia orbis dicit.Quare Si anima intellečliua duobus etiam modis confidera
ri poterit. Vno etenim modo ur eft infima inreliigenriaru Si non in ordinead fuam fpheram.f.ho
minem/Si fic nullo modo dependeta corpore/necp in efle/necp in operari.Quafe neq? ut fic eft a/
čtus corporis phpfici organici. Alioautem modoconfiderari poreft in ordinead fuam fpheraoa
Si fic eft ačlus corporis phpfici organici. Quare non abfoluirur acorpore ut fic / negt in efte/necp
in operari. Q uapropter ur eft forma hominis femper indiger phanrafmate in operari /Sed non
fimplicirer/utfupra.Etfeamdum iftum modum foluiporeftufitara dubitatio, f. quomodode
anima intellečliua confiderat naturalis / cum tamen primo de parribus Gipite primo dicat / non
fpečlaread naruralem de inrellečtiua cufitmouens non mota Si Reliqua quse ibidicuntur. Sol/
uitur inq quoniam qua anima eft naruralis eft. Immo fecundu hanc confiderarionem confideran
tur inrelligentise a narurali/qua uero anima humana/inrellečlus eft / merhaphpfici negorii eft fi/
cut Si casteri intellečlus fuperiores. fed re uera hxc refpofio multipliciter uiderur deficere.Im pri
mis  quidem/quoniam fi idem iudiciu eflet de anima humana quod Si de carteris intelligent iis/
quando in.n . methaphpfica? Ariftoteles tračlarionem facit de inrelligentiis/ 8i de humanaan i/
ma per tračlare debuifiet / quod tamen minime fecit. Pne terca / fi idem eft iudicium de huma/
no intellečlu quod Sideinrelligenriis/cur igitur Ariftoteles te Atu commenti .uigefimi fcxti
fecundi phyficorum ponit terminum confiderationisnaturalisanimam humatiam quoniam
H  intelligat Ariftoteles quantum ad quia eft/falfum eft Et enim quia eft dei/ Si intelligentiarum
naturalis demonftrat Et per ipfum comenrarore primi deanima comento. 2 .Si comento. >6. 12 ,
methaphpfica? diuinus haec accipit a narurali.Si uero I oquatur čjtum ad quid eft.fatis pater fecu/
dum refponfionem datam non ptineread naturalem.cum utfic fitmouens non motum.Immo
ut dicit refponfio hoc uoluit Ariftoteles imprimo de parribus Capitulo citato Amplius/ Ridicu
lum uidetur dicereanimam intellečliuam quar eft una potenria numero duos habere modos in
intclligendi.f Si dependentem/Siindependente a corpore. Sicerenim duoefle uidereturhabere
Etenim intdligentia Si fi fit intellečhis 8i anima Si in fuo intelligere non indigetcorpore in mo/
'uendo aut indigeat corpore.Verum localitermouereSiintelligere/Suntoperarioes ualdediuer
fse.In anima aute ponuntur intdlečhones quarum una depender a corpore/altera uero eft fimpli
citer abfoluta.qd non uidetur confonum rationi/cum unius operationis refpečlu unius Sieiufde
non uideatur efle nifi unus modus operadi.Praeterea/Super f luum uiderur Si in credibile q> umi
numero habeat infinitas fere operariones refpečlueiufdem obiečlifirnulhocautefequiturfecil
dum opinione.Ouia ille intellečlus intellečlione aetema inrelligitdeu/8iintellečlione noua/tot
habet intellečliones refpečlu dei/quot homines deu intelligunt.hoc autem uidetur efle puru fig
tnentu/utex multis apparere poteft.ueru fi intelligeria intelligat finecorpore/ non moueataute
Jocaliter fine corpore/nullu incomodu fequitur,Cu intelligere/8i localirer mouere/ fint operatio
ncs ualde diuerfoa: genea£/unacp fit fmanens SC  altera tranficns/cu totum oppofitum contingat
de afa iritellečliua.EtenlambaE/Si funt intellečlioes Si ambs opanones imaneres.Secudo ad priči
pale/quia fi fecundu Ariftotele afa intellečliua eft uere Imaterialis.ut fingit dičhis comenraror oi
iftud no fit p fe notu/imo nuuime dubiu.oportetp aliqua euidenna manifeftarnModo ad infe/

parabilitatem concludedam fufticitfecundum Ariftorelem q> fit uel uirtus organica / uel fi noti
organica faltcm q> fine obiečto corporali non politi cxirc in opus. Dicit enim remi. duoded/
mo primi de anima/g> fiue inrellectus.fit phanthafia/fiue non fir fine phanrafia non conringir ip
fumfeparari. Cumaurem feparabilitas mrcparabilirari opponatur difiunčtiuag? affirmatiua
contradicir copulatiute affirmatiua fačtat de parnbus oppofiris fi igirur ad infeparabiliratem fuf
ficitalternariue/uel efle in organo ranquam in fubiečto / uel ab tplo dependcre ranquam abob/
iečto/igirur ad feparabilitarč coniunčtim requirirur nccp dependcre ab organo tanguam afu/
biečto/ necp ranquam ab obicčto/falrcm in aliqua fui operarionc.cum aurem iftud fir de quo eft
auseftio quomodo ergo certificabir Auerrois aimam efle immor ralem .prasc ipu c cum dicat Ari
ftoteles q> necefleeft intelligenrem phanrafma fpecuLari:&: qlibcr homo hoc erpentur in femet
ipfio.huic fortaflis dicirur q> illa ratio rerrii de amina fimpliater probat animam efle immatena
lem/eo.feilicet quia recipitomnes formas matenales. Ex quo poltea euidenter concludirur q»
habet operationem omninomdependentem/cum operarioinfcquarur efle. fedhoc non uide/
tur ualerc / quia illa ratio Ariftorelis fupponir q> inrelJečtus moucatur a corpore.cum dicat intel
ligerecfie licut fcnrire St  mrcllečrum poflibilem efle uirrutem pafiiuam / inferiufgj dedarat/
fuum motiuum eft phanrafma/fed q>indigerphantafmate eftinfeparabilea materia perdieta.
„ igitutilla ratio magis ,pbar ipfum efle materialem čj immarerialem fed adhuc forre dicirur q> ex
co q> inrellečtus non indiger organo ranq fubiečto,. ide o elt fimpliciter imniaterialis/quam ratio
nem facitimmediate Arifto.poit dičtam.uerum iltudnon uiderur proficerequiaueI folailla/
codirio fufficir/uel requirituralia.f.q> n5moueaturacorporeo.fi ambav ftatargumčrum priusr
fi illa foladeftruitur iudiciu Ariflorclis cu ponat ambas ee requifiras.fed fortaffis adhuc dr/q> re
uera una fola requifira elt.no fdigere.n.corpore rang fubiečto abfolute iferr efle potetia imateria
h  lc8C  e couerfo.quia rame cu hoc q> fmaterialis cft/SC habear aliqua operarione oino indepedente/
Er eni fi fmarenalis elt/aliqua het fdepedente St  ecotra.Quoma tame cotingir ultra indepeden
dente/ab obiečto hear Sc  dependen te/ne forraflis aliquis exiltimaret cx  eo q> aliqua het depedente
oem hčat depčdenre.ideo lllud appofuit Arifto.Qd fi ftelligere n5 eet fine phatafia/Sic q> f omni
oparione pharafia fdigirer/ldubirater ftellečtus eet infepabilis.fcd iftud no ur pofle ftare.Primo
'  quonia Arifto. fupfiueappofuifler illa codirionecu alrera fitfufficics ad fferčda coclufione.adne
phaš eft taro afci ibere phplofopho. Secudo quia fi ex  eo q>  Irellečtus i omni fuo ope fdiget phan/
tafmare Ifertur g> ipfe fit ifepabilis/ hoc no pr cč nifi quia eft orgaicus fecudu pofitione.Dico auc
<• orgamcus fubiečtiue.fecudu.n.data couerturur organicu fubiečtiue/& uirtus marerialiscogno/
fcitiua.Quare 6C  no organicu fubiečtiue 8C  fmareriale.Dicere ergo fdigere femp corpore rang ob
iečto/eft fdigere corpore tančj fubiečto. Er fic nihil nouu diceretur cum dixit/Si inrelligere no eft
fine phatafia/na ee phanrhafia er nuq ec fine pharafia fimplicirer couerrurur.Et unu declarar alte
ru.Efler ergo fimileac fi quis dicerer/fi forres no eft homo uel no eft afal rarioale/no eft difciplina
bilis,Qui lermo cjcu fir ridiculus &alienusa maieftate Arifto. iudicio alioru relinquo, Amplius
quado aliqd herduas as ueriraris.una ablara oC  alrera remancre.no minus lllud remaner.ut ex(e
notu eft.cu ad uerirare difiučftua' fufficir una parte efle uera.fcd inrellecru infeperabile ee a mate
ria uerifiarur quonia eft pharafia uel no eft fine pharafia ur patec prfode afa.Remoto igimr q> fit
phatafia/no minus uerificaretur ipfam ee mareriale.du modo no ečt fine pharafia fed fecudu poli
tione iftud eftfalfu.quia fpoflibile cit fecundu eam frellečtu ee ifeparabile St  noee pharafia.Cum
apud ea illa couertatur ergo pofitio pones organicu fubiečtiue SC  materiale couerti. SC  pariter op
pofita eo^.f.no organicu fubiečtiuce SC  immareriale couerti falfa eft.adhucquandocu^ alicui rei
duo modifub difiuctioneaflignarur res illa indiffererer pr abalrero lllopcfeparari/aur falrem ab
uno illo^ipfaremanete.Exepligraria:iIliberalitas duplicirercoringir.Autpauaririaautpprodi
/ galirate.ideo 8c  reperirur illiberalis auarus fine pdigalirate.Er illiberalis ,pdigus fineauariria. Si
n.fepari no poflenttnoeent uriqp duo modi illiberaliraris.fed au t in uice coinciderekaut ambo co
pulariue 8C  no difiučtiue.*neceflario cocurerer ad illiberalirare. Et.n.fi nullus illiberalis eet: nifi fi
mul pdigus SC  auarus eer no rečte diceref ad illiberalirare requiri prodagilitare uel auariria.Sed
^pdigalirarč 8C  auaritia coiunčta coftiruereilliberalirarc.fi igirur ad infeparabilitate animae fufficic
ipfam efle pharafia uel no fine phatafia, uel igirur ftat ipfam efle infeparabilem fine altera earum
coditionu indif erf rer uel falrem derermfaretfi primu ergo ftabir qd frellečtus non fit fine phara/
fmare;& ram e. .-n o fit pharafia Er p cofequens q> femp indigear corpore tanq obiecro/St no rana
fubiecro.qd e corra cocefla ab aduerfario fi uero def fecudu.uidelicet q>  determfate SC  no fdifferc
tercu fieri nequiruraiiqd' ldigear corpore tanq fubiccro SC  noranq obiecrofejgo: ftabir qdindi/
gebit tanq obiecto St  no tangfubiecrotergo idem q>  prius. Amplius fecundum pofitione. inrelle/
crus haberalig operarionem omnimodependenrem a corpore. cum iftud firdubium: haber per
aligd' fignum cerrificari.Etnon eft alius fmgere per ^ certificari poflit nifi qufa lpfeimmateria/

■■DH

' uel fi non
i.duodecv
:onnngit ip
affirraatiua
lliratcmfuf
ura abob/
quam ih/
'dequoeft
■ndiatAri
ir mfemct
immareru
dudi tur cj>
: non uide/
idicatintei

:rdich.

in/

der acorporc rangfubiečto primum dari no poreft >tu quia ficeffetperitio pridpiicu mtčdentes
jpbarc intellečhim in aiiquo fui opere uo depedere a corpore affumimus quia ipfe Imarerialis eft
Er probances ipfum effe unarerialem/accipimus n, in aJiquo opere n5 dependec a corpore rum
etiam quianullum eft tale medium in quo non jfumatur ipfum intelJectum non dependerea
corpore tanquam ab obiecto prima 8C  enim dcmonftrario tertii deamrna probar inrellecrum ef
fe immarerialem,quia recipitomnesformas materiales Modocum tale recipere confiftit impa
n ur lbidem dicir Arirtoreles ergo mouebirur a re corporali cC fic indigebit corpore ranquam ob
iecto fecunda demonftrario eftgTpccies intelligibilis non reapitur in organo led in ipfo inrelle/
ctuergoidemg^priuscum recipere fit pati. Gportet igitur diccrealrei um membrum uideli/
cer/ medium effe quia non indiger corporeranquam fubiečto / hčer tanquam obiccro. Quod
fi fic eft undc igirur eft ep Ariftoteles atrent um faciens audirorem in prohemio de anima d mr/
neceffarium eft praeinrelligere de fuis operationibus:fubdit<ji/fi inrelligere eft ficut phantafia/uel
non fine phantafia non conringir ipfam feparari.Quareadconcludendam feparabilitarem in fe
parabilitati oppofitam/oportet coniuncrim fumere / negi effe phantafiam- & in a!iqu 0  fui ope/
re non dependerea phanrafia.Erper c5fequens non dependerea corpore tanquam fubiecro/ne/
ranquam obiectoffaltem in aliquo fui opere/q<f eft oppofirum concefti.Hoc irerum ficflrma
turperaduerfarium/indigerecorporetanquam fubiecto& effeuirtutemmaterialem conuer/
runtur.fiia eriam oppofira conuertuntur.uidelicet Non indigere corpore ur fubiečto/& effe uir
turem im marerialem . Nam pofteriorum primo/fi affirmario eft caufa affirmarionis / negano/
negacionis. Quid igitur Ariftoteles ad marerialirarem concludendam 3ppofuit prererphan
tafiam non effe fine phanrafia peccar.n.per fallatiam non caufe ut caufa quando quidem prarcifa
caufa materialitaris eft non indigere corpore ur fubiečto. Quod euidentiffime fic irerum firma
tur.Quoniam ad imaterialitarem preter non indigentiam corporis utfubiečti/aur neceile eft ul
tra hoc non indigere in aliquo fui opere determinato corpore tanquam obiečto/aut illud non ne
ceffe eft.Secundum dari non poreft per concefla/quoniam non indigere corpore tanquam fubie
ero Er in aliquo dererminato opere non indigere tanqua obiecto conuerrunrur. Quare pofiro
uno ponit rcliquum.Reftat igitur ut in marerialitas copulariue urrugs cxigar.Quarecum mate
rialiras fmarerialirati conrrarierur ad ipfam marerialitarem futficier indigere corpore tanquam
fubiečto/uel corpore tanguam obiečto.uel igirur feparabilia funt ifta/& hc non conuertenrurq>
eft contra conceffatuel inleparabilia erunr.Er fic fub difiuncrione non erunt affignanda / qd' ta/
men facit Ariftoreles ultima autem fequela patet:quia quod difiunctiaeenunharuralrernatiue
uerificamr 6C  non copulatiue.decimo.nacp methaphyficaM7,texru.Etcomentaror.}.Gdi,f6.cS
mento.Er boetius in libro defplogifmo ypporhenco/d:cunt inteiogatione 8C  difiunčtiuam ua/
nam 8C  ridiculam effe in qua omnes parres uerificanrur.Er ulrra: tuc copulariue affirmanue co
tradicere copulanua faeta de partibus oppofitis/&: no difiunctiua:qd' apertiffimefalfum eft.qua
proprermfallor/comenraror.DiuusThomas.etqLiicuq3fenrirAriftoreIemcenfere humanum
inrellecrum uere effe immortalcm/longe a uero diftar.Prerera mirum eftqd' Ariftoreles pofue
rit intellectum aliquando inrelligere fine phan ra fmate / &C  ramen in omnibus Iocis dicat q> non
eft inrelligere fine phanrafmare.Non enim debuiffer ram abfolute proferre. Tertio ad principa/
le/quoniam fecundum comenrarorem oporrerponerefelicitatem humanam in coppulatioe in/
tellectus agentis cum poffibili/ficur ipfe terni dcamma.>6.comenro manifefte oftendit.Sed qua
uanum fi t ho c/8C  Ariftoli diffonu non difficile eft uidere.uanu qde/quia inquantum tradutjt hi
ftorie/nullus uf<p ad h ec tem pora inuenrus eft.Et fic finis hominis irritus eft/eum a nullo atrin
gatur.immo a nullo atringi poreft.Cum media ordinata ad illum finem haberi non poffint. mi
poffibiie nangi eft aliquam hominem fcire omnia ut dicir Plato in.ro. de republica. Necp eriam
fpeculabilia/immo nulla fcientia perfeete habira eft ufg? ad prefenrem diem ur experimento pa
tet.Qd' etiam fit contra Ariftorelem manifeftum eft / quoniam in libro Ethicorum ubiderera
minar de ulrimo fine hominis in eo q> homo/ponir ipfum in habitu fapientiali. Ne^ quis dice/
re poreft libram illum non fu iffe perfectum/cum manifefte in fine libri lllius / & epilogat / dC  fe
ad libram politicorum conrinuari. Quare uehementer non poffum non mirari / Cum afcribac
Ariftorel i hanc unitatem intelJectus quando quidem in nullo loco hoc abeo ponarar, uerum in
fecundi phyficorum texru .uigefi mo fexco ubi de anima humana mentionem facit/dicireas eiTe
multipIicatas.Dirir enim fic ufcp quo Cuius enim caufa unum quodcy 5C  Circa harc que funt fe
parare fpecies in mareria homo enim hominem generat ex mareria 6Č fol/unde manifeftum eft
g, no una folu/fed mulras pofuit. Aliud er eft de illa copularioneicu neg? aliquis rapertus eft tališ:
neg? Ariftoreles aliguid dixerit.Quare mihi uidef cu hoc 5 eft figmetu i  fe.fit et corra Ariftot,



f

Caput. Quintum in quo ponitur alrer modus afTerens intelleftiuum reali
ter diftinguiafenfiriuo.uerum numeraraad numerationem fcnfmui.

Biefta igitur prion' opinioe tanq in inrelligibili/ eft alrer modus de enueratis couenj
cns cu primo qtum ad lllud q> intellečhuu realiter diftinguirur a fenfiriuo:quado qui
a dem corradi&oria uere de eode dici non poflunt.ueru in altero ab illo diftat.Nam fe

cundu numerum fenfinuorum pon ir numeru inrellečhuoru.Socrates na cp diftingui
tur a Plarone.*ut hic homo/ab illo homioe/no eft autem hic homo nifi perinrellectu
Ut efiam ipfe Auerrois in comento primo terni de anima fatetur. Quare alrer eft ftelledhis focra
tis ab intelledu Platonis.Etenim fi unus amboijd efler intellečius/amborum eiTct ide efle 8C  ope
ran".fed quid ftulrrus ercogitari poteft fVe^iet  hi fic conformes inter fe ipfos diuerfificatifunt,
Quidam.n.ipforum pofuerur aiam magis f e habere ad hominem ut motor ad motum: q ut for
ma ad rnateriam.Ethaecuidetur fuiflemens Platonis imprimo aleibiadis dicentis hominem ef/
feanimam utentem corpore.cuiuidenturconfonareuerba Ariftotelis Ethicorum nonodicen/
tis hominem efleintellečhj. Alii autem oppofitum afleruere dicenres animam fe haberead ho
minem ut forma ad materiam 8C  non folum ut motorad motum. Veriufcp dicendum homine
efteccmpofitum oranima & corpore.‘q ipfum eiTeanimam utetemcorpore.Catteraautequaeab
eis adducunturfnoftro propofito non funt neceflaria.

Caputfextum in quopratdičlaopinioimpugnatuit
Hicaute modus fecundum utrucp membrorum a Diuo Thoma in prima partefum
mar.*& in multis aliis Iocis impugnatur. Et mea fententia abunde 8C  mamffefle.Si.n.
h homo non componerctur ex materia &L  forma, fed ex motore&moto, non maiore

haberent unitatem q' boues & plauftrum. Mulracp alia incomoda fequuntur quaeab
eoadducuntur.Ponereautem pluraliratem formarum fubftantialium in eodem c5
polito ut aflerit Secundu membrumthoc ab Ariftotele': 8i  a multis poripathetidsuideturalie
numuerum duoadducaperqueomnesfuperiores modimihiuidentur&a ueritate: 8t  abAri
ftotele remoti. Primo quidem hoc uidetur experim enro contradicere. Ego na<^ qui haec feribo
multis crudatibus corporis anguftior:qd opus eft fenfitiuse. Idemcp ego qui crucior dffeurro p
caufas medidnales utlrdfellam hoscruciatus.qdnifi perintellectum fierinon poteft.Si igitur aj
teraeffeteflentia qua fentio.*& qua intelhgo.quo igitur modo fieri poflet ut ide qui fenrio fim
file qui itelligo. fic etenim dicere poflemus q?duo homines fim ul coniuncti fic mutuas habent
cognitiones qd Ridiculum eft.Quam autem huiufmodi opinio fit ab Ariftotele remora no dif
fidleeft uidere.Etenim de anima. 2 .poit uegetatiuum infenfitiuo ueluti trigonum in tetragono,
fed manifeftu eft trigonuin tetragono no efle ranq rem realiter diftincta abeorfed qdeft trigonu
in potentiateft aetu tetrago nu.Quare cu per Ariftotele eodem modo imortahbus fe habeat fen
fitiuum ad intellectiuuffenfitiuu non erit diftincta res ab inte!lecriuo.qua pp mihi uidetur cj et
primus modus Auerrois:& ifti duo a uero et ab Ariftotele diftonent.

Caput feprimu inquo ponif modus afFirmas mortalc et im ortale efle ide re in hofe.uerii
eflentia illa fimpliciter efle imorralemtfecundu quid uero mortalem.

Vm itaq? uniuerfaliter rciccrus eft modus qui itellect iuu et fenfinuu in hoie realiter di
ftigui exiftfat:reljquuiguf eft ut itellectiuu etfenfitiuu i hoiefintide.Etlicettribusmo
C dis ut retro dictu eft hoc itelligi pofTit:duo tametantu funtratioabiles, Vnus lgif erat

g>  imorrale eet fi mpliciter in hoie.*mortale uero fecundu quid.Et quauis fecundu naru
ra diuifiois modus ifte i duos poflet diuidi.f.aut unu nuero in oibus hoibus; aut mulci
plicaru ad nue^i hoium.Quia tame nullus pofuit primu modu ideo relinquemus.fed tanru de fe
cudofermonehabebius.Quem 3C  fi mulri praeclariflimi uiri feputifut:quia rame mihi uidetur


Ib

qdDiuusThoascopiofiusetmagis lucide ipfumpofuit.ideoeiusdietafolureferajurepordina
te itelligamr.‘eius opinione i qui<B dictis colligasfPrimu itac^ eft q> itellectiuu er fenfifiuu i hoie
funt idč  re.Secudu q> tale uere et fimpliciter eft imorta!e:fecudu quid uero mortale/Tertiu g>  ta

■nplicirer eft imorta!e:fecudu quid uero mortale/Tertiu t

ducimnno quide p generarione:fed p creatione.haec rame no definit efle cu corpore ue^d aparte ,

---^----— ' ^

itellectiuo ficut trigonu in tetragono. Secundu uero iquo uis ois cofiftit uidelicet q? tale uere eft i
mortale:feaidu_qcframe mortalemultipIiciterdclaratur.Etprio primu p rationč Arift, j.deaia
quonM tahs aia e receptiua oium forma^materialiu q> at huiufmodi eft no pt ee materiale;ficut
ibidc Arifto.dedarat.cu recipies debet ee denudatu a natu ra rei receprs.Et e ppofitio et coceffa

a hlarnpi rKfmpnarrtjnf X  ^ j.:. -_____r_~_t•_


iw/ a  tr*'

r 4



Oculiis.n .receptiuus Tpecfe^ coloris debet efTe abfcolor.Er fic uniuerfalr de aliis fenfibus. SecS
do quonia fi itelleftus eflet materialis/forma recepta in eo eflet itellefta ipotetia/dč f ic aut no co/
gnofceretauj tantu particuIaricercognofceret.Tertio/quia fic eflet uirtusorganica 4 Quare eflet
determinata ad certu genus entiu uel falrem admodu finguIare.Quare uel non oia cognofcerec
uel no cognofcerec modo uniuerfali. A figno er hoc euideter ,pbatur. Na modus appettedi natu
ralirer ifequicur modu cognofcedi/itelleftus aut uniuerfale apprehedic quod eft Sternu. Ouare
& uolutas atternii defiderabir.Tale aut defideriu namrale eft/cu oes uolutates hoc appetarjMatu
raiis aut appetittus fruftrari no pot,Quu primo de cario deus 8C  natura nihil agut fruftra.Quare
couincitur itelleftu ee fimpliciter imortale. Verba et Ajiftotelis funtadeo lucida ,p hac parte ut
interpte no idigeat.Quu primo.z.&A.de afa ponat itelleftu ee feparatu/& nuli ius corporis aftu
In parte quoq? qua agitur de \telleftu agete dicit/<j> itelleftus agčs uereeft imaterialis/quia pofli'
bilis e tl; huiufmodi.Et ages pftatius eft patičte.Ide quocp primo de partibus Capite primo.&.z.
de generatione aialiu capiteA.affirmat.Quod uero huiufmodi afariecundu quid mortalis fit/eic
duobus manifeftari poteft. Primo quia hsec intelleftiua/& fenfitiua/ SC  uegetatiua eft/ut expri
mo dieto liquet.Veru fenfitiuum/& uegetatiuu.Si ab ltellečhuofeparata fint/corruptibilia funt
Quare n5 fecundu fe intelleftiuu mortale eft/fed ob id quia gradu cotinet qui fdlitarie famptus
mortalis ert:Secudo quia aia humana opera fenfitiuse SC  uegetatiua no e.rercet- nifi caduco iftru
mento.Non igitur in fe mortalis ert/fed ratione tališ operiš 8C  inftrumentipfertiu dichi.f.q> fic
forma hominis patet ex uniuerfali diffiinitioe animae f  cu fit aftus corporis phpfjci.oCc.Sircp prin
ripiu quo intelligimus/ut aperte ibi demoftrat Arirtotele$Quartu uero fe g u itur  ex tertio. Na
fi aia intellcčtiua eft forma qua homo eft homo/fi unica iri oibus hominibus eflet omniuTiofru
num ide eflet efle SC  operari/ueluti cotra Comentatore moftratu eft.Ariftoteles ettextu.26.ieai
di phgficoRd exprefle ponit eas in numero pluraIi/queadmodu retro diftu eftjQuintu aut uideli
cer q> ipfa fi t fafta/patet.Tu m ex textu.26.fecundi phpficope cu fol 8C  homo generehtfiorriihem.
Tu quiap tertiu diftu eft formaquahomoeft homo.Sed. 12.methaphyficšetextu.i7,formali
mul incipit efle cu eo cuius eft forma/tum ex capiteA.fecundi de generatione aialium ubi dicic
folu inrelleftu uenire deforis.Quod uero no p generatione fiat/exeo patet.Quonia quod pgene
ratione pducitur/materiale 8C  caducu eft. At iam demoftratu eft in fecundo difto ipfam efle im
materiale 8C  fcor ruptibile. Quod et a folo deo fiat p illd patet, Quonia quu no fi t p generatione
ergo p creationč. Vetji folu deu creare alibi demoftratu eft. Hoc et p illud fecudi de generatione
aialiu capite.;.patere pot.Dicitur.n.ibi/folus igitur itelleftus diuinus 8C  im or ta lis exiftit.Quodf
aut poft morte remaneat/quu fit imortalis manifeftu eft. Ex difto quocp AriftoteIis,i2.metha/
phifiese textu. i7*liquet.quu dicat nihilphibere intelleftu poft mortem remanere. Sic<j tota po
fitio clara habetur.

Caput.Oftauu.in quo mouenf dubitationes circa praediftu modum.

E Veritate quidč huius pofitionis/apud me nulla ptfuseft ambiguitas.Quu feriptura
d canonica quce cuilibet roni 8C  expimčto humano pratfereda e/quua deo data fit/haepo

fi tione fanciat.Sed quod apud me uertitur i dubiu/e. An ifta difta excedat limites natu/
rales/fic quod aliquod uel creditu/uel reuelam prefuponat.Et coformia fint diftis Ariftotelisvfi
cut ipfe diuus Thomas enunciat. Ve^cii tanti doftoris auftoritas apud me fuma eftinedu in di
uinis ue^d in ipfa Arirtotelis uia/non aufim cotra eu aliquid affirmare. Sed tantu qux  dicap mo
dum dubarantis 8C  no aflerentis ponam,Fortaflifq; mihi ab eius doftfllimis feftatoribus ueritas
aperieturČfn primo igitur eius difto no ambigo. f.q> re in homine/ide fit fenfitiuu/5i itelleftiuu
Sed esteta auatuor funt mihi ualde ambiguafet primo quide quod tališ eflentia fecundu fe 3 C
uere imortalis fit/fied improprie SC  fecundun/quid mortatfsTPrimo quidequonia confimiTiBus
rationibus quibus hac probat/oppofita p bari pot.Ex eo nacf quod tališ eflentia formas oes ma/
teriales recipit/quod recepta in ea funt aftu itellefta:quod no utitur organo corporco/q> aeterni
tatem & fuperna affeftat ideo cocludebatur q> ipfa fit imortalis. Sed pariter cu ipfa materialiter
operetur/ut uegetatiua/no oes formas recipit/ut fenfitiua SC  eade organo corporali utitur/tem/ 1
poralia SC  caduca affeftat/probabitur g, ipfa ueraciter 8C  fimpliciter fit mortalis. Vegd ex ea parte
qua intelligit/fecundu quid imortalis erit.Tum quia intdleftus no coiunftus materin eft incor
rupribilis/fed materin coiunftus eft corruptibilis/tum quia in tali opere n5 fungitur inftrume
to corporali.Sicut et ipfe dicit q> taliter eft p accides fiue fecundu quid materialis.Non.n.maioc
ratio de uno q de altero efle uidef. Secudo/quia cu in ifta eflentia fint quseda qux dat ipfam efle
mortalč/56 qda imortale.Quumultoplura pmoueat ad mortalitate gadimortalitate. Etpri/
mo.&.6.Phyficoifc a fuperabundati fit denominatio.Magis pnunciada eft mortalis q imortalis
Et nedu pnuciada/ue^d 8C  hocerit ex parte rei. Aflumptu aut declaraf.Na fi in homine numeije
potentia^c cofideremus/duas tantu inuenimus gueatteftatur fuper imortalitatem.f.iteIIeftum

t )

K  uolutate.Innumeras uero tu fcnfitiuat/tu uegctariuar qute oes ateftatur fup mortalitate, Artv
plius/fi dimata habitabilia cofpexerimus/multo plures homines aifimilant Feris g hominibus,
Interg? dimata habirabilia prariffimos inuenies qui rarionales fint. Inter quocp rajionales/fi c5
fiderabimus/hii fimpliciter lrrationales nucupari poffunt.Ve^ appellati funt rationales/in com
paratione ad alios maxime beftiales.Sicut fertur de mulieribus quod nulla eft fapiens/nifi in c3/
paratione ad alias maxime futuas^Amplius/fi ipfam inrelledione infpexeris / maxime eam qua:
de diis eft/quid de čTusTmio de ipfis naturalibus/& qute fubiacčt fenfui/adeo obfcura/adeogj de
bilis eft/utuerius utracp ig nora tia. f. n ega tio nis/&: difpofitionis nuncupada fit/čjcogniricy Adde
č jt um modicu temporis apponat circa itelledu/& dplurimum circa alias potčrias,Quo ht ur ue/
rc huiufmodi effentia corporalis SC  corruptibilis fit. Vix<jt fit umbra intelledus.Haecer uidetur
effe caufa cur ex tot mille hominibus/uix unus ftudiofus rcperiarur/& dcdirus inrelleduali.Cau
j  (a quidč naturalis eft.Cu effcdus fit naturalis.Na femp ficfuit.Licct fecundum magis SC  minus.

~ Caufa inqe(Vquia natura homo plus fenfualisčjintellečhuus/plus mortalis q imortalis exiftit
Quod er apparct cu multi in diffinrione hominis pofuerut mortale ,p dMjrrenria.Si inq harccofi
derabis/magis oppofita pars uidebirur uero cofona g illa diui Thomre /fertio c orra eande argui
tur/guia aiam effe imortale eft no p fe notu/queritur igitur ficur dicebarur corra Auerroim per
- $qua euidenria hoč cognofcitur. Vel igitur ex eo q> in fuo opere no indiger organo rang fubiedo/
precife uel cu alio addiro.Primu dari no pot p ipfum Ariftotelc primo de aia rextu.n. Na ad in
ferenda infcparabilirate.fufficiralternariueuel q> fua operatio fir in fubiedo / uel q>  in omni fua
opera tione indigeat corpore tango biedo.Cu dicat/fi igitur inrelligere aur eft phantafia aur nori
eft fine phatafia/no cotingir ipfum feparari.Ergo ad feparabilitate ambae coditiones requirunf.
Quia copulatiua affirmariua opponirur difiudiuae fačte ex partibus oppofitis, Ad fciendu ergo
aiam effe feparabilč/oportet q> neg? indigeat corpore tanq fubiedotnccp rag obiedo. Salrem i ali
qua fui operatione.Sed quomo hocfciri por/cu SC  Ariftoteles dicar neceffe e irelligčte phatafma
aliquod Ipeculari. Er cxperimur, Quonia /emp indigcmus phanrafmaribus/ut unufquifcp expe
ritur infemeripfo. Et lefio organo^ demoftrat.Et 01 'a quar addučla funr conrra C5m era tore de
Immortalirateanimte.Sunt&contrahancopinionem. Quuminhoccoueniantlicerincaereris
differandQuarto fic arguitur.Si anima humana in omni fut> opere depender ab organoftpfa eft
jnfeparaDihFriSfmaterialisffed in omni fuo opere dependet ab orgauo 'ergo ipfa materialis eft.
Maiorpatet primo de animatdicenreAriftorele.Si inrelligere eft phanrafiaaut no finepharafia
no cotingit ipfam feparari.Minor aur pater ex diffinitione uniuei-fali animse.f.eft adus corporis
phyfici organici.Sed huic forre dicitur!q> aia humana/gtum ad intelledu non eft adus corporis
organia.Quu mrelledus nullius corporis eft adus.Sed folu quanru ad opera fenfiriuae SC  uegera
riuar. Vei^ iftud n5 uiderur poffe ftare.In primis quia fic aia intellediua no effet anima.Quu ut
fic no effet adus corporis phyfici organici:quod eft cotra Ariftorelč ponentč illa effe diffinitione
comune omni anims.Immo p ipfum Thoma dičra uniuoce de oibus animabus. Secudo quia ft
aia inrellediua indigeret organo ,p ipfo fenrire/quadiu igitur aia effet ipfa fentiret uel poffer fen
tire.Quod manifeftefalfum appareripater aur cofequctia.Quonia ftare diffiniro: ftat &:ea qute
funr in diffinitione .Terrio:quonia p ipf  um Thoma:& in prima parre:& in fecundo cotra Gen/
tiles.ideo inrelligenti* no funt forma corpore ctcleftiu.Quonia fi fic effent maxime indigerent
corpore pro intelledione ficuti anima humana ergo fi anima.humana eft aeftus corporis organici
quantum ad fenfarionemihoc eft pro fua inrellecftione ergoin omni fuo inrelligereindiger phan
tafia.Sed fi fic eft ipfa eft materialis ergo aia inrellečliua eft materialis.Sed huic forre dicit:q> non
opnret aiam intellečliua acftii femp dependere ab organotquauis organu ponatur in eius diffini/
tioneffed fufficit q> aptitudine ficut moueri furfum eft diffinirio leuis:quanrucu<^ leue n5 femp
moueatur furfumffed fufficir g? mouearur uel poffit moueri.Sed hac refpofio mulripliciter ui/
detur deficere.Primo quia fi fola aptirudo fufficeret in diffinitionibusttuncdici poffer! q> aliquid
effet homo SC  ramen adu no effet aial rarionale;fufncerer,n.fecudu refponfione/g? effet apritudi
ne.SeaTdo quonia dicercrur g> fi aia aptitudinalirer depender a phantafia no minus ipfa erir infe
parabilis 8C  materialis!quauis femp adu n5 dependear. Ad haecforre dicirur q» illa no eft diffini/
tioueratfed queda deferipriofeu notificatio.Adfecundu dicif  quod ad infeparabilirarenofuffi/
cit dependere a corpore:fecunduaprirudine!quonia feparara exiftes SC  imarerialisporeft defado
a corpore dependere.Si uero adu iemp depčderertfic a fine corpore nung poffer effe/uricp effet
materialis.Sed nullu ifto^t dido^i uiderur coueniens.Primu quide quonia oes dicunr Mas  du*s
diffinitiones datas de aia effe datas una p caufam formale/ATalrera materiale. Er p una demoftra
rialtera.Secudu er didu in pluribus uiaet deficere.Primo quide/quonia fi anima humana duos
habet modos inrelligendi unu p phantafma/alte^ uero finepharafmate/uiderur multu irrario
nabile fubftatia i materialis moueat a re materiali.Na gtucun$ i  materiale/ i  materiale agat:

r—r

v

non uiderar tamenaflione couerti.Quare SC  etia apud Thsologos dubitatio orta eft quomodo
anima: crudari poflinrabigne corporeo.Secudo quonia fi afa fcparata habethabitudinemad
ipfum corpus/uel/ergo reunietur/uel no.Si pnmu. cuc oporret redire ad opinionem Democriti
poneris refurečhone. Vel ad Pythagora ponente trafmigrarionč afaj*: in diucrfa afalia/quod in er
raris eft impugnatu/p aualibetpte. Si uero det fecudu tuc eft cotra ordine naturae.G&auo.na®
Phyfico£» textu.ij. Anftoteles/impugnat Anaxagora ponente mundu non fuiflep infimtu tetiv
pus SC  poftea fcoepifte.Na natura uel uno modo pcedit/uel pluribus;quod fi pluribus/ordinate
tamenrfed finitiad infmirunullus eft ordo/nccp r ppotcio. Quare fi finito teporeala eft coiunčla
corporiffiniroautfeparata/noftabitordo natura. Tertioquiatadiuerli moieendi.f.coiucta SC
feparata tacp diuerfi moi opadi.f.p phatafma/<3<: fine phatafmate uidef arguere diuerfitareeiTen
tne.Na hoc mofublato/nulla reftat uia pbadi dmerfitate Ipecifica ircr aliqua. Sexto nacpde Hi/
ftoriiscapife.24.d1dt Ariftoteles mulas qus fSpriapaaut qq ualde fimiles fintnoftris ut uix
djfcerm poflint/no tame ee eiufdč generis/pp ta diuerfum modu generationis hre. Videf® p to
tulibra deafalibusaftererea>genitaexputredine SC exfemine/nofint eiufderonis ficunetaffir
mar Auerrois.Ideq? Aucr.f fine de fono SC  uigilia/dicit/q> fi qui cent hofes q no eode mo cogno/
Tceret ficut nos/noeenteiufde generis nobifcu. Alrei& etaičhiiuidelicet qd n afafemper eftet con
iuncfa phatafmati eet jnaterialis/no ur bene dičtu.Quonia ficun p certu tčpus efte coiunčha no
tollit i m m a te ria 1 ita te/1 ra neq? efte femp coiunčtu ficut dicit Phylofophus 1' primo Ethicoi*: con /
tra Platone diuturnitate teporis no auferre fpecie.Quod cofirmatur/quonia ftelligetia I moue/
do orbe depcndet femp a corpore/& tamen ipfa fic depedes immaterialis eft. Quare Sc  ftelledus
fuppofito q> femp čet coiunčtus corpori no tame fequitur ipm efte materiale. Quodfi fortedr
neritate cotinere de ftelligetia quonia corpus fuu aeternue/at humanus inteliečhas corpus het ca
ducu/quare uel corrupto corpore ipfe no eftet/qd pofitioni repugnat/uel fi eftet/fine opereeftet,
cum fine phantafmatep pofitione Itelligere non poflet i SC  fic ociaretur.Sed iftud dicftum non uj
demr rationabiliter diaumtprimo quidem/quonia primo non uidetur illud fequi.Nam SC  fi in
tellečhis fcparatus no moueretur a phatalia la corrupta/quid ,phiberet ipfum moueri a phanta/
fiis exiftentibus.Quado quide funtoes eiufde rationis.Et ipfe no uidetur p hi beri m  loči diftan
tia cu no fit f loco. Et eo prefertim/quu multi Thaologi SC  grauiftimi affirmer SC  angelos SC  an i/
mas fepararas moueri ab iftis iferioribus. Deinde/illcE ad qd deducitur/no uidetur iconuenies.f.
in feparatione odari.Quonia quu duo oppofi ta infunt naturaliter alicui/non oportet q» in omni
tempore utrung; infir. Immo illud fpoflibile eft. Sicuti fomnus SC  uigilia/naturaliterinfuntani
mali SC  uigilia exempligrariatconuenit in die /fomnus uero in nocte. Quare anima coniundla in
telhgct feparata uero ociabirur. Quod fi dicitur leonuenire pauciftimo tempore operari/& in fi
nito ociari.Vet«. htec rcfpofio femetipfam frerimit.Na fi ifinito tepore feparata itelligit SC  tuc fine
phatafrnate pauciftimo aut tepore cu phatafmate / urig? naturalius ent fibi intelligere fine phan
tafmate/q cu phatafmate. Quare no couenieter i  diffinitione afe ponitur ačlus corporis phyfici
orgamci.&c. Quinto/quia tališ eftentia uere eft fenfitiua & uegetatiua:uel igit poft feparatione
habetpotčtiasquibusexercerepoftitfuaopera/uel no.Si fecudu uidetur cotra natura žeterno
tepore fit manca Sc  totaliter priuata.Nifi recurratur ad refurečhonem Democriri/uel ad fabulas
phythagoreas.Si authabet/quum careatorganis quibusfungitur ,pprio opere/fequitur irei* q»
ille po ten tise fint uanre. Quod minime concederet Ariftoteles. Sexto/q> uerius tališ ala 4 dicatur
fecudu quid imaterialis 8C  fmortalis modo fuperius expofito.Patetp ipfum phyI0f0phu4.de afa
in capitulo de ftellečtu agente. Ibi.n. cu dixiftet utru<j ftellectu efte feparatu oC  fmortalem/dixic
poftea/Scd hic.fcilicet.ftelleftus agens uere eft qui fmortalis člSC  femp ftelligens/ ille ucro.f.pofti
bihs/no.Cum quadoqp ftelligat/6t quado^ n5 ftelligat.Corrupitur.n.quoda interius corrupto,
Quodeft quia ipfe eft coiunčtus materie.Quaread corruptione fenfitiuae corrupitur.Erit igit
re corruptibilis.*fed fecundu quid fcorruptibilis.Quonia intellecftus qui no eft coniunčfus mate
riatteftincorruptibilis.Hxc ita® mihi ambiguitatem infcruntiquo adfecundum dičfum.Terti

J • o r\ r  * . . r\ * _ C    1    - tnrvt-ftt* I— 1 1 tiV*  m A

SC  no tatum oparari. Cuius oppofitu ipfe credit fecundu eos. Eftet quocp difficulras de efte copo
fiti:qd ponitur deftinctu ab efte a fre:qd eft illud eftet&C quid corrupitur. De quo^ fi ipj’ rr,u J
ta dicatifateor mie eoRd uerba tenere:led no fenfum.Quare fapienter mjhi uifus elt Plato dKere.
pones afam fmortale;^ uerius homo eft afa utens corpore; čj compofitu ex au oC  corpore, tt uc

um cuccum eit q>taiis anima eit uererorma noraii»b.ui. uuu M  .j

ego cofentio fi ponitur materialis ue^ttamen fi ponitur f materialis ut ipfe dicit/non uidetur ee
notu. Oportet enim talem cftentiam efte hocaliquid SC perfe ftas.Quomodo igitur heri poreric
ut fit ačtus SC perfedfio materiae/quu tale fcilicet actus materiae fit no quod efttfed quo aliquid elt
Vtparet.7.methaphyfice. Q cf Ii didtur hoc efte peculiare animae intellectiuaeihpceft ualde ih/
fnpmf nnlnrn> dirnl Anprroifte dicere Doftent auodafa ftellectiua eft forma dans ene

vius rius motor.ficorporistgcius forma. Quu aia fit illct qd uereefb&: uereexiftitt& poriduere
corpus/& co fpoliari.No uideo.n.quin 8C  Diuus Thoas no habcat hoc dicere, Quartu uero dictii
erat de mulnplicanoeanimaru^ quod etia no minus apud medubium eft. Cum textu. 49 . n.mc
thaphif.cae dicit Ariftoteles tale multiplicatioem efieper multa materiam.Quodautem dicicur
aguibufda/diftingui per habirudines ad diuerfas matcrias/uel quod loquitur Ariftoteles p princi
pia indiuiduantia que materia pofluor appellari. Mihi ifta uidčtur intricamenta/6č nouae inuen/
riones pro fuftentanda pofitione/& nullo padlo ad mentem Ariftotelis Sic.n .intelligenrias in ca
dem fpecie poflemus mnltiplicare.Immo ipfum deti. Quod/qtum confonetperipateticis/aliis
relinquo confiderandum.Et licetaliqui concedanr de intelligentiis/dd negent de deo/adducentes
nouas rationes quod deus multiplicari non poteft.certum eft cg  illas rationes non fecit nec uidit
Ariftoteles.Et deus fcit qtum ualent in uia Ariftotelis.Sed tantu fuperiori rationi fimpliciter in j
titur.Amplius quiafecundum principia Ariftotelis mundus eftteternus /&homo ariernus/cii
fol &C  homo generent hominem.2.phyfico^/&.8.eiufdem femp hotno fait genirns ab homine.
Quareaut dabituriftnitu inačtu quod ubicp aptenegat/aut oportet recurfum haberead fabulas
pythagoreas impugnatas in erratis/aut ad refurečlionem democriti. Quod no minus reputatu
eft uanum.Quintum etia dictum/non minus uidetur deficerc: Nam q> ponatanimam intellecli
uam de nouo fieri/iftud quidem cocedimus. Veru qg  non per generationeded per creatioem/hoc
non uidetur fonare dičtis Ariftotelis. Cum nunčj de tali Crearione fecerit menrione. Imo fi eam
pofuiflet/apcrte peccaiTet per fallaciam confequentis/in,S.phificoi«. Cum uoluitprobare mun/
dum nunčj incepifle. Cum tantum per ueram generationem illud oftendat.QcF fi pratter gene
rationem pofuiflet etiam creationem/Suu erat etiam probare gg  non per creationem.t quod mi/
nime fecit. Quare manifefte peccaflet.Quod etiam ulterius addit immediate.f.a deo creari/no
uidetur eidem Ariftoteli confonum. Cum ponat deum in haec inferiora non agere nifi per cau/
fas intermedias.hunccp efleordinem eflentialem. Quod autem ulterius addirur/q> a parte poft
non definatiftud ex toto uidetur eius intentioni contradicere. Primo quide/Nam omne in Cor
ruptibile/eft ingenitum.Primo de Cado textu.nj.ubi probateorum conuertibilitatemtSed per
concefla animaantellečhua eft in Corrupribilis / ergo ingenita; ergo nunquam incepir. quod eft
cppofitum concefli.Sed huicdicitur negandoultimam confequentiam/ergonunguam incepit.
Sed tantum fequitur ergo nunq incatpit per ueram generationem. Sed hoc manifefte contradi/
cit textui Sicut etiam notaui cum exponerem illum locum.Nam Ariftoteles dicitlngeitum uo/
co quod eft/Sč nuq fuit ueru dicere cg  fuitlSi igitur anima intellečhua eft ingenita/ut ioi Ioquitur
phylofophug/ergo nunq fuit ueru dicere q> non fuit. Nam ut exprefle patet; uult illud efle genitu
non folum q> habet ueras Caufas generationis/Sed quodcun^ incipit efle/ guomodocdcj incipi
at.Quod uult conuerti cum Corruptibili/proporcionabiliter fumpto: Et fic fummit ingeitum
& in Corruptibile,Patrterea/mirabile eft <j> tot tantafep rationes adducat Ariftotelcs/ad proban/
dumconuertibilitatmijllorum/&:nunqexcseperitanimamintellečhua. Valde.n.magnamcau/ /
fam dedifleterrand|flPraeterea/g> ulterius dicit eas remanerepoft mortem/8č nullam Ariftoteles
faciarmentionemdeeis/ualdeimprobabile uidetur. Cum Ariftoteles tamdiligens naturseper
ferutator/in poefi / in Rethoricis/&: in multis aliis fuerit tam diligens/ 8C  in re tam excellenti ne/
gligens.Amplius/quia imprimo Ethicorum uidetur ponere nullam felicitatem poft mortem:
imo Gg  magis eft/Diuus Thomas in lečhone prima terni Ethicorum fuper illa parte/ quod quis
magis debeteligere mortem / qmagnu Scelus comittere. Quafi dubius auomodo Ariftoteles
hoc poniridicit cg  hoc dixit Ariftoteles quia poft mortem remaet gloria. vel quia perfiftere in if
lo ačtu uirtuofo per modieum tempus/exiftimat melius čj diu uiuere in ačtu uitiofo .Modo fi Di
uus Thomas credidit Ariftotele tenere immortalitatem animae/nulla harum caufa^ efletcoue/
niens.In promptu na<j eflet/propter alium ftatum. Vnde Beatus Thomas quafi admiratur qd
cum Ariftoteles ponat poft mortem nihil efle/ quomodo uult cg  aliguis malit mori q male uiue
re.Nam & ipfe in expofitione fimboli apoftolorum fuper carnis refurrečhonem/dicitt q> nifi
cxpečtaremus refurgere/homo magis deberetppetrarequod cun<^ fcelus q mori.Amplius.ut fu
pra dičtum eft.mirabile eft« q> Aritofteles nullam faecifiet menrionem de tali ftatu poft morte/
n cap  promififlet dedarare/qd ramen eft contra fuum morem .Prseterea/oporteret uel ponere re
furrečlionem /uel fingere fabulas pnhagoreas/uel ociari tam nobiliiTima enria.Qu5e oinnia ni/
dentur remotilTima aphilofopho.Kec autem dičla fint non ut tanto philofopho cotradicamus/
quid. n.pulex contra elephantum> Sed ftudio adifcendi.Quare &c.

Caput.nonu iniquo ponif quintus modus.f.g* eadem eflenria anl
mat eft mortaIis/&: immortalis:Veni fimpliciter mortalis •

6C  Secundum quxd immortalis^c.

Vm iragt prim usmodus pones intellečliuu realiter diftfngui afenfitiuo unortalibus fe/
c cundu oes impugnatus fitmodos: SC fecudus pones q> intellečliuu Sc fenfitiuu funt ide

re:& rale eftfimpliciter fmortale SC fecundu quid mortale fit ualdeambiguusjnec coue
nireuidef Arifloteli1|reliquu e'1 utponamus ultimu modu Qui pones fenfinuu in hofe ldemnfi
čari intellečliuo/dicit quod eflentialiter SC uere hoc efl morraleifed fecundu quid fmortale.Et ut
ordinate pcedamus dicemus mxta illa qufque dicla infupiori capirulo-Er primu quide nos fim/
pliciter cocedius.f q> itellečliuu SC fenfinuu in hofe idetificanf in retueru in fecudo nos difcorda/
mus qa_dicfus q> tale uere SC fim pliciter efl mortale fecudu qd uero 8C f ,ppne fmortale. Ad cuius
euidčtia fciedu eff:Sd ualde mčorie madandu fn hac materia. Quod cu ofs cognitio quotp mo ab
ftrahatamateria.Na ut fqtcomčtator,3.deafa cometo qufto materia fpedit cognitione Et  illd eft
uidere fiefibus q n5 cognofcut fecudu čjlitates realestfed fecudu eo^dtetioes.qre.2.deafa dr qcf ,p
priu efl unicuig? fčfui ee recepriuu fpecicije fine mareria.iuxta itacp tres modos fepatiois a materia
tres modicognitiois f uniuerfo repiunf.queda.n,funtq totaliter funt fepataa materia Scficjh^c
i eo^i cognitioe ne® fdiget corpore taqfubicčlotnegi taq obiečlo. Eotp.n.cognino no recipif in
corporeicu ipfa no fint fcorporetnecp a corpore mouenfrcu fint mouetia no mota.Et hatcfutfub
ftatie feparetquas ltellečlusiuel ftelligetias apellaush qbus neqs difcurfus ne<j copofitio neq? aliqs
motus repit-qda uero fut quse 6C fi no cognol cat p čjlitates fcfibilesluepj p ea^ fpecies:que queda
modu imaterialitatis fduut.et.n.SC fine materia dicut SC fpirituales fut.tamc qa fgenerecognofce
tiu ffimse fut et ualde materiales ideo ffuis opibus fdiget corpore SC ranq fubiečlo;bC tančj obiečlo
8C.n.tales cognirioes 3C f orgao recipiunf quare SC folu fingulariter repfentattSC a re corporea mo
uent.Et hxc  funt oes uires fefiriuellicet alicp illarut fint magis fpirituales:3Calicp mfus. ficut dicie
cometator comcto.6.terrii de afa:5c f libro fuo de fefu SC fefato Cu natura at ordfatepcedat ut d?
8.de phpfico auditutfter ifla duo extrema.f.no fdigere corpore utfubiečlo/uel ut obiečlo,SCindi
gere corpore ut f ubiečlotSC obiečto/efl medilitquod neqi dl totaliter abflračluinegj efl totaliter
imerfum,Quare quu fieri neqatutaliqd’ fdigeatcorpore tanq fubiečto/3C no tačjobiečlo/utma
nifeflu ef1trelfquit ur tale ftermediii no fdigeatcorpore tančj fubiečto/uei« tančj obiečlo,Hočan
te efl ftellectus huanustqui p oes antiquos Sc modernos uel quafi p oes poniČ medius fter abflra
cta/SC no abflracta.f ftelhgčtias:&: gradu fenfitiuu.ffra qu ide ftelligetias/SC fupra fenfitiua. Qua
re SC in pfalmo dr tMinuifh eu paulo minus ab angelis.Et paulo p^ofl.coftituiffi eii fup opera ma
nuli tuaidoucs 8C boues SCc.hicqux modus cognofcedi efl ille quč dixit Ariflo. prfo de afa textn
I2.fi ftelligereautefl phatafia/a ut no fine phatafia no cotingit hoc ee fine corpore.Etcu . 3. de afa
dedarauit intelligere non efie phanrafiam/cum non fit organiciilSC q>  non poteil eife fine phante
fiacum uigefimo nono.SC .trigefimo nono.eiufdem tertif nequaquam fine phantafmateintelli
git anima: ergo anima humana non indiget organo ut fubiecto. fed ut obiecto.iAis autem om/
oibus gradibus cognofcitiuis fecundu Ariflotele SC Platondcopetit effe afas.Quare faltem fecu/
du Ariflotele:quodlibet cognofcensiefl actus corporis phvfici organici.ue^: aliter SC alirer.Nam
intelhgentisE no funt actus corporis qua inteljigentice funt/quonia in fuo frelligere SC defiderare
nullo pacto fdigčr corpore. fed qua actuat SC mouetcorporaceleflia fic animce funt: ocfunr actus
corporis phpfici orgaici.flella naqux  efl organu cceli-2.de c^lo SC texru.48.i2.methephpficx ofs
orbis efl ppter ftellam:quareactuant corpus phpficii organiculSC ut ficindigent corpore ut ob/
iecto uerii in ficacmando SC mouedotnihil recipiuta corpore:fed tantu dantei. Afaautč fenfitiua
fim pliciter efl actus corporis phyfici organici:quia SC indiget corpore tanq fubiecto cu non fun/
gatur fuo officio nifi in organotSC indiget corpore tanq obiecto.Media uero qua: efl ftellectus hu
manus in nullo fuo opere totaliter abfoluitur a corpore: nequce totaliter fmergitur: quare non
indigebit corpore tanq fubiectotueru tang obiecto.Et fic medio modo inter abilracta-cC non ab
flracta erit actus corporis organid.Nam intelligentise qua inrelligentte no funt anirnae:quianul
lomodo ut fic dependent a corpore.fed qua mouet corpora c^elefTia: antellectus huanus f omni
fuo opere efl actus corporis orgamcfcu femp dependeat a corpore tanq obiecro.Efl 8C differetia
inter intelligentia:SCintellectu humanu independendo ab organo quonia humaus recipit SC per
ficitur p obiectu corporale cu ab eo moueatur/at ftelligetta nihil recipita corpore cieleilifed ta/
tu tribuit A fenfitiua aute uirtute difTert ftellectus huanus fdepedendo a corporetqa fefiriua fubie
ctiue et obiectiue depedetihuanus at ftellectus obiectiue tatu et fic medio modo huanus ftellečlus
jter materialia SC fmaterialia efl actus corporis orgici Qua pp no uno mo corpora celefliathofesj
6C befhai afalia funttcu non uno modo eoijc afte fint actus corporis phgfici orgarriti.ut uifum efl.
ideo Alexander imparaphrafi de anima dixit intelligentiam fatis equiuoce dicianimam caeli. SC
ccelum animal.CuiSCcofentire uidet Auerroisindefubflantiaorbis.Propri^ uero beflfe afalia
dicunfificut efl comunis ufus loquendi:medio aute modo hofes afalia nuncupata funt .Nequte
apud Anflotekm.fingendum eft 3» lfle modus intelligendi intelkctuis humani fit emccidentališ

f.moueriab obiedo'& no indigere fubie&djturrt quia tiniLts rei/eft tdntu anus modus operandi
tfTe ltialistru quia ficur modus fenfiriae/nunq tranfmurdt in modu intelligentiat/uel intelledus
huani.necp modus intelligčririn modu huani uel feufitiuitita pariter modus humanus mellige
di non uidef pofte tranfrnurariin modu intelligenfiae.Quodcflet fi fntelligerer abfcj indigena:
čorporisutfubiedi/&obiedi.hocetiafirmdtur qtiia ficnaturatranfmutaret in altera naturam
cu & opčrationes eitentilaes trdnfmutarenf Amplius p  nuilu naturale fignu cognofci poteft intel
ledu humanu habere aliu modu intelligedi ut experimento c3prehendirtius:quonia lem p indi/
gemus phatafmare.Quare concludif q> hic modus intelligedi p phatafftia e id eflenrialfs homini
Ex qbus modo eft filogirada coclufio prtncipalis intčta. f.q>  aid huana fi mpliciter materialis eft/
&iccundu quid imdterialis. Et prfo p filogifmu diuifiuu fic.huarius intelledus eft imaterialis/et
materialis ut patet per habira fed no equaliter de his participat/necp eft plus imaterialis q mate/
rialistut probatu eft in capftulo precedeutergo eft magis materialis q i material is; SC  fic fimplici/
ter er it mdterialis.& fecundu quid imaterialis. Secundo/eflentiale eft intellectui intelligere p pha
tafmata ut mdnftrafu eft:& patetp diffinirione aiae cii fit adus čorporis phpfici orgaicC quare in
Dnini ope idiget organo.fed quod fic irelligit de neceflirate infepabileeftrergo huanus itelledus
mortalis eft.Minor aute patentu ex Arifto.dicenre/fi intelligere eft phatdfia/aut no fine phanta/
fia/nocon tingit ipfam iepararittum quia fi feparabilis efter:uel non Haberer dperatione/& fic o/
ciareturruel haberet Sc  fic fine phantafmafe operarerur: qucd eft contrd mdiore demontirata.
Entcru hoc ficfirmatur:quonia Ariftoteles no pofUiraIiquaintelligentiafinecorpore.cu. 12 .me
thaphpfica; fecundu numeru orbiu ponit nuci^ lritelligentia^rm ulto ergo minus poteft ponerc
Infeiledu humanu finecdrpore quu fit ldnge minus abftrddus q inrelligentia.imo fi mundus eft
rercrnustutopinatus eft Ariftoteles infinities infinite formae funt adualiter fine corpore;quod
apud Ariftotelem ridiculu uidetur.Quare anima humana apud Ariftorelem abfolute pronunci
Snda eft mortalis uerum cu fitmedia interabftrada fimpliciteridi imerfa materire*.quoc£ modo
deimortalitateparticipat:quod SC fuaeftenrialis operatiooftendit.Nam non dependeta corpo/
re tanquam fubiedotin quo conuenitcum intelligentiis:&: differt a beftiis: SC  indiget corpo re ut
obiedolin quo conuenit cum beftiis.Quare SC  mortalis eft. Et ad completdm intelligentidmi ea»
rum quaedida funttfcire opporter quid fit indigere organo ut fubiedoi SC  ut čbfedo: 8C  eis noti
I digere »Indigere itag! Orgao ut fubiedo:eft iti  corpo re recipi*& modo quatitatiuo SC  corporali:fic
cu extenfione reapiaturiquomodo dicimus orrines uittutes organicas recipere: SC  fuis officiis
fungi.ficut oculus uidendo:&: auris audiendo.uifio ndmg! eft in oculo 8C  modo extenfiuo, Qua
re non efte in organo:fiuefubiediue eo non indigereleftucl non efte in corpore:uel in eo rion ef
le modo quatitatiito. Vnde dicimus intelledum rion indigere corpore' ut fubiecro in fai iritelle
dionejnon quia intelledio nullo modo fit in corpore:cum fien nequit fi intelledus eft in corpo
re ut fua imanens operatio quoq? modo non fit in eoiubi enim fubiedum eft: SC  accidens fubie
ledi neceflc eft efTc;Scd pro tanfo dicitur intelledio non efte in ofgdrio SC  in corpore:quonia mo
doqtitatiuo 8C  corporaii no eft in eo.Qua pp poteft intelledus reflederefuprafe ipfumrdifcur
rerc 8C  umucrfalirer comprhendere:quod uirtutcs orgamcx SC  extenfar minime facere queunt;
hocautč totu prouenitexeftentia intelledus:quonia qua intelledus eft: no dependeta material
iiecp a qtitate.Quod fi humanus intelledus ab ed dcpendet.hoc eft ut fenfai coniuudus eft: qud
re accidit fibi qua intelledus eft d materid oC  quantitafe dependere. Vnde Sc  eius operatio non eft
magis abftrada quam eflentia:nifi enim intelledus haberet q> ex fe pofTetefte fine irfateria. intel
lectio i pfa non poftet exerceri nifi modo quanfitatiuo 8C  cofporali.At quamuis itelledus huma
nus ut hdbitum eft intelligendo non fungafur quantitate: attamen qUonidm fenfuiconiundus
tft ea>toto a mdteria i SC  quantitate abfolui non poteft: quum nunqudm cognofcat fine phanta
Imate dicente Ariftotele terno de anima Nequaquam fine phantafmate:intelligitanimaunde
fic indigens cof pore ut obiectotne^ fimpliater uniuerfale cognofcere poteft. Sed femper uniuer
falein fingulari fpeculaturtut unufquis« in fe ipfoexpeririporeft.In omninacp quantumcumqj
abftracta cognirione idolu alicp corpordle fibi formatpp q>  humanus intelledus primo SC  dire/
de non intelligit fe:componatqute SC  difcurrat quare fuum intelligere eft cu m continuo:& tem
poretcuiustotum oppofitum contingit In intelligcntiis quae funtpenitus liberate d materia
Ipfe igitur intelledus fic mediusexiftens intetimmdterialiatSd materialia: nequeextoto efthi'c
SC  nune neque ex toro ab hic oC  nunCabfoluimr Qua propter neque fua operatio ex toto eftuni
uerfalis: nequiP ex toto eft particuldris: neque ex toto fubicirur terhpori: neque ex toto a tempo
fe remouetur.Recteautem 8C  ordinateficproceflit natura uta primis ad extrema per media de
Ueiat itelligčtie,n.quu fimpliciter abftracte fint.nullomodo itelligedo idiget corpore utfubiecto
Uel ut obiecto:qre fimpliater natura cogno r cut:prio fe itelligetes et fimplici imitu:qpp Sc  a tpeT
&  a cotinuo abfolute funt uirtutes aut fenfitiue quum inacrfe fint materls;tantum lingularuCf

cognoTcunnnon reffedentesfuprafeipfasneqs difcurrentes. At humanus intelledus ficur mecft'
us exiftic in efle;ficSCin operari ueluti retro didum eft.unde recepta in eo necp penitus funt pa/
tentia intelleda/necadu intelleda.Parecigicur quid fit ind igere corpore ut fu bicdo / 6 SC utobie/
# o:SC eis no idigere que<p idiget quem no indige t/SC quomodo.ulteriuscp fciendu eft g> quicu«
ponunt anima humanam efle imortalenvSC muiriplicatam dicunt q>  exeo q> eft nature imateria
lis/ipfa eft hoc aliquid perfe fubfiftens.Quare SC fine corpore poreft efle Si  operaniipfacp ficfepa
rataexiftens non habec de uii tutibus animae nifi intelledum SC uoluntatem ficutSCintelligenme
unde nullam uirium fenfitiuarum uel uegatiure habet/nifi uelut imprincipio ualderemoto. At
quoniam lpfainter fubrtanrias abftradas infirna eft/ultra illum modum eflendi habecSCalium;
nam oC poreft efle quo aliquid fit!quare ueracirer poteftcorpus lpfum informare Sc ex fui imper
fečhone numerari ad numerarionem corporumtinduic^ omnes uires fenfitiuar/ SC uegetariu«:
quare cum organo illas exercet SC ut rte morticinia fit.Intelledum autem SC uoluntate ficconiun
dacorpori quauis habeat libere tamen eas excrcere non ualer!quando quidem fine corporaliin
rt rumen ro falrem ut obiedo/earum officio fungi non potert:cuius oppofirum conringir infepa/
tione;quoniam totaliter abicy organo Corporali exire potert in adum. At alrera opinio exiftimas
h ate efle deliramenta/SC principiis phylofophyse repugnantia/utpore q> idem fic hoc aliquid per
fefubfiftens/SC etiam quo hocaliquid aliud fic ta<j difperatos m odos operandi habes/ moduscp
ille eflendi feparacus nulla racione/uel experimento probatus/fed fola uolurace pofitus,Modom
hens pocentias fcnfiriux/& uegecariuce modo eas deferens.Secundum unum modum intelligž
coniunda/fecundum alium feparacaipauciflimogj tempo re coniunda/infinitofeparata:nifi fin/
gamus tranfmigrationem animarum in corpora ipfamcp incepifle. Si  aunq deffečhiram modo
induens corpus/modo expoIians:ut uulgus ftrt de lamiistcugj a corporefepararur definit adua/
liter efle ačtus corporis quare uel nullibi eft/uel fi alicubi quomodo igimr illuc perueictauc enim
alreratione aut motu locali: non alterarione ut maifeftum eft/necp motu IoCali:quum fexto phy
flcorum lndiuifibile localicer moueri non poteft:quod fi nulibi ponif quid igicurprohibet fecui
dum Ariftotelem ponere <5 C  aliquas intelligentias non mouences orbesknfinitiefcp mfinira pone
tur lila multitudo:nequxfcin poreft an ocierur uel opererurtnificonfidum aIiquod uel uolunta
rium ponatur:quumqux materialiaadu infiita efle non poflunt inquibus manifefta eft mulci/
plicario &eriam necefTaria eft in imaterialibus inquibus non eft necefTaria muIripIicatio:nequa:
poflibilis eft diftindio in cadem fpcde ponicur infinita multitudo adu,Qua proptet quum hcec
omnia irrarionabilia 8i ab Ariftotelealiena uideanturefle/ ideo rationabilius uidecur q> anima
humana quum fit fuprema di  perfediflima materialium formarum uere eft quo aliquid eft hoc
aliquid/8C nullo modo ipfa uere eft hoc aliquid:quare ueracirer eft forma fimulincipiens 8i  deli
tiens efle cum corpore/nequac aliquo pado poreft operari uel efle fine eojunumauae ranrum mo
dum eflendPuel operandi haber.quare Si  multiplicari potcft:quum iftud uere fic principiu mul
tiplicandi in eadem fpecie:nequce funt adu infinicse.Sed tantum poten ciaificut 8i  csetera materia
lia:uirrutefqu 2 e habet organicas Si  fimpliciter mareriales.f.lenfittuac/SC uegetatiuac.uerum cum
ipfa fit materialium nobiliflima inconfinioquse imaterialium/ahquid imaterialitatis odoratjfed
fimpliciteriunde habet intellcdum Si  uoluntatem inquibus cum diis conuenir.uerum fatis im/
perKČle Si  equiuoee:quando quidem dii ipfi totaliter abftrahunt a materiatipfa uero fcmper Cii
mareria/quoniam cum phanrafmate/cum continuo/cum tempore/cum difcurfu/cum obfcuri/
tate cognofcat:quare in nobis intelledus Si  uoluntas non funt lincere imaterialia.fed fecundum
quid SC diminurelundeuerius rano quam intelledus appellari debettnon enim ut ita dixerim in
telledus eft/fed ueftigium Si  umbra intelledus cui teftatur quod dicitur.Secundo methaphyfi/
ceiSicut fe habet oculus nidicoracis ad lumen folis/fic intelledus nofterad mamfeftiflima in na
tura:qUamquam per uerfe illud expof jerir Auerrois.Et quemadmodum luna eft de natura ter
re/ut dicit Ariftoteles in libro deanimalibus fic anima humana eft de natura intelligentiadin lu/
na autem eft rerra folum fecundum proprietatem non autem fecundu eflentiam:quare et intelli
gerc eft in anima humana fecundum participationem proprietaris SC no eflentiae. Hoc autem to
tum confonat nature quat gradatim procedittuegetabilia enim aliquid animae hab^nteum in fe
ipfis operen turiar multum marerialitercum fuis nofungatur officiisnifi perqualitatets primas
fiCadefle reale earum operariones rerminanturtdeinde fucceduntanimalia folum tadum SC gn
rtum habentia/SC indeterminatam imaginarionemipoft quse funtanimalia quatad tatam perfe
dionem perueniunturinrelledum habere exiftimenrur:nam multamechaniceoperantjutcon
rtruendo cafas/multa ciuilirer.utapesjmulta omnes fere uirtutes morales/utpatet infpicienti 11
bros de hiftoriis animalium inquibus miranda ponunf:quae referre nimis ,plixum eflet imo in
ftniri fere hoies minus uidenf habere de intelledu q muke beftiat:ponif SC cogitatiua inter uires
fchfitiuas decuius excellcnta quid dicere opportct/quando teftecommenwtore.6o,commento

' *:

fecundi de anima cognofcat indiuidua deccm predicamentoratrario^ pricularis ab oibus polita
fitiimo homerus/galenus 8C  muki excellčtes uiri ipfam efle intellečtu exikimauerut:quod fi pa/
ru afcendamus humanu intellečtu ponemus imediace fupra cogirariua^&r infra imatcrialiamtro
cp pticipanrem:ut.f.no indigeat corporc ur fubiečto admodu prius expofi tu:& indigear ut obie/
cto,qui modus ek fibi eflentialis 8C  infepabilis:quare inter mareriales formas abfolute reponen
dus eikcui attekaf q> tatu cu mortalibus couerfafinifi fingamus ut antig hoies deos fieri&icxlu
rapi!qd toru fabulofiu.&.ii.methaphyficx efle exikimauif Ariko. illudgj alegibus efle cofičhi
pptcr hoium utilitatem, Ad hanc itacp pofi tione nullu f:q uidef incouenienstoia ratioi & experi
mčtis confonare.nihilfabulofumihil creditu poni.Quod fi qu$uidcnf contra huncmodu efle
utpote cu fit in materia calida &C  frigida/qui fieri potek ut no qualis fiat/& in fui ope organo non
fiingat/& uniuerfaliter no redpiat.Harccerte 8t  huiufmodi fatis debilia no minus difficukatem
faciurcotra priore pofitiončtcu & ipfa forma ee in materia fateat. Quod fi quis dicat neutra opi
nione efle uera.fed illa Auerrois ,pfečto apud me quicucp ea opinione imaginaf: ipfe e fortiflime
imaginatiuae.credocp pičtores nug pulcrius monkru hoc mokro finxifle:cu hoc ek cotra Ari.
utfupra monkratuek.Quarchrecrccitata miki inter oes ,pbabilioruidef. magifcpad mentem
Arikotelis. Ex quibus oibus patere potek muka quae dicunf ab Arikotele de ireilečtu uidcnf
fe inuicc oppugnare/quu minime oppugnet.dicif’.n.quadocj <j> ek materialis et mixf US/ feu non
fepabilis:quadocp uero q> ek imatcdalis 6C  fepabilis: in diffinirione naj anima; d icič/g> ek ačtus
corporis organici quando<j uero dicif q> nullius corporis ek ačtus haecuero pugnantia uidenfl
quarein diuerfos tramites diuerfi dcclinauerut;&aliqui exikimant Ariko.feipfum nointeJIexif
fe ueru oia apta funtexpredičtis:ne® ulla ekcotranetas.Intellečhls.n.abiblute& qua intellečtus
ek.oino imixtus 8i  fepatus ek;at huanus umij retinetina fcparatur a corpore ut fubiečto.non fe
parat uero ut obiečto:kellečtus etia qua irellečtus/nullo modo ek/ackuscorporis orgaici:quonia
ltdligčtiae no idigent orgaoin itelligčdo/licet imouendo:ircllečtusauthuanus qua huanus/eka
čtus corporis orgaici.utobiečti:& lic nofeparafUierunoutlubiečti&ficfepaf quarenullu repu
gnans.In tertio aut dieto uideJicer q> aia ek uerat forma hois appet q> longe mel ius Secudu iflum
modu faluaf tjfeoidu priore.Ek.n.utdicebaf'ualdediriicileimagmarig>unupfeexiftens fit ue
re forma:quare Gregorius nicenus ficut Diuus Thoas refert de eo/cu uidit Ariko.diccreamma
efle ačtu corporis/dixit Ariko.credere anima humana efle corruptibilč;quia forma perfe exikes
uere no potek ee ačtus corporis organicilfmo & aliqui dicunt hoc etia fenfifle Gregoriu nazanze
nu de Ankotele.Quartuaur.f.q>amm32 huane fint nuerate affirmamus.ueru i!la quse fuperiore
modu torquebat nos no torquet.&.n.cu matenales fint/dikinguunf p materia ne<j ifiniras ani
m aru nos r"“"‘— ^—--j.—--*-*- n.c . IL - r -- > ---

nerationc:^

quod dicičin Prio deptibus capite primo de itellectu no fpectaread naturale/ueru ek de uero in
tellectu: ipfe.n.ek moues no motusiat huanus eft moues motus qre hic ek de cofideratioe natt*
ralis.ille uero minime;cu. 2 .phyficofji quae no mota mouetriofuntphyfid cofideratiois. Ethac
ratione tagit phylofophus ibi in prio deptibus.quucj ulterius dicebat ipfam uenirede foris itd
ligendu ek ut mes fimpliciter no ut huana:uel fi uthuana itelligendu ek no abfolute fed q> in or
dine ad fenfi tiua 5i uegetatiua magis ptidpat de diuinitate.Na.4.deptibus capite nono folus ho
ek erečte natu rx qa folus ho muke diuinitatis e pncepstno tame pon ius q> ho remaeat pokmor
te qčd ad eius aim cu icipiat ee:et prio de cado qcqcl icipit/definit:6c plato i.S.de Jegibus dicit:gcqdi
quomocuq? icipitee/& definit ee. Etquod dicit de textu.i 7 .duodecimi methaphyfice/noapbo
Alexadri refpofione qua ibi refert cometator ex relatioe Themikir.illud.f.irelligide itellectu age
te: na itellectus ages no ek forma hois fed iteUigif de itellectu poflibik/g quadoj itelligit QC  qua/
dog; no:corrupit .n.quoda iterius corrupto.i.fenfi tiuo cui idetificaf:uejz Ariko.illud itelligit de
per fc8C  non per accidens:quafi dicat nihil prohibere eum remanere qua intellečtus ek/non qua
hunaanus : cum iam primo de eselo monkratum ek g> omne genitum corrumpitur.Sed g> hxc
fuerit mens Arikotelis de anima hnmana/porek oC  mamfekari per illud duo decimi meth^ahv
ficxtextu.trigefimo nono ubi hsec ferihit. Delectatio autem qualis oprima parno tepore nobiS
lic enim feniper illis efl/npbisquide impoflibiIe.Ex quibus uerbis primo apparet g« dii fimplici
ter imortales funttnam fi femper deJeccantur/quoniam femper intelligunt:na<j in eodem textu
fequitur.uigilatio fenfus &: intelkgenm/ddectabiliflimumifi ergo femper delectantur/femper
fnnt^PrCTn imfirralia fimt* A r --^    ______

I

'h?'-


'  ' " *

v-;-';:

«sežfež4j

ms polita
uodfipa/
iafcmtro

jnon

An.

&ci  poteftdeus &immorralis.fed non uere & fimpliater. Quod fi maforcs noftri homines in/
deos uerfos aliquando pofucruntinquit Ariftoteles rexra.3o.ciufdeduodecimi hocfrbulofe Po
fuerunriad perfuafionem mulrorum.&: ad oporrunirarem mu'toru&ad le^cs conferenstfed fo
lus deus ipfe proprie immortalis dicituriinfine namcp illius.39.rexm dicit. Dicimus autem deu
ammal efle fempiternum optimum:quare uira Sc  durario Continua 5C  aererna e.viftic deo. hoc.n.
deus. Alreram etiam ex uerbis iftis apparet.f.humanum lnrellečkim fine phantafmatenon itv
1tell1gere.fi nacparrerna femper delectanrar quia femper intelljgunt/ipfa in fua intellečhonenon
indigenrphanrafmaretfi nacpindigerčr erernanoneflent:quum fecundodeanimaphantafiafit
morašfačtus afenfu fecundum ačtunitimmo necfunt mora abaIiquo dum inrelligunttdicenre
phplofopho eodem. jo. te atu: Diu iniflim u m & honorabiliffimum non rranfmurarur. in digni/
us.n.rranfmutario/& morusquidem iam talcjimmo in eis quod intcliigir/ quod incelligirur/a;
intcllecho idem f'unrtur eifdem rextibus citans dicitur. At humanus intellečhis/quum pauciffi/
mo rempore deleftatur/quoniam paucifllmo rempore intclligir/non poreftabfoluia phatafma
te quum non inrclligarnifi motustnam inrelligereinquodam pan confiftirtmouens aurem intel
Iečlum efiphanrafmatur parer.3.deanima: quareno inrelligir finephantafmare: quaq non ficut
phanrafia cognofcir:quoniam medius exiftens inter aeterna/& beftias/uniuei fale cognofdr. Se/
aindum quod aim etern is conuenit/ 5 f diffcrrabefhis ramen uniucrfalein fingularifpeculatur/
per quod differr ab rererniS/A:conuenir cum beftiis.Beftiar aurem ipfe infine cognofcenrium co
ftitute neq? fimpliciter iinineriale/ne^ uniuerfale infingulari.Seddumtaxarfingularefingulari
ter comprehendunr. Sunr itacp in uniuerfum rres modi animaliumrcumcp omneanimal cogno
fciofunr &tres modi cognofcendirfuntenimanimalia omnino artemafunt&omnino morra/
liarfunr& media inter hsec.prima funrcorpora ceIeftia/& h?ecnullo modo in cognofčendo de/
pcdenr a corpore.Alia uero funt beftiae quae n corpore depedet ut fub:ečto:& ur obiečlo quarc ta
tufingularirercognofcur. inrermedia uero.funr hoies.non dependres a corpore ut fubieclo.fed
tantum ut obiecfto.Quare neq? uniuerfale fimplicirer ut aeternamecj fingularirer rantum ur be/
ftfe.fed uniuerfale in fingulari conremplanrar. Hos autem tres modos cognofccndi infinuauit
Ariftoteles primo deanima quum dixir.fi intelligere eft phatafia/ aut non eft fine phanrafia: na
per phanrafiam/inrelle.vir fenfum/qui utroq? modo indiget corpore: urfubiečlo.f.S: obiečlo: p
ron efle uero phanrafiam/&: non efle fine ea/inrelligir intcllečtum humanum: quare indiget cor
pore ut obieclo'& non ur f ibiečta.Illud aurem quod necp eft phantafia/8č omnino eft fine phan
tafiaracre intelledus efh&f eft diuinorumrnecp plures modi cognofcendi ab Ariftotele in aIiquo
Joco funt repertitnecp confonat rationi.Diccreenim utdicuntafiirmanres intellečhim humanti
efleabfolure 1'mortalem ipfum inrellečhimduos haberemodoscognofcendi.f.fine phanrafma/
te  omnino er alium cum phantafmare/eft tranfmutare naturam humanam in diuinam: 8C  paru
hoc diftat afabulis Ouidii in libro methamorphofeostconcedir enim phylofbphos anriquos hoc
fabulo r e pofuifle ad urilitarem legutficur didum cft.Quod fi quis caIumniabirur/quoniam di/
flum illud.f.nos pauciflimo terripore delečhri intelligendum efle de homine.oč non de eius ani
ma:quare homo non inrelligir fine phantnfmatethomo enim morralis eflratanima eius immor
tališ eft:quare ur in feparatione fine phantafmare intelligit fed obfecro fic calumniantem/immo'
cauilantem uidere nedum Ariftorelem inrerperrari rtudear/Ariftotelem corrumpar. Im primis
quidem/quoniam Ariftoteles hic non facit difierrentiam inrer hominem & animam /  quum ne
inter deum 8C  corpus cariefte:dicir enim deum efle animal eternum. Secundo/quia fi rantum
de homine dC  non deanima eius inrelligir / ubi igirur de cognirione animae feoarate loquitur*
Nam ibierar focus cum in mcrhaphpfica fit'qure eftdefeparatis Terno/quiaficanimahdmana
fimplidrerefficererurdiuina cum modum operandi diuinorum fummeret. Etficponeremus
fabulas Ouidii.f.nararam in alreram naturam rranfmutari. Quarto / quoniam in tanta re Ar i/
ftoteles nuquam uerbum faciens maxime efler acufandus.quare fic excufanres Ariftorelem ma/
»me Ariftorelem incufanr.Quod fi quis dicat q> de efle animae feparare Ariftoreles rerrio de ani
ma textu c6menri.36.promirrir tračlarecum dixir fepofterius perrračlaturum an humanus in/
relletfttispoflitfepararaintelligere:quareuel liber merhaph^fieseab Ariftoteleno fuicperfečtus
fortaflis morte prencnro*ueI quoniam nondum complemenrum peruenir ad nosjunde non mi
rum fir fi de eius efle fepararo nihilab Ariftotele habemus:quod per comenrore.i6.comenro ter
tit de anima confirmaturtcu ipfe dicat lftam queftione non fuifle rerminara ab /friftorele:quary
tum adhuc habemus per eius libros:quare eft ram difficilis. Ad hoc autem dicitur t q> illa uerba
magisarguunroppofiram/quam propofitum dirit.enim fic: Vtrum aurem conringaraliquem
fepararorum imeli igere/ipfu m exiftentem non fepararum amagnirudine/aur non confiderandu
pofterius. Ex quibus apparer prio q> inrellečlus humanus amagnirudine non eft feparabilis: qua
re fine phanrafia non cognofcir dC h  fic / infeparabiJis eft : quoniam fi eft phantafi^aur non fine

phantafia/infepabilis eft.uerum ad id quod dicitur/poflferius perfcrutandum Diuus Thomas ur
Cxpofitione ulrimi textus noni methaphyficae didrtin illo tcxtu Ariftotele illam queftionč deter
minare/quam infoluram in.Tcrrio de anima reliquit:qu3mqua ipfe Diuus Thomas in. 3-de aru
ma aliter dixeritfed in methaphyfica in melius mutauirfentenria.uerum tal.s cognitio quae in;
Bono mcthaphyficae ibi ponirur de inrelhgenrns. non eft fine phantafmare: quum 8£ in priti
cipio fecudi methaphyficx dicar Ariftoreles inrellečhim noftru ad feparara fe habere ficur nidico
rax ad lumen folis.unde SC  didus Diuus Thomas.4S.capirulo terni contra gentiles didrfenren/
tiam Ariftorelis de intelledione feparatoru efle q> tantum ea inteJIigimus fecundu curfum fcien
tix  fpecuiatiure.Quare non fine phantafmare'ut notum eft. Er diligenter aduerte q> ibi uiderur
inucre hanc noftram opinione.f.q> Ariftotclcs fenferitanima humanam non uereefle inrelligen
tem/fcd folum habere quandam partidparionem intel lectus quare 8C  improprie imortalis. Pu/
to tamen q> 8C  illud uerbum pofterius perfcrutandum. poreft intelligi de Jibris ethicoru.ln illo.
n. dec la ra t q> ulnma fatlicitas hormnis eft m coremplatione abftradorum per methaphyficaml
quare idem q> prmsj&c.

Caput decimum in quo refpondetur ad obiečla
aharum opinionum.

T igitur ualidior fit noftra pofitio'opere predum eft adea qure in oppofirum per ali/
as opiniones.aduda funt/ refpondere. Etquoniam renemus in homineidem fecun/
u dum rem efle ucgerariuu fenfiriuum 'čc  lnrellcdiuum: ideo refpondetur g>  contra/
didoria de codeabfolutedici no pofiut rame q> unu abfolute Si  altet^ fecudu qd*ud
ambo fecudu qd/no fconueire.ficut dicit i elechis 8C  fic eft 1 ,ppofito.Na itelledus hu
manus abfolute eft mortaIis/& fecundu quid imortalis. Ad primu uero contra fecundu didum
dicitur:q> anima humana ficpotens recipere omnes fpecies formarum materialium/ duas habet
condiriones:unam.f.q> fecundu fe imaterialis eft /SC  non indigens organo rang fubiedo pro qua
to redpit 8 i  intelligit ilIa:quod nos concedimusrueru alterum habet/quoniam formas illas nora
recipir nifi mota aphantafmaribusrficut plane ibi docet. AiiftotcIes:quare indiget orgao ranqob
iedo.fed per demonftrata quod fic le habet/eft fimpliciter materiale/^ fecundu quid imateruv
ie:& heceft noftra conclufioinrenta.Quodfi didtur:nunquid ipfa eft forma materialisjdicimus
q> in parte fio&: in par te non. Er guantum ad id quod de imatcnahrare participat/Iicet non co/
gnofcat fe per fpeciem propriam fed aliorum:ut aicimro.de anima.fecundu tamen illud eiTe po
teft quocp modo fupra fe ipfam rcficdcre /SC  cognofcere ačtus fuosihcer non primo / & ita perfc
de ficutinrelligentia:.Nec mirandum eft/quonia animaintelligcndo non utitur organo corpo/
rali.*ne<j apeditiis materin. Et fi ulrerius inftef ipfa aia n 5  hčrefte nifi in materia l p alicatespri
mas una cuquantitate.fed cu opari ifequif edergo fine illis opari non pt ergo no poteft opari fi
neapendiriis materiadcuius oppofiru dids.Prsterea/fecundu phyIofophum fecundo &.5.deani
ma/ad hoc urpupila redpiatomnes colores/non folum fua eflentia no debet efle color/ uerum
necconiuncta coiori:crgo fi anima intellediua debet recipere omnes formas materiales/nedurn
debet efte imaterialis/uerum necalicui forma: materiali coniundatoč per confequens ne® cunt
calido uel frigido:qtiod tamen falfum eft.uerum ficopponens non uidet q> 8C  haec omniafunt 8č
contra alias opinionestnam SC  fecundu eas anima non eft in materia/nifi per quale / 6C  quantumj
quare&fine illis operari non poterit.Quod fi qua eft refponfio pro eis/& pro hacerit, uerumta
men ad primu dicitur: q>  re uera intelledus humanus non poteft inrelligerenifi in mareria fint
quale/& quantu fenfibile:cum non poflit operari nifi ipfe fitfipfccp efle non poreft/nifi cu difpo/
firioneconuenienri;nqn tamen fequitur q> per tales difpofitiones intelligattimmo utfaris liquet
no fequif in fenfu.Na uirtus uifi ua no uidet nifi oculus fit calidusrno tamč p caliditatem uel aličj
alia qualitate reale uidet.fed p fpedem uifibile.Ad fecundu dirif q> materiale uniuerfaliter non
impedirur per coexiftentiam alterius marerialis acognitione: fic enim uifus non cognofceret co
Iores.*cum uifui fint coniunde primac qualitates:fed bene per coexiftenriam alicuius illoru quo/
rum ipfe eft perceptiuus impediruriper rubedine na<f impedirur acognitione aliorum colorum
quorum Sc  rubedinis eft perceptiuustqua propter fi intelle&us efletpura fbrma materialis/cutn
omnium formaru materialium eft p>ercepriuus impedirerur ab earum cognitione. At ipfum im
materialem cflc/probatu eftfticet no fimplidter imaterialis fit: qua propter per coexiftentia for
marum materiVniu non impedirur alterius nag? rationis funt materiale / 8C  immaterialehntelle/
dlus 8C  enim agens non impedit poflibilem a/receptione fpecieru atum cuqp perficiat poftibilem
ficut dicit comenrator comentis.4.8:. j.tertii de anima. Ad fecundu uero in oppofirum adučhirn
dicitur q> ea qux funt in intellieentiis funt fimpliciter ačlu intellečla/& penitus a materia dcnu/
data:qux autem funt in fenfu/funr mere in tel leda inpotentia quae uero funt in inrelledu huma
no/medio modo fe habentlguonia fpecies primo uniuerfaliter reprefentat /fecudario uero ut 119

fuppofito:quando quidcm cx t oto abfolui non poreR a materia/quum ‘intellečhis pro quacd«
lui cogmnonefempermoueac abobiech>&mfingularifpcculaturuniucrfale ficutdičham C R
5cd pcrmonltrarahoc arguir uirturem fecundu quxd non autem fimplicirer imaterialcm.Ouod
ii dicirur quulpfemtellečhis firin hacquanritate/quomodo igirur fpcdes in co recepta poteric
uniucrfaliter reprenfentarefcui dictrur/hoc nihil prohibere:primo quia acciditflbi qual intelle/
&us  eR utfitm quanritate:fecudo:quoniam & fi eRinquanrirare tamen qricas non eh  principiii
ilhus operarionisjnetp in eo opere ea per fe utimr.Tertio quoniam ut ex  dičlis paret/non ex  roto
abfoluitura quantitate/&:eius coditionoicu femperfpeculeau uniucrfale inparriculari: intelle/
Ctus enim humanus habct 8C  q> fir in tel Ieclus/& humanus:qua. n . intellctfus eRruniuerfalc co/
enofdt.fed qua humanus/uniucrfale nifi in fingulari perfpicere nequit. Ad illud uero de orgao
dicitur iuxra predičta/ipfium indigere eo ur obicčto./non ut f'ubieRo:quid autem utrucH horu fit
in fuperiori capitc fatis abunde dičlum eR.Er fi infteturinon ne coniungitur mareria'per quali/
lates primas/qualis igirur uri<£ fier:quareautcalor/aur frigus: non igirur omnia cognofccr Ad
quod dicirur intelleclu non coniungi mareria qua intellecrus eR: Sed quaconiungitur ienfui.
Quareo£fi in opere fentiendi qua!is»fiar.non ramen in opere inrclIigendi:propterquod ut inrel/
lečlus eft/non eR qua!is nccp organicus.Quod fi ulrerius querarur. cum inrelligcre humanu fir
accides q<f finefubicctoce no pordi fquo igif ponči" ipfum ltelligerefAd quod dicirur: uerefe
cundu eflentia ipfum intelligere eflein ipfo intellectu:iuxta illud Terni deafarAia eR locus fpecie
rutnon tora fed inrellečhisjueru quonia irellcčlus huanus eR in materia quafi p quanda cocomira
tia& ipfum frell/gcre quodamodo eRin materia:fedfarisaccidenralircrquonia inrellečhii qua
fnrellečhts eR accidirefie in mareria no rame in aliquapre corporis ponif'ipfum frelligere. fed iti
eorocirhegoremarica:rumpro.No.n.inaliquapre:quonu ficdlerorganicus inrelleciusrSfuel no
omnia cognofcereriuel fi ofacognofcerer:urcogirariua/ranru fingularirer/&n5 uniuctfalirerco
gnofcerer:quare ficut intellecRus eR in toro ira dc  intelligere.Non incouenienrer igirur AIexader
pofuit totum corpus efle infirumentu inrelleclus:quonia inrellečhis omnes uires comprehčdit
8C  non aliqua parrem dererminatam:quonia fic non omnia cognofcerer ficut necp aliqua uirruru
fenfitiuarum.quamqua autem ficrorum corpus ponarurinRrumcntuinreI!c(Rus/quafi utfubie
&um/non tamen eR u ere u r fu b icclu m :q u o n ia m intelligere non recipirur in eo modo corpora
lirutprius didlueR.Etfi amplius queratur/an humanus inrellečtusindiuifibiliter redpiar: dici/
tur/q> qua inrelligir indiuifibilircr rcdpit:qua uero fenrit/uel uegerar diuifibilirer. Nccp inconue
nitram mulriplicem narura/ror diuerfos modos rccipicndi/& operandihabere. Ad illud uero de
txperimento:in primis miror quomodo Diuus Thomas illudaduxcrir:quti Arifloreles.'. cthi/
corum dicatuolunratem ciTc impoflibiliu: ueluri in appatendo imortaliraremtundefi uolunras
cioRra non eR nifi in anima intellečhua/fi apperendo fmortalimtcm per Arifiorelem apperit im
poffibile/non ergo anima humana poreR efle fmorralis. Quare dicirur ad argumenru / non effe
euidens fignu illud:quonia ur ibi dicir phplofophus/uolunras naturalirer eR poffibiliu m & fpof
(ibiliu:quuin impoflibili poteRfaluari rario boni.Erquod ulrerius dicebarur/appcrirum narura
lem non fruRraritueru eR fumendo naturale ur diflinguirur conrra inrelleiRiiium: nam illud eR
opus intelligentue non errantisrundc inquod ferrur uoluras fine cognirione/fruRari non poreRi
*tfi per cognitione fruflrari poreR/nifi fir reelustnam prefenraro fummo bono etia diis compe/
»enre/uolunras fertur in illud fi fibi non monRrerur illud eflc impoflibi!e:quare nc fruRretur /o
porret uoluntatem efle regulata per rationem rečla.Licereria dicere poRemus q> ficut mulus me
dius inrer afinum/S:equu dc urrifjt parricipar. non tamen uerehabet propricrares equi/uelafi/
hi:fic & anima humana media inrer marerialia oC  imarerialia affetfat eremitatdlicer eam confe/
qui perfede non poreRtnam mulus habens om nia inRrumenra ad generationc/ perfečlt' eam
eonfequi non poreR quamqua eam nmime defiderertimo non in conuenir a!iquod naturalirer
a/tota fperie fruRrari:dumodo fecundu genus non fruRrerur: ficut dičlu eR de muliš inquibus
fruRranrur membra generarionis:fed faluanrur in fuo genere:& talpa oculos habens non uider.
fed in animali non fruRranturiut haberur in libro de hpRoriis animaliutquare & humanus ani/
mus dcfideratfmortalirare quam confequi no poteR abfoIute:fed fufTicit q> feparara fimpliciter
confequanrur.quare AriRoreles fecundo methaphpficaecomparauir humanum intellečhim no/
dua:/&non taIpe:no<Rua.n.aliqualirer uider ralpa aure nihil.unde&rexru ulrimo noni merha/
phvfic t T dixir;inteIIe<Ru humanu in cognofcendo abRračla non efle carcu fed cxcurienrem: qu3
proprer žetem irate affecrar.fed non perfeero apperiru defiderar. Ad uerba autem /TriRorelisTans
patet refponfio per ea quse dicra funrtuniuerfalirer n% corpora ca-lcflia/homines ^beRia:/ SC  pla
K animara funrteorum® anima: fub uniueriali deffinitione anima: corinenrurtuerum non uno
modo:inreIIigenria:.n.qua aeruanr corpora celeRiaTunt aerus corporis phpfici organici.fed noti
qua inrdligenriacfunt: etui8C  qua acruant/nihil recipiunt.Sed rantum rribuunr: ar humana anv

v

ma flmpliciter eft actus corporfs phjfici organid:quonia nullam haber operanonč inqua aliqu®
modo non dependcara corpore; 8 £ h no utlubiecto falrem ur obiecto;undeahqd' redpita corpo
re quod non codngebar in inrelligentia in mouendo corpustipfa na cp  ranrum rribuit SC  non reci
pit.Senfitiua aute 8C  uegcrariua penirus fmerfefunt materia:: Iicer uegeratiua magis q fenfiriua:
quare funt actus prorfus corporis phyfici organid;& ut fubiecti & ut obiecti: hotcp recte/dC or/
dinate natura inftituittfiturnacj ab omnino fmobilibus quatfuntintelligentia?ad corpora cele
ftia defcendimus;quat tantu fecundu locum mouenrudS: htec necp fecundu rotum. fed fecundu
parteipoft haec uero ad generabilia 8i  c 6 miptibilia/quae SC f ecudu tota/oC fecudu oem modu mo
rus trafmuranf': flc & tntefligenna: inter ocsafas minime funt actus corporis organici: dcide hu
manusinteI!ecms:tertiofenlLis:quartonegctatiuus:indigere.n.corporequocpmodo nonabfol
uitur ab imperfecrione:unde couenicntiiTimus eft ifte ordo, Ad id uero quod de inrellcctu agen
re diccbatur quonia ipfe uere imortalis eft;quare 8C  pafftuustguando quide ambo hi funt partes
eflentiales/uelpoteftatiuehumaeanimse. Huicdicitur ^uerbum illud magiseftin oppofitum
q in propofltumtibi.n.dicir Ariltoreles q>  folus intellectus agens uere eft imortalis; oC fcmper eft
in actutpafliuus uero non: quu quandocpintelligat/& quandoq? n5;quare quum perpetua non
habear operationem neg? perpetua hahct cfTennaainde ad rarionem dicitur <j intellectus poffibi
lis eft fecundum quid mortalidled ipfe agens uere imortalis eft cum lit una inrelligetiarumjne/
ipfeeft pars aliqua humanaanimadficut Themiftius 8C auerrois exiftimauerunt. fed tantum
motor.Quod autem Ar ifto teles dixerit efle partč animae uerum eft ut anima comunis eft intel
iigentioe/& humano lnrellectuire.v quo no fequitur q> fit pars anima’ humanteleft.n.fallacia cofe
quentis;& hoceft Amile ei quod dicitur de materia primatna ijpfa eft fufcepriua fecundu ueiii cf
fe omniu formarum materialni intcllccrus uero tantu fecundum efle intenrionaletcum lapis no
fit in anima.fedeius fpccies.uerum quod cducit de potenria ad acru materia primam fecundum
efle formarum non eft aliquid materia: primat negeiconiunčtum fecundu efle fed mororuni
uerfalis/qui natura agens dici poreft.f cmrellcctus humanus quum eam proport one habeatin
genere intclligibilium/qualč hahet materia prtma in genere fenfibilium;utetia themiftius 8i A
uerrois confiten turi mouebitu r ad fufcipiendu omnes fbecies ab aliquo quod no eft pars eius ne
cpci  coniuncribSC hocdicit intellectus agens: ficutquod uniuerfaliter rnouetmateriamdicimr
mouensnaturale.Necpuerum eftquodfubiungitThemiftius.f.q>nos fumus intellectusagens^
uel fit pars noftri ut uere forma, fed tantum ut motor:illa&. n.copulacio purum figmentum
eft.Cattera autč qua: ulrerius aducebanturiautnon funteontra pofitionč; aut per dieta in alio ca
pitulo funt foluta:ueiuti qualiter intellectus ueniat de foris/&: remancat poft more m čic.

Caputundccirrrum inquo mouentur tria dubia
circa ea qute dieta funt.

Irca eaquar dietafunr/nonulla oriunf dubia primuquoniam dicru eft animam hu/
manam uere efTe m or talem-fecundu quid autem in mortalem Iftud quidenon uide
c tur efle bene dictum/immo magis dicendum uiderur flmpliciter efTe in morta/

lem/&fecundum quid mortalem fuperiora namcp continentinferiora 8 C non infe/
riorafuperiora Dicimus er enim corpora catleftia corinere ifta generabilia SC corru/
ptibilia/& no e conuerfo.Quare cum fmortale fit fupra morrale/magis dicendum eft anima hu
manam flmpliciter efle fmortalem 8C  fecundum quid mortalem/cum immortale mortale con/
rineat.quam dicamus ipfam efle mortalem flmpIicircr/5Cfecundumquid fmorralem.Cumor/
rale/immortale no contineat.Secundu dubium quoniam fi anima eft imortalis fecundu quid ta
tuna-uel igitur uere SC proprieeft imor talis/uel no uere 8C impropriar. Non primum utdictum
eft necp fecundu quiafi impropriedicitur imortalis/non minus poflerdici queoig alia res nor*
fit. Nam SC  improprie pofletappellari canis uel lepus.Cur igitur magis dictum eft q>flt immorta
lis q canis uel lepus/ cum fmortale improprie de ea dicatur.Terrium dubium eft. Quoniam to/
ta radix huius pofltionis fnititur ei fiindamenro uidelicet g? intellectus humanus non habet ni/
fi unum modum intelligendi t ficut&fenfus&intelligenria:unum modum cognofcendi. Mo
dus autem ille eft medius inter modum cognofcendi abftracrorum flmpliciter SC  animie fenfiri
uecum de utr 091  participct.ut naqi uniuerfaliter cogncfcit/conuenit cum abftrachs ut uero ta/
le uniuerfale non fpeculatur nifl in phantafmate SC fingulari conuenit cum fenfu. Cum totaliter
non cognofaicfineapendinis materi e.Q uare concludebatur medius inter materiala/ & imma/
terialia.uerum boe dubitationem fadt. Quoniam fl tališ dependentia cognitionis intellectus a/
phantafmate eft fpeculari uniuerfale in flngulari/tuc intellectus cognofceret flngulare qd" amul
tisnegarumeft.Dicuntenim aliqui/flngulare materiale perfolum fenfum cognon pofferuel da
to q> concedamus intellectum cognofcere flngulare mulfis ramen uidetur q> nifl refflexe cogno/
fdpoteft/ut terfii de anima testu.lo.uidetur dicere Ariftotcles uerum Si  hoc conceflb.Cum ifta

jreflexio non potefl inlaginari niti qui'dam difcurfus/ut ferc omnes fterpetranf/qui difirurfus no
fir nifi intempore/& poft fimplicium cognirioncm.Ergo anre compofirionč Si  diuifionem & c<3
fequeriter difcurfum fpeculabirur uniuerfaie/& non in fingulari: ergo pofitio falfo iniritur furv
damento:&c.

Caput duodecimum in quo ad dubitariones
iftas rcfpondctur.

D primam igif dubitationem dicitur longe diftare conrincrc aparricipare.continere na
a cp fe habcr per modum forme Er contineri per modu materi®.quare continens eft per/

fečhi Si  fuper excellens ipfum aute conrentu imperfcclum Si exceflum eft uerum econ
trario eft de participantc Si  participato.participatu nacp fe haber magis per modum cauip &exce
cedenrisrparriripans uero per modu efTečtus Si  exceffi.Quare/no conuenienrer dicimus inrelle/
čtum humanu conrinere dimna Si  lmorralitatem ueru e corra.fed rede dicimus inrelledum hu
manuparticiparedcdiuinitate Si  imortaJitate/8: non e conrra qua proprer Ariftoreles capire.io.
primi de parribus non dmtfolus homo diuinitate 8i  Imorralirarč continer led di.vir folus homo
diuiniraris & fmorraliraris eft parricepsiuel maxime.Quod uerbum appofitum eft/quia Si  cere/
ra morralia dediuinitateparticipant.Nam in oibus natur® numen eft/utidem dicir Ariftoreles
cxeracliri fenrenria in ulrimo capitulo primi de parribus uerum cerera morralia non tanrum fi/
cur homo.Idem quocp repetir nono capire. 4 .de parribus. Qua proprer rario cogebar q> inrelle/
dus humanus imortalitarem non continercr non aurem q> imortaliratem no parriciparer.quod
nos ponimus fcias etiam q>  ficut aliqcf uere morrale imoralitatis eft parriceps imoomne produ
diuum fibi fimilis eft fic miortaliratis parriceps ficur textu. 54 . &. 5?. fecundi deanima dicitur
ira ah'qd* imorrale moraliraris.& cadud uiderur parriceps comenraror nacp.i.de c®lo comento
4 <>.reddcns caufam de macula lun® dicirihocefle quia luna eft de natura terre.ritatcp Ariftotele
in libro de animalibus.uerum manifeftius hoc dicir in libro de proprietatibus ellementoru. po/
nit nam<£ cetera Elemčta ab aliis erraticis parricipari.Non lgitur in conucnir 8i  morrale fmorra/
Ii/5i imorrale morrali participaretAd fceunda dubitatione dicitur q> & fi inter proprie Si  impro
pri® non damr mediu/tamen per participarione proprietatu darur mediumlficuri ficet inrer fub
ftantiam Si  accidens non datur mediu/nihil.n.eft q? non fir uel fubftanria/uel accidens/ramen ali
qdponirur parriciparedeproprieratibus utriufgj.ficur Si  mouerifecundum parte ponirur me/
dium inrer moueriper fe/Si  moueri peraccides urdicif quiro phgficora. Quare Animus huma
nus/& fi impropriedicarur imortalis. quia uere morralis eft parriciparramen deproprieraribus
fmorraliratis.Cu uniueifalecognofcarira 8i  fi huiufmodicognitio ualde teuis Si obfcura fir. No
fic aurem eft de cane Si  lepote quantum ad iftam operationem. Quare obiečlio ibi fočta ceftar.
Quod la dicatur nos multum uiuificare intellečtum humanum. Cum ipfum uix umbram inrel
leerus afftrmamus. Huic quidem dicirurquod uere comparando ipfum intelligenriis um bra eft
O uod etri dbcer Ariftoreles Si  in erraris de anima/& in fecundo methaphyfic®.Non enim uere
apellaturinrcllecrualisfed rarionalis intellecrus enim fimplici intuiru omnia inruetur.Ar rario/
cinariocompofirione difeurfu /Si  cum rempore.Qu® omnia areftantur fuper imperfectione/ Si
materialirare cius.Sunr&enim h®c condiciocs materi®. Si uero ipfum intellectum humanum
tomparaueris ad c®teta generabiln Si  corrupribilia primu gradum nobilitaris obrinebir.Quaq
corpus imbeciliftimum etfer®infmitisinfirmiraribus obnoxium derericrifq? codirioniscjfint
fer® oirines befti®.ut optim® Plinius fecundus.-.namralis hiftori® manifeftar. Adde infuper q>
homo uel eft fubiecruš/uel aliis dominaf.Siquidem fubiecrur eft cofideret fuam peflima forte:
Cum uix de mille milibus dominantibus unus mediocris ui rtu tis referia f. im o quafi fpmp im
poteftateconftirurifuntamenres ignorates/omnicj?genereuiciordtefbrri. Quam dura aute fit
huiufmodi fors faris liquet.Cum nullu genus animaliu ficab aliqud*fue fpeciei premarur.Si ue
ro aliis dominetur qua iniqua fit tirranis faris abiiride Si  Plato in de re puhlica >Si  Ariftoreles in
poliricis declarantponutcp longe dereriorem efte rirranidis/condirione q fubiecrum quacuq? fub
iecrione.OuicucK igifranni magnifacithofem/ho cofideretea que noexpif'fedea qne fciz/Si  q?
ate occulos hčt. Ad terna aiitedubiratione/dicendu eft/q> qiiida grauiftimi iterpetres DSaiThoe
exponenres articulu. 7 . quefti 0 nis.S 4 .prim® parrfs fumm® ubi dehacconuerfione perrraerat
Diuus Thomas dicunt*fingulare reflflexe inrelligi:& g, huiufmodi refflexio eft queda.n argurio
dicunrm q>  uniuerfale no cogiiofcit in'aliqUo/finguIari ue^in aliquo parncu^riiuerbi ca/quod
homo non cognofeiturin focrare uelimplaronefed in aliquo homine.Aliauisaurc homo ad ho
minem/fe habet infra terhiirios primi modi dicendi per fe/&: quaui« nonfit primora ta h' modo
eft tam en infra limires eius.ficiitfe habenrperfectu&imperfecru adunam quacp rem Nej;  ho/
mo eft prior a!iquo homin® cu couerratur fubfiftendi confeouenria. Na fi homo eft/ eft aliquis
homo Ec fialiquishomo|eft/homo eft;quod efte non poflet fi homo eet prior aliquo homine.

Hecaute dičtaapud me funTambigua.Et primo quideq>homo cognofcitur in aliquo hominae
fed non inforte/necj in aliquo fingulari iftud quideimprimis uidetur efle contra experimenrd.
Quonia quantucuq? fmatenale uel uniuerfale cognofcamus/femper nobis formamus alic> ido/
lu in cogiratiua in quo lllud fpeculamurtut SC diuus Thomas ibide dicit modo tale idolu eft qdV
dam fingulare/SC fingulariter reprefentans.Ratiocp ad lllud tendir.Nam uultprobare nos intel
ligere per conuerfionč ad phantafma.quod fingi non poteft nifi fingulare. Quonia homo eft in
forte/SCequusin hocequo.Etenim hcecfunteius uerba.Quareexeo q> homo eit in hoc fingu/
lari ideo cognofdt in hoc phan tafmate. Aliter enim probario non eflet conueniens. Non.n.e* eo
q, eft indiffercnter in aIiquo hominae/cognofcitin hoc phantafmatx. Et cerre huius interpetris
dičtum litrere contradicir.Sic enim ftat hetera. Cognofcit in aliquo indiuiduo quod mamfeftat
per uerbafubfequentiafequicur enim Natura nacp humana eftin hochominx /SC equinain hoc
equo. Amplius diflicillimu eft apud me intelligere illam arguitione.Cum hoc g>  mihi multiplici
ter uidetur deficere. Nam ex primo prioru omnis uera argumenratio habet aliqua propofirione
uniuerfale:quoniam fingulare ex fingulari non infertur.uniuerfalis aute propoiitio/ lndučtione
haberur/ut primo /SC lecundo pofteru patet.Iadučho aute eft fingulariu/ut fatis notu eft.Quare
in cognitioe fingularis pfupontf iingularis cognitio. Amplius fi ad itellečhone focratis idigemus
illa obfcunffima arguitione q ipfe dicit/tuc magnu tepus apponer et ad cognofcendu focratem/
poft hols cognitione.Ego quoq3 fateor.meintelligere focratem/eflehominem/nihilgp deilla ar
guitione 1ntell1go.Puenq3.6C idiote difeurfu carentes/nefcirent hoc efle homine/ SC lllud canem
cu arguitionč illam non habeant.Prxterea/aliquis homo fecutadu lpfum no eft fingulare hcetde
terminet homineTed nihil uidetur in a!iquo hominepofleefle determinatiuu hominis / nifi il/
lud fincathegorema aliquis/quod non uidetur.Cum in plus fe habeat q homo. Et tamen de ter/
minans debet fehabere in minus qdeterminatu.Prxterea/quod ipfe dicit homine/SCalique ho
mine cfle fimul quonia mutuo fe inferunt.ueru eodem argumenro/fi omniafingularia con ten ta
fub homine accipiantur/eodem modo fub difiunČhonefe inferent/cu fubfiftendi confequenria.
Nemini tamen dubni eft q> homo fecundu intellečtu eft prior fingulari quis non fccundum rem.
Et de prima eft fermo.Porphinus naq? in comumtatibus/ probat genus efle prius differentiis dC
fpedebus:quonia fublato genere/nec funt fpeciesmec diffcrentiac.ueru ipfis fublatis/ non aufferf
genus.Quod equide intelligi nequitfecundu rem fed tantu fecundu intellečtu.Quare mihi dicč
du uidetur;qd' intellečtus mtelligit hominem in fingulari: indeterminate tamen. Quonii 8C  (i
nune intelligo homine in focrate poflum ramen & m Platone/8C inquouis aliodrimodo litin ali
quo lingulan.Sicut omne corpus eft in uno loco fingulari:indeterminate tamen.Dicitur<p qcf fi
mul tem pore cognofcit uniuerfale SC fingularetlicet prius natura uniuerfale Q uamq non definit
qui fingulare prius intelligiaffirmant/SC utexiftimo nedum natura/ueram SC tempore.Cum po
nant uniuerfalis cognitione per comparatione fingulariu haberi.ueru pro nune cu prima opinio
netranfeamus. Cumcp dicebatur q> fingulare non cognolcitur nifi refiexe/ex Terno deanima:
quauis Themiftius/SC Auerrois/fic illa uerba non interpetrantur.Verum hoc nuncconceflo dici
mus uere SC propria: talem intellečtione efle rcflexrone SC conuerfionead phantafma / ut uerbis
Diui Thomae uter/quod apertu eft uidere.Očtauo na<j de phyfico auditu/in ea parte in qua ofte
dit motus reflexos non continuari diffinic motu reflexu cu elfe qui in idem terminatur aquo in/
cepit.uerucuanimahuanapercogitatiuacoprhenditfingulare/primo:deindeeadep intellečhl
uniuerfale coprhendattg? tamen in eode fingulari fpeculatur.Quod per phantafia cognitueft/ue
re reditu£acit.Etperconfequensconuerfione quoniaex fingulari per phantafia cognito.Eade
ala per intellečtu ad idem redit, Neqs fatis uideo quomodo filogifmus uel argumentario/refle/
xio/uel conuerfio comode nuncupari poflint. Cum non exeode in ide/uera ex diuerfo in diuer/
fum procedant eadčcj fpeciae utrucp comprhenditurtlicet non equxprimo.Ne^ in conuenit plu
ra fimul intelligi^du per una fpeciem intelligantur.Magis aute hoc q illud fingulare coprhendit/
quonia huius eft phantafma SC non illius.Et enim ex huius leonis infpečhone leonem/SC hucleo
rem intelligo. Non tamen magis leone ex hoc q ex illo qui moratur in filuis. Et enim li lllum in
fpicere/non minus leone intelligere.ueru hunc intelligo SC non eu qui in filuis / quia huius & no
illius phantafma habeo.Quarx fundamentu ftat SCc.

Caput tertiumdecimum inquomultae arduaedil
<3 ficultatesmouentur/aduerfusidquod

dičtum eft. \

Eru aduerfus pofitione hanc maiores difficultates infurgunt.Quibus qtum uideo/fatif
u facere no leuc eft. Et prfo quide/Quia fi afa huana eftmortalis qučadmodu conclufum

eft- mne non dabitur ultimus finis hominis qua homo eft.Et fic no erit fxlicirabilis.fed
huius oppoiltu ponitur ab Anftotele in primo Ethicoru ut fatis liquet.Eft et« contra coune di/

h;

oppofito.Cumfecundo phj/ficorum diffortuniumfeu infjeiidtas/non cadunc in be!liis:fed tan/
tum in radonalibustergoanima non eft mortalis.Oitlnia patent <?xccpta codidoriali qui eft ma
iorpropofitfo.fiq> fi eflet mortaltohommis qua hotno non eflet ultimiis firiis/qure fic probatuf
Quoniam fi quis efTet ultimus finis tališ cam In parte uegetatiua 8C  fenfithia / ne® in bo n is cor/
poris/uel fortunse poni poflit/uf fatis ftriete Ariftoteles Ethicorum primo dcmonftrat: Et boe/
tius copiofe 8C  luculcnter fecundo & tertio de confolatidne * Et Diuus Thomas in terno contra
genriles ergo in bonis animi/feu eius uirrutibus poneretur ei us fehcitas.Veru cum. uirtutes ani/
mi diuidanturfln morales/& inrellečtoales/& in moralibus Ediciras poni non pofltoutprecitari
hiri lucide oftendunnreftat q> in intellečtualibus. Diuifis autč inrellečtoalibus in fuas partes/ut
fc.Ethicorum pateC/in nulla uidetur pofTe ratidnabiliter poni felicitas / preterčj in habitu fapien/
tise:qute precipuat de deo contemplaumficut plana uidetur Anftoteliš fententia Ethicorum de/
rimo Ted & hoc ex multis rationibus refellitur.Primo quidem/quoniam tališ cognitio erigit ho
minem ualde e*cellentis ingenfi.Et preter hoc totalitCr abdicatum a rebus mundanis / bonse na
turje.f.fante/Si non indigentem neceffiariis.uerurh tdles rariflimi efle poflunt/etiam in Iongis fe
culis uix unus reperitur.Quod docet quotidiana experientia. Et hiftoria* declarant. hoc aute re/
pilgnat rationi felicitaris:quia eft bonum conueniens cuilibet homini non orbato/eum quilibet
homo naturaliter eam dedderat. Amplius/quoniam tališ cognitio ualde debilis eft/ 8C  multu in
certa:Cum magis fit opinatiua qfdennfica;Qd' declarant diuerfe opiniones.Cum uto duo in ta
libus reperiantur cdnfencientesiNofterg? modus infelligendi idem demonftrat: qui ertperfen/
fus/oC talia remotifTirna funt afenfibus.Quo fit ut magis ignorantih q cognitio: & fufpitio^' cer
titudo appelldri debeat quis autemhanc ponet efle Eelicifatem / cum in felicitate quief:imus/ irt
hac uero titubamuš 8č non quiefdmuS fin fuper/fsriicitas rationem habet termini/ hec uero to/
ta eft in ulaieum nullus tantuin fcftgtum fdrcpoteft:immo quanto magis fcit/tanto magis čire

poteritfCurhcp quis intuebirur q> incertus fit de uita fua/de uiribus filis/de euentfbus poteribus
cum impedire 3Č tollere eu de medio/quortiodo tantu/Si tam difficile lfer aggrcdieti Amplius cu
terripus generationis tališ fadic; tatis/fit maximum/uia^ perueniendi difficillima/ oportet enim
hominem fe quafi totum abdicare a corporecufti ftt in corpore/& du bf us eft de eu en tu * Et etia
poftq peruenent/in momento eam amittereiuel monenda/Uel infaniendO/uel ex aliquo alio ca/
fu.Quomodo igimlr ifta non uerius nuneupabitur infaflicitas/cj Eelicitasc Quare non irrationa/
biliter multi dtoerunt/fi anima humana mortaiis eft/Ionge detriiorem efTe conditionem homi/
ttls quam beftie cuiufaisftnfpečfa homiriis lmbecillitate quamtu ad corpus/quod tot infirmitati
bos eft f ubie&uftl.Er ariimi inquietudine/qui femper huc atgi illuc uerritur. fecundo*Et princi/
paliter / quia ftante animi humani mortalitare/homo in nullo cafu/quantumed^ urgentiflimo
debereteligeremorte. Et fic remoueretur fortitudo/ quai prcecipitContCmnere motrem * Etq*
pro patria dC  bona puhlico debemus mortem eligere *  necp pro amico deberemus exponere ani/
mam noftramt immo q>  cung? fcelus 3c  nephas perpetrare/magifg mortem subire.Quod eft c3
trd Ariftoteleni tertio * Ethicorum 8C  nono eiufdem, Etcontra naturam * Cuius fignum eft q>
naturaiirer odimus ifta fadentčs / etia pro eorum uita tUenda.Eofcp uituperamus naturaliterau
tem contraria fucientes amamus/S£ laudamus.Quod autem hoc fequatur/ fatis paret:Quia ele/
fiio habet rationem proprii boni/modo mors totum bonum deftruit/nihilg? in ea eft eligibilis*
quod etiam patet ex Platone in phedone/ ubi teftatur mortem arquo animo non efle ferendam/
nifi fpes efTet de meliori uita.Quinto quocp de legibus dfcit:qui hanc uitam fummum bonu cen
fet/eam de decorat.Diuus quo^ Thomas rerrio Ethicorum quafidubfrat quomodo ponentes
animam efle morralem-poflunt eligere mortem. Et in expofi tionc fymboli apoftolorum dicit
faper parte llla/Carnis refuredidnem:qd' procul duhio nifi efTet fpes refuredionis/gi Cu<J flagi/
tium cflet potfus perpetrandum g monendum.tertio quia fequitur aut deum non efle gubernij
torem uniuerli/aut iniquum.Quorum utru^ fcelus eft.Nam fi non onlnia gubernaret/hon ef/
fetdeus/Etfi deusfummu bonum.Cum nihil potennalitatis habet.Ec fi fumrrlu bonu/ quomd
do in eo iniquitas rHoc autem apertum eft uidere.Quia tot naala in hoc mundo Eurtc quaeigno
ta hominibus funt.Et fi notaumpUnita relinquunfura'mo fepiflime pro malo/ma-xima bona re
portanc.Econtra de bonis/qui Uel non cognofcuntur/uel fi cognofcuntur / remanent ,fine prav
mio. Et niultociens mortem/S: damna fuftinent. Hec autem uel no cognofdt deus/uel fi čogno
fdt 8C  ficimpunita- uel fine pr^emio relinquat/ficut dicit hieronymus deus non eft.4- Quia om/
nes legcs/tam aux  fuerunt quam quae funt/ponunt animam poft cdrpus remanere. Er fic hoč
eft mžumu famofum/di in toto orbfi edebratum. Quare ud oportet dicere animam efle imor/


tale/uel g> toras mundus dccipitur.famofum^ ex toto eflet falfum.Quod ramen phylofophus
inde lomno SC  uigilia negat.Quinto/quia multa funt expcrimenta per quae euidenter comprhe
dipotefteiusimortalitas Platonamcpmphedonerefert:qd' circamonumentauifafunt phan
tafmata umbrofa animaru.Et h are funt animte maloru hominu.in nono quog* delegibus dicit/
ocdforu animas fepe interfečtores hofliliter infequi.propter q> ahqui exiftimauerunt/ ad prefen
tiam mterfeclons/uulnera fanguinem emittere.in decim o quorp de republica / refert quendam
pamphilum a mortuis refurexifle:qui de paenis Si maloru cruciatibus horrenda referebat.Plini/
us quo.y mnior/athenis infamc fuifledomuinqua Si fimulacrum horridi fenfs afpiciebaturi/Si
ftrepitus audiebantur.At<p athenodoru tarfenfem phylofophu/ fimulaeruillud uidifle condu/
čla domo. Eog? duce comperiifle 1 area dornus fub terra oflfa inferta carenis.Et ficut mos erat fe
pcIille.Domu deinde illam a ftrepitu liberata. Refert^ poflidonius ftoicuS/ qd duo quida archa
des familiares/cii megaram ueniflent/alteradcauponem diuertit/alterad hofpitem.Quiutce/
nati quieuerunt/nocle uifus eft in fomnis ei qui erat in hofpitioplle alter orare ut fubueniret q> fi
bi a caupone interitus pararetur. Hic primo territus fomno furexit:deindecum fecollegiflet/idcp
uifum pro nihilo habendu duxiflet/recubuit.Tum ei dormieti ille idem uifus eft rogare ut quo
niam fibi uiuo no fubueniflet/mortem fua faltem ne inultam efle pateretur fe lnterfeclum a cau
pone i n plauftru efle coniečtu/Si fupra ftercus iniečtum petere ut mane adefletad portam pr mf
q plauftru ex oppido exiret.Hoc ergo in fomnio commotus mane bubulco preftoad portaaffuic
quxfiuir quid eflet in plauftro.Ille perterritus fugit.Mortuus erutus eft/caupo re patefada /px/
nas dedit.Simonides quocp cum ignotu quendam proiečfum mortuu uidiflet eumcp humaflet/
haberetg? in animo nauem confcendere moneri uifus eft ne id faceret/ab eo quem fepulrura afle/
cerat'fi nauigaflet naufragio perituru.Rediit fimonides / ca^teri naufragium fecerunt.Infinita^p
huiufmodi adduci poflent.Teftor ego quo<£ me multa per fomnia habuifle/quae quafi confimi/
lia funt.Quare animas defFunctoru efleaperte haec uidentur dedarare.fexto/quia multa legutur
Si experienria fentiuntur q> quidam adčmonibus uexantur/qui Si prseterita/Si futura pro nunci
anrirefFerunrcp fe efle animas aliquorum iam defunčtorum.Experimenra autem negare/ eft im/
pudentiar Si uefaniae.feptimo. Quia Si Ariftoreles uidetur ponere animas fmortales. tum quia
primo ethicorum dicit pro nepotum infortunia aliquid facere ad animas defunttoru.Tum quia
poniteas prarmiari poft mor tem. Economiceenim fecundo capitefecundo fermone faciensde
aleefte Si Ptenelope/dicit g? facfte in malis fidelesfibi preparauerunt gloriam imortalem.Et iufte
a uiris honorate fut neq adiis fut imerite.Octauo qa očs huius fetenrie fečtatores fiierut Si funt ui
ri fpiiflimi Si fceleftiflimi.ficut epicurus ignauus/ftagti iofus ariftippus ifanus lucretius diagoras
dičtus atheus epicureus Beftialiflimus fardanapalus/& oes quo^ cofcietia premif a flagitiofis eri
minibus.At cotra uiri fačh & iufti/quo^ Imaculata eft cofcietia afleuerater ea imortale pnuciat.
Quare plato in epiftola ad dionifium quat incipit. Audiui ex archedemo;ubi fic dicit fit enim na/
tura quadam ur ignauiflimi homines nihil curent quar fit de ipfis futura opinio/probariflimiau
tem uiri cuncfta faciunt quo infuturis feculis benede fe loquenres homines audiant: Quam ego
comečluram facio eflealiquem senfum his qui mortui funt rerum noftraru,. Quoniam oprimi
animi fic forte diuinant deterimi nequaq.ualidiora uero funt diuinorum uirorum prefagia qua
aliorum 6ic.

Caputquartumdecimum inquoad obiečla
refpondetur.

Rduum auippe 8i honerofum mihi uidetur his argumentationibus fatifFacere et eofpre
a * fertim. Quoniam fomofum eft animas poft mortem remanere. Et ut Secundo me/

thaphyficse feribif difficile eft cotra confuetudine Ioqui ueru qtum dabif facultas in hac
materia faltem probabiliter dicere conabimur. Pro refponfione igitur ad primu fciendum eft q»
unaqueq? res faltem perfečla 'habetaliquem fine.Cum^ finis boni rationem obtineat ut Secun/
do methaphyficx dicimr non tamen q> eft magis bonum deber unicui«^ rei profine aflignari fecf
folum fecundu q> conuenit lili nature.& ei proportionatur.Nam & fi fenriremelius eft quanon
fentire.non ramen lapidi conuenit fenrireine^ eflet bonum lapidi.Sic nacp amplius non eflet la'
pis.Quare 8C  in aflignando finem homini fi talem quale deo 8i  inrelligentiis aflignaremus / non
conueniens foretalfignatio. Quandoquidem ficnoneflethomo Secundoaccipiendumeft/ 8C
maximse meiUorie mandandum.qd <  totum genus humanu uni fingulari homini comparari po
teft. in uno autem indiuiduo humano funt mulriplicia SC  diueria membra:quse SC  ad diuerfa of
fitia fiue diuerfos fines proximos funt ordinata Cum hoc tamen q> omnia ad unum finem depu
tata funr.Quare omnia illa in aliquibus debent comunicare. Quod fi ordo ifte preuaricaref aut
homo non eflet autincomode eflet. Omnia uero membraordinanrur in comune utiliratem ip
fius honums.Et aut unum eft neceflanum alteri Si e contra aut faltem urile.licer aliquando Si tl

tod magis illad uero minus. Vnde cor neeeflarium eft cerebro/8č cerebram cordi corffl necefla /
rium eft manui/maus uero utilis cordi.Ec dextera urilis eft finiftre/&: finiftra deftre:omnia® me
bra comunicantin uita 8C  naturali calore.Indigenuj fpiritu 8C  fanguinetficut ex libro de animali
busapertum eft uidere. Vitra g? haec inquibus comunicantfingulum membra fingularehabet
cfiirium. Cor nam$ unum: cerebrum alrerumle par aliud: & fic de refiduis/ut in eodem libro
animalium declarat Ariftoceles:uerum copiofius Galenus in libro de urilirnreparricularu . HseC
autem onicia/fiueopera/non runtequalia uerum unum prius/Sčalterum pofterfusranum perft
ftius 6C  alc epi  imptectius.Secundu na« Arifto.cu cor fit nobiliflimu 8C  primu ideo &  officiueius
eft nobiliflimu&primum Ec fic de reliquis difcurendo.Etquanmmcug! cerebra uerbicaufa no
lit itapcrfeČtum ficut cor/in fuo ramen genere poteft efle perfečtum. Quare ficut omnia mebra
inter (e habent latitudinem & diuerfitaremdta unucbtp genus membrfrinfra tamen cerros termi
nos. Etenim necp omnia corda funt eque magna/uel coniimiliter calida / 8C  fic de refiduis mem/
bris.Illud quo«j obferuandum eft/q> quanrumcu^ inter ifta membra fit ranča diuerfitasmon ta
men ea et tališ ut difcordiam pariat:fed deber efle comefurata diuerfiras. Quod fi ultra modutn
fiataut perditio in diuiduiVaut egrimdo confequetur.Sietiam non eiTet illa comenfurata diuer
fitas indiuiduu minieconftrare poflet. Etenim fi omnia membra eflenraut cor/aut oculus/ ani/
mal non efleriuelutiin finphoniis & cocenribus fi omnes uoces eflentunius ordinismon caufare
turcocentus SC  delečtatio.Tahterg? difpofitafunt:urne<p uniuerfum indiuiduu/necpaliqua eius
pars meliori modo poteft efle difpofita qua fit.Sicut plato in timato dixit: quod deus dedit un v
cui <5  q> optimum eft fibi/& uniuerfo.Eodem ita^ pačto cenfendum eft de toto genere humano
Vniuerfum nacp humanum geus eft ficut unum corpus ex diuerfis membris conftitutum/qua*
8C  diuerfa habent offiria: in comunem tamen utilitatem generis humani ordinafatunumtp triba
it alteri/& ab eode cui tribuit: reapitreaprocacp habent opera. Neque 01 'a poflimt efle equalis p
fečtionis/fed quibufdam data funt perfečhora/quibufdam uero imperf ečtiora. Hxccp in  eauahV
tas fi tollererur: aut genus humanum periret/aur non comode conftaret. Habent tamen aliqua
in quibus omnia aut fera: omnia comunicant. Secus enim non eflent partes unius generis 8C  ad
unum comunebonu tendentiatficutde unius fingularis hominis membris dicebarur.Necp in e/
qualitas inter homines/comenfurata ramen/debet difcordiam parererimo ficutin finphonia uo/
cum comenfurata diuerfitas cocentum delečtabilem facir Siccomenfurata diuerfiras inter hotni
nes perfečlum/pulcrum/ decorum St  delečtabile generatrin comenfurata uero contrarium. His
igitur fic digeftis dicamus.Quod omnes homines ad huiufmodi finem comunem confequendil
aebentin tribus intellečtibus comunicare.fpeculatiuo uidelicet/praticofeu operariuo/ & fachuo
Nullus & enim homo eft non orbatus 8i  in etate debita Conftitutus/qui aliq> horum trium intel
lečtuum non habeat: uelluti nullum eft membrum cpfanguinat 8C calore naturali non participat
Vnufquis<£ & enim homo habet aliquid de fpecularione/&fiorte in unaqua^ fcientia fpecula ti/
ua.Quia faltem principia quac ut fecundo methaphificedicitur funt ficuri ianue domus quas nul
lus ignorat.Quis enim eft qui pria principia uelluti de quolibet dicif eiTe/ uel no efle: no coringit
idem fimul efle 8C  non efle/ignoret.'' Quis omnino dei ignarus eftfEnris/unius/ueri/boničEt fic
de rcliquis.Quod nimis honerofum efler percurrere, Hatc autem ad methaphpficam pertinenc
De naturali quoqp manifeftum eft cum ifta fubiacent fenfibus qure primo intellečhii occurrunt.
In mathematica quoqp illud da rum eft uidere cum fine numeris & figuris uita humana duci no
polTit .Omneftp homines horas/dies/menfes/dC annos cognofcunt mulracp alia qure funtaftro/
nomici negorii JMon minuftj/nifi cecus fit/aliquid deuifionibus cognofcit:quod eft opus per fpe
tfiute.Nificp furdus fit/deconcentibus g>ad muficam fpečlat.Quid dicam autem de rethorica 8C
dialetica Ruando qudiem Ariftoteles improhsemio rethorice dicat J propter q<f & modo quo/
dam omnes partitipant ambabus. De intellečhi autem operariuo qui eft circa moreš / respubli/
cas/& res domefticas/illud quidem apertiffimum eft cum unicui^ datum fit bonum 8C  malum
cognofccreiefTe parte ciuftsris dC.  familioC« Hr enim huiufmodi intellečtus uere 8C  proprfe humj
nus nuneupatur. Vt plato in de republica/& Ariftoteles in ethicis reftantur.De facftiuo autem in/
telledurillud impropatulo efttquando quidem nullus homo fine hoc uiram degere poteft.Et.n.
line mechanicis/Si necelTariis ad uitam homo non poteft durareiuerum fcire oporret q> tametli
unufquifquac homo de tribus enumeratis intellečhbus ex toto non priuetur/ non ramen homo
equaliter fe habet ad hos Speculatiuus naqt intellečhis/non eft hols/ueru eft dec^tut Arifto.ethi
coat. xo.tradit. Et plato in thieo/maximu deo^i donu eft phyIofophia: auare nullo pačto in hoc
homo cu ceteris mortalibus counicar.Ideo 8C  fi oes hofes aliquid huius habent^ex ačte tamen 8C
perfečte paudflimi & habent 8C  habere poflunripropter q>  cotingit qd' ea pars generis huani qua*
k  toči fpecuktioni tradj t/ca proporrionč tenet ingenere holum / qua cor in genere mebrorum:


Q’uamq& larirudo^fittut quida mathematici/quida phyfici/qiiida uero methaphifici fint Inrer
9  oes iftos modos eft latirudo/ficur fatis iiquet. Intelledus aute fadmus qui infim us 8C  mecan i/
cus eft/ominibus quidem homirubus eft comunis.immo 8C  beftiae hoc partidpant:ut docer Ari
ftoteles ia libro de hiftoriis.Cum mulre beftiai&cafas conftruant/multag? alia qux mrelledu fa/
chuu praetendunt. Hiccs maxie neceffarius eft.Adco ur maior pars hominu cirea huc derenra eft
Quarefem{eus fexfusrereex totohuicincubit: uttexere/filare fuere&c.Maxima 9  hoium pars
agriculmre uacactdeinde diuerfis arrificiis.Necp qui uni incubir alreri arnficio comode incubere
poreft. Quapropter plato in de republica.Et An ftoteles in poiiricis iuflerunt ur queadmodum
unu memb^comode non exercer diuerfa ofTiria/Sic nec unus arrifex diuerfis arrificiis uacare de
bettNeurru.n.confequet:operariuusaute intelledus uereconuenirhomini. Er unusquifg? ho/
mo non orbarus perfedeeu confeg poteft: fecudug? eu fimplicirer 8C  abfolute/homo dicif bonus
SC  malustfecundu uero fpecuiatiuu SC  fadiuu/nifi fecundu quid 8C  cu dcrerminatione.fecundum
na 9  uirrutes SC  uiria homo dicif bonus homo/& malus homo, Ar bonus methaphificus non bo
nus homo dicif/fed bonus methaphificus.Bonufcp domificaror/non bonus abfolutefed bonus
domificaror nuncupat. Ouapprer homo non indigneferr: fi non methaphyficus philofophus/
uel faber apel letur: At fi fur/inremperatus in mftus/imprudes/uel alicp huiufmodi uiriofum di/
tat/maximar indignaft&f excandefcit:tanqefie ftudioEimmel uiriofum/humanu fit:& in noftra
poreftate repofitu. AteflephyIofophu:uel domificatoretnon noftrii efttnegj homini neceflariu.
Quo fit ut oes hoies poflinr& debent efte bene morigerati non aur oes phylofophi/mathemati/
ci:domificatores/& reliqua Nccp.n. coftaret genus h uma n umi fi ranra eflet diuerfirastficutfupra
de mebris didu eft. Redeutes igif ad propofitu dicimus q<t finis generis huaniin uniuerfali eft
participare de illis rribus inrellečhlibus fecundu quos eria hoies inrerfe comunicant SC  uiuut. Et
unus alteri aut eft urilis aut neceflariusjficut oia mebra in uno hoie counicant in fpiritu uitali: SC
habenr operarioes mutuas inrerfe. Et abhoc finae homo abfolui no poreft. Ve$i  qru ad mtellečhj
praticu qui propriae hois cft/quiliber homo pfede deber habere. Ad hoc.n.ur genus humanii re
de conferuet/quiliber homo deber efTe uirruofus moraliter.Et qru poflibile eft: carere uirio: fi/
big? imputatu eft uitiu tanq fuudt^uocugi ftaru reperiaftfiue egen us/fiue pauperifiue diues/fiue
mediocris fiue opulenrus.De aliis aur lnrejlechbus non eft neceflariu.fmo necp poflibile.Netj co
iienit generi huano.Non.n.coftarer mudusdi quiliber efletfpeculariuus/imonequae ipfe: cu im
poftibile fit unu genus hominu/ur pote phplofophicu fibi efle fu{ficiens.Nequ 2  efte tantu domi
ficaroriu genus/uelaliq> huiufmodi.Nequa* fieri poreft ur unu perfede exerceat /opera alrerius/
nedu omm;ficut contingir in mebris. Quare uniuerfalis finis generis huani eft fecundu quid dc
fpeculatiuo 8C  fadiuo parricipare:pfede aur de pratico, Vniuerf um .n.pfediflime conferuaret/fi
oes hoies eftenr ftudiofi:&oprimifted non fi oes eftenr phylofophi/uel fabri/ uel domificatores.
Nequa? ira eft in uirrutibns moralibus/ficur in arribus/& fcienriis:qd' una impediar aliam.Et irs
cumbere uni impediat in cumbere alreri. Verum utdicitur in erhicisuirrutes morales funt cone
xae. Er qui perfede habet unam/habet omnes,Quare omnes debent efte ftudiofi/& boni.Efte ue
ro phviofophum/marhemancum archiredumftunt fines particulares.Sicut cerebrum habet ,p/
prium offirium:&cpar fuum.Nequxifta in egualiras ingenere humano deber parere inuidiam/
SC  lires inrer ea.Sicut nequx diuerfiras in membristimrno unionem 8C  pacem.Maximac cum qui
libet debet efte moralista quo ralia relegara funr. Er ficut unumquodquae elementum fecnndu
torum charegorematiceteftdebite fimarum/aliqua tamen pars ipfius melius qua alia-Non enim
queliber pars ignis conrangit fpheram lunae mifi ut roti coniunda eft.Nequte quelibet pars terre
eft cenr.um munditnifi rarione totius.ira non quilibet habet ulrimum finem qui conuenitparti
nifi ut pars generis humani.Sufficirautem habere comunem humanum. Qua proprer ad ratio
ne: dicif q>fi homo morrahs efttghbet homo poreft habere fine qui uniuerfalirerconuenit ho/
minitqui ramen comperitparti perfediftimat t non poteft neque conuenir. Sicutnon quodlibet
membrum poreft habere perfedionem cordis: SC  oculi.immo non conftarer animal: fic fi quili/
bet homo eflet fpeculariuustnon conftaret comuniras humana.Quare 8C  plura climata: SC  diuer
fe regiones funt neceftari^tftelicitas igirur non ftar in habiru fpeculatiuo per demonftrationem:
tanquam conueniens uniuerfaliter generi humanotfed ranquam prime parri principali eius. Ec
quantucumqu,T ctetere partes ad ralem felicitate peruenire non poftinttnon ramen ex toro priua
tur fielicitare.Cu f5iquidfpeculariuitoč aliquid fadiui habere poftinrtpfedequse pratici.Qui habi
tus quafi unuqueque beatificare poteft. Agricola.n.uel faber egenus uel diuestfi moralis exifterfe
lixnuncupari poreft;uere  nucupaft fortequefua corentus abibir. Cu hoc q>  etia preterfa^iicita
tem moraletpoteft appellari faelix agricola:uel fselix domificator.Si faelicirer in agricultura opere
turtuel inconftruenda domotlicet non tam proprie propter hoc foe . 1  ix  nuncupat. Hec enim non

fant in poteftate humana / ficut uirtutes 8i  uiria. Non igicur genus humanum a fuo fruftramr/
fine nifi feipfum talem faciar.Et qcf ulterius addebatur:quoniam tališ fpeculatio no uidetur pof
fe facere hominem fslicem/cum fit ualde debil is/& obfcura. Huic dicitur q> tam 6C  fi in ordine
ad srerna huiufmodi fit/& ad eam qus intelligentiarum tamen inter res mortales/nihil exceUe
tius haberi potefftficut plato in thimeo dixit.Ne<£ mortalis imortalem fslicitatem appetere de/
betquomam imortale mortali non conuenit.Sicut ira imortalis non conuenit homini mortali:
ut fecundo rethorics dicir Ariftoteles.Quare primo fuppofuimus q> unicuicp reiptoportioatus
finis aftignetur.Si enim homo erit temperatus/ no impoffibilia appetet/necp fibiconueniunt.ta
lem enim habere fslicitatem eft proprium deorum:qui nullomodo a mareria &.  tranfmutatio/
ne dependent.Cuius oppofitum contingit in humano genere/ qd' eft medium inter mortalia 6C
imortalia Et cum ulterius dicebatur / quia finis debet guietare hoc aurem hominis intellečlum
& uoluntate no getat.Huic dicif Arifto.in fine primi ethico^ no ponit felicitate huanam tanq
pfetfte getante imo ponit q> gtumcucp homo fit felix no ramen ra ftabilis eft:quin muka pturbenr
ipfum no .n.eflethomo.ueru non remoueantafslicitate.Sicutnon qui uis uentus euellitarbore
licet moueatfolia.Quarein humana felicitatefufficitftabilitas non remouibilis/Iicetaliqualiter
conturbabilis.immo quod plus eft &inquacu<£ stare in iuuenilienim fi exacftam non habet ov¬
en irionem que inuirili congruit/dummodo habeat iuuenili congruentem / contentus eft pro il/
la state,*neg3 ampliusappetit quam fibi conueniar.Quarene<j anguftiabitur/utdicebatur.Etcu
ulterius procedebatur cj> nunqua tanta fcitquanta fcirepoteft/ncctam clarequin clarius dico c£
hoc no tollit felicitate eius:dumodo tanrn heat qtu fi bi p  illo ftatu couenit/& ex pre fui no deffi/
ciat. Na repati apetitus eft tantu a petere qtu digerere poteft ita uiri repati eft cotentari eo g, fibi
couenit/&: habere poteft.Et cu ulterius adiugebaf .cu homo fciat fe cito a mifura 6C  q> m ultis mo
dis aufferri poteft magis fibi erit miferia q felicitas.Huic dicif/qd' illiberalis hofs eft non uelle re
ftituere q>  gratis accspit.Cum homo prdTuponitur moralis.Nam SC  purgatoria antiqui apellaue
runt/cum ea lege receperit ut fciat nature concefliirum.Grarias deo 8C  naturs ager.fempercp erit
pararus mori:neque morrem timebit. Cum uanus fit timor de ineuitabilibus.Nihil^ mali con/
fpiciatin morte.Cumque ulterius inferebatur q> hominis conditio Iongepeioreftet quocuque
bruto/certe mea fententia/hoc non eft phylofophice dičlum.Cum opera beftialia quantumcu<£
quieta in fuo generefuponanturinquietis in genere intelledualium. Quis maler eflelapide/uel
ceruum Iongeuits/quahominem quanrucumque uilem. Cum hocq»uirprudesin quolibetfta
tu 8C  tempore poteft ferre animum quietum/quauis a  a tribulationibus corporeis uexaretur.ini
mo uirfapiens magiselligeretfeeflein extremanecei?itare/&: in maximis tribulationibus/quam
efle infipientem/ignaum 8i  uitiofumjin difpofitionecontraria.Neque uerum eft g> uidens imen
fos labores/abdicationem a uoluptatibus corporalibus/obfcuram agnitionem de rebus /facilem
a miftionem acquifitorum magis declinaret ad uitia 8C  corporalia qua moueretur ad acquirenda
fcientiamtfi uirifte fecundum rationem operatur. Nam quscumque modicula particula fcien/
tis SC  uirrutis/preponenda eft omnibus delečfationibuscorporalibus.immo 8C  regnis ipfisinqui
bus fuperabundant tpranides 8C  uitia .„Quare prim um argumentum non uidetur aliquo padlo
conuincere animam efle fmortalem.Ad fecundum uero in quo inferebatur q>  pofita mortalitate
anims/tu nc nunqua deberemus ellfgere morrem. Huic dicitur/ minime illud fcqui/uerum ma/
gis oppofitum tertio naquethopicorumdicitur/deduobusmalisminusefteligendum Erethi
corum tertio elledlio eft bonorum: renuere autem malo rum. Cum igitur in elligendo morrem
pro patria pro amicis/pro uitio euitando maxima uirtus acquiratur/aliifque muitum profit/ cu
naturaliterhomines huiufmodiačlum Iaudent. Nihilg? preciofius 6c  fslicius ipfa uirturjMdeo
hoc maxime elligendum eft.Atfcelus' perpetrando comunitati maxime nocet. Quare SC  fibi/cu
ipfepars comunitatis fit.In uitiuque in curritquo nihil infelicius/cum delinar efle homo. Vtpla
to in quampluribus locis /in libro de republica dirit.Ideo<j hoc habet rationem fugibilis Ad ade
ptionem etiam illius uirtutis fequitur fslicitas uel magna pars felicitatis. Et fi parum duratura.
At ad peccatum illud fequitur miferia. Nam tefte platone uitium mif<eria eft, Et tandem mors.
cum propter comiflum fcelus non fequatur immortalitas.Nifi forte fecundum infamiam dC  ui/
tuperium.Sedmanifeftum eft minus malum efleprimum qua fecundum. Necp magnum tem/
pus uiuere cum infamia eft preponendum uiuere paruo tempore cum laude.Sicut uira hominis
quantumcumque breuis/ eft preponenda uite beftis quantumcumque diuturr^. Ari ftoteles na/
queethicorum primo dicit uitam longeuam non preferendam efle uits breui. Nifi csrera fine
paria.Neque per fe in rali cafu mors eligitur/eum nihil fittuerum adlus ftudiofas/licet ad eum fe
quatur mors. ficut non committendo uitium non renuitur uita cum in fe fit bona. Sed uitium
renuitur. Adcuiusperpetrationem fequitur uita. Quod uero dicitur de diclo in phedons/

C u

Plato in de re publica 8C  in critone ponit quod ficut nftci cum infirmitate in currabili ef! renuen/
da immoeuiuis aufferenda. Sicanimacum peccato extirpanda eft. Animaquat fi attcmo uiuerer
impeccato fumma miferia eft. Quando quidem ipfi animce nihil deterius eft ipfo uitio.
uerum illud dixit Plato quantum ad id q> de fafto contingeret. Si enim homines non fperarent
meliorcm uitam poft mortem iniquiflimo animo fine dubio eam toleraret Quia ignorant excel
ientiam uirtutis/S£ ignobilitatem uitii:iblienim phplofophi 8C  ftudiofi ut dicit plato in de repub
lica/SC Ariftoteles e . nicorumnonofciuntquantam delečlanonem generent uirrutcs SC  quanta
nnferiamignorantu SC uitia.immo focrates in apologia quamplatofcripfit/dicit fiueanimus
mortalis fit fiue imorralis nihilominus contemnenda eft mors: Neqt alicjuo pačto dedinandii
eft a uirtute quicquid acddat poft mortem.Eodem quocp modo exiftimo interpetranda efle di/
<fta Diui Thome fuper fimboloapoftolorum.Non q> fcelera fintpotius comittenda quam mors
fubeunda/fi anima eflet m ortalis;illud nam cp necp fapienter/necp  theologice dici cčfeo: fed g> ho
mineš non cognofeentes excellentiam uirturis/&: faditatem uitii/omne fcelus perpetrarentpri/
us quam mori.Quaread refrenadum diras hominum cupiditates dara eft fpes pracmri:& timor
punitionis.Quod etiam fuppofitaanimorum mortalitatein aliquocafu fubeunda fit mors ma/
nifeftant muke operationes beftiarum inquibus non eft dubium animas mortales efle. At cp  in/
ftmčlu natura duci.Refert namcp Ariftoteles trigefimo capite noni de hiftoriis quod Virgilius
nofter Georgicorum quarto comemorat/Apes pro fui ducis tutella 8C  rei publice morti fe expo/
nere.Scnbitcp ibidem fepiam marem pro uxore tuenda mortem fubire.Refertcp in eiufdem no
nide hiftoriis capite trigefimo feptimo camellum morfu defixo/camellarium interemifte qd' ip
fum dolo coire cum matrecompulfit.Equumcpeodem modo deceptum idem fcelus perpettaf/
fe. At ubi rem recognouir/fe praecipitem interemifle.Hatcautem cum natura fiant fecundum ra
tionem fačta funt.Q uando quidem ex themiftii SC  Auerrois fen ten tja natura dirigitur ab intelli
gentia non errante.Non ergo 8C  in homine hoceft contra rationemf Ad tertium uero principale;
cum inferebatur Autdeum non efle uniuerforumgubernatorem/3utiniquu:Huicdicitur/neu/
trum fequi.Diciturcp/nullum malum eflentialiter impunitum/necp bonum eflentialiter irremtt
neratum efle.Pro quo fcicndum eft/quod premium SC  p*na duplex eft. Quoddam eflentiale dC
infeparabile/quodam uero accidentale 8C  feparabiletpremium eflentiale uirtutis/eft ipfamet uir/
tus:qu$ hominem frlicem facit, Nihil enim maius natura humana habere poteft ipfa uirtute.
Quando quidem ipfa fola hominem fecurum ficit/oC remotum ab omni perturbarioe. Omnia
nam<j mftudiofo confonant. Nihil timens/nihil fperanstfed improfperis 6C  aduerfis / uniformi/
ter fe nabens ficut dicitur in fine primi ethicorum. Et plato in critone dixit,uiro bono necp uiuo/
necp  defunčlo poteft aliq> malum conringere. At oppofito modo de uitio:pena nam ^ uitiofi eft
ip um uitium/quo nihil miferius/nihil infelicius efle poteft. Quamautem peruerfa fituita ui/
tiofi SC  maxime fugienda manifeftat Ariftoteles feptimo ethicorumiubi oftendit q> uitiofo om/
nia diflbnant nemini fidus/ n ecp  ipfe fibimetp uigilans/ne^p dormiens quiefcit/ diris corporis SC
animi cruciatibus anguftiatur: uita infadiciflima. Adeo q> nullus fapiens quantumcu<ji egenus/
corpore infirmus/a bonis fortuncedeftitutus eligeret uitam tyrranni/ uel alicuius potentis uitio
fiiMallenj fapiens in fua difpofi tionepermanere.iraqute omnis uirmofus/uirtutefua SC  fadicira
te premiatur.Quare Ariftoteles trigefimo problematum decimo prob!emate/quo querit cur in
certaminibus aponuntur pratmia at non in uirtutibus 8C  fcientiis.Dicit hoc ideo cotingere: quo
niamuirtus ipfaeft fibi prcemium.Nam cum prsemium debeateflepreftantius certamine nihil/
quat prudentia poteft efle preftanrlus: Šibi ipfi igitur premium eft. Ai contrarium de uitio con/
tmgit^deo nullus uiriofusimpunitus rehnquitur. Quando quidem uitium ipfumfibi uitiofo
fit pena pratmium autem / uel pena accidenrales funt que feparari poflunt.utaurum uel dam na
qualiacumqute fint.Et ficnon omne bonum remuneratum eft/«3C omne malum punitum. Ne/
quat hoc in conuenit/cum accidentalia fint.fcire tamen opporter hic duorprimum q> accidentale
premium longe imperfečhus eft eflenriali premio. Aurum namquat imperfečhus eft uirtute/pe
naquaeaccidentalis longe minor eft paena eflenriali ♦ Parna namquar accidentalis eft parna damni
eflentialis uero/paena culpe. At longe deterior eft parna culpae.pena damni. Quare nihil refert Si
quandoquae accidentale relinquatur/dum modo eflentiale remaneat.Secundo Adhuc friendum
<jquando bonum accidentaliterpraemiarurbonum eflentiale uidetur diminui neque remanet
in fua perfedione.Exempli caufa fi aliquis uirtuofe operatur fine fpe premii/ alter uero cum /pe
prsemii. Ačtus fecundi non itauirtuofus habptur ficut primi. Quaremagis eflentialiterprse/
miatur qui non accidentaliter prarmiatur/eo qui accidentalirer pršem latur. Eodem quoquar mo
doquiuitiofe operatur /fiC accidentaliter punirur / minus uidetur puniri eo qui accidenta//
liter non punitur. Nam p*na culps maior / ČC deterior eft pana damni. Et cum pana

damnf adiungitur culpse/diminuir cufpam.Quare non punirus accidentaliter/magis punitur ef
fentialiter co qui accidentaliter punitur.Teflatur etiarn fuper hoc quod fcribit laertius de Ariflo
tele cum namcp interrogaretur Arifloteles quid ex phylofophia acquifiuiflet/ refpondit I qaod
uos fpe praemiomm facins /Sc  timore pamce fugitis ego examore Si  nobilitate uirtutis facio.Ec
ex uidi uituperio fugio.Cur autem aliqui premiantur/uel punianrur acddentalirer / aliqui uero
non/noneflprefentis propofitifAd quarcum uero in quo dicebarur q> farre toru m uniuerfumef
fer deceptunvcum omnes leges ponantanimam imorralem efTe. Ad q<f dicitui?quod fi toru ni/
hil fit quam fue partes/ficut multi exillimant cum nullus fit homo qui non decipiatur: ut dicit
plato inde re publica non efl peccatum illud concedere.immo necefTeefl concedere. Aut cy torus
. mundus decipiruraut faltem maior pars.Nam fuppofito qcf tantum (int tres leges Chrifli fcili/
cermoyfi/& maumethi:Aut igitur omnes funt felfar/S C  fictotus mundus e{| deceptus /aut falte
due earum. Et fic maior pars/eii decepta. Verum tamen fcireoportet q> ut dicunt plato /oC  Arifto
teles politicus eft medicus animorum propofitumcp poIitici:efl facere hominem magis fludio/
fum/quam fcientem.Modo fecundum diuerfitatem hominum / diuerfis ingeniis incedendum
eft adhunc finem confequendum. Aliqui enim funt homines ingenuii SC  bene inflitute natura:
a deo q> ad uirtutes inducuntur ex fola ui rtu tu m nobilitate. Et auidisretrahunturexfola to/
rum feditate.Et hii oprime difpofiti funt.licet per pauci fint. Aliqui uero funt minus bene difpo
liti/Sč hii prerer nobilitatem uirtutis / SC  fatditatem uiniex prsemiis: laudibus/& honoribus/ex
paenis.ut uituperiis Sc  infamia fludiofa operantur/& uitia fugiunt.Et hii in fecundo gradu funt
Aliqui uerd/propter fpem alicuius boni SC  timorem psente corporalis fludiofi efficiuntur. Qua
re ut ralem uirtutem confequantur. flatuunt polirici uelaurum/uel dignitatem/uel aliqcf tale.
Vt uitia uero fugiant flatuunt uel in pecunia/uei in honore/uel in corpore/feu mutilando mem/
brum.Seu occidendo puniri.Quidam uero ex ferocitate oC  peruerfitate natura: nullo horu mo/
uentudut quotidiana docetexperientia.ideo pofuerunt uirtuofis in alia uita prxmia seterna/ui/
tiofis uero re terna damna.Quae maxime terrerent.Maiorcp pars hominum fi bonum operatur/
magis ex metu a:terni damni/quam fpe atterni boni operatur bonum. Cum damna fint magis
nobis cognita quam illa bona eterna. Et quoniam hoc ultimum ingenium omnibus hominibus
potefl prodefle Cuiufcuqute gradus fint refpiciens legis lator proniratem uirorum ad malum/in
tendens comuni bono/fanxic animam efTe imorralem.Non curans de ueritate.Sed ta tum depro
bitate.ut inducat homines ad uirtutem. Ncquse accufandus efl politicus.Sicut namquemedicus
mulra fingit ut egro fanitatem reflituat fic politicus apologos format ut ciues rečlificet. Verum
inhisapologisutdicit Auerrois imprologo tertii phvficorum proprie nequeeft ueritas neque
falfitas.Sic etiam nutrices inducuntalumnos fuos aa ea que pueris prodeilecognofcunt. Quod
fi uir fanus efTet/uel compos men tis talibus figmentis nequx medicus/nequa: nutrix indigerenc
Qua propter fi omnes homines eflent in illo prio gradu enumerato flanteetiam animorumor
talitate fludioli fierent.Sed quafi nulli funt illius difpofitionis. Quare aliis ingeniis incedere ne/
cefle fuit.nequa: hoc in conuenit.Cum humana natura fiere tota fit imerfa materiae: parumquae
intellečlus participet. Vnde magis diflat homo ab intelligentiis quam eger afano/ puer auiro SC
infipiens a fapiente.Non itaqute mirum efl fi talibus utatur politicus SCcfln  quinro autem prin/
cipali/duo tangebantur. Vnum de hiis que uifa funt infepulcris/alrerum bero de fomniis.Ad ho
rum igitur primum dicitur primo quod multa inter hiflorias conumeranmr /que tamen mere
fabule funt.Dicitur fecundo quod in locis fepulcro rum/ut impluribus aer efl ualdegroflus tum
ex euaporatione cadauerum / tum ex frigiditate lapidum .Ex multifqute aliis que aeris fpifitudi/
nem inducunt. Verum ut.tertio methseororum capimlo de hyride dicimr/talisaer fadiiter reci

} )itydoIa rerum circonflantium ficut fpeculum recipit figuras. Quare uifa in aere ficdifpo/
ito a rudibus hominibus exiflimanmr efTe res/que ibi uidentur.Sicut pueri afpicientes in fpecu
lo/uel in aqua.credunt ea qute in eis uidentur uere efTeibi.Refert namq? Arifloteles de quodam
debilis uifus/afpicientein nočle fuam umbram / ipfum exiflimafle efTe uirum infequentem ip/,
fum. Quo ht ut rudes homines propter taleaccidens exiflimant illa efieanimas defunčtorum.
Adiuuat etiam ad hec imaginatio SC  uniuerfalis fama.Quare ut refert Arifloteles in.Secundo ca
- pitulo de f umno SC  uigilia multa ab exiflentibus intimore / SC  aliis paffionibus efto cj uigilent/
exiflimantur uideri qua: tamen non funt.Sicut contingit egrotantibus. Terrio dicitur/hoc mul
rodensconringerepropterillufiones&:dolosmalorumfacerdommut Iegiturdanielisultimo.
de ydolo abel.Multi nam<£ facerdotes/& templorum cuflodes quatuoruirtutes Cardinales co/
mutauerunt in ambitionem/auaratiam/gulam/d: luxuria.Etad* h ar c uitiaoia aliaconfequunf.
Ouare ut optatis perfruantur hiis fraudibus SC  fičlionibus utunf.Sicuttempeflate noflra aliqua
do contigifiefcimus.4.dicif/quodcu multe greco^ SC  Romano^: hiflorite.mirabilm referat. in
ortu nag* SC  ocafu uiro$< meoria dignoji porteta apparuiffe certuTimu efl .Suetoius nag? tragllu*

*nlibro de duodecim eefaribus/magna figtia SC p aues/& deoru refponfaioč mu’ra alia narrat.NS
minus plucarcus in libro de uitisilluftrium uirorum Virgilius quoqj nofter in fine primi Geor/
giconihatc cccimr.

Tempore quamq illo tellus quoqt SC  xquora ponrf.

Obfceni^ canes/importunae<£ uolucres
Signa dabant quotiens cidopum cfferuere in agros
Vidimus undantem ruptis fornacibus setnam
Flaiuarumgg globos Iiquefadaqj uo!uerefaxa
Armorum fonitum roro germania cxlo
Audiitinfolitis tremuerunt m otibus alpes
Vox quoq? per lucos uulgo exaudita filentes
In gens &C  fimulacra modis pallenria miriš
Vifafub obfcurum nodis pecudcs® loquutae
Infandum fiftuntamnes/terraeo? deifcunt
Et modlu m illacrimat templis ebur aeraj fudant 8CC.

Non minus multa lucanus comemorat t  Machabeoru quocp fecundo capire.f.ficfcribitur.
Eodem tepore anrhiocus fecunda profedione parauit in egiptum .Contingit autem per uniuer/
fam hiero: olimoru ciuirarč uideridiebus quadraginra per acra equires difcurrenrestauratas fto
las habenres 'SC  haftastquafi cohortesarmaras: Eccurfusequoni per ordinč digeftos.Etcongref
fiones fieri cominus čC  fcutorum morus. Ecgalearoru multirudinč gladiis diftridis * Et telloru
iadus oC  aureoni armoru fplendorč/omniscp generis loricaru, Qua propter oes rogabanr in bo/
num montira conuerri.Quarepnores refponiiones plene euacuare non uidenrur. Tafta aute ne/
gare uidetur efte magne pertinacie SC  ipudentise.Qua proprer alirer dicendii eft.Conceffo igitur
quod non fint fidiones aut illufiones/aut notlre imagmationes.dicendii eft. Quod chritliani SC
quafi uniuerf. liter omnes leges^SC Plaro:& Auicenna SC  muki alii ponunt hxc fierftuel adeo/uel
per fuos minitlros quos angclos apellamus.fi boni fint:fi malftdemones.uerii eft g>aliqua diffe/
renria eft inter eos dequa nune non elt cura.Ifticp fimplicirer concedunt anima humana efte im/
mortale& multiplicataurfarisnouieft.ueruhocmanifefle repugnatdidis Ariftotefts cunulia
firimaterialisfubftantiaquxorbenon mouear nacp, i2.methaphyficxfecundiinumeruorbiti/
ponir numeru lntelligentiaru.Ne^ eil aliquis effedus hic inferior qui non rcducarurfecundu evi
3'n primu motum ut pater.S.phpfico^ SC  in primo metheororti. Amplius/quia euidenti ratione
naturali hoc uideremeo/monftrarinonpoteft. Quarenon flabimus infralimires naturales/ gi
ramen poliiciti fumus aprincipio.ideo Alexander aphrodifeus /ut refert Diuus Thomas in que/
ftionc ciifputata de miracufts/Articulis.j.&.Jo.in corpore queftionis dixit: hxc prouenirea fub/
dantiis feparatis median tibus corporibus caeleftibus/fecundu uirtutes ftellani/fecundu coniun/
diones SC  oppofitiones earii.Etuere fi ifti effedus conceduntur.fecundii perhipateticos alirerdi
ci non poteh. Cii mundus totus hic inferior lili fuperiori fit contiguus/ut inde omnis uirtusgu/
bernetur.Sicut dicitur in principio metheororu.Iftud quoq? non irrationabiliter uidetur efte d*
du.Et.n. AIexander tenet/deu Sc  intelligentias habere prouidentia deiftis inferioribus.Quemaci
modii ex eius fententia notat Diuus Thomas in expofirione.$6.textus.2.de cmlo.Et hocexprefte
Alexandcr ipfe confitetur in libro de fato.Quare pro temporti SC  locorti conditionibus/iftisinfe
rioribus prouidet.Et de regibus SC  prophetis/atep dealris euentibus. Quod igitur aliquando ta/
lia apparuerunt/ut didti etl in libro machabeoru/delignabat bella futura ficut exitus denotauit.
licet fd?taftis/& illa euitari fecundii Alexandni poterant. Cum ponat in libro de fato uoluntatem
libcra.Neq? mirandti eft fi talia a corporibus celeftibus figurari poftiint.Cum animata fintnobi/
liflima anima que<£ omnia inferiora generent SC  gubernent. Confimiledicarur/de hiis qux.T.li
uius/fuetonius/Virgilius/Plutarchus SC  Lucanus rcferunt.Nam fi precedunt figna ueris/ teftatis
&aliorum temporii/ut manifeftii eft/qto magis illeintelligentiae debet effe folicite de natura hu
mana.Quod quidem clarifumu eft uidere.Non enim memini me lcgifleuitam alieuius excellen
ris uiri in quaciicg re/nifi in ortu/& in occafuimulta precefierint Imo m multis fuis adibus .Qd*
qi platomci geniu fiux demone familiareappellant. Apud perhipateticos eft eius gemtura: quia
tališ natus eft rum taliconftellatione lile uero cii alia fi fine illa multiplicatione demonti/& genio
rum faluare poimmus.fuperuacaneii uidetur illa ponereiCum hoc q> illa etiam rationi non con/
fonant.corpora ergo cacleftia fecundii fuas uirtuteslhaec miranda producunt pro mortalium uti
Iitare.Etmaximehominu.cum diuinitatishumananaturafirparticeps.Refertnacp Ariftoteles:
5,c e hiftoriis Capite.20.gj in lemno infula capri ex mamiš quas geminas iuxta genitalegerebat/
tanniladis emulxiffe ut coloftra inde conficerentiCticp domius pecoris oraculum confuleret/ic
> \

fponfum habuiflc/amplius iencremtum pecuIiifaturam.Quod ficforecompertum efl Si ftaoi
de peconbus portenta dant/qnanto mag is de hominibus. Verum Diuus Thomas plu rib ds
JubnliDusratiombushancopinionem impugnar.Pnmonuiah^cinordinate fiunt. Out uero
a natura fiunr.i.&.S.phphcoKordinate fiut.Sccundo quia aliq fiunteflečhis in huiufmodi nPDa/
rnonibus qui non pofluor reduci in corpus cadedeiut locu tiones Sc  prefertim futurorum .Cum
i.ta non poflint fieri nifi abhabente intellečhim taliaautcm mulroticnsfunt inanimataiaurintel
ledu čarentiadut q>  beftia loquatur:uel in aere uoces humana- fensianrur/ue! aiiouod tale.tertio
quia quxdam fiunt qiur uirtute corporum cadeftium fieri non poiiunt. ut q> uir^te inferpenres
uertan tu r.  Quare nulla uidetur refponfio. Verum mihi hac conclufionem probaTe non uiden t.
Ad primd nag? dicitur/quod im o talia ordinate fiuntcC quoad tempora/ Sc  quoad loca. Et per
caufas determinatas SCc.  fignum/quia multi a Urologi fciunt ifla prtedicere.Et de prodigiis (atu/
ris:de tla tu um mutationibus &: in locis determinatisificut uifum dl mulroriens. Quod autcm
nobis uideantur indeterminata/hoc ex noilra ignoranria prouenit.De. i.uero tam adiuo Thoma
magnificato.Nolo dicerc cp nuror.fed q> ego non rečic in tel ligo. Huiu fm od i en im effečlus/ & lo
cu tiones,fecundu m ipfum.fiuntabintelligentiis:quandoq? bonis/quandog?malis.Etpermiflio
ne diuina:quandoq? abanimabus humanis iam a corporefeparatis.Verum omnia talia non funt
tune format illorum corporum/fiueanimatoru fiue inanimatorutgua? fentiuntur ficloquA Sut
ergo tantum motores.Quareigiturintelligentisemouentescorporacaddliahocfacerenon pof
fant:'Cum fuis inflrumentis qute tot 8C  tanta facmnt:pfitacos/picas/coruos/merulas/<3<: fiede fin
guIis.Ioqui.Non uideo cur tam a perte ipfe ha-c negatprefertim quonia fecundu ipfum .ji.que
flione priepartis fumme ponitangelum loqui fiuealium fonu facere per corpus aereum coade
fatum &C  figuratum modo corpora calefha per fuas uirtutes 8C  coniučtiones flellaru. hec 8C  mul
to maiora.faciut quia.&animalia faciunt SC  tlupenda ut patet in lapidibus &berbis quare 3c  herc

Etconfirmatur.quonia conciliator meApofitioe. 26. problematis.undecieparticule. problema cfl
Curaliqui cum datimna cuntur loquuntur. Dicithal/ebenragel de natiuitatibus harc feribit*
R cx noder uocauit nos/eo q> una ex mulieribus fuis peperitfilium SC fuit  afccndens.S.graduum
Jibrse/terminus mercurii 8C  in ipfo fuerunt Iupiter/Venus Mars & Mercurius. Etconuenir illic
una focietas adrologorum.Quoru quilibet dixit fuam opinionem.Etego tacui.Tunc Rex dixit
mihi qu id habesrCur non loqueris fcui refpondi.Date mihi rerminum trium dierum:quia fi fi
lius uetler tranfierit fertium dicm/erit de ipfo miraculum magnu.Etcum natus compleuit .24.
horas incepit loqui/& facere figna cu manu. Et rex rnultu expauefcir. unde SC  ego dixi.pof!ibile
ed qd' dicat aliquam prophetia/& aliq» miraculum,Et tune cum rege fuimus adfpuerum. Et di>
xit puer. Ego fum natus lnfortunatus Se natus fum ad indicandum amiflione regniagedeir/&
dedructionem gentis almanni.hic tla tim cecidit SC  mortuus efl.Et compertu ed ut dixit.Modo
ide puer/uel locutus etl per fpinrum uel ex fc.Non primum quia halpperadrologiam nefciuif/
fetprredicere quse dixit.ergo ex fe.i.ab intrinfeco/<3£ non per cognitionem qua habuitab a!iquo
hom inetergo ex uirtute intelligentiarum SC  corporu cseledium.quare 8C  in aliis f c pordi contin
gere.Quod fi dicatur.om nis dočlrina 8C  difciplina: fit expreexillenti cognitioe.Huic dicitur/qd
ida non ed dočlnna/ud difciplina neg? cognino propriar.Cuius fignum eiTe poted:qcf idi uates
cum funtextra furorem/nihil recordantur imo negantfeilla dixifle. fedabimperu cadefti mo/
uentur quare Plato in menon e/SC  lmplcnfg? aliis locis dicitiuates q plurima uera nunciant/nihil
tamen eorum quae loquunmrintelhgunt.et.}o.problematum primo problemate fibilbe SC  ba/
che/&: omnes qui diuuao fpiraculo indigari creduntur/impetu inducuntur. Conciliatorg? ibiin
expofitione dicit.ego audiui afidcli medico/quod mulier quedam illiterara dum effet n.alanco
lica. latinumloquebaturcongruuu.Quafanataeuanuit,QuodefIe non uidetur mfi exdifpofi/
tiotie corporis cum motu aftrorum Ad tertium uero dicitur. quodperipatetici dicerent illas ef
fe illufionesficut multi faciuutper alterationem aut medil aut oculi uel fi fuit uerum no fumus
in terminis quiafecludimus miracula.Quod autem ulterius adiungebatur de fomniis.Nam ij
lo &C  maioraconcedimus Auerois namg? qui non ponitanimas multiplicariin capitulo de diui>
nadonefomniorum illudabunde concedit. et galenusquianimam putauitmortalem.immo
multain medicinahabitafuntperfomnia.uerum haecnonarguuntanimam imortalem fimphV
citer fed deos čutare inferiora.Q uare SC  per figna in uigilia/&: per fomnia multa docenr diproui
dent rebus humanis.ficut abunde ibi dicit Aueroxs.quod autem dicitur de ilIi,Mrchadibus non
ed mirum cum Plaro.f.de Republica dicat:delinquentium in peregrinos/deused ultor,Quod
aut de paphilo adducitur.Ille apologus ed ad retrahendum ciues. Cur autem aliquirelinquntur
impuniti/uel remuneratialiqui uero contrario/noned prefentis confiderarioms. Et multa pul
tra 8Č difficilia ibi tangir comentator quae non funt pro nodra lntenrione, Ad quintum uero de
demomaas poteft per ha’C qua dida funt Refponfio patere. Nam omnes tales aut atra biliuexa

tur aut ffania/aut extafim patiuf .aut morri pxfmi alieitp a cogitatiofbus huanis:quo fit ut qfi ir»
afati & irratioabilesfiat.pp q> motaš celeftes reciperc poftut Mag ifcp agunf & dicunf ab fpetu li/
phatico/q agant uel ducat.Čuius euidenriflimu fignu eft/quonia utdidr Plaro& Arifto.confen
tirinon intelligunt qure dicanr. Veni ueluti beftiac ab alio mouenf Vnde fprouerbio eft/pueros/
r  & ftultos propherizare. Atfapientes 3i  fui compores ab huiufmodi ahenos elTe. Neqp de hoc ali/
quis mirari deber quando qaidem Ariftoteles nono de hiftoriis capire.rrig.prfo.de fcribat.Tem
pore quoapad pharfala hofpires medie peciere.corui locis arhenarum peloponefll<j defuerunr.
Quafi fenfum haberent jliquem quo inrer fe rerum euenra fignificarentiSf mouerčtur. Si enim
corni talia futura ex celo fenferunr.Cur non 8C  homines parum a coruis diftanres.Cum minime
habeant de inrellechi.confiderer lgirur ficobiciens beftias/a quibus 8C  augures fummurfua prx
fagia.Quod uero Augurandi ars/non fit penitus uana grecorum & romanorum dedaranr hifto
riac.Inftiruitcp plato in libro de legibus in ciuirare rede ordinata augurandi art m non efle prač/
termittendam.Ariflorelcs quoep primo de hiftoriis Capire decimo fe.vto quocp capite fecundo.
Et nono eiufdem capite primo nonnulla comemorat de arte Augurandi. Q uod li aues/multacp
ratione carentia indicare pofTunr ex cselleftium impreflione Cur non & homines illis fimiles QčS
etiam firmatur/quoniam aliter aftrologi tam certe iudicare non poflent.Sicuri uifum eft/nifi uir
tutes cacleftes in hacc inferiora imprimerčt. Quod fi aliquando men tiri uidentur hoc eft quonia
uel imperiti funt uel non redegenituram acceperunt/ uel ex  liberoarbitrio dominante caelefti/
bus iilud contingit^Ad feptimu uero dici tur quod minime Ariftoteles fenfit animam poft mor/
tem remanere uerum oppofitu. Et ad iilud primi ethicorum fatis patef/eum dicat ne/p prodefTe
necp nocereeis:Cum nihil fintifed tantumexiftimatioi quac de eis habetur.Quale effe homerus
in mente habet/tale efTe enim & mortui habent Aid fceundu de fecundo Economicae dicitur qd*
uel adiismulieresillemeritefunf inuiratnonenimibidiciturpoftmortemuelfi poft mortem;
intelligitur hocquantum ad exiftimationem quac habetur deeis. Vel ut inducatalias mulieres
ad cofimilia opera/Ad odauum uero 8i  ultimum/in quo dicebatur uiros impuros BC  flagitiofos
fuorumcp fcelcrum confcios aflerere animas mortalesiat fandos & iuftos fmortales. Ad hoc di/
citurtg? ne<p uniuerfaliter uiriimpuriponunt mortalitatem/necp uniuerfaliter temperati fmor
talitatem.Manifefte enim uidemus multos prauos homines credere legibus/uerum ex pafTioni
bus feduci multos etiam uiros fandos 8C  iuftos fcimus mortalitatem animarum pofuiile.Plato
na<p in primo de Re publica dicit fimonidem poetam Virum diuinu & optimum fuifle / qui ta/
men eam mortalem afeuerat homerus quo<p ut Ariftoteles fecundo de anima refert exiftimauit
fenfum ab intelledu no differre. Quac autem fuerit homeri dignitas quis ignorat. Hipocras quo
q? & Galenus uiri dodiflimi 8i  optimi huius peribentur opinionis. Alexander aphrodifseustma
gnus alfarabius/Abubacher' Auempace;ex noftratibus quocp Plinius fecundus/feneca/fnumeri/
alii hoc fenfere.Seneca na cp  libro. 7 .Epiftolarum ad Iucillumepift 0 la.j 4 .que incipit/longum
mihi comitatum dederat mala ualimdo. Mamfeftiuscp inde confolationead martiam affirmat
ipfam e (Te morralem.Multofg? alios Audiofos & uiros dodiflimos conumerar eiufdem opinio
nis fuifte.Ethocideo/quoniaiolam uirtutem exiftimaueruntefle faclicitatem: uitium uero/mi
feriam.Gererag? alia bona neglexerunt.Nifi qtum uirtutideferuiunt.quaccp uirtuti obftanta fe
ipfiseiecerut.Exiftimandu<p eflvmultos uiros fenfifte animam mortalem.quitamenfcripferunt
ipfam efte fmortalem .Sed hoc fecifle ex pronitare uirorum ad malum / qui parum aut nihil ha/
bent de intelledu bona<p animi non cognofcentes/nec amantes/tantum corporalibus in cumbut
Quare huiufmodi ingeniis necefte eft eos fanare ficut 8C  medicus ad egrum / 8C nutrix ad puerii
ratione Carentem fe haber.Per hacc/ut puto/Et alia folui poftunt. Nam quod comunirer dicitur
li anima eft mortalis homo deberet totum fe tradere uoluptatibus corporalibus/omnia mala co
mittere ad fui utilitatem uanumcp eftet deum colere/diuina honorare.preces ad deum fundere/
faerifida fucere/cacteracp huius generis.Satis refponfio patetper ea quac dida funt Nam cum na
turaliterfaelicitasappetatur/&miferia fugiatur&perdida frelicitas confiftit in adu uirtuofo/
miferia uero in adu uitiofo/Cum ex tota mente deum colere diuina honorare/fundere ad deum
preces/facrificare fintadus maxime uirtuofi/ideo debemus rotiš uiribus inniti ad acquifitoiem
iftorum.E contrario uero.furta rapin* homiddia/uita uoluptuofafuntuitia quefaciunthom
nem tranfire in beftiam 6C  definere efte hominem ideo ab hiis abftinere debemus. Et anima ad
uertas q> ftudiofebperans non e.vpedans prtemium aliud a uirtutelonge uirruofius/& magis in/
genuac uidetur operari/q ille qui ultra uirtutepremium ah‘quod expedat qui<j fugit uitium ob
turpitudinem uirii non propter timorem pacne debite pro uitio /magis laudandus uidetur g qui
euitat uitium propter timorem pene:iuxta iilud oderuntpeccare boni uirtutis amore: oderunt
peccaremaliformidineptenac. QuareperfediusafTerentesanimam mortalem melius uidentur
laluare ratione uirtutis gafterentes ipfam Imortalem.fpes na^ prsmii.Et pene amor/uidentur

feruilitatem quandam importare quse rationi afmitiscontrariamr &c. Pro complemento hu/
ius opinionis fciendum eft g» queadmodu docet Arifto.in libris de generarione aiahu narura g ra
datim procedit & ordinate ita g? non coniungit fmediate extremu extremo Ted cxrremu medio
uidemus.n.inrer herbas & arbores mediare uirguJta.inter uegerabilia&animajia efleanimata I
mobiharut hoftreas & caetera huius generis 8C  ilc ulterius af cendendo gd' & bearus Dionifius .7
capitulo de diuinis nominibus infinuat cum dicit g? diuina fapientia coniungit fines fuperiorurn
principiis inferiorum.homo aute ut dicium eft perfečhflim um eft animalium quare qum m ter
materialia anima humana primum obtiet locum coniungef’ ergo cum immaterialibus mediam
eft inter materialia& imaterialia medium uero comparatum extremis diciruralreru extremoru
quare imaterialibus coparata poteft dici materialis di  refpečtu materialni lmaterialis. ne® tantu
iftasdenominationes mereturuerum & de proprietatibus extremorum participatnam uiride
comparatum albo non folum dicirur nigrum uerum 8C  congregat uifum ficut 8C  nigrum licec
non tam intenfe.quare& humana anima habet de proprietatibus intelligenriarum< 3 <: habetde
proprietatibus omnium materialium:quo fit ut quando exercer opera cum quibus couenit cum
intelligentiis dicatur diuina 8C  tranfmutari in deos;quando uero exercet opera beftiarum dicitur
tranfmutari imbeftiasjnam exmalitia dicirur ferpensuel uulpes/ex crudelitate tigristoC ficdereli
quis:nihil enim eft in mundo q» ex aliqua proprietate non poiTit conuenire ipfi homini:qua pro/
pter non fmerito homodi&useft michocrofmus fiue paruus mundus:grande igitur miraculu
quidam dixerunt efie hominem/cum totus mundus/fit 8C  in unam qua cp  naturam uertibilis:cii
iibi data eft poteftas fequi quacucp proprietarem rerum maluerirtRečle igitur apologirauerunt
antiqui cum dixeruntaliquos homines efie fačlos deos/aliquos leones/aliquos lupos aliquos a/
quilas/aliquos pifces/a!iquos plantas/aliquos faxfa'& fic decarteris:cum aliqui homines infeqnti
funt intellečhim/aliqui fenfum /aliqui uires uegetatiuce:& ficdecatteris. Q uicu m cp ergo prepo/
nunt uoluptates corporales uirtutibus moralibus fiue intelledhuis/magis faciunt beftiam quam

deum:quidiuitiaS/magisaurum:quareillibeftiat/iftiinfeniatiappelIandifunt.Nonigiturexiftč

te anima mortali/uirtutes funtfpernende/& uoluptates profequend*e: nifi malit aliquis efl*e be/
ftia quam homo /8C  infenfarus quam fenfatus fiuecognofcens. Scire tamen oporter q> grumcucp
homoficde materiali 8C  im materiali parricipet / tamen proprie diciturimmaterialeparticipa/
re quia multum defficit ab fmarerialiaterfed non proprie dicitur brutis & uegetabilibus partici/
pare/uerum ea continere nam infra fmaterialia eft 6C eft fupra matcrialia:qua propter non poteft
ad perfečhonem imaterialium deueniretunde neg? dii appellari funt fed diui uel diuini. Verum
nedum poteft equare fe homo beftue/imo beftiam fuperare.Nam quidam homines longe crude
!ioresquacug? beftia exiftunt:dicenteAriftotele. 7 .ehticorum malus homo deciesmilies peior
eft beftia.Et ficut dičham eft de crudelitate ita dicatur de reliquis uitiis. Cum irag? tam fatdum
fit uiriumjtam iniqua fit hominis uitiofi uita: e contra uero de uirtute: quis igitur exiftente etia
anima mortali magis eligeret uitium q uirtutem: nifi mallet efie beftia feu dererior beftia čj ho/

mo quare 8Cc.  >.

Caput quintumdecimum & ultimum/in quoponitur
ultima condufio in hac materia:qu 2 e fenretia mea
uiderur indubie fuftinenda.

lis itacp fic fe habentibns/mihi falua faniori fententia in hac materia dicendum uidetur
h quod queftio de imortalitate anima? eft neutru problema, ficut etiam de mundi atterni

tate.Mihinamg! uidetur q> nulle ratioes naturales adduci pofluntcogentes animam cf,'
fe lmortalemtminuhj probantes animam efie mortalem. Sicut čj plures doclores tenentes eam
immortalem declarant. Quare noluiponere refponfiones ad alterampartem cum aliiponant.
Et precipue Diuus Thomas luculenter copiofe/& grauiter. Qua proprer dicemus ficut dixit Pia
to in primo de Iegibus. Certificare de aliquo cum multi ambigunt/ folius eft dei. cum itacp  tam
illuftres uiri inter feambigant/nifi per deum hoccertificaripofieexiftimo. Non uidetur autem
efie decens ne« expediens/hominem tali certitudine carere Si enim in hocambigeret/ in cerras/
^  fi ne fine aliquo ačhones haberet quando quide fine ignoto &qua?ad ipfum funt ignota efie ne
ce ffe eft.unde fi anima eft Imortalis/terrena defpicienda funt. Et srtema profequenda At fi mor/
tališ exiftatcontrarius modus profequendus eft Quod fi aliaab hominefuos fin^s determinatos
habent / quanto magis homo ipfe cum homo perfechflimum mortaliu fitfolulg? ut Plato in de
republica dicit deumcolat&iuftiria. Qua propter dicoquodantedonum uel aduentumgra/
tise/mulriphariar mulnf® modis per prophsetas SC  figna fupernaturalia hancqueftionem deus
terminauitt utmanifefte peruetus teftamentum eft uidere. Nouifiimeautem perfihum quem
conftituir heredem uniuerforum per quem farcit&fecula eam queftionem dilucidauitfticut fen
bit a poftolus in epiftola ad hebreos Quod autem ille uere fit dei filius / uerus deus 8C  uerus ho^

mo/aptiflime 8i fine dubio lumen chriffiam' nois. Diuus Tho.aquinas in primo contra gentfles
capite.t.declaratquat Ioannes fcotus omniu fentenria mea fubtiliflimus uircp in primis religio/
fiflimus ad numeru odonariu redigens enumerar imprologo libri fentenria^.Er.n.ram aperre
lila odo illuddedarant utnifi mente priuatus/autprinax negare pofler, Cu igif ille uerus fit de/
us/ipfe folus uere eft lux per qua oia uidenfiut Ioannis prio ipfecp etia folus eft ueritas per quam
cscterauera funt.ut Ioannis, 14 .Egofum uia u ritas/fii uita.Vepi cu ipfemanifeftauerit uerbo SC
opere anima efle imortaletuerbo quide cu malis minaf igne atternum:bonis uero ufta acremam
promittittdicir nagi uenite benedidi patris mei <Sic, Er fubfequif:ire maledidi in ignč erernutn
cic.opere uero cu rertia die refurexita mortuis.uepicjto lux diftata lucido <5i ueritas a uero/ etq
to caufa infinita eft potior effedu finiro tanto efficarius hoc demonftrat imortalitate anima: qua
re fi quae rationes probare uidenf mortalirate anime/funt falfeiSi apparentes:cu prfa lux/ Si pria
ueritas oftendant oppofiru.Si qua: uero uidenf probare eius imortalitate/uerequidč funtSi luči
de.fed non lux 8i ueritas. quare hsec fola uia firmiiTima in cocufla/8i ftabilis eft.c^tere uero funt
fluduantes.Preterea oxs ars deber p propria <3i couenientia artiprocedere. Aliter.n.peccat 8i in at
tificiofe procedit ut pofteriotj/ 6i ethico^ prio dicit Arift.Ted anima efle imortalem eft articulus
fidei/ut patet per fim bolu apoftoloi« 8i athanafiriergo probari debet per propria fidei/Mediu aut
cui initif fides eft reuelatio.Et fcriptura canonica/ergo tantu uere Qi  proprieph^ec habet proba/
rilcaetere uero rationes funt extranee initunfq? medio non pr obanti g>  intendif. Non igif miru
efl.Si phylofophi inter fe difcordant de imortalitate aice cu argumentis extraneis conclufioni dC
falacibus initan f. At oes chriflicole concordes cu per ppria 8i infalibilia pcedunricu hsec no po f/
fint efle nifi fecundu umi modu. Amplius/qui infirmus eftifanitate ,pcurat.Nemo aut fibi ipfi fit
medicus.Quoma Si Tertio polirico^ dicif in ppriis nemo rede iudicat/ cum impaflionibus fit.
qua:rat lgiturahumtbonus autem medicus debet efle peritus in arte.Et bonorum morum tquo
niam negi primum fine fecundo i n ccp  fecundum fine primo fufficiunt.fed ut inquit Plato/ uelu
ti diftemperantiain humoribus eftegritudocorporis/ficignorantiaeftanimi egritudo igno/
rans igitur an anima fit mortalis uel ne / fcientem Si bonum querat:duo autem genera hominu
profiten f hoc fare: infideles fcilicet 8i chriflicole. Multi uero mfidelium uiri dodiflimi extite/
runt/at oes fene maculate uita:. Vt aha tacea falte inanis gloriae:folu<j naturaha quae obfcura 8£
infirma cognitionč faciunt/intellexerunt. At multi chrifticole/ni fallor/non minus illis in natura
libus cognouerelut Paulus/Dionifius/bafilius/athanafius / origenes / duo gregorii/Nazanzenus
uidelicet oi nicenustauguftinus hieronymus/ambrofius/gregorius. Et inumeri alritpretercp na/
ruralni cognitione diuinoji etia habuerunt.que ut hieronjmus dicit hoc dodus Plato nefciuit/
hoc eloques demofthenes ignorauittuitacp imaculatiflima duxerunt. Ve^i quis/nifi/infanus ma
gis crederet infidelibus fic cufpofitis čj chrifticolis ta bene dotatis.Mihi^ illud firma fide facit q<f
Auguftinus mea fentenria nulli in dodrina fecundus Er.n.minore platone Si Arifto.non exiftio.
chrifliani nois prio inimicus/ta integerrime uite fadus/ infine de ciuitate dei fcribit tor fe ocula/
ta fide uidifle miracula:Qux intemerata inuiolabile Si firmiflima fide oflendut. Gregorius quo
qi  papa cuiuis in dodrina Si fanditate coferendus tot & tanta in dialogis adduciri ut ois prorfus
ambiguitas remoueaf.Quare indubiae ipfa imortale efle aflerendu eftiue^ non ea uia incedendii
eft/qua huius feculi fapientes inceflerunt,Qui cu fapientes fe dixerunt ftulti fadi funt.Quifquis
n.hac uia jicedet utexiftimo/lemp incertus Si uagus fluduabit unde čredo qd /  qtumcu<j plato
tot 8i tanta egregia fcripferit de animo^i imortalitate firmitate tamen no habuiile exiflimo.Qd
conieduro ex fine apologij ibi enim uidetur fub dubio relinquere. In thimeo etiam cum de hoc
fermotfem habiturus eflet dixit faris fibi efle fi in re tam difficili uerifimilia diceret. Quare om/
nia dida eius conferendo /mihi uidetur magis opinando quam aflerendo loqui. Conatuscp eius
eft ciues bonos facere non autem dodos. Veram ut dicit Diuus Thomas f :cunda fecunde Ari/
culo. 5 . queftionis primat cum opinione falfa ftat adus moralis At uia fidelium incedentes/ fla
biles 6i in concufli pmanent quod diuitiarum honorum/uoluptatu / et oium mundano^ conte
ptus dedarat.Et demu corona marririi qua ardentiflime affedabant/affedataffl cu fumma uolu/
ptate confequebanf .Hatc itacp funt quae mihi in hac materia dicenda uidenf .Semper tamen me
Si in hoc/8i in aliis fubiciendo fedi apoftoliC 2 e.Quare Sic.Finis impofitus eft huic tradatui p me
Petnim Filium Ioannis Nicolai pomponatii de Mantua,Die. 24 .menfis Septembris.M.D.X. V/.

Bononrie Anno quarto Pontificatus Leonis.x.Ad Laudem indiuidue Trinitaris Sic.

F I N I S.-.

Impreflum Bononiae per Magiftra Iuflinianum Leonardi Rubericnfcm Anno faluris.
M,ccccc.xyi.Die fexta Nouembris. e  _ •

M

m


ERORE S,

A.ii, more geram legi debet morem

A.ni.a tergotin penultimalinea operationem omnino dependente. legi debetfndependentem
Inultimalinea.eiufdem loci.Sč noneftalius fingere. legi debet aliud

A. iiii.in  linea fexta intellečhim non dependere.Iegi debet intellečtum dependere

In eadem parte in linea.24.imaterialitatis eft non indigere legi debet materialitatis eft indigere
Ineadem parte in linea. 57.contradicere legi deber contradiceret. 6

B. i.a tergo in linea. 14.quocp modo tamčj lubiečh.legi debet quoquomodo

B.ii.linea.)8.fed fimpliciter debet legi fed non fimpliciter

B .ii.in linea.58.fed fimpliciter.legi debet fed non fimpliciter

B.iii.in linea. i8,&conuenit cum beftiis.legi debet quoquomodo conuenic cum beftiis',

B.iiii. a tergo in linea eft fecundum quid materialis debet legi imaterialis
B ,y.in linea incipiendo a Iinea.28.nos multum uiuificare intellečtum debet legi uillificare
A tergo in linea^g. diui Thome uter debet legi utar

B. yi.a tergo incipiendo a cap. 14.& honerofum legi debet onerofutn
In.2.linea poft quoniam fumofum legi debet famofum,

C. i.in linea.55.aliq> horum trium.legi debet aliquid
In linea. 39 .honerofum legi debet onerofum

C.ii.in linea.29.in fuo genere fupponantur debet legi preponantur

C. ni.linea.f4.de ydolo abel debet legi bel
C.iii.in linea.4S.umbram ipfum exiftimafle legi debet ipfara
C.iiii.a tergo in linea,37.aIios audiofos legi debet ftudiofos.


o





t


.F, -Jv