1JABITA I> SOLENNI miBsrcaiLuat u>&89!MiawHt®BiB GTMNASIO ACADEMICO 1859 . (jOIUTIjE ia ®ateiHoiTtawiA. DE MODO Ol O ADOLESCENTES STUDIIS VACARE OPORTET IJV SOLENNEM Plt/EMIOIUM DISTKIBUTIOINEM IN C, R. G1MFVASIO ACADEMICO GORITIENSI EXEUNTE ANNO SCHOLASTICO MDCCCXXXIX »ISCIPULO decuu^ae c (< xa & h . * */*!j 't?'2!3'23 j?&saasj©aaa. W&.dmodum verenti tnihi, ut in hunc solennem conventum adferre aliquid valeam, quod Majcstati Augustissimi Csesaris aliqua ex parte convcniat; virorum vero scientiis omnibus ornatissimorum aures non offendat, vestrisque simul commililones dilectissimi! studiis dignum videatur: bare spes paullatim adfulsit, ab illis viris literatissimis, quoe est eoruni erga me a ir. anatem indulgentia, ubi quid elegantise defuerit, veniam benignam, a vobis autem eam arquilatis ralionem fore expetendam, ut rem ipsam et argumentum, in quo versabitur oratio mea, intueri, quain sermonis leporem et clegantiam pensitare malitis. Et cum ego conqueri, quod in boe studiorum curriculo juveuiles annos inani labore contriverint, nec optatos inde fructus ceperint, audissem complures; errores vero, qui in adolesccntes dominantur, uonnullos vidissem; ab boo illustri coetu abhorrere non judicavi, si, qua ralione juvenes literarum studiis se applicarc opporteat, breviter consideremus. Qu* dicentur a me, quantulacunque fuerint, aut e prarceptoris dignissimi monitis collcgi, aut etiam ex usu mihi et bujus luslri experientia dcproinsi. Verum cum omnia vestris studiis ita propria sirit ut iis admoneamini, quoinodo et Principis Munificentissimi voluntati, et prarceptorum labori utcumque respondeatis; vestro autem bono consulatis: cohorlari vos, ut animis auribusque adesse memineritis, supervacaneuin existimo. Ac prirnum, quoniam de literarum studiis agitur, id velim animo vobiseum reputetis, quanta eorum, quae in sebolis traduntur sit dignitas, quanta praestantia, quantaque amplitudo, adeo ut discipulum eodem pudore suffusum ac perculsmn bane scholac ardem intrarc reete jubeam, quo quis olim numinis alicujus templum sacro involutum borrore ingressus esset. Mihi quidem ii, qui eo sc ardore ad studia contulerunt, ut quidquid utilium scientiarum traetaretur, pleno baustu perbiberent, ac nihil in alto positum, nihil impervium relinquerent; omnibus aetatibus vixisse, orbem omniurn peragrasse terrarum; omnia, quar unquam viri celeberrimi, cujusvis ec vi decus et ornamenlum, sive Musarum leporem, sive sapi en ti ar aurea prarcepta, sive alia divino ore locuti sunt, liausisse, ii saluberrima doctrina, quar homini ccelum, etelo bominem reddit, penilus irnbuti, ii dei}ique, ut paucis eomplectar omnia, quantum liomines ratione belluas superant, tantum propemodum singulari eruditione supra reliquos liomines evecii videntur. Quae omnia cum magna el sublimia csse videamus, eadem et vires etiam animi insignes, ingenium acrc, niemoriam facileni ac s tudi mn flagrans suo jure postulare, nec quenilibet e niedio protractum ad literarum cognilionem idoneum csse, quis inficiabitur? Quemadtnodum igilur accepiinus, antiquitus cum in obscuro recessu arcana sacra agerentur, prolanos omncs fuisse summotos: ita mihi quoque ab illustri lioc Minerva limine, quum indocilium tum desidum ignobile vulgus arcere liceat, Quocirca priusquam uomen quis huic studiorum milili® dede rit, diligenter mihi, si in castris illis non sine gloria signa ferre voluerit, num quid šibi virium, num quid ingenii insit, se excutiet, et ut Flacci verbis utar, versabit diu, quid liumcri valeant, quid ferre recusent. Neque non permagni lioc c momenti sunt. Quid enim miserius, quid infelicius eo cogilari potest, qui invita Minerva, ut ajunl, in liane literarum palastram delatus est, quin nascentem placidis Musa oculis adspexerint F Laborat et astuat totusque literario pulveri insudat; ast nullo Genio labori arunmoso adspirante oleum revera et operam perdit, quoque rnagis libros versat, quo majori contenlione adnitilur, eo minus se proficere sunimo cum angorc deprehendit. Accusat ille miser naturam, quod šibi diffieilis ingenium noverca more finxerit. At mihi id tormenlum Aeolida videtur, reluctans saxum adverso monte trudentis! Et fugit, fugit interea tempus non reversurum, longique labor perit irritus anni. Ilicet ille gemit: O sludiis frustra contritum mane, incassum dies tota consumta labore, nequidquam vigilata uoetes! Qua dieta suni a me, commilitones! vera esse, haud scio an nonnulli ;huic ccetui intersint, qui probe agnoscant et experti silit. Qui ut consilio ilem, quod eorum bono proferam, morem gerant, etiam atque etiam moneo. Respiciant illi adolescentes, qui malo alile, nullis animi dolibus ad studia accesscrunt, quam fliuum omne tempus, prasertim juvctitutis, quod pretiosissimum est, ubi atas floriduin ver agit, ubi sementem jacias, qua tibi hiemis solatium maturescat; respiciant, inquam, et Musis primo quoque tempore valedicant, aliamquc conditionem, qua uberiores fructus sunt capturi, šibi quam ocissime vindicarc, studeant. Video equidem, nonnullos asperiori me vultu intueri, quod ego, eos qui plures annos in scholis jam contriverint, in tenuem quemdam statum non dubitetn ablegare. Quod consilium meum ut defendam, non dicam, cum omnis felicilas animi tranquillitate consistat, liane non scientiis, sed virtutibus definiri; silentio prateribo, quo quis paucioribus doctrinis sit imbutus, eo ipsum minori oflicio obligari; interdum vero doctissimum praviš cupiditatibus transversum agi solere; illud soluin a vobis peto, ut liominem aliquem pertenuis conditionis, qui viribus frelus lionesta ratione victuin šibi quaritat, cum isto juvenc, qui studiorum curriculo perfeeto nihil nisi acerbam perditi lemporis memorialu sccum abstulit, tacile componatis. Ule lenui, sed sufficienti vidu contentus, non districius gcavioribus curis vivit el iia vivit, ut raro superiorum pallori invideat: illc bono nemini despicatui cst, ac morlalium societali pro parte virili fructuosus esse c.onatar. Ilunc miserum, (jute tandem sors manet? scilicet, ut pictam naufragii labulam, quod in scholis fecerat, cum non nisi replando a classe in classem promoveretur, collo šibi adpendat, ut ad nullam artem idoneus, nemini ulilis, nulli non molestus vilam perijuam calamitosam agat. Quare denuo ejusmodi adolescentes, qui et laborem et tempora tarditatc ingenii perdunt, per eorum salutem, perque parentum amorem m one o, immo prccor obtestorquc, ut sine mora al) liis atriis secedant. Utinam vero, commilitones! bi soli essent, contra quos mea sit oratio dirigenda. Residet aliud adbuc discipulorum genus, quos ego non commiserationc, vcruin sunimo vituperio ac poena gravissima dignos censeo; istos dico, qui, cum a natura liberaliter prcestanlissimis dotibus instructi sini, ingenii acumen per summam turpitudinem otio dillluere ac evilesccre patiuntur; istos dico, qui adeo se in desidiam ac socordiam ingurgilarunt, ut cen bruta in diem vivcutes, non lilcras, non studia, non oflicia ulla, sed calamistrum cincinnosque, sed ludos, sed jocos curent; istos denique dico, qui boe amplissimum Musarum emporium vilissimum lenocinium inaniutn oblectalionum existimant, quiquc adeo omneiu pudorem esuerunt, ut reprehensionem inerepanlis magistri gravissiinam eodem vultu accipiant, quam si nimium quantum laudibus extollanlur. Negligcntes vero et desides el protervos esse dicatn:’ quid? quod eo impudentire ac mali tise proccdcre soleant, ut šibi cx stolido liberalium artium contemtu et ex probrosa oscitanti segnitic gloriam quacrant, atque quidquid discipulorum literis laudabili studio vacat, ab industria ad suarn socordiam rcvocare adnitantur? Ut vero parentibus imponant, isti, quse est eorum irnpudentia, culpam in naturam transferunt, ingenii debilitatem prsetendunt. Quantas vero ctiam s te p e nu m er o tragcedias de magistri quoque injustilia aut severitate excitant ? qnaj ipsi menda incogitant ? Proh immortalis Dei fidem! Quid turpe otium bominum animos cogit? Adeono ingrati esse suslinent, ut dum se coram genitoribus purgant, praiceptoribus, qui teste Quiuctiliauo parentes non corporum, sed mentium habendi sunt, pro utilissimis prteceptis indignissimas criminatioues reddaut! Miseri prpfecto parentes, quibus ejusmodi filius obligit, qucm et geiierassc el eduxisse non voluplati, non decori, verum luctui, ignomiuiae, danmotiue verliuu Qui si onmia nati vitia rcseiunt, quid cos luni llere, quanto in luctu et squalorc versari p uta tis lili filiuin non arnissum, sed perduum, non clatuin funere, sed immersum ncquiliae lugent ac deplorant. Atqui magna in spe erant, alere se domns suae coluuien ct ornamentum, seneclutis fulcrum ac solamen, p a tri k civein {idelein, c cel o cultorem religiosmn. Hac spe dueli omnes šibi ccmmoditates, omnes delicias, vilte ssepo necessaria denegabant; quiniuimo illi, quod non iia raco fit, dum filio in scholis versanti cousulerent, aures suas iulerdum lacrimis tenerisquc minorum natu vocibus praeeludebant. O illani laetissimam speni, quanta nune tristitia subsequuta est! Quem bonum, quem gnavum, quem frugi sperabant, euin corruptum, socordem et quodammodo proditorem deprebenderunt. Quem nisi ferreum lisec calamitatis imago non coumiovcati’ Atqui isti eam cogitatione praecipiunt, et tamen ludunt parentum laerymas et suspiria, ludunt pietatem, quam Cicero fundamentum omnium virtutum esse testatur. Ita illi juvenes se exhibent: nuni igitur dubitabit quispiam, prtecipienduni esse iis, ut quain celerrime ab boe juvenum ingenuorum conventu abeant, proficiscantur? Qui parentum monita spernit, qui magistri prtecepta spernit, qui offieii religionem spernit, eum ferendum esse puletis, ut in hac clarissima scientiaruni luce versetur? Vos, vos milii testes estis, sanctissima atria, vos sacri parietes, Musarum sedes, eos non esse dignos, quorum profanis auribus mentibusque divina doctrinac ac sapientite praecepla profundaulur ! Vos augusla penctralia saeris circumsonantia vocibus, istud inveteratuin dedecus non patimini, ejicitis, expellitis! Ab his liminibus seci'eti et segregali, ubi velint, Ocni (*) irritum funem torqueanl pcenamque vccordise ac perfidite operiantur, quse eos non pecle claudo desertura est. Vos vero adolcscentes dileclissimi! quorum ingeniis natura insignem praestantise sute ac sapientite notam imprešsit, quique laudabili desiderio ferveds, quam plurimas scicnlias non carplim delibandi, sed totam earum duleedinem absorbendi, itein, quse restant, atientis auribus percipiatis. Alque hic silentio non praHereundum arbitror, tpianta milii nonnullorum quum impudentia turu stoliditas esse videalur, qui utut nulla preedili experientia, sine ulla reruni cognitione, ct expertes judicii siut, tamen de dignitate ac fructu cujusdam disciplina;], cui vel maxime vacare debeant, absurdam ferre sententiam non vereantur. Cui enim inauditum est unius alleriusve pra;cox de antujuis linguis judicium, cuin molestis vociferationibus studiosiorem aliquem rustice urgeant: Quid tu? satin’ sanus? Quid te istis abstrusis sententiarum involueris exanimas? Istse Grajorum nugse Ivomanorunnpic figmenta miruni quanturn ’ ) Ocaus ( oknos jiigritia) persona allegorica ia quadam Socratis imaginc, vir funem torijuens, ([ucm asina ndstans mox perrodit. Inde natum est proverbium : Ocaus spartum torc/uens de tabore inarii. Caeterum obversatjanlur oralOri versus ex Propertii elegia: Arethusa ad Lycolam lib. IV. 3. Dignior oblil juo fuucm qui toujucal Ocno ^Eteinamnue tuaiu pascat aselle farnem. a magistro prsedicantnr! Ferendine ejusmodi vituperatores suni:’Quid enimi’ nonne pro veierum linguarum studio clarissimorum virorurn. auctorilas ot teslimonia aperlissime ioqnuntur, rjuorum patrociniis viguit scmper vigebitrprei’ Nam ex (juo post Romani impcrii excidinm literarnm studia, tjuse bellorum tumultu barbarorumque furore in diuturnum silcntium scse abdiderant, rursns renasci aureusque illc sol doctrinae paullalim illucescere ccepit, nori tulas, non respublica, non civilas ulla fuit, qua non ii, qui šibi literati nomen vindicare vellent, sunimo ardore et Grteciae el Latii literis operam darenl, ita ut non ignorasse videantur, cx iisdem ccu uberrimis fontibus, quum cousonum ingcnii animique cultum, tum fervidum ex - ga lionesta et elcgantia omnia studium permanare. Et sicul caetera sidera jubar et splendorem ex illo immenso lucis oceano mutuantur, ita maxima omnium setalum lumina ab illo infinito egregiarum reruin thesauro fulgorem suum depromendum putabant. Ast