a
LAUDIBUS

ROMANORUM
HISPANLE, HUNGARL®, BOHEMLE*
" E G I S,
ARCHI DUCIS AUKTRLE. &c. &c.
GUM £ J USD EM
AUGUSTIS MANIBUS
IN METROPOLITANA D. STEPHANIBASILICA UNIVERSITAS V1ENNENSIS
Die XXII. Mensis Martii, M. DCC. XLI. jufta perfolveret' y
sub perillustri, mjgnifico, spectabili CLARISS1MO, dc EXCELLENTISS1M0 DOMINO
DOMINO JOANNE ADAMO GERSTER,
nob1li de gerstorff, Sac. Rom Jmperii, & Regni Bohemiac equite ac PROVINCIALI,
Phil. & Medicina? Do&ore , nec non ProfefTore Publico Eremito, Sac. Csef. Rcgisguc Majeftatis CONSILIARIO & ARCHIATRO, Celeberfime "
& Anriquiffim3 Univerfitatis	1 •>
R E C T O R E,
D I C T A
a r ev er en d is si mo, perillustri,
AC AMPL1SS1MO DOMINO,
DOMINO A,D RI ANO,
Exempti Monafterii Mellicenfis, Ord. S. BENEDICTf, ABBATE,
SS. Theologiže Dottore, S. R. Majeftatis CONSILIARIO, Inclytor. Statuum
Inferior. Auftriae PRIMATE, & a Rationibus DEPUTATO, Status DD. Praelatorum v -	PR^ESIDE, nec non Inclyta: Facultatiš Theologicse p. t.
A
D E C A N O S P E C T A B I L I,
V 1 EN N M \A UST R 1 M, LITER1S, LEOPOLDI JOANNIS KALIWODA.
Atis jam lacrymarom
fuperiorum temporum ini-quitas abfumpferat ♦ fortu-nx acerbitatem noftra fran-gi tolerantia , Superos pre-candi affiduitate fledi ali-quando poffe putabamus. Jampacemcum hoftibus conftituimus3mors ipfa tantis per Hungariam fatiata vidimis quietem fpondere vifa eft : foli pacern Su-peri refpuebant. Magna fcilicet litandum erat vidima, ut nos puniri (entiremus. Ja-cetMAGNUS illeC^ESAR, per quem falus toc Regnorum ftetit,atque ita jacet, ut animi cum eo noftri, ut vota, & detideria noftra
A	confe-
confepulta videantur. Quem 5 dum vixit, amare fatis non potuimus, quia infinita fue-runt ejus in nos merita: poftquam obiit, lacrymis fat profequi non poflumus, quia doloris magnitudine prohibemur.
Solent nimirum co pačto mori boni Principes, ut fuorum eos comitentur lacry-mx : Optimorum obitus non nifi e pallidis vultibus , intercepta fufpiriis voce , atque ipfa adeo lacrymarum impotentia leguntur. Horum e numero cum femper fuerint Principes Austriaci , ea caufa nati, ut haberent populi, quos amare cogerentur, tum ere-ptus nuper C ms ar ita Optimi cognomen-tum fua virtute eft promeritus, ut Justum fimul, Fortem, Pium , atque omni Virtu-tum genere Maximum diceremus: quem a Superis propterea nobis datum arbitror, ut fentiremus ipfi,quam felix tali Principi fer-vientium fit conditio: ea caufa repetitum, ut,quantumin animishominum lučtus po£ fit, noftro exemplo difceremus. Et vero quis illius C/Esaris obitum non lugeat, qui luo (ub imperio neminem lugere paflus ett: quis parentare lacrymis ei audeat, cui fi pa-rentare dignis veliet, fanguineis deberet ?
Affli-
/ Affličta nimium Austria ! qux tempo-renon multo tribus orbata es Principibus, quibus meliores non habueras, & quorum immortalia in te merita effecerunt, ut nulla jam re pofles, nifi aut ipfa tua magnitudine, aut aliorum invidia laborare. Nam, cum antea non femper maximis circumfcripta fi-nibus bellum fsepe in ipfa vifcera recipere coačta (is, horum fortitudine aučta es Regnis, qua3 pro muris habes; horum Providentia tibi datum eft pace tam diuturna frui, ut oppreffum tot bellis caput erigere tandem liceret. Verum quid ego trium vulne-rum memoriam verbis renovo? quando vel unum hoc,quod poftremum accepimus,tam eft grave ac acerbum , ut ei ferendo impar animus femetipfo deftituatur. Neque mi-rum efle debet? fitanti Cesaris ja&ura do-loris noftri vires fuperet, cujus virtus ac be-neficia fpei> ac votorum, qux habuimus, magnitudinem fuperarunt, Quas, ut gra-ti animi recordationem a nobis exigunt, ita doloris noftri vim non parum lenit, quod de maximis demortui Principis virtutibus libere jam loqui, qux fentimus, liceat, ea-que palam dicere, quas filentio tegere incre-
A 2	dibilis
dibilis inter nos agentis modeftia imperavit. Quamquam ifta quoque verbis eflerre fic non poiTumus, ut non vel folis oculis ma-joralonge, quam quas dixerimus, paflim occurrant«,
Eft nempe fuum fibi virtus prcemium, nec asquari fe laudando patitur, quando ni-hil ea caufa facit, ut laudetur; feu fpeciem adulationis timeat, feu quaefita illa lauda-torum officia infra dignitatem fuam ducat. Neque tamen prohibere poteft, ne admira-tioni fit omnibus , tanto majori quidem, quanto magis cum difficultate conjunčla eft, Scfortunx viciflitudincs ipfi virtuti non femper pervias experitur. Atque talem in erepto nobisC^are fufpeximus; quis enim ingentem illum animum y & aequabilem in fortuna tam variaimmoti pečtoris conftan-tiam non admiratus eft ? quis incredibilem in ipfa virtute , qua multi non raro abuft funt, moderationem non vidit ? Quas pro-fečto in fumma poteftate dotes tam magnse funt ac fingulares, ut eum Principem vita etiam, aut, fiquid eft vita charius, redi-mendum arbitrer, in quo conjunčtas repe-riuntur. facit Princeps ejusmodi, ne in fe
quid-
quidquam poffitFortuna, cuiVirtutem ob-jicit , Virtutem ipfam efferre fe non finit, quam lic in fua poteftate habet , ut fines egredi non audeat, quos ei ,.ne Virtus efle definat , animus tam excelfus prasfcripfit. Quod ii porro fuum etiam erga DE UM officium probe noverit, non eum aliquo-rum tantum hominum, fed totius orbis im-perio dignum exiftimabo. Quam vero ar-čto nexu hxc tria conjunxerit, quem fum-mo omnium lučlu amifimus, Cesar , ap-parebit facile, fi illam Ejus animi Magnitu-dinem , qua Fortunam Virtuti, Virtutem libi, fe denique ipfum DEO per omnes vi-tx ac imperii fui annos fubjecit, copiofius intelligetis.
Ortuna, quantum etiam in Reges
podit, experti funt illi, qui fuo-
rum Principum aut crudelitatem,
aut ignaviam accufarunt. Facit hxc quo«
rundam animos ita tumidos, utquando ho-
ftes nufpiam apparent, in quos foviant, ad
tyrannorum gloriam profufo Givium opti-
morum fanguine , grailentur ; quosdam
g	vero
ro ita frangit, ut abje&is Regnorum curis mcerore quodam animi contabefcant: pau-cos fupremo in faftigio fic verfantes vidi-mus, ut nec Fortune blanditias ad animum admitterent 9 nec a fua magnitudine defice-rent, cum ea parum asqua uterentur. Ti-bi C^e s ar ! primum timendum non fuit: quidquid profpere a Te geftum eft, Virtus Tua fecit, Fortuna de fuo nihil contulit: fic Te illa perfequi femper vifa eft, quafi vires omnes adverfus Te unum collegifTet. Re-tulifti Tua Virtute vičtorias, Fortuna hofti-bus sequiorem fe prsebuit: expugnafti Ur-bes ac Provincias 5 illa , ne Tibi progredi li-ceret, modis omnibus interceffit; pacem Regnis Tuis tam falutarem ftatuifti , im-miffis illa hoftibus bellum coegit repetere : votorum potiri vifus es, illa uno i&u fpes ampliffimas abrupit.
Oftendere jam tum ccepit, qualis erga Te futura eflet, cum in Europam ultimam ad quxrendum Regnum Tibi jure nafcendi debitum abires. Caufie Tuše asquitas pa-lam erat omnibus: Tuum efle Regnum ne illos quidem latuit, quorum addičta pretio fides Tibi aditum occlufit. Vidit Te per-
gentem
gentem Fortuna, & hoftibus a VirtuteTua metuit, nihil tam firmum fore rata , quod conjunčta cum tanta Fortitudine Juftitia non expugnaret. Concitavit in Te primum maria, ut cum undis ventisque prius,quam hominibus, decertare cogereris. Vicit Tua CAROLE ! Pietas, quae uti animo con-
cidere Te nunquam pafla eft, itaSuperis cu-rx fuit, ne tam clara Virtus in ipfo limine opprimeretur. Fecerunt illi, ut Hifpaniae portum tam gravi periculo defunčtus attin-geres, quo Fortuna Te pracefferat, ut ma-jus aliquid procuderet, jam femel edočta, quocum rem fufcepiflet.
Vides Hifpaniam RexMagne / avitum Austriacorum Regnum eft, nemo Te pro-pior , qui demortuos Reges fanguine attin-geret: quid dubitas hasreditatem adeo am-plam a Superis Tibi oblatam capeffere ? Si difcriminis aliquid occurrerit , militem ha-bes, quem eGermania advehis, non nume-rofum quidem, fed afluetum vičtoriis: Dux bellandi apprime gnarus eft: Fortuna ipfa in hoc rerum ftatu Tibi fe opponere non audet: propera, ut Coronam Virtuti Tua; debitam accipias. At enim ubi pedem figes?
B 2	omnia,
omnia, qux intueris, Gallorum funt: non agnofcunt Te Tui: portus nullus patet, in quem tuto Te recipias: aperiendum eft Vir-tute,quod Fortuna pertinaciter occlufit. Et vero cedit jam invičtee Fortitudini arx Gib-raltaris, fola e tot Urbibus Barcino legiti-mum Regem accipit, Mons Jovius inječtis ignibus obftinationem dedocetur, Catalau-niaomnis tantaVirtute perterrita, Domino fuo fefe fubmittit.
Connivere ad hasc Fortuna vifa eft, ut majus difcrimen objiceret, non alia de caufa Barcinonis portas aperiri pafla, quam ut claufum intra muros Regem extremis viri-bus adoriretur. Nec differtur tam nefarii confilii executio; jam collečtas Gallorum & Hifpanorum acies obfidionis fignum pras-ftolantur, jam urbis portum hoftilis claflis occupat, quatiuntur muri nuperna ftrage diruti, & crebris ruinis aditurmhofti patefa-ciunt, urbs annona, milite, rebus omnibus ad fe tuendam neceffariis laborat : concla-matum eft de falute Regis & Civium, Fortuna praeftantiffimis confiliis viam omnem interclufit, aut properata deditione urbis emenda fervitus, aut mors in horas fingulas,
quin
quin & momenta expečtanda, & quod ca-out eft, menfem jam, & amplius triftiflima ixc rerum fpecies obtinet, ac quotidianse mortes obverfantur. Lamentantur interea Regis fui iniquam fortem Summi ac Infimi, omnes anguli gementium vocibus implen-tur, defpondent animum fortiffimi , fpei nihil aut falutis vel audaciflimo cuique fe oftendit. Et quis in tanta perturbatione rerum animo nonconcidat? quis de fua ma-gnitudine, fi etiam fumma foret, non vel aliquantum remittat ? folus hanc retinuit
CAROLUS *ta integram, ut aučta etiam
tantis malis videretur; ille fuorum animos erexit, ille urbem incredibili Fortitudine fu-ftinuit, ille rebus humanis defperatis majo-res fibi effe foederatos docuit, dum concep-to voto ccelum ipfum ad fe tuendum evo-ca vit. Et vero quid non poteft Virtus? fuf-cepere Fortiffimi Regis caufam Superi, & appulfa praster expečtationem Claflis Angli-ca oppugnationi finem, fugiendi neceffita-tem hoftibus, Vičtori R egi obfidionalem coronam impofuit, quas ejus animi Magni-tudini ac Virtuti debebatur. Non mirarer ego tamen fummam hanc in defendenda
C	ur^e
10
urbeFortitudinem, defperationi, quam Vir-turi propiorem dicerem, fi ea fuiflet obfefli Regis conditione,utvitam ac falutem fuam, nifi pugnando,redimere potuiflet: at vero, ubi non una via tantum caput prasfentifti-mo difcrimini eripiendi apparuit, ubi fuo-rum lacrymis, ut in tutiorem locum fe reci-peret, tantopere follicitatus eft, nec ceflit ta-men, tanto me ftupore teneri fentio, ut ver-ba non inveniam,quibus tanti facinoris ma-gnitudinem pro dignitate adsequem. For-tuna certe incredibili H er ois Maximi Vir-tute ita tum oppreffa eft5ut ab accepta tam infigni clade fe colligere vix pofTet,
Penetratum his animis in ipfa Regni vi« fcera3 fed fortunae malignantis vitio fortius iterum, quam feliciusres gefta. Quid agis Rex Magnanime ! odit Te fortuna : vides , quo Te iterum furore ad Almanzam perfe-čuta fit ? vides, ut Vičtorem e Caftilia jam bis ejecerit ? excelfa quidem animi Tui Virtus eft , fed rebus adeo arčtis, in tanta Tuorum militum paucitate , in tanta ho-ftium potentia, metuo, ut fufficiat: fatis il-lam fervata Barcino to ti orbi approbavit; depone tantifper arma, intraCatalauniasTe , ;C i)	fines
fines contine, praftolare fubfidia , quibus au&us valentior in hoftem ruas, & fortitu-dinis Tu as fručtum tanto uberiorem confe-quaris. Quid enim e tot pugnis y fortuna rebus Tuis tam infenfa, fperare potes aliud, quam ut imminuto militum paucorum nu-mero aut in poteftatem hoftium devenias, aut Regno toto ejiciaris ? fed non movetur
his verbis C AROLUS : jam ad Caefar-Auguftam Virtutis praefidio fortuna fupe-rata eft,& accepta ad Almanzam clades non line foenore hofti reddita: fortunae cedere, quam vinci a fe poffe docuit: erečfca tot ma-lis Virtute in majores aufus affurgit: non il-lum fumma belli profequendi difficultas ter-ret, non frangit ejus animum tanta even-tuum varietas, tanto ipfe major eft, quanto res defperatae propior apparebat* Digna plane Virtus, quas non uni tantum Regno imperet: fupremo in faftigio collocari de-bet, ne latuilfe videatur.
Perge Rex ! quo Te populorum vota, quo Te merita Tua evocant: fat fanguinis ac fudoris Hifpaniae impenfum eft : vicifti gentes illas Virtutis Tuše Magnitudine, quas expugnare armis Te fortuna non finit: vi-
C 2	debunt
debuntaIiquandoiltenon fine lacrymis,qua-lem in Te Regem fibi eripi fint paflas; com-mitte Te rurfum mari, Genuam pleniš veliš advola , eodem, quo ejus portum tenebis, die, Imperii Prineipes, qui fummam ad eli-gendum Imperatorem poteftatem obti-nent, Romanorum Te Regem dicent, mox eciam Imperatorem falutabunt. Quid du-bitas, accepto Francofurti diademate, Aus-trle Te reddere, quas tanto Tui videndi de-fiderio tenetur ? En ! quam improvifa re-rum omnium fačta fit mutatio: nemo Tibi hoftis, nemo , qui viam armatus obfideat, nemo,quiTe intra muros claufum in dilcri-p men adducat: patent Tibi omnes aditus, {um m isTuorum Ci vium ft udiis, fu m m a om -nium Ordinum voluntate redux expeteris: effiifa in plateas omnis aetas & fexus Te ad-venientem praeftolatur, gratulantur Sum-mi seque ac fnfimi, vota pro Te concipiunt, tantum eft inter omnes gaudium , ut in la-crymas erumpat«, Utere hac fortuna Imperator ! utere hoc amore Civium : nihil jam eft, quod metuas , fortuna Tecum aut inducias pepigit, aut pacem fecit, aut Vir-tuti etiam Tuae fuflragatur.
>	Sed
Sed quid hoc efle dicam Casa-R ? atti-gifti Urbem Patriam , vides avitam Majč-rum Tuorum Regiam : res chariflimas non vides: ubi Magnus Genitor vita ipfa Tibi charior? rebus humanis ereptus eft: ubi in-timo amore conjunčtus Frater ? brevem vitam morte prasmatura claufit ; ubi Au-gusta Conjux , rebus omnibus pluš dile-čta ? inter hoftiles infidias , inter rnaris ac ventorum pericula remanfit; quid foedera« torum defečtio? quid Austri jnpfius vifee-ra depafcens lues, a qua nec Aula fatis tuta eft ? quid Tibi ad hxc animi ? quid confi-lii eft Imperator ? nondum aliquid de Tua Magnitudine remittis ? Quodfi minora vi-dentur ifta, quam ut Virtutem tam excel-fam moveant 9 atrociora Te expečtant. I modo , rem Chriftianam in Peloponefo & Corcyra laborantem Tua Fortitudine ad Danubium reftitue : Italiam a ferociffimi hoftis metu libera: Temefiam,AlbamGrae-cam, Serviam omnem cum \Valachias par-teRegnisTuis adjice: Turcarum Imperio ex-tremam cladem ac exitium minitare. Vides > ut pulcherrimi, & Chriftiano Nomini tam falutaris operis progreffibus fortuna
D	inter-
i4	mm(f)i
intercedat? vides, ut illiTui nuper in Hifpa-
nia hoftes bellum fummis viribus in Sieiliam
i •
tranftulerint?ut hasrentem jam fummoRei-publicae Chriftianae bono in Barbarorum ju-gulis enfem in Italiam avertant ? Quantum hoc animo Tuo vulnus Cesar ! qui fufce-ptam tanta fortitudine Divinae caufže defen-fionem, quod in omni vita optabas maxi-me , ultra profequi non potes. Habuifti tam prasclaras voluntatis adjutores Superos, fortuna ipfa in hoc bello immifcere fe non aufa eft,quando nonRegnorum cupiditate, fed proferendi Divini Nominis, & Ecclefi^e tuendas defiderio gercbatur. Teftantur ma-gno numero erečta Templa & Casnobia, teftantur milil Prcecones veras fidei, cui tum bellaveris, num Tibi aut CHRISTO potius nova Regna fis lucratus. Non finit tam en fortuna progredi, & quando in tam jufto bello Tibi fe opponere non audet, alienam invidiam ftimulat, qux laborantibus Barba-ris ab Occidente fuccurrat. Gravis profe&o dolor, & cui, haud fatis fcio, an par elfe ul-laVirtus poffit: vicit tamen Tua, quando ingenti plane animo certam tot vičtoriarum gloriam eripi Tibi paffus es, & pacem Bar-
baris
mmttimrn
baris pene jam obtritis dedifti. Valuit hxc ipfa Virtus, ut pari fortitudine in Italia rem gereres, & caufas Tuas juftitiam vidoriarum celeritate , ac magnitudine ccelum ipfum comprobaret.
At enim parum eft, quod dixi: blandi-ri , cum haeč ageret, fortuna Tibi vifa eft: vičtoriarum illa curfum in Oriente inhibuit, compenfatus eft dolor vidricibus in Italia armis : quin felix etiam dici poteras, qui exiguo tempore hoftes duos Tibi femper infenfiflimos tantis cladibus affecifti. Ve-rum majus longe vulnus in animo Tuo vi-deo, cujus juftiffimo dolori, fi ccfliffcs ali-quantum, tamen Magnus dicereris. Ex-tinda eft illa tot Regnorum fpes ac expe-datio, Patris arnor, populorum defiderium, unica Tui Generis Propago tot votis expe-tita, tanto gaudio accepta, & vix nata con-tabefcit. Ergo iftudPietasTua meruit,ut tot precum ac lacrymarum frudu vix oftenfo fraudareris ? Hocne Fortitudinis Tuše, qua Divinum Numen provexifti, proemium, ut illato fub idern tempus tam acerbo vulnere omnis Tibi vidoriarum guftus adimeretur ? Hascne illa erat felicitas , quam Tuorum
D 2	Tibi
r ^ -	..... ..
Tibi amor a Superis precatus eft , ut Nomi-nis Tui dies tali morte funeftaretur ? Quid cogitas Imperator ? non fentis jufti doloris magnitudinem ? nihilTe expirantis Filii fu-premi anhelitus ? nihil circumftantium la-crymae commovent ? non frangunt Pater-num pečtus illi oculi, quibus innocens hsec mortis vičfcima opem Tuam implorare vifa eft, quibus Te valere juflit, quem falutare verbis nunquam potuit ? Quis Tibi ad hacc animus eft Imperator ? Is, qui occubuit, Hseres fuit, alterum ne expečta: ita coelo eonftitutum eft: nondum illud inclemen-tix accufas ? Cogita diuturnam fbre hujus vulneris memoriam,quantumcunque feTua Virtus oppofuerit * extindi Filii recordatio fe fe ingeret: finge triftiflimum fpečtacu-lum ante oculos Tuos repeti, & vero quo-ties in animo repetetur? an nonpalles? non conturbaris animo? ne vultum quidem mu-tas ? O inauditam Fortitudinem f OVirtu-tem! cui parem orbis non habet. Non mo-vet Te amifli Filii recordatio, quem in auro
aequilibri DEO, & CELLENSI VIRGINI
ftatim a morte obtulifti : ita doloris maxi-mi acerbitsitem, itafortunam poft homines
natos
natos iniquiffimam incredibili \7irtute fu-perafti.
Refpira Cesar ! non habet jam illa ful-
men , quo Te petat, Virtutis faftigium af-
fecutus es, exarmata eft fortuna , ccelum
ipfum tanto Vi&ori gratulatur. Scd non-
dum laborum finis eft: atrocior longe,quam
unquam fenfcris, tempeftasingruit, majora
VirtutiTuas bella, acerbiora aninio vulne-
ra intentantur. Non Sicilia jam fbla peti-
tur, non unius Regni finibus belli furor con-
tinetur : Neapolim inimica claffis obfidet,
Rhenus omnis ac Italia hoftilibus armis in-
curfatur, nec bellum ante indicitur, quam
fummis viribus inferatur* Ad hxc audita
quiefcunt armorum Socii, in Te unum tota
vaftiflimi belli moles incumbit: adferuntur
fub ipfum initium triftiflimi de urbibus ca-
ptis nuncii,Regna integra in poteftatem ho-
ftium de veni (I e memorantur : cseditur in
ipfa vi&oria Dux fortiffimus, optima con-
iilia profpero eventu carent, fortuna non
jam in Te pugnare viribus atque armis foli-
tis, fed extremum in Te furorem converte-
re , omnes in Te artes fuas experiri videtur.
Audis hxc Cesar ! integritatis Tux ac pro-
E	viden-
videntias Tibi confcius; nec latere Te po-teft, quibus adverfus VirtutemTuam armis fortuna utatur* Non moveris tamen , ni-hil de amore Civium, nihil de confueta Re-gnorum cura ac vigilantia, nihil de Pietatis ftudio remittis: perftat idem animus nihilo contračtior, eadem mentis eft tranquillitas, vultus ipfe nihil mutatus apparet. Inftant armorum Socii,ut bellum in Orientem trans-feras, &, quae animi Tui Virtus eft, etiam obtinent : verum nihilo illic Tibi faventio-rem fe fortuna oftendit, ille militum Tuo-rum flos ac robur morborum copia abfumi-tur, fpes ampliffimas eventus deftituit: nec jam cum folis hoftibus, fed cum peftilenti etiam ccelo depugnatur. Pro| quanta hacc malorum vis & acerbitas ? quanta in animo Tuo vulnera Imperator ! quas fic accipis, ut ne fentire quidem videaris. Ego profe-čto fic exiftimo, quod, fi etiam caeteraab-eflent immortalia Tua in nos merita, vel hoc fblo nomine, quod in tanta fortunas ini-quitate Imperii curas non abjeceris, Tibi vi-tam & fanguinem , nosque totos debere-mus, neque ullum reperiri poffet aut obfe-quii genus, aut grati animi teftimonium,quo
vel
vel hujus beneficii magnitudinem aliqua ra-tione affequeremur. Quomodo jam illud adaequabimus, quod tam difficilis Imperii molem ita fuftinueris, ut mala noftra lon-ge minora fentiremus ? Nempe Tua folum Virtus tanta extitit, ut omnes fortunse im-petus immotaexciperet,& quidquid illa ma-lorum excogitare potuit, incredibili & plus-quam humana Fortitudine fuperaret.
Sed, quoniam ipfa Virtus, ni(i fuos in-tra limites contineatur, modurn egredi non raro folet, illud nune videndum eft , qua ra-
tione Virtutem fibi CAROLUS fabje-
cerit, ut illius Magnitudinem ex hujus ufa tanto clarius intelligamus. Ego quidem fic exiftimo, Virtutis DominUm eum dici opor-tere, qui Virtutem quamlibet, cum res po-ftulat, in promptu habet, qui in ejus exer-citio moderatione utitur, &, quod peccari ab una poftet, altera opportune corrigit, qui denique Virtutem facit non fuse tantum magnitudini aut commodis, verum etiam (aluti cumprimis Reipublicas ac fuorum Ci-vium famulari. Rxc tria qui obtinet,quid-nam illi ad fummum in Virtutem ipfam im-perium deefle poffit, non apparet. Jam
E 2	autem*
20	mmc f mm
autem , quis earum rerum, quas aut oculis ipfi noftris ufurpavimus, aut non oblcuris aliorum teftimoniis accepimus, tam igna-rus eft, ut, quam conjunčta hxc in Oesare noftro fuerint, non videat? Debuit hoc for«
tunx odiis CAROLUS* tam mul-
tiplicis Virtutis exercendas occafionem na-čtus (it, ut in dies pene fingulos alia ex alia fe offerret,illud vero fua confccutus eftjVta-gnitudine, quod earum nullam (ibi eripi lit unquam pafTus. Revocate tantifper in me-moriam omnes illos annos, quibus Romano Imperio & Regnisprsefuit: quis illum un-quam cafus aut expertem confilii, aut im-paratum invenit ? Longum foret illam ex-celil pečtoris Fortitudinem acConftantiam repetere , quae , quanta fuerit, fortunae ini-quitas oftendit, & Magnitudo illa docuic, quse Cesaris animum ^qualem femper, & moveri nefcium effecit. rmperavit hxc for-tunas Virtus, C AROLO famulata eft, prompta femper, feu illius impetus excipe-re , feu Facilitati Principis decedere jubere-tur,
Quanta vero in Juftitias adminiftratione fančtitas ? quanta in difcernendis caufis di-
ligen-
ligentia ? quanta in conftituendis Judicibus follicitudo? quando ille aut clari generis,auc magnarum opum rationem habuit ? quan-do Potentiorum in vidia opprimi quemquam eft paffus ? quando denegatam Juftitiam non feverillime eftultus? Teftanturjuftifli-mi C^saris hoc in genere vigilantiam aučta Tribunalia, teftatur commendata Judicibus & fepenumero, & verbis graviflimis mune-ris tanti cura atque in co adimplenda asqui-tas, teftatur follicitudo illa, quam adhibuit, ne Juftitias Praefides corrumpi fe muneribus & fententise asquitatem venalem effe pate-rentur. Quid quod ad cognofcendas ma-joris momenti caufas non raro plures con-ftituerit,qui prolatam ab uno judice fenten* tiam, ne fraudi locus effet, etiam ipfi exa-minarent. Non miror nune ego illam ani-mi Tui fiduciam Cjfs ar ! qua morti pro-ximus, per omnes Imperii Tui annos nega-tam nemini juftitiam, Te confcio lx(um ne-minem pronuntiafti. Ubi vero violata le-gum fan&itas, aut perturbata quies publica vindicem imploravit Cjssarem , quando ille unquam exorari fe paflus eft, ut admif-fa erimina , aut perniciofos reipublicas Ci-
F	ves
22
ves impunitate donaret ? quanto ftudio fub ipfum mox initium no&urnas rapinas, ac latrocinia cohibuit, cum advocatis equeftri-bus copiis, & conftitutis in facinorofos poe-nis, ita fceleratorum compreffit audaciam, ut exiguo tempore fecuritatem fibi reddi-tam urbs hasc lxta miraretur. Valuit hxc optimi Principis opportuna tum feveritas > ut per reliquosImperii fui annos raro admo-dum ea uti cogeretur.
Tantus in reddenda Juftitia cum faerit, quantum in remuneranda fuorum fide , & prasclaris meritis eum fuiile exiftimatis ? quoties levia obfequia ingentibus compen* iavit, aut, quod verius eft, fuperavit bene-ficiis ? quoties exigua fides proemium etiam in hasredibus eft adepta ? ut prasteream au-ratos torques , diftinčtas gemmis effigies, atque alia hujusmodi, quorum numerum inire quis poterit ? Vidimus ipfi , quanto fumptu ac majeftate paucis abhinc annis erepto Duci Fortissimo parentaverit, ut Virtus tanta etiam a morte ornaretur: quid erečtse militibus, quibus aut per aetatem, aut valetudinem, aut accepta vulnera bello ioterelTe jam non licuit, amplas domus, &
alfi-
affignatum eorum fuftentationi peculium, ut & illi laborum fručtus & in femetipfis & in Filiis haberent ? Ita Suorum bono natus CiESAR eam quietem, commoda, gloriam, qua2 fua ipfeFortitudine, fuis confiliis, quin & periculis obtinuit, ad alios potius, quam ad fefe voluit pertinere,
Qua porro fapientia res omnes geflerit, qua Providentia etiam longe diffita profpe-xerit, quis eft, quem lateat ? Admirati fu-mus illam ingenii felicitatem , qua fcientias prope omnes ad miraculum complexuseft, & difficillima quxquefumma celeritate pe-netravit, Sufpeximus illam non Patrii /b-lum, fed Romani etiam, Hifpanici, Gallici, ac Italici fermonis ubertatem. Advertit peritiflimorum animos fumma in confiliis promptitudo, in rebus dignofcendis, ac per-tračtandis maximi ponderis negotiis facili-tas,in tanta denique rerum varietate ac mul-titudine prasfens femper animus, quo re-fponfa dabat fingulis, & eodem faspe tem-pore fic agebat, & complečfcebatur pluri-ma, ut tantum fingulis intentus efle videre-tur. Qui vero inde fručtus in rempublicam pervenerint, Regnorum tranquillitas, metus
F 2	hoftium,
hoftium, Civium felicitas ubertim oftendit. An enim unquam Majores noftri etiam pačiš tempore tam numerofum confpexerunt militem, quam fub Te Cesar / an difcipli-na militum magis viguit, ne, qui hoftem non mecuerent, eorum animi aut otio, aut vitiorum confuetudine frangerentur ? quis, Te C^sare de invifa illa priorum tempo-rum licentia, de rapinis ac csedibus conque-ri auditus eft ? quis tranfeuntem militem non etiam gaudens fufcepit? Atque inde illa pacis diuturnitas, quies Civium, bono-rum omnium abundantia profluxit, inde fačtum eft, ut plures populi Tuam amici-tiam tanto ftudio expeterent, immortaliter fibi confultum fore rati, fi Tua Fide, Ma-gnitudine , Sapientia defenderentur. Et hasc quidem pacis tempore: bellum ubi ge-ri oportuit, quantum femper robur exerci-tus in aciem edučtum? qua follicitudine de annona, rebusque neceflariis profpečlum ? quanta velocitate clallis integra inDanubio erečta eft ? quam fapientibus confiliis Du-ces ac milites armafti ? quas porro illa Tua fuit Providentia Cesar ! qua perpetuse Re-gnorum paci ac fecuritati fic a Te confultum
eft,
eft, ut, quando immortalem Te, quod op-tabamus, habere non potuimus, tranquilla tamen ab obituTuo tempora, & Principem Tibifimilem haberemus ? Adde his ferva-tam hifce annis a vicinas peftilentias metu Austriam , adde in tanta temporum acer-bitate fic procurata Provinciarum commoda , ut fentire quisque debuerit, quam no-bifcum commode pras aliis gentibus agere-tur. Ita Tu quidem CLesar ! ignorare nos nunquam paflus es, quam promptam om-ni tempore, quam domefticam, quin & fa-mulam Virtutem haberes: illud nos Mode-ratio Tua latere voluit, cui Virtuti plus tri-bueres,quando lic omnes animocomplexus es, ut earum aliqua vel parum uti, vel abuti non poffes,
Rapere admirationem omnium tanti C je s aris Fortitudo vifa eft: ufus ille hac Virtute, ut fua Regna defenderet, nunquam ufus, ut alieni quidpiam per injuriam occu-paret: pace vi&oriis parta ultra progredi, tametfi poffet, noluit, contentus oftendiffe hoftibus, quod eos perdere potitfffet: qua moderatione illud fimul obtinuit, ut ejus ar.
morum juftitiam aequiflimus quisque rerum
G	arbiter
arbiter agnofcere deberet. Vidimus ingen* tem illum in fumma fortunas iniquitate ani-mum; ita obfirmatum non vidimus, ut vel a!iquo remedio, quo corrigi fortuna poffet, fua voluntate abftineret: Pietas fuit & in DEO flducia, qux illius animum malis om-nibus majorem reddidit, ac mirabilis tran-quillitas, qua, cum nihil ad res bene geren-das a le pr^termiifum fciret, in DEI tamen aliter difponentis arbitrio placidillime ac-quievit. Sed quoniam huc devenimus, ut, quos Fortitudini fux limites conftituerit, vi-deremus, qux in Majeftate ipfa Comitas, Facilitas ac Modeftia e!uxerit , prateriri a me non debet. Et vero quoties manus illa, qux imperia populiš, clades hoftibus divife-rat, levandae miferorum neceffitati patuit? quoties humana pene conditione major ani-mus ad infimorum preces ac fufpiria fe de-mifit ? Neque fane de Majeftate illa quid-quam tunc detračfcum eft, quin major lon-ge apparere debuit, cum eam Optimi Principis facilitas etiam cominus fpečtandam indulgeret. Inde illa quoque in exteriori cultu Modeftia, quam adhibuit, Magnitu-dinem animo a Virtute inditam non egere
fplen-
fplendore veftium, magisque Principem di-cendumratus,qui Virtutibus, quam qui auri vel gemmarum pondere ornaretur. Nihil in tanto Gesare faftus, elatum nihil, fum-ma tamen omnia, eademque erga Summos seque ac Infimos benignitas , majeftas ea-dem, metuenda nulli, nifi reprobis, dedig-nata neminem, prseterquam eos, qui, cum Virtutes Principum filentio venerari ne-fciunt, illarum magnitudini adulationibus obtrečlant.
Atque hasc erat in Fortitudine , haec in Majeftate moderatio: Juftitias vero rigor quo-ties clementiatemperatus eft?quoties emen-dationefcelerum,& reorum poenitentia con-tentus, fundendo fanguine abftinuit, probe gnarus, majus aliquid prxftare Principem, cum fervatis opportuna fepe lenitate Civi-bus peccandi voluntatem adimit, quam fi vindice femper gladio fcelerate agendi eri-piat poteftatem. Quo in genere pertinax illud filentium admirari fatis nequeo, qua in-jurias ipfe fuas ultus eft, feu eas magnitudi-ne quadam animi defpiceret, feu docere in-gratos vellet, quam bonum Principem nulla caufa offendiffent* Neque tamen lenitas
G 2	hasc
28	mmc t )mm
hxc tanta fuit, ut nunquam ad punienda etiam morte erimina defcenderet, quando in reos incidit, quorum inveterata longo ufu malitia, aut proječtus ad quidvis agendum animus, nifi extremo fupplicio corrigi non po (Tet. Non ille ex illorum Principum fuit genere, qui amari a fuis tantum cupiunt, cas-ci ad alia , modo amorem obtineant, cujus amittendi metu vitia tolerant, & in frasnan-da legibus aut poenis Republica etiam igna-vi evadunt,digni eo nomine, quos omnium odia profequantur. Sed nec illorum feve-ritatem imitatus eft, qui, nifi ferro excindi fcelera non poffe autumant, nec tutamMa-jeftatem credunt fuam , nifi quotidianis ter-roribus obarmetur. Amavit fuorum amorem Civium , quando conftitutum habuit, fe pro Patre gerere, Sc vel ea de caufa putri-da non raro membra refeidit, ne tabes ad alios pertingeret: timeri aCivibus pernicio-fis voluit, fic tamen, ut vel punientis Cle« mentiam amare cogerentur. Vidimusipfi quam lento gradu ad decernenda in impro-bos fupplicia defeenderit, &, fi quid patro-cinari reo pofTet, fummo ftudio inveftiga-rit: at vero, ubi falus Reipublicae aut faci-
noriš
noriš atrocitas intempeftivam fore veniam docuit,iic Clementise quafi oblitum vidimus, ut nullis precibus moveretur. Hac rationc de lenitatis laude nihil perdidit, & Juftitias omnes numeros adimplevit.
In ipfa vero liberalitate quam Providen-tiam ac circumfpe&ionem adhibuit ? Fuit hoc quidem ejus Virtuti proprium, ut ma-gna dona pro meritis non magnis redderet: verum ubi de conftituendis Ecclefiarum Pa-ftoribus, de Praefidibus Reipublicas , de or-nandis aut Burgundici Ordinis inlignibus, aut fingulari dignitate Viris ačtum eft, tu m ille fpečlatam diu multumque Fidcm, Pieta-tem, Sapientiam, Juftitiam fic exigebat, ut qui horum vel uno deftitutus effet, ei ne fpe-rare quidem aliquid liceret. Adeo ille digni-tates Viris non Viros qu^rebat dignitatibus, probe gnarus, quantum utriusque intereffet Reipublicas pares gerendis muniis Rečtores conftqui, quantumque pretii dignitatibus accederet, fi ab ipfa raritate exiftimationem obtinerent. I ta Sapiens ac Juftus C ms ar fuorurn induftriam mirum quantum acuit: fic effecit, utdeelfent nunquam,quibusmu-nia tuto liceret committere, quique illa cum
H	emo-
emoIumentoReipublicas fuftinerent. Quis in hac Virtute moderatio tanto major ap-parere debet, quanto familiarius non raro etiam Principibus eft vitium, in diftribuen-dis muniis, aut clari generis, aut majoris in quosdam benevolentias, neglečtis caeteris, rationem habere. Quid , quod illa etiam conlilia, e quibus immortalem gloriam, & magnitudinem fperare potuit, poftponenda tum exiftimaverit, cum aut fančte illi in foe-deribus colendis Fidei , aut Provinciarum Paci obfutura videbantur, Tanto nempe jftudio Socios, tanto amore Cives comple-xus eft, ut de fua facilius magnitudine,quam de illius commodis detrahi pateretur. Te-ftis hic mihi conftituta animo e Belgii por-tubus in Orientem navigatio , cujus fru&us & gloriam potentis Populi amicitise CA" ROLUS pofthabuit , & procuratis alia difiiciliori longe via fuorum commodis, duplici beneficio Rempublicam obftrinxit, quorum alterum intra voluntatem ftetit, alterum datum eft executioni.
Quodnam iftud fuerit beneficium, fi quis roget, illi ego verborum loco montes, portus, aedificia oftendam , & quo feculo-
rum
mm( t mm	3t
rum induftria pertingere vix poffe vifa eft, ea tempore non maximo unius C je s a ris Virtute & cura fic perfeda exhibebo,ut non tantum expečtationem omnium abfoluti operis majeftas & utilitas, fed & propemo-dum fidem fuperarit. Non latebat CA-ROLUM, quantum Virtus fua poflet, difficiliimis rebus parem arbitratus eft, qu^ tam claras vičtorias a fortuna reportaffet: nec ignorare C jes ar potuit, quantum divi-tiarum Sc potentise ab adjedis fua Fortitu-dinead Austriacas terras Regnis accef-filfet. His ille opibus Majeftatem fuam ac Iplendorem Aulas illuftriorem reddere, hac magnitudine ad fua commoda uti poterat: & vero quis excelfa etiam Virtute prceditus tam praeclarum augendas fuas magnitudinis occafionem neglexilfet ? Vicit in animo CAROLI incredibilis Provinciarum atnor, &, quod ne fperare quidem aufi lumus,pri-mse ftatim curas tollendis itinerum difficul-tatibus impenfo : ad eam rem collata ali-quot annorum induftria, & incredibili cele-ritate complonati montes,fublatas anguftias, \ix omnes lic rnunitse funt, ut commercio-rum facilitatem fummam & perpetuam ha-
H 2	beamus,
beamus, qux, uti prius votis omnibus defi-derata eft,iicob natura3 ipfius inclementiam fperari nunquampofIe videbatur. Non jam itineris difficultas quenquam impedit, non ti-mentur prasrupta montium cacumina etiam vifu ante horrida, non viarum anguftiae ab-fterrent: nihil mora, metus nihil aut peri-culi, jucunditatis plurimum, quando nam-ram ipfam noftris commodis fervire coa-čtam intuemur. Auxit beneficium Regius in Italia Portus, in quo nihil feu ad amplitu-dinem, feu ad elegantiam defiderari poteft, fitu praeterea tam commodo, ut allatas illuc merccs in ditiones Austrije nullo negotio devehantur. Huic confilio rerum necefla-riarum abundantiam debet Au stri a: nune ad alia plurima fuorum commodis tam in-tenti G m s ar i s beneficia gradiamur.
Non ego hic recenfebo illa, quae feu ad ornandam llrbem hanc Regnorum Sedem, feu ad delicias etiam noftras conftituta funt, quraeque quotidie ufurpamusoculis,Templa, Coloffos, Fontespublicos, jEdificia; oquan-tum fecuritati noftras a munitis in Hungaria contra barbari hoftis impetus Civitatibus accellit ? quid ad illarum firmitatem de-:	fuit?
a
. . k.
K f mm	33
ad hxc in tam numerofb milite prasfidii ? quantum in inftručtis arma-mentariisemolumenti? quid dedučtas in va-ftas Hungarias folitudines Colonias ? quid erečtae, aut in meliorem formam reda&ae pauperum & orphanorum domus, ac va-letudinaria publica? quid conftitutas in Au-stria fabricae, qux illarum rerum copiam nobis domi noftras facerent, quas non fi-, ne ingenti fumptu ac moleftia e remotis terris petebamus ? Adde his asdificata hominum Religioforum Caenobia , adde Archi - Epifcopi Sedem, qua tot jam fecu-lis carendum fuit A u s t r i je , hac in Urbe conftitutam.
Sed enim nihilne in litteras beneficii col-latum eft ? nihilne fcientias a fapientiflimo C je s are emolumenti acceperunt ? Non me latet quidem, vel hoc uno illas nomine fatis ornatas dici pofle, quod tanto Principi tam charas fuerint, ut inter maximas Impe-rii curas non parum illis temporis impende-ret, & immenfo animo eas omnes comple-čteretur; at vero ubi extrudam aCARO-LO Bibliothecam video, immortale quod-darn in literas beneficium deprehendo. Ra-
I	pit
pit me majeftas asdium digna inhabitantis Sapientise domicilio : librorum vero infi-nitam copiam , naturas thefauros , anti-quitatum monumenta , mathematicorum etiam operam elegantiam ac pretium cum intueor, verba deficiunt, quibus tanti ope-ris magnitudinem adsequem. Hic quidem honor Sapientias eft habitus , hae divitias Scientiarum amorem in Sapientiflimi Cm-saris animo declarant: majus tamen om-nibus illud in literatos beneficium eft , quod publicis eam commodis patere juflerit, ut excitata hoc medio Literatorum induftria Scientiarum fervor augeretur. Neque mino ra funt alia, quibus literas promovit, be-neficia, quando & honorem haberi literatis voluit, & exquilitis eos ornavit favoribus, & illorum conatus Augufta liberalitate ad-ju vit. H ase illa funt, ut alia plurima pra^ teream , immortalia tanti Cesaris in Rem-publicam omnem merita: huc Regnorum bpes , huc incredibilis Sapientia, Fortitu-do , Liberalitas, omnis denique Magnitu-do & Authoritas ab eo collata eft, ut per-petua beneficia haberemus: hoc ejus in Vir-tutem imperium > qua fic ufus eft, ut fuo-
rum
rum felicitati, tranquillitati, commodis, cam totam confecrarit.
Tua me nune C^sar f vocat Pietas, qua Teipfum DEO per omnem vitam fub-jecifti: illa, inquam, Pietas, quas Magnitu-dini Tlite tantum addidit, quanto Te in Di-vinas Majeftatis oculis minorem reputafti; nam cum hoftes armis, Gives meritis, ex-oečtationem orbis rerum geftarum gloria uperaveris, Pietatis Tuae ftudio ccelum ip-fum expugnafti. Nunquam Regnorum fa-lus ftetitfirmior,quam eum in precibus ante DEUMTe abjiceres,neque arma Tuamagis timenda erant hoftibus, quam dum orandi utebaris affiduitate, qua ipfos Superos in ar-morum focietatemevocafti. Gonfecratafunt Religione,& reverentiaTemplis reddita, ipfa ftatim fufceptilmperii principia,& qux ejus loci fan&itatiderogarent,fic abolita,utMaje-ftatemDivinarum rerum poftliminio reftitu-tam videremus. Lexhsec fuit,quamdičtavit Pietas,quamTua exempla illuftrarunt; quis enim fine intimo Pietatis fenfu orantem Te fpečtare potuit,& majeftatem illam,qua Regnorum fata moderatus es,coramDEO fic abječtam cernere,ut par viliffimis videretur?
I 2	Adver-
36	mm( t )mm
Advettit omnium in fe oculos ferVor ille, quo ardere vifus es, quemque ipfis etiam intuentibus afflafti, Demirati fumus illam getiibus nixi C^esaris compofitionem ac modeftiam, qux quorundam licentiam vel folo afpečtu correxit: fublatsein ccelumma-nus & oculi, quam conjun&us efles D EO, non obfcure declararunt; hoc Te ligno ag-nofcere quivis potuit, fi vel confueta alia Majeftatis indicia non adeflfent. Quid amo-ris i\lx lacrymx, quibus diffluere videbaris, quandoPANEEucHARisTicorefečlus es? quid nočtes integras inter preces ac fufpiria exačtx ? quid alia plurima Tux pietatis argumenta? fic nempe incredibilis demiflio, omnem Tibi, quando cum DEO agendum fuit, majeftatem abftulit, ut etiam infimis minor effe appareres.
ErraviC/ESAR! tantam magnitudoTua erga DEUM fe exhibuit, ut major effe non potuerit. lile Tibi Regna & potentiam, ille opes & felicitatem dedit, Tu illius glorias Templa, Coloffbs, monumenta publica fta-tuifti: ille Tibi conceffit vičtorias, & Tuiš ditionibus novas addidit, Tu hoftium fpo-liis ornafti aras, Tu occupatis terris Divinum
Numen
Numen intulifti: Ille Tibi magnitudinem, Ille animum Regnis parem largitus eft , Tu illum per omnem vitam conjunčtum DEO & fubječtum fervafti. Admirati funt ex-teri ejus Templi majeftatem ac pulchritudi-nem, quod fupremo Numini, & Divi C aro l i honoribus a Te erečtum eft»Tuam vero Pietatem, eum fpečfcarent Cesar! pul-chrius longe aliquid , & quod vel Templo-rum externam Sančtitatem fuperet 9 fe vi-difle profitebantur. Oblatum DEO, &: Virgini Sančtiffima^ in auro asquilibri Leopoldu m Filium, qui viderunt,dignumPio Cm sare munus arbitrati fant: mirni vero Tui quietem C^sa r ! & redditas pro illato tam acerbo vulnere adeo amplas gratias,in-auditum efle Sančbitatis Tuae prodigium at-toniti exclamarunt.
Scio ego Imperator ! quam dulce fit ob acceptas vičtorias D E O fe gratum fi-ftere , cseforum hoftium manubiis ornare Templa, & conceflam Divino beneficio fe-licitatem, magnitudinem, gloriam ad eum, quo profečta funt, referre. At enim eodem animo , eodem fenfu exofculari manum, quse plagas intulit, & cum favores coelum : ..:,M	K	dene-
denegat, asquali tamen Pietatis ftudio illud colere , hoc profečto tam eft arduum, ut aflequi nemo poffit, nifi qui femetipfo fic exutus eft , ut in DEI arbitrium totum fe tranftulerit, in ejus voluntate, finu, Provi-dentia, utcunque fe res tulerint, fine omni prope fenfu conquiefcat, Iftud Pietatis Tuše fingulare decus, aut prodigium verius extiU ti t, quod Te tantum fupra Temetipfum extulit , quantum infra DEUM demifit. Hoc Tu medio vaftiffimi molem Imperii fu-ftinere vifus es, hoc praefidioin tanta tem-porum acerbitate Regna, Populos, Provin-cias confervafti; Tua haecCjESAR! Pietas poenarum illarum par tem non modicam in-hibuit, qux noftris criminibus parabantur. Tališ ergaDEUM cum ipfe fueris, quo ar-dore ac ftudio in lubječtis Tibi populiš ejus cultum, amorem, gloriam promovifti? cla-riora funt hoc in genere , qux ufurpamus oculis, quam ut latere nos follicitudo Tua pofiit; cui enim alteri, quam Tibi, extin-čtae Grseci fchifmatis per Hungariam reli-quiae J cui comprefla non in uno loco hse-reticorumaudacia? cui apparentia hujus pe-ftis nova femina fub ipfum initium fuffoca-
rade-
K f	39
ta debentur ? Tua fuit cura Orthodoxae Fi-dei Prascones, qui errorem rudibus eximant, fubmittere, authorum vero contumaciam profcriptione coercere, qua dein re fačtum eft, qod tot etiam primas dignitatis Viri ad Ecclefise gremium reducerentur. Tu in-credibili Fortitudine laborantem Ecclefiam erexifti, Tu D. Petri in Romana Sede Suc-cefforibus filiali femper devotione ac reve-rentia addičtus fuifti,Tu illatas ChriftianoNo-mini injurias armis ultus es,Tu pulcherrimum Apoftolici Regis titulum fumma dignitate fuftinuifti: Tibi Metropolitana hxc jfides de-bet, quod duplicis Crucis ac Pallii ornata lit infignibus: Tua providentia Ecclefias pares tanto muneri paftores acceperunt: Tu ru* dis populi faluti ac commodo aučtis per Hungariam Parasciis providifti. Viget Te Authore in hac llrbe adorandi per omnes dieihoras Euchakistici Numinis tam pia, quam proficua confuetudo : illa vero dierum očto Feftivitas, quam Ecclefia ve-latiDEI adorationi publicas inftituit, ficTibi cordi fuit, ut nulla negotiorum mole, nullis in juriis prohiberiTe fineres, quin qua-ter omnino latenti DEO publicum obfe-3	K 2	qui-
quium exhiberes. Prastereo infinita aliaPie-tatis Tuas fpecimina, qua5,uti facem praetule-runt omnibus, it a San&i Tibi C jesa "Ris co-gnomentum adjecerunt.
Auxit hanc in DE UM Pietatem non minor amor, quoCAROLUS ferebatur
in Virgineam e jus Matrem 9 quam Regnorum Praefidem jam tum conftituit, cum detra-čto lateri, & appcnfo ad ejus Aras gladio perpetuumfe MARICE fervum in Monte Serrato eft profefliis. Quanto vero hunc amorem ftudio per reliquos omnes annos retinuerit, vifitata totius Hiezingan^e Ma-trls jEdcs, renovata ad Illibatas Virginis Coloflum in ejus Feftis Pietas Austriaca, fufceptas ad Cellensem Thaumatur-gam peregrinationes oftenderunt. Quid memorem infcriptum M arianis caetibusfua manu nomen? Quid pretiofa donaria, qui-bus ejus Aras ornavit: nusquamfcilicet me-lius liberalitatem fuam impenfam fore ra-tus, quam fi tanta; Virginis honoribus fa-mularetur. Aliorum veroCcelitum, quam venerationem habuerit, erefta illorum honoribus Templa, & Colofli, frequens in eo-rum Feftis praefentia, impetrati Divorum
hono-
f )!
zsm	4t
honores & cultus publici, facundius omni lingua docuerunt.
Hxc Tua fuit Pictas C^sar ! dum vi-veres : nune , quibus exemplis eam mors Tua illuftrarit, videamus. Mortis nuncius, quam forti magnoque animo a Te acceptus lit, latet nerdinem ; idem vultus, eadem majeftas oris, eadem animi tranquillitas, feu Jeges dare populiš, feu Imperii majeftatem, amplitudinem , gloriam DEO reddere ju-bereris. Fecit hoc affuetum Virtuti pe-čtus & Fortitudo illa, quam per omnem vitam in Te fufpeximus: fecit Pietas , qua Te Numinis arbitrio & voluntati fubjecifti* Mor tem vero ipfam quas virtutes comita-tx funt ? quod(i per omne vitas fpatium nullam non illarum complexus es,ita in mo-riente omnes collečtas aderant, ut dignum orbe toto, dignum Coelo fpe&aculum ex-hiberent. O ! qux Tua cum DEO tum conjunčtio ? quis intimas pietatis fenfus, quo ultimis Ecclefias praefidiis munitus es, & Au-lam omnem comitando Numini adefle vo-
o
luifti ? quanta verborum fančtitas ? quan« ta vis & majeftas, quibus Domum Augu-ftiifimatn, Domum illam , in qua Pietas -ji	L	femper
femper viguit, extremum valere juffifti? quis amor ? qux fufpiria, quibus amato per omnem vitam DEO, Cor Tuutri , tot cla-rum virtutibus nova religione moriens con-fecrafti? qux fiducia? qux aeternorum fpes? qux in fuflinendis morbi doloribus magni-tu do? Magnus hic amor fuit, magna Pie-tas, magni animi Tui Fiducia C je s a r J at vero vita adeo fančte ačla, reddita populiš Juftitia, adminiftratum tanta Sapientia , in-tegritate , Fide , Imperium, fuave Tibi mo-mentum ultimum,animi fecuritatem incredi-bilem pepererunt: illa aeternorum fpes ere-xit mentem, & immortalis vitas defiderium accendit: non Tuorum larcymas, non Ur-bis lamenta, non Provinciarum vota mo-rari Te poterant, & ingentem illum com-plečfcendi Numinis ardorem inhibere ; ille rerum Divinarum amor, ille terrenis major animus eo feftinare debuit,quo per omnem vitam ferebatur. Illam autem animi Tui demillionem, illam erga DEUA4 fubječtio-nem quis admirari fatis potuit,qua non modo vitae ac mortis arbitrium illi plane tradi-difti, fed dolores etiam Tibi petebas adjici, ut Divinae Juftitia hoc in corpore fatisfiat.
Ah!
!( f	43
Ah! fiauidaTe fea uius admilTum eftCESAPJ virtutum magnitudo,orandi affiduitas, pie-tatis proferendas ftudium , fortuna iniqui-tas tam pio , tam excelfb animo tolerata compenfavit: cum in no vos Te dolores of-fers, illud doces, quam exiguum in tanto faftigio Tuorum commodorum habueris rationem. Offers tamen, & fuffixum cruci Dominum, quem in oculis, quem in animo impreflum habes , imitari propius etiam moriens defideras, &, quo Te illi ftudio in omni vita fubjeceris, luculenter oftendis.
Talem Te amavimus Imperator ] cum immortali Superum benefieio Te habere nobis licuit, talem Te amilimus: & enatus inde dolor modum nefcit,quia jačturas ma-gnitudo fic obverfatur animo, ut malorum, quas perpeffi fumus, hoc graviffimum fen-tiamus. Illud vero lučtum noftrum in im-menfum auget, quod Tuis in nos meritis, quod amori, quod Virtuti Tuas refpondere non potuimus, atque vel ea de caufa indigni vili fumus, qui Te ultra frueremur. Sed nempe majora fuerunt illa, quam ut a(fequi poflemus: fi vel maxima fuiflent noftra in Te officia, parum adhuc & prope nihil de-
L 2	difle-
44	mmc f rmm
diflemus. Interea immortales Tibi grates debet Austria , quascum primam Tibi lu~ cem attulerit, tantum a Te fplendoris con-fecuta eft, ut vel hoc folo nomine foret ma-xima, quod Te nafeentem fufceperit. Ag-nofcunt Tua in fe beneficia mcerentes populi, quibus felicitatem, commoda, tranquil-litatem tribuifti; Regna , Provincias, literas tam fapientem , beneficum Cesarem re-quirunt; ipfa Religio tanto vindice, tantis cxemplis orbatam fe gemit: ille Ordinum omnium lučtus, illafufpiria, quamacerbum nobis vulnus illatum fit, oftendunt. Ex-tabunt quidem infinita Tua in nos merita, & nulla astas loqui definet, cujus hax Pro-videntias, cujus liberalitati debeantur. At enim, quoties illa occurrent oculis, quoties animo repetentur, toties novo doloris pon-dere , novo lučtu opprimemur. Illud nos erigit, quod Te erepto Tui imaginem ha-beamus, hoc nos beneficio etiam a morte afficis, quodRegnorumHseredem, tam Tui fimilern, tam noftro bono ac defideriis na-tam intueamur. Tu fortunam Virtuti, Virtutem Tibi, Temetipfum DEO perom-nem vitam ac imperium ita fubjecifti, ut po-
pulo-
mmc t )mm, . 45
pulomm vota , merita , expe&ationem fu-peraveris: Illa Te fic nobis reddet, ut Jus-titia , qua Regna moderabitur, Clemen-tia , qua noflrae felicitati profpiciet, Pie-tate, qua Te exprimet, omnium fibi ani-mos, amorem, fidem, obfequium fit fub-ječtura : Illa cum Conjuge Sereniffimo eam Austrice , quam a Te accepit, con-fervabit Magnitudinem , Tuam, Suamque Gloriam ad omnes Pofteros extendet. Ita
CAROLUM THERESIA . Ma-
gnum Patrem xVJagna Filia reftituet ; ita ille D E11S, in cujus Tu confpe&u con-quiefcis, amabit Austriam ; ita Regno-rum votis annuet, ut nullo non temporc a Principibus Tibi fimilibus re-
gantur.
D I X L