K RAJ L E VIN A 8RI5A, HRVATA I SLOVENACA
UPRAVA ZA ZAŠTITU KLASA 88 (l)
INDUSTRIJSKE SVOJINE
IZDAN 1. ,JDL \ 1923.
PATENTNI SPIS BR. 970.
Dr. tech. Viktor Kaptan inžinjer, Brno, Čehoslovačka
Tekuće kolo za vodene turbine ili sisaljka na Čekrk za neelastične tekućine. Prijava od 30. marta 1921.	Važi od 1. avgusta 1922.
Pravo prvenstva od 6. oktobra 1913. (Austrija).
Predmet stroja odnosi se na stroj na čegrk za neelastične tečnosti, kod kojih se osobitom formom lopatastih površina tekućeg kola iz-begne dosada uobičajena stanična forma tekućeg kola posve ili samo delomično na taj način, da se radno sretstvo umetne naročito uzduž jedne lopataste površine, a ne medju dve susjedne zubčaste površine. Pronalazak se sastoji u tome, da uzduž jednog dijela ili čitave zubčaste površine kod svih ureza sa površinom struje nema stanice medju dve susjedne lopate, odnosno prava duljina linije reza lopataste površine sa površinom struje je kraća, nego ona, u toj površini struje najkraće mjerena razdijelba lopata kod čega je spoljna čeona linija krila slobodna ili s vijencem ili s čime sličnim medjusobno vezana.
Kod dosada poznat-ili izvedbenih oblika kola u turbinskoj gradnji nalazi se prelaz energije na lopataste povrčine odnosno na radno sredstvo isključivo u lopatastima prostorima staničnih oblika. I poznato je, da pod inače jednakim okolnostima otpor trenja radnog sredstva i s toga i gubitak etekta takodjer raste s rastućim brojem i veličinom ovlaženih dovodnih površina. U figuri 1, 2, 3 predstavljen je predmet pronalaska tekućeg kola jedne turbine na vodi kao primjer, i to predstavlja figura 1 tekućeg kola jednu turbinu sa osovnim provodom vode, figura 2 sa radijalnim provodom vode, a figura 3 Francis turbinsko tekuće kolo, čije je profil u figuri la,
2a i 3a u razvijanju odnosno u pokrivajućoj slici predstavljen.
Obzirom na to naslikana je u jiguri 1, 2, 3, sa 2—2, e—e i s—s kojemudrago površine struje i njene prorezne krivulje sa dvije lopataste površine S .prenešene na označeni način u tiguru la, 2a i 3a.
Iz ovih se figura vidi, da se kod jedne velike dužine lopata X koja stoji u odnosu prema lopatastoj podeli ti, kao što je ova u dosadanjim iz\edbenim formama takućeg kola uobičajena, uvijek dadu postaviti dva krajnja normal-puta ni i na, koja ocrtavaju prostor kanalnog oblika i tako uslovljuju na početku spomenuti stanični oblik lopatastog prostora i željeni obostruni dovod radnog sredstva. Ako se najmanja postojeća podela ti na posma-tranoj površini struje izmedju dva susjedno lopatasta profila na t poveća, tako da ova postane jednaka ili veća, nego ove u figuri la i 3a označene sa X spomenute prave lopataste dužine, onda se ne da ograničiti kod plitko zavinutih imalo priklonjenih lopata sa odgovarajućim normal-pufevima ovakav lopatasti prostor kanalnog oblika. S toga se gore opisano shvatanje stanice opovrgne, a obostrani dovod radnih sredstava u stanice tekućeg kola nadoknadi sa jednostavnim dovodom krila tekućeg kola. Ovaj novi način dovoda radnih sredstava uslovljava osobiti postupak struje i umanjeni otpor trenja, zbog čega se ulazni i izlazni kutovi tekućeg kola ne odre-
Din. 2.
đjnju viže po dosada uobičajenom načinu teorije strujne niti i strujne površine, ne»o po trođimemijonalnom stajalištu. Posljedici je ovoga, da se ulazni i izlazni kutovi krila tekučeg kola ne pokrivaju sa ulaznim i izlaznim kutovima, koji se odredjuju po srednjoj strujnoj niti. Opisana krilna forma lopata tekućeg kola može se obrazovati po odabranoj veličini ku-teva tekućeg kola odnosno po zavoju lopatastog profila uzduž čitavog ulaznog brida ili samo uzduž jednog dijela, kod čega se u poslednjem slučaju najednom ili više mjesta mijenja forma krila sa lopatastem tomom, koja stvara stanice.
U oba slučaja svejedno je, dali se lopate tekućeg kola S produljuju do glavčine tekućeg kola(fig. 1.) ili su postavljene izmedju vijenca tekućih kola (k i ki) fig. 1, 2, 3. Postavljenje može i tako biti, da se vanjski vijenac tekućeg
kola k uopće ispusti poradi smanjivanja trenja i poradi pojeftinjenja izradbe ili nadoknadi sa jednim uskim prstenom.
PATENTNI ZAHTEVI:
Tekuće kolo turbina na vodi i sisaljka na čegrk za neelastične tečnosti naznačena time, da uzduž jednog dijela ili čitave lopataste površine kod svib ureza sa površinom struje (z—z i e—e i s—s, fig. 1, 2, 3) ne postoji nikakva stanica medju dvije susjedne lopate, odnosno, da je prava dužina (X figura la. 2a i 3a) prortzne linije lopataste površine sa jednom strujnom površinom kraća, nego li u ovoj strujnoj površini mjerena najkraća podela lopate (t), kod čega je spoljna čeona površina krila slobodna ili s vijencem (k) ili s čime sličnim mogućno vezana.
Ad patent broj 970.
-3.______