KRALJEVINA JUGOSLAVIJA
UPRAVA ZA ZAŠTITU
KLASA 21 (6)
INDUSTRISKE SVOJINE
fZDAN 1 NOVEMBRA 1938.
PATENTNI SPIS BR. 14330
Vereinigte Gliihlampen und Elektricitats Aktiengesellschaft, Ujpest, Madjarska Postupak i uredjaj za zatopl^avanje sudova koji sadiže gasa Prijava od 21 maja 1937.	Važi od 1 maja 1938.
Naznačeno pravo prvenstva od 20 juna 1936 (Madjaiska).
Pronalazak se odnosi na postupak za zatopljavanje takvih gasom punjenih sudova, naročito za zatopljavanje (t. j. za vazduh nepropustljivo zatvaranje) gasom punjenih električnih sijalica, koje imaju cev za duzimanje vazduha i za punjenje koja se sastoji iz stakla ili staklastog materijala, pomoću čijeg se zatopljavanja vrši zatvaranje snda, i dalje na uređaj za izvođenje ovog postupka.
U ovom su cilju već poznati mnogobrojni postupci, koji su podesni i za zatvaranje takvih sudova, čiji je pritisak gasa za punjenje u trenutku zatopljavanja viši no atmosferski pritisak.
Od do sada poznatih postupaka oni, kod kojih se cevi za oduzimanje vazduha gnječe u toplom stanju pomoću oruđa, za-htevaju cevi za oduzimanje vazduha sa veoma ravnomernim kvalitetom, dalje mora zagrevanje da se vrši pomoću brižljivo na jednakom pritisku i sastavu održavanim gasom napajanog i tačno regulisanog plamena, a fabrikacija mora da se vrši pri trajnom pritisku gasa za punjenje i na automatima koji se kreću brižljivo podešenom brzinom. Kod proizvođenja lampi istih tipova ispunjavanje ovih uslova ne pričinjava nikakve znatne teškoće, ali su se kod promene tipa ipak morale izvoditi dangubne probe. Onaj postupak, kod kojeg se cev za oduzimanje vazduha gnječi (stiska) zajedno sa preko nje navučenom čaurom, istina ima u mnogo manjoj meri ove nezgode, ali preko cevi za oduzimanje vazduha navučena čaura poskupljuje kako postupak, tako i produkat.
Postupak po pronalasku otklanja sve ove nezgode time, što se ovde za gnječe-nje cevi za oduzimanje vazduha upotreb-Ijuje jedno veoma zagrejano oruđe — i to bar crveno usijano -—, koje toplotu koja je potrebna za omekšavanje cevi za oduzimanje vazduha predaje ovoj najvećim delom neposrednim predavanjem toplote i ovo se oruđe iz dva ili više delova ostavlja u stisnutom položaju, t.j. u položaju dodira sa cevi za oduzimanje vazduha, zajedno sa već zatvorenom cevi za oduzimanje vazduha, da se toliko ohladi, dok cev za oduzimanje vazduha ne bude dovoljno čvrsta, da pri otvaranju oruđa ne može nastupiti pro-duvavanje. Ovo se oruđe izvodi podesno elastično i/ili se ovo pomoću opruga, sabijenog vazduha i t. d. pritiskuje na cev za oduzimanje vazduha, koja se, ma da to nije neophodno, ali ipak podesno prethodno zagreva još pre njenog dodira sa oruđem, da bi se izbegla prskanja pri pritisku usijanog oruđa. Prethodno zagrevanje može izostati u slučaju da se zagrevanje oruđa izvodi srazmerno lagano i ako se preduzi-ina tek tada, kada se ovo već nalazi u dodiru sa staklenom cevi.
Ako se postupa u ovom smislu, to se stalno zgnječavanje cevi za oduzimanje vazduha neminovno automatski dovodi u saglasnost sa njenim sve većim omekšavanjem, tako, da ne postoji nikakva opasnost produvavanja na mestu gnječenja. S obzirom na srazmerno rđavu toplotu sprovod-Ijivost stakla je mala i ona opasnost da cev na kakvom drugom mestu koje se nalazi izvan delokruga oruđa toliko omekša, da
Din. 15.—
se tamo izvede produvavanje i ova opasnost može biti potpuno isključena, ako se ova mesta cevi hlade na podesan način, n. pr. vazdušnom strujom. Zagrevanje oruđa se podesno vrši ili pomoću protičuće struje kroz u ovome postavljena grejna te-la, ili se pak na mestu omekšavanja odnosno zatopljavanja može jednovremeno sa ovim postupkom primeniti zagrevanje pomoću gasnog plamena. Zajedničko hlađenje oruđa i staklene cevi može u slučaju potrebe biti ubrzano pomoću vazdušne struje ili ha drugi način.
Gore opisani način sadrži još nezgodu, da oruđe, — ako se ovo ne proizvodi iz odgovarajućeg materijala i/ili sa odgovarajućom površinom — lako prianja za staklo, i da, kad se po hlađenju hoće da ovo ukloni sa stakla, usled toga staklo prsne, i šta više da se sasvim razbije. Prema iskustvu se ova nezgoda ne javlja kod oruđa koja se sastoje iz legure hroma i gvo-žda, u slučaju da je njihova površina potpuno glatka i čista, ako su na primer sjajna, ali se u izvesnim slučajevima mogu postići isto tako dobri rezultati i sa oruđima iz drugog materijala, n. pr. iz grafita ili ugljena. Ali je u praksi upotreba metalnih oruđa korisnija, ma da njihova površina brzo gubi osobine koje su gore naznačene kao potrebne. Ali se mogu dobri rezultati postići i sa rapavom i/ili nečistom, n. pr. oksidisanom površinom, ako se sa staklom u dodir dolazeća površina oruđa pre svakog gnječenja prevuče slojem materijala koji se raspada i koji je otporan u vatri, n. pr. slojem iz grafita, i nanošenje ovoga se može podesno izvoditi u vidu vodene suspenzije, n. pr. u vidu t. zv. >akvadag«-a. Gore opisana opasnost pr-skanja ili lomljenja može ipak biti izbeg-nuta sa punom sigurnošću, ako se umesto ili zajedno sa gornjim propisima upotrebe oruđa iz takvog materijala, čiji se koefici-enat toplotnog širenja tačno ili praktično podudara sa koeficientom toplotnog širenja stakla cevi za oduzimanje vazduha (t. j. najviše još sa odstupanjem od + 15°/o), i ako se ovo oruđe po njegovom hlađenju za vreme ili po stupanjskom njegovom de-formisanju uklanja sa površine zgnječene staklene cevi. Ovo je n. pr. kod upotrebe oruđa iz savijene, tanke ploče moguće na sledeći način: Kako ovo, tako i druga oruđa mogu podesno biti tako izvedena, da ona cev za oduzimanje vazduha po njenom gnječenju takode i rastave u dva dela, kao što je to već poznato iz ranijih prijavioče-vih patenata. Nezgoda pak, da vreme koje je potrebno za hlađenje cevi za oduzimanje vazduha usporava rad mašina sa kružnim tiokorn (automata) upotreblgenih za
proizvođenje sijalica i cevi pražnjenja, može po pronalasku biti n. pr. otklonjena time, što se već zatvoreni sud pomoću kakvog oruđa za zatvaranje, koje pripada kakvom naročitom pomoćom automatu, predaje ovom automatu i sud se zatim skida sa ovog automata. Ovim može radni učinak radnih mesta na automatu biti uvi-šetručen odgovarajući broju mesta na pomoćnom automatu, tako, da se na ovaj način umesto usporenja postiže ubrzanje fabrikacije. Ubrzanje procesa može još biti potpomognuto time, što se za gnječe-nje upotrebljuju oruđa malog toplotnog kapaciteta, koja se brzo zagreju i hlade.
Niže je postupak po pronalasku kao i uređaj koji služi za njegovo izvođenje bliže objašnjen u odnosu na priloženi nacrt koji je dat samo radi primera.
Sl. 1 pokazuje početak procesa zatopljavanja.
SI. 2. pokazuje jednu skicu procesa u-klanjanja oruđa.
SI. 3 pokazuje izgled sa strane jednog drukčije izvedenog poluoruđa.
SI. 4 pokazuje izgled odozgo rasporeda oruđa.
SI. 5 pokazuje proces izvođenja na automatima.
Sl. 1 prikazuje u uvećanoj razmeri jedan momenat iz onog dela izvođenja postupka, kod kojeg se međusbono naspram-no nalazeća se oruđa 2 i 3 za gnječenje stavljaju na sijalicu, koja treba da se proizvede i koja se već nalazi na automatu, odnosno na cev 1 za oduzimanje vazduha koja je prethodno malo zagrejana (još ispod temperature omekšavanja. Ovo se o-ruđe sastoji iz srazmerno tankih ploča u vidu slova U, koje su izvedene iz legure hroma i nikla, i koje se pomoću vilica 2a i 2b, odnosno 3a i 3b koje cbuhvataju njihove krajeve pritiskuju na cev i oreju se pomoću električne struje koja protiče kroz iste vilice. Vilice su montirane uzajamno pokretno na uređaju za izvođenje pritiska, koji je pogonjen automatom, a koji nije pokazan na nacrtu; uređaj za izvođenje pritiska može biti pneumatičan, a može i sadržati opruge postavljene između organa za kretanje i vilica, da bi se oruđa elastično pritiskivala na cev 1. Cev se oruđima koja se pri gnječenju nalaze na temperaturi jakog crvenog usijanja posrednim prenošenjem toplote potpuno ili delimično tako zagreva, da postaie meka i njene se unutrašnje zidne površine jednovremeno zgnječene uzajamno zavaruju. Podesno je ako se izvan, ali ipak blizu delokruga oruđa nalazeći se delovi cevi hlade pomoću vazdušnih struja duvanih u pravcu strela 4 i 5, da cev ne bi mogla biti produvana ni
na strani ka lampi niti na strani okrenutoj ka izvoru gasa za punjenje. Čim oruđe dostigne relativni položaj koji je na sl. 2 ucrtan celim linijama, dakle kad su cev već zatopila, tako, da njene šupljine la i Ib nisu više u međusobnoj vezi, dovod struje »e prekida i oruđa se ostavljaju zajedno sa cevi da se u ovom položaju ohlade. Relativni položaj vilice 2a prema vilici 2b i vilice 3a prema vilici 3b ostaje kako za vreme gnječenja, tako i za vreme hlađenja ne-promenjen. Kad u konkretnom slučaju du-vanom strujom vazduha malo ubrzano hlađenje dostigne željenu meru — pri kojoj se i po uklanjanju oruđa ne treba više bojati produvavanja, — vilice koje drže oruđa se relativno jedna prema drugoj kreću tako, da se usled smanjenja poluprečnika krivine dobija oblik oruđa koji je na si. 2 pokazan črtastim linijama. Ovo naime znatne olakšava odvajanje oruđa od stakla, što — kao što je već pomenuto — može biti potpomognuto i pre gnječenja svršenim nanošenjem vodene suspenzije grafita na površine oruđa koje se nalaze u dodiru sa staklom. Oruđa se po njihovom gore opisanom elastičnom deformisanju razmiču, i odgovarajućim kretanjem vilica se dovode u svoj prvobitni oblik; donji kraj cevi se pak — podesno isključenjem šupljine lb od izvora gasa za punjenje — odlama. Ako se umesto skupe električne struje kao izvor toplote želi da radi potpuno ili deli-mično sa grejanjem gasom, to može svako oruđe biti grejano pomoću gasnog plamena koji struji iz na si. 2 sa 6 i 7 obeleženih pravaca u vidu strelica. U mnogim slučajevima, naročito kod gasnog grejanja, podesna je upotreba oruđa koja se sastoje iz tako tankih ploča, koje su po sebi dovoljno elastične, da ove mogu staklenu cev gnječiti samo odgovarajući njenom omekšavanju, a da je ne mogu slomiti. Lomljenje donjeg kraja cevi pomoću zasebnog procesa može biti izbegnuto, ako se upotrebljuje na si. 3 pokazano oruđe, čija oštra ivica 3c po izvršenom 'zatopljuvanju seče na-dvoje cev.
Treba naglasiti, da se mogu upotrebiti i mnogobrojna drukčije izvedena oruđa, n. pr. taka, koja pri gnječenju cevi 1 potpuno ovu obuhvataju. Šematički izgled o-dozgo jednog takvog uređaja je pokazan na si. 4. Ovde pokazana oruđa koja uglavnom imaju oblik u vidu slova Z se pri gnječenju kreću u pravcu ucrtanih strela.
Najzad si. 5 pokazuje kako pomoćni automat B preuzima već zatvorenu sijalicu sa mesta a za zatopljavanje na poznatom automtu A koji proizvodi sijalice; cev se hladi zajedno sa oruđem na mestu b pomoćnog automata i na mestu c se po razvla-
čenju oruđa odiže (uklanja) i jednovreme-no se ili u sledečem položaju automata B oruđa ponovo dovode u svoj prvobitni oblik. L međuvremenu ili u jednom od sledečih položaja pomoćnog automata mogu o-ruđa biti prevučena grafitom, biti prethodno zagrevana, i t. d., a da se radi ovoga ne smanji brzina rada glavnog automata, odnosno da se mora uvećavati broj njegovih radnih mesta (pozicija), čime se omogućuje dobra upotreba već postojećih automata za ciljeve novog postupka, pošto se ipak svi organi koji po pronalasku služe za zatopljavanje nalaze na pomoćnom automatu B, koji se pogoni mehanizmom za kretanje automata A pomoću prinudne veze. Podesno je da smerovi obrtanja glavnog i pomoćnog au.cmatj (kao što je to pokazano strelicama) budu uzajamno suprotni. Postupak po pronala-ku može ipak biti izvođen i pomoću samo jednog naročito za ovaj cilj izv, denog automata. Takav jedan autornat se podesno izvodi tako, da se za svaki pojedini njegov‘radni položaj (poziciju) ima po jedan zatvarajući uređaj koji je podesan za izvođenje postupka po pronalasku. Ovo ima tu korist, da pojedina oruđa za zatvaranje stvarno dolaze do dejstva u mnogo većim razmacima vremena, no kod gore opisanog uređaja koji radi sa pomoćnim automat'ma i mora se stoga njihovo zamenjivanje vršiti rede, s jedne strane, a s druge strane s? — pošto se ima više vremena na raspoloženju — nije prinuđeno, da se u cilju održania tempa rada zagrevanje i/ili hlađenje oruđa izvodi na način koji štetno utiče na struktu-ru njihovog materijala Prema tome se izbor materijala za oruđa ) oia su namenjena za takve automate može pružiti na veću oblast i mogu se upotrebiti takvi materijali, koji su iz tehničkih razloga za staklo korisniji, a koji kod upotrebe na pomoćnim automatima ipak ne bi usled tamo javlja-jućih se termičkih naprezanja bili uop-šte u stanju da ova naprezanja izdrže ili bi ih mogli izdržati samo za kratko vreme.
Patentni zahtevi:
1.) Postupak za zatopljavanje sudova sa iz stakla ili sličnog materijala sastoje-ćom se cevi za crpljenje ili za punjenje, koja se zatvara gnječenjem koje se vrši u toplom stanju, n. pr. sijalica punjenih gasom sa većim pritiskom od atmosferskog pritiska, naznačen time, što se za zatvaranje cevi za oduzimanje vazduha kod gnječenja u-potrebljuju oruđa, koja su bar jako crveno usijana i koja se korisno elastično pritiskuju na cevi za oduzimanje vazduha, a
koja se po izvršenom gnječenju u položaju dodira sa cevi zajedno sa ovom hlade.'
2.	) Postupak po zahtevu 1, naznačen tune, što se temperatura oruđa po njihovom dodnu sa cevi za oduzimanje vazduha povećava najviše do izvršenog gnječenja, i/ili se cev za oduzimanje vazduha prethodno zagreva pre pritiskanja oruđa na ovu.
3.	) Postupak po zahtevu 1 i 2, naznačen time, što se za gnječenje upotrebljuje oruđe, koje se sastoji iz materijala, čiji ko-elicienat toplotnog širenja praktično odgovara koeficientu toplotnog širenja materijala cevi za oduzimanje vazduha, n. pr. iz legure hroma i gvožđa.
4.	) Postupak po zahtevu 1 do 3, naznačen time, što se površine oruđa koje dolaze u dodii sa staklom prevlače sa raspadajućim se u vatri otpornim materijalom, n pr. grafitom.
5.	) Postupak po zahtevu 1 do 4, naznačen time, što se oruđa po gnječenju podesno elastično deformišu i udaljuju se sa površine cevi za oduzimanje vazduha za vreme ovog deformisanja ili posle toga.
6.	) Postupak po zahtevu 5, naznačen time, što se gnječenje vrši pomoću oruđa savijenih u obliku slova U, koja se podesno električno greju i koja se po izvršenom gnječenju, pri smanjenju njihovog polu-prečnika krivine na delu koji dodiruje cev za oduzimanje vazduha, udaljuju od ove.
7.	) Postupak po zahtevu 1 do 6, naznačen time, što se gnječenje vrši pomoću oruđa, koje cev za oduzimanje vazduha po njenom zatvaranju rastavlja u dva dela.
8.	) Postupak po zahtevu 1 do 7, naznačen time, što se izvan daljine dopiranja oruđa za gnječenje nalazeća'se mesta cevi za oduzimanje vazduha bar u toku gnječenja podesno hlade vazdušnom strujom.
9.	) Primena postupka po zahtevu 1 do 8 na mašine sa kružnim tokom za izradu sijalica, naznačena time, što se radi na automatu koji je snabdeven pomoćnim automatom, koji drži oruđa za zatvaranje i koji već zatorene sudove preuzima od automata, i zatvorena cev za oduziman je vaz-
duha sa na njoj u dodiru nalazećim se o-rudima se hladi na pomoćnom automatu i hlađena se oruđa uklanjaju sa cevi za o-duzimanje vazduha isto tako na pomoćnom automatu.
10.	) Uređaj za izvođenje postupka po zahtevu 1 do 9, naznačen time, što isti sadrži elastična oruđa za zatvaranje i/ili koja se elastično pritiskuju na cevčicu za oduzimanje vazduha.
11.	) Uređaj po zahteVu 10, naznačen time, što se njegova oruđa za zatvaranje sastoje iz metalnih ploča u vidu slova U koje su svojim krajevima umeštene u vilicama.
12.	) Uređaj po zahtevu 11, naznačen time, što su parovi vilica, koji drže svako oruđe i koji se pomoću uređaja — koji je snabdeven oprugama ili izveden pneuma-tički — zajednički približuju cevi za oduzimanje vazduha, izvedeni pokretno i u uzajamnom odnosu vilica.
13.	) Uređaj po zahtevu 10 do 12, naznačen time, što je bar jedno od oruđa radi podele nadvoje zgnječene cevi za oduzimanje vazduha snabdeveno ispadom n. pr. kakvom ivicom.
14.	) Uređaj po zahtevu 10 do 13, naznačen time, što se njegova oruđa sastoje iz legure hroma i gvožđa 'i podesno se mogu grejati pomoću kroz njih provođene struje.
15.	) Automatski uređaj sa kružnim tokom za izvođenje postupka po zahtevu 1 do 9, naznačen time, što se automat koji izrađuje sudove nalazi u prinudnoj vezi sa pomoćnim automatom koji nosi oruđa za zatvaranje.
16.	) Uređaj po zahtevu 15, naznačen time, što su smerovi obrtanja glavnog i pomoćnog automata uzajamno suprotni.
17.	) Automatski uređaj sa kružnim tokom za zatvaranje sijalica i cevi pražnjenja, naznačen time, što je kod svakog radnog položaja (pozicije) ovoga izveden naročiti uređaj za zatvaranje koji je podesan za izvođenje postupka po zahtevu 1 do 9, i koji je zaštićen u zahtevima 10 do 14.
Ađ pat. br. M330
C
I
/■
/