Nadawanie imion „literackich" w Polsce
Assigning Literary Names in Poland
ABSTRACT: This article discusses the assignment of "literary" names in Poland. The authors distinguish between religious literature (the Bible, religious texts, and hagiography) as a source of Christian names, and secular literature with associated literary name motivation. In addition, some procedures are established connected with assigning literary names in Poland. The article concludes with an attempt to define the term "literary name".
•
o
•
^"
IZVLEČEK: V članku avtorici obravnavata dajanje „ literarnih " imen na Poljskem. Pri tem razlikujeta književnost verskega značaja (Biblija, obredna besedila, življenjepisi svetnikov), ki je vir krščanskih imen, od književnosti posvetnega značaja in z njo povezano literarno motivacijo imen. Nadalje so bili ugotovljeni nekateri postopki, povezani z dajanjem literarnih imen na Poljskem. Na koncu je bil podan Z poskus oblikovanja definicije pojma „ literarno ime". >
h«
-
h«
Sl tà
1-5
Ponižej przedstawiamy nieco zröznicowane spojrzenia autorek na specyfikç „imienia literackiego".
W artykule bedzie mowa nie o imionach znajdujacych sic w dzielach literackich lecz o wplywie imion z tekstöw zaröwno polskich jak i obcych na frekwen-cje imion nadawanych dzieciom, i o poszerzaniu przez imiona literackie zbioru imion, tzw. oficjalnych.
Imiona do tekstöw literackich dostaja sic albo z röznych odmian jçzyka (po-tocznego, oficjalnego) albo z innych tekstöw literackich. Dzieje siç to najczçsciej wtedy, kiedy wystçpuje zaležnošč tematyczna, niekiedy miçdzy odleglymi cza-sowo utworami, np. „Iliada" Homera i „Odprawa poslöw greckich", Jana Kocha-nowskiego, najwiçkszego polskiego poety okresu renesansu.
Z zupelnie innego okresu pochodza imiona w poezji Haliny Poswiatowskiej, zyjacej w XX wieku, a nawiazujacej w wierszu do szekspirowskiej bohaterki: „ Jestem Juliq mam lat 23 dotknelam kiedys milošci. Tylko imiç Julia i cytat „z balkonem" zaznaczaja zwiazek z opowiescia o tragicznej milošci" (por. Cieslikowa 1993: 37). Imiç Julia pojawilo siç w Polsce w wieku XVIII jako imiç literackie
95
Aleksandra Cieslikowa, Maria Malec (Krakov)
Aleksandra Ciešlikowa, Maria Malec: Nadawanie imion „ literackich " w Polsce
2
^ - bohaterki „Nowej Heloizy" J. J. Rousseau. Wspölczesnie jest w Polsce modne. W Nikt nie jest w stanie wyjašnič, czy dzieje sic to za sprawa dramatu szekspirowskie-N go wystawionego po raz pierwszy w roku 1796, wielekroc pözniej ponawianego, czy ktörejs z licznych postaci literackich noszaxych to imiç. Wystarczy wymienic R dramat Strindberga „Panna Julia" czy Julke, bohaterkç „Panien z Wilka" Jarosla-O    wa Iwaszkiewicza, czy tež z innej przyczyny.
5 Imiona wçdruja w przestrzeni literackiej, ktöra nie zna granic geograficznych L ani chronologicznych. Nazywany to zjawisko intertekstualnošcia. Znakiem jej by-O waja imiona. Dziçki nim zaznaczana jest röwniez zaležnošč miçdzy tekstami. Z v    zaliczeniem imion do literackich bywa tak, jak z ich etymologia. Mozemy zaob-
serwowac pojawienie siç imienia w jakimš kraju pod wplywem dziela literackiego, ale w rzeczywistosci pozaliterackiej istnialo ono juž dawno. Imiona Juliusz i Julia byly spotykane w starozytnym Rzymie. Trzeba zaznaczyc, že z dziel literackich N do jczyköw narodowych czçsciej sa przejmowane imiona latwiejsze do adaptacji. A W roku 2000 imiç Julia nadano 9927 Polkom i zajmowalo szösta pozycjç wsröd p najpopularniej szych imion zaröwno mçskich jak ženskich, natomiast imiç Romeo m    - czçsciowo nieodmienne (klopoty z dativem i ablativem), nabralo odcienia apela-
6 tywnego ' kochanek' jest bardzo rzadko nadawane (48 nosicieli) i w zasadzie nie poszerzylo zbioru mçskich imion polskich.
m Imionami zapozyczonymi z tradycji literackiej nazywa M. Malec (2001: 32,
3    33) imiona, ktöre weszly do zbioru imion noszonych, a ktöre kojarzymy ze znany-
• mi utworami, np. „ z bohaterkami oper Verdiego i Bizeta kojarza siç wspölczesnie o    noszone imiona Aida, Carmen, z sonetami Petrarki Laura". Možna zapytac, czy
7 wplyw na frekwencj ç imienia nie mialy bohaterki dramatöw Juliusza Slowackiego
• „Kordian" i Zawisza Czarny", a z pözniejszych utworöw - Laura Košcieniecka z 2    „Przedwiosnia" Štefana Žeromskiego. Drugie pytanie dotyczy przede wszystkim
wybierajacych imiç, czy znaja je z literatury, czy tež inna motywacja zawažyla na wyborze?
W imionach zwanych literackimi mamy do czynienia z dwoma sytuacjami: imionami wçdrujacymi zaröwno w przestrzeni realnej jak i literackiej, ktöre dziçki znakomitošci dziela literackiego upowszechnialo je w rož^ch krajach w rozmai-tych gatunkach literackich, i w röžnym czasie. Utwory wplywaly na frekwencjç, i przyczynialy siç do tego, že imiç znalazlo siç w zbiorze imion nadawanych i užy-wanych w danym jçzyku. Tylko znajomošč dziel literackich rodzimych i obcych, czas pojawienia siç imienia, ktörego nie bylo przedtem uprawnia onomastç do za-kwalifikowania imienia jako „motywacyjnie" literackiego. Czasem wiedza typu encyklopedycznego dostarcza wiadomošci o imionach stworzonych przez autoröw. Przykladöw dostarczaja nam utwory polskich romantyköw. Jedne z nich osiagnçly popularnošč jak rowniež stworzone w nich imiona, np. mickiewiczowska Grazyna utworzona od litewskiego przymiotnika grazùs 'piçkny' (imiç to nosilo w 2000 r. - 261. 873 Polki). Znacznie rzadsze sa imiona: z „Pana Tadeusza" - Telimena (101) i imiona stworzone przez Juliusza Slowackiego: Anhelli (5) i Balladyna//Baladyna (25), Kirkor (1), Lambro (1), a takže imiona z utworöw Zygmunta Krasinskiego, np. Irydion (1). Trudno powiedziec, czy za zwiçkszona frekwencjç odpowiedzialne jest laczenie imienia z wyrazem pospolitym, jak w Grazynie i w Kordianie (cor,
96
Aleksandra Cieslikowa, Maria Malec: Nadawanie imion „ literackich " w Polsce
cordis 'serce') czy brzmienie imienia, czy wreszcie osoba bohatera literackiego    ^ jego pozytywne lub negatywne cechy (por. Balladyna i spopularyzowane przez dramat imiç siostry glöwnej bohaterki - Alina (98402 nosicielki).
SI
Ze Starego Testamentu nadano imiona Natanael spolszczone Nataniel , tež    o Nehemiasz, ale nie ma w zbiorze imion polskich imienia Hiob - por. hiobowa wiešč    ? wiešč zla, katastrofalna, tragiczna, przeražajaca' Kopalinski 1996: 379).
Do ustalenia przyczyny wyboru imienia moglyby prowadzič jedynie pytania zawarte w ankietach. Pisalam niegdys, že na nadanie okrešlonego imienia wplyw ^ maja, w przypadku obcego imienia: motyw estetyczny (imiç siç podoba), motyw osobowy (podoba siç osoba, bohater literacki noszacy dane imiç), poszukiwanie innošci: oryginalnošci, malej powtarzalnošci, snobizm, zaš na przyczyny wyboru p. imienia tradycyjnego skladaja siç: tradycyjny model nazywania w rodzinie i šro-dowisku, wzglçdy ideowe i kulturowe (Ciešlikowa 1994, 187).
Przejçcie imienia z obcej literatury powoduje wariantywnošč form graficz-nych: Ukochana Dantego Beatrice, ktörej imiç wystapilo w wierszu Lechonia: „Nie ma nieba ni ziemi, otchlani ni piekla, Jest tylko Beatrycze. I wlašnie jej nie ma". Jej imiç wystapilo w danych urzçdu statystycznego w 18 wariantach (w nawiasach > podajç liczbç nosicielek): Beatrycza (19), Beatryca (22), Beatryce (2), Beatrycja (5) Beatrix (4), Beatris (3) , Beatricze (12), Beatricza (5), Beatricz (1), Beatricia (1), Beatrice (31), Beatrica (16), BeatrIic (1), Beatrycze (116), Beatryczy (1), Be-atryx (3), Beatryxa (4), Beatrysa (1) (Rymut 1994). Do innych form graficznych mogly siç przyczynic zaröwno komedia Szekspira z bohaterka Beatrix jak i liczne utwory oparte na autentycznej historii Beatrice Cenci (1577-!599) zwanej „piçk-na ojcoböjczynia", uwiecznionej w obrazach, rzežbach, utworach literackich: The Cenci - tragedia Shelleya - Beatryks Cenci tragedia Slowackiego - Beatrix Cenci, opera Ludomira Röžyckiego, wedlug podanej wyžej tragedii Slowackiego (por.
Kopalinski 1996, 84, 140).
Na frekwencjç imion pochodzacych z tekstöw literackich miala wplyw ich forma. Wedlug ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego: „Kierownik urzçdu stanu cywilnego odmawia przyjçcia ošwiadczenia o wyborze dla dziecka wiçcej niž dwöch imion, imienia ošmieszajacego, nieprzyzwoitego, w formie zdrobnialej oraz imienia nie pozwalajacego odražni: plci dziecka".
Dlatego obok Carmen (91) pojawila siç Karmena (28), obok Rut (254)- Ruta (2804), obok Beatrycze (116) - Beatrycza (19).
We wskazaniach Komisji Kultury Jçzyka czytamy: „Imiç powinno odre»!^: pleč dziecka ze wzg^döw jçzykowych (jçzyk polski wymaga odmiany imienia przez przypadki) ... Wskazane jest nadawanie dziewczynkom imion konczacych siç na -a ... chlopcom imion konczacych siç na spölglosk: ... oraz na -i, -y ... rzadko na -o." Wskazania Komisji Kultury pochodza z roku 1996 i dopiero wtedy oficjal-nie dopuszczono imiona inne niž zakonczone na -a. Cytujç: „Sajednak utrwalone w tradycji kulturalnej lub literackiej imiona kobiece zakonczone na gloskç inna niž -a, ktöre - wbrew zasadzie - možna nadawač dziewczynkom , np. Beatrycze, Noemi, Karmen, Rut (natomiast nie možna nadawač ich chlopcom).
Ogölna uwaga w zaleceniach Komisji brzmi: „Imiona naleža do kultury naro-dowej choč pochodza z rož^ch stron šwiata . Znaczna ich czçšč zostala przyswo-
97
Aleksandra Ciešlikowa, Maria Malec: Nadawanie imion „ literackich " w Polsce
^ jona przez jçzyk polski w wiekach šrednich i pözniejszych, co spowodowalo, že staly siç wyznacznikiem narodowošci ich nosicieli. Przez zwiazek podstawowego zasobu imion z kultura chrzešcijanska naleža one do zbioru imion užywanych w wielu krajach Europy i šwiata. Szukajac imienia dla dziecka, naležy siç starač o pogodzenie wolnego wyboru z tradycja i tendencjami uniwersalnymi". Do sze-rzenia tendencji uniwersalnych przyczyniaja siç imiona zaczerpniçte z wielkich
S    dziel literackich, ktöre niekiedy powoduja zwiçkszona frekwencjç nadawania,
L    imion „literackich".
O
< *
Z
1 Imionami literackimi, w skarbcu imion wybieranych i nadawanych dzieciom w poszczegölnych jçzykach narodowych Europy, možna nazwac wszelkie imiona, ktöre weszly do antroponimii europejskiej poprzez wielkie dziela literatury šwia-
A towej, takie jak Biblia, wielkie poematy epickie greckie i rzymskie epoki klasycz-p nej, legendy i poematy celtyckie i prowansalskie, epos germanski, jak opowiešci, « legendy i poematy a takže žywoty šwiçtych kražace zrazu w odpisach a wraz z c wynalezieniem druku jeszcze szerzej rozpowszechniane, nastçpnie wybitne dziela ^ w narodowych jçzykach europejskich, jak np. Boska komedia (1555) Dantego, dram maty Szekspira, jak niezliczone powszechnie znane dziela pözniejszych okresöw 3    literackich. Bohaterowie tych dziel žyja w kulturze literackiej narodöw Europy a
• ich imiona sa nadawane dzieciom. Jednak wšrod dziel literatury šwiatowej naležy o wprowadzic konieczne rozröžnienie na teksty naležace do sfery sakralnej, jak Bi-7    blia i rožnego rodzaju utwory zwiazane z liturgia i promocja šwiçtych i pozostale
• teksty zawierajace trešci šwieckie. Imiona zwiazane genetycznie z pierwszymi
2 tekstami przyjçto nazywac imionami chrzešcijanskimi. Sa to imiona bohateröw biblijnych zaadaptowane przez chrzešcijan wraz z przeslaniem Starego i Nowego Testamentu, np. Adam, Ewa, Abraham, Jakub, Jozef, Maria oraz imiona šwiçtych chrzešcijanskich röžnych epok. Ich niebywale rozpowszechnienie w calej Europie jest zwiazane z chrzešcijanska doktryna o šwiçtych obcowaniu, z kultem šwiçtych i obrzçdem chrztu podczas ktörego nadaje siç imiç. Maja one z genezy swojej, jako imiona šwiçtych, symboliczna motywacjç sakralna. Wtörnie na ich wybör moga rc^niež wplywac noszacy dane imiç šwieccy bohaterowie pözniejszych dziel li-terackich. Natomiast niektöre imiona bohateröw dziel literackich niezwiazanych bezpošrednio ze sfera sacrum moga byč nadawane jako imiona literackie, np. imiç Beatrycze jest motywowane prymarnie przez imiç bohaterki Boskiej komedii Dantego, imiona Ofelia i Hamlet pochodza z Szekspirowskiego dramatu.
W ramach ogölnych tendencji panujacych w antroponimii europejskiej, ktöra cechuje przewaga imion okrešlanych jako chrzešcijanskie, a takže obecnošč imion majacych swe zrödlo w literaturze nie zwiazanej šcišle ze sfera sacrum, miešci siç antroponimia poszczegölnych jçzykaw narodowych. Imiona nadawane czlonkom danego kraju sa - w czasach historycznych - wybierane z zasobu imion istniejacych w zbiorowej šwiadomošci danego narodu. Zasöb ten nie jest zamkniçty. Ma pewien korpus staly oraz czçšci zmienne. Možliwe jest wlaczanie nowych imion i wycho-
98
Aleksandra Ciešlikowa, Maria Malec: Nadawanie imion „ literackich " w Polsce
dzenie z užycia dawnych. Wplyw na przemiany w zasobie imion maja procesy i    ^ zmiany kulturowe, wplyw na ksztalt imion procesy jçzykowe (Malec 2007). W Polsce od poczatku jej dziejöw historycznych obserwujemy wielkie prze-
s
miany w antroponimii. Najwiçksza z nich byla dokonana w šredniowieczu wy-miana imiennictwa rodzimego na imiona chrzešcijanskie obcego pochodzenia. Od najdawniejszych tež czasöw obserwujemy obecnošč imion motywowanych przez bohateröw literackich. „Slownik staropolskich nazw osobowych" notuje kilkanašcie tego rodzaju imion w dokumentach XII - XV w. Z cyklem opowiešci trojanskich možna powiazač nastçpujace imiona osöb žyjacych w tym czasie w Polsce: mçskie Achilles, Ajaks, Hektor (takže w postaci Jaktor, Jektor, Ektor), ženskie Poliksena. Przez imiona bohateröw poematöw z krçgu karolinskiego sa motywowane obecne p. w staropolskich dokumentach imiona: Roland (takže jako Rolant, Ruland, Rulant i Lorant, Lurand, Lurant, Rurant), Oliwier (jako Olwer, Olwir, Oliuirus), Ogier (jako Ojerz, Hojerz) i Raul (jako Raulus). Od bohateröw celtyckich legend o krö-lu Artusie, Tristanie i rycerzach okraglego stolu pochodza imiona: Artusz (takže >-Hartusz, Artusz), Parsifal (jako Parcyfal, Parcfal), Tristan (w postaci Tristram, Z Trestram) oraz ženskie Izolda (w formie Isolde, Isoldis, Isalda). Kilka staropolskich > imion ma przypuszczalnie zwiazek motywacyjny z imionami glöwnych postaci epiki niemieckiej, w ktörej obserwujemy pomieszanie watköw dawnych german-skich sag z watkami o Burgundach i Teodoryku, krölu Ostrogotöw. Oto imiona i ich staropolskie adaptacje: Zygfryd (jako Zywrzyd, Zybrzyd, Zewrzyd, Zebrzyd, i inne), Gunter (jako Guncerz, Guncarz, Goncarz, Kuncerz), Teodoryk (jako Dytryk, Dzietrzyk, Dzietrzych, Wietrzych), Hildebrand (jako Hildebrandus, Hilbrandus, Helbrandus) (Malec 1990). Wymienione imiona maja tež odpowiedniki w imio-nach nadanych w Polsce w XX wieku, wedlug „Slownika imion wspölczešnie w Polsce užywanych"
1) Achiles 17 osöb / Achilles 49, Ajaks 1, Hektor 17, Parys 35 / Paris 5, Poliksena
2 / Polikseni 11 / Poliksenia 2;
2) Roland 3643 / Rolland 3, ž. Rolanda 25 / Rolandia 2; Oliwer 231 / Oliwier 189,
ž. Oliwera 2 / Oliwiera 4;
3) Artus 3 / Artur 164985, Izolda 510 / Isolda 2, Tristan 38 / Tristian 2 / Trystian
1.
Do „literackich" naleža w szczegölnym znaczeniu imiona utworzone przez autora dziela literackiego. Z okresu šredniowiecza imieniem takim jest mityczna Wanda, cörka Kraka. Imiç to pojawia siç po raz pierwszy w Kronice Wincentego Kadlubka (z przelomu XII/XIII w.). Zostalo ono utworzone, zdaniem M. Plezi, przez autora owej Kroniki w nawiazaniu do nazwy plemiennej Wandalöw, ktöre
Slownik imion wspölczešnie w Polsce užywanych, wyd. K. Rymut, Kraköw 1995. Slownik ten jest sporzadzony na podstawie materialöw Rzadowego Centrum Informatyczne-go PESEL wedlug stanu banku danych z kwietnia 1994 r. Zawiera alfabetyczny wykaz imion polskich obywateli žyjacych w 1994 r. oraz informacje o frekwencji danego imienia i chronologii jego nadawania w poszczegölnych dziesiçcioleciach XX wieku, po-czawszy od urodzonych przed r. 1920. 99
Aleksandra Ciešlikowa, Maria Malec: Nadawanie imion „ literackich " w Polsce
2
^ to plemiç germanskie niektörzy šredniowieczni uczeni utožsamiali ze Slowianami, W przodkami Polaköw (Plezia 1995). Imiç Wanda zostalo wlaczone do imion w Polls sce nadawanych w koncu XVIII w., przypomniane w utworach literackich na fali powrotu do zrödel i tradycji narodowej. Juž w XIX w. stalo siç imieniem popularni nym (Bystron 1938), w XX w. nadano je 181 157 razy. Sa tež wspölczešnie nada-O wane imiona stworzone przez polskich poetöw romantycznych, jak imiç tytulowej S bohaterki poematu A. Mickiewicza Grazyna, nadane w XX w. 260 973 razy, jak L imiona z utworöw J. Slowackiego Balladyna nadana 20 razy, Kordian 1061, imiç o tytulowego bohatera dramatu Z. Krasinskiego Irydion 6, i wiele innych. < Z literatura sa tež zwiazane imiona pochodzace od imion autoröw dziel litera-
ckich. W Polsce spotykane sa np. imiona: Owidiusz 21 osöb, ženskie Owidia 3, od imienia slawnego poety rzymskiego, autora „Metamorfoz" (Publius Ovidius Naso); Wergiliusz 4 / Wergill 1 / Wirgiliusz 170, tež formy ženskie Wergilia 1 / Wirgila N 1, Wirgilia 14 / Wirgiliana 1 / Wirgilla 1, od imienia wielkiego poety rzymskiego, A autora "Eneidy" (Publius Vergilius Maro). „Ojciec Wirgiliusz" jest bohaterem typ tulowym piosenki dzieciçcej stanowiacej wstçp do dzieciçcych zabaw: « Ojciec Wirgiliusz uczyl dzieci swoje
A mial ich wszystkich sto dwadziešcia troje, Hejže dzieci, hejže ha, m Röbcie to, co i ja (por. Kopalinski 1987, s. 782).
w
• Termin „imiç literackie" nie zostal dotad zdefiniowany. Nie figuruje tež w o wydanej w r. 1983 slowianskiej terminologii onomastycznej: „Osnowen sistem i 7    terminologija na slovenskata onomastika", Skopje 1983.
• Z punktu widzenia historii literatury i dziela literackiego wszystkie imiona 2    wystçpujace w dziele literackim možna nazwač imionami literackimi, poniewaž
sa užyte dla celöw tego dziela, nazywaja osoby w mniejszym lub wiçkszym stop-niu fikcyjne.
Nieco inaczej przedstawia siç ten problem widziany od strony imion funk-cjonujacych w danym spoleczenstwie jako imiona osöb, nadawane w specjalnym obrzçdzie, wybierane ze skarbca imion, zachowywanych w šwiadomošci zbioro-wej. Wybör imienia jest zawsze czymš motywowany. W polskiej tradycji možna wyröžnič nastçpujace motywacje:
1) przez imiona šwiçtych,
2) przez imiona z tradycji staropolskiej,
3) przez imiona z tradycji literackiej (šwieckich bohateröw dziel literackich),
4) w czasach wspölczesnych trzeba jeszcze powiedzieč o imionach šwieckich bo-
hateröw innych (pozaliterackich) sztuk i imionach idoli kultury masowej. W grç wchodzi rowniež motywacja sytuacyjnie pierwszoplanowa ale genetycznie wtörna, uwzglçdniajaca:
5) tradycjç rodzinna (imiona po rodzicach, dziadkach, rodzicach chrzestnych),
6) wzglçdy estetyczne.
A zatem, jako „imiona literackie" - w sferze antroponimii uzualnej - mož-naby uznač imiona motywowane genetycznie przez imiona šwieckich bohateröw dziel literackich, w tym przede wszystkim imiona bohateröw utworzone przez au-
ioo
Aleksandra Ciešlikowa, Maria Malec: Nadawanie imion „ literackich " w Polsce
toröw tych dziel i može niekiedy imiona twörcöw dziel literackich, jak Owidiusz czy Wirgiliusz.
Literatura
•
h«
h«
Bystron J. S., 1938, Ksiega imion w Polsce uzywanych, Warszawa. Ciešlikowa A., 1993, Nazwy wlasne w röžnych gatunkach tekstöw literackich, [w:]    ^
Onomastyka literacka, red. M. Biolik, Olsztyn 1993, s. 33-39. Ciešlikowa A., 1994, Imiona i nazwiska w polszczyznie. Moda i užycie tekstowe,
[w:] Polszczyzna a / i Polacy u schylku XX wieku. Zbiôr studiôw, red. K.    p.
Handke, H. Dalewska-Gren, Warszawa, s. 185-198. Grzenia J., 2002, Slownik imion, Warszawa. Kopalinski W., 1996, Slownik mitôw i tradycji kultury, Warszawa. Malec M. , 1990, Onomastyczne sygnaly obecnošci europejskiej kultury literackiej
w šredniowieczu polskim, [w:] Polszczyzna sredniowieczna i renesansowa,    Z
Folia Linguistica 23, Lödz 1990, s. 95-102. Malec M., 2001, Imie w polskiej antroponimii i kulturze, Kraköw. o
Malec M. , (2007), Stopnie otwartošci systemu imion w Polsce, [w:] Nowe nazwy    ^
wlasne, nowe stanowiska metodologiczne (w druku). ^
Sl Slownik staropolskich nazw osobowych, red. W. Taszycki, t. I-VI 1965-1983, t.    q
VII Suplement, oprac. pod kierunkiem M. Malec, 1984-1987, Wroclaw-War-    ^
szawa-Kraköw-Gdansk.
h«
s tà 1-5
Dajanje „literarnih" imen na Poljskem
Povzetek
Literarno motivacijo pri dajanju imen je težko ugotoviti. Imena krožijo v literarnem prostranstvu, ki ne pozna ne zemljepisnih ne časovnih meja. Interteks-tualnost otežuje razvozlavo, katero literarno delo spodbuja širjenje nekega imena kot uradnega. To se dogaja celo z imeni, ki so jih ustvarili pisatelji. Nekatera od njih dosegajo visoko pogostnost rabe, npr. Gražyna, druga ostajajo unikatna, npr. Lambro. Težko je ugotoviti, ali na pogostnost vplivajo občnoimenske konotacije imen ali značajske poteze literarnega junaka.
Tuja imena, ki izvirajo iz literarnih del, so prevzeta v poljščino v več pisnih različicah, npr. Beatricze.
Antroponimija različnih evropskih narodov ima - v zgodovinskem času - določene načelne skupne poteze. Te so: prevlada krstnih imen, povezana s pokristja-njenjem Evrope, ostanki ljudskega imenja in prisotnost imen, ki so motivacijsko povezana z imeni junakov splošno znanih evropskih literarnih del, začenši s klasično grško in rimsko literaturo prek vrhunskih del narodnih literatur iz različnih obdobij. V članku je opozorjeno na razločevanje med literaturo verskega značaja
101
•
7
Aleksandra Ciešlikowa, Maria Malec: Nadawanie imion „ literackich " w Polsce
^ (Biblija, obredna besedila, življenjepisi svetnikov), ki je vir krščanskega imenja,
W in literaturo posvetnega značaja ter z njo povezano motivacijo literarnih imen. V
N nadaljevanju je izbranih nekaj motivov, povezanih z dajanjem 'literarnih ' imen
~' na Poljskem, na koncu pa je podan poskus formuliranja definicije 'literarnega'
W imena.
O
O
<
2 o o 7
1
i
Aleksandra Ciešlikowa
Instytut Jçzyka Polskiego PAN, al. Mickiewicza 31, 31-120 Kraköw aleksandrac@ijp-pan.krakow.pl
1o2
Maria Malec
Instytut Jçzyka Polskiego PAN, al. Mickiewicza 31, 31-120 Kraköw