H I S T REFORM ATIO RELIGION_ l N STTRIACARIN] er J.J CARNIOLIAmU® excerpta Fy KTaFrJ Hgnfizii Germ» Saer. e n i u m d a t a ODALIBUS REGATION1S SUB TITULO B. MARICE V. A. B ANGELO SALUTAT^E in Arehiducali Societatis jESII Collegio Clagenfurti Ann o M, D C C. LXIX. CUM FACUL TJ TE SVPERlOR UM. CLAGENFURTI Typis Haredum Joain Fridenci Kiei DE PERACTA REFOR RELIGIONIS i n Styria , Carintbia , Carniolia , E PIŠTOL A Georgii Stobsei de Palmaburgo 5 Epifcopi Lavantini, ad StreniJJtmum Principem D. CAROLU ARCHIDUCEM AUSTRIjE. \ ^/a od non ita pridem Judenburgo tu isad meliteris inbnuaras, acper earundem perlatorem infignem || Dom. Dodtorem Labbe Theolo- gum tuum , clarius nuntiare jufleras Sereniflame Archidux, nempe per- eelebrem efle, ac veluci tinmencibusdodo- A nads rms lebetibus per oranem dimanafle regio- nem , quin & finiftris quorundam (ermoni- bus carpi Reformationem Religionis ab Ar- chidace Ffrdinando Fratre tuo in fuisPro- vinciis Styria, Carinthia.Carniolia , quam fortiter paulo ante coeptain, tam nunefeli- citer prope confečtam, nihil adeo miri erat, vel novi. Jam idipfum inaudieram antea, multoantefuturum praevideram , non om¬ nibus hanc gratam fore Comcediam. Ud vulgus taceam, certeElečtoripfe Saxonite, Princeps caetera prudens in fuis nuper ad Ferdinandum literis, ob, nefcio, quem Praedicantem , quem ille carceribus manci- paverat, nequaquam eft veritus illum per- fecutoris Evangelii nomine fugillare, ac li verbum Lutheri verbum eflet Evangelii; haud dubie malevolorum improbitate iedu- čtus, omnibus enim improbis hoefemper in ufu fuit, ut optimi cujusque ačtiones fugil- lent, & apudPrincipesmaximevirosinfini- ftrum fenrum detorqueant, Sed quid eos quiforis funt, commemoro? quando per- magni nominis Antifl:ites,qui laudatiffimurn hoc in Ferjdinando reformandte Religionis ftudium, immortali licet memoriadignifFt- mum, imprudentite tarnen & temeritacis, non minus temere quam imprudenter argue- rent, quorumegonomina perenni digna fi- lentio prudens, volensque prsetereo. Caeterum ut habeas, quid & ipfe deRc- formatione bac fentias, & obtrečfatoribus illius, cum opusfuerit, ora confuas; ejus feriena, quampecis, originemque, & pro- grefium , hisce litteris profequi animus eft non ex animi afFeftu , neque ex Attelanis vel prseficarum fabulis, fed e regefta (cui ipfeab initio, ufque nune, femper Spedta- tor interfui, & cujus , lifas eft, cum Poeta loqui,parsmagnafui) depromptam. Reige« ftaz,quam narrareaggredior,origo fuit li¬ ne admirabilis, utpote non arte nec ftudio quselita, fed ab ipfismet adverfariis, feuca- lu, feu Divina Providentia in manus tra« dita. Nam tametfi Ferdinandus pro fua in DEUM & Religionem pietace Provinci- as luas ab hterefi expurgandi effet cupidiffi* mus, ramen piam hanc ejus mentem remo- rabantur,forisTurcae, domi Sečtarii, quo- rum erat non contemnenda potentia , do¬ neč hi ipfi rei bene gerendas caufam prse- buerunt, Siquidem hoc omnibus Secta- riiscommune efle videtur, ut perverlis fu- isftudiis, & machinatianibus ipfi (ibi tan¬ dem perniciem creent. At vero quemad- modum evenerit, ut planius fiat, paulofu- A z peri- 4 perius, & ab ovo, quod ajunt, repetere operK pretium c!uxi. Abinitio igitur, quo primum iftaPro- vincise pradicatoribus Ruperto acque Vir- giiio Apoftolorum Succefforibus, fexcen- tis antecircicer annis, fide in Chriftumim- butse fuerunc, conftantes in eadem & qui- dem ingenti Cceleftis Benedidionis afflu- entia, adusque MartiniLutheri tempora per- ftiterunt. Quee vero & quanta tune fuerit hujus Divina Benedidionis ubertas, non eft, quod pluribus commemorem; Urbes, Oppida, VilliE, Caftra, Templa, & muka alia cum Politica, tum Ecclefiaftica quam frequentia tam magnifica, a majotibus no- ftris exftruda, monumenta, abunde huic rei fidem faciunt. In hacinquam fide non Lutherana, fed Cbrilliana; non recenter nata , fed antiquitus tradita; non mortua, fed viva; non otiofa, fed ftudiofa j non fola, fed bonis cum operibus conjunda, quam lex requiric Evangelica & Romana docee Ecclefia, qua: nimirum per charitatem o- peratur , Styri, Carinthii, & Carnioliani conftantibus femperanimis DEO Servatori noftro fub Ecclefce Romanaz Vexiliis feli* citer militarunt, floruerunt & de hoftibus &pe triumphos egerunt. Po* +$€&):+ s Poftea vero cum Lutherus ex Mona- cho Apoftata, &ex Apoftata fadus Ha?re- fiarcha, res novas in Ecclefia incepiffec, & haeretico correptus fpiricu, contagione fua magnam jam Superioris Germanih partem contaminaflet, tandem & Provinciis iftis fcabiem fuam afFricuic , idque adeo non magno cum labore, ut omnes ad primum ho- minis fignum, quod dederac vitro, repu- diata Religione veteri , novae ipfius Sedaj cercatim fubfcripferint. Quisnon indigne- tur ? mihi vero etiam liceat, Roč loco non- nihil a propofito digredi, & Apoftolicis verbis exclamarej O infenfatiGalataeJ(ad vos o Styrii, Carinthii, Carnioliani! ad vos inquam mihi fermo eft ) quis vos fafcina- vic non obedire veritati? fexcenti eoque amplius retro annifunt, quoderuti e tene- bris Ethnicarum fuperftitionum coepiftisa* fpicere lumen, & currere viam Veritatis Evangeličan, & hadenus quidem curreba- tis bene, redeque de Fide, deque Dodri- na Chriftiana fentiebatis, nec ullaunquam de ea fuic controverfia, & nune demum in ipfa mundi feneda, & confumatione fancu- lorum transferimini ab ea, quaj vos voca- vic in gratiarn Chrifti, in aliud Evangeli- um. Quae vos dementia coepit? ut ab a- vit* & patriae Religionis confuetudins ad A 3 exo- « 5 ( . exoticam deficeretis & peregrinam, quam neque novere, nec coluere patres veftri? abilla inquamfide, quamSpiritusSandus aic manere roboratatn, omnibusque humanis cafibus fuperiorem, quam non vincula, non carceres, non exilia, non ignis, non lani- atus debilitarunt ferarum , non exquifita fievientium fupplicia cerruerunt. Pro qua per univerfum mundum non folum viri, fed etiam fceminte, nec pueri tantum im- puberes, fed etiam tenene Virgines u(que ad effufionem fanguinis conftanter decerta- runt. Nonne b$c eadem inferorum Spi- ritibus imoeravit, vires ademic , tegritu- dines depulir,a mortuis hominum quam plu- rimos excitavit? quse licet ab Ethnicis fe- pe fsepius oppugnata fit & htereticis, eft ta¬ lilen firma adhuc, nec ullis concufla ma- chinis. Et multa fane funt talia, qua: in illa vos fide atquein Ecclefiaj gremio juftiflime tenere oportebat, Confenfio populorum atquegentium, audoritas miraculis incho- ata, fpe nutrita, chavitate auda, vetuftate firmata, & ab ipfa Sede Petri Apoftoli, cui pafcendas oves fuas poft refurredionem Dominus commendavic, usque ad prteien- tem Epifcopatum Succeflio Sacerdotum, fr 7 Inilla poflremo ipfia Cacholicum nomen re- tinere debuit; quod non fine caufa inter tam mukaš hameies fic ifta Ecdefia fola ob- tinuit, ut omnes haereticife Catholicos di- ci velinc, quaerenti camen peregrino alicui ubi ad Catholicam conveniatur, nullushse- recicorum vel Bafilicam fuam vel domura audeat oftendere. Si dubitatis, interroga- te Patres veftros, &nuntiabunt vobis; raa- jores veftros, & dicent vobis. Et quam- obrem qužefoab ea difcefliftis ? quae vos ra¬ do (amabo) adlibellumrepudiicompulit? quže necellitas adegit? nura aliquando vo¬ bis aliquid in veteri Religione defuit , ut proinde inire novam necefle fueric ? nil certe defuilTe unquam, quin potius aftatim vobis omnibus, & cumulace fuppeditafle, teftis ek paulo fuperius commemorata, & in prcefens ufque, oculorum judicio patens rerum omnium ubertas. Profečto Bene- didlio Domini lupervos, & fuper majores veftros, An vobis nova forte de Coelo fi- des illuxic? qui potuit ? DEUS enim qui Revelator eftfidei, immutabilis eft; necfi- desigiturCatholicaimmutaripoteft. Quod enim femel locutus eft DEUS , fixum manet & ratum, ficut (criptum eft: VerbumDo¬ mini (cui fides noftra innititur ) manet in seternum. Unde idem Apoftolus ad eos- A4 dem 8 _ demait: Sed licet autAngelus deCoelo e- vangelizet vobis, praeterquam quod evan- gelizavimus vobis, anathema fit. Quid igitur? nunquid Eclipfim pafla Fides? perdiu tenebvis errorum humanorum involuta, nuncdemum difpulfistenebris lu¬ cern reddit, & fefe mundo odendit? ita vedri quidam Dogmatiftaz ut temerariam fuam & turpem ab Ecclefia Catholica fe> ceilionem quoquomodo cohonedent, fpe- ciofe oraztexunt, at interim & ipfum Chri« dumDominum mendacem faciuntj DEIIS enim Cbridum audire jubet ; bic ed ( in- quit ) Filius meus diledus , in quo mibi complacui, ipfum audite. Porro Filius ad ApodolosSc eorumSucceflores, perquos traducemfidei velutper manus fufcepimus; loquen*aiti Qui vosaudit,meaudit. Qui- busverbis fuam in docendo Autboritatem Ipfisattribuit, quam deinde in ipfos quo- que Ecclefiaz Prazlatos propagatione digni- tatis continua & muneris agnitioue trans- mifit, quando dixiti Si Ecclefiam non au- dierit, fit tibi tanquam Ethnicus & Publi- canus; infuperne quisiisdem tanquamho- minibus errorem dočtrinaz poffetaffingere; recepit Spiritum Sandum fe daturum , qui illos in omnem duceret veritatem, quem nec ♦S £♦ 9 nec inferorum poceftates poflent infringe* re. Haec inquam omnia ialfitatis lili con- demnant, dum Ecclefiam ejusque Fidem, quse partim plebis ipfius judicio, jam inde ab Apoftolorum temporibus, partim Con- ciliorum gravitate, partim ctiam miracu- Iorum majeftate, huc ufque coto terrarum orbe culmen Authoritatis obtinuic, erro- ris atque ignoranti# coarguunt. Quee fe¬ ne manifefta blasphemia, infania, fafcina- tio eft, Non enim errat, nec enim erravit Ec- clefia, Sed vos, omiferi! erratisturpiftl- me & fafcinati eftis; & quisvos fafcinavic? puderet dicere, nifi illetoti jam mundo ac lippis etiam ac tonforibus nocus eflet, ho- mo fcilicet, terrse filius omniumque mor« talium leviflimus, cujus nihil ore maledi- centius, nihil linguaputidius, velpetulan- tius, nihil vica turpius, dočtrina denique nihil confceleratius cogitari poteft. An non abfurda res eft (_ ut ex innumeris ipfi¬ us paradoxis & delirationibus unum refe- ram in exemplum ) conjagis debitum viro recufantis, cum anpilla commutatio ? Ac hancLutherusdocuic, & praedicavic. Quod ne confinxifle exiftimer, id verbis illius da- bo: Si ex conjugibus alterakeri fe fubcra- A f hac, io Iiat, nolitqueconjugale debitum prafare, ac proefentiam conjugalemexhibere, quem- admodum fubinde adeo pertinacesmulieres inveniuntur, ut nihil moveantur, etiamfi mariti interim decies in fornicationem in- cidant; fi tempus eft, resque ipfa exigit, ut vir dicar : fi tu non vis, volec alia; fi non vult domina, veniatancilla; itatamen, ut hoc virilli prius bis, tervedicat, eam. que admoneat; atque in aliorum notitiam deducat, ut puhlice de illius contumacia conftet, & coram communitate corripiat; tune fi nonvelit, dimitte illam & aliquam tihi iEftherem adjunge repudiata Vafthi, uti Rex Afluerus fecit. Atquerurfushic: quam parum in mea poteftate eft, ut vir non fim ; tam parum etiam in mea poteftate fi- tum eft, utabsque muliere fim. Et quam parum in tua poteftate eft, ut mulier non fis ; tam parum etiam in tua poteftate eft, ut abs- que viro fis; quia hasc res non eft arbitra- ria, feu confilii, fed res neceflaria acnatu- ralis, ut omnis vir mulierem habeat, & omnismulier virum, eftquehocplus,quam prteceptum, magis neceflarium, quam co- medere & bibere, purgare & expuere, dor- snire & vigilare. Tom. 6* Wtttenberg. Idetn Idem impie proficetur, & perfuafum vulc omnibus, Chrifti fideles,Dominica Pa(- fione ab omni bonorum operum lege folu- tos,folafide juftihcari, hoceft, nonŠpiri¬ tu fed čarne confummari, O praclare no- vum Religionis Apoftolum! o Confelfionis Auguftanae Dočtorem egregium! quo nemo fuic unquam Antichrifto nec erit aliquan- do (imilior, & hic fit quincus Evangelifta ? Itic Propheta Germanih? o Germana olim, nune proh dolor infenfata peftora!quis vobis cerebrumexcantavit,ut receperitis feurram pro dočtorer 1 blasphemum pro vate, apo- ftatam pro Evangelifta? Antichriftum pro Chrifti Confeflore ? quam olim reddecis rationem Sančtiffimis progenitorihus ve- ftris, qui primi vos eruerunt ex Idoiorum fervitute , & tranftule-runt inDEI Lumen, & Regnum ? annon de vobis nune eft ifta querimonia ? filios enutrivi, & exaltavi, ipfi autem fpreverunt me. Sedquid que- ror ? ftygias ultro qu£erimus undas. Et id quidem hačtenus: quodfortafle non ufque adeo noftrum ad propofitum pertinet; fed tam enormem noftrorum hominum levita- tem fempicerna dignam miferatione , exju- fto animi dolore non potui praeterire filen- tii, Nune ad inftitutum revertamur. Ut 14 4 % ^ Uc prlmum igitur in hisce Provinciis Lutherinomeninfonuic, omnespceneaCa- tholica Religione ad perfidia: vexillum no- vaque illius monftri commenca declinarunt; erant enim prava ipforum opera. Sed cum- primis hac labe infeda atque corrupta fuic Nobilitas, jam ad ea tum vitia proclivis , quas Lutberus ore & opere proferebat, &c quibus omnisfere dodrina illius innititur, libidinem inquam, gulam, faftum, &con- fcientia?, hoceft, carnis & fanguin s liber- tatem, e qua illud confecutum, & nune quoquepafliim in ulu eft, uc rarus admo- dum Ecclefiam audiac, led unusquisque fi- bi fidem eligat, auc velucLesbiam fabricet regulam, moribusque fuis acceptam; nec aliter fere credat, quamvivat; quo nihil unquam accidere potuit abfurdius; nihil« que rei Chriftiante pernitiofius. Hincde« inde,tanquam ex fonte fcaturivit, quid- quid poftea Catholicis advedum eftadver- fi. Nobilicas fiquidem ftudio Lutherani dogmatis accenfa, hoc egit unum, ut om- nes faceret fui fimiles, hoc eft Lucheri le- quaces. Quoniam id vero falva Religione Catholica effkere non poterat, ad eam ever- tendam cotis deinceps viribus incubuic. Initio autem id maxime curavit, ut officia puhlica in fuana poteftatem redigeret, in qui- _ I? cjuibus ad rem fuam cx voto conficiendam plurimum effe momenti non erac nefcia ; nec ipfam fuus fefellit conatus. Siquidera ea quidemin re brcvi eos fecit progrefiiis, utad jufticis: miliuKque gubernacula, quae duo praecipuafuntiniftisProvinciis munia, exclufis paulatim Catholicis foli Lucherani pracfiderent, A d hunc modum prsecibs Catholicorun? viribus adEcclefiaftica paula¬ tim pedem efFert, & ex Bafilicis minoris quidem conditionis unam atque alteram, diverfis locis intercipit. Nec diu fačhitn quando in Ecclefiarum proventus fpe pre¬ dse, ac dulcedine fpoliorumille&a involat; moxtempla etiam ampliora occupac, & dt- ripit, atque Praedicancibus, qui ha&enus puhlice vid non fueranc, onerat, Vishacnon improba minus, quamin- folens, caufa non modica noftrorum rui- fuic, quorum alii metu ingruentis ca- lamitatis, quamance nunquam experciper- tulerant, alii defperacione fortunse rnelio- ris , alii ftudio rerum novarum, alii aliar caufa a Fide defecere. Quo fiebac, ut fa. dio quotidie crefceret Novatorum; con- tra vero Ecclefia decrefceret Catholicorumj quibus & illud nocumento fuic quam ma¬ mimo, quod in circulis paflim, & familia* rib us 14 +3$&j!+ ribus congreffibus perpetuo ad defe&ionem folicitabantur. Inconviviis quoque haud raro contigit, ut alter Lutherum prsbibe- ret, aker imbiberet, & domum ille (ubito Lutheranus redirec, qui paulo anteCatho- licus inde pedem extulerat, Accidit infig- ne ftultitižE hujus exemplum Judenburg!, quod hoc loco recenfendum eft. Civium non nemoepulum inftruxerat, utappellanc, Baptifmale infantulus quippe illinatus erat, & renatus fonte Baptismali) aderant convi™ vaz decem omnino, partim eives, pardm exteri, quos inter Sečtarius unus erat no¬ va: ; prifcaz Religionis cazteri. Ille patrini locum & nomcn tenebat, Inter epulan- dum efFervelcentibusad hilaritatem animis, cum, ut fieri affolet, amica falutatione , compotadone pariter urgeretur, ille jam Luthero ebrius, prazvio /ermone reliquis ejusdem Salutem , vini poculo commen- dat, & verbum ( hazrefim podus dixerim ) propinatLutheri, Etquanquam non deef- fent inter illos, qui hujusmodi hauftum ve¬ lur infauftum, & perindeatque in olla mor- tem initio deteftarentur, mox ramen cum reliquis ad exemplum propinatoris affurge- rent, & in orbem perlingulos blandus am- bularet fcyphus, demum & illi fubruftico vidi pudore, & nea fingularitate notaren- *Ks &** I f tur , poculum avide acceptant, Quo ex- haufto propinator extemplo depačtam a fin- gulis fidem exigit, & ecce omnes, quot- quot aderant, haud cunčtanter Fidei Or- thodox$renuntiant, &Confeffioni Luthe- ranaz ftipulata manu iubfcribunt, non alio r quam vini hauftu , addu&i argumento. Dum igitur ita hoftiliter, ut diximus, graflatur Nobilitas, non otiofefpedtancCa- tholici, fed fe pro virlii quisque fua, hic verbo, ille fcripto opponic, arguit, obfe- crat* Adhaec Ferdinandum Imperatorem, quitunc rerum potiebatur, fed negotiis Im- perialibus implicatus aberac, de rebus fin- gulis certiorem faciunt, opemque impio- rant. Qui & egregie fuo muneri adiuic. Nam & Styriaj, & ctecerarum Provincia- rum mandat Proceribus, ne avitie & raa- jorum fuorum fidei fefe fubtrahant; ipetn ♦vero fecit Catholicis paulo poft fe adfutu- rum, & periclicanti Religioni confulturum. Nec dubium, quin pium hoc fuum defide- rium charus DEO Princeps fačto ipfo com- probaflec, nifi eumcommunis mortis con- ditio huic tam pio conatui noluiffet effc iuperilitem. Vita Vita fundo Ferdinando Romanorum Imperatore, gubernatio harum Provincia- rum legitima ceffit ArchiduciCAROLO ejus- dem Ferdinandi tertio genito, Patri tuo, lingulari bonitate, & pietate Principi; apud %% Sed abfolvirurinterea fabricaColIegii» £jusque cura Viris Religiofis commitcicur. Ea re divulgata bfevi concurric numerofk juventus, aperiuntur Schoke* prtele&iones inchoantur* Porro Profeffores Theologt his initiis innotefcere, & erudicionis fuas tpecimenaliquodedere cupiences, themata nonnulla de controveHisfidei articulispro* f ionunc, ScTheologos Lucheranos ad pub- icas difputariones invicant; annuuntifti, nec certamen decrečtafrc. Ubi ad difputan- dum dies advenic, Carolus ipfe fpedatof aderact adfuerunc & Theologi Lutherani, tjuibus prinihin oppugnahdo partes defacse fuerunr. Conferunt ifti manus, & acricef dnatn atque alteram Thefim oppugnanc; Verum cura a dialečticis legibus peregrinl errarent, neque certis difpucationis finibus, quos argumencadonum formse prsefcribunt, contineri poflent, fed efFrhnata linguh li- cencia, qua potiffimum, & ea fola tiemini Cedunt» evagarencur, propofid immemo« res; Theologorum vero noftrorutn ars dif- ficulcatemnonnifi in iuos redigi modos pa- tererur; horte clamoribus, & alcercatione inutili excrada*j jpfi tandem Prsdicantes confcientia & pudore affečH ignorantih, domum repecierunt. Gravis htec illis vifa eft; ignominia coram populo iačta, quam C mag- 34 . ^ )£** inagno cxiflimacioni fuse detrimento fora putabant, nifi fe vindicarent; & quidem vin- dicant, fed parum deccnternori enim id fa* ,ciunt more Theologorum, fed fcurrarum; non inquam acumine ingenii, fed maledi- icpotialingu^,. Hacillosileligiofos, utiibi inullam ignorantih maculam eluerenc, apud populum ^anquam Hypocritas, Sophiftas, PhariPhos, Iupos rapaces tampublice, quam '^pivstim tratj ji gunt, iokJ , 3 l c i v . , Provmciaies etlam latis molefte fe- »jUpjcPatresilios his primis initiis paffirn a- :i pt}d h o mineš eruditionis ac pietatis opinio- ne inclarefcere: quare & ipfi illorum obfcu- r^refamam, &curfum impedire omni arte „ e nituntur; infaperetiam cura Civitatibus de per(equendis jduiris; utilii vocant, & Pa- - .piftis^iimul & defuendapropagandaqueRe- .i jjgione LjU^eranafcedusfaciunt, easquein fqamfidem Sc protečHonem recipiunt: quo fadtum eft > ut Civitates, quarum alioquin Dominium adfolnmPrincipem fpečtat, tan- to jam munithpačrocinio, nihil aliud men- te yerfarent, quam Lutherum, quem tamen adhuc ob vigilantiam Principis palam profi- ( teri nonaudebanc; at interim non deerant interctves, qui domi fuce c lam foverenc Prhdicantes, qui nočturno prhfertim tem¬ pere +*•§&** ?? pore vicatim domatimque difcurrentes plu«. rimos hsereti infecerunt. Ea res poftquam adCAROLUMeft delata (necenim diu iacere poterat) mifils ad omnes Civitates literis mandat, ut attendant libi a fallis Do&oribus, nec intra domos eos admittant, admillps etiam extemplo abire faciant; qui lecus fe- ceric, in eum graviter animadverlurum. Literaehae., ut omnibus innotefcerenc, puh¬ lice e fuggeftu a Praepofltis Eccletiarum lečtas fuerunt. Civitates autem.ex inito pacto, cujus paulo iuperius mencionetn fecimus, mandata htec cum Provincialibus. cojnrnu- nicant, & conlilium petuut. Hicontinuo Principem fcripto rnonent, necivium con- fcientias turbel, neque caufam prtebeat, in futuris Comitiis novoruin gravatninum, tindenovte difficultates čcpericula oriripofi fene, DeindeCivkatibus refpondent, bono fine animo,& in cceptis alacricer pergant j ni- hilipfisaPrincipefore periculi; fibi earum falutem, racionem, če indemnitatem cu- ra; efle. Exckatat hac Provincialium inftigatio- ne Civitates alias in deterius propenfe ad res novas aperteproliliunt, čediverfis locisoc- cultum hačtenus animi virus pariter inCa- tholicos & largiter evomunc. Primi otn- Gs nium nium oppidaniMitterftorffii in fuperioriSt/- tia expul(o legitimo Paftore tniniftrum Lu* theranum fubftituunr, & prifcam cum nova fide commutanc; proxime fequuntur Ci- ves Ragerfpurgenles > qui Parochurn fuo quidem loco non removent, at Prsdicanti Catliedram in domo prophana excitanCj, quem plebs fecuta ibidem fuosconventusa- gebat. Paulo deinde poft Marburgenles idemfaciunc; idipfumalise quoqueCivica« ces &oppidacam inCarinchia& Carniolia, quam in Styria imicantur. Carolus his malorum inidis , priusquam invalefcerent, occurrerecupiens, fumma celeritate Com- miflariosad fingula loca deftinat, qui popu- lum ad mcncem revocenc, & a temerariis au« fibus retrahanc; & hi quidem partes fuas omni diligenria agunt, & proiequuntur, civibus voluntacem Principis fignificant, ao que ut a coepris defiftant, optimis argumentis evincereconantur. Sed aerem verberant: tumultuantur ubique cives, & nec nomen, nec mentionem Orthodoxas Religionis fu- ftinent. Ica infe!ix ubique fuit commiflio’ nis exitus; qui Mitterftorffium ablegati e- ranc, in manifeftum vita: difcrimen incide- rant ; undenon nili mutato habitu, & per pofticum domus, populi furibundi manus evadere poterant, QuiRagerfpurgum ve- 37 nerant, in pari dilcrimineverfabantur, nifi quod a concitata multiiudine jufli civitate confeftim escedere, incolumes abire per- miili fine, Marburgenfes eseeris modeftius fegerunt: parebimus ( ajuntadCommifla- rios ) mandato Principis , Prscdicantes di- niittemus, (i Gra?cio prius dimiffi fuerint; idperindeerac, ac fi dicerent: nunquam e- ric, utGrajcio esulencPrsdicances. Carolus infelici hac fuorum Comiflari- orum expeditione cognita, etfi magnopere commotus, nihil ramen in Rebeiles rum gra- vius ftatuit, fed expediro cum literis nuntio, utperduellionisreos juftiilime coargmr, & perftringit, monetque, caveanc omnino, ne poenam, quam hujusmodi vi legum com- merentur, fibi fuisque accerfanc, atque ita honori, & fidelium civium exiftimationi, quam hucusque confervarunt, detrahant. Sed canta jam erac illorum hominum info- lencia, utProvinciaiium protečtione freti, omnia Principis monica, & bonorum viro- f um confilia facile contemnerenc. Grae- cenfes tainecfi novs dočtrinje peravidi fem- per fuerant, hueusque ramen prasfentiaPrin¬ cipis, ne importuneac palam eam confečta- ^ntur, ftringebantur, veriti, fi quid prse- propere atrenuilent, ipfe duriusj aliquid in C3 eos 3 $ eos ftataeret, quos ob ocufos haberet; at nune vicmo-umRebellium animati & pro- vocati exemp!o, omni polito timore, afide Catholica & ipfi fc totos avertunt, & tur- matim in Praedicantium caftratranfeunt, ac ut perpetuum koc illis & ftabiie efiet, mutuas fe defenlioni adverfus vim omnem jureju* rando obftringunt, Vidi ego conjurato- rum horum numerum , & nomina in eo li¬ bro, qui paulo poftin Vilitatione inter lib- ros prohibitos forte repertus, in manus me- as incidit, &fupraduo millia exomni homi- num generc civium, & non civium con- tinebat, Eo ex tempore adeo fuit imminutus Ca- tkolicorum numerus Grajcii, ut nemo fere templanoftravifitaret, &Princeps nonnifi cum paucis aulicis Divinis intereflet officiis, cceteris omnibus adSjmagogam Lutherano- rum confluentibus; qua de jadura, quan* tum doluere Catholici, tantum exultaverc Sedani, & potiflimum eorutn miniftri de hac tanta ad fuos accefltone fada, vehemen- ter tripudiarunt, exilierunt gaudio, tan- quam qui laetantur in meffe, aut qui ex p ras- liis revertuntur, onufti Ipoliis; neque vo- luptatem hanc intra fe continebant, led con- tinuo majoristriumphi caufa in univerfuna ex- +* & p cxtulcrunt imperium, tanquam jam Cathn- lici vičli & fubjugum miffi eifent. Elati igi- turhoceventu Se&arii, id, quod plerum- que in rebus fecundis evenire (olet, magiš indies animos induunt efferatos, afcqUe in perniciem Catholicorum graviora cuduflt eonfllia; in huncquoque finem eorum mi- niftri ioco d o čiri na; Chriftianse, pro concid- ne quotidie rocis lacercis conviciorum plaa- ftrainCatholicos rejiciunt ,& nune iri Prift- cipem veluc Idololatrip; faUtoreitn, nune in Sacerdotes tanquam iiikiš inftigatores dire invehuntur. Qua ex maledicencia , populus alias in malapromis, tantuminno- ftros concepic odium, uc aliquocies tumul- tum excitarit, necaliudmente&oreverfa- ret, quam onmimodum noftrorum extermi- nium; jamqueinter eosconvenerat, ut fia¬ ta dieinCollegiungMonafteriajTempfa, Do¬ mus Sacerdotum violenti irrumperent, & obvia quseque diriperent, & expilarent; nec coepto deftitiffent, nifiPrinceps adhibi- tis aliquaindiu praefidiis firmioribus, ac mi- litari manupericulum averciffet. Compreffahimcinmodum magišquam fedata mukicudine, Carolus gravi verbo- rum tonitru in Provinciales detanuit, quod tam feditiofis Pra:dicantium concioni- Ca bus 4® **vf bus non folum incereflenc Ip(T, (eri applau* fumetiam & calcar fubdere viderencur; fi- mulquemonuit, ut eos coercerent, Quod fi ipfi modum averrendi mali nefcirenr, r c porro inventurum ait. lili pro more fe cx- cufare, &officium adpromittere. Sed lig- numcorcum, veterifermone, nunquamre« čtum$ nec, ut Ariftophanes ait; rectum i« ter ur carpat cancer, videbis unquam; lic nimirum agunt cum Prsedicantibus, utfaci- le conftaret eos colludere, & excitandis non fedandis cumultibus operam dare, quod & evencus poftea docuic. Nam ex eo tempo« re emendationis nihil, vexationum autem &injuriarum plurimum acceffit, qux invi- ros omnes Catholicos, tum Ecclefiafticas maxime perfonas effundebant, usque adeo» uc nullibi live inrra civitates, five extra a mo-* leftiis liberae degerent. Reculir mihi que« ribundus a!iquando PrEEdeceffor meus Lo cumtenens Epifeopus Labacenfis fel. mem, cum vel e domo fUa in aulam, vel ex aula in domum concederet, vix unquam per vicum, qua viaerat, tranfiifleabsquemultisprobris &convitiis: quidam fibilis confe&jbancur' euntem, verbis obfcamis alii, plerique lapit- lis ; & erant, qui iotio vel vappa prolue- untt exorehaecipfiusaccepi. Domiqua- ^uefuaeadeo male fecu rus erac , uc aliquaa- do 4 * do pro fui defenfione per aliquot dies opus haberetfamulitioaulico; ex quo palatn in- telligilicec, fihaeccontigerunt tanco Praefu- li, quo pačto accepti fint caeteri inferioris ordinis Viri Ecclefiaftici; & fi accidit hoc inurbeGrtecenfi, in quafedes eftPrincipis* quid extra, quid in itineribus evenerit, quisque facile conjiciet* Ego quideranon vidi tune temporis Sacerdotem aue Religi- ofum non mutato prte timore habitu, neag- nofceretur, iterfacere. Et ad hunc modura tra&abantur non tantumin Styria, fed & in eteteris Provin- dis Viri Ecclefiaftici iEqualis enim erac Provinciarum omniumutin haerefi confen- fus, itaad injurias , & offenfiones Catboli- corum animus. Sed Sciria tanquam poten- tia, & exemplo fuperior, eteteris imita- tionem relinquebat. Erat nimirum mile- rabilis Catholicorum ftatus, ita, ut res eo- rutn deploratte viderentur, & conclamatum diceres. Auxit vero miferiam, quodinde nullus pateret exitus, nullus appareret rna* lorum finis. Nam Principis Authoritas, quse fola noftrorum hucusque fuftinuerat animos, apud Sečtarios plane jacebat, qui in rebus omnibus, non Principem, fed fuam fequebantur confcientiam, quam liberam C j ©m- 4 ~ +* && Ž+ cmnino effe, & a folo DE1 Verbo pendere Volebant j ncc Prtnceps formidabili illorum potentiae, & violentkerefifterepotuit Ec hsecproindecaufa fuit, cur p!erique Cacho- licorum, his quidem Iocis, iupremam jam fidei noftrre inftaie diem arbitrantes, afide difcederent; quodmalum nonnullos etiam EcclefiafHcos involvit ; plerosque vero a- deo languidos effecit, ut, a quorum parte ftarent , &ancalidl an frigidi effenc, nemo fcire poffet* At erant ctiamnum Epifcopi, & mino- res Epifcopis, non in arena, fed in petra mentis fuam fidemfundatam habentes: qui ftationem fuam egregietuerentur, & auda- 4 ? Interea temporis inter fe ipfos dočtrina2 & fidei ergo acerrime digladiabantur. Hac de caufa Superintendens Prsedicancium cog- nomentoZimermanus a Collegis luis adDe- pucatos Styriae delatus , tanquam Calvinum olerec, criminationem in eosdem retorfe- fac; acfialius Flaccum, alius Offiandrum, Rullus purumLutherum fpiraret; quod incer eos deinde implacabilis diflidii feminarium fuic» Deputati, quijus(ibicognofcendide rebus fidei controverlis ufurpabant, cona- bantur initio diflidium componere; led id fruftra fuit, periiftentibus nimirum mordi- cus inopinione fuafingulis verbi miniftris; poftea vero augefcence in dies diffenfionis materia, nec alio apparente reconciliatio- nis modo, Deputati illos fimul citant, Sc pacem colere jubent, aut fi id nolint, im- pofterum adocendi munere abftinerent, & locumjefuiris inter fe confentien cibus cede- rent. Quanquam autem de Jeluitis illud R on ex animo dicerent, hoc tamen veluc phiitro excantati funt Prsdicantes , ut da- ris invicem dextris fibimutuo ignofcerenc , Uno excepto, qui maluic folum vercere * quam inter hasreticos Pradicantes Q nam ica illos appellac) vitam vivere. Ca- 4 6 ^ Carolus ergo hos Pfeudo-Miniftros exigere cupiens, ut viam hucfibi paulatim fterneret, Civitatem ipfam Gratceniem im- primis fubigere conftituit, jamqueeidem de Catholico Judice & Notario, quorum Au- thoricas in gubernandis Civibus plurimurn habec ponderis, magno Cacholicorum ap- plaufu pro(pexerar. Sed o fallax hominum providencia! onulla longi temporis felici- tas! ficjuidem optimus Princeps in medio optimarum cogstacionum curiu , in ipfo ex Therinis Auftrias reditu, quofepro annuo more, valetudinis ergo, paulo ante contu- lerac, tam pium animi vorum abrupic. Prim ceps fane cum multis virtutum ornamentis retiilgens, tuni aemulat ione & ardorepro fi- de Catkolica nulii fecundus; fub quo & Ec- ciefite <$c puhlica: res profperos habicurte fue- rant fucceffus, nifi per adverfani prorfus for* tunam repentinamors, qužeiilutn oppreiiit, tancum bonumnobis & PatrihSe Religio- niinvidiflet. Antequam autem de eo rini- am, lubet hocloco prseclarum auoddam ac memorabileipflus dičtum in iihera: Religio- nisnegotio, ficut mihi quondam aCanceb iario ipfius Domino Schrantio relatum fuic, Eubjungere: Qu£efitus enim a NovatoribuS antepublici exercitii gonceflionem, qui ef- let, fiquidem Ferdinandus Imperator libe* ram • 47 ram olim AuftriaeReligionem admiftffet, cur ipfe fuum non imitaretur Parentem , & Styriis eandem prsftarct gratiam ? refpon- diffe fertur; Veftrse factionis homines, rac* um quondam feduxere Parentem, numquid vos vulcis (educere Filium ? ego vero Paren- tismei periculo edodus; quem proptervc- ftramimprobitatem, ftepius Padi poenituiffe. tnemini, fapere didici, ne unquam commit- tam , cujus me poftea poeniteat. Quibus exverbisliquidoconftac, quam dcindeNo- vatoribus Religionis ipfe libertatem concef- fic, earo neceffitace magis admififle, quam voluntare; nempe majoris vitandi motus, atque turbarum caufa temporibus hoc cri- buiffe, ac voluiffe i!lum tuncquidcm fedare tumultum, &fenfim adaudisviribus fubter Veram Chrifti Religionem Provincias fuas reducere; id qnod multis poftea exemplis demonftravit, ac eiFedum haud duhie dedil- fet, fiDEUS ufuramlucis magis diuturnam illi conceffiffet, Accidit autem obicusiiii- us anno fupra milleiimum quingence(imo> uonagefimo, menfe Julio, Carolo vica fundo debebatur fane Ffr- dikakdo fratri tuo Regimen. Verumqui* tum pubertatis annos nondum attigerac , Kudolphus Imperator Ernestu# Fratrem Pro- 48 .... Provinciis iftis Tutorio nomine praefecir* Deinde vero illo ad gubernationem Flan* drice poftulato Maximilianum Fratrem fub- flituit, Fuic Interregnum hoc annorum quinque, quo cempore mulca in Catholicos tencavere Novatores ; fed Adminiftratorum diligentia Fupreffi funcillorum conatus, qui ccepto jam bello Turcico Religionis ergo ni* hil pafli funt innovari, uc pace domi ferva* ta, bello foris gerendo melius vacare pof- fenc. Miferantquidern adverfarii ad Impc« ratorero tanquam ad Supremum Ferdinandi Tutorem Legacos pro confirmacione Caro* linče Conceffionis , fed irricis conatibus, quod nollec imperator quidquam in prceju- dicium hseredis admictere; quam quidem ad rem plurimum attulit momenti, Sereniiii- ma Heroina Maria, Archidux Vidua, Ma¬ ter tua prudentiflima, confiliorum omniutn tamapud Imperatorem, quam apudGuber* natores moderatrix, Neque hoc apud Pro- vinciales Gubernatores clam erat, qui iliam propterea fummo profequebantur odio, & planefuriis infernalibus devovebanc, adeo* que apud Imperatorem tanquam novce Do- čirince perfecutricem perftringere non eru- belcebant; fed nil horum illammorabacur. Quo magisilli fremebant, eomagisipfa tu* endaefanasdoftrince zelo accendebatur; id* que ♦K £+ 49 que curabat unum maxime, ut NovatoreS coercerentur, & res Catholicorum falvas confervarentur. Exa&o quinquennio Maximiliano tune adverfusTurcas in Hungariam proficifcen- te, pERDiNANDuslngolftadio, ubiannis ali« quot excolendo liberalibus difciplinis inge- hio vacaverat, ab Imperatore ad Regiment Vocatur, &perLegatos inaugurandus Pro- vinciis fiftitur, Is Styrios primum in verba fua jurare more majorutn expofcit. lili fe tjuidem juraturos dicunt, modo & ipfe in }iberumReiigionisexercitium, quod a Pa¬ tre haberent, jurare vellet. Id vero Catho- licillimo Principi gravius vifum> tanquam ex Cathoiico Lutheranus fieret. Renuie igitur j feque necvelle, necpofletantamfuo domini maculam inurere, virilirefpondet a- dimo, Exoritur igitur contentio, & in ieptimanas protenditur. Cumnihil Ferdi- ^ANDusproficeretj qujeritexfuis, quid con- filii? hicvarii varia; incerquos nonnulli /ua« dent Seceflionem Ecclefiaftici Ordinis ab cqueftri» quorum ille juramentum prteftare paratus erat; & revera f&num erat confilium, quo in ordinem cogi poterant adverfarii, depote quorum absque Ordine Ecclefiaftico dulla prorfus foretauchoritas; fiquidem il*' D le ro 4 =gg? £* _ le cum hoc comparatus miniina efl'porcio, five vires, five proventus confideres. Venim Epifcopi & Prelati, fivepavore du- čti, feu aliaexcaula, certeabjefteSeceflio- nem recufarunt. Rebus fic Huentibus ecce rumor effertur in vulgus, Novatores rerum novarum cudere conlilia, de poftulando ni- mirum ex Imperio Lutheranae fatlionis Principe, idque aiiquamdiu adeo conftan- ter & obfirmate circumferebatur, ut apud muitos fidem invenerit , & haud (cio, an JEcclefiaftici tune ea ex caula territi Seceffio- nem detredarint; led commentum hoc e- rat adverfariorum, fi eo poflent forte men- tem Principis in lui favorem inflečtere, & ad confendendumliberte Religioni commo- vere: at fruitra; perfiilit in fuo propofito Ferdinandus folida petra firmior, & iterum kerumque juramentnm (ibi tanquam Prin» cipi Hsereditario debitum exigit, & tandem obtinec. Perfpe&a enim Proceres magna« nimitate, & in agendo conftantia Principis, (imulque injuftam tergiverfationis caufam animo volventes , cedere inaugurationi , quam periculofe reludari maluerunc. Cum jam publice praeftaretur juramen* turn, ftabant circumquaque omnis generis "homines fpedaculi grada, led quam laeti Ca- & ^ n Catfioliei gloriofumPrincipemfuum in au» reo lolio cernences, tam indignabundi Se- dariivoto fuo defraudaci. Hune ad rao- dum in Styria rebus feliciter peračtis itum eft in Carinthiam, inde in Carnioliam, & u:robiqueinauguratio pari modo &felicica» te confe&a, Ferdinandu* Grarcium re- verfus, totutn fecuris Reipublicas tradidic, quomodo & collapfam patriec di(čiplinŠ,qua: ionga confuetudine robur jam collegerat, reftauraret, & bello neceffaria adverfus vim Turcarum compararec. At his contraria Fuere Novatorumftudia, quirelidis Patri- is neceflitatibus uni Relieionis &confcien- * • u t tise libertati vacabanc. Hancper mternun- tiosapud Imperacorem, hancapudPrincipeS Proteffantes Imperii folicitabant; interfe qu Turcarum impreffiones periclitabacur. Da Hoc S* Hoc reruirt ftatu Ferdinandus Conven* tum Styrise indicic, dcinde Carinthis, & poftmodum Carnioliae. InConventu Sty- rite ipfe in pieno ordinum confeflu caufain indidi Conventus prolixo fermone expli* car, quampratcipueait efie corruptos Pro* vincias moreš, & pratfens a capicaii hofte periculum, quibuš'ipfe quidem, quanrum in fe, med eri paratus fit; fed huic tam arduae provinciaeconfilium & operam fubditoruffl effe perneceflariam , ut cum vocis efFeda confpirenc, Rogare igitur, ut jufto pio- que propofito fuo faveant,& communibus vocis rem communem adjuvare, & protno« verevelint; illud non eflealiud, quam uC ordo bonus in rebus omnibus confticuatur, Patriaab hofte eonfervetur, & populi, qui- bus gravatur, terumnae his folatiis & ad- jumentis levencur. His didis capica eo- rum, qu3£ dixerat, fcripco comprehenfa Proceribus ad deliberandum tradit. Pofte- ro die, cum noftri commune de his rebus confilium expedant, adverfarii clandeftina fua convencicula deprocurandoliberoPro- feflionis Lutheranse exercitio agunt; cum- que dies plurimos ea retranfegiffenc, ingen* ti tandem graves fcripto prodeunt, hoc le- re fenfu: majores fuos prteclara ob merita ab Imperatoribus , Regibus & Principibus mul- ♦ 3 f =8S* & s% multis donatos pratrogativis &privilegiis5 pofteroseadem, virtute fumma, & rei mi- licarisftudio, cruentistjuemanibusauxifie; fequoque temporibus irtis ob egregia faci- nora a CaroIo Patre impetrafle liberi fui dogmatis ufum; eundem a Filio fperare » atqueunum hunc omnes nune petere, quern li obtineant, fe viciflim exemp!o fuorum majorum fačturos. , < mnia Patrias & Prin- cipis caufaj quantum finerent proinde, quod nequaquam pofTet, molefte a feexigere, & commu n ib u sPa c r i a negotiis eonftliaporius &providenriam ac- comodarent, fiquidem moram o m nem cum evidenci iliius perieulo eonjunčhm vide- rent, quo non Parna folum, nec confuges tantum 8c Jiberi, acque fortunas unius cu- jusque continerentur, fed fides, Religio, legesomnes& quidquid omninoeharum ef- fepoteft, in praefentifEmum- difcrimen vo- caretur. Vel igitur hofti refiftendurn quam primum conjunčfcis animis & viribus, vel fupremum exkium certo expe£landum, Debebac profe&o tam pia admonitio Nova- to rum mitigare animosj at potius exulce» ravit: etenim fiunquam alias, nune maxi- me furore & amentia excsecati, omoem Pa- tria? falutis tu en da? curam dimiferunc, at- vim cohi* beat, neque labefadtari Orthodoxx fidei Symbola permietat. Tempus adhuc efle tantis malis medendi j at fero deinceps, cum altiores iila radices egerint s paratum iri me* dicinam ; quin ipfiflimam Religionis noftrae ruinam effe pertimefcendam > nifi celeriter > illi fubveniatur. Placuic vehemencer (alu- taris hascadmoniciopERDiNANDo, adeoque commendavit pios noftrorum conatus, qui- bus & omni abrupta mora fatisfacere geftie- bac. Sed moribusatqueinfl:ituds placidus maxime Princeps lua etiamnum uti mode- ftia, quam duriora centare maluic; ut qni non ignoraret, benevolentia pra*cipue y & benignitatemagis, quam vi & fervitutedu- ci homines, ac regi velle. Seorfum igi- turnonnullosProcerum evocat, blandeaf- fatur , & modo cum hoc, modo cum illo familiare mifcet coIIoquium ; quid Patrias » quid ipfis conducat, diferte oftendic. Qua quidem humanicate taneum profecit, us cona* <7 eomplures In fuam fentenciam pertraxerit, oui miffisiis, quteadremnon pertinebant, imperatafefačturos promitterent, fimulta- men proteftando, noile fe hac obedientia li- bertaci Religionis cjuidquam prsejudicare, fed (ibi ejus caufan? m futura velle comitia refervare; nihiloque minusproteftantur & Catholici, fe re nulla velle, fed nec polfe qui- dem ve! unum apicem cedere, Interea Conventus cogitur Carinthis, cui Febdinandus meloco fuo praefidere, id- que potiffirnum agerejuffit, utProceres fu- Um erga Patriam amorem in decernendis maturis contra communem hoftem auxiliis oftenderent. Quod ego faxum per tres ibi Jnenles volvi , nec tamen evolvere potuij nolebant enim Provinciales de poftulatis Principis quidquam audire, nili de libera novas Religionis confeffione fecuri. Qui- buscum po£tquain muka: mihi fuiflent alter- cationes, tandem ajunt, quamvis hoftis ad portamelfet, tamenafententianon fe velle difcedere. At hoc effet prodere patriam» urgeo , inftoque pro virili ; fed incaflum cedunt, & cadunt omnia. Tandem obji~ ciunt, me meminilfe debere, Principem ad- fcitum nupereffe adReipublicai gubernacu- ea lege, ut paterna placita de Auguftana Con- fS +!.$&& Confefiione ratahaberet: quoniam veroap* probare ea jam nollec , neque fe amplius pro* miflafide teneri. Majores fuos olim fpon* te fefe fubjecifTe AuftrisPrincipibus; qua* re & nune de alia fibi Principe providere pofle, quivelit, & poflic eorum confcien- tise confulere. Hsec & multa alia & dieta, & fa&a, quce omitto. Ec videbantur qui- dem mordicus.in hacobftinatione fuaperfe- veracuri. Nihilominus pofl m ukoru m di- erumdirceptacionem, quiin Styria»tandem & hictociuscontroverfice finis; idem deni* que & in Carntolia exitus fuit; vi cit ubique Principi? bonitas efferos illos, atque a pri* vatis afFe&ionibus ad puhlica: falutis ftudia revo ca vit. Pera&is feliciter Comttiis Ferdinan¬ du? quamlžetus, de obtentis in hoftem au- xiliis, tam anxius de tuendis adverfus euro Provinciis , illicetconfinia petit& luftrat; Canifam, Coprenitium, & fimiles arces li- mitaneas potiffima noftrorum propugnacu- la, ubiopuseft, reftaurat, & majori prsefi- diomunic; Principom etiam vicinorum o- pem flagitat, crebrisque folicitat nuntiis. Exemplum fcilicet prsrbuic Provincialibus fuis, quidnam ingruendbus belli calamitati!- bus fada effec opus. Ac illi nulla horuro foii- folicitudlnetangebantur; rurfus no&es,di- csque de flabiliendaReligione confblrabant, huncque in finem rurfum fua convenricula habebant, ut qui fibi perfuaderent, Te fub hoc Principe nunquam ab impugnarione Catholicorum fore fecuros, nifi novce Reli- gionisexercitio, quod Carolus eis indul- ferat, confirmaco. Quomodo autem con- firmationem hanc obdnerent, hoc opus, hiclabor erat. Nam in Ferdinando nihil arnplius habebant fpei, cujus verum ergafi- dem Catholicam zeSum jam noverant: in cxternis autem Principibus non parum ap- parebat difficulcatisj tamen quod e’usdem eflent Religionis, in eorum favore pluri- inum confidebant: ad Principesigitur Pro* teftantes lmperii fe convertunt; hos & Iic- teris &nuntiisinterpel(ant, opem& patro- ciniumrogant, feque iisinclientdamcom- mendant. Pragam quoque certos homines ablegant, qui eadem de re tam Imperatorem, <)uam Gonfiiiarios tentarent. Sed hicqui~ Quanquam ea fereeft natura hominutn defperatorutn, ut fuis defraudati votis tod vertantur in rabiem ? quo in genere prseci- pueper id temporis excelluereCarinthi, & cumprimis Cives Villaci, quod percelebre eft CarinthiceSuperioris oppidum, quorum nota funt facrilegia. Hi funt, quiolimSa- cerdotem nomine Jacobum, pr opterea quod populum a Lutherano dogmate dehorcatus eflet, aufi funt in vincula conjicere, dein- de dierum aliquot inedia bene vexatum & debilitatura , revinčtis poft tergum mani- busin forum producere, acdenique puhli¬ ce virgis casfum in exilium amandare« Vi¬ di egohominempofteaSalisburgi, quem& Tragcediam hanc in publica Archi-Epifco- pimenfa commemorantem audivi. Acta- les hi oHtn fuerunt: faxit Divina bonitas» utquondam evadant meliores! Sed ampli- us audi: advenerat deindeVillacum Patri- archa Aquilejen(is, utTemplum Parochia- le fuae Dicecdis, quod Villacenfes illi olim ademerant, recuperarct: oritur adejuspo- ftu Stdata tumultus, coneurrunt armati cives, <8copifices; ipečhc res ad csedemj jamque domus Patriarchas undique cin&a erat ar. inatis5 fed opera & virtute Vice-Comitis Bambergenfis Georgii a Stadion, qui tune ViJlaci eadem de cauia prtefens aderat, fa- fieinell, utPacriarcha una cum iuis evafe- rit illsefus. Eodem hoc tempore Cives ad S, Vitum tribus infra Viilacum miliiaribus & ipfi magis , quam antea infolefcere, ne- que diem fere absquc aliqua Reiigionis in* novatione transmittere. Ea propcer Priti- ceps ferio mandaverat : ut tandem huic lu* do finem imponerent, necCatholicis majo- ris querimoni& caufam prsberent. Illiau* tem accepto mandato, quo abfterreri cohi- berivedebuerant, libertate peccandi arnpli- Us animos ad feritacem folvunc , aufusoue nefandos nefandioribus accumulant. Con* fularesCathoiicos, quituncadhucfuperiii- teserant, in contemptum Principisloco de- jiciunt, &pro eis fiate far inshomines fubfti- Cuunt, legemque fanciunc, ne poiihac ui- ius Civitate donetur Catholicus. Etii au- tem tanti fceleris aučtores Grtecium poftea captivi dufti, &in cuftodiaaliquamdiu de- tenti fuerint, tamen paulo poftpro tanti fa- cinoris indignitate fubtr.ifie fupplicancibus, ^rincipis bsnignitace, venia Sc impunitas d ata 62 datafuit. Oclementia nullius unqurm he« rois benignitaci fecunda! Vere de illo dici poteft , quod de generofo Leone obierva* tione quidam tradiderunt, quodinfeftiliime folicitatusab homine, modo (it iliadiis, non unguibus eum lacerac, nec injuria afficit, fed quacic folum ; atque ubi ita perterrue* rit, dimittit ; quod ita Ovidius fcribit? Corpora magnanimo fatis eft proftrafie le-' oni. Oppidani quoque Wolfiffpergenfes an* * tea magna ex parte expunčtis Cathoiicis,. nune de extinguendis reliquiis folicici erant, Contigit autem in eo furore,ut duo Societa- i tis JESU Saeerdotes per oppidum iter fa- cerent, ubi, ecce tibi! medium fori dum pras- ' tergrediuntur, & habituab uno agnititales proclamantur, adfunt mox opifices & reli- qua hominum colluvies, quserunt &inqui* runt ; interim pergunt illi, fequuntur ifti lupra mediana partem milliaris clamoribus & lapidibus. Sed illi beneficio fylvarum & femitarum falvi ad ir,e Lavantum uno in¬ fra Wolffipergam milliaripervenere,adeo lafli & defatigati, vixutanimam traherent; quosego hofpitio exceptos quatriduum re- feci : Sigismundi alteri ; alteri Bartholo- niad nomen erat, Apud Clagenfurtum de- tiique quidam Prapolitus dum Civiratem »egotiorum fuorum caufa permeat, in quos- dam e civibus tam vini, quam Lutheri (piri¬ tu pienos incidic, a quibus probris primum, tum eciam pugnis & verberibus male accep- tus, cumjure natura: fui defenlionem oppo- Beret, ab ipfo Judice Civitatis , cujus ille concitato clamorefidem, auxiliumque im- florarat, in carcerem compingicur, unde Bili multis Principis mandatis liberari non potuit, Hoc vero tam concumax& impi- um facinus impune ab iisdem latum, eo quod Provinciales, quorum poteflatiea fubeft ci- vitas, fačtum iftiusmodi nefaria inter na- roerarenoluerint; quippe contumelias, Sc iTijurias Catholicis impolitas velut oblequi- tim DEO gratiffimum prteftitum ad comu- lum referebant meritorum. Atque iftius- ftiodinocendi facultate, & orthodoxos ve¬ randi frequentia Carinthia asftuabat. Hicjam cogitanduro, quid monftri inte¬ rni perpererit Styria, lltriusque vero &Ca- rinthi£e&Styriae imaniratem adsquabatCar- piolia,cujus vexationes,calumnias,& modos tojuriarum, quibus noftri affličti fuerint,non lacile quis recenfuerit, neque illis ego de- feribendis, ac confignandis, nuncamplius Ca lamum meum obtundam. Id affirmafle fatis 6 + ■*?§&> facisfit, pejori loco tune fuiffe Cathoiicol ! Lutheranis , quam fine , ac unquam fuerint Hebrazi Chriftianis, vel leprofi fanis,* adca- chinnum Sc ludibrium expofici omnibus, Quaz omnia cum ad Principom eflent quo- ddie pene ex fingulis locis perferipta , ex i- mo ille corde ingemuic, & vero nGn im- merico etiam excanduic, cjuod in tanco Pa¬ trih diferiminetantopere inCatholicos de- baccharencuradverfarii, Sc quafi propriam eam reputavic ipfe calamitatem: quamob- rem graviter Provinciales coarguit, quod ex iplis nonnulli harum calamitacum, Sc rumnarum perpetratores , afii faucores, ple* riqueftimulatores, nonnulli Ipe&atores ef- fent otiofi. Monuic vero rninis etiam addi- tis, aperfecutionibus, St idgenus acerbica- tibus abftinerent; non funt, inquit, beli* tempore excicandae fediciones , quaz fupre- mam etiamReipublicae perniciem, nunquam commodum vel utilitatem attulere. Sed Jacerem lavit, nullum paternum hisce ad- monitionibus cepit fručtum $ fedin dete* rius ibant omnia, Accidit autem, ut per hos dies Prazlati Carinthiaz, Principi fupplicarent pro refti* tutione Templi Clagenfurtenfis, Habere ajuntSečforios ineaCivitateEcclefias duas, quo- 6f quorum alceramnuper conftruxerint; hanc vero l'e repetere, ut habeanc publicis con- venribus & Judiciorum cemporibus, ubs Sacra (ua peraganc , & res Divinas cele- brent, Ferdinandus benigne pedtionem accipk, tanquam juri & rationi confenta- neam, Ec quanquam asdis illius Sacr* re- ftitudonen Provincialibus imperare pote« tat, tamen tam bonusatque modeftus fuic, «t Proceres Provinci^ ac Optimates ad r&» ftitucionem pa terne adhortaretur, & pla- eidepodus, quam violenter juftitise tueri, ac moderarc veilet facultatem. At illi templum iftud non in fua, fed in civium poteftate effererpondent. Porro cives re- quifiti, a Provincialibus fe dependere afle- tunc, cum hisagere oportere, Non.vere- bantur camNobifes, quam cives hoc modo ludificari Principem, & in caufa tam sequa„ tam inepte & injuriole tergiverlari, & no« dum, utajunn, in fcyrpo qusererej tamen adhuc vide bonitatem Principis: icerum nuntium cum liceris Ciagenfurtum mittic, quibus Proceribus perfuadere conatur, uc Tempium vi olim occupatum, nune jure re- petitum, legicirnis dominis reftituanc, fuo- que, quod nuper conftruxerunt, fine con- tenti,utpax& concordia fervetur J sequa« litatsm enim eflealcricera pacis, At nibil E apud ■S« /•*«*► - fepud dura crevids homines obcinet. Or* fenfus igicur non imtnerico: hac mukipiici repulfa PrincepsperCommiflarios Proccri- -4 jus inobedientiam exprobrac, quodtotPa* ternis monitis non paruiffenc, rurfusqus Templum veteribus Dominis cederc jubec -omni procraftinatione & excepcione rejeda* ;Quanquam confilium hoc non omnes pro- bavereGonfiliatii, co quod periculofum pu- tarent-apud infanam mulcicudinem, qualis runeeflec Clagenfurti, de Templo vindican- do contendere; ateamen Eerdinandus Ze¬ lo Religionis noftrae repletus, cum fiducia in prapofito pergic, hsecque , aic, opportu- m eft Cathoiieis opitulandi occafio, undc ne minimum quidem pocertefle periculi J quid enim juftius , quam ablaca repecere; quid aucem cequius quam aliena refticuere? nemo profečto , fi modo (a n se lic mencis , vido mihi vertet , fi Ecciefiam hanc Ca* tholicorum propriam ex iniquis& violen- ds adverfariorum manibus vindicavero , acque in priltinum Ratum afleruero. Vo¬ lu ic : autem & me una cum caeteris Com- rniffadum fuum efie in hoc negotio. Profe&us igitur una cum illisClagen- furtum , Proceribus convocatis manda- cum Principis expofui, Sc sedeš DEO facras mul- !£ 8$& 'P &? triuhrs ac variisrationibusrepedf. Refpon* lum datum ; Templum hoc multisantean- nis ad nov* Rdigionis inftitutum , mag« ds cum fumptibusaccommodatum; &tur- rimutramque campanarum itainnovatatn t ut novam potius fabrieam excitafle, quatn veterem reftauraffe videantur ; habere dein« de juftam caufatn , quo minus poffeflione abirenc vacui , nifi fortaffe fumptus , qdi •nagnani pecuni* fummam efHcerenc , a noftris refunderentur. Ego vero , non eft opus , inquiebam , alrercatione , ubi Prin- cipis urget mandarum ; templum Catholi- corum poftulo, Inftant illijTemplum efie ^rovincialium » aquibusipfi nullam habe- fenc abalienandipoteftatem, fed negotium boe ad Conventum generalem pertinere , atquein eo difceptadonem hanc finiendatn dle, Effugiis his frivolis & ineptiis nos di- es aliquor decinuerunc, quibus uc finem im« ponerem, vehementius urfi mandatum Pi in- oipis, cujus iram & indignadonem caverent: ica tandem fadum, utProcereshabitocon- blio, five timore , ieu radoneaddučH, per Confulem Civitatis mihi claves Ecdefias Cr ansmitterent, ejusque occupandse pote¬ čem facerent .* acceptis ulnis utrisque da« v *bus, templum mox ingredior, & Paro« c ho iilud cum poteftate exercendi cultus di« E z vini Ist¬ ri trado. Pulfantur tumcampan* Can* ticum Auguftini & Ambrofii ritu Gregori- ano decantatur* Intereafitconcurfiishomi- num , ad quos ego , ne fruftra veniflenc , efuggeftu de vetereEccIefiajufufermonein habui. Audita fuerunt inter concionandutn hineinde nonnullorum murmura , pedum- cjue complofiones , tanquam indigne hanc Religionis mutationem ferencium : ftabant &forinfecus plurimi, quorum aliqui lu> tum , aliilapillosperfeneftraminTemplurn jaciebant , haud dubie ad fedirionem fpe* dantes,tnodo GaciSinam alique,vel Zvving* lium nancifci ducem potuiffenc. Sed bo* ‘ nus eccelo DEUSconatus eoruminhibuici nosque peradis omnibus fofpices ad noftrJ perduxit. Pergratus hic accidit Ferdikak- do fucceffus , quem pro reliqua reforma- tione optimi ominis ergo aecepic; exhila- ravic , adeoque animavit Catholicos , ac poti/fitnum ordinem Ecciefiafticum , qui hac qualiquali vidoria refpirare, deque col- iapfis p«ne rebus fuis laltem melius Iperare coepit, Verumeo magis Jemulo pafTu. fed ma¬ lo Sedariorum glifcebataudacia, quifi olim indignari perturbarique , tune furere , & ita in Catholicos loj qujtfi impotentes vif> fun? +3f £+• ^9 funtinfanire , ut qui pluribuseos afFeciflet concumellis, is obfequium DEC) gratius prseftitifle crederetur. Neque fokim popu- lus, Fed ipfa Nobiliras iea turbulenter in noftros de&viic, ut nullus effet injuriarum finis aut modus. Ad hasc vero clafficum ce~ cinerePraedicantes,quorum impulfu &ap- plaufu fiebant omnia , ut qui prae caetevis » iiCatbolieorum vires convaiefcerent,qua5 jam defperata: nihiipeneformidinis habue- runt, fuae pelli timerent; eorum deinde & Procerum Acatholicorum confitia omnia unum idpetebant,quomodono(trorum fub- latis praefidiis Catholica Religio iabefaftata omnino peffum iret, qua in pefEma eogi- tatione.&furare impotente fui inter aUa no- ftris iterum Ciagenfurtenfe tempium ereptu iuit: adbaecunus quidam eprxcipuis Ca- tinthiae Satrapis aufu temerario in Prspo- Eturam Creichenfem audačber involat , Sa- cerdotesfugat :& pro eisLutheri miniftros tticcit. Volebanc nimirum his facinoribus oftendere, fenec vičbos a Principe, necip- fos cedere ; ne fi prorfus nihil agerent, eo- f umapud Populum Religio vilefceret ,8c aučboricas, Ubi veroadaures Principis iddelatum, permotus ille , ut debuerac , fa&i irreverentia; Satrapam illum Grseci- Vim citavic, & renitentem tercio demum 7 » dato fortunarum denunciata poena eompa- rere coegit, necinrie ni(ipriusin incegrum reftituta Prajpofitura potelLitemabeundi fo cit ; Templum etiam ClagenfurtenfeeadeiB feveritate jure legitimo recuperavic. Ea res plurimum terruit, & exufcera‘ vit adverfarios ; unde factum efttancumil- lorum in noftros odium , utneque in fun* čiionibus r neque in Confiliispublicis, ne- que in familiaribus congreflibus , fed ne- tjue in hofpidis iter facientes focum habe« rent. Idem accidit in judiciis, ubi Iites & controverfiae Politične dirimuntur , in progreffa } ut qui cum noftris comraercis haberent, infamia notarentur omnes, cau- farumque ea fuit una , cur neminem eo- tum tametfi alias vel maxime affe&umO tholicae conciones acciperent audicorem 5 nam tališ aut penitus eondemnabatur , aut graviter raulčtabatur. Qu£e cum eflentin* tolerabilia, , Princeps etfi faepe a noftrte interpellatus , & folicitatus , tamen Rei- publicae caufa tune d i filmu lavi t., Nam ru- mor inerebuerat, Turcis e(Teeonftituturn» ut obftdionis periculum & vim Canifi® E 4 face- ftccrent, cui proinde prsfto effe oporte- iet. Quare icerum Conventus Storiš , deinde in aliis Provinciis c-ogitur, Defigr nato jam die in Procerutn Styris frequen- tia Febdinandus de incumbente Parrispe« riculo prudenter differit , & quia malurn tffec Reipublics & domefticis commune, longe Carolo Patri abfimilem efle , a quolibe* rae Religionis gratiam obtinuiflent , quaffl ipfe rogatus aliquoties confirmare recufa- let. Id vero male affe&i animifignum ef- fe, atque ex eo quoque conftare, quotl ipfos Subditorum loco haberet & tra&3- ret , qui tamen Subditi non eflent, fed Vafalli, & tales (juidem , qui plurimi? gauderent privilegiis & pracrogativis. Ro- gant demum,?iberalius pofthac eos habe« re velit, & vel nune tandem voti coni- potes faccre ; a!ioquin fe ex tempore cap* turos confilium , fuaeque confcientiae ali* onde profpečturos efie. Admodum difplicuit Ferdinando tatri smpudens oratio , quam & reprehenfionff dignam judicavit ; ira tamen ob inftantera Pa- +K&&& 73 # Patri« neeefTitatem opportune prelomni« modefte tulit, eorumqueinfoIenti«, quam non mercbantur , omnem exhibuic affabi- litatem , edodus Sapientum confdio , be- nevolentia potius , fi poffis , animos cape- re , quam acerbitate alienare. itaque be¬ nigne refpondic , poftulata eorum nonefle hujus temporis , neque in hoc prtefenti Pa¬ tri« difcrimine cum reda rarione confen- tire. Commune periculum communi con- filio & auxilio propuifandum effe. Ne i» gitur Patri« , ne fibi ipfis deefie velinc » fed more majorum pro aris & focis pra> ftarent partes omnes , & controverfias de Religione miffas nune facerent* Deinde nonnullos ex Primoribus feorfim afFatur , cfficiiadmonec, adeoque ne reniti faluca- ribus monicis velinc » orar. Quod cum fepius cum plurimis feciffet » ita demum hac ufus humanitace & manfuetudine eos fiexic , uc una cum noftris ad communem confultationem defcenderent , cujos ium- ffia fuic , ut Canilae de majori prsfidio, dc annona , & de reliquisad defenfionem ne- ceflariis mature profpiceretur, Quod e- quidem Ferdinandu« diligenter pofteapras- ftitic , qui & Imperacorem de hoftium ma- chinatione certiorem fecit t auxiliaquepc- tiit & obemuit, Sed incaflum omnia. Ev E j cenim tenim Ganifa: P rte Fe & us hotno Luthmfttf* diofiffimus five proditione , ut aliqui vo- lune , five pufilli Accepta clade Canifana vehementes? trepidatum eft in omnibus iftis Provinci is* qute jam ob tarnam Turcarum vleinitacem fupreme periclitabantur ; hunc tamen ti- morem non adeo praefeferre , imo potius exultare vifi funt adverfarii , utpote qui- bus ea firmiter federat opinio ; quoniani Princeps in iftis Patrice anguftiisneutiquam poffet illorum carere auxiliis , idcirco fi lis uti velit, poffe compelli ad confentt- endumipforum de novaReligione placitis* que ad fcopum omnia deinceps Confdia col- Jimabant, At Ferdinandus interim quid & Patrite & Subditorum eommoda poftu- larent, meditatur. Quamobrem iterum Conventum indicit Ordinum Grscii: in eo Ferdtnandus pro more , Ordines in- ftantis mali admonet , eorumque confili- um & opem expecit. Hicprsfto funcCa- tholici ; milicetn , annonam & pecuniam pro rationum fuarum modo qnisque pro- mittic, non icem Sečhrii : Conferemu^, inquiunt, & nos in hofteronon modo vires, fedfacultatesomnts noftras, fi prius libertas nobis confcienrite confirmetur. Quam quod fepius magna cum immodeftia & importunicace apud Principem urgerenc , nonnihil fubftomaclians refpondic : antea aliquoties declarafle fuam de Religionis li- bertate fententiam , necaliamin prcefentia efle mentem ; ipforum poftulata legi divi¬ na , bonis operibus , & fuse confcienthe repugnare , adeoque non pofle le illis an- nuere. Subita hac & inopinata refponlio adeo concicavitadverfarios, ur ex eocem- pore deinceps nullum non; petulantix ge- nus in Orthodoxos exercuerint, contem- ptis omnibus PrincipisMandaciSjDecretis, tninis , & objurgationibus. Et quidem omnium praecones & ante- fignani erant Prsdicantes , quorum petu- Jantia , temeritas , & impudentia in eo po- tiflimum apparuic , quod vel ipfi Principi fuo exinceps honorem habuere nullum, feu 7*5 re¬ publike , feu privatim id facietrdam efler. Audi , fed bilem f quadb fi potes )contine: accidic per id temporis , ut Grsecii transi- rec pončem Murasuna cum SereniiHma Ma- tre Principibusque cseteris Ferdinandus , in quo tum invicem fermocinabanturPrce- dicantes duo : hi confpedo Principe, cum ejus declinare non pofient prajfentiatn, ne tamen propterea honorem tranfeunti ha* bere cogerentur , data opera tedis capi ti* bus fua illi terga obverterunt. Ubi hoc e cubiculariis quidam animadvertit ; vis, aitad Ferdinandum , impudences hos ne- bulones ob exhibitam irreverentiam iti proftuentem prascipites agam , vel pileos faltem eorum de capicibus excutiam ? cui fubridens Ferdinandus t quid, inquit, pe> tis ? fine impudences irnpudenter agere } an nefqs id genus homines tam arce , quam natura ih DEUM Temper effe contumelio* fos , & in Magiftratum irreverentes i his didis confeftim fubjunxic Sereniffima Ma* ter casteris Principibus audientibus : ego vero inquit & confpedum horum homi- num abominor , & reverenciam plane de- teftor. Refcivic paulo poft hoc iplurn r quod ica acciderat, Capicaneus Provinci«* novae & ipfe dodrin« Sedator , nec pati- «nter culiiTe , fed pletlo ftomacho dixilfc fetturs 77 fertur: vereor ne candem impudentia fna aoftri Prajriicantrs iibi, nobis , & dočlri- noftrae fupremum concilienc exkium, quod urique non inane fuifle vacicinium fes ipfapoftea declaravk. Sed hinc ad ma~ jora transeamus , »c quid populus , quid Nobiles commiferint, videamus. Inter alfa T duo per id tempus acci- derunt memoranda hoc loco Sacrilegia , quorum akerum Clagenfurci , aiterutn in agro Solienfi , ucrumque in Carinthia con- tigic. Clagenfurci Sacerdos Sacrolančtum peragit Mika: Sacrificium ; hunc Conlecra* tioni jam proximum , Lutheranus quis- piam improbo ačtus dsemone a cergo de- repente adoritur , acque vi magna humi profternit, prokracum pedibus furiofus con- culcat, & fubje&o jam in collumfunegu- lameliderenititur, &fecifiet ucique,quod agebac , quemadmodum ipfe poftea con* FefTus eft , nifi pradentium ope , qui ad au* diendam Mikam conveneranc , e manibus Sacrilegi illius fuiket liberacus. Com- pačtus ille in carcerem &examinatus, haud aliam FačH fui rationemreddidic , quamte ad tantum facinus perpetrandum , parcirn bonorum ac DEI amantium virorum con- fiiio , fcdpocifltmura inftin&ufiipremi Nn- minis minis impuffum efle, Impium prorfus & Sacrilegum facinus $ fed cui alterum firniie immanicace & barbarie nihii omnino ce- dic : Tcmplurn eft cclebre uno infra Cia- genfurtum milliari inagro Solienli, affum- pca: Virgini jacrum ; quod fub ejusdem celebritatern annuam , pietatis amatores vo- ti folvendi caufa adire folent, Cum hoc per id cetnporis plurimi facerenc, (ibilis & hujusmodi malediciis confcinduncur $dein paulatim a verbis adverbera profiliuntLu- therani, prsterea foeminas , & puellas la- Jcive cračianc , fubdu&is ac fupra capita e- orum colligatis veftibns vias iuas abireju- bent» Hinc vero e veftigio iequuntur pe- regrinantes , cum quibus fimul Ecclefias. qua:ab ipfis initinereinvifebancur, ingref* Ji , ad Alcaria more Sacerdotum Antipho- nas aIiquot decantanc, peregrinisbenepre* cancur , eosque d emu m copiofa aqua lu- ftraii perfundunt, quibus finitis templurn ipfum incenfi loco fasde commaculanc , I- magines Confpurcant , & prscerea verbis Sc fačtis incolerandam exercent nequitiam. Erat tum magna de re hacnoftrorum que» rimonia : quare decretum erat Principi a facrilegis iftis, quorumerancnumerotres, promericas poenas expetere 4 quos & vaditnonium obire , fibique Grsecii per app a- apparkorem fiki jukerat : fed quo mi¬ nus comparcrenc , obflitere Provincia- fes , qui id fuis Privilegiis 6c itnmunica- tibus adverfari dicebanc* Dum hxc in Carindm kune, nonmi- nor erac in Scyria infolencia , cujusunum hic exemplum recenfere lubet. Oppidum ad ferri fodinas ftiperioris Styrise , bi- ^ui fupra Grsecium icinere , infigni cem- plo , & caemecerii muro in modam pro- pugnacuii confpicuum : hic oppidani avi- teReligionis , cuiha&enusaddičUfuerant, percsefi, in canca ika rerum ac temporum perturbatione ad Lutheri partes <5c iptide- ficiunt, Parochum excurbanc , & Pra?di~ c antem verbi fubkicuunt* Veham čuta non nefcicbanc , id facinus Principempro fua in Religionem Cacholicorum piecace *gre admodum , uc par erac, lacurum.nec n °n jufta animadverfione vindicacurum * cum ferri fofloribus lllius loči, quorum mille numerantur , adverfus vim omne , fiquje intencaretur , confpirant, arbicran- *cs fe poke hoc modo Principis conatus c |udere , & pocenciie refikere. Quod iš¬ ki innocuic , fenrentia quorundam Confi- ‘iariorum erac, uc fubito vis vi repellere- tu r, & diferenci rebellioni, ancequam vircs So vires fumeret , occurreretut. AtFtRDf* NANDusaccenfam rebellionis flammamnoi) 1 crudelitate , a qua penicus abhorrebat,ftd folita & infita (ibi benignitate reftinguer« cupiens , virum ifthuc unum e fuis Conli* Iiariis milit , hujusmodi rebus agendis i* doneum , hoc eft prudentem & modera* tum , qui populos & oppidanos ad fanio* rem mencem revocarec , & omnia, quan* tum fieri poflec , in incegrum refticueret. Is alacriter mandata fufcipic , & ad locuin deftinatum properat. Verum antequam oppidum ingrederetur, per exploratores prodicns , obviam habuic non honorisfed ludibrii caufa multitudinem ex vario ho* minum genere collečtam , quse joculariter interrogat, unde ipfe veniat ? qui Prin* ceps valeat ? quid adferac novi ? interiffl ad hofpicium pervenitur , huc cum eo in- tranc, quotquot domus capere potuic , & adhuc impranfum jubenc menfe accumbe- re , & praetervinum nihilapponunc. Tune prsebibit hic , praebibit alter , & refponde- re cogitur. Inter bibendum qu£eftioneS m ovene, qua de caufa adveneric? Princeps ubi fit ? quid novi moliatur ? quam fequs- tur Religionem? cui parti faveat ? 6c M genus alia contemptim , & cum fanniso- jnnia. Monuit ille quidem & hortatuseft eos. *$$$>' 8 * eos , ab his ludibriis in DELIM & Magi- ■ftracum fibitemperarent, Sed oleum erat ad caminum. Jam cribus pene horis in ho« fpicio divexatus , equumjuffus confcende« te, per forum ridiculecireumducicur , va» riis varie vociferantibus ; inrer quos non deerant* quitrucidanduminclamarent$ fed ea demum erga iplum ufi funthumanitacc, ut falva vitaabire permiferint, His novis Gracium allatis» mir um dičtu , quam in finum riferinc Provincia- les $ Prcedicantes vero pra: nimia volupta- te plane coneutiebantur cachinnis; Grse- cenfes quoque invicevn fibi defelici Socio- rum fuceeffu gratulabantur ; omnes vero exinde in Catholicos plurimis modis exui- tarunt , tum fua fponte, rum provocati clailicis feditioforum miniftrorum afliduis » quibus perpetuo feditiofte voces iftas per« fonabanc j furere fathanam & coerceri; pre¬ mi Verbum DEI, at non opprimi; Evan- gelium pati perfecutionem , at vineere ; Antichriftum Fremere > fed operam perde« te : & illi, & fathana; quantisqnantis reni- tendum viribus, Concicati tot tantisque vociferationibus cives , denuo ad fua re- dcunt conventicula; qu2cumcrebriusagi» tarent , nec tamen > quo tenderenc > cerci F quid quid fciri polTec , fufpicati funt nonnulli, eos aliquid in Cleruin moliri, FerdinaK- jdus id animadvertens, fifhulcjue inceliigens furendum Lutheranorum inligni cum i na¬ pletate conjunctam audaciam a d fumroum excreicere , juiio a ni) ni dolore percitus, ornnes fuas cogitationes eo ftexit , quo tandem modo petniciofam Sečiam , qu3 nunquam antea mundus vidiffet peftilenti- orem , ex omnibus fuis Provinciis relega* re poffet : quse niti peni rus extlirpata, plus mali fecum alfatura dlet, atque femperrna- joris perturbationis , ac periculi ptopaga- tura furculos. Etfi vero jam iciret, quid agendum effet ; necjtie hoc in negotio lua dellituereturprudentia , tamen amans con* filiorum Prineeps Cohtiliarios convocar < ad eos verba faciens : Saris , inquic , im dultum Novatoribus Religionis, ac nimio plus fortailis etiam quam res ipfa ferat. Term pus monec , ut frenum illis injiciam, qui hačbenus iudulgentia deteriores non meli* ores fačti Funt. Ac ego quidem, cujus jam din nimium eftlasfa patientia , conftitutum habeo , horum malorum incentores , & Sedam Lutheranam de Provinciis tneis fttm pitus eveliere , ac penitus eradicare , qu a falva nec ego , nec Provinci* mex eif fi poterunt. Sed de hac re aveo veftras au' dire iententias, Col- _ 8 } Collaudant hic Confiliarii pariterpi* am Principis mencem in exftirpandis Seda* Jfiis, ac quando , ac quomodo id fieri de* beat, de eointer fe dillentiunc. Alius Sif- ferenrium aic negocium , obbellum Turci- cutn &. Adveriariorum pocentiam , quibus pares non eiTenc Catholici , ac proindeex- pedandam rei melioris occafionem. Ali- us vim omnem , five nune , five pofthac adhibendam diiTuadec, quod ea apud prae- fradas audacice homines , quales Luchera- ni eflent, pluspofTet parere periculi, quam commodi , fed paterneeradandos , &nunc adrnonitionibus, nune reprehenfionibus ad officium revocandos efle. Alius publicas difputationes & amica co!loquia interCa- tholicos & Lutheranos inftituenda confu- luit, quibus ifti de errore fuo convidi.ad Wem veritatis Catholicajrevocaripoflent, ut nuper in colloquio Badenfi contigiffet, in quo Marchio ipie converfus effet* Ali¬ us Principis approbat (entendam , &c vel *>oc ipfo jam momento , quantum fieri po- teft , procedendum aic; moram enim o* tonem in hac caufaciTepericulofam; atque iilius voluntatis & decreti Prsdicantium primi vim fendant, & ante esteros omnes Urbibus &Provinciis ejiciantur, utqui furiis fadioforum & malorum omnium in- F 3, cen- 'S* cendiis faccs miniftrarent: lis profllgatis fore fafcils , ut fedicionis flatnma confopi* acur , animis populi authorurh abfentiare- >frigefcentihus. -IIis actente audius Fe** DiNANDus Fngula penkus fibi conliderandi liimil. Inferea Grsecenfes convcnticulis occa* pantur , qux cum jam frequentius agica- rent, viti 1’unc a!iquid monliri alere & le* dfriofrem molki ; nec de ea cives modo , 'fed ttiam Confulares , quorum authoriu- te cives ex prifco meregubernantar, quod ea omnia conniverenc , vehemencerfu* ipečfci fuere : horum eonatus cnpiens pra?* pedire Ferdinandus , ConFulares ante o* mnia amovere , &pro eis Catkolicos fub- rqgareconftkuk, qui Principifideles eflcnt, & cives in oflicie condnerent ; arque hoc ipfum miki , quantum absque populari tu- multu fieripofTet , exequendum commilif. Non caruit quidern eares periculo ; ramen in verbo Principis mandatum fubco , fed antequam ad rem progredior , prius mihi de fubrogandis ConfularibusCatholicis cir- cumfpicio , & nutnero decem reperio op* fimas mentis & in fide noftra bene funda- tos viros. Hi prompros (e quidem ad rou- nia LIJa obeunda prasbebanc, fed de celfto ne m sr S i »eLutheranorunibConfularium .vehemenc«- ■ dubitabanc» quibus ego : non elt ,, incjui- * ebam , quod de ea re folicicj fitis : paulo poft eos Principis authoritate exauthora~ i tos videbicis, Erant autem mihi Confula- “es illi Lucher-ani antiquitus noti , & prop- tsrea. veteris amicitias caufa ad prandium, eos invitavi :finguIiinvitationi concedunr, & hora meridiana fe fiftunt. Prandium littis atque jucundis colloquiis conditum tuic, nec ulia ingrata conerovsrfia turba- tum ; eo vero abfoluto feorfim jam ilibse- voco doceoque modeflis rationibus , non pofle conftarc Retnpublicam , in qua dele- gači rerurn moderatores, cpiales.in urbi- bus. eflent Confuiares , cum fuo. Principe de Religione diffencirenc; nec inter Sub- ditos (incerum affedum confifterc , quoru eflet diverfa Keligio,. Si igitur rede vel- lent munere luo fungi, Seda: Lutheranse valedicerenc, feque in Reiigione cum fuo Principe conformarent; fin econtra; aliis iocum cedere ne recufarenr. lili his au- dicis attoniti , magno invicem filentio re- ipicere initio , tum feorlim inter fe collo- c oti in craftinum ufque , tempus delibe- r andi petere , quod lubcns eis conceiln Poftridie reverfi liberaliter reipondenc : Oijomam ifthsc Principis mens lic, ut non F 3 alii #5 +* alii fint urbis hujus Redores quam Catho* lici , confticuiiTe fe locum potius quam Religionem mutare. Icaque gefto hacte- nus Senatuulcro fe abdieare, ejusque di- fpofitionem Principi liberam relinquere, Eo ex animi fententia accepto refponfo, moX fingulos a Confulari juramento abfolvo, eodemque temporis punčtulo Catholicos in eorum locum repono. Nemo explicet, hcec , inre tanti mo- menci, tam fubitanea tamque tranquilla me* tamorphofis , cum tanto Sedariorum fa- da prtejudicio , quantam Provincialibuspa- riter ac civibus confternationem attulerin Et illi quidem in Confulares ut nimium timidos & abjedos , ifti vero in Provinci* ales tanquam incurios & negligentes cul’ patn omnem rcjicere , ut qui potuiflent > & debuilient fuse fidei Confulares protege - re , & Principjs conacibus refiftere. Su* pra omnes autem indignantur , & inge- mifcunt Prasdicantes , qui hanc Confula* rium reformationem in fuum , quod fa¬ rna & res erat , exterminium tendereomi- nabancur. Et certe buc princeps confili* direxitomnia. Mandatur a Principe ferio, ne pofthac clandeftina conventicula agita- ri permittant Graecenfes Confulares, Msc diu ♦2f a? diu moratus decretum Confula-ribus miht* uc caverenc , ac ierio civibus interdice* lent, ne pofthac absque fcicu Sc ličen da ulla agitarent convenricula & confilia, pse- nagravillima cransgrefloribus ftatuta. Quc/d llii decretum illico ac ferio convocatis in Prastorium civibus diligencer _ex.equu.ntur, nionentque omnes > ut pareanc v conven* ticula nočturna & diurna vicent , fibique a mulda impofica caveant,. Cives perple* x j & de taluce fua ioliciti promittune obe- dientiam feque utcunque morigeros ex- hibenc: hinc deinde coepit civitasnonni- hiiefle quietior , animusq,ue redire Cacho- licis. Vidifles tune Catholicorum prodire libellos fnpplices adverfus. fediciofos Prce- dicantes. , Sc Eccleiiarum occupatores; curu quibus Sc Graecii Parodius vir ab ovi¬ li fuo hcerefis exftirpanda: cupidus , Sc ho ftis Prsdicantiuin fingularis comparuic , o- rans Sc obtefrans Principem ,.ut quam nu- pc‘r illi Ecclefiam Parochialem contuliflet, eam fartam , cedam concra Praedicancium jnjurias Sc violenciastueri vellec : fibi hoc loco competere curam animarum , non Pratdicantibus ♦ at hos haetenus ita earn tofurpare , ut nihil ipfi remanferic. Abige- ret tandem hos animarum praedones, Eccle- forum invafores , nec non divinte atque F 4 huma- n ' human* Majefhti&conteraptores, Nihil es j re Fhrdikando pocerat accideregratius, de qua omnem pro more voluit Conidiario- rum fuorutnmentem inquirere» Eranc autem cx Confihariis nonn-ulli* qui iterum bellum Turcicum , iterum ad* verfariorum potenciam , iterum p eri cula objicerent» & ad commodiorem occalio nem rem efle differendam dieerenc. Qui* bus Ferdinajsdus aliquanculum excande- fcens : ecquando ifta erir meiior, inqufc !k occafio? an potius decerior fequetur ? Ex noftra hucusque tolcrantia apud Novato- resmcajatn peneopprefla jacet authoritas; eciam prope pcriitReligio ; ecquando tan¬ dem ad fuumrefurgetftacum? occuporfor* tebello Turcico ; aceo ipfiSe&arii non- neinnoftram abucuntur perniciem: fed fUnt nobis potentiores : učita effet, tatnen. non video, cur vires eorum reformidem. Ago enimnon ineam fed DEI caufam; & DEUS , quimihimentem reformandceRe- ligionis dedit, & caufam hancabs.quecon- filio noftro gubernavic ad hoc usqne tem- jjus , & protexit, idem quoque vires de- inceps fuppeditabic , ut quod pro ipfius honore & (alute animarum agimus, feli* citer eveniat, Dixerat op cim us Princeps* & _ 85 » &moxvcreDEI StReligionisZelo plenus* decretum conficijubec,quo DeputatisSty- lise prsecepic Pr«dicantes public« pacis Sc otiiperturbatores, adeoqueraalorum omni- um auchores , quos ipfi toties moniti cona- pefcere nequiviffent, feuverius noluiflent, ipatio dierum quacuordecim Grarcio aman« oarent, absque ulla mora , ne momenti qui- dem indulgentia ; & ut illi ne quidem in- terea five e fuggeftu , five aliurtde loqua- citatem fuam difcordiarum & errorum ic - minarium populo venditarent. Similc de- tretum iisdem pene verbis ad Praedicantes deftmat, ne uliam ignoranti« fuat ca u fant poffent obcendere* En Eabes Sereniffime Archidur pri- ®aoprimam , ut ita loquar , noftr« Refor- mationis originem. Nune audi progref- fum : Accepto deereto quidProvinciales, quid Prtedicantes egifle putas l conticuere omnes, intentique ora tenebant. Stabanc attoniti atquc fufpenli Lutherani, Catho- licique. lili » quid agerent ? ifti de even- tu dubii. Sed o faultum felicis exitus ometi! ftatim a percepto decrer.o Prsedicantes can- quam caelitus l&i fulraine a docendi mu- flere ceflant; quid dico : ceflant ? farcinas fi olligunt, & itineri fc accingunt, acdeci- Ff mo 9 ° ^ 4 R*? Ž+ mo demtim quarto d c , qu: ufurmisal/cum I impune.iisdem praefcnpferac , conquifitis' & convafatis , fpečlantibus & armuentibus Provincialibus una cum iiberis quofi- des vera juftificatur , fed quo confcientis iniqua torquerur , & exagicatur, Quid hoc admirabilius opere ? certe non manu 5 noftra excelfa- , fed Dominus fecic hasc o* mniaj dexcera Domini fecic virtutem, Pulfis ad eum modum , ut dixi ,.Pr** dicantib.js, adverlarii collečtis paulatim animis , ac ex timore confirmatis , rebus ačiis diligenter confideracis , rubore fuffu- fi, invicem intuencur , & alter ex alcero obfiupefcens percontaturquid actum ? o« 91 bi liberurn Religionis exercitiirm ? ubi Prsdicances ? qua: vis , quae potentia eos exegerit ? tum fortem quisque. fuam deplo« rare, aecufare inertiam , quod ad unum Principis decretum trepidaflent, &eidem cum tanto Religionis luaj prtejudicio pa- ruiffent, cui & debebant & poterant ob- iiftere. Hinc communicatis invicem con- liliis , quomodo cladem acceptam perfe- querentur , & a Catholicis repeterent, ita turiofis ineosmotibusagicceperunt, utnil nifi (editionem &caedem anhdarent;nequs jam ullus Catholicorum in civitace vel in- tra parieces domefticos fecurus viveret. lnter alia vero fpedacula vidifles tam de die , quam de no&e , hinc inde praetere- untes periculofe infeftari; Catholicorum adibus & fenefirislapidatione& lignorum conječtu vim fieri & injuriam , & quod obfcaenius, fed a moribus talium non ab- horret, etiarn ftercoribus ignominiam in- ferri, adeo ut nec homines exteros ab his incommodis voluerint effe liberos, Ve- nerat forte fub id tempus Grtecium Lega- tus Regis Hifpanite ad comitandum in Hi- fpaniam Archiducem Auftriaz Margaritam, ejusdem Regis filio Philippo, qui nunead gubernaculafedet, defponfatam, Sororem tuam : in hujus quoque tede de nodte fi« *bilis fačtus eft impecus j interdiu vero e« jus 9 2 < jus famult f dum torte per forum negotioj rum caufa tranfircnt , pari. peculantia ex- cepti, feie recipere funt compulfi , quod ipfo perpetratum meridie facinus adeopo* pulum & promifcuam roulcitudinem exci* tavic, ut omnes ad feditionem omnino vergere viderentur. Qiis caufa fuic, ut: optimus Princeps vim militarem pedicum tercentum ad ufusBenearumfiftularumcom- pararorum (iclopecarios vulgo vocant) Vi* ennte cogeret (ute fuorumque fecuritaci. hi ut adeflent, celericer & rumore nuilo pro* curatum. Nočtc igicur concubia ex vo* Juntate& fenrentia Graecium addučfci,cum fummo diluculo ad portas urbis excubare> & ftation.es foas tenere vifi eflenc , maxi* mam cum admirationem , tum confterna* tionem & Provinciaiibus & civibus attule* re. Videbant enim hoc urbis prasfidioo- mnem fibi viamimpafterum inCatholicos debacchandKomnemque tumultuandi occa- fionem efle prsreptam» Ita civitas quidcm tune quietior fa&a, Novatores reprefli > pax & fecuritas uccunque Catholicis eft red« dica ; fed nondum malorum finis, Diximus fuperius de Oppidanis in periori Styria ad ferri fodinas, qua.teme~ ricatc & concumacia Principis CommifTa- rium _ 93 _ riuTn exploferint, a quo fuerunt in ordi- nem redigendi. Unde hoc eodem tempo- re nuncius Grsecium venic fignificans, ho- mines illos duros & agreftes , quales rer- Tum fubigendi labor requiric » inita cum falis cočtoribus ejusdem farinse vicinis con* juratione in armis efte , Sc jam coemeceri- um iliius loči muro cinčfcum , una cum Templo , muniendi lui caufa occupafie ; a- dicus quoque & montium anguftias , per quas ad oppidum via ducit , intercepific, Vifa efttum Gra;cii Se&ariorum fuper his frovisnon obfcura lamtia, tanquam corn* nioda ha:c Cacholicos fubigendi, ulcifcen- dique foret occafio. Ec profečto fumum indc nobis periculum imminebac , fi res il- bs hominibus ex fententia cefliffec: fed t>El providentia & Ferdinandi prudentia alicer evenic * acinitio quidem Princeps , ubi refcivic , non ftatim ad arma profilik , k d uc eft verecundiaquadam ,fingularique buinanicate Sc modeftia praeditus , feipfum continuic, vicemquemiferorum hominum a dmodum eft miferatus, At cum hac ra« Conenihileosde infolentia remittere cog- noviflec , exiftimavitquidem interefleRei- publicse in fontes animadvercere; fed nec Tune infitam a natura lenicatem Sc demen¬ cam omnino diffimulare pocuic. Ante- quam 54 . +tmw quam enim rem ipfam aggrederecur , iicce-, ris primnm eos de refipilcentia admonuk;' cum autem neque his quidquam proficerec, tum demum moderatam pro confuetudins lua contrahens mentem , &infitam huma- nitatem juftitia remperans , debita eos fe* vericate domare ftatuit. Mittit igitur nun- ciosad Abbates Admontenfem , &Neuber* genfem , quorum monafteria a ferri fodi* nis parum diftant , utrisque mandans , ut exfuis fubditis , quos noffent armisferen- dis idoneos, mille deligerent, atque inti¬ mnem eventum paratos haberent; fe cum tempus foret, & locum , quo iredebeant, & caufarn profedionis fignificaturum , ar- maque fingulisfubminiftraturum, lili man¬ data fedulo capeflunc , & exequuntur. In* terim Ferdinandus aliquot ingentia vafo omnisgeneris armatura onerat , & tem* pore nodurno ad deftinatum locum trans* mittit. Rebusjam paratis.JoannesAbbasAdmon* tenfis promovendte Religionis CatholicS ftudio maxime fpedatus, mente Principi 5 cognita , ducis munus obit, & cum mili® armatis intempefta nodeperinfolitas mon* tium vias , ne proderetur , verfus fodinas iter fufčipit. Aderat & Andreas ab Her* ber» sr I ‘oertlorff Baro a fecretis confiiils unus Ab- ' bacis collega. Hi proximi jam oppido, mi¬ liti caufam aperiunt , eumque ad fortiter sgendum hortantur ; tum in ter fe divifi alius cum una parte, alius cu aiia in oppidu, oppidanisadhuc profunde ilertentibus irru- it, eodemque momento ocemeteriu effračHs ioribus obtinet. Speculator in turri, quem locum editiorem adeventus pericujorum, rjuat ingruere poterant, profpiciendos a iuis acceperat, ad fragorem expergefačtus, Sre mox & clamorehoftilem adventom de- nuntiat; ad fignum repente oppidaniexci- b numerofi quisque cx dotno iua in tur- ttas conveniunt; paricer e vicinis locis par- tium homines provocant, & ccepcum eft concurri. Sed ubi vias omnes obfeffas, & ^uos vocant fclopetarios ex omni parte di- ipolitos confpiciunt, abjedis anirnis & ar** mis , quse furor forte miniftrarat , de vita količiti , pedibus , qua poterant, laiutetn petunt. Oppido occupato extemplo Con- ftilares cuftodiae traditi , ac fequenti die Grseeium transraiffi , paulo pod ob lasfae Majeftatis crimen mortis (ententiam acce- perimt ; led deinde uxorum & liberorum »iterventu , poftquam hsrefim cum reda fide cotnmutaflent, vita donati, falvi do- idum rediere. Populus quoque , quia ul- tro 9$ ' ^ jfr' tro fe Principis arbicrio permiferat» išVfj nis a pesna exflicic , taneum ut Parochum! reciperec , & abjuratahan-efiReligioniCa- tholica: poftmodum adhasreret, guorumU' trumquc fubito že alaeriter praftiteruflt 1 atquc in hanc ufquediem fedulo obfervant omnes. Prardicans hujus Iocidiligenterfuit quzGtus , fed minime repertus, Rebusilj- hic compofitis Abbas Admontenfis, quia cognoverat oppidanos ad falis fodinas, dia* rio itinere ifthinc diftantes , in eaaem efle conjuratione , iter fuum fumma celeritat« dirigic, Sc nondum albefcente ccelo opp ! ‘ dum intrat, & occupat, Judicem &col‘ legaš cap it, Sc examinat,reos Grteciu mittiti eteteris miferere canentibus, tanquam rudi bus & fedu&is parcit. Nec hic Praedi* cantium quisquam inventus eft , quorcii" anirtius in pedes lapfus fuerat,. Ferdinandus fupremi Numinis favo* tem agnofcens , ac fequi volens , metno* ratum de HerberftorfF cum cohorte fa 1 . in Styriam inferiorem irejubet. Is no& s , dieque progreflus > uno uuafi idu ex omni* bus locis Prtedicantes ad folam adventu* Ftii famam fugavic; populum veroubiq l,e fupplicem ad obedientiam Ecclefia: Catbo* lica: reduxic, quifucceflus magnam illi lau* ■£& b 9? detn attulitr, Sed tamen Abbas Admon* tenfis praecipue eft laudacus , qui primus Sedtariorum Rebeilium impetum fregit, & facilliinam rdiqu* ReFormationi viam teddidic. Caterum quoniam Variis adhuc in locis diftinebancur Prsedicantes , Ferdi- nandus puhlico promulgato edičto omnes ex omnibus (uis Provinciis exire jubet* St fimul hujus fui mandati execucorem per omnes Provincias eundem de HerberftorfF detignac j fed is antequam fe itineri darec, in morbum incidic, quo etiam paucis poft diebus extindtus eft, vir pius, & prudens, ac certaminibus periculisque pro fincera fide (ubeundis maxime idoneus. In de- iun&i Herberftorfferi locum felicicei' fuf* feblus eft Epifcopus Seccovienfis , cui ad- junčFi fuerunt nonnulli Capitanei » & et. Principis Confiliariis aliqui , atque his omnibus , quo tutior eflet atque liberiof juda exequendi poteftas , ftipatores adječli fuerunt trecenti ( ica eos vocant ) Sclo- petarii, quorum prafidio centra Rebelles ac FeditioFos , fi neceffitas foret , uteren- tur, Verum nil ufpiam periculi , nil im- Pedimenti Te objecit ; ex voto cefterunC omnia ; Pradicantes ubique fua fpontefo- lum verterunt, antequam Commiflarii ve« birent, nolentes hirci pro hsedis, vel G vit* 98 Yitae vel fortunarum 1'ubire periculum £ ur* besque & oppida abrogato hsrecico , li* / benter admittunt Magiftratum Catholicum* templaque Sacerdotibus reftituunc , pri* dem adempta. Sic ubique Eccleliaftici ri* tus introdu&i > Sančtorum imagines repa- ratse , reparaca altaria , figna Lutherano* rum abolita j Ted & libri de hasrefi fufpe* čti diverfis in oppidis magno in numero comportaci» flammis fuerunt donati ; nec hic opus fuit ulla vi , led plurimi & qui- dem inlignes viri fua fponte vel ipli attu- lerunc , vel per alios miferunt, etiam in- gentia Vulcano offcrenda volumina ; de* lubra vero Sečtariorum , qua: ipfi a fun- damencis in ufum l’uae dočbinx erexcrant, pulvere tormencario fubjeelo per aereffl difperfa funt , & folo sequata Noluit e* .nim amantillimus prilcae Religionis Prin- ceps extare in fuis Provinciis aliquot eX- orta; a)iquando hjerefis vcftigium. His peračlis videbatur jam utcunqu« fatis reformata Religio ; & optata Catho- lieis tradicatranquilicas : at non his quie* vit Sathanac furor, qui ne omnino explq* fus ac vičtus haberetur , Prsedicantem mi* rx temeritatis hominem excitavit in Au- ftria , qui impugnandaeReformationiscau- la , circa idem tempus , quo ha:c gere- fcantur ? ,+ ' '■$& 99. bantur , una cum conjuge Gratciun? venic. Simon illi notnen erac, cognomento Hei- fingerus, oriundus Lavingia , ut ipfe dice- bat , oppido Suevice Cumprimis Prophe- tham fe efle , & a Coeiefti Patre miflum docuit, adverfus perfecutoresEvangeliiRu- dolphum Gsfarem , & Ferdinandum Ar- chiducem , Papx clientes , quc s lathanas non DEI miniftros dicebat; porro exPro- phetse doniš unum illud recenfuit , inftare nimirum Papiftis extremum periculum , quod minimum intra fefquialterum men« femfubituri effenr. Poft hoc ulcinbum fo- re judicium & mundi finem , quemadmo- dum Pater cteleftis illi revdaffet. Horta- tur igitur privatim & puhlice omnes ; a confortio & doftrina Papiftarum recedant, ne una cum illis imminens eos involvac ca- lamitas, Ferdinandum ejusqueConfiliari- os & reliquos fečtarios impietatis , tyran- nidis & idololatrias reos paratum manere exitium $ peftiferum Papatum a minimo pendere filo , cujus ultimam ruinam bre- vi vifuri eflent. Hsc &multa alia homo ille impie , &inepte. Quamvis autemtam abfurda profunderec , non tamen fuis ca- ruit fautoribus , jufTus initio filere , & ab- ire , ad Chtiftum provocac , cujus in- ftin&u veniflec, LIxor illiusEva nomine, , G z egre« ICO •$€§=£* egregie maritum difputando , biafphemanS biafphemantem , calumnians calumniantem adjuvat, dičia & fa&a probat, & facris Elogiis ex Moyfe potiflimum & Daniele confirmat. Magiftratus Grarcenfis cumu* troque diu mukumqueegit, uc dicacitatem ipforum compelcerec ; fed hoc nihil erat) quam cicadse (utdicicur)juterum fcabere. Cum igicur monitis nihil proficerec, & illi nec filere nec abire vellent , ucrumque (imul carceribus mancipac, ac quEeftioni iubjecic ; fed aliud exillis extorquere non potuic , quam miras in DEUM blafphemias, convitiorum plauftra in Principem , & ne* fanda quoque in Ecclefiam ; apud Luthe- ranos ita moriš eft. Unde habito fupei' his judicioin utrumque morcis lacaeft fen* tentia , quaj cum illis innotuifier, non mo¬ do non modeftiores , fed etiam impuden- tiores , loquaciore.sque reddidit, doneč miflus ad eos fupremus fuppliciorum Ma- gifter fupremum utrique filentium impone- ret. Eranc quidam , qui putaranc , non effe fupplicio afficiendos , quod delirare non fapere viderentur ? fed fačtum » ne- Icio quomodo , uc delirarit & carnifex > ut ucrique gulam maledicam , praclufola- queo fpiritu obturarit. Ec hi (oli funt, cjuantum memini, in quorum vitam hoc toto 101 toto Reformationistempore neceffitute co- gente animadverfum feveriusfuic. His vix e medio fublatis , ecce tlbi a- lium Sathanasminiftrum , Odencium cog- nomine. Praedicans hic erat inarce^^il- denfteinio tribus fupra Grrecium milliari- bus , homo fupra modum temerarius & blafphemus ,ut boe hominum genus efle confuevit. Sed iraagebacPrtedicancispar- tes , uc non facilepofletinnotefcere. Nam & claufis praedieabac porris ; nec nifi fide- Jes & nocos admictebac , qui rem eelare noffenc : id ramen manifeflum erar , ipfum nonnunquam excurrere Graecium , Še ia quorundam domibus declamare : quod a- nimadvertens Magiftratus Coryc£eum eon- ftieuit, quihominem obfervaret & denun- ciaret. Verum ille diverfo habicu modo mendieum, modo peregrinum , modo ru- ftieum mentitusfacile infidiatoris conatus elufit; quse res ad Principem delata aliam hominis intercipiendi rationem excogica- v it mage compendiofam & cercam. Mil- Ibs nempe fuic , fub mediam nočtem ver- fus Wildenfteinium PrsefečtusUrbani Prae- fidii cum ^o, peditibus , qui una cum il- lis tota illa nodle per inculca loca profe- ante Auroram ad arcem pervenic, G 3 ac 102 ac nulla interječla mora portam srlete ad hoc accommodato perfregit. Excitus in« genti machina; reboatu Pnedicans, cujus proxime portam domus erat , deque fuo Judi cor’o fo m nians , nudus e Ječio deti- lit , & ad penetralia arcis longis paftibus fe recipit , quem miles infecutus , diuque conquifitum tandem circa meridiem in cel* la penuaria inter (uccidias & carnes fumo duratas latentem reperit. Mirum dičtu! quam ille fnpplex dimiflionem petieric ► metu poente perculfus ; fed Grscium ab- dučtus eft , ubi aiiqu;imdiu in carcere de- tentus ; demum judo judicio ad trirernes damnatus abiic ; fed in itinere Tergeftuffl verfus corruptis ductoribus evafic , atqus hic finis hujus hominis. Haec poftrenu Prsedicantium comoediafuit ; quolocove- hementer admirandum eft , quod in tanta Pnedicantium multitudine , quanta in his Provinciis vifebatur , ne unusquidem ob- venerit, qui fepro fua Religione , proque oviurn fuarum falute virum praftaret , & vel loqui pro illis , ne dicam mori vel carceres fubireveilec J fedmercenariorursi eft fugere. Dum htec in Stpriageruntur. Epifcopus Labacenfis juffii Ferdinandi ne- gotium Reformationis in Carniolia paf * 1 dextericate & felicit.ite conficit, nec ii* lic -*3f io j ! lic erat Angdus Sathana; , qui fe oppo« j nerec; omnes (ive metu poena: , feucsedio novae ac parum feitcis dočtrinsc manus de¬ ti ere. Ad extremum , ne quidquam tanti o peris ad confumationem defideraripoflec , Ferdinandus Koc quafi colophone uticur, nempe per omnes iuas Provincias edicic , ne pofthac ullus aliam , quam Catholicam Religionem colat ; fi quis autsm nolit eam amplečti , liberum ei forec , (edem & pa~ triam qusrere , confcientite Puce conve- nientem. Ab hoc ramen edifto Nobilita- tem excipitj cui liberam quidem relinquic Religionem , Ted non pubHcum Religio- nis exercitium , ne rurfus turbis 6c fedi- tionibus viarn patefaciat, quas communi- ter fecum trahit, haudfecusac magnesfer- rum , Lutherana Religio, Ac poterat qui- dem, imo debebac indulgentia hac fingulari contenta effe Nobiiitas , verumcamen alii patriam fpontaneo exilio mutare., quam puhlico Religionis fuae exercicio carere ma* luerunt ; quamquam horum pauci fuerint: alii vero icerum , uc antea , nefcio , qua fpe dučti , publicum exercitium urferunt» quibus Ferdinandus femel pro femper in Rune pene fenfum refpondic; DEUM te- G 4 ftor , ftor , inqult , & vos ipfi fcitis , quod o« pumo femper in vos animo fueritn , quem etiam nune recineo & retinebo : teftantur hanc mentem meam benehcia , honores s proventus, immunitates, quibusa me dona- ti, cumulati & honorati eftis ; Sc fi hatc parvi ducitis , adjiciam vobis plura , tan« . rum jufta licitaque petacis. Caeterum ulus publicus peregrini vedri riogmatis nec eft in poteftate mea , ec eft conrra confcien- tiam meam : qui ergo vobis hoc perrnit- tani ? animus potius eft , dum hac vita fruar , ludibria omnia Religionum colle* re , & antiqua fub Religione meas tuerl Provincias. Neque mentem b inc tegre ferre , fed muko magis in meliorem par- tem accipere debeers , qui periode ve* ftram ac meamlalutem qua:ro : Qua?fo er* go,amplius de hac re mihi non molefti fi* tis : htec namque mea ulcima mens eft > quam neque humante fapientite rationes* neque ulil adverfas forcunae impetus, nequ£ ipfa inferorum poteftas poteric refrmgcre». ac ne violare quidem. Confternati tam libera Sc plane be- raica Principis refolucione Nobites ne ver- bo quidem replicantj verum paulo poit novam potiundi fui voti racionem ineune* nempe 10 ? nenipe unum & item alterum fui ordinis fubornant, qui fingulos Confiliarios do« mi fujE quemque privatim adeant, eorum- que opera Principi magnam pecunise vim, qua in fuis neceilitatibus uti polile , offe- runt, fi in arce quorundam NobiKum no- vae dodrince rniniftros permittere velit. Quod quidem illi diligencer perficiunr ; li- mul Confiliariis , li hoc obtineant , non poenitendas remunerationis fpem faciunc. Sed ea re ad FERDiNANDum delata : videče, inquit , dcemonis aftum , qui cum hadle- »u$ eseteris fuis machinis nihil profecerit, nune ad extremummihi mundi Regna pol- licetur , (1 procumbens in terram ipfum a- doravero. Quid enim eft aliud haerefim per- mittere intuitu pecunise ? an vero tantieF le apud me putant ullas pecunias adverfa- rii, ut earum caula velim Religionem pro« dere , locum dare hcereli, meamque vul- nerare confcientiam ? multum certe eos expečtatio fallit. Ego non ipforum quae« 10 pecuniam , led falutem , quam Chri- ftus Dominus omnil^us gratis offert& lar- gitur, Hoc accepto refponfo Nobilesam- plius quidem Principi nihil negotii facef* funt. At hominem fuas Religionis focium G j ad i06 . *d Imperatorem clanculum ablegant, cujui Confiliarios adhuc fperabant (e precibus& largitionibus pofle fledere : verum alires longe aceidit, Imperator namque homi* nem iilum aliquanto polt comprehenfurni ac catenis vindum FerdinaNdo caftigan- dum transmittit, quod in folicitando iidei negocio , fidei ac modeftite cerminos tran- illiiCTet, multaque in contemptum Princi- pis temere efFutiiflec. Inexpedatum id prorfus erat , at pracclarum Selane dignura Imperatore facinus, quo ille,quam mini¬ mum faverec Sedariorum partibus , quam vero noftris benignus eflet , lignum fuftu* lit fole ciarius , firaulque illorum fpemo- mnem obtinenda; petitionis omnino con- fudic , & penitus fregit audaciam , quam adhuc magis atcrivic hominis illlus trans- mifli edida in examine confellio , qua ills omnia adverice partis & quidem horrend* detexit conlllia ; at qualia putas ? deredu- cendisfortePrtedicantibus ? parumelthoc; fed etiam de trucidandis Catholicis. Ne c Princeps quidem , nifi Domious pellimae- orum infatuaffet conlllia, & cogitationes diflipaflet , futurus erat immunis, Htec& alia lile non committenda liceris, Exorca tune fuit ah J quanta Novato. rum T0 7 rum lamentatio de imminuto Lutheri I regno , deque amida Sečbe fuae libertate I at tanto major extitit Catholicorum exul- tado de devičtis adverfariis & profligatis Pradicantibus, turbarum & diffidiorum mi- niftris , &quod nova jam ubique rerum facies, novus populus , verus deniquere- diiffet Reiigionis culcus. Icaque lxca ad- modum &c Terena prorfus dies illuxit. Et quis non exukarec cernens rem Catholi- cam quafi revivifcere , quas dudum pefLI- fera clade &calamitate quali periit? neque vero volupcatem hanc noftri inCus in ani- mo celabanc , fed varias DEG iaudes con- cinentes in publicum proferebanc. Audi- vides hic lattum pteana canentes : Cmte- mus Domino ; gloriofe enim magnificatus eft , equum & afcenforetn projecit in ma¬ le. Illic: anima noftraficut paTTer erepta eft de laqueo venanrium ; laqueus contri- tuseft, & nos liberati Turnus. Alibi: Bene- dictus DEUS , qui vilitavit , & fecic re- demptionem plcbis Tute. RurTus : Lattati lumus pro diebus, quibus nos humiliafti, annis, quibus vidirnus mala. Interomnes unus non erat, qui pro ingenii fui modu* lo Iaudes non dicerecjin ore omniumcan- ticum erat latcitite , atque tripudii. In hac Catholicorum felicitate , cujus j plerumque comes eiTe folet infolencia , ta. men audi rem miram & admirabilem: ne¬ mo noftrum omnium vifus eftvel audituSj cujus ex ore in adverfarios velverbum qui¬ dem aiperum prodierit, minus indignatio, & muko minus , quae communicer in of- fenfos cadere folec , vindidae cupidicas, led potius comtniferatio Scjugis ad DELIM pro ipforum faluce deprecatio : qua in te noftri Principis potifiitnum excelluit pietas, qui pro luorum a reda fide aberrantium iubditorum converfione ftepilfimeprivatas, nonnunquarn vero publicas inftituic fuppli' cationes. Nec inanis hadenus fuit ora- tio , iiquidem ex illis, qui zelo dudi Lu- therano , paulo ance pacriam reliqueranc, nonnullitum Nobiles , cum cives , quod apud exteros non eundem ubique reperif; lent de nova Religione fenlum , fed alibi quidem Lutherus , led non inreger, alibi autem Calvinus explofo Luthero vigeret> alibi autem nec hic quidem fincere, & al 1 " bi alicer haberet Religio , poenitudine du¬ di in patriam redierunt , feque abjurata Jnaereli Ecdelise Catholicse ftiterunt, atque ciim noftra Religioneconformarunt. R e ’ migrarunt deinde alii iisdem plane de cau- fis, fed non eodem , quo illi animo , infigr nes ^ 109 ex nobilitate viri , in fua nimirum o« I pinione obftinati , quibus tiihilominus re- dicumliberum permilithumanifltmus Prin- ceps. DEIIS &hos & alios miferedecep- tos aliquando iliuminet, inque cordibus sllorum veras cognicionis lumen accendac, & vora noftra ad optatum finem dirigac , iaciatque, uc omnium noftrum unus tan¬ tiem fip aliquando Paftor , & unumovile! Atque hxc funt ferme , Archidux , quse de origine , deque progrefiu celebris u bique ReFormacionis noftra; me (cripturu fecepi , quod (i feci forfan prolixius, quam bpiftola ferac,at cerce brevius , quam res ipfa poftulec, Jam vide ex his omnibus, aquoquamjure carpi queac. Sienim primam originem fpečtes , divinum inftin- ftem, atque adeoadmirandum ftupendum- t]ue miraculum omni luce elarius perfpi- c ies. Annon qua:Fo miraculum fic, quod hic Princeps reFormandsReligionis curam ea fulceperit tetate , qua nonexcedebatan' bum vigefimum ? i is Provinciis , quibus dominabatur hsereiis ? eo tempore , quo lurca maxime furerec, ? eo denique con- filio r "quo nulli vim adferret , nullos ex- c ‘tarec motus , fanguinem nullius funde- r ec , tamfuaviceranimi fui vocaperficerec? augec 1*0 lugcc verb miraculum ; quod nondeefient. ex Cacholicis praecipui nominis Confiliarii,j qui Principem temeritatis arguerenc, quod in communšpericulo tra&aret negotiumfi- dei, & infe concitaret adverfarios poten- tiores Catholicis, curn ipli bellum eflet cum Turcis, fimulque proteftarentur , fi kaper- geret,converfum iti furfum deorlum omnia, & hanc ipfam Reformationem in Catholi- Corum perniciem redundacuram. At ran* tum aberat ; ut hcec illum ab inceptis de- terrerent , ut etiam accenderent & inflam- marent. Quid ajebac, potentiam adverla- riorum objicitis ? quo diuttus illos tolera- vero , eo formidabiliores effecero. Qu^ bellum Turcicutn opponitis ; cum illos hoc ipfo videatisuti in Catholicorum pernici' ciemj & ego non utar in bonum? ego k' qtiam , ad quem fpedtat populum meae n* dei commifium non minus a fidei , quam a pacriae hoftibus defendere? Princepsfum« & non feram auxilium de fumma rerum periclitantibus ? opem me.atn imploranti- bus ? Catholicusfum , Sedtariorum cole- rabo dominatum ? Religionis interitutn- gladium manibus prafero , &non puniam fortfes ? non defendam lnnocentes ? te« 1 ' pus forte ex/pedtem commodius ? at dum melior exfpedacur , optimarei benegeren,« da: 'p III j d* fjepe labitur occafio. En adverfariime / jam minuerunt capite : negantenim feme- os effe fubditos ; cjuid reiiquum , nifi ue ctiam Principalu dejiciant ? an exfpettem ultimam , & meam , & Religionis noftrae luinam ? faceftite; fexcentas malo mortes, (Juani diutius pcriclitanri deefle Reiigioni, (jua afflitta & opprefla omnis mihi vita accrba eft. Quis obfecro non videt in hoc juveniii corpore animum plus quam (eni- iem ? plus etiam quam hercicum opus c« dere admirando prodigio fimile ? an non id res ipfa quovis prajcone clarius attefta- tur ? Ego quidem neminem efle arbitror, qui hrec audiens non exclamet : Digitus t)El eft hic: hunc autem quis reprehen- dat ? Sed altiora mittamus , deque origi- ne noftro more loquamur. Quk hic obtrečtationis materia ? non enim illa procefl.it ex curiolitate, non ex complacenda , non ex odio , non ex malevolentia , non denique ex ullaillicita, & levi caufa ; nihil horum vitiorum in FERDiNANDum noftrum cadere poteft. Sed ex neceflitate , ex confcientia , ex pietate, Erincipis; amplius dico : proceflit ex ma- litia , temeritate , infolentia adverfario- mm, Non eft h^c amplificatio, fedipfiC- fima fima verltatisnarratio : quantus enim No* j vatorum exciceric in Catholicos furor ); cjuanta rabies , ex luperius commemoratis liquido conftac. Hic vero illud tantum repetiille ne moleftum lic , quod noftros illinon folum a publicis patrise funčtio nibus,verum eriam a privatis, & famiiia* ribus congreftibus nonalicer, quam publi* canos & leprofos excluferinc: hinc quarn acerbe & inicjue in reliquishabicifuerinc, nemo non incelligit. Ec iili quidem lic de- bacchabantur in omnes laicos paricer ac Eccleliafticos j acin hos muko amarulen- tius Scatrocius ; his tempia , illisdecim£> aliis alii proventus , nonnullis omnia ad- etnpta & direpta fuerant. Ec quid mirutO haec accidiffe nobis, quando nec Principi pepercerunt? quem & publicisfermonibus Sc famofis libellis , nune idololatne , nunC tyranni , nune perfecutoris Chriki & E* vangelii crimine per univerfam Gerrnaniatn traducere non funt veriti $ qua fane eX caufa plane quafi conciderac Principis a u " thoricas , & omnis morum honekas, rebancur,tum de iftis infolenciis feu furiis , potius infernalibus Cacholici , qui adhuC iincere nobiseum de fide fenciebanc ", & pociiiimum Ecclefiarum Predati fupplice* iuum orabanc Principem, non quidem,d? 113 publicos iftos prazeones merico damnaret fupplicio , fed duntaxat, ut avitte fidefS|- ctarios a vi & infultu improborum defen- deret; quorum ille affiduis ada&us preci- bus, fecus facere non potuit, necdebuit, quin auxilio illis eflec , & pro viribus opi- tularetur, Manifeftum igitur eft Ferdinan. dum adverfariorum fačtis fupra moduma- trocibusimpulfum acpropecoačtum fufce- pifle opus Reformationis , Scoccafione ve- luc in manus atquefinum delatafecifle mul- ta . quse nifi laceftitus , non fuerat fačtu- rus unquam ; quod ipfi quoque non diffi- tentur Novatores. Qui igitur hic ilium criminis alicujus reum adhuc dicere aufus fuerit , proiečto eum inlignem crimina- torem efle , ac omnem omnino pudorem esuiflenecefle eft, Jam ad progreflum Reformationis t tjuod attinet , nefcio fane, fi quid mitius a ^que modeftius fieri potuerit ; quod uc ^elius appareat , videamus fingula. Praz- cipua Reformationis capita hazc erant: Ec« clefiae earumque proventus , Nobilitas , Čivkaš , Populus & Prazdicantes. Non mit caepta Reformatio ab his omnibus fi¬ buli , neque a difficilioribus , ne fors cu- nftilcus fieret; fed a vendicatione Ecclefia- H rum, H4 +% rum , carumque proventu , ut quod rtil« nus haberet periculi , minusque offende* ret, Nemo enim merito queratur , fifpo- liatus fua repetat ; nemo , fi iniquuspol« ieflor aliena reftituac, Neque tamenomnes hujusmodi Ecclefiae fimul , fed una pofts- liam , prout major hanc, quamillam recu- perandi Ipes erat , ab injuftis occupatorl* bus repetita ; quod etiam in redimendis provcncibus fuit obfervatum , prudentifa - ne Principis confilio , ne videlicet, fi omnu fimul aggrederetur, ipfi contingeret, quod vulgo dicitur : quinimium emungic , eli- cit fanguinem, Unde etiam accidic , ut hoc procedendi modo nemo adverfario- tum repertus fit, qui Principi feopponerec* Imo vero etiam non admoniti ultro feEc* clefiarum bonis , qux ha&enus poflederant» abdicarunc, tanquamjam eos puderetexii' lis vel vičtitafle, vel locupletiores effe&os effe. Cum Praedicantibus aucem itaa&um eft, Quoties non illi maledicentia fua pq* pulum ad tumultum concitarunt ? quoti* es in Principem &Religionem noftram blas- phemi & contumeliofi fuere ? quotieseun* dem una cum Religiofo Clero diris dsemo* nibusque devoverunt? Cum hsec ita feha* beant, nihiiominus nullo unquam affedti fupplicio , prout merici eranc, nec ullo alio m cafligati modo , fed folo chartaceo e« ; dičio falvis rebus omnibus ad fuos , unde venerant , redire juffi funt. Porro Civi- tates.&Subdici > quam placide in ordinem fcdadi, & ad priftinam Religionem redu- fti (Int, experientia docet, & ipfi nune etiam teftatum faciunt. Quid ego hic de Nobilitate dicam ?nonne & in fide &ca> teris rebus fibi reličta inhanc ufque diem penicus intada permanfit? nonne & benig¬ ne tradatur > & patientiflime coleracur. Sileantigitur obtredatores, qui Ferdinandum ob ejedos e Provinci^ miniftellos & reflituram rem Catholica « 1 tyrannidis accufaverac. Alia tum e co 111 * mentariis Kevenhilleri, tum ex Annalibu 5 noflris, cumaliis MSS. mutuabimur. Spacium temporis , quo Provincias im terioris, utvocant, Auftriae, Styriam, Ca¬ rin- rintliiam, Carnioliam tabes ii!a novarum dogmatum obfedit, (icut pene regnum ob- tinerec, anni fuerunt univerflm non am- plius quadraginta. Quamvis enim a prin- cipio publicanae Confeffionis Augudanaz, quin antea quoque tum illatis aiiunde Do- ttrinse prav« libellis, tum magidris corrup- toribus, tum iliacommuni Germanih reli¬ ja: contagione , ftrepituque mifcentium omnia Novacornm, acveluti fignum popu¬ liš receptae de jugo Papidico libertatis pro- ponentium , huc etiam fcintillae qu£edam communis mali pervaferint, tamen eas per Ferdinandi Regis & Pnefulum Salisburgen- (iurn vigilantiam coereits, tantam dragem nondum ediderant. Sic autem demum fe confirmaverant per Ferdinandi praecipue Regis abfentiam, & curas alibi locorum cli- fttičtas, ut jam triumphum agere & efferre caput fupra Catholicos viderencur. lpfa ^ulcitudo Provineiarum faciebat , ut Rex curas extendere fuas , ut oporteret, in fin- gulas haud poflet: igitur adminidrata: per VicariosPrs(ides,qui aut ipfi corrupti eranc, privatis emolumentis ad connivendum Mučti, autaliorum talium, contra niten- tium ftudiis impediti, aut abderriti metu turbarum. Clerici, qui non ddciverant. a utidonea dedituci dočirina, aut potentiunr* H g vi 118 _ _ vi prohibiti. Sic Ferdinando Caefare rt' rum potiente res habebant J quem ramen probi quidam Catholici de fuis injuriis, qua$ quotidie patiebantur , admonitum impule- re, utdeeerneretapplicitademurn fecurira- dicem maliexfcindere. Sedid ferum erat: nam ipfepaulo poft extinčlus Provincias i- ftasCARoLoFilio, fed minus authoritatisac viriurn, quam in ipfo fuerar, reliquit, CA‘ ROLUsGtceciiStyrorum metropoli fedem fi« xit, inftitutisnovistribunalibus civili,iw- litari, ceconomico , aulico , provincialb quibus urbs novam faciem induit, fplendo- re palatiorum.multitudine civium aliisque talibus rerum profanarum incrementis, non item reiCatholicae, quae adeo languebat» ut Coenobia duo S. Dominici & S. Francifci deObfer vantia deferta jacerent.fubftituto in Ftancifcanorum locum contubernio egeno- rum fcholarium. Solus Parcheno fororum Dominici in fuo flare conftabat. In An chiduce quidem flagrans erat pro a vita Reli’ gione ftudium , quo & poftulatis Novato- rum refiftebat, curamque, ut poterat, af- Bičlis medendi rebus explicabap. S.ed euin Turcarum terror, Scbelli fumptus ex arbF tratu Provincialium pendentes, & negotia nonnunquam externaa rebus ferio moven- dis impediebant. Anno ij 66. Comitiii Hun- "8f fr n llliarmis oftenlis Pradulem arcuere; eadem- quetemeritateLegatos Principis iterum ac faspius miffos, qui auumjus Principis in Ec- clefiis ad eum ipedantibus exequi vellentj reinfeda quiri & contumeliis onerati aba- diqUefunt. Sednulli probrofius tradati? quam Sacerdotes; ih hos nullum Judibrli gen us 4£p jč+ *ar gen us omiffum J nonnunquam & faxis & verberihus accepti, iic, uc jnjuria; devitan- da; caufa culcum iere corporis mutare, ae larvati incedere cogerencur, cum praecipue, quum effec ad ad segros deportanda Euchari- ftia, quo fepius fadum , ucdetrada per vim Sacra Theca fpoliaci, multatique, perinco- lerandum facrilegium remicterentur do- murn: tum fiquando cum. Ju is ad facras se- des peregrinancium ritu inviferenc, quin ipfam SandiiluniCorporis pompam pro mo¬ re ducentes, ab infeftis ex compofito popu- laribusomne genus infedacionum & delpe- duum perferebant, Atquehi frudus eranc indultiMuripontani, quibus ecfi mederi cu- peretArchidux,& revellerepermifi'um,quod }i(uris dederac, n on cam perfide abufuris; jamque coepiffec variis in locis reformatio- nemmoliri, camenejus conatibus per con- tumaciam adverfantium objedašmultiplices mora;. Imploracus Cacholicorum lamen- tisid primum aggreffus eft, uc Parochiasfi- dei fuae credicas affererec, conacu in quibus- damcommodo, in nonnullis parum felici, ut jam ance nocavimus. Deinde lege fan¬ tič j ut in urbe Grtecenfi procuracor cuec Teu lubftiputus pro Principe( vulgus Ambaldum vocac) qui Senarui civium affiderec; prse- terea civibus iacerdixic, ne fibi veniam no- vi dogmatis ufurpandi dačam putarfetit; rti Svnagogam alieme Religionis accederentj uti večere more Divinis rebus non alibi, quam in cede Parochiana adeffent; ne pro- ies in difciplinam fečtariorum craderent, Eadem itnperaca ad oppidanos aiiorum Io- corum dimific, Talia moliencem occupa- vic mors anno ij^o. Ferdinando Filio nondum per setatem Imper/i legicime era* ttandi maturo, Quanquam autera Vidua Maria, Pro* vinciarum Gubernatores Erneftus, deinde Maximilianus Archiduces eonacus Novato* rum utcunque reprimerenc , camen annd I59f. Parochite plera?que depulfis Catholi* cis Paftoribus occupatas funt a Prsedicanti* bus. Abfens quippe erac Maximilianus Ar- chidux: Rudolphus Csefar bello implicatus Pannonico ; Confiliarii pars Acatholici » Vidua Princeps opibus impar: cjus Frateif BavarixDuX locorumfpacio, quam respo 4 fcebat, longioredisjun&us: numerus vero fečtatorum Lutheri tantus, utex inquilinis Grsecenfibus penecundis invenirentur avi- tasfidei cultorestres non amp!ius$ adeo ut memoriaeproditum fit, aggrefio adProvin- ciarum regimen Ferdinando ( quod anno IJ96. fačtum eft) die iolenni Pafchatis ad +*$&%+ V7 facrutn Convivium ncminetn ullum acca- I buiflepneter Principem, kem urnim aliuin- Vede familiaribusauiicis, cum rerum capi- talium adminiftro, Ferdinandus tum fuopce ftudio, tum proborum virorum ac pocilli- mumMatris hortatu deploratis rebus mederi conftituic. Adiic Rud olphum Caelarem Pra- g$, cumejus Affefforibus confilia conculit; res, ajebat, Provinciarum fuarum, prastextu Concellionis Carolins de libero novorum dogmatum ufu jam efleprolaplas eo, ut Im- perio Principis abdicaco Rempublicam e forma communi conlticui velint: Hollan- dos & Helvetos ia exemplum vocent, jam parochias eciam illas, qua: in clientela funt Principis, miniftris extraneis pro arbitrio tradidiffej Templa & Gymnafia ludosque literarios erexifle, Principenecindulgence, necconfulto; oppidanis ne municipem iibi de Catholicis ullum aggregent , vernike. Nomen Deputatorum, aliaque Provincia¬ lna Ordinum oilicia cum nullo Cacholico- rum communicata velle. Imperata Princi¬ pis in deliberationem vocare, nec nifi, quum ipfi cenferent , recipere. His 6c ejusmodi quotidianisexceffibusurgerifeac plane co- gi, ut modum aliquando ftatuat fe&ariis , *]uibus alioqui nullo ex capite rationis aut promiifi fit obltri&us, Privilegium Caro- u 148 +%$&Z+ xi Parencis expiraffe cum vica; itaque ut ex* pirec, ipium voiuiffe, Sedneclefeprivile- gia confirmaiie prceter ilia, quae ab raajori- bus Cathoiicis ad ipfos per manus rradita veniffenc, Idem fibi per leges pacis publics licere, quodPalatino, quodSaxoni, Bava- ro Ducibus, quod imperii Civicacibusiicu- Ifiet. Hiec & alia differenre Ferdinando, Senacus Cselaris hunc in modum cenfuic: Archiduci ad exequendum propoficum plus sequitatis effe, quam virium : remaleapio nam fore, defticucum opibus idoneis ex- periri cum iis , qui & viribus poflenc , & habeanc in promptu vicinorum Hungaro- rum,ac Venetorumauxilia. Non Religio- nem modo, fedeciam Imperium acdignica- tem Principis in cafum vocari: pofle & Pro- vinciarum dominatu a perdueilibus exui. Sed ha:c nihil moratus ilie, certum fibi di- cebacelfe, rem confulco DEO decrecam in opus redigere. Subindeanno luftra- tisProvinciisfuis, receptoquea fingulis fi- dei Sacramento , Romam profe&us eft, lutacoque Pontifice Clemente VIII. ih eo dem propofico confirmatur , non exprefid per Principem in eam rem folemnijuramen- to, ut invidiofe fcribit JacobusThuanus, ftd probaco, quod ad Virginem Laurecanam ponceperat, Religionisin fuis Provinciis vel cum i2 9 eum viCtE difcrimine refticuendže voto. ITc- primum revertit, ad opus aggreffus efl:, uhi ' eranc, qui ei terrorem, quod agitabatur, belli cumTurcis, cum periculum domefti- c:e feditionis objicerent, fedtariorum vires oftencarent, aliaquetimide cauteque difle- i rerent. Princeps DEO fretus, dequere, de modo exequendi, confilia fuorum exquifi* vic, m quibus erac idem, cujus narratio- nemfupradedimus, Lavantinus Epifcopus, cujus viri & prudenciam & zelum infigniter declarac ipfa, quam refponfi vice Principi percontanti reddidit, epiftola, qu£ magrtatn kidem hiftoriae lucern adfert, ob expli- cata rei gelte momenta. I De De aufpicanda Reli gi on is Reforma ti one in Styria , Carintbia , Carniolia . E P I S T O L A GeorgiiStobsei de Palmaburgo, Epifčopi Lavancini, rfi Serenijjimum Prineibtm D. FERDI NA N13IIM Archiducem Auftriae. N on pofTum Sereniffime Archidux! qufn illud fapientis inclamem: corRegisin manu Domini, ficuc divifiones aquarum: quocunquevoltieric, vertet illud. Vixtri- duo aceaberam, vix Lavancum tenueram, vixibi me vilicandce Eccldiae meee luccinxe- ram, &ecce! Archiducalestuseadmelice- rx , quibus & horcaris ad maturum redicum, &conceptuincuum de Religioncin Scyria, Carinchia, Carniolia, avicis tuis Provinci- is reformanda confilium refricas, & impa- tiencia quadamZeli pietacisque effervefcens, quae mea in hoc genere fic fentenria, fcripno interimjubesmeprsemiccere, moxetiam fs- m is* tjui. Omnibus debitor fum> ait ille j Ego Vero Ecdefise mea? , tum Serenitati tuae, tura tuis Provinciis, qtiam fim obnoxius, non lgnoro. Faxo ergo , quod imperas, faxo, & tanto majore cum lubenda, quanto cum ifnajore&libentioreReligionis ufu acfrudiu totura hoc conjunčtum elfe intclhgo. Sed guidago, DEO devotlflime Archidux? ftat animofixum reformanda: Jleligionis propo- litum? facrum pečtus J quodte Numenaf- fiavit, ucinpraelentis belliTurciei, nune tu¬ is in finibus maxime graffantis ardore, de re- FormandaReligionetu lufčiperes, quodvi>£ aiius ouispiam vel pacis tempore admitte- teteonfilium? adeo inter condnuos armo- tumftrepitus, & quotidianos pene cum ho- fte capitaii confiidlus non deficis, utetiarn de expurgandis hasrefibus lis folicitus. Sed video tui rationem confilii; intelligis, qua lapientia polles, illud Apoftoii ad Timothe- Um: qui fuorum, & maxime domefticorura turam non habet, fidem negavit, &infideli deterioreft^ quodaddomefticosfidei, hoc eftad fideles pertinere, gravidimi nobis au- ftores func D. Cvprianus &Theophilačtus, intelligis hoc, &accedittimor Domini, ae-' tatisejus, quam agis, Stfortuna;, perfonse- t]Ue, quam geris, ornarhentum ut rarum, Rapt^clarum* Timor ergo Domini, quo Iz ne- *3 a t* nemini cediš, hanc cibi mentem indidit, ha* curas cogitationesque tacitus inferuit; hic tediu noduaue lancinac, ut praclare cogi* tata ad frugem, ad fručtum, ad gloriam rna- tures, Pergcfanef ducem DELIM fequere, Qui cimet DELIM, facietbona, &hicomni procul dubio conatibus optimis felicem exi- tum conciliabic. Quod cum ego maxime cupiam, turn unamecum nemo bonus non optat, &orac, Jam utpetidonicucerefpon- deam, tria ha;c mihi explicanda £unt;an pradend tempori , quo diftineinur bello Tu rcico, conveniatReligionis reformatto? tum fi conveniet, quonam ea modo fieride- beat? & demum unde fumendum fit illius initium ? qute dum explico, id Hagico , ut mihi tam libera vox lit, quam libera mens eft, Iiceatque de fingulis impune dicere, quod fentio, Ac mihi de primo fatls eorum conftaK opinio, qui mordicus afferunt, ob belluro Turcicum non convenirepradenti tempori, Religionis reformandtenegotium ; quid ita? neaffiidis, inquiunt, afflidio, &calamito* fis cumuletur calamitas. Nempe hoc di- euntj Tu jam bello diftinerisTurcico; quod fivero reformadone Religionis concitave* risSečtarios, ipfi vlciflim arma fumenc,_ & *33 tihi bellum civile fuicitabunt, ita praefer- tim in nosaffečti, ut malintTurcis, quam fubefie Cacholicis; quid tum facies boftifi- bus pariter & civiiibus implicitus armis? unum fuftinere bellum pauci poflunc, u- trumque nemo. Si igicurin propolko per- rexeris, nonne&ce, &nosbellogravabis, & affliges altero ? atque hsec quidem horum eft argumentatio, quos quidem homines nimio faneplus quam politicos, nonparum fufpečtos habeo, ne vel exobiiquo cum No- vatoribus funem trahant, & fi quam eis for- tuntemeiioris fpem afFulgere videant, polita larva & fronte, ab illis ftent illico, nobis ex adverfo. Utut lit, illos interrogo, num in- audierincaliquandoillud fapientis : non eft Confilium, non eft Sapientia, non eft Pru- dentia adverfus Dominum ? num legerinc generolum iliud ApophtegmaDavidis, Phi- liftajum mox incerfečturi : tu veniš ad me cum gladio, & hafta, & clypeo ; ego autem in Nomine Domini exercituum? numdeni- que crediderint unquam Veritati Incarnata: alferenti: fuperhanc petram tedificabo Ec* cieliam meam, & p^rtie inferi non prtevale- bunt adverfus eamPli h£ec,inquam,audierint, recolant, difcantque noftras Ipes non bra- chio carneo, fed Divino prtefidio maxime niti deber e; quod, qtne DEI bonicas eft, I3 ano- *34 x nobisfieri quis non animadvertat ? fi au* tem hi non funt tam profunds cogitationis ac Theologije viri,faltem hoc ab illis qu3ero s quse nobis hoc praefenti bello acciderit affli* dio ? quee calamicas, quam eumulare tan- topere pertimefeunt? fieftaliqua; ex rebus profedogeftiseaconftarepoteric: at resab initio belli belle nobis profpereque hačte- nus fluxifie, nemo non inteiligit. Siqui* dem fudimus ad Savum in ipfo belli pri- mordio exigua fanemanu paulo minus quatn vigintimillia Turcarum, inquibus& DuX illorumChriftiani nominis hoftis acerrimus HafTan didtus, qui cum vigintimillibus con* tra nos venerat, una cum Turcici Imperato* ris nepote ex ponte prsceps in Humen ado mifere interiic, Gepimus deinde in Regi» one Turcarum arcem Petriniam» quam ill* recenter ad infeftandas tuas Provincias ap- tiffiinam conftruxerant. Cepimus paulo poft Bobotium , aliaque loca fiinitima, ita uthadenus fecuri fuerimus ab omni hofti- umimpetu, nonitemipfianoftro. In om¬ nibus denique aliis adionibus , qux dein- ceps nobis cum hoftefuerunt,nunquam ma- lum nuncium accepimus, Quorfum ergo ifti nobis pannicos fine ratione terrores in- fonant ? fi DEtIS pro nobis, quis contra nos ? appofice & vere Auguftinus; non vos ter* tcrreant, fratres, quidam fluvii', qui tor- rentes hyemalibus acjiiis implentur: nolite timere; poftpaululum tranfit, decurritaqua; ad tempus perftrepic, mox ceflabit, Diu ftare non poffunt; mult® h®refum emor- tu® funt; cucurrerunt in rivis fuis, quan- tum potuerunt; (iccatifuntrivi, viseorum memoria repemur; vel quiafuerunt, fper- nencur, tanquam aqua decurrens. At bellum erit civile. Hoc nimirum cft , quo te a propofito Reformacionis di- nioveri poffe putant Reformationis adver- farii. Sed meticulofa & inanis eft ilia fu« foicio. Exiftimant enim tantam efleSečh- riorumpotentiam, ut queant nobis pro li- bitu bellum indicere; ita vero nos impoten* tes, utnequeamus illis refiftere, quoda ve¬ ro diftat , quarn Carium a terra, longius, Conflat experientia,nosboc ipfo cumTurc* bello in ferendis adverfus eundem tanquam communem patri® hollem auxiliis , tam pecunia, quam milite & c®teris rebus ad belium neceflariis dirnidia femper parteplus contulifle, quam ipfos Sečtarios, quod non ipfi inficias ire poflunt. Non funt, mihi črede Ferdinande Archidux! non funt illi heroes pr® nobis tanto fuperiores, quoct Auguftino docente, velexeo difčo, quod 14 ta- i%6 tacent, qund quiefcunr, quod nihil mo* vent, quoddenique nos ftamus, quod Ca- tholka Pveligio regnat, quod Ecclefia do- minarur. Scilicetilli, fitantis opibus no- ftras fuperarent, parcerentnobis? non pre- merent&opprimerent; nonnos ludos , & piacula haberent ? blandiantur fane tihi, velipfis, quivolunt$ audiant tamen Augu- ftinumDonatiftis haereticishoeingerentein: fevire vos nolle dicitis; non ego poflearbi- tror; quando enim potuiftis, & non feci- ftis ? unde oftendiftis, quod plurafaceretis, C pofietis, litinam! utinam Princeps non cxftarent ejus rei luculenta veftigia, nefcio, num magis ad memoriam, an ad infamiara imprefia ! ex quibus ut ex ungue le-onem conječtare poffumus, qao loco apud hs- reticos efte cogeremur, fi illi inter noseo loco forenc, quo nosfupereosfumus. Sed neminem inculo, nec camarinarniliam mo* veo, qu« tua; Serenitati piisque Cacholicis, nirnio quam notiflima eft. Atque ut eflent nobis potentiores, ne fic quidem mihi jačia eft Iktis fuma beSli fufpicio; eft enim diffici- letale quid in Magiftratum concipere, mul- to vero difficiftus in opus dedueere, quo- rum adurrumqueetiam audaciftimi Heroes horrent,tremunt, pallent, cutnde iisrebus T«l cogkant, vel tračtanc, Neque vero il» 137 Jud eft curandum, quod de illorum In nos o- dio fubjiciunt, ira nimirum efle affečtos, ut Turcarum fubeflemalint, quam Catholico- rum imperio. Quafi vero nefciant interju- gumChrifti&Mahometis, & utriusque fe- tjuaces cjuantum interfit; quam illi fint mites & benigi, hi vero truces & alperi: & h is fe- feSečtarii dedant impietate Turcis , crude* licate barbaris ? placeat commentum hoc, tjuibus placent aniles fabula;; egonunquam tam erocordeleviš, utillifidem adhibeam. Sed quid ego cum hoc hominum ge- nere tam diu difputo, qui in fententiis di- cendis non confilio nec ratione, fed metu ducuntur , ficut & in hoc ipfo reformandse Religionis negotio pofuerunt firmamentum fuum formidinem, & ibi trepidaverunt ti- more, ubinonerat timor* fuboranilapide Scorpium, ad omnem civitacis portam ho- ftem, ubiqueJovisfulmina adeffe fulpican- tur. Quorum fi ab exordio nafcentis Eccle- fcevaluiflet opinio, nunquam profečto ex- iurgere, nec in tantum orbem excrcfcere potuiffetChriftianaReligio, qu£enuncquo- que ex eadem perfuafione piurimum decri. mentiaccipit, dum deprimit Catholicorum, erigic Acatholicorum animos. Digni funt, tjui cum ab omni Reipublicse nogotio, tuna I i po- i?8 pociffimuma reformandje Religionis ConS- lio explodancur, Non culic quondam Ge¬ deon praftiacurus adverfus Madian in exerci« tu fuo ciraidos, fed eos domum quemquefu- ain redirejuffic, qui (inquit)formidolofus eft, Sccimidus, revercacur. Nos dimica- turi adverfus hjerecicos, DEI & EccleftjCi Fidei, acfalucisnoflrsehoftes, eosferemusJ etiam fencenciam rogabimus? quorum na¬ tura eft, uc, curn fibinihil efticere poflevi- deancur, necaiios boni quidquam agece pa* tiantur, quos ab omni opere bono, culna, voce, confilio decerrenc, quantumpoflunt, adhoftemnon iniequendum fed fugicndum nacimoreleporum. Ego vero de hoc pri* moEpiftolje loco, uc quod fencio, dicam; fic exiftimo : pium hoc tuutn Reformacio- nis propoficum, & huic praefenci, & omni omnino conveniretempori. Semperenim convenic, & opportunus eft culcus DEG debicusj imonullum eft cemporis momen- tum, quo Divinis laudibus non fimus adftri* dl. Linde Pfalces aic J Benedicam Dorni- num in omni cempore, Temper Laus ejus in ore meo. Ita Zacharias ilie juftus monec in fuo cantico : vificavitnosoricnsexalto, ucfine cimore de manibus inimicorum no- ftrorum liberaciferviamusilli, in fandicace Sc juftida omni vitje cempore, Ecce dies 43 T 39 nu!laexcipitur, qua mortalibus liceat aDi- vinis Laudibus vacare. Siveigitur nubila, five Terena fine tempora, five pax fit, (Ive bel- lum, DElISa nobis eftcolendusj non po- teft autem cuitus hic D E O debitus inte- gre & rečle prazftari, nifi inregra & falva Re- ligione Catholiea , finequa nullum unquam obfequium, fervicus nulla DEO grata ex~ flicit. Ceterum non eft illic, nec effe potefl: In¬ tegra & fidva Religio Catholiea, ubi grai- lancur Pfeudo-Prophecteinpopulo , qui cum fint Magiftri mendaces, introducunt Sečlas perditionis, & eos, quiiIlisconne$:untur, unafecum trahunt in fublatentem damnaci- onisfoveam. Tales autem funt omnes no. fin temporis hajretici, qui orchodoxos pra¬ viš Tuis dogmatibus fucatisque verborum lenociniis, tanquam meretriciis^ utScrip- tura loquitur ) cytharis auc cantiienis , a &EO, a fide, averitate, a Religione fedu- cunt, & quam verbo, tam opere praecipites in fuas voragines agunt. Qua de re S. Au- guftinus: ipfi quoquehseretici (inquit) cum Chriftianum cogitanthaberenomen, &Sa- cramenta Chriftiana, &Scripturas, &pro- fefiionem, magnum dolorem faciunt in cor- dibtis piorum, quia & multi volentes eflfq Chri- 140 fr Chriftiani propter diftenfiones hasfitare co* guntur, Sctnuki hseretici eciam in his non | convenientes materiam prsebent blasphe« mandi Ciiriftianorum nomen : quando & ipfi aliquando appellantur Chriftiani. S.Ba- filiusvero: quis dabiccapiti meo (inquit) aquam, palpebris meis foncem lachryma- rum ? & deplorabo complures dies populurn perverfis iftis dočtrinis ad perditionem ad- dudtum. In transverfum rapiuntur fimpli- ciorum aures, ac deinceps in confuecudi- nem r.ranfeunt hcerecicit impietatis; in iftius- modi fermonibus dočlrinte plus quam ki¬ piš educancur Ecelefis infantes. Nam quid aliud eciam iacienc ? baptifmata lune apud hasreticos: iliireducunc peregrequo* vis progredientes ; invifunt infinnos; lo- lantur moeftos adjuvanc laborances , & prellis omnis generis opem adferunt; Myfte- riorum Communionem adminiftrant. omniadumper illos difpenfancur ac perfici* uncur,qua(i retinaculum quoddam eft eft pfe* bi, quo ad concordiam iliorum adftringun- tur,ita ut brevi temporis decurfu.eciamfi re- ftituatur aliqua libertas, nulla tamen fpes re- Iiqua fucura fit ad veritatis iterum agnitip- nem reducendi eos, qui diuturno dilečtionis vinculo hceretieis funt obftri&i, Ecce dam- ca&pericula, quibusnosinvolvunt» dum +* 141 nobiscum commorantur haeretici, Senfim j irrepuncut vuipeculas, mox lerpuntut can- cer, graflantar ut lupirapaces, Religicnem Catholicam turbane , nova dogmata profe- minanc, lacra polluunt, cultum Divinum proterunt, rcverentiam pariter Sctimorem fupremo Numini debitum, concukant, de- •dque nil reliqui faciunt ad perditionern ani- ffiarum. ^ Et dubitabis SerenilfimeArdiidux! quin tuum reformandte Religionis propoiicutn ternporipradenti conveniac, &an his perni- ciofiffimis feriučtoribus [ubječtum tibi popu- lum vindices ? opus tam fančtum t3mque ne* ceffarium tanta cum animarum jadtura diu- tiusdifFeres, belli prEdentisrationecemtus? quid fi hoc ipfo bello pcenas a nobis exigat DElIS, tam diudilatse, atque neglečta? Re- formationis? equidem ubi confilia DEI pe- nitius obfervo, fufavereriincipio illud Do¬ goriš graviffimi, magni aico Hieronimi: barbari, inquit, fortes fiunc, noftris vitiis; Romanus fuperacur exercitus, & quidnifu- fpicer a nobis jufta DEI ftatera poenas repen, e xigente Bellona, quod tot crimina , toC klasphemiaz , in DELIM, in Chriftum, in ^eiparam, in Sandios, in Cadum, in ter¬ ana, in omnia, quotidianis Pr*dicantiut» con* m conviciis , quafi deplaufto detonant, libejffij petulancer, impudencer, irapie & quod orni- nofiuseft, impune? quod fi ica eft, ut ego auidem arbicror, nemo nifi reformaca Re* ligionemeliora fperet, nemo nondetenora pertimefcac. Aiter fequitur Epiftolse locus de modo inftituendsereformationis ■, de quo quoniara plures funt ientenci«, & diverfi diverfafen- tianc, debeo fingulGrum opiniones ponem Alii feverum teefle voluncin reformando* ac tods viribus aggredi fečlarios , minisi mulčHsvCarceribus, quin&armis, fineeeffe fuerit; icapoltuiareajunthisiocislm-efim, qusannis jam continuis paulo quadraginca minus tantas egerit radices, ut nifi tunftcv nibus & prefluris evelli nequeat. Sed & Se- člariosipfosadeolonga hasrefis confuetudi* neobfirmatosnon poffe reduci adfaniorem mentem , nifi in manu potenci & braciiio excel(o. Ita Chriftum olim egifie, & fia* gella & verbera vendencibus oves & colum* bas incuffifie ; ita Regem illum paraboli- cum inEvangelio nuptias fiiio fačiurientem jufliffe nolentes quoque compelii, ut incra- j rent ad nuptias, Alii Ris e diametro repug A nantes , (everitati manfuetudinem prsfe" runt; nonafpere,nonviolenter,inquiunt, reformandi funt Sc&arii, fedpaterne tole* randi, atque ut eos lucri facias, blandula (juadam converfacionedemuicendi, Ita c- nimfiet:, ut exafperatos illorura animosfle* ftas, Sterganos fidemque noftram reddas miciores, qui quidem primus eft converfi« onis gradus: &hanc reformandi rationem confirmant exemplo Cadeftis noftri Magi¬ ji) qui faspiusculefamiliariter ufuslitPub- licanis & peccatoribus, eos etiam tečto men- %ue dignatus fit, imo vero blando chari* tatis publicoque praeconio palam inclama- rit: Venite ad me omrres, qui laboratis, &oneratieftis, &ego reficiam vos ; difci- a me , quia mitis ium & humiiis corde. Alii nih.il horum aeftimantes, univerfum re» formandae Religionis negocium, publicis c olloquiis & dilputationibus definiunt: fic e nim fibiperfuadent, poffe adverfarios fidei šofiraš vi argumentationum ad veritaria Catholicas agnitionem adduci, ut abječta °mni fuperftitione in una fide nobiscum confentiant, utnuper inco!loquio Badenfi, S' J o Matchio ipfe converfusfit, acciderit, Atque hunc eundem Reformandi modum putant S, Paulum cradidiffeTimotheo, cum | ri quit; prtedica verbum, infta opportune, lr nportune, argue, obfeera, increpa; quas 0l bnia quam ad publicas Conciones, tam I 44 . +* §§? & ad publicas difputadones perdnent. Ab his omnibus opinionibusdiflentic rado mea longiffime. Primi Zelurn quidem habent hatrefis expurgandse, fed non fecundum fci- enciam: quid enim armis? quid crudelita* te pnefercim in negodo Religionis pericute fius r in quo tepe ingens bellum minima belli movit occafio, &plus innoxii, quam noxii culere damni. At vincemus forte pro bonicacecaute?optarem id ego potius,quam experirer: quid vero, fi vincamur ; certe nobis nulia major poftet acciderecalanlitas, Csterum ex voto nobis fuccederent omnia; quid qu$fo lucri nobis fuerir, IteebellesEo clefte filios ad ReligionemCatholicam vi co* egerimus ? non enimanolendbus, fed vo* lentibus laudari &honorari vult DELIŠ. Tti* um eft Ferdinande ! fatagere, utnon coadi fed fponcanea fint in DELIM tuorum homb num obfequia; fiquidem quodagis, agere vis, ut ea fint firma, conftanda & non foluffl tempus & aevum, fedlimam etiam & ignem ferant. Malus, aic nefcio quis, parendi Ma gifter eft metus; addo: nec Magifter, fed plagofus quidamTyrannus, a quonullima- gisabhorrent, quamqui illipropiores. Al* ceri ineprire potius, quam ferio loqui viden" tur : quis enim in cauia fu£ falutis hoftibus illius blandiatur ? non vult Scdpcura ve! Ave fi fr 14 r A Ve dici hsereticis ,, & nos etiam blandule I iradabimus ? qui quidem modus non ad convertendos ledarios, led ad perverten- dos Catholicos eft aptiffimus: facilius enim hoc modo vel decern amittes Catholicos , tjuam unum lucreris Acacholicum, Verifc limumenim eftillud; qui picem tangic, in- quinabicur ab ea, & illud; cum perverfo perverteris. Tertii ad tem prorfus nihil adferunc* qui adverfus novatorum deliriainlHtui vo* luntpublica colioquia, quibus nihil elle in~ Ucilius, mulcorum hadenus colloquiorum infelix probavit exitus. Scilicec non me- fninerunt hi, quod a vecuftiflimis seque ac lapientillimis Religionis nollrasAncilticibus, d antefignanis proditum elt : nullam un- qu?m tam ablurdam , tam ab omni ratione acReligioneremotamhaerefim extitifle, qu£ non aliquain laciniam de Scriptura facrain* venerk, ex quapallium luo erroripoffitob- tendere. Etres quotidianis tragoediis te- ftatiffimaeft, & noftratibus Neotericis; ut nihil lit neceffeme hocloco verbum addere. Quid, obfecro, difputationibus efficias , ad tjuas accedunt fidei noftra; adveifarii, non dilcendi, fed ingenii oftentandi; non oble-- ‘luendi, fedtraducendi; non cognolcendi, K led fed oppugnandianimo ? unde firpe plus 0!"* tumeftfcandali, quamcommodL Jam ve« ro in iplo difputationum congreflu quid fic? fi fcripcuras illis objicimus, Icripcuras ipfi vi* citfim oftendunt, & hac fua audacia ftatim quosdam movent: & firmos quidem damo* re fuo fadganc, infirmos capiunt, medios cum fcrupuio dimittunt, Deinde fcriptu* ras quasdam non admittunt, & fi quas ad* mifierint, easadje&ionibus, &decračtioni* bus , ad difputationetn fui inftituti interver* tune. Qu£rfo quid hic efficiet Catholicus Difpucator ? cum (i quid aflirmaverit, ne* getur, exdiverfo; fi quid negaverit, afftf' metur. Unum id aflequetur, ut vocem in concioneperdat, & plane aut ftomachi ine* atverfionemaut cerebri. lili vero, fi qui funt, quorum caufa in congreffum delcen- dimus, uteos dubitantes confirmemus, vel errantes reducarnus ad veritatem , cui» putas, parti accedent? verendum.ne hoc ipfo , quod nos videant nihil promovifle> expari partium altercatione incertiores di* fcedanc, nefcientes, quam hterefirnjudicerst. Quse omnia, opinor, confiderans Apo (to- lus prohibet, cum alienis a fide quaeftiones inire, aures novis vocibus praebere; jubec hsretieum hominem poft unam correptio' nem devitare , non poit di/putationem> Stul- 4 1 + 1 47 Sfukum eft cum i!!is mifcere colioquia, & inire difputationes, qui nec Scripturas Di- vinas, nec rečte rationis dučtum, fed fua duntaxatcommenta fequuncur. Quid lgitur Facies ? quem tandem tene- bisreformandi modum ? unicus meo judi- cio, & optimus quidemhiceft, quiabom- niftrepitu, &ab omnitumultu, neenonab omnibus illicitis blanditiarum illecebris eft *emotiffimuš, utfcilicetin hoclan&oReli- gionis negotio utaredefupertibi traditaau- ftoritate principali, cujus tanta vis eft, ut v el nomen ipfum mali natura impeilente , teformident, Scperhorrefcant, bonivene- tentur & ament. Quod fi feceris, rem, mi- hi črede, totam ex animi tui fententia confe- oeris. Utautem intelligas , qua in re au- ftoritas ifta principalis confiftat, tres illius in hoc Reformationis negotio funt partcs* quasteexequioportet. Prima eft, utad- 'oiniftrationem tam Provinciarum , quam oivitatum deinceps non Sečtariis, fed Ca- ftmliciscommittas: altera, ut impofterum nemineminProvincialium numeru» nifiFi- dei Catholicse confortem admittas* Poftre* ma, ut puhlico Edičtojubeas, pofthac om- nes fubfcribere Religioni Catholicae; reni* tentes aliud fibi folum deiigere, ubi ds lice- Ki at I4§ < at pro libitu vi vere, & credere; & fiquidera falvari ipfi nollent in una fide > fua culpa, non j cum perieulo aliorum perire. Atque hazc funtmuniaPrincipis, quae nemo reprehen* dere, nemo criminaripoterit, His Sereniflime Archidux! canquam ac* commodatiflimis, & prcefenciffimis adver* fusomnem hcerefim remediis utere, & ince quoque verum experieris illud, quod Evan* geiicus ille Centurio inmilitibus fuis exper* tusaic: dicohuict vade, & vadit, & alte* ri: veni, & venit; Scfervohuic; fachoc, & facic. Omnes, inquam , tuo dičto au* dientes erunt. Sedpraeter haecomnianon efl: diffitendum aučloritatem Prineipis in re* bus agendis, praefertim Religionem concer* nentibus, eo plus habituram ponderis, qu° fuerit cum fubditorum fuorum favore con- junčtior; quia libentius illis paremus, qui- busfavemus, quamiliis, aquihusabhorre* mus. Conciliatur autem fubditorum vor his potiilimum rebus, nempe: Inftitu* tione difciplinte Civilis, qua coerceantnt improbi, ne bonis noceant. Adminiftr 3 ' tioneJuftitiae, quxunicuique reddat, q u - e fuafunt. Etprovidentiaannonae, quacun- <2bis jufto pretio fuppetant vitce neceflarial qucecutn populus videric, & expertus. fue* 149 rit, profe&o nomen tuum ad aftra toilet; & tanto libentiusinfidei quoque negotio tibi morem geret. Supereft tertius & poftremus Epiftolas locus, undefumendum fitReformationis j- nitium? nam cum ditionum tuarum aliae fant Icalics, alias Germanicse; & de Italicis hic non fit fermo ( funt enim omnes fincerc Catholiete, & propterea nullaReligionis re- formatione opus habent) fed de Germani- cjshsrefi contaminatis, nempeStyria, Ca- rinthia, Carniolia. In his porro varii at- quediverfi reperiuncur ordines, Nobilium fcilicec, civium, & populi leu vufgi, & Prjedicantium, quorum in fingulis Provin- c *is multitudo eft maxima. Magni profe&o feferc fcire, a quibus fumere debeas inici- Urn : an ab onmibus fimul Provinciis & or- dinibus? anaNobilitate? an a civibus po- tius? an vero apopulo ve! ipfis Praedicanti- bus, cteterorum fedučloribus ? neforre, fi quid horum prspoftere ac minus confidera- l efiat, plusnobisadferatnocumenti, quam et nolumenti Reformatio. Ac quid de aliis a lii fentiant, notius eft jam, quamutrecen- fandis eorum fententiis immorer : me po- dus brevicer explico : non eft incipienda Religionis reformatio ab omnibus fimul or- Kj di- dinibus} fiquidem ardua nimis &plena peri- cuiis foret ea provincia. Ita enim incer /e ex mutua conjuracicne funt colligati, ut fi quid uni contingat adverfi, caufa Religionis, id caeteri fibi fieri exiftiment, acque ita ad propul/andum comune periculum coajun- ftisviribus fibifuccurrant, quemadmodum fieri con/uevit, paries cum proximus ardet, Non etiam a Nobilitate .* eft enim ea, ut c£' teris natura ferocior, ita ad refiftendum pro* ciivior, & haud dubie fe/e conatibus tuis opponeret, nixalndu!genda &conceflione defundi Parentis tui Archiducis Carou, quaad ftabiliendam Religionem fuam tam quam folidiftlmo fundamento omnibus in Conventibus plurimum gloriari folet. Nec acivibus velapopulo, aut vulgo: iffci enim omnes, cumnonfuo, fed aliorumnutu re- gantur, faciliori deinceps negotio, quam ut illorum caufa ullus excicetur ftrepitus, in or- dinem redigipoterunt. Sedab ipfis Pravdi- cantibus Haerefum profeminatoribus feli- cem hanc telam ordiaris oportet. Ab ovo Sereniflime Ferdinande’ ab ovo, ex quo nata, aha, educata eft illa Helena, illa H®' refis,illaBabylonica Meretricula, qute deca- Jicefornicationum fuarum, ut facra loqui- tur Apocalypfis, hoc eft errorum ac blas- phemiarum , tocum pene feptemtrioneta *r* incbriavit, Imo dementavit: ab his j in«* j quam, errorum buccinatoribus, ab his con- tentionum ac diflenfionum ciniflonibusau- fpicare, Tempuseft, utjudicium incipiat aDomo DEI, & tam impuri, quam injufti invafores exatriis Domini proftigentur, at- queineorum locum Regale fubrogetur Sa- cerdotium, genus eledum, gens landa, po- pulus acquificionis ; qui cum Ecclefia, točo orbe diffufa communicet, tota Ecclefia dico Romana , in quam Apoftolorum Principes omnem cum fuo fanguine dodrinam pro- fuderunt, ut jure meritiftimo inilla Temper Apoftolicae idcirco Cathedraz viguerit Prin- cipatus. Et vero notius eft, quam ut a me referri debeat, nuspiam efflorefcere Regna gloriofius , vel Regum profapiam feliciore cefpice in feram* propagari pofteritatem , quam ubi pietas, ftabilitamentum Reipub- licae, regnat, Hacrefiarchae exulant, & bo- norum copiofa eft ubertas Saceraotum, qui laborant m verbo & dodrina, una ma¬ ta operi, Nehemia Duce, Sc altera arcendis ptocullupisa pradepibus, infiftentes. Cer« tiftimecredimus (inquitin codice Juftinia- nus Imperator ) quia Sacerdotum puritas & decus, & ad Dominum DELIM , Sc ad Sal- vatorem noftrum JESUM Chriftum fervor, & ab ipfis mifl® perpetute preces, multum fa- K 4 vo- 'r- +4 ^ fc+ vorem noftrse reipublicae, & Incrementum prsebenc ,per quascietur nobis & barbaros fubjugare, & Dominumfieri illorum, qu$ antea non obtinuimus, & quanto plus rebus illorum accedithoneftatis, iScdecoris, tan- to magis & noftram Rempublicam augeri credimus, Nec ab omnibus tamen (imul Prcedicantibus propter eorum multitudi- nem , fed folum a Graecenfibus, Ducibus & antcfignanis reliquorum: atque hocideo, primum, quia dedecethos animarum Pra> dones, quotidielibereante oculos obver/a* rituos, in eaquemorari civitate,in quaeft primariaSedeš Catholici Principis, & ibi« dem intuo quafi eonlpečlu, certe orthodo« xorum omnium cum probro palam guotidi- anas in DELIM , Divosqueomnes horrendas profundere blasphemias, Deinde in iis pro« fligandis nibil Tore difKcultatis, nilpericuli propter pralen tiam tuam, certe mihi perfua« deo, quae ad reformandam quorumcunque inlolentiam eft fuffieientiflima, Ergo hic incipienda eft Reformatio & in opus dedu- cendus principalis animi tui erga Catholi* cam Religionem zelus. Nec armis hic opus cenfeo, nec verberibus, nec bonorum di- reptione, (eduno folo, ferio, acinviolabi* li decreto, cum ad Styri£e Deputatos, quo/» rumlmperio Pradicautes ipfijfubfunt, tu® ad ad Praedicantcs ipfos.utintra definicum tem- poris fpatium Provinciis tuis exeanc, a do- cendi munere abftineant, nec ineerea quid- (jiiam contra hanc mentem tuam, poena gra- vi refragatoribus conftitura, machinencur, Quod (i feceris , rem, mihi črede, totam confeceris: exibunt absque tumulcu, & abs- que omni contradičdone Prtedicantes, non iolum ifti, qui funt Grxcii, fed &reliqui ti- more, & tremorc correpti, illorum vefti- giavel fuafpontefequentur, Videbis tune Principatus tuosabomni haerefi expurgari, &fenfim fubditos omnes redire ad Ecclefiae Catholicse unitatem, quod ego, nefcio, qua permocusanimi divinadone, certeita futu« rum polliceor. Non enim eaeft Prasdican« tium vis, vel natura, vel conditio, ut fux Religionis caufa periclitari velinej ventris ergovenerunt, ventris ergocedent, Vix edi&umtuumincrebuerit, vix programma pependerit in curia , in foro , in veltibulo S/nagogaelatbanas^uamincoluit, mox ve- lutteftudines in fuas fe cochleas timidi, ta- c >tique abdent, protinus fua convafabunt, cxtemploin pedesfefe, fua in farcinas con- jicient. Viderejam videorgratum tua:Se- renitati, bonisque omnibus fpečtaculum, Pdmumque de debeliata hsrefi in iftis tuis Provinciis trhunphum. Si quis tamen exi. k s m- +Jf^^ Rimat hunc quoque procefTum non omnino vacuum fore periculo, ?quafi non defuturi fortefint, qui defendere velint Prsedicances, non repugno, ut urbs in omnem eventum aliquantulo muniacur pradidlo, usque dum caeptum Reformationis opus perficiatur, ad compefcendam hotninum levifllmorum, fi quifuerint, infolentiam, & bonorum falu- temconfervandam. Atquehocego fentio, non quodadverfi quidtimeam, led ut timi* dorum confciendae confulam. Habes Sereniffime Archidux! quid ego de reformanda, hoc belli tempore, in tuij Provinciis Religione fentiam ? quce fi Infli- tutotuo convenient, vehementergaudeboj fin autem contrarium, mihi fufficiat tuis pa* ruiffe juflts, tuamque fecifle voiuntatem, quam rebus omnibus antepono. Mihi cer* te fine fuco tneam mentem aperire, quod> jufleras, mensfuit, atqueut, quodquisque probat, fequatur, Ambrofium fequi mihi> quidni vero & tibi Serenifiime Princeps! gloriofiflimum duxi: DEO quisque militat (inquit Ambrofiana Suada ) Sc qui intimo coiendumrecipic affečtu, non diflimulatio- nem, non conniventiam, fed fideiftudium & devotionis impendit, Ipfisgentilibus di* fplicere confuevitprsvaricanti&afFečfcus i li- bere _ ur bere enim quisque fidele mentis deber fuce fervarepropofitum. Quod fi aliqui nomi- ne Chriftiani tale aliqmd decernendum non putant, mentem tuam nuda vocabula non capiant, nomina caffa non fallant. Quis- quis hocfacit, facrificatldolis, & quisquis hocftatuit. Habes Princeps, quo loco ha- bere debeas , qui fimulare te docent. DEUS mentem tuam in optimam parcem dirigat, nosque omnes, qui fub aiis tuis degimus ,in reftauranda re Cacholica voti compotes fa- xic. Lav ant i 13. Calendas Septembris ari¬ no Archidux intereafead opus deftinatum accinxerat, cujus occaftonem dederat, an ex compofiro fecerat? Parochus Gra?cenfis Laurentius Sunabendter, Maximiliani Erne- fii Archiducis Prseceptor : is die 13. Augufti tjusdem anni 1,98. Prsedicantes convenic perliteras, expoftulando, quidadeo fibifu- merent ipfi in alieno ovili paftores agere ? in Paroecia Grtecenfi & Baptifmum, & Poeni- tentiamfuo more ScCcenam miniltrare, & Sponfos jungere & humare mortuos, & verba facerecontra jus fasque? tum com- minatur, ni ab ejusmodi defiftant, expercu- rum pro officio remedia leveriora. H*c ni- hil morati praecones, tenere pergebant fo if6 +:{-£$>):+ lennefuum , Parochumnequidem refponfo dignati, Rurfum ille poft biduum, die If. Augufti , Superintendentem fundatio- nis, fivefcholafterii(quod nuperatmulacione Jefuitarum erexerant) Adamum Venediger J. II. Dočlorem aggreditur; paftorum con- tumaciam accufat, monetqueuti refračtari- os pro poteftate ad officium adigat. Ille ex- cufare , negare le aut Superintendentem, autEpilcopum effe; fed minimum duntaxat Ecclefis Evangelicse & Scholarum infpedto- rem: quarepartium fuarum non effe, mini- fterio in querelam vocato facere moram. Epiftofa ftilo roboreo, & agrefti compofica ferociam prodebat. Tandem die i g. Augu- fti refponforia prodiica Prtedicantibus: ca- villabanturParochum, quod ejusmodipe« tere fit aufus: annos effe complures, quibus htec fa&icaffent, obftrepente nemine; ad ifta accitos effe Superiorum invitatu : ageret Parochus cum Deputatis , qui evocaffent« Sed ille denuoinftare, monere, mifereri, a- deo caecatoseffe, uc jus & rečtum non cer- liant; a quibus autem accerfiti effent ? nem- peaProvincialibus, qui necAdvpcati, nec Domini beneficiorum necaliojure fretieP lent, ad ipforum tegenda ccepta, nift laffa Principi« Majeftate , datum 22 . Augufti. Ouoitidemdie literasalias porrexic Depu¬ tati« tatis Provinci®, precatus, uti jura tueren- tur fua: fc ne Cacholicum quidem Saeer- doteminfua fede perpeffurum, nedum no¬ vači verbi miniftros. Lutherum iplum ita cenfere, jus eripi fuum poffe neminij dum etiam daretur, veritatem a Romanis ad Lu- theranos defeciffe. Ad haec perhumaniter fcripta, Deputati cruda qu®que & afpera: poftulaciones obiatas rejecere ad comitia proxime cogenda : multis Parochum dehor- tatia coniiliis paci& tranquillitati publics noxiis , datum 12 . Aug, Pofttriduum Pa- rochusdenuo fupplices obtulit; illi refpon- fofuperfedereprimumt tum inftanti impe- ravere filentium , pr®texcu tranquillitatis publicceper ejuscemodi fcripticationes non laceflendse, die jo, Aug, H®c obcinendi propofiti optata fuitanfa, per iftam gradaci- onem qu®fita : Parochus ad Archiducetn provocavic, quimoxincaufam ingrefluse- dičtum propofuit die 15. Septembris, quo ju (lit Praedicantes intra dies quatuordecim aburbeGr®cio, reliquisque Provinciarum oppidis faceflere. H®c fententia Decreti, quod primum ad Provinci® Pr®(idem ac Deputatos transmiflum , omnes in ftupo- rem dedit, inopes confilii j nifi quod ad pre- ces converfi, libellos alium fuper alium con- cepere, quibus Principem obfidebant, fati- ga- 'If8 ~+ 3 '$&j(+ gabantque ad mitigandum Decreti dgoreffi, Verum is, ut res pofcebat, immobiiis eo- rum fpes omnes amputavit, iteraco, quod ad diem 23. Septembris emific, imperio} terminum fixic dierum očto, intra quos cer- eo fe certius auferrent; capicis etiam denun* ciaco fupplicio in eos , qui per id fpacium auc ad popuium e fuggeftu dicere , aut ali- ud externi cultus exercitium celebrare fu- ilinerenc. Eoforte die, habendaeraccon- cio : ubidum hterent, dum deliberanc, tem* pus concionis effluxit; acque fic intermif- lus primum coetus: ilii camen tricari, tor- pere, nihil limiledifcefluris facere : quibus mox aliud fulmen intortum eft : o&iduo nondum elapfo, die 28. Septembris repe- titum ad eosmandatum , adječta poenaca* pitis, ucante folis occubitum extra fine ur- bem Grascenlem , nec amplius očtiduo de* tinere fe aufint intra fines Provinci^. Sic mora tumuleuandi prtecifa, fic fcena pera- ctaeft: exceffere Paftores Grascenfes , rnoX & Judenburgenfes, & alii, frementibus in- caffum Ordinibus , quorum obteftadones adPrincipem, & hujus viciflim reiponfa* non fueric abs re , fummatim enarrare. Gum primum Archidux, decretum per- emptorium adverius Prtedicantes tulir, de¬ putati J *9 putati conjundlis operiš benelongum con- didere fcriptum , quo enixe contendebant »Principe , refigi decretum , cauiati detri* menca, qus pacria poffet ex ejusdem per- petratione capere. Tum queri, lamenta- fi, Principem ab homine nullius conlilii (Parocho videiicec) ad htec impulfum elfe, uc excidium fidei fus , quae eflet unica ad ialutem via , moliretur. Muki autem e- fant in exageranda tranquil)itatis publica: cura , Turca finibus imminente. Dat. 15, Septemb, Sed eorum tergiverfatio Prin- cipem hoc amplius impulit, ut deftinata con- ftantiusperficeret. Igirurineo, quod2g. Septembris publica vit, mandato , invedius *n eorum contumaciamquod indtdas Pra:- dicantibus exilii leges nondum eflent exe- cuti, juflit, ut morem illico gererent. Ob- jurgabat ad hxc temeritatem calami , quo icribere fint aufi , Principem non fuo judi- c io , fed aliorum duntaxat e fententia res gerere. Hlud autem quam imprudenter di- xi(Tent: fidem fuam unicam falvificam effe ? fcilic et Ita dicere , Majores Principis , qui a liud longe fidei genus tenuiflent, omnes c(Te damnatos Orco. lllam ad extremum naeniam de tranquilitate publica ne toties a d naufeam ingererent; arroganterfacere, qui velucimmemorem ejuscurae Principem admo- admonere toties auderenc , & ejus rei fd* licicudine fe conficerent. Sacis eo demon* ftrare, conacus ipforum de edičto antiquaiv do inopes efle ab ratione , qui ab re um a-! liena argumencum peterenc. Silerenc ica- que deinceps ,ni fibi vellentindignationein Principis accerfere, haberencque certuffl. luis precibus tatum efle fuffiantibus Jefuitis > quorum ho- minum heri natorum cum adverfariis fi- dei congrediendi ratio abillaprifcorumEc- defise Patrum longe abhorreat: illos enim non ferro fed caiamo inocuas ac fine fangui- ue agitaffe iites: hos e converfo nuilum vi- ftoriae genus honeftum ducere, nifi quod fanguineinukoque fudore hoftium fteufiet, His&talibus percalumniam ingeftis ad ex- tremum obteftabantur Arcliiducem, confu* ieret perDEUM faIutiipforum,bono Patrisej tevocaret edičtum: tetlabantur fe interea, dum res penderec, Evangelii iuifunčtioni« bus operam , ut antehac, in Ecclefia datu- tos, Denique&iIludadmonebant, udrei tnilitarlsPraefečbos a dele&ibusfaciendis re- Vocaret, ne rumori, qui vulgatus effet, conciliaret fidem , opinandique fequiora caufam prseberet. Datum 26. Sept. Facile Ferdinandus inteliigebat, coep- tum indiesoperofiusfore, fi paululum mo- L do x6a S&- ?»”•* do dareturmone. JamDeputatos cum Or* dinibus junxifle capica, jam clandeftinos a- gitare conventus: minus jam promptos ad juifa Principis adeffe : voces iudies audaci- us tolii; Principem exarmacum velle: jam ipfos Prceriicantes infano ieftu concurfando, concionando, privalim , publiee nullo non loco bacchari, convitia Cacholicis faccre, omnes infolentias modos exercere. Igitac accelerandum ratus , o&iduum noviifiTO Pradicantibus definitum concraxit , antici- pavitque terminum peremptorium biduo. affixo ance meridiem diei a8- Sept, quod nu- per riiximus, mandato, utieodem die ant® loiis occafum exirent; fimu! ad Deputati fcripfit: mirarifeeoprogreiios, utProvin- ciales in parcem vocarent; & frigidiores effead imperata , & clancularios inire cce- tus, & novum ufurpare nomen : Provinci- a m Confeffionis Auguftanae, & mira ver- borum libertace indulgentiam majorum fu* orum obgerere fibi, nihil memores caufe> qua fuerincad hmc indulgenda adačti, cala- mitate cemporum extortum efle, cujus inde poenitenciam fatis fuperque declaraverint* emendaturiprocul dubio, nifimorte occu- pati. Certum baberenc, his exemplis m* eicari fe adfaciendum potius, quid ipfi ft 3 * Cuerinc animo, quam quid facerepotuerinc? nec Recunquam deferturum officiumboniPrin- cipis in procuranda faluce cunčtorum. Id non Parochi Gra:cenfis, non Jeiuicarum in- ftinčtu facere, led fuoptejudicio, neve ae- tatem exiftimarenc fuain calibus imparem confiliis: meminifle quidem anni, quo pra- textam pofuiflet ; attamen intelligereprobe, tepudiandum efle, quod pravum: fufcepif« fe patrocinium Parochi ; ac nullius injuria, Dominum efle & Advocatum feudorum ; officio cogi, utjurafuotum falva pra:ftec& Integra: tum ubi de fideagaturCacholica, ita prorfus natum efle, ut ejus lalutem etiatn fufofangine redimendam putet. Ipforurn mifereri fortem, quiad faniorafurdi confi- lia, DELIM Judicem provocent. Quodfu- um eflec, adhibiturumDEOpreces,utme- horaderpumlapianc, ne veluczizania infa- Jcem collečba fempiterno crementur igni» Quodautem demeritis meminiflenc in do- mum fu.am, efle, quod reputarent, Auftria- corumPrincipum res pro ipforum & patriai commodogeftas, fi componantur ad bilan- c em , illis longe antcceilere. Quibus e- nimfe, fua,penates, liberos, farniliamad- verfus Turcas & hoftes alios propugnatam deberent? n'equaquam tamen tam inhuma- uos eflemajorum Auftriacorum pofteros, ut Ubores fuorumniagnafide exantlatos nullo L z cen- i6 4 +$£$}:+ cenfeanthabendos loco; ignorare ipfi pof* fene opima proemia, quibus Auftriaci luo- rumoblequia, quantocumftudio mgnerari confuelfent? extuliffe honoribus; prasdiis, reditibus auxifie, Qužc tandem intellige* rent aliquando, poftquam toties occinuif- fene merita lua. Incelligerenc etiam ličen- tiam illam fcelerum nune plus foli co grafTan- cium j de qua quererentur, non ex alio pro- manare fonte, quam ex ipforum novandi ftudio: cui malo non aliunde parabilem ef- fe medicinam, quam e novantium prolcrip- tione: quoshomines cui tandem bono re- tinendos putarenc, quorum minifterium vel iplis audoribus obire profanus quisquerite poflit? fin Sacerdotem mallene, in promp- tueffedeCathoIicis plurimos, qui fatis ip¬ forum defiderio facere queanc, Jam illtid identidem inculcatum de tranquillitate puh¬ lica, miiTum aliquandofacererit, metum po* nerenrfrivolu omnis periculi fecuturi. Di¬ vina pariter& humana /ublidia prtefto fore. Illam etiam curam de milite, qui feribere- cur , abjicerenc ; certi, non ad vexandos Provinciales autDeputatos, led adeompe- fcendam, li quid moliretur, plebem defh' natum efle. Ad excremum confirmat, ^ cunda, quse fuperioribus edidis imperaf- fet, velle firma & rata: Datum Gra:cii 28* Septemb. fubfcriptus; Joannes Harres, Sedosobftrui impatientibus haud po- tuir, Confufi animis, maxime ob impro* vifumadeo tonitru, tamquepra;cipitemim- pcratum Prasdicantium eiceflum , obmur- muracionibus parum verecundis clementia Principis requirebantt quibusille , ut in ta- litempore. lninime cenfuit connivendum: literas reddidit, quibus graviter objurga- tos vetuichacin eaufa deinceps vei hifcere. Dat, jo. Sept. Ita filentium aliquamdiufuit, Principe, quomagis proimperiorem gere- ret, minusque cimoris oftenderet, tanto fe- licius rem exequente. Diiapfis Grtecio Prtedicantibus dimicandum erat viridm cum Nobilium quibusdam, qui id genus homines clanculum obtegebant, his nomi- nacim intentata poena capitis fugam perlua- fit, Deputati vero, quas domi frufta con- lumpferant, Sejam palam effundere non au- debantquerimonias, advicinos Auftriadu- perioris Ordines nonparce deferunt. Grae- cenfis urbis Parochum eundemque Maxi- nailiani & Leopoldi Archiducum Prtecepto- rem peflimorum confiliorum poftulant, hoc aučtore juffos exularePaftores, interdidtum Auguftanae Confeflionis exercitium, doktri¬ nam Evangelij in excremo fitam, hocunum fuperare, ut ipfi una preces ad DEUM pro eommunium facrorum incolumitate junge- L 5 rent. rent, Datum Grtecii 23. O&obris, In e- andem fere fententiam, nifi quod acerbiori- bus in Archiducem querelis, adeosdemfu- perioris Auftrise Status refertam epiftolam dedercdie Novemb. quibusiIlidoIorem fuum ob Evangelii perfecutionem proHxe conteftati, ad conftantiam primuminterad- verfas adeo resj deindehabendam in fe fi- duciam, quidefuturifratribusin loco neu- tiquam elfent, horcantur. Dat. 16 , Nov. Sic annus rp^g. incer illorum freniitus & confternata confilia ac Principis bene coepts conllanter urgentis quotidiana certamins feliciter exiic, Edicium fubinde publica- tum, quo jubebantur Feudorum Sacrorura Domini, ut pro Parochiis& BeneficiisSa- cerdotes Catholieos Epifcopo prsefentarent, idque intra fpatium duum menfium: fin id facerent, Principem pro officio fačhirum. Sacerdotes, Judices, Parochifedulo cura- rent, netempore DiviniMinifterii negotia’ tio exerceretur, librorum hžereticorum Je- člio etiam privaca interdičla eflet, claude- rentur fečhriorum fcholas. Officiis Divi* nis per inftrumenta mufica majeftas concilia* retur. NemoProteftantiumin civiumre- eiperetur numerum , neque ulli cuipiarn concederenturjura civium citra confenfum Parochi. Initni- +$€&$+ 1^7 Imminebat bellum aTurcis. Convo- cantur Ordines triumProvinciarum Styriae, I Carinthiae, Carniolicead undecirnum Janu- ariianni 1599. Hicfibi copiam datatn in- terprecati fečfcarii negotium fuum cudendi, frequentiflimo praeter folitum numero con- fluxerunt: capica cenfebantur qutnquagin- ta fupra centum, videlicet uti partes fuas contra Catholicos multitudine firmarent* Horum urerat idem cnnveniendiconfilium, fic ftudia miririce conjunda, quum inftitu> endus effet congreffus, negabancfe rogatio- nem ullam adtnifluros ad aures, priusquam definiretura Principe, quid agendum fibi, quid expedandum in negotio Religionis e(- fet. Tum querelas & gravamina contule- runt in medium , fpeciatim quefti contra no- viflimum decrecum, quo fanciebatur, ut ftatio bimeitri feuda Eccldialtica Sacerdori- busCatholicis tradereticur. Keprehende- banc vocem Concionacoris aulici Jefuit« : Archiducis animum tam effe a Lutberi facris alienum, ut levius duceret exfcindi venas omnes de corpore, quam Lutberanorum deferre votis, Alia multa prolixiffime que- rebantur, quaefere ad hcEC capica recidebant. NuIIum Archiduci reformandse Religionis Jus eiTepoft indultum Munepontanum, pofl: Juramentumab ipfofačtum ds protegendis L4 Pro- Provincialium privilegiis, Tum demon** ftrabantinceritum eommerciorum per civi- um copioforum divicumque difceflum: odia jmperialium, quat fibi Princeps conflaret, Confilia defperata, ad cjuseperculfi adigererv tur ; addidereminas: fi orando nihil profice- rent, aliacapctirosconfilia, jusjurandumin- ter Principem & Provinciales eflemutuum; alterum exalterius obiervatione conftare, ladione folvi, acque alia hujus generis de tranquillicate puhlica; deturbulentisJefui- tarum confiliis &c. Datum 22. januarii. Ad ea Ferdinandus non vacare fibi in praTens ajebat excutere fingula: quin potius curas ad rem Comitiorum verterent; ve- rum illi detredare , ftudio Catholicorum obfiftere, fic, ut Deputati Jiteras gloriatio- ne plenus ad Auftriacos fupra Anafum mitte- renc, in quibus mulca de concordia Scacuum Confeflionis Auguftanai prsdicabant, fpes* que oftentabanc haud modicas reformatio- nis collendas* Datum die 24, Januarii. Fer¬ dinandus interea ad Ordinum objeda re- /ponfo dato negabat teneri fe indulto Murs* pontano, cujus ipfi legibus minime ftetiflent, raptis paroeciis, Catholicis jure civitatum exclufis, aliisque rebus per vim & armaca manu geftis, atque iilud, fi nefcirent, in* duitumaCAROLO Patre ficlatum, utvellet extingui cum vita. De privilegiis, qux juraffetipfe, fichaberent; juraffeinilla, quse dataolim effent Catholicis, & ea fententia jurafle, qua Principes deceflores, priusquam hoc novitium dogma autnatum aut virum his in terris efiet; abftinerent porro de jure Principis litem mo vere fibi: eodemfe uti ju¬ te, quo Dux Bavaria: in ejiciendis Calvini- (tis & Proteftantibus; quoPalatinus, Saxo, JBrandeburgus in profcribendis Catholicis. Tranquillitarem puhlicam , dequa angeren- tur, hanciplamdemumefle, qusefibirerum politicarum non ignaro inter potiflima mo¬ menta fitnon omittends, quod vellent, fed urgendtereformationis: qute enim tranquil- litatisfpes iter diffidia facrorum? ubi rem- publicam necefle fit inftar navigii perpetuis a gicari feditionum flučtibus; quod abunde proderent baec ipfa tempora, quam ab illis longediverfa, quando has provincias, ani- mis omnium uno Religionis vinculo con- junčtis, pax aurea continebat, cunčtorum ftudiaad defendendam patriam , propulfan- dos hoftesnullo negotio coniungebat. Id a gere reformando : tranquillitatetn puhli¬ cam quter er e, felicitatem cupere omnium t ea m nusquam certius inventuros , atque in v ero Sc fincero DEI cultu: inde enim favo- L j rem 170 rem , cuteJatn Numinis, BenedičHonem) quce lucrorum & commerciorum omnium feliciflimorum inftareflec. Mitterenc igicur fupervacanea lamenta : fibi fixum efle ab hacmentenunquam, quoad Ipiritus & vica fuppeterec, difcedere, necperduellibusulia in partedeferre. Hac repulfa non compofici fed irritacl Comiciales Acatholici novum tentaverunc arietem: quippedie Februariimenfis očtava gravaminum bene multorum volumen ob* tulere, quo & irreverenterin Principem & aipere mulca dicebant; cavillabantur refpon- fa nuper dača; vicio dabant alia; nec nulla ob* gerebant itnporcune, fibinomen Provinci® tribuebant. Reformacionis conlilium aje- banc conceptum efle inftinčtu hoftium cecer* na? veritatis, ac potiflimum Jefuicarum, Ob- trudebanc Archiduci legendam expendenf damque Confeflionem Auguftanam veluc purae veritatis nucleum, olim fummo omni- um Ordinum confenfu inGermania approba* tam Screcepcam, nul!iquemorcalium abeo die moleflam aut noxiam, quin & a Carol o Archiducemutuo dacis vicies centenis nu- morum aureorum millibus confirmatarm Principem poteftate fibi dača abuci ad excru* ciandos animos, infringenda Privilegia? tol* lendas immunitates a tot regnantibus appro- bacas, atque ab ipfomet Archiduce jureju- rando confirmatas , meminiflet fe non abfo- lutum effePrincipem, fed certis finibus cir- cumfcriptum : poteftatis roodum contineri menfura legum Imperii, quse omnibus liber- tatem Religionis permitterent, in quofi ob- ftaret, fciretDEO magis obtemperandum, quam hominibas , in re praecipue, quam tantis pecuniarum penfitationibus redemif- fene. O&odecim annorum fpatio ad non- genta florenorum Rhenenfium millia pen- diffe: tam caro emptam libertatem nune in- gratefibi & perinjuriam eripi 9 quin cSc feu- dis avitis nullo fuo crimine fpoliari: & civi- tatibus animas curandi copiam adimi, Pa- ftoribus eječHs; Sacramentorum ufu veti- to, ereptis dodrinae fincerae libris; & ifta quod quererentur , perdueiles appelJari; turbari rempublicam, patriam oranem in ru- inam impelli. Deniqueminabantur DEUM vindicem, foedifragorum llladislai Regis & Eugtnii Papaj exempl is. Accumulatae prae- terea multee de faeris Paginis petits: ratio- nes. Poftremum obteftantur Archiducem, libertatem a Patre conceflam ac diu reli&am confervare ne gravetur; fic rem fa&urum DEO gratam; confulturum fibi, patriae fa« luči, ac tranquiiiicati omnium; alioqui fa¬ re. ' 17 * _ < €& X* re, utadačti delperatione populi vertantur infurorem, defignentque extrema quxque, eciam Turcis in auxilium ad vocatis. Hune in modum Comitia crahebantur obfirmato ad omnia Principe, & iftis, ni(i decretiabrogationemextunderent, nullum querelis & obteftationibus facientibus fi¬ nem: cum demum rem ad Gsefarem defe- runc Rudolphum ; eum controverfia^ po- ftulantarbirrum, querimontis iisdem contra Ferdinand um inftrudtis onerant ,inter c xte- raftomachantesdedecreto, quo vellet po- pulariumfilioseGymna(iis revocatos inje- fuitarumdilciplinamtradi, idquefieri man* daverit intra fpacium hebdomadum qua- tuor; libros Evangelicos vetuerit legi auc decantari, nedomiquidemfu£: eoqueam- plius, ut ne quisquam exerciciis Evangeli- cisintereflet: civem reciperent, nifi Paro- clio Civitatis approbante, neminem; nec admoverent officio puhlico: inoppidis & civitatibus tribunalium prsefides & infpedto- res conftitutos efleParochos, Datum ao. Aprilis anno If95>. Commotus tandem Ferdinandus eos luculento feripto putavic objurgandos, quod in fummam redadtum tiic fiftimus, '♦2 m Primum iuffic in animsm inducere, quo tandem feniu Principi capienda lic lunama verborum infolentia, temeritasque, quam in Icripcis lemel atque iterum porrečtis de- daraffenc. Deinde quid hoc fitrei, quod lpfi nomen afFečlent, Provinciae Confelfio- nis Auguftance , ac veluc corpus fingulare conllituere geftiant? gravationes fuas ob- tulerintnomineProvinciaj? nifi nelcirent, Provinciam ex Epifcopis,Pradatis, Dominis & Equitibus pracerea civicatibus & oppidis conflari, atquenecEpifcopos aucPraelatos, nec oppidanorum quenquam in iploru lice* ris habere partem ' de optimatibus eciam & nobilibus reftareplurimos in avica fide con- ftantes. Quid igicur auderentipfi uni Co- tniciis moram facere? caulam luam ad om- nesvulgare? curbare Cacholicos a capien- dis inTurcam conliliis ? patriam in dilcri- men apercum conjicere? agerent, caverenc patienrke luadeinceps illudere, nifi remedi- isgravioribus compefci maline, nequeenim moveri fe mukicudine, qud prseter morem Carnioli prafertim&Carinthi conveniffent; incelligere, quo ifta fpečtarenc, quo con- Vendcula clandeftina; quibus etfi fpeciem obtendanthoneftamconcordke & unionis J fetiš came pacere concumaciam & arroganti- »tn, qua rebus uciliter gerendis obicem po- nanc m +*€&& nant, lempus comkiorum failant, Provin- citE fumptusdilapident, MajeftatiPrincipis, Religioni Catholicas derogenc, cum incre, ir.entanefandae fute fečhe: cogi fe demu ri¬ ni foederibus iftiusmodi & neceffitudinibus macurenuncium remittanc, ab injolentibus coeptis abftineant, pro republicain commu- ne confulant: indagare media, queis ipfos ad officium adigat. Ceffarent a maledičtis; fe reformationem fufcepifle nonhoftiumx- ternas vericatis impulfu, fed folo Divini Spi* ritus inftindu; puriffimoque deOderio Re- ligionem majorum ,evulfis zizaniis reftituen* di. Ferre diucius haud pocuiffe blasphe- mas voces & calumnias, quas Prtedicantes ipforum &poedagogi in Ecclefiam, DEUM & Coelites canta licentia efFudiflent; aliaque pacraflent infanda , ob qute fupplicia longe graviora promeritos , exilio cantum puni- tos efle , mirari ipfos clementiam Principis agereque gratias , quam queri convenire. Ipfam illam Confeffionem Auguftanam, quam fibi legendam obtruderenc.fontem el- fe maiorum, quem obftruere velit, velle dodrinamab Orthodoxis Patribus, abuni- verfo Ecclefite Romana: Concilio toties declaratam, qua & ipfe fic fit imbutus, uc ex ipforum dogmatibus, quae fibi porexif- ient, veritatem condifcerenecefie non ha* beac vi s lieac. Coecitatis mifereri eorum > qui poft- liabitatocEpilcoporum, Abbacum, Dodo- i'um aliorumaue Patrum Catholicorum , MyfteriaFidei iutegre profundeque calien- tium, audoricate, Praedicantibusilliteratis adhsereant, neque prodigiis, quae totin ba(i- licis monurnenta veterum loquuntur, evi- gilcnc, Idfenunc agere, uta!iquando can- dem fuo bono reiipifcant,quod confilium et> liper temeritatem abufum poteftatis appel- ient, conlcientiis & privilegiis vim facere dicant; fcire tamen fe probe, quid Fkrdi- nandus Avus diva?memorise, quum ex ip- fo libercas Religionis peteretur, egeric, flempe abnuic diferte, quin & vetuit edido anni iffi.libros Lutherum olentes vendij fcire & Parentis Caroli voluncatem, qua conceffionetn afefadam nequaquam voluic adpofterospertinere; fublaturus ipfe cerco certius, fi per vitam Jicuiffet, idque prop- teripforum exceflusenormes, quos contra pada conceffionisadmiferinc, S čire & vim juramenti, quod dixerit: juraflenonOrdi- ni tancumEqueftri, fedetiam Ecclefiaflico: res fere (le ada , uc vix effet, qui reptigrtas ret. adeo libentes volentesque fe manda* to Principis dedebant , exceptis Kinber- genfibus,qui paulo ca;teris duriores; Scho- pfenbergenfes edam principio reformatio- nis indidte , vala conelatnabant unanimi fententia: fed apud utrosqueres ad extrč* mum pro voto ceffit. Tantum EpifcopuJ horcando , monendo pocuit, ut pauculis demptis cundi cervicem iubmitterent, ha;c adalub medium menfis Julii anni 16 . Oi Soli erant exempd a compullione Nobiles* auibus tamen imperatum , ut Magilirosa- lieni dogmatis milTos faeetenc * exercicio luas Confeffionis abftinerent, neque extra provinciam Sacratnenta iuse Teda; capelfe- rent. CKterura Seccovienfis tantis rei Ca- tholicjEmanubiis onuftus fubmenlis Julii Ib nem reverfus efl: Grsecium , ubi cenfu ini- to deprehenfum , decem Ecclefias Luthe- .vanorum everfas , cum coemireriis feptetn fupra quinquaginta, teliqua in ufum Ca- tholicorum translata, animarum auteifl millia , quan:a redigi nequaquam pote* rane in numerum , ad prifcam fidem aut reduda, auc proxime(nam jurati Ipondo re debueranQreditura ; pauciflimi, quos error irror dementaverat , mutatis laribus a'© reliquorum contagione fubmoci, Reilabas snanus ultima : reformatio urbis Grsecen- lis. Die 27. Julij publicata Principis juffio, uti die portretno menfis ejusdem cives o* mnes & inquilini Grsecenles , Docbores, Procuratores ,Nobi!es & mediaftini(folis Provincialibus excepcis) ad asdem parochi- anam fe fifterent , idque fub mulčta cen- tum aureorum : illic hora fexta matutina principium reformationifore. Mandatum prsererea Coniuli , Judiei & Senatoribus, uti omniurn civium & incolarum nomina teferrent in cabulas, exhiberentque, cum opus eflet , Commiflariis. Datum Gra:- cii 27 julii anno 1600. fublcriptus Wolf- gangus Kaltenhaufer reformationis Secre, tarius deputatus, Die conftituto ventum ad sedem ia- eram. Archidux ip(e cum univerlo aulas corr.itatu fe ftitic. Subfellium extabac in templi fere meditullio ; ad id Commiffaril tjuatuor confedere : adfiftebac Senatus cum tivibus > nemine ulio defiderato, TumE- pifcopus Seccovienfis ambone confcenfo oratione bene longa difleruic, primumde origine dodfcrinse Lutheranse , de vita mo- dbus 8 Ievitate , facrilegio , »poftafiaLa- 19 » theri; de inconftantia imperitiaque P hi- lippi Melanchtonis,de Confeffione Augu- Hana , ejusque apoiogia & libro coneor- dix ; de pugnancibus inter fe fententiis , cura librorum , tum Prtedicancium Luthe* ranorum ; de andquitate , amplicudine, conftancia fidei & Ecclefias Cathoiicae 5 de Sereniflimorum Caroli & Ferdinandi in haereticos & perduelles fubditos patienria & amore ; qnae cum copiofe graviter di* xiffet, concio tantifper decedere jufla eft, dum finguli pro Commiffariorum arbitrio viridm evocentur : quod continuofačturol quaefitum de fingulis nomen, condido, in- ftirutum vita:, & religionis hadenus cul- tae , ac deinceps colendae propofitum : ubi compertum atemporefufceptse per Provin- eiam reformacionis , publicadque Prsdi* cancium exilii refipuiffe permultos , fic ut Catholieorum numerus capitibus duobuS & triginta Sečtarios excederec 5 porroidis denunciatum , ut in veftigio decernerenr t PIerique nihil cunčtati ge/sere morem ; re* Jiquis, ni idem ad diem prteftitutum faee* rent, imperatum , ut quanrocyus pedetn efferrent, qu<*rerencque coe!um fuis ratio- nibus conveniens, Id negotium biduum tenuit, Seccovienfirurfumacfepius e fug* gefiu perorante, Eodem tempore A dam us Ve- €& $+ ' _ r?S Včnediger Do&or , setategravis, intcrfe* &x priacipes per militem ftipatorem edu- elus urbe , relegatus a panda , redituque prohibitus: paulo pofl ipfis Augufti Ka- lendis Eraftnus Kurz cribunalis Provinci« iibrarius , vadirhonium in craftinum obire juffus eft. Očhvo dierhenfis Augufti con- Vocaci denuo cives ad faciendum fidei Ca- tholic« jusjurandum, quod maximo plero= fumque ftudio depenium eft. Suh ejus- clem diei vefperum pro porta Divi Pauli tonftručbo rogo , librorum rnillia facilede- Cem abfumpta funt flammis : qUem prope locum Archidux biduo poft lapidem pri- ti?um in fundameuta ccenobii Capucinorum immifit* Deputati Provinci« frudiis Archidu* cis', ut femper alias , hic etiam obluda- ti die , quo reformatio fiebat, literas ad Seccovienfem dedere, rogatum , uti apud Principem pro Officiaiibns Provinci« flu* diuminterponeret, caufati detrimentagra- via, qu« per iftorum exiiium impenderent t extollebant (inguiorum merita ac tetatenl in obfequio Principis exa£tam: fpeciatim quefti de Adamo Venediger ,Erafmo Kurz j de qu«ftore večtigalium , Secretario ,Lo- gifta , commentarienfi, cjuorum hominu N excef- 194 < 'fr exceffu fcre , ut & ipfi Deputati officiis fungi fuis rite nequirent, & Provincia, cujus illi rationes , magnas , parvasintime perfpečtas haberent, cseteroqui beilis affii* čta , prafenciftirnum adirec periculum; & serarium publicum , rationum tabulis non- dum confefris , eflec innumeris implečten- dum tricis , damnumque faciendum aui atrisaut fidei public« , fačtorurn nominum nemine, prseter ipfos , rite eonfcio. Sua- debant, ut pofitis ob oculos incommo- dis Principem ab incsepto deducat. Da¬ tum Kalendis Augufti , anr.o x6oo. Po- ftridie fupplices ejusdem argumenti ad i* pfum Archiducem attulere. Quibus iiie perpaucis: fententiam Commiflariorum antiquare non poffe j proinde ne facerent hac fuper rs verbum : imperatis oberiien* ces eftent. Quo aecepco Deputati conii- iia curn Ordinibus mifcuere, Hi prolixo denuo fcripto propofitum urgenc. Datum 14. Augufti , id pariter irritum ; quin paulo poft amandatur in exi)iuin Provin¬ ci« SecrecariusEralir t usFilcherus: hic rur- fum Deputati intercedere proteftando, 19. Augufti, quas uti & fuperiores literas Archidux prompto refponlb confixic, ju; bens cura liberos eiTe : non defuturos, qu J munia commode gercrent, Adami Vene* m tiigef ne meminiflent ; horninem ob nefa* tia iiterarum commercia graviffime ple- ttendum , tam molli manu tradari , cle* menda; Principis imputarenc. Sed in- finitus fim , fi hcec aliaque ultro citroque fcripta memorare fingula parem : benemag- num Iiterarum volumen foia caufa Adami Venediger effieiat* Id demum Archidux puiritancibus dedit, utOfficialium nonnul- ligauderent induciisad exordium anni pro* &ime venturi,. Satagerent interea Depu* tatideviris idoneis in eorum locum fub- rogandis t ip(ique Officiaies concionibus Catholicis diligenter adefient. Datum 29» Odobriš 1600, Paulo pofi: Ordines in- duciarum terminum proiatari rogarunc : tum & preces fecere pro legulejis , quo- rumduodecim erant omnes , uno dempto, Luther! difcipulit per horum abicum erat, ut caulte, quarum patrocinium fufcepiflent, remanerenc infeda;. His de rebus Ferdi- Kandus , ut res polcebant , benigne vel Fecus decrevi:; nonnullisexilii terminum ad diem S. Martini, fequentisannidiftulit, de aliisaliter eonflituit , certaminibus his- ce inter Provinciales & Archiducem ad tnenfes aliquotanni i6oi»continuacis, Cos* terurn invidus ille in eo , quod agebat , begotio nihil remifit, N 3 Pa* t$6 _ Pari feiicitate per Carinthiam & Gafr nioliam coeptum procellic , adnitcent# cumprimis Epifcopo Lavanctao Georgio , qui premendse fine mora reformationisau« čtor erac, Sumtna rei rurfus ad Epifcopum Seccovienfem delata, CJoIlegisComiteOr- tenburgio Carinthorum Prcefide, Hartman- no Zingelio , Angelo Coftede , Chrifto- phoro Prankio , & Woifgango Kalten- haufero; qui iceringreffi dietertiaSeptem- bris cum militum trecentorum manu ,per Muraviam Styri3Efupefioris oppidum s quod eandem ob caulam revifere placuit , inde flexere Gmundam oppidum Carintbias pri- mum , adSalisburgenfium fines , nihilhic operae fuit; nihil in villis circumfitis »omni- um animos flexeratDEUS , uthserefimo* cyus abdiearent, ritu fimplici conununio- nis acquiefcerent* Sic ad S. Petram in Renvveg, Abererz Griefl:, OberdorfF.,Haa- nig , Milpach , Aydenberg, ad S. Geor- gium , Frankenberg , Azenberg ,Strangel» SchleifF,ad S. Nicolaum , Purftalberg » Grembsberg , Nering. Hujus poftre;mi lo¬ či populares tanto fervore ftudium fuum teltati funt , ut ipfi praeventis legaoorum naandatis sedem , in qua prasceptores erro- rumnuper declamaverant, ultro diruarent* Die Septembris 'undecimo cračtum tlluffl *• T5>7 agri, quem Dravus arnnis perluit, adiere. £axenburgi erant, quum ad eos perfertur de agreftium vicinorum motu : rumor e- rat ottingentos cenferi. Quibus illi ter* roribus reddidere vicem , utintrepide ne- gotium agerenc , quodque alibi fecerant, & ifthic oppida , vicos omnes adi^erent in verba Principis & Eoclefije Romanje, Lindcium , Stainfeldam , Redlach , Greif* fenburgum , Traburgum , Irfchenam, Millerftorffium , Grosheimium , Oettin- gam , Spicallium , Vellachum , Cremun« zium , Stallum , Falckenfteinium , Saxen> burgum , Poldersdorffium , Molzbiihl , N^eiiFenfteinium , vicum ad S. Petrum , Lifereggium , Pufarnizam , Maur , Kot- Ichachium , ad S. Danielem , Graffendorf- fium , Rattendorffium , Kirchbachium , Troppelach, ad S. Stephanum , S, Andre- am,Ermachorum, adS. Georgium,S. Leo- nardum , S. Magdalenam, Waflerburgum aliaque , nullo quoquam piis conatibus of- ferente moram , nedum imperium detre« ttante- Sarcinatores tamen erant duo , quorum alter, jam fe nonum [acras pagi- nas evolviffe gloriabatur : alter gibbo pa- riter & infolentia tumidus cum ptedagogo Flacci Sečtario , qui per ftatos dies ad populum garriverant , apparitoris officio de finibus edučti funt, N 3 Sufesnde novus terror allatus eftsru- fticorum millia quatuor in armis effe, fo- dus Incer fe psčios , montana , quatinter Treffenu & Miliftadium porriguntur , ex* cubiis obfedifle ; r eformacoi; bus parare vim incer anguftias montium , fulpenfis exedi- to (axis , queis obruerent fubeuntes J vias arborum concsede , iemitarum in moreta arčtafie, fpacio commeandi , niti fingutis, impedico t Sc Viliaco nunciatum , cives res novas moliri: id oppldum eff copiofuffl ad amnem Dravu in dlcione Bambergentis E- pifcopi, ac mirum dičiu l & Clagenfur- reniibus taneum audacise, cantum opum ef¬ fe , ut fexcentos armarent , fimufata q«!* dem re , quam agerent, ccecerum haud ob* fcuro fedicionis conftiio. His de rebus De* putati Carinthiae iegationem ad Comraifr rios adornarunc , ad oppidum Spitaltum > ubi tune agicabant: hos rogače, monere , a propoiito definerent, macerie ne prasberent irritatis defignandi pefora: invifum effe po* pulo juramentmn , quod peterent, inrole- randum exilium , uc&penfionem decim® partis. His iili nequaquam commoti mo* nuere : Principem aeaua petere : quie(ce- rent, obedirent; reformationem nemini gra* vem, prxterquam contumacibus fore. Im terea Princeps admonitus de Clagenfut- *9 f tenfibus pro merito katuit : utrefra- darii ptivilegiis , bonisac fortunis o mnibus exuti elTent : ac tumukus ut temere coeptus erac , fie brevi refcdit , at illi inftitutum profecuti relkjuasProvinciar partescitra motum obiere : MilHtadium •Gnsfam , Weitensfeldam, Gurcam ,Stras- burgum , ZolfeJdam, S. Georgium, S. Pe¬ tnim , Oftervvizium , Frifacurn , Aken- hoffium , Hitcenbergam , Volkelianum , GrifEum , Wolfsbergam, Veldkirchium 4 Himmelbergam ;aliacjue, quceoccurrerant, omnia Sacris Catholicisaudoravere. tem- plum apud Wolfspergam cum coemiterio demoliti funt, TumViilacum aditurimen- fe Odfobri , jam propinquabanc , cum in- tcrpretes ab oppidanis obviam mifibs acci- piunc: negare cives , militi daturos introi- tum, Quibus Epifcopus : parebitis , in- cuit, imperio Principis; is vetuit rem a- gi fine milite : jubebat tamen agere fecu- ios; curaturum , ne quid offenfionisacci- perenc. Illisad hxc invicis , miles urbem per vim fubivit. Initium reformationi da¬ tum inaula Prajtoris Bambergenfis die aj, Odobriš. Seccovienfis verba iecit, caufas adventus , pravitatem htrrefis , aliaque id genus executus , horas fere quatuor ora¬ do tenuit, arredisomnium auribus ; fru- N 4 dus 61 us idem , qui alibi, redierepropemodum in ordinem ; teftati rem alicer , ac eflenc cxperti, compofuifie animis , hanc lenitar tem fi profpexiflent , nemini fuiffe ulli venturum in mentem , ut vim contrapara«! rent. Horun. exemplo coeteri Bambergen- fi vedigales in officio fuere , Tarvifani 3 Malbergetani, Pleibergenfes, Rabelienfes, Arnoldfteinenfes, Progrefli dehincad oppidum S. Viti p* res exitus habuere’:eo Deputati Clagenfur* tenfium accetferant confternati ob ediduffl Principis nupernum , quibus hse leges dit datae funt: exercitio Confefiionis Augvr ftante in perpetuu m abftinerenc ;paftores h» reticos cum ejus farinae ludorum magiftrk ejicerent: arma ponerent i milites , quo» collegifienc , ad oppidum Volkelianum & mandarent: ftipatoribus Commiflariorum probrumne facerent: ipfi Deputati volun-< tates civium reformancibus accommoda* rent. Tum die Nov-embris undecimo Cia* genfurtum fubiere , contra , quam nupe? imperaverant , accepti; cives armati vicos urbis obfidebant: neque ccptera legatoruffl refpondebant votis. Nam Epifcopo vina omnem & elopuentia: per biduum conten* dente nihil profedum eft} obduratis ad o«? mnia, | 4 > 201 mnia , 1'ententia jubente Principe dičtata t uti fpatio bimeftri vei abjurarent hasreiim, vd excederenc finibus, nunquam redituri; tum irnpoficus Parochias Sacerdos Ortho- doxus, cui templi claves cum facrisinftru- mentis in veftigio traditse, Ecclefiam Xe- nodochii, clavibus ademptis , obferatam voluere , quoad ufque aperiri Principi pla» ceret* Quibus actis Grsecium ovantes re- verfi funt, ingenti bonorum omnium ap- plaufu , reputantium res tantas tam brevi fpatio geftas, Quippe vix annum exifle , quo Provincias duas tam amplas, tam late fparfis erroribus obfitas , non obire mo¬ do vicatim , fed etiam purgare funditus , mutatisque tam fubito voluntatibus omni¬ um, velat in novam hominum genus re- formare potuerint; idque fine tutnultu , tam placide contra Ipes opinionesque plu- rimorum , qui furfum deorfum omnia mo¬ tu rn iri , Principem fortunis, ditionibus, vita ipfa periclitaturum crediderant. Sed nempe omnia bene vertit ille , cujus age- batur caufa , DEUS. Coeterum reputant* rnodum , quo res geftae funt, tria potifiT« mum videntur in Principe fuifle ad hoc efficiendum momenta ; primum mensopti- ma , qua non aliud quam falutem fuorum fibj propofitam effe, tam erat omnibus ma* N? si* 202 nifedum, uc nemoambsgeret ; deindeftm ticudo & conftantta , qua concra minas. obteftaciones, preces , arces, machinauo- nes omnes , ac nonnullorum cauta nimi- um confilia periticic invidus; podremo ce- ericas, qua mocus omnes , qui fuboriri > Jnterceffiones PrinCipum , querelas alia- ique, qu2emorari poterant, antevertic. Sic mollillima manu, fine fanguine , fine exer- cicu,quod pauci (peraverant, omnia con- fecic. Costerum his in omnibus animad- verfa DEI manus , qu£erigentium primura animos ira demum flexit, ur plerisque siecefficas ipfa parendi non accideretingra- taj tumulcusnonrmllibiglifcentes unaPrin- cipis juflione vanefcerenc , confpiraniones difluerent: cum finguli feroces eflent,in commune ramen obedientiam prreftarent. Rečte Stobreus Epifcopus ipfam Ferdi- KANDi fortitudiuem inter opera DEI admi- randa repucar. Unum reftabat , ur quod adeo feliciter efFečtum erat, eriam in po* fterum tueretur : in quo quod plurimurn momenti haberec vica Sacerdocum , eo curam vertit, ue Epifcopi diligenter excu- barenr, fiqui Sacerdocum facrilegis eflenc illigaci conjugiis, fi qui concubinas habe- rencauc fcorca : literas dedirad Salisbur* geaiem, Aquilejenfein 3 Gurcenfem , La- j vaa- • e' % 'JO^ vantinum.,, monito-š ur infames pro pote- ftateplečlerent: ne ibi Ecdefiac faciem , non fine ingenti dolore parcim afpexi , partim auditioneab aliis accepi. Parvuli petunt panem , & non eft, qui frangat illis, Erranc tanquani oves fine Paftore ; cives <3c ruftici ad Ec* clefiamCatholicam adjun&i, qaid credere, quid facere debeant , nefciunc ; & dura ignoranc , qua;D£I, qus falucis fuacfunc, jecerno & fanguineis lacrimis deplorando exitio incereunc 5 pro quibusDEI Filius mortnus eft. Ea calamicas vifa.oc audica non pupugitrancum , Ted Sc vulneravircon* fcientiam meam; & quod mihi ipfe filenti* um indixeram, rurnpere compellic: ceftis* que meus in Coelo , & confcius meus in exceifo, quod nullius hominis fuafu, con* filio , indu&ione ; fed fola reiindignitate, Sc toc hominum de falute periclitantiuin multitudine , ac officii mei religione per* motus hanc extremam neceflicatem San« čfcitac«. veftras exponarm Ego quod meam addecebat perfonam , ut qui & Epifcopus fum , licec indignus , Sc Sereniftimi Prin* cipis Ferdinandi hic vicem obeam ,in re- formanda: Rdigionis negocium afiiduein- cubui, illudque pro viribus meis promo* vi , quod pene confedum gaudemus i fed defunt operarii, qui in hanc vineam Do¬ mini ) Vi -a*?-I*' . . ffliiii Sabaoth , in hanc fummi Patrisfamift- as meftem mictantur. Ec quia magis ob- Vium, certum ac falutare remedium non vidi, qaam ut in Carinthi* Provincia So- cietacis JESU CoIIegiurn excitaretur, uc Je- fuitattum per fe concionando, juvenročem »nftruendo , dodrinam Chriftianam traden- do, &aliisfuis muniis $ tum peFeos,quos pie dodeque intormaffent , iftam calamsca- tem avercerenc ; in atnnem ejus Coliegii sdificandi occafionem , oculos mentem- que incendi : quani oportunam valde cum affulfiffe viderem , fi Prspoficura Ebern- dorffenfis huic inftituto applicaretur , Se* reniflimo Principi noftro audor fui , ut eam omnibus modis a Sanditate veftra pe- terecj nec eam e manibus (uis elabi pace- retur, nifi fubdicorurrj fanguinem a (e divi* nitus repofcendum velJec. Fecifle offici- um fuam Serenicacem exiftimo , utqui & fubdirorum fuorum , & Religionis pro¬ pagand* amancdlimus eft. i^uid aurem Euic pio inftituto rnoram afFerac , me latec, vereor tamen , 6c valde vereor , ne aliqui qu*rentes potius , qua fua iunc, quatn qus JESU Chrifti , non facis candide Sandica- tem veftram de miTerrimo iilo ftatu Pro¬ vinci* & CoJlegii neceftjcate infbrment, Cujus rei metu? & propri*confcientišin-; ftin- 500 P- ftindus, me renitencem impulerunt , «! qui in privacis caufis fileo » in puhlica ne* cefficate tacendum non nifi cum crimine putarem. Humillime rogo. Sanditas ve* ftra , ut verus Paftor Dominici gregis ifta$ oviculas Carinchiacas commendatas habe* a c , meumque hoc icriptum boni confu* lat, ac diuulftme Ecciefiae DEI incoiumiš praefic, L&vanto Mersfe Decembri Annl 1600. Hulc epiftolse lubjicio duas aliasejaš* dem audoris , quarum utraque & prop* ter eiegancism & obexadiorem argumen¬ ti, quod defcribimus , cognicionetn ledu digniflima eft ; quum enim res belii coni Turcis pejus haberent, ob jaduram Cani* fe, quee anno 1600. fada eft ; deinde ob infauftam ejusdem loči obfidionem , qu# fufcepta fuic anno fequenti,calamitas pub* lica novacoribus anfam dedič erigendi ca* pita, occinendique vetus illud fuum :affe* dare imperium in confciencias hominum perinde efle , ac coeli arcem invadere , aC plerumque trabere jaduram poteftatister- tenae. Sic illi funeftos belli cafus in re* formationem religionis conferebant , qu® paffim obtredando fopitam nuper hotni* pum licentiam esdraverunt, ut pofterio* ra % m p io ~. * rapcnefiaentdeteriora prioribus , omnia ' priorem faciem inducre viderentur ; nam 1 in convendculis inter fe agitandis mulci efle , deliberationes de revocandis Prcedi- cantibus habere , contumaciam & lčdki- onem fpirare , probris , convitiis omni« que infolendas genere in Catholicos ud ; ne in Principem quidem temperare : hu- ]us uc in re!iquis lapientiam agnofcebar.c, unam pietatis & ftudii Cacholici esorbi- tantiam veluc hominis inter aras & victas educad , & ex his pocius, quam reipub- licce procuranda; racione ; denique totum fe e matris & Clericorum ac prsecipue je- fuitarum fuggeftionibus conformands ac- cufabant& criminabantur ; & jam per Ger- rnaniam omnem farna reformationis vulga- taj multi ubique gentium fermones, alio- rum id extollentium ad Coelum, aliorum cavillantium : ac polidcorum pleriquepro- videntiam Archiducis deliderabant: reno adeo periculofam tali tempore , line prced- diis cccptafle. Jarn faftio Novatorum cia- moribus , queflibus impiere coelum , de~ vovereF erdinandi «5c Jefuitarum nomen: eorum fremitus & iras nonepiftolce modo lameritantium eprovinciismifia:,fed & :r>i- ferabilis exulum fpccies , qul Gerrnaniam pererrabant, incendic, Igitur undiqueli¬ terat +3{ teras dehortatoris, fupplices, minabuiniSi objurgacoriie aliasque id genus ad Archn ducem perferebantur, quirerum seftuspef annos aliquoc cenuic : quum interea fufcč- pta Carniolias reformacio anno 1601. pari felicicate proceflit: quam nos uberius de- fcribere , quod ea Provincia Salisburgen- fium jure non continetur , fuperfedemus. Per id tempus in Styria quoque & Carin- thia inter mulcorum inuriies fremicus re 5 Cacholica pulcherrime reflorefcebac, indi- esque čorroborabatur : quum eflent etiam eNobilitate nonnulli , qui lumen veritatis oblatum agnofcerent , errores palam re- cantarent, manabarque exempli vis adple- bem,utjam peftilens illa verecundia Ca- tholici nominis , quse muicos eacenus ab- fterruerat , exolefceretpenitus» aclupicurfl agnis amica demum locietace coalefcerent« Proditum eft anno 160$. m hisce Provin- ciisper folemnes Pafcha: ferias numeruni ad facras epulas polt expiatas confeflione no- xasaccedentium ultra quadraginta mille i quodtum portento fimile videbatur, accre- ville. Sed hte veluti primitias fručtuuoi £■ rant, quibus uberior indies relponditmei- lis, fic, utdeinceps non centeni aucmille« J fed myriades cenferi poflent. Interhaecta' mennon dtfueredeProvincialium Grdine* qui <€& & > ^9 qui Torte rati refedifle per tempus in Prin¬ cipe primum iilum reformationis aftum, in fpem veniebanteblandiendi exejusclemcn* tialiberi , quod etiam Nobiiibus veticum erac, exercidi veniam, quin & edi&a fupe- riora&profcriptiones aboleri pecebanc. E* am in rem etiam aConfiliis nonnulioscon- ciliaveranc, quorum fentencia erac, non extremo rigore cum Sečtariisagendumef- fei alioqui fore , uti coliečiis vafis Nobi- Htas podor e Provinciis demigret, Princi- pem in his rerum neceflitadbus deftituat s quafique nervum luccidat. Agitata res nonfegnicer; itum in fentenuas ukro ci- troque: quum FerdiNanous incer alios Sc Stobaeum Epiicopum in confilium adhibuits is hunc in modum difleruit, Magna eft tua in DELIM DEIque reli* gionem pietas, Sereniffime Archidux !ma- gnus inpiecateprogreflus : paueis annisim* peras : exiit očtavus , coepit nonus : pau- cioribus vindicandte religioni ftudes: vix fuccefut tertio quartus $ Sejam tuis aufpi- ciis refpirant, qui pene perierant, Catho- lici; vix fpiranc, qui iilis dominabantur s Hjeretici, adeoque de iftis illitriumphanc. Quae cum fic maxima nominis rui gioria , turn eamvehementeradauget,quodin hoc O lan« 110 fančto Reformationis negotio, quaefacis , fponte natura facis , nullius indiges com- monitionis aut confilii. O heruetn nulti pietate fecundum ! confilia tamen aliorum prudenter exquirere foles , ut eo firmior ftet fententia , quo plurimorum approbaca fuerit judicio : ouemadmodum nunc,quid ego ad Provinciaiium Novatorum poftu- lata de permittendo Lutheri dogmate de- que relcindendis concrariis Edictis agen- dum, quidque refpondendum exiftimem . datis ad me Siteris benigne rogaš. Ego ve¬ ro tametG fatis intelligo , non opus effe ia hocmeo confilio , quod qu® DEI, qu®- que Religionis funt; jam pridem tenes o* rnnia , tamen ne fapientiffimo tuo judicio videar facere prasjudicium , ad interrogata duobus duntaxat vefbis refpondeo, quam- quam mentis potius me® , quam confilii mei fignificatio ih®c eft ; Imitare te me tip* Jhm> Sed dabis mihi veniam, fi h®c ipla verba paulo fufius explicavero. Primum igitur velim in metnoriaime- digas, ab initio tui regiminis caufam vin- dicand® Religionis noftr® ,quam ferioco- gitaveris , quam animofe fufceperis , & I quam conftanter hucufque egeris. llcau- tem fic faceres, non te impulic cafus, nofl teme- £+ aii lemeritas> led DEUS , fed pop ul us , fed munus tuum, Provide & prudenter fatla lune omnia. Memineras enitn , velle DE« UM ab hommibus cognofci , coli, cele- brari, Nititur his ipfius gloria. Noveras populum fidei tuce commiffum lalutem po« icere;idcirco Verbum caro fačtum eft.Sci« ebas denique munus tuum utriusque pro- curationem exigere; DEIenim minifteres % idcirco enim DEUS in hoc mundo fuos ha- bet Vicarios, Csefares ,Reges , Principes, Ut divina ipfius placica exeCutioni mandenc, Ac horum nihil rečte fieri poteft fine fide Catholica , fine qua nemo placuit unquafn, fine fide(inq uit Apoftolus) impoflibile eft placere DEO. Porro fides falva non eft inter haerefes , non magis inquam , quana tadii folis inter nebulas , aut navis incet tnaris procellas , aut femen inter fpinas. Quare ut DEO ,ut populo , ut tnunerituo foceres fatis, merico nihil habuifti prius* quam ucprocul hinc peflas nova Religio- nis profeminatores , & in priftinum ftatum reponeresfidem Catholicam. Tantisver© fem tantarn aggreflus es animis , ut Te nec Jadicata Lutheri dogmata , nec gravidlma Eurcarum belia , nec adverfa plurimorum c on(iiia , nec giifcens Novatorum rebellio lemovere potuerint quin ubulffmanunj O? 2S2 +5 498'’ admoveres , & Sečlariis bellum indicem, fsjpe tepius proteftando ; nifi penicius eli- minaca pravitate Lutherana , & reftituta ReJigione Catholica vitam omnem tibifo* re moleftam , dixiftj , caspifti j perfice t Imitare temetipfum , nec unquam occafions quacunque acoeptis defifte veftigiis. iEquum enim , imo vero neceflariuffl eft eum perficere , qui coeperic, quippefe JPrincipem operiš perficiundi bonis omni¬ bus profeflbs fir. Alioquin tolerabiliusefi fec, non aggreflum tfle, quam abeo quod laudabiiiter aggreffuses ,deficeret fiquidem nihilDEO tam eft odio,quatn ab opere bono ccffatio. Audi conantem: qui mktitmanu fuam ad aratrum , & refpicit retro , non eft aptus Regno Ccelorujn, Audi fuiminan* tem : Maledičtus omniš homo , qui facit opus DEI negligeruer. Vis Scpuniencem? Uxor Loth in Statuam Salis convertitur, quia retro refpexerat. Reges quoqueJud:£' orum gravirer reprehenduntur , quod ex* celfa non abftulerinc , nempe Confiiium m reformandsc Religionis opere non abfolm rine. DEUS , cujus perfe&a funt opera ni* hil amac nifi perfetftum, Hicjubet fe dili* gi ex totocorde. quo boni operiš confu- matio defignacur , qui inquitperfeverave- rit usque in finem , hic falvus erit; fi eis , ut vuigo dicunt, coronac opus. T&* v ij[ 3 Ergo eonfirma Te ipfum , & ad con* ficiendum initse Reformationis opus , men- tem animumque porrige , ne forte dede- cus admittatur , quod utique admittere- tur, fi minus viderere conftans in defen- denda fide Carholica , quamfunc Adverfa- riiin tuenda fuanovitate. Qui cumnonig- norent, quod adverfusEcclefiam DEI mo- liuntur, nec jure, nec ratione niti ; ramen qui»emeleam peri'equi coeperunc, perfecu- tionem pertinacicer profequi, quam dere- linquereglorioiius arbicrantur : in quo pro- pofao nunquam (efe delerunc, fed funt iem- per fui fimiies , quantumvis adverfa perpe- tienda eilent. Acquehi quidem hoc agunt, uc fuaz ferviant libidini, & dilatenc fachanae regnum , cujus prsecipua eft bafis ha:rdis. Tu vero pradiaris praelia Domini , & quse- tis, non quas funt tua, fed qua?JESUChrifti, ob(equens mandato DEI. Quam igitur in ex(čindendis alicnis dočtrinis , & propug- nandis Catholicis conftans eiTe, quamni- tol a Te ipfo diflidere debeas, animadver- tis. Unus igirur idemque efto m hoc lan- &o fidei certamine, pro penatibus, aris , focis, Ecclefia DEI, Regno DEI. Imttu- te ipfum. Etquidnam Teab infticuto removeat? O 3 an 3*4 •$£&>' an tumultuantium clamores ? an minsePan pugnaePaerem noh homines feriunt. Efto tamen ; prselia finc&pugns ;tantumabeft, lit proptereametuere, ut etiam aniinari de- beas in profliganda: hasrefis propolico, quia nulla fine adverfario corona vidoris. Sed & Augufti animi atque virtutiseft , rebus »dverfis crefcere , non rainui. Virtus, aic Apoftolus , in infirmicace perficitur; Unde monet: noli vinci in malo, fed vince in bo- no malum. In confiliis Jjoneftis , utilibus. neceflariis , DEO gratis difficultates Sc pe¬ ti cula Principi viro debentefievirtutiscal- caria, non impedimenta, fomes Sc pabuiu, non peftis& venenum. Virtus enimadar- dua tendit, fublimia petič, adverfariis gau- dec.alitur, augetur , hoc eft in infirmi- tate perficitur. lic flumina, quo ea magis fiftere conaris , eo vebementius objeda perrumpuntobftacula, utcurfum fijum pro- fequantur : Sic Tu ne cede malorurn in* curfibus,fed contra animofiorito. Fac, quod in fimiii plane caufa fecifie ferturDivusquon- dam Conftantinus , qui pro magno anirtrt fui robore, Magninomenaccepit : hiccutn ccc , pifietaliquando fufilium Deorum ftatu- as, &commentitiaHxreticorum dogmata, falfasque dočbrinas , quas tune in vinea Do¬ mini Temin averacinimicus bomo , convel* Jere, m leve , multa fane graviaquereperic, quaab Echnicis , quaab Haereticis obftacula,novos & horrences mocus, non ferente diabolo e- velli zizaaia & falfa labefačtari dogmata. Quid hicheros agic?angitur fuis periculis? metuit exicus tecros? perdic animos ? pacilci- tur cum adverfariis ? retračfat decretaFmini- me gentium, Sed febonitatecaufo fuftencat, •voluntate DEi folatur, & in curfu honeftiflT- morum Conliliorum confirmat; fic in pro¬ paganda fide Carholica conftantior , infup- primenda falfa Religione fortior ; fpiritus fumic quocidie majores * & tandem de fuis Jtoftibus triumphat. Eodem modo fis animatus & Tu , quO tibi plus obicis ponere conantu r Novaro- res noflri, eo magis mentem exfu cita ad pi- v m tuum inftitutum profequendfum , nihi! de profpero i rerum exitu folicitus , nihil ob adverlas eorum machinationesanxius» DElIS , qui tePrincipem , iftos fecit fub- ditos, & in fubditos ribi dedit imperium, Viresetiam dabit debellandi rebelles. An putas, ope fua deftituet, quem vicariapote- ftate donavic ? non enim eft poteftas nifi a t)EO, per quem Reges regnant. Ergo qui poreftati refiftit, DFO refiftic. ContraDE- umautem quis confiftac? propterea vz O 4 Gen- st* +$ čcmagao in ipfo foro accenfoigne,ineum pilam conjiciunt, Tališ eratveterumChri* ftianorum zelus , tališ pro catholica Fide adverlus illius hoftes concendo* Atquehoc , ni fallor, eftillud, quod Dominus ipfe monec, illisverbis; Si ocu- lus tuus fcandalizac te , erue eum,& pro- jice abs te; fi pes tuus fcandalizatte.abicin- de eum , Scprojice abs tejtnelius eft enim, ut vel cecus , velclaudusincresinRegnurn Coelorum , quam ut duos oculos , veldu- os Os pedeshabens, mitraris in gehennam. Ac* qui nullutu ufquam majus , quam a Nova-* toribns fcandalum, Juhemur igicur a c*cu fidelium exrerminare ab OrthodoxaReli* gione diffentientes ; & ultro migrare vo- lentesnon dimictemus ?eriam cenebimus ? vel aureum illis fternamus pontem , uc ab- eanc. Graculandum eft (inquit Cyprianus ) cum tales de Ecclefia feparancur ; ne co- lumbas, ne oves Chrifti foeva fua & vene* nata concagione praedentur. Cohserere & conjungi non poteft amaritudo cum dul- cedine , caligo cum lumine , nubila cum ferenitate , pugna cum pace, cum foecun- diiacefteriliCas, cum foncibus fičcitas, cum tranquillicacetempeftas (addo ego)cum per» fidia fides. Linde Apoftolus aic: abfcindan« tur, qui vos concurbanc. Nec eft , quod vereamur, propteril- lorum difceflum vacuas reličtum iri Pro« VinciaSi, Non enim itapauci fumus exNo- bilitate Cacliolici , uc retormidemus va- ftitatem. Ecfi paucioreseffemus * pocens eft DEtIsex lapidibus excicarcNobiies, Sed non eft opus iftis miraculis ; nunquam de- erunt, qui migrantibus non fuccedant ; mo¬ do non definC, qui migrent, Migrent i- gitur, fi refipilcere & in fide Catholica no* P bis* •n® ■** feiscumconfentirenolunc adverfani, utpa* teac locus Catholicisfuccederevolentibus, &cuae ProvincicE ab eorundem contagione fine libene. Ver um egone čredam migra- turos ? qui ? quare ? quorfum ? qui ciomi de- guntin deliciis , audi liberis, & divitiis , fuis moveanc fedibus ? patriam vetere Re* ligione florentem deferant, acque in alias terras demigrenc ? ob infaufta Lutheri de- liria ? denique colla fervitutis expertia , jugo fubdanc prorfus incognito? placeanc, quibus placent, aniles hae fabulae,fraudis, & doli plena:: fpes me tenec non dubia,mo¬ do nihil a fententia defie&as , aliquando fo- re, quod in esteris tuis fubditis ob hsere- fim migrarejuflis accidic, tandem nimirura ut in Catholicam confentire Religionem , quam propter Lucheranam opinionem pa* triis iaribus carere maline , fi non omnes, falcem major eorum numerus. Uc aucena fixus & ftabilis in fententia perfeveres , cutn elia muka, tum res ipfa poftulat, Sienirn nune vel digitum unum prastenfie Religio- ni cefleris , nunquam ce , nunquam princi* patus tuos afalfis dogmatibus excricaveris: femper enim migrationem obtendent ,quo rei Catholicse vulnus nullum infligi poffet perniciofius. Surdis igitur auribus obje¬ da transmitte. Mul- 177 Muko vero minus eos audi , qui tib$ perfualum cupiunt,efte adtempus difllmu- landum cum Novatoribus. Etfi enimlice- ac fimulare nonnunquam in rebus huma- nis, in divinis profedo non licec, utqua2 a Divina non humana voluncate pendent, HincReges Ifrael peflimefemper audierunt, quod populo libertatem in excelfisadolen- di gratificati funt, Heli Sacerdos morte fubicanea perempcus eft ob diflimulatam fi- iiorum impietacem, Non eft falus perverfe dočbrinse diflimulatoribus; quia falfa dog- mata,quae ore neganc, diflimulatione pro- bant, ideoque meritam cum Novacoribus porcionem referunt, Quid ? non diflimu« iamus homicidia , non furta, nonpeftem? & diffimulabimus hasrefimFharefim inquam, quteanimas quoques non corpora tantum ducit ingeliennam, Ablk,hocteobftringas crimine, uc in limine vi&orise cum ad- verfariis colludere , adeoque harefim fo- vere puteris. Non enim poceft haberi fin- cere Catholicus , qui diffimulator eft hae- refis. Non eftigiturhonefta, non ličita diP fimulatio, Quidquid enim five par um ,five multum contra fidem Catholicam permi- ferisj approbafle »ftatuifte, juflifle videbe- *is, permiflionem & conniventiam omni¬ bus pro confenfu proque mandaio inter* pretancibus. Pa Ex Ex his omnibus quae hačtenus a mt 'commemorata funt', fatis iiquec , quid ad poftulata Novatorum , ageie, quidque re» fpondere aebeas, Cum enim iiSi fummis hoc ftudiis agant, ut fidem Chriftianatn de- ftruant, dočtrhiam Lucheranam flabiliant; Tu viciflim nervos omaes intende , ildens uc adftruas ■, Luther um deftruas , & cuh Cum DEI verurn, falvum , lafpitem nobis praftes, Atque hoc quidem in opere, noft cafu fed confilio , ac confilio potius Divi¬ no , quam humano , jamquartutn defu- das antium, Neque pcenicendos tituli flo- res , (ed confumat.£ virtutisopusomnesde- fiderant, dudumqu:e optatum tampraeclart facinoris exitum expectajjc. Nequeprocui iiinc abes ; fiquidem jam fuper Lutherum velutfuper afpidem & bafilifcum ambulas; jam gulam illius pede premis, Hanc u vircute conftantiae paulo fortius adftrinxe- ris , plane fregeris , nosque magno metu liberaveris. Hoc tu igicur age , fac , cura diligencer , neperdas, quae operatus es } fed mercedem plenam accipias , nosque e- ventu iftiusexpečhtionis jam diufufpenfos tandem aliquando exhilares* Jmiture te ipfum. Ut autem conforme fic adtiomi tuae refponfum: Dic , Te , quo minus eisuium noyi dogmatis permitcas, Sc Edičta contra No- 4*f yJ- ' 5 . 7 .% Novator-es evulgata refcindas , E.eligione f i uhiberi, a qua tibi noa liceat ttansver-* fumungnem diicedere. Jube , uc tibimcK lefti efte definant in iis rebus , qus in tua poteftate non func : quin depofito o» mnis novitatis*ftudio , dičtopotiusaudien» les line tuo , qui DEI perfonam fuftines , nec aiiud , quain lalutem illorum qua;ris 4 &C Ecclefias , de qua Dominus aic:QniEc- elefiam non auriierit ^ fit tibi tanquam £- thiiieus , Sc Publicanus ; ut ficut eftunus Dominus , una Fides , imum Bapcifma , li¬ ji us DElIs & Pater oranium , ita & nos vivamus in unitate Spiritus „ in vineulo paeis. Nos interim in excubiis orabirnus ad DEum, ut tibi mittatauxilium de San- $o , Sc de Sion .tueatur te , uc tribuat ti’ bi fecundum cor tuum , Scomneconfilium tuum confirrnec: Domine falvum fac R.e- gem,&exaudi nos in die, qua invocaverš- mus te. Vale Sereniffime Archidux , ite« rum vale, Sc criumpha, 51. Julii Anno H*c non fidelius ab Epifcopo fugge- fla , quam impleta fortius ab Archiduce ; nifi quod tenax malum in quibusdam No- bilium adhuc hsrebac , quorum nonnulli quum adfubfellia federent provinci^ ,non P 3 omnino *3® j:+ omnino fpem o m nem fečtarii rerum fuarum in temporereftituendarum abjeceranc, gli- fcebant edam inter prtvatos , populares« que Icintillas veteres, errabanc occulti per vicos miniftelli j res curam injeceratCa- tholicis paftoribus , quorum vocem denuo Lavandnus Epifcopus apud Archiducem pradvit ardend pro more fuo epiftola de refecandis funditus reliquiis , quam hic reddimusa Quod felix fortunatumque fit Sereni- tad veftrse, ejusque in Eevum Temini ! agl- turhodie dies anniverfaria exa£Honis Prx* dicandum ab urhe Grscio, Tede didonum tuarum primaria , peračte anno falucis Tu- pra millefimum Sc quingentefimum nona- gefimo očhvo , ipfo Divi Michaelis profe- fto, ChriftiEccIefise adverfus infeftas htere- ticorum phalangespropugnacoris acerrimi. Fe!ixdies, quaj vindicatae hisce tuis in di- tionibus Religionis noftrse , a quadragena- rio Novatorum dominacu dedič iniciutn l tjuam, cnm otnnes canci beneficii parcici- pes, ut opinor , Iseto , gratoque colunc a* nimo, turo ego lic colo; uc quam in tem- plo, tam in Kdibus meis omnia perfonent vocibus, organis , tubis, fiftulis. Ago ni- mirum hac tatica celebritate iupremo Numi- '3 r ni gratias , quoiuam bonus , quoniam in feculum miiericordia ejus, Nec minus tuas, oHeros fortiffune ! cujus virtute* & pietate donum hoc infig- ne nobis obtigit, deprajdico laudes : nec iiias vulgares , fed pra?claris tuis facinori- bus dignas, qua!es olim deimpio Holofer- neproftrato decancarunc Presbyteri vičtri- ci faemina: juditha : Tu gloriaHierufalem, tu tetina Ifrael , tu honorificentia populi noltri; quia fecifti viriliter, & conforta- tum eftcortuum, eo quod caflitacem ama- veris, Sc poft primum virum akerum nefci- eris; aChrifto fcilicet, ejusqueEcclefla non di&efferis; nec primam fidein irritamfece- ris: ideo &manus Domini conforcavit te, erfsque benedičius in a:ternum. Nec ego foius id perago ; verum audirpopulus o- mnisexc3amat: fiat, fiat! itafaxint (uperi! quodego pronusinterram oro, utnonde- i' iaclaus cuaab ore hominum. Sed Sereniflime Archidux, fas mihifit quako, meo quodam more , & fingulari quadam in te pietate liberius adhucdicere, qua fentio, Conceptum namque fermonem continere nimium elTec difficile. Cum o- »iniafaciam , tamen nihil mefacere puto, P 4 dum dam video haereticos adhuc inter nos ver« fari, hEerefim propagari , & dominari, Ion- gemaxima Catholicae pietatis jadtura. Ad« miranda cerce , fed vera profero j Ecce e* nim communis negotiatio & confuetudo tan. arfta , quam efie folet, ac poteft inter domefticos fidei j ad connubiorum ufque & paternitatum, & frarernirarum foedera, Habicamus , ut verbo dicam, ficutfratres in unum , cum camen incerim ab illis mi* nime fraterno tračtemur amore , fed per- petno ilii nobis , & Religioni noftras ftru- ant infidias , quibus fidem noftram oppri- mant , fuam dilatenr. Siquidem nemo efl: fere Nobilium, qui non domi fua: vel Prše- dicantem ementito habitu , ne cognofca* tur , vel ipfemet Prredicantis viees fupple« at, Ra:refimque familise fu* , poftillarum haereticarutn lečtione inftillet. Neqneidv* ti tanium , fed etiam feeminse faciunt, Fovent ad haec in vicinis Auftria? & Hungarise finibus peculiares fuos verbi % quos voeant, minifhos. Adhos turmatim fsepiflime & quidem longo nimis agmine* Baptifmi, Syriaxis , Matrimonii, & verbi audiendi caufa confluunt. Ab hisquoties cauteriata fua agitur confcientia, confilium, ab his remediurn <5c divin or um myfterio* 'rum + 3 f €§■- & 233 rum gratiam expetunt. Quid, qusefo,hoc eft, fi non eft publicum hserefis exercici- um ? quod tamen plurimis olim decretis ferio illis interdi&um memini. Verum hxc illi, eo facilius , quo majori aučto- ricate pollent; ut , qui dominatum inter Cacholicos obtinent, Unde nihil penfi habent, fed fuis viribus metiuntur omnia* Ecce enim ufque nune in fingulis Provin« ciis , & rei militaris &jufticiseadminiftran« das praefunt; jusque dicunc non folum po- puio , verum etiam Clero. Quodqueab- furdiflimum Religionis noftrse dedecus eft , ab ipforum pendent cenfuraipfi quoqueSa- crorum Antiftites , ad quos ditlum eft i Voseftis falterra;, ita.utjam non condi- antEpifcopi eseteros more falis , fed con- diantur ab aliis , & quidem ab hasreticis,.. Quid multa ? eoadhuc funt loco hat' tetici, unde facile poflent, fi vellent, Ca> tholicos , extinguere j ac velle, res eorum geftas fatis teftantur ; rantum Q ut nupsr quispiam exeisdixit,& fcripfit )reibene gerendsedefideratur occafio, Quare,quan* tum poffum ex rebus praefendbus augura- ri, vse nobis ! fi te Principem noftrnmca- fus aliquis humanus(omen o DEus averte!) iubduceret. Ulico nos rurfus Praedicantium P f mul- m +* t* multitudine circumvailari , rurfus in ve- teri piftrino circumagi , clicellas portare, &jugum cum fečtariis ducere confpiceres* Quis enim hoc rerum ftatu infolenciam ii- lorum cohiberec ? Nolo plura- Animadver- tis enim Archidux prudentillime, quocum hominum genere noftra fic converfatio , cum iis videlicec , quorum majores in his Provinciis primi a Chrifto ad Idoium Eis« lebienfe defecerunt , familiasquetotasipfi- ns mox fcabie ita contaminarunc , ut abea in praftentem ufque diem toc tantisque cu- ris ac laboribus tuis nonpotuerint penicus expurgari. Similes funt omnino parenti- bus filii, qui nihil aliud animo verfant , quam uc labem eandem renovent, & opus Reibrmationis tuae in fumum convercanc, tibique denuo opus facefianc. Id vero monftro fimileeft, fovere ecs , ex quo* rum malignis operibus & ex inica adver- Tum te cum Auftriis & Hungaris confpira- cione cragicum nuper tu ipfe expertus es documencum, Quajme res in omni mea laetitia gra- viter turbat, deque incolumitate noftra & fideinoftrse admodumfolicicum facic. Me- tuo enim, ne aliquando nobis , nifi com- pdcancur, contingat, quod de pennis a- quilinis quilmi$ eft proditum ; quarum ca vis fit» «t cceterarum avium plumas, fi commifce- antur , decerant, ac quodammodo devo- rent; illudque de nobis olim dicatur , quod fcripcum eft de Hebrseis j non difper- dideruncgentes, quas dixit Dominus illis; & commixti funt inter gentes , didicerunt opera eorum , &fervierunt(cu!ptilibuseo- rum, & fadturn eft llKs in fcandalum. Sed tua pietateac vigilantiaPrincipum Religio- fiflime , fore confidimus ut hsec brevi tol- lancur fcandala, tollantur & pericula ;nos- que populus tuus & oves pafcuse tus alu pis iftis vefpertinis deinceps vivamus im- munes, & exultemus fecuri. Hic čftille fru&us a te tuisque exan- tlatislaboribus & indefeflo ftudio promif- fus&expedtatus, cujus jam non adumbra- tamimaginem , fedluculentam,exprefiam- que formam , non nobis folum fedtoti pe¬ ne mundo exhibuifti, cum tanquamagrum melioribus ferendis fegetibus deftinatum , lolio , zizaniisve , fic Rempubiicam tuam labe hseretica vitiisque malefanEe do&rina: repurgare, corruptores ejicere , plurimas Divini nominis contumclias , & blasphe- mias pro virili jureque cuo prohibere cas- pifti, certo fcicns , pro hoc tuo ftudioti« 4 ? bi divinitus immortale praemium efl*e pi?o«. pofitum, cum tam gloriofl conatus dux&; magifter Chriilus proIixe polliceatur illis. rsrum omnium fcliciffimos fucceftus , qui Religionis n ego ti um fibi cordi fumunt ,<5c ex corde ad finem ufque promovent. Fi- nis inquam defideratur 4 ut coronadetur* Refpice igicur Ferdinande Archidux,. munu.s ribi aflignatum a DEO ( hujus enim minifter & eft & dicicur bonus quivisPrin- ceps) calentumque tam iiberaliter tibiim« percitum fcmper ob oculos habet ut, quod. de Sparta olim proverbium ja&acum eft , quas reformare cospifti Provincias tuas, e-, as reformatas , atque Catholicas aliquan- do nobis exhibeas: paflim repuliulantes hae- reticorum re!iquias, ne revivilcereamplF us queant , ad finem refeces. Sufcepifti femel hserefis extirpandse negotium jhsere- fimextirpes, finemque cum principio con^ jungas, oportet. Audi, quaefo , non mi¬ nus piurn quam magnanimumillum Macha- boeorum DucemMatathiam mortijam vici- num , fic fiiios fuos alloquentem. Eftoteo filii! semulatores legis , & date animas ve- ftraspro teftamento Patrum veftrerum > & memcntote operum Patrum , qucc feceruns in generationibus , & accipietis gloriam mag- fnagnam & nomen aeternum. Imicare & tu majores tuos , qui de beneficio Religio- nis Cacholicas in hac dignicace confticue- i*unt ; nec aliud a cepecunc , quam utpro tuendahac dignicace cua eandem Religio- nem defendas , &quidqtiid ei adverfacur, eveilas & deftruas ; hujus rei caufa fledo genua mea adPacrem Domini noftriJESU Chrifti,* quem Sc fuppiex oro , ucnos voti compoces , ceque egregiis fačlis femper fa- ciat illuftriorem. Vale Sereniifime Archi- dux Religioni ,nobis , Scpacrise diucifli- me. Lavanco in prolefto Divi Mi- chaelis Archangeli, Anno 1615, 1