UVOD: »Z JEZIKOM V ŠOLSKO POLJE« Valerija Vendramin Pedagoški inštitut, Ljubljana V začetku oktobra 2005 je na Pedagoškem inštitutu potekal simpozij pod naslovom »Vloga in pomen jezika v vzgoji in izobraževanju«. Na njem so sodelovali številni strokovnjaki in strokovnjakinje, ki so poskušali pokriti kar najširši razpon tematike, opisane z naslovom simpozija, npr. analizo pedagoškega diskurza, komunikacijo, jezikovno rabo, konceptualizacije pismenosti itn. vse do pouka latinščine v osnovni šoli, če omenimo le ne- katere vidike. Vse prispevke s simpozija smo predstavili tudi v eni od prej- šnjih številk Šolskega polja. 1 S to tematiko smo se na Pedagoškem inštitutu ukvarjali tudi v začetku decembra 2005, takrat pa so sodelovali tudi naši poljski kolegi in kolegice z Univerze v Lodžu, katerih prispevke, skupaj s prispevki sodelavcev in sodelavk s Pedagoškega inštituta in Narodne galerije predstavljamo v pri- čujoči številki. V tej številki je večino člankov mogoče razumeti kot prispevke k raz- pravi o temah in vprašanjih, ki posredno ali neposredno vplivajo na raz- mišljanje in prakso v vzgoji in izobraževanju. Izbira tem vsaj nakazuje, ne more pa seveda v popolnosti odsevati, širino in raznolikost vednosti, ki izhajajo iz različnih disciplin; vse teme pa se navezujejo na našo krovno temo, ki je, najbolj na kratko rečeno, jezik v vzgoji in izobraževanju. Pred- stavljena tematika zajema pedagoško prakso, nekatere dileme pedagoške vede, pedagoški diskurz, procese učenja, argumentacijo, psihološki in kulturološki pristop k predšolskemu obdobju, pismenost, muzejsko pe- dagogiko … seznam še zdaleč ni izčrpen. Del prispevkov se navezuje tudi na specifične situacije in kontekste na Poljskem oziroma predstavlja izse- ke iz določenih obdobij poljske zgodovine. Pričujoča številka Šolskega polja je, skupaj s tem uvodnikom (»Z je- zikom v šolsko polje«), torej namenjena temu, da se spomnimo specifič- nosti vloge in pomena jezika v vzgoji in izobraževanju, vprašanj, ki se ob tem zastavljajo ali ki bi si jih bilo treba (pogosteje) zastavljati, pa tudi ved ŠOLSKO POLJE LETNIK XVIII (2007) ŠTEVILKA 7/8 str. 7-10 8 ŠOLSKO POLJE LETNIK XVIII ŠTEVILKA 7/8 in disciplin, ki se vključujejo v tovrstno raziskovanje. Jezik je »stvar sama« in hkrati tudi »oder« zanjo. Nič novega ne povemo, če omenimo interdi- sciplinarnost, širok razpon področij, »prevajanje« – če se držimo tovrstnih metafor – z enega področja raziskovanja v drugega. Upamo, da imajo predstavljene teme in analize ter zastavljena vpraša- nja potencial, da vplivajo na teorijo in prakso, na tiste, ki delujejo znotraj šolskega polja, in tako tudi na vzgojno-izobraževalne izide. Prispevki so nastali v okviru meddržavnega slovensko-poljskega spo- razuma o znanstvenem sodelovanju, v katerega sta vključena Pedagoški inštitut in Univerza v Lodžu – Fakulteta za pedevtologijo. Opomba [1] Ta številka je pravzaprav že četrta v vrsti tistih, ki se ukvarjajo z vlogo in pomenom jezika v vzgoji in izobraževanju, v šolskem polju. Prva je izšla leta 2005 (1–2), druga 2006 (1–2), tretja pa 2007 (1–2). Vse tri je uredil Igor Ž. Žagar, zadnjo s podnaslovom »Retorika, debata in kritično mišljenje pri pouku« skupaj z Janjo Žmavc. WSTĘP: »Z JĘZYKIEM NA TEREN SZKOLNY« Valerija Vendramin Instytut Pedagogiczny, Lublana Na początku października 2005 roku, w Instytucie Pedagogicznym od- było się sympozjum pod tytułem »Rola i znaczenie języka w wychowaniu i wykształceniu«. Wzięli w nim udział liczni specjaliści, którzy próbowa- li pokryć jak najszerszą skalę tematyki opisanej tytułem sympozjum, np. analizę dyskursu pedagogicznego, komunikację, użycie języka, konceptu- alizację literatury itd., aż do lekcji łaciny w szkole podstawowej, jeżeli pr- zypomnimy zaledwie niektóre aspekty. Wszystkie artykuły z sympozjum przedstawiliśmy także w jednym z wcześniejszych numerów »Szkolnego terenu«. 1 W Instytucie Pedagogicznym zajmowaliśmy się tą tematyką także na początku grudnia 2005 roku, gdy współpracowali z nami również nasi koledzy i koleżanki z Uniwersytetu w Łodzi, których artykuły, wspólnie z artykułami współpracowników i współpracownic z Instytutu Pedagogic- znego i Galerii Narodowej przedstawiamy w niniejszym numerze. W tym numerze, na większość artykułów, możemy patrzeć jako na wkład do rozprawy dotyczącej tematów i pytań, które pośrednio lub bez- pośrednio wpływają na teorię i praktykę w wychowaniu i wykształceniu. Wybór tematów wskazuje, choć nie odzwierciedla w pełni, na rozległość i różnorodność nauk, pochodzących z różnych dyscyplin, natomiast wszystkie tematy nawiązują do naszej głównej tezy, którą, krótko mówiąc, jest język w wychowaniu i wykształceniu. Przedstawiona tematyka obej- muje praktykę pedagogiczną, niektóre dylematy wiedzy pedagogicznej, dyskurs pedagogiczny, procesy uczenia, argumentację, psychologiczne i kulturologiczne podejście do okresu przedszkolnego, literaturę, pedago- gikę muzealną ... lista ta wciąż nie jest wyczerpana. Część artykułów wiąże się także ze specyficzną sytuacją i kontekstem w Polsce, względnie przed- stawia fragmenty z poszczególnych okresów polskiej historii. Niniejszy numer »Szkolnego terenu«, łącznie ze wstępem (»Z językiem na teren szkolny«) ma za zadanie przypomnieć specyficzność roli i zna- 10 ŠOLSKO POLJE LETNIK XVIII ŠTEVILKA 7/8 czenia języka w wychowaniu i wykształceniu, przypomnieć zagadnienia, które tę tematykę poruszają, lub, które powinny (częściej) tę tematykę poruszać, a także dyscypliny, które się zajmują podobnymi badaniami. Język jest »istota samą w sobie«, ale jednocześnie, sam dla siebie sta- nowi »scenę«. Nie powiemy nic nowego, jeżeli wspomnimy interdyscypli- narność, szeroki obszar zasięgu, »tłumaczenie«, – jeżeli się posługujemy podobnymi metaforami – z jednego obszaru badań w drugi. Mamy nadzieje, iż przedstawione tematy i analizy, jak też postawione pytania mają potencjał, że wpływają na teorię i praktykę, na tych, któr- zy są aktywni wewnątrz szkoły, i w ten sposób także na wyniki procesu wychowawczo – wykształceniowego. Artykuły powstały w ramach międzynarodowego słoweńsko-polskie- go porozumienia o współpracy naukowej, do którego przystąpili Instytut Pedagogiczny i Uniwersytet w Łodzi – Katedra Pedeutologii. Przypis [1] Ten numer jest właściwie czwartym, w rzędzie tych, które zajmują się rolą i znaczeniem języka w wychowaniu i wykształceniu na polu szkolnym. Pierwszy ukazał się w 2005 (1–2) roku, drugi w 2006 (1–2) roku, a trzeci w 2007 (1–2) roku. Wszystkie trzy zredagował Igor Ž. Žagar, wspólnie z podtytułem »Retoryka, debata i krytyczne myślenie w nauce«, razem z Janją Žmavc.