Cio •Luadi Catanei'*v*ni*dočlons archidia coni ac CofiKam MarchfonaHs Matuarn Si oratoris ad AIexadru*vbPont*MaxOratK> Odierno die humeris mefs honus illud im# pofitu uideo Alcxandcr fumine ac meridfli me pond'fcx:cui no modo meu: ueru ctiatti uberrima prifcorum mgenfa ufx refpodere poflcntiprefcrtim cum apud fandatate tua i'n tam flo>' renti fpledidiflimoq? confefTu fim uerba fadurus* Do* cet enim ut qui ardufs de rebus m cofummatoru hoirai prefenda dičtun funtapfi quide quoq? uel ob^pmptitut dinem ingenmuel ob eloquentte Iačleam Si copiofam uim pspterea delcčli habeantf:8č reuera fint maxfmi*Et fi plcricp(lacro femper ordine cfrcufcripto^gradia ut in qu(t Hieronimus uerba trutinates cenforio AriTtarchi obelifco crrores acrius fortaffis & acudus ludicet q diT cernant:quo fit ut etiam qui dextemme Si condigno le pore orandi munus obiennt:expečlatione tame audito rum ancfpidcp eucntu ačHonis dtubantcs fere in ordib enda oratione turbent ac pcrtimefcant: quod furnmis oratoribus Si Philofophis ufu aliquando euenifle com pertum eft* Nam Thcophraftus m Senatu Athcmenfi fermonem habiturusobmutuit ♦ L* Craflus paternam ulturus imuna nec uerbum quide emittcre potuit*De> morthcni apud Philipum Alexandri patre fdem conti gtt*Ciccro autpro Milone caufana dfdurus ita expa> uit ut magis inGpide nunq o rame* Harc igit? mecutn re pctcns g ucris difertiflimis fnterdu euenemauid atami effe mfhi ccnfes* Cum tam paruo nauigio amplum St horrendum marefngredfmiTi obtemperandi' necefTitas qužc apud omnes mericam affcrre debet excufadoncm; Et excellens tua benigmtas acpeculiar/s manfuetudoi quam nupcrrimc m urbe Roma coram ipfe de te cxper/ tus fum me reficerent St adhortarcntunquibus potilTi/ mum Ducfbus Si adiutridbus ucla uentis fecurus pem mfttensiprofperos oratiom mce fucccffus nnprccabor* Erit nam cp deo fmmortalf annucnte fermoms origo q? lllufhiflimus Prfnceps Marchio Mantuan* utcft cclfi tudi ms fummorum Pondficum : Si facri Senatusapo^ Robci ac Romane ccclefice obferuandifTimusdta audiV to fucundiHimo nuntio: quo intcliexit finecertamme Si incredibib' patrum confcnfu : quibus cuvx frnt opti/ mum aridfhrcm deligcre: Ad fummum te Pontificat? faftigium diuimtus tanq Aaron clcdum: miranda fu/ pra qua din pofTit lactftfa afFcčlus efhadeo ut umuerfo populo m Rege fuo cxultantc ad n5 uulgaria gaudii fi gna excitato dics fcftos egerft c Si arbftramur crcbcrri/ mos ignium fplcndorcsi Si pcnucundos campanarum ommum noftrai^ d'nnitus:cactcraqi in fui gcncreclam gorcs Si fonitus amocmflimos reddentia; ad finfnma queq; ioca pcnetrafTe • Cartcrum tarnat exultatiom's ra/ tio habcrctur ac ut priuatum mentis fu£ dc tc fudidum affcdum fimul Si obfcruantiam m iandam fcdcm apo 4 03 08?** ftolica teftaref: nos tres genibus tuis aduolutos ad te ueneran*fančtifIimofq3 pedes tuos deofculan* mclytus Princeps nofter dns* S* fratrem animas dimidium fuae Alexandrum Sanfeuerinatem nobiliffimumtmecp fide lem achatem fuum Oratores tranfmiTit*Iuffis itaq$ ob temperantesjtribus podffimum rationibus tuae denun cfa mas maieftati'; amabilem deo Principem noftru de tuo funamo pondficatu mirummodum letantem; nos ad te miTiffe-Pbma:ut pro uetufto fuorum progemTv rum more Si debfto recognirioms beatitudmem tua re center affumptam adorempac ueneremur • Proxima de fnde caufa eq uidem honefbflima fuft: ut notu facfam 9 nennne aiiu hac etate Pont ♦maxunu deftgnari potuiC* (e cui fecudufcp et firmi? ouilis dnici cura crederef-No uiffima defcribeda fuccurretmt xpfani nomrnis tutela tuše pietati fpote currentumaion quo poflumus ftudio comendata reddamus*Te lgft celefhs aulse ianitoremt eter me uitas clauigefjmndubitatum Petri fuccefforeidni nri iefu xpi uicariuipatre umuerfo^ fideliu: & ecclie to, tfus mgrm recognofci'm?*Te fančVo^ euagelio^ inter prets*deiid:o^:errorumq5 oim culpse Si criminu expia tore fimui Si emedatore pTitemur ♦ Tibi fupmi rerum oim opificis ptas in tenis coccfla efl> Te fupra morta^ lem condidone honorib? mento / pfeqnunf mo folu re gcs Si prmcipes colla fubmittetcsmeru ena Impatores AugufH apud quos fumma eft tpalfs ditionis • llio-n* noraine infignit? es quo te dominus Iefus chriftus ex facundiffimo Leonfs Pondficis max* fančti dogmate as nommari uoluit ut mefFabili' muncre cterni temph' edi tu* cl ficarione m beari Petri' SC fucceflo^ follfditatc cofiften fe deb tem oftedere£-Inquies t Beatus es Simon Bariona quia dorio caro 8C fangufs n5 reuelauit ribi': fed pater meus qui' eft uri q < tn celiš* Etego dico ribi? qui'a tu es Petrus SC fuper hac lus til petra edificabo ccclefia meam? SC porte mfcr!(ut uerbis /nnot faluatoris i'nherea)non praeualebut aduerfus eam ♦ Suc Qua; currit etža ueteris teftfmonri feriptura; SC Gregorii mri nafio nominc SC te m eade poteftate ad Maririu epiftola:qui cu iur bus coprobat" facerdote tum angelu tum deum ab ipo criam gloriofiflimo mundf conditore fepenumero appcllari. confi Q ue fi de his qui' ribi' nriniftrat ?ac ueluri membra capi fumr ti' mferui'unt:et fi eos conftftutos fuper hoics et imperia redil Hicremias ^apheta tcfta6Si' ponrificahs ha:c digmtas uigi'1. Roma: quo tpe uana religio uigebatanagno m culmiV Qua ne SC preti o fuft? ut antiqui' hiftoria^ codices fndicant* fadii Multomagis ponrifex cmmenrifiTime tua ptas ab unu mia ii uerfis fidelibus exi'fti'manda elbcum no fida: fed uera Bone ac mfalhbih' dci' ordinarione tu folus fis qui' minifterio ra (let incopmabih:h'gadu& foluedi' in terris retmes facultate ercau erraris noftris (Mute fmparricri* Vnde oflert (e nobis fe nem i cunda: tranfmi'fli5i's noftre tam breui fermone percur^ te tpe rcndeiut fateamur mgenuc ad hunc te locum humano m nat faftigio angufh'ore.*ad tam infigma Reip • gubcrnacla tate a AlcxamPont-amph'fTime:n6 humano folum:fcd diuiV g cni ' 0 no eria confilio ueluri falubcrrimu fydus^aucčl um SC omni'j fullatum*Sacroq; apoftolico fcnatui' qui te dclegit; ac tih//tj -c tux claritati quaz demandatum munus fubiit plurimu fe debere conftituim?* V cruntame de tuo fummo facer dono aptius dicere nequco: nec idoneo magis aučtore uri q cp indelebilis mcmoriae Calliftus Tertius auucu lus tibi fuit«Cuius uita fic prodiit in lucern ut omnib? innotefcat q maturum fenfum anteannos prefetuleric« Qua acutus SC memoriofus difputator in foleni Ginv nafio cognitus fuerittut breui dočlor ciuilis SC pontifi.* cn iuris fačlusape cazteros palam cdocuenc*Qua fidusi ctiam emmenfc^ Rcgum confiliariusnn dandis eteniim confiliis fidem acreligionem :In capiendo prudcntiam fummam exh:bebac-Qua afFabilis in magiftratibus Si, rečliflimus iudex*Quam deuotus in ecclefia prefbytei uigilas epiTcopus* Qua uerus SC prouidus Cardinalis« Qua catholicus SC incorruptus Pontifex maxim?:quo fačlum eft ut cum ob excelletes animi tui dotes SC exu mia in eum obferuantia:quibufdam infignibus titulisj Bononiaz facris te canonibus enixe incubentem deco>> raiTet-Poftrcmo fandaz Romana ecclefia: Cardinalem creauit*Senatuiapoftolico afcripfit 8C erexit in CardiV nem colunam quaz erat in montem excelfum p čeden/- te tpe euafura*Tu enim pater beatiiTime qui pontifices mirabili tua animo^ fčrutatione ^puidentia SC dextenV tate creare cofueuiftimunc celebri uirtute tua folerti in gcnio quo fupra oem catteroijz alcam cofiftis: cximiaqj omnis generis uirtutum dote ad fublime hoc foliu iter tibi ftruxifti‘Et licet plurima fintpcr quaz hoibus adu aj tus parat? ad gloriam* Illud cft tamen prccipuu quo m' n graues alfo^ comoda & falute procurat* Nam nulla re alfa propms hoies ad deum accedere creditur g iuxta Ciceronis icntentia falute ipam hoibus qucredo • NuL lum quippc genPomififti per hos annos plurimos qui bus celcberrimo Cardinalis ofFicio funčhjs es; cui pro facultatc tua 81 neceffitatc no fis opitulat9:& omni ftu dio pr^fto fueristeftustalgoris:inedie t uigflia^ pacient tiffimus* Adeo ut plures etia calamitofostaut imuna la ccfTitos magno fiue humili loco natos } in n ata bcnefi^ centia tua 61 ampiiffimis meritis ante indiblione Alc^ xandri nome ufurpas reddideris honcilatos*Ex apofto li quoq 3 fentetia qui caritate magna laudec^tcris animi bonis pr^ferenda cenfuit ♦ Multa infup prudentiifime (alubcrrimis tuis monitis 81 grauibus confiliis funt pu blice fancita 81 dtcretaiha: te uirtutes ad fummu pontiV ficatum extulere*hae ctcrnitatis uiam tibi apperucrunt nec ad hanc nauicula Petri regenda qux infcliciter fub mcrgitur delečtus nuc cflesjnifi uir omni ex parte pro^ batifTimus dinofcereris :cum non temporis momentot fed očto fcrme luftris maiora queq; munera,*& lcgatkv ncs de latcre obeundo:fapieter:pie:grauitcnatq; iuftiifi me circa res apoilolicas ueriatus fis: nil omitredo quod in his cnucleandis forettuel acriter impugnandum: uel prouide ftatuendum*Sententias etiam graues in preme ditato fermone in Gorgiae Leontini confuctudincm fe piiTimne difeutienstita ut cx longiori cogitatioc ucnif* (c iudicareris^Rcgfum profečto a c pulcherrimum erati cemere te Temper inaenio prasfcntcm grata ac fuautfli* ma uocis Si oris concinnitatc ex Homeri' in Ncftorem eloquio dulciflime tonantem exquifiris Si ornaris uer^ bisdatino fiue materno idcomatc noftro refplcndetem m fubicčhi copiofumjcaufafq} omnes memorftcr ape-' rientem-Memoriam enim peropportunum hotnim' bo num prarcipua gerendorum exercitatione eximiam( ne dixerim)profundam oftendifh' * Nam fi pro bonis eo clefias confcruandis Si amplificandis quicqua libram' dum contingebat ad te ut aiterum mitridate uigmti dm abus linguis iura reddentcm inceflabih' tcmporc Si Ta^ lubcrrime acurrebat »Propterea cum gcftis propriis elai riflim9cluccas:6i infinita ac pene diuina bona tua equo prpconio intonare nequircm:tantomagis quia Si fi cun dba mei corporis membra in iinguas uerterentur; oni' ncfq^ artus humana uoce rdbnarettea prout dcceret re> cenfereiopis mcae non effet-InfHtui non exarare pl uri' ma quaz de patria tua beliicofiflimatSi infigni de proge nie altaq; nobilitatc 8i profapia iftcmmata: ac lungum fan^uinis ordincm concerncnte decantanda forent:qui bus adeo incaluifh' ut qu& cx illis incrementa haufcris cumulatiora impendere uolucris-Supereft ulrimu Ter' monis membrum explicare: Quod eft uteminentirii? ma necnon magnificentifTima tua dignitas: altiores in teenutriat cogitatus i Si ficutiprcclara ih Cardinalatu a* v cdidiftt facinoraftta in Pontificatu maxi'mo fublmrius a te quoddam efflagitamus*Eieua ergo mentem pon ti fex excelfe SC preconia tua lam parta corrcfpondenri cct tamine fupera-Solctnamcp prouincfa HiTpama: nobiy Ifflima unde ribi origo eft mgemofos uiros atq; m ora tii uirtutum colore fucundiftimos produccre: quib? ar guftur cofirmata rnagis SC pcrfpicua apparerc indiria p motfone tua a deo ipatn celebratamjut hotno HiTpan? exccllendoribus natura doniš ornatus monarcha xpia na: rehgionis crearetf ♦ Quo adiutorio alriffinn' & inuL* čHflinu Reges tuf honcftiftimu bcllu aduerfus Man/ ros grandi unpcnfa: magmTqj apparatibus gioriofifti; me per fcčlu m :8C de hoftibus triumphatum no minori pietati SC forritudme contra reh'quos fnfidcles tranfFera tur*Quia tu eo ualidius SC conftantius rem fis adiutu/ rus:quo te preter rel igiois noftra: caufam quac ribi prač cipua efte dcbctiSC dulcis amor patrih ad ipam te uehe tncntlus impeUit*Smt ante oculos tot mfignes Črnita/ tes:Imperra'.8C regna:a feuiftimis fidei noftr^ hoftibus prane fuperftitiois cultoribus cu inenarrabili dedecore noftro SC detrimento occupata* Nam 8C fi pla:riqj fan/ čhTfimi anteceflbres tui indcfineter clamaucrint imma mftimam Paganorum f^ritate ut omnes ufitato coprcv ticndam uocabulo ad interiora noftra nifi occurrcretur pcnctratura* Calliftus tamen ficcis nunq oculis nomi/ nandus: de tuendo regno chrifti admodum follicftus: emiflo ante apoftolatum uoto; indičlocp fibi diuina in fpirarione Callifti' nole tabellfs domcfbcis mami pro* pria(ut legi'tur)annotato:dum ad mferiores ccclefiafl:^ cos ordines gradatnn fua probitatc deucclus ponrifi cw um munus prdagi'ret:falutaribus monmombus exci'ta re umucrfam de/plebem tanto admxuseft opere: ucc| plurium Germani« Si Pannomae populorum crucem domini' pro uexi'Ilo geftantium auxi'lris Si fuflfragris c$ tcris in confulte fufs m fedibus qui'ete manenribus: du umo adiutorio maiores ipfoi^ čopi« apud Belgradum fuf« ac profulgatae fuerint *Eratqj ei mcns firmius ui<* res cxpcriri nifi ipfum immatura mors deprehendiflet* Nune autem non rfdiculum non fuperuacaneum eflet curfim remmiTci: imo calamitofum eft dicere: miTernV mum audircdučtuofiffimum intclligere: tremendu cer nere: i'amq: anfmus memfmfte horret: lučtucp refugit < Quantum fnterea uires lllorum lnualuerint: quot pro> umri« dirrepte Si aflf titfte i'accant:Chrifti'am's nephario fčelere captiuis trucfdatis aut palo tranfFixi's*Fidci' uero matronai^:ui'rgi'num:fexus nulla habfta rario ♦ Religio fi miifCme ac mhumamftimc tetro fupphtri genere ex carnificari: mcmorabilia faneftorum templa: preferrim Patriarchales fcdcs:& reliqua facraria polluta attrfta foe data Si ad noftra dcriTione quocunq; probri figno Bar barico furore maculata*Et fi qui'd ab mfidelb? lllefum praeferuari uideturrid queftus tantum non relfgiois ze lo ut domini' noftri iefu chrifti' fepulchrum ueneratu dl gmftimummeccontenri tantas nobfsclades mtulifte« mgcntem & formidandam claflem fupcrioribus Pru/ xeredi'cb?:ad pcrm'riem:extrcmumq 3 interitum noPru ut nemi'nem lateat proditorie dcdinatam-Catcru cum anriqua uulneraunfelicem atrocemq? exfturo inccndfaj Cedcs 51 fncommoda deplorarc non fit fiituro prouide re difcrimmi' quod imminct Romana ecclefie ommum fidelfum matri:& bcatorum apoPolorum Petri Sl Pau lf martiriodcdicatePdeo bdfTimc paterattolle animos čl paPoralis offien m hoc Sl pla:ri(q ah is fummam 51 celcrcm cxi'genribus opem(ut par cP)fufdpe: ouilc fal' uatorfs pafce:dommi'cum gregem fouc-protcge: Si om m' conatu chriPianos principcs pacificos contincmc cx diTcordia fiuc iniuria oucs chriPi flde!cs Barbarfs mor,- fibus paffim dcuorentur* Pa Por enim bonus animam fuam ponit pro oujbus fuis * Te opportune rebus ad^ modum fePis exhi'be ♦ Auunculi' tui' pnffimi' uotum Sd propofitumCut teneris)pcifice- Manent ribi' ingenium Čl prouidentia maxfma in cunčlis agend is i modo adfit Pudium Sl lnduPria uoluntas* Non dtfident m tenv pore prccipui fuffiagatorcsHabes m tua dfdone Pre/ nuum Imperatoris Turchorum fratre Innoccntii' ocPa ui' Ponrificatu-Scd tuo ctfam confilio falubcrrimo par tam:quod mter pnrelara ueterum monimenta cnumc^ randumcP*Illumfi pro Rcpublica chriPiana tentan^ dum ccniueris odo torpefcerc non permittas • Mcmo-' fare quefo uariis ipfum infidiis exagitam& natura* pro cellis fuppofitutn efie*Vniuerfi Principes chriftiani 8č populi religionis noftra: erut tibi adiumento inče (Ta n' ti:fi operam te nauare reuera intellexerint: Cui pro tua bonitate maxima ČCuigilantia teminitne defuturum fibi ipfis non mediocri fpe cordibus fuis inieda repro^ mittunt ♦ Vidifti etiam biennio ab hinc frequentiflb> mumfuperhoc Legatorum conuentum: te fubmini^ ftrante dt etiam confulcnte Romae adum & habitum« In quo ČL fi pro excellentiflimo domino mco ages om nibus requi(itis promptus fuo nomine fucrim • Atta^ men ut lucidiflimum noftra: fidei fpeculum: denuo in hanc caufam fe fe ipfum: di fuas etiam quantu!ecunq? fint facultates artestopida:arma;clicntelas: 5i fi quid ul tra fata congefiere in manu tua deuotifiime ponit ♦ Et maiora rc ipfa quam uerbis fe fadurum pollicetur*Cla riffimusetenim Marchio nofter militari robore infP gnis ccu belil fulmen cum ualido pro uirili parte excr/ citu deledis copiis in expeditionem (e conferre non du bitauit t ne a fuo SC maiorum iniandam apoftolicam fedem inftituto aliqua cx parte declinare uideatur : qui multisŠkampiionbus abilla bcneficiishoneftati:utx potecentuplum pro fimplo maxime rcportantes: adeo eidem Temper deditifiimi fuere; ut fluduanti nauiculas domi' forifq; opem ferrc exdebi'to non ceflauerfnt ur/ genrifTimis rationibus c\ux m iure dommandi animos auertcrc potufflent poftpofitisrnam cx cajteris pontifi/ ces plurimi' ad eos fua bemgnftate fiducialiter aphcates pcrbenfgne ac excepri fuere-Lco Tertius ab urbe difco dens Mantuam ^fečlus ad falutandum preciofifTimu rcdcmptoris noftri fangumem m ara crucis cfFufum ui cundiffime fufcipnf • Et multa cum Carolo magno ad quem fe contulit tračlare tune non pretermiTit*parti'cu la nobihflimi' cruoris fmgulari reuerenria ad ecclcfiam Lateranenfem tranfmifla* Alexander uero Sccudus fua dente erfam Hefnnco Imperatore terno: Mantuanum folum utfedi' apoltolica: ob(cqucnrifTimum delcgit« Vbi confilio fnito ex fenteti'aqi folutu:Cadolo Parmen fe epiTcopo pro antipapa fe gerente depofito Alexader iegicimus SC uerus Pontffex fuit dcclaratus* Et Goro/ fredus uir flluftris Mantux dominus pro co bis manu conferuit Cadolf copias aduerfantes loco ccderc coges SC de hoftibus opima fpolia referens* Ioannes eriam ui gefimustertius IoancmFrancifcum Gongagam inčo fcdcrationes fibi' afciuit* Adladiflai Regis Vngarfa? po tentiflitm' cxcrcitum deturbandum : quo aučtore Bo/ nonfa gram' bello prefla: cum fngenri hoflium formi/ dfne SC calamirate libcrata extitit- Eoqi tempore Ma tv tuanos lares bis muiTit«Et lbi pro eodem cx Italia de/ pellendo qut plurima chrfftianitatis ecclcfia: loca occu/ pauerat;conucntum maxi'me egrcgium celcbrauit* Martinus qmntus pater omniurn fuprcmus rebus eo clefiecompofitisexconftantia Mantuamfe con tul k« Vbi memoradum Philipum Mariam uicecomite Me diolani Ducem SC Pandulphum Malateftam potetifli mos non mediocriter diflidentes ad gratiam compofu itanemorato Ioanne FranciTco antedičlo in eadem utri ufq? adhibito-Ad hxc quocp exhibet fe nobis fančtifli mus lile uir religione SC ičicntiaz non immerito Pius fe cundus maximus pontifex: qui Mantuanum conuen/ tum indixit: in quo de comuni utilitate comunibp chii ftianorum confiliis adtum falubcrrime fuit♦Quatum uero comiter pcrhumane; tute: fideliter religiofe afflu' entibus cunčtis ad nature neceflitatem Romana curiu fuerit fufceptaiampMimu tux beatitudinis exigimus teftimonium • Nam SC fi plurimorum qui iucundiffi./ mum fereanimum nobifcum egerejmemoriam cjmaxi me longam teneamus*Tu tamen pater fančle noflro^ pro tempore principum mentibus ita inhefiftu SC prav fentis herois noflri magnis SC precipuis in nos meritii; animo fic infides (utnominis tui fančlfflime recorda>* tio dignifTimum bonitatis SC paternedilečtionis fpcciV men fibi SC populiš fuis in domino pra:beat:quo fit ul: cum artioribus uinculis fe tibi deuinčtum liberrime fa teatur*Is cuius iuiTu ad te ^fečh' fumus i uerbis finem facientes i /terum Alexander pontifex fumme te in fu/ premum antiftitcm SC unicum ecclefis caput colimus: uencramur SC adoratu profequimur;ac ut oprimo SC dc omnibus bcncmerito ct pro opportuno hui9 iacratifli' mi foli Duci gubernatori colla fubmittit • Etcum pro corufcanti maieftatis tux celfitudinc; tum pro ueteri in te obfcruantia quicquid dignitatis uirium cordis ut fes mel fmiam habet Francifcus Marchio Mantuse libera liter & n5 minus uere q periucunde in arbitrio tua: am plitudinis reponimustSC promtiflime imperpetunm de dicamus omne per euum • Amen* CHabita Romascoram Alexandro fcxto Pontificc maximo:<5£ faero apoftolico Se natu*,Die quinta NouebriS‘M*cccc*xcii* kratili;, ttcu mpio F ro ucten'i'n •ordis utf e/ ntut iiberj Staram P«unmde