THESAURUS MEMORIAE FONTES 2 france baraga (na podlagi gradiva Boža Otorepca ) gradivO za slOvenskO zgOdOvinO v srednjem veku 6/1.(listine 1246–1255) Collectanea Thesaurus memoriae Series Fontes 2 Uredniki zbirke dušan kos France Baraga Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 na podlagi gradiva Boža Otorepca (listine 1246–1255) © 2002, založba zrC, zgodovinski inštitut milka kosa zrC sazu Jezikovni pregled jakob müller Oblikovanje in oprema milojka Žalik Huzjan Prelom France Baraga Izdajatelj zgodovinski inštitut milka kosa zrC sazu Za izdajatelja darja mihelič Založnik založba zrC / zrC Publishing Za založnika Oto luthar Glavni urednik vojislav likar Tisk littera picta, d. o. o., ljubljana knjiga je izšla s podporo ministrstva za kulturo republike slovenije. Digitalna različica (pdf) je pod pogoji licence CC BY-NC-ND 4.0 prosto dostopna: https://doi.org/10.3986/9616358928 CiP - kataložni zapis o publikaciji narodna in univerzitetna knjižnica, ljubljana 94(497.4)(093) gradivO za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1. (listine 1246-1255) / [uredil] France Baraga na podlagi gradiva Boža Otorepca ; [izdajatelj] zgodovinski inštitut milka kosa zrC sazu. - ljubljana : založba zrC, zrC sazu. 2002. - (thesaurus memoriae. Fontes ; 2) Prvih pet zv. izšlo pri leonovi družbi in katoliški tiskarni isBn 961-6358-92-8 1. Baraga, France 2. znanstvenoraziskovalni center sazu. zgodovinski inštitut milka kosa. 12118976 T H E S A U R U S M E M O R I A E F O N T E S 2 Gradivo za slovensko zGodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) France BaraGa na POdlagi gradiv a BOŽa Ot OrePCa zgOdOvinski inŠtitut milka kOsa zrC sazu ljuBljana 2002 KAZALO UVOD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 EDICIJSKA NAČELA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Obseg edicije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Struktura edicije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Obdelava gradiva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Obdelava predhodnih objav . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 KRATICE IN OKRAJŠAVE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Kratice arhivov, knjižnic in knjižnih zbirk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Splošne okrajšave . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 VIRI IN LITERATURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 ARHIVSKI VIRI PO KRAJIH . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Seznam slovenskih imen za tuje ali dvojezi čne kraje, ki nastopajo v datacijah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 LISTINE 1246–1255 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 Seznam ilustracij listina št. 47 (1248, Svibno - ARS) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 listina št. 151 (1252, Kostanjevica - ARS). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6 listina št. 64 (1248, avgust, 31, Tolmin - NŠAL) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 listina št. 239 (1254, julij, 29, Koper - ŠAK) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 listina št. 12 (1246, julij, 1, Žužemberk - TLA) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296 5 6 UVOD Pred sto leti (1902) je Franc Kos v okviru Leonove družbe v Ljubljani izdal prvo od petih knjig Gradiva za zgodovino Slovencev v srednjem veku. Štiri knjige (1902, 1906, 1911, 1915) so izšle za časa njegovega življenja, peto je posthumno izdal Milko Kos leta 1928. Ta se še posebej odlikuje s skrbno izdelanim imenskim in stvarnim kazalom. Čeprav je delo grajeno na sekundarnih virih, je znal Kos s svojo neverjetno razgledanostjo po takratni zgodovinski literaturi najti tako reko č vsak drobec in z razlikovanjem med pristnim in nepristnim postaviti zavidanja vredne temelje zgodovinskemu raziskovanju za vse prihodnje generacije. Če pomislimo samo na gradivo oglejskega patriarhata, lahko z Reinhardom Härtlom, priznanim strokov- njakom za diplomatiko, rečemo, da "predstavlja eno najpomembnejših zbirk virov o zgodovini patriarhata". 1 In to ne velja samo do leta 1246, ko se njegovo izdajanje konča, ampak vse do leta 1500, do kamor sega gradivo, zbrano v Kosovi kartoteki (KK). Po dolgih letih je kon čno dozorel čas, da se to delo nadaljuje, zdaj seveda na druga čnih izhodiš čih od prvotno zasnovanega na črta. Sodobno zgodovinsko raziskovanje se ne more ve č sklicevati le na regeste (povzetke listin), naj bodo še tako iz črpni, ampak mora izhajati iz virov samih, izdanih na temelju izvirnikov, in to v celoti, ter opremljenih z ustreznim kriti čnim aparatom. Pri takšni izdaji gradivo seveda zelo naraste, zato se z ene strani postavlja vprašanje izbora, z druge pa tudi obširnosti regestov, ki naj bodo čim bolj kratki in jedrnati. Pri čujoča izdaja izključuje zgolj pripovedne vire in je v tem oziru ožja od izbora gradiva pri Francu in Milku Kosu. Tudi regesti so veliko krajši, čeprav bi bili glede na današnje znanje latinš čine (listine v tem času so namre č še vse pisane v latinš čini) v primerjavi z znanjem v času Franca in Milka Kosa obširnejši regesti toliko bolj dobrodošli. To pomanjkljivost bodo ob čutili predvsem raziskovalci lokalne zgodovine, ki bodo morali v posameznih primerih poiskati pomo č pri tistih, ki obvladajo latinš čino. Pri prvem zvezku (6/1) pa moramo priznati še eno, in to bistveno pomanjkljivost: objavljamo ga brez imenskega in stvarnega kazala, ki bo sledilo posebej, v zvezku 6/2. Ta pomanjkljivost je povezana z nastajanjem te knjige. Čeprav se je "iniuri temporum" izdajanje Gradiva ustavilo, in to za dolga leta, pa se ni ustavilo zgodovinsko raziskovanje in zbiranje gradiva za slovensko zgodovino v srednjem veku. Na Zgodovinskem inštitutu Milka Kosa Znanstveno- raziskovalnega centra Slovenske akademije znanosti in umetnosti je prof. dr. Božo Otorepec dolga leta skrbno izpisoval stare listine iz raznih arhivov doma in v tujini 1 Reinhard Härtel, Diplomatar oglejskega patriarhata, v: Zgodovinski časopis 47 (1993), 397. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod in tako ustvaril obširno kartoteko srednjeveških listin. V ciklostiranem tipkopisu je del tega gradiva, ki zadeva Ljubljano, izdal pod naslovom Gradivo za zgodovino Ljubljane 2 . A to je le neznatni del skoraj pet tiso č enot obsegajočega zbranega gradiva celotne kartoteke. Ta Centralna kartoteka srednjeveških listin (CKSL), kakor jo navadno imenujemo, je postala nepogrešljivi vir za znanstveno razis- kovanje mlajših raziskovalcev. Želja, da bi postalo to gradivo dostopno širši javnosti, je sprožila misel na njegovo objavo. Zgodovinski inštitut na Univerzi v Gradcu je bil pripravljen posneti besedilo s kartote čnih listi čev in ga ra čunalniško obdelati. To se je z obi čajno zamudo pri takšnih projektih tudi zgodilo leta 1998. Misel na postopno objavo je dobila otipljivo obliko in projekt je bil prijavljen pri Ministrstvu za kulturo, ki ga je finan čno podprlo. Že od vsega za četka je bila z mislijo na objavo listinske kartoteke na Zgodo- vinskem inštitutu povezana želja, da bi se njeno objavljanje za čelo tam, kjer se je izdajanje Kosovega gradiva ustavilo, to je z letom 1246. A tu so se pojavili problemi. Čeprav je sredina 13. stoletja dovolj bogata z listinami, jih je v naših doma čih arhivih malo. Glavnina je v tujih arhivih. Otorep čeva kartoteka vsebuje le 24 prepisov listin 3 iz prvih desetih let po 1245. Da bi projekt stekel po na črtu, je bilo treba manjkajoče gradivo izpisati iz že objavljenih virov. Prof. Otorepec se je voljno lotil tega zamudnega opravila in za čel manjkajoče gradivo vnašati v ra čunalnik. Zbrano gradivo za prvih deset let (1246–1255) se je tako dvignilo na 187 enot in doseglo obseg, ki se je zdel primeren za zaklju čno obdelavo, se pravi za pregled pravilnosti prepisov in sestavo kazal. Naprošen sem bil, da sestavim k zbranemu gradivu stvarno kazalo. Ko sem z delom za čel, sem opazil, da gradivo še ni povsem pripravljeno za ta poseg. Naletel sem na številne vrzeli v prepisih listin. Pri dopolnjevanju posameznih listin sem opazil še številne druge pomanjkljivosti, ki so bile v veliki meri tudi posledica dejstva, da so se avtorji posameznih, predvsem starejših izdaj listin držali razli čnih kriterijev prepisovanja. Treba jih je bilo poenotiti. Vedno bolj sem se zavedal nujnosti, da se celotno gradivo ponovno pregleda in po možnosti prepiše po izvirnikih. V dogovoru z Zgodovinskim inšti- tutom Milka Kosa sem se lotil tega zamudnega dela. Za čel sem obiskovati arhive v Avstriji, Italiji pa tudi pri nas in ugotovil, da veliko navedb o nahajališ ču virov že dolgo ve č ne drži. Ker je bil moj čas omejen, sem marsikdaj ostal praznih rok, še posebno v italijanskem Vidmu in v Benetkah. Pri tem so prišli na dan tudi novi viri oz. njihovi prepisi ali izdaje, tako da je gradivo občutno naraslo (298 enot). Izkazalo se je, da so objava Otorep čevih izpisov listin, nadaljevanje izdajanja Kosovega gradiva in izdaja pri čujoče zbirke listin trije razli čni projekti, ki jih je težko združiti. S Kosovim Gradivom povezuje pri čujočo knjigo predvsem letnica 1246, s katero se Kosovo Gradivo kon čuje, in naše za čenja, na kar opozarja tudi teko ča številka zvezka 6, čeprav sta se delno spremenila tako naslov kakor izbor gradiva. Danes se ne omejujemo ve č samo na zgodovino Slovencev, ampak nas zanima 2 GZL 1–12, Ljubljana 1956–1968. 3 Od tega so tri listine le delno prepisane, en prepis pa tu ne pride v poštev za objavo (UBSt III, 122). Za 14 nadaljnih listin so v kartoteki samo regesti. 8 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod slovenska zgodovina v širšem obsegu, ki vklju čuje vse prebivalce na ozemlju današnje Slovenije v obravnavanem času. Spremenil se je tudi izbor gradiva, obse- ga namre č samo listine, katerih število z za četkom 13. stoletja hitro raste, tako da bodo narativni viri neko č posebej obdelani na drugem mestu. Izdaja je nastala na podlagi gradiva Boža Otorepca, čeprav se bo pomembnost njegove zbirke v pravem pomenu pokazala šele kasneje, ko bodo prišli na vrsto številni z velikim trudom napravljeni prepisi listin zlasti iz 14. in 15. stoletja. To bo zamudno in dolgotrajno delo. Izdajatelja čakajo še dodatna raziskovanja, ki bodo, prepri čan sem, v naslednjih zvezkih prinesla nova odkritja. Delo bo dolgotrajno, zato bi bila velika škoda, če bi Centralna kartoteka srednjeveških listin za Slovenijo, življenjsko delo prof. dr. Boža Otorepca, ostala še nadalje mnogim raziskovalcem težko dosegljiva. Upamo in želimo, da bi poleg rednega izdajanja Gradiva v dobi fotokopiranja in ra čunalniške obdelave podaktov tudi Otorep čeva kratoteka kmalu v celoti izšla v eni ali drugi obliki. In na koncu še beseda zahvale. Zahvaljujem se vsem, ki ste mi na kakršen koli na čin pomagali v razli čnih knjižnicah in arhivih. Brez vaše naklonjenosti in razumevanja za "stisko časa" bi ta knjiga ne prišla do natisa. Ko bi hotel našteti vse, bi moral za četi naštevati po abecedi krajev, ki sem jih obiskal. Zahvaljujem se tudi vsem, ki ste mi prisko čili na pomoč pri branju listin in me rešili marsikatere zadrege. Pred vami je sad mojega in vašega truda. Hvala. France Baraga 9 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod 10 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod EDICIJSKA NA ČELA Obseg edicije Časovni obseg V izdajo so vklju čene listine obdobja desetih let, in sicer od leta 1246, s katerim se končuje peti zvezek Gradiva za Zgodovino Slovencev v srednjem veku, do leta 1255. Leto 1246 je torej vklju čeno tu in tam. Prostorski obseg: V izdajo so vklju čene vse listine, ki so povezane s kraji ali osebami z ozemlja današnje Slovenije, in sicer listine (1) izdane na ozemlju današnje Slovenije, (2) katerih izdajatelj ali naslovnik je živel na ozemlju današnje Slovenije (3) v katerih se omenjajo kraji ali osebe z ozemlja današnje Slovenije, (4) v katerih se v širšem okviru omenjajo Koroška, Štajerska in Istra, kolikor tvorijo del današnje Slovenije. Čeprav je v srednjem veku ozemlje, naseljeno s Slovenci, segalo dale č čez ozemlje današnje Slovenije, listine, ki omenjajo te kraje, v izdajo niso vklju čene. To velja tudi za samostane, župnije, vasi in druge kraje s pretežno slovenskim prebivalstvom zunaj ozemlja slovenske države. Vsebinski obseg Na čelno obsega pri čujočea izdaja le diplomati čne vire, ne upošteva pa narativnih, razen kadar se v njih omenjajo sicer izgubljene listine. Diplomati čne vire pojmujemo nekoliko širše, tako da upoštevamo tudi uradna pisma, zapise in razli čne sezname (npr. seznam dohodkov, posesti in podobno). Kadar je izvirna listina izgubljena, objavljam njen prepis, če pa se tudi ta ni ohranil, njen regest ali zanesljivo omembo. (1) Listine so načelno objavljene v celoti z obi čajnim kriti čnim aparatom. (2) V odlomkih so objavljene tiste listine, ki so pomembne za nas le zaradi omembe krajev ali oseb z današnjega ozemlja Slovenije, a vsebinsko z njimi niso povezane. (3) Samo v regestih so podane listine o delovanju pomembnih osebnosti, katerih aktivnost se je dotikala takratne slovenske zgodovine le obrobno, njihove odlo čitve, o katerih govori regest, pa so bile za Slovence pomembne. 11 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Struktura edicije Teko ča št. listine Enako kakor listine so obravnavani tudi notarski instrumenti, vidimusi (transumpti), pisma, uradni zapiski in seznami. Prav tako tudi regesti ali zgolj omembe listine, če se te niso ohranile ne v izvirniku ne v prepisu. Isto velja za falzifikate. Listine z nepopolno datacijo so na čelno uvrščene glede na prvi možni datum izdaje. Datacija in kraj izdaje Če je datacija pomanjkljiva, je z ugibanjem dognani datum (oz. njegovo dopolnilo) naveden v okroglem oklepaju. Ker uporabljamo Slovenci za bolj znane kraje oz. kraje iz neposrednega sosedstva domača lastna imena, je na za četku objave gradiva dodan seznam z izvirnimi imeni teh krajev. Vanj so vklju čena tudi imena krajev z dvojezi čnega področja. Regest Na čeloma je kratek in jedrnat. Imena oseb, ki v listini nastopajo, a v njej niso poimensko navedene, so postavljene v oklepaj. Podatki o izvirniku in prepisih Izvirnik je ozna čen z (A), in sicer tudi takrat, kadar gre za falzifikat. Če je ohranjenih ve č izdaj izvirnika, so te ozna čene kot (A1 A2). Če je izstavljena enaka listina za razli čne naslovnike (npr. papeške listine), je vsaka od njih obravnavana kot samostojna izvirna listina z razli čnimi teko čimi številkami. Izvirne listine so v obravnavanem času še vse pisane na pergament. V oklepaju stoji izmera pergamenta: najprej širina, nato dolžina listine in širina plike, če listina ni brez nje. Pri papeških listinah je pred izmero listine navedeno, za kakšno listino ali privilegij gre. Še vedno v oklepaju je navedeno tudi stanje listine. Sledi navedba znanih prepisov (B C D) oz. regestov ali omemb, če prepisi niso ohranjeni. Te navedbe so pomembne tudi v primeru, ko je izvirnik ohranjen, ker ilustrirajo zgodovino listinske tradicije. S črkami kot kraticami (B C D) so označene tudi druge oblike kasnejše rokopisne tradicije, bodisi da gre za prepise, regeste ali omembe. Vendar so rokopisni regesti (ali omembe) na čelno iz tega seznama izpuš čeni, ker bi za izdajo virov pomenili le balast; navedeni so samo, če so bili kot taki objavljeni. Na koncu podatkov o nahajališ čih je v lomljenem oklepaju navedeno, ali se listina nahaja v Kartoteki Franca in Milka Kosa (KK) oz. v Centralni kartoteki srednje- veških listin za Slovenijo (CKSL). Slika Navedena je literatura, v kateri je objavljena fotografija ali druga ustrezna upodobitev listine. Objave 12 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Najprej je navedeno, po katerem viru je napravljena pri čujoča (popolna ali delna) objava listine. Nato so navedene predhodne objave, na čelno po kronološkem redu glede na čas izida. Kadar se pri izdaji uporabljajo starejši tiskani viri, služi za kratico navadno prva črka avtorja, npr. Jaksch (J). Prevodi se obravnavajo enako kot tiski. V oklepaju so navedene predloge posameznih izdaj, npr. (iz A ) (iz B ) itd. Regest in literatura Navedeni so regesti, v časih z opombo, da vsebujejo krajše odlomke iz listine. Navedena je tudi literatura, v kateri se listina omenja, če prispeva k razlagi širših okoliš čin v zvezi z vsebino dolo čene listine. Kon čno so navedene tudi omembe listine, kadar se zdijo pomembne. Zaradi pomanjkanja časa ti podatki žal niso iz črpni. Dodatna pojasnila Sledijo dodatna pojasnila o pravni ali stvarni vsebini in o vprašanju datacije. Kadar izvirnik manjka, so razložena na čela izdaje. Sicer pa ni naloga izdaje, da bi se spuš čali v iz črpnejše detajle; njihovo raziskavo prepuš ča uporabnikom. Odstavek o diplomati čni ocenitvi listine z obi čajnimi podatki o diktatu in pisarju zaradi zahtevnosti primerjalnega študija nastopa le izjemoma. Notice. Dorzalne notice Notice na prednji strani listine (predvsem pri papeških listinah). Dorzalne notice, ki so navadno datirane po stoletjih, in starejše signature. Tudi te so, kolikor je bilo to mogo če, datirane po stoletjih. Besedilo listine Besedilo listine je edino objavljeno v pokon čnem tisku, načelno v celoti, redkeje delno (manjkajo či deli so ozna čeni …), v nekaterih primerih pa je tudi izpuš čeno. Tudi pri delnih objavah je kot pomemben element listine (na svojem mestu) obi čajno podana izvirna datacija. Podatki o pe čatih Zadnji odstavek obsega podatke o pe čatu (pe čatih): vtisnjeni ali vise či, na pergamentnem traku ali na vrvici, vrsta in barva vrvice, barva voska, obseg pe čata, ohranjenost, podoba na pe čatu, legenda. Navedene so tudi morebitne slike pe čatov, medtem ko so slike monogramov navedene v opombah. Opombe pod črto Opombe so v glavnem tekstnokriti čne, druga pojasnila so v spremnem besedilu k posamezni listini. Listinsko besedilo je pisano pokon čno, spremna besedila in navedbe virov pa v kurzivi. 13 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Obdelava gradiva Uporaba kratic in okrajšav je zvedena na čim manjšo mero, da bi imeli uporabniki lažje delo. Iz istega razloga, namre č, da bi olajšal uporabo tistim, ki niso veš či slovenskega jezika, so nahajališ ča virov ve činoma podana s splošno sprejetimi okrajšavami. Na čela izdajanja srednjeveških latinskih besedil imajo že staro tradicijo; po njih se ravna tudi ta izdaja. Besedilo je podano zvesto po izvirniku. Ohranjeni so: e caudata, nadpisane ali z akcenti opremljene črke, okrogli ali špi časti U/V pri imenih. Pri dvomu glede branja kakega imena je poleg ina čice, sprejete v besedilo, druga, podana v opombi. Imena z okrajšavami so razrešena v skladu s popolnimi navedbami imen v ostalem besedilu. Kadar teh ni bilo, je razrešitev podana v okroglem oklepaju. Razlike med -ti, -ci, e, ae v prepisih oz. razli čnih izdajah listine so navedene v opombah le pri prvem primeru. Števila so v izvirniku pisana z rimskimi številkami, obi čajno v minuskuli (4 vedno kot IIII). Med posameznimi števili (npr. M . CC . LII) a tudi na koncu, stojijo v izvirniku pike sredi vrste, ki so v izdaji izpuš čene, števila pa so pisana skupaj brez presledka (npr. MCCLII). Ohranjene so tudi vse napake. Najprej zato, da ne bi dobil bralec napa čne predstave o izvirniku, pa tudi iz drugega razloga. V časih namre č ni jasno, ali gre res za napako ali le za specifi čno jezikovno obliko oz. na čin pisanja. Zato tudi ne opozarjam na vsako nenavadno besedo, posebno če se v isti listini ve čkrat ponovi. Že to je znamenje, da ne gre za napako v tisku. Sicer pa opozarja na take primere opomba ali klicaj(!), postavljen za nenavadno besedo ali slovni čno obliko. Iz pogostosti pojavljanja napak v besedilu je mogo če sklepati na zanesljivost pisca pri pisanju imen. Za lažjo presojo je zato pomembno, da se tudi v teko čem besedilu ohranja zna čilnost pisanja z napakami vred. Odtod na čelo, naj se napake ne zabrisujejo in ne prikrivajo. V opombah so dosledno omenjeni tudi vsi vrinki, razure in popravki. Kadar uporaba okrajšav ni dosledna, se pravi da manjka znak za okrajšavo (tironska nota) ali je dodan neokrajšani besedi, potem je to navedeno v opombah. Če nam je znano, so navedene tudi okoliščine, zakaj je do tega prišlo. Nekaterih okrajšav ni bilo mogo če razrešiti, ker ni bilo vselej mogo če ugotoviti, kakšno končnico bi zapisal pisec listine. Takšni primeri so ve čkrat pri imenih: A., Ch. itd. in pri dataciji: id. aug., indiction. itd. Za besedilo predlistine se uporablja droben tisk. Manjša odstopanja od predloge (pravopisne variante, smiselna zamenjava sklona) pri tem opti čno ne pridejo do izraza in jih tudi v opombah ne navajamo. Jezikovne razli čice duplikata izvirnika pa so zvesto zabeležene v opombah. Da bi bilo uporabniku olajšano razumevanje besedila, se uporaba lo čil ravna po sodobnih kriterijih. Glede na to, da je za srednji vek zna čilna bolj skopa uporaba 14 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod lo čil, tudi ni priporo čljivo, če smo z njimi preve č razsipni. Obi čajna uporaba vejic pred et je opuš čena, razen v primeru da sledi stavek s povedkom, še posebno, če je v njem zamenjan osebek. Besedilo navadno tvori eno celoto in je podano v enem samem odstavku. Vedno je v novem odstavku pripis notarja in pogosto datacija. V časih je v besedilu oznaka za novi odstavek (¶), a se besedilo ne pretrga, ampak te če naprej. Ker je lahko razli čna členitev delov besedila zna čilnost posameznega pisca listine, je prav, da se ohrani tudi v izdaji. Če je besedilo nesporno in dobro ohranjeno, navajamo razli čice posameznih imen ali drugih besed samo izjemoma, npr. kadar predstavljajo prehod iz starejšega k sedanjemu zapisu imena. Pri besedilih, ki so tradirana samo v prepisih, so vse variante, ki niso pomembne v pravopisnem, zgodovinskem ali filološkem pogledu, zanemarjene. Obdelava gradiva po predhodnih objavah Gradiva iz že objavljenih virov nisem preprosto prepisal, ampak sem ga obdelal skladno z že navedenimi na čeli. Okrajšave sem razreševal v skladu z razreševanjem okrajšav v izvirnih besedilih. V časih sem jih tudi zamenjal, tako npr. ST. (Signum tabellionis) v SN. (Signum notarile), D. v dominus, m. v magister M° v magistro itd. Kadar je bilo ime okrajšano z dvema(!) pikama, sem obdržal samo eno oz. sem ime po možnosti razrešil z dodatkom v oklepaju. Kadar je mesto za ime (pogosto v papeških listinah) ozna čeno z dvema pikama (v starejših objavah s tremi), sem pustil dve piki. Če je bila v tisku nakazana elongirana pisava, sem jo v objavi ozna čil z obi čajnimi znaki zanjo. Kot opozorilo na posebno, izvirno ali nepravilno obliko kake besede, se pogosto uporablja izraz (sic), (sic!) ali (!). Te primere sem poenotil in vedno uporabljam (!) oz. opozarjam na nepravilnost v opombi. Tudi oklepaje sem poenotil. V razli čnih transkripcijah imajo oglati in okrogli oklepaji v časih različen pomen. Kakšne oklepaje uporablja ta edicija, je razloženo pri kraticah. Kadar nisem bil prepri čan o pomenu dolo čenega oklepaja, sem ga sicer uskladil z obi čajnimi oklepaji v tej ediciji, na vprašljivost pa opozoril v uvodnem besedilu k listini ali v opombi. Pisavo latinskih besedil sem, razen pri imenih, normaliziral v skladu z obi čajnimi na čeli, na morebitne nejasnosti pa opozoril v opombah. Kadar so se mi zdele objavljene razrešitve vprašljive, opozarjam nanje v opombah. Razliko med pisavo velikih in malih za četnic sem poenotil v skladu s privzetimi na čeli objavljanja izvirnika. Prav tako sem posodobil pisavo u-jev in v-jev. Vse dolge i-je v latinskem besedilu (j) sem spremenil v navadne (i). 15 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod 16 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod KRATICE IN OKRAJŠAVE ARHIVOV, KNJIŽNIC IN KNJIŽNIH ZBIRK ACAU Archivio della Curia Arcivescovile di Udine (Nadškofijski arhiv v Vidmu) ACC Archivio capitolare di Cividale (Kapiteljski arhiv v Čedadu) ACT Archivio capitolare di Trieste (Kapiteljski arhiv v Trstu) ACU Archivio capitolare di Udine (Kapiteljski arhiv v Vidmu) ADL Archiv des Dominikanerinnenklosters in Lienz (Arhiv samostana dominikank v Lienzu) AF Annali del Friuli AH Archiv für Heimatkunde AKÖG Archiv für Kunde österreichischer Geschichts-Quellen (od št. 34 dalje AÖG) AMSI Atti e memorie della Societ ŕ istriana di archeologia e storia patria AÖG Archiv für Österreichische Geschichte (do št. 33 AKÖG) ARS Arhiv Republike Slovenije ASV Archivio di Stato, Venezia ATr Archeografo Triestino AUR Allgemeine Urkundehreihe, splošna zbirka listin BCU Biblioteca communale, Udine (Mestna knjižnica v Vidmu) BGSD Biblioteca civica Guarneriana, San Daniele BKStG Beiträge zur Kunde steiermärkischer Geschichtsquellen BMV Biblioteca nazionale Marciana, Venezia (Knjižnica sv. Marka v Benetkah) BUB Urkundenbuch zur Geschichte der Babenberger in Österreich CD Codice diplomatico CDI Codice diplomatico Istriano CKL Celjska knjiga listin CKSL Centralna kartoteka srednjeveških listin za Slovenijo DOZA Deutsch-Ordens Zentralarchiv (Centralni arhiv nemškega viteškega reda) ES Enciklopedija Slovenije FRA II Fontes rerum Austriacarum. Österreichische Geschichtsquellen, II. Abteilung: Diplomataria et acta GZL Gradivo za zgodovino Ljubljane v srednjem veku GZM Gradivo za zgodovino Maribora GZS Gradivo za zgodovino Slovencev v srednjem veku HHStA Haus-, Hof- und Staatsarchiv, Wien (Hišni, dvorni in državni arhiv na Dunaju) IMK Izvestja Muzejskega društva za Kranjsko IÖG Institut für österreichische Geschichtforschung KAL Kapiteljski arhiv Ljubljana KK Kosova Kartoteka: kartote čna zbirka (regestov) Franca Kosa in (prepisov) Milka Kosa na ZIMK KLA Kärtner Landesarchiv, Klagenfurt (Koroški deželni arhiv v Celovcu). LMS Letopis Matice Slovenske MB Monumenta Boica MDC Monumenta historica ducatus Carinthiae MDC Monumenta historica ducatus Carinthiae. Kärntner Geschichtsquellen MEA Monumenta ecclesiae Aquilejensis MGH Monumenta Germaniae Historica MHK Mittheilungen des Historischen Vereins für Krain MHVSt Mittheilungen des Historischen Vereines für Steiermark MIÖG Mitteilungen de Instituts für österreichische Geschichtsforschung MOL Magyar Orszagos Levéltar (Madžarski državni arhiv v Budimpešti) MSF Memorie Storiche Forogiuliesi NŠAL Nadškofijski arhiv Ljubljana ÖNB Österreichische Nationalbibliothek, Wien (Avstrijska nacionalna knjižnica na Dunaju) PA Pokrajinski arhiv PAK Pokrajinski arhiv Koper PAM Pokrajinski arhiv Maribor RAS Regesta archiepiscoporum Salisburgensium 17 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod SAZU Slovenska akademija znanosti in umetnosti v Ljubljani StLA Steiermärkisches Landesarchiv Graz (Štajerski deželni arhiv v Gradcu) StT Studi e Testi SUB Salzburger Urkundenbuch TEA Thesaurus ecclesiae Aquilegiensis TLA Tiroler Landesarchiv TLF Tiroler Landesmuseum Ferdinandeum UB Urkundenbuch UBSt Urkundenbuch des Herzogthums Steiermark URBKr Urkunden- und Regestenbuch des Herzogthums Krain VuF Vorträge und Forschungen ZA Zgodovinski arhiv ZAC Zgodovinski arhiv Celje ZAP Zgodovinski arhiv Ptuj Z Č Zgodovinski časopis ZHVSt Zeitschrift des Historischen Vereines für Steiermark ZIMK Zgodovinski inštitut Milka Kosa ZUZ Zbornik za umetnostno zgodovino SPLOŠNE OKRAJŠAVE ‡ ‡ litterae elongatae, del besedila izvirnika ali prepisa, pisan s podaljšanimi črkami … izpuš čeni del besedila ( ) razrešena okrajšava, katere črkovna sestava ni enozna čna [ ] dopolnilo poškodovanega mesta v besedilu < > interpolacija ¶ znamenje za odstavek, novi paragraf BV Benevalete c. capitulum, poglavje cod. codex, rokopisna knjiga col. kolumna, stolpi č ed. editio, edidit, izdaja, izdal etc. itd. v nekaterih objavah nadomeš ča izpuš čeno besedilo in ni del izvirnika fasc. fascikel, sveženj fol. folij, list izvl. izvle ček l.c. loco citato, na navedenem mestu Lad. predal Lief. Lieferung Ms. manuskript, rokopis n. numero nem. nemško NF Neue Folge, nova vrsta NS Nova Series, nova vrsta N.v. Nova vrsta o.c. opus citatum, navedeno delo obj. objava orig. original, originalen -na -no pap. papir perg. pergament R Rota reg. regest, povzetek sl. pril. slikovna priloga (SN.) signum notarile, znamenje notarja stol. stoletje šk. škatla št. številka 18 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod VIRI IN LITERATURA Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865) Gottlieb Frh. v. Ankershofen, Urkunden-Regesten zur Geschichte Kärntens von 1231–1269 v: AKÖG 32, Wien 1865, 157–336. Ankershofen, Lichtensteiner, v: Archiv für Geschichte und Topographie 2 (1850) Gottlieb Frh. v. Ankershofen, Die Lichtensteiner in kärntnerischen Urkunden, v: Archiv für Geschichte und Topographie 2 (1850), 50–55. Annales Camaldulenses IV (1759) Johannes-Benedictus Mittarelli - Anselmus Costadoni, Annales Camaldulenses I–IX, Venetiis 1755–1773. Austria Sacra III/5 (1783); IV/7 (1786) Marian (Andreas Fiedler), Austria Sacra. Geschichte der ganzen österreichischen weltlichen und klösterlichen Klerisay beyderlei Geschlechts. Aus den Sammlungen J. Wendt von Wendtenthal (rokopis v ÖNBW, cod. 8318), zv. I/1–IV/9, Viennae 1780–1788. Baluze, Miscellanea, VII (1. ed., 1715); I (2. ed., Mansi, 1761) Etienne Baluze (Stephanus Baluzius), 1. ed.: Miscellaneorum libri VII, Lutetiae Parisiorum 1678–1715; 2. ed. Miscellanea novo ordine digesta et … aucta opera ac studio J. D. Mansi archiepiscopi Lucensis, Lucae 1761– 1764. Benussi, L'Istria (1924) Bernardo Benussi, L'Istria nei suoi due milleni di storia, Trieste 1924 (ponatis Venezia-Rovigno 1997). Berger, Registres I (1881); II (1887); III (1897) Elie Berger, Les registres d’Innocent IV, I–IV, Paris 1884–1911. Bernhard, Corpus diplomaticum Slovenicum (v tisku) Günther Bernhard (Institut für Geschichte Graz), Corpus diplomaticum Slovenicum (v tisku). Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859) G. Bianchi, Documenta Historiae Forojuliensis Saeculi XIII. ab anno 1200 ad 1299 summatim regesta, v: AKÖG 21, Wien 1859, 167–221, 377–414. Nekateri regesti so, kolikor se nanašajo na Kranjsko, ponatisnjeni v MHK 14 (1859), 98–99. Bianchi, Indice (1877) G. Bianchi, Indice dei documenti per la storia del Friuli dal 1200 al 1400, Udine 1877. Bianchi, TEA (1847) Joseph Bianchi, Thesaurus ecclesiae Aquilegiensis, Utini 1847. Objava treh rokopisov Odorika de Susannis: Thesauri claritas, iz 1376 (str. 1–393); z dodatkom: Lucifer Aquilejensis, iz 1381 (str. 395–414), ki mu je priklju čen še rokopis Introitus ad patriarchalem mensam spectantes iz 1386 (str. 414–420); sledi kazalo (str. 421–480). Blaznik, Histori čna topografija 1 (1986) Pavle Blaznik, Histori čna topografija slovenske Štajerske in jugoslovanskega dela Koroške do leta 1500, I. II. (Histori čna topografija Slovenije II), Maribor 1. zv. 1986, 2. zv. 1988, 3. zv. 1989. Boczek III (1841) Antonius Boczek, Codex diplomaticus et epistolaris Moraviae, III. 1241–1267, Olomucii 1841. Böhmer, Acta imperii selecta (1870) Acta imperii selecta. Urkunden deutscher Könige und Kaiser mit einem Anhange von Reichssachten. Gesammelt von Johann Friedrich Böhmer (ed. Julius Ficker), Innsbruck 1870. Bourel de La Ronci čre, Registres I (1902) Les Registres d’Alexandre IV. Recueil des bulles de ce pape. Ed. Bourel de La Ronci čre, J. de Loye et A. Coulon. (I. 1254–1256, par Bourel de La Ronci čre). Bragato, Regesti (1914) G. Bragato, Regesti di Documenti Friulani del sec. XIII da un Cod. De Rubeis, Cividale 1914. Brunner v: Wissenschaftl. Studien u. Mitt. aus dem Benedictiner-Orden 2 (1881), Sebastian Brunner, Regesten aus der Geschichte des Cistercienser-Stifftes Sittich in Krain, v: Wissenschaftliche Studien und Mittheilungen aus dem Benedictiner-Orden mit besonderer Berücksichtigung der Ordensgeschichte und Statistik 2 (1881), št. 3, str. 66–89. 19 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Caesar, Annales Styriae II (1773) Aquilinus Julius Caesar, Annales Ducatus Styriae II, Graecii 1773. Cappelletti, Chiese d’Italia VIII (1851) Giuseppe Cappelletti, Le chiese d’Italia della loro origine sino ai nostri giorni. Parte VIII, Venezia 1851. Carreri, Elenco, v: ATr, NS 20 (1895) F. C. Carreri, Elenco dei beni e diritti di Giovanni sig. di Zuccola e di Spilimbergo, v: ATr, NS 20, Trieste 1895, 124–136. Carreri, Spilimbergensia documenta regesta F. K. Carreri, Spilimbergensia documenta regesta, v: Miscellanea di Storia Veneta, Ser. III, vol. III. Chmel v: Wiener Jahrbücher, zv. 108 (1844), Chmelova ocena knjige (Anzeige): Eduard Maria Lichnowsky, Geschichte des Hauses Habsburg, Wien 1836, v: JbLit, zv. 108 (oktober–december 1844), Wien 1844, 147–187. (Glavna vsebina članka je z listinskim gradivom podprt pregled avstrijske zgodovine v obdobju 1246–1276, ki jo je Lichnowsky obdelal v četrti knjigi, Wien 1830.). Chmel, König Friedrich, v: AKÖG 2 (1849) Joseph Chmel, Zur Geschichte König Friedrichs des Schönen, v: AKÖG 2 (1849), 511–557. Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), Joseph Chmel, Urkunden zur Geschichte von Österreich, Steiermark, Kärnten, Krain, Görz, Triest, Istrien, Tirol. Aus den Jahren 1246–1300, v: FRA II/1, Wien 1849. Codex dipl. Arpadianus VII (1861) Monumenta Hungariae Historica. Codex Diplomaticus Arpadianus continuatus. Másosik kőtet 1234–1260, Pest 1861. Coronini, Tentamen Genealogico-chronologicum (1. ed. 1752); (2. ed. 1759) Rudolfo Coronini de Quisca, L. B. de Cronberg Goritiensis, Tentamen genealogico-chronologicum promovendae seriei comitum et rerum Goritiae, Viennae 1752 (1. ed. quart format). Editio secunda: Rudolfo Coronini S. R. I. comes de Cronberg, Viennae 1759 (2. ed. folio format). Costa, Quellenmateriale, v: Magazin 13 (1856) Ethbin Heinrich Costa, Quellenmateriale zur Rechtsgeschichte von Oesterreich, v: Magazin für Rechts- und Staatswissenschaft 13 (1856), Anhang. Csánki II (1894) Csánki Dezsö, Magyaroszág történelmi földrajza, a Hunyadiak korában II, Budapest 1894. De Franceschi, Chartularium Piranense, v: AMSI 36 (1924) Camillo De Franceschi, Chartularium Piranense. Raccolta dei documenti medievali di Pirano, vol. I. (1062– 1300), v: AMSI 36, Parenzo 1924. De Franceschi, I castelli della Val d'Arsa (1899); (ed. 1900) Camillo De Franceschi, I castelli della Val d’Arsa, v: AMSI 15, Parenzo 1899; kot samostojna knjiga, Parenzo 1900. De Vitt, Pievi della Carnia (1983) Flavia De Vitt, Pievi e parrochie della Carnia nel tardo medioevo (Secoli XIII–XV). Societ ŕ filologica friulana. Biblioteca di studi storici 1, Edizioni "Aquileia", Tomezzo 1983. Deuer, Kärntner Landesarchiv, v: Carinthia I 184 (1994) Wilhelm Deuer, Das Kärntner Landesarchiv, v: Carinthia I 184 (1994), 187–239. Deutinger, Päpstlichen Urkunden, v: Beyträge 2 (1851) Martin v. Deutinger, Päpstlichen Urkunden zur Geschichte des Bisthums Freysing, v: Beyträge zur Geschichte, Topographie und Statistik des Erzbisthums München und Freysing II, München 1851, 1–159. Dokumenti slovenstva 1994 Dokumenti slovenstva, Ljubljana 1994. Dominez, Regesto dei documenti di Trento (1897) Guido Dominez, Regesto cronologico dei documenti, delle carte, delle scritture del principato vescovile di Trento, esistenti nell'i.r. archivio di corte e di stato in Vienna, Cividale 1897. Doppler v: Mitteilungen der Gesellschaft für Salzburger Landeskunde 11 (1871) Adam Doppler v: Mitteilungen der Gesellschaft für Salzburger Landeskunde 11, Salzburg 1871. 20 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Eichhorn, Beyträge II (1819) Ambros Eichhorn, Beyträge zur älteren Geschichte und Topographie des Herzogthums Kärnten, II. Sammlung, Klagenfurt 1819. Emmert, Monumenta Tirolensia, v: Österreichischer Geschichtsforscher 1 (1838) Anton Emmert, Monumenta Tirolensia, v: Österreichischer Geschichtsforscher 1/3 (1838, ed. Chmel, zato se navadno citira pod imenom Chmel), 566–585. Erben, Reg. Bohemiae I (1855); II (1882) Regesta diplomatica nec non epistolaria Bohemiae et Moraviae, ed. Carl J. Erben, I (600–1253), Pragae 1855; II (1253–1310), Pragae 1882. ES 15 (2001) Enciklopedija Slovenije 1–16, Ljubljana 1987–2002. Fejér, Codex diplomaticus Hungariae IV/2 (1829); VII/5 (1841) Georgius Fejér, Codex diplomaticus Hungariae ecclesiasticus ac civilis. Tomi IV. vol. II., Budae 1829. Tomi VII, vol. V. supplementare, Budae 1841. Firnhaber, Heinrich Graf v. Hardeck, v: AKÖG 2 (1849) Friedrich Firnhaber, Heinrich Graf von Hardeck, Burggraf von Duino, Judex provincialis in Oesterreich. Ein Beitrag zur vaterländischen Geschichte, v: AKÖG 2 (1849), 173–209. Friess, Geschichte der Österreichischen Minoritenprovinz, v: AÖG 64 (1882) / tudi kot separat Gottfried Edmund Friess, Geschichte der Österreichischen Minoritenprovinz, v: AÖG 64, 79–351. Göth, Urkunden-Regesten für die Geschichte von Steiermark v: MHVSt 5 (1854) G. Göth, Urkunden-Regesten für die Geschichte von Steiermark vom Jahre 1252 bis zum Jahre 1560, v: MHVSt 5, Graz 1854. Grafenauer, Ptuj v srednjem veku, v: Z Č 24 (1970) Bogo Grafenauer, Ptuj v srednjem veku, v: Z Č 24 (1970), 157–175. Grebenc, Gospodarska ustanovitev Sti čne (1973) Jože Maver Grebenc, Gospodarska ustanovitev Sti čne ali njena dotacija leta 1135, Sti čna 1973. Gruber, Scriptores rerum Livonicarum I (1853) [Joannes Daniel Gruber], Scriptores rerum Livonicarum I, Riga u. Leipzig 1853. (Dodatek: Silva documentorum). Hansiz, Germania sacra I (1727), II (1729) M. Hansiz, Germania sacra, I zv. Augustae Vindelicorum 1727; II 1729. Härtel, Bischöfliche Staatsverträge, v: Von Sacerdotium und Regnum (2002) Reinhard Härtel, Bischöfliche Staatsverträge. Die älteren Pakten Venedigs mit dem Patriarchat Aquileia, v: Von Sacerdotium und Regnum. Geistliche und weltliche Gewalt im frühen und hohen Mittelalter. Festrschrift für Egon Boshof. Köln - Weimar - Wien 2002, 589–626. Härtel, Diplomatar (1993) Härtel, Diplomatar oglejskega patriarhata Z Č 47/3 (1993), 397–412. Hassinger, Zollwesen und Verkehr, v: MIÖG 73 (1965) H. Hassinger, Zollwesen und Verkehr in den österreichischen Alpenländern bis um 1300 (MIÖG 73). Hauptman, Kranjska (1999) Ljudmil Hauptman, Nastanek in razvoj Kranske (SM Razprave in eseji 45), Ljubljana 1999. Prevod nemške izdaje: Lj. Hauptman, Krain, v: Erläuterungen zum Historischen Atlas der österreichischen Alpenländer, Abt. I, IV. Teil, II. Heft, Wien 1929, 309–484. Hausmann v: Probleme um Friedrich II. (1974) Friedrich Hausmann, Kaiser Friedrich II. und Österreich, v: Probleme um Friedrich II., ed. Josef Fleckenstein. (VuF 16), Sigmaringen 1974, 225–308. Hauthaler, Aus den Vaticanischen Registern, v: AÖG 71 (1887) P. Willibald Hauthaler, Aus den Vaticanischen Registern. Eine Auswahl von Urkunden und Regesten, vornehmlich zur Geschichte der Erzbischöfe von Salzburg bis zum Jahre 1280, v: AÖG 71, Wien 1887, 210– 296. Hauthaler-Martin, SUB III (1918) Willibald Hauthaler - Franz Martin, Salzburger Urkundenbuch III, Salzburg 1918. 21 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Hazai okmt VI (1891); VIII (1891) Hazai okmánytár – Codex diplomaticus patrius Hungariae. Studio et opera Emerici Nagy et al. VI. Budapest 1876; VIII. Budapest 1891. Hilger, Papsturkunden, v: FRA II/83 (1991) Wolfgang Hilger, Verzeichnis der Originale spätmittelalterlicher Papsturkunden in Österreich 1198–1304. Ein Beitrag zum Index Actorum Romanorum Pontificum ab Innocentio III ad Martinum V electum, v: FRA II/83, Wien 1991. Hitzinger, Das älteste Besitzthum, v MHK 17 (1862) Peter Hitzinger, Das älteste Besitzthum der österreichischen Herzoge in Krain, v MHK 17 (1862), 67–68. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969) Walter Höflechner, Zum Urkundenwesen der Herzöge von Kärnten bis 1269, v: Carinthia I 159 (1969), 59– 128. Hoheneicher, Specilegium, v: Oberbayerisches Archiv 3 ( 1841) Fr. Hoheneicher, Specilegium Anecdotorum ad Diplomatarium Frisingense, v: Oberbayerisches Archiv für vaterländische Geschichte 3, München 1841, 412–421. Hormayr, Beyträge zur Geschichte Österreichs, v: Taschenbuch für vaterländische Geschichte 2 (1812) Joseph Frh. v. Hormayr, Beyträge zur Geschichte Österreichs unter den Babenbergern, v: Taschenbuch für vaterländische Geschichte 2 (1812), 37–80. Hormayr, Beyträge zur Geschichte Tirols I/2 (1803) Joseph Frh. v. Hormayr, Kritisch-diplomatische Beyträge zur Geschichte Tirols im Mittelalter, Wien 1803. Hormayr, Grafschaft Tirol I/2 (1808) Joseph Frh. v. Hormayr, Geschichte der gefürsteten Grafschaft Tirol I/1–I/2, Tübingen 1806–1808. Hormayr, Historisch statistisches Archiv für Süddeutschland 2 (1808) Joseph Frh. von Hormayr, Historisch-statistisches Archiv für Süddeutschland, Frankfurt (usw.) 1807–1808 (2 zv.). Huillard-Bréholles VI/1 (1860) VI/2 (1861) J. L. A. Huillard-Bréholles, Historia Diplomatica Friderici Secundi, Tom VI/1–2, Parisiis 1860–1861 (ponatis: Torino 1963). Huter, Tiroler Urkundenbuch III (1957) Franz Huter, Tiroler Urkunenbuch. 1. Abteilung: Die Urkunden zur Geschichte des deutschen Etschlandes und des Vintschgaus. Band III. 1231–1253, Innsbruck 1957. Jaksch, MDC II (1898); IV/1 (1906); MDC/Erg. zu I–IV (1915) August v. Jaksch, Monumenta Historica Ducatus Carinthiae. Kärntner Geschichtsquellen. II. Klagenfurt 1898; IV/1 Klagenfurt 1906; I. Ergänzungsheft zu Band I–IV (811–1269), Klagenfurt 1915. Joppi, Aggiunte inedite (1878) Vicenzo Joppi, Aggiunte inedite al Codice diplomatico Istro-Tergestino del secolo XIII. Auspicatissime nozze Porenta-Totto, Udine 1878. Joppi, Documenti Goriziani, v: ATr NS 12 (1886) Vicenzo Joppi, Documenti Goriziani del secolo XIV. v: ATr, NS 12, Trieste 1886. Kandler, CDI (1. ed. 1846/52; 2. ed. 1862/65; nova ed. 1986) Pietro Kandler, Codice diplomatico Istriano. 1. ed.: Trieste 1847–1861; 2. ed.: nova pomnožena izdaja: Triest 1862–1865; 3. ed.: nova oštevilčena izdaja (a cura di Fulvio Colombo, Renzo Arcon, Tito Ubaldini), Trieste 1986. Kandler, l'Istria (1983) Pietro Kandler, L'Istria 1846–1852, Edizioni "Italo Svevo" Trieste 1983. Kandler, Pirano (1879) Pietro Kandler, Pirano. Monografia storica, Parenzo 1879. Kantorowicz v: Deutsches Archiv für Geschichte des Mittelalters 13 (1957) Ernst Kantorowicz, Zu den Rechtsgrundlagen der Kaisersage. Deutsches Archiv für Geschichte des Mittelalters 13 (1957), 115–150. Kloos v: Traditio 12 (1956) Rudolf M. Kloos, Kaiser Friedrich II. Literaturbericht. Traditio 12 (1956), 426–456. Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854) Vincenc Fereri Klun, Archiv für die Landesgeschichte des Herzogthums Krain, zv. 2/3, Laibach 1854. 22 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Koblar, Drobtinice, v: IMK 2 (1892) Franc Koblar, Drobtinice iz furlanskih arhivov, v: IMK 2 (1892). Kos M. Srednjeveška Ljubljana (1955) Milko Kos, Srednjeveška Ljubljana. Topografski opis mesta in okolice, Ljubljana 1955. Kos, D., CKL I (1996) Dušan Kos, Celjska knjiga listin I. Listine svobodnih gospodov Žovneških do leta 1341, Ljubljana - Celje 1996. Kos, D., Pismo (1994) Dušan Kos, Pismo, pisava, pisar. Prispevek k zgodovini kranjskih listin do leta 1300. (Zgodovinski arhiv Ljubljana, Gradivo in razprave 14), Ljubljana 1994. Kos, F., GZS IV (1915); GZS V (1928) Franc Kos, Gradivo za zgodovino Slovencev v srednjem veku IV (1101–1200), Ljubljana 1915; V (1200–1246), Ljubljana 1928. Kova č, Zehentverzeichnis, v: MIÖG 30 (1909) Karel Kova č, Ein Zehentverzeichnis aus der Diözese Aquileija vom Jahr 1296, MIÖG 30 (1909). Kova či č, Zgodovina lavantinske škofije (1928), Franc Kovači č, Zgodovina lavantinske škofije, Maribor 1928. Krones, Die Freien von Saneck (1883, I. del) Franz Krones, Die Freien von Saneck und ihre Chronik als Grafen von Cilli. Erster Theil: Die Freien von Saneck und der erste Gref von Cilli, v. 12. Jahrh. bis 1360, Graz 1883. Krones, Herrschaft König Ottokars II., v: MHVSt 22 (1874), Franz Krones, Die Herrschaft König Ottokar's II. von Böhmen in Steiermark, v: MHVSt 22, Graz 1874, 41–146. Krones, Verfassung (1897) Franz Krones, Verfassung und Verwaltung der Mark und des Herzogtums Steier von ihren Anfängen bis zur Herrschaft der Habsburger. (Forschungen zur Verfassungs- und Verwaltungsgeschichte der Steiermark, herausgegeben von der Historischen Landes-Commission für Steiermark, zv. I), Graz 1897. Krones, Vorarbeiten, v: BKStG 2 (1865) Franz Krones, Vorarbeiten zur Quellenkunde und Geschichte des mittelalterlichen Landtagswesens der Steiermark, v: BKStG 2 (1865), 26–113. Kurz, Österreich II (1816), str. 170–171, št. 1/A. Franz Kurz, Oesterreich unter den Königen Ottokar und Albrecht I., Bd. I–II., Linz 1816. Ladurner, Albert III., Zeitschrift des Ferdinandeums 14 (1868) Just Ladurner, Albert III. und letzte der ursprünglichen Grafen von Tirol, v: Zeitschrift des Ferdinandeums 14 (1868). Ladurner, Regesten, v: Archiv für Geschichte Tirols I (1864) Justinian Ladurner, Regesten aus tirolischen Urkunden, v: Archiv für Geschichte und Altertumskunde Tirols 1, Innsbruck 1864, 333–372. Lambacher, Oesterreichisches Interregnum (1773), Anhang der Urkunden [Philipp Lambacher], Oesterreichisches Interregnum oder Staatsgeschichte der Länder Oesterreich, Steyer, Krain und der windischen Mark, von dem Todfalle Friederich des streitbaren... bis auf die Einsetzung der neuen Herzoge des Durchläuchtigsten Hauses Habsburg mit Urkunden erwiesen und ausgeführet. Anhang der Urkunden, Wien 1773. Lampel, Landesgrenze, v: AÖG 71 (1887) Josef Lampel, Die Landesgrenze von 1254 und das Steirische Ennsthal. Ein Beitrag zur Geschichte des österreichischen Zwischenreichs mit 32 urkundlichen Beilagen, v: AÖG 71, Wien 1887, 297–452. Lenel, Venezianisch-Istrische Studien (1911) Walter Lenel, Venezianisch-Istrische Studien. (Schriften der Wissenschaftlichen Gesellschaft in Strassburg, Heft 9), Strassburg 1911. Levec, Pettauer Studien I–II, v: Mitteilungen d. anthropol. Gesellschaft NF 18 (1898); NF 19 (1899); III. (1908) Vladimir Levec, Pettauer Studien I–II, v: Mitteilungen der Anthropologischen Gesellschaft in Wien NF 18 (1898), 172–189; NF 19 (1899). 53–73; III. ed. Luschin, 1908. Lorenz, Deutsche Geschichte I (1863) Ottokar Lorenz, Deutsche Geschichte im 13. und 14. Jahrhundert I, Wien 1863. Lünig, Codex Italiae diplomaticus II (1726): Joannes Christianus Lünig, Codex Italiae diplomaticus II, Francofurti et Lipsiae 1726. 23 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Luschin, Steirische Landhandfesten, v: BKStG 9 (1872), Arnold Luschin, Die steirischen Landhandfesten. Ein kritischer Beitrag zur Geschichte des ständischen Lebens in Steiermark, v BKStG. 9), 119–207. Manzano, Annali II (1858); III (1860) Francesco di Manzano, Annali del Friuli, I–VII, Udine 1858–1879. Zv. II, 1858; zv. III, 1860 (z navedbo vira: Kandler, della Bona, Nicoletti, coll. Pirona, CD Frangipane), (ponatis: Bologna 1975). Marchetti-Longhi, Registro (1965) Giuseppe Marchetti-Longhi, Registro degli atti e delle lettere di Gregorio de Monte Longo (1233–1269), Roma 1965 (dokumente navaja po izdanih virih, ne navaja nahajališ ča orig.). Marcuzzi, Sinodi (1910) G. Marcuzzi, Sinodi Aquileiesi, Udine 1910. Marsich, Regesto, v: ATr, NS 5 (1877/78) Angelo Marsich, Regesto delle pergamene conservate nell’ archivio del reverendissimo capitolo della cattedrale di Trieste, v: ATr, NS 5 (1877/78), str. 376 sl. Martin SUB IV (1933) Franz Martin, Salzburger Urkundenbuch IV, Salzburg 1933. Martin, Regesten v. Salzburg I (1928) Franz Martin, Die Regesten der Erzbischöfe und des Domkapitels von Salzburg 1247–1343, I, Salzburg 1928. Meichelbeck II/1 II/2 (1729) Carolus Meichelbeck, Historia Frisingensis, tomi II pars 1. historica, pars 2. instrumentaria, Augustae Vindelicorum 1729. Meiller, RAS (1866) Andreas v. Meiller, Regesta archiepiscoporum Salisburgensium. Regesten zur Geschichte der Salzburger Erzbischöfe Conrad L, Eberhard L, Conrad IL, Adalbert, Conrad III. und Eberhard II., Wien 1866. Meiller, Reg. Babenb. (1850) Andreas v. Meiller, Regesten zur Geschichte der Markgrafen und Herzöge aus dem Hause Babenberg, Wien 1850. MGH Constitutiones II (1896) Legum sectio IV. Ludewicus Weiland, Constitutiones et acta publica imperatorum et regum II, Hannoverae 1896. MGH Epistolae saec. XIII. II (1887); III (1894) MGH Epistolae saeculi XIII e regestis pontificum Romanorum selectae per Georg Heinrich Pertz, ed. Carl Rodenberg. Tom. 1–3 (1883–1894). Mikuž, Topografija (1946) Metod Mikuž, Topografija stiške zemlje. Doneski k zgodovini stiške opatije. (Dissertatio ad lauream), Ljubljana 1946. Milkowicz, Klöster in Krain, v: AÖG 74 (1889), Wladimir Milkowicz, Die Klöster in Krain. Studien zur österreichischen Monasteriologie, v: AÖG 74, Wien 1889. Minotto, Acta et diplomata (1870) A. S. Minotto, Acta et diplomata e r[egio] tabulario Veneto … summatim regesta, vol. I. continens res Forijulii et patriarchatus Aquileiae Tergesti et Istriae et Goritiae, sect. I. Documenta ad Forumjulii patriarchatum Aquileiensem Tergestum Istriam Goritiam spectantia, vol. I., sect. I, continens documenta usque ad a[nnum] MCCCXXXIII, Venetiis 1870. Minotto, Documenta, v: AMSI 8 (1892), [A. S. Minotto], Documenta ad Forumjulii, Istriam, Goritiam, Tergestum spectantia v: AMSI 8 (1892), nadaljevanje: AMSI 9 (1893), 65 dalje. Mlinari č, Ži če in Jurklošter (2001) Jože Mlinari č, Kartuziji Ži če in Jurklošter, Maribor 1991. Mlinari č, GZM I (1975) Jože Mlinari č, Gradivo za zgodovino Maribora I, Maribor 1975. Mlinari č, Kartuzija Bistra (2001) Jože Mlinari č, Kartuzija Bistra, Ljubljana 2001. Mlinari č, Kostanjeviška opatija (1987) Jože Mlinari č, Kostanjeviška opatija 1234–1786, Kostanjevica 1987. 24 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Mlinari č, Marenberg (1997) Jože Mlinari č, Marenberški dominikanski samostan 1251–1782, Celje 1997. Mlinari č, PAM Zbirka listin (1987) Jože Mlinari č, Pokrajinski arhiv Maribor (Viri 3). Zbirka listin 1246–1865, Maribor 1987. Mlinari č, Stiška opatija (1995) Jože Mlinari č, Stiška opatija 1136–1784, Novo mesto 1995. Mlinari č, Topografija kostanjeviške opatije (1972) Jože Mlinari č, Topografija posesti kostanjeviške opatije 1234–1786, Maribor 1972. Mlinari č-Ožinger, Župnija in dekanija Ho če (1982) Jože Mlinari č, Anton Ožinger, Župnija in dekanija Ho če 1146–1945 (PAM, Inventarji 1), Maribor 1982. Muchar, Steiermark V (1850) Albert v. Muchar, Geschichte des Herzogthums Steiermark, 5. Theil, Grätz 1850. Muratori, Antichit ŕ Italiane III (1766) Lodovico Antonio Muratori, Dissertazioni sopra le antichità italiane, Tomo III. Monaco 1766. Muratori, Antiquitates Italicae IV (1741) Ludovicus Antonius Muratori, Antiquitates Italicae medii aevi sive dissertationes de moribus, ritibus, religione, regimine, magistratibus, legibus, studiis literarum, artibus ... Italici populi referentibus post declinationem Rom. Imp. ad annum usque MD, Tomus IV, Mediolani 1741. Naldini, Corografia di Giustinopoli (1700). Ponatis: Cerkveni krajepis (2001) Paolo Naldini, Corografia ecclesiastica o'sia descrittione della citta e della diocesi di Giustinopoli detto volgarmente Capo d'Istria, Venezia 1700. Ponatis: Pavel Naldini, Cerkveni krajepis ali opis mesta in škofije Justinopolis, ljudsko Koper, redakcija Darko Darovec, Koper 2001. Neuer Siebmacher J. Siebmacher’s großes Wappenbuch 28, aus Band IV, 7. Abt. Der steirische Uradel, bearbeitet von Alfred R. Anthoniy v. Siegenfeld, Nürnberg 1893 (ponatis Neustadt and der Aisch 1979). Neugart, Historia monasterii ad S. Paulum I (1848); II (1854) Trudpertus Neugart, Historia monasterii ord. S. Benedicti ad S. Paulum in valle inferioris Carinthiae Lavantina, Clagenfurti I 1848; II 1854. Occioni-Bonaffons v: Archivio Storico Italiano, Serie terza 13/1 (1871) G. Occioni-Bonaffons, Un documento friulano e un diploma di Arrigo VII, v: Archivio Storico Italiano, Serie terza, 13/1, Firenze 1871, 171–179. Oefele, Andechs (1877) Edmund Frh. Oefele, Geschichte der Grafen von Andechs, Innsbruck 1877. Orožen, Lavant I (1875) Ignacij Orožen, Das Bisthum und die Diözese Lavant I. Das Bisthum, das Domkapitel un die Dekanate: Marburg, Mahrenberg, Jaring, St. Leonhard in W. B., Kötsch und Zirkoviz. Marburg 1875. Orožen, Lavant II/1 Stift Oberburg (1876), II/2 (1877) Ignacij Orožen, Das Bisthum und die Diözese Lavant II/1. Benediktiner-Stift Oberburg; II/2 Das Dekanat Oberburg, Marburg 1877, Marburg 1876. Orožen, Lavant III (1880) Ignacij Orožen, Das Bisthum und die Diözese Lavant III/1. Das Archidiakonat Saunien, III/2 Das Dekanat Cilli, Marburg 1880. Orožen, Lavant VI (1887) Ignacij Orožen, Das Bisthum und die Diözese Lavant VI. Das Dekanat Drachenburg, Marburg (Graz) 1887. Otorepec, Gradivo v arhivih Vidma (1995) B. Otorepec, Gradivo za slovensko zgodovino v arhivih in bibliotekah Vidma (1270–1405). Viri za zgodovino Slovencev 14, Ljubljana 1995. Otorepec, GZL I (1956); X (1965); XI (1966) B. Otorepec, Gradivo za zgodovino Ljubljane v srednjem veku I–XI (1956–1966), XII (1968), Ljubljana 1956–1968. Otorepec, Samostanski pe čati, v: Samostani v srednjeveških listinah (1993) B. Otorepec, Srednjeveški samostanski pe čati na Slovenskem, v: Samostani v srednjeveških listinah na Slovenskem, Ljubljana 1993. 25 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Otorepec, Srednjeveški pe čati (1988) B. Otorepec, Srednjeveški pe čati in grbi mest in trgov na Slovenskem, Ljubljana 1988. Ottenthal-Redlich, Archivberichte aus Tirol (1908) E. Ottenthal und O. Redlich, Archivberichte aus Tirol, v: Mitteilungen der dritten (Archiv-) Sektion der k.k. Zentral Kommission zur Erforschung und Erhaltung der Kunst- und historischen Denkmale, Band VII, Heft 1, Wien 1908. Palacky, Reise (1838) Franz Palacky, Literarische Reise nach Italien im Jahre 1837 zur Aufsuchung von Quellen der böhmischen und märischen Geschichte, Prag 1838. Parapat, Doneski (1872/73) Janez Parapat, Doneski k zgodovini samostana Velesovskega, v: Letopis Matice Slovenske za 1872/73, 18–32. Parapat, Regeste (1874) Janez Parapat, Regeste iz doslej še ne natisnjenih, Kranjsko zgodovino zadevajo čih rokopisov, v: Letopis Matice Slovenske za 1874, 180–189. Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 15 (1919);16 (1920) Pio Paschini, Bertoldo di Merania patriarca d'Aquileia (1218–1251), v: MSF 15 (1919), 1–53; 16 (1920), 1–94. Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18); 17 (1921) Pio Paschini, Gregorio di Montelongo patriarca d'Aquileia (1251–1269), v: MSF 12–14 (1916/18), 25–91; 17 (1921), 1–82. Paschini, Mutamenti, v: MSF 11 (1915) Pio Paschini, Mutamenti nella prepositura di Cividale nella seconda met ŕ del secolo XIII, v: MSF 11 (1915), 155–136. Per capitolo di S. Giorgio di Pirano (ok. 1736) Per capitolo di S. Giorgio di Pirano. Contro m. rev. Colomban. Star tisk iz ok. 1736 v župnijskem arhivu v Piranu. Pettenegg, Urkunden (1887) Die Urkunden des Deutsch-Ordens-Centralarchives zu Wien in Regestenform herausgegeben von Ed. Gaston Graf von Pettenegg, I (1170–1809), Prag-Leipzig 1887. Pirchegger, Herren von Pettau, v: ZHVSt 42 (1951) H. Pirchegger, Die Herren von Pettau, v: ZHVSt 42 (1951), 3–36. Pirchegger-Dungern, UBSt/Erg. (1949) Urkundenbuch des Herzogtumes Steiermark. Ergänzungsheft zu den Bänden I–III. Bearbeitet von Hans Pirchegger und Otto Dungern. Graz 1949. (Veröffentlichungen der Historischen Landeskommission für Steiermark XXXIII). Pokorn, Regesti, v ZUZ 10 (1930) Franc Pokorn, Regesti kostanjeviškega samostana pri Krškem, v ZUZ 10 (1930), 8–21. Potthast II (1875) August Potthast, Regesta pontificum Romanorum inde ab anno Christum natum 1198 usque ad annum 1304 I– II., Berolini 1874–1875. Predelli, Liber communis (1872), Il Liber communis detto anche Plegiorum. Regesti di R. Predelli, v:: Archivio Veneto 2, Venezia 1872. Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae I–II (1756) Diplomataria Sacra Ducatus Styriae I., II., olim collegit Sigismundus Pusch e S.I., edidit auxitque Erasmus Frölich ex ead. Soc., Viennae, Pragae et Tergesti 1756. Puschnig, Geirach, v ZHVSt 34 (1941) Reiner Puschnig, Zur Geschichte des untersteirischen Klosters Geirach. Fünf bisher unbekannte Urkunden, v: ZHVSt 34 (1941), 13–32. Puschnig, Geirach, v: Das Joanneum (1940) Reiner Puschnig, Zur Geschichte des untersteirischen Klosters Geirach. Fünf bisher unbekannte Urkunden, v: Das Joanneum. Beträge zur Naturkunde, Geschichte, Kunst und Wirtschaft des Ostalpenraumes 1. Band: Ostalpenraum und das Reich, Graz 1940 (zweite, erweiterte Auflage), 143–144. Radics, Stiftungsurkunde, v: MHK 15 (1860) Peter v. Radics, Die Stiftungsurkunde des ehem. Cistercienserstiftes Maria Brunn bei Landstraß ddo. 7. Mai 1249, v: MHK 15 (1860), 18–20. 26 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Reg. Bohemiae I (1855); II (1882) Carl J. Erben, Regesta diplomatica nec non epistolaria Bohemiae et Moraviae I, Pragae 1855 Josef Emler, Regesta diplomatica nec non epistolaria Bohemiae et Moraviae II, Pragae 1882. Reg. imperii V (1881–1892) Johann Friedrich. Böhmer, Regesta imperii V: Die Regesten des Kaiserreichs … 1198–1272. Nach der Neubearbeitung und dem Nachlasse Johann Friedrich Böhmer's neu herausgegeben und ergänzt von Julius Ficker, – V/1 Innsbruck 1881; – V/2 1882; – V/3 neu herausgegeben und ergänzt von Julius Ficker und Eduard Winkelmann, Innsbruck 1892; – V/4 Nachträge, Verbesserungen und Zusätze, Innsbruck 1892. – V/4(novo) Nachträge und Ergänzungen. Bearbeitet von Paul Zinsmaier, Köln - Wien 1983. Richter, Beyträge zur Geschichte Krains, v: Hormayrs Archiv 10 (1819) Franz Xaver Richter, Beyträge zur Geschichte Krains, v: Archiv für Geographie, Historie, Staats- und Kriegskunst 10 (1819, ed. Hormayr, zato: Hormayrs Archiv). Rinaldi, Annales ecclesiastici XIII (1646) Odorico Rinaldi (Rainaldus/Raynaldus), Annales ecclesiastici XIII, Rom 1646 (nadaljevanje Baroniusovega dela (zv. XIII do XXI); 2. ed. Köln 1693; 3. ed. Lucca 1747 (in ve č drugih izdaj). Rubeis, MEA (1740) Ioannes F. B. de Rubeis, Monumenta ecclesiae Aquilejensis, commentario historico-chronologico illustrata, Argentinae 1740. Sachetti, Tolmino, v: Nuovo archivio Veneto, NS 10 (1905) Armida Sacchetti, Per il possesso di Tolmino. Episodio di storia cividalese, v: Nuovo Archivio Veneto, Nuova Serie, Anno V, Tomo X, Parte I, 47–88. Samostani v srednjev. listinah (1993) Samostani v srednjeveških listinah na Slovenskem (Publikacije Arhiva Republike Slovenije. Katalogi, zv. 13), Ljubljana 1993. Santifaller, Österreichisches Staatsarchiv, v StT 165 (1952) Leo Santifaller, Das Oesterreichische Staatsarchiv, v: Studii e testi 165, Vatikan 1952, 313–336. Schatzhaus Kärntens, Landesausstellung St. Paul 1991, I (Katalog) Schatzhaus Kärntens, Landesausstellung St. Paul 1991. 900 Jahre Benediktinerstift, I Katalog. Klagenfurt 1991. Schedario Baumgarten I (1965); II (1966) Schedario Baumgarten, Descrizione diplomatica di bolle e brevi originali da Innocenzo III a Pio IX. zv. I, Innocenzo III – Innocenzo IV, Vaticano 1965; zv. II. Alessandro IV – Benedetto XI (an. 1254–1304), Vaticano 1966. Schmidinger, Patriarch und Landesherr (1954) Heinrich Schmidinger, Patriarch und Landesherr. Die weltliche Herrschaft des Patriarchen von Aquileia bis zum Ende der Staufer. (Publikationen des Österreichischen Kulturinstituts in Rom, 1. Abtheilung: Abhandlungen: 1. Band, Graz-Köln 1954. Schroll, Millstatt, v: Archiv für vaterländische Geschichte und Topographie 17 (1894), Beda Schroll, Geschichte des Benedictiner-Stiftes Milstat in Kärnten, Archiv für vaterländische Geschichte und Topographie 17, Wien 1894. Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), Beda Schroll, Urkundenbuch des Benediktiner-Stiftes St. Paul in Kärnten, v: FRA II/39, Wien 1876. Schumi, Archiv für Heimatkunde F. Schumi, Archiv für Heimatkunde I, Laibach 1882 (str. 1–208), 1883 (str. 209–338); II/1 Laibach 1884; II/2 1887. Schumi, URBKr I (1884) II (1887) Franz Schumi, Urkunden und Regestenbuch des Herzogtums Krain II/1 (1200–1253), Laibach 1884; II/2 (1253–1269) 1887. Schwind-Dopsch, Ausgewählte Urkunden (1895) Ernest Frh. v. Schwind, Alphons Dopsch, Ausgewählte Urkunden zur Verfassungs-Geschichte der deutsch- österreichischen Erblande im Mittelalter, Innsbruck 1895. Scussa, Storia di Trieste (1986) Vincenzo Scussa, Storia cronografica di Trieste, Trieste 1863 (ponatis: Trieste 1986). Slovenija v papeških listinah (1996) Slovenija v papeških listinah. (Publikacije Arhiva Republike Slovenije. Katalogi, zv. 16), Ljubljana 1996. 27 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Stegenšek, Dekanija Gornjegrajska (1905) Avguštin Stegenšek, Dekanija Gornjegrajska (Spomeniki lavantinske škofije 1), Maribor 1905 (Gornji Grad, 119–155). Stegenšek, Gornji Grad, v: ČZN 7 (1910) A. Stegenšek, O najstarejši zgodovini gornjegrajskega okraja ( ČZN 7), 1–33. Stepischnegg, Kloster Seiz (1884) J. M. Stepischnegg, Das Karthäuser-Kloster Seiz, Marburg 1884. Šebánek-Dušková, Codex diplomaticus Bohemiae V/3 (1982) Jindřich Šebánek - Sáša Dušková, Codex diplomaticus et epistolaris regni Bohemiae V/1–3, Praga 1974–1982. Štih, Goriški grofje (1997) Peter Štih, Goriški grofje ter njihovi ministeriali in militi v Istri in na Kranjskem. Dopolnjena izdaja (Razprave Filozofske fakultete), Ljubljana 1997. Štih, Nižje plemstvo na Krasu in v Istri (1991) Peter Štih, K zgodovini nižjega plemstva na Krasu in v Istri, v: Z Č 45 (1991), 549–557. Tangl K., Die Freien von Suneck, v: MHVSt 10 (1861), K(arlmann) Tangl, Die Freien von Suneck, Ahnen der Grafen von Cilli. (MHVSt 10). Tangl K., Grafen v. Ortenburg, v: AKÖG 30 (1864) Karlmann Tangl, Die Grafen von Ortenburg in Kärnten, v: AKÖG 30, Wien 1864, 203–352. Tangl K., Windischgratz, v: MHVSt 12 (1863) K(arlmann) Tangl, Windischgratz und die Herren von Windischgratz bis zu ihrer Erhebung in den Fürstenstand im Jahre 1551, v MHVSt 12 (1863), 143–186. Tangl M., Päpstlichen Kanzleiordnungen (1894) Michael Tangl, Die päpstlichen Kanzleiordnungen von 1200–1500, Innsbruck 1894 (ponatis Aalen 1959). Theiner, Monumenta Hung. I (1859) Augustinus Theiner, Vetera monumenta Hungariam sacram illustrantia I, Romae 1859. Theiner, Monumenta Slavorum Merid. I (1863) Augustinus Theiner, Vetera monumenta Slavorum Meridionalium historiam illustrantia, I, 1198–1549, Romae 1863. Tore Barbina, Diplomi di S. Maria (2000) Maria Tore Barbina, Diplomi del monastero benedettino di s. Maria d'Aquileia (Biblioteca Comunale di Verona, ms 707), Gruppo Archeologico Aquileiese, [Aquileia, 2000]. Trotter, Die Herren v. Reifenberg, Adler (1929) Kamillo Trotter, Die Herren von Reifenberg, Adler, št. 581–586 (1929), zv. 10. UB d. Landes ob der Enns III (1862) Urkundenbuch des Landes ob der Enns III, Wien 1862. Ughelli X (1722) Ferdinandus Ughelli, Italia sacra sive de episcopis Italiae et insularum adjacentium. 1. ed. Venetiis xxx. 2. ed. aucta et emendata cura et studio Nicolai Coleti, Venetiis xxx. (Reprint xxx). Ullepitsch, Diplomatarium Carniolicum, v: MHK 2–3 (1847/48) C. Ullepitsch, Diplomatarium Carniolicum (Aus den Archivsmaterialien des Historischen Vereins für Krain), MHK 2–3 (1847–1848). Umek, Erbergi (1992) Eva Umek, Erbergi in dolski arhiv, zv. 1-2. Ljubljana 1991–1992. Umek, Samostani (1974) E. Umek, Samostani Kostanjevica, Pleterje in Sti čna (Publikacije Arhiva Slovenije, Inventarji. Serija Samostanski arhivi, zv. 1), Ljubljana 1974. Urkundenbuch der Babenberger II (1955) Die Siegelurkunden der Babenberger und ihrer Nachkommen von 1216 bis 1279. Vorbereitet von Oskar Frh. v. Mitis. Bearbeitet von Heinrich Fichtenau und Erich Zöllner. Wien 1955. Urkundenbuch der Babenberger III (1954) Die Siegel der Babenberger. Ergänzt und mit einer Einleitung versehen von Franz Gall. Wien 1954. Urkundenbuch der Babenberger IV/2 (1997) Urkundenbuch zur Geschichte der Babenberger in Österreich IV/2 Ergänzende Quellen 1195–1287. Bearbeitet 28 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod von Oskar Frh. v. Mitis, Heide Dienst und Christian Lackner. Publikationen des Instituts f. Österreichische Geschichtsforschung III Reihe, Wien-München 1997. Valentinelli, Diplomatarium Portusnaonense, v: FRA II/24 (1865) Iosephus Valentinelli, Diplomatarium Portusnaonense, v: FRA II/24, Wien 1865. Valvasor, Ehre (1689) Johann Weichard Valvasor, Die Ehre des Herzogthums Krain, Laibach/Nürnberg 1689 (knjige I–XV v 4 delih). Verci, Storia degli Ecelini I.–III (1779) Giambatista Verci, Storia degli Ecelini I, II, III. Codice diplomatico Eceliniano, Bassano 1779. Verzeichnis v: MHK 1 (1846) Verzeichnis der vom Historischen Provinzial-Vereine für Krain im Laufe des Jahres 1846 erworbenen Gegenstände, v: MHK 1 (1846), 10–11. Wichner, Stift Admont II (1876) Jakob Wichner, Geschichte des Benediktiner-Stiftes Admont (1178–1297), zv. II. Graz 1876 (str. 202–476: Urkunden-Buch). Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947) Hermann Wiesflecker, Die Regesten der Grafen von Görz und Tirol, Pfalzgrafen in Kärnten, zv. I. 957–1271. (Publikationen des Institutes fur österreichische Geschichtsforschung IV/1/1), Innsbruck 1949. Winkelmann, Acta imperii inedita I (1880) Eduard Winkelmann, Acta imperii inedita saeculi XIII. Urkunden und Briefe zur Geschichte des Kaiserreichs und des Königreichs Sicilien in den Jahren 1198–1273 I–II, Innsbruck 1880, 1885. Wolf, Die Testamente Kaiser Friedrichs II., v: Stupor mundi (Wege der Forschung 101) (1966). Zahn, Archivalische Untersuchungen (1870–1872) Joseph Zahn, Archivalische Untersuchungen in Friaul und Venedig. BKStG 7 ( 1870), 1–87. Nadaljevanje v BKStG 9 ( 1872), 83–118. Zahn, Austro-Friulana, v: FRA II/40 (1877) Joseph v. Zahn, Austro-Friulana, Sammlung von Actenstücken zur Geschichte des Conflictes Herzog Rudolfs IV. von Österreich mit dem Patriarchate von Aquileja 1358–1365 (mit Einschluss der vorbereitenden Documente von 1250 an.), Wien 1877. (FRA II/40). Zahn, Codex diplomaticus Austriaco-Frisigensis (1870) Joseph Zahn, Codex diplomaticus Austriaco-Frisigensis, Sammlung von Urkunden und Urbaren zur Geschichte der ehemals freisingischen Besitzungen in Österreich. Wien 1870. (FRA II/31). Zahn, Dominicanerkloster zu Pettau, v: BKStG 16 (1879) Joseph Zahn, Über die Anfänge und den älteren Besitz des Dominicanerklosters zu Pettau, v: BKStG 16 (1879), 3–24. Zahn, Reisebericht (1866) Joseph Zahn, Reisebericht über steiermärkische Geschichtsmaterialien in kärntnerischen Archiven, v: BKStG, 3 (1866), 18–49. Zahn, UBSt III (1903) F. Zahn, Urkundenbuch des Herzogthums Steiermark II. Graz 1879; III. Graz 1903. Zala oklt. (1886) Zala vármegye története. Oklevéltár. Kiadja Zala vármegye közönsége. Szerkesztetik Nagy Imre, Véghely Dezsö és Nagy Gyula. I. Budapest, 1886. Zelko, Prekmurje (1982) Ivan Zelko, Prekmurje do leta 1500 (Histori čna topografija Slovenije I), Pomurska založba, Murska Sobota 1982. 29 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod ARHIVSKI VIRI PO KRAJIH Admont Arhiv samostana Admont – Zbirka listin Budapest Državni arhiv v Budimpešti (MOL) – arhiv družine Esterházy (domnevno) – arhiv družine grofov Festetics (domnevno) Celje Zgodovinski arhiv Celje (ZAC) Zbirka rokopisov – knjižica privilegijev kartuzije Ži če (perg.) Rok 1 (neko č Ms I A) – zvezek privilegijev kartuzije Ži če iz ok. 1560 Rok 2 (neko č Ms III B 5) – seznam privilegijev kartuzije Ži če iz ok. 1560 Rok 3 – zvezek privilegijev kartuzije Jurklošter iz ok. 1560 Rok 4 – seznam privilegijev kartuzije Jurklošter iz ok. 1560 Rok 5 Cividale ( Čedad) Kapiteljski arhiv v Čedadu (ACU) Zbirka listin Arheološki muzej v Čedadu (MAC) Zbirka listin Göttweig Arhiv samostana v Göttweigu Zbirka rokopisov – perg. cod. 412 (366 roth) Graz (Gradec) Štajerski deželni arhiv (StLA) Zbirka listin in prepisov listin (AUR) Zbirka rokopisov (HS) – Sekavska kopialna knjiga, perg. iz 13. do 15. stol., perg., Ms 50 (prej Cod. 333). Prim. Posch – Sekavska kopialna knjiga (liber privilegiorum), perg. iz 13. do 14. stol., perg., Ms 51 (prej Cod. 334) – Franz Leopold Stadel, Ehrenspiegel, HS 28, zv. 1–9 (prej Cod. 286/a–j) – Salzburški urbar Ms 1157 Arhiv Gornji Grad – Schmutzova kopialna knjiga iz 1824 (šk. 1, zv. 2) Arhiv Ptuj, šk. 37, zv. 84 – Kronika dominikanskega samostana na Ptuju (prej Cod. 2191) Arhiv Studenice – Studeniška kopialna knjiga iz 18. stol. (da so listine kolacionirane potrjuje J. v. Gallenfels, okrožni glavar, 24. nov. 1773), 1/2, (šk. 1, zv. 1, neko č v zbirki rokopisov, Ms 910) Arhivski pripomo čki: Regesti h graškim kopialnim knjigam (Grazer Gewölbebücher) Fran čiškanski arhiv v Gradcu (FAGR) Zbirka listin Innsbruck Tirolski deželni arhiv (TLA) Arhivski repertoriji – Goriški arhivski repertorij iz ok. 1505 Zbirka listin Tirolski deželni muzej Ferdinandeum, knjižnica (TMF) Zbirka listin Zbirka rokopisov – cod. 1103. Joannis Arhiv družine Frangipane Codice diplomatico Frangipane Zbirka listin Klagenfurt (Celovec) Koroški deželni arhiv (KLA) Zbirka listin 30 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Zbirka rokopisov (HS) – Vetrinjska kopialna knjiga iz 1544 (natan čno 1542/444) 1/1 (I pri Jakschu) – Vetrinjska kopialna knjiga iz 1544 1/2 (II pri Jakschu) – Vetrinjska kopialna knjiga iz 1544 1/3 (III pri Jakschu) – Vetrinjska kopialna knjiga iz za četka 15. stol. 2/1(IV pri Jakschu) – Vetrinjska kopialna knjiga iz 15. stol. 10/4 (nem.) – Webrova kopialna knjiga vetrinjskega samostana 1/5 (Webrovi prepisi) – Krška kopialna knjiga 2/25 (Gurker Kopialbuch II pri Jakschu) Koper Pokrajinski arhiv Koper (PAK) – Knjiga testamentov vicedominarije (danes neznano kje) Lienz Samostanski arhiv dominikank v Lienzu Zbirka listin Ljubljana Arhiv Republike Slovenije (ARS) Zbirka listin (fond 1063), – kronološka serija – serija listin, vrnjenih iz Avstrije, po repertorijih Zbirka prepisov listin (fond 1063), – zbirka prepisov listin Histori čnega društva (do 2. junija 1252 fasc. 26, od 26. avgusta 1252 dalje fasc. 27) – zbirka Schumijevih prepisov listin (iz 13. stol. fasc. 68 in 70) Zbirka rokopisov – Rokopis 148r: Paulus Puzel, Idiographia sive rerum memorabilium monasterii Sitticensis descriptio, 1719 (faksimile v Samostanskem arhivu v Sti čni) – Rokopis 152r: Manuscriptum Chronographicum (regesti listin, fotokopija v Samostanskem arhivu v Sti čni) Grajski arhivi – arhiv graš čine Dol (tiskani inventar glej v: Umek 1991/92.) Samostanski arhivi – Arhiv samostana Sti čna Nadškofijski arhiv Ljubljana (NŠAL) Zbirka listin Serija redovi fasc. 1 Popis posestniških listin stiškega samostana iz ok. 1784 Losensteinleiten Arhiv grofov Auerspergov v Losensteinleitnu Arhivski repertorij Maribor Pokrajinski arhiv Maribor – Zbirka listin – Zbirka mikrofilmov in kseroks kopij Marseilles Arhiv v Marseillesu rokopisi – cod. B 175 Register Friderika II. (rokopis iz 14. stol) München Bavarski državni arhiv v Münchnu (BHA) Zbirka listin Zbirka rokopisov – kopialna knjiga freisinške škofije, cod. 2 (neko č 191) Piran Pokrajinski arhiv Koper, enota Piran Zbirka listin Vicedomske knjige Kapiteljski arhiv Piran Zbirka listin (danes neznano kje) Ptuj Zgodovinski arhiv Ptuj Rokopisna zbirka – rokopis R-68 (1976 vrnjeno iz HHStA, stara št. Böhm 141; B 57). 31 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Rein Arhiv samostana Rein Zbirka listin Spisi stiškega samostana – B. lat. 9 Zbirka rokopisov – cod. opata Hermana iz 15. stol. Salzburg Arhiv samostana sv. Petra v Salzburgu Zbirka listin Nadškofijski konzistorialni arhiv Zbirka listin San Daniele Mestna knjižnica Guarneriana (BGSD) Fondo Fontanini – Ms vol. 266 (stara sign. Varia manuscripta, vol. XXXXIV) St. Lambert Arhiv samostana Št. Lambert Zbirka listin St. Paul Samostanski arhiv v Št. Pavlu Zbirka listin Rokopisi – Kopialna knjiga šentpavelskega samostana Sti čna Samostanski arhiv v Stični – Prepisi listin – Rokopisi Strassburg Kapiteljski arhiv – Knjiga regestov krškega arhiva. Stuttgart Deželna knjižnica v Stuttgartu (nekdaj Württenberška Kraljeva knjižnica) Rokopisi – Cod. hist. in folio, no. 247 Trento Nadškofijski arhiv Rokopisi cod. Miscellanea Alberti Trieste (Trst) Državni arhiv v Trstu (AST) Knjige – I/4 Goriško-tirolski diplomatar (cod. W 207, vrnjen iz HHStA na Dunaju) – I/5 Diplomatar grofov Goriških (cod. B 139, vrnjen iz HHStA na Dunaju) Mestna knjižnica v Trstu, oddelek Archivio diplomatico Zbirka listin Zbirka knjig Kapiteljski arhiv v Trstu (ACT) Zbirka listin. Udine (Videm) Kapiteljski arhiv v Vidmu (ACU) Zbirka listin Zbirka rokopisov – cod. Bini: Documenta historica Mestna knjižnica v Vidmu (BCU) Fondo principale (glavni fond rokopisov) – Ms 896 (CD Frangipane) – Ms 899 (Collezione Bianchi v 61 zv. – tiskano kazalo k tej zbirki glej v: Bianchi, Indice) – Ms 1225 (zbirka orig. listin samostana sv. Marije v Ogleju) – Ms 1343 (notarska knjiga Johannesa de Lupica) – Zbirka Fontanini, Miscellanea – Zbirka Pirona 32 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod Fondo Joppi (rokopisi iz Joppijeve zapuš čine) – Ms 369/5 Državni arhiv v Vidmu (ASU) fondo Patriarchato – fasc. 1 rokopisi Odorico de Susanis Ms Thesauri claritas (ed. Bianchi, TEA) Monumenta patrie Fori Iulii (rokopis iz 17. stol., neko č v HHStA – R 80) – fasc. 2 prepisi listin. Vatican Vatikanski arhiv Registri papeža Inocenca IV. in Aleksandra IV. Venezia (Benetke) Državni arhiv v Benetkah (ASV) Carte de’Consultori in iure Liber communis Collectio Fontanini Knjižnica Marciana v Benetkah (BMV) Rokopisi – Pactorum liber I, fol. 311. 217. 314.193. 205 – Cod. L. XIV 133 (=4282 De Rubeis, Dissertationes variae eruditionis II). Verona Mestna knjižnica v Veroni – kopialna knjiga samostana sv. Marije v Ogleju, cod. 707. Wien (Dunaj) Avstrijska nacionalna knjižnica (ÖNB) Cod. 10550 Fundatio monasterii Sitticensis (starejša ina čica Puzlove Idiographie, tu navajana tudi kot Puzel 1. – Fotografija rokopisa /negativ/ v Samostanskem arhivu v Sti čni. – Prepis rokopisa iz 1821 /prepisal Heinrich Joseph Stratil/ v Arhivu Republike Slovenije, zbirka rokopisov, št. I 110. /prim. MHK 12 [1857], 46–55/) Državni arhiv na Dunaju (HHStA) Zbirka listin (AUR) Rokopisi (HS) – Steyrerjeva zbirka R 8/1 (XII. zv.) – Steyrerjeva zbirka W 43 – registraturna knjiga Goriških grofov iz 14. in 15. stol. W 594 (Böhm Suppl. 72) – Avstrijska kronika iz 18. stol. B 38 (Böhm 84) – bamberška kopialna knjiga iz 15. stol. B 339 (Böhm 1049) – bamberška kopialna knjiga iz 14. stol. B 340 (Böhm 1050) – kopialna knjiga salzburškega kapitlja, perg. iz 14. stol. B 106 (Böhm 340) – salzburška kopialna knjiga iz 15. stol. W 194/4 (Böhm 359) – salzburška kopialna knjiga iz 13./14. stol. W194/6 (Böhm 359) Stari arhivski pripomo čki (alt AB) – arhivski repertorij goriške grofije iz 15. stol. alt AB 331 (po poreklu iz Kammerarhiva, najprej med rokopisi B 534, oz. Böhm Suppl. 426) – arhivski pripomo ček (Archivbehelf), sign. 333/2 Centralni arhiv nemškega viteškega reda (DOZA) Zbirka listin Arhivski priro čniki – Tummlerjevi regesti I (rokopis) Knjižnica in arhiv dunajske minoritske province Zbirka listin minoritskega samostana na Dunaju Zagreb Metropolitanska knjižnica – Rokopis MP 236 (iz Valvasorjeve zapuš čine), poglavje z naslovom Notata Ziracco Arhvi grofov Thurn-Valsassina Zbirka listin 33 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 Uvod SEZNAM SLOVENSKIH IMEN ZA TUJE ALI DVOJEZIČNE KRAJE, KI NASTOPAJO V DATACIJAH Beljak Villach Benetke Venezia Breže Freising Dobrla vas Eberndorf Dunaj Wien Čedad Cividale Firence Firenze Gorica Gorizia Gradec Graz Gumin Gumino Humberk Hollenberg Izola Izola / Isola Koper Koper / Capodistria Krmin Cormons Lateran Laterano Lipnica Leibnitz Neapelj Napoli Oglej Aquileia Piran Piran / Pirano Pore č Pore č / Parenzo Portorož Portorož / Portorose Pulj Pula / Pola Ribnica Reifnitz Se čovlje Se čovlje / Sicciole Št. Vid St. Veit Trst Trieste Velikovec Völkermarkt Videm Udine Žlemberk Schmirnberg 34 35 Št. 1 1246 Krški škof Ulrik I. naznanja, da je podelil svojemu stolnemu kapitlju hubo v Nasingu (pri Krki na Koroškem), katero sta imela od krškega škofa v fevdu Herman in njegov brat iz Pilštajna, a jo je potem za krškega škofa kupil stolnik Hartvik z Važenberka (Waisenberg na Koroškem). Orig. perg. (18,5 : 22 + ok.2,8 z vidnim liniranjem ok. 10 mm) št. C 1133 v KLA v Celovcu (A). – Prepis iz 1869 priložen izvirniku (B). Objava tu po A. – Predhodne objave: Jaksch, MDC II (1898), str. 37–38, št. 575. – Zahn, UBSt III (1903), str. 62–63, št. 9. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 229, št. 1082 – F. Kos, GZS V (1928), str. 423–424, št. 897. Dorzalne notice: – Sočasno: Privile(gi)um domini Hanirici Gvrtcensis(!) canonici de mansu quem emit aput Hartuicum dapiferum in Strazburch. – Kasnejši sign.: T in N° 11. Sign. z rdečim črnilom: Lad. 5. Fas. 1. N° 4. ‡ Wòlricvs. ‡ Dei gratia Gurcensis ęcclesię episcopus omnibus Christi fidelibus tam presentibus, quam futuris hanc paginam inspecturis salutem in eo, qui est vera salus. Ne a memoria hominum excidant, quę nostris temporibus aguntur, congruum est, ut scriptis confirmentur. Notum igitur fieri cupimus omnibus Christi fidelibus, quod Hertwicus dapifer de Weisinberch ad peticionem capituli Gurcensis ęcclesię et nomine eorum mansum unum situm in Nasîm, solvens annuatim novem solidos, cum Wòlrico colono et pueris suis a Hermanno et fratre suo in Pilsteîn pro viginti I/!I a marcis nobis comparavit et, quia predicti Hermannus et frater eius ipsum mansum a domino episcopo Gurcensi in feudo possidebant, omne ius ad eos spectans ipsi episcopo resignaverunt. Nos vero proprietatem ad nos spectantem ad peticionem capituli Gurcensis ipsis contulimus. Obligavit etiam se predictus Hertwicus Gurcensi ęcclesię per fideiussores dominum Engelramum Pvzonem et Gotschalchum de Strazpurch et Henricum de Albekę defendere eos, si quis ipsos super predicto manso infestaverit. Huius rei testes sunt dominus Perhtoldus, dominus Ernestus capellani ępiscopi, dominus Engelbertus scriba episcopi, dominus Waltherus, dominus Ditricus, dominus Albertus de Landesperch, dominus Henricus et filius eius Fridericus de Svèzenheîm, Fridericus de Trachenberch, Otto et Fridericus de Landesperch et alii quam plures. Acta sunt hęc ab incarnatione domini MòC0CXLVI, indictione quarta. Dva pečata, viseča na perg. trakovih, v temni barvi naravnega voska: – 1. Hartwicka z Važenberka (slika: Neuer Siebmacher IV. 7. a, tab. 13) ščitast, zaobljen (ok 44 x 55 mm obrnjen s širšo stranico navzdol). Podoba: pet horizontalnih vreten. Legenda (po Jakschu): + S V ? H . . TW . . . . . . WESeNBeR& – 2. krškega škofa Ulrika, špičasto ovalen (dolžina 76, širina 54 mm). Podoba: škof z mitro sedeč na falsistoriju, s palico v desnici in odprto knjgo v levici. Legenda: + VLRICVS DeI GRA . IA GVRCHeNSIS eCCLIe ePS. Št. 2 1246 Kapitelj v Vasváru potrjuje, da je Nikolaj, Štefanov sin, prodal svojo in bratovo dedno posest v Nádasdu skupaj z mlinom, da bi tako odkupil brata Myka iz nem- a I/!I dodano nad viginti France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 36 škega ujetništva; tja je prišel, ko se je v borbi proti Nemcem, v kateri je umrl tudi avstrijski vojvoda (Friderik), ponudil za ujetnika namesto svojega brata Nikolaja. Posest sta kupila Petenedova sinova Warazlaus in Ladislaus. Orig. izgubljen (A). – Obstajata dva prepisa iz 1377: Prvi v arhivu družine Esterházy (fasc. 18, št. 16) (B1); – drugi v arhivu družine grofov Festetics (B2), zdaj verjetno oba v MOL v Budimpešti. Objava tu po T1. – Predhodne objave: Hazai okmt VIII (1891), str. 49–50, št. 37 (iz B1) (T1). – Hazai okmt VI (1876), str. 44–45, št. 31 (iz B2) (T2). – Prim. Csánki II (1894), 785: Peteni(n)cz, v komitatu Vas/Eisenburg. – Zelko, Prekmurje (1982), 72–73: Petanjci. Petened je v srednjeveški madžarščini pomanjševalnica imena Petene – po njem se ime- nujejo Petanjci (prim. Csánki, l.c.); kot kupec posesti v Nádasdu velja Petened hkrati tudi za utemeljitelja družine Nádasdy (prim. opombo Imra Nagya k objavi B.) Nos capitulum ecclesie sancti Michaelis a de Castroferreo omnibus notum facimus, quod cum Nicolaus filius Stephand b in exercitu, qui erat contra Teutonicos, in quo eciam dux Austrie vitam finivit, incidisset in angustiam captivitatis, frater suus Myke scilicet ad nostram accedens presenciam indicavit nobis, quod ipse subiturus est c captivitatem loco fratris sui, adiungens quod, quitquid possessionis et hereditatis ipso- rum ubicunque posite Nicolaus venderet pro sua liberacione, de sua esset voluntate plenaria et consensu. Nicolaus itaque, relicto fratre suo pro se vinculis d , accersivit nostrum testimonium, convocatisque consanguineis et commetaneis suis universis, per viros discretos et nobiles de provincia quamplures omnem terram suam in Nadasd et molendinum suum estimari fecit, et partem suam et fratris sui in terra Voltumer(i) et Teodori et partem Vytemeri e in terra eorumdem, quam dedit Vytemerius f Nicolo g , et estimata sunt: terra scilicet pro quadraginta marcis, et pro quindecim molendinum; que cum Vencezlaus filius Petened maior et alii consanguinei et commetanei emere voluis- sent h , Warazlaus i et Ladislaus filii Petened comparaverunt per omnia, nullo contra- dicente, antedictam pecuniam persolventes, ita quod Nicolaus et frater suus Myke nihil haberet in Nadasd iurisdiccionis. Ut igitur rata sit hec vendicio in perpetuum, et ut Varazlaus et Ladislaus et eorum tota successio terram emtam j et molendinum quieti possideant, presens scriptum contulimus, sigilli nostri federe communitum, Paulo existente nostro preposito, Roberto cantore, Ompod custode, Emerico decano, anno domini M o CC ok quadragesimo sexto. Št. 3 1246 Župan Kazimir proda Pethenedovima sinovoma Kozlowu ali Waraslavu in Ladislavu, svoj delež v vaseh Nádasd in Sar (na Madžarskem), ki ga je dobil s kraljevim privilegijem. a Mychaelis C b Stefand C c esset C d in vinculis C e Vitemeri C f Vitemerius C g Nicolao C h noluissent C i Varazlaus C j emptam C k letnica v oklepaju C France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 37 Orig. izgubljen (A). – Regest iz seznama listin rodbine Nádasdy (ex elencho Nadasdiano), ki ga je napravil Gabriel Nagy. (B) – danes verjetno v MOL v Budimpešti. – Prim. listino št. 3 Objava tu po F . – Predhodna objava: Fejér, Codex diplomaticus Hungariae VII/5 (1841), 271 (F). – Prim. Csánki II (1894), 785: Peteni(n)cz, v komitatu Vas/Eisenburg. – Zelko, Prekmurje (1982), 72–73: Petanjci. Casimirus comes portiones filiorum Mike, Stephani et Nicolai, in terra Nádasd et Saar, ad se tenore privilegii regii devolutas, viginti tribus marcis Kazlow a et Ladislao filiis Pethenyed perpetuo iure vendit. Anno MCCXLVI. Št. 4 1246, Ptuj Hartnid s Ptuja naznanja, da je v blagor svojih sorodnikov in iz ljubezni do Diepolda s Kacenštajna in njegovega sina Gebharda poklonil gornjegrajski cerkvi štiri hube, ki se nahajajo pod goro Lom, ob gori Oljki in v Paški vasi in nad kate- rimi imajo odvetništvo sinovi Diepolda s Kacenštajna. Orig. perg. (20,7 : 13,5 + 2,7) v NŠAL v Ljubljani (1978 vrnjen iz StLA, št. 612) (A). – Prepis iz 18. stol. v fondu KAL, fasc. 82/32, prav tam (B). – Prepis iz 1824 v Schmutzovi kopialni knjigi, fol. 11r, v Arhivu Oberburg, šk. 1, zv. 2, v StLA v Gradcu (C). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 61–62, št. 8. – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. O 23. Reg. in literatura: Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854), str. 25, št. 101. – F. Kos, GZS V (1928), str. 423, št. 896. – Orožen, Lavant II/1 (1876), 29 (z opisom pečata). – Pirchegger, Herren von Pettau, v: ZHVSt 42 (1951), 21. Dorzalne notice: – 13. stol.: Privilegium domini Hertnidi de Petov super II5II eubis nostro monasterio datis. – Nadaljevanje z drugo roko (15. stol.): unus situs sub monte Lum, duo circa Montem Crucis et unus in Pak villa. – Dve signaturi iz 16./17. stol.: prva: LXVIIII; druga: II. – 17. stol.: 1246 Henricus de Bettovia donat ecclesiae Obernburgensi 4 hubas. Pripisano z nekoliko manjšimi črkami: cum omni iure, reservata solum de qualibet una mensura avenae (NB.). – Dodatni signaturi iz 17./18. stol.: prva: I, 2; druga: N 5, 39. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Ne bone operationis firmitas livore cuiuspiam valeat infirmari, scripture munimine ac testium expedit memorie roborari. Notum sit igitur universis, quod ego Haertnidus de Bettouia Obenburgensi(!) ecclesie pro meorum remedio propinquorum et amore cari mei Dyeppoldi de Chatcensteyne in sui gnati memoriam, Gebhardi videlicet ibidem memoriter inhumati, quatuor eubas contuli perpetuo possidendas, unam sub monte, qui Lôm proprie nuncupatur, quam Hermannus prelibati Diepoldi filius iure tenetur regere advocacie, duas vero secus Montem Crucis a , quas eodem iure advocacie dictus Hermannus et Diepoldus prefati Diepoldi filii tueantur, nil iuris ab eisdem eubis penitus, nec servicii, quam solam mensuram avene de qualibet exigentes et quartam in villa Pak, quam eciam prescripti fratres tueri tenentur iure sepius prenotato. Pro cuius rei efficatia firmiori presentem paginam sigilli mei formula benivole eternavi, subscriptique viri testimonium perhibent super huiusmodi manifestum, Wuluingus et Chv×nradus de Gorissendorf, Dippoldus de Schorlinge et frater eius Heinricus, Gotfridus Keltz, Lutoldus officialis, Fridericus de a alibi habetur Waraslao Fejér v opombi a secus Montem Cvas Orožen, ki kraj lokalizira kot Kvas France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 38 Haelensteine et alii multi, quorum copia interfuit. Acta sunt hec in Bettouia, anno gratie millesimo ducentesimo quadragesimo sexto. Na perg. traku viseči pečat iz rjavega voska v obliki ščita (koničasto špičast, 40 x 45 mm). Podoba: zmaj z dolgim kljunom. Legenda: + SIGILLVM HERTNIDI DE BETOVIA. – Opis pečata pri Orožnu, l.c. Št. 5 1246, februar, 7, Oglej Belinjski opat Vecelo se (v 14 točkah) pritoži oglejskemu patriarhu Bertoldu zoper gospode, ki mu delajo krivico, med drugim (1) zoper Devinske, ki ga nadlegujejo na posestvih štivanske cerkve na Krasu, s tem da si laste odvetniško pravico, ki jim ne pripada; (5) zoper Bregonia iz Spilimberga, ki si lasti nekatere desetine v vasi pod Krasom; (6) zoper grofa Majnharda III. Goriškega, ki si po krivici prisvaja odvetniško pravico na posestvih belinjske cerkve, čeprav so se njegovi predniki tej pravici odpovedali; (12) zoper tiste, ki si prilaščajo kapelo v Slovenj Gradcu. Opat prosi patriarha, naj mu pomaga priti do njegovih pravic; patriarh mu to z izjemo kapele v Slovenj Gradcu tudi obljubi. Orig. izgubljen (A). – Prepis (verjetno iz 17. stol.) po podatku pri Joppiju v ACU v Vidmu (B). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/3, št. 157, v BCU v Vidmu (C). – . Objava tu po J. – Predhodne objave: Joppi, Documenti Goriziani, v: ATr, NS 12 (1886), str. 4–6, št. 24 (J). Reg. in literatura: Rubeis, MEA (1740), col. 716. – Coronini, Tentamen Genealogico-chro- nologicum (1. ed. 1752), 309, (2. ed. 1759), 206. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), str. 58–59. – Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 218–219, št. 151 (=MHK 14 [1859], 98). – Manzano, Annali II (1858), 353 (Della Bona). – F. Kos, GZS V (1928), str. 415, št. 878. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 136, št. 516. – Schmi- dinger, Patriarch und Landesherr (1954), 127. Navedba vsebine po posameznih točkah je prevzeta po Bianchiju, l.c. (ki pomotoma navaja točko 13 pred 12, kar tu popravljamo). – Glede domnevne odpovedi Goriških do odvetniške pravice nad posestmi belinjske cerkve prim. listino: 1186, september, 5 (F. Kos, GZS IV (1915), str. 368, št. 727) oz. obnovitev le-te v listini: 1246, febrar, 7, Oglej (F. Kos, GZS V (1928), str. 415, št. 879). In nomine domini amen. Anno eiusdem millesimo CC quadragesimo sexto, indicti- one quarta, septimo die intrante februario in capitulo Aquilegensi. Presentibus talibus testibus: Bonacurso Emonensi episcopo, Leonardo thesaurario Aquilegensi, Popone preposito sancti Felicis, Mathia de Mels, Henrico de Villalta, Bonicontre, Sibotone canonicis Aquilegensibus, magistro Wilelmo scholastico Aquilegensi, magistro Viviano plebano de Glemona et aliis. Dominus Wecelo abbas Beliniensis constitutus in presentia domini Bertholdi dei gratia patriarche Aquilegensis ad cautelam volens sibi et suis successoribus ac suo monasterio providere, ne sibi fieret preiudicium in futurum, ad interrumpendam prescriptionem quorumdum possidentium et detinentium contra iustitiam possessiones et iura tam spiritualia quam temporalia occupantium bona monasterii prelibati conquerendo proposuit in hunc modum: Coram vobis, domine Bertholde dei gratia sancte sedis Aquilegensis patriarcha, ego Wecelo abbas Beliniensis meo nomine et ecclesie mee <1> conqueror super illos de Dewino, qui me gravant in possessionibus ecclesie sancti Iohannis de Carsto a , indebite usurpando sibi a de Carsio Bianchi France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 39 ius advocatie cum nullum debeant habere. <2> Preterea conqueror de domino Wongia b de Manzano, qui michi detinet et ecclesie mee duos mansos in villa de Regiana c contra iustitiam. <3> Item de domino Stephano de Castro novo, qui detinet advocatiam in bonis ecclesie mee de Melereto, sibi usurpat d contra iustitiam. <4> Item conqueror de domino Iohanne et Adalperto fratribus de Cucania e , qui sibi detinent duos mansos in Brazano f contra iustitiam. <5> Item conqueror super dominum Bregonia de Spengenberch g , qui michi quasdam decimas detinet in villa de Sub Carsto h . <6> Item conqueror de domino comite Meynhardo de Gorizia i , qui sibi usurpat ius advocatie in bonis ecclesie Beliniensis contra iustitiam, cum sui predecessores meis predecessoribus resignaverint omne ius advocatie, quod habebant vel videbantur habere in bonis dicte ecclesie [. . . .] XXII mansis [. . . . . . .] ecclesie continet privilegium. Item idem comes dictam advocatiam [. . . . . . . .] pro certa pecunie quantitate; quibus omnibus spretis ipse et officiales sui me in dictis bonis [. . . . . . . .] <7> Item conqueror de monte de Cormon k , quem michi violenter detinet idem dominus comes. <8> Item conqueror, quod vester cellerarius l [. . . usurpat sibi](?) decimas in quibusdam possessionibus ultra Pontem altum specialiter pertinentes ab ipsa fundatione ad ecclesiam Beliniensem. <9> Item quidam alii cives Aquilegenses infra confines privilegii dicte ecclesie sibi usurpaverant quasdam posses- siones et tenutas et illas contra iustitiam detinere presumunt in mee ecclesie preiudicium et gravamen. <10> Item vester gastaldio de Flumisello edificavit quoddam molendinum, unde molendinum et terra ecclesie mee sunt destructa. <11> Item conqueror de domino Henrico de Aquilegia et super quibusdam famulis ecclesie mee, qui renuunt michi et ecclesie mee facere fidelitatem, et alia michi iura denegant, qui m tenentur michi et ecclesie facere. <12> Item conqueror super capella de Grez, que michi et ecclesie mee contra iustitiam detinetur, secundum quod continetur in privilegiis dicti monasterii, in quibus omnibus protestor omne ius ecclesie mee esse salvum; et ne lapsus temporis in posterum michi et ecclesie mee preiudicet et ne predicti possessores et gravatores prescriptionem allegare valeant in preiudicium dicte ecclesie Beliniensis, cum nomine meo et nomine ecclesie mee paratus sim iustitie recipere complementum. n <13> Item conqueror, quod predictus dominus patriarcha et [. . . . . .] sui detinent michi contra iustitiam medietatem cuiusdam molendini in flumine iuxta Marcillanam. <14> Item conqueror de domino Mizulo filio quondam domini Werneri o Sclengie, qui unum mansum michi detinet in Flumisello contra iustitiam. Ad hec rogavit instanter predictum dominum patriarcham, quod sibi de predictis faceret iustitiam exhiberi, et de hiis et que ab eodem domino petebat nomine suo, videlicet de capella de Grez, rogans et supplicans, quod preciperet michi notario scribere supra dicta. Ad hec respondit predictus dominus patriarcha, quod bene volebat, quod predicta omnia scriberentur, b Wongino Bianchi c Rejana Bianchi d tekst nezanesljiv – morda: usurpando eam e Cucanea Bianchi f Brazzano Bianchi g Spegnimberch Bianchi h de sub Carso Bianchi i Goritia Bianchi k Cormons Bianchi l cellarius Bianchi m Joppi, namesto que (?) n tu je Bianchi v svojem regestu zamenjal vrstni red: njegova točka 13 je dejansko 12 in obratno o Warnerii Bianchi France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 40 excepto de capella de Grez, quod quidem inhibuit scribi. Tamen inter alia dixit, quod [. . . . . .] volebat in iure suo, secundum quod debebat, predictum dominum patriarcham et suum monasterium exaudire. Ego Henricus sacri palatii notarius interfui et de mandato domini patriarche hanc cartam fideliter scripsi et roboravi. Št. 6 1246, marec, 7 Hartnid s Ptuja in Erhenger s Hohenwanga (pri Mürzzuschlagu na Štajerskem) poklanjata vetrinjskemu samostanu kot dediča po pokojnem sorodniku Svikerju s Humberka (Hollenburg na Koroškem) dohodke od 13 hub, in sicer v Ždovlju (Seidolach), Medborovnici (Unterferlach) in Goričah (Görtschach), v dušni blagor omenjenega Svikerja in kot nadomestilo za krivice, ki jih je pokojnik storil samostanu. Orig. izgubljen (A). – Trije prepisi v vetrinjskih kopialnih knjigah v KLA v Celovcu: prvi in drugi iz zač. 15. stol. v Ms 2/1, fol. 87v št. 99 (B); – fol. 99v–100r, št. 129 (C); – tretji iz 1544 v Ms 1/2, fol. 39v–40r, št. 154 (D). – . Objava tu po J. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 336–337, št. 2327 (J). Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 225, št. 1069. – F. Kos, GZS V (1928), str. 416, št. 880. In nomine sancte et individue trinitatis. Ego Hertnidus a de Petouia b et ego Erchengerus c de Hohenwanch d domini Swikeri e de Holenburg f pie memorie qui racione affinitatis iure hereditario existimus successores, succedimus eidem in onere, sicut successimus in honore, iusticia exigente, unde sicut ipsi vivo dignam amiciciam dinoscimur conservasse, sic defuncto nullatenus expedit eandem denegare. Hinc est, quod universis tam presen- cium quam future posteritatis memoriter duximus intimandum, quod nos ex divine in- spiracionis instinctu cognoscentes nullum mortalium hic civitatem possidere manentem, sed futuram inquirere et felicissimum in hoc labili decursu fragilitatis humane ad bravium conprehendum vite eterne currere, quia non est quod iocundius perpetuo possideatur, decem marcarum redditus in villis subscriptis et mansis eciam adnotatis cum hominibus in Sidolach g quinque mansos, Zwissen Vorelitz h tres mansos, Gortschach quinque mansos ob reverenciam unigeniti dei et genetricis eius gloriose virginis Marie cenobio Victoriensi tum pro remedio anime iam dicti Swikeri tum pro iniuriis ab eodem eidem cenobio illatis cum consensu heredum nostrorum tum eciam i pro nostrorum debitorum vivorum et defunctorum contulimus salute, ita ut eosdem redditus absque omni nomine iuris advocacie venerabilis conventus supra iam scripti cenobii cum omni iure proprietatis quemadmodum voluerit et valuerit, libere possideat et quiete hoc interponentes, ut exinde cum quinque marcis in adventu domini pisces vel alia victui necessaria predicto conventui ministrentur et cum residuis quinque marcis ipsius anniversarius procuretur. Certitudinem etiam facimus fide data, ut, si predicti a B C, Hernidus D b C D, Pettouia B c B, Herchengerus C, Erchengerus D d B, Hohenwank C, Hochenwanch D e B C, Swikheri D f B, Hollenburg C D g B D, Sydolach C h B, Zwischen Vorelicz C, Zwisschen Vorelitz D i B C, et D France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 41 mansi predictorum reddituum censum solvere non valent, alias supplebimus et, si sunt obligati, ipsos absque omni dampno sepe dicti cenobii redimemus. Insuper cuidam iuri advocacie in quadam villa, que vocatur Voèrelach k , voluntarie cedimus et abrenuncciamus l iam prefatum karissimum nostrum Swikerum m quantum possumus, operibus misericordie subsequentes. Igitur ne tam affectuosa cum effectu libere donacionis nostre donacio ulli hominum temporis mutabilitate in dubium proveniat seu alicui heredum nostrorum liceat aliquatenus revocare, presens scriptum testibus subscriptis tam sigilli domni ducis Karinthie quam sigillorum nostrorum et eciam aliorum tunc temporis presencium munimine contulimus studiosius roboratum. Testes sunt Hermannus abbas de Oziaco n , Ortolfus prepositus de Solio, Wluingus o plebanus de Cappella p , Heinricus de Truèhsen q , Vlricus r de Truèhsen, Fridericus s de Merenberg t , Heinricus de Grauenstain, Ruèdolf u de Stadeke v , Bertholdus w dapifer de Emmerberg x , Gundaker et Swikerus y de Vrowenstein z , Gotfridus de Rabenstain, Heinricus de Toucheim aa , Chunradus ab de Pardis, Otto de Stainpuèhel ac , Wluingus ad de Gurentz ae , Fridricus de Amselberg af , Liphardus de Klagenfurt ag , Albertus de Werdenberc ah , Gerhardus de Heillek ai et filii eius Albertus et Heidenricus ak et alii quam plures. Acta sunt hec coram domino Herbrando abbate, anno domini MòC0CXLV0I, nonas marcii. Št. 7 1246, marec, 12, Pulj Oglejski patriarh Bertold, mejni grof Istre in Kranjske, razsodi v sporu med poreškim škofom Paganom in poreško občino, ki jo je škof Paganus zaradi storjenih krivic izobčil. Orig. izgubljen (A). – Prepis v družinskem arhivu grofov Polesini (nekoč v Poreču) (B). – . Objava tu po K. – Predhodne objave: Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 276 (K). k B C, Verolach D l B C, abrenunttiamus D m B D, Swikarum C n B C, Osiaco D o B, Wulfingus C, Woluingus D p B D, Capella C q B, Truèchsen C, Truchsen D r B C, Vlricicus D s B D, Fridricus C t B C, Merenburch D u B, Rudolfus C D v B, Stadekke C, Stasekke popravljeno iz Rasekke D w B, Berchtoldus C D x B C, Emmenburc D y B C, Swikherus D z B, Frawenstain C, Frauenstain D aa B, Towcheim C, Touchaim D ab B C, Cunradus D ac B, Steinpuhel C, Stainpuchl D ad B, Wulfingus C D ae B D, Gurnicz C af B C, Fridericus de Amselburc D ag B C, Cagenfurt D ah B, Werdenburg C, Werdenburch D ai B, Halek C, Heilekh D ak B D, Heinricus C France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 42 Reg. in literatura: Manzano, Annali II (1858), 354 (Kndler). – F. Kos, GZS V (1928), str. 416, št. 881. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), str. 59. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 137, št. 518. – Omemba: Ughelli-Coleti X (1722), col. 321. – Schumi, Archiv für Heimatkunde I (1883), str. 258, op. 4. Edina listina z tega obdobja, v kateri se Bertold omenja kot mejni grof Istre in Kranjske. Anno domini millesimo CCXLVI, die XII intrante martio. Dominus Bertoldus dei gratia sancte Aquileiensis sedis patriarcha, Istriae atque Carniolae marchio, talem in scriptis sententiam promulgavit … Actum Polae in ecclesia sanctae Mariae de Caneto; praesentibus domino Volrico episcopo Tergestino, Vilielmo episcopo Polensi, Meinardo comite Goritie … et aliis multis. Sledijo podpisi treh notarjev. Št. 8 1246, marec, 23 Henrik z Greifenfelsa (pri Celovcu) naznanja, da ga je salzburški nadškof Eberhard II. zaradi požiga izobčil iz cerkve, a je bil pod pogojem, da podeli menihom v Vetrinju pet mark denaričev ali pol marke letnih dohodkov, rešen izobčenja. Namesto teh petih mark, h katerim je opat Herbrand dodal Henriku še pet fertonov (petkrat četrt marke), odstopi Henrik samostanu hubo v vasi Duplje (na Gorenjskem), ki naj jo ima samostan kot svojo lastnino, ne da bi imel kdo nad njo odvetniško pravico. Orig. perg. (19 : 22,5 + 1,6), sign. A 79, v KLA v Celovcu (A). – Prepis iz 19. stol. priložen izvirniku (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 337–338, št. 2328. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 225, št. 1070. – Hauthaler-Martin, SUB III (1918), str. 668, št. 160. – F. Kos, GZS V (1928), str. 417, št. 883. Dorzalne notice: – 13. stol. Privilegium super uno mansu in Divplach. In nomine sancte et individue trinitatis. Notum sit. R. a 32. – Sign. 15. stol. 52. – 18. stol. Lib. 2 do No 77. ‡ In nomine sancte et individue trinitatis. ‡ Notum sit universis tam presentibus quam futuris, quod ego Heinricus de Grîfelhes a secundum formam ecclesie primo a me recepta iuratoria caucione a venerabili domino Salzpurgensi archiepiscopo apostolice sedis legato absolucionem excommunicationis, quam incendii causa incideram, conse- cutus in mandatis ab ipso me confiteor recepisse, quod deo famulantibus in loco, qui dicitur Victoria, cenobitis quinque marcas denariorum vel annuatim redditus dimidie marce darem peccata mea sic elemosinis redimendo. Ego igitur cognoscens neminem mortalium hic civitatem possidere manentem, sed futuram inquirere, magis eligens obedire quam licito mandato temere contraire nec non firmiter credens dignam me re- tribucionem pro omnibus factis meis a summo iudice recepturum ad predictas quinque marcas quinque fertonibus a domno Herbrando abbate predicti loci mihi superadditis mansum unum in villa que dicitur Dîvplach tradidi prefatis cenobitis, ut absque omni iure advocatie cum omni proprietatis iure, quemadmodum valuerint et voluerint, eun- dem in perpetnum libere possideant et quiete. Ne igitur tam affectuosa cum effectu libera mee donationis donatio ulli hominum in dubium proveniat seu alicui meorum a A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 43 heredum liceat inmutare, presens scriptum subscriptis testibus sigilli mei b munimine contuli studiosius roboratum. Testes sunt predictus domnus Herbrandus abbas, Arnoldus prior, Fridericus camerarius, Ditricus de Kevschach, Pavtaleon a sacerdotes, Cholo de Seburch, Chv×nradus de Seburch, Marquardus de Grifenvelhes a et filii eius Marquardus et Berngerus, Heindenricus de Schrelz, Liphardus de Schrelz, Leo de Pfaffendorf et alii quam plures. Acta sunt hec anno dominice incarnationis MòC0CXLVóI, decimo kalend. aprilis. Na konopljeni vrvici viseči pečat, ščitast (širina ok. 50, višina 55 mm), v vosku temne rjave barve. Podoba: Grifon z levjim telesom, ptičjo glavo in krili. Legenda (veliko črk je obr- njenih v levo ali postavljenih v horizontalo, ne vem, kako je Jaksch uspel to prebrati): + ÅIGIIÄVm HANRIC[I] . de GRIFeNF]ÄÅ. (Jaksch). Št. 9 1246, marec, 26, Twimberg Benedikta, (kot hči) ena od dedičev po pok. Rajnbertu iz Cmureka ter soproga Hartnida iz Rabensteina (na Štajerskem), naznanja, da je s privolitvijo svojega moža in otrok prodala salzburškemu nadškofu Eberhardu II. svoj delež dediščine pri gradu Reisberg. Orig. perg. v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Prepis v salzburški kopialni knjigi Ms W 194/6, fol. 76v–77r, prav tam (B). Objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 338–339, št. 2329. – Hauthaler-Martin, SUB III (1918), str. 631–632, št. 1086. Reg. in literatura: Meiller, RAS (1866), str. 298, št. 600. – F. Kos, GZS V (1928), str. 417, št. 882. … Igitur ego Benedicta una ex heredibus pie memorie Rainperti de Mureke, uxor Hertnidi a pincerne de Ramenstaîne patefacio tam presentibus quam futuris quod partem hereditatis mee in castro Richsperch … … Dat. apud Winberch, VII kalend. april., anno domini millesimo CôCôXLVI, indictionis II4II. Št. 10 1246, junij, 21, Lyon Papež Inocenc IV. dovoljuje koprskemu kapitlju, da sme imeti glede na dohodke deset kanonikov. Kadar se bodo dohodki kapitlja pomnožili, se bo lahko povečalo tudi število kanonikov, vendar samo z dovoljenjem svetega sedeža. Orig. izgubljen (A). – Prepis v Fontaninijevi zbirki Miscellanea (pod 1245, junij, 30) v BCU v Vidmu (B). – Prepis G. Joppija v fondo Joppi, Ms. 369, prav tam (C). – . Objava tu po J. – Predhodne objave: Joppi, Aggiunte inedite (1878), str. 36–37, št. 12 (pod 1247, junij, 30) (J). – Naldini, Corografia di Giustinopoli (1700), 122 (iz A) = ponatis v: Cerkveni krajepis (2001), 86 (N). = Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 277 (K). Reg. in literatura: Potthast II (1875), str. 1031, št. 12170. – F. Kos, GZS V (1928), str. 418, št. 885. Innocentius episcopus servus servorum dei. Dilectis filiis capitulo Iustinopolitano salutem et apostolicam benedictionem. Ut in ecclesiis determinatus sit numerus ministrorum, non modicum dinoscitur a expedire, ne provisione careat superflua b e popravljeno iz začetega u a Za d-jem je izbrisan e a J Kandler, dignoscitur Naldini France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 44 multitudo, ac ex paucitate dignum deo servitium subtrahatur. Quapropter, dilecti in domino filii, vestris iustis postulationibus b inclinati, denarium canonicorum numerum a vobis in ecclesia vestra, facultatibus pensatis c , ipsius dilecti filii et electi Iustinopolitani super hoc accedente consensu, provida deliberatione statutum et firmatum etiam iuramento, sicuti est provide ac salubriter institutum d , auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus, statuentes, ut eadem ecclesia prefato numero sit contenta, nisi adeo ipsius excreverint facultates, quod ipsum merito exigant augmentari, salvo in omnibus apostolice sedis mandato. Nulli ergo omnino e hominum liceat hanc paginam nostre confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Dat. Lugduni XI kalend. iul. pontificatus nostri anno III. Št. 11 1246, junij, 29, Lyon Papež Inocenc IV. dovoljuje redovnemu mojstru in priorjem dominikanskega reda, da smejo odvezovati od cerkvenih kazni suspenza, interdikta ali izobčenja in da lahko sprejmejo v red tudi tako kaznovane osebe. (Listina izvira iz dominikanskega samostana na Ptuju.) Orig. perg. (litterae cum filo serico: 22,5 : 23,4 plika razprta) št. 606 v StLA v Gradcu (A). – Prepis iz 19. stol v zbirki listin št. 606, prav tam (B). Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 53, št. 1. Reg. in literatura: Schedario Baumgarten I (1965), str. 439, št. 1695. – Hilger, Papsturkunden, v: FRA II/83 (1991), str. 127, št. 211. Formular: M. Tangl, Päpstlichen Kanzleiordnungen (1894), str. 293–294, št. 86. – Enako besedilo (razen inskripcije) imata tudi listini: 1255, marec, 30, izdani za kartuzijane v Bistri in Žičah (glej tu št. 266, 267). Notice na prednji strani: – kontrolni notici papeškega pisarja: – v desnem kotu zgoraj: a. – na pliki levo: I.V. Dorzalne notice: – zgoraj notica papeškega prokuratorja: Predicatorum. – na sredini oznaka formularja listine: .Ia. Celestis. – 13. stol.: Quod magister ordinis et alii predicatores possent volentem intrare ordinem; sententia interdicti vel excommunicationis ligatos possent absolvi et ad ordinem recipere. – 15. stol.: S. Innocentius. N. 55. Data bulla 3. cal. iulii 1246. – 18. stol. signatura (obrnjena na glavo): No. 88. Fa. 40. ‡ Innocentius ‡ episcopus servus servorum dei. Dilectis filiis . . magistro et prioribus ordinis predicatorum salutem et apostolicam benedictionem. Celestis amor patrie mentes vestras sic allexisse perspicitur, ut quasi hoc solum delectationem vobis tribuat, quod divine voluntati sit placitum et salutem proferat animarum. Procedit ex hoc, quod nos vestris piis petitionibus favorem largiri benivolum delectantes, maxime cum ex apostolici cura teneamur officii circa religionis augmentum attenti et vigiles inveniri, vobis auctoritate presentium indulgemus, ut volentibus vestro aggregari collegio, qui suspensionis aut interdicti vel excommunicationum sententiis sunt ligati, absolutionis beneficium iuxta formam ecclesie impertiri et ipsos in fratres recipere, ac b J, postulationibus iustis Kandler Naldini c Kandler Naldini, per satis J d Naldini Kandler, institutus J e Naldini J, Kandler nima omnino France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 45 eos, qui post assumptum habitum recoluerint se talibus in seculo fuisse sententiis innodatos, secundum formam ipsam absolvere valeatis. Ita tamen quod, si aliqui ex eisdem huiusmodi sententiis propter debitum sunt astricti, satisfaciant, ut tenetur a . Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Lugduni, III. kalend. iulii, pontificatus nostri anno quarto. Svinčena bula manjka, ohranjen le košček rumeno-rdeče svilene vrvice. Št. 12 1246, julij, 1, Žužemberk Grof Majnhard III. Goriški, oglejski odvetnik, izpričuje, da se je Rudbert s Hmeljnika odpovedal svoji fevdni posesti v korist svoje žene Gertrude, brata Alberona in bratovemga sina Friderika, katerim jo je zdaj grof na njegovo prošnjo podelil v fevd. Orig. perg. (16,8 : 9 + 1,5), št. I/5, v TLA v Innsbrucku (A). Objava tu po A. – Predhodnih objav ni. Reg. in literatura: Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 137, št. 519. Dorzalni notici: – 16. stol.: Opphenbach 1246. – 17. stol. Lädl 1. Nos Meinhardus dei gracia comes Goricie et advocatus Aquilegiensis notum facimus per presens scriptum universis, quod Rv×dbertus de Opphenbach omnes proprietates suas uxori sue Gerdrudi et fratri suo Alberoni et Friderico fratrueli suo per manum nostram acquisicionis titulo preparavit, insuper feuda sua nobis resignavit, que omnia ad peticionem suam personis contulimus supradictis perpetualiter possidenda pleno iure. Et ut factum huiusmodi firmum et inmobile perseveret, ipsis presentem kartulam, sigilli nostri munimine roboratam, duximus indulgendam, cum testibus subarratis, quorum nomina sunt: Vôlricus de Reiffenberch, Swarzmannus de Cremûna, Vôlricus et Gotfridus de Preiseke, Otto et Perengerus de Hôhenàwe. Dat. aput Sûsenberch anno dominice incarnationis MòC0CXLVI, die primo intrante iulio. Pečat izstavitelja odtrgan, ostal le pergametni trak. Št. 13 1246, julij, 14, Kostanjevica Koroški vojvoda Bernard poklanja v svoj dušni blagor in v blagor duše pokojne žene Jute kartuziji Jurklošter gradbeno zemljišče v Ljubljani znotraj mestnega obzidja, da si na njem zgradi hišo; obenem osvobaja samostan carine in mitnine v vseh svojih mestih za vsa živila, ki jih bodo potrebovali za domačo rabo; kdor bo to povelje prekršil, bo moral samostanu za vsak novčič vrniti po eno marko. Orig. ponaredek listine izgubljen (A). – Prepis iz 1568 v zvezku privilegijev kartuzije Jurklošter Rok 4, str. 28–29, v zbirki rokopisov ZAC v Celju (B). Objava tu po B. – Predhodne objave: Puschnig, Geirach, v: Das Joanneum (1940), str. 144–145, št. 5. = Puschnig, Geirach, v: ZHVSt 34 (1941), str. 29–30, št. 5 (reg. str. 31, št. 24). – Pirchegger-Dungern, UBSt/Erg. (1949), str. 37, št. 57. – Prim.: M. Kos, Srednjeveška a A namesto tenentur France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 46 Ljubljana (1955), 33. – Mlinarič, Žiče in Jurklošter (1991), 127–128. – . Predlistina: 1243, april, 13, brez navedbe kraja (objavljena v Otorepec, GZL I (1956), št. 1. Prim. F. Kos, GZS V (1928), str. 387–388, št. 810). Puschnig, Geirach, v: Das Joanneum (1940), 138–139, meni, da gre za ponaredek, naprav- ljen v času med leti 1246 (ko je listina datirana) in 1262 (ko Ulrik III. potrdi v listini omenjeni privilegij). Da gre za ponaredek, dokazuje z navedbo prič, ki se z izjemo majhne premestitve povsem ujema z navedbo prič v predlistini. M. Kos, ki se ne spušča v vprašanje pristnosti, imenuje to listino "razširjeni privilegij vojvode Bernarda", za obe listini pa pravi, da sta "prvi znani dokument, ki Ljubljano imenuje mesto (civitas)." (M. Kos, l.c.). In nomine Iesu Christi amen. Nos Berenhardus dei gratia dux Karinthye notum facimus tam presentibus quam futuris intuentibus presens scriptum, quod nos pro remedio anime nostre et Iute felicis memorie uxoris nostre nec non heredum et a consanguineorum nostrorum in hono- rem gloriose virginis matris dei conventui apud Gyrowe aream nostram in Leybaco intra muros civitatis sitam, donavimus libere possidendam, ita ut ibidem domum construant, que ipsi deserviat in eternum. Preterea eidem ecclesie videlicet apud Gyrowe eam fecimus gratiam, quod de omnibus victualibus tam vino quam oleo quam sale et aliis quibuslibet b , que ad victum et usum ipsi domui adducuntur, in eadem nostra civitate ac aliis nostris civitatibus nulla solvat thelonea neque mutam, recipientes res ipsorum in nostram tuitionem et protectionem no- strum dominium transeuntes. Nostris autem thelonariis ac aliis nostris officiariis districtius inhibemus nostre gratie sub obtentu, ne aliquis ipsorum ipsam nostram gratiam, quam eis fecimus, infringere audeat vel presumat. Alioquin si quis nostrum mandatum transgresus c fuerit in hac parte, pro quolibet nummo, quem ab ipsius ecclesie rebus acceperit, marcam denariorum ipsum eidem ecclesie restituere oportebit. Ne autem ipsi ecclesie super predictis aliqua im posterum vel a nostris heredibus vel aliis quibuslibet fiat iniuria vel offensa, presentem cartam sigilli nostri munimine duximus roborandam in evidens testimonium et cautelam. Huius rei testes sunt: Berenhardus filius noster, abbas de Landestrost Gotfridus, Cerhalmus d plebanus ibidem, Heinricus plebanus de sancto Petro, Fridericus de Valchenberch, Remwicus de Pyrpowm, Voluingerus iudex antiquus et Moroldus filius eius et Berhtoldus scriba noster et alii quam plures virii e ydonei et honesti; feliciter amen. Acta in Landestrost pridie idus iulii anno domini M o CC o XLVI f indictione IIII a . Št. 14 1246, julij, 17, Lyon Papež Inocenc IV. dovoljuje redovnemu mojstru in vsem bratom dominikanskega reda, da se smejo muditi na ozemlju izobčenih in da smejo med potovanjem čez njihovo ozemlje sprejemati od njih, kar potrebujejo za življenje. (Listina izvira iz dominikanskega samostana na Ptuju.) Orig. perg. (litterae cum filo serico: 27,3 : 24,3 plika razprta) št. 607 v StLA v Gradcu (A). – Prepis iz 19. stol. v zbirki listin št. 607, prav tam (B). Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 54, št. 2. a et manjka pri Pircheggerju, ima pa ga Puschnig b quilibet B(Puschnig) c B d Gerhalmus predlistina e tako Puschnig in po njem Pirchegger f MCCXLVI o Pirchegger France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 47 Reg. in literatura: Schedario Baumgarten I (1965), str. 441, št. 1704. – Hilger, Papst- urkunden, v: FRA II/83 (1991), str. 128 št. 212. Formular: M. Tangl, Päpstlichen Kanzleiordnungen (1894), 290–291, št. 78. Notice na prednji strani: – kontrolni notici papeškega pisarja: – v desnem kotu zgoraj: a. – na pliki levo: I. V. Dorzalne notice: – zgoraj notica papeškega prokuratorja: Predicatorum. – 13. stol.: Quod fratres nostri . . . nadaljevanje zabrisano. – 15. stol. E. Innocentius. No.103. – 17. stol. Signatura (obrnjena na glavo) No. 44. Fasc. 41. ‡ Innocentius ‡ episcopus servus servorum dei. Dilectis filiis . . magistro et univer- sis fratribus ordinis fratrum predicatorum presentes litteras inspecturis salutem et apo- stolicam benedictionem. Vobis extremam patientibus pro Christi nomine pauperta- tem digne conceditur ab apostolice sedis gratia, per quod et necessitati vestre consu- litur, et benefactoribus vestris salutis meritum procuratur. Hinc est, quod nos, quorum deposcit officium iustis annuere desideriis devotorum, vestre precibus humilitatis inducti, ut vos, qui exhortationis sue studio bonos ad potiora dirigatis, et errantes in rectitudinis semitam laudabiliter revocatis, in excommunicatorum terris liberi commorari, et ab eis tunc, ac etiam quando vos per ipsas transire contingit, necessaria vite de- poscere ac recipere valeatis, vobis auctoritate presencium concedimus facultatem. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire, si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipo- tentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit iucursurum. Datum Lugduni, XVI kalend. augusti, pontificatus nostri anno quarto. Bula in vrvica manjkata. Št. 15 1246, avgust, 8, Kamnik Oglejski patriarh Bertold naznanja ustanovitev novega ženskega samostana (v Studenicah) in prosi vernike, da bi s svojimi milodari pomagali dokončati začeto delo in da bi lepo sprejeli sle, ki bodo prosili za samostan. Vsem, ki bodo kaj prispevali in se resnično kesali svojih grehov, podeljuje po 40 dni odpustkov za težke in 10 dni za lahke grehe. Orig. perg. (27 : 17 + 3), št. 1 (stara št. 578), v PAM v Mariboru (A). – Prepis in nem. prevod v studeniški kopialni knjigi iz 18. stol., str. 3–4 (nem. str. 4–5), št. 3, v Arhivu samostana Studenice, šk. 1, zv. 2, v StLA v Gradcu (C). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 608, prav tam: prepis (iz C) iz 1839 (D); – Zahnov prepis (iz A) iz 1887 (E). – . Fotografija: – Mlinarič, PAM Zbirka listin (1987), 367. Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 54–55, št. 3 (iz B). – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), P 37, po A. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 195–196. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 103, št. 136. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), str. 61. – F. Kos, GZS V (1928), str. 418–419, št. 887. – Mlinarič, PAM Zbirka listin (1987), str. 7, št. 1. – Samo- stani v srednjev. listinah (1993), str. 206 slov., (str. 207 nem.), št. 52. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 58. Spredaj na pliki pečatna nalepka (19./20. stol.) z zlatim krožnim napisom na modri podlagi: GUT STUDENITZ, na sredini okrasni ornament. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 48 Dorzalne notice: – 18. stol.: Berchtold patriarch (nadaljevanje neberljivo). 1732 (nad- pisano), datirt in jahr 1246 (podčrtano), alt. 486 (pod črto). – suhi pečat (19./20. stol.): v sredini M † M, naokrog napis: * PRIORAT D. JUNGFRAUENSTIFTES MARIA GNADENBRUNN ORD. S. MARIĆ MAGD. STUDENITZ B(ertoldus) dei gratia sancte sedis Aquilegensis patriarcha a universis Christi fidelibus presentem paginam inspecturis salutem in domino Iesu Christo. Quoniam, ut ait apostolus, omnes stabimus ante tribunal domini, recepturi prout in corpore gessimus, sive bonum fuerit sive malum, oportet nos diem extreme messionis operibus misericordie b prevenire ac eternorum intuitu seminare in terris, quod reddente domino cum multiplicato fructu recolligere valeamus in celis, firmam spem fiduciamque tenentes, quod, qui parce seminat, parce et metet et qui seminat in benedictionibus, de benedictionibus et metet vitam eternam. Cum igitur ad honorem omnipotentis dei et beate virginis genitricis sue sit quedam nova fundatio inchoata, in quo moniales altissimo in devotione cotidie famulantur, ad cuius consumationem et ipsarum monialium sustentationem proprie non suppetant facultates, universitatem vestram rogamus, monemus et in domino exhortamur, quatenus de bonis vobis a deo collatis ad consumationem dicte plantationis pias elemosinas et gratuita c charitatis subsidia porrigatis, nuncios ipsius, cum pro petendis elemosinis ad vos accesserint, recipientes benigne, ut per hec et alia bona, que domino inspirante feceritis, ad eterna possitis gaudia feliciter pervenire. Nos vero de omnipotentis dei misericordia et gloriose genitricis sue virginis Marie, beatorum apostolorum Petri et Pauli, sanctorum martirum Hermachore et Fortunati omniumque sanctorum meritis confidentes, omnibus, qui dicto loco gratuita charitatis subsidia errogaverint, XL dies criminalium et quartam partem venialium peccatorum, de quibus vere penituerint, auctore domino misericorditer relaxamus. Dat. in Stein, anno domini millesimo C0CXLVôI, octavo die augusti, II2II indictionis. Viseči pečat izgubljen, ostal le perg. trak. Št. 16 1246, september, 13, Ptuj Salzburški nadškof Eberhard II. izpričuje, da sta brata Friderik in Hartnid s Ptuja z njegovim dovoljenjem prostovoljno predala opatu samostana v Št. Pavlu patronat nad župnijo sv. Jurija pod Steinom v Labotski dolini. Orig. perg. (25 : 15,5 + 2) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Prepis v arhivu samostana Št. Pavel na Koroškem (B). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin, št. 609, v Deželnem arhivu v Gradcu (C D). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 1, št. 1. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 341–342, št. 2333. – Hauthaler-Martin, SUB III (1918), str. 638–639, št. 1094. – Neugart, Historia monasterii ad S. Paulum II (1854), str. 133, št. 8 (po B). Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXIII, št. 1. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 227, št. 1074 (iz B). – Meiller, RAS (1866), str. 300, št. 608. – Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 132, št. 69. – F. Kos, GZS V (1928), str. 419, št. 888. a pathca s tildo nad h A b misericordie na razuri c gratuita na pregibu (z luknjo), težko berljivo France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 49 Za omenjeno cesijsko listino: 1245, december, 13, Ptuj, prim. F. Kos, GZS V (1928), str. 412, št. 872. Dorzalne notice: – 13. stol.: Privilegium confirmationis super quibusdam possessionibus ecclesie nostre in sancto Georio. – 16. stol.: ius patronatus apud S. Georgium sub Labide(!) monasterio S. Pauli confertum z drugo roko popravljeno v: confirmatum, in dodano: ab Eberhardo archiepiscopo Salisburgensi. Eberhardus dei gratia Salzburgensis archiepiscopus apostolice sedis legatus. Omnibus presentem paginam inspecturis salutem in domino. Ne gesta rerum elabantur cum tempore, modernorum etas consuevit ea litterarum testimonio perennare. Hoc igitur scripto notum facimus tam presentibus quam futuris, quod dominus Fridericus et dominus Hertnidus fratres de Bettû de ipsorum bona et libera voluntate ius patronatus quod hactenus habuerunt in parrochia sancti Georii sub Lapide aput Lauent, de nostro consensu et assensu abbati sancti Pauli de ipsa valle multis presentibus tradiderunt. Ut igitur abbas sancti Pauli idemque conventus donacione huiusmodi perpetuo gaudeant et letentur, ita quod eis super hoc nulla possit moveri questio in futurum, presens scriptum pro evidenti testimonio sigillo nostro fecimus roborari. Sunt eciam huius rei testes Vôlricus venerabilis electus ecclesie Sekowensis, Otto prepositus Salzburgensis, Fridericus de Libenz et Algoz eiusdem ecclesie canonici a , magister Heinricus canonicus Frisacensis notarius noster, dominus Otto de Chunegesperch, dominus Ditmarus de Wizeneke, dominus Rudolfus de Stadeke, Heinricus de Rohats, dominus Ernestus de Stalle, dominus Otto de Pirche et alii quam plures. Dat. huius aput Bettû, idus septembr., anno domini MòC0CXLVóI, II2II b indictionis. Viseči pečat škofa Eberharda na rdeče-rumeni svileni vrvici napol ohranjen (premer 77 mm), manjka desna polovica. (Slika: Hauthaler-Martin, SUB III, tabela XII, št. 25). Št. 17 1246, september, 22, Brežice Salzburški nadškof Eberhard II. naznanja, da so plemeniti bratje grofje Bogenski pred mnogimi leti z njegovim posredovanjem izročili svojo lastnino, to je krški grad in pripadajočo posest, salzburški cerkvi. Zdaj podeljuje bratoma Bertoldu in Gizelbertu s Krškega vse pravice, kakršne imajo drugi salzburški ministeriali. V primeru, da škof ne bi držal obljube, jima prepušča v fevd 40 mark dohodkov od treh posesti v okolici Brežic. Orig. perg. (16,5 : 16,2 + 1,3) v HHStA na Dunaju (A). – Prepis iz 15. stol. v salzburški kopialni knjigi Ms W 194/6, fol. 74v, št. 115, prav tam (B). – Prepis v zbirki Schumijevih prepisov listin, fasc. 26, v ARS v Ljubljani (C). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 105–106, št. 138. – Zahn, UBSt III (1903), str. 56–57, št. 4. – Hauthaler-Martin, SUB III (1918), str. 639–640, št. 1095. Reg. in literatura: Meiller, RAS (1866), str. 300, št. 609 (po B). – F. Kos, GZS V (1928), str. 419–420, št. 889. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 34. Dorzalne notice 13./14. stol.: Super castro Gurkgeueldii litera electi archiepiscopi. Za listino Bogenskih, ki se tu omenja, prim. F. Kos, GZS V (1928), str. 8–9, št. 12: 1202, pred januarjem, 27. Prim. tudi F. Kos, GZS IV (1915), str. 381, št. 760. a drugi a popravljen iz i b III C D France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 50 Nos Eberhardus dei gracia Salzburgensis archiepiscopus, apostolice sedis legatus. Presenti scripto scire volumus universos, quod cum possessio castri Gurkevelde eius- demque predii cum omnibus suis attinenciis, hominibus videlicet maioribus et minori- bus, in dominium Salzburgensis ecclesie sit nunc temporis devoluta, cuius proprietatem nobiles fratres comites de Bogen multis retroactis temporibus nostre ecclesie tradide- runt, nostra sollicitudine mediante, sicut hoc idem aliud instrumentum continet eviden- ter, dignum esse decernimus et consonum rationi, ut viri nobiles fratres de Gurkevelde, dominus Berhtoldus et dominus Gyselbrehtus cum ceterisque ministerialibus predii antedicti tam in matrimoniis a , quam in feudis et singulis aliis iuribus omni eo iure b liberaliter pociantur, quo gaudent ministeriales ecclesie Salzburgensis, promittentes similiter eisdem fratribus, nec eos aut possessiones Gurkeuelde alienare ab ecclesia ullo modo, nec in castro Gurkeuelde, quod ad nos pertinet, personam locare aliquam magis potentem vel fortiorem fratribus sepedictis. Protestamur insuper, quod omnia feuda eis contulimus nec non generis eorum filiis et etiam filiabus, que hactenus feudaliter possederunt, videlicet domos eorum in castro Gurkevelde cum iudicio ipsius provincie et albergariis hactenus recipi consuetis in villa qualibet atque feno. c Ut igitur singula prenotata antedictis fratribus inviolabiliter observentur, eis quadraginta marcarum redditus de predio Reîn, videlicet in villa Polchv×nitze, Vedesendorf et in tribus villis, que dicuntur Welike, contulimus tali modo, nisi promissa huiusmodi eis fuerint ex integro reservata, quatenus dicti redditus in ipsorum et puerorum suorum dominium feudaliter sint translati. In omnium autem predictorum testimonium evidens presentem paginam sigillo nostro fecimus consignari. Sunt eciam huius rei testes Otto prepositus Salzburgensis, Fridericus de Libenz, eiusdem ecclesie canonicus, Otto de Chunegesperch, Fridericus de Bettû, dominus Gotfridus de Richenburch(!), Cheltzo de Libenz, Levpoldus de Scharphenberch, Wòlfingus de Nydeke, Fridericus Chlebsær, Prehtlinus d de Twaroch et alii quam plures. Act. huius aput Reîn, Xô. kalend. octobr., anno domini MôC0CXLVóI, indict. II1II. Viseči pečat nadškofa Eberharda ohranjen (premer ok. 70 mm), obrobni napis odlomljen. (Slika: Hauthaler-Martin, SUB III, tabela XII, št. 25). Št. 18 1246, oktober, 5, Lipnica Hartnid s Ptuja naznanja, da je na željo salzburškega nadškofa Eberharda II. prepustil salzburški cerkvi vso svojo fevdno in alodno dedno posest v Lungauu, skupaj s cerkvijo v Tamswegu; temu je dodal še delež, ki ga je nekdaj kupil od svojega brata Friderika. Obljublja tudi, da se bo na željo omenjenega škofa ali njegovega naslednika njegov sin Friderik ali drugi sin v roku dveh mesecev poročil z ministerialko salzburške cerkve. Končno se odreka vsem pravicam do desetine v Mariboru. Za vse to je dobil od nadškofa s soglasjem kapitlja in njegovih ministerialov v fevd grad Vurberk in vas Gačnik (v Slovenskih goricah) z vinogradi. V zastavo je dobil tudi 225 mark dohodkov od uradov v Lipnici in na Ptuju, dokler mu nadškof ne bo poplačal dolga v višini 900 dunajskih mark srebra. a namesto patrimoniis A b e popravljen iz o c namesto fano A d Zahn opozarja na inačico Berchtlinus B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 51 Orig. perg. (24,5 : 23 + 1,2) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Dva prepisa v salzburških kopialnih knjigah prav tam (C D): prepis C iz 14. stol. v Ms W 194/6, fol. 6r– 6v; – prepis D iz 15. stol. v Ms W 194/4, str. 254–256 (fol. 146v–147v). – Dva prepisa v v StLA v Gradcu (B E): Prepis B iz 1322 v salzburškem urbarju Ms 1157, fol. 94r–94v, Prepis E (iz A) iz 1866 v zbirki listin, št. 609a. – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 57–59, št. 5. – Hauthaler- Martin, SUB III (1918), str. 640–642, št. 1096. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 72. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 209 (pod 1247 oktober 2). – Meiller, RAS (1866), str. 301, št. 610. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 342, št. 2334. – F. Kos, GZS V (1928), str. 420-421, št. 890. – Prim. Pirchegger, Herren von Pettau, v: ZHVSt 42 (1951), 6, 12. Za cesarsko privilegijsko listino glede hčere Alheide (1239, februar, Padova), ki se omenja v besedilu, prim. F. Kos, GZS V (1928), str. 344–345, št. 707. Dorzalne notice: – 14. stol.: Carta Hartnidi de Petouia (nadaljevanje iz istega časa z drugo roko) et super bonis in Lungaw sitis que tradidit ecclesie anno domini MCCXLVI. Quicquid super arduis agitur negociis, tam provida circumspectione decens est procurari, ne de hoc quis in posterum valeat hesitare. Unde ego Hertnidus de Bettûwe a tenore presencium patere cupio universis, quod ad instanciam dilectissimi domini mei Eberhardi, venerabilis Salzburgensis ecclesie archiepiscopi, omnes possessiones proprietatis, quas in Lvngûwe b tam infeudatas quam non infeudatas habebam, cum ecclesia in Temswich c et omnibus eidem proprietati attinentibus, cultis et incultis, quesitis et inquirendis, simul et hominibus proprietatis eiusdem, sicut mei progenitores libere possederunt, ecclesie Salzburgensi tradidi pleno iure, porcione fratris mei Friderici, quam antea ab ipso comparaveram, adunata. Promittens etiam me ab omni impeticione eiusdem fratris mei et omnium coheredum, qua impetita fuerit, defensurum. Promisi quoque, quod filius meus Fridericus matrimonialiter alicui de ministerialibus Salzburgensis ecclesie copuletur ad duos menses, cum a prefato domino archiepiscopo vel suo successore fuerit requisitus. Si vero idem Fridericus superstes non fuerit, quod absit, ad id alter filius meus etate proximus teneatur, que si non observaverit et adimplere non curaverit, omnia que iam ab ecclesia feudaliter teneo, sint soluta, dummodo legitimo impedimento non fuerit prepeditus. Abrenunciavi similiter omni iuris impeticioni, quam hactenus in decima in Marchpurch me habere asserebam. Hec autem omnia per me hacta d sunt intermissa tali condicione, quod iam prenominatus dominus meus archiepiscopus ex innata sue benignitatis clemencia, consilio pariter et consensu capituli eiusdem ecclesie ac ministerialium accedente, castrum in Wòurmberch e cum suis pertinenciis, sicut ab ecclesia dominus Swikerus de Holenburch suique progenitores feudaliter possidebant, et villas in Gaeschenich cum vinearum culturis et omni alio iure, quo erant usibus suis applicate, iure michi contulit feudali. Insuper marcas nongentas fini argenti Winnensis f ponderis michi dedit pro eisdem de suis officiis in Libenz g et Bettûwe h ducentarum viginti quinque marcarum denariorum redditus michi obligando, ita videlicet, quod a festo beati Georii venturo proximo per annum eadem michi a Pettow B b Longew B c Taemsweich B d acta A B e Wurmberch B f Wien(ensis) B g Leybncz B (tako tudi na drugem mestu) h Pett(ow) B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 52 pecunia persolvatur. Et si medio tempore dicta pecunia soluta non fuerit, prescripti redditus cum fructibus, donec solvatur pecunia, meis sint usibus deputati. Recognoscens siquidem collata sincerius beneficia privilegium, quod de filia mea Alheide ecclesie Salzburgensi donata ab imperatoria optinueram maiestate, eidem ecclesie assignavi, affirmans eam per hoc cum suis heredibus ecclesie perpetuo conservari, preterea me obligans sub debito iuramenti promisi ecclesie in omnibus necessitatibus fideliter assistere nec non negocia et utilitates suas pro nosse et posse, ubi expedire videro, efficacius promovere. Pro maiori autem huius facti firmitate presentem paginam conscribi volui et sigillis presentibus communiri. Sunt eciam huius rei testes: Vôlricus venerabilis Sekowensis ecclesie electus, Otto prepositus Salzburgensis, Fe(dericus) de Libenz eiusdem ecclesie canonicus, Otto de Chunegesperch, Ditmarus de Griuen, Wòlfingus de Stubenberch, Wòlfingus de Libenz, Gotfridus Cheltzo, Hartungus, Starchandus castellani de Libenz et alii quam plures. Actum aput Libenz anno domini millesimo ducentesimo quadragesimo sexto, tercio nonas octobris, quinte indictionis. Na perg. traku viseči pečat ščitaste oblike (širina 41, višina 45 mm) dobro ohranjen (desni rob zgoraj in spodnji rob odlomljena). Podoba: zmaj z dolgim kljunom. Legenda: + ÅIGILLVM . HeR[T]eNIDI De BeTOVIA. Št. 19 1246, oktober, 23, Schwanberg Salzburški nadškof Eberhard II. prepušča sekovskemu izvoljenemu škofu Ulriku s soglasjem kapitlja žitno in vinsko desetino ter drugo posest v Sackauthalu in pri reki Sulm, katera mu je pripadla po smrti Rajnberta s Cmureka (per mortem domini Reinperti de Morek a bone memorie), in sicer kot odškodnino za desetino v Passeilu. Ker pa bi bilo samo to premalo, dodaja še desetino v Kirchbergu, ki mu je pripadla po smrti vojvoda Friderika II. (v skladu z listino: 1245, junij, 11). Orig. izgubljen (A). – Dva prepisa v sekovski kopialni knjigi Ms 50 v StLA v Gradcu: Prepis iz konca 13. stol., fol. 3r, št. 6 (B). – Prepis iz zač. 14. stol., fol. 25v–26r, št. 29 (C). – Trije prepisi (iz B) iz 19. stol. v zbirki listin št. 610, prav tam (D E F). – . Objave (kar zadeva ime gradu Cmurek tu po B): Lambacher, Oesterreichisches Inter- regnum (1773), Anhang der Urkunden, str. 16–17, št. 5. – Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae I (1756), str. 317–318, št. 23. – Caesar, Annales Styriae II (1773), str. 514, št. 91 (pojasnila str. 759–760). – Zahn, UBSt III (1903), str. 59–60, št. 6 (po B). – Hauthaler- Martin, SUB III (1918), str. 642–643, št. 1097. Reg. in literatura: Caesar, o.c., 214. – Meiller, RAS (1866), str. 301, št. 612. – Notizenblatt der Wiener Akad. VI (1856), 321, št. 10. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 228, št. 1079. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 342, št. 2335. – F. Kos, GZS V (1928), str. 421-422, št. 891. Jaksch postavlja prepis B v 14. stol. in ga imenuje C, prepis C pa v 13. stol. in ga imenuje B (sicer pa navaja samo imena prič). Št. 20 1246, (november), Breže na Koroškem Salzburški nadškof Eberhard II. podeli svojemu kapitlju polovico trga Tamsweg v Lungauu, ki ga je kupil od Hartnida s Ptuja. a B, de Mvreke Zahn, Mvrek popravljeno iz Mvreke E, Reimberti de Mv×reke C France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 53 Orig. perg. v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objave (tu delna po H): Hauthaler-Martin, SUB III (1918), str. 644, št. 1098 (H). Reg. in literatura: Meiller, RAS (1866), str. 303, št. 616. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 342, št. 2336. – F. Kos, GZS V (1928), str. 423, št. 895. Prim. listino: 1246, oktober, 5, Lipnica, št. 18, o Hartnidovi prodaji tu omenjene posesti. … Eberhardus dei gratia Salzburgensis ecclesie archiepiscopus, apostolice sedis legatus … notum facimus tam presentibus quam futuris nos dilectis in Christo fratribus preposito et capitulo nostro medietatem fori in Taemswich in Long³u, cum omni iure, quo illud conparavimus a domino Haertnido de Bettûwe in areis silvis pratis et pascuis necnon cum omnibus utilitatibus et serviciis, que ex eo tam in presenti quam in futuro poterunt provenire, propter devotionem ipsorum et canonicum ordinem, cui laudabiliter inserviunt, liberaliter contulisse, ut quies ipsorum et tranquillitas augeatur in provincia, que dicitur Long³u, ubi maior pars possessionum suarum consistit, et ut de nostra ipsis collata gracia suos colonos et predia a melius ibidem valeant defensare. Ut autem hec nostre liberalitatis donatio robur optineat firmitatis, presentem eis paginam dedimus sigilli nostri munimine communitam. Huius rei testes sunt: Vlricus venerabilis electus Sekowensis, Vlricus episcopus Lauenden(sis), magister H(einricus) prepositus Traber- gen(sis), H(ertwicus) prepositus saucti Virgilii, magister Perhtoldus de Liserekke, dominus W(lfingus) de Stuõbenberch, dominus H(ertnidus) de Bettûwe, dominus D(itmarus) de Wizzenekke, dominus H(artungus) de Libenz, H(einricus) de Pruõnning, K(arolus) de Pebening b , et alii quam plures. Datum in Frisacii, anno domini MòC0CX0LV0I. Št. 21 1246, november, 3, Lyon Papež Inocenc IV. naroča concordijskemu dekanu, naj iz cerkva in samostanov po Koroškem in Štajerskem nabere 100 mark srebra za kapitelj v Trevisu, ker so zara- di pustošenja cesarja Friderika II. in njegovih pristašev njegovi kanoniki ostali brez sredstev; izvzete so samo tiste cerkve ali samostani, ki jih je tega izrecno osvobodil apostolski sedež. Začetek: Etsi sedes apostolica. Orig. izgubljen (A). – Zapis v registrih Inocenca IV., an. IV, no. 218, fol. 339v, v Vatikan- skem arhivu v Rimu (B). – . Objave: MGH Epistolae saec. XIII. II (1887), str. 191, št. 256. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 342–343, št. 2337. Reg. in literatura: Berger, Registres I (1881), str. 329, št. 2214. – F. Kos, GZS V (1928), str. 422, št. 892. Št. 22 1247 Cenitev dohodkov opatij, prebend in župnij oglejskega patriarhata, izvedena po naročilu patriarha Bertolda v času oglejske sinode (za načrtovano križarsko vojsko). Sočasni prepis na perg. (viš. 18 šir. 13,5 – obseg 4 fol.) v fondu Fontanini, Ms vol. 266, str. 110–113, v Mestni knjižnici Guarneriana (BGSD) v San Danielu (B). – Trije prepisi (iz B) iz 18. stol. v fondu Bini v ACU v Vidmu: prvi v Ms Documenta varia, vol. I, str. 409–411 (C); a colonos et predia na rasuri H b namesto Gebning A (H) France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 54 – drugi v Ms Miscellanea, vol. X, str. 251–252 (D); – tretji v Ms Documenta historica, vol. V, št. 24 (E). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/3, št. 162, v BCU v Vidmu (F). – . Objave (tu delna po B): Marcuzzi, Sinodi (1910), 326–331 (po E). Reg. in literatura: Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 379, št. 156. – Zahn, Archivalische Untersuchungen, v: BKStG 9 (1872), 87. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 106, št. 139 (pod 1246, odlomek). – Orožen, Lavant II/1 (1876), 30. – Kovačič, Zgodovina lavantinske škofije (1928), 50–51. – De Vitt, Pievi della Carnia (1983), 31. – Omemba: Kovač, Zehentverzeichnis, v: MIÖG 30 (1909), str. 609, op. 1. Anno domini MòC0CXLVII, indictione V. Taxatio proventuum prelaturarum, prebendarum et plebium, facta de mandato domini B(ertoldi) patriarche Aquilegensis in Foro Iulii occasione constitutionis Aquilegensis: … – Plebes in archidiaconatu Inferiori: <35> de Goricia XX marchas; <36> Merin III marchas; <37> Cominum XII marchas. … – <68> Wippach XVI marchas; <69> Circhiniç XVI marchas; … <73> Los XX marchas. … – <81> monasterium Ombbemburgense CCL marchas. … – <132> plebis Merin IIII marchas; <133> plebis Salchani XXIIII marchas … Št. 23 1247 Ženitna pogodba Wölfleina iz Ragogne, in sicer med njegovo hčerko Elizabeto ter ženinom Rupertom iz Gorice. Orig. izgubljen (A). – Reg. v goriškem repertoriju v Innsbrucku, fol. 1670 (B). Objava tu po B. – Predhodne objave: Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 137, št. 520. Ein instrument ainer a heirateding und veremachts von herrn Wölflein von Ragognia zwischen seiner tochter Elisabeth und Ruprechten von Górz seinen Aiden. 1247. Št. 24 1247 Kolon s Trušenj naznanja, da mu je samostan v Št. Pavlu prodal vas Sekožen (pri Vuzenici), kjer je samostanu prizadejal veliko škode in krivic Henrik s Trušenj. Kot jamstvo za izplačilo kupnine v višini 80 mark breških denaričev zastavi Kolon samostanu dohodke od svoje posesti pri kapeli sv. Lovrenca (Lovrenc na Pohorju); Kolonov zet Gotfrid iz Maribora pa se obveže, da bo v primeru nepravilnosti samostanu izplačal 200 mark. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 13./14. stol. v kopialni knjigi šentpavelskega samostana, fol. 73r–74r, v arhivu samostana Št. Pavel na Koroškem (B). – . Objava tu po M: – Predhodne objave: Mlinarič, GZM I (1975), št. 75 (M). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 344–345, št. 2341. Reg. in literatura: Neugart, Historia monasterii ad S. Paulum II (1854), 32. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 233, št. 1095. – Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 132–133, št. 70. a nadpisano nad prečrtanim und B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 55 Futuris et presentibus universis ego Cholo de Truchsen patefacio pagina hac pre- senti, me emisse villam Cekozen a monasterio sancti Pauli assensu Hertwici venerabilis abbatis et tocius capituli voluntate in qua ex advocacia et aliis exaccionibus incommoda plurima hactenus ipsi monasterio a domino Heinrico de Truchsen sunt illata. Egoque uxoris mee et heredum manibus et assensu assignavi prelibato monasterio et conventui VIII marcarum redditus ex predio meo in confinio capelle sancti Laurencii adiacente sub huiusmodi condicionis articulo, cum per me aut heredes meos in festo sancti Georii dabuntur octoginta marce Frisacensis monete que tunc placens erit ubilibet et accepta, quod idem redditus omni iure proprietatis in nostram reddeant potestatem. Si autem predicta pecunia que simul vel duabus vicibus est solvenda, tantummodo dabitur bipartitim, I/!I marcarum redditus sunt soluti aliis sub quiete retentis in possessione monasterii, donec residuum plenarie persolvatur. Et medio tempore quamdiu res prenominatas monasterium possidebit, commutacio censeri debet inter nos et monasterium factum idem et nec steura nec ius advocacie nec quicquam aliud in eis per me vel meos subditos est petendum. Super quibus dominus Gotfridus de Marchpurch gener meus pro ducentis marcis se dicto abbati et ecclesie sancti Pauli sine dolo obligavit, ita ut, si quicquam de supradictis per me vel meos heredes vel nostros homines fuerit violatum, ipse dominus Gotfridus prelibatus dictas ducentas marcas abbati et ecclesie sancti Pauli tenebitur persolvere. Ut autem omnia supra dicta firma et rata permaneant, presentem cartam ego et gener a meus nostris sigillis roboravimus. Et testes sunt hii: dominus Vlricus de Marchpurg et dominus Vlricus, Heinricus, Leopoldus, Ortolfus, Chuõnradus fratres de Cholnicz et Heinricus et Albertus domicelli de Wilthausen, Cholo de Eberstain et dominus Vlricus, Gotfridus, Reimbertus fratres de Kawaschaw et alii quam plures. Acta sunt hec anno domini MòC0CXLVII, feliciter amen. Št. 25 1247, Gornji Grad Vitez Herman s Ploštanja se odpove desetini v Lovrencu na Pohorju v korist gornjegrajskega samostana, od katerega jo je doslej imel v fevdu. Orig. perg. (23 : 7,5 + 1,5) v NŠAL v Ljubljani (1978 vrnjen iz StLA, št. 619) (A). – Prepis iz 18. stol. v fondu KAL, fasc. 82/33, prav tam (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 71–72, št. 17. – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. O 25. Reg. in literatura: Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854), str. 26, št. 102. – Orožen, Lavant II/1 (1876), 30. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 115, št. 148. – Prim.: Orožen, Lavant II/2 (1877), 14. – Stegenšek, Dekanija Gornjegrajska (1905), 129. Dorzalne notice: – 15. stol.: Pro decima apud Sanctum Laurencium. – 17. stol.: (NB.). – Dve signaturi iz 16./17. stol.: prva (slabo berljiva): LXXVII(?); druga: VII. In nomine domini amen. Ego Hermannus miles de Plumeynstaein universis Christi fidelibus tam presentibus quam futuris innotesco, quod ob remedium vite eterne omniumque parentum meorum libere resignavi super altare gloriose ac perpetue dei genitricis virginis Marie in Obbernburch feudum, videlicet decimas in villa sancti Laurencii, quas a dicto monasterio in feudo noscor habuisse, presertim cum sepe dictum feudum taliter non deservierim erga dictum monasterium, quemadmodum a Jaksch tu opozarja, da besedilo v kopialni knjigi od tu nadaljuje roka iz 15. stol. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 56 salubre esse mee anime videretur. Hanc quidem resignationem feci per manus Lupoldi militis de Anderburch, presentibus Mathia plebano in Riez, Sigmaro de Anderburch, Wòlzlino de Meinpach, Chunrado de Moètnik et aliis multis, quam quidem vice mea ad sepe dictum monasterium pertulit in dictoque altari resignavit, presentibus Heynrico secundo abbate dicti monasterii, Leopardo priore, Iohanne, Heynrico, Wlfingo, Ottone sacerdotibus, Eberhardo, Vlrico diaconibus, Bernhardo claviero, Berchtoldo de Lûwen, Keroldo de Dielz, Ditrico de Voèzzen et aliis multis, quorum copia ibi fuit. In memoriam huius resignationis hanc cartam inde scribi feci et sigillis Chunradi archidiaconi Sawnie ac abbatis et conventus Obbernburgensis munimine roborari. Datum in monasterio Obbernburch, anno domini millesimo ducentesimo quadragesimo septimo feliciter. Od prvotnih treh na perg. trakovih visečih pečatov v rjavem vosku ohranjena le prva dva, od tretjega ostal le perg. trak: – 1. savinjskega arhidiakona Konrada, mali koničasto- ovalni. Podoba izpadla. Legenda neberljiva. – 2. opata Henrika (ohranjena samo gornja tretjina). Podoba: Mati božja z Jezusom v naročju. Legenda neberljiva. Št. 26 1247, januar, 8, Št. Vid na Koroškem Wulfing z Althausa (s. od Hüttenberga), imenovan Cubertellus, in njegov sin Ulrik se zaradi pritožbe vetrinjskih menihov odpovesta odvetništvu nad dvema hubama v Breitensteinu poleg Vinice (s. od Št. Vida na Koroškem); zato dobita od vetrinj- skega opata marko denaričev v znamenje odstopa. Med pričami se omenja tudi kostanjeviški opat (Gotfrid). Orig. perg. št. A 78 v KLA v Celovcu (A). – Prepis v zbirki Schumijevih prepisov listin, fasc. 26, v ARS v Ljubljani (B). – . Objave (tu delna po A): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 345–346, št. 2343. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 230, št. 1085. Diktat in pisava pisarja Berhtolda. Prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 73 (op. 45) – 75. … Igitur, ut hanc nostre cessionis abrenunciationem nullus [de cetero] a infringere audeat vel presumat, presens scriptum testibus subscriptis tam sigillorum ipsius domini abbatis de [Victori a ]a et domini abbatis de Landestrost et sepe dicti consanguinei nostri domini Wlrici de Volkenmarcht prepositi Karinthie archidiaconi quam nostri munimine studiosius duximus roborandum. Testes sunt predicti fratres dominus Heinricus de Silberberch et Wikardus de Karlesberch, Chu×no de Vriberch, Iacobus de Vriberch, Reinher de Eichelberch, Gundakarus de Vrowensteine, Ortolfus de Ozterwiz et alii quam plures. Acta sunt hec in domo predicti prepositi in sancto Vito, anno domini MòC0CXLVI0I, indictione V, V0I idus ianuarii; feliciter amen. Od štirih na perg. trakovih visečih pečatov ohranjeni trije: – 1. vetrinjskega opata špičasto ovalen št. 4; – 2. izgubljen; – 3. koroškega arhidiakona Ulrika št. 2, ovalen (dolžina 44, širina 34 mm): Podoba: + S . VLRICI ›ChIDI K›INThIe; – 4. Pečat Ulrika Cubertella, ščitast (širina 35, višina 45): Podoba: Legenda: + S . VLRICI . CVBeRTeLLI. a vpisano na madež od vlage z roko 17./18. stol. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 57 Št. 27 1247, januar, 8, Št. Vid na Koroškem Koroški vojvoda Bernard naznanja, da sta se Wulfing z Althausa (s. od Hütten- berga), imenovan Cubertellus, in njegov sin Ulrik zaradi pritožbe vetrinjskih menihov odpovedala odvetništvu nad dvema hubama v Breitensteinu poleg Vinice (s. od Št. Vida na Koroškem) ter dobila za to od vetrinjskega opata marko denaričev v znamenje odstopa. Med pričami se omenja tudi kostanjeviški opat Gotfrid. Orig. perg. št. 77 v KLA v Celovcu (A). – Prepis iz prve pol. 19. stol. priložen izvirniku (B). – Prepis v zbirki Schumijevih prepisov listin, fasc. 26, v ARS v Ljubljani (B). – . Objave (tu delna po A): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 346, št. 2343a. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 229–230, št. 1084. Predlistina št. 26. … Huius rei testes sunt Gotfridus abbas de Landestrost, Vlricus prepositus de Volchenmarcht, Heinricus et Wichardus fratres de Charlesberch, Chv×no de Vriberch, Iacobus de Vriberch, Reinherus de Aeichelberch, Gvndakarus de Vrowensteine, Ortolfus de Osterwiz et tota nostra curia et alii quam plures. Acta sunt hec in domo predicti prepositi in sancto Vito, anno domini MòCCXLVII, indictione V, VI idus ianuar.; feliciter amen. a Na perg. traku viseči starejši pečat vojvoda Bernarda, okrogel (premer ok. 77 mm). Podoba: Jezdec z (majhnim) praporom v desnici Legenda: + BeRÎHARDVS DI GRA DVX KARINtHIE. Št. 28 1247, januar, 9, Maribor Henrik s Trušenj se pogodi z bratoma Kolonom in Otonom z Bekštanja glede ribniške pokrajine (pri Celovcu). Brata obljubita Henriku, da na omenjeni zemlji ne bosta zidala utrdbe, Henrik pa jima od svoje posesti za to odstopi pet mark urbarialnih dohodkov, od svojega fevda pa deset mark in tri podložnike. Orig. perg. (18 : 15,5 + 1, poškodovan od vlage) št. 3554 v KLA v Celovcu (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 347, št. 2344. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 73. Dorzalna notica: – 17. stol.: Wechsl-brief. 1247. Ego Heinricus de Truhssen notum facio omnibus hanc paginam inspecturis, quod dominus Cholo et Otto fratres de Vinchenstain tractatu multiplici prehabito et sapienti, ab omni inpeticione seu actione que ipsis in Rivenz conpeteret cesserunt, ita quod numquam in eadem provincia Rivenz debeant aliquam erigere munitionem, pro quo ego Hainricus ipsis fratribus vicissim contuli de predio meo quod vulgariter urbor appellatur redditus marcarum quinque a et in feudo una cum tribus hominibus redditus marcarum X. In cuius rei evidens testimonium [hanc] cartulam sigillo [meo] unâ cum a na koncu besedila je pisarjevo znamenje sončne zvezde (prim. listino št. 86) a prvi q popravljen iz V France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 58 sigillis fratrum predictorum de Vinchenstain feci conmuniri. Cuius rei sunt hii testes, qui etiam sua sigilla huic carte inprimere permiserunt: comes Otto de Eberstain, Vlricus de Wildonia, Livtoldus de Stadekke, Vlricus de Liehtenstain, Ditmarus de Wizeneke, Witigo scriba Stirie, fratres de Marhpurch, Sivridus de Maerenberch, dapifer de Emberberch. Ad quod etiam hii sunt pro testimonio atracti b : Hainricus de Rohats, Chunradus de Wildonia, Ortolfus de Stretwik, Erchengerus magister cellarii et alii quam plures. Acta sunt hec in Marhpurch, anno incarnationis domini MòC0CXLVII, quinto idus ianuarii, inditione sexta. Od desetih na perg. trakovih visečih pečatov ohranjenih šest, vsi so zelo tanki v svetli barvi naravnega voska. Vsi, razen 6. so ščitasti: – 1. Henrika Trušenjskega (širina 40, višina 45 mm), ščitast (slika: Neuer Siebmacher IV, 7a, tab. 9), levi in spodnji rob okrušena. Podoba: orel. Legenda: zaradi odrgnjenesti neberljivo. – 2. Bertolda Emmerberga (širina 35, višina 40 mm). (Slika: Neuer Siebmacher, o.c., tab 14). – 3. izgubljen. – 4. Ulrika z Wildona (širina 45, višina 55 mm). Podoba: tri srca (Slika: Neuer Siebmacher, l.c., tab 8). Legenda: + S . . . . – 5. grofa Otona z Ebersteina (širina 45, višina 55 mm). (Slika: Neuer Siebmacher, l.c., tab. 14). Podoba: petperesni cvet na ščitastem drobno kasetrianem ozadju. Legenda: S COMITIS de eBeR. . . . – 6. bratov Stadekke, okrogel (premer ok. 50 mm), neprepoznaven. – 7. Ditmarja Weisenecka (širina 40, višina 45 mm). Podoba: ščit, razdeljen vertikalno na tri dele (slika: Neuer Siebmacher, l.c., tab 13). Legenda: + S . .TMARI De WIZZeNeKKe. Št. 29 1247, februar, 6 Grof Majnhard III. Goriški podarja s soglasjem svojih sinov nunam v Lienzu zaradi njihovega pomanjkanja njivo ob reki Isel. Med pričami se omenja tudi Ulrik z Rihemberka. Orig. perg. v ADL v Lienzu (A). Objava tu po regestu W. Reg. in literatura: Ottenthal-Redlich v: Archivberichte aus Tirol 7 (1908), str. 32, št. 123. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 137, št. 521 (W). … Priče: Vôlricus de Rifenberch, Vôlscalkus de Dewino, Fridericus de Gesiez, Wintherus et Volradus de Mitterburch, Hainricus castellanus de Lvenz, Ernestus miles etc. … Pečat Majnharda III. s konjenikom. Št. 30 1247, februar, 26, Lyon Papež Inocenc IV. pooblašča izvoljenega sekovskega škofa Ulrika, da sme dati magistru Henriku, proštu v Dravogradu, in Ortolfu, proštu pri Gospe Sveti, dispenzo za sprejem dodatnega beneficija. Orig. izgubljen (A). – Regest v registrih Inocenca IV., an. IV, no. 431, fol. 364v, v Vatikanskem arhivu v Rimu (B). – . Objava tu po R. – Predhodne objave: Berger, Registres 1 (1881), str. 360, št. 2427 (R). Reg. in literatura: Hauthaller, Aus den Vaticanischen Registern, v: AÖG 71 (1887), str. 269, št. 52. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 349, št. 2350 (po C, št. 2462). b A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 59 Electo Secowensi conceditur facultas dispensandi cum magistro Henrico de Traberc et Ortolfo sancte Marie de Solis(!) ecclesiarum prepositis, Salzeburgensis dioecesis, familiaribus suis, ut ipsorum uterque praeter obtenta unicum aliud bene- ficium recipere valeat. Electo Secowensi. Tuam – Dat. Lugduni, IIII kalend. martii, anno quarto. Št. 31 (1247), marec, 3, Breže na Koroškem Wulfing s Stubenberga priseže v prisotnosti svojega gospoda koroškega vojvoda Bernarda izvoljenemu salzburškemu nadškofu Filipu, ki ga zastopa velikovški prošt in koroški arhidiakon Ulrik, da se zaradi prestanega ujetništva nad njim ne bo maščeval, marveč mu bo vrnil gradove, odvzete salzburški cerkvi.. Orig. perg. v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objave (tu delna po A): Zahn, UBSt III (1903), str. 63–65, št. 10. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 350–351, št. 2352. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 74. Reg. in literatura: Martin, RS I (1928), str. 2, št. 15. … In omnium autem predictorum evidens testimonium sigillum meum appendi huic pagine, hiis similiter testibus subnotatis, Vôl(ricus) venerabilis Lauendinensis episcopus, Ot(to) Salzburgensis prepositus, Vôl(ricus) prepositus de Volchenmarchet archidyaconus Karinthie, Ch(unradus) plebanus de Marchpurch, L(iutoldus) plebanus de Chreîch scriba ducis Karinthie, Vôl(ricus) de Wildonia, Her(tnidus) de Bettû, Vôl(ricus) de Lichtensteîn, Dit(marus) de Griuen, Fe(dericus) de Wolfsperch, Wòl(ricus) de Libenz, Or(tolfus) de Ozterwitze, dapifer de Chreich, Wichardus de Charelsperch marschalcus(!), H(einricus) de Silberberch, Pil(grimus) de Chæts, Or(tolfus) de Chaphenberch, Har(twicus) de Chæts et alii quam plures. Act(um) huius in Frisaco apud fratres predicatores, Vô non. mar., ê indictionis. Od treh visečih pečatov srednji odlično ohranjen, prvemu manjka rob, od tretjega je ostal le fragment. Št. 32 1247, marec, 8, Lyon Papež Inocenc IV. naznanja gradeškemu in oglejskemu patriarhu ter nadškofom, škofom in drugim prelatom v Lombardiji in Romagni, da je za svojega legata a latere za njihovo območje določil Oktaviana, kardinala Sv. Marije in Via Lata. Začetek: Cum dilectum filium. V drugem pismu z istim datumom jim naroča, naj v posvetu z legatom odvzamejo fevde in beneficije cerkvi nezvestim osebam ter jih podelijo zvestim. Začetek: Recte considerationis examine. Orig. izgubljena (A, AA). – Zapisa v registrih Inocenca IV., an. IV, curiales, no. 88–89, fol. 426, v Vatikanskem arhivu v Rimu (B, BB). – . Objave: MGH Epistolae saec. XIII. II (1887), str. 220, št. 294, 495. Reg. in literatura: Reg. imperii V/3 (1892), str. 1300, št. 7745 (Ficker). – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), str. 62. – Berger, Registres I (1881), str. 451, št. 3004–3005. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 60 Št. 33 1247, marec, 8, Piran Vošalk iz Momjana, piranski podestat, podeljuje Pirančanoma Henriku Goinu in Marquardu Apolloniju v fevd vas Sečovlje; obljublja jima varstvo, onadva pa mu prisežeta zvestobo. Orig. izgubljen (A). – Notarski prepis: 1343, februar, 7, v vicedomski knjigi X, fol. 116v, v PAK, enota Piran (B). Objava tu po B. – Predhodne objave: De Franceschi, Chartularium Piranense, v: AMSI 36 (1924), str. 114, št. 83. – Prim.: De Franceschi v: AMSI 55 (1938), 80. Uvod v notarski prepis: – M o III c XLIII o , indictione XI a . Antonius filius quondam domini Agnola de plebe Sacy . . . die septimo februarii. Župan Jakob Belegno in piranski sodniki so dali na prošnjo Giovannija, sina pokojnega Bonifacia de Appollonio, notarju Antonu, sinu pokojnega Agnola iz župnije Sacco prepisati to fevdno listino, za katero notar pravi, da je zaradi starostnih poškodb komaj berljiva: – ex antiquitate sic obscuratum et litterarum destructione excecatum, quod vix legi potest et intelligi. – Sledi prepis listine: In nomine domini dei salvatoris nostri Iesu Christi. Anno domini MòCCôLVIIó a , die VIIóI intrante mense marcii, indictione á. Dominus Vosalcus de Momiglano potestas Pirani investivit Henricum Goyne et Marcoardum Apolonii de Pirano villa de Siçole cum terratorio b et rationibus realibus et personalibus, que pertinet et subiacet ipse ville, ad rectum et legale feudum, ut iuris ordo postulat. Promittens dictus Vosalcus predic- tam investitionem pro se et suis heredibus firma habere et rata et varentare ac defensare contra omni persona, sub pena componendi libras Venet(as) M bone monete, pena soluta c hec investitionis sit et maneat inlibata. Et insuper prefatus vero Henricus Goyne et Marcoardus corporaliter iuraverunt fidelitatem dicto domino Vosalcho sicut bonos fideles domino suo d , ut ius postulat. Actum in castro Pirani. Huius rei testes fuerunt: Petrus gastaldio Pirani, Almericus Spandinuces de Iustinopoli, Pelegrinus notarius Muglie, Adalperius Elie, dominus Conus filius dicti domini Vosalchi, Biachinus eius frater, Dominicus de Petrogna et alii. Ego Almericus Piranensis incliti B(ertoldi) marchionis notarius interfui rogatus, manu mea propria scripsi, complevi et roboravi. Št. 34 1247, april, 7, Trst Stolni kapitelj v Trstu, ki mu je tržaški škof Ulrik inkorporiral župnijo Košana, potem ko se ji je odpovedal župnik Peregrin, to župnijo ponovno podeljuje omenjenemu župniku, za kar je ta dolžan plačevati kapitlju po dve marki tržaških denaričev na leto, in sicer eno marko ob božiču, drugo ob sv. Mihaelu. Orig. notarski instrument na perg. v ACT v Trstu (A). – Kandler navaja tudi prepis v knjigi Atti dei vicedomini, zv. XL, v Mestnem arhivu (Archivio diplomatico) v Trstu, vendar ga tam nisem našel (B). – . Objava tu po K: – Predhodne objave: Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 278 (K). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 106–107, št. 140 (S). a B (iz št. indikcije je mogoče sklepati na napako v letnici, ki jo je De Franceschi popravil v MCCXLVII) b B c (vel non) dodal De Franceschi d (facere tenentur) dodal De Franceschi France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 61 Reg. in literatura: Marsich, Regesto, v: ATr, NS 5 (1877/78), str. 376–377, št. 39 (M). – Kandler, L'Istria (1983), str. X-107 (248). In nomine dei eterni amen a . Anno domini millesimo ducentesimo quadragesimo septimo, die septimo intrante mense aprilis, indictione quinta. Dominus Peregrinus b plebanus plebis de Cosana refutavit et resignavit sponte et sua propria voluntate et absque ulla contradicione domino Wodolrico dei gratia episcopo Tergestino plebem de Cosana cum omni iure sibi pertinenti et ibidem c statim prefatus d dominus episcopus dedit et investivit dictam plebem de Cosana capitulo Tergestino in perpetuum, salvo iure cathedrali et iure archydiaconatus. Promittens dominus episcopus per se suosque successores predicta attendere et observare, nec amplius contravenire per se nec per alium. Et ibidem dictum capitulum Tergestinum investivit et dedit dictam plebem prefato domino Pelegrino solvendo annuatim dicto capitulo duas marchas denariorum Tergestinorum nomine ficti, unam in nativitate domini, aliam in festo sancti Mihaelis. Actum Tergesti in ecclesia maiori, presentibus presbitero Bartolomeo plebano de Mugla, Ianino plebano de Umago et domino Andrea plebano sancti Wodorlici et aliis testibus ad hoc e rogatis. Ego Natalis sacri palatii et Terg. notarius scripsi ut ipsum inveni in rogationibus quondam magistri Lazari notarii ita ex auctoritate domini Harlongi dei gratia episcopi Tergestini nil addendo nec minuendo quod mutetur sententiam ita scripsi fideliter et roboravi. f Kasnejša podpisa: Ego Johannes de Bruno, viced. s. Ego Franciscus de Bascilio, viced. Št. 35 1247, april, 18, Bistrica; april, 20, Kamnik Briksenski škof Egno podeljuje svojemu fevdniku Wersu z Bleda deset hub in osem podložnikov, potem ko je le-ta s privolitvijo matere Munce njihovo lastništvo prepustil Brixnu. Orig. perg. v Knezoškofijskem arhivu v Brixnu (A). – Prepis v zbirki listin (Schumi, fasc. 70, s skico pečata) v ARS v Ljubljani (B). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 107–108, št. 141 (S). – Santifaller, Urkunden Brixen 2, 123–124. Literatura: – D. Kos, Pismo (1994), 60, 77, 80, 154, 155. Egno dei gracia Brixinensis ecclesie episcopus. Quae geruntur in tempore, solent ex hominum labi memoria, nisi litterarum testimoniis eternentur. Ea propter noverint omnes Christi fideles, quod Wersso de Veldes fidelis noster X huebas, apud Velewen V et apud Vedozlawich V sitas de proprietate sua, et VIII homines, videlicet Permannum fratrem domini Garedini, Witegonem et filium suum Pirsonem, Hilteprandum filium Albwini, Reinmarum et Evschen fratres suos, Chuonradum filium Welicolien et Liutoldum filium Lienhardi cum omnibus pueris et bonis eorundem, cum manibus matris sue domine Munzen et voluntate patruorum suorum domini Werianti vicedomini et domini Gerlohi de Staine, a amen S nima b K, Pelegrinus S c ibi S d S, prefactus K e K, hec S f namesto tega ima Kandler: Manu Natalis sacri palatii et Terg. not. scriptum prout ipsum invenit in rogationibus qu. m. Lazari not. ex auctoritate dni. Arlongi dei gratia episcopi Tergestini France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 62 nobis et ecclesie nostre ratione proprietatis contradidit tali ratione, quod ipse Wersso dictas huobas et homines a nobis titulo feudi receptas una et haeredes sui, si quos utriusque sexus procreaverint, debeat ratione feudi possidere. Si vero dictus Wersso vel haeredem solum vel plures non habens debitum carnis persolverit, pueri sororis suae, sive mares fuerint, seu feminae, qui ecclesie nostre dicuntur esse ministeriales et non alii, supradictas huobas titulo feudi haereditabunt, homines autem praescripti cum omnibus pueris et bonis eorum mobilium et immobilium nobis et ecclesie nostre profuturo libere cedunt et absolute. Huius rei sunt testes, in quorum praesentia Wersso nobis supra nominata delegavit videlicet domini Weriandus vicedominus et Gerlochus miles fratres de Staine, Albertus de Aichach, Chuonradus de Ratscone canonici Brixinenses, Henricus praepositus de Werde, Chuonradus capellanus noster, Berhtoldus fidelis noster de N}wenbvrch, Gerlohus de Hertenberch, Albertus, Volricus et Henricus milites de Waldenberch, Ruodegerus de Zv×ge, Gebehardus miles de Chrainbvrch, Albertus Tisere, Frisonis de Grinslach, Engellinus camerarius noster et alii quam plures. Item alii testes in quorum praesentia domina Munza huobas et prae- dictos homines nobis ut supra delegavit, videlicet vicedominus et dominus Gerlohus fratres de Staine, Mihahel sacerdos Brixinensis, dominus Berhtoldus de Nüwenburch, Henricus miles de Perowe, Chuonradus de Wolfspach, Stephanus, Reinbertus sartor et Ruobertus venator de Staine et alii quam plures. Ut autem maior fides huic facto adhibeatur, nos et Wersso praesentem paginam conscribi fecimus et sigillis istis communiri. Actum anno domini MCCXLVII, die Iovis ante Georgium per Werssonem apud Fistricium et die sabbati sequenti per dominam Munzam, apud Staine. Prvi od obeh visečih pačatov odtrgan, drugi trikotni, v belem vosku, ohranjen. Podoba: orel. Legenda: + SIGILLVm Ve . . . . De STeIN. Št. 36 1247, maj, 22, Lyon Papež Inocenc IV. naroča na pritožbo opata in samostana v Kostanjevici oglej- skemu patriarhu, njegovim sufraganom, opatom, priorjem, dekanom, arhidia- konom in vsem cerkvenim dostojanstvenikom v oglejski škofiji, naj tiste, ki napa- dajo samostansko posest in zadržujejo, kar je kdo samostanu v oporoki zapustil, ali ki jim v nasprotju s papeškimi privilegiji grozijo z izobčenjem ali interdiktom in zahtevajo od njih desetino, izobčijo, če so laiki, če pa so kleriki, naj jih suspen- dirajo, vse dokler za storjeno krivico samostanu v celoti ne zadostijo. Orig. perg. (litterae cum filo serico: 41 : 30,8 + 4,2) št. 5767 (1977 vrnjen iz HHStA po rep. I/1) v ARS v Ljubljani (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Santifaller, Österreichisches Staatsarchiv, v StT 165 (1952), str. 335, št. 4. Reg. in literatura: Santifaller, o.c.., str. 331, št. 76. Hilger, Papsturkunden, v: FRA II/83 (1991), str. 129-130, št. 215. – Schedario Baumgarten I (1965), str. 458, št. 1772. – Prim. Milkowicz, Klöster in Krain, v: AÖG 74 (1889), 347. – Mlinarič, Topografija kostanjeviške opatije (1972), 12. – Mlinarič, Kostanjeviška opatija (1987), 124. Formular v: M. Tangl, Päpstlichen Kanzleiordnungen (1894), 262, št. 29. Concilium generale, ki ga listina omenja, je 4. lateranski koncil (1215). Notice na prednji strani: – kontrolna notica papeškega pisarja: – v desnem kotu zgoraj: a P (P dvakrat prečrtan). France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 63 Dorzalne notice: – Notici papeškega prokuratorja: prva Hermannus druga nekoliko nad luknjicami za vrvico (obrnjena na glavo): abbati de Lanestres (Hilger bere Lanestrez). Nekako na sredini je bil še en zapis, ki pa ga zdaj prekriva napis iz 17. stol.). – 17. stol.: immunitates quod in angustiis et pressuris possumus praesidio spirituali et seculari respirare. – Sledi nekoliko starejša, zdaj komaj vidna sign. B; nato še dve sign., prva na nalepki: N 3 (popravljeno v 4); druga iz 19. stol.: N o 5. ‡ Innocentius ‡ episcopus servus servorum dei. Venerabilibus fratribus . . patriarche Aquilegensi et eius suffraganeis . et dilectis filiis abbatibus, prioribus, decanis, archidi- aconis, archipresbiteris et aliis ecclesiarum prelatis per Aquilegensem provinciam constitutis, salutem et apostolicam benedictionem. Non absque dolore cordis et plurima turbatione didicimus, quod ita in plerisque partibus ecclesiastica censura dissolvitur et canonice sententie severitas enervatur, ut viri religiosi, et hii maxime, qui per sedis apostolice privilegia maiori donati sunt libertate, passim a malefactoribus suis iniurias sustineant et rapinas, dum vix invenitur, qui congrua illis protectione subveniat et pro fovenda pauperum innocentia se murum defensionis opponat. Specialiter autem dilecti filii . . abbas et conventus monasterii Fontis sancte Marie Cisterciensis ordinis Aquilegensis diocesis tam de frequentibus iniuriis quam de ipso cotidiano defectu iustitie conquerentes universitatem vestram litteris petierunt apostolicis excitari, ut ita videlicet eis in tribulationibus suis contra malefactores eorum prompta debeatis magna- nimitate consurgere, quod ab angustiis, quas sustinent, et pressuris vestro possint presidio respirare. Ideoque universitati vestre per apostolica scripta mandamus atque precipimus, quatinus illos, qui possessiones vel res seu domos predictorum fratrum irreverenter invaserint aut ea iniuste detinuerint, que predictis fratribus ex testamento decedentium relinquuntur, seu in fratres ipsos vel ipsorum aliquem contra apostolice sedis indulta excommunicationis sententiam aut interdicti presumpserint promulgare, vel decimas laborum de terris habitis ante concilium generale, ante quod susceperunt eiusdem ordinis instituta, quas propriis manibus aut sumptibus excolunt, seu nutrimentis animalium suorum, spretis apostolice sedis privilegiis, extorquere, monitione premissa, si laici fuerint, publice candelis accensis singuli vestrum in diocesibus et ecclesiis vestris excommunicationis sententia percellatis. Si vero clerici vel canonici regulares seu monachi fuerint, eos, appellatione remota, ab officio et beneficio suspendatis, neutram relaxaturi sententiam, donec predictis fratribus plenarie satisfaciant, et tam laici quam clerici seculares, qui pro violenta manuum iniectione in fratres eosdem vel ipsorum aliquem anathematis vinculo fuerint innodati, cum diocesani episcopi litteris ad sedem apostolicam venientes ab eodem vinculo mereantur absolvi. Dat. Lugduni XI kalend. iunii, pontificatus nostri anno quarto. Bula (premer ok. 36 mm) priložena. Prvotno je visela na še ohranjeni rumeno-rdeči svileni vrvici. Averz: glavi sv. Petra in Pavla in napis: SPA SPE – Reverz: IN[NO] CeNTIVS  PŠP  IIII . Št. 37 1247, maj, 24, Gumin Grof Oton s Svinca, cesarjev namestnik na Avstrijskem, Štajerskem in Kranjskem, ter Vitigo, štajerski deželni pisar, obljubljata Klizoju iz Pušje vasi (Venzone) v cesarjevem imenu, da bo najkasneje do prihodnjega sv. Martina (11. nov.) sodna veča v Kamniku. Tu bodo obravnavane Klizojeve zahteve proti vojvodovim pod- ložnikom, ki so oropali nekaj prebivalcev Pušje vasi. Zato jim obljubljata v roku France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 64 štirinajstih dni varen prihod v Kamnik in vrnitev domov, za kar se obvezujeta pod kaznijo 100 oglejskih mark, porok za to pa je grof Majnhard III. Goriški. Orig. izgubljen (A). – Prepis (po podatku Bianchija 1859 in Schumija 1882) v ACU v Vidmu (B). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/3, št. 164, v BCU v Vidmu (C). – Prepis (po podatku Zahna 1887) v zbirki Liruti, Ms 960, prav tam (D). – Zahnov prepis iz 1887 št. 615a (po D) v zbirki listin v StLA v Gradcu (Z). – . Objava tu po D (s primerjavo Z). – Predhodne objave: Schumi, Archiv für Heimatkunde I (1882), str. 204–205, št. 61. Reg. in literatura: Manzano, Annali II (1858), 359 (CD Frangipane)– Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 379, št. 158 (MHK 14 [1859], 99). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 108–109, št. 142 (po B). – Stampa della casa Mels, 10 (po navedbi Zahna). – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 66. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 137–138, št. 522. Anno domini MCCXLVII, indictione quinta die vero octavo exeunte maio. Presen- tibus dominis Worlico de Refemberch, Worlico de Glemona, Rudulpho iuvene de Zibriano, Henrico de Ragonea, Buvolone de Osopio, Wosalcho de Peuma, Hermanno de Sunemberch testibus, et aliis ad hoc rogatis. Dominus Otto dei gratia illustris comes de Heberstayn, cui dominus Fridericus dei gratia invictissimus Romanorum imperator in toto ducatu Austrie, Stirie atque Carniole, ut asserebatur, commiserat vices suas, vice et loco eiusdem domini imperatoris promisit et una cum domino Witigerio scriba dicti ducatus wadiavit domino Clizoio de Satemberch et apud Stayn usque ad festum sancti Martini proxime futurum vel ante facere et exhibere rationes et iustitie complementum de universis hominibus permanentibus in predicto ducatu sub dominio et districtu prenominati imperatoris, contra quos ipse dominus Clizoius pro bonis per eos acceptis hominibus ipsius de Lusendorf a sive de Venzono habebit iustitiam conquerendi. Adiiciens nominatus dominus Otto comes quod, cum ipse voluerit super premissis supradicto domino Clizoio iustitiam exhibere, quod teneatur infra quindecim dies circiter hoc eidem domino Clizoio per suum specialem nuncium significare mandando ei suum securum salvum conductum, cum quo ipse dominus et sui eundo Stayn et redeundo possint salvi fieri et securi, sub pena centum marcharum denariorum Aquilegensium, et pro pena solvenda b , si prenominatus dominus Otto comes omnia predicta non adimpleret, obligavit iam dictus dominus comes una cum supradicto scriba prelibato domino Clizoio omnia bona ducatus prenominati vice et loco domini imperatoris, ita ut predicto termino elapso licitum sit domino Clizoio predicto ea bona ubique locorum intromittere, accipere et vendere ubique locorum sine nuncio et verbo potestatis, donec de ipsa pena predictus dominus Clizoius et de bonis hominibus eius acceptis per homines memorati ducatus integre fuerit solutus. De quibus omnibus, que superius nominantur, fideiussor et principalis debitor in parte et toto extitit dominus Mainardus dei gratia illustris Goricie comes, qui stipulanti promisit predicto domino Clizoio omnia que superius recoliguntur integre solvere et adimplere; si dominus Otto comes et scriba prelibati ea non adimplerent, sicut antea memorantur c , adiiciens ipse dominus comes Mainardus se daturum suum nuntium specialem supradicto Clizoio, quando dominus comes Otto predictus transmittet suum nuncium et securum conductum pro eodem cum obligatione omnium suorum bonorum presentium et a D, Paisendorf Z (Pušja vas, prim. Studi Friulani str. 70, op. 2) b D, persolvenda Z c D, memoratur Z France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 65 futurorum, ita quod dominus Clizoius predictus possit et valeat ea bona intromittere et accipere et vendere ubique locorum sine nuncio et verbo potestatis, donec de omnibus predictis fuerit solutus. Actum est hoc Glemone ante Ecclesiam sancte Marie feliciter. Ego Bernardus ab imperatore Friderico notarius constitutus interfui et hanc cartam rogatus scripsi. Št. 38 1247, julij, 12, Rečica ob Savinji Oglejski patriarh Bertold podeljuje na prošnjo priorja Janeza žičkemu samostanu tiste desetine v Rogozi, Podovi, Račah in Hajdini, ki so jih imeli do smrti Friderika II. štajerski vojvode kot oglejski točaji, a so jih že dolga leta dajali v fevd žičkemu samostanu. Orig. perg. (23,6 : 19,2 + 3,1 /oz. 6,2, ker je plika dvakrat zasukana/, delno razžrt, z vrzelmi v besedilu) št. 616 (1869 vrnjen iz HHStA) v StLA v Gradcu (A). – Prepis iz 1568 v zvezku privilegijev kartuzije Žiče Rok 2, fol. 18r–18v, št. 24, v zbirki rokopisov ZAC v Celju (B). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 616, v StLA v Gradcu (C D). – . Objava tu po A (besedilo dopolnjeno po B). – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 6–7, št. 6 (po A). – Zahn, UBSt III (1903), str. 66–67, št. 12 (po A). – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. P 39. – Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXV, št. 6. – Muchar, Steiermark V (1850), 208. – Krones, Verfassung (1897), str. 504, št. 2 (pod VII 3). – Meiller, Reg. Babenb. (1850), str. 245, št. 302. – K. Tangl, Windischgratz, v: MHVSt 12 (1863), 160–161. – Orožen, Lavant II/1 (1876), 31. – Stepischnegg, Karthäuser-Kloster Seiz (1884) 21. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), str. 63. – Mlinarič, Žiče in Jurklošter (1991), 60–61. Orožen, l.c., predlaga za Leűts dvojno lokalizacijo Luče in Letuš, a daje prednost Letušu. Dorzalne notice: – 13. stol.: Bertholdus patriarcha. De decimis Rogoz, Wodway, Ratschach et Ratschach et Chending. Anno domini MôCCXLVII. Z drugo roko levo spodaj: De decimis Rogote, Voduya, Rachi et Rachi et Candin. – Signature: B N o 11. N o 5 (prečrtano); z rdečo kredo: an 1247 Lad 4 No 30. – Desno spodaj: A 24. ‡ Bertholdus ‡ dei gratia sancte Aquilegensis sedis patriarcha a . Per presens scriptum notum facimus universis, quod accedens ad presentiam nostram frater . . prior Vallis sancti Iohannis in [Si]ths b pro se et fratribus suis propensius supplicavit, ut decimas, quas in villis propriis Rogotte, scilicet Wodowei, Ratsha et Ratsha c nec non et in possessionibus suis aput Kandingen, iidem prior et fratres pro subsidio edificiorum [dom]us se tenuisse quampluribus annis ab illistribus viris Lupol[do] d et Frederico quondam Austrie et Styrie duc[ibus nostris] fidelibus asserebant, qui decimas easdem cum aliis decimis illius provincie ad nostri pincernatus officium pertinentibus nomine [feudi ab eccles]ia Aquilegensi possederant ex antiquo, ipsis recognoscentibus eas nobis vacare ex obitu Friderici ducis prefati, in subs[idium do]mus conferre ac donare possidendas perpetuo de beneficentie nostre gratia dignaremur. Nos igitur ex specialis affectionis favore, quem ad dicti prioris et fratrum personas ac religionem gerere nos invitat, multarum elemosinarum domus ipsorum tam larga quam pia erogatio et hospitalitatis exhibitio liberalis ipsorum precibus liberaliter annuentes, memoratas a pathca s tildo nad h A b Seiz B c Rotsha B d tu je besedilo na pregibu izlizano, medtem ko so druge vrzeli posledice lukenj v pergamentu France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 66 decimas eis pro subsidio domus dedimus in posterum libere possidendas. Ad cuius rei robur et memoriam presens scriptum [e]is de consensu capituli nostri dedimus, nostri et ipsius capituli sigillorum munimine roboratum. Testes vero sunt Otto v[enerabil]is Petenensis episcopus, Henricus abbas in Oberenburch, Conradus archidiaconus Saunie, Crafto Aquilegensis canonicus pleb[anus] in Grece, Henricus, Vôlricus de Veztwein, Otto Wisento ministeriales nostri in Grece, Fridericus et Heidenricus milites de Seuneke c , Wòlvingus de Leűts et alii quam plures. Actum in ecclesia ville nostre in Rìze, anno ab incarnatione domini MòC0CXôLVôII, in die sanctorum Ermachore et Fortunati martyrum, V indictione. Dva na rdeče-rumeni konopljeno-svileni vrvici viseča pečata iz rdečkastega voska: – 1. patriarha Bertolda: okrogel (premer ok. 75 mm), robovi z napisom delno okrušeni. Podoba: sedeči patriarh z mitro, palico in knjigo, z nogama na pručki. Legenda: + B\RhttOLDVS D\I GRŠA SANCT\ [AQIL]\n S\DIS PATRI›ChA. – 2. oglejskega kapitelja: okrogel (premer ok. 75 mm), robovi z napisom precej okrušeni. Podoba: sedeči svetnik s sijem krog glave, z mitro, z nogama na pručki, z desnico dvignjeno v blagoslov in s knjigo v levici. Legenda: + [S]IGILL ... QVIL\ ...; v polju: SA=CTVS, levo: \RîAChœAS. Št. 39 1247, avgust, 21, Lyon Papež Inocenc IV. jemlje v varstvo opata, brate in samostan "Fontis sancte Marie" v Kostanjevici v oglejski škofiji, ki živijo po benediktinskem pravilu in cisterci- janskem institutu, ter potrjuje vse njihove posesti in razne pravice, med katerimi so: oprostitev desetine od novin; pravica do sprejema novincev in prepoved, da kdo brez opatovega dovoljenja samostan zapusti; prepoved, da gre kdo samovoljno za poroka ali si od koga sposodi denar; privilegij, da jih ne smejo ne škofje ne kdo drug siliti na sinode ali sodišča in se vmešavati v njihove stvari ali v volitve opata; pravica, da se obrnejo na tujega škofa, če jim domači odreče, za kar ga prosijo; pravica do božje službe v času interdikta in vse druge redu in samostanu že prej podeljene svoboščine in imunitete. Orig. perg. (svečani privilegij: 58 : 72 + 5, na pregibih nekoliko poškodovan) št. 5768 (1977 vrnjen iz HHStA po rep. I/2) v ARS v Ljubljani (A). – Prepis v zbirki Schumijevih prepisov listin, fasc. 26, v ARS v Ljubljani (B). – . Slika: Slovenija v papeških listinah (1996), str. 11. Objava tu po A (z dopolnili iz listine Inocenca III., 1202, marec, 19). – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 109–112, št. 143. Reg. in literatura: Santifaller, Österreichisches Staatsarchiv, v StT 165 (1952), str. 331, št. 77. – Schedario Baumgarten I (1965), str. 466, št. 1801. – Hilger, Papsturkunden, v: FRA II/83 (1991), str. 130, št. 216. – Samostani v srednjev. listinah (1993), str. 116, št. 9. – Slovenija v papeških listinah (1996), str. 93, št. 3, str. 123, št. 5. – Prim. Milkowicz, Klöster in Krain, v: AÖG 74 (1889), 347. Formular: M. Tangl, Päpstlichen Kanzleiordnungen (1894), 229, št. 1 (privilegij za cistercijane). Besedilo listine se večidel ujema z listino papeža Inocenca III., izdano za samostan v Vetri- nju: 1202, marec, 19, Lateran, objavljeno v: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 6–9, št. 1530. – Prim. F. Kos, GZS V (1928), str. 13–15, št. 20 Notici na prednji strani: – notica papeškega pisarja na pliki desno : : . . di (?) – na desni margini opomba: Nota (po Hilgerju sočasna, a verjetno nekoliko mlajša). c de Seunèke A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 67 Dorzalne notice: – notica papeškega prokuratorja: Hermannus. Desno spodaj (po Hilgerju) razura (?). – 17. stol.: Libertates s. Cist(erciensis) et huius domus ordinis quas Innocentius papa IIII contulit. – Nalepka s signaturo iz 17. stol. je odpadla, starejša signatura pod njo ni več berljiva. – Signatura iz 17./18. stol.: N ro 1. ‡ Innocentius episcopus servus servorum dei. Dilectis filiis abbati monasterii Fontis sancte Marie de Lanndtrost a eiusque fratribus tam presentibus quam futuris regularem vitam professis in perpetuum. ‡ Religiosam vitam eligentibus apostolicum convenit adesse presidium, ne forte cuiuslibet temeritatis incursus aut eos a proposito revocet aut robur, quod absit, sacre religionis infringat. Ea propter, dilecti in domino filii, vestris iustis postulationibus clementer annuimus et monasterium sancte dei genitricis et virginis Marie Fontis sancte Marie de Landestrost Aquilegensis diocesis in quo divino estis obsequio mancipati, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et presentis scripti privilegio communimus. Im primis siquidem statuentes, ut ordo monasticus, qui secundum deum et beati Benedicti regulam atque institutionem Cisterciensium fratrum a vobis post concilium generale susceptam in eodem monasterio institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Preterea quascumque possessiones, quecumque bona idem monasterium impresentiarum iuste ac canonice possidet aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium seu aliis iustis modis prestante domino poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant. In quibus hec propriis duximus vocabulis exprimenda: locum ipsum, in quo prefatum monasterium situm est, cum omnibus pertinentiis suis, cum pratis, vineis, terris, nemoribus, usuagiis, in bosco et plano, in aquis et molendinis, in viis et semitis et omnibus aliis libertatibus et immunitatibus suis. Sane novalium vestrorum, que propriis manibus aut sumptibus colitis, de quibus aliquis hactenus non percepit, sive de ortis virgultis et piscationibus vestris vel de nutrimentis animalium vestrorum, nullus a vobis decimas exigere vel extorquere presumat. Liceat quoque vobis clericos vel laicos liberos et absolutos e seculo fugientes ad conversionem recipere et eos absque contradictione aliqua retinere. Prohibemus insuper, ut nulli fratrum vestrorum post factam in monasterio vestro professionem fas sit sine abbatis sui licentia de eodem loco discedere, discedentem vero absque communium litterarum vestrarum cautione nullus audeat retinere. Quod si quis forte retinere presumpserit, licitum vobis sit in ipsos monachos vel conversos regularem sententiam promulgare illud districtius inhibentes, ne quod ius seu quodlibet beneficium ecclesie vestre collatum liceat alicui personaliter dari seu alio modo alienari absque consensu totius capituli vel maioris aut sanioris partis ipsius. Si que vero donationes vel alienationes, aliter quam dictum est, facte fuerint, eas irritas esse censemus. Ad hec etiam prohibemus, ne aliquis monachus sive conversus sub professione vestre domus astrictus sine consensu et licentia abbatis et maioris partis capituli vestri pro aliquo fideiubeat vel ab aliquo pecuniam mutuo accipiat ultra summam capituli vestri providentia constitutam, nisi propter manifestam domus vestre utilitatem. Quod si facere forte presumpserit, non teneatur conventus pro hiis aliquatenus respondere. Licitum b preterea sit vobis in causis propriis, sive civilem sive criminalem contineant questionem, fratrum vestrorum testimoniis uti, ne pro defectu testium ius vestrum valeat in aliquo deperire. Insuper b auctoritate apostolica inhibemus, ne ullus episcopus vel quelibet alia persona ad sinodos vel conventus forenses vos ire vel iudicio seculari de vestra propria substantia vel possessionibus vestris subiacere compellat nec ad domos vestras causa ordines a A b ob desnem robu opomba Nota France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 68 celebrandi, causas tractandi vel aliquos conventus publicos convocandi venire presumat nec regularem electionem abbatis vestri impediat aut de instituendo vel removendo eo, qui pro tempore fuerit, contra statuta Cisterciensis ordinis se aliquatenus intromittat. Si vero episcopus, in cuius parrochia domus vestra fundata est, cum humilitate ac devotione, qua convenit, requisitus substitutum abbatem benedicere et alia, que ad officium episcopale pertinent, vobis conferre renuerit, licitum sit eidem abbati, si tamen sacerdos fuerit, proprios novitios benedicere et alia, que ad officium suum pertinent, exercere et vobis omnia ab alio episcopo percipere, que a vestro fuerint indebite denegata, illud adicientes, ut in recipiendis professionibus, que a benedictis vel benedicendis abbatibus exhibentur, ea sint episcopi forma et expressione contenti, que ab origine ordinis noscitur instituta, ut scilicet abbates ipsi episcopo, salvo ordine suo, profiteri debeant et contra statuta ordinis sui nullam professionem facere compellantur. Pro consecrationibus vero altarium vel ecclesiarum sive pro oleo sancto vel quolibet ecclesiastico sacramento nullus a vobis sub obtentu consuetudinis vel alio modo quic- quam audeat extorquere, sed hec omnia gratis vobis episcopus diocesanus impendat. Alioquin liceat vobis quemcumque malueritis catholicum adire antistitem gratiam et communionem apostolice sedis habentem, qui nostra fretus auctoritate vobis, quod postulatur, impendat. Quod si sedes diocesani episcopi forte vacaverit, interim omnia ecclesiastica sacramenta a vicinis episcopis accipere libere et absque contradictione possitis, sic tamen, ut ex hoc imposterum proprio episcopo nullum preiudicium gene- retur. Quia vero interdum proprii episcopi copiam non habetis, si quem episcopum Romane sedis, ut diximus, gratiam et communionem habentem, et de quo plenam noti- tiam habeatis, [per vos transire contigerit, ab eo] benedictiones vasorum et vestium, consecrationes altarium et ordinationes monachorum auctoritate apostolice sedis recipere valeatis. Porro si episcopi vel alii ecclesiarum rectores in monasterium vestrum vel personas inibi constitutas suspensionis, excomunicationis vel interdicti sententiam promulgaverint sive etiam in mercenarios vestros, pro eo quod decimas, sicut dictum est, non persolvitis, sive aliqua occasione eorum, que ab apostolica benignitate vobis indulta sunt, seu benefactores vestros, pro eo quod aliqua vobis beneficia vel obsequia ex caritate prestiterint vel ad laborandum adiuverint in illis diebus, in quibus vos laboratis et alii feriantur, eandem sententiam protulerint, ipsam tanquam contra apostolice sedis indulta prolatam decernimus irritandam, nec littere ille firmitatem habeant, quas tacito nomine Cisterciensis ordinis et contra indulta apostolicorum privilegiorum constiterit impetrari. Preterea cum commune interdictum terre fuerit, liceat vobis nichilominus in vestro monasterio, exclusis excommunicatis et interdictis, divina officia celebrare. Paci quoque et tranquillitati vestre paterna imposterum sollicitudine providere volentes auctoritate apostolica prohibemus, ut infra clausuras locorum seu grangiarum vestrarum nullus rapinam seu furtum facere, ignem apponere, sanguinem fundere, hominem temere capere vel interficere seu violentiam audeat exercere. Preterea omnes libertates et immunitates a predecessoribus nostris Romanis pontificibus ordini vestro concessas necnon libertates et exemptiones secularium exactionum a regibus et principibus vel aliis fidelibus rationabiliter vobis indultas auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti privilegio communimus. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat prefatum monasterium temere perturbare aut eius possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia integra conserventur eorum France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 69 pro quorum gubernatione ac sustentatione concessa sunt usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice auctoritate. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona hanc nostre constitutionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit, secundo tertiove commonita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui careat dignitate, reamque se divino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo corpore ac sanguine dei et domini redemptoris nostri Iesu Christi aliena fiat, atque in extremo examine districte subiaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatinus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. ‡ Amen amen amen. ‡ R Ego Innocentius catholice ecclesie episcopus subscripsi. BV + Ego Petrus tituli sancti Marcelli presbyter cardinalis subscripsi. + Ego Wille(lmu)s sancti Eustachii diaconus cardinalis subscripsi. + Ego frater Ioh(ann)es tituli sancti Laurentii in Lucina presbyter cardinalis subscripsi. + Ego frater Hugo tituli sancte Sabine presbyter cardinalis subscripsi. + Ego Oto Portuensis et sancte Rufine episcopus subscripsi. + Ego Ioh(ann)es sancti Nicolai in carcere Tulliano diaconus cardinalis subscripsi. + Ego Wille(lmu)s basilice Duodecim apostolorum presbyter cardinalis subscripsi. Dat. Lugduni per manum magistri Marini sancte Romane ecclesie vicecancellarii, XII kal. septembris, indictione á, incarnationis dominice anno MòòC0C XLV0II, pontificatus vero domini ‡ Innocentii ‡ pape IIII anno quinto. Rota: na obodu: + Notas fac michi domine vias vite. Znotraj kroga v sredini križ in v posameznih poljih napis: Sanctus Petrus, sanctus Paulus. Innocentius papa IIII. Bula (premer ok. 40 mm) viseča na rumeno-rdeči svileni vrvici ohranjena. Averz: glavi sv. Petra in Pavla in napis (nekoliko nagnjen v desno): SPA-SPE – Reverz: INNO CeNTIVS  PŠP  IIII  Št. 40 1247, oktober, 2, Koper Izvoljeni koprski škof Konrad oprašča kamaldulski samostan sv. Mihaela v Muranu od plačevanja desetine za hišo v Gremi v Kopru, z izjemo četrtinskega deleža, ki ga samostan dolguje stolnim kanonikom. Orig. notarski instrument izgubljen (A). – Prepis iz 1249, januar, 10, Benetke, ki ga je napravil cesarski notar Otolinus, podpisala pa notarja Egidius de Pipa de Cremona in Vicencius de Lembraga, se je leta 1759 še nahajal v arhivu samostana Murano (B). – . Objava tu po C. – Predhodne objave: Annales Camaldulenses IV (1759), col. 587–589, št. 368 (C). – Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 279 (K). Reg. in literatura: Annales Camaldulenses IV (1759), str. 373, št. 22. In nomine patris et filii et spiritus sancti amen. Candorem monastice puritatis et plantarium eximie honestatis, quod divina inspirante clementia in . . priorem monasterii sancti Michaelis de Murano et fratres eius pullulare noscuntur, qui Lie lipitudini Rachelis puluhritudinem preferentes sub humilitatis habitu domino famulantur. Nos C(onradus), qui deo auctore, non meritis nostris, Iustinopolitane ecclesie presidemus, France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 70 dignis in domino, quibus possumus favoribus prosequentes, ut eorum specialius piis suffragiis apud misericordem deum, qui terrenis contagiis ultra volitum a frequentius adheremus, valeamus iugiter adiuvari; considerata devotione, quam circa nos et eccle- siam nostram dicti prior et fratres, et nunc et preteritis temporibus habuerunt, nec non et obsequia, que nobis et fratribus nostris impenderunt tam liberaliter quam benigne, predecessorum nostrorum et bonorum virorum deum timentium vestigiis inherentes, de his, que ad nos et ecclesiam nostram spectant, eisdem priori et fratribus et ipsi monasterio misericorditer elargiri. Ea propter nos dictus C(onradus) dei gratia Iustinopolitanus electus per nos nostrosque successores intuitu dei et predecessorum nostrorum de consensu et voluntate domini O. decani, P(apponis?) archidiaconi, Vi(talis?) scholastici, presbyteri Benedicti, presbyteri Bartholomei, presbyteri Iohannis, presbyteri Almerici, Damiani et totius capituli Iustinopolitane ecclesie in perpetuum adamus, concedimus et investimus et per hanc nostri privilegii seriem confirmamus tibi domno . . priori sancti Michaelis de Murano, recipienti pro te tuisque fratribus et eidem monasterio omnes decimas et ius decimationis novalie domus vestre nove site in Grema infra tenutam vestram, adherentis ex una parte muro civitatis, salvo iure quartesii, ad canonicos maioris ecclesie pertinentis, quas et quod in confinio vel in civitate nostra habetis vel poteritis deo volente iustis modis futuris temporibus adipisci, retenta nobis nostroque episcopatui ac nostris successoribus propter hoc medietate unius libre piperis tempore vindemiarum per vos vestrosque successores annis singulis exhibenda, quam si non solveritis tempore prelibato, teneamini ad penam dupli. Predictas vero decimas et ius decimationis nemini datas, infeudatas, alienatas sue pignori obligatas veraciter profitemur; promittentes per nos nostrosque successores tibi priori tuisque fratribus et successoribus in perpetuum concessionem istam sive investituram seu confirmationem, ratam et firmam habere et non contravenire, imo ab omni persona hominum sub pena centum librarum Ven(etialium) parvolorum cum obligatione bonorum nostrorum omnium nostrique episcopatus auctorizare atque defensare pollicemur invicem. Nemini igitur liceat hanc nostre concessionis, investiture seu confirmacionis paginam infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis vero contra hec venire aut ea infringere temere temptaverit, si secundo tertioque commonitus non resipuerit, dei omnipotentis et nostram indignationem incurrat, a corpore et sanguine domini nostri Iesu Christi fiat extorris et in extremi examinis die divine subiaceat ultioni. Ut autem hoc nostre concessionis, investiture ac confirmationis privilegium perpetuis temporibus robur obtineat firmitatis, ipsum nostri sigilli munimine duximus roborandum. Actum est hoc in curia episcopatus Iustinopolitani. Testes interfuerunt Damianus diaconus, Wecelus Landrica subdiaconus b , Pelegrinus Caro de Roda, Daniotus de M[. . .]aldo c mercator Venetus et alii. Ego magister Riccardus Iustinopolitanus et incliti B(ertoldi) d marchionis notarius his omnibus interfui, et ut supra legitur, de mandato dicti domini C(onradi) electi suique capituli hoc privilegium rogatus scripsi, subscripsi currente anno domini MCCXLVII, indictione V, die secundo intrante octubri. a C, solitum K b tu se zdi besedilo netočno – prim listino št. 63 – Wecelo diacono, Landrica subdiacono c M . . . aldo C d Annal. Camald. IV, str. 373, omenja, da gre za Bertolda – kot dokaz navaja Muratorija, Antiquitates Italicae IV (1741), col. 458 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 71 Št. 41 1247, oktober, 26, Lyon Papež Inocenc IV. naroča svojemu legatu na Nemškem, naj pozove nadškofa v Magdeburgu in škofa v Passauu in Freisingu, ki so podpirali iz Cerkve izobčenega bivšega cesarja Friderika II., da pridejo osebno v Rim, nekatere nemške, avstrijske in štajerske plemiče pa naj po lastni presoji s cerkvenimi kaznimi prisili, da se bodo popolnoma ločili od Friderika II. in se vrnili v edinost s Cerkvijo. Orig. izgubljen (A). – Zapis v registrih Inocenca IV., ann. V, no. 337, fol. 476, v Vatikan- skem arhivu v Rimu (B). – . Objava tu po D. – Predhodne objave: Deutinger, Päpstlichen Urkunden, v: Beyträge zur Geschichte, Topographie und Statistik des Erzbisthums München und Freysing 2 (1851), 14 (prim. 154, št. 25) (D). – Rinaldi, Annales ecclesiastici XIII (1646), pod 1247 (pomanjkljivo). – Hansiz, Germ. sacra I (1727), 383. – Lambacher, Oesterreichisches Interregnum, Anhang der Urkunden (1773), str. 22–23, št. 11. – Boczek III (1841), str. 78–79, št. 106. – Gruber, Scriptores rerum Livonicarum I (1853), str. 383, št. 25. – Reg. Bohemiae I (1855), 552, št. 1186. – Huillard-Bréholles, Historia diplomatica VI/2 (1861), 574. – Zahn, UBSt III (1903), 68–69, št. 14. Reg. in literatura: Potthast II (1875), str. 1072, št. 12731. – Berger, Registres I (1881), str. 509, št. 3387. – Reg. imperii V/3 (1892), str. 1314, št. 7887 (Böhmer). – Prim. Palacky, Reise (1838), str. 32, št. 199. – Muchar, Steiermark V (1850), 214–215. Innocentius episcopus servus servorum dei. P(etro) sancti Georgii ad velum aureum diacono cardinali, apostolice sedis legato, etc. Dolet et dolere debet ecclesia generalis … Ideoque mandamus quatenus predictos archiepiscopum et episcopos … alios vero iam dictos nobiles, ut ab eodem F(riderico) penitus recedentes non prestent ei auxilium, consilium et favorem ac a ad unitatem sancte matris ecclesie revertantur, monitione previa b per censuram ecclesiasticam appellatione remissa c cogas d , si videris expedire. Dat. Lugduni, VII kal. novembris, pontificatus nostri anno V. Št. 42 1247, oktober, 28, Ptuj Friderik s Ptuja daje na prošnjo svojega fevdnika Hermana s Ptuja nemškemu viteškemu redu vas Hermance (pri Ormožu), potem ko jo je Herman Frideriku prostovoljno odstopil. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 1720 v Stadel, Ehrenspiegel, Ms 28/3, str. 28 (s skico pečata), v StLA v Gradcu (B). – Prepis iz 1884, št. 616a (coll. Zahn), prav tam (C). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae II (1756), str. 210, št. 4. – Caesar, Annales Styriae II (1773), str. 514–515, št. 92 (pojasnila str. 760–761). – Zahn, UBSt III (1903), str. 69–70, št. 15. Reg. in literatura: Caesar, Annales Styriae II (1773), 208. – Muchar, Steiermark V (1850), 208 (pod oktober, 8). – Prim. Grafenauer, Ptuj v srednjem veku, v: ZČ 24 (1970), 168–170. a ac Boczek in Gruber, et Deutinger b previa Boczek, premissa Deutinger Gruber c remissa Boczek Deutinger, remota Gruber d cogas Boczek, compescas Deutinger, compellendo Gruber France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 72 Fridericus de Pettouia omnibus Christi fidelibus hanc paginam inspecturis salutem in domino Iesu Christo. Notitie singulorum tenore presentium volumus declarari, quod Hermannus de Pettouia de castro minori fidelis noster villam, que Hermanstorf nuncu- patur, cum omni suo iure et pertinentiis, quam a nobis titulo feudali possedit, ad manus nostras resignavit omni suo iuri renuntians libere et absolute, devote humiliter suppli- cando, quatenus ipsam villam Domui Theutonice conferremus(!). Nos itaque piis ipsius votis et postulationibus inclinati, prefatam villam cum omnibus pertinentiis et iuribus, sicut premissum est, in subsidium Terre sancte ac in perpetuum nostre elemosine munimentum ordini Domus Theutonicorum Ierusalem in proprium donavimus libere et absolute perpetuo possidendam, assignationem eorundem bonorum ad manum fratribus Chunradi de Osterna, dicti ordinis per Austriam et Styriam preceptoris, ac suorum confratrum Gerlaci et Heinrici sacerdotum et Wernheri commendatoris de Dominico, velut a nobis petitum est, libere et liberaliter facientes [. . .] a nomina testium subscri- bentes, que sunt hec: Chvnradus magister cellarii, Heinricus Lupus, Hertewicus de Pirche, Eberhardus de Pirch, Pertholdus de Pirch, Heinericus de Pirch filii Ottonis militis de Pirch et alii plures. Acta sunt hec in Pettouia, anno domini MCCXLVII, V kalendas novembris. Opis visečega pečata (prav tam): Podoba v ščitu: zmaj. Legenda: + S. Fridrich von Pettau. Št. 43 1247, november, 3, Soffumbergo Gerloh iz Kamnika, ministerial vojvodinje Agnes, hčere vojvoda Meranskega in vdove po vojvodu (Frideriku II.) Avstrijskem, daje za poravnavo svojega dolga velesovskemu samostanu 16 hub in pol v vasi Voglje in eno v Cerkljah; v znamenje svojega lastništva si samostan od vsake hube pridržuje po en mernik žita, njihove dohodke pa prepušča Gerlohu do smrti. Vojvodinja Agnes potrjuje ta dogovor in izroča posest za samostan svojemu stricu oglejskemu patriarhu Bertoldu. Orig. perg. (31 : 18 + 2,3) št. 5233 (1978 vrnjen iz HHStA po rep. Sam/495) v ARS v Ljub- ljani (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 7–8, št. 7. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 113–114, št. 145. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXV, št. 7. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 233, št. 1094. – Parapat, Doneski (1872/73), 19. – Parapat, Regeste (1874), str. 180, št. 4. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), str. 63. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 30, 50, 77, 78, 89, 94, 99, 161. Dorzalne notice: – 17. stol.: Stüfft und Khauffbrief von 18 Hüeben. – Sign. z rdečo kredo: an 1247. Lad 4. N o 35. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Quoniam humana memoria fragilis est et caduca, fidelium gesta ne per subortam oblivionis possint in posterum, sicut solent, tineam demoliri, scripti consueverunt custodie commendari. Noverint igitur universi presentes et futuri, quod Gerlocus miles de Steine ministerialis preclare domine Agnetis derelicte ducis Austrie, Meranie quondam ducis filie, recognoscens se teneri in quadam summa pecunie monasterio monialium in Michelsteten Aquilegensis dyocesis de patrimonio suo proprietatem XVII mansorum in villa Winkeler et unius a etc. B s tem označuje vrzel (koroboracijo, Zahn, l. c.) v izvirniku France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 73 mansi in villa ecclesie sancte Marie, prout inter priorissam eiusdem monasterii et ipsum concorditer prius tractatum extiterat, venditionis titulo dandam decrevit sub huiusmodi conditionis pacto, quod in adepte proprietatis argumentum quilibet mansorum eorumdem dicto monasterio unum modium grani annuatim persolvere pro censu deberet, reliquo de mansis ipsis censu de spontanee priorisse et sororum permissionis gratia dicto Gerlaco pro tempore, sue solius persone tantummodum, remanente, sic tamen quod post eius obitum monasterium memoratum mansis prefatis cum omni integritate proprietatis et census tocius libere gaudere deberet. Ideoque in sue domine predicte presentia constitutus humiliter supplicavit, quatinus vendicionem huiusmodi ratam habere et mansorum ipsorum proprietatem in ipsius manibus assignatam donare ac confirmare dicto monasterio dignaretur. Quibus precibus ipsa domina favorabilem pietatis intuitu prebens assensum, vendicionem atque donationem factam iuxta formam predictam de certa scientia ratam habens, proprietatem mansorum predictorum dicto monasterio liberaliter confirmavit, assignans ipsam nomine monasterii in manibus venerabilis patris Bertholdi patriarche a Aquilegensis, patrui sui presentis, prefato monasterio secundum priorum continentiam conservandam, indulto super hoc ipsi monasterio presenti scripto, prefati domini patriarche a et ipsius sigillorum munimine roborato. Testes vero sunt magister Berengerus vicedominus, Crafto Aquilegensis canonicus, Wilhelmus plebanus de Tricesimo, Henricus et Glysoy fratres de Mels, Conradus Gallo. Bertholdus de Gurcvelde et alii quam plures. Actum in palacio castri de Shorphenberch, anno domini MòC0CXLVII, III nonas novembris, V indictionis. Oba pečata, viseča na debeli bledo rdeči svileni vrvici, odpadla. Št. 44 1247, december, 2, Kamnik Oglejski patriarh Bertold potrjuje razsodbo savinjskega arhidiakona Konrada, ki je v sporu gornjegrajskega samostana z Vošalkom s Prekope in Eberhardom z Marofa zaradi desetin od Motnika le-te prisodil samostanu. Orig. perg. (23,5 : 9,7 + 2,3) v NŠAL v Ljubljani (A). – Prepis iz 18. stol. v fondu KAL, fasc. 82/31, prav tam (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 58–59, št. 76 (pod 1232). – Zahn, UBSt II (1879), str. 398–399, št. 297 (pod 1232). – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. O 24. Glede datacije omenja Franc Kos (v KK) naslednje: Peta indikcija je bila leta 1232 in 1247. Arhidiakon C(onradus) iz Savinjske doline se omenja še v drugih virih k letu 1247 (št. 25, 38, 44), 1250 (št. 119) in 1252 (št. 171), nikjer pa ne okoli leta 1232. Torej smemo sklepati, da je letnica 1247 tu na mestu. Kakor je videti, je bil oglejski patriarh Bertold 2. decembra 1247 v Kamniku. Odtod se je napotil domov verjetno čez Škofjo Loko in bil 18. decembra v Cerknem na Goriškem (prim. naslednjo listino). Dorzalne notice: – 14. stol.: Super decimis in Motnik. – 17. stol.: No C 3. Confirmatio patriarchalis sententiae latae in favorem monasterii Obernburgensis, qua eidem fuit ad- iudicata possessio decimarum in Modtnick 1307 2. Xbris (NB.). – Dve signaturi iz 16./17. stol.: prva: CXXXIII (prečrtana), druga: XIIII.– Sign. z rdečo kredo: 4. – z navadnim svinčnikom izpod prečrtane letnice 1307: (fasc. 35). a pathce s tildo nad h A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 74 B(ertoldus) dei gracia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha a . Dilecto filio C(on- rado) archidiacono Saunie salutem et benedictionem in domino. Processum, quem habuisti super decimis sitis in Motnich et rebus aliis, de quibus inter dilectos filios . . electum et conventum Obremburgensem ex parte una et Vscalcum de Precowe et Eberardum de Heckenberg ex altera questio vertebatur, velut debitum et idoneum aprobantes, sententiam, quam contra dictos Vscalcum et Eberardum tulisti, adiudicando monasterio possessionem earundem decimarum, pro eo quod citati legitime venire contumaciter non curarunt, auctoritate presencium confirmamus, volentes et iubentes ipsam inviolabiliter observari. Quo eciam devocioni tue in virtute vere et sancte obediencie precipiendo districte mandamus, quatenus prefatos electum et conventum in possessione illarum decimarum auctoritate nostra et censura qua debes et potes manuteneas et defendas non sinens eos in illa ab aliquibus indebite molestari. Datum in Stein, I0I die decembris, ê indictionis. Na perg. traku viseči pečat oglejskega patriarha izgubljen, ostal le še perg. trak. Št. 45 1247, december, 18, Cerkno Oglejski patriarh Bertold potrjuje že sklenjeno zakonsko zvezo svoje ministerialke Engilrade z Reštanja s freisinškim ministerialom Kuncem iz Škofje Loke in določa, da se njuni otroci v enakem številu razdelijo med oglejsko in freisinško Cerkev. Orig. perg. (ok.18,5 : 9) v Arhivu škofije Freising, št. 57, v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (A). – Prepis iz 13. stol. v freisinški kopialni knjigi, HL Freising 2, fol. 9, prav tam (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Hoheneicher, Specilegium, v: Oberbayerisches Archiv 3 (1841), str. 412, št. 22 (pod 1257, ok. december, 19) (iz A). – Zahn v: FRA II/31 (1870), str. 131, št. 31 (pod 1232). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 114–115, št. 146 (iz A). – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. P 40. Reg. in literatura: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 356, št. 2367. Zahn (l.c.) postavlja listino v leto 1232 (5. indikcija), s pripombo, da 1247 ni povsem izključeno. V to leto jo postavlja Schumi (l.c.) z razlago, da se Konrad iz Škofje Loke ne omenja pred 1247. Nos B(ertoldus) dei gracia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha a annotacione presencium confirmamus matrimonium iam contractum inter Engilradim mulierem ecclesie Aquilegiensis de Rattenstein et Cunçonem de Loch ministerialem ecclesie Frisingensis, ita tamen, quod proles generate vel generande ex eis inter Aquilegiensem et Frisingensem ecclesias equaliter dividantur. In cuius rei memoriam et stabilem firmitatem presentem litteram scribi iussimus et eam nostri sigilli munimine roborari. Datum in Chirheim, XVIIòI decembris, ê indictionis. Pečat odtrgan. a pathca s tildo nad h A. a pathca s tildo nad h A, patriarcha B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 75 Št. 46 1248 Henrik z Grabštanja (Grafenstein) prepušča svojemu sorodniku Kolonu z Vuzenice pravico, da od vetrinjskega opata odkupi 12 hub, ki jih je Henrikov pokojni oče zamenjal s samostanom za posest v Steinparzu, potem ko je Kolon plačal samo- stanu 5 mark odškodnine za odvetništvo nad 6 hubami v Vuzenici, ki si ga je Henrik z Grabšanja protipravno prisvojil, in jih dal v fevd nekemu Asnachu. Orig. perg. (10,5 : 20,5 + 1,4) št. C 1562 v KLA v Celovcu (A). – Preepis iz 19. stol. priložen izvirniku (B). Ankershofen, l.c., navaja reg. iz vetrinjske kopialne knjige II(?), št. 221 (C). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 97–98, št. 41. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 357, št. 2369. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 219, op. 1. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 240–241, št. 1116. Dorzalne notice: – 13. stol.: Super XII mansis sitis in Seldenhouen. Universis hoc scriptum. Non gerimus (?). R. t do. – 15. stol.: Super XII manas(?) sitis in Seldenhouen. – 18. stol.: Lib. 2 do N° 221. Universis hoc scriptum inspecturis Heinricus dictus de Grauenstain salutem. Scire tam presentes cupio quam futuros, G(otfridum) patrem meum felicis memorie XII mansos sitos iuxta Seldenhouen contulisse fratribus ordinis Cisterciensis in Victoria pro recompensatione cuiusdam predii, quod iidem fratres habebant in Austria in Steinporz, cum omnimoda libertate conditione tali, si aliquis heredum suorum solvere vellet eisdem fratribus marcas quadraginta, quod ad illum rediret predium memoratum. Set quia in sex mansis ius mihi usurpaveram advocatie, quamvis iniuste, quod cuidam nomine Asanch contuleram iure feudi, quam iniuriam abbas Heinricus eiusdem loci pro quinque marcis ab eodem domino Ch(olone) de Seldenhouen mediante redemit, in quem etiam dominum Ch(olonem) consanguineum ius redemptionis transtuli, quod habebam. Testes autem huius rei sunt Weriandus de Traberch, Reinbertus de Seldenhouen, Albertus de Heilekke, Vlricus et Otto de Grez, Herbordus de Seldenhouen et alii quam plures. Et in testimonium confirmationis feci hanc litteram tam meo quam domini Heinrici de Traberch consanguinei mei ac domini Ottonis generi eiusdem dicti de Rore sigillorum caracteribus roborari. Facta autem sunt hec anno millesimo C0CXLVIIóI. Trije na perg. vrvicah viseči pečati ohranjeni. – 1. Henrika z Grabštajna (slika: Neuer Siebmacher IV. 7a, tab. 15) v nekoliko temnejši barvi voska ščitast (širina ok. 40 mm, višina ok. 50 mm). Podoba: ščit, pregrajen s poševno prečko. Legenda: CI d . . . . . AVeNSTeINe. – 2. Henrika Trušenjskega (Neuer Siebmacher IV. 7a, tab. 9), ščitasti (širina ok. 45, višina 55 mm),v barvi naravnega voska. Podoba: orel. Legenda: RIC . . . . . . – 3. Otona z Roža v zelo temni barvi Podoba (Neuer Siebmacher IV. 7a. tab. 15): ščit čez sredo predeljen, tako da oblikuje leva polovica obliko črke E. Legenda: + SIGILLVM OTTOnI(S) .De RORe. Št. 47 1248 Henrik s Svibnega podarja velesovskemu samostanu odvetništvo nad hubo svobodnika Martina z Olševka, katerega je imel po dednem pravu, da bi tako poravnal škodo, ki so jo njegovi storili samostanu. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 76 Orig. perg. (15:10 + 2), št. 5234, (1978 vrnjen iz HHStA po rep. Sam/496) v ARS v Ljub- ljani (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 123, št. 160. Reg. in literatura: Parapat, Doneski (1872/73), 19. – Parapat, Regeste (1874), str. 181, št. 6. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 78, 80, 94, 116, 146, 162. Dorzalne notice: – 16. stol.: Ius super uno manso in Olsheuikh – 17. stol. A o 1248. – Sign. z rdečo kredo: an 1248, Lad. 4, N o 37. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Ego Henricus de Scherphenberch scire volo omnes hanc paginam inspecturos, quod cum priorissa et conventus Vallis sancte Marie nobis dampna sua, a nostris domui sue illata, exposuissent, in recompen- sacionem dicti dampni et ob reverenciam beate virginis, cui famulantur, ius advocacie, quod ad nos spectabat iure hereditario, super manso Martini libertini de Olsvich pleno iure domui eidem dedimus possidendum, presentem kartam sigilli nostri munimine roborantes. Acta sunt hec anno domini MòC0CXLVIII, presentibus Weriando vice- domino, Gerlocho de Stain, Chvnrado Gallone, Leonardo sacerdote, Rudolfo sacerdote, Perone officiale, Widena et alii quam plures. Od pečata, visečega na perg. traku, ohranjena le slaba polovica. Št. 48 1248 Elizabeta, vdova po Hartnidu iz Orta (na Gornjem Avstrijskem), in njen sin Hartnid se poravnata s Hartnidom s Ptuja glede potomstva iz zakona Hermana s Kacenštajna (pri Begunjah) z ortsko podložnico Kunigundo. Orig. perg. (26,9 : 15 + 1,5) v Frančiškanskem arhivu v Gradcu (FAGR), cista A, no. 1 (iz fonda nekdanjega minoritskega samostana v Judenburgu) (A). – Prepis iz 1926, št. 627b (s skico pečata), v StLA v Gradcu (B). Objava tu po A. – Predhodne objave: Pirchegger-Dungern, UBSt/Erg. (1949), str. 37–38, št. 58. – Pirchegger, Herren von Pettau, v: ZHVSt 42 (1951), 21. Nos, Elysabeth, relicta Haertnidi de Ortte, et Haertnidus filius eiusdem per presens scriptum fieri palam cupimus universis presentibus et futuris, quod contractum carnalem rite factum inter Hermannum de Chatzensteyne, qui proprietate spectare dinoscitur ex antiquo ad dominum Hertnidum de Bettûv suosque heredes in una parte, et Chvènegundim, que nobis attinet proprietate, sub tali fieri volumus condicione, pre- misso Haertnido ad hanc plenius confavente, videlicet, ut prima proles cuiuscumque fuerit sexus ex premissis progenita ad manus dicti Haertnidi suorumque heredum pleno iure proprietatis libere devolvatur, tali condicione interiecta, ut, si eadem primogenita proles sexus fuerit masculini, contrahere debeat nostre cum femina proprietatis, si vero fuerit feminini, nubere debebit viro, qui ad nos iure pertineat memorato, hoc adhibito, ut primogenita proles cuiuslibet sexus, que fuerit ex ea prole, que processerit prima ex styrpe prenominatorum Hermanni et Chvnegundis progenita, iure proprietatis eidem Haertnido de Bettûv attineat suisque heredibus absolute, si vero iamdicti Hermannus et Chvènegundis proles genuerint liberos, hii idem partim nobis partim domino Haertnido, ut est compromissum partibus ab utrisque, equo numero divisi cedere debebunt iure sepius prenotato, salvo tamen iure eiusdem Haertnidi de Bettûv suorumque heredum in primogenita prole, propagata de primis coniugatis nominetenus expressis, exclusa France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 77 simul condicione contractus eiusdem primogeniti prolis integre et plene. Ne autem hec nostra larga collatio liberorum facta sollempniter eidem Haertnido suisque heredibus de Bettûve in recompensam sui ditioris et nobilioris viri Hermanni sepefati ab aliquo videatur incongrua et ne cuncta prescripta temporum per decursum valeant in irritum evocari, hoc instrumentum voluimus conscribi et nostri sigilli munimine roborari, testibus qui aderant simul expressis. Hii sunt: Hiltprandus de Gutenst(ein), Hiltprandus de Zilge, Hartnidus de Chelnitze, Faldericus de Haelenst(ein), Ditricus de Gutensteyn, Wigando(us) de Haelenst(ein), Chv×nradus de Aych. Actum a anno domini MôC0CXôLVIIóI, indictione IIII. Na perg. traku viseči pečat (premer 65mm). Podoba: ščit s špičastim trizobom. Legenda: + SIGILLVM . HARTNIDI De ORT. Št. 49 (1248), Gorica Grof Majnhard III. Goriški jemlje Amelrika z Motovuna v svoje varstvo. To potr- jujejo goriški ministeriali, med njimi tudi Ulrik z Rihemberka. Amelrik obljublja grofu Majnhardu III. zvestobo in pomoč, za kar se obvezuje pod kaznijo 500 mark oglejskih denaričev. Med pričami se omenja tudi Leonard s Šumberka. Listina je bila izdana v Gorici med potovanjem k cesarju v Apulijo. Orig. perg. v knjižnici TLF v Innsbrucku (A). Objava tu po W. Reg. in literatura: Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 138, št. 524 (W). – Prim. Štih, Goriški grofje (1997), 142–143. …Poroki: Vvlricus de Rifenberc, Heinricus de Lunz, Heinricus de Valchensteine, Chunradus de Ebersteine, Pilgrimus de Jamnik. … Priče (poleg porokov): Leonardus de Sconenberch, Leonardus de Lezo. … Actum in castro nostro Gorze in stupa purcravii … Št. 50 1248, januar, 3, Škofja Loka Weriand, vicedom (freisinškega škofa), Gerloh iz Kamnika in Konrad, imenovan Gallo, naznanjajo, da so prišli pred svojega gospoda Konrada, freisinškega škofa, skupaj z Wersonom, da bi zanj izprosili milost, ki jo je izgubil z oškodovanjem freisinške Cerkve. Škof je bil to pripravljen storiti pod pogojem, da mu Werson o božiču izplača 30 mark ljubljanskih novcev, za kar jamčijo prosilci. Orig. perg. v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (A). – Prepis iz 13. stol. v freisinški kopialni knjigi, HL Freising 2, fol. 12r, prav tam (B). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Meichelbeck, Historia Frisingensis II/2 (1729), str. 5–6, št. 11. – Zahn v: FRA II/31 (1870), str. 148–150, št. 153. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 115–117, št. 149 (po A). – Otorepec, GZL XI (1966), št. 14. Reg. in literatura: K. Tangl, Grafen v. Ortenburg, v: AKÖG 30 (1864), 323. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 48, 57, 78, 142, 160, 167, 179, 192. – Omemba: Otorepec, Srednjeveški pečati (1988), 117. a pisar pušča prazen prostor za vpis kraja France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 78 Noverint universi tam presentes quam futuri presentem paginam inspecturi, quod cum nos Wergandus vicedominus, Gerlohus de Stein et Chv×nradus dictus Gallo cum Wersone dominum nostrum Chv×nradum venerabilem Frisingensem episcopum ac- cederemus, cupientes dictum Wersonem eiusdem domini episcopi gratie quam idem W(erso) per illata sibi dampna gravius offenderat, reformare, ipsum dominum epis- copum paratum invenimus ad exaudiendum, ea tamen interposita conditione ut dictus Wer(so) eidem episcopo XXX marcas Laibacensis monete persolveret intra proximo venturam domini nativitatem nobis prestantibus cautionem fideiussoriam, ut, si pre- dictum infra terminum domino episcopo prenotato expressa pecunia non solvatur, nos Lokam forum intrabimus inde nullatenus exituri, donec viginti marce, quia X marcas dominus episcopus relaxavit, in integrum persolvantur eidem. Ad hec prefatus (Werso) XVI mansus in Posenike sitos, quos idem W(erso) ipsius post patris obitum ab eius W(ersonis) matre comparatos, ipsius W(ersonis) sorore Bertoldo de Graednik copulata et ab hereditate Wersonis separata, iure proprietario possidebat, nobis per interpositum iuramentum approbantibus, quod ipse W(erso) easdem possessiones tradere posset libere et absolute, utpote proprias, in proprietatem Frisingensis ecclesie per manus nostras, puta Wergandi vicedomini et Gerlohi de Stein, tradidit pleno iure addito pacto tali, ut dictus Werso et ipsius uxor domina Willebirgis filia Ch(v×nradi) Gallonis ab eodem domino episcopo iure pfeudali(!) debeant huõbas recipere memoratas. Obli- gavimus autem nos ad id per iuramentum sub testimonio huius scripti, ut sine fraude bono studio procuremus, quod si soror prefati W(ersonis) uxor prenotati B(ertoldi) de Graednik predictam traditionem inpulsaverit, nos eam ab eadem inpeticione penitus quiescere faciamus. Preterea promisimus fide data per iusiurandum a nobis inter- positum, quod omni remoto dubio obtineumus(!), quod eadem traditio per rev(erendi) patris nostri et domini B(ertoldi) sancte sedis Aquil(egensis) patriarche, ipsius quoque neptis nostre domine gloriose ducisse Austrie manu a confirmetur. Igitur quodcumque predictorum perductum non fuerit ad effectum, ad ius quod ante oblatam satisfactionem ad Wersonem habuit episcopus revertetur, secundum quod idem episcopus coram memorato domino patriarcha per sententiam obtinuit super Sawam, Wersone iudicium declinante. Insuper vero XX marce supra notate domino episcopo per nos certificate nichilominus debent termino statuto persolvi. Adicimus etiam et profitemur quod quicumque supra nominatam traditionem impetierit, nos easdem possessiones domino episcopo prefato tenemur defendere utpote fideiussores. Testes: dominus Eberhardus venerabilis decanus Frisingensis, Wernhardus, Chv×nradus, magister Heinricvs, Chv×nradus notarius sanctorum Andree et Viti Frisinge canonici tunc tempore domini Frisingensis episcopi capellani, Heinricus de Vagen, Engelwanus de Ahdorf, Gotpoldus, Leonhardus, Iacobus gener eiusdem L(eonhardi), Ortolfus Ivdevs milites, Heinricus nobilis de Hohenburc, Vlricus marsalcus de Otenburc, item Gerlohus de Loka, Wernherus et Chv×nradus filii prefati L(eonardi), Wernherus et Pertoldus quondam officiales, Raebelinus et Pernhardus sagittarii, Wernherus de Richolsteten et Pv×rarius et alii quam plures. Acta sunt hec anno gratie millesimo ducentesimo XLVIII, III nonis ianuarii, in ecclesia Loka. Od štirih visečih pečatov ohranjeni le fragmenti prvega in četrtega. a manus Schumi France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 79 Št. 51 1248, januar, 4 Wikard s Karlsberga se odpoveduje odvetništvu nad posestjo Radweg in nad dve- ma hubama v Dolah (Dellach na Koroškem), ki so jih njegovi starši podarili oltarju sv. Tomaža v Vetrinju. Med pričami je takoj za vetrinjskim opatom naveden kostanjeviški opat Gotfrid. Orig. perg. v KLA v Celovcu (A). – Prepis iz začetka 15. stol. v vetrinjski kopialni knjigi Ms 2/1, fol. 63v–64r, št. 54, prav tam (B). – . Objave (tu delna po J): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 359–360, št. 2373 (J). Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 233–234, št. 1098. = Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 117, št. 150. … Testes sunt dominus Heinricus abbas eiusdem loci, dominus a Gotfridus abbas de Landestrost, dominus Wòlricus archidiaconus Carinthie et dominus Heinricus de Silberbech b fratres mei, Chunow b de Friberch, Chunradus de Sebvrch, Swigerus et Gundacherus fratres de Frawenstaein, Fridericus et Sighardus fratres de Chlagenfv×rt, Liephardus miles, Albertus de Werdenburch b et alii quam plures. Acta sunt hec in [. . . . .] c anno dominice incarnationis MòC0CâLVIIóI, indictione VI, pridie nonas ianuarii. Št. 52 1248, januar, 10, Gamberk Wilbirga, hči Konrada Galla in Wersonova žena, se odpoveduje lastninski pravici nad posestjo v Poženiku, ki jo je mož prepustil freisinški Cerkvi, vendar pod po- gojem, da jo bo v primeru, če bo njen mož umrl prej kot ona, lahko do smrti mirno uživala. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 13. stol. v freisinški kopialni knjigi, HL Freising 2, fol. 14v, v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (B). – Prepis iz 19. stol. v zbirki prepisov listin (Historičnega društva) v ARS v Ljubljani (C). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Meichelbeck, Historia Frisingensis II/2 (1729), str. 6– 7, št. 12. – Zahn v: FRA II/31 (1870), str. 148, št. 152 (pod januar, 2). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 117–118, št. 151. Literatura: – D. Kos, Pismo (1994), 25, 47, 59, 87, 118, 127, 142, 148, 157, 167, 174, 192. Ego Wilbirgis filia Chvnradi Gallonis uxor Wersonis sub huius scripti testimonio renuncio iuri proprietario, quod habui in possessionibus Posenik sitis, ratam habens tradicionem per meum maritum Wer(sonem) factam ad ecclesiam Frisingensem sub hac condicione, ut, si dictus maritus meus W(erso) me superstite de medio fuerit sublatus, ego pro tempore vite mee predictas possessiones quiete debeo possidere. In cuius rei testimonium hanc paginam cum patris et dicti mei mariti sigillis, quia proprium non habui, testibus adnotatis volui roborari. Aderant autem huic renunciacioni: Chvnradus Gallo pater eiusdem Wilbirgis, Stephanus capellanus, Wilhalmus notarius de Lok, item Hilprandus de Neynnenhoven, Ditricus de Rovsch, Marchwardus de Seynia, Vlricus de a dns brez znamenja za okrajšavo b A c vrzel v perg., manjka kakih šest črk France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 80 Chazzenberch, Vlricus de Sawa, et alii quam plures. Datum aput Gallenberch, anno gracie MòCCôXLVIII, IIII idus ianuarii. Št. 53 1248, januar, 20 Oton, grof s Svinca, cesarski glavar in oskrbnik na Avstrijskem in Štajerskem (Otto comes de Eberstein sacri imperii per Austriam et Styriam capitaneus et procurator), ter Vitigo, štajerski deželni pisar, potrjujeta admontskemu samostanu posest, ki mu jo je nekoč poklonila istrska mejna grofica Sofija Andeška. Orig. perg. arhivu samostana Admont (A). – . Objave (kar zadeva grofov naslov tu po A): Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae II (1756), str. 225–226, št. 3. – Caesar, Annales Styriae II (1773), str. 515, št. 93 (pojasnila str. 761–762). – Lambacher, Oesterreichisches Interregnum (1773), Anhang der Urkunden, str. 14–15, št. 3. – Wichner, Stift Admont II (1876), str. 329, št. 174. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 118, št. 152. Reg. in literatura: Krones, Verfassung (1897), str. 505, št. 4. Št. 54 1248, januar, 23, Lyon Papež Inocenc IV. naroča upravitelju salzburške nadškofije (Filipu), naj podpira vojvodinjo (Gertrudo) Avstrijsko in naj prebivalce gradov in krajev svoje dežele in škofije, ki so se s prisego povezali s cesarjem Friderikom proti Cerkvi, kaznuje z interdiktom. Začetek: Cum sicut accepimus. Orig. izgubljen (A). – Zapis v registrih Inocenca IV., an. V, no. 522, fol. 501, v Vatikanskem arhivu v Rimu (B). Objave (izbor): – MGH Epistolae saec. XIII. II (1887), str. 342, št. 483: I, II. – Urkunden- buch der Babenberger IV/2 (1997), str. 305, št. 1293. Reg. in literatura: Potthast II (1875), str. 1078–1079, št. 12816. – Berger, Registres I (1881), str. 537, št. 3572. – Reg. imperii V/3 (1892), št. 7926. – Hauthaller, Aus den Vaticanischen Registern, v: AÖG 71 (1887), str. 274–275, št. 63. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 360, št. 2374. – Martin, RS I (1928), str. 5, št. 35. – Hageneder v: MIÖG 75 (1967) 20 (navaja BUB, l.c.). – Hausmann v: Probleme um Friedrich II., 289. Št. 55 1248, februar, 19 Oglejski patriarh Bertold izpričuje, da mu je ministerial Wulfing z Letuša vrnil tri hube v Pustem Polju, ki jih je imel od oglejske Cerkve kot "feudum habitantie". Patriarh je te hube podelil gornjegrajskemu samostanu, ta pa je dal zanje na patriarhovo zahtevo Wulfingu v fevd osem hub v Prihovi, Melišu in na Gori Oljki. Orig. perg. (23 : 11,7 + 1,6) v NŠAL v Ljubljani (A). – Prepis iz 18. stol. v fondu KAL, fasc. 82/34, prav tam (B). – Prepis v zbirki listin (fasc. 26, pod 1248, februar, 18) v ARS v Ljub- ljani (C). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 77–78, št. 23. – Otorepec, GZL X (1965), št. 3 (pod februar, 18). – Richter, Beyträge zur Geschichte Krains, v: France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 81 Hormayrs Archiv 10 (1819), 251 (pod februar, 18); 49. – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. O 26. Reg. in literatura: Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854), str. 26, št. 103 (pod februar, 18). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 118, št. 153 (pod februar, 16); str. 118–119, št. 154. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), str. 64 (pod februar, 16). – Prim. Stegenšek, Gornji Grad, v: ČZN 7 (1910), 12. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 78, 82. Dorzalne notice: – 13. stol.: Privilegium super tres mansos in Nelis (Nelis težko berljivo) et quinque in Preychab et unum in Monte Crucis et duos aput Luecz. – Tri signature iz 16./17. stol.: prva: XLI; druga: I, kasneje popravljena v IIII; tretja: Secundum G. – 17. stol.: Kreüzperg und Leutsch. – 17. stol.: B(ertoldus) patriarcha Aquileiensis confirmat Vlfing de Leutsch ministeriali Aquileiensi permutationem quorundam mansorum in Preychab, Creuz- berg et Leutsch. 1248, 12. kal. martii (NB.). Pripisano z nekoliko manjšimi črkami: pro cessione castri habitantiae feudalis in Altenburch ecclesiae Aquileiensi (NB.). – 17./18. stol.: Signatura z rdečim svinčnikom: 2. B(ertoldus) dei gratia sancte sedis Aquilegensis patriarcha a . Universis Christi fidelibus presentibus et futuris in perpetuum. Dignum esse censemus et consonum equitati, ut racionabilia vota fidelium nostrorum ac sancte ecclesie Aquilegensis exequamur efficaciter et paterne. Cum igitur dilectus fidelis noster Vlfingus de Le=vts, ministerialis sancte ecclesie Aglegensis et procurator bonorum nostrorum in districtu Obernburgensi et in provincia de Moziri, feudum habitancie castri nostri de Altenburch, quod a nobis et ab Aquilegensi ecclesia possidebat, videlicet tres mansos in Tevtenuelt b sitos, in manibus nostris libere duxerit resignandum, propensius supplicando, quatenus de speciali gratia ordinare dignaremur, quod in reconpensacionem dicti feudi dilecti filii . . abbas et conventus monasterii de Obernburch quinque mansos in villa de Preîchab, adiacentes castro de Altenburch de proprietate monasterii prefati, iure feudali sibi conferre deberent, nos ipsius Vlfingi fidelibus obsequiis ad memoriam revocatis dedimus predictis . . abbati et conventui et per eosdem monasterio Obernburgensi tres mansos nostros et ecclesie Aquilegensis positos in villa Nelis libere et cum omnibus proprietatibus sive iuribus nostris per nos vel nostros successores in perpetuum habitis vel habendis. Ipsi vero . . abbas et conventus monasterii sepedicti contulerunt prelibato Vl(fingo) de Le=uts iure feudi octo mansos, quinque videlicet in villa Preîchab, unum in Monte Crucis, duos aput Leuts, iure nichilominus proprietatis in eisdem octo mansis Obernburgensi monasterio reservato. Acta sunt hec in Ciuitate Austria presentibus viris nobilibus Chunone de Muruzio, Henrico de Mels, Iohanne de Cucania, Fridrico, Rudolfo de Treven, Ludwico capellano nostro plebano Laibacensi, Philippo plebano sancti Martini, Eberhardo Schimphone et aliis quam pluribus. In cuius rei certitudinem evidentem et perpetuam firmitatem presentes litteras sigilli nostri pendentis munimine roboramus. Datum per manum Pauli notarii curie nostre. Anno a nativitate domini millesimo ducentesimo XLVIIóI, XI0I kal. martii, V2I indictionis. Na pleteni vrvici umazano rumene barve viseči pečat oglejskega patriarha odpadel, ostal le košček rdečega voska. Št. 56 1248, april, 10 Sekovski škof Ulrik izdaja listino v prid bratom dominikanskega reda na Ptuju. a pathca s tildo nad hca A b L popravljen v T A, Tertevelt B, Levtenuelt Zahn (UBSt), Tevtenuelt Otorepec (GZL) France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 82 Orig. izgubljen (A). – Omemba v pismu dominikanskega generala iz Rima z dne 14. januarja 1758, v kroniki dominikanskega samostana na Ptuju, Arhiv Ptuj, šk. 37, zv. 84 (nekoč Cod. 2191), fol. 28, v StLA v Gradcu (kseroks in mikrofilm v ZAP na Ptuju) (B). Objava tu po Z. Reg. in literatura: Zahn, Dominicanerkloster zu Pettau, v: BKStG 16 (1879), str. 5, št. 5 (Z). Bulla Udalrici episcopi Seccouiensis in gratiam fratrum nostrorum data quarto idus aprili anno 1248. Št. 57 1248, april, 16, Soffumbergo Agnes, vojvodinja Avstrije in Štajerske ter gospodarica Kranjske, naznanja, da je vitez Konrad iz Cerkelj z njeno privolitvijo poklonil velesovskemu samostanu lastništvo nad tremu hubami s pritiklinami v Cerkljah, in sicer kot dotacijo kapele sv. Tomaža pri tem samostanu. Orig. perg. (25 : 20,5 + 2,2), št. 5235, (1978 vrnjen iz HHStA po rep. Sam/497) v ARS v Ljubljani (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Hormayr, Beyträge zur Geschichte Österreichs, v: Taschenbuch für vaterländische Geschichte 2 (1812), 65–68. – Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 9–10, št. 9. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 119–120, št. 155. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXVI, št. 9. – Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854), str. 26, št. 104. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 235, št. 1102. – Parapat, Doneski (1872/73), 19. – Parapat, Regeste (1874), str. 181, št. 5. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), str. 64 (za Vtinensis prepositus prim. str. 89). – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 20, 78. Dorzalne notice: – 17. stol.: 3 Hüeben zue Tirnaulah. – Sign. z rdečo kredo: an 1248. Lad 4. N o 36. ‡ Agnes ‡ dei gratia ducissa quondam Austrie et Stirie, Carniole domina. Per pre- sens scriptum ad noticiam omnium presentium et futurorum fidelium volumus per- venire, quod veniens ad presentiam nostram Cunradus miles dictus de ecclesia sancte Marie propensius supplicavit, ut donationi quam fecerat monasterio Vallis sancte Marie in Michelsteten de tribus mansis sitis in Tyrneulach apud ecclesiam sancte Marie, quorum unum a domina Gerdrude dicta Mumelin et Rudegero atque Vlrico eius filiis, secundum vero a Sifrido de Ramesowe comparaverat, tercium quoque ab illustri duce Austrie Friderico felicis recordationis olim consorte nostro in feudo acceperat, propicium propter deum adhibentes assensum proprietatem eorumdem mansorum cum duobus pomeriis contiguis et aliis eorum pertinenciis donare dignaremur monasterio memorato. Nos igitur ad augmentum dicti monasterii favorabiliter intendentes sup- plicationibus dicti Cunradi liberaliter annuimus in premissis ac ratam habentes do- tationem factam de dictis mansis capelle sancti Thome apostoli site apud monasterium antedictum per Cunradum militem memoratum, proprietatem ipsorum mansorum cum pomeriis et aliis eorum pertinenciis libere dedimus monasterio supradicto, a sororibus ibidem domino famulantibus imposterum possidendam. Ad cuius rei robur et memoriam monasterio ipsi presens scriptum dedimus, venerabilis patris B(ertoldi) patriarche Aquilegensis patrui nostri et nostre ipsius sigillorum munimine roboratum. Testes vero sunt: Vlricus episcopus Tergestinus, Otto marchio de Hohenburc, Vtinensis France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 83 prepositus, magister Perengerus vicedominus, Crafto Aquilegensis canonicus, Ludewicus in Laibach plebanus, Cvono de Tricano, Iohannes de Cugania, Heinricus de Mels ministeriales ecclesie Aquilegensis et alii quam plures. Actum in castro Shorphenberc, anno domini millesimo ducentesimo quadragesimo octavo, in cena domini, sext. indict. Trije pečati, viseči na perg. trakovih, ohranjeni z delnimi poškodbami: – 1. patriarha Bertranda (robovi z napisom so okrušeni). – 2. koroške dežele (levi rob okrušen). – 3. vojvodinje Agnes (napis delno okrušen). Legenda: + S AGNeTIS [DVC] ... RIE ET STIRIE. – Prim.: Urkundenbuch der Babenberger III, 69. Št. 58 1248, april, 21, Brežice Izvoljeni salzburški nadškof Filip potrjuje dar svojega prednika škofa Eberharda II., ki je samostanu v Jurkloštru poklonil kraj, na katerem sedi župan Vešemer, da bi imel samostan potrebno pašo. Orig. perg. (16,2 : 9,5 + 1,7) št. 6721 (1977 vrnjen iz HHStA po rep. XIV/3) v ARS v Ljub- ljani (A). – Zahnov prepis iz 1865 iz novejšega neznanega prepisa (neznanega, ker je Zahnova navedba signature v Univerzitetni knjižnici v Gradcu napačna), v zbirki listin št. 623a v StLA v Gradcu (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 83, št. 29 (po B). Reg. in literatura: Martin, RS I (1928), str. 6, št. 42. – Prim. Levec, Pettauer Studien II, v: Mitteilungen d. anthropol. Gesellschaft NF 19 (1899), 53–73. – Mlinarič, Žiče in Jurklošter (1991), 129. Dorzalne notice: – 13. stol.: L(ittera) electi ecclesie Salzburgensis de (confirmatione pre- črtano) ratihabicione concessionis loci ubi juppanus(!) Weschemer residebat. Z manjšimi črkami: item (vidimus prečrtano) privilegium (nadpisan vrinek z isto roko: domini Philippi electi Salczburgensis archiepiscopi) bene conservatum (namesto conservandum!) de rati- habitione donationis loci ubi suppanus Weschemer residebat. (nadaljevanje cuius tenor talis est prečrtano in nadomeščeno z) vidimus sub hac forma. – 18. stol.: Confirmation umb des Weschnen gabbrief dem convent zu Geyraw. 21. april 1248. Geyraw. Desno spodaj: N. 111. Ladl. 21. Za darovnico Eberharda II. prim.: – Meiller RAS (1866), 297, št. 594 (pod 1245).– Hauthaller-Martin, SUB III (1918), 668 D, št. 159 (1254). Nos Phylippus dei gratia electus ecclesie Salzburgensis apostolice sedis legatus. Hoc scripto notum facimus tam presentibus quam futuris, quod donacionem cuiusdam loci, ubi suppanus Weschemer residebat, cum omnibus attinenciis et terminis quos idem Weschemer tenuit, factam conventui in Gyrûwe, ad pascua eidem conventui necessaria, per antecessorem nostrum sanctissime memorie archiepiscopum Eberhardum prout privilegium per eundem super donacione huiusmodi eis traditum continet plenius et declarat, ratam habere volumus per omnia sive firmam. Et in huius rati habicionis ac nostre confirmacionis testimonium evidens et cautelam, prefato conventui hanc dedimus litteram sigilli nostri munimine roboratam. Sunt eciam huius rei testes: Vôlricus venerabilis Sekowensis episcopus, Chunradus de Trachenberch, Gerhardus et Berhtoldus antiqui officiales officii Rein et alii quam plures. Datum huius in Rein, anno domini MòC0CXLVIIóI, XóI kal. maii, VI indict. Viseči pečat odpadel, ostal le perg. trak. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 84 Št. 59 1248, maj, 9, Soffumbergo Oglejski patriarh Bertold naznanja, da je dal grofu Hermanu z Ortenburga v fevd patronatsko pravico nad župnijsko cerkvijo v Starem trgu ob Kolpi in dva dela desetin od že obstoječih ali bodočih novin na ozemlju gradu Čušperk, potem ko ga je ta po smrti svojega zeta Konrada s Turjaka za to zaprosil. Orig. perg. (20,3 : 10 + 2) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 8–9, št. 8. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 120, št. 156. – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), P 41. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXV, št. 8. – K. Tangl, Grafen v. Ortenburg, v: AKÖG 30 (1864), 323–324 (delni nem. prevod). – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 235–236, št. 1103. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 360, št. 2378. – M. Kos, Oglejski patriarhi, v: ČZN 13 (1917), 34. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), str. 64–65. Günther Bernhard ugotavlja, da je pričujoča infevdacija osnova za razumevanje Kočevja. (Bernhard, o.c.). Dorzalne notice: – 15. stol.: Lehenbrief der graven von Ortemburg. – 16. stol.: Lehen. Ortemburch. R. – 17. stol.: Lehenbrief pro ad(vocacia) ss Agley pro Ortenburg. Ladl 2. ‡ Berhtoldus ‡ dei gratia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha a . Per presens scriptum notum facimus universis presentibus et futuris fidelibus, quod constitutus in presentia nostra Hermannus comes de Hortenburc fidelis noster propensius supplicavit, ut iure patronatus ecclesie parrochialis in Poèlan et duabus partibus decimarum in omnibus novalibus in predio proprietate seu territorio ad castrum Zobelsperc pertinente post obitum felicis recordationis nobilis viri Cunradi de Aursperc olim generi sui ad culturam redactis seu etiam in posterum redigendis investire eum nomine feudi de nostre liberalitate beneficentie dignaremur. Nos igitur ipsius supplicationibus favora- biliter annuentes iure patronatus dicte ecclesie ipsum infeudavimus cum decimis postu- latis. Ad cuius rei robur et memoriam presens scriptum sibi dedimus sigilli nostri munimine roboratum. Datum in castro Shorphenberc, anno domini millesimo ducente- simo quadragesimo octavo, nono die mensis madii, VI indictione. Viseči pečat oglejskega patriarha na perg. traku, v barvi naravnega voska, okrogel (premer ok. 75 mm). Podoba: sedeči patriarh z mitro, infulo in knjigo, z nogama na pručki. Legenda: + Be . . . . SANCT . . . LeG . . . ChA. Št. 60 (1248, junij, pred Parmo) Cesar Friderik II. piše grofom, baronom in vsem drugim po Štajerski, da zaradi državnih opravkov ne more osebno bivati v njihovi vojvodini. Da pa pokrajina ne bi pogrešala njegove pomoči, imenuje za generalnega kapitana grofa Majnharda III. Goriškega, ki naj varuje njegove in državne pravice, skrbi za mir v deželi ter se bojuje z njegovimi nasprotniki. Izroča mu višje in nižje sodstvo ter polno kazensko oblast. Deželo naj očisti zločincev, posebno tistih, ki vznemirjajo ceste in javne a pathca s tildo nad h A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 85 poti. Zaslišuje in razsoja naj glede pritožb, ki drugače spadajo pod njegovo – cesarjevo sodstvo; objavlja naj ukaze, ki so potrebni zaradi cerkvenih zadev, ljud- stva in hrane. Višjim in nižjim naj, potem ko se zadeva razišče, po občih zakonih vrača njihove stvari. Sprejema naj prizive zoper razsodbe rednih sodnikov po tamkajšnji deželi, če ni posebnega vzroka, da se pošljejo k njemu – cesarju. Izreka naj pregone, nalaga globe, nastavlja in odstavlja njegove uradnike ter daje v najem kovnice denarja in mitnice. Vsi naj v vsem ubogajo omenjenega grofa, ko bo pri njih izvrševal svojo službo kot od cesarja poslan generalni kapitan. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 14. stol. v registru Friderika II. B 175, fol. 6r–6v, št. 42, v arhivu v Marseillu (B). – . Objava tu po W. – Predhodne objave: Winkelmann, Acta imperii inedita I (1880), str. 347– 348, št. 400 (W. Arndt) (W). – MGH Constitutiones II (1896), str. 377–378, št. 270. – Krones, Verfassung (1897), str. 505, št. 7 (delno). – Zahn, UBSt III (1903), str. 83–85, št. 30. Reg. in literatura: Reg. imperii V/1 (1881), str. 666, št. 3707 (Ficker). – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 67–68. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 138– 139, št. 527. – Prim. Schmidinger, Patriarch und Landesherr (1954), 127. – Štih, Goriški Grofje (1997), 29. Pismo datira Winkelmann v leto 1248. Pri tem se sklicuje na Continuatio Garstensis v izdaji MGH, Scriptores IX, 598 in Annales Salisburgenses, prav tam, str. 790. To se je zgodilo v juniju, ko sta dobila privilegije garstenski opat in vojvoda Otton. Prim. Huillard-Bréholles, Historia diplomatica Fricerici II, Tom. V (1860), 357. Uporabljeni formular je znan in pogosto uporabljen za imenovanje cesarskih uradnikov v Italiji. Winkelmann navaja tri primere, med njimi tudi lastno objavo o imenovanju Tomaža Savojskega (pod št. 411). Po navedenih predlogah je Winkelmann tudi dopolnil manjkajoče besedilo. Črke, dodane v oklepajih, in klicaji so prispevek redakcije. Fr(idericus) etc. comitibus, baronibus, ministerialibus et universis per ducatum Stirie constitutis etc. Ad extollenda iustorum preconia et reprimendas insolencias transgressorum prospiciens e celo iusticia erexit in populis regnancium solia et diversorum principum potestates. Caruisset namque libenter humana condicio iugo dominii nec libertatem a se, quam ipsis natura contulerat, homines abdicassent; nisi quod inpunita licencia scelerum in evidentem perniciem humani generis redundabat, et sic ex necessitate quadam oportuit naturam subesse iusticie et servire iudicio libertatem. Sed nec exquiri decuit extrinsecus aliam speciem creature, cui se representata per hominem celestis ymago subiceret, dum in reddicione a census nummismatis imperium pre ceteris figure fastigio b presignivit. Set homo prelatus est homini, ut preciosiorem efficeret prelaturam idemptitas c speciei. Actendentes(!) igitur, quod ex imperialis officii nostri debito, quod ex celesti dispensacione suscepimus, villicacionis nostre racionem sumus in die districti iudicii reddituri, cum qualitate diversorum negociorum et imperii per nonnullas et diversas partes maiestatis nostre presenciam necessario requirente in ducatu Stirie morari continue presencialiter nequeamus, ne magnificencie nostre presidio ac iusticia careat regio memorata, ecce quod pro recuperacione ac defensione nostrorum et imperii iurium et honorum, conservacione boni ac pacifici status ipsius provincie, instanti et viva guerra nostris a reddicionem B b so B c idempcitas B, v pomenu identitas France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 86 rebellibus inferenda(!), de industria et legalitate Mey(n)ardi comitis Goricie d , dilecti fidelis nostri, ab experto confisi, ipsum generalem capitaneum in predicto ducatu Stirie duximus statuendum, concedentes ei merum et mistum imperium et gladii potestatem et ut in facinorosos animadvertere valeat, purgando provinciam sibi decretam, in eos specialiter, qui stratas et itinera puplica(!), violare presumunt. Criminales, civiles et liberales quoque audiat et determinet questiones, quarum cognicio, si nos presentes essemus, ad nostrum iudicium pertineret. [Decreta utique interponat], que in alienacione rerum ecclesiasticarum, minorum ac transactione alimentorum secundum iusticiam interponi petuntur, et ut minoribus et maioribus, quibus universalia iura succurrunt, causa cognita restitucionis in integrum beneficium largiatur, plenam sibi concedimus potestatem. Ad audienciam quoque suam appellaciones deferri volumus, quas a sentenciis ordinariorum iudicum et eorum omnium, qui iurisdictionem ab imperio nacti sunt, infra regionem ipsam et eius terminos contigerit [interponi], nisi forte vel cause qualitas vel appellacionum numerus hoc adimant appellanti; ut tamen a sentenciis suis ad audienciam nostram libere valeat provocari. Preterea inponendi e banna et mul(c)tas, instituendi et destituendi officiales nostros ac locandi monetas et mutas nostras, sicut expedire viderit, sibi liberam concedimus facultatem. Mandamus igitur et precipimus f vestre fidelitati, quatenus prefato comiti super exercendo ipso officio tamquam generali capitaneo vestro a nostra maiestate statuto [super omnibus et singulis], que ad reintegracionem et conservacionem honoris et iurium nostrorum et quietum ac salubrem statum decrete sibi provincie fuerint, devote obedire et intendere debeatis, ut vos debeamus continue prosequi favoris et gracie nostre multiplicis incrementis. Št. 61 1248, julij, 27, Maribor Henrik z Rogatca se v korist samostana v Št. Pavlu odpoveduje nezakonito prilaščeni pravici do krvnega sodstva pri Lovrencu na Pohorju, na ozemlju med potokoma Lobničico in Velko, katero je samostanu potrdil vojvoda Leopold VI v navedeni listini (1221, glej F. Kos, GSZ V, str. 181–182, št. 349), čeprav s klav- zulo, da bo moral samostan zločinca, ki naj bi bil kaznovan s smrtjo, izročiti Henriku kot izvršitelju kazni, samostanu pa bo ostalo njegovo imetje. Za to dejanje je opat Henrik odpisal Henriku z Rogatca polovico od 600 mark globe, na katero je Henrika obsodil deželski sodnik Ulrik s Pfannberga (1240, glej F. Kos, GZS V, str. 359–340, št. 738). Orig. perg. (39 : 15 + 3) v arhivu samostana Št. Pavel na Koroškem (A). – Prepis iz 18. stol. priložen izvirniku (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 133–155, št. 71. – Zahn, UBSt III (1903), str. 85–87, št. 31 (iz B). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 361–362, št. 2380. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 76. Reg. in literatura: Neugart, Historia monasterii ad S. Paulum II (1854), 32–33. – Muchar, Steiermark V (1850), 212. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 236– 237, št. 1104. – Krones, Verfassung (1897), str. 506, št. 8. – Prim. Otorepec, Srednjeveški pečati (1988), str. 145. d Guiric B e imponendo B f precipiendo B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 87 Anno domini millesimo CCXLòVIIóI. Ego Heinricus dictus de Rohaz notum esse cupio tam presentibus quam futuris, quod cum inimico humani generis instigante gwerrarum tempore abbati et conventui sancti Pavli de Lavent in eorum bonis ad Sanctum Lavrentium iniurias et dampna gravia intulissem, iniuriose asserens ad me in prefatis bonis iudicium sanguinis pertinere, licet deo teste sub iuramento dicam et secure dicere valeam, quod nec ego, nec pater meus, nec progenitorum nostrorum aliquis, prout mihi paterna et antiquorum narratio ad predictorum abbatis et fratrum sine interruptione longa et quieta eiusdem iudicii et advocatie a rivo minoris Lvbenz usque ad rivum Welik possessio demonstravit, aliquid iuris actenus a habuimus b , nam patris mei temporibus venerabilis pater tunc abbas monasterii sancte Pauli loci predicti ab illustri viro domino Livpoldo bone memorie duce Austrie et Styrie collationem per illustrem dominum Heinricum olim ducem Karinthie de prefatis bonis cum iure advocatie et iudicio sanguinis ac omni prorsus libertate et utilitate eidem monasterio factam iuxta terminos adnotatos, petiit et obtinuit sollempniter confirmari, hoc adiecto, non in signum dominii, sed in favoram monasterii memorati, quod hii, qui propter culpam propriam mulctandi sunt pena mortis, postquam de morte eorum coram eorum iudice in predictis bonis diffinitiva sententia fuerit promulgata, isdem iudex reum vel reos nobis nudum vel nudos, rebus eorum domino abbati integraliter reservatis, super rivum minoris Lvbenz tanquam sententie executori debet, si commode fieri poterit, assignare. Hiis omnibus consideratis animo diligenti tanto amplius toto corde doleo de commissis, quanto dampnabilius contra predictos abbatem et fratres contra eorum libertates et iura per huiusmodi excogitatam maliciam me sentio, proh dolor, deliquisse. Ea propter, ne tam enormis adtemptata presumptio ad meos liberos aut posteros derivetur c , et materiam eis tribuat delinquendi, ecce coram deo et sanctis eius, in quorum conspectu consisto, Marhpvrkh in ecclesia sancti Thome apostoli, liberaliter pro me et meis liberis seu heredibus cedo et renuntio huic pessime actioni tum propter deum, tum etiam quia venerabilis pater dominus Livtoldus abbas monasterii supradicti irrogatas per me sue ecclesie iniurias relaxavit, ac mediantibus subnotatis condicionibus promissis, cum penis adiectis, renuntiavit trecentarum marcarum pecunie summa, quam apud Marhpurkh, foro predicto, dominus Hertwicus olim eiusdem monasterii abbas in solempni iudicio coram nobile d viro domino Wlrico comite de Phanberch, tunc iudice provinciali, presente domino nostro Friderico illustri duce Austrie et Styrie pro irrogatis ecclesie sue iniuriis in memoratis bonis a me sibi solvi obtinuit, iusti iudicii sententia mediante. Ego enim me et liberorum seu heredum meorum nomine liberaliter spondeo et ad observationem huiusmodi promissorum fidem meam seu omnes proprietates meas obligo, quod quicqumque nostrum ex nunc predicto monasterio de dicto iudicio per querelas questionem moverit aut alias offenderit auxilio, consilio vel favore, ad solutionem, si rerum mearum heres esse voluerit, teneatur pecunie memorate. Promitto insuper predicta pena mediante coram principe terre, quam cito dominus de eo nobis duxerit providendum, errorem meum publice recognoscere ac presentes litteras sui sigilli munimine roborare. Et ut hec rata permaneant, presens instrumentum, non solum sigillo proprio, verum etiam sigillis ducis Karinthie et filii eius ac multorum honorabilium meis precibus consignatum, a A namesto hactenus b m popravljen iz začetega s c med i in e jem je izbrisana črka in čeznjo z isto roko napisan v d A namesto pričakovanega nobili France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 88 predicto monasterio assignavi. Act(um) et dat(um) Marpurch, anno predicto, die Lune post festum Iacobi sub multorum testimonio; feliciter amen. Od prvotno enajstih na perg. trakovih (drugi na konopljeni vrvici) visečih pečatov sedem fragmentarno ohranjenih (seznam pečatov je prepisan s popisa, priloženega izvirni listini): – 1. Friderika (?), (pok.) vojvoda avstrijskega in štajerskega, manjka. – 2. Bernarda, voj- voda koroškega, manjka. – 3. vojvodovega sina Ulrika manjka. – 4. manjka – 5. Henrika z Rogatca. (Slika: Neuer Siebmacher IV, 7a, tab. 15.) Legenda: + S . ANRICI D\ ROHATS. – 6. grofa Ulrika s Pfannenberga. (Slika: o.c., 7a, tab. 12.) Legenda: * S VLRIC . . . . . . D\ PHANB\ . H. – 7. Kolona s Trušenj. (Slika: o.c., 7a, tab. 15.) Legenda: CHOLO D . TRV . . S\N. – 8. Gotfrida iz Maribora. (o.c., 7a, tab. 10.) Legenda: + S : G . . RIDI : D' MARC . . H. – 9. Alberta z Viltuša. (Slika: o.c., 7a, tab. 15.) Legenda: + S A .B' D\ . . . HO### . N. – 10. manjka. – 11. Popona s Freudenberga. (Slika: o.c., 71, tab. 15.) Legenda: . . . PONIS . D\ VROVDE . . RC. Št. 62 1248, julij, 28, Humberk na Koroškem Hartnid s Ptuja in Erhenger iz Landseeja podarjata samostanu v Vetrinju za dušni blagor Svikerja s Humberka dve hubi v Lipju (pri Borovljah) in eno v Otočah (pri Celovcu). Orig. perg. (20 : 11,7 + 2,8 – z več luknjicami) št. A 81 v KLA v Celovcu (A). – Prepis iz 19. stol. priložen izvirniku (B). – Prepis (coll. Jaksch 1884) v zbirki Schumijevih prepisov listin, fasc. 26, v ARS v Ljubljani (C). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 120–121, št. 157. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 363, št. 2381. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 237, št. 1105 in str. 197, št. 986 (pod 1240 julij 27). Dorzalne notice: – 13. stol.: Privilegium Svikeri de Holenberch super duobus mansis in Liplach et [. . .] in Weiteinsdorf. In nomine domini amen. Suboriri solet. 18. stol.: In lib. 2 do 121. In nomine domini amen. Suboriri solet calumpnia in plerisque causis licet sollempniter a actis que non fuerint aut vive vocis testimonio aut litterarum apicibus posterorum memorie commendate. Unde nos Haertnidus de Bettowe, Erchengerus de Landeseren fieri palam cupimus universis, quod intuitu pietatis et pro obtentu salvati- onis domini Svikeri quondam de Holenburch ecclesie Victoriensi libere et absolute contulimus duas eubas sitas in Liplach que quondam fuerunt domine Wilbirgis que nobis attinebat pleno iure et nomine proprietatis et terciam eubam que fuerat Heynrici de Tûchan positam in Weyteinstdorf perpetuo liberas a nostra et nostrorum heredum retractione et impetitione omnimoda possidendas. Ut autem hec nostra collatio sollempniter facta per processum temporum ne[c per] nos nec per nostros heredes valeat cassari, hoc instrumentum ecclesie prenotate dedimus in evidens testimonium nostrorum appensione sigillorum ev[ide]ntius roboratum et advocatione b testium communitum c . Hi sunt testes: milites Lutoldus de Tręuna, Albertus de Werdenburch, Wulfherus de Nazzenvuèz, Sifridus de Aychûv, Heynr(icus) de Gęnsche, Guntherus de Choètmarsdorf, Otakarus de Holenburch, Albertus de sancto Gangolfo, frater eiusdem Heyntzo, Chvntzo de Holenburch, Chvntzo de Wurdohe; Liupoldus notarius qui inter- a A C b A namesto adductione c A popravljeno iz communitam France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 89 fuit et scripsit et alii quam plures. Actum in castro Holenburch, in die beati Pantaleonis, anno partus virginis millesimo C0CXôLVIIóI, indict. d Na beli (obledeli?) svileni vrvici viseči ščitast pečat Hartnida s Ptuja (širina ok. 35 mm višina 45 mm) v barvi naravnega voska, poškodovan (levi rob odlomljen). Podoba: Zmaj z dolgim kljunom, legenda: + ÅI . ILLVM HeR . eNIDI . . . . . . . . . Št. 63 1248, avgust, Koper Poslanec piranske občine Marquard obljublja koprskemu arhidiakonu P(aponu?), da bo preklical izobčenje piranskega duhovnika sholastika Facina. Orig. perg. nekoč v Kapiteljskem arhivu v Piranu, zdaj neznano kje (A). Objava tu po F. – Predhodne objave: De Franceschi, Chartularium Piranense, v: AMSI 36 (1924), str. 115, št. 84 (F). (SN.) In nomine domini amen. Anno eiusdem MCCXLVIII, indictione VI, mense augusti, presentibus presbitero Leonardo, Wecelo diacono, Landrica subdiacono et aliis. Coram domino P(apone?) archidiacono Iustinopolitano veniens Marcuardus nuntius comunis Pirani laudavit et promisit prefato domino archidiacono quod faceret revocare bannum factum contra presbiterum Facinam scolasticum Pirani et faceret ahsolvi omnes viros et mulieres qui wadiaverant in manu comunis occasione dicti scolastici, et hoc promisit attendere remota occasione sine aliqua diminutione. Actum est hoc in ecclesia maiori sancte Marie Iustinopolis. Ego magister Riccardus Iustinopolitanus et incliti B(ertoldi) marchionis notarius his omnibus interfui et de mandato dicti domini archidiaconi rogatus scripsi. Št. 64 1248, avgust, 31, Tolmin Oglejski patriarh Bertold potrjuje dar nekega Kunca, imenovanega Rufus, ki je samostanu v Gornjem Gradu poklonil dve hubi, eno v Kosezah (pri Polzeli) in drugo v Brezniku. Orig. perg. (27,2 : 14 + 2, ob zgornjem robu in delno v pregibih razjeden od miši) v NŠAL v Ljubljani (1978 vrnjen iz StLA, št. 625a) (A). – Prepis iz 18. stol. v fondu KAL, fasc. 82/35, prav tam (B). – . Objava tu po A (manjkajoče besedilo izpopolnjeno po B). – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 89–90, št. 34. – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. O 27. Reg. in literatura: Richter, Beyträge zur Geschichte Krains, v: Hormayrs Archiv 10 (1819), 251. – Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854), str. 26, št. 105. – Orožen, Lavant II/1 (1876), 31 (pod avgust 30). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 121, št. 158 (pod avgust 30). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 364, št. 2385. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 70. – Otorepec, GZL XI (1966), št. 15. Dorzalne notice: – 13. stol.: Berchtoldus super uno manso in Edelinch et dimidio in Vrssiach, datis nostro monasterio a Chuõnzone Rufo; – sočasna signatura B. – 17. stol.: [Ber]toldus Aquileiensis confirmat donationem Chunzi Rufi ecclesiae Obernburgensi factam de uno manso in Edelingen, dimidio in Vriez (z na razuri) cum duobus mancipiis Petro et aliis bonis. Tulmini 1248; – malo niže: N. 3. 1248 ultima augusti – razne sign. 17./18. stol.: LXX; L/1; L; [N o ] 40. d številka indikcije ni vpisana France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 90 Nos Berhtoldus dei gracia sancte Aquilegensis sedis patriarcha a annotacione presencium [notum facimus] universis, ad quos littere iste pervenerint, quod dilecti in Christo filii . . electus et conventus Obernburgensis nobis humili[ter suppl]icarunt, quod cum Chv×nzo dictus Rvfus pro remedio anime sue ductus spiritu consilii sanioris ipsi monasterio unum mansum in Edelîngen et dimidium in Vriezihac b cum duobus mancipiis Petro c et cum omnibus aliis bonis [a]d illos pertinentibus duxerit de certa consciencia libere conferendos, collacionem per eum factam dignaremur misericorditer conf[irm]are. Nos igitur eiusdem Chvõnzonis pium desiderium commendantes ac dictorum electi et conventus preces liberaliter admittentes, collacionem, quam fecit monasterio memorato, auctoritate presencium confirmamus, inibendo(!) sub interminacione gracie nostre universis officialibus nostris seu aliis, ne quis ei in tali collatione audeat iniuriam aliquam irrogare. In cuius rei memoriam et stabilem firmitatem, presentem litteram scribi iussimus et nostri sigilli munimine roborari. Testes sunt Vôlricus venerabilis episcopus Triestinus, Gotfridus albas d Fontis sancte Marie de Landestrost, magister Lvdouicus e plebanus de Laybach, Philippus capellanus patriarhce f , Vôlricus comes de Sterenberch, Cholo de Saeldenhoven, Hermannus de Porta et alii quam plures. Dat. apud Tulminum, anno domini millesimo C0CXLmo VIIóI, ultimo augusti, VI indict. Od visečega pečata ostal le perg. trak. Št. 65 1248, september, 14, Benetke Pogodba oglejskega patriarha z Benečani v 15 točkah, napravljena na temelju sporazuma, ki so ga pripravili po trije odposlanci obeh strani. Potem ko sta obe strani postavili svoje zahteve, so po dolgi razpravi določili vsebino sporazuma: od šestih patriarhovih zahtev so bile štiri sprejete v pogodbo, med njimi na prvem mestu dovoljenje (dejansko omejitev) Benečanov za morski transport istrskega vina v Izolo in naprej v Oglej; od desetih zahtev Benečanov so bile sprejete vse, med njimi kot prva ta, da patriarh priseže na besedilo pogodbe, ne pa tudi grof Majnhard III. Goriški, ker trenutno ni v slogi s patriarhom. Orig. izgubljen (A). – Sočasen prepis na perg. v ASVz v Benetkah (B). – Prepis v Pactorum liber, prav tam (C). – Prepis po overovljenem prepisu notarja Johannesa iz leta 1293 v zbirki rokopisov v BMV v Benetkah (C). – . Objave (tu delna po K): Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 280 (K). Reg. in literatura: Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 293 (pojasnilo o Izoli). – Minotto, Acta et diplomata (1870), 22. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 68–69. – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12/14 (1916/18), 40. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 139, št. 529. – Schmidinger, Patriarch und Landesherr (1954), 134– 135. – Härtel, Bischöfliche Staatsverträge, v: Von Sacerdotium und Regnum (2002), 608– 610, 619–620. a parhca s tildo nad h A b Waizhach regest v seznamu listin iz 17. stol. [št. 22], Vrezihac (Brezje) Orožen c sledi prazen prostor za vpis imena d A namesto abbas e Zahn bere Ludicus, Otorepec Lv×d(w)icus. A ima pri d-ju podaljšan, navznoter obrnjen repek, ki tvori okrajšavo dou, torej Lvdouicus f Zahn bere pathriarce France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 91 … Anno domini MCCXLVIII, indictione septima die XIIII intrante mense sep- tembris. … Haec est forma concordiae nuper factae inter dominum ducem et commune Venetiarum et dominum patriarcham Aquilegiensem … dominus dux et commune Venetiarum volentes cum domino patriarcha ad concordiam pervenire, deliberatione et consilio habitis dilitgenti, taliter ordinaverunt et statuerunt. Primo: et concessum fuit eis per dominum ducem et consilium ex gratia, ut omni anno possint vinum, quod fit de canipa domini patriarchae de Istria, et in illud, quod fit de canipa montis sanctae Mariae de dominabus de Aquilegia, et insuper mille anforas ad Insulam Venetiarum de Istria conduci et portari facere Aquilegiam per portum. … super petitionibus et porrectis per nobiles memoratos taliter ordinaverunt et tractaverunt. Primo quidem: facere debent dominum patriarcham iurare pactum, quod cum domino duce et communi Venetiarum habet, excepto de domini M(einhardi) comitis Guritiae facto, quod nolunt teneri, cum ipse non sit ad praesens in concordia cum domino patriarcha. Et si cum domino patriarcha ad concordiam devenerit, quod debeat iurare pactum, si concordare se voluerit cum domino duce et communi Venetiarum. … Št. 66 1248, september, 20, Ptuj Izvoljeni salzburški nadškof Filip podeli sekovskemu škofu Ulriku izpraznjeno župnijo sv. Jurija v Stiefingu v menzalno posest, in sicer kot odškodnino zaradi neplačane desetine od te župnije, ki jo je utrpel Ulrikov predhodnik Eberhard. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz začetka 14. stol. v sekovski kopialni knjigi Ms 50, fol. 29v– 30r, št. 37, v StLA v Gradcu (B). Prepis iz 19. stol. v zbirki listin št. 627, prav tam (C). – . Objave (tu delna po A): Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae I (1756), str. 319, št. 25 (odlomek). – Caesar, Annales Styriae II (1773), str. 515, št. 94 (pojasnila str. 762–763). – Zahn, UBSt III (1903), str. 94–95, št. 38. Reg. in literatura: Caesar, Annales Styriae II (1773), 212. – Chmel v: Wiener Jahrbücher, zv. 108 (1844), str. 157. – Muchar, Steiermark V (1850), 210. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 238, št. 1109. – Krones, Herrschaft König Ottokars II., v: MHVSt 22 (1874), str. 110, št. 4. – Krones, Verfassung (1897), str. 506, št. 9. – Martin, RS I (1928), str. 7, št. 52. … Ut autem super premissis omnibus nulli inposterum dubietatis scrupulus oriatur, presentem sibi et suis successoribus in testimonium concedimus litteram sigilli nostri karactere insignitam. Actum Pettouie, XII kalendis octobris, anno domini MôC0CXLVIIóI, in presencia magistri Heinrici curie nostri prothonotarii, Vlrici plebani de Pv×ten nostri cappellani, et Chunradi plebani sancte Marie, Livtoldi de Wildonia, Fridrici de Betouia, Nycolai de Lewenberch, Chunradi de Hornek, et testium plurium aliorum. Št. 67 1248, september, 22, Soffumbergo Oglejski patriarh Bertold in vojvodinja Agnes Avstrijska dajeta Rapotu z Essenbacha v zakup vse dohodke od mitnice in gradu Novi grad (pri Preddvoru). Orig. perg. št. 2 v fondu Fürstenzell v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (A). France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 92 Objava tu po B. – Predhodne objave: Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. P 42 (B). – Oefele, Andechsm (1875), str. 248, št. 23 (po A). – Urkundenbuch der Babenberger II (1968), str. 314, št. 447 (iz A). Reg. in literatura: MB, zv. V (Monumenta Furstencellensia), str. 91 (navaja Bernhard). Po mnenju Güntherja Bernharda govori za lokacijo Neuburga na Kranjsko dejstvo, da je potrditev fevda za sinove Rapota z Essenbacha napravil vojvoda Ulrik III. Koroški. (Glej Oefele, Andechs (1875), str. 248, št. 24: 1257, april, 24, Werneck.) Nos B(ertoldus) dei gratia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha a et nos Agnes quondam ducissa Austrie annotatione presencium notum facimus universis tam pre- sentibus quam futuris, ad quos littere iste pervenerint, quod cum Rappotonem de Eçenpach dilectum ministerialem nostrum, pro conservacione castri Nwenburc b aliisque nostris bonis oporteat expensas facere more solito graviores, ne pro illis idem vel sui heredes iacturam vel detrimentum sustinere cogantur, omne debitum, quod pro conservatione castri prefati et sibi atinencium atque pro nostro honore contraxerit, pro- mittimus et obligamus nos integraliter soluturos, pro quorum debitorum solutione, ne sibi inde valeat dubium aliquod suboriri, eidem omnes proventus tam ad mutam quam ad predictum castrum pertinentes obligamus possidendas ab eo et suis heredibus pacifice et quiete, quousque contracta per ipsum debita pro necessitate castri integra- liter persolvantur c . In cuius rei memoriam et stabilem firmitatem ei presentem litteram damus nostrorum sigillorum munimine roboratam. Datum apud Scorphemb(erch) anno domini millesimo CC o XLVIII o , XXII o die septembris, VI e indictionis. Dva viseča pečata na perg. trakovih: – 1. patriarha Bertolda, – 2. vojvoda Bernarda. – Prim.: Urkundenbuch der Babenberger III, 69. Št. 68 1248, december, Oglej Patriarh Bertold poklanja svojemu kapitlju vso pravico do dohodkov od porok za 50 mark, ki jih bo porabil za dobro oglejske Cerkve, in to za dobo štirih let. Med pričami nastopa tudi ljubljanski župnik Ludovik. Orig. izgubljen (A). – Prepis v zbirki Pirona v BCU v Vidmu (B). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/3, št. 173, prav tam (C). – . Objave (tu delna po C). Reg. in literatura: Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 382, št. 167. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Anno NCCXLVIII, indictione VI [. . . . . .] die exeunte decembr. in presentia domiorum magistri Ludivici(!) plebani Laybacensis, Artuici de Utino, Marci Zorem, Wolrici capellani et aliorum multorum. … Št. 69 1248, december, 23, Lyon Papež Inocenc IV. daje na prošnjo češkega kralja (Venceslava) in oglejskega patriarha (Bertolda) svojemu legatu Oktavianu, kardinalu sv. Marije in Via Lata, ponovno pooblastilo, da izda v njegovem imenu spregled od sorodstvenega a pathca s tildo nad h A, patriarchca Oefele b Juwenburc A c namesto persolventur A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 93 zadržka za poroko patriarhove nečakinje Agnes, vdove po avstrijskem vojvodu Frideriku, z Ulrikom, sinom koroškega vojvoda, potem ko bo dobil od njiju zagotovilo, da bosta pomagala rimski Cerkvi proti nemškemu cesarju. Orig. izgubljen (A). – Zapis v registrih Inocenca IV., an. VI, no. 504, fol. 43, v Vatikanskem arhivu v Rimu (B). – Prepis v zbirki Schumijevih prepisov listin, fasc. 26, v ARS v Ljubljani (C). – . Objava tu po C. – Predhodne objave: Baluze, Miscellanea, zv. VII (1. ed. 1715), 450–451; zv. I (2. ed. Mansi, 1761), 216. (C). – Reg. Bohemiae I (1855), 565, št. 1223. Reg. in literatura: Höfler, Alb. von Beham. 174, št. 310. – Huillard-Bréholles, Historia diplomatica VI/2 (1861), 683. – Potthast II (1875), str. 1104, št. 13132. – MGH Epistolae saec. XIII. II (1887), str. 446–447, št. 627. – Berger, Registres II (1887), str. 72, št. 4494 (pod november, 16 / 16. kal. dec. prim. Potthast, o.c., 13076). – Palacky, Reise 33, št. 214. – Reg. imperii V/3, str. 1331, št. 8070 (Winkelmann). – Prim.: ES 15 (2001), 396. Prim. prvo pooblastilo (1248, november 16, Lyon), objavljeno v: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 122, št. 159. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 366–367, št. 2391. – Reg.: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 239–240, št. 1114. Innocentius IV. papa O(ctaviano) sanctae Mariae in Via lata diacono cardinali apostolicae sedeis legato. Cum sicut carissimus in Christo filius noster illustris rex Boemiae ac venerabilis frater noster patriarcha Aquilegensis nobis significare curarunt, de contrahendo matrimonio inter dilectum filium nobilem virum Ulricum natum nobilis viri ducis Carinthiae et nobilem mulierem Agnetem neptem ipsius patriarchae relictam quonndam ducis Austriae sit tractatum, quia dictus V(lricus) tertio affinitatis gradu Agnetem contingit eandem, non prius duxerunt ad consummationem ipsius matrimonii procedendum, quam super hoc recursus ad sedem apostolicam haberetur. Quare fuit ex parte ipsorum regis et patriarchae nobis humiliter supplicatum, ut cum huiusmodi matrimonium ad sedandas capitales inimicitias inter parentes et vassallos utriusque peccatis exigentibus iam exortas et reformanda inter eos patre foedera plurimum operetur, salubre consilium apponere curaremus. Attendentes igitur, quod urgens necessitas et evidens utilitas dispensationem exposcant, de fratrum nostrorum consilio mandamus, quatenus recepta prius ab eisdem Ulrico et Agnete necnon et ab aliis, quos videris expedire, de assistendo ecclesiae Romanae ac devotis ispius contra F(ridericum) quondam imperatorem ac fautores eius, persecutores ipsius ecclesiae, viriliter et potenter ac de perseverando immobiliter in eiusdem ecclesiae devotione ac fide tam iuratoria quam alia sufficienti et idonea cautione cum praefatis V(lrico) et A(gnete) per te vel per alium auctoritate nostra dispenses, si videris expedire, quod ad invicem contrahere possint, si velint, impedimento huiusmodi non obstante. Datum Lugduni, X kal. ianuarii, anno sexto. Št. 70 (po 1248) Urbarialni seznam posesti in pravic Ivana z Zuccola in Spilimberga; vključuje tudi posest, ki jo je imel Ivan v fevdu od Goriških grofov, in sicer na gori "Luk". Orig. izgubljen (A). Sočasni prepis na perg. (fragment urbarialnega zvitka, ok. 11 : 300) v arhivu grofov Spilimbergov v palači Valbruna v Spilimbergu (B). Objave (tu delna po C): Carreri, Elenco dei beni di Giovanni di Zuccola, v: ATr, NS 20 (1895), 127 (C). France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 94 Reg. in literatura: Carreri v: Pagine friulane 1894 (februar 11). – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 139, št. 531. … Item omnia bona, que habet vel alteri ab eo super et circa montem de Luk, habet in feudum a domino comite Gorizie. … Št. 71 (1249–1251) Ulrik, arhidiakon ob Dravi, priporoča duhovščini svojega arhidiakonata krškega kanonika Nikolaja, ki zbira pomoč za krški samostan, ogrožen od roparjev in revščine. Orig. perg. št. C 4818 v KLA v Celovcu (A). – . Objava tu po J. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 368–369, št. 2394 (J). Vl(ricus) dei annuente gratia apud Traham archidiaconus dilectis in Christo fatribus universis plebanis, capellariis, vicariis in suo archidiaconatu constitutis, salutem in salutis auctore. Sollicitudo officii nobis commissi, quod faciente domino gerimus, nos admonet multipliciter et hortatur gregem nobis commissum ad opera pietatis invitare, et precipue pro locis in quibus Christi fidelium beneficia plurimum necessaria dinoscuntur. Cum igitur monasterium Gurcense, tam occasione predonum reprimente quam inedia seu paupertate eiusdem ecclesie fratrum resiliente, consumatione debita liqueat destituta, pietatem vestram in domino monemus et hortamur, quatinus populum vobis subiectum ad erogandas facultates elemosinarum loco memorato pie invitetis ac nuncium eorumdem confratrem Nycolaum a , presencium baiolum quem novimus fidelem et probatum, vestra devotio sibi velit habere recommendatum. Et in ipsius veritatis evidenciam litteras presentes pro testiomonio sigillo nostro communimus. Viseči arhidiakonov pečat v barvi naravnega voska špičasto ovalen (dolžina 40, širina 30 mm) ohranjen. Podoba: stoječi duhovnik v talarju, z rokama na prsih, z dlanmi proti gle- dalcu. Legenda: + S . VLRICI . ›CHID. APUT TRAHAî. Št. 72 (ok. 1249) Nikolaj, škof v Novem Gradu, podeljuje Ulriku z Rihemberga (herrn Vlrichen von Reiffenberg) vse fevde, ki jih je imel nekoč od te škofije Amelrik iz Motovuna. Orig. izgubljen (A). – Regest v prepisu Putschovega repertorija alt AB 336/2, str. 773 (Ladl 88), v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (B). Objava tu po B. Reg. in literatura: Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 140, št. 535. Regest ni datiran. Leta 1231 je Amelrik iz Motovuna še živ, v letih 1249/50 pa se omenja Ulrik z Rihemberka tudi na drugih mestih, zato se zdi letnica 1249 nekako ustrezna (Wiesflecker). Instrument einer lehenschafft von bischoff Niclasen von Emona oder Neüstädel a auf herrn Ulrichen von Reiffenberg umb alle lehen, die Herr Amelrich Munton b von demselben stifft gehabt hat. a Nycolaum z mlajšo roko naknadno vpisano na razuri a B, Newstätterl W France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 95 Št. 73 1249 Friderik s Ptuja obnavlja svojo darovnico stiškemu samostanu za 12 hub v vaseh Koprivnica in “Vlrichensdorff”, ki jih je imel kot fevd od salzburške nadškofije. Orig. izgubljen (A). – Ohranjeni štijre regesti: dva iz 17. stol.: prvi v Notata de monasterio Sitticensi, cod. MP 236, fol. 297v (pod 1246), v Metropolitanski knjižnici v Zagrebu (B); – drugi v kroniki stiškega samostana, Ms 152r, fol. 16v, v ARS v Ljubljani (C); – dva iz 18. stol.: tretji v Puzel, Idiographia (1719), Ms 148r, str. 23, v ARS v Ljubljani (D); – četrti v kroniki stiškega samostana, cod. 10550, fol. 72r, v Avstrijski nacionalni knjižnici na Dunaju (E). – . Objava tu po D. – Predhodne objave: Brunner v: Wissenschaftl. Studien u. Mitt. aus dem Benedictiner-Orden 2/3 (1881), 71 (iz B, pod 1246). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 130, št. 167 (iz D). – Pirchegger-Dungern, UBSt/Erg. (1949), str. 41, št. 62 (iz D). – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), S 32 (iz D). Reg. in literatura: Grebenc, Gospodarska ustanovitev Stične (1973), str. 21–22, št. 32 in 33. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 21. – Mlinarič, Stiška opatija (1995), 102. Za darovnico iz leta 1241, ki jo obnavlja Friderik s Ptuja, prim. reg. v: F. Kos, GZS V (1928), str. 368, št. 757. – Za Vlrichensdorff predlaga p. Maver (Jože) Grebenc zaselek Urošljevec pri Podsredi. Morda je pri tem mislil na Vršelec, ki je zaselek Podsrede (iz zapiskov p. Grebenca v samostanskem arhivu v Stični). 1249 Idem toties praementionatus dominus Fridericus de Bettovia confert iterato sua profusa et innata desuper liberalitate erga monasterium Sitticense eidem duodecim mansos de suo feudo, sitos prope Herberg in villis Copreinicz et Vlrichensdorff a . Št. 74 1249, Maribor Studa iz Maribora, žena Konrada s Kollnitza, odstopi sestri Sofiji, opatinji v studeniškem samostanu, štiri hube, ki jih je imela v Lastinji vasi. Orig. perg. (15,8 : 9 + 2,8), št. 640 (1869 vrnjen iz HHStA) v StLA v Gradcu (A). – Prepis in nem. prevod v studeniški kopialni knjigi iz 18. stol., str. 8, št. 5, v Arhivu samostana Studenice, šk. 1, zv. 2, prav tam (B). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki litin št. 640, prav tam (C D). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 121, št. 61. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 78. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 227. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 370, št. 2397. – Prim. Levec, Pettauer Studien III, v: Mitteilungen d. anthropol. Gesellschaft NF 28 (1908), str. 172, op. 3. Za lokalizacijo kraja Aþten prim. Blaznik, Historična topografija 1 (1986), str.219: vas Gorica v območju Pragerskega; str. 403: zaselek Lastinja ves v Zgornjem Prebukovju pri Šmartnem na Pohorju. – GZM I (1975), št. 78: Lastinja vas pri Slovenski Bistrici. Dorsalna notica iz leta 1732 precej izlizana (komaj berljiva), ker je pergament izredno tenak. Ego Studa de Marpurch notifico omnibus presens scriptum intuentibus, quod quatuor mansos, quos habui apud Aþten, resignavi sorori Sophie cum consensu mariti mei domini C(hunradi) de Cholniz et super hoc presentem litteram ei tradidi sub testi- monio subscriptorum. Testes vero sunt: dominus C(hunradus) de Marpurch plebanus, b B, Monton lokacija (zapisana na robu B) W a D, Copreunizh (Brunner Copreunitsch) et Vlrichensdorff (pod 1246) B, Copriniz et Vlrihendorff C, in confinibus Styriae et Hun- gariae in villis Copreinicz et Ulrichensdorff E France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 96 domini Vl(ricus) et G(otfridus) de Marpurch fratres sui, quorum sigilla presenti littere sunt appensa, dominus G(otfridus) de Cowashaw a et alii quam plures. Act. apud Marpurch in carnario, anno domini MòC0CXLVII0II. Od treh visečih pečatov ohranjen le srednji v belkasti barvi, močno izlizan in na robovih odrgnjen. Št. 75 1249, januar, 6, Brežice Izvoljeni salzburški nadškof Filip potrjuje darovnico svojega ministeriala Friderika s Ptuja, ki je Nemškemu viteškemu redu poklonil vas Hermance (pri Ormožu), katero je imel v fevdu od salzburške Cerkve. Orig. perg. (21,5 : 20 + 2) v DOZA na Dunaju (A). – Prepis iz 19. stol. v zbirki listin št. 631a v StLA v Gradcu (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae II (1756), str. 211, št. 5 (izvl.). – Caesar, Annales Styriae II (1773), str. 516, št. 96 (pojasnila str. 764). – Zahn, UBSt III (1903), str. 99–100, št. 43. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 223–224. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 242, št. 1118. – Krones, Herrschaft König Ottokars II., v: MHVSt 22 (1874), str. 110, št. 6. – Pettenegg, Urkunden (1887), str. 62, št. 222. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 370, št. 2398. – Martin, RS I (1928), str. 8, št. 57. Dorzalne notice: – 14./15. stol.: Der brieff chorent hincz Lueag(?) um dacz darff Germanstarff. Philippus dei gratia Salzburgensis electus. Omnibus presentis scripti inspectoribus notitiam geste rei. Ut eis, quos sacre religionis assumptio venustavit, pie ac salubriter consulatur, vox organi nos admonet veritatis, ubi eum, qui secum non colligit, dis- pergere iudicavit, cum quo profecto colligimus, dum eos, quos ad portandum onus domini ordinavit professio regularis, ab exterioribus indigentie sue oneribus gratis subsidiis relevamus; qua consideratione commoniti, dum Fridericus de Petovia nostre ministerialis ecclesie villam in Hermansdorf, quam a nostra tenebat ecclesia titulo feodali, fratribus Hospitalis sancte Marie domus Theutonicorum una cum vineis, agris cultis et incultis ac silvis et pascuis conferret perpetuo possidendam, sicut in in- strumento suo inde confecto perspeximus continere, ac huic donationi nos peteret con- sentire, nos eiusdem Friderici ac dictorum fratrum porrectis nobis precibus annuentes, non solum donationem ipsam gratam et ratam habentes, immo, siquidem forte prefatus Fridericus minus in donatione dicte ville posse facere videbatur, suplevimus per manum nostram fratribus ipsis ac eorum domui villam prescriptam cum omnibus suis pertinenciis post renuntiationem sepedicti Friderici liberam conferendo. Ut autem nostri consensus accessio atque donatio eis facta perpetuam obtineat firmitatem cunctisque clareant in futurum, presens eis scriptum conscribi fecimus et sigilli nostri munimine roborare a . Actum Reyne, anno domini millesimo ducentesimo quadragesimo nono, octavo idus ianuarii, in presentia Vlrici archidiaconi iuxta Traham, Chunradi decani de Traheberch, magistri Heinrici phisici, Reinheri de Eichilberch, Ottonis de Heileke, Hermanni de Ramstein et testium plurium aliorum, in domino feliciter, amen. Pečat z vrvico vred odtrgan. a Cowashow Zahn, Cowashar B a A namesto roborari France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 97 Št. 76 1249, januar, 21, Ragogna Viljem de Fontana bona daje grofu Majnhardu III. Goriškemu za 1.200 malih veronesov v last vse svoje posesti in podložnike, ki jih je imel po vsej Istri, od Štivana na Krasu naprej. Grof obljublja vračilo v dveh obrokih: 600 liber bo plačal ob prazniku sv. Petra, 600 o božiču. Orig. perg. (17 : 29,5) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objava tu po A. – Predhodnih objav ni. Reg. in literatura: Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 71–72. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 140, št. 537. (SN.) Die Iovis, undecimo exeunte ianuario in orto Conradi de Pignano non longe a Ragonia, presentibus dominis Bernardo de Strasso, Friderico de Castello, Rodulfo de Souregnano, Wòlxalcho de Dewino, Cono de Mauruzo, Volrado de Pisino et Ber[. . .]do a scriba domini comitis Meinardi subscripti, testibus rogatis et aliis. Dominus Guilielmus de Fontana bona precio mille et ducentarum librarum Veronensium parvulorum nomine vendicionis ad proprium pro libero et expedito allodio investivit dominum Meinardum comitem Goricie de omnibus hominibus parvulis et magnis utriusque sexus, quos et quas habet et possidet seu visus et usus est habere et possidere sive dominari, vel alius pro eo, in Istria a sancto Iohanne de Carsto supra per Istriam, et omni iure corporali et incorporali, utili et directo, quod habet et habuerit in eisdem, ubicumque inventi eciam fuerint [. . .] b in Istriam fugitivi, et de omnibus eorum bonis presentibus et futuris, que habent et usi sunt habere et possidere, mobilibus et inmobilibus, utilibus et dirrectis; et per eum dominum comitem se posssidere manifestavit dando ei licenciam intrandi tenutam, quos et quas homines et eorum bona et ius, quod in eis habet, promisit eidem domino comiti deffendere, guarentare et expendire ipsius domini Guilielmi expensis ab omni persona cum ratione sicut pro tempore plus valeret aut in loco simili sub extimatione bonorum hominum per se suosque heredes sub obligatione omnium suorum bonorum et supplevit per eum possiddere c manifestando. Et si dicti homines et eorum bona et ius et dominium, quod, que et quos habet dictus dominus Guilielmus in eis, plus valeret dicto pretio, eum investivit de illo nomine donationis inter vivos, quod amplius revocari non posset aliquo iure, consuetudine vel causa, renunciando omni iuri et consuetudini, per quod et quas posset venire contra predicta vel aliquid predictorum. Quos denarios predictis comes stipulacione promisit dare et solvere, libras sexcentas videlicet in festo sancti Petri de iunio proximo, et alias sexcentas in proxima nativitate dominica predicto domino Guilielmo vel eius nuncio cum omni dampno et expendio et expensarum expensis faciendis in iure et extra quocumque modo, in eius dicto simplici sine sacramento sub obligatione omnium suorum bonorum et suplevit et per eum dominum Guilielmum se constituit possidere, in toto videlicet debito et in parte recuperandis istum et promisionem faciens, d quod non probabit solutionem, finem, concordiam, remissionem, terminum tocius predicti debiti neque partis nec aliquid contra predicta a zaradi razjede na koncu vrstice besede ni mogoče prebrati. Paschini in Wiesflecker sugerirata Bertoldo; Franc Kos Bernardo b neberljiva beseda: c pri besedici posseddere je prvi d na koncu prejšnje, drugi na začetku nove vrstice d A ponovi et promisionem faciens France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 98 vel aliquid predictorum, nisi hoc instrumento sibi reddito vel alio de solutione facto manu boni creditique notarii, et si contra fecerit nichil valeat. Ad hec dominus Wòlricus de Riphenberch, dominus Wòlxalchus de Peuma, dominus Wòlcherius de Durenberch iussu et voluntate predicti domini comitis constituent se fideiussores et principales debitores unumquemque in solydum, ad quem dictus dominus Guilielmus se tenere voluerit, renunciantes, quod non possint dicere sive uti, quod pro alieno negocio et sine causa forent obligati, et quod pro parte debeant conveniri, et quod electio unius pro parte non liberet alium pro alia parte, episcopale divi Adriani, auxilio senatus, iuri ypotecarum et omni auxilio iuris et consuetudinis, quibus possent se ab hac obligatione deffendere. Anno domini millesimo ducentesimo quadragesimo nono, indictionis octave. Ego Antonius de Malerbis domini Frederici imperatoris notarius hiis interfui et rogatus scripsi. Št. 77 1249, januar, 21, Lyon Papež Inocenc IV. pooblašča sekovskega škofa (Ulrika I.), da razsodi med frei- sinškim škofom Konradom in koroškim vojvodom Bernardom v sporu, ki je nastal, ker si je le-ta po smrti avstrijskega vojvoda prilastil proste freisinške fevde. Orig. izgubljen (A). – Insert v listini: 1252 avgust 16, v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (B). – . Objava ţu po B. – Predhodne objave: Meichelbeck, Historia Frisingensis II/2 (1729), str. 12, št. 22 (insert). – Lambacher, Oesterreichisches Interregnum (1773), Anhang der Ur- kunden, str. 19–20, št. 8. – Ullepitsch, Diplomatarium Carniolicum, št. 21, v: MHK 3 (1848), 28 (insert). – Zahn v: FRA II/31 (1870), str. 157, št. 159 (pod [1252], januar, 21). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 145–146, št. 187 (pod [1252], januar, 21). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 372, št. 2400 (okrajšano). Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 243, št. 1120. – Potthast II (1875), str. 1107, št. 13173. – Schmidinger, Patriarch und Landesherr (1954), 143. Insert iz listine, objavljene tu pod št. 170. Innocentius episcopus servus servorum dei. Venerabili fratri . . episcopo Secowensi salutem et apostolicam benedictionem. Cum, sicut ex parte venerabilis fratris nostri . . episcopi Frisingensis fuit propositum coram nobis, quedam ville, homines et possessiones et iura et res alie, quas quondam dux Austrie ab ecclesia Frisingensi tenebat in feudum, ad ipsam sint dicto duce mortuo devoluta a , nobilis vir dux Karinthie senior predicta omnia per violentiam occupavit et detinet occupata in eius et ecclesie predicte non modicum preiudicium et gravamen. Ideoque fraternitati tue per apostolica scripta mandamus, quatenus, si res ita se habet, dictum ducem Karinthie, ut eisdem episcopo et ecclesie villas, homines ac alia predicta restituat, ut tenetur, monitione premissa, per excommunicationis in personam et in terram eius interdicti sententias, appellatione remota, previa ratione compellas. Dat. Lugduni, XII kalend. februar., pontificatus nostri anno sexto. a Meichelbeck popravlja v devolute France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 99 Št. 78 1249, februar, 15, Oglej Tommasinus, notar in oskrbnik samostana sv. Marije v Ogleju, potrjuje, da je od piranskega župnika in kapitlja prejel olje, ki ga je dolžna vsako leto plačati samostanu cerkev sv. Bassa v Piranu. Orig. notarski instrument na perg. nekoč v mestnem arhivu (Archivio diplomatico) v Trstu (A); za to izdajo ga ni bilo mogoče najti. Objava tu po F: – Predhodne objave: De Franceschi, Chartularium Piranense, v: AMSI 36 (1924), str. 115–116, št. 85 (F). Anno domini nostri Iesu Christi millesimo ducentesimo quadragesimo nono, in- dictione septima, quintodecimo die intrante mense februarii. Actum in curia monasterii sancte Marie Aquilegensis, presentibus Petro Miollo et Menego Greco civibus Aquile- gensibus et Viviano qui dicitur de Pirano et aliis testibus. Thomaxinus notarius et nunc canevarius domine habatisse et toçius capituli ipsius monasterii clamavit se tacitus et contentus se recepisse nomine et ad partem predicte domine habatisse et toçius capituli predicti monasterii a Dominico qui dicitur de Gisla de Pirano libras LX olei ad libram Aquilegensem mensuratas, quod oleum predictus Dominicus dedit et representavit a eidem Thomaxino ex parte domini plebani et toçius capituli ecclesie de Pirano, nomi- natim pro uno c(entenario) olei quod ecclesia sancti Bassi de Pirano predicto mona- sterio omni anno anuatim dare et solvere tenetur fictum, salvo iure privilegii predicti monasterii, si in ipso privilegio continetur ad centenarium de Pirano vel ad centenarium Aquilegie. Et ita tamen quod non sit nulo modo preiudicio predicte ecclesie sancti Bassi termino preterito usque ad racionem cognitam predicti privilegii de predicto ficto, omni excepcione remota non accepto oleo, nomine pro ficto istius anni presenti. (SN.) Ego Alliprandus notarius sacri palacii, civis Aquilegensis, hanc cartulam rogatus interfui, scripsi et choroboravi. Št. 79 1249, februar, 24, Dunaj Konrad, prošt pri cerkvi sv. Gvidona v Speierju, kot papeški legat v Avstriji in na Štajerskem (per Austriam et Styriam apostolice sedis legatus) dovoljuje sekov- skemu škofu Ulriku, da sme zaradi škode, ki jo je trpel in jo še trpi kot goreč pristaš rimske Cerkve, dohodke tistih cerkva, ki bi mu jih kot patrona podelila salzburški škof ali deželni knez, obdržati kot svoje menzalne dohodke. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz začetka 14. stol. v sekovski kopialni knjigi Ms 50, fol. 30v, št. 39, v StLA v Gradcu (B). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 632, prav tam (C D). – . Objave: Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae I (1756), str. 320, št. 27. – Zahn, UBSt III (1903), str. 101, št. 45. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 218. – Reg. imperii V/4 (1892), str. 1710, št. 11589 (pod 1250, Winkelmann). Prošt Konrad je bil pravzaprav le namestnik dejanskega legata kölnskega nadškofa Konrada (prim. št. 81 – glede menzalnih dohodkov prim. tudi št. 66). a rapresentavit De Franceschi France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 100 Št. 80 1249, marec, 23, Stainz Leutold iz Wildona izpričuje, da je ustanovil avguštinski samostan v Stainzu (pri Gradcu) in kanonike v njem obdaril z raznimi posestvi. Med petimi pečati je tudi pečat njegovega sorodnika Hartnida s Ptuja. Orig. izgubljen (A). – Dva prepisa iz 19. stol. (po isti predlogi) v zbirki listin št. 634 v StLA v Gradcu (B C). Objave (tu delna po B C): – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 103–105, št. 47 (Z). Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 225 (s citatom v op.). Predloga prepisov B in C je verjetno iz 17. stol. (ugotavlja Zahn po načinu pisanja imena "Steinz" v obliki, ki ne ustreza času izstavitve listine). Prim. listino št. 634a v Štajerskem deželnem arhivu (Zahn, UBSt III [1903], str. 105–106, št. 48), ki se večji del ujema s pričujočo, a se v njej ne omenja Hartnid s Ptuja. … Ut autem hec donatio rata maneat a et inconvulsa, ne imposterum a meis succes- soribus ullo iure valeat infirmari, sigillis veneralibilis domini Vlrici Seccoviensis b episcopi et Vlrici de Wildonia fratris mei, et consanguineorum meorum Hernidi c de Bettovia, Wulffingi de Stubenberg et generi mei Ottonis de Liectenstein d , qui omnes praedicte fundationi et donationi consensum praebuerunt, feci praesentem paginam e roborari. Testes huius rei sunt canonici eiusdem loci … milites … et alii quamplures. Acta sunt haec in Steinz f , anno domini MCCXLVIIII, decimo kalendas aprilis, indictione septima. Št. 81 1249, marec, 23, Köln Konrad, kölnski škof in papeški legat na Avstrijskem in Štajerskem, potrjuje odločitev Konrada, prošta pri cerkvi sv. Gvidona v Speierju, svojega namestnika v službi tamkajšnjega papeškega legata, da so dohodki cerkve sv. Jurija poleg Stiefinga, ki jih je sekovskemu škofu podelil izvoljeni salzburški nadškof Filip, menzalni dohodki sekovskega škofa. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz začetka 14. stol. v sekovski kopialni knjigi Ms 50, fol. 30r– 30v, št. 38, v StLA v Gradcu (B). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 633, prav tam (C D). – . Objave (tu delna po B): Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae I (1756), str. 321, št. 28 (izvl.) – Zahn, UBSt III (1903), str. 102, št. 46. – Böhmer, Acta imperii selecta (1870), 674, št. 968. Reg. in literatura: Reg. imperii V/4 (1892), str. 1710, št. 11591 (pod 1250, Winkelmann). Conradus dei gratia sacnte Coloniensis ecclesie archiepiscopus, Italye archi- cancellarius, apostolice sedis legatus. Rei, quam rectitudinis vigore muniri et sapere equitatem conspicimus, libenter adicimus … Cum igitur, sicut accepimus … et per a permaneat Z b Seccowensis Z c Hertnidi Z d Liehtenstein Z e presente pagina B C f Stevncz Z France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 101 dilectum in Christo virum utique honorabilem et discretum dominum Conradum prepositum ecclesie sancti Gwidonis Spyrensis, tunc temporis in Austrie et Styrie partibus vice nostra de sedis apostolice speciali mandato legacionis fungentem officio, fuerit … donatio huiusmodi confirmata … Datum Colonye, anno domini MôC0CXLVII0II, X6 kalendas aprilis. Št. 82 1249, april, 1, Manzano Oglejski patriarh Bertold in grof Majnhard III. Goriški določita razsodnike: Ulrika z Rihemberka, Ivana iz Cuccagne in videmskega mejnega grofa Otona, ki naj bi zdaj, ko sta po goriški vojni sklenila medsebojno premirje, razsodili glede obojestranskih odškodninskih zahtev; posebej naj bi odločili glede spora okrog treh hub na Krasu, ki pripadajo Ulriku in Hugonu z Rihemberka, o desetini v Vipavi, ki pripada Frideriku s Falkenberga, ter o mitnini in potnini. Orig. notarski instrument na perg. (16 : 33,5) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Prepis v Steyererjevi zbirki Ms W 43/5, fol. 12, št. 7, prav tam (B). – Drugi prepis v fondu Patriarchato, fasc. 2, v Državnem arhivu v Vidmu (C). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/3, št. 177 (iz Chmela), v BCU v Vidmu (D). – Prepis v zbirki Schumijevih prepisov listin, fasc. 26, v ARS v Ljubljani (E). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 14–16, št. 13 = Huillard-Bréholles, Historia diplomatica VI/2 (1861), 713–714 (delno). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 123–124, št. 161. – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), P 43. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXVII, št. 13. – Manzano, Annali II (1858), 363 (Della Bona). – Bianchi, Indice (1877), str. 10, št. 177. – Reg. imperii V/4 (1892), str. 1979, št. 13709 (Ficker). – M. Kos, Oglejski patriarhi, v: ČZN 13 (1917), 38. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 72 (prim. tudi str. 89). – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 141, št. 539. – Prim. Schmidinger, Patriarch und Landesherr (1954), 127. Dorzalne notice: – 13. stol.: Excultata. – 16. stol.: Compromiss 1249. – 17. stol.: Compro- missum. / N° 3 Ladl. 29. fasc. 1. – Rdeča sign. 6. In nomine domini dei nostri Iesu Christi. Anno eiusdem nativitatis millesimo du- centesimo quadragesimo nono, indicione septima, die Iovis, primo aprilis, in campanea Mençani ultra aquam, presentibus domino Olrico episcopo Trigestino, domino Henrico archidiacono Pad(uensi), magistro Bertholdo canonico Aquilegensi, domino Buçacarino de Padua, domino Iohanne de Diana iuris doctoribus, Antonio scriba domini comitis de Goricia et aliis. ¶ Dominus Bertholdus dei gracia sancte sedis Aquilegie patriarcha pro se et suis successoribus et ecclesia Aquilegensi ex parte una, et dominus Mainardus comes Goricie pro se et suis heredibus ex altera, compromiserunt in dominos Olricum de Rifenberch, ellectum per dictum dominum comitem, et Iohannem de Cucania, ellec- tum per dictum dominum patriarcham, et dominum Ottonem marchionem prepositum Vtinensem, ellectum communiter per dictum dominum patriarcham et dictum dominum comitem, sicut in arbitros et arbitratores et amicabiles compositores de omnibus dampnis a datis post diem treugue indite inter ipsum dominum patriarcham et suos ex una parte et dictum dominum comitem et suos ex altera, post prelium Goricie per Iuonum nuncium domini Guecili de Prata sacri imperii vicarii generalis in Marchia 1 usque per totum episcopatum Tridentinum et domini Ecelini de Romano a namesto dampnis znamenje za izpuščeno besedo, ki je dodana na koncu listine pred podpisom notarja France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 102 et de omnibus aliis causis et questionibus habitis inter dictum dominum patriarcham et dictum dominum comitem et specialiter de causa sive questione trium mansorum dominorum Olrici de Rifenberch et Vgonis eius nepotis, qui iacent in Carsto, et de decima Frici c . Objava tu po A. – Predhodne objave: Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae II (1756), 301, št. 39 (pod 1286). – Caesar, Annales Styriae II (1773), str. 538–539, št. 142 (pod 1265, c Fri(deri)ci Steyrer (z znamenjem za okrajšavo) d A namesto pacto France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 103 z letnico 1296) / (pojasnila str. 826–827). – Zahn, UBSt III (1903), str. 106–108, št. 49. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 77. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 225–227. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 374, št. 2407. – Martin, RS I (1928), str. 9, št. 62. – Prim.: Kovačič, Zgodovina lavantinske škofije (1928), 143–144. – Omemba: – Zahn, Dominicanerkloster zu Pettau, v: BKStG 16 (1879), 8. – Orožen, Lavant VI (1887), 398. Datacija listine je napisana brezhibno, a tudi ko bi ne bila, bi morala biti iz omembe salz- burškega izvoljenega nadškofa Filipa in sekovskega škfa Ulrika zanesljivo izdana pred 1257, ko zamenjata škofa drug drugega na salzburškem prestolu. Odkod potem ime papeža Honorija. Da gre za napako ugotavlja že Caesar, o.c., 274. Morda se omenja prav Honorij zaradi njegove pomembnosti v zgodovini dominikanskega reda. Honorij III. je bil namreč papež, ki je leta 1218 potrdil prvi samostan dominikank. A – dorzalne notice: – 17. stol.: Stifftprieff der frau Sofia von Rohitsch. – 18. stol.: Original Stüfft Brieff von der Stüffterin Schwester Richza. – 1732: Schwester Sophia eine Tochter Herrn Alberti von Rohatsch stüfftet zu Studeniz das Closter und die Kürchen zu ihrer und ihrer Eltern Seellen Heyl auß ihrm aignen Erb Theil. 1732, datirt an. 1249 = alt. 483. – Sign. z rdečo kredo: an 1249 Lad. 4 N o 116. B – ima pod pliko dodatek: Hoc exemplar cum suo originali, circa medium parumper lacerato, fideliter contuli, et ei in omnibus consonum esse reperi atque ideo in fidem me subscripsi, nec non solitum meum sigillum apposui. Graecii 26. mensis marcii, anno 1647. ‡ In nomine sancte et individue trinitatis amen. ‡ Evanescunt cuncta temporaliter acta, nisi scriptura aut voce testium memorie commendentur. Innotescat igitur tam presentibus quam futuris presentem paginam inspecturis, quod soror Sophia, domini Alberti de Rohas filia, de patrimonio, quod parti sue cessit in hereditate, semper pie cogitans cogitavit sibi perpetuum facere memoriale pro remedio anime sue et parentum suorum, faciens oraculum et cenobium, in eo coniungens et associans sibi sorores, que sanctimoniales nuncupantur, locum, qui vocatur Ztudeniz, sibi eligens, qui elapsus est de proprietate heredum suorum, cum predictis sororibus, quo usque vixerit, pedem firmum fixit habere stabilitatis et ut etiam post mortem eius dicte sorores deo semper serviendo ibidem perpetuo debeant permanere. Nos vero, qui sumus heredes, videlicet Haeinricus de Rohats cum uxore sua Gysla et duarum filiarum suarum(!) Gerdrudi et Prida consencientibus, nec non et Richza cum tribus pueris suis, Ottone, Haeinrico et Katherina et etiam Gerdrudis beate memorie pueris quatuor plene faventibus: Haeinrico, Alberto, Diemodi et Chunegundi, pium eius affectum considerando voluntarium ei assensum de bene inceptis prebuimus et prebemus, eidem loco post mortem eius viginti mansus de prediis nostris, videlicet Criezendorf et iam prefatum locum Ztuõdeniz a cum silva nostra superius adiacente, que utilis erit eidem loco, cum duabus carradis vini, quarum dimidiam me Haeinricum et pueros meos prefatos nec non et Richzam cum pueris suis dimidiam, et pueros de Wilthv×sen dimidiam solvere loco eidem annuatim continget, quarta parte imbonis(!) eiusdem claustri permanente, dilectam sororem nostram Sophiam, dictis sororibus suis et nostris ibidem deo militaturis dimidiam bona voluntate consentimus perpetuo deserviendum, cedentes ab omni iure et proprietate, quam prius in dicta bona habuimus, nullam etiam nos usurpantes habere in eis advoca- tiam, preter quam pro dilecte sororis nostre supradicte approbatione, que vulgariter dicitur sel voyta b , nulli alieno, qui sub nomine hereditatis sive advocatie eidem loco vellet preesse, nisi domini apostolici, nec non et patriarche, verum etiam qui spirituali a nadaljevanje cum sylva do vključno cum duabus kasneje prečrtano b Milko Kos razlaga (v svojem izvodu Zahnove knjige UBSt III) besedo kot Selbstvogtei. Prim. op. 2 in 3 v Zahn, UBSt III, str. 107, in op. 1 v Mlinarič, GZM I/77 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 104 regimine reguntur, consentientes. Ne autem hec pia et utilis anime nostre donatio ab aliquo nostrorum posterorum sub nomine hereditatis sive advocacie dictus locus et sorores deo servientes in eo debeant gravari vel molestari aliqua indebita exactione, presentem paginam sigillis nostris cum testimonio subscriptorum testium decre vimus roborari. Sigillum venerabilis plebani de Marchpurch pro sigillo puerorum de Wilthwsen, qui proprium adhuc non habent sigillum, apponentes c . Testes autem sunt Phyllippus venerabilis Salzburgensis ecclesie electus, in cuius presencia hec acta sunt, Wòlricus Seccoensis episcopus, Ortolfus Soliensis prepositus, Chunradus plebanus de Marchpurch, Haeinricus plebanus de Bettûwe, Fridericus, Hartnidus fratres de Bettûwe, Rudolfus de Stadech, Wòlricus et Gotfridus fratres de Marchpurch, Chunradus de Hornech, Wòlricus et Gotfridus fratres de Chowaschowe, Gvndacharus et Wobalinus d fratres de Chungesperch, Ortolfus, Haeinricus, Gotschalchus fratres de Radersdorf, Hilprandus, Wòlricus milites de Rohats et alii quam plures e . Acta sunt hec anno incarnationis domini MòòC0CXôLVII0II, in ecclesia Bettûwe, idus aprilis, apostolicam sedem Honorio gubernante. +––– f Vsi trije na konopljenih vrvicah viseči pečati izgubljeni, ohranjene so le tri različno debele vrvice brez sledov obešenih pečatov. Št. 84 1249, april, 20, Krmin Cesar Friderik II. potrjuje štajerskim ministerialom pravice, kakor jim jih je v inserirani listini podelil vojvoda Otokar Štajerski. Med pričami se omenja tudi Hartnid s Ptuja. Orig. izgubljen (1781 še v HHStA) (A). – Prepis iz 15. stol. v perg. kodeksu Ms 412 (366 roth), fol. 3v, v arhivu samostana Göttweig (B). – Drugi prepis iz ok. 1500 v avstrijski kroniki Ms B 38, fol. 5r, v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (C). – Tretji prepis v Cod. hist. in folio, no. 247, v nekdanji Kraljevi, danes Deželni knjižnici (WLB) v Stuttgartu (D). Objave (tu delna po Z): Zahn, UBSt III (1903), str. 108–109, št. 50 (Z). – Rauch, Öster- reichische Geschichte III-Anhang (1781), str. 6–7, št. 5. – Luschin, Steirische Landhand- festen, v: BKStG 9 (1872), str. 179, št. 3, v opombi (iz B). – Winkelmann, Acta Imperii inedita I (1880), str. 362, št. 421. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 219. – Reg. imperii V/1 (1881), str. 678, št. 3773 (Böhmer) – Huillard-Bréholles, Historia diplomatica VI/2 (1861), 945. Reg. inserirane listine (1186, avgust, 17) glej v GZS IV (1915), str. 367, št. 725. Razloge za ponaredek naštevajo Huillard-Bréholles, Zahn, Luschin in Böhmer na navedenih mestih: nenavadne priče, nezdružljivost kraja s cesarjevim itinerarjem, oblike, ki niso običajne v pisarni Friderika II. itd. Mogoče je dal listino napraviti takratni cesarjev namestnik na Štajerskem grof Majnhard III. Goriški. – . … Cuius rei sunt testes Meinhardus comes Goricie, Poppo de Peckach, Etzel de Teruisio, Wetzel de Grätz, Hertnidus de Pettouia, Aschwinus de Varmo, Vlricus de Tewino. Acta sunt hec dominice incarnacionis anno millesimo ducentesimo quadra- gesimo nono, duodecimo calendas maii, in castro Gremons. c pred Testes nekaj cm praznega prostora d A je tu nejasen, Wobalinus B, Wobolinus Zahn e tu se vrsta konča – et alii quam plures sledi desno spodaj f podaljšani križ v listini je znamenje pisarja France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 105 Št. 85 1249, maj, 2, Gradec Majnhard III., Goriški grof in štajerski glavar, podeljuje Hartnidu z Orta pravice štajerskega maršalata. Orig. izgubljen (A). – Reg. v arhivskem seznamu iz 16. stol. v arhivu knezov Auerspergov v Losensteinleitnu na Gornjem Avstrijskem (B). – Prepis regesta v zbirki listin št. 635b, v StLA v Gradcu (C). Objava tu po C. – Predhodne objave: Pirchegger-Dungern, UBSt/Erg. (1949), str. 38–39, št. 59. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 142, št. 542. Zapis in razrešitev datuma sta vprašljiva (Wiesflecker, l.c.). Item ain lateinischer brief mit ainem innsigel von Manharten graffen zu Görcz und haubtman zu Steyer ausgeendt unnd auf den jungen herrn Herdtneiden von Ortt lauttend, darinnen alle gerechtigkhaiten des marschalambt Steyer begriffen. Anfang dises brieffs: Nos Manhardus comes Carniae … Enndt: Testes vero huius sunt dominus Udalricus de Wildonia, dominus Ulricus de Liechtenstain etc. Datum et actum in Gräcz in curia parochialis ecclesiae anno domini 1249 VI non. maii(?). /1249/ Št. 86 1249, maj, 8 Koroški vojvoda Bernard obnovi ustanovitev cistercijanskega samostana “Fons sancte Marie” v dolini Toplice blizu trga Kostanjevica poleg kapele sv. Lovrenca, ker je bila prva ustanovna listina iz leta 1234 izstavljena delno nepremišljeno in ker je vojvoda medtem zamenjal svoj pečat. Samostan je ustanovil v dušni blagor sebe, svoje žene Jute, svojih sinov Ulrika, Bernarda in Filipa ter hčere Margarete, vseh dedičev in prednikov. Samostanu obljubi še 200 mark dohodkov, za kar zastavi dohodke svojega ljubljanskega urada in ponovno našteje vso posest na Kranjskem in Koroškem, ki jo je poklonil samostanu ob ustanovitvi. Na koncu podeli samostanu tudi kapelo v trgu Kostanjevica z nalogo, da s pomočjo svetnega duhovnika poskrbi za dušno oskrbo tamkajšnjega ljudstva. Izvirna listina, ohranjena v dveh izvodih: – Prvi izvirnik (45,5 : 54,5 + 4,3 – vidno liniranje, širina vrstic ok. 11 mm; 43 vrstic besedila; spodnji pregib s štirimi vrzelmi, besedilo na dveh mestih dopolnjeno po A2) št. 7, izdan za samostan Kostanjevico, v ARS v Ljubljani (A1). – Prepis iz 18. stol. v arhivu graščine Dol, fasc. 179, str. 456–460 (B1). Prepis iz 18. stol. v arhivu samostana Kostanjevica (prim. Umek, Samostani (1974), 32), fasc. 2, danes verjetno izgubljen (C1). – Transumpt v listini: 1270 XI 22 Gradec, ki se je ohranila v dveh prepisih iz 18. stol. v arhivu graščine Dol, fasc. 179, str. 247–254 (D1) in str. 445–450 (E1), vse v ARS v Ljubljani. – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/3, št. 170 (iz MEA), v BCU v Vidmu (D1). – Prepis iz 1845 (z opisom grba) v zbirki prepisov listin v ARS v Ljubljani (F). Slika: Mlinarič, Kostanjeviška opatija (1987), 141 (A1). Drugi izvirnik (prepisan z drugo roko po nareku iz A1) z vrednostjo izvirnika (44,5 : 56,2 + 5,3, pod pliko vidno liniranje širine vrstic ok. 12 mm; 42 vrstic besedila) št. XXX, izdan za samostan Vetrinj, prav tam (A2) – Kot trdi Milkowicz (glej spodaj, o.c., str. 348, op. 1) je bil izvirnik A2 1887 najden v Gradcu in izročen Kranjskemu deželnemu muzeju. – Grünin France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 106 gerjev prepis v Koroškem deželnem arhivu (KLA) v Celovcu. (B2). – Prepis iz 19. stol. v zbirki prepisov listin (Historičnega društva) v ARS v Ljubljani (C2). Slika: Mlinarič, Topografija kostanjeviške opatije (1972), 41 (A2). – Mlinarič, Kostanje- viška opatija (1987), 112 (barvna pril. str. 2: A1 zadaj, A2 spredaj), 139 (A2). – Dokumenti slovenstva (1994), str. 57 (A2). Objava tu po A. – Predhodne objave: Rubeis, MEA (1740), col. 722–725 (po A1, okraj- šano). – Austria sacra IV/7 (1786), 235–240 (po A1) kot priloga k zv. III/5, 103. – Ullepitsch, Diplomatarium Carniolicum, št. 15 (po A2), v: MHK 2 (1847), 87–88 in 111– 112 (pod V 7). – Cappelletti VIII (1851), 298–301 (iz MEA). – Radics, Stiftungsurkunde, v: MHK 15 (1860), 19–20 (po A1). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 125–128, št. 162. – Mlinarič, Kostanjeviška opatija (1987), 525–527. Reg. in literatura: Manzano, Annali II (1858), 361 (pod 1248, CD Frangipane). – Bianchi, Indice (1877), str. 10, št. 170 (pod 1248). – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 245–247, št. 1114 (iz Grüningerjevega prepisa A2). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 375–376, št. 2411 (okrajšano). – Martin, RS I (1928), str. 9, št. 63. – Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 72–73 (o pisarju). – Umek, Samostani (1974), 22. – Umek, Erbergi (1992), 384. – Samostani v srednjev. listinah (1993), str. 116, št. 10. – Prim.: Neugart, Historia monasterii ad S. Paulum I (1848), 84–86. – Milkowicz, Klöster in Krain, v: AÖG 74 (1889), 347–348. – Mlinarič, Topografija kostanjeviške opatije (1972), 12–15, 38–46. – Mlinarič, Kostanjeviška opatija (1987), 135–143. – Otorepec, Srednjeveški pečati (1988), 65 (Kostanjevica) in 104 (Mokronog). – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), S 32 (iz D). – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 50, 74–75, 78, 81, 88, 197. A1: Dorzalne notice: – 14. stol.: Fundatio monasterii . . . nadaljevanje neberljivo. – 16. stol. Literae fundatoris et privilegia huic monasterio ab eo data. A. – 17. stol.: Lege diligenter. Numero 1. No 1. – 18. stol. (obrnjeno na glavo): No. 25. Original stift-brief von Bernardo herzogen in Kärnten ddo. 8ten may 1249. – Na perg. lističu posebej: No 1. – Prim. Mlinarič, Kostanjeviška opatija (1987), 527. A2: Dorzalne notice: – 14. stol.: Bernhardi ducis Karinthie super Landestrost Fontis sancte Marie incipiens: in nomine sancte et individue trinitatis. Cum littera. – 18. stol. (obrnjeno na glavo): Littera originalis primaerae fundationis monasterii Fontis beatae Mariae virginis in Landstras a Bernardo duce Carinthie anno domini 1249 extradita. / Monasterium vero iam anno 1234 fuit fundatum. – Na lističu št. 653 (iz zbirke listin Štajerskega deželnega arhiva?). – Novejša sign.: B. – Prim. Mlinarič, Kostanjeviška opatija (1987), 527. Diktat in pisava pisarja Berhtolda. Prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 73 (op. 45) – 75. ‡ In nomine sancte et individue trinitatis amen. ‡ Cum litera a quasi legitera nuncu- petur, eo quod legentibus certissimum iter monstret, ad hoc ipsam ingeniosa veterum subtilitas adinvenit, quatinus b cum breves dies hominis sint, eiusque memoria repente transeat velut umbra, presentium hystorie sive acta digna memoria ipsius karectere c notius elucescant notitie d futurorum. Hinc est igitur, quod nos Berenhardus dei gratia dux Karinthie tenore presentium modernorum memorie inculcamus et exponimus notitie futurorum, quod nos consideratis transitoriis stipendiis et fallaci gloria huius mundi, cuius omnia sunt caduca, nec aliqua quoad eterne salutis premium nobis videmus proficere ex omnibus, que obtulit nobis mundus, nisi ea tantummodo, quibus pro amore dei cedimus, vel que iuste in usus et elemosinas pauperum et egentium erogamus; pro remedio anime nostre, nec non Ivte uxoris nostre ac Vlrici, Berenhardi, a littera A2 (citat iz Isidori Hispalensis Etymologiarum lib. I, c. XV) b quats s tildo nad t A1 A2 c A, karactere B d noticie A2, tako še večkrat France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 107 Philippi e filiorum nostrorum et Margarete filie nostre, omniumque heredum ac pro- genitorum nostrorum in honore omnipotentis dei et gloriose virginis matris sancte Marie ac omnium electorum dei, aput f Landestrost, forum nostrum in valle que Topliz vulgariter dicitur, iuxta cappellam g sancti Laurentii monasterium Cisterciensis h ordinis, nominatum Fons sancte Marie, ex novo duximus costruendum i . Ipsum autem mona- sterium redditibus ducentarum marcarum dotamus, quos ducentarum marcarum redditus ipsi infra quinquennium conquirere pollicemur, pro quibus redditus nostros et predium in Leybaco, voluntate et assensu prefate uxoris nostre, ac prefatorum heredum nostrorum ipsi monasterio libere obligamus, tali apposito laudamento, quod si de medio cedere nos contingat, antequam ipsi monasterio memoratos ducentarum marcarum redditus conquiramus, iamdictum predium sive redditus in Leybaco ipsum monasterium tamdiu teneat, quoadusque exinde ducentarum marcarum redditus sibi emat, vel ab eo, quicumque nobis in hereditate nostra succeserit, eidem ipsarum ducentarum marcarum redditus libere assignentur. Preterea ipsi monasterio legaliter et libere dedimus in villa Prukelin viginti mansos, apud sanctum Laurentium tredecim mansos cum j decimis, apud Topliz decem mansos cum decimis, septem mansos quos habuit Otto inclusus cum decimis, quatuor mansos quos habuit Chunradus vigellator cum decimis, quatuor penes nemus cum decimis, quatuor quos habuit Ambrosius cum decimis unâ cum molendinis, et palludem adiacentem, que Crawiak vulgo dicitur, apud Gaz quatuordecim mansos k , tres mansos ad locandum piscatores, in Berloch septem mansos, in Zernich l octo mansos, in Creylôw quinquaginta mansos cum decimis, in Zerwiz m septem mansos, in Svssiz quatuor mansos, in Grvèblach tres mansos, n apud Reizekke decem et novem mansos, apud Treuen duos mansos, apud Weysen o septem mansos, apud Gaberwich tres mansos, apud sanctum Vdalricum quatuor mansos, in Yge duodecim mansos. Item in Karinthia in Wnwiz quatuor mansos, apud Steinpvèhel p duodecim mansos. Predicta vero bona absolute et libere monasterio ipsi damus, ut videlicet in ipsis bonis plene ac libere fruatur q omnibus iuribus et utilitatibus, quibus et nos usi fuimus in eisdem. In agris videlicet, pratis, pascuis, vineis, nemoribus, piscationibus, exitibus et reditibus, omnibus communitatibus ac aliis quibusque iuribus seu utilitatibus, quibus nos in eisdem, cum ea possedimus, sumus freti. Ipsam insuper ecclesiam cum iamdictis bonis suis et aliis quibuslibet, que dante domino habebit r per nos vel heredes nostros seu ministeriales nostros vel alios quoslibet homines nostros vel etiam alienos, ab omni iure advocatitio et exactionis et aliorum servitiorum qualiumcumque per nos vel heredes aut successores nostros seu etiam iudices aut offitiarios aut precones nostros et alios quoslibet requirendorum vel in genere vel in specie penitus duximus exhimendam, secundum exemptionem et libertatem ac privilegia, quibus ordo Cysterciensis tam e Phylippi A2 f A1, apud A2 g capellam A2 h A1 samo na tem mestu, sicer enako kot A2 Cysterciensis i consstruendum A2 j A1 uporablja za cum stalno okrajšavo c, A2 cu k A2 dodana in Grvèblach tres mansos l Zernik A2 m Zerowiz A2 n in Grvčblach tres mansos ima A2 že prej (glej op. k) o Weichsen A2 p Steinpv×chel A2 q fruantur A2 r heb s tildo nad b, in to na razuri A1 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 108 a sede apostolica, quam ab imperiali excellentia esse dinoscitur roboratus. Homines quoque ipsius ecclesie ubique in nostro dominio constitutos eximimus usquequaque a iure nemoris et iure venatitio, que vorstreht s et jaegaereht t vulgariter appellatur u . Deinde conventui ipsius ecclesie gratiam talem damus, quod liceat eis piscari et piscatores habere in Gurka fluvio ubicumque per dominium nostrum fluit. Insuper eam gratiam damus eis, quod de omnibus victualibus, que ad domum ipsorum deportantur, et aliis rebus quibuslibet in omnibus civitatibus nostris et aliis locis quibuslibet tributariis iam habitis et imposterum v habituris, nulla solvantur thelonia sive mute. Addicimus w etiam quod, si forte causa vecture vel aliarum necessitatum eiusdem ecclesie, nuntios eius res aliquas x vel vendere vel emere contigerit, de hoc nullus eos impediat vel coartet y et de tali venditione vel emptione, ut dictum est, nulla solvant thelonia neque mutas. Item nemus iuxta monasterium ipsum situm, quod fuit nobilis viri nomine Prîs, similiter monasterio ipsi damus libere possidendum usque z ad ripam, que Mychawa vulgariter dici solet, ut eo imperpetuum utantur aa libere, tam in colendis seu fatiendis bb novalibus, quam in habendis quibuslibet aliis usibus seu utilitatibus, que tam ipsi ecclesie quam suis hominibus fuerint profutura. Insuper ipsi monasterio tot redditus conquiremus, ex quibus tria milia caseorum, sex somas cc olei et duodecim somas dd salis habere valeant annuatim. Ipsam autem plantationem nostram novellam sepe superius repetitam, videlicet Fontem sancte Marie, cum omnibus suis possessionibus, tam habitis quam habendis, super altare beate virginis in Victoria, Cysterciensis ordinis, offerendam duximus et legandam in matricem ipsius ee , eandem ecclesiam eligentes secundum ipsius ordinis instituta, ut exinde sibi provideatur imperpetuum in regularibus disciplinis, iuxta ordinis eius normam. Preterea sciri debet quod, cum a principio ipsum monasterium fundassemus anno domini MòC0CXXôXII0II super libertate ac iuribus seu possessionibus ipsius ecclesie antedictis sibi privilegium con[fici ff fecimus et conscri]bi, quod aliquantulum inprovide fuit scriptum. Cuius causa negligentie, et etiam quia post datam eiusdem privilegii ipsi [monasterio] maiorem fecimus gratiam, tam in ampliatione suorum iurium quam [bonorum, et quia sigill]um nostrum nos postea contigit renovare, ipsum privilegium tunc conscriptum presenti pagina duximus renovandum. Quam in eiusdem facti testimonium et cautelam et etiam, ne super ipsa fundatione nostra gg seu donationibus memoratis per heredes vel successores nostros vel alios quoslibet aliqua contra- dictio vel callumpnia hh imposterum oriatur, vel aliquis ipsi monasterio possit infringere iura sua, sigilli nostri munimine duximus roborandam. Promittimus insuper, quod decimas predictarum villarum, quibus decime superius sunt astricte, ab Aquilegensi ii s forschtrecht A2 t jaegerecht A2 u appellantur A2 v in posterum A2 w adicimus A2 x [eius res aliquas] zaradi madeža v besedilu izbrisano A2 y namesto coarctet (tako Marian) A1. [coarctet et de tali venditione vel] zaradi madeža izbrisano A2 z poss[idendum us]que zaradi madeža neberljivo A2 aa A1, utatur A2 bb A1, faciendis A2 cc sovmas A2 dd soumas A2 ee ipsi A2 ff confeci A2 gg Mlinarič bere super ipsam fundationem nostram, vendar mu A2 ne da prav hh calumpnia A2 ii a popravljen v majsukulo A1, Aquilegiensi A2 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 109 ecclesia, a qua ipsas habemus in pheodo jj , ipsi monasterio aquiramus. In fine apponimus, quod scire volumus universos, cappellam kk in predicto foro nostro Landestrost, in qua ius patronatus habere dinoscimur, cum eodem iure ipsi monasterio similiter nos dedisse, ita quod ipse conventus populo ibidem provideat in divinis per clericum secularem ll , sicut expedierit et sit iustum. Cuius rei testes sunt: Philippus mm filius noster, qui post datum primi privilegii in Salzburgensem nn archyepiscopum oo est electus, et Vlricus filius noster senior, Vlricus prepositus de Volchenmarch, pp Livtoldus plebanus de Crich, nobilis puer de Owersperch, Wichardus et Heinricus fratres de Charlesperch, Hertwicus dapifer de Chrich, Wilhalmus de Chrich, Gvndacharus qq et Swikerus fratres de Vrowenstein, rr Chv×no ss et Iacobus de Vriberch, Reinherus pincerna de Osterwiz tt , Berhtoldus uu de Grednich vv , Vlricus et Reinherus fratres de Aichelberch, Arnoldus et Vlricus de Havenaerburch, Chvnradus ww et Otto fratres de Himelberch xx , Chvnradus yy de Paradyso zz , Fridericus de Valchenberch, Gerlochus de Hertenberch, Vlricus, Heinricus za et Chvnradus zb fratres de Landestrost, Vlricus, Gotfridus de Prisekke, Meinhardus de Preitenowe, Berhtoldus zc de Gvrkevelde ud , Weriandus de Archa, Wolzlinus de Nazzenfv×z ze , Fridericus de Weinekke zf , Herbordus et Meinhalmus de Owersperch, Thomas pleb[anus de] sancta Cruce, Otto plebanus de Nazzenfv×z zg , Berhtoldus zh plebanus de sancto Bartholomeo, Engelberus de Landestrost, Otto, Offo fratres de Landestrost, Otto Vranco, Heinricus zi , Fridericus notarii nostri. Cui facto ego Berhtoldus zj Frisacensis canonicus scriptor presentis interfui et testimonium perhibeo veritati. Acta sunt hec anno gratie MòC0CXôLVII0II, indictione VI1I, VIIóI ydus may; feliciter nunc et semper, amen zk . A1: Oba viseča pečata (glej A2) odpadla med leti 1847–1860 (Prim. Schumi, URBKr II/1, 128). Ohranjena le modro-belo-rdeče-rumena svilena vrvica. jj A1 pheudo A2 kk A1, capellam A2 ll prvotni seculm popravljen z arem preko m A1 mm Phylippus A2 nn Mlinarič bere Salzburgensen oo archiepiscopum A2 pp Volchenmarchet A2 qq Gundacharus rr Vrowenstain A2 ss Chuõno A2 tt Ozterwiz A2 uu Berchtoldus A2 vv Graednik A2 ww Chunradus A2 xx Hymelberch A2 yy Chunradus A2 zz Paradiso A2 za Henricus A2 zb Chunradus A2 zc Berchtoldus A2 ud Gurkevelde A2 ze Nazzenfuõoz A2 zf Winekke A2 zg Nazzenfuõoz A2 zh Berchtoldus A2 zi Henricus A2 zj Berchtoldus A2 zk amen se konča s podaljšanim n (3,5 cm); – na koncu je pisarjevo znamenje: sedmokraka zvezda v obliki v levo vrtečega se sonca z žarki, zavitimi v desno A1; preslikava istega kot pika z dvanajstimi kljukicami A2 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 110 A2: Viseči “novi” Bernardov pečat v rdečem vosku (premer 87 mm), viseč na črno-(pre- pereli modri?)-belo-rdeče-rumeni svileni vrvici, odlično ohranjen. Podoba: Jezdec na konju, s šlemom, praporom v desnici in ščitom v levici; na ščitu vzpenjajoči se panter. Legenda: + BeRnHARDVS : DeI : GRACIA : . . . . . . KARInTHIe – Slika prednje strani pečata: Mlinarič, Kostanjeviška opatija (1987), 48 (barvna pril. str. 6); 114 (črnobela). – ES 11 (1997), 178. Protipečat pisarja Berhtolda koničasto ovalen (dolžina 43, širina 31 mm). Podoba: Marija v polovični postavi, doji Jezusa, z desne Sveti Duh v podobi goloba, ki lebdi pod Marijo glava molilca, ki se z razprtima rokama obrača k njej. Legenda: * S+LLA : îARIA : î›IS : ME : pHTOLDM: Tu›IS (leoninski heksameter). Št. 87 1249, maj, 11, Videm Oglejski patriarh Bertold pooblasti svojega vicedoma magistra Berengerja, da v njegovem imenu priseže na sklepe zavezniške pogodbe z mejnim grofom d’Estejem, z grofom Sambonifacijem in z mesti Brescia, Mantova in Ferrara proti Ezzelinu da Romano, če bi le-ta napadel patriarhovo ozemlje. Prva priča je izvoljeni koprski škof Konrad. Za svoj vir navaja Muratori listino v arhivu grofov Este (A). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/3, št. 176 (iz Vercija), v BCU v Vidmu (B). Objave: Muratori, Antiquitates Italicae, IV (1741), dissert. 49, col 457–460. = Verci, Storia degli Ecelini III, str. 313–314, št. 185. Reg. in literatura: Muratori, Antiquitŕ Italiane III (1766), diss. 49, str. 101. – Verci, Storia degli Ecelini II, 261.– Cappelletti VIII (1851), 723. – Manzano, Annali II (1858), 364 (CD Frangipane)– Huillard-Bréholles, Historia diplomatica VI/2 (1861), 731. – Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 382, št. 168. – Reg. imperii V/4 (1892), str. 1980, št. 13712 (Böhmer). – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 73. – Schmidinger, Patriarch und Landesherr (1954), 96, 124, 127. … die XI maii in presentia Conradi electi Iustinopolitani … Št. 88 1249, maj, 15, Brežice Izvoljeni salzburški nadškof Filip potrjuje sekovski cerkvi pravico do posesti treh vasi, namreč vasi “Wogrinsdorf” (pri Pišecah) in iz nje nastalih vasi Globoko in Sv. Jurij. Po smrti Reinberta s Cmureka so te vasi pripadle salzburški Cerkvi, njegov predhodnik (Eberhard II.) pa jih je poklonil sekovski. Zdaj jih tudi sam prepušča sekovski Cerkvi. Čeprav jih je imel doslej v posesti Konrad s Kozjega, jih ta zdaj izgubi; prekršil je namreč svojo obljubo zvestobe, ko je nameraval izročiti grad Brežice v tuje roke. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz začetka 14. stol. v sekovski kopialni knjigi Ms 50, fol. 28v– 29r, št. 34, v StLA v Gradcu (B). – Dva prepisa (po B) iz 19. stol. v zbirki listin št. 636, prav tam (C D). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae I (1756), str. 322, št. 30 (izvl.). – Caesar, Annales Styriae II (1773), str. 516–517, št. 97 (pojasnila str. 764–765). – Zahn, UBSt III (1903), str. 110–111, št. 51. Reg. in literatura: Caesar, Annales Styriae II (1773), 214. – Chmel v: Wiener Jahrbücher, zv. 108 (1844), str. 158. – Muchar, Steiermark V (1850), 224. – Ankershofen, Kärntner France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 111 Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 248, št. 1125. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 376, št. 2413. – Martin, RS I (1928), str. 9, št. 64. – Omemba: Hansiz, Germania sacra II (1729), 960 (z napačno lokalizacijo samostan Rein na Štajerskem). – Orožen, Lavant VI (1887), 131. – Otorepec, Srednjeveški pečati (1988), 129. Phylippus dei gratia ecclesie Salzburgensis electus, apostolice sedis legatus. Universis hanc litteram inspecturis salutem. Proposito in nostra presencia per venerabilem in Christo fratrem dominum Vlricum episcopum Seccouiensem, quod bone memorie nostre predecessor quandam villam in Wogrinstorf, que cum aliis duabus villis, videlicet una in Gleboke, et altera in monte suppani sancti Georii, que de eadem villa in Wogrinstorf sunt plantate per mortem domini Rainberti de M£reke vacare ceperat ecclesie Salzburgensi, predecessori suo et ecclesie Seccouiensi contulerit, sicut coram nobis sufficienti testimonio comprobavit. Nos iura ipsius Seccouiensis a episcopi recognoscentes in predio memorato, et ecclesie sue volentes indempnitatibus providere, donacionem a predecessore nostro factam ratam habemus et ipsam villam in Wogrinstorf cum prenotatis villis et novalibus, que ex eadem, ut premisimus, sunt exculte, tradimus prefato episcopo et ecclesie Seccouiensi, non obstante quod Chunradus de Trakenberch easdem villas dinoscitur hactenus possedisse, qui etsi hiisdem (in) b villis aliquando ius aliquot(!) habuisset, quia tamen premissorum c suorum, videlicet quod nunquam a nostris obsequiis se deberet reddere alienum, maxime cum de tradicione castri nostri Rayne suspectus illo tempore haberetur, ad quod eciam obligatis in penam universis possessionibus, quocunque vocentur nomine, que ipsum tam proprietatis quam feodi nomine contingebant, se nobis astrixerat, extitit violator, eo quod idem nostrum castrum Rayne, sicut evidenter patuit, ad alienos tradere voluerit fraudulenter, non solum easdem villas, immo ipso facto d vacasse constat alia, que sibi de iure competere videbantur. Promittimus insuper, si supradictus Chunradus, ad nostram forte reversus gratiam, omnium aliarum possessionum restitucionem adeptus fuerit, ut memoratas villas nos sive successor noster ei nequaquam restituere teneamur, sed recompensacionem aliam, si de gratia hoc meruerit, sibi dabimus pro eisdem. Ut autem hec nostra donacio sive iuris recognicio rata et incommutabilis permaneat in futurum, sepedicto episcopo et ecclesie sue super hoc dedimus in testimonium presentem litteram sigilli nostri munimine roboratam, facturi sibi nichilominus de aliis duabus villis, que Otto de Chungesperch detinet occupatas, quas similiter memoratus episcopus ex donacione predecessoris nostri ad se asserit pertinere, complementum iusticie, quando ab ipso processu temporis fuerimus requisiti. Cuius rei sunt testes: Berchtoldus de Gurkenuelde, Reinherus de Aychelperch, Wlfingus de Satês, Chunradus de Burbovm, Hainricus pincerna, Gerhardus officialis in Rayne, Gerlochus officialis in Gurkeuelde et plures alii, quorum non sunt nomina hic notata. Actum in Rayne, anno domini MôC0CXLIX, idus maii. Št. 89 1249, maj, 17, Čedad Henrik z Dravograda se odpoveduje pravici do letne dajatve kožuha od samostana v Osojah; ugotovil je namreč, da mu ne pripada. a sledi razura treh črk b dodaja Zahn c B namesto promissorum d ipso facta Zahn France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 112 Orig. perg. (16,5 : 19,2 + 2,4) št. C 1552, oz. A 3986, v KLA v Celovcu (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 376, št. 2414 (J). Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 248, št. 1126. Dorzanla notica (sočasna): – Super quodam pellicio Heinrici de Trabenrch (!). Ego Henricus de Traberch annotatione presencium notum facio universis tam presentibus quam futuris, quod, cum crederem a monasterio Oziacensi ius unius annua- tim pellicii obtinere, pro quo ipsum monasterium sepius pignoravi; videntes tamen illud, habita diligenti et suficienti cogitatione, consilio ac tractatu, ad me vel succes- sores meos nullo modo rationabiliter pertinere eidem iuri per me et successores meos cedo et renuncio, nolens de cetero idem monasterium pro tali causa aliquatenus molestare sive impetere vel gravare. In cuius rei memoriam et stabilem firmitatem presentem litteram scribi feci et mei sigilli pendentis munimine roboravi. Dat. apud Ciuitatem Austriam, XVII maii, V2II indictionis, anno domini MòòC0CXLVII0II. Viseči pečat izgubljen. Št. 90 1249, maj, 25, Trst Tržaški škof Ulrik dovoljuje Almeriku, sinu pokojnega Rawina iz Karsperga, da postavi grad na gori nad Dingo (grad Fünfenberg, prim. IMK 9, 202, op.) na ozemlju, ki ga ima v fevdu od tržaškega škofa, po smrti pa naj ga izroči sinu, ki bo ministerial sv. Justa. Almerik se tudi pod kaznijo 500 mark srebra obveže, da ne bodo ne on in ne njegovi dediči uporabljali gradu zoper škofa ali tržaško občino, za kar jamčijo imenovani poroki. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 15. stol. v registraturni knjigi Goriških grofov Ms W 594, fol. 111v–112r, v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (B). – . Objava tu po B. – Objava tu manjkajočega odlomka: Štih, Goriški grofje (1997), 154 (op. 35). Reg. in literatura: Štih, o.c., 108–109, 154. In nomine dei eterni. Anno domini millesimo ducentesimo quadragesimo nono die septimo exeunte mense maii, indicione septima. Dominus Vlricus dei gratia episcopus Tergest(inus) pro honore et statu gracie sancte dei et beati Iusti martiris, consensu et voluntate capituli Tergestini dedit atque tradidit domino Almerico filio quondam domini Rauini de Charsperch licentiam et potestatem faciendi et edificandi quoddam castrum in districtu episcopatus Tergesti(ni) in monte quodam posito supra Dinga … pacto et tenore. Nec se nec dictum castrum ponet nec armabit contra dictum dominum episcopum et comune Tergesti et suos successores aliqua occasione, et si ipse aut sui heredes facerent aliquid contra dominum episcopum et comune Tergesti et suos successores, quod infra tercium diem, postquam sciverit, satisfaciet ad voluntatem domini episcopi et comunis et suorum successorum. Hec omnia suprascripta et singula promisit dictus Almericus per se suosque heredes attendere et observare dicto domino episcopo et comuni suisque successoribus sub pena quingentarum marcarum argenti cum obligacione omnium suorum bonorum presencium et futurorum renuncians omni iurium et legum auxilio sibi pro lite aliquo modo coherenti. Et pro dicta pena quin- gentarum marcarum argenti dominus Hainricus de Stain, dominus Hainricus de France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 113 Carisperg, dominus Putey de Krosperg e , dominus Chunradus Swarczneck(!) et Hornustus f filius quondam domini Vuarnandi de Muchou, quilibet eorum pro eorum parte extiterunt fideiusssores et principales debitores, renunciantes omni iure fide- iussorio eis pro lite aliquo modo coherenti obligati pro dicta pena cum obligacione omnium suorum bonorum presencium et futurorum mobilium et fixorum. Actum Tergesti in pallacio domini episcopi, presentibus presbitero Bartholomeo plebano de Mugla, domino Reynerio de Putea cive Venec(iarum), viro domine Iüchnite de Tergesto, Raynoldo de Bruyda Civitatensi, Burhardo filio domini Alberti de Castro, Ruffo de Iustinopoli, matgistro Chunrado de Verona, Petro Tyb(e)rio de Venec(iis) et aliis testibus ad hoc vocatis. Ego Lazarus sacri pallacii notarius hiis interfui et vocatus hanc cartulam scripsi et roboravi. Št. 91 1249, junij, 24, Rotenmann Izvoljeni salzburški nadškof Filip zagotavlja salzburškemu proštu Otonu dosmrtno prijateljstvo in varstvo. To stori vpričo krškega in sekovskega škofa, opata pri sv. Petru, prošta v Berchtesgadnu, dveh kanonikov, imenovanih samo z začetnicama Her. in C., grofa Konrada z Wasserburga, Hartnida s Ptuja (H. de Bettov a ), Wulfinga s Stubenberga in magistra H(enrika), notarja. Izstavitelj in priče, razen obeh kanonikov, so listino opremili z devetimi pečati. Orig. perg. v Nadškofijskem konzistorialnem arhivu v Salzburgu (A). Reg. in literatura: – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 248, št. 1127. – Doppler v: Mittheilungen der Gesellschaft für Salzburger Landeskunde 11 (1871), str. 71, št. 54. – Jaksch, MDC II (1898), 51, št. 595. – Martin, RS I (1928), str. 10, št. 68. Št. 92 1249, junij, 25, Rotenmann Hartnid s Ptuja izpričuje, da mu je dal izvoljeni salzburški nadškof Filip v fevd 250 mark dohodkov od uradov v Lipnici in na Ptuju, katere mu je za posojilo 1100 dunajskih mark srebra zastavil njegov predhodnik Eberhard II. Obvezuje se, da mu jih bo vrnil, kakor hitro mu bo nadškof vrnil posojilo. Orig. perg. (26,5 : 11,5 + 1,6) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Prepis v salz- burški kopialni knjigi Ms W 194/6, fol. 90v, prav tam (B). – Prepis iz 1866 v zbirki listin št. 636e v StLA v Gradcu (C). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel v: Wiener Jahrbücher, zv. 108 (1844), 159– 160 (delno). – Zahn, UBSt III (1903), str. 112–113, št. 53. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 248–249, št. 1128. – Krones, Herrschaft König Ottokars II., v: MHVSt 22 (1874), str. 111, št. 8. – Jaksch, MDC II (1898), str. 51, št. 596. – Martin, RS I (1928), str. 10, št. 69. – Prim. Muchar, Steiermark V (1850), str. 209 (pod julij 25). Ego Haertnidus de Bettûv hoc scripto profiteor et protestor, quod dominus meus Philippus venerabilis electus ecclesie Salzburgensis de possessionibus in officiis e Franc Kos bere Carisperg f pred imenom prečrtano hon a Ankershofen, Pettove Martin France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 114 Libentz et Bettûv michi obligatis per antecessorem suum venerabilem archiepiscopum Eberhardum bone recordationis pro marcis argenti mille centum ponderis Wiennensis et denariorum marcis quingentis michi redditus ducentarum quinquaginta marcarum tali pacto contulit iure pheudi, quandocunque mihi aut heredibus meis per dictum dominum meum electum aut suos successores supradicta summa argenti et denariorum commuiter per Styriam currentium fuerit exsoluta, iidem redditus ducentarum et L ta marcarum ad Salzburgensem ecclesiam libere, omni occasione et contradictione postposita, revertantur. Si autem ego aut heredes mei exhibita nobis prefata summa argenti et denariorum, prout superius est expressum, eam recipere recusaremus, confiteor me promisisse, quod ex tunc sine solutione ipsius pecunie memorati redditus ducentarum quinquaginta marcarum cum omnibus aliis pheudis, que possideo iure pheudi ab ecclesia Salzburgensi ad eiusdem ecclesie dominium libere revertantur. Ut autem tam per me quam per heredes meos singula prenotata ipsi Salzburgensi ecclesie inviolabiliter observentur, pro evidenti testimonio et cautela sigillo meo hanc feci litteram consignari, cui etiam ad petitionem meam venerabilis domini Vlricus Gurcensis episcopus, Vlricus Seco(ven)sis episcopus, Otto prepositus Salzburgensis, Richerus abbas sancti Petri, comes Chvnradus de Wazzerburch, Wuluingus de Stubenberch, Rudolfus de Stadeke et magister Heynricus notarius eorum sigilla similiter appenderunt. Actum huius ap(ut) Rotenmanne, anno domini millesimo ducentesimo XôLVIIII, VII kalend. iulii, VII indict. Od desetih na perg. trakovih visečih pečatov ohranjenih osem, v barvi naravnega voska: – 1. Hartnida(?) s Ptuja: trikoten, manjka spodnja tretjina (širina gornjega kraka 42 mm); podoba: zmaj z dolgim kljunom; legenda: + ÅIGILLVM ... De BeTOVIA. – 2. krškega škofa: špičasto ovalnen, z leve in desne strani odlomljen. Podoba: sedeči škof z razprostrti- ma rokama, z infulo, palico in knjigo (višina 75 mm). Legenda: + VL . . . . . DeI G . .CIA [G]VRC . . IS eC . LIe ePC; – 3. sekovskega škofa: špičasto ovalen, desni rob odlomljen. Podoba: sedeči škof z razprostrtima rokama, z infulo, palico in knjigo (višina 67 mm). Legenda: + VLR . . . . . . . . . . . . CCOWeNSIS. eCCLe . ePISCOP'; – 4. Rudolfa de Stadeke: trikoten, ob robovih delno poškodovan (višina 57 mm). Grb: pod čelado z okrasom ščit prečko. Legenda: + S RVDOLFI De STADeKKe. – 5. Wulfinga s Stubenberga: okrogel, ob robovih precej poškodovan (premer 60 mm). Podoba: petperesna roža, na vsakem listu stubenberško sidro. Legenda: + S. WOLVINGI . De . . . . . . . . eRCH; – 6. opata Richkerja: špičasto ovalen, poškodovan spodnji levi in desni rob. Podoba: sedeči opat z infulo, palico in knjigo. Legenda: + RIhKeRVS . DeI . G . . . . . . . . . . . . . . . . ALZBVRCH; – 7. grofa Wasserburga manjka; – 8. salzburškega prošta: špičasto ovalen, posebno na robovih zelo poškodovan. Podoba: sedeči prošt z infulo, palico in knjigo. Legenda: . . TO . . I GRA . . . , le še fragment: glava viteza(?); –– 9. notarja(?), restavriran; – 10. ta ni bil nikoli pričvrščen, napravljena je le zareza v pergamentu. Od devetih visečih pečatov ohranjenih osem: – 1. ptujski, WIA (manjka spodnja tretjina, širina 42 mm); – 2. krški (?) škof (sedeč, z razprostrtima rokama) (z leve in desne strani poškodovan, višina 75 mm); – 3. sekovski (desni rob odlomljen, višina 67 mm); – 4. de Stadeke (višina 57 mm); – 5. (petperesna roža) (premer 60 mm); – 6. grb salzburškega opata Richkerja (spodnji levi in desni rob poškodovana; – 7. manjka; – 8. fragment: glava viteza(?); – 9. restavriran (notarjev?). Št. 93 1249, avgust, 22, Graslab Grof Majnhard III. Goriški izjavlja kot štajerski deželni glavar, da je za določeno vsoto denarja zastavil grofu Hermanu z Ortenburga državne domene v Graslabu (pri Neumarktu na Štajerskem), z izjemo odvetništva nad posestjo šentlambert- France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 115 skega samostana, katerega pridržuje zase. Med pričami sta navedena tudi Hartnid s Ptuja in Henrik iz Dravograda. Orig. perg. v arhivu samostana Št. Lambert (A). – Prepis v samostanskem urbarju prav tam (B). – Prepis iz 1862 v zbirki listin št. 636b v StLA v Gradcu (C). – . Objave (tu delna po C): K. Tangl, Grafen v. Ortenburg, v: AKÖG 30 (1864), 326. – Zahn, UBSt III (1903), str. 113–114, št. 54. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 224. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 249, št. 1129. – Krones, Verfassung (1897), str. 508, št. 14. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 377, št. 2422 (odlomek). – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), str. 73, op. 3. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 142, št. 544. Nos Meinhardus comes Goricie, capitaneus Stirie, universis presentes litteras audituris salutem. … Huius rei testes sunt comes de Phannenberch, dominus Hertnidus de Bettowe, dominus Dietmarus de Griuen, dominus Hainricus de Traberch, dominus Wlricus et dominus Dietmarus fratres de Liehtenstein, dominus Chunradus magister cellerarius de Lv×tenberch, dominus Ortolfus et fratres sui de Stretwich, dominus Dietricus de Puchsk, dominus Chunradus de Chets, dominus Waltherus satarius de Voitsperch et Starchandus frater suus a et alii quam plures. Datum Grazlaup, anno domini millesimo CC o XLVIIII o , XI o kal. septembris, VII e indictionis. Št. 94 1249, september, 8 Vošalk iz Devina in Ulrik z Rihemberka skleneta, da se Ulrikova hči Gertruda poroči z Vošalkovim sinom Biakvinom; Vošalk obljubi Ulriku 200 oglejskih mark, Biakvin pa svoji ženi Gertrudi 100 oglejskih mark za jutrnjo. Orig. perg. (17 : 27,5) v TLA v Innsbrucku A). – <(Prepis reg. iz HHStA, alt AG 331, fol. 342r, v zapuščini M. Kosa, fasc. 4, str. 144); reg. v KK>. Objava tu po Š.: Štih, Nižje plemstvo na Krasu in v Istri, v: ZČ 45 (1991), 549–550 (Š). Reg. in literatura: Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 140, št. 536 – Štih, o.c., 549– 552. – Štih, Goriški grofje (1997), 77. – Prim. K. Trotter, Die Herren v. Reifenberg, Adler 581–586 (1929), 493. Štih dodaja paleografsko opombo: Zadnji dve vrstici listine sta zaradi madeža in pretrga- nega perg. teki težko berljivi, zato je transkripcija lahko vprašljiva. V dataciji pade večina osme indikcije v leto 1250 in se sklada z datumom le, če jo štejemo na grški ali sienski način. Prav tako se ne sklada dies Iovis z 8. septembrom 1249. Takrat je bila sreda. (Štih, o.c., 550, op.) In nomine dei eterni amen. Dominus Vlsalcus de Duino pro se et filio suo Biaquino stipulatione promisit dare et solvere duplum domino Vlrico de Riffinberch et filie sue domine Gerdrudi uxori dicti Beaquini, videlicet CC marcas monete Aquilegensis b sub obligatione bonorum dicti domini Vsalci et filii sui Beaquini et per (eos) c se constituunt possidere vel quasi talis concordia exstitit inter eos, ut quicumque ipsorum iugalium supervixerit sine comuni herede, nomine donationis propter nupcias lucixiri d debeat in usum suum quousque vixerit centum marcas, et dicte centum marce post mortem super a C, eius Zahn b Š Aquileg., končnico sem dodal analogno z drugo pojavitvijo iste besede c Š ima povsod oglate oklepaje d Š, beseda nejasna, morda lucriri ? France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 116 viventis e per pactum restitui f debeant heredibus primitus morientis. Ad hec domini Hugo de Riffenberch, Rudolfus de Duino, Chuno de Mumelano filius supradicti Vlsalci constituerunt se fideiussores et principales debitores pro dicto domino Vlsalco et filio g Biaquino promitentes attendere si dictus dominus Vlsalcus et filius suus Biaquinus non observaverint supradicta sub obligatione omnium bonorum suorum. Preterea sepefatus Biaquinus supranominatam uxorem suam centum marcis Aquilegensibus h dotavit sub nomine morgenicab. Ad hec fideiussores se constituerunt et principales debitores domini: pater suus Vlsalcus de Duino, Rudolfus de Duino, Chuno de Mumelano frater Biaquini, Hugo de Riffinberch. Huius rei testes sunt domini Geiselbertus de Chienburch, Heinricus de Grivenuels, Svarcemannus de Cormono, Movlarpus de Castrorupto, Heinricus de Lubidrico, Wal(te)rus de Nuzperch, Gebhardus de Duino, Heinricus de Castrono(vo) et alii quam plures. Acta sunt hec anno domini millesimo ducentesimo quadragesimo VIIII°, VIII indictionis, die VIII° Iovis, intrante mense septembri. Ego Bernhardus scriba domini Vlrici de Riffinberch omnibus hiis interfui et ab utraque parte rogatus hanc cedulam (tes)timonii i scripsi. Št. 95 1249, september, 24, Breže na Koroškem Izvoljeni salzburški nadškof Filip daje sekovskemu škofu namesto vasi okoli Brežic tista posestva okoli Dilmitscha (na avstr. Štajerskem), ki so postala prosta po smrti vojvoda Friderika. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz začetka 14. stol. v sekovski kopialni knjigi Ms 50, fol. 29r, št. 35, v StLA v Gradcu (B). – Dva prepisa (po B) iz 19. stol. v zbirki listin št. 637, prav tam (C D). Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 115–116, št. 56. Reg. in literatura: Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae I (1756), 322, št. 31. – Ankers- hofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 249, št. 1131 (pod september). – Martin, RS I (1928), str. 10, št. 71. Nos Phylippus dei gratia Salzburgensis electus, apostolice sedis legatus. Tenore presencium scire volumus universos, quod pro quibusdam villis, quas circa Rayne venerabili in Christo fratri domino Vlrico Seccouiensi episcopo dederamus, posses- siones que in Tvlmaets et alias in eadem provincia per mortem domini F(riderici) ducis Austrie vacare ceperunt, nobis et ecclesie Salzburgensi cum omnibus iuribus sive adtinenciis, quocunque vocentur nomine, que in eisdem possessionibus dicto duci competere videbantur, contulimus memorato episcopo et ecclesie Seccouiensi de consensu nostri capituli perpetuo possidendas, salvo iure addendi usque per nos vel successores nostros predictarum villarum in Rayne sufficiens recompensacio sibi fiat. Ut autem hec nostra donacio rata permaneat in futurum, supradicto episcopo et ecclesie sue super hoc in evidens testimonium damus a presentem litteram sigilli nostri muni- mine roboratam. Coram testibus Ottone preposito Salzburgensi, comite Chunrado de Wazzerburch, magistro Heinrico nostro prothonotario, magistro Berchtoldo de e supervenientis Š f restuui Š g Š dodaja v oglatem oklepaju eius h centum marcas Aquilegen. Š i testimonis Š a predhodijo tri perčtane črke France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 117 Babaenberch et aliis pluribus, quorum non sunt nomina hic notata. Actum aput Frisacum, anno domini MôC0CXôLVII0II b , [oc]tavo kalendas octobris. Št. 96 1249, oktober, Foggia Cesar Friderik II. pooblašča grofa Majnharda III. Goriškega, štajerskega dežel- nega glavarja, da odvzame oglejskemu patriarhu, salzburškemu nadškofu in drugim od njega odpadlim prelatom vsa posestva, ki jih posedujejo na Štajerskem in Kranjskem, ter jih podeli tistim, ki so mu pripravljeni služiti. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 19. stol. v zbirki listin št. 638b v StLA v Gradcu (B). – Prepis (iz Chmela!) v zbirki Bianchi, Ms 899/3 (1249, oktober), v BCU v Vidmu (C).– . Objava tu po E. – Predhodne objave: Emmert, Monumenta Tirolensia, v: Österreichischer Geschichtsforscher 1 (1838), str. 570, št. 3 (E). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 129, št. 164. – Zahn, UBSt III (1903), str. 116, št. 57. Reg. in literatura: Huillard-Bréholles, Historia diplomatica VI/2 (1861), 751–752. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 249, št. 1130 (pred avgustom, 22). – Reg. imperii V/1 (1881), str. 682, št. 3792 (Böhmer). – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 74. – Martin, RS I (1928), str. 10, št. 72. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 143, št. 547. Fridericus dei gracia Romanorum imperator semper augustus, Ierosolimarum et Sicilie rex. Per presens scriptum notum fieri volumus universis imperii fidelibus tam presentibus quam futuris, quod cum nos M(einhardum) comitem Goricie, dilectum fidelem nostrum, capitaneum Stirie a duximus statuendum, omnes possessiones et omnia bona, que patriarcha Aquileiensis, electus Salzburgensis ac alii prelati, qui fidem et devotionem nostri nominis abiurarunt, in Stiria et Carniola tenent et possident, ad manus nostras recipiendi et ea omnibus illis, qui ad cor reversi ad fidelitatem et servitia nostra redire puro corde voluerint, obligandi, eidem comiti plenam contulimus potestatem. Quicquid idem comes de predictis possessionibus et bonis capiendis et supradicto modo obligandis fecit vel in antea fecerit, ratum et firmum et inviolabiliter habebitur b . Ad cuius rei memoriam et stabilem firmitatem presens scriptum fieri et maiestatis nostre sigillo iussimus communiri. Actum Fogie, anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo quadragesimo nono, mense octobris, octava indictione. Št. 97 1249, oktober, Foggia Cesar Friderik II. pooblašča štajerskega deželnega glavarja grofa Majnharda III. Goriškega, da lahko podeljuje cesarsko posest na Štajerskem in Kranjskem tistim, ki so pomagali cesarju. Posebej potrjuje zakup posesti pri Graslabu grofu Hermanu z Ortenburga za 600 mark srebra. Orig. perg. (18 : 17,4 + 4, na desnem robu zgoraj košček perg. odrezan) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Dva prepis iz 18. stol. v zbirki Steyrer W 43/5, fol. 10, št. 6 (B); b napaka, namesto MCCXLVIIII a E Schumi, Styrie Zahn b E Schumi, habituri Zahn France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 118 fol. 11 št. 8 (C), prav tam (B). – Prepis iz 1862 v zbirki listin št. 638a v StLA v Gradcu (C). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Huillard-Bréholles, Historia diplomatica VI/2 (1861), 752–753. – Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 20–21, št. 16. – Zahn, UBSt III (1903), str. 117, št. 58. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 129–130, št. 165. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXVII, št. 16. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 249, št. 1132. – Reg. imperii V/1 (1881), str. 682, št. 3793 (Böhmer). – Reg. imperii V/1 (1881), str. 641–642, št. 3591 (Ficker). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 378, št. 2425. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 142, št. 546. – Prim. K. Tangl, Grafen v. Ortenburg, v: AKÖG 30 (1864), 327. Dorzalne notice: – 15. stol.: Ortenburg. – 16. stol.: Ein brief kaiser Friedrich kunig in Sicilien. – 17. stol.: Bestallung und pfannschafft zu Graßlupp. – 18. stol.: N° 6. Ladl. 44. Fridericus dei gratia Romanorum imperator semper augustus, Ierusalem et Sicilie rex. Per presens scriptum notum fieri volumus universis imperii fidelibus tam pre- sentibus quam futuris, quod cum nos M(einhardo) comiti Goritie, capitaneo Stirie, dilecto fideli nostro, obligandi de possessionibus nostris in Stiria et Carniola pro servitiis nostris plenam contulerimus potestatem, obligationem factam per eundem comitem H(ermanno) comiti de Ortemburch dilecto fideli nostro aput Grazlup pro sexcentis marcis argenti ratam gerimus et acceptam. Ad cuius rei memoriam et stabilem firmitatem presens scriptum fieri et maiestatis nostre sigillo iussimus communiri a . Dat. Fogie, anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo quadragesimo nono, mense octobris, octave indictionis. Na rumeno-rdeči svileni vrvici viseči pečat cesarja Friderika II v barvi naravnega voska (premer 85 mm), dobro ohranjen. Podoba: Cesar, sedeč na prestolu s krono na glavi, žezlom v desnici in jabolkom v levici. Legenda: + FRIdERICUS DEI . . . IMPERATOR ROMANORV SICI . . . .R . Št. 98 1249, oktober, 27, Soffumbergo Oglejski patriarh Bertold potrdi ustanovitev ženskega samostana Studenice in našteje vso samostanu darovano posest; sam mu pokloni župnijo Slivnica in dovoli, da smejo v samostanu pokopavati tudi zunanje ljudi, ki bi želeli biti tam pokopani. Orig. izgubljen (A). – Vidimus na perg. listini ok. 1330, št. 2000b (1869 vrnjen iz HHStA), v StLA v Gradcu (B). – Prepis in nem. prevod v studeniški kopialni knjigi iz 18. stol., str. 8–10 (nem. str. 10–13), št. 6, v Arhivu samostana Studenice, šk. 1, zv. 2, prav tam (C). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 638, prav tam (D E). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/3, št. 178 (iz Chmela), v BCU v Vidmu (F). – Objava tu po B. – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 17–20, št. 15. – Zahn, UBSt III (1903), str. 117–120, št. 59. – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. P 44. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXVII, št. 15. – Muchar, Steiermark V (1850), 226–227. – Bianchi, Indice (1877), str. 10, št. 178. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 128– 129, št. 163. – Krones, Verfassung (1897), str. 508–510, št. 16. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 74. – Prim.: Orožen, Lavant I (1875), 440–441 (izvl.). – Prim.: Pettauer Studien I, v: Mitteilungen d. anthropol. Gesellschaft NF 18 (1898), 176, 178. – Kovačič, Zgodovina lavantinske škofije (1928), 80–81, 143–144. – Mlinarič, Žiče in a Chmel Schumi, communire Zahn France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 119 Jurklošter (1991), str. 58, op. 74. – Mlinarič, Marenberg (1997), 48. – Urkundenbuch der Babenberger IV/2 (1997), str. 266, št. 1248. ‡ In nomine sancte et individue trinitatis amen. ‡ Bertholdus a dei gracia sancte Aquilegensis sedis patriarca universis presentem paginam inspecturis salutem in omnium salvatore. Licet universas ecclesias in Christo fundatas fovere ac diligere teneamur, specialius tamen et quadam prerogativa circumspeccione ac paterna solli- citudine novellas, si que ex votis fidelium nobis commissorum in nostra pullulaverint dyocesi plantaciones, nostris, ut de die in diem proficiant, debemus subsidiis confovere. Set quia frequens curssus(!) temporum super hiis, que provide ad salutem statuuntur animarum, conswevit fragili memorie hominum adversari, que gesta sunt, scripture, que mater est memorie et conservatrix, decrevimus mancipanda b . Ad universorum igitur tam presencium quam posterorum noticiam presentis pagine annotacione volumus pervenire, quod dilecta et deo grata soror Sophya de Rohats una cum sorore sua domina Rihtza uxore Ottonis de Chuõngsperch divino fervore inflammate, nostro nostrique capituli requisito et obtento consensu, novellam claustri pro sanctimonialibus plantacionem fundaverunt in villa Studenitz iuxta conterminium, quod dicitur Poèlschach, mutantes nostra auctoritate nomen vulgare c Studenitz et imponentes ei nomen celebre Fons gracie, ob reverenciam beate virginis Marie patrone dicti claustri, que angelo testante plena gracia plenam de plenitudine sua indigentibus graciam administrat. Verum ne ibidem famulantes sorores possent ab aliquibus postmodum indebite pregravari vel in limitibus sibi assingnatis(!) iniurias sustinere, formam donacionum et que donata sunt, tam fundatorum quam coheredum consenciencium et cooperancium, secundum quod scripta ipsorum presentabant sigillis roborata huic pagine veluti autentico interseri reputavimus non inane. Dedit itaque dicta soror Sophya de pleno consensu et ratihabicione fratris sui Hainrici de Rohats et uxoris eius Gysle et filiarum suarum Gerdrudis, Brigide, nec non Ryhtze sororis sue cum tribus pueris Ottone, Heinrico et Katherina accedente similiter consensu puerorum de Wylthausen Heinrici, Alberti, Dyemodis et Chuõnegundis, fundum in Studenitz exemptum ab Heinrico iam dicto fratre suo cum bonis et proventibus pocioribus, qui ad dictam Sophyam iure hereditario pertinebant. Addidit et villam Chriezzendorfe sitam ex alia parte Trev×ne cum omnibus atinenciis(!), duasque carradas vini secundum quod eorundem littera protestatur. Spectant eciam ad dictum locum duodecim mansi, quos dux Fridericus eidem loco ob devocionem sororis Sophie donavit. Sane Ryhtza memorata viginti mansos dedit sepenominate fundacioni sitos in campo apud Dresigoystorfe, Stauden et Mamol cum rati abhicione(!) mariti sui Ottonis puerorumque suorum predictorum omniumque coheredum. Sane cum nos ex pastoralis officii debito piis pium prebere debeamus subsidium et iuvamen, ob reverenciam beate virginis et devocionem dictarum feminarum et absolucionem peccaminum nostrorum, ne tam novellam veluti tenelle olive plantacionem bruina inposterum excoquat egestatis, eidem claustro plebem Slev×ntz in subsidium fomenti paterni conferimus cum omnibus reddittibus(!) et iuribus, que ad eadem noscuntur modo quolibet pertinere, et hoc de certa consciencia et consensu nostri capituli Aquilegensis ac interposita forma, quod nos et nostri successores plebanum ibidem canonice instituere teneamur, perpetuata illi porcione, de qua legatis respondeat et miseriis pauperum pro posse a ertholdus izpisano (kasneje) nad vrsto z drugo roko b prepisovalec je A prepisal kot M, in sicer z njim končuje besedo mancipanda (mancipandaM); sledi pika, za njo d c wlgare B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 120 subveniat, archydyaconos et decanos et nuncios recipiat, kathedratico et aliis, que ad nos spectant, satisfaciat, cum consilio archydiaconali in ecclesiis residentes viccarios(!) instituat, cum quibus supradicta onera parciatur, eosque in corrigendis corrigat, que supra vires eius sunt, ad archydyaconum referat, ita ut nulla cura animarum sanctomoniales contingat. Reservamus tamen nobis et successoribus nostris ecclesiam in PuõltzkaÏ a sepedicta plebe per dominum Reycherum exemptam, cuius investituram ad nos et successores nostros, eo vel heredibus suis presentantibus, volumus pertinere. Indulgemus eciam eidem claustro, ut secundum statuta canonum omnes, qui ibidem sepulturam elegerint, recipiant, si matrici ecclesie, a qua sacramenta et pabulum vite perceperunt, satisfaciant. Capellani vero sanctimonialium correccioni illorum subiaceant, quibus et sorores, quia stricciori examine sunt corrigendi d . Confratres familiamque sepeliant et expediant ecclesiasticis sacramentis. Ceterum, sicuti scripta coheredum testantur, nullum dictum claustrum habeat advocatum e , nisi defensorem sine emolumento, quem nos ad peticionem earum et successores nostri decreverimus ordinandum. Qui si insolens fuerit, petant alium, quem viderint expedire. Set ne quis huic salubri et deo grate ordinacioni ausu temerario valeat contraire, eam sigillorum nostri et Aquilegensis capituli munimine fecimus roborari, aminiculo dilucidorum testium fulcientes. Sunt autem hii, qui interfuerunt: Leonhardus abbas Rosacensis, magister Beringerus canonicus Aquilegensis et Ciuitatensis, tunc temporis vicedominus, frater Heinricus prior fratrum ordinis predicatorum in Pettou{ et frater Iacobus, magister Wilhelmus plebanus de Tricesimo, magister Marsilius canonicus Ciuitatensis, Chuõnradus plebanus sancti Viti in Marchia, Peregrinus sacerdos, Paulus canonicus Ciuitatensis et notarius domini patriarce. Datum apud Schorphenberch, anno domini MòC0CXôLVII0II, VI2I indicionis, VI kalend. novembris. Sledi vidimacija Ivana, priorja kartuzije v Žičah, in Jurija, priorja dominikanskega samostana na Ptuju: Nos igitur frater Iohannes prior vallis sacti Iohannis in Seyts ordinis Karthusiensis, et frater Georius prior fratrum ordinis predicatorum in Pettouia, quia premissa omnia et singula perlegimus de verbo ac verbum et vidimus non rasa non abolita nec in aliqua sui parte viciata, vero sigillo domini patriarce magno nec non sigillo capituli Aquilegensis sigillata, dignum duximus presentem paginam appenskone sigillorum nostrorum firmitudine communire. Od dveh visečih pečatov ohranjena le perg. trakova in fragment v rdečem vosku. Št. 99 1249, november, 6, Dobrla vas Koroški vojvoda Bernard izpričuje, da je njegov pisar Friderik iz Kostanjevice, sin meščana Gerloha iz Št. Vida (na Koroškem), podaril samostanu v Vetrinju tri hube (na Koroškem), da bi si lahko menihi za praznik 15. avgusta postregli z ribami, vinom in kruhom. Orig. izgubljen (A). – Trije prepisi v vetrinjskih kopialnih knjigah v KLA v Celovcu: prvi iz začetka 15. stol. v Ms 2/1, fol. 64r–64v, št. 55 (B); – drugi iz 1544 v Ms 1/2, fol. 66r, št. 254 (C); – tretji iz 1544 v Ms 1/1, fol. 113r, št. 176 (D). – Prepis iz 19. stol. (coll. Jaksch) v Schumijevi zbirki prepisov listin v ARS v Ljubljani (E). – . Objava tu po J. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 379–380, št. 2427 (J). d z drugo roko in črnilom (komaj opazno) popravljeno v corrigende – tako bere tudi Zahn e mesto z drugim črnilom kasneje na robu označeno z dvema črticama (pomišljajema) France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 121 Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 249–250, št. 1133. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 130, št. 166. – Omemba: D. Kos, Pismo (1994), 208. Diktat in pisava pisarja Berhtolda. Prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 73 (op. 45) – 75. Nos Bernhardus a dei gratia dux Karinthie b tenore presencium exponimus universis ad quos pervenerit presens scriptum, quod Fridericus scriba noster de Landestrost c filius Gerlochi civis de Sancto Vito tres mansos sitos in Levdnich et Gymelsdorff d Victoriensi ecclesie assensu nostro et filiorum nostrorum nullo contradicente legavit libere et donavit tali apposito laudamento, quod, si ipse Fridericus absque heredibus decesserit, ipsa Victoriensis ecclesia ipsos mansos proprietatis titulo pacifice possideat et quiete. Ne autem super tali donacione ipsi ecclesie aliqua inposterum calumpnia valeat suboriri, presentem cartam sigilli nostri et Vlrici filii nostri munimine duximus roborandam. Cuius rei testes sunt Ditricus e prepositus de éberndorff f , Livtoldus g plebanus de Chrich h , Ditricus i capellanus filii nostri, Gundakarus j de Vroèwensteine k , Volchradus l de Rechperch m , Vlricus castellanus de Volkenmarkt n , Hermannus de Ramensteine o , Chunradus p filius Ottonis de Hymelberg q , Albertus de Vrowensteine r et insuper Heinricus s abbas totusque conventus Victoriensis ecclesie. Cui donacioni ego Berchtoldus t canonicus Frisacensis interfui quam et scripsi. Preterea sciri debet, quod ipse predictus Fridericus memoratos mansos taliter tradidit ecclesie supradicte, quod in assumpcione beate virginis toti Victoriensis ecclesie conventui pisces et vinum et pulcher panis ex eorumdem mansorum proventibus debeant ministrari. Acta sunt hec anno gratie MòC0CXLVII0II, indictione V1II, VIIóI idus novembr., in ecclesia Oeberndorff u in Ivna. Št. 100 1249, december, 12 Poreški škof Ivan III. izroči koprskemu meščanu Vecelu Lupu v fevd določeno posest poreške Cerkve, ta pa mu kot fevdnik priseže zvestobo. Navedba v Rubeis, MEA (1740), col. 670 (M). Objava tu po M. a B, Berenhardus CD b B, Carinthie C D c B, Landestras C, Landestrass D d B, Lewdnich et Gimelsdorf C, Leudnich et = D e B, Ditercus C, Dietercus D f B Oberndorf C D g B, Lutoldus C D h B, Khrich C, Krich D i B, Ditercus C, Dietercus D j B, Gundacarus C, Gundackarus D k B, Frawenstaine C, Frauenstain D l B, Volkhardus C, Volckradus D m B, Reichperg D, Reisperch B n B, Volkhenmarch C, Velkenmarckt D o B, Ramenstain C D p B, Chuenradus C D q B, Himelberch C D r B, Frawenstaine C D s B C, Hainricus D t B C D; v orig listinah vedno Berhtoldus u B Oberndorf C D France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 122 Reg. in literatura: Ughelli X (1722), col. 321 (Coleti). – Cappelletti VIII (1851), 791. Ioannes III. Sedebat in Parentina cathedra an. 1249, die 12. exeunte decembri, quo Vecelus Lupus civis Iustinopolitanus et Parentinae ecclesiae feudatarius iuramentum eidem praestitit. Št. 101 (ok. 1250) Konrad, sin Ulrika z Rihemberga in njegova žena Frančiška izpričujeta, da imata v lasti tretjino mlina, ki ga je od Manfredina de Solario in njegove žene nekoč kupil Henrik “de Glubidrago”. Osnutek listine (8,6 : 15,3 + 0,8) v tirolskem deželnem arhivu v Innsbrucku, št. P/275 (B). Objava tu po B. Reg. in literatura: Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 143, št. 551. Dorzalne notice: – 14 stol.: Das ist ein czedl. – 17. stol.: Reiffenberg Müllzettel. – 19. stol.: Reiffenberg. Dominus Conradus filius Wolrici de Rifenbergo et uxor eius domina Francisca confessi et manifesti fuerunt se habere et tenere terciam partem unius mole posite in molendino de curia, quam terciam partem predicte mole dominus Henricus de Glubi- drago excussit a Manfredino de Solario et ab uxore sua Morbia pro VI libris Venetis. Qui vero dominus Conradus cum domina Francisca uxore sua promisserunt nullo tempore dictum Manfredinum et uxorem suam Morbiam molestare nec aliquid occa- sione ipsius mole vel de usisfructibus petere etc. sub pena dupli. Št. 102 (ok. 1250) Stiški opat Janez in kostanjeviški opat Rudolf vidimirata listino, ki jo je za samostan Rein leta 1146 izdal kralj Konrad II. (1146, julij, 10, Regensburg). Orig. perg. v arhivu samostana Rein (A). – Prepis (delni) iz 1865 v zbirki listin št. 656a v StLA v Gradcu (B). – . Objave (tu delna po B): Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 140, št. 175. Literatura: – D. Kos, Pismo (1994), 40, 64. P. Anton Weiss, ki je napravil prepis B, pripominja: "Ein also soderbares Vidimus ist mir noch nicht vorgekommen." Besedilu vidimirane listine do: … Boppo comes. sledi potrdilo obeh opatov: Nos fratres Iohannes Rudolfus dicti abbates de Sytich et de Fonte sancte Marie apud Landestrost hec ita se in privilegio habere sigillis nostris confirmavimus. Sledita podpisa cesarja in njegovega kanclerja, potem Actum in Datum listine. Oba na perg. traku viseča pečata izgubljena. Št. 103 (ok. 1250) Henrik iz Artmanje vasi podarja samostanu Rein hubo v Dolenji vasi (pri Novem mestu) na Krki. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 123 Orig. perg. v arhivu samostana Rein (A). – Dva prepisa v zbirki listin št. 651 v Štajerskem deželnem arhivu v Gradcu: prvi iz 1833 (B); – drugi iz 1865 (C). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 145, št. 79 (Z). Reg. in literatura: Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 143–144, št. 552. Noverint universi tam presentes quam futuri hanc paginam inspecturi, quod ego Haeînricus de Herttendorf fratribus Rvnensis ecclesie, qui divinam clementiam pro se sibique commissis die ac nocte non desinunt implorare, mansum unum in villa Nidern- dorf iuxta Gvrcam pro anime mee remedio delegavi, tali videlicet conditione, ut pro- pinqui mei, si mansus idem eorum sederit voluntati, solvendi eum pro decem marcis monete publice liberam habeant facultatem. Ne autem donationem istam quorumlibet hominum malicia processu temporis valeat infirmare, presenti scripto et laudabilium testium annotacione ipsam decrevi provide roborare. a Testes hii sunt Volradus miles comitis Goricie, Erchengerus magister cellarii, Wigandus scriba, Heînricus Wakercilinus, Walkerus monetarius, Heînricus et Dietricus cognomento Rieuerarii et alii quam plures. Viseči pečat na perg. traku v rdečem vosku na podlagi naravnega voska. Podoba: od podobe je v sredini vidna le še glava s svetniškim sijem. Legenda: + HEIN . . . Št. 104 1250, marec, 13, Dunaj Konrad, prošt pri cerkvi sv. Gvidona v Speierju in kanonik cerkve v Mainzu, daje kot papeški legat v Avstriji in na Štajerskem priorju in bratom dominikanskega reda na Ptuju pravico, da smejo v krajih s svojimi samostani, in tudi v vseh drugih cerkvah pridigati in spovedovati ter odvezovati od izobčenja. V svojih cerkvah smejo tudi pokopavati, vernikom, ki bodo poslušali njihove pridige, pa podeljevati odpustke do štirideset dni, kar velja tudi za čas po prenehanju njegove službe legata. Orig. perg. (brez pečata) konec 19. stol. še v StLA v Gradcu (prim. Zahn. l.c.), danes izgubljen (A). – Prepis iz 1865 v zbirki listin št. 644a, prav tam (C). – Prepis iz 13./14. stol. salzburški kopialni knjigi Ms W 194/6, fol. v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (B). – . Objava tu po Z. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 128–130, št. 68 (Z). – Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 21–22, št. 17. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXVII, št. 17. – Muchar, Steiermark V (1850), 254 (pod 1253, marec, 15). – Reg. imperii V/4 (1892), str. 1710, št. 11590 (Böhmer). – Omemba: Zahn, Dominicanerkloster zu Pettau, v: BKStG 16 (1879), str. 5, št. 6 (v opombi 7 omenjena oba datuma, ta in Mucharjev, l.c.). Besedilo listine, razen inskripcije, se skoraj dobesedno ujema z listino št. 105 (razlike so navedene tu v opombah). Chvnradus miseratione a divina prepositus sancti Widonis in Spira et canonicus ecclesie Maguntine, Austrie Stirieque legatus, priori et fratribus predicatoribus in Betouia b salutem in domino Iesu Christo. Cum tanto prestantiora sint corporalibus spiritualia, quanto anima preminet corpori et perpetuum temporali, tanto est spiritua- lium fructibus operosius intendendum, quanto ex eorum profectu salus proficit et a B C Zahn a listina št. 105, izdana za minorite, piše -ti- (skoraj) povsod kot -ci- b in Betouia sicer sočasno, vendar opazno s temnejšim črnilom in drugim, širšim peresom vpisano v prvotno prazen prostor (Zahn, o. c., str. 128, op. 1) France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 124 deficit ex neglectu. Quapropter piis devotionis vestre precibus favorem impercientes benivolum ac amministrare volentes amminiculum seminationi ewangelice oportunum, ex auctoritate nobis credita tenore presencium vobis concedimus, ut officium predicandi et confessiones audiendi nec non et penitentias iniungendi exercere libere valeatis tam in locis conventuum vestrorum quam in aliis quibuscumque, non obstantibus aliquibus litteris, que de hac indulgentia plenam et expressam non fecerint mentionem; fidelibus preterea parcium legationis nostre indulgemus, ut divinis aput conventus vestros officiis ac sepulturis ibidem eligentium sepeliri aliisque privilegiorum vestrorum executionibus valeant interesse; quadraginta quoque dierum de iniunctis penitentiis indulgentias largiendi devotioni fidelium ad vestras predicationes venientium habeatis in festis dumtaxat maioribus facultatem, in ceteris autem predicationibus vestris ipsarum c indulgentiarum moderamen citra predictum tamen numerum discretioni vestre duximus relinquendum; in occultis etiam reconciliare, vota commutare et tam in manifestis quam in occultis excommunicatos absolvere, quorum absolutio a iure dyocesanis episcopis indulgetur, set et in palam karrinariis relaxationes impendere in penitentiis et karrinis, aliasque eis impertiri gratias, cum aput deum non tam valeat mensura temporis quam doloris, vobis de speciali gratia indulgemus; amicis insuper vestris, item etiam familiaribus ordinis vestri eucharistie sacramentum pro loco et tempore, secundum quod expediens censueritis, exhibere. Hec autem d duratura deposito etiam nostre legationis e onere decernentes statuimus, ut omnis excommunicationis f et alia quelibet sententia per superiores ac inferiores prelatos ecclesieque rectores quoscumque in personam quamlibet promulgata occasione cuiuslibet predictorum ipso facto ipsoque iure irrita sit g et nulla nec alicuius momenti vel efficacie reputetur. Concedimus etiam vobis, ut omnes, qui iam inciderunt et etiam inciderint in futurum domini Portuensis sententiam, quam super sollicitatoribus et corruptoribus monialium feminarumque alias spiritualium promulgavit, eos quoque, qui super huiusmodi reatibus episcoporum sententiis iam tenentur et inantea obnoxii tenebuntur, absolvere valeatis. Universos insuper, qui ex transgressione constitutionum nostrarum excommunicationum incurrerint sententias, absolvendi vobis post recessum nostrum concedimus facultatem, ubique antiqui hostis, quas non ignoramus astucias precaventes, ut salus animarum deo gratum recipiat incrementum. Ut igitur hec in evum vigore valeant inconvulso, sigilli nostri ea munimine roboramus. Datum Wienne h , anno domini MòCCL, III i idus marcii. Pečat odpadel. Št. 105 1250, marec, 13, Dunaj Konrad, prošt pri cerkvi sv. Gvidona v Speierju in kanonik cerkve v Mainzu, daje kot papeški legat v Avstriji in na Štajerskem ministru, kustosom, gvardijanom in drugim bratom reda manjših bratov (minoritom) pravico, da smejo v krajih, kjer imajo svoje samostane, in tudi v vseh drugih cerkvah pridigati in spovedovati ter c ipsarum v št. 105 manjka d št. 105 dodaja omnia e legationis nostre št. 105 f Chmel in št. 105, executionis Zahn g Chmel in št. 105, manjka pri Zahnu h št. 105 Winne i Chmel in št. 105, III° Chmel France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 125 odvezovati od izobčenja. V svojih cerkvah smejo tudi pokopavati, vernikom, ki bodo poslušali njihove pridige, pa podeljevati odpustke do štirideset dni, kar vse velja tudi za čas po prenehanju njegove službe legata. Orig. perg. v zbirki listin minoritskega samostana na Dunaju v Knjižnici in arhivu dunajske minoritske province (A). Objava tu delna po A. Reg. in literatura: Friess, Geschichte der Österreichischen Minoritenprovinz, v: AÖG 64 (1882), str. 187–188, št. 18 (pod 1253, marec, 13). Besedilo listine, razen inskripcije, se skoraj dobesedno ujema z listino št. 104 (razlike so navedene tam v opombah). Conradus miseratione divina prepositus sancti Gwidonis in Spira et canonicus ecclesie Moguntine, per Austriam et Stiriam apostolice sedis legatus. Ministro, custodibus, guardianis ceterisque fratribus ordinis fratrum minorum per Austriam et Stiriam constitutis, salutem in domino Iesu Christo. Cum tanto prestanciora sint corporalibus spiritualia … Datum Winne, anno domini MòC0CL, III idus marcii. Št. 106 1250, marec, 18, Werfen Izvoljeni salzburški nadškof Filip potrjuje in podeljuje na prošnjo opata Richerja benediktinskemu samostanu sv. Petra (v Salzburgu) vse dohodke od kapele v Witingenu, ki so mu jih podelili že njegovi predhodniki. Med pričami sta omenjena tudi Konrad iz Hrušice (pri Ljubljani) in Rudolf, kanonik v Dravogradu. Orig. perg. v arhivu samostana sv. Petra v Salzburgu (A). – . Objave (tu delna po J): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 381, št. 2431 (J). Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 252, št. 1141. – Martin, RS I (1928), str. 13, št. 92. … Sunt etiam huius rei testes: Marquardus camerarius sancti Petri, Cvnradus sacerdos de Frisaco capellanus noster, magister Heinricus notarius canonicus Frisacensis, Chvnradus de Pirpûm, Dithmarus scriba cononicus sancti Virgilii, Rudolphus canonicus in Traberch, Vlricus scolaris magistri Heinrici notarii, Chunradus Tysingarius, Walkunus de sancto Petro, cives burgenses et alii quam plures. Datum huius in Werven, anno domini MòC0CL, XVô kalend. aprilis, nona indictione. Št. 107 1250, maj, 12, Salzburg Ulrik z Lichtensteina se obveže, da bo svojemu gospodu, izvoljenemu salzburškemu nadškofu Filipu, pomagal s sto oboroženimi možmi na poti čez Štajersko in Koroško proti Furlaniji, Avstriji ali Bavarski. Obljublja tudi, da bo svojega sina in nečaka v določenem roku poročil v okviru salzburške Cerkve. Orig. perg. (25,7 : 22,2 + 1,5) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Prepis iz 13./14. stol. v salzburški kopialni knjigi Ms W 194/6, fol. 94r, št. 150, prav tam (B). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin v StLA v Gradcu: eden iz 1866 št. 644c (C); – drugi, št. 644d (D). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel v: Wiener Jahrbücher, zv. 108 (1844), 161– 162. – Zahn, UBSt III (1903), str. 131–133, št. 70. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 126 Reg. in literatura: Ankershofen, Die Lichtensteiner, v: Archiv für vaterl. Geschichte und Topographie 2 (1850), str. 52–53, št. 12. – Mitteilungen der Gesellschaft für Salzburger Landeskunde 10 (1870), 132. – Krones, Herrschaft König Ottokars II., v: MHVSt 22 (1874), str. 111–112, št. 12 (citat). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 382, št. 2433. – Martin, RS I (1928), str. 14–15, št. 98. Ego Vôlricus de Lichtensteîn hoc scripto scire cupio universos … Promitto enim domino meo Philippo Salzburgensis ecclesie elelcto suisque successoribus prestare auxilium per terras Stirie et Karinthie cum centum armatis versus Forum Iulii, Austriam vel Bawariam plurium armatorum subsidio contra omnem hominem, quandocunque super tali servicio fuero requisitus, eo excepto, qui imperium de iure regere dinoscitur, seu quem ecclesia verum caesarem esse reputat, excepto etiam vero domino terre Stirie, qui ad hoc legitime fuerit institutus … Sunt eciam huius rei testes: Vôlricus venerabilis episcopus Sekowensis, Otto prepositus Salzburgensis, Richkerus abbas sancti Petri, Heinricus et Gregorius canonici Salzburgenses, Chvnradus comes in Wazzerburch, Gerochus de Radekke, Vôlricus de Chalheîm, Chunradus de Goldekke, Gebhardus de Velwen, Heinricus de Harschirchen, Chvno de Torringen, Ditmarus de Stretwitze, Wòlfingus de Trevnsteîn et alii quam plures. Actum Salzburge, anno domini MôC0CLô, II0II idus maii, VIII indict. Od štirih na perg. takovih visečih pečatov ohranjen le eden: sekovskega škofa v barvi naravnega voska, špičasto ovalen (restavriran, brez robov). Podoba: sedeči škof z infulo, palico in knjigo. Legenda: + VLRIC' DeI GRA . SeCCOWeNSIS . eCCŁe . ePISCOP'. Št. 108 1250, maj, 22, Gorica Grof Majnhard III. Goriški potrjuje, da je njegov ministerial Henrik z Goldberga z njegovim dovoljenjem prepustil samostanu v Admontu za 60 veronskih funtov fevdna posestva v Stallu pri Großkirchheimu. Med pričami se omenjajo: Ulrik in Hugon z Rihemberka ter Ulrik iz Pevme. Orig. perg. v arhivu samostana Admont (A). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 645b v StLA v Gradcu (C D). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Wichner, Stift Admont II (1876), str. 330, št. 178. – Zahn, UBSt III (1903), str. 137, št. 73. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 382–383, št. 2434. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 230–231. = Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 252, št. 1143. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 144, št. 554. M(einhardus) comes Goricie advocatus ecclesie Aquilegensis notum facimus … … Huius rei sunt testes domini Vlricus et Hugo de Riffenberch, Vl(ricus) de Peuma, Wintherus de Mitterburch, Otto castellanus de Goèrz et Volradus pincerna et alii quam plures viri omni exceptione maiores. Ad maiorem cautelam et stabilem perpetuo firmi- tatem presens scriptum scribi fecimus et nostri sigilli munimine roborari. Acta sunt hec in castro Goricie, anno domini millesimo CCLò, XXI0I a mai, VIÈI b indictionis. Ego c H(ainricus) de Goltpurch dictam donationem ecclesie de Agmunde feci pro libris Veronensium Lâ, quas ab eadem ecclesia me fateor recepisse. Ad huius rei certam memoriam sigillum meum iussi apponi. a A b Jaksch omenja, da je bila številka vpisana verjetno kasneje v prazni prostor c E Go H. A; Et ego H. Jaksch. To in dalje pisano z drugo roko France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 127 Na perg. traku visita dva pečatna fragmenta: – 1. Legenda: + SI . . . GO. 2. grofa Majn- harda III. Goriškega, okrogel. (Opis v: Siegenfeld, Landeswappen, 316–317, p. 4). Št. 109 1250, maj, 26 Henrik s Svibnega podarja kostanjeviškemu samostanu za poravnavo svojih zločinov in požigov, ki jih je zagrešil nad njim, pet hub na Rojah pri Štatenberku, ki jih ima v posesti od svoje žene Gerburge, njej pa daje v nadomestilo vas Jezero. Orig. perg. (16 : 43,5 + 6,5), št. 8, v ARS v Ljubljani (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 130–131, št. 168. Reg. in literatura: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 383, št. 2435. – Mlinarič, Topografija kostanjeviške opatije (1972), 46. – Umek, Samostani (1974), 221. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 74, 93, 129, 141–142, 150, 160, 204. Notice na prednji strani: – Na pliki, desno zgoraj iz 17./18 stol. sign.: 142. Dorzalne notice: – 13. stol.: Quinque mansi in de Reizek de pertinentiis in Stattenberg per dominum Heinricum de Szhernphenberg (s tildo nad rp) nobis collatis. – 14. stol. (obrnjeno na glavo): Ignoramus mansos. – 17. stol.: Stifftbrieff für 5 hueben in Reitzek. Anno 1257. . . . D. – Signatura iz 17./18. stol: No. 142, popravljeno v 27. – Nalepka iz 18. stol.(?): 1257 (sedmica prečrtana). In nomine sanctę et individuę trinitatis. Tam presentibus quam futuris Christi fide- libus, Heinricus de Scherpfenberch in circumscripte lucis claritate perfrui sempiterna. Mortalis humana conditio hoc requirit, ut ea, que pro devotione geruntur in tempore, pro habenda futurorum noticia studiose litteris conserventur, ne decurrente tempore oblivioni posterorum potius quam memorie relinquantur et ne succedentium heredum quorumlibet possit ignorantia seu malignitas revocare. Ea propter ego Heinr(icus), multiplicem peccatorum meorum reatum considerans, exhonerari aliqua ex parte cupiens, dominum meum sancte Aquil(egiensis) ecclesie venerabilem patriarcham Berhtoldum in Schorpfenberch accessi, peccati ex incendio commissi omni humilitate, qua poteram, petii absolutionem, satisfactionem debitam promittendo. Dominus vero patriarcha, ut pius pater, Gotfrido abbati Fontis sancte Marie apud Landestrost me commisit, ut ipsius auctoritate functus, me meosque absolveret et condignam peni- tentiam iniungeret, secundum quod animabus nostris decerneret expedire. Abbas vero omnimodis intendens, ut lesis satisfieret, et nec ipse nec ego viam invenire potuimus competentem, eo quod in diversis locis et me de inimicis meis ulciscendo tunc temporis incendia perpetrarim, tamen ut deum placarem ut propitium sperarem quatuor mansos cultos et locatos beate virgini et suo monasterio quod est apud Landestrost omni iure libertatis adhibito promisi pro tempore assignare. Quod quia diversis negotiis sepius mihi incumbentibus fuerat aliquamdiu impeditum, nec plene deliberaveram, quo in loco eorumdem mansorum assignatio fieri posset, tandem in Reizeke de predio pertinente in Stettenburch, quod ex dilecta coniuge mea Gerbirga possedi, abbati supradicto et suis fratribus quinque mansos assignavi iure pleno perpetuo possidendos, quintum adiungens hac de causa, quia illi quatuor culti nec locati fuerant, ut promisi. Verum cum hec donatio preter manum coniugis meę, cuius fuit hereditas et patrimonium, nullum robur firmitatis habere potuit, fratrem Cv×nonem eiusdem cenobii subpriorem in Mvnparis advocavi et donationem, quam feceram, manu ipsius uxoris mee in capella eiusdem castri super altari, stabilivi prompta et libera voluntate, sibique villam France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 128 patrimonii mei Gęse nuncupatatam(!) pro communtatione contuli versa vice. Ut autem hec donatio nulli in dubium proveniat, presentem litteram conscribi petii, huius sigilli mei munimine confirmatam. Testes autem huius facti sunt hii: comes Willehelmus de Mallentin, Otto miles de Bleswich, Vlricus de Riwental, Dietricus de Mvnparis, Wolfelinus de Windeschgraeze, Ortolfus de Mukenvelde, Dietricus et Hertwicus filii Dietri(c)i militis de Mvnparis, et alii quam plures. Acta sunt hec ab incarnatione domini anno MòC0CLò, septimo kal. iunii, indictione quinta. a Viseči pečat izstavitelja na perg. traku ohranjen z odrgnjenimi robovi (premer ok. 58 mm) v naravnem vosku. Podoba: Pet polj v obliki deteljice z nekakšnim ornamentim znamenjem. Robovi odlomljeni, zato zapisa skoraj ni videti. Št. 110 (1250, sredi leta) Sekovski škof Ulrik ugotavlja na osnovi verodostojnih prič, da je posest v kraju Glanz (pri Lučanah/Leutschach na Štajerskem), zaradi katere sta bila nekaj časa sprta škofija in avstrijski vojvoda Friderik II., že od nekdaj last sekovske škofije. Med pričami se poleg oficiala Marquarda iz Maribora navajata tudi brata Ulrik in Gotfrid iz Maribora. Orig. perg. (19,1 : 10,4 + 1,4) št. 631 (1869 vrnjen iz HHStA) v StLA v Gradcu (A). – Prepis iz 14. stol. v sekovski kopialni knjigi Ms 51, fol. 39r, št. 56, prav tam (B). – Trije prepisi iz 19. stol. v zbirki listin št. 631, prav tam (C D E). – . Objave (tu delna po A): Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae I (1756), str. 213–214, št. 44 (skrajšano),– Caesar, Annales Styriae II (1773), str. 518, št. 101 (pojasnila str. 775– 776). – Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 24–25, št. 20. – Zahn, UBSt III (1903), str. 139–140, št. 75. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 79. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXVIII, št. 20. Listina: 1250, september, 29 (tu št. 120) omogoča datiranje te listine v sredino leta 1250 (prim. Zahn, UBSt III (1903), str. 139, op. 1). Nos Vlricus dei gratia Seccowensis episcopus … Nos igitur assumptis nobiscum dominis Witigone scriba Styrie, nobili viro Lvdewico a de Schipphe, Vlrico et Gotfrido fratribus de Marchpurch, Wigando de Maessenberch, Chunrado de Hornekke, Marquardo b officiali de Marchpurch aliisque pluribus vicinis et provincialibus convocatis, qui ad hoc terminandum negocium necessarii et utiles videbantur, per adtestaciones virorum proborum, videlicet vicinorum et provincialium omni exceptione maiorum, invenimus dictum predium de antiquo iure ad Seccowensem ecclesiam pertinere. … Super quo eidem ecclesie hanc nostram concessimus litteram in evidens testimonium et cautelam. Viseči pečat sekovskega škofa na perg. traku (premer ok. 65 mm). Podoba: sedeči škof z mitro, infulo in knjigo, pod nogama pručka. Legenda: DeI GRŠA SeCC . . . S eC. Št. 111 (1250 ?), avgust, 2, Maribor Konrad, prošt pri Sv. Gvidonu v Speierju in papeški legat za Avstrijo in Štajersko, pooblašča dominikance na Ptuju, da naj Wernerja, župnika v Slivnici, ki ga je a A namesto octava?; quinta bi ustrezala letnici MòC0CXLò septimo, kal. iunii, decima quinta letnici MòC0CLò septimo, kal. iunii. Schumi predlaga letnico MòC0CLò, ker se v njej omenja patriarh Bertold še kot živeči (umrl 1251) a Ludewico B b Marchwardo B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 129 oglejski patriarh zaradi očitne podpore cesarju Frideriku II. odstavil, s cerkveno kaznijo ukrotijo in da se ga vsi izogibajo, dokler se ne spreobrne. Orig. perg. nekoč v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju/s pripombo: extradirt 1870 (Curr. Act. 88/1870) (A). – Prepis in nem. prevod v studeniški kopialni knjigi iz 18. stol., str. 215–216 (nem. str. 216), št. 162, v Arhivu samostana Studenice, šk. 1, zv. 2, v StLA v Gradcu (B). – . Objava tu po C: – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 23, št. 18 (C). Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXVII–XXXVIII, št. 18. – Reg. imperii V/4 (1892), str. 1702, št. 11601 (Böhmer). Cunradus dei gratia prepositus ecclesie sancti Guidonis in Spira et canonicus Maguntinus apostolice sedis per Austriam et Stiriam legatus, dilectis in Christo priori et fratribus de ordine predicatorum in Petouia salutem in eo qui est omnium vera salus. Cum nos sentenciam depositionis contra Wernherum quondam plebanum de Slounz, a venerabili patre nostro et domino patriarcha Aquilegiensi iuste et rationabiliter in scriptis prolatam, pro eo quod idem Wernherus domini Friderici quondam imperatoris manifestus fautor extitit et existit, sicut in literis domini patriarche plenius contineri perspeximus, approbantes ipsam auctoritate qua fungimur apostolica duxerimus con- firmandam. Discretioni vestre mandamus, in virtute sancte obedientie firmiter iniun- gentes, quatenus eundem Wernherum et alios quoscumque clericos et laicos, qui se amministrationi ecclesie predicte in Slounz et capellarum eidem attinentium nomine ipsius Wernheri post latam in eum huiusmodi depositionis sententiam temere in- gesserunt vel adhuc ingerere se presumpserint, nostra freti auctoritate, per censuram ecclesiasticam compescatis, denuntiantes ac denunciari facientes eosdem presumptores publice in locis oportunis ipsosque facientes ab omnibus arc(t)ius evitari donec a sua pertinacia resipiscant. Datum apud Marcpurg II0II nonas augusti. Št. 112 1250, avgust, 12, Stična Oglejski patriarh Bertold potrjuje na prošnjo kostanjeviškega opata Rudolfa podaritev vseh desetin, ki jih je dobil samostan od koroškega vojvoda Bernarda, kateri jih je imel v fevdu od oglejskega patriarhata. Orig. perg. (31,3 : 23,5 + 4, restavrirano), št. 9, v ARS v Ljubljani (A). – Prepis iz 18. stol. v arhivu graščine Dol, fasc. 179, str. 277–278, prav tam (B). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/3, št. 188 (iz MEA), v BCU v Vidmu (C). – Prepis iz 1858 v Schumijevi zbirki prepisov listin v ARS v Ljubljani (D). – . Slika: Samostani v srednjev. listinah (1993), 105. – Mlinarič, Stiška opatija (1995), 95. Objava tu po A. – Predhodne objave: Rubeis, MEA (1740), col. 725–726 = Cappelleti VIII (1851), 301–302. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 132–133, št. 169. – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. 45. Reg. in literatura: Neugart, Historia monasterii ad S. Paulum I (1848), 87. – Manzano, Annali II (1858), 369 (CD Frangipane). – Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 385–386, št. 178 (MHK 14 [1859], 99). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 385, št. 2439. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 79. – Pokorn, Regesti, v ZUZ 10 (1930), str. 9, št. 2. – Otorepec, GZL XI (1966), št. 16. – Umek, Samostani (1974), 221. – Umek, Erbergi (1992), 376. – Samostani v srednjev. listinah (1993), str. 117 (slov.), str. 119 (nem.), št. 11. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 49, 81, 89. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 130 Dorzalne notice: – 13. stol. (obrnjeno na glavo): Pri (samo začetek, na levi polovici zgiba, nato ponovno na desni polovici zgiba) Privilegium Pertholdi patriarche de confirmacione decimarum. – 14./15. stol.: Confirmacio decimarum. – 16. stol., prepisano čez gornji napis v zelo temnem črnilu: Confirmatio decimarum. – 17. stol.: 1250. No. 35 številka skoraj izbrisana. Sign. z rdečo barvo: 3. Nos Bertholdus dei gratia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha. Universis Christi fidelibus tam presentibus quam futuris presentem paginam inspecturis salutem et memoriam geste rei. Si iusta supplicantium vota et desideria, que multe religionis et iusticie informat karitas et via non deserit honestatis, debita promptitudine liberaliter admittimus et ipsorum preces favorabiliter exaudimus, patriarchalis dignitatis morem et consuetudinem imitamur, utpote ne de sua iusticia videantur incommodum sed pocius commodum reportare. Dilecti siquidem nobis in Christo viri religiosi, Rodulfus abbas et conventus monasterii Fontis sancte Marie iuxta Landestrost, ordinis Cisterciensis, nobis devote ac humiliter supplicarunt, quod cum Bernardus illustris dux Karinthie ob salutem et remedium sue et antecessorum suorum animarum, quasdam decimas quas a nobis et Aquilegiensi ecclesia ad legale et rectum feudum libere obtinebat, eidem monasterio duxerit liberaliter conferendas ac possidendas sine contradictione cuiusquam in perpetuum et tenendas, ipsam donationem ratam habere et confirmare misericorditer dignaremur. Nos igitur inspecta eorumdem abbatis et conventus reverentia, quam circa nos et Aquilegiensem ecclesiam hactenus habuerunt et habituri sunt concedente domino in futurum, nec non prefati ducis devotione, quam dignis in domino laudibus commendamus, omnes donationes sive collationes decimarum, quas a nobis vel Aquilegiensi ecclesia obtinuit vel obtinet, nominatis monasterio, abbati et conventui fecit vel de cetero duxerit faciendas, ratas habemus et de libera voluntate ac certa conscientia auctoritate presencium confirmamus. Nolentes eis in illis decimis sive donationibus, a successoribus nostris vel ab aliis gravamen vel iniuriam aliquam in posterum irrogari. In cuius rei memoriam et perpetuam firmitatem eis presentem litteram dedimus, nostri sigilli pendentis munimine roboratam. Testes autem fuerunt Chonradus abbas monasterii Siticensis Cysterciensis ordinis, Wargiendus vicedominus in Werdenech, magister Bertholdus Aquilegiensis canonicus, magister Luduicus plebanus Laybacensis, Paulus canonicus Ciuitatensis, Hermannus de Portis, Luduicus de Vtino, Prechtelinus de Lyetemberch a , Henricus de Pvoch, Fridericus de Winech, Henricus et Duringus fratres de Nidech et alii quamplures. Datum in monasterio Syticensi, anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo, die XII intrante augusto, VIII indictione. Pečat izstavitelja, ki je nekoč visel na rumeni, zdaj potemneli (Schumi pravi zeleni) svileni vrvici, stoji ločeno (delno poškodovan, restavriran, desna spodnja stran okrhana), okrogel (premer ok. 72 mm) v rdečerjavi barvi voska. Podoba: sedeči škof z mitro na glavi, s palico v desnici in knjigo v levici. Legenda: + BeRhtOL[DVS] DeI G[RA SANCTE A]QILeGIen. SeDIS PATRI›ChA. – Slika: Samostani v srednjev. listinah (1993), 105. – Mlinarič, Stiška opatija (1995), 139. Št. 113 1250, avgust, 13, Stična Oglejski patriarh Bertold jemlje v varstvo opata Konrada in stiški samostan ter potrjuje vse njihove poimensko navedene posesti, ki jih je samostan pridobil z ustanovami, zamenjavami ali nakupi v času do leta 1250. a A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 131 Orig. izgubljen. Ohranjenih je šest regestov, ki so tu navedeni po starosti: Trije reg. iz 17. stol.: – Notata de monasterio Sitticensi, cod. MP 236, fol. 296v, v Metropolitanski knjižnici v Zagrebu (B); – kronika stiškega samostana, Ms 152r, fol. 16v–18r, v ARS v Ljubljani (C); – prepis listin iz arhiva samostana Rein, B. lat. 9 (D). – Trije reg. iz 18. stol.: Puzel, Idio- graphia (1719), Ms 148r, str. 23–26, v ARS v Ljubljani (E). – Kronika stiškega samostana, cod. 10550, fol. 92r–94r, v ÖNB na Dunaju (F). – Popis posestniških listin stiškega samo- stana iz ok. 1784, str. 3–4, v seriji Redovi, fasc. 1 (nem.), v NŠAL v Ljubljani – tu objavljen posebej pod št. 113a (G). – . Objava tu po D, prvi odstavek dodan iz F (oštevilčenje po Grebencu; on ga je prevzel po Mikužu, vendar po svoje predelal). – Predhodne objave: Valvasor, Ehre (1689), knjiga VIII, 696; knjiga XI, 532. – Brunner v: Wissenschaftl. Studien u. Mitt. aus dem Benedictiner- Orden 2/3 (1881), 69–70 (po 1). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 133–135, št. 170 (iz D). – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 143, št. 549 (po Valvasorju). – Mikuž, Topo- grafija (1946), str. 34–44, št. 9; str. 92–93, št. VI (iz G). – Grebenc, Gospodarska ustanovi- tev Stične (1973), str. 22–26, št. 34. – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. S 33. Reg. in literatura: Cappelletti VIII (1851), 301. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 385, št. 2440. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 79 (pod avgust, 14). – Mlinarič, Stiška opatija (1995), 96–99. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 20, 49. Pripomba k regestu: – V oglatem oklepaju so dodatki iz drugih rokopisov. – * Zvezdica označuje vrstico, ki jo B in C izpuščata. Bertholdus patriarcha Aquileiensis tempore regiminis reverendissimi domini Ioannis de Galln suscipit omnia bona monasterii inclyti Sitticensis in suam protectio- nem, enaratque prefato abbati in diplomate sibi commisso omnia nomina et cognomina fautorum, benefactorum ac fundatorum a quibus aliquid fuerat donatum monasterio … Anno 1250, die 13 Augusti emanat a Bertholdo patriarcha instrumentum con- firmationis variarum fundationum, permutationum, emptionum etc., ad abbatem Conradum directum. Donarunt autem monasterio, vigore eiusdem: <1> Bertoldus a [senior] et frater eius de Gurkfeldt VI mansos in Heiligenberg. <2> Vlricus b de Maichou mansos VII c [apud Hagenpuech]. <3> Henricus et Conradus de Scherffenberg mansos VI [apud Warte]. <4>* Wulfingus d de Chyebach mansum I. <5> Ortolphus e de Plintenberg f mansum I [apud Groß Lupp]. <6> Mainardus de Neidek mansos II [apud Temenizh]. <7> Hermanus dux Carinthiae mansos V [apud Arch]. <8> Dobroso ex his qui dicuntur Edelinge mansos II [apud Langakher] g . <9> Amalricus de Osterbiz mansum I. h <10> Vlricus Nothnagel i mansos II [apud Veldes]. <11> Stephanus de Duin mansum I [apud Zenosezach] k . <12> Artvicus de Raswor praedium quod dicitur Ahorn. <13> Gualterus de Mallentin praedium quod dicitur Oblach. <14>* Albertus comes pro dote altaris sancti Georgii mansum I. <15>* Weriandus Liechtenberg l praedium quod dicitur in Valle in concambium villae in Cozdruniz. <16>* Poppo de Albek, praedium Hertwigisdorff, quod pro LX marcis dedit. <17>* Henricus marchio legavit II villas in Stoheindorff et Lok, quarum Ima obligata fuit pro XLII marcis a B C F, Gertoldus(!) D E G b Vlricus oz. Udalricus B C F G, Henricus D E c VII popravljeno v VIII D, drugin imajo 7 d Sulfingus D, Wulfingus drugi rokopisi e D in drugi, Rotulphus B f podobno vsi drugi rokopsi, pravilno Plintenpach ima samo G g dodajata B G h in Langakher dodaja C i ab Vlrico et Artwico de Razwor dodaja C k B, F dodaja versus Garstiam … prope Schenossetsch l E, Lithenberg D France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 132 argenti Vlrico de Monpreis, post redempta a monasterio Sitticensi. <18>* Wegelinus II mansos pro VIII marcis. <19>* Partem villae Lock, quam Henricus de Landestrost habebat in feudo, subfeudatam Roberto de Physchs redemit monasterium pro L marcis Aquileiensibus ab Ottone filio Roberti; <20>* ab eodem emit mansum cum molendino additis duobus pratis in eadem villa. <21> Meinhardus castellanus in Maichou, dedit mansos VII cum vineis et omni reditu in Mullendorff. <22> Dietricus Gall mansos IV [apud Eigenhaimb]. <23> Rudgerus Ellert m mansos III et molendinum unum [apud Ellentingen] <24> Henricus senior n de Scherffenberg mansos VI [apud Durre]. <25>* Eiusdem filii mansos III pro gravi damno ecclesiae illato Sittichendorff quod transcendisse fertur XL marcas. Mechtildis eorundem mater in eodem loco mansos III. <26> Gerburgis de Stettenberg mansos IV [apud Widem]. <27>* Arnoldus et Ioannes fratres qui dicuntur Edellinge dederunt pro VI marcis mansos II. <28> Hermanus de Neidek mansum unum. o < 29> Vlricus de Reiffenstein mansos II [apud Subrazh]. <30>* Mainhardus et Henricus de Neidek mansum I et dimidium. <31> Hermanus de Neidek mansos V [apud Dulach]. <32>* Poppo de Lichtenberg mansos V, quos ecclesia, dum obligati erant, solvit marcis X. <33>* Herandus miles dedit villam Drag prope abbatiam. <34>* A Nicolao de Reuttenberg emit ecclesia mansos VI pro XV marcis Aquileiensibus; alios ab eodem donatos accepit, pro anima fratris sui Rudgeri mansos IV. <35>* Griffo de Styde dedit mansos XI. <36>* Bertholdus et frater suus Luipoldus dederunt mansos IV. <37> Otto Crencel mansos I [apud Hophenbach]. <38>* Adeloldus de Schonenberg mansum I pro damno ecclesiae illato. Conventumque est coram Alberone de Hopfenbach et Henrico de Mitterburg, quod si ammodo ecclesiam offenderit teneatur in totum in quo ante offenderat. <39>* Henricus de Mitterburg dedit mansum I pro remedio uxoris suae Elisabeth. <40> Conradus de Reiffenstain dedit mansum unum et medium apud Glogouiz; <41>* ibidem vendidit Libehardus de Harns- perg p mansum unum et medium pro VI marcis Aquileiensibus. <42> Mainardus et Offnia de Schonenberg dederunt mansos II [apud Seplach]. <43>* Engelberus et Conradus de Vrsberg mansos dederunt XIII. <44>* Rudgerus de Kaybach mansum I in Groslup. <45> Ibidem dederunt Wintherus et Godefridus de Prisek mansos V cum duobus molendinis. [apud Groß Lupp] <46> Marchionissa Sophia mansos II [apud Puech]. <47>* Apud Forst accepit ecclesia quinque mansos in concambium a Wilhelmo de Scherffenberg. <48> Ludgardis de Gradeniz mansos VI [apud Gradenizh]. <49> Fridericus de Duellach mansum I in Langennaker pro XXXVI ovibus et uno bove. <50> Conradus Gall et uxor eius Kunegundis mansos XI q [apud Gutten Werde]. Acta sunt haec Sitticii. Št 113a 1250, (avgust, 13, Stična) Nemška inačica zgornjega regesta: oglejski patriarh Bertold potrjuje stiško posest. Nemška inačica regesta št. 113 iz ok. 1784 v izvlečku posestniških listin stiškega samostana str. 3–4, v seriji Redovi, fasc. 1, v NŠAL v Ljubljani (G). m B D E,Ellent F, apud Ellentingen C n besedice senior B C nimajo o D E F, 2 mansi a dominis de Nidekh C p Schumi popravi v Arisperch q tres B C France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 133 Objava tu po G: – Predhodne objave: Mikuž, Topografija (1946), str. 92–93, št. VI. – Prim.: Grebenc, Gospodarska ustanovitev Stične (1973), str. 22–26, št. 34. Pripisi na robu so v kurzivi. Anno 1250. stüfft und confirmations brieff Bertholds patriarchen pro inbemelte stüfftungen: <1> als am Hl. Perg 6 hüeben von Berthold von Gurgfeld; <2> bey Hagenbuech 7 hüeben von Ulrich von Michau; <3> bey Warth 6 hueben von Heinrich und Conrad brüdern von Scharffenberg; <4> bey Tyffenthall 1 hueben von Wolfgang von Chübach; <5> bey Grasslupp 1 hueben von Ortulff von Plintenpach a ; <6> bey Timiniz 2 hüben von Meynhard von Nüdekh; <7> bey Arch 3 hüben von Hermann herzogen in Carnthen; <8> bey Langenakher 2 von Dobrosso; <9> ibidem 1 von Amalrich von Osterwiz; <10> bey Veldes 2 von Heinrich Nothnagl; <11> bey Cenosecach 1 von Stepfan von Duin; <12> ein hoff zu Achorn von Bartwich von Rasswor b ; <13> 1 hoff Oblach genant von Walter Malentin b ; <14> bey Achorn 1 huben von graff Albert, gestüfftet zum hl. Georgi altar; <15> ein hoff im Thall genant von Wertrand von Lithember c gegen abtrettung des hoff Cozruidniz; <16>; <17>; <18>; <19>; <20>; <21> bey Müllndorff 7 hüeben von Meynhard von Michau mit denen weingarten; <22> in Gigenheim 4 hüeben von Dietrich Gall; <23> bey Ellentingen 3 hüeben und 1 Müll von Rudger Ellent; <24> bey Durre 6 hüeben von Heinrich von Scharffenberg; <25> bey Colnrute 3 von denen Gebrüdern von Scharffenberg zu ersezung eines grossen in Sittigendorff zugefügten Schadens; ibidem 3 von Mechtilde dero Mutter; <26> bey Widem 4 von Gerburg von Städtenberg; <27>; <28> bey Timiniz 1 huben von Herman von Nidekh; <29> bey Schubrass 2 hüeben von Ulrich von Rifenstein; <30> ibidem 1 ˝ von Meynhard und Heinrich von Nidekh; <31> bey Dulach 2 von Herman von Nidekh; <32> bey Brüdern 5 von Noppo von Lichtenberg (welche doch das stüfft als um 10 markh versezte gezahlet hat); <33> den hoff Drage neben der abbtey von Herand einen soldaten; <34> bey Rottenpach 4 von Niclauß von Rottenpach und seiner Schwester als einen wechßel um 4 andere gestüfftete; <35> bey Domßelsdorff 2 von Greiff von Stude; <36> bey Thopelach d 4 von Berthold und Leopold Brüdern; <37> bey Hopfenbach 2 von Ottheim Crencel; <38> bey Lippenach 1 von Adelold von Schonemberg (wegen dem stüfft um 10 markh zugefügten schaden); <39> bey Dövernik 1 von Heinrich von Mitterburg; <40> bey Glogowiz 1 ˝ von Conrad von Rifenstein; <41> bey Puche 8 huben von margräffin von Istrien wie oben sub anno 1238; e <42> bey Seplach 2 von Meynhard von Schoneberg; <43> bey Thenendorff 13 von Engelbert und Conrad von Auersperg; <44> bey Graßlupp 1 von Rudger von Kizbach; <45> ibidem 5 von Winther und Gottfrid von Prißekh mit 2 mülln; <46>; <47> bey Forst 5 hüeben wechßelweiß um 3 zu Fritsch- kobe gestüfftete hüben und 1 weingarten um 3 mark, 4 pfenning, f von Wilhelm von Scharffenberg; <48> zu Gradeniz 6 von Lutgard von Gradeniz; <49>; <50> einige hüeben bey Guttenwerth von Conrad Gall und Chunegund seiner frau (welche hüeben das stüfft mit 10 mark erleßet hat). Sine onere. a popravljeno iz Plintenperg b vrstica dodana na robu pozneje, zato je označena s kurzivo c nadaljevanje dodano pozneje, a pri tem pet vrstic izpuščenih d prvotno ime Thopelach prečrtano in kasneje brez spremembe na levem robu ponovno vpisano e vrstica dodana kasneje f s kurzivom so označeni pripisi na robu France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 134 Št. 114 1250, (avgust, 12–14, Stična) Oglejski patriarh Bertold naroča podrejeni duhovščini, naj svojim župljanom zagrozi s cerkvenimi kaznimi in jih tako odvrne od ogrožanja posesti stiškega samostana. Orig. izgubljen (A). – Prepis v Puzel, Idiographia (1719), Ms 148r, str. 26–27 (pod 1250), v ARS v Ljubljani (B). – Prepis (delno prirejen, pod 1250) iz 17. stol. v arhivu samostana Rein, B. lat. 9 (C). Prepis (Hitzingerjev) v Schumijevi zbirki prepisov listin v ARS v Ljubljani (D).– . Objava tu po B. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 135–136, št. 171 (iz D). – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. S 35. Reg. in literatura: Milkowicz, Klöster in Krain, v: AÖG 74 (1889), 314. – Jaksch MHDC IV/1, str. 385, št. 2440 (pod 1250, avg. 13.). – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 79. – Grebenc, Gospodarska ustanovitev Stične (1973), str. 26, op. k št. 35. – Mlinarič, Stiška opatija (1995), 95. – Prim. Milkowicz, Klöster in Krain, v: AÖG 74 (1889), 314. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 49. Puzel navaja listino pod letom 1250: Eodem anno privilegium Bertholdi patriarchae sine appositione diei sic sonat . . . Schumi navaja datacijo iz prepisa Petra Hitzingerja iz Puzla z dodatkom: Datum Aquilejae . . . Schumi postavlja mesto izdaje v Stično in daje vse skupaj v oklepaj: (Datum Sittich anno ab incarnatione domini M CCL, idibus augusti.) Bertoldus dei gratia sanctae sedis Aquileiensis patriarcha. Dilectis in Christo filiis, universis rectoribus, plebanis et vicariis in dioecesi sua a constitutis, salutem in domino. Cum universis viris religiosis et deo famulantibus in suis necessitatibus generaliter sub- venire teneamur, specialius tamen et efficacius ad illorum provisionem, qui in dioecesi nostra constituti noscuntur, nos novimus obligatos. Hinc est, quod universitati vestrae praecipiendo mandamus, quatenus universos parochianos vestros, qui ecclesiam sanctae Mariae in Sittich in rebus aut personis ausu temerario laedere aut infestare praesumpserint, moneatis diligenter et efficaciter inducatis, ut de damnis et iniuriis praedictae ecclesiae irrogatis satisfaciant competenter et a consimilibus desistant in futurum. Quod si quis mente obstinata facere contempserint(!), vos post trinam admonitionem canonice praemissam in contemptores mandati nostri sententiam excommunicationis, omni odio, timore vel amore postpositis, nostra freti authoritate, in ecclesiis vestris publice promulgetis, praecipientes eosdem usque ad condignam satisfactionem ab universis Christi fidelibus arctius evitari. Št. 115 1250, avgust, 14, (Stična?) Oglejski patriarh Bertold inkorporira stiškemu samostanu cerkev sv. Nikolaja (morda v Litiji?), katere dohodki so bili predmet spora med opatom Konradom in župnikom iz Šentvida pri Stični; kot odškodnino zanje izroči patriarh župniku šest hub v (Farškem) Kalu. Orig. izgubljen (A). – Ohranjena dva regesta: prvi iz 17. stol. v arhivu samostana Rein, B. lat. 9 (B); – drugi v Puzel, Idiographia (1719), Ms 148r, str. 26, v ARS v Ljubljani (C). – . a B namesto nostra France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 135 Objava regesta tu po B. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 136, št. 172 (po C). – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. S 34. – Prim.: Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 79. – Grebenc, Gospodarska ustanovitev Stične (1973), str. 26, št. 35. – Mlinarič, Stiška opatija (1995), 95–96. Milko Kos, Oglejski patriarhi, v: ČZN 13 (1917), str. 17, op. 1, meni da gre za cerkev sv. Nikolaja v Gradišču nad Stično, kar je manj verjetno, saj je nastal spor zaradi dohodkov, katerih pa ta cerkev, tudi če je takrat že stala, kar je malo verjetno, ni imela. Anno 1250, 14. augusti. Bertholdus patriarcha Aquileiensis. Lite inter Conradum abbatem et Conradum plebanum sancti Viti de proventibus ecclesie sancti Nicolai orta, per arbitros vero, ut fieret aequalis divisio, decisa, tandem ecclesiam eandem plene monasterio subiecit 14. augusti, assignata in compensationem plebano villa Kall, con- tinens sex mansos. Št. 116 1250, avgust, 16, Lyon Papež Inocenc IV. potrjuje oglejskega kanonika Valterja, nečaka oglejskega dekana, tudi za puljskega in koprskega kanonika. Orig. izgubljen (A). – Zapis v registrih Inocenca IV., an. VIII, no. 50, fol. 8, v Vatikanskem arhivu v Rimu (B). – . Objava tu po T. – Predhodne objave: Theiner, Monumenta Slavorum Merid. I (1863), str. 79, št. 101 (T). – Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 282. Reg. in literatura: Potthast II (1875), str. 1160, št. 14042. – Berger, Registres II (1887), str. 139–140, št. 4799. – Prim. Marchetti-Longhi, Registro (1965), str. 47, št. I/108. INNOCENTIUS etc. Dilecto filio magistro Gualtero canonico Aquilegensi, salutem etc. Ad impendendum tibi gratiam et favorem dilecti filii . . decani Aquilegensis, cappellani nostri, cuius nepos existis, sincera devotio et tue probitatis merita nos inducunt. Cum igitur, sicut petitio tua nobis exhibita continebat, dilectus filius noster O(ctavianus) sancte Marie in Via Lata diaconus cardinalis, apostolice sedis legatus in Polensi et Civitatensi ecclesiis Aquilegensis diocesis, et dilectus filius electus Tripolitanus, legationis exercens officium in ecclesia Iustinopolitana, te recipi mandaverint in canonicum et in fratrem, et tibi provideri etiam de prebendis, tuque ipsius cardinalis mandati auctoritate sis in eadem Polensi ecclesia iam receptus: nos tuis supplicationibus inclinati, quod per eosdem legatos de receptione ac provisione tua in ipsis ecclesiis factum est, ratum habentes et gratum id auctoritate apostolica confirmamus, et presentis scripti patrocinio communimus, non obstantibus aliquibus litteris vel indulgentiis a sede apostolica impetratis vel etiam impetrandis, per quas huiusmodi confirmationis effectus revocari valeat vel etiam impediri. Nulli ergo etc. nostre confirmationis etc. Datum Lugduni XVII kalendas septembris, pontificatus nostri anno octavo. Št. 117 1250, avgust, 25, Lyon Papež Inocenc IV. naroča Benediktu, nadškofu v Kalocsi, naj iz sočutja do oglejske Cerkve in oglejskega patriarha (Bertolda), ki je v hudi stiski zaradi vojne zaprosil papeža za finančno pomoč, piše vsem škofom in cerkvenim dostojanstvenikom na Ogrskem, da bi do konca vojne proti oglejski Cerkvi dajali patriarhu po 2.000 mark srebra letne pomoči. Začetek: Sortitur genitrix discrimina. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 136 Orig. izgubljen (A). – Zapis v registrih Inocenca IV., an. VIII, no. 225, fol. 20, v Vatikan- skem arhivu v Rimu (B). – . Objave: Theiner, Monumenta Hung. I (1859), str. 211–212, št. 395 (8. kal. oct. = september, 24). = Codex dipl. Arpadianus VII (1861), str. 214–215, št. 138. – MGH Epistolae saec. XIII. III (1894), str. 3–4, št. 5. Reg. in literatura: Potthast II (1875), str. 1162, št. 14062 (IX 24). – Berger, Registres II (1887), str. 149-150, št. 4863. – Reg. imperii V/3 (1892), str. 1346, št. 8236 (Ficker). – Prim.: Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 81. Št. 118 1250, september, 3, Kamnik Sklenitev zavezništva med oglejskim patriarhom in koroškim vojvodom proti goriškemu grofu: Bertold, oglejski patriarh, in Ulrik, sin koroškega vojvoda Bernarda, sta se srečala v Mengšu in se ob tem dogovorila naslednje: Patriarh je prosil Ulrika, naj mu pomaga v vojni z grofom Majnhardom III. Goriškim, ki jo je le-ta začel proti njemu. Ulrik pa je prosil patriarha, naj da svoji nečakinji, njegovi ženi Agnes, gradova Višnja gora in Mengeš. Sporazumela sta se, da dobita Ulrik in njegova žena Agnes vse pravice na gradu Višnja gora, ki sta jih po Ulrikovi izjavi že imela, pod pogojem, da se odpovesta vsem gozdnim in sodnim pravicam nad podložniki, ki spadajo k oglejskim gradovom Vernek, Lihtenberk in Mirna, a tudi vsem pravicam do oglejskih svobodnikov v Tihaboju, Brezovici in Lukovcu (pri Mirni). Patriarh je obljubil Ulriku in Agnes tudi grad Mengeš, vendar pa ostane patriarhu Bertoldu na gradu stanovanjska pravica. Ulrik se je obvezal, da bo patriarhu pomagal proti njegovim sovražnikom, razen proti svojemu očetu Bernardu in bratu Filipu, in da se bo še pred 29. septembrom pojavil v Furlaniji z najmanj 100 oboroženimi možmi. Orig. perg. (45,9 : 23,6 z luknjo v desnem spodnjem pregibu in tudi sicer na pregibih poškodovana) v družinskem arhivu grofov Thurn-Valsassina v Ziraccu (A). – Več prepisov v BCU v Vidmu: Bianchi v Ms 899/3, št. 189, Joppi v fondo Joppi, Ms 369/5, št. 22, pa še Frangipane in Pirona (B C D E) – . Objava tu po A (z dopolnili iz O). – Predhodne objave: Occioni-Bonaffons v Archivio storico Italiano, Serie terza 13/1 (1871), 175–178 (O). – Coronini, Tentamen Genealogico- chronologicum (2. ed. 1759), 207–208 (delno, že z vrzelmi). – Zahn, Austro-Friulana, v: FRA II/40 (1877), str. 1–3, št. 1. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 137–140, št. 174 (pomanjkljivo). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 385–387, št. 2441. – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. P 46. Reg. in literatura: Manzano, Annali II (1858), 370 (Della Bona). – Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 386, št. 179 (=MHK 14 [1859], 99). = Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 253, št. 1143 (namesto 1144!). – Reg. imperii V/4 (1892), str. 2157, št. 15083 (Winkelmann). – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 79–80. – Martin, RS I (1928), str. 16, št. 103. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 144, št. 555. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 58, 59, 191. Dorzalne notice: – 13. stol.: Domino . . . (nadaljevanje neberljivo). – 18. stol.: Questo č una – 19. stol.: Nro I 1250 . . . septembre; 50 (?). Instrumento col’ quale il patriarca Bertoldo d’Aquileja si lega con Olrico duca di Carinthia contra Mainardo di Gorizia. Instrumento nobile per la storia del Friuli. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Ne que in tempore aguntur, simul cum tempore dilabantur, fidelium gesta solent per scripti memoriam perhempnari. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 137 Noverint igitur presentes et futuri presens scriptum inspecturi, quod constitutis apud Mengosburch domino Bertholdo venerabili patriarcha Aquilegiensi et nobili viro Vlrico filio domini Bernardi illustris ducis Karinthie, dominus patriarcha petivit ab eodem, ut contra Meynardum comitem Goricie et eius complices, werram domino patriarche moventibus a , astaret sibi. Idem vero Vlricus petiit e converso, quod dominus patriarcha nepti sue domine Agneti uxori ipsius daret castra Wiselberch et Mengosburch, in quibus asseruit se ius habere. Super quibus tandem taliter concordaverunt, quod dominus patriarcha prefate nepti sue et domino Vlrico marito ipsius nomine eiusdem domine dedit et assignavit in castro Wiselberch ius, quod in ipso habuit vel habere visus fuit, tali pacto, quod tam ipsa quam consors ipsius dominus Vlricus prefatus renunciaverunt omni iuri forestarie, quod se habere dicebant de bonis et hominibus ecclesie Aquilegiensis, pertinentibus ad castra Werdenech, Liechtenberch et Nidech, nec debent super bonis et hominibus, ad dicta castra pertinentibus, iudicium sibi aliquod de cetero vendicare. Renunciaverunt etiam cum predictis pro se et heredibus suis omni iuri super libertinis apud Tenchebvo, Wrezowe et Lugg [. . hoc in modo], quod iidem libertini ad ecclesiam Aquilegiensem omni iure et servicio de cetero debeant pertinere. Item promisit dominus patriarcha dicte nepti sue et domino Vlrico prefato marito ipsius nomine eiusdem domine ius, quod habet in castro Mengosburch, dare, si promissionem inferius annotatam de prestando domino patriarche auxilio ipse dominus Vlricus attenderet et compleret ante proximo venturum festum sancti Michaelis, et si contingeret dominum patriarcham vel eius capitaneos interim facere pacem vel trevgam cum comite Goricie, nichilominus de ipso castro faciet, quod promisit. Et si ipsum medio tempore, quod absit, contingeret decedere, dominus Bertholdus de Gurkevelde, castellanus ipsius castri, de voluntate et mandato domini patriarche ipsum assignare debet nichilominus domine memorate et domino Vlrico marito ipsius, nomine eiusdem domine, et ipsa, maritus et heredes ipsius non debent ipsum Bertholdum ab eodem castro removere, sed in eo conservare sibi et heredibus suis, qui ipsis cedent in parte, ius habitationis, quod burchÏt b vulgariter appellatur. Dominus vero Vlricus antedictus data fide ad manus domini patriarche promisit sub sacramenti virtute, quod ei, quamdiu vixerit, astabit contra omnes inimicos et offensores suos totis viribus sine fraude, patre suo Bernardo illustri duce Karinthie et fratre suo Ph(ylippo) venerabili electo Salzeburgensi dumtaxat exceptis, et ante proximum festum sancti Michaelis in partibus Fori Iulii cum centum armatis ad minus comparere promisit et movere werram inimicis domini patriarche iuxta ordinationem ipsius, nec recedere debet de terra et servicio ipsius sine licentia et voluntate sua. Si vero aliqua gravis causa ipsum impediret venire in Forum Iulii ante proximum festum sancti Michaelis, illam mandare debet domino patriarche, quo facto iuxta beneplacitum ipsius domini patriarche vel remanere poterit vel, si mandaverit, tenebitur statim [venire]. [Et] c si pax vel treuga imponeretur [werre que domino patriarche movetur] ad presens vel movebitur in futurum vel etiam ipse aliis movet vel movebit in posterum in partibus Fori Iulii, Ystrie, Carniole, Marchie et Karinthie, sepedictus dominus Vlricus, postquam per nuncium domini patriarche fuerit requisitus, infra X9V dies tenetur ad auxilium ipsius venire, non obstante occasione aliqua, nisi forte in terram suam intrassent vel in proximum intrare deberent, et id constaret, a A namesto moventes b A Jaksch, kot burchwart bereta Schumi Zahn c Bianchi Zahn, Occioni-Bonaffons nima France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 138 inimici, quibus per ministeriales et homines [s]uos post se reliquendos resisti non posset. Si vero cessante impedimento huiusmodi venerit, a servicio domini patriarche recedere non debet sine ipsius, ut predictum est, licentia speciali. Promisit insuper, postquam in proximum Forum Iulii intraverit, iuxta promissionem predictam contrahere et facere mutuam confederationem perpetuo duraturam contra omnes, pre- dictis patre et fratre ipsius tantum exceptis, cum ecclesia Aquilegiensi et ministerialibus ipsius iuxta domini patriarche consilium et voluntatem. Promisit e converso dominus patriarcha prefato domino Vlrico ferre auxilium contra d comitem Goricie et quoslibet alio[s], quibus ipse dominus Vlricus de voluntate domini patriarche werram movebit et qui se posuerit in auxilium comitis memorati, preter quam contra Styren(ses) et ministeriales ecclesie Bambergiensis et Nicholaum de Lewemberch. Verumtamen si aliqui predictorum dominum patriarcham invaserint [aut of]fenderint, sepe dictus dominus Vlricus tenebitur ipsum iuvare contra eosdem, et extunc etiam dominus patriarcha contra ipsos tenebitur astare sibi. E[t ut omnia] predicta pro utraque parte observentur inviolabiliter, bona fide sine fraude, iuraverunt in animam dicti domini Vlrici Gerlochus d[e Stain], Bertholdus de Gradenech, Gerlochus de Hertemberch, Gebardus de Lilimberch, Marquardus de Yge et Herbordus de [Owersberch. In] animam vero domini patriarche iuraverunt: W[argien]dus [vi]cedominus in W[erden]ech, mag[ister Ber]thol[dus de Fagedis . . . . . . . . .], Her[mann]us e de Portis, Lvdvicus [de Utino et] Bertholdus de G[urkevelde. Et] omnes predicti per sacrame[ntum promiserunt partem u]tramque ad faciendum omnia supradicta inducere consiliis et precibus bona f[ide]. In cuis rei memoriam et stabilem firmitatem presentem paginam scribi iusserunt prefati dominus patriarcha et Vlricus cum verbo et voluntate domine Agnetis supradicte, et sigillorum suorum [penden]tium munimine roborari. Testes vero sunt dominus Phylippus venerabilis Salzeburgensis electus, magister Henricus de Vrisaco notarius [et] Conradus Gallo, Raynerus de Haichilberch, Wigilinus notarius et alii quam plures. Actum in cappella superiori castri inferioris de Stain, anno domini MòCCL, die [III] intrante septembri, VIII indict. Ego Weççelo quondam domini Henrici de Bvia imperiali auctoritate notarius hiis omni[bus inter]fui et rogatus scripsi et corroboravi. Pečat izgubljen. Št. 119 1250, september, 12, Mengeš Oglejski patriarh Bertold vzpostavi gozdne, mlinske, lovske in ribolovne pravice samostana v Gornjem Gradu, ki so jih patriarhovi vodje urada doslej zanemarjali, zato pa je samostan odpustil patriarhu 200 mark in 1.100 mernikov mešanega žita. Orig. perg. (32 : 35 + 5,6) v NŠAL v Ljubljani (1978 vrnjen iz StLA, št. 647) (A). – Prepis iz 1824 v Schmutzovi kopialni knjigi, fol. 13r–14r, v Arhivu Oberburg, šk. 1, zv. 2, v StLA v Gradcu (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 136–137, št. 173 (samo priče). – Zahn, UBSt III (1903), str. 140–142, št. 76. – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. O 28. d pisar je hotel za contra ponoviti besedico auxilium, a je napisal le aux in ga potem prečrtal e dopolnjujeta Jaksch Occioni-Bonaffons, Henricus Bianchi Zahn France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 139 Reg. in literatura: Richter, Beyträge zur Geschichte Krains, v: Hormayrs Archiv 10 (1819), 252. – Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854), str. 27, št. 108. – Orožen II/1 (1876), Lavant, 32– 33. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 136–137, št. 173. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 387–388, št. 2442. – Stegenšek, Gornji Grad, v: ČZN 7 (1910), 4. – M. Kos, Oglejski patriarhi, v: ČZN 13 (1917), 40–41. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 80. – Schmidinger, Patriarch u. Landesherr (1954), 107. Notica na prednji strani, zgoraj levo: 17./18. stol.: NB. – Dorzalne notice: – 13. stol.: Berchtoldi innovatio seu confirmacio possessionum monasterii super nemore sočasna sign. B. – 17. stol.: Anno 1250 12. sept. – na sredini: /NB:/ C No 8. Quod nullus habeat extirpare nemora nisi abbas et monachi soli. Item ius piscandi et venandi kasnejši dodatek z drugim črnilom: et molendina erigendi salvis iuribus patriarchalibus solis venandi – desno zgoraj še: iuxta mentem fundatoris – spodaj s prav svetlim črnilom: Privilegium Bertoldi patri- archae confirmatum 1250 pro Henrico abbate et conventu. – Signatura iz konca 16. stol.: LXXXXV; druga: 24 (levo) 6. (desno). Nos Bertholdus dei gratia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha universis Christi fidelibus tam presentibus quam futuris presentem paginam inspecturis salutem et memoriam geste rei. Ut inter sacrum et prophanum sine perditione eterna discernere cognoscamus ea, que dei sunt, restituere nos convenit et cavere manus extendere ad non propria aut falcem in messem mittere alienam. Dilecti siquidem in Christo filii Henricus abbas secundus et conventus monasterii Obberemburgensis gravem et plenam lacrimis nobis querimoniam obtulerunt, quod officiales antecessorum nostrorum et nostri, qui pro tempore in Obberemburch fuerunt, dei timore abiecto contra piam et laudabilem voluntatem nobilis viri Dyepaldi de Chagere et uxoris eius Trvte, fundatorum monasterii memorati, et contra formam privilegiorum antecessorum nostrorum et nostram infelici ausu et temerario venientes, extirpationem nemorum sive forstariorum, erectionem molendinorum, que non licent nisi solis monachis, et prohibitionem piscationum et venationum in silvis vel aquis in eiusdem monasterii grave preiudicium et iacturam dampnabiliter usurparunt. Supplicaruntque, ut ea, que per eosdem officiales forent irrationabiliter hactenus attemptata, dei et iusticie intuitu retractare rationabiliter dignaremur. Nos igitur, qui ad illa tenemur intendere, que pietatem respiciunt et ad salutem pertinent animarum, considerantes pium et laudabile desiderium prefati nobilis viri Dyepaldi et eius uxoris Trvte et continentiam privilegiorum patriarcharum ecclesie Aquilegiensis debere inviolabiliter conservare, eorundem abbatis et conventus iustis precibus inclinati formam et tenorem privilegiorum suorum et universa et singula, que continentur in eis, ratam et firmam habentes, omnia, que officiales nostri vel antecessorum nostrorum, qui pro tempore in Obberemburch fuerunt, contra tenorem privilegiorum monasterii memorati in extirpatione nemorum sive forstariorum, erectione molendinorum et prohibitione piscationum sive venationum contra eosdem monachos attemptasse noscuntur, auctoritate nostra et capituli nostri Aquilegiensis et presentis privilegii patrocinio retractamus et in irritum perhenniter revocamus, dando eisdem monachis et nemini alteri omnino extirpandi et molendina erigendi de cetero plenam licentiam et liberam facultatem. Venandi autem et piscandi etiam liberam habeant potestatem, salvo eo, quod et nobis et nostris officialibus venari liceat et piscari. Et quia volumus per nos et successores nostros hec inviolabiliter et perhenniter observari, sub indignatione omnipotentis dei, beate Marie, nostra et patriarcharum Aquilegiensis ecclesie inhibemus, ne quis officialium, qui in Obberemburch sunt vel pro tempore fuerint, hanc nostram donationem infringere audeat vel contra formam privilegiorum prefati France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 140 monasterii ausu aliquo de cetero contraire. Et quia eidem abbati et conventui ius suum recognovimus liberaliter atque plene, ducentas marcas Aquilegiensis monete et mille et centum modios cuiuslibet grani, in quibus suo monasterio tenebamur, nobis et ecclesie Aquilegiensi de libera voluntate et certa conscientia relaxarunt. In cuius rei memoriam et stabilem firmitatem presentem paginam scribi iussimus et eam nostri et Aquilegiensis capituli sigillorum pendentium munimine roborari. Testes autem fuerunt: frater Henricus de ordine predicatorum prior Pettovie, Warginedus vicedominus in Werdenech, magister Bertholdus de Fagedis canonicus Aquilegiensis, Conradus et Crafto archidiaconi Savnie et Villac(i) a , magister Lvdwicus plebanus Laibacensis, Hermannus de Portis, Lvdwicus de Vtino, Gerlochus de Stayn, Bertholdus de Gvrchvelde, Bertholdus de Gradenich, Conradus Gallo, Gebardus de Voitsberch, Herbordus de Owersberch, Marquardus de Lôse, Amalbertus dapifer et Beringerus fratres, Heberardus marschalchus, Fridericus, Cvönzo et Rodulfus camerarii, et alii quam plures. Actum in Mengosburch, anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo, die XII intrante septembr., VIII indict. Od obeh visečih pečatov ostala le dolga pletena svetlorjava vrvica, na katero sta bila verjetno obešena eden pod drugim. Št. 120 1250, september, 29, Žlemberk na Štajerskem Hadmar s Schönberga (na Spodnjem Avstrijskem) vrača sekovski Cerkvi posesti v kraju Glanz (pri Lučanah/Leutschach) in ob potoku Rošpoh (pri Mariboru), ki si jih je protipravno prilastil, ko je imel sedež na gradu Žlemberku (Schmirnbergu) na Štajerskem. Orig. perg. (19,5 : 14,5 + 1,5), št. 648, v StLA v Gradcu (A). – Prepis iz 14. stol. v sekovski kopialni knjigi Ms 51, fol. 72r–72v, št. 112, prav tam (B). – Trije prepisi iz 19. stol. v zbirki listin št. 648, prav tam (C D E)– . Objava tu po A. – Predhodne objave: Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae I (1756), str. 212–213, št. 63. – Caesar, Annales Styriae II (1773), str. 518–519, št. 102 (pojasnila str. 776–777). – Zahn, UBSt III (1903), str. 142–143, št. 77. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 80. – Reg. Muchar, Steiermark V (1850), 230. – Prim. Otorepec, Srednjeveški pečati (1988), str. 145–146. Dorzalne notice: – 13. stol.: Glanz et Raspach (nadaljevanje izbrisano). – 18. stol. Restitutio. – Novejše signature: Litt. C. Nro 18. N o 134, N. 78. – Sign. z rdečo kredo: an. 1250. Lad 4. N o 119. Noverint universi tam futuri seculi quam presentis, quod ego Hadmarus de Schoènberch cum in castro meo Smilnburch haberem residenciam, malo ductus consilio de possessionibus ecclesie sancte Marie in Sekawe a sitis in Glanz et am Rosspach me contra omnem iusticiam in periculum mee anime intromisi, partem earum iure heredi- tatis et partem advocacie nomine mihi asserens attinere. Quas utique possessiones cum per talem iniuriam et violenciam longo tempore tenuissem, tandem conpunctus corde, immo metuens beate virginis ulcionem, de bona voluntate uxoris mee domine Mechthildis b et omnium heredum meorum, Reinberti c videlicet et Hadmari filiorum, a Villacensis B a Seccowe B b Maechtildis B c Rainberti B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 141 Elizabeht d , Ievte e , Alheidis f filiarum, ac eciam generi mei Hertnidi, remisi et restitui eidem monasterio prefatas possessiones, sicut iuris racio postulabat, cedens cum supradictis heredibus meis omni iuri, quod mihi in ipsis prediis manu vendicaveram violenta. Moti ergo misericordia dominus Arnoldus prepositus et confratres eiusdem loci indulserunt mihi propter deum, quicquid dampni in ipsis possessionibus per me receperant et fraternitatem mihi dantes orationum suarum participem me fecerunt. Et ut eadem ecclesia in eisdem prediis ab heredibus meis inposterum non gravetur, presentem litteram dedi Sekouiensi g ecclesie sigilli mei munimine roboratam. Huius rei testes sunt: comes Sifridus h de Phanneberch, dominus Gotfridus et dominus Hertnidus de Marchpurch, Marquardus i et Eberhardus cives ibidem, Gurmannus plebanus de Livbschach j , Vlricus et Chrepilo de Livbschach, Liupoldus officialis, Widitz et Neso et Geroldus de Wetshein et alii quam plures fide digni. Acta sunt in Smilnburch, anno domini MòòC0CLò, in die sancti Michahelis k . Viseči pečat na perg. traku: trikoten, desni vogal manjka (leva stranica dolga 65 mm). Podoba: perut, ki se na levi končuje z glavo. Legenda: . . . MARI De SCHOÎBeRCH + Št. 121 1250, oktober, 13, Lyon Papež Inocenc IV. dovoljuje oglejskim duhovnikom na prošnjo oglejskega patriarha, da jih spričo zmanjšanih dohodkov, ki so posledica vojne, ne more nihče prisiliti k plačevanju za oskrbo ali kaj drugega brez posebnega papeževega ukaza, ki mora vsebovati omembo tega privilegija; izpolnitev ukaza poverja izvoljenemu škofu v Feltrah in ga obenem pooblašča, da sme izobčiti vsakogar, ki bi si drznil nadlegovati oglejski kler. Orig. perg. (iz fonda čedajskega kapitlja) v arheološkem muzeju (MAC) v Čedadu, Perg. capit., vol. IV, št. 103 (A). Reg. in literatura: Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 81. Št. 122 1250, december, 12, Popetre Filip s Kožljaka potrjuje na prošnjo Ivana Antona de Zilaco in njegovih bratov v navzočnosti koprskega župana Andreja Zena in številnih drugih imensko naštetih mož, da je njihovemu očetu Andreju de Zilaco že zdavnaj odstopil dve vasi z vsemi pritiklinami v koprski škofiji za določeno vsoto denarja, in sicer Popetre in Kobiljo Glavo, ter jim hkrati obljubil, da jih bo varoval, k čemur se pod kaznijo 200 mark srebra ponovno obvezuje. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 17. stol. v 5. knjigi testamentov koprske vicedominarije, danes neznano kje (B). – . d Elyzabeth B e Ieute B f Alhaidis B g Seccouiensi B h Syfridus B i Marchwardus B j B opušča nadaljnje priče k A B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 142 Objava tu po F. – Predhodne objave: De Franceschi, I castelli della Val d'Arsa v: AMSI 15 (1899), str. 237–238, št. 1 = (isto kot samostojna publikacija) 1900, str. 207–208, št. 1 (F). In nomine domini. Anno eiusdem millesimo ducentesimo qunquagesimo, indictione VIII, actum sub villa Popetrae super territorio ipsius villae, die duodecima intranti mensis decembris. Presentibus domino Fabiano sancti Giorgii, domino Liono de Marugosio, domino Marco de Gibellino, domino Artalupo de Gardosilla, domino Ingalperto Sabini, domino Tonio Almerigoto, domino Ianin milite, domino Petro Nicolai, domino Randulpho Vinardi, domino Epone Monis, domino Ambrosio Stonilla, domino Petro Farina, domino Leonardo Spanda, Castorubro, Bonifacio Odorici, Octo Mirsa, Odorico Ioannis Ambrosii, Carlino Saraceno, Detalmo Ingaldei, Mingulino de Cosliaco, domino Igisulcho, Petro Belgramena, Ugo Monardi et aliis. Dominus Philippus de Coslaco ad instantiam dominorum Ioannis Antonii de Cirlago et fratrum suorum coram domino Andrea Zeno potestate Iustinopolis et quamplurimis super actum dicti [. . . . .] dixit et promisit: ego quidem Philippus sponte confirmo quod iamdiu tradidi domino Andreae de Cirlago patri vestro duas villas in Iustinopolitana diocesi videlicet Popetrae et Cubilaglava cum omnibus rationibus et pertinentiis et cum omnibus rationibus suis dominationibus nostris pertinentibus, pro quadam quantitate pecuniae, quam ab eo recepi nomine ipsarum villarum et integre fui solutus. Confines quarum villarum sunt isti, videlicet de prima banda sub Villa nova apud vineas Popetrae veniendo per ipsam viam quae venit per costam montis ipsarum vinearum et transeundo ipsum montem, hinc ad maiorem aquarium versus Cubedum veniendo per ipsum aquarium transeundo super planum montis versus sylvam Ulcigradi per unum lapidem finit, venit via rursum apud sylvam Ulcigradi et sic circumdando partem montis ipsius territorii versus orientem usque terrenum Figarolae transeundo versus meridiem per planum montis intrando in terreno Tribasignae Berdae super sylvam Marina(?) a dicta Cubillaglava per costam ipsius montis per Umbrigiam ipsius Tribasignae descendendo in aquarium versus ocasum solis, confinando cum terreno de Trusch; et si qui alii essent confines, sic rite suis haeredibus varentare promisi et nunc promitto vobis fratribus ipsas villas in silvis, pratis, aquis currentibus et cum venatione et piscatione, sicut designatum est, et cum omnibus rationibus et dominationibus eis pertinentibus, coram presenti domino Andrea Zeno potestate Iustinopolis, qui pro comune Iustinopolis pro villis et territorio ipsarum villarum modo videtur molestare, et coram quolibet domino et dominio et ubique in curia et in iure quantum universas personas si nollent vel non possent molestare et desbrigare, sub poena ducentarum marcarum argenti valoris componenda, qua soluta poena nihilominus attendatur tenor, ut supra dictum est. Ego Lazarius Iustinopolis et inclyti DD. c marchionis notarius subditis omnibus et partibus supradictis manu propria scripsi et roboravi. Št. 123 1250, december, 17, Firence Rimski cesar Friderik II. v svoji oporoki med drugim določa, naj dobi njegov vnuk Friderik Avstrijo in Štajersko kot fevd cesarjevega sina Konrada IV. Orig. izgubljen (A). – . a F c F France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 143 Objave (samo izbor): Tu delna po M. – MGH Constitutiones II (1896), str. 382–389, št. 274 (M). – Lünig, Codex Italiae II (1726), col. 909–914. – Urkundenbuch der Babenberger IV/2 (1997), str. 311–312, št. 1303. – Rauch, Österreichische Geschichte III-Anhang (1781), str. 17–24, št. 9 (pod december, 10). – Huillard-Bréholles, Historia diplomatica VI/2 (1861), 805–810. – Martene et Durand. Thesaurus anecdotorum III., col. 13. – Dumont, Corp. Diplom. I/I, 189. – Wolf, Die Testamente Kaiser Friedrichs II., v: Stupor mundi (Wege der Forschung 101) (1966), 698–710. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 228. – Reg. imperii V/1 (1881), str. 690– 691, št. 3835 (Böhmer). – Wolf, Ein unveröffentlichtes Testament, v: Zeitschrift für die Geschichte des Oberrheins 104 (1956), 1–51. In nomine dei eterni et salvatoris nostri Iesu Christi. Anno ab incarnatione eius millesimo ducentesimo quinquagesimo, die sabbati, decimo septimo mensis decembris, none indictionis … <4> Item statuimus, quod Fredericus nepos noster habeat ducatus Austrie et Stirie, quos a prefato Conrado teneat et recognoscat; cui Frederico iudicamus dari pro expensis suis decem millia unciarum auri. … Actum apud Florentinum in Capitinata anno mense die indictione predicta. … Wolf, o.c., 4–9, je objavil novo, drugo verzijo testamenta Friderika II. iz cod. d III 3 (iz 1. pol. 14. stol.), fol. 100r–102v knjižnice Escorial, v kateri se cesarjev vnuk Friderik imenuje rex Haustrie et Suauie. Pristnost tega besedila pa je sporna. Kantorowicz in Kloos vidita v njem le vajo v stilistiki kurialnega izvora. – Kantorowicz v: Deutsches Archiv für Geschichte des Mittelalters 13 (1957), 115–126. – Kloos v: Traditio 12 (1956), 446–447. – Več o tej problematiki glej v: Reg. imperii V/4 (1983), str. 73, št. 498 (Zinsmaier). Illustrem regem Fredericum nepotem nostrum nobis heredem instituimus in ducatu Austrie et Suauie, et pro expensis ei dari precipimus XII millia unciarum auri … Št. 124 1250, december, 18, Oglej Oglejski patriarh Bertold zastavi grofu Ulriku s Strmca (Sternberg na Koroškem) 60 mark dohodkov v Trebinji (Treffen na Koroškem), in sicer za 300 mark, ki mu jih dolguje od kupnine za posestvo Lož. Orig. perg. (22,8 : 30 + 4) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 389–390, št. 2445. – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. P 47. Reg. in literatura: M. Kos, Oglejski patriarhi, v: ČZN 13 (1917), 29. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 85–87. Dorzalne notice: – 13. stol neberljiva: – 15. stol.: Pfandtbrief uber (nadpisano: Trefen) die vest Loz den grauen von Sternberg. – 16. stol.: Pro Sternberg. – 17./18. stol.: No 3. 1250. 14 X ber . Aglay Ladl. 25. – obrnjeno na glavo: 10. Nos Bertholdus dei gratia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha notum facimus universis tam presentibus quam futuris presentes litteras inspecturis, quod pro debito CCC marcarum ad solidum, quas comiti Wolrico de Steremberch pro predio de Lôs, quod emimus ab ipso, dare et solvere debebamus, eidem comiti Wolrico et eius heredibus per nos et successores nostros ac de consensu et voluntate nostri capituli Aquilegiensis obligavimus LX marcarum reditus in Treuen, tali conditione adiecta, quod dictus comes Wolricus eiusque heredes habeant de cetero, teneant et possideant reditus supradictos cum omni iure et ratione ad eosdem in integrum pertinente, et quod France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 144 nullus gastaldio noster aut successorum nostrorum cum dictis redditibus presumat vel audeat aliquid ordinare, donec per nos aut successores nostros iidem redditus fuerint a supradicto comite aut eius heredibus expediti, hoc excepto, quod si vellemus collectam vel stewram aliquam imponere vel exigere a cultoribus redituum predictorum, illud facere possimus de consensu tamen a et voluntate b comitis memorati. Promisimus insuper dictos redditus et possessiones per nos et successores nostros eidem comiti ab omni homine in ratione defendere et warentare nec contravenire ratione aliqua sive causa sub pena dupli redituum predictorum minus V solidis. Et ut hec omnia firma permaneant et perpetuo illibata, presentem paginam scribi iussimus et sigillorum nostri et Aquilegiensis capituli pendentium munimine roborari. Testes sunt hii domini: Wolricus episcopus Tergestinus, Conradus Iustinopolitanus electus, Biaquinus de Camin(o) comes Cenetensis, Bernardus de Strasowe, Cono de Murucio, Asquinus de Varmo, Waltherusbertoldus de Spengenberch, Conradus senior de Castiliro, Peçce- mannus et Swarçuttus de Ragonia, Henricus et Gliçoy fratres de Mels, Warnerus de Portis, Henricus de Pramberch, Matheus de Riuarotta, Everardus de Vilęs, Otto de Vinchenstayn, Henricus c de Weizenstein, Prechtelinus de Liechtemberch et alii plures testes rogati. d ¶ Actum Aquilegie in palacio nostri patriarchatus, sub anno domini MCC quinquagesimo, die quarto decimo exeunte decembr., VIII indict. Viseči patriarhov pečat na svilenem traku blede roza-vijolične barve odlično ohranjen, okrogel (premer ok. 75 mm). Podoba: patriarh sedi na prestolu z razprostrtima rokama, v desni ima palico, v levi knjigo. Legenda: + BeRhTOLDVS DeI GRŠA SANCTe AQLeGIeN SeDIS PATRIARhA. – 2. oglejskega kapitlja, manjka. Št. 125 (1251) Peter, župnik pri cerkvi sv. Jurija v (Slovenskih) Konjicah, zamenja s studeniškim samostanom župniji v Poljčanah in Laporju za samostanski župniji (na Zgornji Ložnici): Sv. Venčesl in Tinje. Orig. perg. (19 : 15 + plika polkrožna, širine od 0 na robovih do 2,5 na sredini), št. 2 (prej 580), v PAM v Mariboru (A). – Prepis in nem. prevod v studeniški kopialni knjigi iz 18. stol., str. 217 (nem. str. 217–218), št. 163, v Arhivu samostana Studenice, šk. 1, zv. 2, v StLA v Gradcu (C). Objava tu po A. – Predhodne objave: Orožen, Lavant I (1875), 441–442 (nekoliko okraj- šano). – Zahn, UBSt III (1903), str. 169–170, št. 102. Reg. in literatura: Mlinarič, PAM Zbirka listin (1987), str. 7, št. 2. – Samostani v srednjev. listinah (1993), str. 206, št. 53. – Prim. Kovačič, Zgodovina lavantinske škofije (1928), 81– 82. – Mlinarič, Žiče in Jurklošter (1991), str. 58, op. 75, str. 64, op. 104. Dorzalne notice: – 18. stol.: N o . 163. Auf bestendiges anhalten Berchtoldi patriarchens zu Aquileja trifft einen tausch mit dem stüfft Studeniz Petrus pfahrrer zu Gonobiz und übergibt die pfahr Laporie und die kürchen in Peltschach für die pfahr in Tainach und kürchen sancti Venceslai. a A namesto tantum b volutate A c H popravljeno iz začetega A (Jaksch W) d popravljeno iz aliis pluribus testibus rogatis France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 145 ‡ In nomine sancte et individue trinitatis. Notum sit ‡ universis Christi fidelibus, quod ego Petrus divina favente gracia plebanus sancti Georii de Gonwiz a , ad preceptum domini patriarche Berchtoldi felicis memorie paratus nec non et animum suis racionabilibus inclinans precibus, hanc sub arbitris per me pro parte mea electis feci commutationem, dans ad Fontem gracie claustro sororis Sophye ecclesiam in Pölzach b cum integro iure ecclesiastico ex antiquo posseso c , similiter et illam in Lapriach d ecclesiam cum omni iure sibi attinenti pro illis duabus ecclesiis, silicet sancto Veneslao e et Tinach f cum suis attinentiis, hiis tamen mihi terminis asignatis: primus terminus est fluvius, qui dicitur Vevstris g a superiori parte montis defluens, secundus terminus est, qui dicitur Chestenpach, citra quos expirat iurisdictio plebis de Gonwiz, tercius terminus est fluvius, qui dicitur Leyseniz, qui hanc facit inter nos divisionem, quod villas iuxta hunc scitas h ad quamcumque iurisdictionem spectaverint, illac et decimarum proventus spectabunt et sequantur i decime villarum locationem. In hanc formam convenerunt et arbitri ex parte sororis Sophye electi. Sunt autem huius rei testes quatuor arbitri, silicet k Rv×bertus decanus de Chunesperch, Iohannes plebanus de Pulzcov, Popo de Lengenburch, Tymo de Gybel, prior Burchardus de Seyz, Ortuinus, Wolricus, Lambertus, Haynricus, Wlricus sacerdotes, Otto Sceyhe, Gebardus, Otacarus, Ditricus, Haynricus, Reymar, Chonz, Haynricus, Otto cives de Gonviz et alii quam plures. V pliko so napravljene štiri zareze za viseče pečate, zdi se, da sta bila obešena samo dva, ki sta še delno ohranjena v barvi naravnega voska. – 1. ohranjena dobra četrtina, podoba in legenda nerazpoznavni. – 2. arhidiakona Konrada, špičasto ovalen (višina 40 mm, širina ok. 30 mm). Podoba: sedeča Mati Božja s svetniškim sijem. Legenda: [S. CON]RADI [ARCHI]DIACONI SAVNIE. Št. 126 1251 Ulrik, sin koroškega vojvoda in gospod Kranjske, izpričuje, da je dobil stiški samostan od mejnega grofa Henrika šest hub v Veliki Loki. Samostan jih je dal v fevd kostanjeviškemu gradiščanu Henriku, zdaj pa je Henrika izplačal s 14 markami in tremi hubami v Stari vasi, Otona z Biča, ki je imel hube v podfevdu od gradiščana Henrika, pa z 52 oglejskimi markami, potem ko sta se oba odpovedala hubam v korist samostana. Orig. izgubljen (A). – Steyrerjev prepis iz 18. stol. v Ms R 8, str. 245 v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju. (Steyrer listine na nekaterih mestih ni znal prav prebrati, ampak jo je bolj ali manj spretno prerisal, tako na primer in hac parte in še večkrat.) (B). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Austria Sacra IV/7 (1786), str. 374–375 (priče). – Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I, 159 (1969), str. 116-117 (površno). – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. S 36. a A, Gonowiz B b A, Peltshach B c A d A, Laporiach B e A, Wenceslao B f A, Tainach B g A, Veystriz B h A i A, sequentur B, sequenter Orožen k A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 146 Reg. in literatura: Parapat, Regeste (1874), str. 181, št. 7. – Brunner v: Wissenschaftl. Studien u. Mitt. aus dem Benedictiner-Orden 2/3 (1881), 71. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 143, št. 184. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 391, št. 2448 (Škofja Loka!). – Grebenc, Gospodarska ustanovitev Stične (1973), str. 26, št. 36. – Mlinarič, Stiška opatija (1995), 100. – Omemba: Valvasor, Ehre VIII (1689), 532. – Glede pisarja Wiglina ali Heinricha prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 82. – D. Kos, Pismo (1994), 57, 123. In nomine domini amen. Vlricus filius illustris ducis Karinthie ac dominus Karniole universis ad quos pervenit presens scriptum tam presentibus quam futuris salutem in omnium salvatore. Ne quae geruntur in tempore simul cum tempore dilabantur, necesse est litterarum ac testium memoria perhennari. Noverint igitur tam presentes quam posteri, quod cum Heinricus marchio Ystriae dulcis memoriae illos sex mansos sitos in Lock omni iure proprietatis donavit coenobio Siticensi, quos domnius Heinricus castellanus de Landestrost nomine pheodi tenuit ab eodem, et quos etiam Otto de Vutsch ab ipso domino Heinrico titulo pheodi a dinoscebatur possedisse, tam ipse dominus Heinricus de assensu filiorum suorum quam etiam ipse Otto recognoscentes iura eiusdem coenobii plene in hac parte, coram nobis eosdem sex mansos ipsi monasterio cum omnibus et singulis quae in ipsis habebant iuribus resignarunt propter quam resignationem fratres eiusdem coenobii domino Heinrico pro dicto Landestrostensis monete marcas quatuordecim tribuerunt et adhuc tres mansos sitos in Altendorf, Ottoni vero memorato dederunt quinquaginta duas marcas Aquileg(enses). Ne autem super illa resignatione coram nobis facta aliquam imposterum calumniam patiatur, idem monasterium super hoc ipsum in testimonium evidens et cautalem litteras nostras concessimus sigilli nostri munimine roboratas. Huius rei testes sunt frater Rudolphus venerabilis abbas de Landestrost, frater Waleberg ordinis Cisterciensis de Welgerat, dominus Ulricus castellanus de Landestrost, dominus Herbardus de Owersperch, dominus Mar(quardus) de Yge, dominus Lvpoldus de Anderburch, Wilhelmus de Scherpfenberch, dominus Dietricus capellanus noster, Wiglinus et Heinricus notarii nostri et alii quam plures. Actum est hoc in Landestrost anno gratie millesimo CCL primo, indict. oct. Št. 127 1251, januar, 8–11, Čedad Poravnava spora med oglejskim patriarhom Bertoldom in grofom Majnhardom III. Goriškim: Kot razsodnika sta bila postavljena Bernard s Strassolda in Clizo z Melsa in sta razsodila: (1) Grof naj priseže, da se bo pokoraval Cerkvi in se prijateljsko poravnal s patriarhom ter to potrdil s poljubom; to se je tudi zgodilo. (2) Patriarh je dolžan odpustiti vsem grofovim pristašem, ki so sodelovali v vojni zoper njega in so se najkasneje do začetka posta pripravljeni pokoriti Cerkvi. (3) Gradova Višnja gora in Mengeš naj pripadeta patriarhu. (4) Prav tako mu pri- padeta gradova Postojna in Vipava (5) ter grofija Meduno. (6) Grof se odpove plačilu 1.000 mark, ki mu jih je v Istri obljubil patriarh. (7) Glede 2.400 mark, ki jih dal patriarh grofu pri Manzanu, so prosti vsi poroki in vsa posest, ki je bila zastavljena v ta namen. (8) Grad “Hazperch” pri Manzanu, ki ga je grof pred kratkim postavil, naj se poruši. (9) Ujetniki naj se na obeh straneh takoj izpuste, poroki pa razrešijo svojih poroštev. (10) Grof in njegovi dediči so se dolžni ravnati a B dodaja v oklepaju feudi France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 147 po teh določilih. Če bi patriarh prelomil kakšno določbo, naj izgubi gradova Vipavo in Postojno, dobijo pa naj ju grof in njegovi nasledniki. Če bi se pa ti ne držali naštetih točk, naj izgubijo vse pravice do odvetništva nad oglejsko Cerkvijo, do mesta Ogleja, Čedada in vseh samostanov ter do odvetništva nad vsemi cer- kvenimi posestvi in posestvi svobodnikov in ministerialov. Izgube naj tudi vse fevde, ki jih je nekoč imel grof Majnhard II. Goriški, stric prej omenjenega grofa, ter jih pozneje prepustil oglejski Cerkvi, od katere sta jih nato oba grofa dobila v fevd. (11) Patriarh da za poroke 4 vazale in 20 ministerialov, ki bodo jamčili pod kaznijo 4.200 mark. Mir med patriarhom in grofom naj bo sklenjen za deset let. (12) Grof naj osvobodi istrske prebivalce dane prisege o medsebojni zavezi. Enako naj storijo istrski prebivalci nasproti grofu. Patriarh naj jim odpusti krivdo zaradi prisege ter jih sprejme v svojo milost. (13) Grof naj vrne posestva, ki jih je v Istri vzel oglejski Cerkvi. (14) Poreškemu škofu naj vrne “Paburch” z vsemi pravicami in okrajem. (15) Tudi grof naj da patriarhu 20 ministerialov, ki mu bodo prisegli, da ga bodo branili pred grofom in vsemi, ki bi delali v nasprotju s to razsodbo, in sicer do določenega časa. (16) Patriarh naj plača grofu 4.000 mark, drugega je oproščen, sicer dobi grof zastavljene posesti v fevd. (17) Če bi se kdo v naslednjih desetih letih začel z grofom vojskovati, naj patriarh grofu pomaga, sicer izgubi gradova Vipavo in Postojno. Enako naj se zgodi, če patriarh ne bi poskrbel, da bodo to pogodbo potrdili rimski papež ter oglejski kanoniki in ministeriali. (18) Patriarh naj vrne grofu pristanišče Latisano, (19) podre grad na gori sv. Jurija (20) in vrne grofu vse, kar mu je pripadlo v vasi Ronke po smrti Radebotta z Ronk. (21) Z obeh strani naj prenehajo vsi prepiri. (22) Prav tako sta obe strani [. . .] Patriarhova stran je prisegla, da bo podpirala grofa, če bi se kdo začel proti njemu vojskovati. Če patriarh ne bo izpolnjeval naštetih določb, bodo grofu pomagali, da dobi gradova Vipavo in Postojno. Grofova stran je prisegla, da bo pomagala patriarhu, da dobi odvetništvo in vse fevde, ki jih bo moral grof vrniti, če se ne bo ravnal po teh določbah. V treh dneh, to je 11. januarja, je patriarh Bertold s prisego potrdil naštete določbe. Orig. izgubljen (A). – Prepis (precej površen) iz 15. stol. v zbirki Consultori in jure v Državnem arhivu v Benetkah (B). – . Objava tu po J. – Predhodne objave: Joppi, Documenti Goriziani, v: ATr, NS 12 (1886), str. 6–14, št. 25 (J). Reg. in literatura: Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 81–84. – Lenel, Venezianisch-istrische Studien (1911), 152. – M. Kos, Oglejski patriarhi, v: ČZN 13 (1917), 42–43. – Hauptman, Kranjska (1999), 116, op. 575 (citat). – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 145–146, št. 558. Anno dominice incarnacionis millesimo ducentesimo quinquagesimo primo, indic- tione nona, die dominico octavo intrante ianuario, in Civitate in palatio patriarchali, presentibus domino Volrico episcopo Tergestino, Gerardo electo Iustinopolitano, magistro Bertoldo de Fagedis, Bonencontra, Henrico Scrizulino et Artico canonicis Aquilegiensibus, Gardemomo scolastico Civitatense, Corrado de Buga canonico Concordiense, Pizanomo canonico Tarvisino nec non Biaquino de Camino, Richardo et Petro domini Wezelonis de Camino, Ludovico de Zumpita, Henrico et Wuargendo fratribus de Cero inferiori, Meinardo et Chono a fratribus de Cero superiori, Meinardo a Chons J, Cono Paschini France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 148 de Cedeiph (Cecleiph) b , Pezemano et Suarzuto fratribus de Ragonia, Suarsmano de Cormono, Wolrico Vonga de Maniaco et Bilero de Portis, Andrea decano, Iacobo de Orzono, Tomasino et Badascula et Iohanne filio de Ruvignaco, Guarnero de Sowunberch, Iohanne filio domini Reinerii de Civitate, Antonio Ceraldi et Poldo de Ultraponte notariis testibus et aliis. Cum inter dominum Bertoldum venerabilem patriarham Aquilegensem nomine universalis et Aquilegensis ecclesiarum ex parte una et dominum Meinardum comitem Goricie advocatum Aquilegensis ecclesie ex altera exhorta sit hactenus hinc inde ac diutius ventilata multiplex materia questionum, procurante humani generis inimico, favente tandem illo qui dissidencium mentes ad unam sepe reconducit voluntatem, ut inter eos pacis et concordie federa reformentur, domini Bernardus de Strasou c et Clizoi de Mels arbitri electi ab eis concorditer amicabiles compositores seu comunes amici, sicut partes confitebantur ibidem, legente de mandato ipsorum Vilielmo de Mazacha de Urbino notario, iuxta eos talem in scriptis protulerunt sententiam: In nomine patris et filii et Spiritus sancti amen. Nos Bernardus de Strasou et Clizoi de Mels arbitri electi amicabiles compositores seu comunes amici a domino patriarcha et a comite supradicto, habito pleno arbitrio seu facultate sententiandi, componendi et finiendi ad nostram solummodo voluntatetm de omni materia questionum, que fuerant inter eos, dicimus, diffinimus, pronunciamus, sententiamus et precipimus partibus ibidem volentibus audire sententiam: <1> quod dominus comes predictus in primis iuret stare et parere mandatis ecclesie, et quod amicari de cetero debeat domino patriarche, et dominus patriarcha eidem comiti amicetur, mutuum ad invicem pacis osculum assumentes. Quo facto dominus comes predictus iuravit corporaliter ad sancta dei evangelia parere mandatis ecclesie secundum formam scriptam superius et in signum pacis osculatus est dominum patriarcham cc . <2> Item dicimus, diffinimus, pronuntiamus et precipimus, quod quicumque amicorum domini comitis, qui eidem comiti ad werram istam contra dominum patriarcham et suum dederit auxilium et favorem, et venire voluerit ad man- data ecclesie et domini patriarche usque ad proximum futurum carnisprivium, dominus patriarcha teneatur eum recipere ad gratiam secundum pactum et conditionem, quam idem dominus comes et consiliarii curie domini patriarche pro honore ecclesie et reformatione terre melius cognoverint expedire, quod modum et mensuram non ex- cedat; quod si inter dominum comitem et consiliarios discordia nasceretur per iustitiam dirimatur. <3> Item dicimus, diffinimus, pronuntiamus, quod castra Wisilberch et Mengospurch pertinere debeant dicto domino patriarche et Aquilegensi ecclesie cum omni iure et honore, iurisdictione atque districtu, et dominus comes de cetero nichil dicere seu facere habeat in predictis, et de quolibet predictorum idem dominus comes finem, datam et refutationem faciat domino patriarche. <4> Item dicimus, diffinimus, pronuntiamus, quod castra Arensperch et Wipach cum omni honore, comitatu, dominio et districtu et iurisdictione debeant pertinere domino patriarche et Aquilegensi ecclesie, et quod dominus comes nichil de cetero habeat facere sive dicere in predictis iure successionis vel alio iure, et de quolibet predictorum ipse dominus comes finem, datam et refutationem faciat ipsi domino patriarche. <5> Item dicimus, diffinimus, pronuntiamus, quod comitatus Metuni et districtus eius de cetero libere pertineant domino patriarche et Aquilegensi ecclesie cum omni iure et honore seu iurisdictione, et quod dominus comes nichil dicere seu facere babeat in predictis, et si dominus patriarcha b v oklepaju dodana Joppijeva varianta c Strassoldo Paschini (tako povsod) cc est dominus patriarcha J France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 149 occasione predicti comitatus cecidisset in aliquam penam solvendam comiti memorato, ipsa pena sit cassa et vana, et de ipsa dominus patriarcha ipsi comiti minime teneatur; faciat insuper dictus comes domino patriarche de omnibus predictis et singulis finem, datam et refutationem, et de quolibet predictorum. <6> Item pronuntiamus, quod dominus patriarcha et sui fideiussores non teneantur domino comiti in aliquo de mille marchis, quas ipsi d domino comiti in Hystria promiserat dominus patriarcha e , et ipsum dominum patciarcham et fideiussores eius pro dictis mille marchis de ipsa promissione duximus penitus absolvendos, et de ipsis marchis dictus dominus comes finem et remissionem faciat domino patriarche pro se et nomine fideiussorum pecunie memorate. <7> Item de duobus millibus et quadragintis marchis, quas ipsi comiti apud Manzanum dederat dominus patriarcha, et eum et Aquilegensem ecclesiam duximus penitus absolvendos, ita quod fideiussores propter ea dati sint omnino soluti, et omnia propter ea facta et gesta, quomodocumque et qualitercumque, sint cassa et irrita, et bona pro dicta pecunia obligata libere ac sine controversia remaneant cum omni iure suo ad dictum dominum patriarcham et ecclesiam Aquilegensem. <8> Item precipimus, quod castrum de Harperch f apud Manzanum noviter edificatum per dominum comitem penitus destruatur et statim. <9> Item precipimus, quod omnes capti ab utraque parte statim et libere dimittantur, et omnis promissio seu obligatio nullam habeat firmitatem, et fideiussores, qui nondum solverunt ante hanc latam sententiam, a principalibus debitoribus conserventur indempnes. <10> Item precipimus, quod dominus comes et sui heredes bona fide teneantur inviolabiliter, observare debeant et tenere per se, succes- sores et heredes suos, et non contravenire aliqua ratione, exceptione, ingratitudine, iure vel causa. Quod si per dominum patriarcham et successores fieret contra predicta vel aliqua predictorum, predicta castra Wippach et Arensperch cum omni iure, honore, comitatu, districtu et iurisdictione tamquam propria in integrum nomine pene pertineant ad dominum comitem predictum et eius heredes et successores; si vero dominus comes aut sui heredes attemptarent contra predicta vel aliqua predictorum, cadat ipse et sui heredes a iure sue advocatie, tam Aquilegensis eeclesie quam civitatis Aquilegensis, Civitatis Austrie et monasteriorum omnium, et de advocatia bonorum omnium ecclesiarum, liberorum et ministerialium et ab omni feudo, quod olim fuit proprietas domini Mainardi comitis Goritie, patrui predicti domini comitis, quod ipse comes antiquus dedit et tradidit Aquilegensi g et postea ambo comites ab Aquilegensi ecclesia receperunt in feudum, et ea bona pertineant ad dominum patriarcham et Aquilegensem ecclesiam, et ex nunc ex ipsis bonis dominus comes pro se suisque heredibus finem, datam, cessionem et refutationem faciat dommino patriarche pro Aquilegensi ecclesia; si fecerit contra predicta vel aliqua predictorum, et, pena soluta vel non, pactum robur habeat firmitatis. <11> Item precipimus, quod dominus patriarcha (dare deb)et h domino comiti quatuor de suis vassallis et viginti ministeriales, quos dominus comes elegerit, qui iurare debeant ad sancta dei evangelia iuvare et defendere dominum comitem et heredes suos predictos, obligatione i pro quatuor mille marchis et ducentis marchis obbligata castra pro pena, cum honore, iure, comitatu et iurisdictione, et dictam d ipse J, popravljeno po analogiji s točko 7 e domino patriarche J, popravljeno po analogiji s točko 7 f J Paschini Wiesflecker, Otorepec popravlja v Hazperch (na grad pač ni ostalo nobenega spomina več) g J dodaja v oklepaju ecclesie h (moja konjektura) J ima samo et i obligationes Joppi France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 150 sententiam plene inviolabilem observare, si dominus patriarcha, qui nunc est vel pro tempore fuerit, omnia et singula non servaret predicta usque ad terminos memoratos. Et hec omnia et singula precipimus ab utraque parte inviolabiliter observari sub pena predicta, ut in instrumento compromissi, salvis privilegiis, iuribus, honoribus, iuris- dictionibus et omnibus rationibus utriusque partis, de quibus non sit habita mentio in predictis. Cui sententie ambe partes unanimiter consenserunt et eam approbaverunt sibi ad invicem dando, obligando, faciendo et refutaudo in omnibus et per omnia, sicut superius est expressum, et promittentes mutuo predictam sententiam per se, successores et heredes suos sub penis predictis, quibus solutis vel non solutis pacto rato manente, ratam et firmam habere et tenere perpetuo, et non contravenire aliquo iure, ingenio sive fraude; renuncians per pactum et ex certa scientia dominus pataiarcha consilio generali de foro competenti, si diligenti et capitulo significasti(!), k et omni beneficio utriusque iuris et facti et consuetudinis, per quod ipse dominus patriarcha vel sui successores possint se a predictorum observatione tueri. Adhuc pro parte domini patriarche domini Thomas de Pulcinigo, Bernardus de Strasou, Clizoy et Henricus de Mels, Iohannes de Cucania, Cono de Murucio, Bernardus de Zucula, Valterus Bertoldus de Spegninberch, Roprettus de Budri, Matheus de Rivarotta, Conradus de Sacilo, Candedotus de Glemona, Wosalcus teneantur servire domino patriarche presenti et suis successoribus contra omnes rebelles ecclesie ac domini patriarche [. . . . . .] tam de Foroiulii quam de Marchia Tarvisina hinc ad festum proximum sancti Georgii et inde ultra, ad decem annos tam tempore pacis quam werre, et si infra decem annos predictos pax non fuerit, ipse dominus comes et sui heredes usque ad tempus pacis ipsi domino patriarche et suis successoribus servire nichilominus teneantur secundum formam superius nominatam. <12> Item precipimus, quod dominus comes laboret bona fide sine fraude cum paisanis Hystrie, cum quibus ipse contraxit federa iuramenti, quod ipsi absolvant dominum comitem a iuramento, quo l eis ipse dominus tenetur obstrictus m , et ipse, si paisanis placebit, eos absolvat; quod si obtinebitur dominus patriarcha, teneatur omnibus remittere culpam et suam reddere gratiam, quam perdiderunt occasione iuramenti predicti, salvis iuribus et honoribus domini patriarche, domini comitis et ipsorum paisanorum, si paisani sponte remiserint iuramenta; si vero remittere nolluerint paisani spontanei iuramentum, dominus comes usque ad prefixum terminum inter eos teneatur de vinculo iuramenti, nisi fuerit ante ipsum terminum absolutus. Quum autem expiraverit terminus iuramenti vel dominus comes et ipsi paisani fuerint absoluti, ipse dominus comes et sui heredes teneantur servire domino patriarche de werra in Hystria sicut in Foroiulii secundum formam superius nominatam. <13> Item precipimus, quod dominus comes expedite et libere dimittat omnia bona, que occupavit in Hystria ecclesie Aquilegensi, et omnes suas rationes dominum patriarcham pacifice possidere permittat. <14> Item precipimus, quod dominus comes restituat Paburch cum omni suo iure ac districtu eiusdem domino episcopo Parentino, omni mora et contradictione procul abiectis. <15> Item precipimus, quod dominus comes det de suis ministerialibus viginti, quos voluerit dominus patriarcha, qui iurare debeant ad sancta dei evangelia iuvare et defendere dominum patriarcham, qui nunc est vel pro tempore fuerit, predictas advocatias et feudum, quod fuit proprietas(!) n , et astare sibi ad faciendum predictam k do nerazumljivosti pokvarjen stavek sem postavil med vejici; za znamenje (!) uporablja J (sic) l quod J m abstrictus J n (sic) J France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 151 sententiam inviolabilem observari, et contra ipsum comitem et eius heredes et contra omnes homines, qui contra sententiam facerent memoratam, usque ad terminos supra- dictos. <16> Item dicimus, arbitramus, pronunciamus et precipimus, quod dominus patriarcha et sui successores dare debeant domino comiti vel suis heredibus quatuor millia marcharum pro Aquilegensi ecclesia ad illum terminum vel terminos, quem vel quos nos arbitri concorditer duxerimus ordinandos, bonis omnibus obligatis olim domino comiti o pro duobus millibus et quingentis p marchis per dominum patriarcham, de quibus ipse dominus patriarcha est absolutus, sicut superius est expressum, re- manentibus, iterato pro duobus millibus et quingentis q marchis obligatis, domino comiti et heredibus suis; pro mille autem et quingentis marchis, ad complendum predictam summam quattuor mille marcharum, sit in nostro arbitrio et voluntate ad dandum et obligandum alia bona ecclesie Aquilegensis, ubi et sicut crederemus utilius expedire. Quumque vero consiliariis domini comitis ad quingentas marchas Aquilegenses teneatur dare dominus patriarcha, et assignare possit possessiones dictis consiliariis pro ducentis marchis, quas ipsi et eorum heredes habeant et teneant, quousque dicta pecunia fuerit persoluta; et si dominus patriarcha non solveret, sive successores, predictas quatuor millia marchas et ducentas marchas in termino r seu terminis ordinandis, et dominus comes predictus et sui heredes habere debeant in feudum perpetuum ab Aquilegensi ecclesia dictas possessiones obligatas eidem comiti pro duobus millibus et quingentis marchis et alias etiam, quas pro mille et quingentis marchis nos arbitri facimus sibi pro pignore assignari, et illas possessiones, quas habebunt consiliarii, similiter, si dominus patriarcha vel sui successores non rediment infra terminum, quem duxerimus ordinandum ipsi consiliarii, et heredes eorum ab Aquilegensi ecclesia in feudum perpetuum recognoscant, et quod dominus patriarcha vel qui sibi succedet faciat per ecclesiam Romanam, per Aquilegensem s capitulum et ministeriales Aquilegensis ecclesie predicta omnia et singula confirmari. <17> Item precipimus, quod, si quis vellet facere vel movere werram contra comitem memoratum vel vellet de werra irruere contra ipsum, dominus patriarcha et eius successores bona fide teneantur iuvare ipsum comitem et defendere, et heredes eius, usque ad festum proximum sancti Georgii et inde ultra ad decem annos et tantum plus, quantum werra ecclesie vigeret. Et si dominus patriarcha vel successores eius non fecerint confirmari per Romanam ecclesiam, Aquilegensem t capitulum et ministeriales, sicut superius est expressum, omnia et singula supradicta, vel ipsum comitem et heredes eius non iuvaret de werra patriarcha et sui successores, si quis de werra invaderet comitem memoratum et eius heredes usque ad terminum memoratum, dominus comes et sui heredes habere debeant ista castra Wipach et Arensperch cum omni honore, districtu et iurisdictione atque comitatu in integrum ad proprium, et ipsa castra ratione proprietarii et nomine pene ad dictum comitem debeant pertinere. <18> Item precipimus, quod dominus patriarcha prorsus restituat portum Latisane domino comiti, et quod homines dicti comitis in portu eodem gratiam habeant comitis memorati, et dominus comes aliquem de ipso portu non offendat in persona vel rebus occasione, qua dederunt dictum portum habitatores ibidem domino patriarche. <19> Item preci- o domini comitis J p tako Paschini, quinquaginta Joppi q tako Paschini, quinquaginta Joppi r terminos J s J namesto Aquilegiense t J namesto Aquilegiense France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 152 pimus, quod dominus patriarcha destrui faciat castrum montis sancti Georgii, et omnia edificia in ipso monte facta de novo penitus destruantur. <20> Item precipimus, quod, quicquid per mortem olim Radebotti de Ronchis in villa de Ronchis devolutum est ad dominum patriarcham et Aquilegensem ecclesiam, dominus comes et sui heredes perpetuo habeant et teneant in feudum, sicut idem Radebottus in pace habuit et pos- sedit, salvo iure omnium, qui in villa de Ronchis aliquid habent vel hactenus habuerunt. <21> Precipimus insuper, quod de omni discordia, lite, ranchore seu controversia, que hactenus fuerit inter eos, sit finis, pax, remissio et concordia, reformata remanente adhuc libero arbitrio seu dominio nobis arbitris arbitrandi, finiendi, pronuntiandi, sententiandi et interpretandi semel et pluries supra litibus, discordiis, dissentionibus et controversiis, que hactenus inter dictas partes quomodolibet viguerunt. <22> Item precipimus, quod ambe partes omnia supradicta et singula ipsorum [debeant inviolabiliter observare. Ad quod ex parte patriarche . . .] u de Duino, Philippus de Wisenberg, Wicardus de Petra pilosa et Hermannus de Portis, presente dicto domino patriarcha vollente et iubente, iuraverunt corporaliter ad sancta dei evangelia, quod, si quis velet facere vel movere werram contra comitem memoratum vel eius heredes, ipsi eos iuvabunt et defendent bona fide hinc ad supradictos terminos et tantum plus, quantum werra ecclesie perduraret, si dictus comes vel eius heredes occasione ecclesie turbarentur, et quod dabunt eidem comiti et eius heredibus auxilium, consilium et favorem ad aquirendum dicta castra Wipach et Arensperch et retinendum pro pena cum omni iure, honore, comitatu, districtu et iurisdictione tamquam propria in integrum, et faciendum et dicendum dictam sententiam in omnibus et per omnia, sicut superius continetur, inviolabilem observari, si dictus dominus patriarcha vel sui successores facerentcontra predicta vel aliqua predictorum. Ex adversa parte dominus Woldericus de Raphimberch et Ugo nepos eius, Henricus et Damianus de Luonz, Aynz de Mengospurg et Aynz de Gisyes, presente dicto domino comite volente et iubente, iuraverunt corporaliter ad sancta dei evangelia, quod bona fide dabunt auxilium, consilium et iuvamen domino patriarche et suis successoribus, quod ipsi habeant predictas advocacias et teneant pro Aquilegensi ecclesia, et omnia feuda, que et quas dictus comes obligavit pro pena, sicut superius continetur, et faciendum et dicendum dictam sententiam inviolabilem observari, si dominus comes faceret contra predicta vel aliqua predictorum. Insuper die Mercurii XI intrante ianuario, anno dominice incarnationis et indictione predictis in Civitate Austria in domo magistri Beringeri vicedomini domini patriarche, presentibus dominis Volrico v episcopo Tergestino, magistro Bertoldo de Fagedis, magistro Bonencontra canonicis Aquilegensibus, Biachino de Camino, Conrado de Castiliro testibus et aliis, Henricus domini Mathie de Glemona filius et Conradus de Sacillo, presente domino patriarcha volente et iubente, iuraverunt corporaliter ad sancta dei evangelia in omnibus et per omnia, sicut iuraverunt predicti iuratores domini patriarche. Item eodem die Mercurii, loco et presentibus, predicti arbitri nostri volentes finem imponere iurisdictioni eorum, partibus ad hoc consentientibus pronunciaverunt, quod eorum iurisdictio duret eis usque ad proximum futurum pascha resurrectionis dominice, et non ultra pronuntiandi inter partes predictas aliquam habeant potestatem. Predicto vero die dominico, loco primitus scripto et testibus prius scriptis presentibus, Otto de Vastenstayn pro parte domini comitis de ipsius mandato u besedilo v oglatem oklepaju je moja konjektura v pomoč bralcu v Henrico J, prim. priče na začetku listine France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 153 iuravit corporaliter ad sancta dei evangelia pro se, sicut predicti ministeriales comitis, ut superius legitur, in omnibus et per omnia iuraverunt. Ad maiorem evidentiam pre- dictorum et stabilem firmitatem presens instrumentum fieri iussimus, utriusque partis et arbitrorum munitione roboratum. Ego Iohannes de Pistorio imperiali auctoritate notarius predictis interfui et rogatus scripsi. Ego Antonius de Malherbis domini Frederici imperatoris notarius his interfui et rogatus meum signum apposui et subscripsi. Št. 128 1251, januar, 30, Tolmin Oglejski patriarh Bertold podari s soglasjem oglejskega kapitlja samostanu v Podkloštru (Arnoldstein) cerkev sv. Janeza na Zilji, in sicer kot poravnavo škode, ki so jo on in njegovi storili samostanu. Med pričami se omenjata tudi Ludovik, župnik v Ljubljani, in Ulrik, župnik v Kranju. Orig. izgubljen (A). – Dva prepisa iz 18. stol. v zbirki listin Koroškega deželnega arhiva v Celovcu (B, C). – Eichhornov prepis glej spodaj (D). – . Objave (tu delna po B): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 392, št. 2451 (J). – Eichhorn, Bey- träge zur älteren Geschichte und Topographie des Herzogthums Kärnten II (1819), 246– 247 (D). – Austria sacra III/5 (1783), 363, op. (odlomek). Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 255, št. 1146. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 140, št. 176. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 84. … Et ne huic nostre collationi aliquis successorum nostrorum contradicere valeat aut modo aliquo obviare, presentem paginam eis concessimus a sigillorum nostri et Aquileiensis capituli pendentium munimine roboratam b . Testes interfuerunt domini magister Bertholdus de Fagedis canonicus Aquileiensis, magister Ludovicus plebanus Labacensis c , Philippus capellanus, Chunradus d plebanus sancti Viti, Paulus scriba e et canonicus Civitatensis, Udalricus f canonicus Belunensis, magister Rupertus canonicus Civitatensis, Chunradus g notarius de Martiniaco, Wolricus plebanus de Cranburg, Henricus de Mels h , Prenulus de Fagedis, Vrandilisius i de Civitate Austria, Amalbrechtus k , Beringerus et Henricus fratres de Graz, Fridericus et Rudolphus l camerarii et alii quam plures. Datum apud Tulminum, anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo primo, die secundo exeunte ianuarii, VIIII m indict. a concessimus et D, B C brez et b C, roboravimus B D c B D. Laybacensis C d B, Conradus C D e B D, sita C f B C, Vldaricus D g B, Conradus C D h C, Gels B D i B D, Vrandislaus C k C D, Amelbrechtus B l B D, Rodulphus C m B D, octava C France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 154 Št. 129 1251, marec, 13, Slovenj Gradec Oglejski patriarh Bertold (znova) zastavi grofu Ulriku s Strmca (Sternberg na Koroškem) 80 mark dohodkov od posesti Trebinje (Treffen na Koroškem), in sicer za 300 mark, ki mu jih dolguje od kupnine za grad in pokrajino Lož, in za 150 mark soldov kot plačilo za vojaško službo. Orig. perg. (21,9 : 17,4 + 3,2) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 140–141, št. 177. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 395–396, št. 2457. – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. P 48. Reg. in literatura: M. Kos, Oglejski patriarhi, v: ČZN 13 (1917), 29. Dorzalne notice: 16. stol.: Wie der patriarch dem gravn von Sternberg das schloss Loz, nadpisano: die gült zu in dodano na levi Trefen, fur ein summe gelts hat eingesatzt. Stern- berg 1251. – 17. stol.: N° 2. Ladl. 25. – 18. stol.: 13. März. Agley. Nos B(ertoldus) dei gratia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha a annotatione pre- sentium de certa consciencia et voluntate libera profitemur dilecto fideli nostro Wolrico comiti de Steremberch pro trecentis marchis, quas eidem pro emptione castri et provincie de Los et pro centum et quinquaginta marchis solidorum, quas eciam sibi pro servicio, quod nobis tempore werre inpendit, occasione sallarii tenebamur, obtuaginta b marcarum redditus ad sollidos in predio nostro Treuen cum omni iuris plenitudine obligasse, discretioni et fidei sue nichilominus committendo, quod cum predictis bonis possit ordinare et disponere pro voluntatis sue arbitrio, ac si propria forent sua, quousque per nos vel successores nostros solvantur. Inhibemus eciam universis officialibus nostris, ne cum memoratis bonis, quamdiu soluta non fuerint, in steura vel aliqua alia exactione quidquam habeant ordinare. In cuius rei memoriam et stabilem firmitatem presentem litteram eidem dedimus nostri sigilli pendentis c munimine roboratam. Datum aput Graz, anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo primo, indictione VII1II, die XIII intrante marcio. Viseči patriarhov pečat na perg. traku ohranjen, le robovi nekoliko poškodovani (premer 75 mm). Podoba: na sedežu z levjima glavama ob straneh sedeč škof z mitro in palijem (ki sega do tal), s palico v desnici in knjigo v levici. Legenda: + BeRhT . . . . CTe : AQILEGIenS . . RI›CA. Št. 130 1251, april, 10, Podčetrtek Škof Ulrik iz Krke naznanja, da lahko Henrik z Rogatca, če želi, podari samostanu Studenice 24 hub, ki jih ima v fevdu od krške škofije, vsi drugi krški ministeriali ali fevdniki pa lahko poklonijo samostanu do četrtine svoje fevdne posesti ali 10 mark dohodkov. V primeru, da bi se samostan ne obdržal, pa naj poklonjena posest spet pripade škofiji. a pathca s tildo nad h A b A namesto octuaginta c sledi ponovno sigilli, in sicer prečrtano France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 155 Orig. perg. (20 : 10 plika razprta, oba robova močno obrezana) št. 660 (1869 vrnjen iz HHStA) v StLA v Gradcu (A). – Prepis in nem. prevod v studeniški kopialni knjigi iz 18. stol., str. 15 (nem. str. 15–16), št. 8, v Arhivu samostana Studenice, šk. 1, zv. 2, prav tam (B). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 660, prav tam (C D). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 25, št. 21. – Zahn, UBSt III (1903), str. 151–152, št. 86. – Jaksch, MDC II (1898), str. 54–55, št. 599. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXVIII, št. 21. – Muchar, Steiermark V (1850), 239. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 257–258, št. 1150. – Krones, Verfassung (1897), str. 512, št. 23. – Prim. Mlinarič, Žiče in Jurklošter (1991), 126. Dorzalne notice. Prvotno staro kratko besedilo prekrito z novim iz leta 1732: – Ulrich pischoff zu Gurkh erlaubet dem Heinrich von Rohatß 24 hüeben dem gottshauß Studeniz legiren zu khönnen. Erlaubet auch seiner kürchen beambten und seiner kürchen unter- gebenen von ihren güttern den virten theil; dann auch erlaubet er allen dennen, zu seiner kürchen gehörigen und unter selben gegen 10 hüeben possiderenden unterthanen, solche gemelten gottshauß zu Studeniz frey und ungehindert legiren zu khönen. Datirt im jahr: 1251, nadpisano: 1732, seštevek: alt: 481. Starejša sign.: N o . 8. Nos Vlricus dei gracia Gurcensis ecclesie episcopus scire universos volumus per presentes, quod ad melioracionem ecclesie dicte ad Fontem gracie et nostre anime ad salutem hanc graciam fecimus specialem, quod dominus Heinricus de Rohats de bonis a nobis et nostra ecclesia possidentibus a in feudo XXII5II mansos, cum sue fuerit volun- tatis, predicte ecclesie poterit condonare, nostro assensu aliquatenus non obstante, et cuilibet ministeriali nostre ecclesie vel fideli quartem b partem bonorum suorum supra predictam ecclesiam condonare damus etiam liberam facultatem, et quicunque nostro- rum circa decem mar(carum) redditus a nobis et nostra ecclesia possidet, si eosdem voluerit illuc dare, nostra etiam est voluntas. Si autem predicta ecclesia non perseve- raverit et labetur, predicta bona c ad nostram ecclesiam revertantur. Ut hec inconfulsa d permaneant sive rata, per appensionem sigilli nostri presentes litteras roboramus. Huius rei testes sunt frater Berhtoldus Virogo, Waltherus, Albertus, Ditricus castellani in Lantsperch, Berhtoldus plebanus de Strazpurch, Ditricus Cresko, Ditmarus plebanus de Redentein et alii quam plures. Acta sunt hec in Lantsperch, anno domini MòC0CLIó, II0II idus april., indicione c VII1II. Viseči pečat škofa Ulrika odpadel, ostal le še perg. trak. Št. 131 1251, april, 24, Slovenj Gradec Oglejski patriarh Bertold sporoča priorju in konventu ptujskih dominikancev, da je Sofiji in sestram studeniškega samostana, ki ga je ona ustanovila, na njihovo pro- šnjo dovolil, da se podvržejo dominikanskemu vodstvu in sprejmejo njihov red; naroča jim torej, naj prevzamejo duhovno oskrbo nad tem samostanom. Orig. perg. (24 : 15,4 + 2,2) št. 661 (1869 vrnjen iz HHStA) v StLA v Gradcu (A). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 661, prav tam (B C). – Prepis in nem. prevod v stude- niški kopialni knjigi iz 18. stol., str. 13–14 (nem. str. 14–15), št. 7, v Arhivu samostana Studenice, šk. 1, zv. 2, prav tam. – Insert (D) v potrdilni listini patriarha Gregorja: 1252 a A namesto pricakovanega possessis b A namesto quartam c legata B d A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 156 julij 20. Glej tu št. 168 z navedbo vseh njenih prepisov in nadaljnjega inserta: 1277 julij 15 Čedad (E). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 152–153, št. 87. – Bernhard, Corpus Slovenicum (v tisku), št. P 49. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 237. – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 85. – Mlinarič, Marenberg (1997), 48. Dorzalne notice: – iz 1732: N. 7. Berchtoldus patriarch zu Aquileja erlaubt auß seiner patriarhalischen potestet der Sophiae und ihren schwestern alß closterfrauen zu Studeniz in abgang deren dominicanern ihren damahligen stüfft-caplan zu Studeniz ihre beicht sicher anzuhören und sie von ihren sünden loßzusprechen. Dätirt zu Gräz 1251, nadpisano 1732, pod to letnico črta in izračun: alt: 481. Bertholdus a dei gratia sancte Aquilegiensis sedis patriarcha b . Dilectis sibi in Christo . . priori et conventui fratrum predicatorum de Pettouia salutem et sinceram in domino caritatem. Ex parte sororis Sophie et sororum monasterii, quod ipsa c in patri- monio suo apud Studeniz d in loco, qui dicitur Fons gratie ad honorem dei et gloriose virginis Marie de novo fundavit, nobis est humiliter supplicatum, ut de licencia et voluntate e nostra eedem soror Sophia et sorores ipsius vestre se obediencie subicientes vestrum eligere possent ordinem et assummere, prout a pluribus Lombardie monasteriis monialium reclusarum perpetuo consuevit observari. Nos igitur ipsarum supplicationibus favorabiliter annuentes eundem eis ordinem confirmamus, statuentes et concedentes, ut circa eas obedienciam vobis f iuxta ordinem assumptum servantes omnia que ad honestatem et incrementum ordinis in spiritualibus pertinere noscuntur, iuxta datam vobis prudenciam facere et exercere cura pervigili studeatis vos et non alii, hoc solum excepto, quod ipsarum cappellani sacerdotes confessiones earum vestri copiam habere non valencium, audire possint et iniungere eis penitencias pro qualitate delictorum, sicut earum saluti se g viderint expedire. In cuius rei memoriam et stabilem firmitatem presentem litteram scribi iussimus et nostri pendentis sigilli munimine roborari. Datum apud Graez h , anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo primo, indiccione nona, septimo die exeunte aprili. Viseči patriarhov pečat na perg. traku, iz krhkega sivkastega voska, okrušen in prelomljen. Podoba: ohranjen le spodnji del sedeče patriarhove postave. Legenda: ves napis odlomljen. Št. 132 1251, april, 30, Slovenj Gradec Oglejski patriarh Bertold izroča (malo pred smrtjo) vso svojo posest v okolici, na gradu in v trgu Slovenj Gradec oglejskemu patriarhatu, vendar s pridržkom, da lahko do svoje smrti z njo sam svobodno razpolaga. Glede svojih ministerialov določa, da ne more noben fevd veljati kot prost, dokler je živ kdo izmed njihovih sorodnikov. a B prvotno izpuščen, da bi se izpisal kasneje kot inicialka b pathca s tildo nad h A B c B nima ipsa d Studeniç B e de voluntate et licentia B – ci so v tem prepisu ti f B nima vobis g B nima se h Greç B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 157 Orig. perg. (z manjšo vrzeljo na zgornjem robu in razprto pliko) nekoč v nadškofijskem arhivu v Vidmu, zdaj v fondu Joppi, Ms 696/1, v BCU, prav tam (A). – Prepis v zbirki Pirona (B). – Prepis v zbirki Joppi, Ms 369 (št. 25) (C). – Prepis v zbirki Frangipane (C). – Prepis (iz C) v zbirki Bianchi, Ms 899/3, št. 192, prav tam (D). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 661b v StLA v Gradcu: eden po poreklu iz Vidma (E); – drugi od Zahna iz 1887 (F). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 153–154, št. 88 (Z). Reg. in literatura: – Caesar, Annales Styriae II (1773), 225. – Manzano, Annali II (1858), 372 (Nicoletti). – Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 387, št. 180. – Zahn, Austro–Friulana, v: FRA II/40 (1877), 322. – Krones, Verfassung (1897), str. 513, št. 24. – M. Kos, Oglejski patriarhi, v: ČZN 13 (1917), 32–33 (z dodatno literaturo). – Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 85. – Prim.: Muchar, Steiermark V (1850), 236– 238. – K. Tangl, Windischgratz, v: MHVSt 12 (1863), 160–165. – Omemba: Otorepec, Srednjeveški pečati (1988), 167 (Ptuj), 181 (Stari trg). + In nomine sancte et individue trinitatis, amen. Anno domini MôC0C quinquagesimo primo, indic[tione] nona, ultimo die aprilis, in presencia dominorum Craftonis archidiaconi Villacensis, magistri Luduici plebani Laibacensis [. . . . .]i et Richerii sacerdotum de Windisgraz, Henrici plebani de Vladinich, Prepositelli plebani de Legio, Ansalmi de Los, Nicholai de Laumberch, Cononis de Murucio, Henrici de Mels, Pezmanni de Ragonia, Leutoldi de Trewin, magistri Hellwici scribe Pettouiensis, Henrici scribe de Graz, Eberardi marsalci, Federici camerarii, Pelegrini villarii, Marquardi spisarii domini patriarche a et aliorum multorum. Dominus Bertholdus dei gratia venerabilis patriarcha b Aquilegensis volens seminare in terris, quod recolligere valeat cum fructu multiplicato in celis, pro anime sue ac parentum suorum remedio omnem proprietatem, quam habebat in provincia Windisgraz, tam in castro quam in foro et aliis locis ad dominium eiusdem provincie pertinentibus, cum omnibus iuribus, tam in iudicio, muta, quam eciam moneta, et cum omnibus ministerialibus suis et pro- priis hominibus utriusque sexus et heredibus eorum, ecclesie Aquilegensi libere dedit et ad proprium tradidit perpetuo possidendam, secundum quod ipse et antecessores sui habuerant ac pacifice possederant et quiete, salvo sibi iure et libera facultate, donec vixerit, quod tam de ipsa provincia quam omnibus supradictis infeudare valeat pro suo arbitrio voluntatis, et quod de eiusdem provincie bonis, remota fraude, remunerare valeat et possit servitores suos, et pro anima sua elemosinas facere pro velle suo, hoc etiam adiecto, quod ius ministerialium Aquilegensium in omnibus habeant omnes ministeriales, castellani et infeudati de Windisgraz, et ut apud eosdem favorabilior ipsius memoria habeatur, fecit ipsis ultra consuetudinem feudorum Aquilegensis ecclsie in hoc gratiam specialem, quod nullum feudum seu proprium evacuetur seu vacet, dum de cognatione possidencium aliquis vir vel femina sit superstes. Ad maiorem ergo memoriam et stabilem firmitatem prefatus dominus patriarcha c hoc instrumentum manu publica suique iussit sigilli pendentis munimine roborari. Actum in ecclesia beate Elisabet in foro Windisgraze. (SN.) Ego Paulus sacri palacii notarius predictis interfui, et de mandato sepedicti domini patriarche d scripsi et corroboravi. a pathce s tildo A b pathca s tildo A c pathca s tildo A d pathce s tildo A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 158 (SN.) Ego Weçelo domini quondam Henrici filius imperiali auctoritate notarius predictis interfui et de mandato ipsius domini patriarche me subscripsi. Na perg. traku viseči patriarhov pečat skupaj s trakom izgubljen. Št. 133 (pred 1251, maj, 23) Oglejski patriarh Bertold podeljuje bratom dominikanskega reda na Ptuju vso jurisdikcijo, kolikor jim je lahko v okviru prava podeli v svoji škofiji, obenem s privilegijem, da smejo vernikom, ki bodo poslušali njihove pridige, nakloniti odpustek 40 dni. Orig. izgubljen (A). – Omemba v kopialni knjigi dominikanskega samostana Ptuj iz 15. stol. R 68, fol. 6r, v ZAP na Ptuju (B) – Reg. v kroniki dominikanskega samostana na Ptuju, Arhiv Ptuj, šk. 37, zv. 84, v StLA v Gradcu. Objava tu po B. – Predhodne objave: Zahn, Dominicanerkloster zu Pettau, v: BKStG 16 (1879), 9 (iz B). – Zahn, o.c., str. 4, št. 3 (iz C). Item venerabilis dominus Bertoldus patriarcha Aquilegensis fratres nostros in magna habuit reverentia et honore, committens eis in sua diocesi per suas patentes litteras omnem auctoritatem, quam eis comittere(!) potuit iure permittente, et quod in suis predicationibus ipsius auctoritate 40 dierum indulgentiam possent dare. a Št. 134 (po 1251, maj, 23) Berenger, prošt v San Odoricu, oglejski kanonik (in nekdanji patriarhov vicedom), izpričuje, da je patriarh Bertold podaril vetrinjskemu samostanu špital sv. Antona na Kozjem hrbtu (v Špitaliču) skupaj z okolišem in desetino od novin na gori Ljubelj; svoje pričevanje opira na patriarhovo izjavo, ki jo je sam slišal iz njegovih ust. Orig. perg. (18,7 : 8,5 + 1,4) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Schumi, Archiv für Heimatkunde I (1882), str. 24–25, št. 9. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), št. 2461 (396–397). Reg. in literatura: Meiller, Reg. Babenb. (1850), 269. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 141, št. 179. Dorzalne notice: – 13. stol. (zelo obledelo): Super curiam in Pochxrvk [cum suis(?)] conter- miniis in monte Lovbel. – 17. stol.: No. 37. – neopredeljena sign.: F. Berengerius divina miseracione prepositus sancti Volrici et canonicus Aquile- gensis. Universis hanc litteram inspecturis in domino vivere et valere. Dignum deo credimus obsequium exhibere, si ad ea, que in presentia nostri facta sunt, fideliter et devote veritatis testimonium exhibemus, tocius dubietatis scrupulum auferentes. Hinc est, quod per presentes publice profitemur, dominum Bertholdum olim patriarcham Aquilegensem dive recordationis, ut ab ore eius manifeste audivimus, hospitale sancti Antonii in Bokesruke cum suis conterminiis et decimis novalium montis LeÉvel cenobio Victoriensi Cisterciensis ordinis possidendum contulisse libere ac quiete, ut pauperibus transeuntibus in dicto hospitali per fratres prescripti cenobii sollicite provideatur et vie a Bulla Bertholdi patriarchae Aquileiensis, qua concessit fratribus nostris, ut in suis praedicationibus quadraginta dierum indulgentias eius auctoritate fidelibus largirentur Ms 2191 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 159 per montem Lûvel studiosius emendentur. In cuius donationis sive facti testimonio pre- sentem cartulam scribi iussimus et sigilli nostri munimine insigniri. Viseči pečat skupaj z vrvico manjka. Št. 135 1251, junij, 5, Marenberg Sigfrid z Marenberga daje vse svoje imetje v fevd svojim fevdnikom Rudbertu s Trušenj, Sighardu z Marenberga in Ernestu Puzu ter vse to zastavlja svoji ženi Rikardi za 3.000 mark srebra, odvetniškim pravicam, ki jih je imel v dedni posesti od samostana v Št. Pavlu, pa se odreka v korist samostana za svoj dušni blagor. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 15. stol. v kopialni knjigi šentpavelskega samostana, fol. 93, v arhivu samostana Št. Pavel na Koroškem (B). – . Objava tu po J. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 397, št. 2462 (J). – Zahn, UBSt III (1903), str. 154–155, št. 89 (pomanjkljivo). – Pirchegger-Dungern, UBSt/Erg. (1949), str. 41, št. 63. Reg. in literatura: Neugart, Historia monasterii ad S. Paulum II (1854), 33–34. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 258, št. 1151. – Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 137, št. 75. – Prim. Mlinarič, Marenberg (1997), 51–52. In nomine domini nostri Iesu Christi amen. Quia fragilis est humana memoria et rerum varietati non sufficit, idcirco provida et salubri consuetudine est inductum, ut ea que inter homines agitantur a ad eternam rei b geste memoriam roborentur. Notum sit igitur tam presentibus quam futuris, quod ego Seyfridus de Marenberg omnia que habeo et hucusque in protectione mea conservavi, istis hominibus meis infeodavi: domino Rudberto de Truxen, Sighardo de Marenberg, Ernstoni Puzoni et cum manu iam dictorum virorum uxori mee domine Richhardi obligavi pro argento, quod estimant esse ad tria milia marcarum. Advocacias autem, quas ab ecclesia sancti Pauli iure hereditario possedi, liberas dimitto pro remedio anime mee. Presentem paginam sigillo meo et sigillo Leutoldi abbatis sancti Pauli iussi roborari. Huius rei testes sunt Leutoldus abbas sancti Pauli, dominus Cholo de Tthruxen c , dominus Hainricus de Greyffenfels, Perchtoldus de Sacach d , Dyetmarus de Timencz, Otto de Brien, dominus Libardus plebanus, Hertwicus de Redelach et alii quam plures. Datum in Maerenberg, anno domini MòCCLò primo, die V mensis iunii, indicione nona etc. Št. 136 1251, junij, 9, Velikovec Sigfrid z Marenberga prepušča samostanu v Št. Pavlu nova gradova v Trušnju na Koroškem in na Marenbergu na Štajerskem, ki so ju njegovi predniki protipravno zgradili na samostanskem ozemlju, skupaj z odvetščino na Remšniku in Podvelki; oba vzame v doživljenjski fevd. Orig. perg. (30,5 : 16 + 3) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . a accitantur B b regi B c B d Sarach B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 160 Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 26–27, št. 22. – Zahn, UBSt III (1903), str. 155–156, št. 90. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 397–398, št. 2463. Reg. in literatura: Neugart, Historia monasterii ad S. Paulum II (1854), 34–35. – Chmel, o.c. (1849), str. XXXVIII, št. 22. – Muchar, Steiermark V (1850), 239. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 258–259, št. 1152. – Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 137–138, št. 76. – Prim. Mlinarič, Marenberg (1997), 51. Dorzalne notice: – 13. stol.: Super Mernwerch et Truchse nadaljevanje 14. stol.: Seyfridi donato n(?). – 17. stol.: Trüxen Merenberg sunt aedificata in fundo monasterii. Advocatura Ramschnig et Wolffbach pertinent ad monasterium et sunt feuda monasterii. N° 26. anno 1251. / A 52. / Vogtey Remschnigg. – Rdeča sign. an. 1251. Lad. 4. N° 126. In nomine sancte et individue trinitatis. Ego Seyfridus de Merenwerch, considerans, quod paucitas dierum meorum finitur in brevi et quod de liberis habendis parva sit michi fiducia. Cogitavi, quod utilius sit michi dominum illum placabilem, cuius iudicium effugere nemo potest, quam huius seculi divicias contra conscientiam acquisitas simul congregare et in fine vite mee subire tormenta perpetua. Quapropter notum facio universis presens scriptum intuentibus: confiteor, quod municiones, videlicet in Karinthia novum castrum in Truchsen et in Stiria castrum Merenwerch cum omnibus suis pertinentiis et cum advocaciis in monte Remsnich et in Wolfspach contra salutem anime mee iure proprietario diu possedi, que castra a progenitoribus meis in proprietatibus ecclesie sancti Pauli in Lauent violenter sunt constructa, prout michi paterna et antiquorum narracio declaravit. Prefatas municiones cum omnibus suis attinenciis ad manus domini Leutoldi venerabilis nunc abbatis predicte ecclesie sancti Pauli trado et renuncio liberaliter omni iure. Hiis omnibus consideratis prenominatus dominus abbas Leutoldus ex mera sua gracia et ad multorum precum instanciam de omnibus supradictis bonis tam castris quam advocaciis me Seyfridum et Richkardim coniugem meam pro tempore vite nostre nos ylariter a infeudavit tali pacto, quod me et mea uxore decedente sine liberis, predicta castra cum omnibus supradictis sine omni contradicione ad sepedictam ecclesiam sancti Pauli libere revertantur et nullus heredum nostrorum post mortem nostram in supradictis bonis seu castris vel advocaciis nullam b prorsus habeant iurisdicionem. Et ut omnia supradicta firma et inconcussa permaneant, presens scriptum sigillo meo proprio nec non domini mei ducis Karinthie munimine feci c conroborari. Testes huius rei sunt Swarczmannus de Voèlchenmarcht, Syghardus et Vlricus de Truchsen, Hermannus Manko, Perchtoldus de Sakkach et alii quam plures fide digni. Datum et actum in Voèlchenmarcht, anno domini MòCC mo LòIó, feria sexta ante octavam pentecostes, die nono mensis iuniis, indicione nona. Od obeh na perg. trakovih visečih pečatov ohranjen le prvi: – 1. vojvoda Ulrika, okrogel (premer ok. 70 mm) v svetlorjavem vosku z okrušenim desnim robom. Podoba: ščitast grb današnje Koroške na okroglem pikčastem ozadju. Legenda: . . . . . CIS KARInTHI . . . – 2. ostal le perg. trak. Št. 137 1251, junij, 15, Škofja Loka Ulrik, sin koroškega vojvoda Bernarda, naznanja, da njegov oče Bernard, vojvoda Koroške in Kranjske, protipravno poseduje trg Gutenwerd z Vinjim Vrhom in drugo a A b A namesto ullam c popravljeno iz fecit France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 161 našteto posestjo v (Slovenski) Marki, ki sta jo nekoč imela v fevdu od freisinške Cerkve mejni grof Henrik Andeški in njegov sin Friderik, po njuni smrti pa je z vsemi pravicami pripadla freisinškemu škofu Konradu; Ulrik želi, da po smrti njegovega očeta spet pripade freisinškemu škofu. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 13. stol. (poškodovan od vlage) v freisinški kopialni knjigi, HL Freising 2, fol. 7r–7v v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (B). – Prepis iz 1849 v zbirki prepisov listin (Historičnega društva) v ARS v Ljubljani (C). – . Objava tu po B (dopolnjena z M). – Predhodne objave: Meichelbeck, Historia Frisingensis II/2 (1729), str. 8, št. 15 (M). – Richter, Beyträge zur Geschichte Krains, v: Hormayrs Archiv 10 (1819), 234 (delno). – Hitzinger, Das älteste Besitzthum, v MHK 17 (1862), 67– 68. – Zahn v: FRA II/31 (1870), str. 154–156, št. 157 (skrajšano). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 141–143, št. 180. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 259, št. 1153. – Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854), str. 27, št. 109. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 398, št. 2464. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 146, št. 560. – D. Kos, Pismo (1994), 57. Que aguntur in tempore, [ne] labantur cum tempore, litterarum debent testimonio perhennari. [Tenore igitur presencium omnibus has litteras inspecturis tam] a pre- sentibus [quam futuris nos Vlricus filius Bernhardi serenissimi] ducis Karinthie et dominus Carniole recognoscamus(!) et manifeste ac p[ublice] protestamur, quod memoratus pater noster Bernhardus inclitus dux Karinthie contra debitum iuris et iusticie ordinem possidendo detinet forum [Gvten]werde et montem qui Weinperch dicitur et universas villas in Marchia sitas quarum nomina sunt hec, videlicet Zagrat, Clenouich, Chraztn b [. . .], in Lokniz molendinum et mansum, Polanum maius et minus, Wre[. . . . . .] duos mansos et molendinum, Drage, Altenburch, ambo Paiersd[orf], navigium Nabrego, Ztrug, Vreznich et Gavri et alias possess[iones] dicto foro et monti Weinperch attinentes, et cetera, videlicet loca aquosa et silvosa, culta et inculta, fructifera et infructifera, que quondam n[obilis] et illustris Heinricus marchio de Andess et Leupoldus inclitus [dux Aus]trie necnon et Fridericus eiusdem filius pie memorie iure [feudali] ab ecclesia Frisingensi a multis retroactis temporibus quiete ac pacifi[ce posseder]unt et que omnia post obitum predictorum noscuntur ad Ch[unradum vener]abilem ecclesie Frisingensis episcopum et ad eandem ecclesiam cum o[mni iuris(?) ple]nitudine devoluta, que nunc omnia supradicta dictus pater noster p[ost obitum] memorati ducis Austrie Friderici pie memorie contra suam conscien[ciam vi]olenter usque nunc manutenuit et adhuc detinet occupata. Recogn[oscen]tes igitur quantus favor civibus ecclesie debeat adhiberi, lucide protestamur, cum prelibatus pater noster fuerit sublatus de medio et si nos supervixerimus, quod generaliter in omnibus prefatis prediis et possessionibus, quocunque iure ad sepedictam ecclesiam Frisingensem spectantibus, nullam prorsus iurisdictionem, potestatem et auctoritatem possidendi et detinendi ex nunc usque in antea volumus nobis aliquatenus vendicare; immo volumus quod idem episcopus et omnes sui successores per patrem nostrum sibi et ecclesie Frisingensi ablata rehabeat c et nomine eiusdem ecclesie rehabita cum omni iure absolute, libere, pacifice in perpetuum possideat d et quiete. Ne autem nostra protestacio a besedilo izpopolnjeno po Meichelbecku b Chrazne Richter c B d B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 162 valeat in posterum infirmari, eandem supratactum modicum editam duximus nostri sigilli munimine roborandam. Huius rei testes sunt videlicet: dominus Eberhardus Werdensis prepositus, Hainricus de Vagin, Wernherus de Lok et Wilhalmus, Chvnradus Gallo, Chvnradus purchgravius de Leunz, Iacobus de Gvtenberch et Rvdlinus de Pirbavmem. Datum in Lok anno domini MòCCôLIó, indictione â, XVI die exeunte iunio. Št. 138 1251, junij, 24 Gizela, vdova po Albertu z Marenberga, in njen sin Sifrid ustanovita pod tamkaj- šnjim gradom samostan za nune po pravilu sv. Avguština in uredbah dominikan- skega reda ter ga s soglasjem imensko navedenih dedičev obdarita s 30 markami dohodkov od svoje poimensko navedene posesti na Štajerskem in Koroškem. Orig. perg. št. 664 (1869 vrnjen iz HHStA) v StLA v Gradcu (A). – . Slika (barvna): Mlinarič, Marenberg (1997), 16 (sl. pril.). Objava tu po A. – Predhodne objave: Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae II (1756), str. 321–322, št. 47 = Caesar, Annales Styriae II (1773), str. 520, št. 104 (pojasnila str. 780– 784) / (delno). – Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 28–29, št. 24. – Zahn, UBSt III (1903), str. 158–159, št. 93. – Mlinarič, Marenberg (1997), 289. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXIX, št. 24. – Muchar, Steiermark V (1850), 238. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 260, št. 1155. – Orožen, Lavant I (1875), 93. – Krones, Verfassung (1897), str. 513–514, št. 26(b). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 399, št. 2466. – Kovačič, Zgodovina lavantinske škofije (1928), 147. – Prim. Mlinarič, Marenberg (1997), 52–53. Dorzalne notice: – Vber die dreizih march geltes, vnd vber die hvben, dar an daz chloster leit, vnd vber daz holz vnder dem purchberge vnd auch in dem Dorne. (Prim. Mlinarič, Marenberg (1997), 8). Fuga et mutabilitas temporum facta hominum solent abolere, ut quasi non fuerint, ignorentur. Necessario itaque et perutili provisum est consilio, ut ea, que in tempore aguntur, ne cum tempore labantur, memorie litterarum perpetuo commendantur(!). Notum igitur sit omnibus tam presentibus quam futuris, quod ego Geisla relicta domini Alberti de Merenberch et filius meus Sifridus, attendentes provida consideracione, quod pro parvis magna et terrenis celestia sumus feliciter recepturi, ad honorem et gloriam ipsius domini nostri Iesu Christi eiusque matris virginis gloriose Marie claustrum sororum degencium sub regula beati Augustini secundum instituciones fratrum predicatorum cum ecclesia in fundo nostre proprietatis sub castro Merenberch fundavimus et con- struximus, dotando ipsum claustrum, donacionem faciendo ipsi claustro in possessionem perpetuam triginta marcarum redditus infra scriptarum de nostrorum heredum voluntate libera et consensu. Sunt autem hec nomina coheredum nostrorum, quorum prompta voluntas et consensus huic donacioni affuit et accessit, scilicet Anna filia mea de Stadekke, Hermanus filius filie mee de Chlam, Anna neptis mea, Chvnegundis neptis mea de Emberberch, Maehthildis neptis mea de Greifenvelse, generi mei Rudolfus et Livtoldus de Stadekke. Predia vero per nos collata iure perpetuo et inviolabili prefato claustro secundum vocabula sua et loca, ubi sunt sita, diligencius conscripsimus, ne aliquod super hiis inposterum dubium vel calumpnia oriatur. Sunt igitur hii mansi et predia, que secuntur: primo scilicet mansus, qui dicitur Perweines hvbe, in quo pre- dictum claustrum sine contradiccione est constructum, et molendinum, quod situm est France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 163 in eodem manso, nec non silvam cum pede montis sub castro Merenberch et aliam silvam mansi cuiusdam, qui dicitur In dem Dornae, iuxta vadum Trahe fluvii predium illud, in Monte palmarum omne predium nostrum, in Pvchdorf unus mansus, in Trebvènne unus mansus, in monte Werick quatuor mansi. Hec bona sita sunt circa Merenberch; in Karinthia vero iuxta Solium in Raezendorf unus mansus, iuxta fluvium Glane in villa Cherenpurch unum molendinum, in Pvche villa minore unus mansus, in Gomelach duo mansi, in Linte super Chraphvelde unus mansus. Nolentes itaque, ut de hiis omnibus collacionibus et donacionibus factis aliqua possit inpeticio, vexacio vel calumpnia a quoquam procedente tempore attemptari, presentem paginam munimine nostri sigilli et aliorum virorum nobilium appensione sigillorum duximus in perpetuum roborandam. Testes ergo nostre accionis et donacionis sunt viri nobiles Cholo de Saeldenhofen et frater suus Chvnradus, Chvno de Vinchenstaine et frater suus Otto, Rvdbertus de Trvchsen dictus Bvsan, Otto de Brien, Rvdbertus de Hardekke, Dietmarus de Timnitz milites quatuor, Vlricus de Hardekke, Hertwicus et gener suus Pvzo, Sighardus de Merenberch, Chvnradus Swaertzel, Ernestus et Wlfingus Snouelin et alii quam plures. Acta sunt hec anno domini MôC0C quinquagesimo primo, in die Iohannis baptiste. Od petih visečih pečatov štirje ohranjeni, srednji odpadel. – Slika pečata Sigfrida Marenberškega posebej (barvna): Mlinarič, Marenberg (1997), 16 (sl. pril.). Št. 139 1251, junij, 24 Sigfrid z Marenberga naznanja s privolitvijo in soglasjem svojih dedičev, da si ne pridržuje nobenih pravic do posesti, s katero je ustanovil in dotiral marenberški samostan. Orig. perg. (18,8 : 19,3 + 2,8), št. 665, (1869 vrnjen iz HHStA) v StLA v Gradcu (A). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 665, prav tam (B C). – . Slika: Mlinarič, Marenberg (1997), 54. Objava tu po A. – Predhodne objave: Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae II (1756), str. 324–325, št. 49 = Caesar, Annales Styriae II (1773), str. 520–521, št. 105 (pojasnila str. 784–785) / (izvl.). – Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 27–28, št. 23. – Zahn, UBSt III (1903), str. 160, št. 94. – Mlinarič, Marenberg (1997), 290. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXIX, št. 23. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 259–260, št. 1154. – Krones, Verfassung (1897), str. 513, št. 26(a). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 398–399, št. 2465. – Prim. Mlinarič, Marenberg (1997), 53–55. Dorzalne notice: – 13. stol.: êber die vreiunge der stifte daz Mernberch und die voyte et uèber daz gerichte. – 18. stol. dopisano: id est über die freyungen der stifte zu Merenberch und die vogte und über das gericht. Posebej: Vogtai brieff von St. Seifridt dat. an S. Johanß Tauffers tag 1251. – Signature: N r 4. Z rdečo kredo: 1251 Lad 4. N o 40. Fuga et mutabilitas temporum facta hominum solent abolere, ut quasi non fuerint, ignorentur. Necessario itaque et perutili provisum est consilio ut ea, que in tempore aguntur, ne cum tempore labantur, memorie litterarum perpetuo commendantur(!). Notum igitur sit omnibus tam presentibus quam futuris presens scriptum intuentibus, quod ego Sivridus dictus de Mernberch predia, possessiones seu mansos nec non silvas, quibus dotavi et fundavi claustrum meum sub castro Mernberch, libere dedi et absolute, nullo hominum contradicente, nullud(!) ius michi nec heredibus meis sive iudicii sive advo France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 164 cacye sive alicuius molestie, quocunque nomine censeatur, in eisdem de cetero possessi- onibus reservando, et hoc de voluntate et consensu omnium heredum meorum utriusque sexus, prout in privilegio fundacionis claustri prius memorati plenius et lucidius continetur. Nolens itaque, ut de hiis omnibus collacionibus et donacionibus per me et coheredes meos factis aliqua possit impeticio vel vexatio procedente tempore a quoquo hominum attemptari, presentem paginam munimine seu appensione mei sigilli duxi in perpetuum roborandam. Testes ergo rei huius geste sunt viri nobiles Cholo de Seldenhoven et frater suus Chvnradus, Chv×no de Vinchensteinne et frater suus Otto, Rupertus de Truèchsen dictus Busan, Otto de Brien, Rupertus de Hardeke, Ditmarus de Tymnitz, milites quatuor, Wlricus de Hardeke, Hertwicus et gener suus Pvtzo, Sighardus de Mernberch, Chunradus Swertzel, Ernestus et Wluingus Slouelin et alii quam plures. Acta sunt hec anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo primo, in die beati Iohannis baptiste. Viseči pečat odpadel, ostal le perg. trak. Št. 140 1251, (sredi leta), Latisana Grof Majnhard III. Goriški da Petru Dandolu v fevd še eno tretjino fevda, ki sta ga Majnhard II. in Engelbert III. nekoč podelila zdaj že pokojnima bratoma Andreju in Henriku Dandolu ter njunemu nečaku Marinu za njihove zasluge; tako ima Peter odslej dve tretjini omenjenega fevda: prvo tretjino je dobil po smrti svojega očeta Ivana, Andrejevega sina, kar dokazuje listina z dne 17. marca 1210 (pravilno 18. marca – glej F. Kos, GZS V, str. 89, št. 159), drugo tretjino fevda, katerega celota znaša polovico desetin v Castilonu in Pidrizagu ter osem desetin v Piranu, pa dobi zdaj, po smrti sorodnika Marina, ki je umrl brez potomcev. Orig. izgubljen (A). – Notarski prepis (ki ga je 7. julija istega leta v dvorcu castellske škfije prepisal notar Nikolaj, sin pok. Martina de Paganis de Alysto in potrdil notar Petrecinus de Padua) v Državnem arhivu HHStA na Dunaju (B). – Prepis B iz 18. stol. v fondu Patriarchato, fasc. 2, v Državnem arhivu v Vidmu (C). – . Objava tu po B. – Predhodnih objav ni. Reg. in literatura: Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12/14 (1916/18), str. 39, op. 1. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 146–147, št. 561. – Štih, Goriški grofje (1997), 64. In Christi nomine amen. Nos Meinardus comes Goricie advocatus Aquilegensis ecclesie in perpetuum. Cum bene meritis nostris dignum scit a nos gratias et honores impendere, illos efficacius promovere nos convenit, qui pociora nobis possunt fidelitatis servicia exhibere. Cum igitur Andreas et Henricus Dandoli fratres, relictis legitimis heredibus, et Marinus Dandolus nepos eorum, prout audivimus absque omni heredum solacio, nobiles viri Veneciarum progenitorum nostrorum fideles, divino faciente b iudicio viam scint c universe carnis ingressi, qui a domino Meinardo patruo et a domino Engelpreto patre, nostris felicis recordarionis comitibus Goricie, medietatem decimarum de Castillono et de Pidriçago et octo decimas in Pirano inperpetuum cognoverint ad feudum, et tandem vir nobilis et fidelis Petrus Dandolus, filius bone memorie Iohan a B namesto sit, sit C b B C, Kos bere favente c B, sint C France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 165 nis Dandoli, filii Andree prefati, tercie partis predictorum feudorum a prenominato comite Meinardo patruo nostro investituram assumpserit uno predictorum alteri succe- dente sine fidelitate, sine commendacione et sine alio quolibet servicio exhibendo, secundum quod nobis liquido constituit per instrumentum publicum confectum per manum Viviani notarii presentibus viris ydoneis millesimo ducentesimo decimo, die decimoseptimo(!) mensis marcii, XI2II indictionis, inclinati precibus memorati Petri Danduli, quem fidelitatis titulus recomendat, et considerantes futuram gratiam, quam a nobis et nostris heredibus potterit(!) in posterum promereri, Petrum eundem de duabus partibus predicti feudi, de tercia videlicet, que ipsum tangit hereditario iure, ac de alia tercia parte cohereditatis sue, dicto Marino absque legitima posteritate defuncto, ipsis forma et pacto, sicut predicti progenitores eius investiti fuerant, duximus liberaliter investiendum, ut dictum suum rectum et legale feudum perpetuo in pace possideat et quiete, facientes sibi gratiam specialem pro eo, quod defuncto predicto comite Meinardo patruo nostro investituram sui recti feudi debito tempore non pettivit(!) a nobis, quominus si alias sibi preiudicaret de certa sciencia nostra dictorum feudorum beneficium asequatur. Huius rei sunt testes: domini Marcus Çeno et Marinus Sourancius Veneti, Octobergonia de Spinenberch, Wolricus de Reiffenberch, Philipus de Wasen- stain, Bonomus de Varmo et alii plures. Actum in domo Caduli de Portu Latixane anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo primo. VII2II indicionis. Ad huius rei evidentiam et stabilem firmitatem presens scriptum manu publica fieri et nostro sigillo fecimus roborari. (SN.) Ego Antonius de Malerbis domini Fre(derici) quondam imperatoris notarius hiis interfui et rogatus scripsi. Št. 141 1251, avgust, 6, Bizeljsko Krški škof Ulrik I. se poravna s Friderikom s Ptuja in Henrikom s Svibnega glede gradov Planina in Podsreda, tako da jima podeli navedena gradova v fevd, pod pogojem, da bosta pomagala škofu proti vsem, ki bi mu delali krivico, razen če bi šlo za njunega dednega gospoda. Potem ko se Friderik odpove 20 markam do- hodkov od svoje lastnine v Poljčanah, Henrik pa enakemu dohodku od svoje lastnine v Štatenbergu in Smledniku, jih oba dobita od škofa v fevd. Vpričo škofa se Henrik spravi tudi z Nikolajem iz Dobrne. Orig. perg. (22 : 17,5 + 2,2) št. 6722 (1977 vrnjen iz HHStA po rep. XIV/4) v ARS v Ljub- ljani (A). – Prepis iz 1866 v zbirki listin št. 667c v StLA v Gradcu (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Jaksch, MDC II (1898), str. 55–56, št. 600. – Zahn, UBSt III (1903), str. 162–164, št. 97. Reg. in literatura: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 143, št. 181 in 182 (pod 1251). – Krones, Die Freien von Saneck (1883, I. del), str. 149 op. 117; str. 153, op. 122. Dorzalne notice: – 16./17. stol.: Vertrag zwischen Bischofen Vlrih von Gurkh vnd denen von Poetaw vnd Scharfenberg vmb die Vesten Montpreis vnd Herberg die er inen zu lehen verlihn. 1251 Gurkh. N o 2. Sine dato, popravljeno v: 8 ten August. Ladl: 21. In nomine domini amen. Nos Vlricus dei gratia Gurcensis ecclesie episcopus universis presens scriptum intuentibus salutem temporalem et eternam. Ea que geruntur France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 166 modernis temporibus litterarum et honestorum virorum decent perempnari a testimonio, ne ipsa oblivio subripiat posteritatis b . Nos igitur ad noticiam tam presentium quam futurorum scripto presenti pervenire volumus, quod inter nos et dominum Fridericum de Bett(owe) et Heinricum de Scherphenberch super lite, que diu pro castris Muntparęis et Herberch et bonis ad ea pertinentibus versabatur, procurante fratre nostro comite Her(manno) de Orten(burch) nostrisque ministerialibus consulentibus, talis est compositio celebrata, quod nos castra cum bonis eisdem ipsis in feudo contulimus possidenda, tali interposita condicione, quod ipsi nobis ac omnibus nostris successoribus et eorum posteritas debeant auxilium fidele contra quemlibet nobis et ecclesie nostre inferentem iniuriam exhibere, hoc solo excepto, si eorum dominus hereditarius contra nos ageret, quod ipsi, si assisterent nec tamen a municionibus prefatis nec per se nec per alios nobis inferri non permitterent aliquam lesionem. Ad hec prelibatus dominus Fridericus de Bet(towe) nobis XX marcas redditus de suis proprietatibus apud Poèlsach et dominus H(einricus) de Scherphen(berch) apud Stetenbuõrch et Vlednik XX resignaverunt et a nobis feudaliter receperunt. Insuper sepedictus H(einricus), ut nos ad prefatam collationem inveniret promptiores, quidquid rancoris et odii erga dominum Nycolaum de Lewenberch suosque amicos et coadiutores pro captivitate sua habuit, puro corde in nostra presentia relaxavit. Si autem predictus dominus Fr(idericus) et H(einricus) in suis promissionibus tam erga nos quam dominum Nycolaum et suos amicos in aliqua parte existerent inconstantes vel huiusmodi amiciciam inter eos in se vel in suis infringerent, collacio ipsis facta cassaretur, et nos cum sepedictis castris et bonis faceremus, quod nobis utile videretur. Si vero predicti viri nos vel nostros offenderent in aliquo, super eo satisfaccionem nobis debent infra tres menses prestare debitam et condignam. c Quod si facere non curaverint, predicta bona ad nos et nostram ecclesiam, sicut prehabitum est, iterum revertantur. Ut autem hec a nobis et successoribus nostris inconfulsa permaneant sive rata, super hoc ipsis presentes litteras sigilli nostri et comitis Hermani de Orten(burch) fratris nostri et domini Hein(rici) de Rohats, Otlini et Heinrici puerorum de Chungesperch d munimine dedimus roboratas. Huius rei testes sunt: comes Hermannus de Orten(burch), Heinricus de Rohats, Wlvingus de Libenzt, Pabo de Trewen, Otlinus et Heinricus pueri de Chungesperch, Nycolaus de Lewenberch, Hertwicus dapifer de Węisenberch, Heinricus de Helfenberch, Berhtoldus de Rabensperch, Berhtoldus pincerna de Moètenzt, Albertus de Magendorf, Berhtoldus de Węitensteine, Engelbertus de Turri, Berhtoldus Chalp, Ditricus Cresko, Chuõnradus de Fridorf et alii quam plures quorum nomina non sunt subarata. Acta sunt hec apud Vizel ab incarnacione domini anno MòòC0CLIó, VIII non. e augusti, indicione V1II. f Vsi štirje pečati, viseči na perg. trakovih v temnem naravnem vosku vsaj delno ohranjeni. – 1. krškega škofa (višina ok. 65 mm), špičasto ovalen, ohranjena le slaba polovica. Podoba: sedeč škof s knjigo v levici. Legenda: . . .I GRA . . . – 2. Hermana z Ortenburga, na vseh straneh poškodovan, ostal le ščit s tremi perutmi (stranice ščita: 30 x 40). – 3. Henrika Rogaškega: manjši trikoten (višina ok. 45 mm), močno poškodovan. Podoba: ščit s tramom od leve spodaj desno navzgor, polje posejano z lilijami, Legenda:. . . R[I]C[I] . De . . . – a A b post na razuri ? (Jaksch) c con na razuri d zadnji ch na razuri ? (Jaksch) e pač lapsus namesto id (Jaksch) f namesto pravilnega IX (Jaksch) France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 167 4. Otona s Kunšperka, trikoten, levi in spodnji del odlomljen (prvotna višina vsaj 50 mm). Podoba: pokončen lev na petkrat počez deljenem ščitu. Legenda: . . . S. OTTOÎIS D. . . Št. 142 1251, (avgust, 6, Bizeljsko) Friderik s Ptuja in Henrik s Svibnega se poravnata s krškim škofom (Ulrikom I.) glede gradov Planina in Podsreda ter pripadajoče posesti. Orig. izgubljen (A). – Regest iz 16. stol. v knjigi regestov krškega arhiva v Strassburgu (B). – Prepis št. 668a v zbirki listin Štajerskega deželnega arhiva v Gradcu (C). – . Objava tu po Z. – Predhodne objave: Zahn, Reisebericht, v: BKStG 3 (1866), 43 (Z iz B). Prim. listino št. 141. Concordia inter Fridericum de Bettowe et Heinricum de Scherffenberch et epis- copum Gurcensem super castro Montparis et Herberg cum suis attinentiis datum 1251. Št. 143 1251, avgust, 20, Salzburg Izvoljeni salzburški nadškof Filip potrjuje samostanu sv. Petra v Salzburgu dva dela škofijske desetine od novin zunaj mesta Laufen. Med pričami se omenja Rudolf, kanonik v Dravogradu. Orig. perg. v arhivu samostana sv. Petra v Salzburgu (A). Objave (tu delna po M): Martin, SUB IV (1933), str. 16–17, št. 17 (M). Reg. in literatura: Martin, RS I (1928), str. 17, št. 115. … Sunt etiam huius rei testes: magister Heinricus prepositus Frisacensis, Bertholdus canonicus Frisacensis, Rv×dolfus canonicus in Traberch, Walchv×nus de sancto Petro, Symon civis, Vlricus de Chalhohsperge, Chv×nradus Stvtz et Heinricus de Mosen et alii quam plures. Dat. Salzb(urge) anno domini M°CC°L° primo, XIII kal. septembr. Št. 144 1251, november, 30 Krški škof Ulrik I. dovoljuje s soglasjem kapitlja, da smejo krški vazali v petih glavnih fevdih krške škofije Planina, Podsreda, Lemberg pri Poljčanah, Kunšperk in Rogatec podariti samostanu v Studenicah po 20 hub, drugi krški ministeriali pa po šest. Orig. perg. (27 : 24) št. 668 (1869 vrnjen iz HHStA) v StLA v Gradcu (A). – Prepis in nem. prevod v studeniški kopialni knjigi iz 18. stol., str. 16–17 (nem. str. 17), št. 9, v Arhivu samostana Studenice, šk. 1, zv. 2, prav tam (B). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 668, prav tam (C D). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 29–30, št. 25. – Jaksch, MDC II (1898), str. 57–58, št. 602. – D. Kos, CKL I (1996), str. 48, št. 27. – Zahn, UBSt III (1903), str. 166–167, št. 100. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXIX, št. 25. – Muchar, Steiermark V (1850), 239. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 261, št. 1157. – Krones, Verfassung (1897), str. 514, št. 27. – Prim. Mlinarič, Žiče in Jurklošter (1991), 126. Listina je linirana z neenakomernimi razmaki širine ok. 12,2 mm. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 168 Dorzalne notice (prvotna iz 13. stol. kakor tudi druga iz 17. stol. skoraj povsem izlizani) iz 1732: Ulricus pischoff zu Gurkh erlaubet auß special gnadt dem neüfundirten closter Studeniz von Monpraiß, Herberg, Chungesperg, Rohitsch und Lengenburg herrschafften, von ieder deroselben können zwainzig huegen legirt oder donirt werden, von denen andern aber zu 6 hüeben. Datirt in jahr: 1251 z nadpisanim 1732 in izračunom: alt: 481. – Kasnejša sign.: N. 9, druga z rdečo kredo: an 1251. Lad 4. N o 124. + In nomine sancte et individue trinitatis amen. Nos Vlricus dei gratia Gurcensis ecclesie episcopus omnibus Christi fidelibus ad quos presens scriptum pervenerit salutem in eo qui est salus peccatorum. Ad noticiam omnium presentium et futurorum presenti pagina volumus prevernire, quod nos ex interna sinceritatis voluntate et nostri capituli consensu nec non ministerialium nostrorum nove fundacioni, videlicet ecclesie Fontis gracie, hanc exhibitionem pietatis fecimus singularem, quod de illis quinque feudis principalibus nostre ecclesie, scilicet de Muntpareiz, Herberch, Chunegesperch, Rohatz, Lengenburch, viginti mansi a quolibet illorum illuc tradi possunt ad meliorem eiusdem fundationis erectionem et ipsius anime ad salutem. A quocumque hoc fiet, cui divina providentia talem elemosinarum erogationem inspiraverit, eidem offerimus nostre libere voluntatis facultatem. Ceteri vero infeudati a nobis et tam ecclesie nostre ministeriales et fideles unicuique sex mansorum illuc tradentium vel ad nostrum capi- tulum concedimus nostram voluntatem et favorem, interveniente tamen hac condicione: si memorata structura perpetua permanebit, ipsa donatio durabilis et constans perseveret, sin autem, qualiscumque tunc fuerit donatio, talis ad nostrum conventum revertatur. Ut autem talis gratia sepe dicte ecclesie per nos celebrius facta a nobis et successoribus nostris inconvulsa maneat et rata, presentem paginam sigillo nostro et nostri capituli concessimus roborari. Acta sunt hec anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo primo, secunda kalend. decembris. a Huius rei testes sunt: Otto venerabilis abbas de Milstat, Engelmarus Puzo dictus de Straspurch, Hartwicus dapifer de Weisenberch, Witmarus de Dierenstaine, Otto et Dietricus fratres de Sttrazpurch dicti Virogones, Dietricus Chrezco, Eberhardus scolasticus ecclesie Gurcensis et alii quam plures. A B b Od obeh visečih pečatov je ostala le križema na pliko pritrjena svilena pletena vrvica v rumeni, zeleni in predvsem rdeči barvi. Št. 145 1251, december, 14, Portorož Rimski kralj Konrad IV. ukaže mejnemu grofu Bertoldu s Hohenburga, naj kopr- skemu podestatu Andreju Zenu in zastopnikom koprske občine prepove prisego zvestobe oglejskemu patriarhu Gregorju de Montelongo, ker je Istra po smrti patriarha Bertolda ponovno pripadla cesarstvu. Orig. izgubljen (A). – Sočasen prepis na perg. v Državnem arhivu (ASV) v Benetkah (B). – . Objava tu po W. – Predhodne objave: Winkelmann, Acta Imperii inedita I (1880), str. 406, št. 486 (W) = Schumi, Archiv für Heimatkunde I (1882), str. 191–192, št. 57. Reg. in literatura: Minotto, Acta et diplomata (1870), 23. – Reg. imperii V/2 (1882), str. 834, št. 4567 (Ficker). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 143, št. 183. – Prim. Benussi, a A; sledi poldruga prazna vrstica, kamor naj bi se vpisal kraj izstavitve b A – nekakšno pisarjevo znamenje France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 169 L'Istria (1924), 192–193. – Schmidinger, Patriarch und Landesherr (1954), 97. – Omemba: Otorepec, Srednjeveški pečati (1988), 226. In nomine domini dei eterni. Anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo primo, indictione nona. Actum super ripam apud sanctam Mariam Rose de Pirano, die XIV, intrante mense decembris, presentibus dominis magistro Walterio de Ocre, Filipo Zeynardo(!), nepote domini Petri Kalaurie et dominis Goyno de Manegondo, Erico Gibilinii militibus domini Andree Geno potestatis Iustinoplitani et dominis Leonardo de Geliaco … a , dominus Coradus dei gratia electus Romanorum et Sicilie et Ierusalem b rex precepit domino Bertoldo marchioni Walbr(ie) c , ut diceret pro eo. Unde dominus marchio ex precepto domini regis dixit: Dominus rex facit vobis dicere, domino Andree Geno potestati Iustinopolitano et nobilibus hominibus, qui sunt in vestra societate de civitate predicta, nomine et vice comunis Iustinopolitani, quod marchia Ystrie cecidit imperio et pater domini regis de gratia quondam investivit quondam dominum B(ertoldum) patriarcham Aquilegensem de dicta marchia et modo similiter cecidit imperio. Quare dominus rex contradicit vobis, quod nullam fidelitatem facere aliquo modo debeatis de dicta marchia domino Gregorio patriarche Aquilegensi, quia de iure pertinet imperio et si vobis inde aliquod dampnum vel gravamen acciderit, promittit dominus rex vos trahere et adiuvare in omnibus et per omnia. Et hec dixit ex precepto regis, quod dominus potestas denotare faceret per notarium suum. Ego Albinus Iustinopolitanus et incliti B(ertoldi) marchionis notarius, ut audivi a domino marchione dicente pro domino rege et rogatus a domino potestate, ita fideliter scripsi, complevi et roboravi. Št. 146 1251, december, (14), Portorož Rimski kralj Konrad IV. dovoli mestu Piranu na prošnjo koprskega podestata Andreja Zena in mestne občine, da sme kot državno in od cesarja postavljeno mesto prosto voliti podestata izmed državnih fevdnikov. Orig. izgubljen (A). – Sočasni prepis na perg. v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (B). – Sočasni prepis na perg. v zbirki Miscellanea, atti diplomatici e privati, busta 4. v Državnem arhivu v Benetkah (na istem perg. prepis listine Friderika II: 1220, april, 2, za Koper) (C). – Prepis v zbirki Schumijevih prepisov listin, fasc. 26, v ARS v Ljubljani (D). – . Objava tu po C. – Predhodne objave: Böhmer, Acta Imperii selecta (1870), str. 292, št. 345 (iz B). Reg. in literatura: Minotto, Documenta, v: AMSI 9 (1893), 65. – Reg. imperii V/2 (1882), str. 834, št. 4568 (Böhmer). – Schmidinger, Patriarch und Landesherr (1954), 97. Conradus dei gratia Romanorum in regem electus semper augustus, Ierusalem et Sicilie rex. Quociens a fidelibus imperii aliquod iustum et honestum de a gratia postu- latur, dignum est et consentaneum racioni, ut imperialis celsitudo de magnificentie sue dono petita de gratia liberaliter largiatur. Hinc est quod iustis peticionibus Andree Çeni b potestatis et communis Iustinopolis fidelium nostrorum grato concurrentes assen- su, volentes eisdem fidelibus imperii et nostris et dicte civitati Iustinopoli, que fundata a Schumi v opombi opozarja na izpust: "Sledijo za nas nepomembna imena." b Jerosol Minotto c Minotto, marchio Walbr. Schumi (s pripombo, da gre za okrajšavo) a Böhmer (Ficker?) dodaja v oglatem oklepaju nostra b popravljeno iz Çeno C, Zeni Böhmer France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 170 fuit a predecessore nostro dive memorie imperatore Iustino, graciam facere specialem, volumus et presentis scripti privilegio largimur, ut prefata civitas Iustinopolis liberam habeat potestatem de fidelibus imperii, undecumque et quandocumque voluerit, sicut imperialis civitas ab imperatore fundata, eligendi sibi potestatem, et in aliis omnibus, que meram libertatem contigerit c , libere utatur et plena gaudeat libertate, salvo honore et fidelitate nostra et salvo servicio, quod exinde debetur imperio. Ad huius autem gracie nostre memoriam et robur perpetuo valiturum, presens privilegium exinde fieri et sigillo magestatis nostre iusimus(!) conmuniri. Presentibus Bertoldo marchione de Hoèmburghe, Henrico comite de Spicçinbergh, Alberto domino de Trimbergh, magistro Gualtiero de Ocra regni Sicilie cancellario, Phylippo d Chenardo, Hugone de Abdemarr et Fulco Rubeo de Calabria et aliis quam plurimis. Data e in Hystria apud portum sancte Marie de Rosa, anno dominice incarnationis millesimo ducentesimo quinquagesimo primo, mense decembr., decime indictionis, anno vero regni nostri primo, feliciter amen. Quod privilegium ego magister Iohannes de Brundusio regie curie notarius de mandato dicti domini regis scripsi et signo meo consueto signavi. Št. 147 1252 Peter iz Cerovega podeli rožaškemu samostanu hubo v Tricesimu. Regest iz 14./15. stol. v registraturni knjigi Goriških grofov Ms W 594, fol. 120v, v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (B). – . Objava tu po B. Uvod v regest v omenjenem viru, fol. 119: Hye sint czemerchn dy güt, dy von der herrschafft von Görz auf das kloster Rosacz sind geben … MCCLII. Petrus de Cerouw dedit mansum unum in Tricesimo. Št. 148 1252 Oglejski patriarh Gregor de Montelongo podeli na prošnjo piranske občine Piranu za podestata koprskega meščana Varnerija de Zilaco. Orig. izgubljen (A). – Reg. iz 1376 v Ms Thesauri claritas, fol. 88r, v fondu Patriarchato, fasc. 1, v Državnem arhivu v Vidmu (B). – . Objava reg. tu po B. – Predhodne objave: Bianchi, TEA (1847), str. 231, št. 568. – Marchetti-Longhi, Registro (1965), str. 68, št. II/22. Literatura: – Manzano, Annali II (1858), 376 (Nicoletti). – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 59. Regest v Thesauri claritas se začne takole: Item plura instrumenta in uno volumine ligata super electionibus potestatum Istrie, quorum primum est, qualiter: c tilda nad r izbrisana C d o na razuri, popravljeno iz us C e popravljeno iz Datis C France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 171 Comune Pirani supplicaverunt domino Gregorio patriarche, quod eis dare deberet potestatem; ad quorum preces de speciali gratia dedit Guarnerum de Guilacho a Iustino- politanum civem in potestatem, et hoc de anno domini MCCLII, inditione X. Št. 149 1252 Koprski škof Konrad skupaj z drugimi cerkvenimi predstojniki naznanja, kako sta bila kaznovana Rajnarda, nekdanji prošt pri Sv. Petru v Karniji, in pokojni Riz- zard, župnik v Fagagni, ker sta izročila faganjski grad sovražnikom rimske in oglejske cerkve, faganjski župnik pa je hotel enako storiti tudi z gradom Brazzaccom. Orig. izgubljen (A). – Prepis v rokopisu De Rubeis, Diss. str. 255, v knjižnici sv. Marka (BMV) v Benetkah. (B). – Prepis v zbirki Pirona v BCU v Vidmu (C). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/3, št. 198, prav tam (D). – Prepis v fondo Joppi, Ms 369, prav tam (E). – Prepis (pomanjkljiv) v Ms 896/1 iz Guerrovega rokopisa Otium Foroiuliense, prav tam (F). Objave (tu delna po D): Paschini, Bertoldo di Merania, v: MSF 16 (1920), 76–77 (odlomek, ital.). Reg. in literatura: Manzano, Annali II (1858), 368 (pod 1250, Nicoletti). – Bianchi, Indice (1877), str. 11, št. 198. – Prim. regest s podobno vsebino pri Jakschu, MDC IV/1 (1906), str. 400, št. 2473. In nomine sancte et individue trinitatis amen. Nos Conradus Iustinopolitanus, Bonacurcius Emonensis episcopi, Wecello Rosacensis et Wecello Bellinensis abbates et Iohannes prepositus sancti Stephani Aquilegensis notum facimus universis ad quos littere iste pervenerint per totum Forum Iulii, quod … Propter quod pie memorie dominus Bertoldus patriarcha Aquilegensis prefatos Reinerium et Rizardum omni officio et beneficio denudavit. Super quod certum perhibemus testimonium veritati. Ad maiorem vero certitudinem predictorum presentes litteras sigillorum nostrorum pendentium fecimus impressione muniri. Št. 150 1252 Veriand, vicedom oglejskega patriarha, naznanja, da je v stiškem samostanu usta- novil aniverzarij za dušni blagor zase, za svojo ženo Fromudo in svoje prednike in ga dotira z 20 markami od dohodkov dveh hub in vinograda v Ždinji vasi. Orig. perg. (33,5 : 14 + 2) v ARS v Ljubljani, št. 5949 (1979 vrnjen iz HHStA po rep. II/1) (A). – . Slika: Mlinarič, Stiška opatija (1995), 111. Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 33–34, št. 28. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 157–158, št. 199. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XL, št. 28. – Parapat, Doneski (1872/73), 19 (pod Velesovo). – Mikuž, Topografija (1946), 46. – Grebenc, Gospodarska ustanovitev Stične (1973), str. 27, št. 38. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 109, 121, 135, 173, 184, 203. Dorzalne notice: – 18. stol.: Peractio annualis pro quodam benefactore eiusque parentibus. – Sign. z rdečo barvo: An 1250. Lad 4. No 41. a B, Gillacho TEA 568 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 172 In nomine domini amen. Quia littera dicitur quasi legittera, eo quod legentibus iter prebeat, veterum ideoque decrevit auctoritas gesta hominum, ne a memoria discedant, eius karactere perhennari. Sciant ergo presentes et posteris innotescat, quod nos Weri- andus vicedominus domini patriarche pro remedio anime nostre ac domine Fromuõde nec non et pro animabus omnium parentum nostrorum et omnium fidelium defunctorum contulimus XX marcas ecclesie Syticensi in hunc modum, quod singulis annis in octava sancti Michahelis(!) de duobus mansis et una vinea in Sydingendorf iacentibus pro animabus iam dictis servicium conventui cum vino et piscibus honorifice ministretur, secundum servicium die altera vel sicut conventui visum fuerit nichilominus tribuatur. Ipsi econtra nobis hanc gratiam, que et perpetuo servabitur, concesserunt, quod eodem tempore omnes sacerdotes eiusdem domus pro animabus sepe dictis privatim missas pro defunctis et in conventu solempniter celebrabunt, ceteri vero clerici psalterium et fratres conversi singuli centum pater noster cum totidem veniis perorabunt. Huius rei testes sunt: venerabilis abbas Ioh(annes) eiusdem loci et prior Erkenbertus et Heinricus subprior, Conradus cellerarius, Otto, Herdegnus et alii quam plures sacerdotes et fratres illius domus. Anno gratie MòòC0C Lmo secundo. Et ut hoc factum firmius perduraret, abbatis ac nostri sigillorum fecimus munimine roborari. Qui vero suprascripta servicia ausus fuerit infringere, confundat illum dominus in eternum; amen. Viseči pečat stiškega opata na perg. traku ohranjen. (Izstaviteljev pečat ni bil nikoli obešen na listino, saj zanj ni niti perg. traku niti zareze v pliki). Pečat koničasto-ovalen v svetlem naravnem vosku (premera ok. 30 x 40 mm). Podoba: Stoječi opat z mitro in palico v desnici, levico dviguje v blagoslov. Legenda: + SIGIL . . ABBATIS . In . SITI[K]. – Prim. B. Otorepec, Samostanski pečati, v: Samostani v srednjeveških listinah (1993), 40. – Slika: Mlinarič, Stiška opatija (1995), 105. Št. 151 (1252), Kostanjevica Koroški vojvoda Bernard podarja samostanu v Kostanjevici zaselek Osredek pri vasi “Prizik” (Prežek?/Preska?) skupaj z gričem, kjer že stoji grad ob potoku Bistrica; daje mu tudi dovoljenje, da lahko zgradi še enega. Ponaredek iz 15. stol na perg. (17,5 : 19,4 + 2,3 – vzdolž desnega roba poškodbe od vlage) št. 4 (pod 1235) v ARS v Ljubljani (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 401–402, št. 2475 (J). – Schumi, Archiv für Heimatkunde I (1882), str. 175–176 (pod 1235). Reg. in literatura: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 63, št. 87 (pod 1235). – Prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 82, 101–102. Pisava je v celoti iz 15. stol. Po Jakschevem mnenju je bilo prvotno besedilo izbrisano in ponaredek napisan čez razuro. – Datacija: glede na to da je bil samostan ustanovljen leta 1234, je predlagal Schumi v dataciji letnico XXXV namesto XXXII (Schumi AH I (1882), 176, op. 1) – pod to letnico se hrani v ARS v Ljubljani (zato je Höflechner ni mogel najti). Danes je poškodba na desnem robu še bolj napredovala, tako da je listina na več mestih, ki jih je Schumi še lahko prebral, neberljiva. Listina napisana po vzrocu listine: 1252, april, 23, pisarja Ottona (tu št. 160). Prim. Höflechner, l.c. Dorzalne notice: – 15. stol.: Ducis Bernhardi super villam Ozridek. – 17. sto.: NB. Nachzufragen. No. 104. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 173 In nomine domini amen. Nos Bernhardus dei gratia dux Kar[inthie dominus] Karniole ac Marchie etc. a tenore presencium protestamur, quod nos [pro remed]io anime nostre nec non progenitorum ac heredum nostrorum mo[nasterio] fundacionis nostre Fontis sancte Marie prope Landstrost propr[ietates] nostras, videlicet villam sitam in Ozrvdek iuxta villam [Prizik] unacum monticulo primo castrum in eo situm iuxta fon[tem Fustriz] cum omnibus attinenciis habitis et habendis cultis et in[cultis . . .] damus et asignamus perpetuo iure pacificaque qu[iete posidendam] cum pratis, pascuis et nemoribus omnibusque aliis [iuribus, ut] ea nos possidemus, pleno iure, hoc addicentes [graciamque] memorato monasterio facientes, quod abbas seu con[ventus ibidem] degentes pro utilitate monasterii sepe memorati, [si oportet] sive necesarium fuerit, in supramemorat[o monticulo castrum] sive fortalicium ligneum sive lapideum construere et [edificare] possunt nulla nobis nostrisque successo[ribus super bonis] omnibus prenotatis iurisdicione vel obligatione vel [actione quacumque] reservata. Et ne quod a piis salubri intenci[one . . . . .co]nsciencia, confertur, ab inprobis iniqua fr[aude aut . . . . .] cavillacione valeat violari, bona et attenta delibera[tione . . .] concessimus coram testibus autenticis et curie nostre [familiaribus] scilicet Diderico, Alberto, Heynrico capela[nis curie, Heynrico de] Silberberch, Arnoldo de Hauenerburch, Frid[erico de Val]chenberch, [Alberto] de Wonwîcz et alii quam plures et curia nostra tota [sigillis], nostro scilicet et magnifici viri Steffani bani ac nobilis [viri domini] Heinrici de Scherphenberch, munim[ine] irrefragabi[liter roboratum]. Datum anno domini b M°CC°XXXII°, in castro [nostro] Landstrost, nunc et semper valiturum amen . Od treh na svilenih vrvicah visečih pečatov v nekoliko temnejšem vosku naravne barve prvi in drugi poškodovana, tretji dobro ohranjen. Od vrvic je prva rdečkasto-bela, druga belo- zelena, tretja bela. – 1. vojvoda Bernarda, ohranjena slaba četrtina. Podoba: viden je jezdec na konju s praporom in ščitom. – 2. bana Štefana (premer ok. 60 mm). Podoba: ščit, katerega površina je močno poškodovana. Legenda ni berljiva (Jaksch: . . . nI TOCIVS SCLAVOn . . .). – 3. Henrika Svibenskega (premer 60 mm). Podoba: okrogli srednji del je razdeljen na pet ščitastih polj; v sredini je zrno s petimi zrni naokrog, od katerega vodi greben do zrna na zunanjem obodu; ščitasta polja so okrašena s kronicami, vrh vsake od njih so po tri lilije (bolj slabo vidne). Legenda je neberljiva. Št. 152 1252, Kostanjevica Koroški vojvoda Bernard izpričuje, da so njegovi ministeriali Weriand, Wolfger in Majnhard s Studene odstopili svojo posest na (Velikih) Vodenicah samostanu v Kostanjevici v zameno za tri samostanske hube. Dve od teh sta bili samostanu podarjeni za dušni blagor Ulrika, sina Otona iz Kostanjevice, ena pa za dušni blagor Henrika s Črnelega. Samostan se obveže, da bo sprejel brate v svojo duhovno skupnost in jim dovolil pokop v samostanu. Orig. perg. (28,5 : 18,7 + 2,5), št. 11 v ARS v Ljubljani (A). – Prepis iz 18. stol. v Gr. A I (Dol), fasc. 179, str. 387–389 (B) in str. 466–467 (C). – Prepis iz 18. stol. v Sam. A II (Kostanjevica), fasc. 2 (D), danes izgubljen. – . Slika: Mlinarič, Kostanjeviška opatija (1987), 153. Objava tu po A. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 156–157, št. 198. a dominus Karniole ac Marchie etc. je tipičen dodatek falsifikatorja. b amen pisano razpotegnjeno. Letnica je komaj berljiva France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 174 Reg. in literatura: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 402, št. 2478. – Pokorn, Regesti, v ZUZ 10 (1930), str. 9, št. 3. – Mlinarič, Topografija kostanjeviške opatije (1972), 48. – Mlinarič, Kostanjeviška opatija (1987), 152. – Umek, Samostani (1974), 221. – Umek, Erbergi (1992), 384. – Prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 81.– D. Kos, Pismo (1994), 57, 78, 82, 89, 197. Pisava pisarja Otona. Dorzalne notice: – 14. stol.: Privilegium de Wodeniz. – 16. stol.: G. Literae filiorum funda- toris super mansos in Wodoenicz. – 17. stol.: Besolbrieff über Vodeniz. No 83. Anno 1252. – Na lističu: No. 30 popravljeno iz 76. – Sign. z rdečo barvo: 3. Nos Bernhardus dei gratia dux Karinthie, notum facimus tam presentibus quam futuris quod Weriandus de Chaltenprunne et Wolfgerus et Mainhardus fratres eius ministeriales nostri permutacionem fecerunt bonorum suorum in Wodniz, que pro- prietatis titulo possidebant, cum abbate etconventu fundacionis nostre ecclesie, scilicet Fontis sancte Marie in Landestrost, pro duobus mansis, qui eidem ecclesie in remedium anime Vlrici filii Ottonis de Landestrost dati fuerant, et pro uno manso qui similiter ipsi ecclesie in remedium Hainrici de Rotenpach sunt donati; quos tres mansos predictus abbas et conventus prefatis fratribus nostris ministerialibus libere donaverunt omni eo iure, quo in eisdem perfrui videbantur, se ad hoc obligantes, quod si quis eosdem fratres super ipsis mansis inpecierit, de hac inpeticione ipse abbas et conventus ipsorum mediante iusticia eximere tenebuntur. Ipsi similiter fratres Weriandus videlicet, Wolfkerus et Mainhardus prenotatas proprietates suas in Wodniz cum omnibus suis attinentiis seu quibuslibet iuribus ad ipsas proprietates pertinentibus, quesitis et inquirendis, cultis et incultis quocunque nomine censentur a , memorate ecclesie Fontis sancte Marie libere donaverunt consensu heredum suorum pariter et assensu, obligantes se similiter ipsi fratres, quatenus, si quis ipsam ecclesiam super predictis possessionibus impecierit, ab ea impeticione vel ipsi vel heredes eorum post ipsos ipsam ecclesiam eximant et exsolvant. Ipse autem abbas et conventus sepedictos fratres et eorumdem heredes in suam fraternitatem seu sepulcrale consorcium receperunt, nec ipsi alias debent eligere sepulturam, sed ubicunque aliquis eorum moritur, ibi abbas et conventus ipsum recipient, eum ad sepulturam sui monasterii allaturi. Ut autem talis permutacio seu donationes imperpetuum maneant illibate, presentem cartam nostri et predicti abbatis ac etiam supradictorum fratrum sigillis iussimus roborari, in evidens testimonium et cautelam. Cuius rei testes sunt: Ditricus et Hainricus cappellani curie, Chunradus, Berhtoldus et Otto scribe nostri, Arnoldus dapifer curie, Thomas plebanus de sancta Cruce, Gerhalmus plebanus de Landestrost, Hainricus prior, Gotfridus quondam abbas, Chunradus de Landestrost castellanus, Engelberus b et Offo et Otto fratres de Landestrost, Prolabo et Bernhardus fratres de Rotenpach, Hermannus officialis, Albero iudex, Ottachrus c et Weikerus fratres et alii quam plures. Acta sunt hec in Landestrost, anno domini MòC0CLI0I, indictione â. Od treh visečih pečatov na perg. vrvici ohranjen le tretji trikotne oblike v naravnem vosku (stranice ok. 35 in 43 mm). Vogali, predvsem zgornji desni, odlomljeni. Podoba: ščit z grbom: cepljen ščit, spredaj mrežast, zadaj “Sparren”. Legenda (težko berljiva): + SIGILLVî WeRIANDI De VREVDenOV. a namesto censeantur A b A c A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 175 Št. 153 (1252, januar–april) Čedajski kapitel se pritožuje oglejskemu patriarhu zaradi različnih posegov v njihove pravice. Med drugim nad nekim "Mizolom", vitezom grofov Goriških, ki si prilašča odvetništvo nad raznimi kapiteljskimi posestmi, nalaga bremena kmetom iz kraja "Biarcio", postavil pa je tudi nekega patriarhovega uslužbenca Enrica "di Antro" za gastalda in ta si prilašča vse po vrsti. Med drugim je izsekal gozd v "Pradielis" in kmete v Gaglianu napravil za svoje podložnike. Pritožujejo se tudi nad drugimi grofovimi služabniki in nad grofom, ker jim ne da odškodnine. Orig. izgubljen (A). – Prepis v zbirki listin čedajskega kapitlja Perg. capit., vol. IV, št. 98 (slabo ohranjen) v arheološkem muzeju (MAC) v Čedadu (B). Reg. in literatura: Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 147, št. 565. – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 51–52. Št. 154 1252, februar, 6 Koroški vojvoda Bernard potrdi samostanu v Stični nižje sodstvo v vaseh Velika in Mala Stara vas, Lipoglav in Javorje ter zmanjša gozdno in lovsko pravdo, ki jo je določil ljubljanski kletni mojster za posamezne hube. (Po očetovi smrti 1256 potrdi listino s svojim pečatom tudi Bernardov sin Ulrik.) Orig. izgubljen (A). – Prepis v fondu Archivio proprio di Giusto Fontanini, fasc. 2, str. 340– 341, v Državnem arhivu (ASV) v Benetkah (B). Objava tu po B. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 402–403, št. 2479. – Otorepec, GZL X (1965), št. 4. Reg. in literatura: Grebenc, Gospodarska ustanovitev Stične (1973), str. 27, št. 37. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 53, 57. Fontaninijev list z dvema prepisoma listin (str. 339) se začne: Ex tabulario Sitticensi, vulgo di Sitticina in Stiria. Copia privilegiorum Sitticensium ut sequitur: … In nomine Iesu Christi amen. Nos Bernardus dei gratia dux Carinthiae notum fa- cimus tam praesentibus quam futuris intuentibus praesens scriptum, quod, cum quae- rimoniam abbatis et conventus Sitticensis ecclesiae saepius audiremus super damnis et gravaminibus, quae ipsis officiales nostri in bonis eorum, videlicet villis Altendorff maiori et Altendorff minori et Lipoglaw nec non Ahorn, in quibus ius advocatitium iure haereditario habebamus, crebrius inferebant, ipsorum pressuris compassi, tales officialium nostrorum insolentias penitus inhibemus decernentes et firmiter statuentes, ne aliquis officialium nostrorum sive iudex sive officialis sive praeco sive nemorarius seu quisquam alter praeter nostrum speciale mandatum cum supradictis bonis sive villis quidquam habeat ordinare, excepto iudicio sanguinis et iudicio furti, quae iudex provincialis tenebitur iudicare, ita tamen, quod reus sibi nudus ad iudicium assignetur, remanentibus bonis eius ecclesiae memoratae. Praeterea quia nobis de eisdem bonis pro iure nemorario et iure venatorio a singulis mansis duae mensurae tritici et tres mensurae avenae annuatim dari solebant, pro salute nostra et ob reverentiam et honorem altissimi et gloriosae virginis matris dei eundem censum una mensura tritici et una mensura avenae duximus minuendum, ita videlicet, quod quilibet mansorum tantum unam men France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 176 suram tritici et duas mensuras avenae nobis pro iure praedicto singulis annis solvat, cum quo censu similiter officiales nostri praedicti nihil habeant ordinare, sed ipsius ecclesiae villici idem frumentum circa festum Michaelis nostro assignent cellerario in Laybaco. Si ergo a super tali nostra donatione aliqua imposterum calumnia seu cavillatio valeat suboriri, praesentem cartam sigilli nostri munimine duximus roborandam in evidens testimonium et cautellam. Cuius rei testes sunt: Ludovicus plebanus Laybacensis archidiaconus Carnioliae b , Hermannus plebanus de sancto Vito, Conradus et Bertoldus notarii curiae nostrae, Fridericus de Valchenberg, Rudgerus de Pierpaum, Herbordus Awersperg, Marquardus et Hermanus fratres de Graez, Arnoldus de Hauenaeburch, Bertoldus de Glanhouen milites, Godefridus de Pierpaum, Sigardus de Holern et curia nostra tota et alii quam plures. Acta sunt haec anno gratiae MCCLII, indictione XI, VIII idus febr. Nos Vlricus dei gratia filius ducis Bernhardi Carinthie donationem patris nostri beatae memoriae sigilli nostri munimine roboramus. c Št. 155 1252, februar, 9, Tolmin Izvoljeni oglejski patriarh (Gregor de Montelogno) potrdi zamenjavo hub na Gori Oljki in na Lomu pri Rečici med samostanom v Gornjem Gradu in Hermanom s Kacenštajna. Orig. izgubljen (A). – Prepis (pod 1242) iz 17. stol. v fondu KAL, fasc. 82/29, v NŠAL v Ljubljani (B). Objava tu poB. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 170, št. 103. – Marchetti- Longhi, Registro (1965), str. 57, št. II/1. Reg. in literatura: Orožen, Lavant, II/1 (1876), 32. – Prim. Paschini, Gregorio di Monte- longo, v: MSF 12–14 (1916/18), 67 (prvo uradno dejanje novega oglejskega patriarha). Dei et apostolica gratia sancte Aquileiensis sedis electus. Universis hanc paginam inspecturis salutem in domino. Ex parte dilectorum in Christo Heinrici abbatis et conventus monasterii Obernburgensis fuit propositum coram nobis, quod ipsi dudum ipsum monasterium a pensant(!) pro quodam manso, quem Hermannus de Chazzenstain habebat in Monte Crucis, quendam mansum suum sub monte Slom, quem habuerant et possederant ab antiquo, eidem Hermanno nomine permutationis dederunt, unde iidem abbas et conventus nobis humiliter supplicarunt, ut super hiis nostrum praebere cura- remus assensum. Nos igitur ipsorum supplicationibus favorabiliter annuentes, permuta- tionem huiusmodi, sicut de communi assensu et voluntate praedictorum abbatis et con- ventus rite ac provide facta est, et in utilitatem dicti monasterii verti dignoscitur, ratam et firmam habemus et tenore praesentium confirmamus. In cuius rei evidentiam prae- sentes litteras iisdem concessimus sigilli nostri munimine roboratas. Datum apud Tulminum, 9 die intrante februario, X indictione. a prvotno Ne quae prečrtano in nadpisano Si ergo b izraz Carniolia za Kranjsko izvira Schönlebnovega časa c pripis je iz leta 1256 (pri Otorepcu manjka). Prim. Jaksch, MHDC IV/1, str. 484, št. 2617 a v prepisu sledi prazen prostor France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 177 Št. 156 1252, marec, 16 Koprski arhidiakon Popon razsodi v sporu med poreškim škofom in nekimi gospe- mi iz Poreča glede pravice do posesti mlina v Poreču v korist škofa Ivana III. Prepis v Ms Liber iurium I (z imenom Liber ruber), str. 65, v arhivu porečko-puljske škofije v Poreču (B). Objava tu po C. – Predhodne objave: Cappelletti, Chiese d’Italia VIII (1851), 791 (C). Una sentenza, pronunziata a favore di lui (Ivan III., škof v Poreču), nell'anno 1252, ind. X, die XVI Martii, Parentii in choro superioris ecclesiae, da Poppone, arcidiacono di Capo d'Istria, ci fa conoscere, aver egli avuto quistione, con alcune donne di Parenzo, per diritto di possesso di un molino nella stessa citta. Št. 157 1252, marec, 23, Koper Piranski župnik in kapitelj zmanjšata število prebend piranske Cerkve na šest, ker jih več ni mogoče dotirati. Orig. izgubljen (A). – Sočasni notarski prepis na perg. (poškodovanem od vlage) nekoč v Kapiteljskem arhivu v Piranu, danes neznano kje (B). – Stari tisk: Per capitolo di S. Giorgio di Pirano (ok. 1736) (pod marec, 9) (C). – . Objava tu po F. – Predhodne objave: De Franceschi, Chartularium Piranense, v: AMSI 36 (1924), str. 116–117, št. 86 (F). – Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 286 (pod marec, 9). Reg. in literatura: Kandler, Pirano (1879), 42. Notarski prepis: 1252, avgust, 30, napravil Aicardinus de Padua incliti Gregorii marchionis notarius. (po: De Franceschi, o.c., str. 117). (SN.) Anno domini millesimo ducentesimo quinquaiesimo secundo, indicione undecima, a die nono exeunte marcio, presentibus testibus infrascriptis. Nos presbiter Facina plebanus, Papus b archidiaconus Iustinopolitanus, Damianus canonicus Iustino- politanus, presbiter Leonardus, Petrus et presbiter Romeus canonici ecclesie Piranensis, Iustinopolitane diecesis c , considerantes consideratione prehabita diligenti, quod ipsius ecclesie facultates atque d adventus adeo sunt tenues et exiles, quod de e ipsis nequeunt ultra sex clericos f congrue sustentari et secundum canonicas sanctiones (per) g singulos titulos vel ecclesias tot debent institui clerici, quibus ecclesie supetant h facultates, ideo- que consensu domini nostri Corradi dei gratia episcopi Iustinopolitani certum nume- rum, videlicet sex prebendarum in eadem ecclesia constituimus et iuramus ipsum de cetero servaturi. Actum est hoc Iustinopoli i , in sala episcopatus. Presentes fuerunt magister Bartholameus j medicus, Widono Nenaduce et alii. a F namesto decima b Baptista Kandler c Iustinus diaconus F, Iustinopol. Dięcesis Pro capitulo 1736, Justinopol. Dioecesis Kandler d et quod F e F, ex Pro capitulo 1736 Kandler f F, clericis Pro capitulo 1736; clerici Kandler g Pro capitulo 1736 in Kandler tu nimata oklepaja h Pro capitulo 1736 in Kandler; superant F i Actum est hoc instrumentum Kandler j F, Pro capitulo 1736 in Kandler tega in naslednjega stavka nimata France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 178 Ego magister Ricardus Iustinopolitanus et incliti B(ertoldi) marchionis notarius, his omnibus interfui et rogatus scripsi. Št. 158 1252, april, 9, Poreč Piranski župnik Adalgero se poravna s piranskim duhovnikom Facinom glede izdatkov piranske župnije; oba obljubita, da se bosta v vsem pokoravala razsodbi poreškega škofa Janeza. Orig. perg. nekoč v Kapiteljskem arhivu v Piranu, danes neznano kje (A). Objava tu po F. – Predhodne objave: De Franceschi, Chartularium Piranense, v: AMSI 36 (1924), str. 117–118, št. 87 (F). In nomine domini dei eterni. Anno domini MCCLII, indicione X, die VIIII intrante aprili. Actum Parentii, super salam episcopatus, presentibus domino Walfredo abbate Sancti Petri de Silva, domino Margaritto preposito Rubini, domino Uberto archidiacono Parentii et presbitero Millotto de Rubino et aliis. Dominus Adalgerus plebanus de Pirano ex una parte et presbiter Facina eiusdem loci ex altera, de omni lite et questione habita vel habenda plebanatus Pirani et expensarum factarum ocasione ipsius, unanimiter et concorditer compromiserunt in dominum Iohannem dei gratia Parentinum episcopum, tamquam in suum iudicem arbitrem, arbitratorem et amicabilem compositorem, promittentes ac corporaliter ad sancta dei evangelia iurantes, quod quicquid dictus dominus episcopus super dicta questione inter eos dixerit vel ordinaverit aut tractaverit tam per rationem quam per compositionem seu per quemcunque modum preceperit semel et pluries tam die feriato quam non feriato, ratum et firmum inviolabiliter habere, conservare et tenere et omne dampnum et expensas litis resarcire ac reficere, nec contra supradicta vel aliquod predictorum per se vel per alios aliquando facere, vel venire occasione aliqua vel exceptione, sub pena CC librarum denariorum Venecialium. Cuius pene medietas scit dicti domini arbitris et alia medietas scit partis observantis dictum arbitrium. Que pena tociens committi et exigi possit cum effectu quociens contra factum vel ventum fuerit, qua soluta et exacta semel et pluries vel non, tamen dictum arbitrium et compromissum nichilominus in suo permaneat semper robore et firmitate. Insuper dicti clerici Piranenses pro dicta questione et ocasione ipsius literis impetratis et impetrandis sponte renunciarunt. (SN.) Ego Wicardus Parentinus imperialis aule notarius interfui et hanc cartam compromissi de voluntate parcium rogatus scripsi et roboravi. Št. 159 1252, april, 14, Salzburg Salzburški stolni prošt in arhidiakon Oton ter Richker, opat samostana sv. Petra v Salzburgu, posredujeta sekovskemu stolnemu proštu in arhidiakonoma za Gornjo in Spodnjo Štajersko listino papeškega legata kardinala Hugona o pobiranju davkov za kritje legatovih potreb. Orig. perg. z insertom izgubljena (A). – Insert v orig. perg. listini št. 682 (1252, maj, 1), v StLA v Gradcu (B). – Prepis iz 19. stol. priložen listini B (C). – (pod V 1). France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 179 Objava tu po B. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 172–173, št. 105 in str. 175–176, št. 108. (Dvojni insert pripada listini, objavljeni v Zahn, UBSt III (1903), str. 177– 178, št. 110). Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 244–245. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 262, št. 1161. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 404, št. 2481. – Martin, RS I (1928), 19, št. 132. Ot(to) dei gratia prepositus et archidiaconus, R(ichkerus) abbas sancti Petri ecclesie Salzburgensis. Dilectis in Christo fratribus et amicis, venerabili preposito Seccowensi, Vl(rico) superioris Marchie archidiacono, O(ttoni) plebano in Grez cum fraterna dilectione salutem. Mandatum domini legati fratris Hugonis tituli sancte Sabine presbiteri cardinalis nos recepisse noveritis in hec verba . . Frater Hugo miseratione divina tituli sancte Sabine presbiter cardinalis, apostolice sedis legatus. Venerabili fratri abbati monasterii sancti Petri ordinis sancti Benedicti et dilecto in Christo preposito ecclesie Salzburgensis salutem in domino. Cum pro consumatione negotii generalis, quod nutu dei miserentis ecclesie sue dudum afflicte non nostris meritis, sed sua dignatione cepit efficaciter in nostris manibus prosperari, officium legationis suscepimus et hoc ipsum propter mandatum domini pape, quod de novo recepimus nos adhuc oporteat diutius exercere, nec ad illud exequendum possimus vel debeamus propriis stipendiis militare, necessitate compulsi, divertere cogimur ad imploranda subsidia subditorum. Vestre igitur discretioni qua fungimur auctoritate committimus et in virtute obedientie iniungimus, quatinus habita iusta et diligenti omnium redituum ecclesiasticorum taxatione procurationes nobis usque ad summam quadringentarum marcarum argenti tam a prelatis quam aliis clericis, ecclesiis conventualibus, parrochialibus et capellis, capitulis, monasteriis exemptis et non exemptis, cuiuscumque ordinis, Cysterciensi et Charthusiensi ac fratribus domus Theutonicorum dumtaxat exceptis, in civitate et dyocesi ac provincia Salzburgensi, Ratisponensi, Patauiensi et Frisingensi civitatibus et diocesibus exceptis, sine more dispendio per vos et alias personas ad hoc ydoneas, quas ad id per censuram ecclesiasticam compellendi vobis auctoritate presentium concedimus facultatem, fideliter colligatis, contradictores per censuram ecclesiasticam compescendo, non obstantibus privilegiis vel indulgentiis apostolicis quibuscumque concessis, quod suspendi, interdici vel excommunicari ipsi vel ecclesie ipsorum per litteras apostolice sedis vel legatorum ipsius non possint exemptionis et aliis quibuslibet, per quas exe- cutio mandati nostri impediri valeat vel differri, de quibus in presentibus fieri debeat mentio specialis. Nos enim excommunicamus omnes illos, qui aliquid dederint vel receperint, ut procurent, quod aliquis in toto vel in parte exoneretur a procuratione predicta, vel aliquid scienter receperint preter moderatas expensas, quas in colligendo duxerint faciendas. Datum Cameraci etc. Recepto igitur tali mandato, moti compassione fraterna, nuntium cum litteris supplicatioriis ad ipsum legatum curavimus destinare, ut vel procurationem exigendam dimitteret in totum propter preteritam iam exactam aut eam summam diminueret pro sue beneplacito voluntatis, quorum neutrum apud ipsum valuimus optinere, quin immo litteras comminatorias, si non in continenti suum exequeremur mandatum, nobis denuo destinavit, deputato super hoc executore, qui nos, si desides essemus, ad hec cogeret censura ecclesiastica mediante. Et quia mandatis suis, ut tenemur, volumus in omnibus obedire, fraternitati vestre, auctoritate qua fungimur, sub pena suspensionis officii et beneficii districte precipiendo mandamus, quatinus de consilio archidyaconorum superioris et inferioris Marchie, vel alterius eorum et auxilio, quos ad hec vobis eadem auctoritate et sub penis prescriptis cooperari precipimus, France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 180 summam octoginta marcarum argenti, inclusis dyocesibus Seccowensi et Lavendinensi necnon et monasteriis in Marchia sitis per superiorem et inferiorem Marchiam pro procuratione domini legati usque ad festum beati Iacobi proxime venturum dandam, diligenti taxatione habita proventuum ecclesiasticorum sive reddituum, imponatis, eam nobis ex tunc in civitate nostra cautius assignantes. Damus etiam vobis in rebellium seu contradicentium monasteria, ecclesias, parrochias et capellas auctoritatem ponendi interdictum, et in personis eis prelatas excommunicationis sententiam proferendi, quam etiam dominus legatus vel eius sententiarum executor continuo confirmabit. Volumus etiam et mandamus, ut sententiam plenius expressam superius cuilibet ecclesie vel monasterio impositam nobis vestris litteris interclusam et transcriptam mittere debeatis. Sciatis insuper apud nos litteras consimiles remansisse. Datum Salzburge, XVIII kalend. maii. Od treh na perg. trakovih visečih pečatov ostal od prvega le perg. trak, od drugega nič, od tretjega fragment v rdečem vosku. Podoba: Ščit s prečnico navzdol, v njenem srednjem delu tri pike, zgoraj levo in spodaj desno 8-kraka zvezda. Legenda: . . . TeNSTe . . . Št. 160 1252, april, 23, Ljubljana Koroški vojvoda Bernard podarja samostanu v Kostanjevici svojo posest v Višnjah ob reki Mirni, ki jo je kupil od Ortolfa iz Slepška. Orig. perg. (26 : 12 + 1,7) v ARS v Ljubljani, št. 10 (A). – Dva prepisa iz 18. stol. v G. A I, fasc. 179, str. 274–275 (B); str. 462 prav tam (C). – (Prepisa iz 18. stol. v Sam. A II, fasc. 2 (D), ni najti (prim. Umek, Samostani (1974), 32 [1. maj]). – . Slika: Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), str. 124. Objava tu po A. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 144, št. 185 (maj, 1). Reg. in literatura: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 404, št. 2483 (pod maj 1). – Pokorn, Regesti, v ZUZ 10 (1930), str. 9, št. 4 (pod maj 1). – Umek, Samostani (1974), 32 (pod maj 1) in 221 (pod maj, 1). – Umek, Erbergi (1992), 384 (pod april, 24). – Prim. Milkowicz, Klöster in Krain, v: AÖG 74 (1889), 348. – D. Kos, Pismo (1994), 57, 74, 78, 88, 197. Listina je navadno datirana z majskimi kalendami, to je s 1. majem. V orig. je pred kalendami razura, ki jo B bere kot VIIII (prim. op. a), torej je datum: IV 23. Pisava pisarja Otona. Prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 81, 124. Dorzalne notice: – 13. stol.: Privilegium Bernhardi ducis super villa Vichnach. – 15./16. stol.: P. Vikchnach. Pod njim še enkrat enako zapisano, potem izbrisano ime. – 17. stol.: Stüftbrieff und freyhaiten [. . .]chnach neben den Wasser Mirna. A. 1252 – Signaturi: N o 143 / Nro. 41. Nos Bernhardus dei gratia dux Karinthye tenore presentium protestamur, quod nos pro remedio anime nostre nec non progenitorum ac heredum nostrorum conventui fun- dationis nostre Fontis sancte Marie in Landestrost proprietates nostras in Vichnach, quas ab Ortolfo de Plintenpach ministeriali nostro emimus, sitas penes fluvium Neiringen, quesitas et inquirendas, cultas et incultas, cum pratis, pascuis et nemoribus omnibusque aliis iuribus et emunitatibus(!), quibus ea possedimus, donavimus pleno iure, eo aposito laudamento, quod fratres eiusdem conventus in quadragesima et in adventu in piscibus, ficubus et aliis beneficiis consolationes habeant ex eisdem, nec aliquis generalis procurator ecclesie cum eisdem quicquam habeat ordinare, sed abbas France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 181 ex consilio conventus aliquem procuratorem instituat specialem, qui de eisdem pro- ventibus ipsi conventui consolationes prehabitas administret. Ut autem talis nostra donacio rata maneat in eternum, presentem cartam nostri sigilli munimine fecimus roborari. Cuius rei testes sunt: Ditricus, Durenchardus, Hainricus cappelani curie, Hainricus de Silberberch, Arnoldus de Hauenerburch, Fridericus de Valchenberch, Albertus de Wonwiz et alii quam plures et curia nostra tota. Datum in Laybaco anno domini MòC0CLIóI, indictione â, [VIIII] a kal. maii. Na perg. vrvici viseči pečat izstavitelja v rdeče-rjavem vosku ohranjen (premer ok. 50 mm), vendar z nejasnim odtisom, na katerem je razločen samo grb na ščitu (s stranicami ok. 18 mm zgoraj, 20 ob straneh). Grb prikazuje stoječega konja/zmaja(?). Št. 161 1252, maj, 12, Čedad Izvoljeni oglejski patriarh Gregor de Montelongo je v prisotnosti izbranih prič, med katerimi sta navedena tudi Ulrik in Hugon z Rihemberka, obljubil grofu Majnhardu III. Goriškemu, odvetniku Ogleja, da bo priznal poravnavo med grofom in pokojnim patriarhom Bertoldom; obljubil je tudi, da bo skušal doseči njeno potrditev pri papežu. Orig. notarski instrument na perg. (19,3 : 20,5 + 2,5) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Prepis (iz Chmela) v zbirki Bianchi, Ms 899/4, št. 204 (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 30–31, št. 26. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 144–145, št. 186. – Marchetti-Longhi, Registro (1965), str. 58–59, št. II/4. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XXXIX, št. 26. – Firnhaber, Heinrich Graf v. Hardeck, v: AKÖG 2 (1849), 185. – Manzano, Annali II (1858), 377 (Della Bona). – Bianchi, Indice (1877), str. 11, št. 204. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 148, št. 568. – Prim.: Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12/14 (1916/18), 70. – Schmidinger, Patriarch und Landesherr (1954), 128. Dorzalne notice: – 14. stol.: Concordia iul.(?) vir.(?). – 15. stol.: Ratificatio sententie. – 17. stol.: No. 4. Ladl. 29. In nomine Christi amen. Anno a nativitate eiusdem millesimo ducentesimo quin- quagesimo secundo, decime indictionis, die dominico duodecimo intrante madii, apud Ciuitatem Austrie in domibus patriarchatus, presentibus dominis: Delatorra archi- presbitero Paduano, Bartholomeo Sarraceno vicario venerabilis patris domini G(regorii) dei et apostolica gratia sancte sedis Aquilegensis electi et Berengerio vicedomino, nobilibus dominis Biaquino de Camino, Henrico et Bentulfo de Villalta fratribus, Ottone dicto Borgonna de Spinenberch, Iohanne et Alpreto de Cocania fratribus, Ropreto de Budrio, Vlrico et Vgone de Rifemberch, Stephano de Duino testibus ad hoc specialiter vocatis et quibusdam aliis, predictus dominus electus Aquilegensis promisit nobili et potenti viro domino Maynardo comiti Goritie advocato ecclesie Aquilegensis, nomine suo et eiusdem ecclesie, ratam et firmam habere sententiam arbitrii et concordie olim latam per nobilem virum dominum Bernardum de Straso et dominum Clizoum de Melz arbitros et amicabiles compositores inter vene- rabilem patrem dominum Bertoldum bone memorie patriarcham Aquilegensem et comitem memoratum, secundum quod per instrumenta confecta per manus Antonii de a številka je danes izbrisana, vendar iz prepisa B zanesljiva France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 182 Maleruis et Iuliani de Ciuitate notariorum publicorum plenius apparebat, et eandem sententiam eorum quilibet confirmavit, promittentes per se successores et heredes eorum eam inviolabiliter observare. Hoc tamen excepto, quod idem dominus electus non absolute promisit, dictam sententiam per Romanam curiam facere confirmari sed ad eam confirmandam obtulit se fideliter laborare. Hec autem promiserunt ad invicem observare sub pena, que in lata sententia predicti arbitrii continetur. In cuius rei evidentiam et stabilem firmitatem predictus dominus Aquilegiensis electus instrumento presenti proprium iussit sigillum apponi. (SN.) Ego Iohannes de Lupico sacri imperii publicus notarius hiis interfui et de mandato predicti domini electi scripsi. Na perg. traku viseči patriarhov pečat v rjavi barvi naravnega voska, ovalen (dolžna 70, širina 55 mm). Podoba: zgoraj Mati Božja (glava odkrušena) z desnico na prsih in Detetom na levici, spodaj patriarh moli, pred njim je roža, ki raste iz tal, na njegovi levi svetnik, ki ga z rokami podpira v molitvi. Legenda: . . . GRA . . . S AQVILe. Št. 162 1252, maj, 16 Koroški vojvoda Bernard naznanja, da je samostanu v Kostanjevici poklonil za svoj dušni blagor in za blagor svojih prednikov desetino v Brlogu in Višnjah. Prvo je imel v fevdu Bernard od oglejske Cerkve, drugo pa je imel od Bernarda v fevdu Rudiger iz Hrušice. Orig. izgubljen (A). – Nemški prevod iz 15. stol. v prepisu iz 18. stol. v Arhivu graščine Dol, fasc, 179 (po str. 467), v ARS v Ljubljani (B). – . Objava tu po B. – Predhodnih objav ni. Reg. in literatura: Mlinarič, Topografija kostanjeviške opatije (1972), 48. – Umek, Erbergi (1992), 384. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 197. In dem namen unsers herren Iesu Christi amen. Wir Pernnhard von gotz genaden hertzog ze Kernndten, bekennen allen die den brieff ansehent, das wir ze aynem hayl unser sel und unser vorfoderen sel willen haben geben und geschafft ainen tzehent gelegen ze Werloch den wir ze lehen haben gehabt von der hayligen kirchen ze Agley und den tzehenten ze Weissen, den Rudger von Pirpaum von uns ze lehen hat gehabt, den der convent der kirchen Unser frawen prun der iunckfrawen sant Mareyen ze Lanndstrost von dem selben Rudger gelöst hat, derselben kirchen unser ersten stifft des yezund benantzs Unser frawen prun sant Bernnhartz ordenn mit allen den rechten ewickleychen ze besitzen und inn tze habenn, als wir die von der benanten kirchen besessen und ingehabt habenn, besucht und unbesucht, paut und ungepaut, das icht unserem almusen oder der kirchen stozz oder irrung aufstend darumb haben wir in geben den gegenwurtigen brieff mit unserm anhangunden insigell ze ainer sichtigen zeugnuss der warhayt. Der sach seindt getzeug: Hainreich pharrer von Sant Martein, Durmhard pharrer ze Glogowitz, unser capplen Chunrad, Perchtold unser schreyber, Arnold von Hawnburch, Hainreich, Chunrad, Perchtold gebruder von Lanndstrost und ander erber leyt. Das ist geschehen im dem jar der gnaden MòC0CLIóI, indiccione X, XVII kal. iunii. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 183 Št. 163 1252, maj, 29 Izvoljeni oglejski patriarh Gregor de Montelogno in freisinški škof Konrad I. se dogovorita o pogojih glede trgovanja in sklepanja pogodb med svojimi podložniki. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 13. stol. v freisinški kopialni knjigi, HL Freising 2, fol. 9v, v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (B). – Prepis iz 1845 v zbirki prepisov listin (Historičnega društva) v ARS v Ljubljani (C). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Meichelbeck, Historia Frisingensis II/2 (1729), str. 9, št. 16. – Ullepitsch, Diplomatarium Carniolicum, št. 16, v: MHK 3 (1848), 18–19. – Costa, Quellenmateriale, v: Magazin 13 (1856), Anhang, str. 10, št. 30 (delno). – Zahn v: FRA II/31 (1870), str. 157–158, št. 160. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 146–147, št. 188. – Marchetti-Longhi, Registro (1965), str. 59–60, št. II/5. – Prim.: Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12/14 (1916/18), 70–71. Notum sit universis tam presentibus quam futuris, quod nos Gregorius dei gracia sancte Aquilegiensis sedis electus, et Chvnradus per eandem Frisingensis episcopus super omni genere empcionis et vendicionis et aliorum contractuum que suborari a poterunt per homines nobis attinentes in utriusque nostris b districtibus constitutos, tale statutum edidimus tam inter nos quam nostros homines exnunc usque inantea stabiliter observandum, cuius series talis est et ordo: Statuimus primo, quod nullus ex nostris hominibus vendat vel mutuet alteri, nisi ementis aut mutuum recipientis facultate pri- mitus diligencius considerata, ita videlicet quod res vendita vel mutuata in valore non videatur recipientis excedere quantitatem, vel certe vendens aut mutuum dans ab emente fideiussoriam caucionem recipiat pleniorem, ne alienus inposterum propter ipsorum contractum aliqualiter debeat per ablacionem pignorum pregravari. Verum si forte emens vel mutuum accipiens in solvendo debito erga suum creditorem inventus fuerit negligens et remissus, volumus quod creditor suum debitorem per penam pignoris, nisi prius requisito iudicio, non offendat. Quod si aliquis preter prenotatam formam pignus abstulerit, preda pocius quam pignoracio reputetur, et iudex debitoris et pignus auferentis si facere querenti iusticiam neglexerit, ipse iudex bonus subire tenebitur debitorum. In huius rei stabilitatem presentem paginam scribi fecimus et nostrorum sigillorum pendencium munimine roborari. Acta sunt hec anno domini MôCCôLII, indic. decima, IIII kalend. iunii. Št. 164 1252, maj, 31, Gorica Grof Majnhard III. Goriški zagotavlja freisinškemu škofu Konradu, da se ne on ne njegovi služabniki ne bodo maščevali nad njim zaradi ujetništva goriškega mini- steriala Konrada s Pittersberga (na avstr. Koroškem). Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 13. stol. v freisinški kopialni knjigi, HL Freising 2, fol. 14r– 14v, v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (B). – Prepis v zbirki prepisov listin (Historičnega društva) v ARS v Ljubljani (C). – a B namesto suboriri b B namesto in utriusque nostrum France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 184 Objava tu poB. – Predhodne objave: Meichelbeck, Historia Frisingensis II/2 (1729), str. 9, št. 17. – Zahn v: FRA II/31 (1870), str. 158, št. 161. – Ullepitsch, Diplomatarium Carni- olicum, št. 17, MHK 3 (1848), 19. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 405, št. 2486. Reg. in literatura: Costa, Quellenmateriale, v: Magazin 13 (1856), Anhang, str. 10, št. 31. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 148, št. 569. – Prim.: Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12/14 (1916/18), 71. Nos Meinhardus comes Goricie, Aquilegensis ecclesie advocatus, per presens scriptum notum facimus universis, quod nos occasione captivitatis Chvnradi de Bitersberch a ministerialis nostri, quem suis carceribus dominus Ch(unradus) venerabilis Frisingensis episcopus tenuit quondam mancipatum, nolumus ipsum episcopum neque suos per nos vel homines nostros vel etiam dicti ministerialis nostri amicos aliquatenus exnunc husque b inantea molestari vel offendi, nos pro pace perpetua ipsi domino nostro episcopo memorato et suis hominibus obligantes. Datum Goricie anno domini MòòCCôLII, indictione X, ultimo maii. Št. 165 1252, junij, 21, Beljak Oglejski patriarh Gregor de Montelongo potrdi samostanu v Št. Pavlu v Lavan- tinski dolini posest nad cerkvijo sv. Lovrenca (na Pohorju), ki jo je samostanu podelil patriarh Gotfrid (glej F. Kos, GZS IV, str. 394, št. 796) in potrdil patriarh Wolfger (glej F. Kos, GZS V, str. 123–124, št. 230). Orig. perg. (20,5 : 14,5 + 2) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Kolacioniran prepis v arhivu samostana Št. Pavel na Koroškem (B). – Prepis št. C 1573 iz 19. stol. v KLA v Celovcu (C). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 139, št. 80. – Zahn, UBSt III (1903), str. 178–179, št. 111. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 406–407, št. 2489. – Marchetti-Longhi, Registro (1965), str. 61–62, št. II/8. – Reg.: Neugart, Historia monasterii ad S. Paulum II (1854), 34. – Prim.: Orožen, Lavant I (1875), 393 (VI 20). Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 263, št. 1164 (iz B). Dorzalna notice: – prva iz 13. stol. neberljiva; – druga 16. stol.: Gregorius patriarcha Aquileensis confirmat incorporationem ecclesie S. Laurentii. Gregorius dei et apostolica gratia sancte sedis Aquilegensis electus. Dilectis filiis . . abbati et conventui monasterii sancti Pauli de Lauent, ordinis sancti Benedicti, diocesis Aquilegensis, salutem et benedictionem in domino. Pietatis et rationis debitum nos inducit, ut precibus vestris, quantum cum deo possumus, favorem benivolum impendamus. Ea propter, dilecti in domino filii, vestris devotis supplicationibus inclinati capellam sancti Laurentii de Radmil, in fundo et nemore vestro constructam, vobis a bone memorie Gotefredo patriarcha Aquilegensi predecessore nostro pia deliberatione concessam et vobis ac monasterio vestro ab ipsius successoribus confirmatam, sicut eam iuste, quiete ac pacifice possidetis, et in eiusdem predecessoris nostri litteris super hoc confectis, eius sigillo pendenti munitis vidimus contineri, tenore presentium confirmamus. In cuius rei memoriam et perpetuam firmitatem presentes litteras nostras patentes vobis concessimus, sigilli nostri munimine roboratas. Dat. Villac(i), Xô exeunte iunio, ã indictionis, anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo secundo. a Rittersberch Otorepec v CKSSL b B namesto usque France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 185 Viseči pečat na beli konopljeni dokaj debeli vrvici ohranjen, ovalen (dolžina 77, širina 55 mm). Podoba: zgoraj Marija z Jezusom, spodaj opat v molitvi. Prim. sliko A v: Marchetti- Longhi, Registro (1965), 56. Št. 166 1252, julij, 12, Gutenwerd Leopold s Svibnega se v korist freisinške Cerkve odpoveduje vsem pravicam do posesti v Otavniku, ki mu jo je za 40 mark zastavil freisinški škof, vendar tako, da bo dobival od nje vse dohodke, dokler freisinški škof njemu ali njegovim potomcem ne vrne omenjene vsote. Orig. perg. v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu, občutno poškodovana od vlage (A). – Prepis iz 13. stol. v freisinški kopialni knjigi, HL Freising 2, fol. 13v, prav tam (B). – Prepis v zbirki prepisov listin (Historičnega društva) v ARS v Ljubljani (C). – . Objava tu po Z (dopolnila iz B) . – Predhodne objave: Zahn v: FRA II/31 (1870), str. 159, št. 162 (Z). = Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 147–148, št. 189. – Meichelbeck, Historia Frisingensis II/2 (1729), str. 10, št. 19. – Ullepitsch, Diplomatarium Carniolicum, št. 18, v: MHK 3 (1848), 19 (pod julij, 11). Reg. in literatura: Costa, Quellenmateriale, v: Magazin 13 (1856), Anhang, str. 10, št. 37. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 407, št. 2490. – Omemba: Verzeichnis v: MHK 1 (1846), str. 11, št. 7d (pod julij, 11). – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 77, 78, 82, 118, 148, 157, 167, 179. Ego Livpoldus de Scharphenberch per presens scriptum declarare cupio u[niversis tam presentibus] quam futuris, quod omni iure cessi penitus renunciando, quod in possessionibus Motevnich videbar [habere, preter id quod, sic]ut protestor, eedem possessiones cum omnibus suis pertineciis a karissimo domino Chvnrado venerabili Frisi[ngensi episcopo] sunt obligate, pro XL marcis Lanscronensis a monete in festo Georii iuxta Marchie consuetudinem redimende, hac adiecta forma, ut earundem pos- sessionum proventus, quamdiu a me redempte non fuerint, percipiam absque peccato, quandocumque vero prenotata peccunia mihi vel meis heredibus, sicut premissum est, in festo beati Georii oblata fuerit pro solucione, prefate possessiones qualibet occas- sione postposita ad dominium ecclesie Frisingensis libere revertentur. In cuius rei testimonium presentem paginam meo sigillo volui roborari. Aderant autem huic obligacioni Eberhardus Werdensis et Berenhardus Moseburgensis prepositi canonici Frisingenses, Heinricus, Wilhelmus et Vlricus fratres mei de Scharfemberch, Heinricus Vagenarius, Berhtoldus de Gurkevelde, Heinricus de Werde et alii quam plures. Acta sunt hec in Gvtenwerde anno gracie millesimo CCLII, IIII idus iulii. Vtisnjen zelo poškodovan pečat. Št. 167 1252, julij, 13, Gutenwerd Viljem s Svibnega se v korist freisinške Cerkve odpoveduje vsem pravicam do po- sesti v Telčah, ki mu jo je za 60 mark zastavil freisinški škof, vendar tako, da bo dobival od nje vse dohodke, dokler freisinški škof njemu ali njegovim potomcem ne vrne omenjene vsote. a A, Lantstrostensis B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 186 Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 13. stol. v freisinški kopialni knjigi, HL Freising 2, fol. 13r, v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (B). – Prepis v zbirki prepisov listin (Historičnega društva) v ARS v Ljubljani (C). – . Objava tu po B (dopolnila iz M). – Predhodne objave: Meichelbeck, Historia Frisingensis II/2 (1729), str. 10, št. 20 (M). – Ullepitsch, Diplomatarium Carniolicum, št. 19, v: MHK 3 (1848), 27 (pod julij, 12). – Zahn v: FRA II/31 (1870), str. 159–160, št. 163. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 148, št. 190. Reg. in literatura: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 407, št. 2491. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 118, 148, 157, 167, 179. Ego Wilhelmus de Scharffenberch per presens scriptum declarare [cupio] universis tam presentibus quam futuris, quod omni iure cessi penitus renunciando, quod in possessionibus Teltsaco videbar habere, preter id [quod], sicut protestor, eedem possessiones cum omnibus suis pertinenciis a karissimo domino Chvnrado venerabili Frisingensi episcopo sunt obligate, pro LX marcis Landestrostensis monete in festo beati Georgii iuxta Marchie consuetudinem redimende, hac adiecta forma, ut earundem possessionum proventus, quamdiu a me redempte non fuerint, percipiam absque peccato; quandocunque vero prenotata pecunia mihi vel meis heredibus, sicut pre- missum est, in festo beati Georii oblata fuerit pro solucione, prefate possessiones qualibet occasione postposita ad dominium ecclesie Frisingensis libere revertentur. In cuius rei testimonium presentem paginam meo sigillo volui roborari. Aderant autem huic tractatui Eberhardus Werdensis et Bernhardus Mosburgensis prepositi canonici Frisingenses, Heinricus, Livpoldus et Vlricus fratres mei de Scherffenberch, Heinricus Vagenarius, Perchtoldus de Gurkenvelde, Heinricus de Werde et alii quam plures. Acta sunt hec in Gutenwerde anno gracie MòCCôLII, III idus iulii. Št. 168 1252, julij, 20, Čedad Izvoljeni oglejski patriarh Gregor de Montelongo potrjuje ženskemu domini- kanskemu samostanu v Studenicah inserirano listino svojega predhodnika Bertolda: 1251, april, 24, s katero je le-ta prepustil duhovno oskrbo tega samostana dominikancem na Ptuju. Orig. perg. (21,1 : 21 + 2,2) št. 672 (1869 vrnjen iz HHStA) v StLA v Gradcu (A). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 672, prav tam (B C). – Prepis in nem. prevod v studeniški kopialni knjigi iz 18. stol., str. 18 (nem. str. 18–19), št. 10, v Arhivu samostana Studenice, šk. 1, zv. 2, prav tam (D). – Insert v listini 1277 julij 15, Čedad, v zbirki listin št. 1087, prav tam (E). – Prepis inserta in njegov nem. prevod v studeniški kopialni knjigi iz 18. stol., str. 52–53 (nem. str. 53–54), št. 31, v Arhivu samostana Studenice, šk. 1, zv. 2, prav tam (F). – . Objava tu po A: – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 180, št. 113. – Marchetti- Longhi, Registro (1965), str. 62–63, št. II/11. – Prim.: Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12/14 (1916/18), 71. Dorzalne notice: – dve prvotni izbrisani. – 18. stol.: No 10. Gregorius patriach zu Aquileja confirmirt die von Berchtoldo seinem vorfahrer erhaltene licenz, daß die Closterfrauen zu Studeniz in fahl der noth ihrer stüfft-caplan beichten khönen. Dätirt in jahr: 1252, nadpisano: 1732, pod črto izračun: alt: 480. Gregorius dei et apostolica gratia sedis Aquilegiensis electus. Dilectis in Christo Sophie ac aliis sororibus monasterii Fontis gratie, dyocesis Aquilegiensis, salutem et benedictionem in domino. Ex parte vestra presentate fuerunt nobis quedam littere bone France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 187 memorie B(ertoldi) predecessoris nostri suoque sigillo pendenti munite, quarum teno- rem de verbo ad verbum presentibus inseri fecimus, qui talis est. Sledi listina patriarha Bertolda: 1251, april, 24, Slovenj Gradec (glej tu št. 131). Nos igitur vestris devotis supplicationibus inclinati, quod ab eodem predecessore nostro factum est provide in hac parte, ratum habemus et firmum, et tenore presentium communimus. In cuius rei memoriam et stabilem firmitatem presentes litteras nostras vobis concessimus, sigilli nostri robore communitas. Datum Ciuitate a , anno domini millesimo C0C quinquagesimo secundo, XIóI exeunte iul., ã indictionis. Viseči pečat odpadel, ostal le perg. trak. Št. 169 1252, avgust, 4, Škofja Loka Freisinški škof Konrad se poravna z Gerlohom z Jeterbenka, ministerialom koroškega vojvoda, s katerim sta bila v sporu; škof izpusti iz ujetništva njegova pomočnika viteza Alberta in Otona, Majnhalmovega sina iz Sore, Gerloh pa pod globo 100 ljubljanskih mark obljubi, da škofu poslej ne bo več prizadejal škode; pod globo 200 mark ljubljanskih denaričev tudi obljubi, da bo v primeru uteme- ljene pritožbe dal v roku enega meseca oškodovanemu primerno zadoščenje, v primeru večje pritožbe pa naj se zadeva odloži do škofovega prihoda. Našteti so poroki za varščino 200 mark. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 13. stol. v freisinški kopialni knjigi, HL Freising 2, fol. 8r– 8v, v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (B). – Prepis v zbirki prepisov listin (Historičnega društva) v ARS v Ljubljani (C). – . Objava (dopolila iz M) tu po B. – Predhodne objave: Meichelbeck, Historia Frisingensis II/2 (1729), str. 10–12, št. 21 (že z vrzelmi) (M). – Ullepitsch, Diplomatarium Carniolicum, št. 20, v: MHK 3 (1848), 27–28. – Zahn v: FRA II/31 (1870), str. 161–163, št. 165. = Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 149–151, št. 192. = Otorepec, GZL XI (1966), št. 17. Reg. in literatura: Omemba: Verzeichnis v: MHK 1 (1846), str. 11, št. 7e (pod avgust, 5). – Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854), str. 27, št. 110. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 263–265, št. 1167. – Costa, Quellenmateriale, v: Magazin 13 (1856), Anhang, str. 10, št. 35. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 407–408, št. 2494. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 57. Nos Chvnradus dei gracia Frisingensis episcopus presencium tenore tam pre- sentibus quam futuris notum facimus universis, quod post multam inter nos et Gerlhohvm [de Hertenberch] ministerialem ducis Karinthie agitatam discordiam cum eodem G(erloho) [in formam p]acis et concordie redivimus, in hunc modum, videlicet quod Albertum mili[tem . . .]e et Ottonem filium Meinhalmi de Zevra, quos homines nostri occasi[one] pre[fate] dissensionis discordie captivarant, a vinculis fecimus enodari, [su]b tali siquidem certitudine adiuncta primitus et premissa: quod idem G(erlohus) sine [o]mni scrupulo coactionis, nude pariter et aperte omnem materiam rancoris, odii [. . . .] ac universam inimiciciarum radicem contra nos et nostros homines ab ipso [G(erloho)] vel a suis conceptam per pacis osculum postposuit et remisit, sub pena du[cen]tarum marcarum Laibacensis monete promittens, quod deinceps ab omni genere [damp]norum, gravaminum et iniuriarum, que nobis et ecclesie nostre ipse a C dodaja eadem Civitate France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 188 G(erlohus) et sui hactenus irrogare consweverant, exnunc usque inantea debeant inviolabiliter abstinere, pro quibus utique dampnis, gravaminibus et iniuriis evitandis et pro inimiciciis non reminiscendis, quod wlgariter vreÉch dicitur, nobis idem G(erlohus) de dictis CC marcis fideiussoriam prestitit caucionem, eo pretextu racionis, quod si ipse G(erlohus) vel sui in aliquo genere gravaminum nobis vel nostris irrogatorum culpabiles per rei evidenciam reperiantur, vel si quispiam nostrorum ministerialium nostro nomine per iusiurandum interpositum ipsum G(erlohum) negantem convicerit, idem G(erlohus) requisitus et monitus, post admonicionem infra unius mensis spacium secundum estimacionem et quantitatem irrogati nobis dampni satisfactionem et emen- dacionem debitam nobis et nostris sub premissa pena CC marcarum tenebitur exhibere. Verum si forte talis culpa vel tam ardua causa emerserit, pro cuius qualitate seu quantitate noster officialis, qui pro tempore fuerit, emendacionem congruam vel satis- factionem sufficientem ab eodem G(erloho) et suis habere nequiverit, huiusmodi culpa vel causa donec ad nostrum adventum [. . . insta]ntem quieta permaneat et intacta. Qui scilicet G(erlohus) post nostrum [de Carniol]a(?) reditum infra [dies XIIII] se nostro presentabit conspectui, nobis [. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .] quemadmodum qualitas culpe [. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .fideius]sorum autem nom[inum expressio . . . . . . . . . . . . . . . .] talis est, Heinricus de Scharffenberch pro centum marcis, Gerlhohus de Stein pro quin- quaginta marcis, Marchwardus de Chvlm pro viginti quinque et Gerlohus Vngarus pro viginti quinque marcis nobis caucionem fideiussoriam prestiterunt. Insuper prelibatus G(erlohus) de Hertenberch iureiurando laudavit firmiter et promisit, quod bona fide ac summo studio una nobiscum aput nobilem virum dominum Vlricum filium Bernhardi illustris ducis Karinthie laboret optinere, quod eiusdem domini Vl(rici) accedente con- sensu et voluntate castrum Hertenberch cum hominibus et [cunc]tis attinenciis, et uni- versas possessiones, quas iure proprietatis vel quas [ab] ecclesia nostra iure feodali possidet, per manus uxoris sue ac liberorum suorum confirmacionem dicti domini Vl(rici) ducis Karinthie in manus nostras obligavit [ita]: videlicet si ipse G(erlohus) de Hertenberch vel sui secundum prelibatam formam nos et [nostros] in parte aliqua de cetero gravaverint, dictum castrum cum hominibus et cum [omnibus at]tinenciis, et cuncte possessiones, sicut premissum est, ad n[os et nostram] ecclesiam, sub memorati ducis presidio, pleno iure devolvantur. Ceterum si idem dominus dux huiusmodi obligacionem admittere recusaverit, aliam caucionem, posse ipsius G(erlohi) non excedentem, quam adinvenerimus, nobis sepedictus G(erlohus) [certi]fiet et prestabit sub pena pecunie supra notate. Preterea secundum arbitrium, videlicet Heinrici de Scharffenberch et Heinrici Vagenarii pro parte nostra, et Gerlohi de Stein et March- wardi de Chvlm pro parte altera promulgatum, idem G(erlohus) de Hertenberch pro refusione dampnorum XIIII mansos, [ut] puta in Drag unum, item in Schebelach IIII, et in Harde quinque nobis publice tradidit et donavit, protestans sub vinculo iuramenti, quod uxore sua et heredibus consencientibus libere posset eandem facere donacionem, quos nos sibi et uxori sue ac liberis iure feodali contulimus [in] instanti. In huius itaque rei testimonium presens pagina nostri et Heinrici de Scharffenberch et ipsius Gerlohi de Hertenberch et Gerlohi de Stein et Heinrici de Vagen sigillorum est munimine roborata. Acta sunt hec anno domini MôCCôLII, II non. augusti, indic. X, aput Lok. Nos Ulricus filius ducis Karinthiae subscribimus, quod condiciones praedictas per appensionem nostri sigilli admisimus et firmamus. Datum per manum nostri notarii Wiglini anno praenotato, idus augusti. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 189 Št. 170 1252, avgust, 16, Judenburg Dekan Pilgrim in Rudolf, bivši prošt v Sekovi, pooblaščata prošta v Dobrli vasi, da objavi cerkveno izobčenje koroškega vojvoda Bernarda, ker se ni ne sam ne po svojem zastopniku javil v Judenburgu na napovedano sodbo; obenem naj razglasi interdikt nad Št. Vidom (na Koroškem), Velikovcem, Celovcem in Kostanjevico ter tamkajšnjimi gradovi in župnijami: dokler se bo vojvoda tam zadrževal, se v omenjenih mestih in gradovih ne bodo smeli deliti zakramenti z izjemo previde- vanja umirajočih in krščevanja otrok. To velja tudi za vse druge kraje, kjer se bo vojvoda mudil. Orig. perg. v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (A). – Prepis v zbirki prepisov listin (Historičnega društva) v ARS v Ljubljani (B). – . Objave (tu delna po A): Meichelbeck, Historia Frisingensis II/2 (1729), str. 12–13, št. 22. – Ullepitsch, Diplomatarium Carniolicum, št. 21, v: MHK 3 (1848), 28–29. – Zahn v: FRA II/31 (1870), str. 163–164, št. 166. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 151–152, št. 193 (in 191, str. 148–149). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 408, št. 2495 (in str. 407, št. 2493). Reg. in literatura: Caesar, Annales Styriae II (1773), 229–230. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 265–266, št. 1168 (in str. 263, št. 1166). – Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854), str. 28, št. 111. – Costa, Quellenmateriale, v: Magazin 13 (1856), Anhang, str. 10, št. 36. – Omemba: Verzeichnis v: MHK 1 (1846), str. 11, št. 7f. – Otorepec, Srednjeveški pečati (1988), 65 (Kostanjevica) in 203 (Celovec). – ES 15 (2001), 396 (Kostanjevica). K listini spada insert, objavljen tu pod št. 77. … nos, habito consilio dicti domini nostri episcopi Secûwensis et aliorum virorum discretorum, nobilem virum Bernhardum illustrem ducem Karinthie seniorem excom- municamus et civitates ipsius, videlicet ad Sanctum Vitum, Voèlkenmarcte, Klagenfort, Landestrôst, cum castris earundem civitatum, ecclesiastico subponimus interdicto, subtrahentes in ipsis civitatibus et castris omnimoda ecclesiastica sacramenta preter penitentias morientium et baptismata parvulorum. Insuper omnia loca et parrochias, in quibus ipse dux presentialiter fuerit, simili modo sub interdicto ponimus, quamdiu dictus dux moram fecerit in eisdem. Unde auctoritate, qua fungimur, vobis mandamus sub pena officii et beneficii vestri firmiter precipientes, quatenus dictas excommunica- tionis et interdicti sententias per nos latas in personam memorati ducis et civitates suas antedictas cum castris per totam Karinthiam sollempniter publicetis, publicando etiam, quod in quacumque parrochia idem dux personaliter fuerit, ut in eadem tota parrochia medio tempore non fiant divina et alia sacramenta ecclesiastica, preter penitentias, sicut premissum est, morientium et baptismata parvulorum. Que inquam sacramenta ecclesiastica dictis civitatibus cum castris per nos esse subtracta legitime nuntietis et hoc vobis sub dicta pena officii et beneficii vestri districte precipimus et mandamus. Datum apud Ivdenburc, anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo secundo, XVII kalend. septembris, decime indictionis. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 190 Št. 171 1252, avgust, 26 Savinjski arhidiakon Konrad določa po nalogu izvoljenega oglejskega patriarha Gregorja de Montelongo in v skladu z mnenjem okoliške duhovščine pogoje o vzdrže- vanju slivniške župnije, potem ko je bila inkorporirana studeniškemu samostanu. Orig. perg. (28,5 : 11,6 + 1,2) št. 673 (1869 vrnjen iz HHStA) v StLA v Gradcu (A). – Prepis in nem. prevod v studeniški kopialni knjigi iz 18. stol., str. 19–20 (nem. str. 20–21), št. 11, v Arhivu samostana Studenice, šk. 1, zv. 2, prav tam (C). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 31–33, št. 27. – Orožen, Lavant I (1875), 443–444. – Zahn, UBSt III (1903), str. 182–183, št. 115. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XL, št. 27. – Muchar, Steiermark V (1850), 245– 246. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 152, št. 194. – Mlinarič-Ožinger, Župnija in dekanija Hoče (1982), 11. – Marchetti-Longhi, Registro (1965), str. 63, št. II/13. – Prim. Orožen, Lavant I (1875), 303, 455. – III, 11, 23, 278. – IV, 39. – VI, 76. – Kovačič, Zgodo- vina lavantinske škofije (1928), 60, 63, 80–81, 88. Dorzalne notice: – 13. stol.: priester. – 17. stol.: notica izbrisana. – iz 1732: Die pfahr Schleünitz undt St. Märten betreffendt, wie ingleichen betreffend die pahdirung des leren bottrichter in Studeniz. dätirt: anno domini MCCLII, septimo kalendas septembris, indicti- one decima, id est 1252, nadpisano 1732, izračun pod črto: alt: 480. – Sign. z rdečo kredo: an 1252. Lad 4. No 130. ‡ In nomine sancte et individue trinitatis. ‡ Quoniamquidem commissiones principum, quantomagis in se robur continent auctoritatis, ne per oblivionem temporum curriculo fragilem memoriam hominum, ut frequenter fieri solet, enervantem in irritum revocentur, tanto sunt circumspectius exequende, ac scripture, que mater est memorie, mancipande. Hinc est, quod ego Chonradus archydiaconus Saunie presentium tenore tam modernorum quam subsequentum duxi noticie declarandum, quod ego de mandato domini Gregorii quondam de Longo monte, nunc vero sancte Aquilegensis sedis electi, Livpoldo plebano de Slivnz eiusque successoribus in perpetuum instituendis, accedente consilio Ruddeberti a decani, tunc pro tempore plebani in Pilstein, Iohannis de Pilzcowe, Heinrici de Cherspach, Heinrici de Vivstriz, Herbordi de Choètsche, Wluingi de Cilye, fratris Hermanni prioris fratrum ordinis predicatorum in Bethovia ac fratrum suorum Heinrici de Carniola, Witigonis et Wernheri, habita inquisicione et debita deliberatione ac estimatione reddituum plebis in Slivnz, talem sequestravi portionem, de qua, secundum continentiam autentici dati super donatione dicte plebis claustro Fontis gratie a Berhtoldo pie memorie Aquilegensis ecclesie patriarche, legatis respondeat et miseriis pauperum pro posse subveniat, archidiaconum, decanos et nuncios recipiat, kathedratico et aliis, que ad dyoecesianum spectant, satisfaciat provide pariter et discrete. Debet itaque dictus plebanus et sui successores habere proventus matricis ecclesie cottidianos, remedia, iudicia, oblaciones b et similia cum decimalibus denariis ac agricultura, prato et molendino, exceptis duabus areis Heinrici et Chonradi cum agris ad ipsos pertinen- tibus, quos tunc pro tempore coluerint, famulos et ancillas ecclesie, qui redierint ad plebem, equaliter cum claustro dividant nominatim. Sane ecclesiam sancti c Martini cum eiusdem proventibus et dimidio manso ibidem sito et ecclesiam d in Studeniç e cum a Muchar III, 244, ga imenuje Peter, po njem z vprašajem Orožen, Lavant VI, 76 b okrajšano obloes A, oblocutiones B c sancti popravljeno iz sa A d ecc z znamenjem za okrajšavo A e eni dodano (zaradi nastalega madeža) s kasnejšo roko A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 191 suis proventibus possidebunt, yconomo claustri eiusdem, qui pro tempore fuerit, de anno in annum V modios tritici, X siliginis V milii, nullo interveniente obstaculo, assignantes. Verum ne huic ordinationi quis sinistra machinatione valeat contraire, presentem paginam per appositionem sigillorum, mei ac decani, nec non et prioris, iussi provide communiri, ipsam eorundem, qui superius nominati sunt, testimonio fulciendo. Acta sunt hec anno domini MòC0CLI0I, VII kalend. septembris, indictione â. Od treh na perg. trakovih visečih pečatov dokaj ohranjen le prvi: – 1. zgoraj nekoliko odlomljen in ob straneh poškodovan. (višina ok. 45, širina 28 mm). Podoba: zgoraj Marija z glavo nagnjeno v levo, pod njo ščit(?). Legenda: . PRIORIS . . . – 2. arhidiakona Konrada, špičasto ovalen, (širina ok. 28 mm). Podoba: sedeči svetnik s sijem okrog glave. Legenda: . . NRAD . . . (na drugi strani precej oguljeno). – 3. ohranjen le fragment desne spodnje četrtine. Št. 172 1252, avgust, 29, Wernberg Koroški vojvoda Bernard izjavlja, da nimajo ne Rudolf z Devina ne Kuno in Beaquinus z Momjana nobene odvetniške pravice na posesti, ki so jo on in njegovi predniki podarili samostanu v Rožacu in ki se nahaja na Krasu, v krajih Sežana, Žirje, Pliskovica, Merče, Dane, Križ, Šepulje, Skopo, Dolnje Ležeče, Brdo, ”Selchach”, Utovlje, Dobravlje, Godnje, Opatje selo, ”Fontana” in Gorjansko, kakor tudi na dveh hubah v Šmarju. Orig. izgubljen (A). – Insert v listini: 1261, november, 23, Čedad, v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (B). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 409–410, št. 2497. In nomine sancte et individue trinitatis. Nos Bernardus dei gratia dux Carinthie universis Christi fidelibus presentes litteras intuentibus salutem et memoriam rei geste. Nos qui pro remedio anime nostre loca deo dicata sive dicanda inquantum possumus, pio favore prosequimur, ad ea maxime intendimus et humiliter molinamur a que per progenitores nostros et nos antiquitus in prediis terris mansis alio quocumque modo fuerint beneficiata, ut in suo iure permaneant et debita libertate. Hinc est, quod malignitati eorum obviamus qui se per progenitores nostros sive per nos ius advocatie in bonis quibuscumque monasterio Rosaçensi a nostris progenitoribus sive a nobis collatis in feudo fatentur debite possidere, sicut quidam, ut inteleximus a , videlicet Rodulfus de Dewino, Chuno et Beaquinus de Mimilan(o) qui dicunt, quod in feudo advocatiam possideant in bonis illis que progenitores nostri et nos in ratihabitione in Carsto sunt collata monasterio memorato quorum etiam sunt expressa, ut singulis audientibus liber- tatis eorum omne dubium auferatur, in Cesano videlicet, in Siriach, in Pliscuwiç in Mirschach, in Podem, in villa Crucis, in Sohpviach, in Scompo, in Lesniç, in Predra, in manso qui est in Selchach, in Vtendorf, in Dobragon, in Godegnano, in Sedla, in Fontana, in Wariansch. Hec singula cum omnibus eorum decaniciis et quibuslibet appendiciis et rationibus ad dictos mansos pertinentibus et in duobus mansis in monte et in villa sancte Marie nostri progenitores et nos libere contulimus cum advocatia alber garia, sicut nos possedimus pleno iure, ipsi monasterio Rosacensi libera libertate et sine omni scrupulo aliene servitutis perpetuo possidenda coram deo et hominibus protesta a B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 192 mur littera presenti, quod Rodo(l)fus, Chuno et Beaquinus et eorum progenitores seu aliqua persona qualiscumque altera in predictis possessionibus numquam a nostris pro- genitoribus vel etiam a nobis aliquid dominium vel advocatiam sive servicia minutis- sima qualiacumque recep(erint) in feudum vel quoquo modo nostro nomine requirenda, set omnia ad b servicium abbatis et fratrum dicti monasterii dedimus pro nostra felici memoria libera voluntate. Et volumus et inquantum possumus, nos exponimus, ut idem monasterium per nos sua gaudeat debita libertate et heredibus nostris id ipsum re- linquimus conservandum presentemque cartulam in evidens testimonium libertati sue scribi fecimus et sigilli nostri munimine roborari ipsi monasterio subscriptis testibus assignandam. Testes sunt Vlricus filius noster, Henricus de Silberberch, Artuicus dapifer de Chrik, Arnoldus de Hauaerburch, Bertholdus de Graednich, Iacobus de Vriberc, Chunradus de Pirpovm notarius noster et tota curia nostra. Acta sunt hec anno domini millesimo C6C quinquagessimo a secundo, indictione decima, in die decollationis sancti Iohannis Babtiste. Dat. in Werdenburch per manus Bertholdi notarii nostri. Št. 173 1252, (konec avgusta), Maribor Izvoljeni salzburški nadškof Filip podeli Albertu z Viltuša in Ulriku, sinu Ulrika iz Maribora, 44 mark srebra za pomoč na poti za obrambo koroške dežele in trdnjave Sachsenburg (na Koroškem). Poroštvo za to je dal Frideriku ml. s Ptuja, škof pa mu je dal v zastavo vas Zrkovci pri Mariboru. Orig. perg. (23,2 : 10,4 + 3,3 – zgoraj pretrgan v dolžini 6 cm) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 181, št. 114. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 81. Reg. in literatura: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 410, št. 2499. – Martin, RS I (1928), str. 19, št. 138. Datirano po Zahnu, UBSt III (1903), str. 181, op. 1: Nadškof Filip je bil 19. julija v Brežah (Zahn, o.c. št. 112), 2. septembra v Leibnitzu (Zahn, o.c. št. 116) in 30. septembra v Fons- dorfu (Zahn, o.c. št. 117). Maribor leži na poti med glavnimi kraji salzburškega gospostva na Koroškem in Štajerskem: Breže-Ptuj-Leibnitz-Fonsdorf. Dorzalne notice: – 13./14. stol: Donacio domini Phy(lippi) Alberto de Wilthausen. Nos Phylippus dei gratia electus ecclesie Saltzburgensis, apostolice sedis legatus. Tenore presencium profitemur et ad universorum volumus noticiam pervenire, quod nobis pro deffensione honoris et terre domini Bernh(ardi) illustris ducis Karinthie, karissimi patris nostri et nostre ecclesie Saltzburgensis procedere a volentibus manu forti ad resistendum suis et nostris in obsidione castri Sahsenburch inimicis, dedimus Alberto de Wilthovsen et Vlrico filio domini Vlrici de Marchpurch puri argenti marcas LXIIII or ponderis Wiennensis pro auxilio nobis per eosdem ipso itinere exhibendo, pro quibus karissimus fidelis noster Fridericus iunior de Petouia fideiussit, pro qua peccu- nia villam ecclesie nostre Werkendorf prope Marchpurch obligacionis nomine cum usufructibus atque iure, quo usi fuimus, sibi iussimus assignari, quousque sibi per nos vel successores nostros ipsa peccunia solveretur. In cuius rei testimonium presens scriptum iussimus sibi dari, sigilli nostri karactere consignatum. Actum et datum in b ad ad B a proce- se začne v drugi vrsti in v tretji nadaljuje s -cedere France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 193 Marchpurch, anno domini MòC0CLI0I. Testes huius sunt Ludwicus vicedominus de Augusta, Gotfridus et Vlricus fratres de Marchpurch, Dìtricus de Althaim et alii quam plures, quorum copia interfuit. Viseči pečat na temni zeleno-rdeči močno pleteni konopljeni vrvici ohranjen (nekoliko odrgnjen), ovalen (dolžina 67, širina 43 mm). Št. 174 1252, september, 30, Breže na Koroškem Grof Albert III. Tirolski obnovi samostanu Vetrinj inserirano listino (1217, Tirol). Med pričami se omenja Ulrik z Rihemberka. Orig. perg. v KLA v Celovcu (A). – . Objave (tu delna po J): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 412, št. 2502. – Huter, Tiroler Urkundenbuch III (1957), str. 312, št. 1274. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 266–267, št. 1170. – Ladurner, Albert III., Zeitschrift des Ferdinandeums 14 (1868), 119. Za inserirano listino prim. F. Kos, GZS V (1928), str. 150, št. 279. … Testes huius renovationis sunt: Otto canonicus de Staein, Fridericus notarius noster, Vlricus de Rifenberch, Chuno de Friberch, Ortolfus de Motniz, Arnoldus de Nedeck, engelbertus de Strazpurch et alii quamplures. Acta sunt hec anno incarnacionis dominice MCCLII pridie kal. octobris. Datum apud Frisacum. Št. 175 1252, september, 30, Fohnsdorf Izvoljeni salzburški nadškof Filip naznanja, da je že njegov predhodnik podelil graškemu meščanu Walkerju neke fevde, ki jih zdaj podeljuje njegovemu sinu Volchmarju in njegovim otrokom ter jim dodaja še nove. Med pričami se omenja tudi Ulrik z Rihemberka. Orig. perg. v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objave (tu delna po A): Zahn, UBSt III (1903), str. 184–185, št. 117. Reg. in literatura: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 412, št. 2503. – Martin, RS I (1928), str. 20, št. 142. … Sunt eciam huius rei testes: Vôlricus venerabilis episcopus Sekowensis, Witigo scriba Stirie, Otto plebanus de Graetz, Vôlricus plebanus de Strazganch, Vôlricus de Lichtenstein et Otto filius suus, Ditmarus de Weizeneke, Wòlvingus de Libenz, Vôlricus de Reifenberch, Rudolfus officialis de Vanstorf, Chunradus Laegelarius civis in Iudenburch, Heinricus Vischacher, Otto sartor, Chvnradus de Praitenuuõrt et alii quam plures. Datum huius in castro Vanstorf, anno domini MCCLII, pridie kalendas octobris, X indictionis. Št. 176 1252, oktober, 8, Ličge Kardinal Hugon, papeški legat, podeljuje obiskovalcem cerkve dominikanskega samostana na Ptuju, ki bo v kratkem posvečena, odpustke pod običajnimi pogoji. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 194 Orig. perg. (19,5 : 20,2, plika razprta), št. 677, v StLA v Gradcu (A). – Trije prepisi iz 19. stol. v zbirki listin št. 677, prav tam (B C D). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 186–187, št. 119. – Omemba: Zahn, Dominicanerkloster zu Pettau, v: BKStG 16 (1879), str. 5, št. 8 (op. 9). Dorzalne notice: – Na pliki: Fasc. 38. – 16. stol.(?): Hugo cardinalis concedit indulgentias anno 1252.. No. 46 (?) – 19. stol.: Dominikaner zu Petau, gehört dem Joanneum von Hrn. Baron v. Eyb. ‡ Universis ‡ Christi fidelibus per Alamanniam constitutis, ad quos presentes littere pervenerint. Frater Hugo miseracione divina tituli sancte Sabine presbiter cardinalis, apostolice sedis legatus, salutem in domino. Vite perempnis gloria, qua mira benignitas conditoris omnium beatam coronat aciem civium supernorum, a precio sanguinis fusi de precioso corporis redemptoris meritorum debet acquiri virtute, inter que illud esse pergrande dinoscitur, quod ubique, sed precipue in sanctorum ecclesiis, maiestas altissimi collaudatur. Cum igitur, sicut accepimus, ecclesia fratrum ordinis predicatorum Betouiensis, Salzeburgensis diocesis, in proximo debeat consecrari, universitatem vestram rogamus, monemus et hortamur in domino, in remissionem vobis peccaminum iniungentes, quatinus ad acclesiam ipsam, imploraturi a domino veniam delictorum, in humilitate spiritus accedatis. Nos enim, ut Christi fideles ad merita quasi ad premia salubriter invitemus, de omnipotentis dei misericordia et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius auctoritate confisi, omnibus vere penitentibus et confessis, qui ad ecclesiam ipsam venerint in die consecrationis et per octavas centum dies, ac in anniversario et per octavas ipsius, annis singulis, sexaginta, de iniuncta sibi penitencia misericorditer relaxamus. Datum Leodii, VIII idus octobris, pontificatus domini Innocentii pape IIII anno decimo. Pečat in vrvica izgubljena, plika razprta. Št. 177 1252, oktober, 8, Ličge Kardinal Hugon, papeški legat, podeljuje vernikom, ki bodo ob določenih praz- nikih obiskali cerkev dominikanskega samostana na Ptuju, odpustek 60 dni. Orig. perg. (20,8 : 16 + 2,1), št. 678, v StLA v Gradcu (A). – Prepis iz 1831 v zbirki listin št. 678, prav tam (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 187–188, št. 120. – Omemba: Zahn, Dominicanerkloster zu Pettau, v: BKStG 16 (1879), str. 5, št. 8. Dorzalne notice: – 13. stol.: LX dies Hugo cardinalis de sancta Sabina . . . anno 1253. ‡ Frater Hugo ‡ miseracione divina tituli sancte Sabine presbiter cardinalis, apostolice sedis legatus. Dilectis in Christo . . priori et fratribus ordinis predicatorum Bethouiensium, Salzeburgensis diocesis, salutem in domino. Licet is, de cuius munere venit, ut sibi a fidelibus suis digne ac laudabiliter serviatur, de habundancia pietatis sue, que merita supplicum excedit et vota benefacientibus multo maiora retribuat, quam veleant promereri, volentes tamen nichilominus populum domino reddere acceptabilem, fideles sibi ad complacendum ei quibusdam illectivis muneribus, indulgentiis videlicet et remissionibus, invitamus, ut exinde reddantur divine gracie aptiores. Cupientes igitur, ut ecclesia vestra congruis honoribus frequentetur, omnibus Christi fidelibus vere penitentibus et confessis, qui ad eandem ecclesiam in die nativitatis domini, pasche et pentecostes, in quatuor quoque beate Marie et duabus beati Dominici festivitatibus et France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 195 per octavas earum causa devotionis accesserint, sexaginta dies de iniuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus. Datum Leodii, VIII idus octobris, pontificatus domini Innocentii pape IIII anno decimo. Viseči pečat odpadel, ostal le fragment rumeno-rdeče svilene vrvice. Št. 178 1252, oktober, 15, Humberk na Koroškem Friderik s Ptuja kot dedič gradu Humberk potrjuje, da sta se Albert, imenovan Putschart, in njegov brat Henrik pred njim na sodišču odpovedala hubi v Svečah, ki jo je njun oče Gerhard iz St. Gandolfa brez njunega privoljenja podaril samo- stanu v Vetrinju. Orig. perg. (24 : 25,5 + 1,8) št. A 85 v KLA v Celovcu (A). – Prepis iz prve pol. 19. stol. priložen izvirniku (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 412–413, št. 2504. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 266–267, št. 1171. Dorzalni notici (sočasni): – desno: Privilegium super unum mansum in Zwenkach. – levo: In nomine patris et filii et spiritus sancti amen hec omnia transsumt(a) sunt. – Sign. 16; 13; Lib. II. N°138. In nomine patris et filii et spiritus sancti amen. Quoniam omnia transeunt simul cum tempore transeunte, ne per mortem ea que geruntur vel aguntur mortalium a memoria deleantur, necesse est, ut scripturarum testimoniis hominum memorie commendentur. Per presens ergo scripture testimonium innotescat tam presentibus quam futuris, quod ego Fridericus dictus de Petouia successione a hereditaria in Holenburc constitutus hominibus quibusdam meis, fratribus dictis de sancto Gangolfo, conquerentibus intellexi, quod pie memorie pater ipsorum nomine Gerhardus quendam mansum in villa, que dicitur Zwenkach, ad eos iure hereditario devolvendum, cenobio Victoriensi contulerit, acceptis decem marcis a conventu ibidem deo famulanti, eis insciis et invitis, cum quo etiam, ut asserebant, predictus pater ipsorum suum disposuerit testamentum, constanter eundem mansum, sine manu ipsorum datum, per sententiam in iudicio repetentes. Super quo predicti cenobii monachi conventi coram me humiliter conparuerunt et cum dictis fratribus, dato eis talento denariorum publice monete, taliter conposuerunt, quod ipsi, Albertus scilicet cognomine Putschart et Hainricus fratres, quicquit iuris in eodem manso habebant, in manus meas voluntarie resignabant, petentes tam patris quam ipsorum datum per manum meam sepe dicto cenobio confirmari. Preterea fide data promiserunt, ut, si frater vel aliquis heres sive coheres eorum sepe dictum mansum simili modo repetere presumpserit vel intendat, ipsi iam dictum cenobium indempne reddant omni occasione postposita et quietum. Ego igitur pie eorum peticioni et donationi pium prebens assensum, saluti etiam mee meorum providens et parentum, prefato cenobio cum omni iure proprietatis contuli iam sepe dictum mansum, ut ipsum in perpetuum libere possideant et quiete. Igitur, ne de cetero fratres sepedicti cenobii super hoc dato incommodum sustineant vel incurrant aut irritari contigat b aliquatinus aut infringi, presens scriptum testibus subscriptis super hoc in testimonium feci sigilli mei munimine roborari. Testes sunt dominus Ortolfus prepositus de Solio, Gotfridus plebanus de a uc popravljeno iz začetega ul b A namesto contingant France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 196 Chotmarsdorf, Rvdolfus de Stadekke, Livtoldus de Troèwen, Albertus de Werdenburc, Albertus de Heilekke, Albertus de Kaenesch, Sivridus de Eichowe, Wlvingus et Guntherus de Holenburc, Erpho de Chlagenfurt, Chonradus et Hermannus fratres de Wrdoch, Otto de Engelmarsbrunne, Hailwicus et Livpoldus notarii mei et alii quam plures. Acta sunt hec in Holenburc, anno incarnationis dominice MòòC0CLI0I, idus octobris, indictione IX. Na perg. traku viseči trikoten pečat (širina 25, višina 30 mm) Friderika s Ptuja v barvi naravnega voska, lepo ohranjen. Podoba: zmaj z dolgim kljunom in v osmico nazaj pre- pletenim repom. Legenda: + S. FRIDeRICI De BeTTOWe. Št. 179 1252, november, 7 Ulrik, dedič vojvodine Koroške in gospod Kranjske, izvzema od svoje sodne oblasti, razen za krvne delikte, posestva vetrinjskega samostana na Kranjskem, posebno obe samostanski pristavi v Preddvoru in Špitaliču. Orig. izgubljen (A). – Štirje prepisi v vetrinjskih kopialnih knjigah v KLA v Celovcu: prvi iz začetka 15. stol. v Ms 2/1, fol. 57r, št. 38 (B); – drugi iz 1544 v Ms 1/2, fol. 169v–170r, št. 498 (C); – tretji iz 1544 v Ms 1/1, fol. 273r–273v, št. 408 (D); – četrti iz 1544 v Ms 1/3, fol. 92r–92v, št. 408 (fol. 92v–93r nem.) (E). – . Objava tu po J. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 414, št. 2506 (J). – Austria sacra IV/7 (1786), 372 (odlomek). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 152–153, št. 195 (iz E). Reg. in literatura: Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854), str. 28, št. 113. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 267, št. 1173. Diktat pisarja Berhtolda. Prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 82. In nomine Iesu Christi amen. Nos Vlricus dei gratia heres ducatus Karinthie a et dominus Carniole tam presencium noticie quam futurorum memorie inculcamus, quod nos tum pro nostre ac progenitorum nostrorum animarum remedio, tum pro reverencia gloriosissime virginis matris Christi, Vicoriensi ecclesie Cisterciensis ordinis hanc feci graciam, quod grangias eius, in Niwenhouen b videlicet et in Pochsruke c in Karniola d constitutas, ac eciam omnes possessiones eiusdem qualicumque e nomine censeantur, in dominio nostro sitas et eas quas nunc habet, ac eas quas erit inposterum habitura, ab omnibus iuribus que vel ex iurisdictione vel consuetudine vel alio quoquo modo habuisse dinoscimur in eisdem vel eciam infuturum nos habere contingeret f , in ipsis exemimus usque quaque, ita videlicet, ne aliquis iudex noster vel officiarius vel exactor vel eciam preco vel quocumque fungatur officio, cum g predicte ecclesie possessionibus quicquam habeat ordinare, excepto quod fures et alii morte dampnati qui inter homines ipsius ecclesie fuerint deprehensi, nudi et sine dampno et iactura ipsius ecclesie ad nostrum iudicium assignentur h et nos pro tempore vite nostre ipsam ecclesiam possessionesque a B C, Carinthie D b B, Newenhouen C; Neunhouen D E (Schumi) c B, Pockhsrugkh C, Pocksruck D, Poksruck E (Schumi) d B C, Carniola D E (Schumi) e B, qualitercumque C D E (Schumi) f C D, continget B, contigerit E (Schumi) g B, etiam C D E (Schumi) h B D, assingnentur C E (Schumi) France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 197 ipsius sine questu temporali pure et principaliter causa dei i manutenebimus, tuebimur, defendemus pro viribus et pro posse. Ut autem talis nostra gracia quam eidem fecimus, ipsi imperpetuum maneat illibata, presentem cartam k sigilli nostri munimine duximus roborandam in evidens testimonium et cautelam. Cuius rei testes sunt comes Vlricus de Stenrenberg l , Heinricus m et Vlricus fratres comites de Hewnenburg n , Heinricus o de Silberberg p , Hertwicus dapifer de Chreig q , Seyfridus de Maèrenberg r , Otto de Vinchen- stein h , Arnoldus t de Hauenaèrburg u , Vlricus de Hauenerburg v , Wilhelmus de Minchen- dorff w , Nicolaus de Reutenberg x , Iacobus et Gebhardus de Cvètenberg y et alii quam plures. Cui contractui z ego Berchtoldus Frisacensis canonicus interfui quem et scripsi; feliciter nunc et semper amen. Acta sunt hec anno gracie MòòC0CLI0I, indictione X, VIóI idus novemb. Št. 180 1252, november, 10, Breže na Koroškem Grof Albert III. Tirolski v ujetništvu izvoljenega salzbuškega nadškofa Filipa podeljuje s soglasjem svojega zeta grofa Majnharda III. Goriškega vetrinjskemu samostanu od svoje posesti na Tirolskem tri planinske koče, ki lahko dajo samo- stanu 900 hlebčkov sira na leto. Med pričami se omenja tudi Ulrik z Rihemberka. Orig. perg. št. C 1571 v KLA v Celovcu (A). – Prepis iz prve pol. 19. stol. priložen izvirniku (B). – . Objave (tu delna po A): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 415, št. 2507. – Huter, Tiroler Urkundenbuch III (1957), str. 316, št. 1279. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 268, št. 1174. – Martin, RS I (1928), str. 20, št. 145. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 149, št. 573. … presentem cartam sigilli mei ac etiam predicti generi mei comitis Goricie muni- mine volui roborari in evidens testimonium et cautelam. Cuius rei testes sunt Vlricus de Reifenberch, Arnoldus et Gotfridus fratres de Nydeke, Otto sacerdos canonicus de Steine, frater Ortolfus et frater a Cholo de ordine domus Thevtonicorum et alii quam plures. Acta sunt hec anno domini MòC0CLI0I, indictione â, pridie ante festum Martini, Frisaci me in captivitate domini Salzburgensis electi constituto. Dva na rdeče-rumeni svileni vrvici viseča pečata v svetlorjavi barvi naravnega voska: – 1. grofa Alberta Tirolskega, okrogel (počen po sredini, premer ok. 70 mm), Podoba: stoječi i causa dei B; C pušča vrzel, propter deum D E (Schumi) k B C, chartam D E (Schumi) l B; Stenrenberch C, Sterenberch D, Sternberch E (Schumi izpušča nadaljnja imena do vključno Heinricus de Silberberg) m B, Hainricus C D n B, Heuneberch C D o B C, Hainricus D p B, Silberberch C D q B, Kreich C D, Hertericus dapifer de Kreich E (Schumi) r B, Sifridus de Marenberch C D E (Schumi) h B, Vinkenstaine C, Vinckenstaine D, Vinckenstain E (Schumi) t B D E (Schumi), Ardnoldus C u B, Hauenerburch C D, Hauenburg E (Schumi); D E (Schumi) tu končujejo naštevanje z besedico etc v B, Hauenerburch C w B, Minchendorf C x B, Reutenberch C y B namesto Gvètenberg, Tuõtenberch C z CD, tractui B a at na razuri France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 198 orel (slika Huter, o.c., tab. II). Legenda: + SIGI . . . . . A . . . . . . . . De TIRO . . – 2. grofa Majnharda III. Goriškega, okrogel, poškodovan. Legenda: + MeINHARDVS AQILeGeN . . . . . GORICIe. Št. 181 1252, december, 16 Krški škof Ulrik I. naznanja, da je Valter s Podčetrtka, ministerial njegove cerkve, podelil krškim kanonikom hubo v kraju “Snait” in drugo v Bistrici. Orig. perg. (26 : 15,5 + 2,2) št. C 1118 v KLA v Celovcu (pod 1253) (A). – Prepis v krški kopialni knjigi Ms 2/25, fol. 67v–68r (pod 1253), prav tam (B). – Prepis iz 1870 priložen izvirniku (C). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Jaksch, MDC II (1898), str. 62–63, št. 608. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 278, št. 1193 (iz B, pod 1253, december, 16). Škof Ulrik je umrl 14. septembra 1253. Zato Jaksch listino datira v leto 1252 in dodatno navaja, da se s tem ujema tudi indikcija XI, ki se je prestavljala 24. septembra. Dorzalne notice: – 13. stol.: Privilegium domini Waltheri de Landesperh quod contulit eccle- sie duos mansos de consensu Vlrici episcopi Gurcensis. – Sign. D ( spodaj izbrisani C) N° 83. Cum adinstar effluentis temporis memoria humana subito corruat in ruinam, ex ad- verso venit i(n)dustria scripturarum, ut recordatio geste rei in memoriam venture poste- ritatis deducatur. Ideo nos Vlricus dei gratia Gurcensis episcopus in noticiam tam presencium quam futurorum volumus devenire, qualiter Waltherus de Landesperch nostre ecclesie ministerialis motus affectu eterne messionis duos mansos solventes talentum denariorum monete consuete unum in Snait alium vero in Fivstriz videlicet sub Lapide conventui Gurcenssi a et dilectis in Christo fratribus post commutationem vite sue seu decessum dedit iugiter possidendos. Nos vero tum ad instanciam eiusdem militis quam occasione obsequii fidelis hactenus nobis exhibiti aures nostras suis peti- tionibus benigne inclinantes auctoritatem seu ius proprietatis quod habuimus in mansis memoratis, ipsis canonicis et conventui Gurcensi assignavimus mera potestate. Ut autem tam a nobis quam nostris successoribus et a predicto Walthero et suis coheredibus inposterum ipsa donatio non possit irritari, presens scriptum appensione nostri sigilli atque testibus subnotatis iussimus communiri. Huius rei testes sunt: P(er)chtoldus b plebanus in Strazpurch, Hainricus de Micheldorf, Hainricus de Seburch capellani venerabilis episcopi Vlrici Gurcensis, Engelbertus et Dietmarus dictus Rechsscho notarii eiusdem episcopi, Hartwicus dapifer de Wainsenberch, Albertus, Ditricus, Fridericus, Otto, Hainricus castellani de Landensperch, Perchtoldus de Castro Nouo, Hainricus de Helfenberch et alii quam plures. Acta sunt hec anno domini MòC6CLIIóI, XV1I kalend. ianuarii, indictione X1I. Na perg. vrvici viseči pečat krškega škofa Ulrika v temni barvi voska koničasto ovalen (višina 75, širina 55 mm). Podoba: sedeči škof z mitro in palijem, s palico v desnici in odprto knjigo v levici. Legenda: + VôÔLRICVS : DeI : GRACIA : GVRCHeNSIS : eCCLIe : ePC. a A b P brez znaka za okrajšavo Per France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 199 Št. 182 1252, december, 21, Gmünd Brata Rudolf in Kolon z Roža (na avstr. Koroškem) jamčita izvoljenemu salz- burškemu nadškofu Filipu za Rudolfa z Devina, da bo do 8. junija 1253 plačal škofu 100 mark srebra, Rudolf sam pa jamči nadškofu tudi za Ulrika z Rihemberka za plačilo 20 mark srebra v istem roku. Orig. perg. (17,3 : 8,5 + 1,4) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Prepis iz 2. pol. 13. stol. v salzburški kopialni knjigi Ms W 194/6, fol. 60r, prav tam. – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Lampel, Landesgrenze, v: AÖG 71 (1887), 452. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 419, št. 2515. Reg. in literatura: Martin, RS I (1928), str. 21, št. 151. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 150, št. 576. Dorzalne notice: – 13. stol.: Obligatio quorundam fideiussorum ad ecclesiam. Nos Rvdolfus et Clolo a fratres de Râs tenore presencium profitermur quod nos venerabili domino nostro Salzburgensi electo pro domino Rvdolfo de Dewino pro centum marcis argenti taliter fideiussores statuimus, quod ipsi domino nostro vel successori suo peccuniam dictam in festo penthecostis futuro proximo persolvere teneamur. Hoc autem promissum huiusmodi cautione vallamus, quod, si prescripto termino peccuniam non solverimus antedictam, ex tunc, sub debito iuramenti super hoc prestiti, terras Stirie Karinthie et Carniole numquam nos intraturos promittimus, quoad- usque predictum debitum integraliter persolvamus. Adicimus etiam, quod, si alter nostrum in facienda huiusmodi solutione deficeret b , alter exsolvere nichilominus teneatur. In prescriptorum autem testimonium evidens et cautelam sigillis nostris presentem paginam fecimus roborari. Datum Gemvnde, anno domini MòC0CLII, XII kalend. ianuar. Ad hec ego Rvdolfus de Râs pro domino Vlrico de Rîfenberch domino electo sub forma me obligo iam predicta pro marcis argenti viginti, in eodem termino et sub eisdem conditionibus persolvendis. Od dveh visečih pečatov prvi ohranjen, drugi manjka. SIGILL ... DE RASE. (premer 51 mm). Št. 183 1252, december, 22, Millstatt Grof Majnhard III. Goriški naznanja, da je njegov prijatelj grof Herman z Orten- burga za izpustitev njegovega očeta grofa Tirolskega zastavil salzburškemu izvoljenemu nadškofu (Filipu) svojo dediščino v Kalsu (na Tirolskem), za kar je dobil od nadškofa 400 mark srebra; grof Majnhard III. pa je za 300 mark srebra zastavil Hermanu z Ortenburga (1) svojo posest v Naklem in (2) okrog gradu Sommereck na Koroškem, kar vse ostane Hermanu, če do martinovega prihodnje leto ne reši njegovega imetja v Kalsu. Obljubi mu tudi (3) odvetništvo na Bledu, če ga bo mogel dobiti od škofa v Brixnu, če ne pa odvetništvo nad določeno mill- stattsko posestjo na Koroškem. Za ostalih 100 mark daje grof Majnhard III. a A b c popravljeno iz d France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 200 Hermanu z Ortenburga (4) svoj dvor v Rojah in odvetništvo nad sedmimi hubami v Zelsachu (oboje blizu Špitala na Koroškem). Orig. perg. (20,5 : 29,6 + 1,6) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 419, št. 2516. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 153–155, št. 196. Reg. in literatura: Coronini, Tentamen Genealogico-chronologicum (1. ed. 1752), 310– 311; (2. ed. 1759), 208–209. – Göth, Urkunden-Regesten für die Geschichte von Steiermark, v MHVSt 5 (1854), str. 214, št. 1. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 269, št. 1176. – Martin, RS I (1928), str. 21–22, št. 152. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 150–151, št. 580. – Huter, Tiroler Urkundenbuch III (1957), str. 321, št. 1285.– Prim. K. Tangl, Grafen v. Ortenburg, v: AKÖG 30 (1864), 329–334. – Schroll, Millstatt, v: Archiv für vaterländische Geschichte und Topographie 17 (1894), 18. – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12/14 (1916/18), str. 40. Dorzalne notice: – 15. stol. Ayn brief von dem um Görz umb Kals und gemerch wegn dem Krainperch und Sintsperg. Ortemburg. Nos Meinhardus comes Goricie advocatus Aquilegiensis ecclesie notum fieri volumus universis presentem paginam inspecturis, quod in redemptione patris nostri comitis Tyrolensis dilectus amicus noster illustris comes Hermannus de Ortenburch pro nobis domino electo Salzburgensi patrimonium suum in Chalz scilicet quinquaginta marcarum redditus cum ibidem attinenciis pro quadringentis marcis argenti obligavit tali condicione, si eadem bona in proximo festo Martini non exsolverentur, propria forent ecclesie Salzburgensis. Pro quibus bonis iam dicto comiti Hermanno de Orten- burch et suis heredibus bona nostra in Nakel a flumine, quod Coker dicitur, usque ad montes Suesperch a et Chreinberch, omnia in illis terminis iacentibus b , proprietates, decimas, advocacias, preter advocaciam in Veldes, obligaciones, feuda, vasallos, sive teneant nostras proprietates in feudum sive feuda, que ab aliis tenuimus, homines, exceptis Chunrado de Rittersperch et Mainhardo de Goriach, cum universis bonis eisdem attinenciis, quesitis et non quesitis, pratis, pascuis atque silvis, omni iure, quo et nos tenuimus, pro suis proprietatibus filiis nostris consentientibus, et advocaciam in viginti mansis circa castrum Summerekke iacentibus, ad cenobium Milstatense per- tinentibus pro CCC marcis argenti, donavimus, interposita tali forma, si bona sua in Chalz ad statutum terminum per nos non redimerentur, ipse comes de Ortenburch et sui heredes iam dicta bona in Nakel et omnia, ut prescripta sunt, propria imperpetuum teneant et conservent. Promisimus ad hec comiti Hermanno memorato advocatiam in Veldes a domino episcopo Brixinensi modis omnibus obtinere, quam sibi si obtinere non possumus, nos et filii nostri dedimus c advocaciam in Chirchaim cum omnibus ibidem attinenciis ecclesie Milstat, et eam perpetuo teneat omni iure, quo et nos tenuimus, et in Vraters, preter quod fures captivati debent nostris iudicibus assignari, ita quidem, si bona sua non fuerint exsoluta. Pro residuis vero centum marcis argenti dedimus sibi curiam nostram in Raiach cum hominibus et omnibus ad eandem attinen- ciis et advocatiam in septem mansis apud Celsach, eo promisso, quemadmodum est prescriptum. Pro residuis etiam redditibus in Chalz, qui super sunt ultra quadraginta marcarum redditus, qui domino electo sunt assignati, volumus amicabiliter componere a A, Sutsperg v registrih k Hofschatzgewölbebücher v Ms I/23, v HHStA b A namesto iacentia c A namesto dabimus France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 201 ad ipsius comitis Hermanni de Ortenburch arbitrium voluntatis. Et ne sibi suisque heredibus a nobis nostrisque heredibus in posterum aliqua possit inferri calumpnia, presens scriptum ad maiorem cautelam sibi tradimus sigilli nostri munimine roboratum. Huius rei testes sunt Otto abbas Milstatensis, Vlricus nobilis vir de Tuõfers, Willehelmus de Aicha, Hugo de Reifenberch, Hainricus castellanus de Lunze, Livpoldus de Eberstain, Werenhardus Rupech ex una parte, ex altera comes Otto capellanus domini pape, Fridericus de Gesiez cum suis filiis, Regenwardus, Livtoldus castellani de Ortenburch, Chunradus de Techendorf, Chunradus Gordes, Rudolfus de Rase. Cholo de Lewenburch et ego Iacobus notarius, quibus d omnibus interfui et rogatus scripsi, et alii quam plures. Datum in Milstat, anno domini millesimo CCLIIó, X Ió kalend. ianuarii, ã indictionis. Na perg. traku viseči pečat grofa Majnharda III. poškodovan; razen ob zgornjem robu povsod okrhan. Legenda: . . . ICIe + MeIN . . . Št. 184 1252, december, 23, Gmünd Grof Majnhard III. Goriški daje bamberškemu škofu Heinrichu za svoj dolg v višini 100 mark srebra pet porokov, med njimi Ulrika in Hugona z Rihemberka. Poroki so se obvezali, da bodo do sv. Jurija prišli v Beljak in ga ne bodo zapustili, dokler ne bo škofu denar izplačan. V primeru, da se tega ne bi držali, zapade bamberški Cerkvi posest, ki jo imajo Goriški od nje v fevdu pri sv. Štefanu blizu Vorderberga (na avstr. Koroškem), omenjeno vsoto pa še vedno dolgujejo. Orig. izgubljen (A). – Dva prepisa v bamberških kopialnih knjigah v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (B C): B iz 14. stol. v Ms B 340, fol. 13r/v, (št. 23); – C iz 15. stol. v Ms B 339, fol. 33v. – Prepis iz 15. stol. v bamberški knjigi privilegijev Ms A 3, fol. 32v, v Okrožnem arhivu v Bambergu (D). – . Objave (tu delna po B): Lampel 1887 (AÖG 71), Nachträge, 422, št. 6. – Jaksch, MDC IV/1 str. 421, št. 2518. Reg. in literatura: Martin, RS I (1928), str. 22, št. 155. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 151, št. 581. Nos Meinhardus comes Goritie per presens scriptum notum facimus universis, quod, cum nos venerabili domino Heinrico Babenbergensi episcopo in centum marcis argenti et sue ecclesie teneremur, dedimus ei fideiussores Vlricum et Hugonem de Risenberch a , Rudolfum de Dewin, burgravium de Lvntze et Volkerum de Vlasperch qui fide data et iuramento prestito in solidum promiserunt, quod in festo sancti Georgii intrabunt Villacum abinde nullatenus egressuri, quousque dicta pecunia sibi et sue ecclesie fuerit persoluta. … Ad cuius rei memoriam presens scriptum fieri et sigillo nostro iussimus communiri. Datum apud Gemunde, X kalend. ianuarii, anno domini MòC0CLI0I. d A namesto qui his a B – na to opozarja že Lampel, Rivenberch Jaksch France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 202 Št. 185 1252, december, 26, Gmünd Ulrik in Hugon z Rihemberka, Rudolf z Devina in Schwarzman s Krmina obljubijo izvoljenemu salzburškemu nadškofu (Filipu), da bodo za 400 mark brežiških ali kostanjeviških denaričev rešili posest salzburške Cerkve, zastavljeno Henriku s Svibnega. Orig. perg. (17 : 9,7 + 1,5) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 155–156, št. 197. – Lampel 1887 (AÖG 71), str. 428, št. 15. Reg. in literatura: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 425, št. 2528. – Martin, RS I (1928), str. 23, št. 165. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 152, št. 586. – Omemba: Hassinger, Zollwesen und Verkehr, v: MIÖG 73 (1965), str. 358. – Otorepec, Srednjeveški pečati (1988), 129. Dorzalne notice: – Promissio facta domino Phylip. Ego Vlricus de Rifenberch, ego Hugo de Rifenberch, ego Rvdolfus de Dewino et ego Swarzmannus de Cremona domino nostro venerabili Salzburgensi electo promit- timus et promissum firmamus iuramento prestito corporali, bona Salzburgensis ecclesie, que dinoscuntur esse domino Heinrico de Sherphenberch obligata, usque ad carnisprivium proximo venturum ab eodem Heinrico pro quadringentis marcis denariorum monete de Rein vel de Landestrost, quam ex hiis duxerit acceptandam, absolvere, dilatione qualibet pretermissa. Quod si prescripto termino absolutionem bonorum non fecerimus antedictam, ex tunc sub prescripti debito iuramenti nos recipere promittimus in Villaco, abinde nullatenus egressuros, donec absolutionem bonorum predictorum integraliter faciamus. Si autem in loco nos recipere detractaverimus antedicto, quicquit dampni ex dilatione absolutionis bonorum illorum prefato domino electo accreverit, nobis curret, que dampna in nostri trium filiis, mei scilicet Vlrici, Rudolfi et Swarzmanni predictus dominus electus habebit. In cuius rei memoriam, quia nos tres, Hugo scilicet, Rudolfus et Swarzmannus sigilla propria non habuimus ad manus, presentem cartam sigillo domini nostri Goricie comitis et mei Vlrici fecimus roborari, datum in Gemuènde, VIIó kalend. ianuar., anno domini millesimo CCôLIIIó. Od dveh visečih pečatov na perg. trakovih ohranjena le dva voščena fragmenta. Št. 186 1252, december, 27, Lieserhofen Mirovna pogodba med izvoljenim salzburškim nadškofom Filipom, njegovim očetom vojvodom Bernardom in bratom Ulrikom na eni strani ter grofoma Albertom III. Tirolskim in Majnhardom III. Goriškim na drugi strani (po Wies- fleckerju v 20 točkah): (1) Grofa obljubita, da bosta skupaj z drugimi ujetniki plačala škofu 4900 mark srebra in (2) salzburški Cerkvi izročila grad Virgen, za kar jamčita z obema mladima Goriškima grofoma Majnhardom IV. in Albertom II., ki ju dajeta salzburški Cerkvi za talca. Grof Majnhard III. daje škofu za jamstvo tudi grad Lienz, (3) grof Albert III. pa Oberdrauburg (na Koroškem). (4–14) Naštete so še razne druge obveznosti in jamstva. (14) Kot jamstvo za trden mir dajeta še več drugih talcev, med njimi tudi Chr., sina Ulrika z Rihemberka. (15) Določata tudi, kaj so prekrški proti miru, in (16) k pogodbi pritegneta še svoje France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 203 prijatelje in sorodnike. (17) Obrambo miru obljublja tudi izvoljeni salzburški nadškof Filip (18) in več drugih škofov. (19–20) Vsi prisežejo in se obvežejo, da se bodo rečenega držali in pečatijo listino s sedmimi pečati. Orig. perg. (z nedokončanim besedilom in pripravljenim praznim prostorom na koncu) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A–nedokončano). – Prepis iz 13. stol. (celotno besedilo) v salzburški kopialni knjigi Ms W 194/6, fol. 55r–59r, prav tam (B–dokončano). – . Objava tu delna po J (str. 430) in H (str. 328–329). – Objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 425–431, št. 2529 (J). – Huter, Tiroler Urkundenbuch III (1957), str. 324–330, št. 1290 (H). – Lorenz, Deutsche Geschichte I (1863), 486–490 (nepopolno). – Lampel 1887 (AÖG 71), str. 415–420, št. 3 (iz A). Reg. in literatura: Hormayr, Historisch-statistisches Archiv für Süddeutschland 2 (1808), 263. – Martin, RS I (1928), str. 23–25, št. 166 (po A). – Reg. imperii V/4 (1892), str. 1718, št. 11649 (Winkelmann). – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 153–155, št. 591. – Prim. Chmel v: Wiener Jahrbücher, zv. 108 (1844), 163–164. – K. Tangl, Grafen v. Orten- burg, v: AKÖG 30 (1864), 328. – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/ 18), 40. – Štih, Goriški grofje (1997), 23, 25, 30, 48, 212. … Et ut manens pacis firmitas, que vulgo urve dicitur, inviolata debeat permanere, damus nos Albertus Tirolensis et Meinhardus Goricie comites obsides: Albertum nostrum videlicet Meinhardi Goricie comitis filium, Chr. filium Vlrici de Rivenberch, Hugonem filium Rudolfi de Dewino a , Dit(ri)cum b filium Swartzmanni de Cremon, Meinhardum filium Woplferi de Florano, Altungum filium Hainrici de Levnanburch, Ch(unradum) filium Vlrici cupani c de d Tirol, Ch(unradum) filium Ruõdolfi de Mernun- gen, qui pro dicta firmitate pacis inviolabiliter observanda obsides ad II5II annos stabunt. Dictus autem Albertus com(itis) M(einhardi) Goricie filius stabit obses pro tenenda pacis firmitate huiusmodi tribus annis, nec po aliquo sunt predicti obsides obligati, nisi ut pacis firmitas observetur et renuntiacio fiat iuris, quod nobilis mulier domina Wòta comitissa de Tirol et eius heredes aut coheredes in castro habent Mittersel vel asserunt se habere. … … Datum Liserhouen, VIò kalendas ianuarias, anno domini millesimo ducentesimo LIII, undecime indictionis; in domino. Od prvotnih sedmih visečih pečatov eden izgubljen, trije le fragmentarno ohranjeni: – 1. nadškofa Filipa, ohranjen le fragment; – 2. prošta Otona, izgubljen; – 3. grofa Alberta III. Tirolskega, ohranjen le fragment ; – 4. grofa Majnharda III. Goriškega, ohranjen le fragment; – 5. Dietmarja z Weissenecka, okrogel (premer 48 mm). Slika: Neuer Siebmacher IV, 7a, tab. 13. Legenda: + SIGILLVm DIETMARI DE WeIZENE . . – 6. Ulrika z Lichten- steina. Legenda: + S VLRICI . De . LIeHTeNSTeIIN. – 7. Ulrika z Rihemberka, okrogel (premer 45 mm). Podoba: špica v ščitastem trikotniku. Legenda: + SIGILLVM . VLRI . De RIFFINBERCH. Št. 187 1253 Oglejski patriarh Gregor de Montelongo prekliče izvolitev koprskega meščana Varnerija de Zilaco za podestata piranske občine, ker ni bil izvoljen z njegovim dovoljenjem. Na prošnjo občine in mestnega sveta pozneje dovoli, da sme biti podestat za eno leto. (Prim. naslednjo št.). a A, Derwino B b Ditcum B c cupani Jaksch, Cupani Huter, z opombo: namesto Çupani ali Supani d B (Huter te opombe nima) France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 204 Orig. izgubljen (A). – Reg. iz 1376 v Ms Thesauri claritas, fol. 86v, v fondu Patriarchato, fasc. 1, v Državnem arhivu v Vidmu (B). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Bianchi, TEA (1847), str. 226, št. 529. – Marchetti- Longhi, Registro (1965), str. 69, št. II/28 (1253, maj?) – Prim. Nicoletti, Pagine Istriane II, 33. Item instrumentum, qualiter dominus patriarcha Gregorius cassavit ellectionem factam per comune Pyrrani a de domino Varnero de Guilaco b cive Iustinopolitano in eorum potestatem, pro eo quod electionem ipsam non fecerant de licentia dicti domini patriarche; et postmodum ad preces dicti comunis et consilii dedit eum eis in potestatem auctoritate propria pro uno anno, in MCCLIII. Št. 188 1253 Patriarh (Gregor de Montelongo) daje soglasje k izvolitvi gastalda v mestu Koper. Orig. izgubljen (A). – Reg. iz 1376 v Ms Thesauri claritas, fol. 88r, v fondu Patriarchato, fasc. 1, v Državnem arhivu v Vidmu (B). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Bianchi, TEA (1847), str. 231, št. 567. – Marchetti- Longhi, Registro (1965), str. 69, št. II/27 (1253, maj?). Concordia de electione gastaldionis domini patriarche in civitate Iustinopoli. Instrumetum anno domini MCCLIII, indictione X1I. Št. 189 1253 Briksenski škof Bruno oprošča grofu Hermanu z Ortenburga in njegovim ljudem uboj na ozemlju blejskega sodišča. Grof Herman mu je zato daroval viteza Erhen- polda s Poljšice in dva otroka Bertolda iz (Zgornjih) Gorij, Ucman z Waldenberga pa je dal škofiji še tri hube na Poljšici (pri Gorjah). Orig. izgubljen (A). – Regest v registru h graškim kopialnim knjigam, zv. 3, fol. 163v, v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (tako Jaksch, vendar om. registra nisem uspel iden- tificirati) (B). . Objava tu po J. – Predhodne objave: Jaksch, MDC/Erg. zu I–IV (1915), str. 22–23, št. 3082 (J). Bischof Bruno von Brixen für sich und seinen bruder graf Eberharten von Khirch- perg und andere sein brüder lasst nach graf Herman von Ortenburg und den seinen den totschlag in dem gericht Veldes begangen; dargegen hat ihm graf Herman geschenkt ritter Erckhenpoldus von Pogleschitz und zwei Berchtolden von Goriach Kinder; so hat ¨Vtzman von Waldenberg dem stift darum auch zugestellt 3 huben in Pegloschitz(!). Št. 190 1253, januar, 5, Gmünd Grof Majnhard III. Goriški potrjuje, da sta njegova ministeriala Ulrik in Hugon z Rihemberka dala izvoljenemu salzburškemu nadškofu Filipu in njegovi Cerkvi 50 mark dohodkov od posesti, ki sta jih od njega dobila v fevd. a B, Pirani TEA 529 b B, Villacho TEA 529 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 205 Orig. perg. (18,4 : 6,6 + 1) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Prepis iz 13./14. stol. v salzburški kopialni knjigi Ms W 194/6, fol. 591r, prav tam (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Lampel (AÖG 71), 428–429, št. 16. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 431–432, št. 2530. Reg. in literatura: Martin, RS I (1928), str. 25, št. 167. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 155, št. 592. Dorzalne notice: – 13. stol.: Consensus comitis Goricie; dodano kasneje z drugo roko: pro L marcis reddituum dandi ecclesie Salzb. 12. – 17. stol.: A. 19. No. Nos Meinhardus comes Goritie tenore presentium publice protestamur, quod donatio quinquaginta marcarum reddituum, quam Vlricus et Hugo de Rifenberch ministeriales nostri de proprietatibus suis vel bonis que a nobis possident iure feudi, faciunt domino electo et ecclesie Salzpurgensi per manum nostram, fite et de nostro consensu et pura etiam voluntate. Ad cuius rei memoriam et perpetuam firmitatem presens scriptum sigillo nostro fecimus roborari. Dat. Gemvènde, non. ianuar., anno domini millesimo C0CLIIóI. Od visečega pečata ostal le fragment na perg. traku. Št. 191 1253, januar, 9, Lienz Ulrik in Hugon z Rihemberka poklanjata na prošnjo grofa Alberta III. Tirolskega in s privolitvijo svojega gospoda grofa Majnharda III. Goriškega izvoljenemu salzburškemu nadškofu Filipu in njegovi Cerkvi 50 mark dohodkov v soteski med gradovoma Neuenburg (pri Lienzu) in Mölbrücken (pri Sachsenburgu) kot dopol- nilo k dohodkom od gradu Lienz; če Salzburg do sv. Jurija prihodnje leto ne bo dobil v last gradu Virgen, pripadejo ti dohodki salzburški Cerkvi. Orig. perg. (20,5 : 11,8 + 1,6) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Prepis iz 15. stol. v salzburški kopialni knjigi Ms W 194/6, fol. 60v, prav tam (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Hormayrs Archiv 18 (1827), 560. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 432, št. 2531. – Huter, Tiroler Urkundenbuch III (1957), str. 331–332, št. 1293. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 270, št. 1180. – Martin, RS I (1928), str. 25, št. 168. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 155, št. 593. Dorzalne notice: – 14. stol.: De Reifenperch. Nos Vlricus et Hvgo de Rifenberch presenti scripto publice profitemur, quod nos ad peticionem domini nostri Alberti comitis Tirolensis possessiones nostras, videlicet quinquaginta marcarum redditus infra clusam apud Niwenburch et Moèlnprukke sitos tam de feudis quam proprietatibus nostris de consensu et per manum domini nostri M(einhardi) comitis de Goricia, ad cuius manus omni iuri cessimus, quod in eisdem nobis competebat possessionibus, venerabili domino nostro Philippo Salzburgensi electo et sue ecclesie ad supplementum reddituum ad castrum Lvènzz eidem electo de- putatorum assignamus pactis talibus atque damus: quod si castrum Virge cum omnibus suis pertinenciis ipsi domino electo et ecclesie Salzburgensi a festo sancti Georgii venturo proximo ad unum annum sub pactis et tenoribus, sicut in instrumento super hoc publico lucidius est expressum, non fuerit assignatum, ex tunc dicte possessiones proprie sint ecclesie Salzburgensi a . Nos enim possessiones easdem sub eisdem assignamus a Salzburgen. A, Jaksch bere Salzburgensis France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 206 pactis et conditionibus, sicut Lvnzz et Traburch castra cum suis pertinenciis sunt sepe- dicto domino electo et sue ecclesie assignata. Ut autem omnis questionis scrupulus sopiatur, in predictorum testimonium presentem paginam sigillorum nostrorum muni- mine roboramus. Nos quoque M(einhardus) comes Goricie advocatus Aquilegensis in prescripte donationis ac consensus nostri super eadem evidens documentum, sigillum nostrum appendi fecimus huic carte. Dat. Lvènz, anno domini millesimo C0CL tercio, Vô idus ianuar. Oba na perg. trakovih viseča pečata delno ohranjena: – 1. Ulrika z Rihemberka (premer ok. 50 mm), restavriran; – 2. grofa Majnharda III. Goriškega, ohranjen samo fragment voska. Št. 192 1253, februar, 4, Št. Vid na Koroškem Ulrik, sin koroškega vojvoda in gospod Kranjske, odloči v sporu glede hub, ki jih je njegov oče Bernard poklonil vetrinjskemu samostanu, a so si gospodje s Frauensteina na njih lastili odvetniško pravico. Med pričami se omenjajo tudi velikovški prošt in koroški arhidiakon Ulrik ter notarja Bertold, kanonik v Brežah, in Konrad s Hrušice. Orig. perg. št. A 88 v KLA v Celovcu (A). – Prepis iz prve pol. 19. stol. priložen izvirniku (B). – . Objave (tu delna po A): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 433–434, št. 2533. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 270–271, št. 1181. … Acta sunt hec anno domini MòC0CLIII, pridie nonas februarii, apud sanctum Vitum. Testes autem sunt Wlricus archidiaconus prepositus de Volkenmarchet, Heinricus de Silberberch, Reinherus de Aichelberch, Berhtoldus Gredniker, Livtoldus notarius plebanus de Kreich, Berhtoldus canonicus Vrisacensis et Chunradus de Pirpoum notarii, Hertwicus dapifer de Krich, Chuno de Vriberch, Iacobus de Vriberch, Heinricus Cisel senior, Ortolfus de Osterwiz et alii quam plures tam clerici quam laici. Na konopljeni vrvici viseči pečat vojvodovega sina Ulrika, okrogel (premer ok. 70 mm), v barvi naravnega voska. Podoba: na pikčastem ozadju v sredini ščit z grbom današnje Koroške. Srednja prečka na desni strani grba je prav tako pikčasta. Legenda: + SIGILLVm : ULRICI : FILII : DUCIS : KARInTHIe : Št. 193 1253, februar, 17 Koroški vojvoda Bernard podeli vetrinjskemu samostanu 15 denaričev odvetništva od 25 hub v naštetih koroških krajih, podložnike na hubah pa odveže od svojega sodstva. Listino sta pečatila Bernard in njegov sin Ulrik. Med pričami se omenja tudi Konrad iz Hrušice (Chvnradus de Pirpovm). Orig. perg. v KLA v Celovcu (A). – . Objave (tu delna po J): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 434–435, št. 2534 (J). Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 271, št. 1182. Diktat in pisava pisarja Berhtolda. Prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 73 (op. 45) – 75. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 207 … Cuius rei testes sunt Vlricus prepositus de Volchenmarcht, Livtoldus plebanus de Chrich, Berhtoldus canonicus Frisacensis, Chvnradus de Pirpovm notarii curie nostre, Ortolfus de Osterwiz, Hertwicus dapifer de Chrich, Chvõno et Iacobus de Vriberch, Otto de Steinpvèhel, Heinricus de Ceiselberch, Swarzmannus de Volchen- marht et curia nostra tota. Acta sunt hec anno gratie MòC0CLIIóI, indictione XII, XIIóI kalend. marc. Dva na rumeno-rdečih svilenih trakovih viseča pečata: – 1. vojvoda Bernarda; – 2. sina Ulrika – pečat z najstarejšim znanim grbom Koroške. – Objava upodobitve v: Schatzhaus Kärntens, Landesausstellung St. Paul 1991, I Katalog, str. 76, št. 3.24. – Deuer, Kärntner Landesarchiv, v: Carinthia I, 184 (1994), str. 203, sl. 7. Št. 194 1253, marec, 1, Lienz Majnhard III., grof Goriški in Tirolski, odvetnik Ogleja, podari dominikankam v Lienzu dvor v vasi “Chalts”. Med pričami se omenjata Ulrik z Rihemberka in Oton s Šumberka. Orig. izgubljen (A). – Prepis v ADL v Lienzu (B). Objava tu po W. Reg. in literatura: Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 155, št. 594 (W). – Prim. Štih, Goriški grofje (1997), 142. Meinchardus comes Goricie et Tirolis et advocatus Aquilegensis … Pečatila: Ulricus nobilis vir de Touers, Heinricus castellanus. Priče: Ulricus de Grifenberch(!), Rudolfus de Duvino, Henricus de Mitterburch, Otto de Schonenberch, Ernestus de Luentz, Gerlochus gener suus, Geroldus de Asch etc. Št. 195 1253, marec, 2, Kranj Ulrik, sin koroškega vojvoda in gospod Kranjske, poravna spor med freisinškim škofom Konradom in njegovim nekdanjim uradnikom v Škofji Loki Hajdenrikom s Hallecka. Orig. perg. v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (A). – Prepis v freisinški kopialni knjigi iz 13. stol. HL Freising 2, fol. 6v–7r, prav tam. – . Objava tu po Z2. – Predhodne objave: Zahn, Codex diplomaticus Austriaco-Frisigensis (1870) v: FRA II/31, str. 165–167, št. 168 (Z2 po A). – Zahn, Die Freisigischen Bücher (1861) v: AKÖG 27, str. 269–270, št. 17 (Z1 po B). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 158– 159, št. 200 (po A). Reg. in literatura: Meichelbeck, Historia Frisingensis II/1 (1729), 40 (z navedbo prič). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 435, št. 2535. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 55, 78, 82, 192. Datum izstavitve listine je mogoče razlagati na dva načina: (1) 7. marca: nonas, VII. martii (tako bereta Zahn in Schumi); (2.) 2. marca: VI (pomotoma VII) nonas martii (tako bere Jaksch). Quum humanum genus potius ad discentiendum a quam ad concordandum pronius esse dinoscitur, summa requirit necessitas, ut sopita qualibet discordia pene alicuius in scriptis redacte pretendatur gladius, cuius metu discentire volentium sinister animus a A namesto dissentiendum France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 208 debitis ictibus retundatur. Nos igitur Vlricus dei gracia filius serenissimi ducis Karinthie ac dominus Carniole sub serie protestationis patefacimus tam presentibus quam futuris, quod cum dominus C(onradus) venerabilis in Christo pater et amicus noster Frisingensis episcopus Heidenricum de Helke post resignacionem officii de Lok, cui eundem prefecerat, peracta racione cum eodem pro quibusdam debitis in quibus eidem episcopo idem Haidenricus debitor remanserat, et etiam pro domino Hainrico de Scherffenberch, precepit per Wernherum de Lok tunc officialem sub pretentu sue gracie captivari et retineri tam diu captivatum, donec idem Haidenricus per solucionem debitam satisfaceret de debitis universis et etiam donec dictus Hainricus de Scherffenberch prefatum dominum episcopum ab inpeticione Sivridi de Merinberch pro quibusdam debitis redderet absolutum. Pro quibus idem dominus episcopus ad eundem S(ifridum) se bona fide obligaverat pro Hainrico de Scherffenberch memorato, nec etiam post universum persolutum debitum et post procuratam et optentam absolucionem apud iam dictum S(ifridum) de Merenberch, nisi sufficienti securitate coram nobis primitus prestita et firmata inimicitiis que urveh dicuntur, pro eadem captivitate in posterum reviviscendis eundem Haidenricum a vinculis aliquatenus enodari, tam prelibatus Hainricus de Scherffenberch quam idem Haidenricus de Heleke in nostra presencia constituti fidei et iuramenti interposicione ac sub pena CCC marcarum in manus nostras firmiter promiserunt, quod non occasione pretacte captivitatis tam eorum quam aliorum ipsis consanguinitate attinentium (opere) vel consilio dicto domino episcopo Frisingensi et supra memorato Waerhero et fratribus suis nec non et ceteris Frisingensis ecclesie fidelibus gravamen, dampnum vel malum aliquod inperpetuum suscitetur, et ad hoc procurandum et observandum pro illis CCC marcis sepe dictus Hainricus de Scherffenberch suas possessiones sitas in Carniola, et ipse Haidenricus suas, quas habet in Carinthia, nobis obligarunt, easdem CCC marcas, si quis illorum in hac parte sue fidei tenorem et sui iuramenti prestiti violare presumpserit, ante memorato domino episcopo persolvendas. Ut autem iam dicti domini episcopi simus in eadem pecunia debitores, sub lucida et aperta protestatione presentem paginam in huius rei testimonium tradidimus nostri pendentis sigilli munimine roboratam, adicientes, ut tam prefatus Hainricus de Scherffinberch quam Gerlochus de Hertenberch eandem paginam ad maioris roboris fortitudinem eorum sigilli signaculo consignarent. Testes autem qui huic interfuerunt negocio sunt tales: Perhtoldus de Newenburch, Iacobus de Gvtenberch, Wilhelmus de Minchendorf et Gebhardus de Gvttenawe. Datum in Chrainburch anno domini MCCLIII, ind. XI, non. VII(!) mart. Trije viseči pečati, vsi poškodovani: – 1. Henrika s Svibnega (slika: Neuer Siebmacher IV, 7 a, tab. 7). Legenda: heNRICI . D . SARFeNB . . . (črke v Sarfenb. so obrnjene narobe). – 2. drugi pečat vojvodovega sina Ulrika. – 3. Gerloha z Jeterbenka. Št. 196 1253, marec, 10, Piran Piranski podestat Varnerij de Zilaco ukazuje Henriku Sabeju, naj Marquardu Vreniceju v 15 dneh izplača 20 soldov (dolga). Orig. notarski instrument na perg. (8 : 6,4) št. 78 v PAK, enota Piran (A). Objava tu po A. – Predhodne objave: De Franceschi, Chartularium Piranense, v: AMSI 36 (1924), str. 118, št. 88. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 209 Dorzalne notice: – 1253 /Stefan Rota/. In nomine domini. Anno eiusdem millesimo ducentesimo quinquagesimo tercio, indicione undecima. Actum Pirani, die decimo intrante marcio, presentibus Nouolono, Ambrosio et alliis. Dominus Warnerus de Ciclago potestas Pirani precepit Henricum Sabe solvere viginti soldos Marqualdo Vrenice ad quindecim dies, sub pena tercii plus et banni. (SN.) Ego Leçarus Iustinopolitanus et incliti B(ertoldi) marchionis notarius scripsi et roboravi. Št. 197 1253, marec, 17, Piran Poveljnika beneške in gradeške galeje ter dožev poslanec, ki so se navedenega dne nahajali v Piranu, so piranskemu župniku Facini odrekli dovoljenje, da bi peljal v Oglej 100 liber olja od cerkve sv. Bassa, ker ni imel za to potrebnega potrdila od doža. Orig. notarski instrument nekoč v Kapiteljskem arhivu v Piranu, danes neznano kje (A). Objava tu po F – Predhodne objave: De Franceschi, Chartularium Piranense, v: AMSI 36 (1924), str. 118–119, št. 89 (F). In nomine domini amen. Anno eiusdem nativitatis millesimo ducentesimo quinquagesimo tercio, indicione undecima, die quintodecimo exeunte marcio, presentibus presbitero Romeo Villano, Almarico filio Bonifacii Gaiuffi, Waltrame filio condam Dominici de Albino et aliis. Cum presbiter Facina plebanus ecclesie sancti Georgii Piranensis, una cum capitulo eiusdem, teneatur dare et solvere monasterio monialium sancte Marie de Aquilegia centum libras olei pro censu ecclesie sancti Bassi de Pirano, comitus galee de Veneciis, qui moratur ibi, et comitus galee de Gradu et nuncius domini ducis de Veneciis, qui illo die fuerunt apud Piranum, noluerunt dare licentiam predicto presbitero Facine portandi dictum oleum Aquilegiam ad prefatum monasterium, ipsis dicentibus hoc non auderent facere absque licentia sive litteris domini ducis. Actum Pirani, in Porta Campi. (SN.) Ego Wilielmus Tercius sacri imperii notarius interfui et rogatus scripsi et corroboravi. Št. 198 1253, marec, 26, Perugia Papež Inocenc IV. naroča (Henriku I.), proštu pri sv. Jerneju v Brežah, proštu v Dobrli vasi v Podjuni ter (Ulriku), koroškemu arhidiakonu, naj razsodijo in odločijo v tožbi vetrinjskega opata (Friderika) proti Henriku z Rogatca, Otonu z Bekštanja, Ulriku s Trušenj in drugim laikom oglejske in salzburške nadškofije, ki so oropali in požgali samostansko pristavo (grangijo) ter tudi sicer škodovali samostanskemu imetju, vendar ne smejo dežele omenjenih plemičev kaznovati z ekskomunikacijo ali interdiktom brez posebnega papeževega ukaza.. Orig. perg. (litterae cum filo canapis: 19,5 : 14,7 + 1,8) št. A 90 v KLA v Celovcu (A). – Prepis iz prve pol. 19. stol. priložen izvirniku (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 436–437, št. 2538. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 210 Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 272–273, št. 1184. – Potthast II (1875), str. 1229, št. 14928. – Hilger, Papsturkunden, v: FRA II/83 (1991), str. 146-147, št. 246. Notice na prednji strani: – notica papeškega pisarja pod pliko levo: – fi IIII serico. – Prvi dve črki bere Hilger kot , jaz z Jakschem kot fi. Jaksch meni, da gre za preizkus peresa. Dorzalne notice: – notica papeškega prokuratorja: – P. de Ass (?). – 13. stol.: neberljivo. – 17. stol. Decretum Innocentii IV. papae propter spolia et incendium factum in grangia fratrum Victoriensium. Anno 1253. – Pripisano kasneje: 26 März. Innocentius episcopus servus servorum dei. Dilectis filiis . . sancti Bartholomei in Frisaco et . . in Oberdorf in Iuntale a ecclesiarum prepositis Salçeburgensis et Aquilegi- ensis diocesum et . . archidiacono Karinthie Salçeburgensis diocesis salutem et aposto- licam benedictionem. Dilecti filii . . abbas et conventus de Victoria Cisterciensis ordinis nobis conquerendo monstarunt, quod nobiles viri Henricus de Rogasch, Otto de Vinkenstein, Vlricus de Turxen b et quidam alii laici Aquilegensis et Salçeburgensis civitatum et dioc(eseum) ad eorum grangiam de Victoria hostiliter accedents quibusdam animalibus exinde in predam abductis ac bladum et alia bona inventa ibidem secum nequiter asportando gragiam c eandem ausu sacrilego incendio devastarunt alias super decimis, terris, possessionibus et rebus aliis iniurantes eisdem. Ideoque discretioni vestre per apostolica scripta mandamus, quatinus partibus d convocatis audiatis causam et appellatione remota fine debito decidatis, facientes, quod decreveritis, per censuram ecclesiasticam firmiter observari, proviso, ne in terram dictorum e nobilium f excommunicationis vel interdicti sententiam proferatis, nisi super hoc a nobis mandatum receperitis spetiale g . Testes autem qui fuerint nominati, si se gratia, odio vel timore subtraxerint, censura simili, appellatione cessante h , cogatis veritati testimonium perhibere. Quod si non omnes hiis exequendis potueritis interesse, duo vestrum ea nichilominus exequantur. Dat. Perusii, VII kalend. aprelis i , pontificatus nostri anno decimo. Svinčena bula (premera ok. 40 mm) na konopljeni vrvici ohranjena, vendar oksidirana. Podoba: sv. Peter in Pavel. Legenda: SPASP / INNO/CeNTIVS/ PŠP IIII. Št. 199 1253, april, 1, Št. Vid na Koroškem Koroški vojvoda Bernard odloči v sporu med vetrinjskim samostanom in bratoma Ulrikom in Hermanom z Ostrovice zaradi odvetništva na nekaterih samostanskih hubah. Med pričami se omenjata oba notarja koroškega vojvoda: Bertold, kanonik v Brežah, in Konrad s Hrušice. Orig. perg. št. A 91 v KLA v Celovcu (A). – Prepis iz prve pol. 19. stol. priložen izvirniku (B). – . Objave (tu delna po A): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 437–438, št. 2539. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 273, št. 1185. a pravzaprav Juntale – črka J popravljena iz S b A namesto Truxen c A namesto grangiam d ti na razuri e orum na razuri f u na razuri g A namesto speciale h te popravljeno iz e i A namesto aprilis France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 211 Diktat in pisava pisarja Berhtolda. Prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 73 (op. 45) – 75. … presentem cartam sigilli nostri ac dilecti nostri venerabilis Vlrici de Volchen- marcht prepositi archidiaconi Karinthye nec non supra dictorum fratrum munimine duximus roborandam in evidens testimonium et cautelam. Cuius rei testes sunt idem Vlricus prepositus de Volchenmarcht, Livtoldus plebanus de Chrich, Berhtoldus canonicus Frisacensis, Chvnradus de Pirpovm notarii nostri, Arnoldus de Havenaer- burch, Ortolfus de Osterwiz, Chv×no de Vriberch, Heinricus Ceysel, Loshardus de Grifenberch, Hertnidus de sancto Michahele, Siglochus offitialis de Chrich, Herman- nus, Iohannes, Vlricus cive(!) de sancto Vito. Acta sunt hec anno gratie MòC0CLIIóI, indictione X1I, kalend. aprilis, apud sanctum Vitum. Na rdeči svileni vrvici visijo trije okrogli pečati v barvi naravnega voska: – 1. vojvoda Bernarda (premer 75 mm). Podoba: Jezdec na konju, s šlemom, praporom v desnici in ščitom v levici; na ščitu vzpenjajoči se panter. Legenda: + BeRnHARDVS : DeI : GRA . . . .THIe. – 2. arhidiakona Ulrika: (premer 40 mm). Podoba: Roka, ki drži križ in napis I m VL RICO. Legenda: + GLœIA VIunTI C8VX eST eT SPeS mœIenTI * (leoninski heksameter). – 3. Ulrika z Osterwiza: (premer 43 mm) Podoba: v levo obrnjen trikotni ščit, nad njim šlem s krili. Legenda: + SI VLRICI De OSTeRWITZ. Št. 200 1253, april, 10, Salzburg Salzburški kapitelj potrjuje šentpavelskemu samostanu pravico patronata nad kapelo sv. Jurija (St. Georgen unter Stein) na Koroškem, ki sta jo samostanu podarila brata Friderik in Hartnid s Ptuja, odobril pa salzburški nadškof Eberhard II. Orig. perg. (15 : 31 + 2,4) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A), priložen nem. prevod iz 15. stol. (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 438–439, št. 2540. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 273–274, št. 1186. – Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 140, št. 83. – Martin, RS I (1928), str. 25, št. 172. Omenjeno darilno listino v obliki regesta glej v: F. Kos, GZS V (1928), str. 412, št. 872. Listino Eberharda II glej tu, št. 16. Dorzalne notice: – 13. stol.: Instrumentum de renunciatione advocacie sacti Georii. Levo: XLIII.– 17. stol.: Confirmatur ius patronatus apud sanctum Georgium sub Lapide mona- sterio a capitulo Salisburgensi. No. 85. Anno 1253. I N. 3. Prečrtano: No 6. Sign. z rdečo kredo: an 1253 Lad 4. No 134. Otto dei gratia prepositus, Fridericus decanus totumque capitulum Salzburgense omnibus presentem litteram inspecturis salutem. Quia diuturnitas temporis acta priorum tradere oblivioni consuevit, si scriptis memorie posterum non fuerint commendata. Quare venerabilis in Christo frater noster Leutoldus abbas sancti Pauli in valle Lauentina volensi sibi et ecclesie sue in posterum precavere, presentiam nostram per nuntium ydoneum, scilicet Gerhardum confratrem suum, adiit, prestando quoddam instrumentum amicorum nostrorum Friderici et Haertnidi fratrum de Betouia, in quo continebatur donatio ab ipsis collata super iure patronatus capelle sancti Georii iuxta Lapidem in valle predicta site et aliis iuribus memorato monasterio sancti Pauli, petens a nobis humiliter et devote, quatenus donationem predictorum fratrum de Betouia, secundum France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 212 continentiam instrumenti super ipsa confecti, ratam habere et nostri sigilli munimine roborare velimus. Nos igitur, inspectis instrumentis tam antedictorum fratrum de Betouia quam etiam domini Eberhardi archiepiscopi Salzburgensis donationem ante- dictam confirmantis, quicquid ab ipsis datum et confirmatum invenimus, approbamus et sigilli nostri munimine roboramus, et in evidens testimonium presens scriptum sibi iussimus assignari. Libertates etiam, si quas hactenus iuste et rationabiliter possidere noscuntur, ratas habemus. Datum Salzburg(i) anno domini millesimo CC quinquagesimo IIóI, quarto idus aprilis. Viseči pečat na konopljeni rumeno-rdeči (zdaj svetlo vijolični) vrvici ohranjen (premer 71 mm). Legenda: + SŠCS RVbeRT [...] OR eGRe ..IVÅ ÅALCeBVRGIENSIS. Št. 201 1253, april, 12, Benetke Grof Majnhard III. Goriški sklene mir z Benečani. Za razsodnika v sporih med seboj in svojimi možmi na eni ter dožem, beneško občino in Benečani na drugi strani postavi beneškega doža Rainera Zena in se pod kaznijo 2.000 mark srebra obveže, da bo spoštoval doževo razsodbo. Za poravnavo storjene škode zastavi pristanišče in mitnico v Latisani. Med pričami takoj na začetku nastopi Hugon z Rihemberka. Orig. notarski instrument na perg. v zbirki Miscellanea v v ASV v Benetkah (A).– Prepis v knjigi Liber communis seu plegiorum, prav tam (B). – . Objave (tu delna po J): Joppi, Documenti Goriziani, v: ATr, NS 12 (1886), str. 17–19, št. 27 (J). Reg. in literatura: Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 40–41. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 155–156, št. 595. In nomine dei eterni amen. Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi millesimo ducentesimo quinquagesimo tercio, die duodecimo intrante mense aprili, indictione undecima, in palacio ducatus Veneciarum, presentibus nobilibus viris testibus rogatis dominis: Vgo de Reiffenberch, Chunrado de Luõnz, Peçemanno et Leupoldo de Ragonia, Ancio eiusdem loci, Guilielmo de Stasio de Taruisio, Marco Geno, Petro Dandulo, Marino Superancio, Andrea Geno minore, Nicolao Nauallario, Talliamento et Nicolao notariis curie Veneciarum et aliis multis. Nobilis vir dominus Megenardus comes Goricie elegit et constituit Rainerum Genum illustrem ducem Veneciarum in suum arbitrum super omnibus discordiis … Ego Gabriel Paulinus notarius et ducalis aule Veneciarum cancellarius predictis interfui et rogatus scripsi conplevi et roboravi. Št. 202 1253, april, 13, Benetke Brata Marko in Jakob Ferioli razpustita svojo trgovsko družbo, ki sta jo imela s štirimi drugimi člani; med seboj si razdelijo del kredita 326 mark, ki ga je dala družba grofu Majnhardu III. Goriškemu, brata Ferioli pa se svojemu deležu 140 mark in nadaljnjim 40 markam, ki jim jih je dolgoval grof za dobavljeno blago, odpovesta. (O poravnavi tega dela dolga govorijo naslednje listine.) Orig. izgubljen (A). – Prepis v Liber communis vel plegiorum v Državnem arhivu (ASV) v Benetkah (B). France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 213 Reg. in literatura: Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 41. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 156, št. 596. Št. 203 1253, april, 13, Benetke Grof Goriški potrjuje, da dolguje bratoma Ferioli 180 mark, in obljubi, da jima jih bo izplačal v obrokih do 24. decembra 1254, v nasprotnem primeru pa bo plačal dvojno vsoto manj 5 soldov, poravnal pa bo tudi vse nastale stroške. Za plačilo jamčita Hugon z Rihemberka (Ugo di Reifenberg) in Wikard iz Grisignane. Orig. izgubljen (A). – Prepis v Liber communis vel plegiorum v Državnem arhivu (ASV) v Benetkah (B). – . Objava regesta tu po W. Reg. in literatura: Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 156, št. 597 (W). – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 41. Predelli, Liber communis, str. 170– 171, št. 721 (pod april, 14). Št. 204 1253, april, 14, Benetke Brata Marko in Jakob Ferioli iz Benetk zaključita svoj posel z grofom Majnhardom III. Goriškim, potem ko jim je ta izplačal 140 mark, medtem ko jima 40 mark dolgujejo štirje nekdanji podružniki iz Čedada. Med pričami je tudi koprski škof Rossa. Orig. izgubljen (A). – Prepis v Liber communis vel plegiorum, fol. 102, v Državnem arhivu v Benetkah (B). – . Objave (tu delna po M): Minotto, Documenta, v: AMSI 9 (1893), str. 68 (M). Die Lune 14. aprilis in domo ecclesie a sancte Marie cruciferorum de Ven(etiis) presentibus domino Muro Çeno, Marino Sourancio, Marco Iorçano, Petro de Rainerio Veneciarum, Ancio de Ragonia, episcopo Rubeo de Iustinopoli. Marcus et Iacobus Ferioli fratres Ven(eti) fecerunt finem pro se et suis heredibus domino Mainardo comite Goricie et eius heredibus cuiuslibet actionis cuiusdam debiti CXL marcharum Aquil(eiensis) monete … Antonio de Malherba imperiali auctoritate notario. Št. 205 1253, april, 15, Benetke Grof Majnhard III. Goriški, odvetnik Ogleja, izpričuje, da si je za poravnavo dolgov sposodil od Benečanov Marka Zorzana, Marina Soranza in Marka (Mateja) Pola 4.000 veronskih liber v denarju in blagu; v zastavo za posojilo jim za štiri leta izroča vse svoje dohodke od pristanišča v Latisani, z izjemo dohodkov od sodišča. Med pričami je tudi Hugon z Rihemberka. Orig. izgubljen (A). – Vidimus: 1281, avgust, 7 (po izgubljenem vidimusu iz 1257) v Držav- nem arhivu (HHStA) na Dunju (C). – . Objave (tu delna po J): Joppi, Documenti Goriziani, v: ATr, NS 12 (1886), str. 15–17, št. 26 (J). a ecclesiae AMSI France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 214 Reg. in literatura: Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 41–42 (pod april, 25). – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 156, št. 598. Die Martis quintodecimo intrante aprili in claustro ecclesie sancte Marie cruci- ferorum Venetie. Presentibus dominis Handrea Dauro de confinio a sancti Salvatoris, Iohanne Fereo de confineo sancti Moises, Bartholomeo b de Mugla de confineo sancte Marie Iubanico, Iacobo Danto filio predicti domini Handree, Iohanne Mineo, Detalmo de Cauriaco, Clizeio de Mels, Carollo de Flagonia, Ugone de Reifenberg, Ayncio de Ragonia testibus rogatis et aliis. … Št. 206 1253, april, 23, Breže na Koroškem Rudolf, Kolon in Reimbert, bratje z Roža, izpričujejo svojo poravnavo z izvoljenim salzburškim nadškofom Filipom pod naštetimi pogoji: (1) Nadškofu in njegovi Cerkvi poklonijo grad Wasserleonburg in ga prejmejo od njega v fevd. (2) Dve leti od naslednjega mihaelovega dalje mu bodo služili z 10 oklepniki na konjih in 30 vojaki zunaj dežele proti Bavarcem in proti Furlancem onstran lienške zapore, znotraj dežele pa do Dürenberga, reke Mure, lienške zapore, Kanalske doline in siceršnjih deželnih meja in še naprej do gozda Hrušice. (3) Obvežejo se, da bodo poravnali storjeno škodo. (4) Obljubijo, da s svojih gradov Wasserleonburga, Roža, Glineka in drugih ne bodo nadlegovali potnikov z mitninami in raznimi plačili. Sledijo klavzule posameznih porokov, med katerimi je prvi Oton iz Dravo- grada. (Zastavno listino izstavijo nadškofu posebej: april, 21, 22, 24, Breže, Glinek, Wasserleonburg). Orig. perg. (43,5 : 22,8) v Nadškofijskem arhivu v Salzburgu (A). – . Objave (tu delna po J): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 439–442, št. 2541 (J). – Mitteilungen der Gesellschaft für Salzburger Landeskunde, 10 (1870), 128 sl. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 274–276, št. 1187. – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 159–160, št. 201. – Martin, RS I (1928), str. 25, št. 173. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 157, št. 599. Nos Rudolfus, Cholo et Reimbertus fratres de Râse tenore presentium protestamur, quod, cum nos Cholo videlicet et Reimbertus essemus extra gratiam domini nostri Phylippi venerabilis Salzpurgensis electi nostris culpis exigentibus constituti, sue re- formati fuimus gratie sub pactis et tenoribus subnotatis. … <2> … In terra autem usque ad montem Durum, fluvium Muram dictum, clausuram Lvènzensem, Canales et alios terre terminos nec non usque ad nemus quod vulgariter Pirpovmerwalt nuncupatur … <5> Ut autem hec omnia per nos debeant inviolabiliter observari, damus fideiussores subnotatos ipsi domino nostro electo et ecclesie Salzurgensi pro sexcentis marcis talium denariorum pro quorum novem solidis marca argenti valeat conparabiliter estimari, unumquemque videlicet fideiussorum pro tanta pecunie quantitate, quantam suum coninet instrumentum. … Nos igitur Otto de Trahberch pro centum marcis denariorum, … constituimus nos pro dictis tribus fratribus de Rase fideiussores ipsi domino nostro electo et ecclesie Salzburgensi singuli pro annotata hic sibi pecunie quantitate. Et ut predicti fratres de Rase faciant et accedant ad que se superius astrinxerunt, obligamus nos predicto domino nostro electo et ecclesie Salzpurgensi sub pena memorate pecunie a J b J Bertholomeo France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 215 eo tenore, sicut de fideiussoribus superius est distinctum, in fideiussionis et obligationis huius evidens documentum et testimonium omnium predictorum sigilla nostra huic littere appendentes. … Acta sunt hec apud Frisacum, anno domini millesimo C0CLIIóI, decimo kalend. maii. Od prvotno šestnajstih visečih pečatov so fragmentarno ohranjeni le trije: – 3. Podoba: vstajajoči lev, – 8. Legenda: . . . LRICI DE H . . – 13. Podoba: vstajajoča žival pred prečko. Št. 207 1253, maj, 1, Izola Svet mesta Izole postavi dvočlansko komisijo, ki ga bo zastopala pred oglejskim patriarhom v sporu med opatinjo samostana sv. Marije v Ogleju in občino Izolo; obljubi ji, da se bo v vsem pokoraval njenim sklepom. Orig. notarski instrument na perg. (15,4 : 13,4) v mestnem arhivu (Archivio diplomatico) v Trstu (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 289. Reg. in literatura: Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 63. – Marchetti-Longhi, Registro (1965), str. 70, št. II/29. In nomine domini amen. Anno a nativitate eiusdem millesimo ducentesimo quinquagesimo tercio, undecima indicione. Die primo intrante madio in palacio comunis Ysule. In generali consilio per preconem comunis congregato. Presentibus Wecelo Awaldi, Waltramo Simonis et Nicolao Tiradi camerario comunis et aliis. Iohannes Bonuinus, Waltramus de Lusina et Waltramus Vrsi, consulles Ysule. De voluntate et consensu maioris et minoris consilii fecerunt et constituerunt Venerum Paisane et Menardum Nastasie suos certos nuncios sindicos auctores et procuratores in causa que vertitur inter dominam abbatissam monasterii sancte Marie de Aquilegia et comunem terrre(!) Ysule coram domino Gregorio de Montelongo sancte sedis Aquile- gie ellecto patriarcha atque marchioni Ystrie. Quod quidquid dicti nuncii sindici auctores et procuratores super hoc fecerint concordio sive ratione sententiam difini- tivam quam interlocutoriam audiendam, testes introducendo, replicando sive apellando in omnia et singula que dicto negocio sive cause opportunum fecerit quam quidquid dicti nuncii sindici auctores et procuratores super hoc fecerint predicti consulles de voluntate et consensu maioris et minoris consilii promiserunt firmos habituros et non contra venire omnino, ullo artichulo contradicente etc. Ego Adelardus Ysule notarius hiis interfui et ut predicitur iussu dictorum consulum scripssi et roboravi. Št. 208 1253, maj, 26, Trst Tržaški škof Ulrik proda s privoljenjem kapitlja tržaškim meščanom svoje pravice in dohodke v Trstu za 800 mark, in sicer za odplačilo velikih dolgov, ki jih je imel, ker je na patriarhovo željo oblegal Brixen in ker je šel z njim na lyonski koncil ter v Avstrijo, Štajersko in na Ogrsko pa tudi zaradi velikih dajatev, ki sta jih njemu in njegovi cerkvi naložila papeška legata Oktavian in Gregor de Montelongo, ter zaradi vojne med ogeljskim patriarhom in grofom Majnhardom III. Goriškim in njegovimi privrženci. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 216 Orig. verjetno izgubljen (A). – Prepis iz 15. stol. v Ms 174, fol. 4v, v Mestnem arhivu v Trstu (B). – Prepis v ACU v Vidmu (C?). – Prepis m. Frangipana iz 1816 v Ms 896, vol. 1, št. 29, v BCU v Vidmu (D). – Prepis v CD Frangipane, prav tam (E).– Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/4, št. 211, prav tam (F). – . Objave: Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 290. – Schwind-Dopsch, Ausgewählte Urkunden (1895), str. 91–94. št. 42. Reg. in literatura: Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 290 (komentar). – Manzano, Annali II (1858), 383–384 (Nicoletti). – Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 388–389, št. 190. – Scussa, Storia di Trieste (1863), 60. – Reg. imperii V/4 (1892), str. 2008, št. 13920 (Winkelmann). – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 157, št. 602. – Kandler, L'Istria (1983), str. X-105 (248). Št. 209 1253, junij, 2, Assisi Papež Inocenc IV. jemlje v varstvo priorico in samostan Doline sv. Marije reda sv. Avguština (v Velesovem) v oglejski škofiji ter potrjuje vse samostanske posesti. Orig. perg. (litterae cum filo serico: 27,6 : 24 + 3,3) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (1978 je bila listina namenjena vrnitvi Jugoslaviji, vendar je takrat ni bilo na svojem mestu) (A). – . Objava tu po A. – Predhodnih objav ni. Reg. in literatura: Santifaller, Österreichisches Staatsarchiv, v StT 165 (1952), str. 331 št. 85 (pod junij, 6). – Hilger, Papsturkunden, v: FRA II/83 (1991), str. 147, št. 247. Notice na prednji strani: – notica papeškega pisarja na pliki desno: Ang. R. Dorzalne notice: – notica papeške pisarne v levem kotu zgoraj: A – notica papeškega prokuratorja na sredini: Asperges me. – 16. stol.: Protectio Innocentii papae monasterii filiis. – Sign. z rdečo kredo: an. 1462(!); Lad 30; N o 86. ‡ Innocentius ‡ episcopus, servus servorum dei. Dilectis in Christo filiabus . . priorisse et conventui monasterii Fallis a sancte Marie ordinis sancti Augustini Aquile- gensis diocesis salutem et apostolicam benedictionem. Iustis petentium desideriis dignum est nos facilem prebere consensum et vota, que a rationis tramite non dis- cordant, effectu prosequente complere. Ea propter, dilecte in Christo filie, vestris iustis petitionibus grato concurrentes assensu personas vestras et locum in quo estis divinis obsequiis mancipate cum omnibus bonis que impresentiarum rationabiliter possedetis aut in futurum iustis modis prestante domino poteritis adipisci sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem domos terras possessiones et alia bona vestra, sicut ea omnia iuste et pacifice possidetis, vobis et per vos monasterio vestro auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre protectionis et confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Dat. Asisii IIII non. iunii, pontificatus nostri anno decimo. Svinčena bula na svileni rdeče-rumeni vrvici ohranjena (oksidirana): SP ...P / INNO- CENTIVS PP IIII. a A, razura pod prvimi črkami besede Fall France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 217 Št. 210 1253, junij, 6, Assisi Papež Inocenc IV. jemlje v varstvo priorico, sestre in cerkev sv. Marije Studenca milosti reda sv. Avguština (samostan Studenice) v oglejski škofiji ter potrjuje vse njihove poimensko navedene posesti in razne pravice, med katerimi so: oprostitev desetine od novin, pravica do sprejema novink v red, prepoved, da ga katera od sester brez dovoljenja priorice zapusti, razen če prestopi v strožjega, pravica do tihe božje službe v času interdikta, pravica, da sme domači škof blagoslavljati redovnice, sveta olja in drugo, pravica da smejo biti laiki pokopani v območju samostana, svobodne volitve priorice in vse samostanu že prej podeljene svobo- ščine in imunitete. Orig. perg. (svečani privilegij: 59 : 62 + 4,1 – nekoliko odrgnjen na sredi na pregibu) št. 686 (1869 vrnjen iz HHStA) v StLA v Gradcu (A). – Prepis (pod 1256) in nem. prevod v studeniški kopialni knjigi iz 18. stol., str. 33–25 (nem. str. 25–27), št. 13, v Arhivu samo- stana Studenice, šk. 1, zv. 2, prav tam (B). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 686, prav tam (C D). – . Objava tu po A: – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 190–193, št. 123. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 254. – Potthast II (1875), str. 1235, št. 15001. – Kovačič, Zgodovina lavantinske škofije (1928), 144. – Schedario Baumgarten I (1965), str. 554–555, št. 2148. – Hilger, Papsturkunden, v: FRA II/83 (1991), str. 147-148, št. 248. Formular: M. Tangl, Päpstlichen Kanzleiordnungen (1894), str. 233, št. III (1–10, 13–25). Privilegij je razdeljen na 15 točk glede na njegovo vsebino, predstavljeno v dorzalni notici. Notice na prednji strani: – na sredini zgoraj: Commune privilegium ordinis sancti Augusti- ni. Iac. Sen. (po Hilgerju verjetno notica papeškega pisarja) – v desnem kotu zgoraj: .a. zraven Iac. dvakrat poševno prečrtan. Dorzalne notice: – notice papeške pisarne: zgoraj v levem kotu A v desnem kotu o (po Hilgerju, sam teh dveh znakov nisem opazil) – v sredini notica papeškega prokuratorja: asperges me. – 16. stol.: notica izbrisana. – 17. stol.: Innocentius. N. 13. // Innocentius dieses namens der vierte Römische pabst nimbt auf die kloster-frauen von Studeniz unter sein und deß heiligen Petri protection mit nachvolgenden conditionen (nadpisano: und privilegien): Daß dieser canonische orden nach der angenombenen regl auf ewig gehalten werde. Andertenß: waß darzue gestüfft wirdt und schon gestüfftet worden sambt allen gerechtigkeiten ruhig zu possediren. Drittens: von aignen neubrüchen keine zehendt zu geben. Virttens: andere ledige und verwittibte weibß-perschonen siher in den orden auf- zunemben. Fünfftens: eß sye keiner erlaubet nach gethaner profession den orden zu verlassen, eß sye dan solch, daß sie nach erhaltener erlaubnuß in einen strengern orden tretten wollte. Sechtens: eine solche tarff niemandt aufhalten ohne aufgewisnen dimission- brieff. Sibendtenß: da ein päbstliches verboth oder kürchen-censur über dieses landt ergehen möchte, könen dannoch der gottes-dienst halten mit versperten thören, ohne geleith aber mit stiller stimen. Achtenß: khönnen auch unterdessen von einem guett Romanisch- und katho- lischen pischoffen in dem kürchen- und weichungs-nothwendigkeiten bedienet werden. Neündtens: befreyet die begräbnuß der zu Studeniz begraben will werden. Zehentenß: sie khönnen ihre hindangerissene zechendter und besizungen auß apostolischen gewalt auf ein neues zurukh begehren. Aylfftenß: sie sollen die freye wahl haben eine priorin zu erwehlen. Zwelftenß: befreyet das closter von aller angemaßter gewalthätigkeit und blueth vergiessen. Dreyzendtenß: confirmirt alle von Römischen päbsten und andern weltlichen erhaltene privilegien. Zum vierzehenten: verbiettet allen und jeden sie unperturbirter solche genießsen zu lassen. Zum lezten: entsezet die widerhandler (wenn sie sich nicht besssern wollten und alle satisfaction laisten wollten) alleß gewalts und würde und beraubet sie deß heiligen France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 218 abendtmahl. – leta 1732: Datirt in Jahr 1256, in Assiss nadpisano: 1732 pod črto seštevek alt. 476. ‡ Innocentius episcopus servus servorum dei. Dilectis in christo filiabus . . priorisse ecclesie Fontis gratie eiusque sororibus tam presentibus quam futuris regularem vitam professis in perpetuum. ‡ Religiosam vitam eligentibus apostolicum convenit adesse presidium, ne forte cuiuslibet temeritatis incursus aut eos a a proposito revocet aut robur, quod absit, sacre religionis enervet. <1> Ea propter, dilecte in Christo filie, vestris iustis postulationibus clementer annuimus et ecclesiam sancte Marie Fontis gratie, ordinis sancti Augustini, Aquilegensis diocesis, in qua divino estis obsequio mancipate, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et presentis scripti privilegio communimus. In primis siquidem statuentes, ut ordo canonicus, qui secundum deum et beati Augustini regulam in eodem loco institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. <2> Preterea quascunque possessiones, quecunque bona eadem ecclesia impresentiarum iuste ac canonice possidet aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium seu aliis iustis modis prestante domino poterit adipisci, firma vobis et eis, que vobis successerint, et illibata permaneant. In quibus hoc propriis duximus exponenda vocabulis: locum ipsum, in quo prefata ecclesia sita est, cum omnibus pertinentiis suis, villas que Tudeniçe b , Grissendorf c , Shabratin, Grasegestorf, Tresegestorf, Eigen d , Gremmen, Kotterastorf vulgariter appellantur, cum pratis, vineis, terris, nemoribus, usuagiis et pascuis, in bosco et plano, in aquis et molendinis, in viis et semitis et omnibus aliis libertatibus et immunitatibus suis. <3> Sane novalium vestrorum, que propriis sumptibus colitis, de quibus aliquis hactenus non percepit, sive de vestrorum animalium nutrimentis nullus a vobis decimas exigere vel extorquere presumat. <4> Liceat quoque vobis personas liberas et absolutas e seculo fugientes ad conversionem recipere et eas absque contradictione aliqua retinere. <5> Prohibemus insuper, ut nulli sororum vestrarum post factam in ecclesia vestra professionem fas sit sine priorisse sue licentia, nisi artioris religionis obtentu, de eodem loco discedere, <6> discedentem vero absque communium litterarum vestrarum cautione nullus audeat retinere. <7> Cum autem generale interdictum terre fuerit, liceat vobis clausis ianuis, excommunicatis et interdictis exclusis, non pulsatis campanis, dummodo causam non dederitis interdicto, subpressa voce divina officia celebrare. <8> Crisma vero, oleum sanctum, consecrationes altarium seu basilicarum, benedictiones canonicarum a diocesano suscipietis episcopo, siquidem catholicus fuerit et gratiam et communionem sacrosancte Romane sedis habuerit et ea vobis voluerit sine pravitate aliqua exhibere. <9> Sepulturam quoque ipsius loci liberam esse decernimus, ut eorum devotioni et extreme voluntati, qui se illic sepelliri deliberaverint, nisi forte excommunicati vel interdicti sint aut etiam publice usurarii, nullus obsistat, salva tamen iusticia illarum ecclesiarum, a quibus mortuorum corpora assumuntur. <10> Decimas preterea et possessiones ad ius ecclesiarum vestrarum spectantes, que a laicis detinentur, redimendi et legitime liberandi de manibus eorum, et ad ecclesias, ad quas pertinent, revocandi libera sit vobis de nostra auctoritate facultas. <11> Obeunte vero te nunc eiusdem loci priorissa [vel earum] aliqua, que tibi succes- serit, nulla ibi qualibet surreptionis astutia seu violentia preponatur, nisi quam sorores a A, običajno eas b A, B nima c A, Griffendorf B d nima B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 219 consensu communi vel sororum maior pars consilii sanioris secundum deum et beati Augustini regulam providerint eligendam. <12> Paci quoque et tranquillitati vestre paterna imposterum sollicitudine providere volentes auctoritate apostolica prohibemus, ut infra clausuras locorum seu grangiarum vestrarum nullus rapinam seu furtum facere, ignem apponere, sanguinem fundere, hominem temere capere vel interficere, seu violentiam audeat exercere. <13> Preterea omnes libertates et immunitates a predeces- soribus nostris Romanis pontificibus ecclesie vestre concessas, necnon libertates et exemptiones secularium exactionum a regibus et principibus vel aliis fidelibus rationa- biliter vobis indultas auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti privilegio communimus. <14> Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat prefatam eccle- siam temere perturbare aut eius possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia integra conserventur earum, pro quarum gubernatione ac sustentatione concessa sunt, usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice auctoritate et diocesani episcopi canonica iustitia. <15> Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona hanc nostram constitutionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit, secundo tertiove commonita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui careat dignitate, reamque se divino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo corpore et sanguine dei et domini redemptoris nostri Iesu Christi aliena fiat, atque in extremo examine districte subiaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatinus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. ‡ Amen amen amen. ‡ R Ego Innocentius catholice ecclesie episcopus subscripsi. BV + Ego Stephanus sancte Marie trans Tiberim tituli Callixti presbyter cardinalis subscripsi. + Ego frater Ioh(ann)es tituli sancti Laurentii in Lucina presbyter cardinalis subscripsi. + Ego Rainaldus Ostiensis et Velletrensis episcopus subscripsi. + Ego Iacobus Portuensis et sancte Ruphine episcopus subscripsi. + Ego Stephanus, Prenestinus episcopus subscripsi. + Ego Ricardus sancti Angeli diaconus cardinalis subscripsi. + Ego Petrus sancti Georgii ad Velum Aureum diaconus cardinalis subscripsi. + Ego Ioh(anne)s sancti Nicolai in Carcere Tulliano diaconus cardinalis subscripsi. + Ego Ottobonus sancti Adriani diaconus cardinalis subscripsi. Dat. Asisii per manum Ioh(ann)is de Cameçana auditoris contradictarum, sancte Romane ecclesie vice cancellarii vices gerentis, VIII idus iunii, indictione XI, incarna- tionis dominice anno MòC0CLIIóI, pontificatus vero domini ‡ Innocentii ‡ pape IIII anno decimo. Svinčena bula na rumeno-rdeči svileni vrvici: (premer 38 mm) averz: glavi sv. Petra in Pavla in črke: SPA-SPE – reverz: INNO - CeNTIVS - PŠP  IIII  Št. 211 1253, junij, 27, Assisi Papež Inocenc IV. na prošnjo župnika in kanonikov v Piranu v koprski škofiji potrjuje, da smejo imeti šest prebend, ki so jih glede na dohodke svoje cerkve ustanovili s privoljenjem tamkajšnjega škofa. Število prebend lahko cerkev poveča le v primeru, da se povečajo njeni dohodki. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 220 Orig. perg. nekoč v Kapiteljskem arhivu v Piranu, danes neznano kje (A). – Prepis iz 17. stol. nekoč prav tako v Kapiteljskem arhivu v Piranu, danes neznano kje (B). – . Objava tu po F. – Predhodne objave: De Franceschi, Chartularium Piranense, v: AMSI 36 (1924), str. 119–120, št. 90 (F). – Per capitulo 1736. – Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 291. Reg. in literatura: Potthast II (1875), str. 1237, št. 15028. – Kandler, Pirano (1879), 42. Innocencius episcopus servus servorum dei. Dilectis filiis plebano et canonicis ecclesie Pirani a Iustinopolitane diecesis b salutem et apostolicam benedictionem. Iustis petentium desideriis facilem nos convenit prebere consensum c et vota, que a rati- onis tramite non discordant, effectu prosequente complere. Vestris itaque supplicatio- nibus inclinati, senarium prebendarum numerum, quem pensatis ecclesie vestre facul- tatibus de consensu loci diecesani d statuistis ibidem e illumque servare proprio iura- mento firmastis, prout in instrumento publico inde confecto dicitur plenius contineri, sicut provide statutum est, auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti patrocinio communimus. Statuentes, ut eadem ecclesia predicto numero de cetero sit contenta, nisi forsam in tantum f ipsius facultates excreverint, quod in ea prebendarum numerus merito sit augendus, auctoritate sedis apostotice semper salva. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre confirmationis et costitutionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indigna- tionem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incur- surum. Datum Asisii g , V kal. iulii, pontificatus nostri anno decimo. Št. 212 1253, avgust, 14, Čedad Oglejski patriarh Gregor de Montelogno ukine čedajsko proštijo. Ker je čedajska Cerkev zaradi poželjivosti njenih proštov in lakomnosti njenih uradnikov utrpela mnogo škode ter so zaradi tega nastali prepiri med prošti in kapitljem, je izvoljeni oglejski patriarh Gregor de Montelongo sklenil z Rajnaldom, dekanom čedajske cerkve, in njenim kapitljem pogodbo (v 9 točkah – po Bianchiju 1859). Med drugim so v prvih 4 točkah sklenili: (1) Čedajska cerkev odslej več ne bo imela svojih proštov. (2) Župnijo Tolmin naj imajo poslej patriarh in njegovi nasledniki kot krajevni škofje skupaj s hubami, desetinami in pripadajočimi pravicami, razen tistih desetin in pravic, ki še ostanejo kapitlju. (3) Ravno tako naj imajo odslej patriarhi tudi vas Ozeljan, ki je bila doslej v posesti imenovanih proštov. (4) Dekan in kapitelj naj to, kar bi dobila od lanu in sirov v župniji Tolmin, ter del dohodkov od cerkve na Stari gori, porabita za popravilo samostana in drugih poslopij. Orig. izgubljen (A). – Vir: objava v Rubeis, MEA (1740), col. 739745 (R). = Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/4 (iz MEA), št. 212. – . Objave (tu delna po R): Rubeis, MEA (1740), col. 739–745 (R). Reg. in literatuira: – Cappelletti VIII (1851), 307–311. – Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 389–390, št. 191. – Manzano, Annali II (1858), 384 (Nicoletti, De Rubeis, a Pyrrhanensis B, Pyrhanensis Pro capitulo 1736 in Kandler b dioecesis Kandler, diocesis De Franceschi, dięcesis B in Pro capitulo 1736 c običajno se ta stavek glasi: dignum est nos facilem prebere consensum d de consensu loci dięcesani publico B e itidem B f in tantum B izpušča g Kandler Pro capitulo 1736 De Franceschi, Assisii B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 221 CD Frangipane). – Schumi, URBKr II/1 (1884), str. 160, št. 202. – Marchetti-Longhi, Registro (1965), str. 72–73, št. II/32. – Prim.: Paschini, Mutamenti, v: MSF 11 (1915), 158– 159. – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12/14 (1916/18), 76–77. … praesentibus … Erchemperto priore monasterii Siticensis … testibus ad hoc vocatis et aliis quampluribus. … <1> … quod ex nunc in antea in dicta ecclesia Civi- tatensi praepositus seu aliquis gerens vices aut locum praepositi esse non debeat, sed praepositurae dignitas sit de caetero re et nomine extincta penitus et deleta. <2> Quodque praefatus dominus G(regorius) Aquilegensis electus tanquam loci diocesanus per se suosque successores habeat, possideat et teneat libere, pacifice et quiete plebem de Tulmino cum mansis, decimis et iuribus pertinentibus ad eamdem, praeter illa, quae de praedictis decimis et iuribus eidem capitulo reservantur, prout inferius annotatur. <3> Et quod praedicto modo habeat et possideat villam de Osellano, secundum quod dicti prae- positi eam hactenus habuerunt. … <5> Caeterum memorati decanus et capitulum et suc- cessores eorum de caetero habeant, teneant et possideant quidquid in lino et caseis [. . . .] a de plebatu Tulmini dictum capitulum hactenus percipere consuevit et partem beneficii et proventuum ecclesiae sancte Mariae de Monte, quae hactenus ad mensam praepositi pertinebat, quam dictus dominus electus dedit, concessit et deputavit eidem capitulo pro aedeficiis claustri et coopertione ipsius atque reparatione officinarum et aliorum, quae spectabat ad officium praepositi in fabricis et reparationibus faciendis. Si quid autem de praedicta parte superfuerit, remaneat in dispositione et ordinatione decani et capituli praedictorum, reservato tamen omni iure, quod habet camera sive custodia Civitatensis ecclesiae in praedicta ecclesia sancte Mariae de Monte. Collatio autem institutio et destitutio capellarum omnium, positarum intus et extra Civitatem in toto plebatu, quae ad collationem praepositi pertinebant, immediate de caetero pertineant atque spectent ad decanum et capitulum memoratos. … Št. 213 1253, avgust, 26, Št. Vid na Koroškem Ulrik, sin koroškega vojvoda Bernarda in gospod Kranjske, odloči glede delitve otrok iz zakona freisinškega ministeriala Wulfinga iz Škofje Loke, imenovanega Raebel, z Rikardo, hčerko Viljema iz Mekinj. Orig. perg. v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (A). – Prepis iz 13. stol. v freisinški kopialni knjigi, HL Freising 2, fol. 7v–8r, prav tam (B). – . Objava tu po Z.– Predhodne objave: Zahn v: FRA II/31 (1870), str. 167, št. 169 (iz A) (Z). – Zahn 1861 (AKÖG 27), str. 270, št. 18 (iz B). – Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 161, št. 203. Reg. in literatura: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 445, št. 2546. Ne processu temporis gesta hominum imprimenda memorie oblivionis periculo subiacere debeant, prudentum virorum sagacitas adinvenit, ut ea perhennentur apicibus litterarum. Nos ergo Vlricus dei gracia sereni Bernhardi ducis Karinthie filius ac dominus Carniole per presens scriptum publice protestamur, quod liberorum, quos Wuèlfingus de Loka dictus Raebel ministerialis Frisingensis ecclesie per Rihkardem filiam Willelmi de Minkendorf nostram ministerialem genuerit, dimidia pars eodem debet iure pleno ecclesie memorate, ita quod eorundem Wuèllfingi et Rihkardis liberi iure communi possessiones proprietarias eos ab utraque parente contingentes debeant a vrzel v MEA nakazana s pikami France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 222 quiete ac licite possidere. In cuius rei testimonium presentem paginulam impressione nostri sigilli voluimus roborari. Acta sunt apud Sanctum Vitum civitatem Karinthie anno gratie millesimo CC quinquagesimo tercio, VII kalendas septembris, XI indictione. Pečat 2 vojvoda Ulrika, viseč na perg. traku, zelo poškodovan. (Jaksch.) Št. 214 1253, (pred septembrom) Oglejski patriarh Gregor de Montelongo izvoli za svojega gastalda v Kopru koprskega meščana po lastni presoji. Orig. izgubljen (A). – Reg. iz 1376 v Ms Thesauri claritas, fol. 88r, v fondu Patriarchato, fasc. 1, v Državnem arhivu v Vidmu (B). – . Objava reg. tu po B. – Predhodne objave: Bianchi, TEA (1847), str. 231, št. 569. – Prim.: Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 58. Uvod v regest v Thesauri claritas, fol. 88r: – Item plura instrumenta in uno volumine ligata super electionibus potestatum Istrie …: Item qualiter patriarcha habet potestatem eligendi gastaldionem suum in Iustinopoli, quemcumque voluerit de civibus Iustinopolis, sedendo in sede sua in eadem civitate pro tribunali. Et qualiter dominus Gregorius in eadem civitate sedit pro tribunali, videlicet anno domini MCCLIII, inditione X1I, sub hoc signo II a . Št. 215 1253, september, 5, San Candido Conetto iz Osoppa, gastald ogeljskega patriarha v Karniji, sklene, potem ko je v Cadoreju ujel Varnerija z Lavanta in mu vzel konje in orožje, sporazum in po- ravnavo z njim in njegovimi brati, za katere jamčita Ulrik z Rihemberka in Rudolf z Devina. Varnerij v imenu vseh priseže na to poravnavo. Orig. perg. arheološkem muzeju (MAC) v Čedadu (A). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/4, 213, v BCU v Vidmu (B). Objava tu po B. – Predhodnih objav ni. Reg. in literatura: Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 390, št. 192. – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 73–74. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 159, št. 606. Anno domini MCCLIII, indictione XI, die quinto intrante septembri, in villa sancti Candidi ante hospitium Wisodeni, presentibus dominis: Altemanno ecclesie sancti Candidi decano, Hendrico iudice, Enrico fratribus dicti decani Pancio, Alteprando notario, filiis domini Pancii de Comelico, domino Endrico, Sandraso et aliis. Aynzo et Ugo fratres, qui nunc stant in castro de Louant, suo nomine pro se et nomine fratris sui Warnerii prout supra, ipsomet nomine dominorum Odolrici de Rifemberch et Redolfi de Duino et Folcherii de Flasberch et Otachi de Castro novo et Thebaldi eiusdem loci et Giboni et fratrum, filiorum quondam domini Otonis de predicto castro de Lovant et omnium amicorum et consaguineorum eorundem fratrum foventium partem ipsorum, et pro ipsis omnibus et singulis, querunt finem et pacem et refutationem atque concordiam omnimodam Alexandro Balduino de Pozaleo Cadubrii recipienti nomine et vice domini a pred II je kazalka, roka z iztegnjenim prstom France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 223 Coneti de Osopio, vilico domini patriarche in Cargna et pro fratre eius Conrado et parentibus et consanguineis et amicis predicti domini Coneti faventibus partem ipsius domini Coneti et pro omnibus aliis qui fuerunt ad capiendum predictum Wanrerum, specialiter de pace predicti Warneri et de equis, armis et aliis rebus et bonis ipsi Warneri et sociis ac scutiferis suis acceptis tempore prese dicti Warnerii aut postea et generaliter de omnibus maleficiis et dampnis datis, et equis et armis et aliis rebus, et dicto vel facto quoquo modo tunc vel postea ipsi Warnerio et Aynzoni atque Ugoni illatis et factis per predictos dominum Conetum et Conradum fratrem eius vel per con- sanguineos et amicos et per illos, qui fuerunt ad capiendum supradictum Warnerium; promittentes predicti fratres Aynzo et Ugo cum obligatione suorum bonorum presen- tium et futurorum et cum expensis omnibus resarciendis, ita quod quilibet teneatur in solidum, renunciantes beneficio nove constitutionis de duobus reis debendi ipsi Alexandro Balduino stipulanti et recipienti nomine et vice dicti Coneti et pro ipso sub pena centum marcharum arienti puri predictam pacem, finem, refutationem et omnia et singula supradicta perpetuo firma et rata habere atque tenere et teneri facere; et pre- dictos: et quod facient predictos dominos Odolricum de Rafemberch et Redolfum de Duino usque ad unum mensem proxime venturum predictam pacem et concordiam et omnia et singula supradicta laudare et confirmare et per se firma habere et tenere omni tempore et quod ipsi domini Odalricus et Redalfus ita confirmabant per suas litteras apertas sigillis eorum munitas, et predicto domino Conete usque ad unum mensem destinabunt, et ea pena soluta aut non dicta omnia et singula firma sint et rata; et si predicti fratres Aynzo et Ugo pro se et predictis nomine dicte pacis osculati fuerant Alexandrum Balduinum nomine, vice et loco predictorum dominorum Coneti et Conradi eius fratris et aliorum et consanguineorum et amicorum nomine domini Coneti, fruentium partem dicti domini Coneti, tamquam ipsi forent presentes personaliter, et sic predicti Aynzo et Ugo fratres corporaliter iuraverunt firmum et ratum habere et tenere, et sic in omnibus adimplere et adimpleri facere ut dictum est. Item eo die presentibus domino Federico de Flaibanis, Artico de Valeccella Cadubrii, Limano de Cremona de Boneglo, Iacobo de Bugone de Cornelico, Aynzo filio domini Endrici dicti de s(ancto) Candido et aliis. Predictus Warnerius frater predictorum Aynzo et Ugonis laudavit et confirmavit predictam finem et pacem et concordiam et omnia et singula supradicta secundum quod perlegitur et insuper predictus Warnerius cum obligatione suorum bonorum presentium et futurorum et cum expensis omnibus resarciendis cepit se in manu Iohannis Pazede de Pozalico Cadubrii et ei promisit stipulanti et recipienti nomine et vice predicti domini Conradi et pro ipso sub pena centum marcharum arienti puri omnia et singula supradicta perpetuo firma et rata habere et tenere, et non contra venire occasione aliqua aut exceptione, et quod faciet predictos dominos Odalricum de Rifemberch et Redolfum de Duine usque ad unum mensem venturum omnia et singula facere et adimplere versus predictum dominum Conetum et fratrem et consanguineos et amicos eius secundum quod Aynzo et Ugo predicti fratres dicti Warnerii superius promiserunt. Et ea soluta aut non dicta firma sint et rata, et sic predictus Warnerius corporaliter iuravit firmum et ratum habere et nullo modo contravenire, et sic in omnibus et singulis adimplere. Actum Sercia in prato de su la ecclesia prope Aguardum. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 224 Št. 216 1253, november, 10 Koroški vojvoda Bernard poklanja vetrinjskemu samostanu in še posebej špitalu zemljo in gozd na Ljubelju, in sicer med Malim Ljubeljem in potokom Zapotnico od Borovelj do izvira. Med pričami nastopa tudi Konrad s Hrušice. Orig. perg. št. A 92 v KLA v Celovcu (A). – Insert v potrditveni listini Otokarja II. (po 1269, prim. Austria sacra, l.c.), izgubljen (B). – Nem. prevod iz 15. stol. v vetrinjski kopialni knjigi Ms 10/4, fol 1r–1v, prav tam (C). – Prepis iz prve pol. 19. stol. priložen izvirniku (D). – Prepis v Schumijevi zbirki prepisov listin v ARS v Ljubljani (E). – . Objave (tu delna po J): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 448–449, št. 2554. – Austria sacra IV/7 (1786), 368 (delno iz B). Reg. in literatura: – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 277–278, št. 1192. – Martin, RS I (1928), str. 28, št. 194. Diktat in pisava pisarja Berhtolda. Prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 73 (op. 45) – 75. … Cuius rei testes sunt Vlricus prepositus de Volchenmarcht, Livtoldus plebanus de Chrich, Berhtoldus canonicus Frisacensis, Chvnradus de Pirpovm notarii curie nostre, Heinricus de Silberberch, Chv×no et Iacobus de Vriberch, Fridericus, Sighardus, Chvnradus de Chlagenfvrt, Sifridus de Eîchowe, Otto Chergel, Martinus Schappel cives de Chlagenfvrt et alii quam plures. Acta sunt hec anno domini MòC0CLIIóIò, indictione X1I, II0II idus novembris. Št. 217 1253, november, 22, Ribnica na Koroškem Henrik s Trušenj in njegov sin Oton poklanjata komorniku Rainbotu in njegovi družini dvor Plešišče (bei Keutschach/pri Hodišah). Med pričami nastopa tudi Weriand z Dravograda. Orig. izgubljen (A). – Dva prepisa v vetrinjskih kopialnih knjigah iz 1544 v KLA v Celovcu: prvi v Ms 1/2, fol. 132v, št. 405 (B); – drugi v Ms 1/1, fol. 219r, št. 314 (na isti strani tudi nem. prevod) (C). – . Objave (tu delna po J): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 449, št. 2555 (J). Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 277, št. 1190 (pod avgust, 23). … Huius rei testes sunt: dominus Cuenradus a Bauarus, dominus Weriandus de Traberg b , Fridericus de Freyach et alii quam plures. Actum in Reyuencz, anno millesimo ducentesimo quinquagesimo tertio, decimo kallendas decembris c . Št. 218 (1254) Konrad Gall se odpove posestvom v Povljah (pri Preddvoru), ki jih zahteva vetrinjski opat, in opatu obljubi, da jih bo rešil iz zastave svojega zeta. a B, Chuenradus C b B, Traberch C c B, kallend. septembris (avgust, 23) C France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 225 Orig. perg. (19,4 : 9,6 + 2) št. A 96 v KLA v Celovcu (pod 1256) (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 172, št. 217 (ok. 1256, pred januarjem, 6). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 451, št. 2557. Literatura: – D. Kos, Pismo (1994), 64, 79, 82, 88, 91, 93, 97, 109, 138, 160, 203. Dorzalne notice: – 13. stol. levo: Privilegium Chunradi Gallo [. . .] (neberljiva, morda kasneje dodana besedica) super predium in Povla v sredini spodaj In nomine patris et fili(i) (et) spiritus sancti. Que geruntur in tempore. + In nomine patris et filii et spiritus sancti. Que geruntur in tempore, ne simul cum tempore dilabantur, ore solent testium simul et litterarum testimonio perhennari. Sciant ergo presentes, et posteris innotescat, quod ego Chunradus Gallo bona in Poula cum omnibus suis adtinentiis, in quibus se venerabilis abbas Victoriensis dicebat ius omni- modum possidere, iuri cedens ob remedium anime mee et omnium parentum meorum dicto abbati et suo cenobio dicta bona absolute et libere resignavi. Et quia necessitate cogente aeadem(!) bona pro quadam pecunia meo genero obligavi, promisi pecunia vel villa equipollente redimere, et redempta suo restituere possessori. Et ut hoc nostrum testamentum sine lite inposterum perseveret, domini mei ducis iunioris et meo sigillo hanc cartam fecimus roborari. Huius autem rei testes sunt dominus Iohannes abbas in Sitich et dominus R(udolfus) abbas Fontis sancte Marie, frater H(einricus) prior in Sitich, magister Ph(ilippus) fisicus domini ducis, Engelolphus et Ch(unradus) fratres, Heinricus de Suanberc et Amelricus et alii quam plures quorum in libro vite nomina eternaliter conscribantur. Dva na perg. trakovih viseča pečata: – 1. Konrada Galla, trikoten ščitast (širina 40 mm, višina 50 mm) v zelo temni barvi naravnega voska. Podoba: glava enoroga. Legenda: + SIGILLVM CONRAT GAL. (desni krak perg. traku s pečatom je popisan); – 2. vojvodo- vega sina Ulrika v bledi barvi naravnega voska naokrog zelo okrušen, podoba notranjega ščita z grbom nepoškodovana. Podoba: sedanji koroški grb. Okrogla podlaga pikčasta kakor tudi srednja (danes bela) prečka na levi polovici grba. Legenda: . . . . . .InTI . . Št. 219 1254 Ulrik, sin koroškega vojvoda in gospod Kranjske, podari stiškemu samostanu hubo in mlin pri vasi Metnaj. Orig. izgubljen (A). – Ohranjeni štirje regesti: dva reg. iz 17. stol. (B C): – B v rokopisu Notata de monasterio Sitticensi, v cod. MP 236, fol. 297v, v Metropolitanski knjižnici v Zagrebu. – C v rokopisu Ms Chronographicum, Ms 152r, fol. 18r, v ARS v Ljubljani; – dva reg. iz 18. stol. (D E): – D v rokopisu Puzel, Idiographia (1719), Ms 148r, str. 30, prav tam; – E v v kroniki stiškega samostana, cod. 10550, fol. 74v, v Avstrijski nacionalni knjižnici na Dunaju. – . Objava reg. tu po D. – Predhodne objave: Brunner v: Wissenschaftl. Studien u. Mitt. aus dem Benedictiner-Orden 2/3 (1881), 71 (iz B). – Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 167–168, št. 209 (iz D). – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 451, št. 2559. – Mikuž, Topografija (1946), 46. – Grebenc, Gospodarska ustanovitev Stične (1973), str. 28, št. 40. – Omemba: Valvasor, Ehre (1689) X, 216, XI, 532. <1254> Eodem anno dominus Vlricus filius Bernardi ducis Carinthiae et domini Carnioliae fundatorisque monasterii Landtstrassensis etc. donat monasterio Sitticensi unum mansum et unum molendinum iuxta villam Mettnach dictam. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 226 Št. 220 1254 Oglejski patriarh Gregor de Montelongo da koprskemu gastaldu Werciju v fevd tista posestva, ki jih je imel nekoč koprski meščan kovač Dominik v Kopru in Izoli ter njuni okolici; obenem ga obvezuje, da odda v patriarhovo žitnico v Kaštelu vsako tretje leto po 6 starov žita koprske mere. Orig. izgubljen (A). – Ohranjeni trije regesti v fondu Patriarchato, fasc. 1, v Državnem arhivu v Vidmu (B1 B2 C): – dva reg. iz 1376 v Ms Thesauri claritas: fol. 65r (B1); fol. 81r (B2). – reg. iz 17. stol. v Ms Monumenta patrie Fori Iulii, fol. 84r (C). – . Objava reg. tu po B. – Predhodne objave: Bianchi, TEA (1847), str. 156, št. 302; str. 210, št. 467. – Marchetti-Longhi, Registro (1965), str. 74, št. II/39 (po TEA, št. 302). Literatura: – Bragato, Regesti (1914), 25. – Prim.: Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 58. Regestu pripada naslednji uvod (fol. 65r): De certis recognitionibus feudorum, refuta- tionibus et iuribus bonorum Aquilegiensis ecclesie … de quibus apparere debent instru- menta manu quondam Iohannis notarii de Lupico patrarchalis scribe tempore bone memorie duorum Gregorii et Raymundi patriacrharum Aquilegensium. … MCCLIIII … Besedilu tega regesta je posvečena večja pozornost, ker naj bo kot primer variant pri samem avtorju besedila kakor tudi v Bianchijevi izdaji TEA. Investitura domini Vercii de Iustinopoli a sub certis pactis b . Item millseimo eodem c dominus patriarcha Gregorius d investivit dominum Vercium e de civitate Iustinopoli f gastaldionem suum in civitate ipsa ad rectum et legale feudum de omnibus possessionibus, terris, campis cultis et incultis, vineis, domibus, que tenebat et possidebat quondam Dominicus faber civis Iustinopolitanus g , sitis in Iustinopoli h , extra et in loco de Insula, tali quidem conditione et pacto: quod dictus dominus Vertius i et sui heredes de tertio in tertium annum teneatur j pro supradictis omnibus reddere dicto domino patriarche et marchioni ac suis successoribus, qui pro tempore fuerint, in canipa sua de Castro Veneris sex staria frumenti ad mensuram Iustinopolis. Št. 221 1254 Poravnava med oglejskim patriarhom Gregorjem de Montelongom in Wosolgom de Ducesimo ter njegovim sinom glede nekega zemljišča pod Kaštelom. Orig. izgubljen (A). – Reg. iz 1376 v Ms Thesauri claritas, fol. 86v, v fondu Patriarchato, fasc. 1, v Državnem arhivu v Vidmu (B). – . a ob robu B1 B2 b sub certis pactis samo B1 c B1 TEA 302, millesimo CCLIIII B2, MCCLII TEA 467, in 1254 die . . . C, ki regest tudi sicer nekoliko poenostavlja, na koncu pa dodaja Manu ser Ioannis de Lupico, in extractu facto per ser Gubertinum notarium d B1 B2 TEA 302 467 e B1 B2 C, Wercium TEA 302 467 f B1, Iustinopolis TEA 302, civem Iustinopolitanum B2, civitatis Iustinopolis TEA 467 g B1, Iustinopolis TEA 302 467, Iustinopol(itanus) B2 h B1 B2 TEA 302, Iustinopolis TEA 467 i B1, Vercius B2, Wercius TEA 302 467 j B1, teneantur B2 TEA 302 467 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 227 Objava reg. tu po B. – Predhodne objave: Bianchi, TEA (1847), str. 226, št. 532. – Mar- chetti-Longhi, Registro (1965), str. 74, št. II/38. Instrumentum compromissi facti per dominum patriarcham Gregorium ex parte una, et Vosalgum a de Duternio b pro se et filio suo ex altera, de quoddam teritorio sito sub Castro Veneris. MCCLIIII. Št. 222 1254 Zastopniki Pirančanov so prosili patriarha Gregorja, da bi jim potrdil Varnerija de Zilaco za podestata. Ker se niso takoj obrnili nanj, je patriarh njegovo izvolitev najprej preklical, a jo končno na njihove prošnje potrdil. Orig. izgubljen (A). – Reg. iz 1376 v Ms Thesauri claritas, fol. 88v, v fondu Patriarchato, fasc. 1, v Državnem arhivu v Vidmu (B). – . Objava reg. tu po B. – Predhodne objave: Bianchi, TEA (1847), str. 231, št. 570. Uvod v regest v Thesauri claritas (88r): Item plura instrumenta in uno volumine ligata super electionibus potestatum Istrie …: Item aliud instrumentum qualiter procuratores hominum de Pyrrano a supplicavit b domino Gregorio patriarche, quod eis confirmaret in potestatem dominum Guarnerum de Guilacho c ; et quia non fuit d in electione dicti potestatis requisitus, dictam electionem cassavit; sed tamen ambaxiatores dictorum Pyrranensium supplicationibus inclinatus, dictum dominum Guarnerum in potestatem Pyrrani confirmavit et concessit. MCCLIIII. II e Št. 223 1254 Oglejski patriarh Gregor podeli nekaterim Koprčanom določene fevde v Kopru, vendar le za čas svojega življenja. Orig. izgubljen (A). – Reg. iz 1376 v Ms Thesauri claritas, fol. 88v, v fondu Patriarchato, fasc. 1, v Državnem arhivu v Vidmu (B). – . Objava reg. tu po B. – Predhodne objave: Bianchi, TEA (1847), str. 232, št. 571. – Mar- chetti-Longhi, Registro (1965), str. 75, št. II/40. – Prim.: Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 58. Uvod v regest v Thesauri claritas (88r): Item plura instrumenta in uno volumine ligata super electionibus potestatum Istrie …: Item instrumentum de certis feudis concessis in Iustinopoli per dominum Gre- gorium patriarcam certis de Iustinopoli ad vitam ipsius domini patriarche tantum. MCCLIIII, indictione XI1I. a B, Wosolgum TEA 532 b B, Ducesimo TEA 532 a B, Pirano TEA 570 b B, supplicarunt TEA 570 c B, Gillacho TEA 570 d TEA 570, sunt B e Sledi znamenje III, na katerega kaže roka kot kazalka France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 228 Št. 224 1254 Oglejski patriarh Gregor de Montelongo da Ivanu iz Cuccagne v fevd dve hubi v okolici Cuccagne v zameno za dve drugi v tolminski gastaldiji. Orig. izgubljen (A). – Ohranjeni trije regesti v fondu Patriarchato, fasc. 1, v Državnem arhivu v Vidmu (B1 B2 C): – dva reg. iz 1376 v Ms Thesauri claritas: fol. 65v (B1); fol. 81v (B2). – reg. iz 17. stol. v Ms Monumenta patrie Fori Iulii, fol. 156v (C). – . Objava reg. tu po B. – Predhodne objave: Bianchi, TEA (1847), str. 156, št. 303; str. 211, št. 469. – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 81. – Marchetti- Longhi, Registro (1965), str. 81, št. II/55 (po TEA, št. 303). Renunciatio domini Iohannis de Chucanea de duobus mansis in Tulmino et investitura eiusdem de duobus mansis. In eodem millesimo dominus Ioannes de Chucanea a renuntiavit in manibus domini patriarche Gregorii duobus mansibus, quos habebat in feudum ab ecclesia Aquilegensi in gastaldia de Tulmino. Qua renuntiatione recepta dictus dominus patriarcha eundem dominum Iohannem ad rectum et legale feudum investivit de duobus aliis mansis suis, quos optinebat nomine Aquilegensis ecclesie in pertinentiis de Chuchanea b . Št. 225 1254–1258 Krški škof Ditrik II. se je v navzočnosti koroškega vojvoda Ulrika poravnal s svojim ministerialom Nikolajem z Lemberga glede gradu Stražberka. Škof je prepustil Nikolaju za čas njegovega življenja v grajsko varstvo polovico ome- njenega gradu in 40 hub v tamkajšnjem okraju, Nikolaj pa je obljubi, da bo varoval škofa pred napadi dedičev Otona s Stražberka in da mu bo vrnil cerkveno posest v Vitanju. Grad smeta dati v najem le z medsebojnim soglasjem. Vojvoda Ulrik je škofu obljubil pomoč proti Nikolaju, če se ta ne bi držal obljube. Orig. perg. (25,5 : 21,4 + 1,6) št. C 1112 v KLA v Celovcu (A). – – Prepis iz 1868 priložen izvirniku (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Jaksch, MDC II (1898), str. 68-69, št. 617 (J). – Zahn, UBSt III (1903), 235, št. 159. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 286, št. 1210, str. 287, št. 1212. Dorzalne notice: – 14. stol.: Privilegium Ditrici episcopi Gurcensis super castrum Straz- perch. – Sign. iz 18. stol.: D N°84 (starejša sign. E izbrisana); (z rdečim črnilom): Lad. 87. Fas. 4. N o 5. Glede datuma pripominja Jaksch (o.c., str. 68): Kot priča je naveden prošt Rudolf (1243– 1255), torej spada dejanje v leto 1254, listina sama pa je izdana kasneje, kakor je razvidno iz naslednjih dejstev: Ulrik III. je postal vojvoda 10. januarja 1256, po smrti svojega očeta Bernarda, škof Ditrik II. se v listini več ne omenja kot izvoljeni in uporablja že drugi pečat. Ker ima listina enako besedilo kakor potrditev iz leta 1258 (o.c., str. 77–78, št. 628), postavlja Jaksch samo izdajo listine v leto 1258. a B1 TEA 469, Cucanea TEA 303, Cuchanea B2 C b B1, de Cuchanea B2, de Chucanea TEA 469, de Cucanea TEA 303, Cuchaneę C France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 229 In nomine domini amen. Nos Ditricus dei gratia Gurcensis episcopus univesis Christi fidelibus, ad quorum audientiam hec pagina pervenerit, salutem in auctore salutis. Gestarum rerum series ex facili subripitur a memoria hominum, nisi fuerint litteris et voce testium perennata. Hinc est, quod nos universis Christi fidelibus tam presentibus quam futuris cupimus fieri manifestum, quod nos cum ministeriale nostro domino Nicolao de Lewenberch super lite, que vertebatur inter nos et ipsum super castro nostro in Strazperch, talem ex consensu et consilio nostri capituli ac ministeria- lium nostrorum in presentia domini Vl(rici) illustri a ducis Carinthie fecimus com- positionem, quod nos dimidietatem dicti castri et quadraginta mansos in eadem pro- vincia sitos, quos sibi ab antecessore nostro episcopo V1(rico) afirmabat b fore collatos, assignavimus ad ius, quod purchuõt dicitur, ac c dumtaxat conditione, ut memoratum castrum et mansos tempore vite sue possideat quiete. Nullus etiam suorum heredum quicquam iuris in predictis castro et mansis usurpet sibi, nisi qui in potestate ecclesie nostre permanserit, quem volumus eodem iure gaudere; quod, si secus fuerit, predicta infeodatio ad nostram ecclesiam integraliter revertatur. Promisit ad hec memoratus N(icolaus) heredes domini Ottonis de Strazperch ab impeticione memorati castri per amicabilem compositionem vel iusticia mediante amovere, ita quod predicti heredes nichil questionis contra nos et nostros successores possint habere. Debet etiam idem N(icolaus) universa, quocumque nomine censentur, que ad nostram spectant ecclesiam, sita circa Weitenstain, nobis restituere et sine contradictione assignare. Insuper hanc inter nos fecimus promissionem, quod memoratus N(icolaus) sine consensu nostro et consilio nullum in eodem castro locare debeat; similiter nec nos locabimus aliquem eo inconsulto, nisi de pari voluntate et concordia tales preordinabimus, qui utrique nostrum tale castrum conservabunt. Promisit ad hec nobis prenotatus dominus dux Carinthie et suecessoribus nostris assistere ac auxilium prestare contra prelibatum N(icolaum) et suos heredes, si nobis et ecclesie nostre prenotatas promissiones et conventiones infringere vellent. In cuius evidentiam ac testimonium firmum predicte composicioni d inter nos facte suum fecit sigillum appendi littere presenti, cui et nos et capitulum nostrum nostra sigilla apposuimus, ne in processu temporis super hoc aliquod dubium emergatur. Huius rei e testes sunt: memoratus dux Karinthie, Rv×dolfus prepositus et universum capitulum Gurcense, Engelrammus Putzo, Guntherus, Witmarus, Haertwicus dapifer, Ditricus Grescke, Ditricus Virogo, Gotschalcus, Wichardus, Sifridus castellani in Strazpurch, Perhtholdus Vűchsel, Engelbertus de Griven, Prv×no, Perhtoldus Vitulus, Heinricus de Silberberch, Haertwicus dapifer, Willehalmus de Chrîch, Iacobus de Zeboien et alii multi. Acta sunt hec anno domini MòC0CLòII0II; amen. Ohranjeni vsi trije na perg. trakovih viseči pečati v naravnem vosku: – 1. vojvoda Ulrika, okrogel (premer 75 mm), v temnem vosku. Podoba: jezdec na konju s šlemom in perjanico, s praporom v desnici in ščitom v levici. Legenda: VLRICVS : DeI : GRA : DUX : K›InTHIE . . . . . . . . . – 2. krškega škofa, koničasto ovalen v tankem belem vosku (višine ok. 80 mm, širine ok. 52 mm). Podoba: sedeči škof z mitro in palijem, s palico v desnici in knjigo v levici. Legenda: . . . . CVS . . . eI GR . . . . . . VRCEN ECCLe eP . . . – 3. krškega kapitlja, v svetlem finem vosku, okrogel (premer 55 mm). Podoba: Pred portalom z dvema a A namesto illustris b A namesto affirmabat c A namesto hac d A namesto composicionis e rei dopisal isti pisar nad črto France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 230 stebroma doprsni lik svetnika s svetniškim sijem in z rokama na prsih. Legenda: + SIGILLVm SCe MARIe . . . . . . eCC. Št. 226 1254, januar, 25, Breže na Koroškem Izvoljeni salzburški nadškof Filip daje dominikancem na Ptuju pravico, da v njegovi škofiji pridigajo, spovedujejo, odvezujejo od grehov in nalagajo pokoro; poslušalcem njihovih pridig podeljuje odpustek 30 dni ob večjih in 20 ali 10 dni ob manjših praznikih in nedeljah. Orig. perg. (22,5 : 32,3 + 2,9 – z delno izbrisano pisavo ob levem robu in več madeži od vlage), št. 692a, v StLA v Gradcu (A). – Prepis iz 1879 (ko je bil izvirnik še v lasti g. Geiss- lerja ml.) v zbirki listin št. 692a, prav tam (B). – . Objava (z dopolnili iz Z) tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 204–205, št. 134 (Z). Reg. in literatura: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 451, št. 2560. – Martin, RS I (1928), str. 28, št. 200. – Prim.: Kovačič, Zgodovina lavantinske škofije (1928), 160. Dorzalne notice: – 13. stol.: Prva notica izbrisana, druga: Quod possumus predicare et confessiones audire. dopisano v 14. stol.: cum indulgentiis eorum, qui conciones nostras auscultant 1254. Sign.: C. Philippus Salczburge. Philippus dei gratia Salzpvrgensis ecclesie electus et sedis apostolice legatus viris religiosis dilectis in Christo priori et conventui fratrum predicatorum Petoviensium salutem et sinceram in domino caritatem. Ille mirabilis regis eterni filius, qui de secreto patris in publicum descendit ad servos cum hominibus conversatus in terris, prius quam nostre mortalitatis cyrographum sanguine proprio cancellaret, verbum suum commisit in universum mundum per discipulos suos predicari, et ecce in hora quasi iam undecima ordo vester tanquam luminare maius a domino preelectum per sancte predicationis doctrinam et Christiane fidei documentum cunctos orbis angulos illustravit. Nos siquidem, qui, dum ista nos temporalia detinent, divina cooperante gratia spiritualia disponimus coram oculis nostris exponere, dum sollicita mente revolvimus, quantum fratres vestri ordinis, qui se in perversis nationibus et populis ignotis pro Christi nomine velud a oves in medio luporum exponunt, universalem ecclesiam indeficientis fulgoris radio decorarint in hiis, que animarum salutem respiciunt, dignum opinamur, quantum cum deo possumus, annuere votis vestris. Hinc est, quod de vestra circumspectione plenius confi[si in domino] presentium vobis tenore concedimus, ut per totam nostram dyoce(sim) predicare, confessiones audire, confessos [absolvere et penitentiam ipsis] iniungere valeatis. Ut autem, ad audiendum verbum dei attencius, fidelium devotio propensius [excitetur], concedimus, [quatinus in precipu]is solempnitatibus XâX dierum indulgenciam omnibus ad predicationem vestram accedentibus [et confessis b ], in minoribus vero festis cum diebus dominicis XX aut X, prout devotio auditorum exegerit, de iniuncta sibi penitencia poteritis relaxare. Ne autem huic nostre concessioni quisquam temerarie contraire presumat, sigilli nostri munimine presentem paginam dignum duximus roborandam, monentes nihilominus et mandantes omnibus nostre dyocesis prelatis et plebanis, quatinus fratres Petovienses ordinis predicatorum, cum ad ipsos declinaverint, caritative excipiant et pertractent. Si quis vero contrarius ipsis fuerit a A b bolj smiselno kakor Zahnova dopolnitev professis France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 231 in predictis, indignationem nostram se [noverit graviter incur]surum. Insuper sententias excommunicationis ab aliquo prelatorum contra huius(modi) privilegium in suos sub- ditos latas frivolas [et nullas decerni]mus non tenere. Datum in Frisacho, VI1II kalend. februar., anno domini MôCôCôLôII0II. Pečat, viseč na rumeni svileni vrvici odpadel, ostal le košček vrvice. Št. 227 1254, marec, 2 Koroški vojvoda Bernard obnavlja s soglasjem sina Ulrika darovnico svojega brata Ulrika (glej F. Kos, GZS IV, str. 457–458, št. 902), s katero je ta poklonil samostanu v Št. Pavlu 20 hub, in sicer osem v Notranjih Goricah in dvanajst v Šujici; obenem prepušča samostanu vso oblast nad njimi, pridržuje si le primere krvnega delikta. Orig. perg. (21,5 : 27,7 + 2,8 / vidno liniranje z razmakom ok. 10,5 mm) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 35–36, št. 31. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 452–453, št. 2563. – Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 161–162 št. 204. = Otorepec, GZL X (1965), št. 18. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XL, št. 31. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 269–270, št. 1179. – Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 141–142, št. 85. – Prim. K. Tangl, Grafen v. Ortenburg, v: AKÖG 30 (1864), 334. Diktat in pisava pisarja Berhtolda. Prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 73 (op. 45) – 75, 101–102. Dorzalne notice: – 13. stol. XXXI. – konec 14. stol.: P(rivilegium) super mansos seu bo(na) sitas in Karneola prope Laybach dominus d(edi)t conventui. – konec 16. stol.: Bernhardus dux Carinthiae confirmat monasterio S. Pauli, ubi ipse cum aliis antecedentibus ducibus est sepultus. A N o 69. – 17. stol.: Realitaets schaubrif von herzog Bernhard, N o . 42. Anno 1254. – Sign. z rdečo kredo: an 1254. Lad 5. N o 53. ‡ In nomine Iesu Christi amen. ‡ Quoniam nativa principum et nobilium virtutis bonitas tenetur ex debito structuras sacras, et maxime illas, que a suis progenitoribus sunt fundate, non solum pio amore fovere, verum etiam possessionibus et iuribus qui- buslibet laudabiliter adaugere, hinc nos Berenhardus dei gratia dux Karinthie notum facimus tam presentibus quam futuris, quod, cum Vlricus frater noster beate memorie quondam dux Karinthie viginti mansos, octo videlicet sitos in Pvèhel iuxta fluvium Leybach, et duodecim sitos iuxta ripam Schevze, monasterio sancti Pauli in Lavent, ubi tam eiusdem quam aliorum nostrorum progenitorum, utpote ipsius ecclesie fundatorum, cineres in domino requiescunt, nostro assensu libera legatione donasset, et nos tandem eandem donationem, cum inciperemus regnare, confirmassemus omnimoda libertate, ac postmodum tempore procedente, eodem a iure oblito, nostri offitiarii in Leibaco predicta bona novis iuribus et continuis vexationibus desolarent, nos, assensu et consensu Vlrici filii nostri, id, quod antea fecimus, legittime renovantes, ipsa bona sive mansos ab omni iure quod ibidem iure advocaticii vel alio quovis iure habere deberemus b , libere eximimus usque quaque, ita quod nec offitiarii nostri nec procuratores nec precones seu exactores alii cum ipsis bonis vel eorum cultoribus quicquam de cetero habeant ordinare, a eodem popravljeno iz eadem b b popravljeno iz r France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 232 excepto quod, si quis in ipsis residens mortis iuditium legittime promeruerit, idem nudus accinctus cingulo, sicut vulgariter dici solet, nostro iuditio assignetur, ipsius dampnati rebus plene remanentibus ecclesie memorate. Et ne aliqua detur occasio nostris offitiariis seu procuratoribus in bona eadem malignandi, statuimus, quod, si que cause in eisdem bonis emerserint, de illis offitiales seu iudices nostri nichil habeant ordinare, sed per offitiales sepedicte ecclesie decidantur, sicut fuerit oportunum. Ne autem super tali donatione ipsi ecclesie ab aliquo successorum nostrorum cavillatio c seu callumpnia possit imposterum suboriri, presentem cartam nostri et Vlrici predicti nostri filii sigillorum munimine duximus roborandam in evidens testimonium et cautelam. Cuius rei testes sunt: dominus Babenbergensis episcopus Heinricus, comes Hermannus de Ortenburch, Otto filius eius canonicus Babenbergensis, Vlricus comes de Sterenberch, Vlricus comes de Hevnenburch, Livtoldus plebanus de Chrich, Chvnradus de Pirpovm, Berhtoldus canonicus Frisacensis, Heinricus de Silberberch, Ortolfus de Osterwiz, Hertwicus dapifer de Chrich, Chv×no et Iacobus de Vriberch et alii quam plures. Acta sunt hec anno gratie MòC0CLII0II, indictione X1II, V0I non. mart. Oba viseča pečata na rumeno-rdečih (zelo obledelih) vrvicah zelo lepo ohranjena: – 1. tretji pečat vojvoda Bernarda (premer 78 mm) – 2. drugi pečat vojvodovega sina Ulrika (premer 71 mm). Št. 228 1254, marec, 31 Češki kralj Otokar II., vojvoda Avstrije in Štajerske ter mejni grof Moravske, preda s soglasjem svoje žene Margarete freisinški škofiji služabnike, ki so po smrti grofa Alberta Višnjegorskega in svobodnika, imenovanega Pris, po dednem pravu pripadli njima, da bi tako poravnal škodo, ki jo je zaradi njega škofiji povzročil ogrski kralj Bela s pobijanjem, požiganjem in ropanjem. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 13. stol. v freisinški kopialni knjigi, HL Freising 2, fol. 39r– 39v v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (B). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Meichelbeck, Historia Frisingensis II/1 (1729), 41– 42. – Richter, Beyträge zur Geschichte Krains, v: Hormayrs Archiv 10 (1819), 236 (delno). – Ullepitsch, Diplomatarium Carniolicum, št. 23, v: MHK 3 (1848), 93–94. – Zahn v: FRA II/31 (1870), str. 168–170, št. 171. = Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 163–164, št. 205. Reg. in literatura: Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854), str. 28, št. 114. – Reg. imperii V/4 (1892), str. 1721, št. 11677 (Böhmer). – Krones, Verfassung (1879), str. 518, št. 38. – Šebánek - Dušková, Codex diplomaticus Bohemiae V/3 (1982), str. 48, št. 1007. – Urkunden- buch der Babenberger IV/2 (1997), str. 324, št. 1319. – Omemba: Verzeichnis v: MHK 1 (1846), str. 11, št. 7g. In nomine patris et filii et spiritus sancti amen. Ottakarus dei gracia dominus regni Bohemie, dux Austrie et Styrie et marchio Morauie, universis Christi fidelibus inper- petuum. Quoniam, que iustis et piis interdum ducti affectibus presenti tempore donant homines, non solum subrepens enervat oblivio, immo eadem idem, quandoque alii, perniciose nituntur revocare, infringere vel mutare, auctrice que veritatis a est emula, levitate; quapropter necessario et salubriter est inventum, quod b donaciones raciona- biliter et rite facte in sue firmitatis perseverent robore, scripti perpetuacione atque c vi popravljeno iz vl a veritas B b smiselno bi bilo dodati ut France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 233 memoria perennentur. Illa autem digna precipue sunt apud homines firmitate, que aput conditorem hominum auctoribus suis eterne felicitatis dona preparant sempiterna. Sane quia decens esse iudicamus pariter et honestum, quod debeamus singulorum obsequia provisionis oculis intueri et illorum commodo et utilitati facilius intendere, qui pro honore nostro ampliando honera c gravia et labores continuos sustinent, et propter terrarum nostrarum quietem et commodum obtinendum passi sunt rerum suarum damp- num pariter et iacturam. Tunc enim honor noster profectiva suscipit incrementa, et favore multiplici decoratur, cum illos diligimus, qui semper circa nos in sincere fidelitatis opere perstiterunt d , ex quibus unum esse venerabilem patrem et amicum nostrum dominum Chunradum Frisingensem episcopum non ambigimus, qui circa nos et terras nostras etiam cum rerum suarum ammissione in omni devocionis et fidei constancia perstitit opere lucessente e . Notum sit igitur universis Christi fidelibus tam futuris quam presentibus hanc paginam inspecturis, quod ex domine Margarete dilecte uxoris nostre consensu et bona ipsius voluntate plenariter accedente, ad instanciam et ob amorem dicti domini Frisingensis episcopi et precipue ob reverenciam et honorem sancte dei genitricis virginis Marie, que in Frisingensi ecelesia esse noscitur domina propicia et patrona, universos homines cum eorundem heredibus, qui quondam nobilis comitis Albrehti de Weiselberch et nobilis viri dicti Pręis fuerant, qui nunc vero ad eandem uxorem nostram iure hereditario et ex illa ad nos dinoscuntur tytulo donacionis facte propter nuptias devoluti, sive sint militares seu populares, aut cuiuscunque sexus vel condicionis fuerint, cum omni iuris et dominii plenitudine, que in illos et eorum heredes nos et dicta uxor nostra habere dinoscimur, momorate Frisingensi ecclesie nos et eadem uxor nostra donamus libere inperpetuum possidendos, et hoc facimus in recompensacionem dampnorum, que per cedem, incendium et rapinam prelibatum dominum eiusdem ecclesie episcopum in suis prediis et hominibus propter nos a rege Vngarorum recognoscimus recepisse. Ut autem presens nostra donacio maius robur suscipiat, aliquorum supradictorum hominum nomina, quos secundum pretactam for- mam una cum prefata uxore nostra donavimus sepedicte ecclesie, duximus exprimenda, que sunt hec: primo milites, videlicet: Alkerus de Reutenberch, item Heinricus f et frater suus de Werde, item Rudolfus de Nazenvelt, item Vlricus, Gotfridus, Marquardus et Wulfingus de Preisekke, item Gebhardum iudicem et fratrem eiusdem de Guõtenwerde, item parentelam illam que sumpsit originem de genere illorum qui dicuntur Chauzer, item et aliam parentelam que est de genere illorum de Preutenawe, ceterosque universos, quibuscunque vocentur nominibus aut in quocunque locorum habitent et morentur, dum tantum sint de familia et de domo aut quondam fuerint illorum quos prediximus, videlicet nobilis comitis Albrehti de Weisselberch et nobilis viri dicti Pręis, nos et antedicta uxor nostra donavimus supramemorate ecclesie Frisingensi, ut prelibato eiusdem episcopo et universis eius successoribus omnia felicitatis servicia cum summa et debita reverencia exhibeant et honore. Igitur, ut hec omnia tam aput nos quam aput posteros nostros rata et firma semper permaneant et inconvulsa, presentem pnginam ad evidens nostre et sepedicte uxoris nostre donacionis testimonium conscribi fecimus, et utriusque sigilli pendentis munimine iussimus roborari. Acta sunt hec anno incarnacionis domini MôCCôLIIII, indictione XII, pridie kalend. aprilis. c B namesto onera d prestiterunt B e B f Meichelbeck postavlja imena v akuzativ že od tega dalje, B stori to šele pri Gebhardu France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 234 Št. 229 1254, marec, 31 Češka kraljica Margareta, vojvodinja Avstrije in Štajerske, preda s soglasjem svojega moža Otokarja freisinški škofiji imenovane služabnike, ki so po smrti grofa Alberta Višnjegorskega in svobodnika, imenovanega Pris, po dednem pravu pripadli njima, v odškodnino za škodo, ki jo je zaradi Otokarja škofiji povzročil ogrski kralj Bela s pobijanjem, požiganjem in ropanjem. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 13. stol. v freisinški kopialni knjigi, HL Freising 2, fol. 50r– 50v, v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (B). Objava tu po B. – Predhodne objave: Urkundenbuch der Babenberger IV/2 (1997), str. 322–323, št. 1318. Reg. in literatura: Šébanek-Dušková, Codex diplomaticus Bohemiae V/3 (1982), str. 48, št. 1006.– Omemba: Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 164, op. 2. In nomine patris et filii et spiritus sancti amen. Margareta dei gracia domina regni Boemie, ducissa Austrie et Styrie et marchionissa Morauie universis Christi fidelibus in perpetuum. Quoniam, que iustis et piis interdum ducti affectibus presenti tempore donant homines, non solum subrepens enervat oblivio, immo eadem idem, quandoque alii, perniciose nituntur revocare, infringere vel mutare auctrice, que veritatis g est emula, levitate, quapropter necessario et salubriter est inventum, quod h donaciones racionabiliter et rite facte in sue firmitatis robore perseverent, scripti perpetuacione et memoria perennentur. Illa autem digna precipue sunt aput homines firmitate, que aput conditorem hominum auctoribus suis eterne felicitatis dona preparant sempiterna. Sane quia decens esse iudicamus pariter et honestum, quod debeamus singulorum obsequia provisionis oculis intueri et illorum commodo et utilitati facilius intendere, qui pro honore nostro ampliando honera i gravia et labores continuos sustinent, et propter quietem et commodum terris nostris obtinendum passi sunt rerum suarum dampnum pariter et iacturam. Tunc enim honor noster profectiva suscipit incrementa, et favore multiplici decoratur, cum illos diligimus, qui semper circa nos in sincere fidelitatis opere perstiterunt, ex quibus unum esse venerabilem patrem et amicum nostrum dominum Chunradum Frisingensem episcopum non ambigimus, qui circa comodum et honorem terrarum nostrarum procurandum etiam cum ammissione rerum suarum in omni devocionis et fidei constancia perstitit opere lucescente. Notum sit igitur universis Christi fidelibus tam futuris quam presentibus hanc paginam inspecturis, quod ex domini Otakari carissimi et dilecti mariti nostri consensu et bona ipsius voluntate plenariter accedente, ad instanciam et in j favorem dicti Frisin- gensis episcopi et precipue ob reverentiam et honorem sancte dei genitricis virginis Marie, que in Frisingensi ecelesia esse noscitur domina propicia et patrona, universos homines cum eorum heredibus, qui quondam nobilis comitis Albrehti de Weisselberch et qui nobilis viri dicti Pręis fuerant, qui nunc vero ad nos iure hereditario et ex nobis ad dictum maritum nostrum dinoscuntur tytulo donacionis facte propter nuptias devo- luti, sive sint militares seu populares, aut cuiuscunque sexus vel condicionis fuerint, g veritas B h smiselno bi bilo dodati ut i B namesto onera j B nadpisano kasneje France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 235 cum omni iuris et dominii plenitudine, que in illos et eorum heredes nos et idem maritus noster habere dinoscimur, momorate Frisingensi ecclesie nos cum ipso marito nostro donamus libere in perpetuum possidendos, et hoc facimus in reconpensacionem dampnorum, que per cedem, incendium et rapinam prelibatum dominum eiusdem ecclesie episcopum in suis prediis et hominibus propter nos a rege Vngarorum recognoscimus recepisse. Ut autem presens nostra donacio maius robur suscipiat, aliquorum supradictorum hominum nomina, quos secundum pretactam formam, una cum prefato marito nostro, donavimus ecclesie sepedicte duximus exprimenda, que sunt: primo milites, videlicet Alkerum de Reutenberch, item Heinr(icum) et fratrem eiusdem de Werde, item Rudolfum de Nazzenvelt, item Vlricum, Gotfridum, Marquardum et Wulfingum de Preiseke, item Gebhardum iudicem et fratrem eius de Guõtenwerde, item parentelam illam, que sumpsit originem de genere illorum, qui dicuntur Chauõzer. Item aliam parentelam, que est de genere illorum de Partenawe, ceterosque universos cuiuscumque vocentur nominibus aut in quocunque locorum habitent et morentur, dum tamen fuerint de familia et de domo illorum, quos prediximus, videlicet nobilis comitis Albrehti de Weisselberch et nobilis viri dicti Pręis, nos et antedictus maribus noster donavimus supramemorate ecclesie Frisingensi. Ut prelibato eiusdem ecclesie episcopo et universis eius successoribus omnia fidelitatis servitia cum summa et debita reverencia exhibeant et honore. Igitur ut hec omnia tam aput nos quam aput posteros nostros rata et firma semper permaneant et inconvulsa, presentem pnginam ad evidens et perenne nostre et sepedicti mariti nostri donacionis testimonium conscribi fecimus et utriusque sigilli pendentis munimine iussimus roborari. Acta sunt hec anno incarnacionis domini MòCCôLIIII, indictione X1II, pridie kalend. aprilis. Št. 230 1254, marec, 31, Dunaj Češki kralj Otokar II., vojvoda Avstrije in Štajerske ter mejni grof Moravske, in njegova žena Margareta naznanjata imenovanim, ki so bili nekoč podložni grofu Albertu Višnjegorskemu in svobodniku Prisu, zdaj pa so po dednem pravu pripadli njima, da sta jih izročila freisinški škofiji, da bi tako poravnala škodo, ki jo je zaradi Otokarja škofiji povzročil ogrski kralj Bela IV. s pobijanjem, požiganjem in ropanjem. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 13. stol. v freisinški kopialni knjigi, HL Freising 2, fol. 58r– 58v, v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (B). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Meichelbeck, Historia Frisingensis II/2 (1729), str. 13, št. 23 (skrajšano). – Zahn v: FRA II/31 (1870), str. 170–172, št. 172. – Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 165–166, št. 206. Reg. in literatura: Costa, Quellenmateriale, v: Magazin 13 (1856), Anhang, str. 10, št. 38. – Schumi, Archiv für Heimatkunde II (1884), str. 20–21, št. 88. – Šebánek - Dušková, Codex diplomaticus Bohemiae V/3 (1982), str. 48, št. 1007. O(takarus) dei gracia dominus regni Bohemie a , dux Austrie et Styrie et marchio Morauie, pariter et domina Margareta uxor sua dilectis eorum fidelibus Alkero de Revtenberch, Heinrico et fratri suo de Werd, Rudolfo de Nazzenvelt, Vlrico, Gotfrido, Marquardo et Wlfingo de Preseke, Gerhardo iudici et fratri suo de Guõtenwerde et illis singulis et universis qui sunt b de duabus parentelis, quorum quidam dicuntur Chauzer a vpisano kasneje nad vrstico b sicut B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 236 et quidam alii qui sunt de Preitenawe, ceterisque peruniversis quibuscunque vocentur nominibus aut in quocunque locorum habitent et morentur, qui fuerint de familia et de domo quondam nobilis comitis Albrehti de Weihselberch et nobilis viri dicti Preis eorum gracie plenitudinem cum salute. Decens est pariter et honestum, quod debeamus singulorum obsequia provisionis oculis intueri et illorum comodo et utilitati facilius intendere, qui pro honore nostro ampliando onera nobiscum gravia et labores continuos sustinent, et qui propter quietem et commodum pacisque bonum terris nostris obtinen- dum passi sunt rerum suarum grave dampnum pariter et iacturam. Tunc enim honor noster profectiva suscipit incrementa et favore multiplici decoratur, [cum] illos dili- gimus qui semper circa nos et terras nostras in sincere fidelitatis opere perstiterunt, ex quibus unum de principalioribus esse venerabilem patrem et amicum nostrum dominum Ch(onradum) Frisingensem episcopum non ambigimus, qui etiam cum rerum suarum grave dampnum amissione in nostris serviciis cum omni devocionis constancia et fidei puritate semper perstitit opere lucescente. Presentis igitur scripti serie notum vobis facimus tam singulis quam universis, quod de communi consensu et de nostra unanimi voluntate ad instanciam et ob amorem dicti domini Frisingensis et precipue ob reverenciam et honorem sancte dei genitricis virginis Marie que in Frisingensi ecclesia esse dinoscitur domina propicia et patrona, vos cum vestris heredibus, qui quondam nobilis comitis Albrehti de Weiselberch et nobilis viri dicti Preis fueratis, qui nunc vero ad nos estis iure hereditario devoluti, sive sitis militares seu populares aut cuiuscumque sexus vel condicionis fueritis, cum omni iuris et dominii plenitudine, que in vos et vestros heredes habere dinoscimur, memorate Frisingensi ecclesie donavimus libere imperpetuum possidendos, et hoc facimus in recompensacionem dampnorum, que per cedem, incendium et rapinam prelibatum dominum Frisingensem episcopum in suis prediis et hominibus propter nos a rege Vngarorum recognoscimus recepisse. Quapropter rogantes volumus et mandamus, ut deinceps prefato domino Ch(onrado) venerabili Frisingensi episcopo et universis eius successoribus cuncta exhibeatis sincere fidelitatis servicia cum summa et debita reverentia et honore, discretionis oculis salubriter intuentes, quod statum vestrum non in peius sed in melius commutavimus et quod vestram condicionem aput omnes et per omnia et in omnibus fecimus meliorem. Datum Wienne anno domini MôCCôLIIII, indictione XI1I, pridie kalend. aprilis. Št. 231 1254, april, 2, Lateran Papež Inocenc IV. opominja nadškofe, škofe, opate in druge prelate na Ogrskem, Češkem, Avstrijskem, Štajerskem in Moravskem, naj sprejmejo njegovega legata izvoljenega neapeljskega nadškofa B(ernarda), ki ga pošilja, da bi utrdil mir med Belom IV. in Otokarjem. Začetek: Evidenti patet exemplo. Orig. izgubljen (A). – Zapis v registrih Inocenca IV., an. XI, no. 570, fol. 77–78, v Vatikan- skem arhivu v Rimu (B). Objave (izbor): Boczek III (1841), 183. – Fejér, Codex dipl. Hungariae, zv. IV/2 (1829), 245–247; zv. VII, 573. – Theiner, Monumenta Hung. I (1859), str. 226–227, št. 431. = Codex dipl. Arpadianus VII (1861), str. 252, št. 166. – MGH Epistolae saec. XIII. II (1894), str. 238–239, št. 273. Reg. in literatura: Reg. Bohemiae II (1882), 11, št. 23. – Reg. imperii V/3 (1892), str. 1391, št. 8708 (Winkelmann). – Potthast II (1875), str. 1260, št. 15313. – . France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 237 Št. 232 1254, april, 3, Budim Benedikt, nadškof v Kalocsi in kancler ogrskega kralja Bela IV., skupaj z zastopniki ogrskega kralja, ter Bruno, škof v Olomucu, s predstavniki češkega kralja Otokarja II. določijo po skrbnem posvetovanju mirovni sporazum med obema kraljema, tako da vsa Štajerska od Semmeringa do Bavarske z vsem porečjem Mure pripade Ogrski, kraji proti Donavi in vojvodina Avstrija pa Češki. Orig. perg. v državnem pokrajinskem arhivu v Treboni (Wittingau), fond Schwarzenberg (A). – Fotografija listine iz 1884/5 in dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 696a v Štajerskem deželnem arhivu v Gradcu: fotografija (B); – dva prepisa (C D). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Kurz, Österreich II (1816), str. 170–171, št. 1/A. – Boczek III (1841), str. 181, št. 206. – UB d. Landes ob der Enns III (1862), str. 204–205, št. 210. – Emler, str. 12–13, št. 24. – Lampel 1887 (AÖG 71), str. 429–430, št. 17. – Zahn, UBSt III (1903), str. 209–210, št. 138. – Reg. imperii V/4, str. 1721, št. 11678 (Winkelmann). Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 251–253 (nem.). – Krones, Herrschaft König Ottokars II., v: MHVSt 22 (1874), str. 114–115, št. 18 (z navedbo odlomka). – Lampel, Landesgrenze, v: AÖG 71 (1887), 129. – Krones, Verfassung (1897), str. 518, št. 39. Nos B(enedictus) miseracione divina archiepiscopus Colocensis, aule illustris regis Hungarie cancellarius, Rolandus comes palatinus et Posoniensis, Stephanus dux tocius Sclavonie, Chak summus camerarius et comes Supruniensis arbitrarores domini B(ele) incliti regis Vngarie, significamus universis presencium per tenorem, quod cum ex parte predicti domini regis constituti fuissemus super ordinacione pacis et concordie inter prefatum dominum nostrum regem et P(rzemysl) illustrem dominum regni Boemie, deputatis nobis et associatis coarbitratoribus venerabili in Christo patre B(runone) dei gracia episcopo Olmocensi, Wythycone de Noua domo, Otthone de Messo, Kadoldo Orphano, Wykardo de Terna ex parte prefati P(remysl) domini regni Boemie ad ordinacionem eiusdem pacis et concordie cum effectu, tractatu prehabito diligenti, tandem convenimus in hac forma, quod dominus noster rex Hungarie et sui heredes ducatum Stirie cum omnibus attinenciis suis et iuribus possidebunt iure perpetuo et tenebunt usque ad terminos infrascriptos, scilicet a summitate montis, qui dicitur Semernyk, secundum quod eadem montana pro diversitate locorum adiacencium diversis nominibus nuncupata ab Hungaria in Bawariam protenduntur et in Bawaria terminantur, cursu aquarum versus Muram ab eadem summitate moncium decurrencium, terminos distinguente, hoc adiecto quod, si castrum Suarchumpah(!) secundum cursum aque non cederet in partem ducatus Stirie domino nostro regi, prefati nuncii et arbitratores domini P(remysl), regni(!) Boemie assumpserunt super se obtinere cum effectu a domino suo predicto, quod in partem domini nostri regis transeat cum omnibus suis attinentiis et iuribus, et assignetur perpetuo possidendum. Ab eadem autem summitate moncium, secundum cursum aquarum versus Danubium fluencium, illam porcionem Stirie cum toto ducatu Austrie predictus P(remysl) dominus cum suis heredibus iure perpetuo cum omnibus attinenciis suis et iuribus possidebit eciam et tenebit, ita insuper quod dominus noster rex de parte illa, quam ipse possidebit, domine de Impirg(e) satisfaciet, ut contra predictum P(rzemysl) dominum materiam non habeat conquerendi, nichil propter hoc de ducatu Austrie retentura, et dominus P(remysl) de France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 238 parte illa, quam ipse tenebit, satisfaciet domine preclare uxori sue si ipsum premori a contingat, et heredibus ipsius, ita ut nullam contra dominum nostrum regem ipsa vel ipsius heredes in parte illa, quam rex tenebit, possit habere questionem. Facta autem cognatorum et amicorum utriusque partis iuxta ipsorum decenciam tunc ordinabuntur, quando dominus noster rex et dominus P(remysl) prefatus ad colloquium et tractatum convenerint, loco et die ad hoc communiter assignatis. Ut autem de istis articulis nichil per dominum nostrum regem immutetur, in animam suam corporale prestitimus iuramentum et sigillorum nostrorum fecimus appensione roborari. Actum anno domini MôC0CLII0II, ap(ut) Budam, sexta feria ante dominicam palmarum. Fragmentarno ohranjeni trije od štirih, na perg. trakovih visečih pečatov: – 1. Podoba: sedeči škof z mitro in palico v levici. – 2. manjka s trakom vred. – 3. ohranjen le srednji del s ščitom. – 4. ohranjen le fragment. Št. 233 1254, april, 8 Opat Friderik in samostan v Vetrinju izpričujeta, da je dala Gertruda, hči pokoj- nega Reinberta iz Cmureka in vdova po Rudolfu z Roža, samostanu tri marke dohodkov od štirih hub, katere je nekoč kupila od vetrinjskega samostana, zdaj pa z njimi ustanavlja štiri obletne maše za svoje starše Reimberta in Elizabeto, svojega moža Rudolfa in hčer Gislo, po njeni smrti in smrti njenih otrok pa naj vključijo tudi njih. Samostan zato sprejema Gertrudo in njeno družino v svojo bratovščino, menihi pa dobijo 7. julija hlebček pšeničnega kruha, povečano merico vina, jajca in ribe. Orig. perg. v KLA v Celovcu ohranjena v dveh izvodih: prvi izvirnik št. A 93.1 (A1); – priložen prepis iz konca 19. stol. (B1). – Drugi izvirnik št. A 93.2 (nekoliko poškodovan od vlage), prav tam (A2); – priložen prepis iz prve pol. 19. stol. (B2). . – . Objave (tu delna po A): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 453–455, št. 2565 (J). Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 281, št. 1199. Oba izvoda izvirnika imata enako besedilo, oba je napisal isti pisar. A1. Dorzalna notica iz 13. stol.: Privilegium Gerdrudis de Mureke super trium marcarum reditus. Universis Christi fidelibus. A2. Dorzalna notica iz 13. stol.: De Rase super reditibus trium marc(arum). … quod illustris vidua domna Gerdrudis filia bone memorie Reimberti de Mûrekke uxorque quondam strennui militis Rvdolfi de Ras zelo fidei karitatisque a flagrans et thesaurizare sibi cupiens fundamentum bonum in futurum, ut apprehendat veram vitam, trium marcarum redditus sitos in vicis, quos subnixa indicat scriptura: in Zwenkach scilicet mansos duos, quorum unum Rvdolfus, alterum vero ęxcolit b Ioseph, in Dobelsdorf quoque mansum unum, itemque in Cetolich unum, quos colunt primum quidem Richerus, secundum autem Wòlricus … … Et ut hec irrefragabiliter in evum rata habeantur, sigilli nostri munimine decrevimus stabilire. Acta sunt autem hec anno incarnacionis c dominice millesimo ducentesim quinquagesimo quarto, indictione duodecima, sexto idus aprilis, gubernante venerabili archielecto Phylippo Salzbur- a permori A a A1, que dopisan naknadno in vrinjen pred flagrans A2 b A1, excolit A2 c A1, incarnationis A2 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 239 gensem ecclesiam, sub ducibus Karinthie preclaris Bernhardo et Wòlrico; regnante vero domino nostro Iesu Christo, cui est gloria et imperium cum patre et spiritu sancto in secula seculorum amen. A1 in A2: Na perg. traku viseči pečat vetrinjskega opata v barvi naravnega voska špi často ovalen (dolžina ok. 35, širina 25 mm) ohranjen. Podoba: Stoječi opat (na A1 vrhnji rob odlomljen in glava poškodovana) s palico v desnici, z levico na prsih. Legenda: * S ABBATIS De VICTORIA. Št. 234 1254, april, 24, Benetke Nova pogodba in sporazum, sklenjen med oglejskim patriarhom Gregorjem de Montelongom in beneškim dožem Rainerom Zenom ter med Oglejem in Beneško republiko v 22 točkah (po Härtlu). V pogodbi gre najprej za varnost Benečanov, za vlogo beneškega vicedoma v patriarhatu, za pravico do apelacije pri patriarhu oz. za Nebenečane pri dožu, za plačevanje oz. oprostitve od davkov in raznih dajatev, za določbe o trgovanju in uvažanju, posebej o uvažanju oglejskega vina iz Istre. Patriarh se obveže, da bo tudi goriški grof prisegel na vse, na kar so prisegli že njegovi predhodniki. (Prim. pogodbo: 1248, september, 14, tu št. 65.) Orig. notarski instrument na perg. (iz čedajskega kapitlja) v arheološkem muzeju MAC v Čedadu (A). – Trije prepisi v Državnem arhivu (ASV) v Benetkah (B C D). – Štirje prepisi v Pactorum liber v knjižnici sv. Marka (BMV) v Benetkah (E F G H). – Prepis (iz A) v CD Frangipane v Mestni knjižnici (BCU) v Vidmu (C). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/4, št. 215, prav tam (D). – . Objave (tu delna po K): Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 293 (K). Reg. in literatura: Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 390–392, št. 193 (april, 14.). Manzano, Annali III (1860), 6. – Minotto, Acta et diplomata (1870), 23–25 (pod april, 7). – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 78–80. – Reg. imperii V/4 (1892), str. 2009, št. 13931 (Winkelmann). – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 160, št. 613. – Marchetti-Longhi, Registro (1965), str. 75–76, št. II/44 (pod april, 14). – Prim. – Schmidinger, Patriarch und Landesherr (1954), 135–136. – Härtel, Bischöfliche Staatsverträge, v: Von Sacerdotium und Regnum (2002), 608–626. Sporazum, ki temelji na dveh predhodnih pogodbah: 1222, junij, 8 in 1248, september 14, ima po Bianchiju 21, po Härtlu 22 točk. In nomine domini amen. Anno eiusdem millesimo ducentesimo quinquagesimo quarto, indictione duodecima, die Veneris, septimo exeunte mense aprilis, praesentibus … Venit dictus dominus patriarcha Venetias, et ad pacem et concordiam devenit cum eodem domino duce et communi Venetiarum amicabiliter, divina clementia favente, et inter ipsos factum et firmatum fuit pactum et concordia in hac forma. Videlicet quod omnes homines Venetiarum erunt salvi et securi … Haec autem omnia supradicta prae- dictus dominus patriarcha iurari faciet pro se et in animam eius, et iurare faciet dictum comitem Goritiae advocatum domus Aquilegiensis attendere et observare, quae praede- cessores sui similiter iuraverunt. Praeterea promisit … France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 240 Št. 235 1254, april, 26 Friderik s Ptuja poklanja salzburškemu kapitlju za svoj in svojih staršev dušni blagor lastništvo nad tremi hubami pod Logom, na Travniku in nad Refnikom (vse verjetno v okolici Gradca), katere je imel v fevdu Pilgrim z Loga. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 14. stol. v kopialni knjigi salzburškega kapitlja Ms B 106, str. 127, št. 65, v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (B). – . Objava tu po B. – Predhodnih objav ni. Reg. in literatura: Martin, RS I (1928), str. 29, št. 205. Ego Fridericus senior de Bettowe omnibus Christi fidelibus per scripta presentium significo, quod ob remedium anime mee et parentum meorum proprietatem trium hubarum sitarum underm Luõge et in Trevnik et super Refnik michi attinentem, quas etiam hubas Pilgrimus de Luõge de meis manibus habuit feudaliter, tradidi capitulo sancte Salzburgensis ecclesie. Ut autem talis donatio rata permaneat et omni tempore inconvulsa, presentes itteras sigillo meo communitas dedi ipsi capitulo in evidens testimonium et cautelam. Actum est istud in capitulo Salzburgensis ecclesie. Datum Salzburge anno domini MôC0CLII0II, XI2I indictionis, V0I kalend. maii. Št. 236 1254, junij, 13, Pordenone Grof Maijnhard Goriški je prodal Guidonu di Porcia nekatere gospoščinske pravice v Pordenonu za 2000 funtov malih beneških denaričev. Za svojega poslanika, ki naj bi Guidona vpeljal v posest, je grof imenoval Ulrika z Rihemberka. Po pogodbi mora Guidon, če bi ujel na svojem gospostvu kake roparje, le-te izročiti grofu, grof pa Guidonu obljubi, da bo varoval njegove posesti. Prepis v zbirki Joppi v BCU v Vidmu (B). – Prepis v zbirki Pirona. prav tam (C). – Prepis v zbirki Bianchi (iz B), v Ms 899/4, št. 217 (brez prič), prav tam (D). – . Objava tu po J. – Predhodne objave: Joppi, Documenti Goriziani, v: ATr, NS 12 (1886), str. 19–20, št. 28 (J). Reg. in literatura: Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 43. – Manzano, Annali II (1858), 390–391 (Nicoletti). – Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 392–393, št. 195. – Valentinelli, Diplomatarium Portusnaonense, v: FRA II/24 (1865), str. 15, št. 14. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 161, št. 615. – Prim. Schmidinger, Patriarch und Landesherr (1954), 160. Anno domini millesimo ducentesimo LIIII, indictione duodecima, die sabbati XIII intrante iunio, in presentia domini Detalmi de Cauriaco, domini Glizoi de Mels, domini Friderici de Pinzano, domini Vielmi de Fontebono, domini Leonardi de Versola, domini Odorici di Reifenbergo, domini Rodulphi de Utino, domini Svarzimani de Cormono, domini Odorici de Portogruario, Arpidini cerdonis de Portunaonis et aliis. Dominus Maynardus comes Goritie pretio et foro duo millia librarum denariorum Venetorum parvulorum, de quibus a domino Vidone de Purcilliis vocavit se bene solutum et exceptioni non numerate pecunie et spei future remunerationis pacto re- nunciavit secundum modum et consuetudinem domus dei Aquilegensis et terre Foriiulii, France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 241 fecit datam et venditionem ac investituram ad rectum et legale feudum eidem domino Vidoni de tota dominatione … et ipse dominus comes Maynardus dedit suprascriptum dominum O(doricum) in nuncium eidem domino Vidoni, quod ponat eum in tenutam de dictis dominationibus et molendinis, tali pacto inter eos habito, quod si ipse dominus Vido cepisset aliquem latronem in dictis dominationibus, quod ipse debeat eum dare domino comiti per corrigiam, et si ipse dominus Vido ammisisset aliquid de dictis dominationibus, quod ipse dominus comes Maynardus promisit et stetit ei satisfacere. Actum in auditorio sancti Antonii de Portunaone. Ego Iohannes de Franca sacri palatii notarius interfui rogatus et scripsi. Št. 237 1254, julij, 1 Ulrik, sin koroškega vojvoda, potrjuje darovnico Rajnbota z Jeterbenka, svojega gradiščana na Kravjeku, ki je samostanu v Stični daroval dve hubi in dva vino- grada na Oslici blizu Kravjeka, vendar šele po svoji smrti, do takrat pa bo dajal samostanu v znamenje lastništva vsako leto tovor vina. Samostan prejme Rajnbota v molitveno bratovščino in mu obljubi pokop z dostavkom, če bo umrl kjerkoli med Ljubeljem in Bregano. Orig. izgubljen (A). – Prepis v iz 1719 rokopisu Puzel, Idiographia, Ms 148r, str. 28–29 (reg. str. 30), v ARS v Ljubljani (B). – Prepis v zbirki prepisov listin (Historičnega društva) v ARS v Ljubljani (C). – Prepis v Mestni knjižnici Guarneriana (BGSD) v San Danielu (prim. Koblar, l.c.) (D). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 166–167, št. 207 (iz C). Reg. in literatura: Valvasor, Ehre (1689), knjiga X, 216; knjiga XI, 532. – Austria sacra IV/7 (1786), 375 (testes). – Brunner v: Wissenschaftl. Studien u. Mitt. aus dem Benedictiner- Orden 2/3 (1881), 71. – Koblar, Drobtinice, v: IMK 2 (1892), 61. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 455, št. 2568. – Mikuž, Topografija (1946), 46. – Grebenc, Gospodarska ustanovitev Stične (1973), str. 27–28, št. 39. Nos Vlricus dei gratia filius ducis Carinthiae universis hanc literam inspecturis. Volentes bonae memoriae commendare, quod Reinboto de Hertenberch in Winek castellanus noster hanc praesentem vitam consideraverit labilem et caducam et nihil in ea felicius consequi, quam de temporali possessione aeternam mansionem in coelesti- bus praeparare. Hinc est, quod idem duos mansos et duas vineas in Oslicza a iuxta Winek super altare gloriosae virginis Mariae obtulit in monasterio Sitticensi et omne ius proprietatis, quod in eisdem b habuit sine nomine et advocatiae iuribus, contulit fratribus dicti coenobii quiete ac libere possidendum. Abbas vero et fratres monasterii memorati eosdem mansos et vineas Reinbotoni recommendarunt pro tempore vitae suae tantummodo tenendas, et censum unius sommae vini pro eisdem annis singulis persolvet in testimonium proprietatis, quam fratres possident pleno iure. Quod si Reinboto temere vel suasione maligna censum praedictum solvere recusaret et proprietatis iustitiam dictis fratribus per hoc intenderet minuendam, a possessione eorundem mansorum et vinearum privatus c , abbas et conventus mansos et vineas saepius nominatas ad se recipient, et quod eis visum fuerit ex ipsis pro suis utilitatibus ordinabunt. Promisit etiam abbas, quod iam dictum Reinbotonem, quem in suam fraternitatem recepit et a B, Oseliza C b B, iisdem C c B, privatus sit C France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 242 orationum suarum plenam commemorationem, ut ubique locorum infra montem Leybel et per Germaniam d , quae terram nostram et regnum Hungariae dividit, moriretur e , ipsum sibi accipere deberet et in suo monasterio utpote unum ex fratribus suis eccle- siasticae tradere sepulturae. Ne igitur malignitas hominum aut haeredum suorum quispiam id audeat immutare vel quolibet modo revocare, rogati per abbatem et Reinbotonem praesentem paginam in robur firmissimum huius facti conscribi et nostri sigilli munimine communiri iussimus. Acta sunt haec anno domini 1254, octava Ioannis baptistae, testibus subscriptis: abbas Ioannes a Galln, Hainricus prior, Cunradus cammerarius, Martinus cellerarius et monachi caeteri de conventu; Fridericus de Weineck, Rudgerus de Chyzpach f , Hainricus de Puch, Vlricus de Mekkenhausen milites. Praeterea Otto de Futse, Otto Matscherol, Anrich g et Hainricus filii sui, Laurentius cellerarius in Winek et alii complures curiae nostrae. Št. 238 1254, julij, 28, Koper Tridentski škof Egnon investira grofa Majnharda III. Goriškega z vsem, kar so imeli pokojni grof Ulrik de Ultimis (?) in pokojna brata Jurij in Friderik de Piano v fevdu od tridentske posesti. Grof priseže škofu, da mu bo zvest in da ga bo varoval, kakor je to storil tirolski grof in kakor je zapisano v tej listini. Odsotnega grofa bo uvedel v fevdno posest Bertongus de Mays. Orig. perg. (vrnjen iz HHStA) v Državnem arhivu v Trentu (A). – Novejši prepis v zbirki Schönach v muzejski knjižnici TLF v Innsbrucku (B). – Prepis v Ms Miscellanea Alberti, zv. VI, str. 120, v Nadškofijskem arhivu v Trentu (C). Objava reg. (delna) tu po W. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 161, št. 617 (W). Reg. in literatura: Dominez, Regesto dei documenti di Trento (1897), str. 62, št. 381. – Zeitschrift des Ferdinandeums 6 (1860), 61. – Štih, Goriški grofje (1997), 64. Anno domini 1254 … in Iustinopoli, in Gegenwart der Herren Henricus porgravius de Luenc, Filipus de Westenstayn, Wicardus de Petrapilosa, Henricus Premouselus scriba domini comitis, Albricus de castro Rufo, Wercius de Iustinopoli, Warnerus de Iustinopoli, Petrus de Pelonio, Conradus capellanus episcopi (Egnonis) et Ancius de Laiano. … Notarius Arnoldus domini Mathei de Plaçentia. Št. 239 1254, julij, 29, Koper Pooblastilo kanonika Damijana, ki sta ga koprski škof Konrad in kapitelj imeno- vala za posrednika v pogajanju s samostanom sv. Nikolaja de Littore zaradi sporne desetine. Orig. perg. (9,5 : 21, poškodovana od miši), sign. KA, perg. št. 11, v ŠAK v Kopru (A). Objava tu po A (s smiselnimi dopolnili). – Predhodnih objav ni. Dorzalne notice: – 13. stol.: Procur(atoriu)m domini episcopi et capituli ad paciscendum cum domino abbate sancti Nicholai in Litore Veneciarum. – 17. stol.: 1254. – 19. stol.: 3 luglio 1254 / N° 11. d C, Pregoniam B e moreretur B C f B, Chitzenbach Austria sacra g B, Amerilh Austria sacra France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 243 (SN.) In nomine domini amen. Anno eiusdem millesimo ducentesimo quinqua- gesimo quarto, indictione duodecima, die tertio exeunte iulio, presentibus domino Walcono de Gillaco, Bartolomeo mercatore, Bertoloto canepario domini episcopi Iustinopolitani, Nasciguerra, testibus rogatis et aliis. Nos quidem C(onradus) dei gratia Iustinopolitanus episcopus nomine nostro et nomine episcopatus Iustinopolitani et pro ipso episcopatu et ecclesia nostra cum consensu et voluntate capituli Iustinopolitani videlicet P(apponis?) archipresbiteri, Iohannis vicedecani, Vitalis scolastici, Federici sacriste, presbiteri Almerici, presbiterorum: Dauid, Crinanni, Andree, Petri, Iacobi, Fabiani clerici, et ipsum capitulum facimus et constituimus Damianum concanonicum nostrum, licet absentem, nostrum nuntium, sindicum, actorem et procuratorem ad compromittendum, transigendum pactum, et concordiam faciendum in causa seu questione, quam habemus vel habere speramus cum abbate et conventu monasterii sancti Nicolai de Litore, Castellane diocesis, occatione decimarum seu aliquarum aliarum rerum vel possessionum, promittentes nomine nostro et nomine dicti episco- patus et ecclesie Iustinopolitane, sub pena centum marcharum argenti, nos firmum et ratum [habere et te]nere et nulla occatione contravenire, quodque dominus [Damianus procur]ator fecerit in predictis vel in aliquo [predictorum, fac]tum est hoc in episcopatu Iustinopolitano. Ego magister Ricardus, Iustinopolitanus et incliti B(ertoldi) marchionis notarius, his omnibus interfui et rogatus scribere scripsi. Št. 240 1254, avgust, 12, Videm Oglejski patriarh Gregor inkorporira gornjegrajskemu samostanu cerkev sv. Mihaela v Pilštanju vključno s pravico arhidiakonata, potem ko je nanjo resigniral župnik Robert, samostan pa obvezuje, da zato zanj in za njegove naslednike vsako leto opravi svečan aniverzarij. Orig. izgubljen (A). Prepis iz 17. stol. v KAL, fasc. 82/36, v NŠAL v Ljubljani (B). – Prepis v StLA v Gradcu (Orožen II/1, 33) (C). Reg. in literatura: v seznamu listin iz 17. stol. (KAL, fasc. 162/5 [št. 26]), prav tam. – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Orožen, Lavant VI (1887), 35–36 (po G). – Zahn, UBSt III (1903), str. 222–223, št. 147. – Marchetti-Longhi, Registro (1965), str. 78, št. II/49. Reg. in literatura: Richter, Beyträge zur Geschichte Krains, v: Hormayrs Archiv 10 (1819), 252. – Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854), str. 28–29, št. 115. – Orožen, Lavant II/2 (1877), 33. – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 82. – Prim. Mlinarič, Žiče in Jurklošter (1991), 128–129. – Omemba: Orožen, Lavant VI (1887), 469. – Kovačič, Zgodovina lavantinske škofije (1928), 89. – Otorepec, Srednjeveški pečati (1988), 164. Nos Gregorius dei et apostolica gratia sanctae sedis Aquileiensis electus. a Universis tam praesentibus quam futuris rei gestae memoriam. Dignum deo praestare obsequium et animae nostrae credimus procurare profectum, si pia subditorum nostrorum vota favore benigno prosequimur, et loca religiosa praecipue, in quibus honoratur magnificentius ipse deus, cuius sunt obsequiis dedicata, nostris intendimus beneficiis ampliare. Inde est, quod ex tenore praesentis scripti tam ad praesentium quam futurorum noticiam volumus pervenire, quod, cum dilectus filius Robertus plebanus ecclesiae sancti Michaelis in Peilstain, habens ad reverentiam divinam intuitum, ecclesiam ipsam in a B Orožen, Aquilegensis patriarcha Zahn France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 244 manibus nostris per speciales eius litteras suo sigillo munitas libere resignasset. Nos ipsius resignatione recepta salutem animae nostrae considerantes humiliter in speculo nostrae mentis et ad monasterium de Obernburch, quod per violentiam malignantium multiformes tempore nostro laesiones et damna sustinuit, respectum habentes, praedic- tam ecclesiam sancti Michaelis cum capellis, iuribus et pertinentiis suis ac iure archi- diaconatus eidem monasterio per nos et successores nostros pro remedio animae nostrae nostrorumque successorum in perpetuum de piae provisionis gratia concedimus et largimur, ita quod dilecti filii abbas et conventus loci ob hoc pro nobis et successoribus nostris apud deum suis orationibus intercedere teneantur et anniversarium annis singulis perpetuo solemniter celebrare. In cuius rei evidentiam et perpetuam firmitatem praesentes litteras nostras inde fieri iussimus et sigilli nostri pendentis munimine roborari. Datae per manum magistri Nicolai plebani de Tricesimo, scriptoris nostri apud Utinum, XII intrante augusto, anno domini 1254, XII indictione. Št. 241 1254, avgust, 26, Št. Lovrenc Kolon z Vuzenice in njegova sinova Kolon in Konrad izpričujejo, da so se porav- nali s samostanom v Št. Pavlu glede spornih meja v okolici Št. Lovrenca na Pohorju. Orig. perg. (34,5 : 15,7 + 1,7), št. 40, v arhivu samostana Št. Pavel na Koroškem (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 223–225, št. 148. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 457–458, št. 2571. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 82. Reg. in literatura: Neugart, Historia monasterii ad S. Paulum, I. del (1848), 87–88; II. del (1854), 34–35. – Muchar, Steiermark V (1850), 258. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 283–284, št. 1204. – Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 142–143, št. 86. In nomine domini amen. Quia mundo in maligno posito nonnullos ceca, immo miserabili cupiditate seductos tantum in malicia cernimus delectari, quod dei timore postposito non solum in iustis laudabilibusque patrum suorum tractatibus, verum etiam his, que suis gesta sunt temporibus et geruntur, ut bona ecclesiastica eo irreverentius rapiant et diripiant, intelligimus obiectores, oportet igitur, ut tam proborum testimonio quam etiam scripturarum robore seu vigore talium inportunitatibus et pestifero conatui obvietur. Unde ego Cholo de Seldenhoven et filii mei, Cholo videlicet iunior et Chunradus, cunctorum memorie committimus ac declaramus, quod, cum inter nos ex una parte et venerabilem Livtoldum abbatem et conventum monasterii sancti Pauli in Lauent ex alia controversia super quibusdam terminis et prediorum distractionibus a sive metis in provincia sancti Laurentii fuisset exorta et prolixius ventilata, cuius causa hec erat: Affirmabant enim iam dictus abbas et conventus a parte occidentali in prefata provincia inchoando preter quam ad decursum pluvialis aque, que descendit a summi- tate montis, qui vulgariter censetur hoc vocabulo Desch, et a lacu, qui in b eiusdem montis vertice consistit, usque in amnem Reddim decurrentem, predium, quod inibi post felicis recordationis Cholonis patris nostri decessum, iuxta quod ipsum idem habebat et ad nos successorio iure devolutum est, non ultra durare, immo per dicte a distractionibus Jaksch (to branje se zdi najustreznejše), distinctionibus Mlinarič, disterminationibus Zahn b qui in popravljeno iz qui France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 245 pluvialis aque decursum distincta, dixit c , predia utrorumque, videlicet nostrum et ipsius, que ibidem sibi invicem copulantur. Nos enim e contrario eiusdem abbatis et conventus assertioni obviantes, iuxta quod tunc eramus instructi, iurisdictionem et predium nostrum ultra memorate aque decursum, diximus, exstendi debere. Tali itaque lite longis et dispendiosis dilationibus ventilata, cum postmodum plenius inquisita veritate intelligeremus eorumdem abbatis et conventus ius in supradicta controversia pinguius ac uberius esse nostro, ad ipsorum et aliorum amicorum nostrorum petitionem nec non pro animarum nostrarum remedio penitus cessimus dicte liti. Ad cuius etiam cessionis iudicium adque d memoriam dicti abbas et conventus dederunt nobis XXX marcas Frisacensis monete. Ne qui igitur posterorum nostrorum talem controversiam laudabiliter debitoque fine per nos terminatam adque d decisam ingnorantie e nebulis excecati inutiliter opinantes in se credere valeant dimicatam f vel litigiose deductam, presentem paginam iussimus scribi et sigillis presentium g communitam antedictis abbati et conventui tradi in testimonium evidens h et cautelam. Acta sunt hec aput sanctum Laurentium, anno incarnationis domini millesimo CôCôLòII0II, V0II kalend. septembris, pontificatus domini Innocentii pape anno X0I. Huius itaque rei testes sunt, quorum sigilla cernuntur appensa et quorum nomina sunt subscripta: Bernhardus egregius dux Karinthie, Wòlricus filius eius, Ditmarus plebanus in Seldenhoven, Otto de Traberch, Sifridus de Merhenberch, Godefridus de Marpurch, Henricus et Albertus fratres de Wilthovsen, Godefridus de Chawazhv×, Henricus et Ortoldus i fratres de Colniz k , Petrus de Seldenhoven et plures alii nobiles et ingnobiles, quorum nomina minus intitulavimus nec sigilla appendimus propter nimiam prolixitatem. Omnibus enim hanc nostram decissionem i pie servantibus et presenti pagine fidem et robur adhibentibus sit honor et gloria per cuncta secula seculorum amen. Od šestih, na svilenih vrvicah visečih pečatov, ohranjeni trije: tretji, četrti in šesti: – 3. Legenda: + CHOLO. D. TRVHSEN. – 4. koničasto-ovalen. Podoba: roka drži cvetlico s tremi cvetovi. Legenda: + S. . . eT VM eVM mIChI. – 6. + S. ALB(ERTI) . DE . (WILT) HOVSEN. Št. 243 1254, september, 10, Feldkirchen pri Gradcu Štefan, ban Slavonije in deželni glavar na Štajerskem, izpričuje, da je Ortlin s Steinberga podaril kapeli Vseh svetih pri samostanu v Reinu hubo v Waldsdorfu (pri Gradcu). Poleg bana Štefana in obeh škofov je listino pečatil mariborski sodnik Gotfrid, naveden tudi med pričami. Orig. perg. v arhivu samostana Rein (A). – Prepis iz 1865 v zbirki listin št. 707a v StLA v Gradcu (B). – . Objave (tu delna po A): Mlinarič, GZM I (1975), št. 83 (M). – Zahn, UBSt III (1903), str. 226–227, št. 150. c A namesto dixerunt d A namesto atque e A namesto ignorantie f ta popravljeno iz te g presentibus A h eiusdem Zahn Mlinarič i A k Mlinarič Zahn; Colmiz Jaksch France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 246 Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 253. – Krones, Vorarbeiten, v: BKStG 2 (1865), str. 68, št. 50/31. – Krones, Verfassung (1897), str. 519–520, št. 42. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 459, št. 2573. Stephanus banus, dux Sclavonie et capitaneus Styrie … presens instrumentum fieri et sigillo nostro atque sigillis venerabilium domini Vlrici Seccowensis et domini Ladezlay Tinniensis episcoporum, nec non domini Gotfridi de Marhpurch iudicis pro- vincialis iussimus roborari. Testes dominus Vlricus Seccowensis et dominus Ladezlavs Tinniensis episcopi, Witigo scriba Stirie a , Dietmarus de Weizeneke, Sifridus de Maeren- berc, Gotfridus de Marhpurch, Rvdolfus et Livt(oldus) fratres de Stadeke, Berhtoldus marschalcus de Trevn, Wigandus de Maessenberch, Mangoldus de Altenhoven, Wulfingus de Hannowe, Diet(marus) et Gvndakarus fratres de Planchenwart et alii quam plures, quorum nomina exprimi non oportet. Actum apud Vaelchirchen in iudicio provinciali anno gratie MòC0CLII7II, II7II idus septembris, X&II indictionis. Trije na perg. trakovih viseči pečati v naravnem vosku: – 1. bana Štefana (?), močno poškodovan. Podoba: v sredini je trikotni ščit z dvema desnima špicama. Legenda: vidne le črke: S . . . An . . . – 2. špičasto ovalen. Podoba: sedeči škof v ornatu : z infulo, s pastoralom v desnici in (knjigo?) v levici. Legenda: . . EI . GRA .SEC . . . – 3. trikotni, nerazločno odtisnjen in ob robovih poškodovan. Podoba: v trikotnem ščitu pokoncu stoječi štajerski panter. Legenda: + . GOTFRIDI . E . AR . . . – 4. škofa Ladislava, manjka, morda nikoli ni bil obešen. Št. 244 1254, september, 10, Gradec Štefan, ban Slavonije in deželni glavar na Štajerskem, izpričuje, da je posestva v Osenici in Straži, za katera se je dolgo potegoval Diemon, vitez s Keblja, prisodil samostanu v Žičah. Orig. perg. (21 : 13,7 – z razprto pliko) št. 707 v StLA v Gradcu (A). – Dva prepisa iz 19. stol. v zbirki listin št. 707, prav tam (B C). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), št. 32, str. 36. – Zahn, UBSt III (1903), str. 227-228, št. 151. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 84. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XL–XLI, št. 32. – Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae II (1756), str. 83, št. 18. – Fejér, Codex dipl. Hungariae IV/2 (1829), 284. – Muchar, Steiermark V (1850), 253. – Krones, Vorarbeiten, v: BKStG 2 (1865), str. 69, št. 50/3b. – Krones, Verfassung (1897), str. 519, št. 41. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 459, št. 2574. Dorzalne notice: – 15. stol.: De Elsnicz et Waèrt. 1254. – 17. stol.: Prva sign.: C N o 4. Druga sign.: Cista XVIII, no. 3. Nos Stephanus banus, dux totius Sclauonie ac capitaneus Styrie. Universis Christi fidelibus tam presentibus quam futuris salutem. Universitati vestre notum esse volumus, quod prior Vallis sancti Iohannis in Syces coram nobis et domino Gotfrido de Marpurch iudice provinciali, et testibus: domino Syfrido de Marenberch et domino Dietmaro de Griuen, Heinrico de Rohasc, mariscalco de Treuna, Wigando de Gybel et aliis quampluribus, villas que dicuntur Alsniz a et Wart[. . .] domino Diemone milite de Gybel, qui illas iam longo tempore impetiit, iure legitimo dictante sententia universorum obtinuit ac sue ecclesię testimonio sui privilegii requisivit. Ne autem in posterum fraus ali- a A, Mlinarič bere Styrie a s nad n France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 247 quorum ius dicti prioris atque sue ecclesie in prefatis villis valeat iniusta impeticione de cetero infirmare, presens scriptum iam supradicto priori nostro sigillo et domini Gotfridi de Marpurch iussimus communiri. Data ap(ud) Grez, anno ab incarnatione domini MòC0CLII0II, II0II idus sept. Oba na perg. trakovih viseča pečata manjkata s trakovi vred. Št. 244 1254, september, 18, Sečovlje Landus de Montelongo določi kot podestat Kopra in Pirana, kot pooblaščeni sodnik oglejskega patriarha in kot istrski sodnik mejo med piransko in izolsko občino, potem ko se je izkazal s pooblastilom (svojega strica) oglejskega patriarha Gregorja de Montelongo, napisanim od notarja Waltrama 18. marca istega leta. Orig. notarski instrument na perg. (19 : 89,2), št. 79, v PAK, enota Piran (A). Objava tu po A. – Predhodne objave: Kandler, v prvi izdaji CDI kot priloga k L’Istria VII (1852). – De Franceschi, Chartularium Piranense, v: AMSI 36 (1924), str. 120–122, št. 91. Reg.: Kandler, L'Istria (1983), str. X-99 (64). Dorzalne notice: Confinia Pirani cum Insula. (SN.) In nomine domini dei eterni. Anno domini millesimo ducentesimo quinqua- gesimo quarto, indictione duodecima. Actum in plano de Setula, die terciodecimo exeunte mense septembris, presentibus domini(s) Orlando de Monte longo, Bonifacino de Lauaçola, Varnerio Çilagi, Petro Nopponis, Çanino quondam domini Marci, Pappone quondam Iohannis Poltoni Iustinopolitanis, Marco Chuffo de Chanareglo comito lingni de Pirano, Petro Matalono de contrata sancti Appolinaris, Dominico Barbuça de Chanareglo de Venetiis, Almerigotto de Umago, Andree de Cadulo, Andree de Albiça eiusdem loci, Iohanne de Carlo, Iohanne Secugla, Petro de Milisenda, Matheo de Sclogla de Bulleis et aliis ad hoc testibus rogatis; astantibus vero Grimaldo de Stoffania consule Insule, Wecelo de Awaldo, Armanno de India, Waltramo quondam Çanini, Barono, Venero paysane de Insula pro eorum comune et Naçario vichario notario a domini potestatis, Iohanne Maçarolo, Petro Appolonii, Iohanne Scorgna, Dominico de Petrogna de Pirano pro eorum comune. Nos quidem Landus de Monte longo potestas Iustinopolis atque Pirani, iudex delegatus domini G(regorii) de Monte longo dei gratia sancte sedis Aquilegensis electo(!), secundum quod apparebat per cartam Waltrami notarii manu factam sub anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo quarto, indicione duodecima, die quartodecimo exeunte mense marcii etc. Auctoritate nominati domini G[regorii] Aquilegensis electi et auctoritaie potestariarum Iustinopolis et Pirani, atque auctoritate rictarie Ystrie, cognoscentes de questione unius territorii, que vertebatur inter hominibus b de Pirano ex una parte pete(n)tem c et hominibus b Insule ex altera parte deffendentem c . Unde super hiis visis privilegiis, racionibus et allegacionibus utriusque partis, deliberato consilio quorundam sapientum Iustinopolis, qui super hoc licenciam dederunt illam questionem determinandam et finiendam per racionem ve1 per concordium, ita diffinimus d , pronunciamus et sentenciamus pro bono pacis a vichario notario vichario A b A namesto homines (De Franceschi), pravzaprav petente c A namesto petentes (De Franceschi), pravzaprav petente d diffinibus A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 248 et concordie, secundum quod tenet concernum a capite pili de Caurigle versus solis ortum, in quo est arborem unam cum cruce signatam, debeat esse de Insulanis; et versus occasum solis a capite vinee Ambrosii filii Iohannis Bonivini de Pirano debeat esse de Piranensibus; et deinde vadit ad arborem crucem habentem, per campum Mencii de Adalgerio, remanendo arborem Insulanis apud campum Waltrami de Simono de Insula; et vadit per ipsum campum ad lapidem fictam et deinde transit et vadit ad aliam lapidem fictam superius et vadit per campum Dominici de Paysana de Insula; et de inde vadit ad maseram campi Petri de Benna; et per illum campum vadit ad crucem incisam in uno çoco apud matam et vadit ad aliam crucem incisam in arbore in campo ipsius Petri et vadit ad aliam crucem, que est a capite masere a capite campi predicti Petri versus meridies; et de inde vadit ad arborem cum cruce signatam, que est a capite vinee Iohannis filii Petri Malucci; et de inde vadit ultra supra pilum Casarole ad arborem cum cruce signatam in Masereto apud aram campi Adalgerii Widermanni de Insula; et de inde vadit ad arborem cum cruce signatam in masera campi Aldigarde Iohannis Marani de Insula in Avrigo; et de inde vadit ad crucem arboris sichi in pilo de Maleo et vadit ad crucem arboris apud campum Andree de Degna de Insula; et de inde vadit ad crucem pirarii in campo Warnerii de Adammo; et de inde vadit per campum Paysane Wecelae de Sundo et vadit ad crucem arboris de subtus versus meridies; et de inde vadit ultra in capite pili Baroni versus solis occasum; et de inde vadit ad crucem arboris apud fontanam morticinam; et de inde vadit ad çuchum parvum ad crucem pirarii, remanendo pirarum Piranensibus, ita tamen quod dictum territorium, secundum quod designatum est et positi sunt concernos e , versus solis ortum debeat esse de Insulanis predictis, aliud vero territorium, secundum quod designatum est et positi sunt concernos, versus occasum solis debeat esse de Piranensibus predictis, salvo tamen ius(!) domini patriarche et salvo iure proprietatis parcium predictarum in dicto territorio habencium, que iuste monstrare potuerit; precipientes partibus omnia predicta ita attendere et observare sub pena tria milia librarum Veneciarum. Et si quis homo vel persona specialis transiret ultra cum laboratura, teneatur in pena centum librarum Veneciarum, medietas cuius pene predicte de veniat domino patriarche, alia vero medietas parti observanti dictam sententiam. Ego Eppo Adalgerii Iustinopolitanus auctoritate sacri B(ertoldi) marchionis nota- rius et tunc comunis Iustinopolis cancellarius, hiis omnibus interfui et ut vidi, sicut supe- rius legitur, de mandato dicte potestarie ita fideliter manu propria scripsi et roboravi. Št. 245 1254, september, 21, St. Stephan am Krappfeld Koroški vojvoda Bernard poklanja samostanu v Št. Pavlu hubo, ki mu jo je dal Konrad s Freindorfa (j. od Althofna na Koroškem). Med pričami se omenja pisar Konrad iz Hrušice. Orig. perg. (16,3 : 17 oz. desno 16 + 1,5) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objave (tu delna po A): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 459, št. 2575. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 284, št. 1205. – Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 143, št. 87. e A namesto concerni (De Franceschi) France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 249 Diktat in pisava pisarja Konrada iz Hrušice. Prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carin- thia I 159 (1969), 81–82, 103–106. … Huius rei testes sunt: Hertwicus prepositus montis sancti Virgilii, Chvnradus de Pirpovm notarius noster, dominus Wikmannus vicarius de Gvèterich, Ortolfus de Oster- wiz, Chvnradus de Pach, Eberhardus Trvèber, Loshardus de Grifenberch, Albertus de Ramenstein, Rubertus officialis de Prvkke et alii quam plures. Acta sunt hec apud sanctum Stephanum super Craphelt, anno domini MòCC0LII0II, indictione XII, XI kalend. octobris; feliciter amen a . Viseči pečat vojvoda Bernarda v rjavkasti barvi naravnega voska zelo preperel, ohranjen le v osrednjem delu, tako da se vidi del konja in ščit z leopardom. Št. 246 1254, september, 28, Benetke Beneški dož Rainer Zeno je v želji, da napravi mir med občinama Trst in Koper, ki sta se med seboj vojskovali, zaslišal zastopnike obeh sprtih strani in razsodil, naj si med seboj brez odškodnine odpustijo vse za časa vojne storjene krivice. Orig. na perg. v zbirki Miscellanea, atti diplomatici e privati, busta 4, no. 151, v Državnem arhivu (ASV) v Benetkah (A). Objava reg. tu po M. Reg. in literatura: Minotto, Documenta v: AMSI 9 (1892), 68–71 (M). – . 1254, 28. septembris. In palacio duc. Venec. Presentibus nobilibus viris Phylippo Iuliano, Vitale Vigloni, Nicholao Çame, Petro Baduario, Stepahno Rabilonis civibus Venetis, Falco de Tarvisio, Antonio de Castro novo, Paulo et Gualberto notariis de Caput Istrie, Altichino notario et Mingualino de Tergesto, Ioh(anne) de Varago notariis. Raynerius Çeno dux Ven. etc. notum facit quod cum olim inter comune et homines Capitis Istrie ex una parte et comune et homines Tergesti ex altera fideles suos esset guerra, cupiens quod sub sua protectione ad honorem sue dominationis statu pacifico gaudeant, fecit inter ipsas civitates et comunia treguam ad tempus fieri sicut de mandato suo processit. Et tandem ad pacem intendens mandavit ambaxatores utriusque partis ad eius venire presentiam. Et ex parte potestatis et comunis Capitis Istrie venerunt ambaxatores viri provinciales Randulfus de Guiçardo, Petrus Belignonus, magister Ricardus civis Iustinopolis commissionem nobilis viri Landi de Monte Longo potestatis et comunis Iustinopolis secum habentes, et ex parte potestatis et comunis Tergestine venerunt viri provinciales Alborii et Rantulfus quondam Gregorii cives Tergestini commisssionem nobilis viri Marci Çeno potestatis et comunis Tergesti secum habentes. Et intellectis iis, que ambaxatores dicere voluerunt et habita deliberatione consilii sentencians statuit quod omnes iniurie et damnum sibi invicem tempore guerre data re- mittantur ex toto sine ulla satisfactione facienda; salvo quod, si in principio dicte guerre res aliqua et bona comunis et singularium personarum Iustinopolis erant in terra sive potestate hominum Tergesti, res ipse restituantur, et versa vice. Quod vera et firma pax inter ipsa comunia et homines nec non inter omnes alias terras, loca et homines illarum parcium, qui et que cum dictis civitatibus in hac guerra fuisse noscuntur, statuit persistere in futurum. Volens quod ipse civitates terras et iurisdictiones suas quiete a amen razpotegnjen do konca vrste France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 250 gaudere debeant: mandans quod pro debitis inter homines ipsarum terrarum contractis ante principium guerre sive discordie debitores ipsi non teneantur in penis vel usuris, de tempore videlicet inceptionis guerre usque ad diem presentem et a modo in antea usque ad II menses. Abinde vero debita in sua firmitate persistant. De facto mute Tergesti statuit quod, quantum est in civitate Tergesti comunis et homines Tergesti, possint mutam accipere sicut actenus consueverunt, sed de muta de foris civitatis Tergesti, cum ipsius mute iurisdictio spectet ad episcopatum Tergesti, in quo ad presens non est episcopus, non duxit plenius determinandum, cum determinatio ad eum non spectet facienda; ideoque statuit, quod comunis et homines Tergesti non debeant in facto dicte mute de foris se intromittere, quousque episcopus prefuerit in ecclesia Tergestina. De damnis quidem datis per homines dictarum terrarum monasteriis et ecclesiis et hominibus Venet. tempore guerre in vineis, olivariis, domibus aliisque possessionibus, quas ipsi habent in pertinenciis et districtibus dictarum terrarum, cum ea non essent ei et consilio suo plene cognita, statuit quod per tres viros prudentes ex civibus Venetis, quos ad partes illas destinandas duxerit, debeant cognosci; ad que damna ostendenda similiter accedant homines, qui damna invenisse se dicunt, et que tres arbitri laudaverint, sic debeant comunia satisfacere. Ad materiam discordie evitandam statuit, quod arma accepta per homines dictarum terra(ru)m adinvicem tempore guerre non debeant in palaciis dictarum civitatum vel alibi in loco reprehensionis poni, et quod in statuto sive sacramento potestatum futu- rorum earundem civitatum ponatur, ita quod teneantur et potestates predicti qui nunc sunt, amovere homines dictarum terrarum, ut non debeant retrahere offensiones et damna in obprobrium hominum ipsorum et obprobia ad invicem sibi dicere; et si quis hoc fecerit cadat in certam penam. Que omnia per dominum ducem eiusque consilium determinata predicti ambaxa- tores nomine suorum comunium placide acceptaverunt, contenti manentes concorditer remiserunt sibi ad invicem omnes offensiones et damna, et promiserunt ad invicem omnia observare firmiter et bona fide, ac iuraverunt sub pena II mill(ia) march(arum) argenti pro qualibet parte, sub bonorum suorum obbligatione. Et dominus dux cum suo consilio predictas civitates, comunia et homines ipsarum terrarum ad suam recipit gratiam, remittens eis omnes offensiones, si quas ei et comuni Venec(iarum) fecerint in aliquo tempore guerre, absolvens etc. Commissio autem dictorum ambaxatorum talis est: anno 1254, die 30 augusti in Palacio comunis Iustinopolis, presentibus domino Ingalpreto Sabini, domino Guercio, domino Facina milite, Ioh(anne) Bellignono, Facina de Casto et toto maiori consilio, Landus de Monte Longo potestas, consilium et comune Iustinopolis constituunt pre- dictos ambaxatores ad supradicta facienda. Et anno 1254, die 27. augusti in palatio comunis Tergesti, presentibus domino Antonio de Castronovo, domino Iohanne de Salvia, Iohanne Ranffo, Marco Rufo, domino Alberico quondam ser Bernardi, Facina Canciani, Natale Iohannis Alborii, fratres eius, Iohanne Alticlino de Padua notario potestatis, dominus Marcus Çeno potestas Tergesti in pleno consilio cum consensu etc. constituit dictos ambaxatores ad predicta. Inglamentus de Ugerio notarius et ducalis aule Veneciarum cancellarius predictis interfuit et ea rogatu x ambaxatorum roboravit. x rogatus M France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 251 Št. 247 1254, oktober, 9, Koper Lando de Montelongo, podestat Kopra in Pirana, razsodi v ozemeljskem sporu med Izolo in Piranom. Orig. notarski instrument na perg. (16 : 23,2 – vzdolž levega roba precej poškodovan od plesni), št. 80, v PAK, enota Piran (A). – Reg. iz 1376 v Ms Thesauri claritas, fol. 87r, v fondu Patriarchato, fasc. 1, v Državnem arhivu v Vidmu (B). – . Objava tu po A (s pikami je le delno nakazana dolžina uničenega besedila). – Predhodne objave: Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 295. Reg. in literatura: Bianchi, TEA (1847), str. 228, št. 546. – Prim.: Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 56. – Schmidinger, Patriarch und Landesherr (1954), 143, 151. – Lenel, Venezianisch-istrische Studien (1911), 148. Podobno kakor je poškodovana listina v Piranu, je bila poškodovana že v 14. stol. listina v arhivu patriarhata, za katero pravi Odoricus de Susanis: Item quoddam instrumentum, cuius literra ita est deleta, quod legi non potest, de confinibus Insule et Pirrani. Brez dorzalnih notic. Anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo quarto, indictione duodecima, die nono intrante octubris. Actum Iustinopoli in salla comunis. Presentibus dominis Bonifacio de Lavaçola, Aycadino de Padua militibus domini Landonis de Monte longo potestatis Iustinopolis atque Pirani [. . . . . . . . . . .] de Grema Aymo notario et aliis multis ad hoc testes rogatis. Nos quidem Lando de Monte longo potestas Iustinopolis atque Pirani iudex delegatus [. . . . . . . . . .] inter comune Insule nomine unius tereni ex una parte et comune Pirani ex altera. Cum [. . . . . . . . . . .] utraque comuni per Adammum preconem misissemus continentes quod Consules Insule [. . . . . . . .] sub die Mercurii prima coram nostram presentiam comparere debuissent plenam comissio [. . . . . . .] Piran. cum sex de sapientibus Pirani similiter dicto die coram nostra pre- sentia comparere de [buissent . . . . .] habentes pro suo comuni et Insulani pro suo, ad intelligendum et obediendum omnia [. . . . . . . . . . . . . . . .] dicti terreni. In quo vero termino Insulani et Piranenses comparuerunt nullam [. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .] alium terminum utriusque partis duximus statuendum [. . . . . . . . . . . . . . . . .] debuissent cum plenis commissionibus vel procuris pro eorum comuni habentibus [. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .] et Gaspar de Insula comparuerunt nullam commissionem [. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .] plenam procuram pro suo comuni habentes manu Iohannis notarii [. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .] die octavo intrante octubri, nomina quorum Piranensium sunt hec: [. . . . . .] Petrus Appollonii, Iohannes Maçarolus, Iohannes Scorgna, Adalperus domine Helie, Henricus [Taglacoçus . . .] consilio dictorum sapientum pro maiori parte, nomina quorum inferius sapientum denotabuntur [. . . . . . . . . . . .] iudex delegatus domini Gregorii de Monte longo Aquilegensis elect. et auctoritate potestarie Iustinopolis et Pirani, atque auctoritate ricarie Istrie, [cognoscentes de?] appellationem factam per Ynsulanos et Piranenses nomine dicti territorii [. . . . . . . . . . . .] deinceps sit nullius valoris quoniam nominati Insulani et Piranenses a nostra sententia appellaverunt et refutaverunt cum [. . . . . . . . . . . .] Insule et Pirani ad presens habeamus et sententiam per Epponem [. . . . . . . . . . . .] per sententiam confirmamus. Nomina sapientum Iustinopolis [qui interfuerunt . . .] sunt hec: dominus Warnerius de Çillaco, dominus Petrus quondam [. . . . . . . . . . . .] dominus Facina de Casto, Ianninus domini Marci, [. . . . . . . . . . . . . . . . . .] France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 252 Detalmus quondam Engeldei, Facina spe [. . . . . . . . . . . .] Pappo quondam Iohannis Paltoni, Walteramis, Herbaces, Castus Rubeus, citadinus Manfredi [. . . . . . . . . . . .] Bernardus domine Wilpurge, Artilinus quondam Rantulfi. Ego Eppo Adalgerius Iustinopolitanus auctoritate incliti B(ertoldi) marchionis notarius et comunis cancellarius interfui et ut vidi, sicut superius legitur, de mandatu Landonis de Montelongo potestatis Iustinopolis, rogatus scripsi et subscripsi. Št. 248 1254, november, 10, Meran Grofa Majnhard III. Goriški in Gebhard Hirschberški se poravnata glede delitve dediščine njunega pokojnega tasta Alberta III. Tirolskega. Med posredniki je naveden tudi Ulrik z Rihemberka. Orig. perg. (36 : 25,5 + 3,2) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Prepis v Cod. Ferd. I, 79, v knjižnici TLF v Innsbrucku (B); – Prepis v Ms D 1103, 154, prav tam. (C). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Hormayr, Beyträge zur Geschichte Tirols I/2 (1803), str. 229–232, št. 100. – Hormayr, Geschichte d. Grafschaft Tirol I/2 (1808), 350–352, št. 162. Reg. in literatura: Coronini, Tentamen Genealogico-chronologicum (1. ed. 1752), 312; (2. ed. 1759), 210. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 460, št. 2578. Firnhaber, Heinrich Graf v. Hardeck, v: AKÖG 2 (1849), 185. – Ladurner, Regesten, v: Archiv für Geschichte Tirols I (1864), str. 340, št. 51. – Mohr, Codex diplomaticus VI, 32 (navaja Wiesflecker). – Wies- flecker, Görzer Regesten I (1947), str. 162, št. 620. – Prim. Paschini, Gregorio di Monte- longo, v: MSF 12–14 (1916/18), 44. – Štih, Goriški grofje (1997), 16, 23–24. Dorzalne notice: – 17. stol.: 1254. Divisio Tyrolis inter comites de Goèritia et de Hischberg.. Tyrol. Lädl. 129. ‡ In Christi nomine amen. ‡ Quoniam hominum facta per antiquitatem temporis tum per fragilem memoriam in oblivionem hominum sepius relabuntur, ad aufferendam malignandi materiam hominibus maliciosis, quod iuste et bonum sit, convenit scripture testimonio roborari. Nos igitur Meinhardus comes Goricie et G(ebhardus) comes de Hierzperch notum facimus tam modernis quam futuris, quod super divisione bonorum quondam comitis Alberti de Tyrol soceris nostri de bona et optima voluntate utriusque nostri in viros providos et discretos mediatores ab utraque parte elegimus, videlicet Volchmarum de Chemenaten, Vlricum de Reiffenberch, Willehelmum de Aichach, quibus publice iuramento prestito coram iuris ydoneis compromisimus, quod, quicquid suprascripti inter nos de parte nominata dicerent et quos terminos inter nos ponerent, quorum mediatorum dictis sub iuramento promisimus, fide debita subiaceat. Mediatores vero circumspecti in hunc modum convenerunt … … Huius rei testes sunt: dominus Ch(unradus) episcopus Frisingensis, Fridericus et Geral fratres de Wanga, Vlricus de a Tovuers, Ille b de Wertheim, Heinricus de Abts- pach, Swikerus de Montalban, Arnoldus de Bodruch, Wolchmarus de Chemenaten, Vlricus de Reiffenberch, B(iaquinus?) de Dewino, Berhtoldus et Engelmarus Tarandi, Willehelmus de Aichach, Chrello, Berhtungus de Mais et alii. Ad stabil(itat)em c et fir- mitatem presentium sigillorum inpressionibus hoc scriptum d fecimus roborari. Acta a de se v novi vrstici zaradi nepazljivosti pisarja ponovi b morda zaimek ille ? c stabilem A d hoc scriptum sledi ponovno prečrtano France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 253 sunt hec apud Meranum, anno gratie millesimo ducentesimo quinquagesimo II0II, decimo intrante novembr. XII indictionis. Oba pečata, viseča na rumeno-zeleno-rdečih pletenih vrvicah, ohranjena. – 1. Konrada freisingškega škofa, špičasto ovalen (dolžina 77, širina 62 mm): Legenda:. . NRADVS DEI . . SIS ECCLESIE. – 2. grofa Hirschberškega, podolgovat, ščitast (širina 60, višina 70 mm): Legenda: + SIGILL ... COMITIS DE HIRZBERCH. Št. 249 1254, november, 17, Neapelj Papež Inocenc IV. naroča škofom: puljskemu (Viljemu), pičenskemu (Otonu) in koprskemu (Konradu), naj potrdijo in posvetijo Arlonga de Voitsberg (dei Visogni) za tržaškega škofa. Potem ko so se dekan (Vital) in kapitelj zbrali in iz svoje srede izvolili za škofa izobraženega in poštenega moža kanonika Arlonga, so se obrnili na papeža, naj ga potrdi. Papež zdaj naroča naslovnikom, naj preiščejo, če je bila izvolitev veljavna, in jo potrdijo namesto oglejskega metropolita, ki je trenutno ekskomuniciran, da ne bi zaradi njegove dolge odstonosti tržaška Cerkev trpela škode; potem naj ga eden od njih ob asistenci ostalih posveti in sprejme njegovo prisego zvestobe papežu in oglejski Cerkvi v skladu z besedilom, priloženim v posebni buli. Orig. izgubljen (A). – Zapis v registrih Inocenca IV., an. XII, no. 390, fol. 192v, v Vati- kanskem arhivu v Rimu (B). – . Objave (tu delna po T): Theiner, Monumenta Slavorum I (1863), str. 82–83, št. 109 (T). = Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 296. Reg. in literatura: Potthast II (1875), str. 1280, št. 15560. – Paschini, Gregorio di Monte- longo, v: MSF 12–14 (1916/18), 83 (pod november, 27.). – Berger, Registres III (1897), str. 541, št. 8223. – Reg. imperii V/2 (1882), str. 1406, št. 8877 (Ficker). – Prim. Ughelli V (2. ed.), col. 579 (15. kal. oct.). – Scussa, Storia cronografica di Trieste (1863), 61. INNOCENTIUS EPISCOPUS etc. Venerabilibus fratribus . . Polensi, Petenensi et . . Iustinopolitano episcopis, salutem etc. Exposuerunt nobis dilecti filii . . decanus et capitulum ecclesie Tergestine … Datum Neapoli XV kal. decembris, pontificatus nostri anno duodecimo. Št. 250 1254, november, 24, Neapelj Papež Inocenc IV. piše izvoljenemu oglejskemu patriarhu Gregorju de Monte- longo, da sta dekan in kapitelj tržaške Cerkve izvolila svojega kanonika Arlonga de Voitsberg za svojega škofa in prosila papeža, da to izvolitev potrdi. Ker je naslovnik tega pisma, oglejski patriarh, od katerega je odvisna tržaška Cerkev, trenutno izobčen, je papež ukazal puljskemu škofu (Viljemu), pičenskemu škofu (Otonu) in koprskemu škofu (Konradu), naj raziščejo omenjeno izvolitev ter jo, če je zakonita, potrdijo; potem pa naj ga eden od njih posveti in sprejme od njega prisego zvestobe papežu in patriarhu. Ako pa bi bil naslovnik v tem času oproščen izobčenja, naj izvolitev potrdi in škofa posveti sam v osmih dneh. Začetek: Quod si non omnes. Orig. izgubljen (A). – Reg. v registrih Inocenca IV., an. XII, no. 410, fol. 195, v Vatikanskem arhivu v Rimu (B). – . France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 254 Objave: Berger, Registres III (1897), str. 545, št. 8243. Reg. in literatura: Reg. imperii V/3 (1892), str. 1406, št. 8877. – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 83. Št. 251 1254, november, 27, Sterzing Alheidis, vdova po Hugonu s Taufersa (de Tuvers), ki je s svojim možem nekoč ustanovila špital v Sterzingu, odda špital z vsemi pravicami in posestvi Nemškemu viteškemu redu. Med pričami se omenja tudi Ulrik z Rihemberka. Orig. perg. v DOZA na Dunaju (A). – Sočasni overovljen prepis na perg. prav tam (B). – Novejši prepis in nem. prevod prav tam (C). Objava tu delna po A. Reg. in literatura: Predhodne objave: Ferd. Zeitschrift X, 25. – Pettenegg, Urkunden (1887), str. 71, št. 260. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 163, št. 622. … Actum in stupa eiusdem loci anno domin MòC0CLôII0II, indictione X1II, Vô kal. decembris, presentibus domino Meinhardo comite de Gorizia, domino Wòlrico nobili de Twuers, filio predictorum fundatorum, domino Dithalmo nobili de Kaueriaco domino Willhelmo de Aichach, ministeriali ecclesie Brixinensis, domino Wòlrico de Reifen- berch, domino R£dolfo de DeÓein, domino Chvnrado de Vtenhaîm et multis aliis. Št. 252 1254, december, 4, Maribor Gotfrid iz Maribora, Henrik s Svibnega, Rudolf s Stadecka, Friderik ml. s Ptuja ter Pabo izjavljajo, da se je Werner s Pohorskega dvora (Hompoša) pred njimi s pri- sego zavezal, da bo za storjeno škodo izplačal vetrinjskemu samostanu do prihod- nje velike noči 12 mark novih denaričev. Orig. izgubljen (A). – Dva prepisa v vetrinjskih kopialnih knjigah iz 1544 v KLA v Celovcu: v Ms 1/2, fol. 157r, št. 468 (B); v Ms 1/1, fol. 254v, št. 377 (nem. fol 254v–255r) (C). – Prepis iz 19. stol. v Webrovi kopialni knjigi Ms 1/5, zv. 1, str. 192, prav tam (D). – . Objava tu po J. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 462, št. 2580 (J). – Zahn, UBSt III (1903), str. 231–232, št. 155. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 85. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 257–258. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 285–286, št. 1208. – Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 167, št. 208. – Prim. Otorepec, Srednjeveški pečati (1988), 145. Velika noč, ki jo navaja listina kot termin plačila, je bila v naslednjem letu (1255) 28. marca. Nos Gotefridus de Marpurg, Heinricus de Scharphnberch a , Rudolfus de Stadeke b , Fridericus iunior de Petouia c , Babo de Trune notum fieri cupimus universis, quod Wernherus de Huse coram nobis prestito sacramento ad sancta sanctorum pro dampnis d illatis ecclesie (Victoriensi) compromisit, ut infra festum pasche proxime venturum ecclesie memorate persolvat duodecim marcas novorum denariorum occasione qualibet pretermissa et exnunc ab omni gravamine ante dicte iam ecclesie Victoriensis et omnium ad ipsam ecclesiam pertinentium se et suos compescat omnimodis et refrenet. a B, Hainricus de Scharphenberg C b B, Rudolphus de Stadecke C c B, Betouia C Mlinarič d B, damnis C (tako tudi na drugih mestih) France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 255 Verum si e per ipsum Wernherum quicquam f dampni et gravaminis ecclesie memorate fuerit irrogatum et infra dies quatuordecim hiis g sibi Wernhero inpositis emendam facere neglexerit debitam et condignam h memoratam pecuniam in termino prescripto non persolverit, ex(inde) i exlex et periurus ab omnibus teneatur et dicta ecclesia Victo- riensis pro omnibus dampnis per ipsum Bernherum k sibi factis ipsum impetendi liberam habeat facultatem, premisso pacto huius compositionis l integraliter exspirante. Ut autem singula premissa per ipsum Wernherum m firmiter conserventur, hanc litteram n ipsius Wernheri ad instantiam et petitionem in testimonium evidens et cautelam o nostrorum appensione sigillorum lucide roboravi p . Acta sunt hec anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo q quarto, in ecclesia sancti Iohannis baptiste et beati Thome apostoli aput civitatem Marpurg, pridie nonas decembris, sub venerabili viro domino Friderico abbate ecclesie prememorate. Št. 253 1254, december, 6, Maribor Henrik z Rogatca se obveže, da bo do prihodnjih binkošti samostanu v Vetrinju izplačal 20 mark odškodnine za storjeno škodo, zato mu zastavi posest v Melju. Orig. izgubljen (A). – Dva prepisa v vetrinjskih kopialnih knjigah iz 1544 v KLA v Celovcu: v Ms 1/2, fol. 156v, št. 464 (B); – v Ms 1/1, fol. 253r, št. 373 (C). – Prepis iz 19. stol. v Webrovi kopialni knjigi Ms 1/5, fol. 156r (D) – . Objava tu po J. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 462–463, št. 2581 (J). – Zahn, UBSt III (1903), str. 232–233, št. 156. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 86 (po C, ki ga Mlinarič imenuje B). Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 286, št. 1209. Leta 1255 so bile binkošti, ki jih navaja listina kot termin plačila, 16. maja. Ego Hainricus de Rohatschs a notum fieri cupio universis, quod prestito sacramento ad sancta sanctorum pro dampnis b illatis ecclesie Victoriensi compromisi, ut infra festum proxime pentecosten c venturum ecclesie memorate persolvam viginti marcas denariorum probate ac publice monete. Super quo pacto bona mea in Melignsdorff d michi iure proprietatis attinentia ad marcarum duarum annuatim redditus ecclesie assignavi prenotate hoc apponens certa e sub conditione, si infra prescriptum festum pentecosten f ecclesie Victoriensi memorate predictam sumam non persolvam, marcas e C, sy B f C, quiquam B g B, namesto hiis ima C prazen prostor h B C puščata v nadaljevanju nekoliko praznega prostora i ex B, C izpušča, B C imata pred exlex prazen prostor k B, Wernherum C l B, conditionis C m B, pred firmiter dodaja C ad instantiam et petitionem n B, literam C o C, cautellam B p B C namesto roboravimus q C, quinquegesimo B a B, Rohatsch C b B, damnis C c B, penthecosten C d B, Melingsdorf C e C, discerta B f B, penthecdostes C France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 256 scilicet viginti, prelibata extunc bona in Meligndorf g sita marcas duas annuatim per- solventia sepius iam fate ecclesie Victoriensi libere ac absolute michi nec meis heredibus in eisdem bonis ullam reservans iurisditionem h , advocatiam seu defen- sionem i , pleno iure proprietatis debent cedere in futurum. Ut autem premissa per me ac posteros meos firmiter conserventur, sub testium scriptione et sigilli mei et domini Gotefridi de Marpurg appensione lucide roboravi. Acta sunt hec anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo k quarto, sub venerabili viro domino Friderico prefate ecclesie abbate, in ecclesia sancti Iohannis baptiste et Thome l apostoli apud civitatem Marpurg, octavo idus decembris. Testes sunt hii: Ortolfus de Plankhenstain m , Chuenradus de Trune, Bernhardus de Rohathes. Št. 254 1255 Oglejski patriarh Gregor podeli v fevd Rupertu iz Slovenj Gradca, kateremu je dolgoval denar, letne dohodke desetih mark od hub pri Slovenj Gradcu, in sicer pod pogojem, da Rupert ali njegovi dediči omenjene dohodke vrnejo oglejski Cerkvi, kadar jim bodo patriarh ali njegovi nasledniki izplačali sto mark. Orig. izgubljen (A). – Reg. iz 1376 v Ms Thesauri claritas, fol. 81r–81v, v fondu Patriar- chato, fasc. 1, v Državnem arhivu v Vidmu (B). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Bianchi, TEA (1847), str. 211, št. 468. – Marchetti- Longhi, Registro (1965), str. 80, št. II/53. Literatura: – Muchar, Steiermark V (1850), 262. – Manzano, Annali III (1860), 9 (TEA). – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 17 (1921), 4. Investitio Roppretti de Gretç. Item millesimo CCLV dominus patriarcha Gregorius investivit Ropprettum de Gretç de decem marcharum redditibus annuatim in mansis predii de Gretç ad rectum et legale feudum; et hoc pro satisfactione cuiusdam debiti in quo dictus dominus patriar- cha sibi tenebatur. Hac tamen conditione investitus fuit de dictis redditibus, quod quandocumque dictus dominus patriarcha vel sui successores eidem Ropreto vel suis heredibus dare voluerit centum marchas Gratenses a , idem Ropretus vel eius heredes teneantur resignare libere et absolute dictos decem marcharum redditus ad utilitatem Aquilegensis ecclesie convertendos. Št. 255 1255, Belmura Roland, grof palatinski in bratislavski, naznanja, da so se Blaseus in njegova dva sinova pomirili z Adrianom, Farkašem in Ivanom glede neke posesti. Dano v dvorcu Bel Mura (kot upravnem središču Belmure). Orig. perg. v arhivu vespremskega stolnega kapitlja (A). g B, Melingensdorf C h B, iurisdictionem C i C, defenssionem B k C, quinquegesimoB l C, Iohannis beate et Thome B m B, Ortolphus de Planckinstain C a B, Gratzenses TEA 468 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 257 Objava tu po Z. – Predhodne objave: Zala oklt I, str. 28, št. 23 (Z). – Prim. Zelko, Prek- murje (1982), 18: Belmura. Po Zelku, l.c., je do konca 15. stol. ime Belmura (Belmura, Mura, Murwa) označevalo – a) zemljišče, – b) dvor-grad kot upravno središče istoimenskega zemljišča in – c) Mursko Soboto. Tu gre po njegovem za dvor-grad. Nos Rolandus palatinus et comes Posoniensis, omnibus presens scriptum in- specturis duximus significandum, quod cum Blaseus et duo filii eiusdem Blaseus et Abraam de villa Sard convenissent coram nobis Adrianum Farcasium et Iowan iobagi- ones episcopi Wesprimiensis de Nowa, requirentes ab eisdem quandam particulam terre in terra Nowa, sufficientem ad usum unius aratri racione terre hereditarie ipsorum; tandem quamvis aliquamdiu fuisset inter partes altercatum, ex nostra permissione ad peticionem Z(laudi) venerabilis patris episcopi Wesprimiensis, sicut eciam in eiusdem literis plenius vidimus contineri, probis viris mediantibus ad talem devenerunt composicionem, sicut eciam partes nobis retulerunt voce viva: quod ipsam terram Blasius et duo filii eiusdem supranominati, iobagionibus ecclesie Vesprimiensis supradictis pacifice reliquerut possidendam sub eisdem metis, quibus antea possidebant. Ne igitur idem Blasius vel filii sui seu eciam ipsorum cognati viros sepius nominatos vel heredes eorumdem iterato super facto terre dicte possint vel debeant molestare vel agravare, literas presentes sigillo nostro munitas in memoriam huius facti duximus concedendas. Datum in Bel Mura, anno gracie M o CC o L o quinto. Pečat izstavitelja izgubljen. Št. 256 1255, Žlemberk na Štajerskem Mehtilda z Žlemberka, vdova po Hadmarju s Schönberga, podarja samostanu v Št. Pavlu za škodo, ki jo je samostanu napravil njen pokojni mož, pet mark letnih dohodkov od devetih ognjišč, pridržuje si le pravico do odvetništva na teh posestih. Med pričami se omenjajo Sigfrid z Marenberga, Gotfrid iz Maribora, brata z Viltuša in Ulrik z Lučan. Orig. perg. v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objave (tu delna po A): Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 38, št. 35. – Zahn, UBSt III (1903), str. 268–269, št. 185. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 465, št. 2586. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 91. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XLI, št. 35. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 295–296, št. 1227. – Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 146–147, št. 93. – Prim. Muchar, Steiermark V (1850), 262. Dorzalne notice: – 17. stol. z rdečim svinčnikom: 1255. Lad. 5. N° 54. … Medhildis de Smelenburch Renberti quondam dicti de Műrekke filia invide mortis invidia nobile viro Hadmaro olim dicto de Schoneberch viduata … … Acta sunt hec aput castrum Smelinburh, anno domini MòC0C quinqugesimo(!) Vô ; et sunt huius rei testes: Hertnidus gener meus, Sifridus de Merrenberh, Godfridus de Mar- purch, fratres de Wilthûsen, Wòlricus de Levbschach et alii quam plures. Od šestih pečatov so delno ohranjeni prvi, drugi in zadnji: – 1. nerazpoznava podoba in legenda; – 2. nerazpoznavna podoba. Legenda: IA VN (?) . . . . – 3. izgubljen; – 4. izgub- ljen; – 5. izgubljen; – 6. delno ohranjen, ščitast. Podoba: vstajajoči lev. Legenda: + S. . . . DI. D\. mARCP. . . France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 258 Št. 257 1255, januar, 3, Radentein Ulrik, sin koroškega vojvoda in gospod Kranjske, prepusti do dokončne delitve dediščine svojemu bratu izvoljenemu salzburškemu nadškofu Filipu Novi grad (pri Preddvoru), ki ga je dobil z ženitvijo. Med pričami se omenja Viljem iz Mekinj. Orig. perg. v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Slika: Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 125. Objava tu po J. – Predhodne objave: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 465–466, št. 2587 (J). – Abhandlungen d. bair. Akadademi 4 (1845), 2b, 93 (navaja Martin, l.c.). Reg. in literatura: Martin, RS I (1928), str. 32, št. 225. – Prim. D. Kos, Pismo (1994), 78. Da gre za Novi grad pri Preddvoru, prim. op. k listini št. 67. Diktat pod vplivom pisarja Berhtolda. Prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 83. Nos Vlricus filius ducis Karinthie dominus Carniole presenti scripto singulorum noticiis aperimus, quod, cum a dilecto fratre nostro venerabili a Salzburgensi electo continuis precibus peteremus b , ut castrum Newenburch, quod racione uxoris nostre iure hereditario nos contingit, sue assumeret potestati et ipsum nobis ac uxori nostre nec non filio et aliis nostris heredibus defenderet infuturum ipse, fraternis postulationibus annuendo castrum ipsum in suam potestatem et tuicionem recepit et omnia sua per- tinentia sub conditionibus talis pacti videlicet, quod, quando idem frater noster et nos partiri voluerimus, ea que iure hereditario nos contingunt vel inter nos super ipsis aliqualiter complanare, quod ipsum castrum Newenburch ipsi fratri nostro cedat et in sua remaneat potestate, si ipsum recipere voluerit in hereditaria portione, ita tamen, quod in hereditate nos mutuo contingente minus quam partem debitam per ipsum castrum et eius adtientia c idem frater noster fuerit consecutus, ipsi de heredidate communi d in e integrum suppleatur, secundum quod inter nos utrimque fuerimus mode- rati. Si autem ipse frater noster nollet dictum castrum in hereditatis sue recipere por- tionem, ex tunc ipsum castrum nobis, uxori nostre, filio nostro vel aliis nostris here- dibus absolute restituere teneretur. Et si forte, quod absit, idem frater noster de medio vite fuerit evocatus, quamdiu dictum castrum in sua manserit potestate, ex tunc ipsius f ecclesie capitulum per sua promittit publica instrumenta et ministeriales sui g Chvnradus de Goldekke, Gebhardus de Velwen, Vlricus de Chalhaeim, Ekkehardus de Tanne, Otto de Walhen et Chv×no de Gvtrat iurati promittunt, quod sepedictum castrum Newenburch non detineatur in nostrum, uxoris nostre, filii nostri ac heredum nostrorum preiudicium occupatum. Et si, quod absit, occupatum forsitan teneretur, promittunt dictum capitulum et ministeriales predicti et publice protestantur, quod dampnum, quod nos vel uxor nostra, filius vel heredes nostri ex detentione huiusmodi pateremur, debeamus habere super bona ecclesie Salzburgensis. Ad hec ipse frater noster promisit, quod, si prenominatum castrum, quamdiu in sua fuerit potestate, aliquis violenter vel indebite a za venerabili razura b A c ad na razuri d i popravljeno iz u e in na razuri f ipsius popravljeno iz nostre g sui popravljeno iz nostri France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 259 occuparit, in quantum possit, rebus et persona laboret, ut ab eiusdem extractum manibus ad nos vel uxorem nostram, filium nostrum vel heredes nostros alios libere revertatur. Ne autem super tali nostro contractu aliqua cavillatio in posterum oriatur, presentem cartam sigilli nostri munimine duximus roborandam. Cuius rei testes sunt comes Hermannus de értenburch, comes Wlricus de Sterenberch, comes Sifridus de Phannenberch, Vlricus de Liehtenstaein, Chvnradus de Goldeke, Hertwicus dapifer de Chreich, Otto de Vinchenstein, Willhelmus de Minchendorf et alii quam plures. Acta sunt hec anno gratie MòC0CL7V, indictione XII1I, in Raedentein, IIóI non. ianuar. Fragment drugega pečata vojvodovega sina Ulrika. Št. 258 1255, januar, 12 Štajerski deželni sodnik Gotfrid iz Maribora kot namestnik ogrskega kralja izdaja za opata iz Reina listino z opatovo izjavo, da v skladu s privilegiji cistercijanskega reda nihče nima pravice patronata ali odvetništva nad samostanskimi posestmi. Orig. perg. v arhivu samostana Rein (A). – Sočasni prepis na perg. prav tam (B). – Prepis iz 1865 (po A, s pripombami o B) v zbirki listin št. 711b, v StLA v Gradcu (C). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 238, št. 161. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 87. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 261. – Krones, Vorarbeiten v: BKStG 2 (1865), str. 69, št. 52/5. Quoniam gesta rerum celeriter effugiunt memorie, idcirco paginis annotantur, ut diuturno temporum vigeant usu. Cunctis igitur innotescat litteras has conspecturis, quod dominus Amelricvs dictus abbas in Rvna ordinis Cysterciensis testibus approbatis, videlicet domino Wlrico de Wildonia necnon domino Rvdolfo de Stadekke, coram iudice provinciali, scilicet domino Gotfrido de Marchpurch, loco regis Vngarie constituti, legitime comprobavit, ut nulla omnino persona nobilis vel privata ius patronatus seu advocatie questus causa in universis Rvnensis cenobii prediis sibi valeat vendicare, quemadmodum ab apostolicis atque imperatoribus Romanis Cysterciensi ordini liquet esse indultum. Ceterum ne quis inposterum hanc libertatem rite Rvnensi ecclesie confirmatam queat violare, hanc paginam ministeriales Styrie, placito huic, qui intererant, sigillis suis et testimoniis decreverunt stabilire, quorum nomina sunt hec: Gotfridus de Marchpurch, iudex tunc provincialis, Wlricus de Wildonia, Ruõdolfus a de Stadeke, Wlfingus de Erenuelse, Franco de Leuzmanspurch b , Leutoldus de Trewen c , Fridericus de Petouia d , Herrandus Wlrici filius de Wildonia et alii quam plures. Acta sunt autem hec anno gratie MòC0CLV, pridie idus ianuarii. Listina A: od devetih pečatov, visečih na perg. trakovih, delno ohranjeni trije, v belem vosku: – 1. trikotni z odlomljenimi robovi. Podoba: v desno pokoncu stoječi panter. Legenda: + . . . . . RIDI . . MARCBV . . – 2. trikoten, posebno na desni strani okrušen. Podoba: zmaj z zvitim repom. Legenda: + S . FR. DERICI . CIVIS . DE . . . . . .IA. – 3. trikoten, dobro ohranjen: Podoba: pod okrašeno čelado poševni ščit s prečko po sredi. Legenda: + SIBILLVM . RVDOLFI . DE . STADEKE. a A, Rvdolfus B b A, Levzmanspurch B c A, Trewenn B d A, Betû B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 260 Listina B: nekoč je imela štiri na perg. trakovih viseče pečate v belem vosku, od njih so ohranjeni le fragmenti, največji od zadnjega pečata Rudolfa de Stadeke (ohranjena leva polovica). Št. 259 1255, januar, 13, Gradec Gotfrid iz Maribora, štajerski deželni sodnik, in Friderik ml. s Ptuja, kraljevi maršal na Štajerskem, zasežeta posestva navedenih gospodov in jih ocenjena izročita cerkvi Nemškega viteškega reda v Gradcu, da jih uživa, dokler imenovani ne bodo dali redu zadoščenja. Orig. perg. (12,8 : 23,5 + 1,5) v DOZA na Dunaju (A). – Prepis iz 19. stol., št. 712a, v StLA v Gradcu (B). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae II (1756), str. 184–185, št. 5 = Caesar, Annales Styriae II (1773), str. 526, št. 115 (pojasnila str. 803– 806). – Fejér, Codex dipl. Hungariae IV/2 (1829), 286–287, (skrajšano) 358–359 (iz Diplo- mata sacra Styriae). – Zahn, UBSt III (1903), str. 239–240, št. 162. – Mlinarič, GZM I (1975), št. 88. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 260–261. – Krones, Herrschaft König Ottokars II., v: MHVSt 22 (1874), str. 116, št. 21 (pod januar 11). – Pettenegg, Urkunden (1887), str. 72, št. 263. – Krones, Verfassung (1897), str. 521, št. 47. Nos Gotphridus iudex provincialis et Fridericus iunior de Betovè, regio mandato marchshalcus Styrie, omnibus hanc litteram intuentibus et in eadem expressis salutem et dilectionis continuum incrementum. Ad preceptum illustris domini nostri regis Vngarie et mandatum incliti bani capitanei Styrie, in cuius presentia et nostra pluriumque magnatum terre ad instantiam querelosam ecclesie fratrum domus Thevtonicorum in Graetz, que a vobis plurimum lesa fore dinoscitur, et iuris forma hoc ipsum est plenius comprobatum, talis contra vos est sententia promulgata, quod predia vestra, necnon et possessiones in ipsius domini nostri regis potestatem redigi debent et ad usus dare a ecclesie memorate, donec ipsi per vos fuerit satisfactum. Ex iniuncto igitur nobis officio omnia bona, quecumque b nomine censentur c , que in sequentibus nominetenus sunt expressa, potestati regie publigamus(!), eadem cum omni iure, quod vobis compettere videbatur, in usus redigentes ecclesie prelibate, precipientes vobis gratie regie sub optentu, ut dictam ecclesiam in bonis eisdem inpedire nullatenus debeatis. Bona vestra, domine Heinrice de Puchheim d , dicta in Nurdînch, assignamus pro marcis L ecclesie memorate, bona vestra, domine Gotshalce de Stange, dicta in Einogesdorf, pro marcis L assignamus, bona tua, Ludwice de Chaphenstein, sub eodem kastro iacentia, assignamus pro marcis XV, bona tua, de Pertholtestein Otline, apud Oberndor e , assignamus pro marcis XXVI, bona tua, Vlrice de Winchel, in Babew f , pro marcis XII assignamus, bona tua Werenhere de Hav×s, dicta Bochęw, pro marcis C assignamus, bona tua, Gebharde de Chunringesdorf, dicta in Eynokendorf g , pro marcis XV assignamus, bona vestra, domine Gotschalce de Neytperch, dicta Chundorf, pro talentis XXX assignamus a G popravlja v dari b A namesto quocumque c Schumi popravlja v censeantur d de Puechheim vstavljeno naknadno – z isto roko vpisano nad vrstico e A namesto Oberndorf f Rab G, Rabaw Mlinarič g Lynobendorf G France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 261 ecclesie sepefate h , bona tua, Wluing de Trewsteîn(!), dicta apud Puhelern, vel curiam tuam apud Ditrichesdorf iuxta Vanstorf assignamus ecclesie prelibate, sub pena iudicii, que tracta est ex antiquo et sententiata, universitati vestre precipientes, ut, que pre- scripta sunt, sine contradictione qualibet teneatis. Datum in Graetz, in octava epiphanie, anno gracie MòC0CLVò. Oba na perg. trakovih viseča pečata v rjavem vosku ohranjena: – 1. Gotfrida iz Maribora, trikoten (s stranico 38 mm), gornji rob manjka. Podoba: štajerski panter. Legenda: . . . FRIDI . . . – 2. Friderika s Ptuja: trikoten (stranice 30 mm x 23mm). Podoba: zmaj (zvita kača). Legenda: FRIDERICI IVN . DE . PETOVIA. Št. 260 1255, januar, 13, Gradec Štajerski deželni sodnik Gotfrid iz Maribora in kraljevi maršal na Štajerskem Friderik s Ptuja naznanjata pogoje, pod katerimi mora Herand iz Wildona poravnati sekovski škofiji povzročeno škodo. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 14. stol. v sekovski kopialni knjigi Ms 51, fol. 68v, št. 106, v StLA v Gradcu (B). – Prepis iz 19. stol. v zbirki listin št. 712, prav tam (C). – . Objava tu po M. – Predhodne objave: Mlinarič, GZM I (1975), št. 89 (M). – Pusch-Frölich, Diplomata sacra Styriae I (1756), str. 215, št. 67 = Caesar, Annales Styriae II (1773), str. 525, št. 114 (pojasnila str. 802–803) (delno). – Zahn, UBSt III (1903), str. 240–241, št. 163. Reg. in literatura: – Muchar, Steiermark V (1850), 260. – Prim. rokopis De Rubeis, Diss., str. 158, št. 200–201, v knjižnici sv. Marka (BMV) v Benetkah. Nos Gotfridus de Marchpurch a iudex Styrie (et) b Fridericus de Pettouia mar- schalcus regis Vngarorum in Styria, omnibus presentem paginam inspecturis in domino veram salutem. Quoniam labilis est memoria mortalium, necesse est acta priorum temporum superventuris generacionibus litterarum testimonio commendare. Notum igitur esse volumus singulis et universis, quod Herrandus de Wildonia ad consilium nostrum cum preposito Seccowense c super dampnis sexcentarum marcarum, que eidem preposito et sue ecclesie violenter intulerat, composuit hoc pacto, ut duas marcas in redditibus in villa inferiori Auwerspach d traderet, quod et fecit, tali adiecta condicione, quod si predictus Herrandus predictum predium pro XX marcis solvere voluerit ab hodie, videlicet ab octava epyphanie usque ad festum Iacobi proxime venturum certis temporibus, scilicet X marcas in pascha et in festo Iacobi alias X, in suum redeat dominium et potestatem. Si vero terminos prescriptos excesserit in solvendo, videlicet si in pascha X marcas non solverit, una marca in redditibus ad proprietatem ecclesie in villa memorata cedat, et si alias X marcas ante festum Iacobi non solverit, alia marca in redditibus ad usus et proprietatem cedat ecclesie Seccouiensis. Talem vero tradicionem et obligacionem fecit presente patre suo domino Vlrico de Wildonia et de ipsius bona voluntate. Testes: ego Gotfridus de Marchpurch, Fridericus marschalcus de Pettouia, Franco de Leutzmannespurch, dominus Leutoldus de Trevn et alii quam plures. Actum anno domini MòC0CL0V. Datum Graetz in octava epiphanie. h nadaljevanje do besed sub pena iudicii vstavljeno naknadno z isto roko na koncu besedila a Marchburch Pusch-Frölich b (et) dodaja Pusch-Frölich c Seccowensi popravek pri Pusch-Frölichu in Zahnu d inferiore Awrspach Pusch-Frölich France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 262 Št. 261 1255, januar, 25, Breže na Koroškem Izvoljeni salzburški nadškof Filip dovoli dominikanskemu samostanu na Ptuju, da sme njihovo cerkev posvetiti eden od njemu podložnih škofov; vernikom podeljuje ob posvetitvi odpustek štirideset dni, samostanu pa obenem potrjuje vse dotlej pridobljene privilegije. Orig. izgubljen (A). – Prepis v kroniki dominikanskega samostana na Ptuju, Arhiv Ptuj šk. 37, v StLA v Gradcu (B). – Prepis (iz B) iz 1838 v zbirki listin št. 713, prav tam (C). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 244, št. 166. Reg. in literatura: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 467, št. 2588. – Omemba: Zahn, Dominica- nerkloster zu Pettau, v: BKStG 16 (1879), str. 5, št. 7. – Martin, RS I (1928), str. 32, št. 226. Philippus dei gratia Salisburgensis electus, apostolice sedis legatus. Dilectis in Christo fratribus priori et conventui fratrum ordinis predicatorum in Petouia salutem in domino sempiternam. Cum ex iniuncta nobis pastoralis officii cura pervigili iustis peti- tionibus paternum accommodare debeamus assensum, nos vestris devotis supplicati- onibus inclinati vobis concedimus, ut ecclesiam vestram cum vobis visum fuerit, per aliquem episcopum nobis suffraganeum, cuius copiam tunc commodius habere potestis, dedicari faciatis. Omnibus insuper vere penitentibus, qui ad ipsius ecclesie consecrationem devote accesserint, quadraginta dies criminalium et annum unum de iniuncta sibi penitentia misericorditer relaxamus, decernentes gratiam hanc ab ipsa die dedicationis per continuos septem dies, deinceps vero in anniversario per annos singulos in perpetuum valituram. Approbamus nihilominus et confirmamus gratias et indulgentias a confratribus episcopis nostre provincie iam habitas et usque ad illud tempus obtinendas, ita tamen, quod ratio previa et discretio preambula modum et ordinem huiusmodi non excedat. Datum apud Frisacum, anno domini MCCLV, octavo kalendas februarii. Št. 262 1255, februar, 21, Braslovče Pičenski škof Oton izpričuje, da je poravnal gornjegrajskega opata Henrika in tamkajšnji konvent z Gebhardom III. z Žovneka, potem ko je le-ta vrnil samostanu odvzeto posest in obljubil, da mu bo poravnal storjeno škodo; prav tako je končal spor glede razmejitve na gori Dobrovlje (pri Vranskem). Orig. izgubljen (A). – Vidimus passauskega škofa Leonharda: 1443, maj, 17, Dunaj, verjetno prav tako izgubljen (B). – Prepis iz 19. sol. (iz B) v zbirki listin št. 714, v StLA v Gradcu (C). – Prepis iz 17. stol. v fondu KAL, fasc. 81/46-5 v NŠAL v Ljubljani (D). – Prepis iz konca 17. stol. v fasc. 82/37, prav tam (E). – . Objava tu po C. – Predhodne objave: Austria sacra IV/7 (1786), 259–262. – Zahn, UBSt III (1903), str. 245–247, št. 167 (iz C). – K. Tangl, Die Freien von Suneck, v: MHVSt 10 (1861), str. 165–167 (nem.). – D. Kos, CKL I (1996), str. 49–50, št. 28. Reg. in literatura: Richter, Beyträge zur Geschichte Krains, v: Hormayrs Archiv 10 (1819), 252. – Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854), str. 29, št. 118. – Orožen, Lavant II/1 (1876), 33– 37. – K. Tangl, o.c., v: MHVSt 10 (1861), str. 165–170. – Krones, Die Freien von Saneck (1883, I. del), str. 161, št. 4. – Prim. Orožen, Lavant III (1880), 473. – Kovačič, Zgodovina lavantinske škofije (1928), 115. – Omemba: Valvasor, Ehre VIII (1689), 679. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 263 Nos Otto dei gracia episcopus Petenensis omnibus hanc paginam inspecturis notum facimus in perpetuum, quod dilecti in Cristo a Hainricus abbas et conventus de Obernburgk b sua querimonia nobis demonstrarunt, quod dominus Gebhardus de Säweneke c ipsos dampnificavit d in possessionibus ipsorum auferendo res et alia mala inferendo ad quingentas marcas denariorum et plus, quod abbas et conventus, si neccesse fuisset, parati erant efficaciter probare per homines suos. Que dampna passi sunt exclusis ceteris dampnis, que in posterum passuri sunt in possessionibus suis Pirke e , quas idem dominus Gebhardus destruxit et desolatas posuit, verum eciam f duos homines eis occidit, aliquos pedibus mutilavit, quosdam auribus, alios diversis malis afflixit. Dictus vero dominus Gebhardus coram nobis confessus est multa dampna se fecisse eidem monasterio secundum dicta abbatis et suorum fratrum, in paucis se excusavit tendens in omni parte ad restitucionem ablatorum et ad amicabilem composicionem cum dicto abbate et suis fratribus. Nos vero, considerantes magna dampna monasterii et bonam intencionem dicti domini Gebhardi, nos interposuimus medium partibus dictis de consensu abbatis et tocius conventus ex alia parte; dicti domini Gebhardi de SeÓenke g ad veram concordiam et ad perfectam amiciciam eos revocavimus, hoc modo quod dictus dominus Gebhardus et fratres sui omnes tres possessiones, de quibus se intromiserant dei timore postposito, monasterio restituerunt. Cesserunt etiam liti, que vertebatur inter monasterium et eos de monte, que h dicitur Dobruõel i , in hunc modum, quod sicut aqua pluvie ipsum montem dividit in vertice ex uno latere versus provinciam Obernbuõrg k et ex altero latere versus Seweneke l , ut abbas et conventus in posterum suos terminos libere et quiete debeant possidere, singulis vero annis in anniversario patris ipsorum, qui est Cecilie virginis, tenentur dare fratribus eiusdem loci apud Seweneke m unum modium tritici, unam saumam vini, unum porcum de melioribus, ut exinde conventus letificetur et anniversarium patris ipsorum devocius celebretur. Promiserunt eciam remedium matris ipsorum monasterio dare et solvere expensas pro eius sepultura et sex marcas denariorum pro sericio panno in divisione sue hereditatis. Respectu eciam vite eterne et sue felicitatis et intuitu patris et matris et aliorum progenitorum suorum, qui ibidem sunt tumulati, fide data promiserunt absque omni dolo et fraude monasterium, abbatem et fratres familiamque eiusdem loci diligere et possessiones, quas habent in Marchia vel in Saunia n , ubi sunt advocati ipsorum, pro viribus suis defendere, et sicut felicis memorie pater ipsorum ius advocacie constituit coram suis melioribus, sic debeant recipere et non ultra. Ad hec dominus Gebhardus promisit monasterio firmiter viginti marcas denariorum novorum dare in festo beati Michaelis proxime venturo. Corde eciam puro et sincero et fide data in nostras manus remisit omnem rancorem, quem habuit erga abbatem et fratres et alios omnes spectantes a C, Christo D E b C, Oberburg D E c C, Sewneke D, Sewnek E d C, damnificavit D E (povsod damn- namesto damp-) e C E, Perncke D f C, et D E g C, Sewneck E, D neberljivo zaradi madeža od vlage h C, qui E, D neberljivo zaradi madeža od vlage i C, Dobruel D E k C, Oberburg D, Obernburg E l C D, Sewneck E m C D, Sewneck E n C D, Sauinia E France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 264 ad dictum monasterium, quod tamen abbas et fratres sui parati erant se expurgare et omnem satisfaccionem domino Gebhardi o exhibere, quod de ipsorum consilio nunquam fuerit offensus verbo et facto, quod ipse eciam pleniter sic credidit esse. Abbas vero et conventus in speciales oraciones suas receperunt dominum Gebhardum et suos fratres, ut sint participes omnium bonorum, que aput ipsos geruntur in vigiliis, in missis, oracionibus, ieiuniis et elemosinis et aliis bonis, que ibidem fiunt. Si vero abbas.et conventus vel homines eorum quoquo modo indebite fuerint gravati ab hominibus ipsorum, promiserunt firmiter in quatuodecim p diebus lesis satisfacere de offensionibus et gravaminibus pleniter cum condigna satisfactione. Dictus vero dominus Gebhardus, si dei timore postposito, quod absit, inmemorque salutis proprie et honestatis quicquam de prescriptis irritaverit more pristino, abbas et conventus habeant potestatem ipsum impetere querimoniis de dampnis superius prelibatis coram deo, coram domino patriarcha et coram aliis iudicibus, quos sibi senciunt in illa q querimonia prodesse. Ad cuius quidem memoriam et perpetuam firmitatem presentem paginam scribi fecimus et sigilli nostri ac abbatis memorati et domini Gebhardi et suorum fratrum appensione muniri. Testes autem interfuerunt de monasterio Otto, Eberhardus, Vlricus sacerdotes, Bernhardus levita, Albertus noster capellanus, Iohannes viceplebanus in Fraslaw r , Hartwicus capellarius in Helenstain s , Gebhardus sacerdos, Ruõdolfus t de Turri, Wigandus de Helenstain u , Conradus procurator dominorum in Seweneke v et alii multi, quorum copia interfuit. Datum in Fraslau w in ecclesia sancte Marie, anno domini millesimo x ducentesimo quinquagesimo quinto, nono kalendas marcii. Št. 263 1255, februar, 25, Neapelj Papež Aleksander IV. jemlje v varstvo priorico, sestre in samostan sv. Marije v vznožju gore Radlje (marenberški samostan) v salzburški škofiji ter potrjuje vse njihove poimensko navedene posesti in razne pravice, med katerimi so: oprostitev desetine od novin, pravica do sprejema novink in prepoved, da katera od sester red zapusti, razen če prestopi v strožjega, pravica do tihe božje službe v času interdikta, pravica, da sme domači škof blagoslavljati redovnice, sveta olja in drugo, prepoved gradnje novih kapel v območju samostanske župnije brez njego- vega ali škofovega dovoljenja, pravica da smejo biti laiki pokopani v območju samostana, svobodne volitve priorice in vse samostanu že prej podeljene svobo- ščine in imunitete. Orig. perg. (svečani privilegij: 55 : 68 + 8) št. 693a(1), (pod 1254), (1869 vrnjen iz HHStA) v StLA v Gradcu (A). – Prepis na perg. iz ok. 1400 v zbirki listin št. 693a(2), prav tam (B). – Trije prepisi iz 19. stol. v zbirki listin št. 715 (pod 1255), prav tam (C D E). – Prepis iz 1866 (po B, z dorzalno notico na posebnem listu) v zbirki listin št. 693a, prav tam (F). – . o C D, Gebhardo E p C, quatourdecim D E q in illa D E, nulla C r C, Fraslau D E s C, Hellenstain D E t C, Rudolphus D, Ruedolphus E u C, Hellenstain D E v C D, Soneck E w C D E x C E, Mò D France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 265 Slika (barvna): – Mlinarič, Marenberg (1997), pred str. 17. Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 249–252, št. 170. Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 259 = Potthast II (1875), str. 1295, št. 15703. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 469, št. 2593. – Schedario Baumgarten II (1966), str. 10, št. 2306. – Hilger, Papsturkunden, v: FRA II/83 (1991), str. 163, št. 274. – Prim. Mlinarič, Marenberg (1997), 55–57. Formular: M. Tangl, Päpstlichen Kanzleiordnungen (1894), str. 233, št. 3. Notica na prednji strani: – korekturna notica papeške pisarne: a dn. (dn dvakrat poševno prečrtan). – Dorzalne notice: – notica papeškega prokuratorja: Ioh(anne)s + Ioh(anne)s – 17. stol.: Confirmation (nadaljevanje z drugo roko in drugim črnilom: und protection grieff von ihro bäbst-heilligkheit Alexandro den 4.ten über daß closter-Märnberg und daryne gehörige güldten lauttent. N ro 6. – 18. stol.: Merenberg Cista XVII. N o 3. – Sign. z rdečo kredo: an 1254 Lad 4 N o 47. ‡ Alexander episcopus servus servorum dei. Dilectis in Christo filiabus . . priorisse monasterii sancte Marie in pede montis Radelach eiusque sororibus tam presentibus quam futuris regularem vitam professis in perpetuum. ‡ Religiosam vitam eligen- tibus apostolicum convenit adesse presidium, ne forte cuiuslibet temeritatis incursus aut eas a proposito revocet aut robur, quod absit, sacre religionis enervet. Ea propter, dilecte in Christo filie, vestris iustis postulationibus clementer annuimus et monasterium sancte Marie virginis in pede montis Radelach, Salzeburgensis diocesis, in quo divino estis obsequio mancipate, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et presentis scripti privilegio communimus. In primis siquidem statuentes, ut ordo canonicus, qui secundum deum et beati Augustini regulam in eodem monasterio institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Preterea quascumque possessiones, quecumque bona idem monasterium impresentiarum iuste ac canonice possidet aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium seu aliis iustis modis prestante domino poterit adipisci, firma vobis et eis, que vobis successerint, et illibata permaneant. In quibus hec propriis duximus exprimenda vocabulis: locum ipsum, in quo prefatum monasterium situm est, cum omnibus pertinentiis suis, ecclesiam sancte Marie prope castrum, quod vulgariter appellatur Merenberch, cum decimis, possessionibus et omnibus pertinentiis suis, possessiones, quas habetis in loco, qui dicitur Buoch, molendinum, quod habetis in aqua, que Glana vulgariter nominatur, cum pratis, vineis, terris, nemoribus, usuagiis et pascuis, in bosco et plano, in aquis et molendinis, in viis et semitis et omnibus aliis libertatibus et immunitatibus suis. Sane novalium vestrorum, que propriis sumptibus colitis, de quibus aliquis hactenus non percepit, sive de vestrorum animalium attinentiis nullus a vobis decimas exigere vel extorquere presumat. Liceat quoque vobis personas liberas et absolutas e seculo fugientes ad conversionem recipere et eas absque contradictione aliqua retinere. Prohibemus insuper, ut nulli sororum vestrarum post factam in monasterio vestro professionem fas sit sine priorisse sue licentia de eodem loco, nisi artioris religionis obtentu, discedere, discedentem vero absque communium litterarum vestrarum cautione nullus audeat retinere. Cum autem generale interdictum terre fuerit, liceat vobis clausis ianuis, exclusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis campanis, suppressa voce divina officia celebrare, dummodo causam non dederitis interdicto. Crisma vero, oleum sanctum, consecrationes altarium seu basilicarum, benedictiones canonicarum a diocesano suscipietis episcopo, siquidem catholicus fuerit et gratiam et France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 266 communionem sacrosancte Romane sedis habuerit et ea vobis voluerit sine pravitate aliqua exhibere. Prohibemus insuper, ut infra fines parochie vestre nullus sine assensu diocesani episcopi et vestro capellam seu oratorium de novo construere audeat, salvis privilegiis pontificum Romanorum. Ad hec novas et indebitas exactiones ab archi- episcopis, episcopis, archidiaconis seu decanis aliisque omnibus ecclesiasticis secularibusve personis a vobis omnino fieri prohibemus. Sepulturam quoque ipsius loci liberam esse decernimus, ut eorum devotioni et extreme voluntati, qui se illic sepeliri deliberaverint, nisi forte excommunicati vel interdicti sint aut etiam publice usurarii, nullus obsistat, salva tamen iusticia illarum ecclesiarum, a quibus mortuorum corpora assumuntur. Decimas preterea et possessiones ad ius ecclesiarum vestrarum spectantes, que a laicis detinentur, redimendi et legitime liberandi de manibus eorum, et ad ecclesias, ad quas pertinent, revocandi libera sit vobis de nostra auctoritate facultas. Obeunte vero te nunc eiusdem loci priorissa vel earum aliqua, que tibi successerit, nulla ibi qualibet surreptionis astutia seu violentia preponatur, nisi quam sorores communi consensu vel sororum maior pars consilii sanioris secundum deum et beati Augustini regulam providerint eligendam. Paci quoque et tranquillitati vestre paterna in posterum sollicitudine providere volentes auctoritate apostolica prohibemus, ut infra clausuras locorum seu grangiarum vestrarum nullus rapinam seu furtum facere, ignem apponere, sanguinem fundere, hominem temere capere vel interficere, seu violentiam audeat exercere. Preterea omnes libertates et immunitates a predecessoribus nostris Romanis pontificibus monasterio vestro concessas, necnon libertates et exemptiones secularium exactionum a regibus et principibus vel aliis fidelibus rationabiliter vobis indultas auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti privilegio communimus. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat prefatum monasterium temere perturbare aut eius possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia integra conserventur earum, pro quarum gubernatione ac sustentatione concessa sunt, usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice auctoritate et diocesani episcopi canonica iustitia et in predictis decimis moderatione concilii generalis. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona hanc nostre constitutionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit, secundo terciove commonita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui careat dignitate, reamque se divino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo corpore ac sanguine dei et domini redemptoris nostri Iesu Christi aliena fiat, atque in extremo examine districte subiaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatinus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. ‡ Amen amen amen. ‡ R Ego Alexander catholice ecclesie episcopus subscripsi. BV + Ego frater Ioh(ann)es tituli sancti Laurencii in Lucina presbyter cardinalis subscripsi. + Ego frater Hugo tituli sancte Sabine presbyter cardinalis subscripsi. + Ego Odo Tusculanus episcopus subscripsi. + Ego Stephanus Prenestinus episcopus subscripsi. + Ego Riccardus sancti Angeli diaconus cardinalis subscripsi. + Ego Ioh(ann)es sancti Nicolai in Carcere Tulliano diaconus cardinalis subscripsi. Datum Neapoli per manum Guillelmi magistri scolarum Parmensis, sancte Romane ecclesie vicecancellarii, V kalend. martii, indictione XIII, incarnationis dominice anno MòC0CLII0II, pontificatus vero domini ‡ Alexandri ‡ pape IIII anno primo. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 267 Bula (premer 36 mm), viseča na rumeno-rdeči svileni vrvici, dobro ohranjena. Averz: glavi sv. Petra in Pavla in napis: SPA-SPE – Reverz: ALe - XANDeR  PŠP IIII  Št. 264 1255, marec, 10, Čedad Izvoljeni oglejski patriarh Gregor daje po Otonu z Dravograda gradiščanu Kraftu iz Slovenj Gradca v fevd 4 marke dohodkov od hub v Lindu in Klancu (Podklan- cu?), potem ko jih je imel dotlej v zakupu za 20 graških mark, in sicer pod po- gojem, da bodo hube, potem ko bo dobil od patriarha vrnjeno posojilo, spet proste. Orig. izgubljen (A). – Insert v notarskem zapisu: 1284, oktober, 12 (po Otorepcu, Zahn: oktober, 10), v notarski knjigi Johannesa de Lupico, Ms 1434, fol. 46v–47r, v fondo princi- pale v BCU v Vidmu (B). – Prepis v zbirki Fabrizio (C). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/4, št. 224, prav tam (D). – Trije reg. iz 1376 v Ms Thesauri claritas v fondu Patriarchato, fasc. 1, v Državnem arhivu v Vidmu: fol. 65v–66r (E1), fol. 78r (E2), fol. 82v (E3). Objava tu po B. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 253–254, št. 171. – Otorepec, Gradivo v arhivih Vidma (1995), str. 31–32, št. 25 (delna, po pomoti z letnico 1155). Reg. in literatura: Bianchi, TEA (1847), trije regesti: str. 158, št. 306; str. 200, št. 434; str. 214, št. 479. – Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 394, št. 202. – Manzano, Annali III (1860), 6 (Liruti). – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 287–288, št. 1215. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 469, št. 2594. – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 17 (1921), 3–4. In nomine Christi amen. Anno a nativitate eiusdem MòC0CLVô, XII2I indictionis, apud Ciuitatem Austriam, in camera patriarchatus, die Xô intrante marcio, presente magistro Berengerio preposito sancti Wolrici et domino Craftone plebano de Grez testibus ad hoc vocatis. Venerabilis pater dominus G(regorius) dei et apostolica gratia sancte sedis Aquil(egensis) electus suo nomine et nomine Aquil(egensis) ecclesie investivit manu propria Craftonem a castellanum de Grez de redditibus II5II marcharum ad usum curie in mansis sitis in Linthe et in Glanz b olim obligatis eidem pro X:X marcas denariorum monete Grecensis c per nobilem virum dominum Ottonem de Traberch d , capitaneum contrate de Greze, hac tamen condictione(!) adiecta, quod quandocunque dictus dominus Aquil(egensis) electus vel eius successores sibi vel suis heredibus solverint predictas X:X marcas monete predicte, idem Crafto vel eius heredes mansos ipsos libere et sine contradictione aliqua debeant resignare ad utilitatem Aquil(egensis) ecclesie con- vertendos. In cuius rei evidenciam et publicam firmitatem memoratus dominus Aquil(egensis) electus instrumentum presens fecit sui sigilli pendentis munimine roborari. Ego Iohannes de Lupico, sacri imperii publicus notarius, hiis interfui et de mandato supradicti domini Aquil(egensis) electi scripsi, in formam publicam reducendo. Št. 265 1255, marec, 13, Čedad Oglejski patriarh Gregor potrdi samostanu v Št. Pavlu dva privilegija svojih predhodnikov Gotfrida in Volfgerja, ki zadevata cerkev sv. Lovrenca (na Pohorju), in ju inserira v svojo listino. a Castonem (Gastonem) TEA b C, Glautz TEA 343, Claus TEA 306 in 479 c monete Grazensis TEA 306 in 343, Grazensibus TEA 479 d tako tudi TEA 343 in 479, Tramberch TEA 306 France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 268 Orig. perg. (32,8 : 43 + 1,9) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Vidimiran prepis iz 17. stol. priložen (C). – Ankershofen navaja vidimus v listini Aleksandra IV.: 1257, marec, 27 (B) in Eichhornov prepis v Štajerskem deželnem arhivu StLA v Gradcu (D). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 254–255, št. 172. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 469–470, št. 2595. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 288, št. 1216 in str. 292, št. 1220 (pod julij, 7, iz D). – Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 143, št. 88. – Prim. Orožen, Lavant I (1875), 393. Dorzalne notice: – 13. stol: desno spodaj: F B. – 16. stol.: Gregorius patriarcha super eccle- siam sancti Laurentii. (precej izbrisano). Anno 1255. L. N o 6. N o 304. – Rdeča signatura HHStA: an 1255; Lad 5. N o 55. ‡ Gregorius ‡ dei et apostolica gratia sancte sedis Aquilegensis electus. Dilectis filiis . . abbati et conventui monasterii sancti Pauli in Lauint in perpetuum. Si loca religiosa et pia, in quibus nomen domini piis obsequiis iugiter exaltatur, in hiis, que humiliter petuntur a nobis, ampliare studemus, et gratum per hoc deo prestare obse- quium et anime nostre credimus procurare profectum. Presentatis siquidem nobis ex parte vestra quibusdam privilegiis bone memorie Gotefridi et Wolfkeri predecessorum nostrorum munitis suis sigillis pendentibus, quorum tenorem presentibus fecimus inseri, supplicastis nobis humiliter, ut concessionem et collationem factam per ipsos vobis et monasterio vestro de ecclesia et cella sancti Laurentii in Radmil, Aquilegensis diocesis, cum decimis et omni iure ecclesiastico ad eos spectante confirmare, ac ea vobis per nos concedere curaremus. Nos igitur vestris supplicationibus favorabiliter [an]nuentes, collationem et concessionem huiusmodi factam per dictos predecessores nostros, sicut in supradictis eorum privilegiis vidimus contineri, confirmandas duximus, et per nos auctoritate presentium innovamus. Tenor quoque privilegii dicti Gotefridi predecessoris nostri talis est: Sledi listina patriarha Gotfrida: 1191, november, 15, Oglej (prim. F. Kos, GZS IV (1915), str. 394–395, št. 796). Tenor vero prefati Wolfkeri privilegii est hic: Sledi listina patriarha Volfgerja: 1214, oktober, 24, Manzano (prim. F. Kos, GZS V (1928), str. 123–124, št. 230). Ut autem hec pagina perpetue robur obtineat firmitatis, ipsam sigilli nostri penden- tis iussimus presentia communiri. Datum per manum magistri Nicolai plebani de Trice- smo scriptoris nostri, apud Ciuitatem, anno domini MòC0CLVô, X/II intrante marcio, XÈII indictionis. Viseči pečat na rumeno-rdeči (zdaj vijolični) svileni vrvici dobro ohranjen: (dolžina 80, širina 55 mm). Legenda: + S. GREGORII DI GRA SCE SEDIS AQVILEGENS' ELECTI. Št. 266 1255, marec, 30, Neapelj Papež Aleksander IV. dovoljuje menihom v (Veliki) Kartuziji in vsem priorjem kartu- zijanskega reda, da smejo odvezovati od cerkvenih kazni suspenza, interdikta ali izobčenja in sprejeti v red tudi tako kaznovane osebe. (Listina iz kartuzije Bistra.) Orig. perg. (litterae cum filo serico: 30,5 : 22,5 + 3,3) št. 4739 v ARS v Ljubljani (1978 vr- njen iz HHStA po rep. Sam/1) (A). – Zapis v registrih Aleksandra IV., reg. 24, c. 266, fol. 34v (B). Slika: Mlinarič, Bistra (2001), 29. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 269 Objava tu po A. – Predhodne objave: Bourel de La Roncičre, Registres I (1902), str. 84, št. 312 (brez navedbe naslovnika). Reg. in literatura: Milkowicz, Klöster in Krain, v: AÖG 74 (1889), 282. – Hilger, Papstur- kunden, v: FRA II/83 (1991) str. 163–164, št. 275. – Samostani v srednjev. listinah (1993), str. 138, št. 22. – Slovenija v papeških listinah (1996), str. 123, št. 07. – Mlinarič, Bistra (2001), 29. – Schedario Baumgarten II (1966), str. 12, št. 2315. – Prim. Milkowicz, Klöster in Krain, v: AÖG 74 (1889), 284 (pod marec, 31!); 465–466 (z omembo dorzalne notice za Bistro); 467, št. 6. – Formular: M. Tangl, Päpstlichen Kanzleiordnungen (1894), str. 293– 294, št. 86. Besedilo je enako besedilu listin, izdanih za kartuziji v Žičah in Jurkloštru (št. 267, 268), vse razlike so navedene v opombah k pričujoči listini št. 266. Notice na prednji strani: – notica papeškega pisarja na pliki desno: C. la. – desno zgoraj: cor. Dorzalne notice: – desno spodaj notica papeške pisarne (?): Irregularitatem. – 13. stol.: Indulgentia ut omnes venientes ad ordinem nostrum tam irregulares quam excommunicati possint a prioribus absolvi domus sancte Marie in favorem. – 13./14. stol.(?): Generale ordinis, pape Alexandri IIII, 6. Alexander, quod excommunicati et interdicti absolvantur in ordine nostro. – 17. stol. Signatura: B. N o 3. – 18./19. stol.: 1254. Fasciculum III. N o 2. – Sign. v rdeči barvi (skoraj povsem zabrisana): an 1254 Lad 4. N o 45. ‡ Alexander ‡ episcopus servus servorum dei. Dilectis filiis . . Cartusie et universis prioribus Cartusiensis ordinis, salutem et apostolicam benedictionem. Celestis amor patrie mentes vestras sic allexisse perspicitur, ut quasi hoc solum delectationem vobis tribuat, quod divine voluntati sit placitum et salutem proferat animarum. Procedit ex hoc, quod nos vestris piis petitionibus favorem largiri benivolum delectantes, maxime cum ex apostolici cura teneamur officii circa religionis augmentum attenti et vigiles inveniri, vobis auctoritate presentium indulgemus, ut volentibus vestro aggregari colle- gio, qui suspensionis aut interdicti vel excommunicationum sententiis sunt ligati, abso- lutionis beneficium iuxta formam ecclesie impertiri et ipsos in fratres recipere, ac eos, qui post assumptum habitum recoluerint se talibus in seculo fuisse sententiis innodatos, secundum formam ipsam absolvere valeatis. Ita tamen quod, si aliqui ex eisdem huius- modi sententiis propter debitum sunt ligati, satisfaciant, ut tenentur. Ceterum tibi fili, prior Cartusie, ceteris prioribus ordinis tui ac uni eorum, quem elegeris tibimet super premissis iuxtum formam eandem huiusmodi absolutionis et dispensationis benefitium impendendi, si necesse fuerit, indulgemus auctoritate presentium potestatem. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Dat. a Neapoli III kalend. aprilis, pontificatus b nostri anno primo. Bula (premer 40 mm), viseča na rumeno-rdeči svileni vrvici, močno oksidirana. Averz: glavi sv. Petra in Pavla in napis: SPA-SPE – Reverz: ALE - XANDER: - PŠP IIII. Št. 267 1255, marec, 30, Neapelj Papež Aleksander IV. dovoljuje menihom v (Veliki) Kartuziji in vsem priorjem kartuzijanskega reda, da smejo odvezovati od cerkvenih kazni suspenza, interdikta ali izobčenja in sprejeti v red tudi tako kaznovane osebe. (Listina iz kartuzije Žiče.) a nadaljevanje v listini št. 267 (za Žiče) napisano s temenjšim črnilom z isto roko (Hilger) b p v listini št. 266 (za Bistro) zapisan čez razuro France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 270 Orig. perg. (litterae cum filo serico: 32 : 24,6 + 4), št. 717, (1869 vrnjen iz HHStA) v StLA v Gradcu (A). – Zapis v registirh Aleksandra IV., reg. 24, fol. 34v, no. 266, v Vatikanskem arhivu v Rimu (B). – Vidimus v listini 1308, maj, 8, št. 4762, str. X–XI, (1978 vrnjeni iz HHStA po rep. Sam/24) v ARS v Ljubljani (C). – Prepis iz 1568 v zvezku privilegijev kartu- zije Žiče Rok 2, fol. 2r, v zbirki rokopisov ZAC v Celju (D). – Štirje prepisi iz 19. stol. v zbirki listin št. 717 v StLA v Gradcu (E F G H). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 255–256, št. 173. – Burel 1, 84, št. 312 (kakor 267, št. 900 pod junij 20). Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 259 (pod marec, 20) = Stepischnegg, Karthäuser-Kloster Seiz (1884), 21 = Potthast II (1875), str. 1299, št. 15760. – Schedario Baumgarten II (1966), str. 12, št. 2316. – Hilger, Papsturkunden, v: FRA II/83 (1991), str. 163–164, št. 276. – Prim.: Milkowicz, Klöster in Krain, v: AÖG 74 (1889), 465. Formular: M. Tangl, Päpstlichen Kanzleiordnungen (1894), str. 293–294, št. 86. Besedilo je enako besedilu listin, izdanih za kartuziji v Bistri in Jurkloštru (št. 266, 268), vse razlike so navedene v opombah k listini št. 266. Dorzalne notice: – notica papeškega prokuratorja: + Emanuel; – desno od luknjic za vrvico: a. – 13. stol.: Privilegium pro receptione personarum ordinem nostrum subire desiderantium. – obrnjeno na glavo: Privilegium quo priores a vinculo excommunicationis possunt absolvere illos, qui volunt intrare ordinem Cartusie. – 14. stol., sign.: A 11. – 17. stol., prva sign.: N ro 10. druga sign.: B. N o 12. Quod de seculo ad nostrumordinem venientes priores possint absolvere ab omni ecclesiastica censura etc. Alesander papa nad- pisano kasneje: pro toto ordine. – 18. stol.: Seiz. Cista XVIII, no. 25. 1255. – Sign. z rdečo kredo: an 1255. Lad 5 N o 2. Št. 268 1255, marec, 30, Neapelj Papež Aleksander IV. dovoljuje menihom v (Veliki) Kartuziji in vsem priorjem kartuzijanskega reda, da smejo odvezovati od cerkvenih kazni suspenza, interdikta ali izobčenja, in sprejeti v red tudi tako kaznovane osebe. (Listina, ohranjena v prepisu, iz kartuzije Jurklošter.) Prepis iz 1568 v zvezku privilegijev kartuzije Jurklošter Rok 4, str. 12, v zbirki rokopisov ZAC v Celju (B). Besedilo je enako besedilu listin, izdanih za kartuziji v Bistri in Žičah (št. 266, 267), vse razlike so navedene v opombah k listini št. 266. Št. 269 1255, marec, 31, Ptuj Friderik ml. s Ptuja potrjuje darovnico svojih fevdnikov bratov Hermana in Diepolda s Kacenštajna, ki sta podarila samostanu v Št. Pavlu hubo v kraju Mosern (sv. od Šent Andraža na Koroškem). Orig. perg. (20,3 : 16 + 2,6) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 37–38, št. 33. – Zahn, UBSt III (1903), str. 256–257, št. 174. – Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 470–471, št. 2596. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XLI, št. 33. – Muchar, Steiermark V (1850), 262 (pod 1255, marec, 20). – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 288, št. 1217. – Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 144, št. 89. – Omemba: Otorepec, Srednjeveški pečati (1988), 167. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 271 Dorzalne notice: – 13. stol.: Privilegium Petouiensis in Monsarn. – 17. stol.: Fratres de Kazenstain donant monasterio mansum in Monsarn. / Anno 1255 A N o 35. / No 48. Die brüder zu Kazenstein geben ein huben. – Sign. z rdečim svinčnikom: an 1255. Lad 5. N o 57. In nomine sancte et individue trinitatis. Ego Fridericus iunior de Bettow profiteor testimonio scripti huius, quod, motus pietate nec non instantia fidelium meorum, dona- cionem, quam fideles mei fratres de Chatzensteyne Hermannus et Dippoldus fecerunt, eubam unam sitam in Mosarn ecclesie sancti Pauli in Lauent donantes cum omnibus eius attinentiis ac proprietatis, plenitudine, qua ipsis eorumque coheredibus ac etiam heredibus competebat, dignum duxi, favente plenius ad hec Haertnido fratre meo et una mecum eandem faciente, presenti pagina confirmare. Et ut hec donatio nec per me sive meos coheredes aut heredes possit in posterum vel etiam per predictos Hermannum et Dippoldum aliqualiter revocari, hanc volui mei sigilli karactere consignari et communiri annotatione testium subscriptorum, qui sunt hii: Albertus de Gęnsk, Wuluingus de Gorissendorf, Richerus de Ęrenuelse milites, item Rugerus et Heynricus fratres de Sultze, Albero de Saksheym, Weyto de Gorissendorf, Wuluingus de Pûmgarten, Vôlricus de Hage gener eius, Otto de Engelmarsprunne, Heynricus Rogeys, Rugerus de Chuõnperge, Chuõnradus clericus, Erchengerus de Spangensteyne, Liupoldus notarius Bettouiensis et alii viri omni exceptione maiores, quorum nomina exprimi non oportet. Datum Bettow, in feria II1II ebdomade pasche, anno partus virginis millesimo ducentesimo quinquagesimo quinto. Na perg. traku viseči pečat ohranjen, ščitast (širina 27, višina 30 mm). Podoba: zmaj z dolgim kljunom in v osmico zavihanim repom. Legenda: + S. FRIDERICI . . . DE BETTOA. Št. 270 1255, april, 16, Premariacco Grof Majnhard III. Goriški, ki sta ga odposlanca beneškega doža našla v pogovoru z izvoljenim oglejskim patriarhom v vasi Premerias pri Čedadu, priseže v prisotnosti papškega legata, beneškega vicedoma in številnih prič, da bo spoštoval mir, sklenjen z beneškim dožem. Orig. perg. v Državnem arhivu v Benetkah (A). – Prepis iz 15. stol. v Pactorum liber v knjižnici sv. Marka v Benetkah (B). – Prepis v družinskem arhivu markizov Frangipane v Ioannis (Aiello) (C). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/4, št. 225, v BCU v Vidmu (D). – . Objave: Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 297 (pod april, 16). Reg. in literatura: Manzano, Annali III (1860), 6 (pod april, 14, CD Frangipane). – Bian- chi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 394, št. 203 (pod april, 17). – Minotto, Acta et diplomata (1870), 24–25 (pod april, 14). – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 17 (1921), 4 (april, 17). – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 163, št. 623. Št. 271 1255, april, 30, Neapelj Papež Aleksander IV. jemlje v varstvo opatinjo, sestre in samostan sv. Marije v Ogleju, ki se drži benediktinskega pravila, ter potrjuje vse njihove poimensko navedene posesti in razne pravice, med katerimi so: oprostitev desetine od novin, pravica do sprejema novink in prepoved, da katera od sester red zapusti, razen če France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 272 prestopi v strožjega, pravica do tihe božje službe v času interdikta, pravica, da sme domači škof blagoslavljati redovnice, sveta olja in drugo, pravica da smejo biti laiki pokopani v območju samostana, svobodne volitve opatinje in vse samostanu že prej podeljene svoboščine in imunitete. Orig. perg. – svečani privilegij (64 : 63,3 + 5 z manjšo vrzeljo) v Ms 1225 (pod 1285, april, 30) v Fondo principale v BCU v Vidmu (A). – Prepis iz leta 1535 v Ms 707 v Mestni knjiž- nici v Veroni (pod 1255) (B). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/4, št. 227/1, v BCU v Vidmu (C). Objava (tu po A. – Tore Barbina, Diplomi di S. Maria (2000), str. 61–65 (po B). Reg. in literatura: Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 395, št. 205. = Potthast II (1875), str. 1304, št. 15834. Dorzalne notice le delno berljive: – 13. stol. (notica je skoraj izbrisana) [. . .] Alexandri pape [. . .] monasterii [. . .] – Kasnejše notice prekriva papir, na katerega je listina našita. ‡ Alexander episcopus servus servorum dei. Dilectis in Christo filiabus abbatisse monasterii sancte Marie Aquilegensis eiusque sororibus tam presentibus quam futuris regularem vitam professis in perpetuum. ‡ Religiosam vitam eligentibus aposto- licum convenit adesse presidium, ne forte cuiuslibet temeritatis incursus aut eas a pro- posito revocet aut robur, quod absit, sacre religionis enervet. Ea propter, dilecte in Christo filie a vestris iustis postulationibus clementer annuimus et monasterium sancte Marie Aquilegensis, in quo divino mancipate estis obsequio, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus et presentis scripti privilegio communimus. Inprimis siquidem statuentes, ut ordo monasticus, qui secundum deum et beati Benedicti regulam in eo- dem monasterio institutus esse dinoscitur, perpetuis ibidem temporibus inviolabiliter observetur. Preterea quascunque possessiones, quecunque bona idem monasterium impresentiarum iuste et canonice possidet aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium seu aliis iustis modis prestante domino poterit adipisci, firma vobis et eis, que vobis successerint, et illibata permaneant. In quibus hec propriis duximus exprimenda vocabulis: locum ipsum, in quo prefatum monasterium situm est, cum omnibus pertinentiis suis, villam de Tertio cum omnibus pertinentiis suis, de Ciruiano, de sancto Martino, de Musolo b , de Monticino c , de Alturis, de Parteulis d et de Malazipioto e , villas et ipsarum villarum ecclesias cum omnibus pertinentiis earundem, de Panicianico, de Belliano, de Surzen, de Casano f , et de Melereto villas cum omnibus pertinentiis earundem, in comitatu Ystrie castrum, quod dicitur Insula, cum omnibus pertinentiis suis, ius temporale, capellam sancti Petri et decimas, que habetis ibidem, ius advocatie, quod habetis super bonis et possessionibus, que quondam Hengelperttus comes Goritie vestro monasterio pia liberalitate concessit, domos terras et possessiones, quas habetis in Civitate et territorio Aquilegensi, mansos, quos habetis in locis qui Socilum g , Malfat h , Furnel, Riet, sanctus Vitus, Plez, Viuar, Puressinum, Carstum, Frico, Biuindo i et Valchestayne vulgariter nominantur, cum omnibus pertinentiis eorundem, annuos redditus casei, quos habetis a A nima običajne oznake z dvema pikama v nadaljevanju b A, Musclo B c A, Morticino B d A, Pertheulis B e A, Malazupicca B f A, Cosano B g A, Sacilum B h A, Malfatt B i A, Romindo B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 273 in provincia, que Cornea k dicitur in loco Nicomedica l nominato, terras possessiones et vineas, quas habetis in Civitate et territorio Tergestino, cum terris, pratis, vineis, nemo- ribus, usuagiis, pascuis, in bosco et plano, in aquis et molendinis, in viis et semitis et omnibus aliis libertatibus et immunitatibus suis. Sane novalium vestrorum, que propriis sumptibus colitis, de quibus aliquis hactenus non percepit, sive de vestrorum animalium nutrimentis nullus a vobis d[ecimas] exigere vel extorquere presumat. Liceat quoque vobis personas liberas et absolutas e seculo fugientes ad conversionem recipere et eas absque contradictione aliqua retinere. Prohibemus insuper, ut nulle sororum vestrarum post factam in monasterio vestro professionem fas sit sine abbatisse sue licentia, nisi artioris religionis obtentu, de eodem loco discedere, discedentem vero absque communium litterarum vestrarum cautione nullus audeat retinere. Cum autem generale interdictum terre fuerit, liceat vobis clausis ianuis, exclusis excommunicatis et interdictis, non pulsatis campanis, dummodo causam non dederitis intedicto, supressa voce divina officia celebrare. Crisma vero, oleum sanctum, consecrationes altarium seu basilicarum, et benedictiones monialium a diocesano suscipietis episcopo, siquidem catholicus fuerit et gratiam et communionem sacrosancte Romane sedis habuerit et ea vobis voluerit sine pravitate qualibet exhibere. Sepulturam quoque ipsius loci liberam esse decernimus, ut eorum devotioni et extreme voluntati, qui se illic sepeliri delibe- raverint, nisi forte excommunicati vel interdicti sint aut etiam publice usurarii, nullus obsistat, salva temen iusticia illarum ecclesiarum, a quibus mortuorum corpora assu- muntur. Decimas preterea et possessiones ad ius ecclesiarum vestrarum spectantes, que a laicis detinentur, redimendi et legitime liberandi de manibus eorum, et ad ecclesias, ad quas pertinent, revocandi libera sit vobis de nostra auctoritate facultas. Obeunte vero te nunc eiusdem loci abbatissa vel earum aliqua, que tibi successerit, nulla ibi qualibet surreptionis astutia seu violentia preponatur, nisi quam sorores communi consensu vel sororum maior pars consilii sanioris secundum deum et beati Benedicti regulam pro- viderint eligendam. Paci quoque et tranquillitati vestre paterna in posterum sollicitudine providere volentes auctoritate apostolica prohibemus, ut infra clausuras locorum seu grangiarum vestrarum nullus rapinam seu furtum facere, ignem apponere, sanguinem fundere, hominem temere capere vel interficere, seu violentiam audeat exercere. Preterea omnes libertates et immunitates a predecessoribus nostris Romanis pontificibus monasterio vestro concessas, necnon libertates et exemptiones secularium exactionum a regibus et principibus vel aliis fidelibus rationabiliter vobis indultas auctoritate apostolica confirmamus et presentis scripti privilegio communimus. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat prefatam ecclesiam temere perturbare aut eius possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia integra conserventur earum, pro quarum gubernatione ac sustentatione concessa sunt, usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice auctoritate et diocesani episcopi canonica iustitia. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona hanc nostre constitutionis paginam sciens contra eam temere venire temptaverit, secundo terciove commonita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui careat dignitate, reamque se divino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat et a sacratissimo corpore ac sanguine dei et domini redemptoris nostri Iesu Christi aliena fiat, atque in extremo examine districte subiaceat k A, Carnea B l A, vico Medica B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 274 ultioni. Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatinus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. ‡ Amen amen amen. ‡ R Ego Alexander catholice ecclesie episcopus subscripsi. BV + Ego frater Ioh(ann)es tituli sancti Laurencii in Lucina presbyter cardinalis subscripsi. + Ego frater Hugo tituli sancte Sabine presbyter cardinalis subscripsi. + Ego Odo Tusculanus episcopus subscripsi. + Ego Stephanus Prenestinus episcopus subscripsi. + Ego Riccardus sancti Angeli diaconus cardinalis subscripsi. + Ego Octavianus sancte Marie in Via Lata diaconus cardinalis subscripsi. + Ego Ioh(ann)es sancti Nicolai in Carcere Tulliano diaconus cardinalis subscripsi. + Ego Ottobonus sancti Adriani diaconus cardinalis subscripsi. Dat. Neapoli per manum Guillelmi magistri scolarum Parmensis, sancte Romane ecclesie vicecancellarii, II kalend. maii, indictione XIII, incarnationis dominice anno MòC0CLVô, pontificatus vero domini ‡ Alexandri ‡ pape IIII anno primo. Papeška bula s svileno vrvico vred manjka. Rotunda: + Suscipe domine servum tuum in bonum. Sanctus Petrus, sanctus Paulus, Alexander papa IIII. Št. 272 1255, maj, 7, Čedad Oglejski izvoljeni patriarh Gregor dovoli občini Koper, da sme postaviti svojega podestata po lastni želji. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz notarske knjige Johannesa de Lupica v Ms Varia documenta antiqua, vol. I, str. 165, št. 2, v kapiteljskem arhivu (ACU) v Vidmu (B). – Prepis v zbirki Bianchi, Ms 899/4, št. 228, v BCU v Vidmu (C). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Kandler, CDI (1846/52–1986), št. 298. Reg. in literatura: Bianchi, Doc. regesta, v: AKÖG 21 (1859), str. 395, št. 207. – Manzano, Annali III (1860), 5 (Guerra). – Marchetti-Longhi, Registro (1965), str. 84, št. II/64 (zmotno pod 1255, oktober, 19). – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 58 in MSF 17 (1921), 5. MCCLV, XIII indictione, apud Civitatem in camera patriarchatus die septima intrante maio, praesentibus dominis: Ropreto de Budrio, Henrico de Iustinopoli, Raynaldo Raynaldini et Iohanne Turcho a mercatoribus Senensibus et Genisio de Padua senescalco domini G(regorii) Aquilegensis electi testibus et aliis. Ianninus domini Marci et Almericus filius quondam domini Decini de Grem. ambassatores comunis Iustinopoli constituti in presentia predicti domini Aquilegensis electi nomine dicti comunis et pro ipso comuni supplicarunt eidem domino electo, ut de gratia speciali concederet eis recipientibus pro eodem comuni, ut ipsum comune recipere possit in potestatem eorum, quemcumque voluerint, pro anno presenti. Predictus igitur dominus b electus volens dicto comuni ad preces et petitionem dictorum ambassatorum facere gratiam specialem concessit eidem, ut in potestatem eorum, quemcumque voluerint, pro anno presenti recipere valeant et habere. a B, Turilo C. Paschini, o. c., str. 58 op. 3, ima Turolo, vendar pozna tudi varianto Turchi v neki pogodbi 1254, januar, 18, v MSF 12–14 (1916/18), str. 76, op. 1 b B, C dodaja Aquilegensis France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 275 Št. 273 1255, maj, 10, Neapelj Papež Aleksander IV. jemlje v varstvo priorico in samostan Doline sv. Marije reda sv. Avguština v Velesovem v oglejski škofiji in potrjuje vse njihove posesti. Orig. perg. (litterae cum filo serico: 30 : 22,8 + 3,5) št. 5236 (1978 vrnjen iz HHStA po rep. Sam/498) v ARS v Ljubljani (A). – . Slika: Slovenija v papeških listinah (1996), str. 124. Objava tu po A. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 168, št. 210. Reg. in literatura: Parapat, Doneski (1872/73), 19 (pod 1254). – Schedario Baumgarten II (1966), str. 20, št. 2343. – Slovenija v papeških listinah (1996), str. 93, št. 4; str. 123, št. 8. – Hilger, Papsturkunden, v: FRA II/83 (1991), str. 164, št. 277. – Prim. Milkowicz, Klöster in Krain, v: AÖG 74 (1889), 420. – Prim. Mlinarič, Marenberg (1997), 48. Notice na prednji strani: – notica papeškega pisarja: p. c. Dorzalne notice: – zgoraj v levem kotu notica papeške pisarne: y; – zgoraj desno od sre dine notica papeškega prokuratorja: Ioh(anne)s + Ioh(anne)s v spodnjem delu levo od sredine: Ecclesie Vallis sancte Marie. – 17. stol.: Schuz schreiben über die gütter des gotshaus. No 4. – Sign. v rdeči barvi: an 1254 Lad 4 No 48. ‡ Alexander ‡ episcopus servus servorum dei. Dilectis in Christo filiabus . . priorisse ac conventui monasterii de Valle sancte Marie in Milchelsteim a ordinis sancti Augustini Aquilegensis diocesis, salutem et apostolicam benedictionem. Iustis petentium desideriis dignum est nos facilem prebere consensum, et vota que a rationis tramite non discordant effectu prosequente complere. Ea propter, dilecte in Christo filie, vestris iustis postulationibus grato concurrentes assensu, personas vestras et locum, in quo divino estis obsequio mancipate, cum omnibus bonis, que impresentiarum rationabiliter possidet aut in futurum iustis modis prestante domino poterit adipisci, sub beati Petri et nostra protectione suscipimus. Specialiter autem domos, terras, possessiones ac alia bona vestra, sicut ea omnia iuste ac pacifice possidetis, vobis et per vos monasterio vestro auctoritate apostolica confirmamus, et presentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre protectionis et confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Dat. Neapoli VI id. maii, pontificatus nostri anno primo. Bula (premer 40 mm), viseča na rumeno-rdeči svileni vrvici, odlično ohranjena. Averz: glavi sv. Petra in Pavla in napis: SPA-SPE – Reverz: ALE - XANDER: - PŠP IIII. Št. 274 1255, maj, 16, Beljak Rudolf z Roža vrne bamberškemu škofu Henriku I. grad Federaun, ki ga je neupra- vičeno zasedal, ter obljubi, da bo poravnal povzročeno škodo, ki jo bodo poleg štirih drugih ocenila tudi Oton z Dravograda in Sigfrid z Marenberga. Med dru- gimi sta zanj prevzela tudi poroštvo. Med štirimi pečatniki listine je tudi Sigfrid z Marenberga. a A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 276 Orig. izgubljen (A). – Dva prepisa v bamberških kopialni knjigah v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju: prvi iz 14. stol. v Ms B 340, fol. 6v–8r (B); – drugi iz 15. stol. v Ms B 339, fol. 4r–5v (C). – Prepis iz 15. stol. v bamberški knjigi privilegijev Ms A 3, fol. 15v–16v, v Okrožnem arhivu v Bambergu (D). – Prepis iz 1895 (coll. Jaksch z B) v zbirki listin v KLA v Celovcu št. C 1606 (E). – Ankershofen navaja prepis iz wolfsberške kopialne knjige (F). – . Objave (tu delna po J): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 471–474, št. 2598 (J). Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 288–291, št. 1218 (iz F). – K. Tangl, Grafen v. Ortenburg, v: AKÖG 30 (1864), 335. Ego Rudolfus de Rase presenti scripto protestor et notum facio universis, quod, cum ego castrum Veterone, quod ad ecclesiam Babenbergensem a spectat, contra promissum meum et contra iustitiam tenerem occupatum, et propter hoc dominus meus Babenbergensis b episcopus me honorifice captivasset, pro liberacione mea dictum castrum sibi restitui et renuncio precise pro me et pro c heredibus meis omni iuri et accioni que michi competerent vel competere possent in dicto castro … … Ceterum super dampnis per me ecclesie irrogatis stabitur ordinacioni quatuor virorum, quando- cumque vel quotienscumque per dominum episcopum fuero monitus, videlicet Ditmari de Weizzenekk d , Ottonis de Traberch, Fridrici de Wolfsperch e , Ditmari de sancto Ste- phano; qui si forte inter se discordarent, adiungetur eis Syfridus de Marenberch vel Gyselbertus f de Kyenburch vel alia communis persona, et sic stabitur maiori parti et ordinacioni, que per eam fuerit approbata. Si qua dampna feci, quamdiu in castro Veterone fui residens, de hiis actoribus eorumdem dampnorum, si qui apparuerint, respondebo, ut est iustum, nec debet super eisdem dictus dominus episcopus conveniri. … … Insuper g si aliquis casus emergeret h , in quo dubitari posset, utrum concordia et amicicia, que urvehe vulgariter dicitur, inter dominum episcopum et me esset i infracta, viri superius nominati j de hoc infra sex ebdomadas cognoscent k eo modo, sicut de dampno per me dato ecclesie et episcopo superius est expressum, ut sic ipsorum iudicio nocens vel innocens valeam iudicari et penam statutam iudicor l incurrisse. Et ut hec omnia firma permaneant et inconvulsa, tactis sacris ewangeliis m unâ cum fratribus meis Cholone et Raimberto n , iuramento firmavimus observare, et pono me sub excommunicatione sedis apostolice, ut nullus preter summum pontificem me possit absolvere et ut sim in proscripcione imperii et domini ducis Karinthie et ut exlex sim, quod in vulgari dicitur elos und rechtloz o , et ut omnia feoda que teneo p ab ecclesia et aliis dominis meis q , vacent et ad ipsos dominos revertantur. Et ad maiorem securitatem promitto a B C, Bambergensem D b B, Bambergensis C D c B C, manjka v D d B, Wizzenecke C, Ottmari de Wizzenekke D e B, Woluesperch C D f C, Giselbertus D, Cyselbertus B g C D, Item B h C, emerget B, emergetur D i B, essent C D j C D, nominato B k C D, ebdomodas cognoscet B l B, iudico C, iudice D m B, reliqum ! C, reliquum D n B, Reimberto C D o B, rehtlos C D p B C, tenta D q D, manjka v B C France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 277 bona fide obtinere litteras domni Saltzpurgensis electi r et promissum et litteras et pro- missum domini ducis Karinthie, ut domino episcopo contra me assistant, si venio contra aliqua predictorum s . Et super observacione premissorum dedi obsides a festo sancti Iohannis baptiste proximo ad duos annos, et fideiussores pro mille marcis a predicto festo ad quinque annos, obsidibus et fideiussoribus pro urvehe et pro debitis episcopo obligatis, ita quod, quandocumque fideiussores subscripti moniti fuerint super violacione alicuius premissorum, infra VI ebdomadas Villacum intrabunt, non exituri, quousque a fideiussione sua plenius absolvantur. Fideiusserunt autem pro me dominus Otto prepositus sancti Iacobi in Babenb(erch) filius comitis de Ortenburch pro marcis quinquaginta, item filii dicti comitis dominus Heinricus et dominus Fridricus pro marcis centum, ita quod quicquid t in ipsis depererit u , de bona voluntate comitis Hermanni patris eorum super ipso plenarie habeatur, sicut ipse suo instrumento super hoc confecto plenarie protestatur, item comes Vlricus de Sternberch v pro marcis centum, item Otto de Traberch pro marcis centum, item Sifridus de Merenberch w pro marcis quinquaginta, item … x Et ad y huius rei uberiorem evidentiam presens scriptum est sigillo domini mei episcopi et meo sigillo quoque, Sifridi de Merenberch, et domini Heinrici de Griffenuels et Ottonis de Vinkenstein z sigillatum. Actum Villaci, anno domini MòC0CLV, XVII kalend. iunii, XIÈI indiccionis. Št. 275 1255, maj, 24, Krmin Grof Majnhard III. Goriški podeli v fevd Otonu Bergognu s Spilimberga za 500 oglejskih mark dohodke od odvetništva v nekaterih krajih blizu Vidma, in sicer z možnostjo odkupa. Med pričami se omenja tudi Ulrik z Rihemberka. Orig. notarski instrument na perg. (14 : 26,7, takoj na začetku manjši madež od vlage, na sredini vrez v znamenje kasacije) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Prepis iz 1731 v družinskem arhivu grofov Spilimbergov v Benetkah (Cannaregio) (B). – . Objava tu po A. – Predhodnih objav ni. Reg. in literatura: Carreri, Elenco dei beni di Giovanni di Zuccola, v: ATr, NS 20 (1895), 127, op. 4 (pod marec, 8, ital.) (C). – Predhodne objave: Carreri, Spilimbergensia docu- menta regesta, v: Miscellanea di Storia Veneta, Ser. III, vol. III, 3. – Nozze Moretti-Spilim- bergo, Spilimbergo 1885, 8. – Paschini, Gregorio di Montelongo, v: MSF 12–14 (1916/18), 44. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 163, št. 624. Dorzalne notice: – 13./14. stol.: Otto Bergogna. – 17. stol.: 8. Maii 1255. N° 52. Ladl 25 – s svinčnikom: 14. Anno domini M ducentesimo quinquagesimo quinto, indictione terciodecima, die octavo exeunte madio in Cormone, in plathea de [pod]iola iuxta viam publicam, pre- sentibus: domino Odolrico de Rifinbergo, domino Odolrico de Treueno a , domino Ancio r C D, electi litteras B s C D, premissorum B t B, ita ut quiquid C D u B, depereat C D v B, Oternberch C D w B, Syfridus de Marenberch C D x tu izpuščam imena 18 nadalnjih porokov y B, manjka v C D z B, Vinchenstein C, Winchenstein D a A, Treverio(?) C France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 278 de Wolporgo, domino Olueno b de Regogna, domino Wicardo de Grisignana, domino Warçmano de Cormono, domino Wariento de Cero, domino Ernesto de Wisniunç, do- mino Fulchero de Flasperc, dominis Fulcheruso de Floiana, Almerico de Osofo, Iohan- ne Spanelo et aliis testibus. Cum dominus comes Mainardus de Goricia dediset et in- vestiset dominum Otonem, qui dicitur Bergogna de Spininbergo ad realem et legalem feudum de avochadria de vila Caceli et de rimania de Saglano et de totum suum poderum, quem habebat et tenebat atque visus fuerat habere et tenere et possidere in ecclesia sancte Marie de Scleoniche et in Scleoniche et in Puçole et in eius confinibus et de tres mansos in Mançano precio et foro quingentarum marcharum denariorum Aquilegensis monete, prout in carta per me Ranbaldum notarium continetur. Dictus dominus Otonus, qui dicitur Bergogna, per se et suos heredes suosque sucessores promisit et convenit et pactus fuit supradicto domino comiti Mainardo accipienti pro se et suis heredibus cum obligatione omnium suorum ad pig(n)us c mobilibus et inmobi- libus et sub penna MM marcharum denariorum Aquilegensis monete pacto rato ma- nente post penam solutam, quod, quandocumque prius dictus dominus comes Mainar- dus vel eius heredibus aut cui comiserit(!), dederit et solverit dicto domino Otoni, qui dicitur Bergogna, vel eius heredibus predictas quingentas marchas denariorum Aquilegensis monete, quod teneantur ei reddere, restituere, remittere recredere et re- futare dictam datam investituram in dictum dominum comitem vel in eius heredibus aut cui comiserit sine omni tenore et questione aliqua, remoto omni ocasione et dificultate, hoc pacto habito inter eos, quod si contingerit, quod predictus dominus comes Mainardus vel eius heredes aliquo tempore voluiset(!) exigere quantitate dicti poderis pro C marchas vel per plus dictus dominus Otonus, qui dicitur Bergogna, teneatur per se et suos heredes eidem domino vel eius heredibus dare et restituere in retro indictu duorum suorum amicorum comunalis, qui dixerit inter eos, sine fraude, remoto odio, amore et temore. Quod si non fecerit vel contravenit persuperserit, quod debeat, et teneatur per se et suos heredes dare et solvere predicto domino comiti Mainardo vel eius hereibus predictas MM marchas denariorum Aquilegensis monete pacto rato manente post pe- nam solutam cum omni dampno litis et expensis, si quas fecerit vel sustinuerit in iudi- cium sive extra iudicium, integraliter resarcire promisit. Ego Ranbaldus sacri palatii notarius interfui rogatus et scripsi. Št. 276 1255, maj, 29, Koper Vercij Almerigotti iz Kopra daje v fevd Paponu, sinu Dominika Fonda iz Pirana, polovico dohodkov od vasi Kalčinar (Calcinaro) blizu Pirana. Papon obljubi svojemu gospodu zvestobo, Vercij pa mu zagotavlja varstvo. Orig. notarski instrument na perg. (11,7 : 7,8) v mestnem arhivu (Archivio diplomatico) v Trstu (A). Objava tu po A. – Predhodne objave: De Franceschi, Chartularium Piranense, v: AMSI 36 (1924), str. 122–123, št. 92. (SN.) Anno domini millesimo ducentesimo quinquaiesimo quinto, indictione terciadecima, die tercio exeunte madio. Dominus Wercius Almerigoti Iustinopolitanus b A, Olverio C c pigus A (brez tilde) France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 279 dedit et investivit imperpetuo iure resti a et legalis feudi Paponi filio Dominici Fonde de Pirano et suis heredibus medietatem omnium redditum de Calcinaro, que contrata Calcinarii posita est in confinibus Pirani, et ibidem in presenti predictus Papo iuravit fidelitatem dicto domino Wercio, sicut vasallus suo domino facere tenetur. Promisit insuper nominatus dominus Wercius imperpetuo per se et suos sucesores dicto Paponi et suis sucesoris b dictum feudum sive dictum reditum semper ab omnique homine vel persona legitime defendere et varentare et nunquam contravenire per se vel per alios aliqua occasione vel exceptione sub pena ducentarum librarum Venetarum ipsi Paponi conponendi, penaque soluta omnia predicta nichilominus firma permaneat c . Actum Iustinopoli. Testes fuerunt Almebrati et Gabrielus murario et alii. Ego Iohannes Piranensis incliti B(ertoldi) marchionis notarius scripsi et roboravi. Št. 277 1255, junij, Beljak Bamberški škof Henrik in Henrik z Greifenfelsa naznanjata, da sta se poravnala glede babenberški škofiji pripadajočega gradu Muta. Orig. perg. v Bavarskem državnem arhivu v Münchnu (A). – Prepis iz 14. stol. v bamberški kopi- alni knjigi Ms B 340, fol. 14v–15r, v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (B). – . Objava tu po Z. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 259–260, št. 177 (Z). Reg. in literatura: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 474, št. 2599. Nos Heinricus dei gratia Babenbergensis episcopus et ego Heinricus de Griffenuels communi verbo et voluntate protestamur presentium per tenorem, quod cum castrum Muttenberch, quod ad ecclesiam Babenbergensem spectat, mihi Heinrico esset pro ducentis marcis Aquilegensium obligatum, convenimus in hanc formam, quod ego re- cepi in pignore pro dicta peccunia redditus quinquaginta quinque marcarum de bonis ad ipsum castrum pertinentibus, et domino meo ipsum castrum libere assignavi, et redditus, quos in pignore recepi, sibi libere remittam quandocumque ducente triginta quinque marce solidorum Veronensium vel ducente marce Aquilegensium fuerint persolute. Et nos episcopus dabimus sibi Heinrico quadraginta quinque marcas ad procurandum castrum in vigilibus, ianitoribus et aliis et in subsidium, quod hoc anno ibidem a residentiam faciat personalem, et sic in universis percipiet de mutta et aliis nostris redditibus marcas centum, residuum vero omnium reddituum nostrorum nostris usibus remanebit. Deputabimus etiam sibi unam de duabus areis in castro, si volumus, vel aream ante castro, ubi propugnaculum fuit situm, ita quod ibidem non ponat edificia nostris edificiis altiora, nisi de nostra licentia speciali, et si aream ante castrum habere volumus magis quam aream in castro, expensas edificiorum, quas fecit in ipsa area, sibi refundemus, et quamcumque aream de predictis tribus areis sibi dimiserimus. Ad eandem contulimus sibi in feodum castrense redditus decem marcarum denariorum, quinque b de mutta et quinque de prediorum redditibus assumendis. In cuius rei testimonium presentes iussimus literas sigillorum nostrorum impressionibus roborari. Actum c Villaci, a namesto recti A b namesto successoribus A c namesto permaneant A a ibi B b B dodaja marchas c A, Datum B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 280 anno domini MCCLV, mense iunii, XIII indictione. d Presentibus Burchardo de Ahorn, Sivrido de Merenberc, Ottone de Vinchenstein, Heinrico de Griffenuels, Hartlibo de Wincer et aliis multis. Oba viseča pečata poškodovana. –1. bamberškega škofa ohranjen samo fragmentarno; – 2. Henrika z Grifenfelsa (slika: Neuer Siebmacher, zv. IV. 7 a, tab. 14). Legenda: SIGILVm HANRICI. Št. 278 1255, junij, 18, Hainburg Izvoljeni salzburški nadškof Filip dovoljuje minoritom, da ne le v njegovi škofiji, marveč tudi znotraj njegove cerkvene pokrajine ob priložnosti posvetitve svojih cerkva in oltarjev ter ob praznikih svojih zavetnikov, posebno sv. Frančiška in Antona, podeljujejo 40 dni odpustkov. Orig. izgubljen (A). – Ohranjen v objavi pri Zahnu l.c. (Z)– . Zahn trdi (l.c.), da je v arhivu dunajske minoritske province na Dunaju (pečat odtrgan), a hkrati tudi omenja, da je Friess v: AÖG 64 (1882) ne navaja. Objava tu po Z. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 258–259, št. 176. Reg. in literatura: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 476, št. 2602. – Martin, RS I (1928), str. 33, št. 236. Phy(lippus) dei gratia Salzpurgensis ecclesie archyelectus apostolice sedis legatus omnibus presentem paginam inspecturis salutem in omnium salvatore. Sollicitudinem et opus ministerii fratrum minorum, qui ad hoc instituti sunt, ut verbo dei fideles in fide plantent et excolant, benigno favore a prosequentes non solum in nostra dyocesi verum etiam in provincie nostre terminis auctoritate nostra roborare et confortare cupimus, maxime ut commissis nobis, quibus singulariter singulis adesse nequimus personaliter, vice nostri debeant in spiritu consolari, quod ut ipsi melius exequi valeant ac ferventius eos fideles attendant, aspicientes, ut dicit apostolus, in auctorem fidei et consumatorem Iesum, qui proposito sobi gaudio sustinuit crucem, in dedicationibus ecclesiarum sua- rum et altarium et patronorum earundem festivitatibus nec non sanctorum Francisci et Antonii XL dierum dandi indulgentiam concedimus eisdem auctoritate presentium facultatem. Datum in Hainbvrch, anno domini MCCLV, XIIII b kalendis iulii. Št. 279 1255, (junij, ok. 18), Hainburg Izvoljeni salzburški nadškof Filip dovoljuje minoritom, da ne le v njegovi škofiji, marveč tudi znotraj njegove cerkvene pokrajine spovedujejo, nalagajo grešnikom pokoro in jih odvezujejo od grehov; pri svojih pridigah pa lahko glede na velikost praznika podeljujejo po 20 ali 30 dni odpustkov. Orig. perg. (21,9 : 11,6 + 1,5) v zbirki listin minoritskega samostana na Dunaju v Knjižnici in arhivu dunajske minoritske province (A). – . d B se tu zaključuje a favorem Zahn b Zahn in Martin omenjata, da je v izvirniku prvotno stalo število XLJ, napačno popravljeno v XIIII France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 281 Objava tu po A. – Predhodne objave: Friess, Geschichte der Österreichischen Minoriten- provinz, v: AÖG 64 (1882), str. 190, št. 21. – Zahn, UBSt III (1903), str. 243, št. 165 (pod ok. januar, 20). Reg. in literatura: Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 475, št. 2601. – Martin, RS I (1928), str. 33, št. 236. Dorzalne notice: – 14. stol.: Philippus Salczburgensis in predicacionibus XX aut XXX dierum indulgetiarum in diebus festis. Phy(lippus) dei gratia Salzburgensis ecclesie archyelectus a , apostolice sedis legatus, omnibus presentem paginam inspecturis salutem in omnium salvatore. Cum turbis nos prementibus diversis ad diversa trahamur, nec intendere valeamus singulis, quantum singulorum requirit necessitas et officii debitum, cui nos prefecit altissimus, ministrum ac fratres, quibus id ipse iniungendum duxerit, ordinis minorum in partem nostre sollicitudinis advocandos duximus, ut ea operemus auctoritate per eos, quibus non valemus intendere per presenciam personalem. Patere igitur cupimus tenore pre- sencium universis, quod fratribus memoratis, de quibus in domino plenam gerimus fiduciam, non solum in nostra dyocesi sed et nostre provincie terminis eandem, quam penitenciarii nostri habent, auctoritatem audiendi confessiones, iniungendi penitencias et absolvendi concedimus, et ut in suis predicacionibus pro qualitete festivitatum possint X:X aut XâX dierum indulgenciam elargiri. Datum in Heunbvrch b , anno domini MôC0CLVô. Od visečega pečata ostal le perg. trak. Št. 280 1255, junij, 20, Anagni Papež Aleksander IV. dovoljuje menihom v (Veliki) Kartuziji in vsem priorjem kartuzijanskega reda, da smejo članom svojega reda, ki so zaradi človeške slabosti morda zapadli izobčenju ali postali iregularni (neprimerni za opravljanje svetih opravil), po nasvetu izobraženih in pobožnih sobratov podeliti odvezo ali jih dispenzirati, bodisi da so tako kazen zaslužili pred ali po vstopu v red, razen v primerih, ko bi zaradi teže prestopka morali sami odpotovati v Rim; to dovoljenje velja glede na okoliščine tudi za druge priorje ali škofe. Orig. perg. (litterae cum filo serico: 33,5 : 26 + 3,5) št. 721 v StLA v Gradcu (A). – Zapis v registrih Aleksandra IV., reg. 24, fol. 105, c. 724, v Vatikanskem arhivu v Rimu (B). – Dva prepisa iz 19. tol. v zbirki listin št. 721 v StLA v Gradcu (C D). – . Objava tu po A. – Predhodne objave: Zahn, UBSt III (1903), str. 257–258, št. 175. – Bourel de La Roncičre, Registres I (1902), str. 267, št. 899 (besedilo kakor na str. 101, št. 338, pod april, 3). Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 259–260. – Schedario Baumgarten II (1966), str. 22, št. 2350. – Hilger, Papsturkunden, v: FRA II/83 (1991), str. 166, št. 279. – Omemba: Milkowicz, Klöster in Krain, v: AÖG 74 (1889), 467, št. 7. Formular: M. Tangl, Päpstlichen Kanzleiordnungen (1894), str. 290, št. 77 (z dodatki). Iz dorzalne notice je razvidno, da je bil privilegij naslovljen na kartuzijo v Bistri. Notice na prednji strani: – notica papeškega pisarja na pliki: B. P. – (razure v sredini zgoraj, ki jo omenja Hilger, nisem opazil). a archyelcs s tildo nad lcs A b A Heimburch Friess France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 282 Dorzalne notice: – notica papeškega prokuratorja: Penacius (Hilger). – 13. stol.: Generale pape Alex. IIII. L. – Privilegium de dispensatione irregularium domus sancte Marie in Frovnz. – 14. stol.: Alexander de dispensatione irregularium nostrorum. – na levi: Suspen- siones. – 18. stol.: B. No. 4. – obrnjeno na glavo: 1254. Fasciculus III. N o 1. ‡ Alexander ‡ episcopus servus servorum dei. Dilectis filiis . . Cartusie et universis prioribus Cartusiensis ordinis salutem et apostolicam benedictionem. Licet ad hoc fratrum vestri ordinis pia desudet intentio, ut ab eis in hiis, que faciunt, prudenter et provide procedatur secundum deum et ordinis honestatem, aliquando tamen ex condi- tionis humane fragilitate contigit a , quod quidam ex ipsis excedunt in casibus, in quibus excommunicationis sententiam et notam irregularitatis incurrunt. Quare a nobis suppli- catione humili postulastis, ut, cum viri contemplatione dediti sint in religionis favorem a discursibus prohibendi, ac propter viarum pericula eisdem fratribus ad nostram pre- sentiam impediatur accessus, super hoc providere de benignitate solita curaremus. Nos itaque pie volentes, quod vestra devotio in hiis, que digne possumus, sedem aposto- licam repperisse gaudeat gratiosam, ut singuli vestrum in conventibus sibi commissis predictis fratribus constitutis ibidem absolutione ac dispensatione indigentibus, sive priusquam ordinem intraverunt sive postea in casibus excesserint memoratis, de con- silio discretorum fratrum vestrorum, qui litterati sint et deum timentes, impartiri valeatis absolutionis beneficium, et dispensare cum eis vobis auctoritate presentium concedimus facultatem, nisi adeo gravis fuerit et enormis excessus, quod merito sint ad sedem apostolicam destinandi. Ceterum tibi, fili prior Cartusie, ceteris prioribus ordinis tui ac uni eorum, quem elegeris tibi super premissis, iuxta formam eandem huiusmodi absolutionis et dispensationis beneficium impendendi, si necesse fuerit, indulgemus auctoritate presentium potestatem. Verum ne vobis, filii priores, ex aliqua causa possit aliquod more vel difficultatis imminere discrimen, singulis diocesanis vestris dispensationis et absolutionis huiusmodi concedimus auctoritate presentium facultatem, ut ab eis, cum vobis vel alicui vestrum fuerit oportunum, valeant obtineri. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Anagine, XII kalend. iulii, pontificatus nostri anno primo. Bula na svileni vrvici ohranjena (premer ok. 38). Št. 281 1255, julij, 7, Nožed Soglasje med zastopniki piranske in izolske občine. Potem ko so se predstavniki obeh strani izkazali s pooblastili, Pirančani z javnim instrumentom svojega notarja Odorika, izdanim 5. julija, in predstavniki Izole z javnim instrumentom svojega notarja Gasperja, izdanim istega dne, sta se obe strani sporazumeli, da postavita za svojega razsodnika glede spornega mejnega ozemlja med obema občinama pri Nožedu, Čeredu in drugod, sicer odsotnega koprskega podestata Marka Zena. Orig. notarski instrument na perg. (31 : 17,5), št. 81, v PAK, enota Piran (A). Objava tu po A. – Predhodne objave: De Franceschi, Chartularium Piranense, v: AMSI 36 (1924), str. 123–124, št. 93. a A namesto contingit France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 283 Brez dorzalnih notic. (SN.) In nomine Trinitatis amen. Anno domini millesimo ducentesimo quinqua- gesimo quinto, indicione tertiadecima, die septimo intrante mense iullio. Actum super territorium Noscedi, presentibus domino Vertio Almerigoti, domino Hengalpreto Sabino, domino Varnerio de Çilago, domino Petro de Facina, domino Facina de Casto, domino Almerico Dituini et aliis multis. Iohannes Maçarolus, Adalgerus Odorlici et Adalperus Elie et Albinus de Gisla et Henricus Carentanesus, sindici et procuratores et commissarii comunis Pirani, sicut aparet per publicum instrumentum manu Odorlici notarii de Pirano confecto sub anno dominico millesimo ducentesimo quinquagesimo quinto, indicione tertiadecima, die quinto intrante mense iullio et cetera, que in ipso continebatur, et Iohannes Bonninus et Venerus Paysane, consules Insule, sindici et procuratores comunis eiusdem terre, sicut aparet per publicum instrumentum manu Gaspari notarii lnsule confectum, continente sub anno dominico millesimo ducentesimo quinquagesimo quinto, indicione tertiadecima, die quinto intrante mense iullio. Unde sindici predicti et procuratores dictarum terarum, nomine et vice eorum comunium atque singularum personarum, compromiserunt in dominum Marcum Çenum potestatem Iustinopolis, licet absentem, tamquam in eorum iudicem arbitralem et amicabilem compositorem, de omni lite et controversia, que et quas vertitur inter comunia predictarum terarum atque singularium personarum nomine et ocasione teretorii Noscedi et Ceredi de Uago et de alliis contratis que in sententia continebitur et de usus fru(c)tibus in proprietatibus dicti teretorii. Que vero partes de comuni concordio et voluntate dederunt et concesserunt memorato domino Marco Çeno potestati Iustinopolis, licet absenti, liberum arbitrium sive potestatem sententiandi et arbitrandi sive definiendi universas questiones inter comunia ipsarum terarum sive singularium personarum, habitas inter eos, hunc usque de teretorio supradicto sive ocasione supradicti tereni; quod, quidquid memoratus iudex arbiter dominus Marcus Çenus potestas Iustinopolis duxerit sententiandum, arbitrandum sive definiendum, sive die feriata sive non feriata, partibus presentibus vel absentibus, per contumatiam inter predicta comunia sive singularium personarum promiserunt ratum et firmum habere et tenere et non contravenire in perpetuum aliqua ocasione vel exceptione per se vel alios et comunia eorum, sub pena mille librarum Venecialium denariorum, medietas cuius pene deveniat comuni Iustinopolitano, allia medietas pene deveniat parti sententiam et arbitrium observanti; penaque soluta predictum compromisum in suo robore perseveret. Ego Valtramus Iustinopolitanus et incliti B(ertoldi) marchionis notarius huic com- promiso interfui et a partibus supradictis rogatus scribere scripsi et roboravi. Št. 282 1255, julij, 11, Gradec Otokar iz Gradca se v korist samostana v Reinu odpove svojim zahtevam do gradu Helfenstein in odvetništvu nad samostansko posestjo v Wagnitzu. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 15. stol. v Codex Hermanni abbatis, fol. 45v, v arhivu samo- stana Rein (B). – . Objave (tu delna po M): Mlinarič, GZM I (1975), št. 90. – Zahn, UBSt III (1903), str. 261, št. 178 (M). Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 261. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 284 … Huius rei testes sunt: Gotfridus de Marcpurg, iudex tunc provincialis, Amelricus abbas de Runa, Wigandus de Messenberg, Manegoldus de Altenhouem(!), Rudolfus de Lubgast, Ottakarus de Voitsperg et alii quam plures. Acta sunt hec in Grecz, in curia plebani, anno domini MòCCLV, quinto ydus iulii. Št. 283 1255, julij, 26 – julij 28, Koper Marko Zeno, koprski podestat, izbran od predstavnikov občin Piran in Izola za razsodnika glede razmejitvene črte med obema občinama (prim listino št. 281), je najprej prebral in razglasil za veljavnega javni instrument o poravnavi med občinama z natančnim opisom razmejitvene črte pri Nožedu in Čeredu, ki ga je napisal njegov notar in ki se ga morajo pod kaznijo 1.000 beneških lir držati prebivalci obeh občin. Dne 28. julija pa so predstavniki obeh občin zbrali v (dvorani) velikega sveta v Kopru, in ko so se oboji izkazali s pooblastili, Pirančani s pooblastilom, ki ga je 28. julija izdal njihov notar Nikolaj, Izoljani s poobla- stilom, ki ga je istega dne izdal njihov notar Gasparus, v imenu obeh občin pri- segli, da bodo pod kaznijo 1.000 beneških lir spoštovali sprejeto poravnavo in razsodbo, kakor je bila zapisana, zapiana pa je bila v treh izvodih. Orig. notarski instrument na perg. (30,6 : 67,7), št. 82, v PAK, enota Piran (A). Objava tu po A. – Predhodne objave: De Franceschi, Chartularium Piranense, v: AMSI 36 (1924), str. 124–129, št. 94. Dorzalne notice: – Infrascripta omnia ista sunt inter comunes Pirani et Insule. – Ducali e processeti No. 16, attinenti li confini territoriali, copie nell’ inventario. Armadio A, Col. 11. In nomine trinitatis amen. Anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo quinto, indicione tertiadecima, die sexsto(!) exeunte mense iull. Presentes nomina que inferius dicuntur. Nos quidem Marcus Çenus potestas Iustinopolis, iudex arbiter electus a sindicis et procuratoribus et commisariis comunis Piranni, nomine ipsius comunis et pro ipso comune sive singularium personarum eiusdem loci ex una parte et a sindicis et procuratoribus sive commisariis comunis Insule, nomine et vice ipsius comunis et pro ipso comune sive singularium personarum eiusdem loci ex altera, nomine et ocasione teretorii Noscedi a de Ceredo et de alliis contratis, facto compromiso in nobis sub pena mille librarum Venecialium denariorum, sicud(!) aparet per publicum instrumentum manu mei notarii confecto. Congitor b causa litis vertentis inter comunia predictarum terarum sive singularium personarum nomine et ocasione teretorii supradicti, tam de proprietatibus quam de allio teretorio, volentes evitare mullta(!) malla et scandala que inter comunia predictarum terarum atque singularium personarum evenire posset c , pro bono pacis et concordio super premisis multorum sapientum conscilio requisito, taliter sententiamus, arbitramus et difinimus inter comunia predictarum terarum atque singularium personarum de teretorio predicto, tam de proprietatibus quam de allio teretorio supradicto posito infra hos confines, videlicet: ab uno cepo posito in confinibus Noscedi quod est cruce sci- gnatum, a capite campi Dominici de Ginnano de Insula versus solis ortum usque ad aquarium curentem inferius. Et veniendo per campum predictum versus solis ad ocasum a pod besedico je naslikana kazalka (roka, ki s prstom kaže) na Noscedi b A, De Franceschi to nejasno mesto razrešuje z cognoscentes de v oglatih oklepajih c A namesto possent France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 285 sunt positi concerni lapidum recto tramite usque ad aliud cepum, quod est cruce si- gnatum, quod est in campo predicto; veniendo recto tramite versus solis ad ocasum per campum Dominici Marani de Insula, recto tramite usque ad masceram maiorem, que est in dicto campo; eundo recto tramite ad unum olivarum, quod est in campo Paysane filie Petri scolastici, quod est cruce signatum, et ibi positi sunt concerni lapidum, per dictum campum recto tramite usque ad campum Colmanni Tiradi; eundo recto tramite per terminum, qui est in campo predicto, per concernos lapidum usque ad fontanam. Et dicimus quod fontanam predictam debeant uti communiter, habendo spatium decem perticarum de pasu circum circa predicta fontana. Et ab inde eundo recto tramite usque ad unam rosam, quod d est cruce scignata e , versus solis ad ocasum; eundo recto tramite per concernos lapidum, per campum Popi et baretum ipsius, et est ibi quedam rosa, que est cruce signata. Et vadit recto tramite inferius usque ad aquarium, et esi ibi quedam arbor, que vocatur coplo et est cruce signata; eundo ultra per pillum de Maledo recto tramite desuper campum laboratum cuiusdam de Piranno; eundo recto tramite per seram dicti pilis f et per rosas dicti pilis, que sunt cruce signate; eundo recto tramite usque ad unum sorvarum, quod est cruce signatum, a capite superiori unius vinee cuiusdam de Piranno, et vadit ultra aquarium ad unam rosam, que est cruce signata, et vadit superius a capite unius vinee Dominici tabeli de Pirano. Eundo superius ad unam magnam masceram, in qua est unum cipum cruce signatum, et vadit ad aliam maseram recto tramite superius usque ad campum Varienti de Insula. Eundo per dictum campum ad unam magnam masceram in sumitate dicti montis, in qua est unum cipum cruce si- gnatum; eundo recto tramite ultra per duas rosas, que sunt cruce signate; eundo recto tramite per concernos lapidum per campum Legeti de Insula; eundo per campum Iohannis Barosi usque ad cepum cruce signatum; eundo inferius usque ad aquarium, ad pillum quod est ultra, quod nominatur Ceredo de Vago. Eundo recto tramite a capite vinee Iohannis Maçaroli versus Insulam et eundo recto tramite per pillum Casarolis ultra a capite vinee Iohannis Strachine de Piranno; et ab inde superius, secundum quod vadunt concerni, qui positi fuerunt per dominum Landum de Montelongo, usque ad unam contratam, que nominatur Caurines g . Quod universum teretorium superius asignatum, a concernis positis et asignatis in locis predictis versus Pirannum et Siçoles, sententiamus, dicimus et arbitramus, quod perpetuo esse debeat comunis et hominum de Piranno, sine contraditione alterius partis, et a concernis predictis versus Insulam et versus partes Iustinopolis, universum teretorium supradictum perpetuo esse debeat comunis et hominum de Insula, sine contraditione alterius partis. Et si homines civitatis Insule habuerunt aliquas proprietates infra teretorium superius asignatum comuni et hominibus de Pirano, sententiamus ipsum teretorium libere et absolute in comuni Pirani perpetuo remanere; et e converso, si homines Piranni habuerunt aliquas proprietates infra teretorium superius asignatum comuni et hominibus de lnsula, sententiamus ipsum teretorium libere et absolute in comuni Insule perpetuo remanere. Statuentes insuper, quod comunia predictarum terarum satisfacere teneantur civibus suis de proprietatibus suis, amisis occasione divisionis teretorii supradicti, sicut de iure eis videbitur expedire, salvo tamen, si aliquis civis Insule vel Piranni habet aliquas vineas vel prata in confinibus predictarum terarum, de quibus nulla questio versa fuit, quod unusquisque d A namesto que e A – če dejansko piše signata, potem ima črka i tako veliko zanko nazaj, da je na las podobna zlogu ci – f A namesto dicti pili g nad Caurines nadpisano kasneje z drugo roko Cauries France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 286 habeat et teneat suas vineas et prata, sicut actenus facere consuevit sine contraditione alicuius persone. Et insuper sententiando dicimus, quod unusquisque civis predictarum terarum pascua valeant et posint uti communiter super teretoriis predictarum terarum; et si aliquis bos vel asinus inveniretur in dapno in campis vel vineis hominibus de Piranno vel in campis vel vineis hominibus de Insula, dominus ipsius bovis vel asini solvat pro unoquoque tres soldos Venecialium et insuper dapnum restituere teneatur, habendo fidem, ille qui invenerit, si habuerit unum testem apud se, qui viderit animalia in dapno predicto; et non debeat portare nec auffere boves vel asinos ad teram suam; et rectores dictarum terarum teneantur sacramento facere fieri satisfationem, sicut superius est asignatum, infra terciam diem postquam eis fuerit clarefactum secundum exstimationem, factam per exstimatores, qui super hec sunt constituti; qui exstimatores ire teneantur exstimare dictum dapnum in illa die, quando eis fuerit denuntiatum, sub pena sacramenti et centum soldorum Venecialium denariorum; et rectores predictarum terarum, qui erunt pro tempore, teneantur sacramento accipere dictam penam ipsis exstimatoribus, quotienscumque predicti exstimatores contra predicta facerent. Et in- super de pecudibus et capris taliter difinimus: quod si inventi fuerint in dapno, unam sumant a quarnaro supra et dapna satisfacere teneantur, habendo unum testem penes se qui viderit predicta animalia in dapno predicto. Et insuper laudamus, sententiamus et precipimus, quod quatuor homines nobiliores de Pirano et quatuor de Insula, habentes plenam commisionem a comunitatibus predictarum terarum, venire debeant Iustino- polim et iurare in maiori conscilio Iustinopolitano super animas comunitatibus pre- dictarum terarum, quod predicta omnia et singula perpetue observabunt pro se et pro comunitatibus predictarum terarum, nec contravenire presumserint vel fecerint per se vel per alios aliqua ocasione vel exceptione, sub pena sacramenti et pena mille librarum Venecialium denariorum, posita in compromiso. Quam vero sententiam sive arbitrium, nos memoratus Marcus Çenus potestas Iustinopolis, iudex, arbiter et amicabilis compositor, habita diligenti deliberatione super premisis, taliter per sententiam precipimus et mandamus utrique parti ratam et firmam perpetuo habere et tenere et non contravenire aliqua ocasione sive exceptione, per se et per eorum comunia, sub pena sacramenti et pena mille librarum Venecialium denari- orum, quam legitur in compromiso manu mei notarii confecto; medietas cuius pene de- veniat parti sententiam et arbitrium observanti, quotiens contrafactum fuerit, casando omnia pacta et privilegia sive sententias utriusque partis, que et quas habebant de tere- torio supradicto usque ad hunc presentem diem, salvo iure domini patriarce et marchio- nis, quod habet in reditibus de teretorio supradicto. Et insuper die quarto, exeunte mense iullii, sub eodem anno dominico et indicione. Actum in maiori consilio Iustin(opolitano) per campanam maiorem more solito congre- gato. Iohannes Maçarolus, Adalgerius Odorlici, Adalperus Elie, Albinus de Gisla, sindici et procuratores comunis Piranni nomine et vice ipsius comunis et pro ipso comune, habentes plenam commisionem a comune predicto, sicut aparet per publicum instrumentum manu Nicholay notarii de Piranno confecto, continente sub anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo quinto, indicione tertiadecima, die quarto ex- eunte mense iullio et cetera, que in ipso continebatur; et Americus Marci et Baronus et Albinus Paysane et Matheus Ursi, sindici et procuratores comunis Insule, nomine et vice ipsius comunis et pro ipso comuni, habentes plenam commisionem a comune predicto, sicut aparet per publicum instrumentum, manu Gaspari notarii Insule con- France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 287 fectum, continente sub anno dominico millesimo ducentesimo quinquagesimo quinto, indicione tertiadecima, die quarto exeunte mense iullio et cetera, que in ipso con- tinebatur h , quod predicti sindici et procuratores utriusque terarum superius nominati hec omnia supradicta in dicto consilio, tactis sacris evangelis, corporaliter in animam comunium dictarum terarum iuraverunt, omnia predicta perpetuo atendere et observare et non contravenire, sub pena sacramenti et pena predicta mille librarum Venecialium, sicut legitur in compromiso; et insuper sententia predicta in suo robore perseverit. Huic sententie interfuerunt testes rogati: dominus Vertius Almerigoti, dominus Varnerius de Çilago, dominus Petrus Nicholay, dominus Çaninus condam domini Marci, dominus Iohannes Maçarolus, Adalperus Elie, Petrus Apoloni de Piranno et dominus Vecelus Adualvi et Iohannes Bonninus de Insula et aliis multis. Lata fuit hec sententia super teretorium predictum, presentibus partibus dictarum terarum, sicut legitur in compro- miso, cuius vero tenoris sententie sunt tria instrumenta. Ego Valtramus Iustinopolitanus et incliti B(ertoldi) marchionis notarius huic sen- tentie interfui et de mandato dicti domini Marci potestatis Iustinopolis et iudicis et a partibus supradictis rogatus scribere hanc sententiam bona fide sine fraude scripsi et roboravi. Št. 284 1255, avgust, 17, Piran Piranski kapitelj oprosti samostan - špital sv. Lazarja v Benetkah od dajatve kvartezija (četrtine?) od vinogradov, ki jih ima samostan v Piranu; poslej dolguje samostan kapitlju in župniku v Piranu le tri libre popra na leto. V listino je inseri- rano pooblastilo, ki ga je za pogajanja s kapitljem dobil prior samostana sv. Lazarja. Orig. notarski instrument na perg. nekoč v Kapiteljskem arhivu v Piranu, danes neznano kje (A). Objava tu po F. – Predhodne objave: De Franceschi, Chartularium Piranense, v: AMSI 36 (1924), str. 129–131, št. 95 (F). (SN.) In nomine domini. Anno eiusdem millesimo ducentesimo quinquaiesimo quinto, indicione terciadecima. Actum in Pirano die quintodecimo exeunte mense augusti, presentibus presbitero Gonberto priore sancti Bassi, Pelegrino de Pusterla, Petro aurifice, Henrico filio Dominici Silvestri et aliis ad hoc testibus rogatis. Dominus presbiter Facina plebanus ecclesie sancti Georgii de Pirano, Petrus scolasticus, presbiter Leonardus, presbiter Romerius canonici predicte ecclesie pro se ipsis et nomine capituli predicte ecclesie remiserunt, locaverunt et concesserunt in perpetuum iure livelli dompno(!) presbitero Marco priori monasterii sancti Laçari de Veneciis recipienti pro se ipso suisque successoribus suisque fratribus et conversis et nomine iam dicti monasterii racionem quartisii quam iamdictus dominus prior et monasterium predictum sancti Laçari dare tenebantur capitulo et ecclesie de Pirano pro suis vineis habitis et positis in districtu et confinibus Pirani, ac a eciam de vineis quas dictus dominus prior vel sucessores eius aut monasterium predictum aliquo tempore recuperarent vel haberent in districtu et confinibus Pirani; dans dictus dominus prior pro se suisque sucessoribus anuatim iure census et livelli plebano et capitulo ecclesie de Pirano in festo sancti Michaelis in Pirano tantum tres libras piperis, quem vero censum et livellum predictus h A namesto continebantur a hac A France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 288 dominus prior dare promisit pro se ipso et suisque b sucessoribus nomine predicti mona- sterii sancti Laçari et suorumque c fratrum et conversorum ex vigore unius instrumenti facti manu Tomasini de Lacu notarii, tenor cuius talis est: In Christi nomine amen. Anno eiusdem nativitatis millesimo ducentesimo quin- quaiesimo quinto, indicione tertiadecima, die nono intrante mense augusti. In presentia testium, quorum nomina declarantur inferius, Bonalberigus diaconus, frater Nicolaus, frater Dominicus, frater Guillielmus, frater Iacobinus, omnes fratres et conversi hospi- talis sancti Laçari de Veneciis, omnes de comuni voluntate in pleno capitulo suo nomine et dicti hospitalis fecerunt, laudaverunt et constituerunt dompnum Marcum priorem dicti hospitalis sancti Laçari suum nuncium, sindicum, procuratorem et actorem ad pertractandum et faciendum omnia que spectant ad hutilitatem et necessitatem dicti hospitalis et fratrum cum hominibus qui habent seu spectant habere aliquam questionem contra predictum hospitalem et fratres ipsius hospitalis in partibus Istrie et eius districtus, et specialiter et generaliter ad faciendum securitates et recipiendum et ad omnia alia et singula que in predictis vel circa predicfa necesse fuerit faciendum, promittentes se firmum et ractum (habere) d quidquid dictus nuncius, sindicus et procuractor seu actor fecerit super premissis. Actum Veneciis, in hora sancti Moisi, presentibus Benedicto calegario, Nasinbene figlio quondam Viviani Cavalerii, Henrico Furlano et aliis. Ego Thomasinus de Lacu scriptor imperialis aule notarius interfui rogatus, scripsi et roboravi. Que vero pacta et locationes predictus dominus plebanus insimul cum fratribus suis supradictis nomine capituli et ecclesie de Pirano, et predictus dominus dompnus e Marcus presbiter prior monasterii sancti Laçari et nomine successorum suorum et fratrum et conversorum vicissim inter se promiserunt firmum et ractum habere et in perpetuum observare, ut superius legitur, sub pena centum librarum Venecialium parvorum, penaque f soluta omnia predicta nichilominus perpetuam et plenissimam obtineat(!) firmitatem. Ego Iohannes Odorlici de Pirano notarius incliti G(regorii) marchionis notarius interfui et, ut supra legitur, a partibus rogatus scripsi et roboravi. Št. 285 1255, september, 17, Anagni Papež Aleksander IV. menihom v (Veliki) Kartuziji in vsem priorjem kartuzijan- skega reda: da bi ublažil njihovo stisko zaradi pičlosti samostanskih dohodkov, jih oprošča vseh denarnih dajatev ali nabirk, naloženih od apostolskega sedeža ali papeških legatov. (Listina iz kartuzije Bistra.) Orig. perg. (litterae cum filo serico: 29 : 22,5 + 3) št. 4740 (1978 vrnjen iz HHStA po rep. Sam/2) v ARS v Ljubljani (A). – Zapis v registrih Aleksandra IV., reg. 25, fol. 19, no. 150, v Vatikanskem arhivu v Rimu (B). Slika: Mlinarič, Kartuzija Bistra (2001), 30. b A c A d [habere] verjetno dodatek F e A f pena que F France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 289 Objava tu po A. – Predhodne objave: Besedilo (namenjeno žičkemu samostanu, tu št. 286) je objavil že Zahn, UBSt III (1903), 261–262, št. 179. – Objava istega besedila pod april, 17: Bourel de La Roncičre, Registres I (1902), str. 121, št. 400. Reg. in literatura: Schedario Baumgarten II (1966), str. 35, št. 2401. – Hilger, Papst- urkunden, v: FRA II/83 (1991), str. 168, št. 283. – Slovenija v papeških listinah (1996), str. 123, št. 9. – Prim. Milkowicz, Klöster in Krain, v: AÖG 74 (1889), 384 (pod april, 17, prim. Potthast II (1875), str. 1302, št. 15809); 467, št. 8 (pod september, 17). – Mlinarič, Kartuzija Bistra (2001), 29–30. Besedilo je enako besedilu listin, izdanih za kartuziji v Žičah in Jurkloštru (št. 286 in 287), vse razlike so navedene v opombah k pričujoči listini št. 285. Notice na prednji strani: – notica papeškega pisarja na pliki desno: B. Parm. – levo zgoraj razura (Hilger). Dorzalne notice: – na sredini zgoraj notica papeškega prokuratorja: Penacius Cart.; niže na sredini neberljiva notica, pod njo: de collectis (Hilger). – 13. stol. Sequitur(?) bulla Alexandri pape de caritatis subsidiis et ceter. – Desno spodaj (obrnjeno na glavo): Litere con(cernentes?) collectas. – 13./14. stol.: Generale pape Alexandri IIII. 8. – 17. stol.: Sign.: B. N o 6 – 18. stol. Sign.: 1254. Fasciculus III. N o 3. – Sign. v rdeči barvi: an 1254 Lad 4 N o 49. ‡ Alexander ‡ episcopus servus servorum dei. Dilectis filiis . . Cartusie ac universis prioribus et fratribus Cartusiensis ordinis salutem et apostolicam benedictionem. Religionis vestre meretur honestas, ut vos speciali diligentes in domino caritate prosequamur gratia sedis apostolice ac a favore. Sane tenuitatem vestrorum reddituum etproventuum sollicite attendentes ac per hoc volentes alicuius relevationis solatio vos gaudere auctoritate vobis presentium indulgemus, ut ad prestationem aliquarum collectarum, subsidiorum et aliarum exactionum, imponendorum vobis et domibus vestris a sede apostolica seu legatis eiusdem aut ipsorum auctoritate ac mandato, non teneamini per litteras ipsius sedis seu legatorum eius, que plenam et expressam de indulgentia huiusmodi et ordine vestro non fecerint mentionem b , etiam si contineatur c in eisdem litteris, quod id d , quod per eas mandatur, fiat, aliqua indulgentia non obstante. Nos enim excommunicationis, suspensionis et interdicti sententias e , si quas occasione predictorum in vos communiter vel aliquos vestrum ab aliquo promulgari contigerit, decernimus non tenere. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostre concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare presumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Dat. Anagnie XV kalend. octobr., pontificatus nostri anno primo. f Bula (premer 40 mm), viseča na precej tanki rumeno-rdeči svileni vrvici, močno oksidirana. Averz: glavi sv. Petra in Pavla in napis: SPA-SPE – Reverz: ALE - XANDER: - PŠP IIII. Št. 286 1255, september, 17, Anagni Papež Aleksander IV. menihom v (Veliki) Kartuziji in vsem priorjem kartuzijan- skega reda: da bi ublažil njihovo stisko zaradi pičlosti samostanskih dohodkov, jih a c zapisan na razuri (velja samo za listino št. 286) b memoriam v prepisu B listine za Jurklošter (št. 287) c contineantur v prepisu B listine za Jurklošter (št. 287) d sledi razura pomotoma zapisanae besedice per (velja samo za listino št. 286) e sentencias v prepisu B listine za Jurklošter (št. 287) f prepis B listine za Jurklošter (št. 287); listina ima na koncu papežev podpis Alexander papa quartus France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 290 oprošča vseh denarnih dajatev ali nabirk, naloženih od apostolskega sedeža ali papeških legatov. (Listina iz kartuzije Žiče.) Orig. perg. (litterae cum filo serico: 29 : 22,8 + 3), št. 723, (1869 vrnjen iz HHStA) v StLA v Gradcu (A). – Trije prepisi iz 19. stol. v zbirki listin št. 723, prav tam (D E F). – Prepis iz 13. stol. v perg. knjižici privilegijev kartuzije Žiče Rok 1, str. 11, v zbirki rokopisov ZAC v Celju (B). – Prepis iz 1568 v zvezku privilegijev kartuzije Žiče Rok 2, fol. 2v, prav tam (C). – Seznamu listin iz 1568 Rok 3, str. 2, prav tam, omenja tudi prepis besedila v neoprede- ljenem vidimusu. – . Objave (tu glej listino št. 285): Zahn, UBSt III (1903), 261–262, št. 179. – Loye-Cenival 2, 536, št. 1744 (besedilo kakor v Bourel de La Roncičre, Registres I (1902), str. 121, št. 400, pod april, 17). Reg. in literatura: Muchar, Steiermark V (1850), 260 = Potthast II (1875), str. 1317, št. 16017. – Schedario Baumgarten II (1966), str. 35, št. 2402. – Hilger, Papsturkunden, v: FRA II/83 (1991), str. 168, št. 284. Besedilo je enako besedilu listin, izdanih za kartuziji v Bistri in Jurkloštru (št. 285 in 286). Odstopanja v Zahnovi objavi gredo na račun netočnega prepisa. Notica na prednji strani: – notica papeškega pisarja na pliki desno: B. Parm. – Dorzalne notice: – notica papeškega prokuratorja: Penacius Cart. – 13. stol.: Domus in Seyts. De indulgencia collectarum. Quod non tenemur ad collectam. Zahn: 13. stol. (prečrtano): De indulgencia collectarum. 14./15. stol.: Domus in Seyts. Quod non tenemur ad collectam. – 17. stol.: Pro toto ordine. Quod non teneamur ad praestationes collectarum, subsidiorum seu exactionum quarumcumque, nisi nominatim de indulgentia hiusmodi et ordine nostro fiat mentio. Alexander papa 4. 1255. – Stare signature: 1) B. N o 14. 2) N o 89. 3) Seiz. Cista XVIII. no. 26. – Sign. z rdečo kredo: an 1255. Lad 5 N o 3. Bula (premer ok. 38 mm), ki je nekoč visela na rumeno-rdeči svileni vrvici, ohranjena posebej. Averz: glavi sv. Petra in Pavla in napis: SPASPE – Reverz: ALe - XANDeR: - PŠP  IIII  . Št. 287 1255, september, 17, Anagni Papež Aleksander IV. menihom v (Veliki) Kartuziji in vsem priorjem kartuzijan- skega reda: da bi ublažil njihovo stisko zaradi pičlosti samostanskih dohodkov, jih oprošča vseh denarnih dajatev ali nabirk, naloženih od apostolskega sedeža ali papeških legatov. (Listina oz. prepis iz kartuzije Jurklošter). Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 1568 v zvezku privilegijev kartuzije Jurklošter Rok 4, str. 11, v zbirki rokopisov ZAC v Celju (B). Besedilo je enako besedilu listin, izdanih za kartuziji v Bistri in Žičah (št. 285 in 286), vse razlike so navedene v opombah k listini št. 285. Št. 288 1255, september, 21, Velikovec Koroški vojvoda Bernard osvobodi šentpavelski samostan v Labotski dolini in pod njim ležeči trg izpod oblasti svojih sodnikov, pridrži si le krvno sodstvo. Ponaredek na perg. v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – . Slika faksimila: Landesausstellung St. Paul 1991, I, str. 211, št. 11.19. France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 291 Objave (tu delna po A): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 477–478, št. 2605 (J). – Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 144–145, št. 90. Reg. in literatura: Neugart, Historia monasterii ad S. Paulum I (1848), 88. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 293–294, št. 1222. Po Jakschu gre za ponaredek iz leta 1335, ko je koroški vojvoda zavladal tudi na Štajer- skem; ponarejevalec je verjetno isti kot pri listini 1221, (november), Lipnica + (1222), januar, 2, Gradec (F. Kos, GZS V (1928), str. 181–182, št. 349). Za podlago je pač služila neka prava listina iz leta 1255, ki pa se ni ohranila. – Prim. Höflechner, Urkundenwesen, v: Carinthia I 159 (1969), 73, 82, 101–102 (v primerjavi z listino: 1254, marec, 2, tu št. 227). … In cuius rei testimonium nostrum sigillum presentibus duximus appendendum. Testes sunt: comes Heinricus de Hevnburg, Levtoldus plebanus de Chreig, Heinricus, Duringhardus sacerdotes et capellani nostre curie, Vlricus de Truchsen, Guntherus de Chinwerch, Cholo de Saldenhouen, Haydenricus de Rechperch, Fridericus iudex de Pliburch, Iohannes iudex Volchenmarcht, Tosmannus civis de Völchenmarcht, Murol- dus thelonarius de Volchenmarcht et Chuõnradus procurator ecclesie sancti Pauli et alii quam plures. Cui tractatui ego Perchtoldus canonicus Frisacensis interfui quem et scripsi in castro Volchenmarcht; feliciter amen. Acta sunt hec anno gratie MòC0CLVô, indiccione VI1I a , X0I kalend. octobris, tempore Leutoldi abbatis sancti Pauli etc. Na zeleni vrvici viseči pečat vojvoda Bernarda št. tri v temno rjavem vosku (premer 80 mm). Št. 289 1255, oktober, 16, Čedad Duhovniki Vilvin iz Tolmina, Martin, imenovan Vazana, in Ulrik iz Cerknice so se v sporu s čedajskim kapitljem odpovedali desetini od lanu v Tolminu; obdržal jo je le Ulrik iz Cerknice, ki jo ima dejansko v fevdu, vendar le za čas svojega življenja. Orig. perg. v zbirki kapiteljskih listin (Pergamene capitolari) V, 100, v arheološkem Muzeju (MAC) v Čedadu (A). Objava reg. tu po S. Reg. in literatura: Sachetti, Tolmino, v: Nuovo archivio Veneto, NS 10 (1905), str. 52, op. 1 (S). Anno dominice incarnationis MCCLV indictione XIII die sabbati XVI intrante octubri in Civitate Austria … … inpetentes dominos Viluinum de Tulmino Martinum dictum Vazana et Wolricum dictum Circhiniz presbiteros de decima lini, dicendo illam esse capituli Civitatensis et ad illud pertinere iidem presbiteri pro se cesserunt omni liti et questioni, quam capitulum eis movebat, et iuri si quam a in eadem decima habebant vel videbantur habere, salva decima quorundam mansorum, de qua dominus Wolricus presbiter predictus dicebatur investitus esse in vita sua tantum. Št. 290 1255, oktober, 16, Špitalič Ulrik, sin koroškega vojvoda in gospod Kranjske, potrdi s soglasjem žene in sina vetrinjskemu samostanu špital v Špitaliču in mu zamenja hubo na potoku Bela za drugo v Podbukovju pri Lebeku. a A namesto XIII a siquidem S France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 292 Orig. izgubljen (A). – Dva prepisa v vetrinjskih kopialnih knjigah iz 1544 v KLA v Celovcu: prvi v Ms 1/2, fol. 197r–197v, št. 569 (B); – drugi v Ms 1/1, fol. 318r–318v, št. 481 (fol. 318v, nem. prevod) (C). – . Objave (tu delna po J): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 479–480, št. 2607 (J). – Ullepitsch, Diplomatarium Carniolicum, št. 22, v: MHK 3 (1848), 93. = Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 169–170, št. 212. Reg. in literatura: Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 294, št. 1224. – Klun, Archiv für Krain 2–3 (1854), str. 29, št. 117. – Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 164, št. 628. – Prim. Mlinarič, Žiče in Jurklošter (1991), str. 64, op. 105, str. 126. Vlricus filius ducis Karinthie a et dominus Carniole universis Christi fidelibus tam presentibus quam futuris intuentibus presens scriptum salutem in omnium salvatore. Quia loca religiosa, quantum possumus, promovere et fovere volumus, ut tenemur, hospitale in Poxrukhe b cum omnibus pertinentiis suis a predecessoribus nostris Victori- ensi cenobio collatum manutenentes dictam collationem cum assensu uxoris mee et filii nostri habemus stabilem atque firmam. Commodo c autem et utilitati eiusdem hospitalis dantes operam efficacem mansum quendam in montibus situm, ubi rivulus qui dicitur Vellach originem recipit fluxus sui, pro alio manso in Buch d in confinio Libeke e commutavimus, ita ut dictum mansum aput f rivulum Vellach dicti cenobite cum omni iure proprietario sicut alia g bona eiusdem hospitalis in perpetuum libere possideant et quiete. Ut autem hec imposterum h permaneant inconvulsa, presens scriptum cum subscriptis testibus super hoc in testimonium sigilli nostri munimine fecimus communiri i . Testes sunt Burhardus prior de Sitz k , Wilhelmus prior de Kirio l et Wilhelmus conversus eorum Cartusiensis ordinis, Ditricus m sacerdos custos Victoriensis, Iohannes n conversus ibidem, Ditricus m et Heinricus capellani nostri, Gebhardus de Lielenberg o , Cuenradus p de Luntz q , Iacobus de Guettenberg r , Marquardus de Kolmuntz s , Berchtoldus et Oscemanus fratres de Rabenberg, Vlricus Muylich et alii quam plures. Acta sunt hec in Pockhsrucke t , anno domini millesimo ducentesimo quinquagesimo u quinto, decimo septimo kalendas novembris. a B, Carinthie C b B, Pochsruke C c C, comodo B d B, Puch C e B, Liebegke C f B, apud C g C, allia B h B, in posterum C i C, comuniri B k B, Sitich C l B, Kyrio C m B, Dietricus C n B, Ioannes C o Liebenberg C, Liebnwerg B p B, Chuenradus C q B, Luentz C r B, Guetenberg et alii quam plures C s C, Kotmuntz B t B, Pocksrucke C u C, quinquegesimo B France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 293 Št. 291 1255, oktober, 21, Pazin Grof Majnhard III. Goriški daje Winterju iz Pazina in njegovi ženi Hedviki v fevd grad Gotnik z okolico, gospostvom in dohodki razen hube Puzila s Karsperga, potem polovico dohodkov vinske desetine na gori, imenovani Ungara, ter pravice, ki jih je imel grof v treh Winterjevih vaseh. Če bo imel Winter zakonite sinove, bodo ti za njim dobili omenjeni fevd, če pa bi sinovi umrli brez moških dedičev, naj fevd nasledijo hčere. Orig. notarski instrument na perg. (11,7 : 29,5) v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Prepis v Cod. 1103, str. 186 v knjižnici TLF v Innsbrucku (B). – . Objava tu po A. – Predhodnih objav ni. Reg. in literatura: Wiesflecker, Görzer Regesten I (1947), str. 147, št. 563 (pod 1252); str. 164, št. 629. – Prim. Štih, Goriški grofje (1997), 22, 64, 89, 208. Dorzalne notice: – 15. stol.: Prief um Guõten … dalje izbrisano. – 13. stol. (obrnjeno na glavo): Ein lehn brief lautend umb ein vesten Gotef des graf Mainhard … dalje neberljivo. – 18. stol.: N o 12. Ladl. 23. (SN.) Anno domini millesimo CCLV, indictione XIII, die XI exeunte octobri. Dominus Meynardus illustris comes Goricie, advocatus ecclesie Aquilegiensis, pro se et heredes suos iure iusti et legalis feudi investivit dominum Wintherum de Pisino et uxorem suam dominam Aduych de toto castro et contrata, reditibus et dominio de Gotef, excepto uno manso Pucili de Casperch; investivit etiam eis medietatem reditus totius vini de monte, qui dicitur Vngara, et quodam ius, quod idem comes habebat in tribus villis ipsius Wintherii, ita quod filie ipsius Wintheri debeant dicto feudo succedere, et si idem Wintherus filios legitimos masculos vel unum vel plures aquisierit, filie tunc penitus non sucedant eidem feudo. Et si dicti masculi vel masculus sine heredibus decederent, filie, ut dictum est, iure sucedant, tali condicione, quod idem Wintherus nec sui heredes nunquam occasione aliqua pro aliqua persona contra ipsum comitem vel heredes suos se oponet, et quod eidem comiti vel suis heredibus vel suis pro negocio speciali ipsius comits, si necesse fuerit, quandocumque dictum castrum aperiet et intromittet, dando ipsis cum eo consilium et iuvamen. Et si hoc non faceret, ut dictum est, idem Wintherus vel successores sui, idem comes et sui successores omnia dicta bona per singula scripta debeant pleniter rehabere a , cessante occasione pleniter, sicut prius. Promisit idem Wintherus per se et heredes suos et per alios in eodem castro habitantes de ipso castro dominum comitem dictum non offendere, et si offenderet, infra quatuor septimanas proxime venturas idem Wintherus vel sui teneantur pleniter restituere et in melius retractare. Nuncium vero, qui ponat eundem Wintherum in corporali tenuta, dedit dictus comes dominum Swarçmannum de Cremons. Et quod idem comes et sui heredes omnia ipsa bona iure legalis feudi eidem Winthero et suis successoribus ab omni homine in iure debeat warentare. Actum Pisini in solio ecclesie b castri Pisini presentibus dominis Philippo de Wassenstayn, Wolrico de Rifinberch, Wicardo de Petrapilosa, Swarçmanno dicto, Otone de Sorunberch, Henrico de Pisino et aliis multis. a sleldi prečrtana beseda pleniter b Kos bere occulto France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 294 Ego Bonacursus imperiali auctoritate notarius interfui et de voluntate partium duo instrumenta istius tenoris scripsi. Št. 292 1255, november, 30, Velikovec Ulrik, sin koroškega vojvoda in gospod Kranjske, podarja za blagor svoje duše in duš svojih prednikov samostanu v Št. Pavlu dve hubi z gozdom v Kollnitzu za ustanovitev dveh tedenskih maš: ob torkih v čast sv. Duhu in ob sobotah v čast Devici Mariji. Med pričami se omenja Viljem iz Mekinj. Orig. perg. v Državnem arhivu (HHStA) na Dunaju (A). – Prepis v Schumijevi zbirki prepisov listin v ARS v Ljubljani (B). – . Objave (tu delna po J): Jaksch, MDC IV/1 (1906), str. 481, št. 2609 (J). – Chmel, Urkunden, v: FRA II/1 (1849), str. 38, št. 34. Reg. in literatura: Chmel, o.c. (1849), str. XLI, št. 34. – Ankershofen, Kärntner Regesten, v: AKÖG 32 (1865), str. 295, št. 1226. – Schroll, Urkundenbuch St. Paul v: FRA II/39 (1876), str. 145–156, št. 91. – Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 170, št. 213. ‡ In nomine domini amen. ‡ Nos Vlricus filius ducis Karinthie ac dominus Karniolie … … Huius rei testes sunt: Hertwicus dapifer de Chrich, Willehelmus de Chrich, Otto de Vinchenstein, Willehelmus de Minchendorf, Fridericus de Wolfsperch, Cyslinus senior, Haynricus iunior de Silberberch, Vlricus de Rechperch, Cyslinus iunior et alii quam plures. … Actum apud Volchenmarchet, anno domini MòC0CLòVò, in die beati Andree. Št. 293 1255, december, 12, Lateran Papež Aleksander IV. dovoli stiškemu opatu in samostanu, da lahko zahteva in zase obdrži zapuščine, ki bi po dednem pravu pripadle njihovim članom, ko bi še živeli v svetu; izjema je le fevdalna posest. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 18. stol. v zbirki prepisov listin (Historičnega društva) v ARS v Ljubljani (B). – Prepis v rokopisu iz 1719 Puzel, Idiographia, Ms 148r, str. 30–31, prav tam (C). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 170–171, št. 214 (iz B). Reg. in literatura: Brunner v: Wissenschaftl. Studien u. Mitt. aus dem Benedictiner-Orden 2/3 (1881), 84. – Omemba: Valvasor, Ehre VIII (1689), 696. ‡ Alexander ‡ episcopus servus servorum dei. Dilectis filiis abbati et conventui monasterii Sitticensis ordinis Cisterciensis Aquileiensis dioecesis salutem et aposto- licam benedictionem. Devotionis vestrae precibus inclinati, ut possessiones alia- que bona mobilia et immobilia, exceptis feudalibus, quae liberas personas fratrum, ad monasterium vestrum mundi relicta vanitate volantium et professionem facientium in eodem, si remansissent in seculo ratione successionis vel quocunque alio iusto titulo contigissent et potuissent aliis elargiri, petere, recipere ac retinere libere valeatis, vobis auctoritate praesentium indulgemus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae concessionis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare praesumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 295 apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Laterani, II idus decembris, pontificatus nostri anno secundo. Št. 294 1255, december, 12, Lateran Papež Aleksander IV. potrdi stiškemu opatu in samostanu vse svoboščine in pravi- ce, ki so mu jih podelili že njegovi predhodniki ali svetni vladarji. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 18. stol. v zbirki prepisov listin (Historičnega društva) v ARS v Ljubljani (B). – Regest v rokopisu iz 17. stol. Notata de monasterio Sitticensi, v cod. MP 236, fol. 305r, v Metropolitanski knjižnici v Zagrebu (C). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 171–172, št. 216 (iz B). Reg. in literatura: Brunner v: Wissenschaftl. Studien u. Mitt. aus dem Benedictiner-Orden 2/3 (1881), 84 (iz C). – Omemba: Valvasor, Ehre VIII (1689), 696. Dorzalne notice (v prepisu kot dopis na koncu listine): – In hac bulla confirmat Alexander IV pontifex omnes libertates et immunitates monasterio Sitticensi a praedecessoribus suis benigne concessas. Alexander episcopus servus servorum dei. Dilectis filiis abbati et conventui mona- sterii de Sittik a Cisterciensis ordinis Aquileiensis dioecesis salutem et apostolicam benedictionem. Cum a nobis petitur, quod iustum est et honestum, tam vigor equitatis quam ordo exigit rationis, ut ipsum per solicitudinem officii nostri ad debitum perducatur effectum. Eapropter, dilecti in domino filii, vestris iustis postulationibus grato concurrentes assensu, omnes libertates et immunitates a praedecessoribus nostris Romanis pontificibus, nec non libertates et exemptiones saecularium exactionum a regibus et principibus vel aliis Christi fidelibus rationabiliter vobis indultas, sicut eas iuste et pacifice obtinetis, vobis et per vos monasterio vestro auhtoritate apostolica confirmamus et praesentis scripti patrocinio communimus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae confirmationis infringere vel ei ausu temerario contraire. Si quis autem hoc attemptare praesumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Laterani secundo idus decembris pontificatus nostri anno secundo. Št. 295 1255, december, 12, Lateran Papež Aleksander IV. osvobodi na njihovo prošnjo stiškega opata in samostan plačevanja mitnine za blago, ki ga kupujejo za svojo rabo. Orig. izgubljen (A). – Prepis iz 18. stol. (pod 1256) v zbirki prepisov listin (Historičnega društva) v ARS v Ljubljani (B). – Dva regesta: v rokopisu iz 17. stol. Notata de monasterio Sitticensi v cod. MP 236, fol. 304v, v Metropolitanski knjižnici v Zagrebu (C); – Reg. v rokopisu Puzel, Idiographia (1719), str. 30, Ms 142r, v ARS v Ljubljani (D). – . Objava tu po B. – Predhodne objave: Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 181–182, št. 228 (pod 1256) (iz B). Reg. in literatura: Brunner v: Wissenschaftl. Studien u. Mitt. aus dem Benedictiner-Orden 2/3 (1881), 84 (pod 1225) (iz C). – Schumi, URBKr II/2 (1887), str. 171, št. 215 (pod 1255) (iz D). a B popravljeno v de Sittich, tako Schumi France Baraga, Gradivo za slovensko zgodovino v srednjem veku 6/1 (Listine 1246–1255) 296 Dorzalne notice (v prepisu kot dopis na koncu listine): – Haec bulla continet exemptionem a solvendis tributis. ‡ Alexander ‡ episcopus servus servorum dei. Dilectis filiis . . abbati et conventui monasterii Sitticensis ordinis Cisterciensis Aquileiensis diocesis salutem et apostolicam benedictionem. Solet annuere sedes apostolica piis votis, et honestis petentium precibus favorem benevolum impertiri. Eapropter, dilecti in domino filii, vestris iustis postulationibus grato concurrentes a assensu, ut de blado, vino, lana et animalibus b , quae pro vestris usibus emere vos contigerit nulli pedagia, vinoagia seu roagia, quae pro his a c saecularibus exiguntur, solvere teneamini, vobis aucthoritate praesentium indulgemus. Nulli ergo omnino hominum liceat hanc paginam nostrae concessionis infringere vel ei ausu temerario d contraire. Si quis autem hoc attemptare praesumpserit, indignationem omnipotentis dei et beatorum Petri et Pauli apostolorum eius se noverit incursurum. Datum Laterani, II idibus decembris, pontificatus nostri anno secundo. e a B precej nečitljivo, Schumi convenientes b animabus B c ac B d contrario B e B ima dodatek anno 1256