IVSTINI KiSTORICI

1

n

i

k  iVSTiMI HlSTOJUa CLARISS1MI IN TROGI POMPEIIHISTORIAS EXORDIVM H

multi ex Romanis etiam confulatis dignitatis uiri res romanasgraeco per
egrinocj;fermojre^inhiftoriam contuliflent;feuaemulationeglorice:feuuarie /^otu4b> 'm &.hvcwik■
tate 61  nouftate operiš deledatus uir prifcae e!oquentice Trogus Pompeius grče Trogi hi ^ \* 9*3
eas 8t  totius orbis hiftorias Jatino fermone compofuittut cu noftra grčeče; grče/ ftoria -u£T

fcribentibus opus fuum ardui Iaboris uideretur;non ne Pompeius nobi s herca
-Jea audacia orbem terrarum aggreiTus uideri debetfcuius libris omniu fceculo

f Stum:regtitti:riatioBu:populorum 9  res geftce continenturiEt quae hiftorici graecorumjjprout como
dum cuicg fuitlinter fe gregatim occupauerunttomiffis quce finefrudu erant:eaomnia Pompeius
diuifa temporibu si& ferie reru cogefta compofuitHorum igiturquattuor 6i  .xl,uoluminum(nam Quattuor
totidem edidit)per ocium quo l urbe uerfabamur cognitione quaeq$ digna excerp(i.Sed omiflis his & quadra
quaeneecognolcendiuoluptateiucundamecexemploerantneceflariat breu e ueluticorp ufc ulufio  ginta uolu
ramfeciiuthaberet 61  quigrčečadidiciffent:quoadmonerend&quin5dTdičiifennquo U&eren- mina fcri
tundjuod ad te Impator Antonine no ta cognofcendiičj emedandi cau/a trafmifijfimul 8i  ociimei; pfit trogus
cuim&Catoreddendaoperaputat:apudteratioc6ftaret.Sufficir.n.mihiihoc tempore iudiciura
taumapudpolleros(cumobtredationisinuidiadecefleritijinduftriceteftimoniumhabituro*

'' VST1NIHISTORICI IN POMPEII TROGI HISTORIAS LIBER J* _

Lincipio rerum:gentium;nationumqj imperium penes reges erat,*quos ad faftigiu hu/
ius maieftatis nonambitiopopularisifed fpedata iter bonos moderatio prouehebat: Arbitria
populus nullis legibus tenebaturjarbitria principu pro legibus erant.Fines imperii tue principu
j ri magifqua proferre moserat.lntra fuam cuicg patriam regna finiebantur.Primus om ,p legibus,

I nium Ninusrexaflyriorum ueterem &quafi auitum gentium morem noua imperii erant I

1  byce ufq? terminos perdomuir, Fuere quidem temporibus antiquiores: Vexores rex aegypti; 6C  fcy/ Vide ne te
thice rex Tanais;quorum alter in pontunualter ufcg segyptum exceflit:fed loginqua no finitimabel nus ufqj \u
la gerebannnec imperium fibi fed popuJis fuis gloriam qucerebant:contentiqj uidoria imperio ab byce fit le
ftinebant.Ninus magnirudine qucefitae domihationis continua pofTeifione firmauit.Domitis igif gendum
proximis:cum acceftlone uirium fortior ad alios tranfiret:^ proximaquaecp uidoria inftrumentu Tanais rex
feguentis eiTetitotius orientis populos fubegit. Poftrenium illi bellum cu Zoroafte rege badriano fcythice

< jš  -rtu  vftvl||

fimil is,Igitur brachia ac crura uelamentisttiara caput  tegittgc ne nouo habitu aliquid occultare u iČJZjpso.  S^V CrCrvcVrrvC*«’
deretieode ornatu 6t  populum ueftiri iubet;quemmbrem ueftis exinde gens uniuerfa tenet,Sic pri i

mis initiis fexum mentita puer credita eft.Magnas deinde res gefl"it:quarum amplitudine ubi inui/
diam fuperatamputat:quae fit fatetur:quemue fimulaffet.Nec hoc ilii dignitateregni ademmfed
admirationem auxit:^ mulier non foeminas modo uirtutetfed etiam uiros ateiret.Haec babyIonia BabyIonis
codidittmurucg urbis codo Iatere circundedit;harena:pice;bit umin e interftrato;quae materia in ib  conditio
lis locis paffim e terra exaeftuat,MuIta alia praedara huius regina fuere^Si quidem no conteta acq/
fitos a uiro regni terminos tueriicethiopia quoqg regno fuoadiecit,Sed 8C  indice bellum intulinquo
prceter illam;6C Alexandrum magnum nemo intrauit, Ad poftremum quu cocubitum filii pctiilet;
ab eodem interfeda eft.ii.&,xl.annos poft Ninum regno potita.Filius eius Ninus cotentus elabora
to a paretibus imperio belli ftudia depofuit:8i ueluti fexum cum matre mutaflet:raro a uiris uifus;
in foeminarum turbaconfenuit,Pofteriquocg eiusexempla fecut i  refponfa getibus pinternuncios

I

„. /r _ Mp ^ | |i^  ^ . . o .... . w iiui _ M

fetauenit eu iter fcortoru greges purpura colo nete,& muliebri habftu:cu mollitia corporis &.  ocu Sardanapa-* ri'**""
loru lafciuia omnes foeminas anteirettpenfa inter uirgines partiente.Qgibus uifis idignatus tali foe jus j’

minae tantum uiro^i iubiedumaradanticj lana ferrum & arma portantes pareretprogreflus ad fo Arbadus
cios fuos:quid uiderit refert.Negat fe ei parere pofle:qui fe foeminam malit efle q uij^.bit igitur co J Sardanapa^
iuratio,BdIu Sardanapalo inferf :qao ille auditojnon ut uir regnu defenfurus: fed ut metu mortis^li exitus

tir*

€*<pŽrČ*iS.'Š‘ l/s^-rv+ž/'

uir u, Poft haec ftatuitur rex interfedor ei us Arbadusž gui praefedus medoru fuerat.ls imperiu ab Aftyages < t?
affyriis ad medos traffeit.Poft multos deide reges per ordinc fuccefljois regnu ad Aftyagen defcen

P? je. rl**tcr  ^ a ii

5y ftrvM-C-r*: -r^ v

'p-U7V/CP Oti kt/  vš c*<**$


L

V S


n'M.

ki

T\

oltV'

'C-voUvf N, tvj •ctoL

C-  a

•zz-tUr -flkts. f-Kgf- kf

(f •

: ,vvtvUfc- 2 .

CvAt£.cyri
c^vt^ foitunani

7rt*\bccxč'

ditHic pcr fomniu uidit « naturaUb^us pliae:quam unfcam habebat uitc enatarcitim palmite otru

nis Afia obumbrabatur t CQnfuJti1rjomex eadem filia ntpotem ei futu^icuius magnitudo pr£Cn .;
ciaturjregnifcp efamiffionem portendi refponderunt.Hoc refponfo perteritus necp claro uiro ni a
ciui dedit filia.-ntpaterna mater natj nobihtas nepotis atum extolleret;fed de gete obfcura tune tt
poris perfaBž Camby fi tnediocri uiralmatrimoniu tradidit, Ac nefjiquide (omnii metu depofito
grauida ad fe filiam accerfitm t fub aui porifiimu cofpedu fartus nttaretur.Natus ifans datut occi
Harpagus - dendus Harpaeo regi s omniu c ofilioru parnripi.Is ueritus fi ad filia mortuo rege ueniflet imperiu:
r-'r.  "G to  quod nullu Aftyages uirilis fexus genueratine iila necati infantis ukione:quam a patre no potuif
1 wr 4 f  A /f^fetjaminiftroexigeretipaftoriregiipecorispueruexponedurradidmforteeodemtepore&ipfi pa ,

c c um- cyrowp. y ^oRori  filius natus erat:Eius igft uxor audita regii infantis ex[ fitione fummis praccibus rogat fibi af
c  oftčdicppueruicuius praecibus fatigatus paftorreuerfusin filua inuenit iuxta ifantem tanem

\'V«t foemina paruulo ubera praebente;& feris SL  alitibus defendete.Motus etiam ipfe mifericordia;qua

mota lpfam cane uideranpueru defert ad ftabulu;eade cane anxie profequete:que ut t  manum mu*
Jier accepitaieluti ad nora allufit:tantufq$ in illo uigor SL  dulcis quida biandientis rifus apparuittuc
paftore uxor ultrorogare«quo fuum partu pro illoexpoeret:permiiteretcp fibi fiue fortuae ipfius
fiue fpei fuae puejc nurrireAtcp ita permutata forte paruulojt hic pro fiiio paftoris educaf ille,p ne
pote regis exponi tur .Nutrici Sparcon poftea nome fuit:quia cane perfae fic uocat.Puer deinde cu
inter paftores eflet:Čyri nome acct pit.Mox rex inter ludentes forte deledus cu p lafciuiam contu*
•A  /(/^fmaers flageilis cecidiiTet a paretibus pueroru querela eft regi deJata indignatibus a feruo regioinge

nuoshomiries feruilibus uerberibus affedos.lile accetfito puero SL  ltcrrogato.cu nihil mutato uul
tu fecifie fe ut rege refpondifTetjadmiratus conftantiam i memotia lomniirefponfiqj reuocaf, At*
9 itacum SL  uuitus &firoilt tudo SL  expofitionis teropus 8L  paftorisconfefTio conuenirent; nepote
• agnouit.Etquoniadefun3us fibi fomniouidereturagitatointer paftores regnoanimum minace
dutaxatinillofregit.Caet( rumHarpagoamicofuoinfeftusjnultione feruati nepotis filium eius
' Atf. aftpa< interfecittepulanducp patri tradidic.Sed Harpagus ad praefens tempus diflimulato dolore odiu re*

gi S  ultione gis in uindičlae occaftone diftulit: Imeriečto demu tempore cum adoleuiilet Cyrus dolore orbita*
^  2" &,  K<^ IS  admonitus feribit d:ut reltgatus in perfas ab auo fuent;uroccidi eu paruulu au us iuflerniut be

^neficio fuoferuatusfittutregemoffenderittut filium amiferit. Hortaf exercitu paretidipronaad
regnum uiam igrediaturtmedorum tranfnionem poJlicitus;epiftolaq} quiapalam ferri nequibat:
regis cuftodibus omnem aditum obfidentibus exenterato lepori initruur;l(pufcp in perfas Cyro fc
rendus fido feruo traditur.addita funt rae tia,*ut fub fpecieipuenauonis dolus lat^ret.Ledis il!e epi
čvt:  - ftolis eandem uiam fomnio aggredi uifus ert.Sgd graemonitus ut quem prtmum poftea die obuiu
f<noi<  haberetifocium coeptisafiumtret.lgiturantelucao temoorr turi uerigteflus obuiuhabuit feruu
de ergaftulo cuiufdam medi nomine Spbarcm.HufUs requifita origine ut in perfis genitu audiuit
dt mptisrompedibus aflumptocp comite Pfriepolim urbem tgreditur.Ibi couocato populo iubet
:jomnes^faeffo cum fecuribus efle:Stfiluam uiae drciidatam exeideresquod cum ftrenue eftecifient
ieoldem poftt ra die apparatisepulisinuitaudeinde cum alacnores ipfoconuiuio fados uideretiro*
%»:ut fi conditio proponaturiutrius uitae fortem legant hefterni ne laboris an praefentiu epularum
preelentium uracdamau> reomnesiamhefterno fimilem labori omnem uitamadurosquoad me
Perfe ame dis pareanrJe fecutos hodiernis epulis.Leetisomnibus mediš belili infert. Aftyages merui i  Harpa
dis deficiut go oblitus fummam belli tidem cqmmitrit:qui exerci tum  acceptum ftaum Cyro pt r deditione tra
didinregis crudelitatem perhdiaaefečhonis ukifeitur^uod ubi Aftyages audiuit cotračhs undi*
tj auxi!iis ip ein perfas proficifcitur.Sirepetiro alacrius ctttamine pugnantibus iuisparte exerci*
cvJb  tus a tergo ponit;& tergiuerfantes fero agi in hoftes iubetiacnunciat tuis ni uincennc no minus for

tt s etiam poft terga inuenturos q a fronabus uirostproinde uideant fugientibus haec an llia pugna
tibus acies rumpenda fit. lngens poft necefiitatem pugnadi ammus exeratui eius acceflit.Pulla ita*
Atf.foemi* cp cum perfarum aaes pauiatim cederetimares SL  uxores ecijc obuiam occurrunt:oratm praeliutn
narum faci reuerrantur:cun2fanfibus fubiata uefte obfcoena corporis oftenduurogantes num i uteros matru
nus f perfas uel uxoru uelmtrefugere, Hac reprefli caftigatione in praeliu redeuntidC fada imprtfiione quosfu
fugientes giebantifugere compellunt.ln eo praelioaftya^es capituncui cyrus nihil ainad niti r gnu abftulit
V nepotemcp in illo magis q uičloreipj^^flitteumcj maxime genti hircanorum praepofui t.Nam ip

Capk afty fereuerti in medos noiuit.Hic finis medS^jimperu fuit;Regnaueruntanis.cccUn mitio regni Cy
age? Tff  rus Sybarem caeptorum que iuxra nodurnum uifum ergaftulo liberauerancomitemcp i omnibus
rebus habueratiPerfis ppofuitifororemcg fuam ei i  matrimomu dedit. Sed ciuitates: quae medo^
tnbutariae fuerantimutato imperio etia conditione fua mutata arbttrances a Cyro defecerut; quae
res multorum beiloru Gyrocaufa 8L  origo fuit.Domitis demum piaerifcp cu aduerfus babykmos
Croefus ba beliumgererept:Babyloniis rcx iydorumCroeius:cuius opes diuitiaeinfigncsea tepeftatceratim
bylonis au auxilium uenitfuidufcp iam de feibllicitus in regnum refugit Cyrus quotj poft uidoriam compo*
xiiio uenit fitisin babylonia rebus bellum tranfferet in lydiam.Ibi fortua pnoris prcem percuflum iam Croefi
1 exercitu nullo negocio fundit.Croefus ipfe capiturtfed quanto bellorum mmoris p. riculi; tanto SL

*  /7 ~ niiuor uidoiia fuit.Croelo SL  uita K patrimonii partes SL  urbs Baice conceila iurniin qua SL  fi nou

pfj i***-* Cjif  .

Uc74~* j
Loo) m bc «5  hAb^<~

>ttvzrrrn4>$~



fcrrbt ±
'usrf

T s

isCrrvo  Tdtk

tu

, ; niT.r 0cc <

'“sna«

:'>

. r ‘^tdia; qua

u '"«aoummu,

l ' sa Pparuit;ut

“'iMM.pSus
: Ju: t u iU c _p ne

dande cu
’tiuumcontu>

1  tr uo rrgioinge
'»hilmutatouul
*"? reuocaf. At*
Ut  nircnunepotc
mimum minace
)tis filium eius
j  dolore odid te«
jsdolorc orbita-*
.j.isiufTtmiutbc
nvndi pronaad
lan  ncquibat.*
mpcr'asCyrofe
ct.Lcdisife epi
K>[\h  die obuiu
amhabuit ktuu
cenita audiuit

regiam uitamttamen Si  proxima mafeftati regiac degeret,Ha*c daemetia nS minus uidori q ufdo Croefus ca
utilisfuit.Quippe exuniuerfagrarciacognitoq>illatuCrcefobellueflet:auxiliauelut ad commu pitur Cy
ne extinguendum incendium confluebanTantus Croefi amor apud omnes ur bes eratjut pafluru s
Cyrus graue bellum graeciae faerinfi quid in Croefum crudelius confuluiflet.Interiedo deide tem'
pore occupafoin aliis beilis Cyro rebellauere lydii:quibus iterum uidbis arma & eguiadepti iuflieg Atf.cyri u

1 |

Cl***? beliti  rrttvi fč^cMr-

pneftiterantnn luxuriam lapfos ocium ac defidia fuperauit.Fuere lydiis multi ante Croefum reges uidos fy

uariis cafibus memorabilesinullus tanje fortunae Candauli comparandus qui cum uxore fua:qua <y^ 4 r

propter pulehritudinem nimium diligebatiommbuspraedicaretmon contentus uoluptatu fuaru **« d**-*  rv |

tacita confcientiamifietiam matrimoniireticenda publicaret prorfusquafi filentium damnu pul' ^ v  " w

chritudiniseflettadpoftremum utafEirmation«fuae fidemfecereneamGygi fodali fuo nudam de

monftrau it Quo fado&amicum in adulterum uxoris illeaum hoftem fibi fecit,& uxorem ueluti Cadaules i >;

tradito alii amorc a fe alienauit.Nam breuipoft tempore esedes Candauli nuptiarum premiu fuir. Gyges f?? fifi*  |

Vxor mariti fanguie dotata regnu uiri Si  fe pariter adultero tradidit.Cyrus fubada Afia SL  uniuer' J ,-r^i; tjfvf*  7  |j|

fo oriete ipoteftate redačto fcythis bellum intulit.Erar autem eo tempore fcytharu regina Toray' c > t>  ! ) ’ w  ^

ris: quae non muliebriteraduentu hoftium terit cumprohibere eos{ poflet:uadum Araxis flumis Tomyris V*^

/• '•  tranfire permifit:& fibi feliciore pugnam inter regni fui terminos rab:# hoftibus obieduri flumi ^ —v

p#  fugam difficiliore .Itacg Cyrus tradfiedis copiis cum 3liquantifper i fcy thiam procefliflet caftra
j&Pmetarus eft.Deinde poftera die cum fimulato metu SL  quafi refugiens catfra deferuifletminum atta %
tim & ea quae erant epulis neceflaria reliquit.Quodcum nuciatum reginae eflet; adolefccntulum
filium ad infequendum eum cum tertia parte copiarum mittit Cu uentum ad Cyri caftra eflet igna [Cyri  cofili'
rus rei militaris adolefcens ueluti ad epulas nonad praelium ueniflettomiffls hoftibus infuetos bar ‘ura i  capi&« Z ;  9

barosuinoonerarefepatitjirj^riufc^i^thseebrietateg.b ello ukuntur.NamcognitishisCyrusre dohofte bc
uerfus per nočlem fautios oppnmit.omneftj fcythas cu regina: filio interfecit.Amiflo tanto exercr^j
tu 8 L  quod grauius dolendum unico filio Tomyris orbitatis dolorem no in !achrymas efFundinfed
in ultionis folatia intendit,Hoftef<j receti uidoria exultates pari infidia^: fraude circudedit.Quip 1 Cyrus cu
pe fimulata difFidetia propter uulnus exceprum refugienSjCyrum adufi^ anguftias perduxit.lbi co cc.milli' p ^ ^ . ' .
pofitis in montibus infidiis duccnta miliaperfarum cum ipfo Rege trucidauit.In qua uidoria etia bus perfa^ [ v ‘,^’ • - ||
illud memorabile fuit:quod nerj nuncius tantae cladis gde fupfuit.Caput Cyri amputatu in utre caeditur c 1
humano fanguine repletum coiici regina iubetcu hacexprobrationecrudelitatis. Satia te fanguie ?

inquit:quemfitifti:cuiufcginfatiabilis femperfuifti;Cyrusregnauit annis.xxx.no initiotatu regni: ,/ wr * j

fed continuo totius tepons fucceflu admirabiliter infignis.Huic i ucceffit, ftjius Cam by fes; q impe' &*■

'Cr\fy Sc r*) ]  I



tiro'
irum
1 me
larpJ

fot


-M

Quonucioaccepto magus^tc./amaamifliregisoccupatfacinus:proflratO(^ Mergide cui regnu mergidem
debebatunfratrem fuum fubiecit Horropaftem.Erat enim oris 8 L  corporis liniamentis per fimilis: }Aowo^Ws  /r

acneminefubefledolumarbitrateproMergiderexHoropaftescoftituitur.Quaereseo occulrior
fuit:quod apud perfas perfonaji regis fub fpeciem maieftatis occuliturjgiturmagi adfauore popu- :

liconciliandqrributa SC militiaeuacationemintrienniumremittuntjutregnum quodfraudequae ^

fierat indblgentia 8 L  largitionibus coniirmarent:quae res fufpeda primo Orthani uiro nobiliStin
coniedura fagaciflimo fuit.Ita«^per internuncios quaerit a filia:quae iter regias peliices erattanCy' Hucquo^ r  A
ti  regis filius rex eet.Et illa nec ie fcire ipfam ainnec ex aha pofle cognofcere: quia fingulže feperati oranem he'
redudantur.Tumpertradaredormienticaputiubet.NamagoCambyftsauresutraiqjperciderat. rodotusuo
Fadus deinde per filiam certiojdine auribus effe regem otimatibus perfarum rem indicat: SL  in cx'  C ac
dem falfi regis impulfos facrameto religionis obftnngit. Septem  tantum confcii fuere huius coniu
^ ratiois:q ex cotineti ne dato in paenitetia fpatio res p quequa narrareCoccultato fub uefte ferro ad j'. 7^ /? O •

^r%amperguntdbiobuiisinterfedisadmagosperueniunt,Quibusnenpfisgdeanimusinauxihu £C

fuum defuir.Siquidem ftrido ferro duos de coniuraqsin|erfiauRt.Ipfi tamen corripiuntur a pluri Herodotu* '
bus:quorumalterumGobryas amplexus magum cudantibus fociis neipfum pro magotranfode uulneratos
rent:quia res obfcuro loco gerebatuf:uel per luum corpus adigi mago ferrum luflit.bortuna tame a i t n 5 in/
ita regente illo icolumi magus interficitur:Occifis magis magna gde gloria recuperati regni prim terfedos
cipum fuitfled multo maior in eo:quod cum de regno ambigerent concordare potuerunt. Erat.n.

& uirtute 8 L  nobilitate ita pares: ut diificilem ex his populo eledione aequalitas faceretilpfi igif uia
inuenerunt:qua de fe iudicium religioni SL  fortunae coraitterentjPadi inter fe funt die ftatuta oes
cquo$ ante regiam primo mane pcrduceret;Si cuius eguus ante folis ottum hinnitum prius edidiP

11

Un

w '■f.&iair

a 111


m

' /*tc<s(vf jb&'

Peifae fole fet|iisrexeet.Na& folednudeupfaee(Tecredut.*«eguosddedeofacratos feruuEratfter coniur*

equum admittit: ratus ex uoluptate ueneris futuru; quod eueir. Poftera die cu ad ftatutihora om
Cj^vuAlr Y^j  yV nes ueniflennDarii equus cognito loco ex defyderio fceminae hinitu ftatim edidit:& feghibus aliis
'Jitt v p  p felixaufpiciu domino primus emifiriTanra moderatio meriš fuiuut audito aufpicio cofeftim eqs

defilierint:& dariurn regem falutarlnpopuius quocp uniuerfus fecutus iudiciu principum eundem

Darius rex coftituit regem.Sic regnu per fa^e feptem nobiliffimo^ uirtute quaefitum tam leui mometo i unu
dedaraf collatum eft.lntredibile prorfus pro tanta pietate geffiffe : eos;quod ut eripereta magistmorino re-

cufarent:qq propter forma uirtute^ hocimperio d/gnam & cognatio Dario iunfta cu priftinis re,

* - — - G ---—-““"-f O ----

nium recepit:ut non tam in extrapeyrptraflatum q in famiiiam Cyri reuerfum uideretur. Interie-
dlo deinde temporecum affyrii defcmiiTennSi babyionia occupaffinridifficilifcp urbis expugnatio
effensftuante rege unus de lnrerfečtoribus magorum zopyrus nomie domi fe uerberibus Ucerari
Zopyii fa toto corpore iubet:Nafum 8i  labia 8i aures fibi praeridi:atc|} ita regi inopinati fe offerr, Attonitu &

cinus fk  quaerentem Darium caufas au&orecg ramjipede lacerationis tacitus quo propofito fecerit edocet

'rtr^cr-^ rpi ' AJ  £  fprmatot^ in futurum confilio tranfiugae titulo babyloniam proficifciturtlbi oftedit populo lama
JiuSi'  • tum corpus.Quentur crudelitatem regis a quq in regniportione no uirtute fed aufpitio: non iudi

cio hominum ied hinnitu equi fuperatus fir.Iubet illos ex aroicis exemp!u capere qd hoftibus caue
dum fit.Hortaturne moembus magis q armis confidannpatianrurgj fe comune bellurecetioreira
gerere.Nota nobilitas uiri paritet & uirtus omnibus eratmec de fide timebat cuius ueluti pignora
uulnera corporis 8i  iniuris notas habebant.Coftituitur ergo dux omnium fuffragio & accepta par
ua manu femel atq? iterum cedentibus ex conlulto perfis fecunda praelia fecit. Ad poftremu umuet
j Babplon fum fibi creditum exercitum regi prodiit:urbemcj 3  ipfam i  poteftate eius redegir,Poft haec Darius
Zoppri ar/ rex bellum fcpthis infert;quod fequenti uolumine referetur.
te recipif IVST1NI H1STORICI LIBER SECVNDVS.

Nrelatioe rerum a fcprhis geilarum:quae fatisamplar feftMmpke magnificae^ fuerat:
principium ab origine repetedum eft.Non enim minus iiluftria initia g imperiu habue
„^„,41  c p.  renouirorumimperiomagifqua foeminarumuirtutibusclaruere, Quippecuipfipar/

MU  thos bačtrianofqj;foemina:aurem eorum amazonum regna codiderinfjprorfus ut res

geftas uirorum mulierumcp confiderantibus icertu fitiuter apud eps fexus illuftrior fue
rit«fcytharum gens anriquiflima femper habita:quaqua inter fcythas & aegypti<fdiu cotentio de ge

J Scythaijd 8i  neris uetuft^te fuerit:xgyptiis praedicantibus initio rerum cum aliae terrae nimio ftruore folis arde
Aegpjptio/ remjaliarlfigerent frigoris irnmamtateuta ut no modo generare homies fed ne aduenasquidem re-
ru uetuftas cipereactueripoffentiprius q aduerfus calopemmel frigus uelamenta corporis luenirentunuel lo/
corum uitia quaefitis arte remediis rnolfircnrur; Acgyptum ita temperatf femper fuiffemt netj hy/
Aegvptio/ berna frigoramec jeftiui folis ardoreincolas eius premerent*Solum ita foecundum: ut alimentoru
ru argume nulla terra feracior fitin ufus hominum,Iure tgitur ibi primu homies natos uideri deberetubi edu/
ta čari facillimepoflent.C6trafcyth3eca:litepametu nulluc|uetuftatis argumentuputabar.Q^ip/

^ /■ jpe natura cu primu icremeta caloris 81  frigoris regioibusmif fxerit;ftahm ad locoye patietia aialia

, v i*v??*  generaff etfed arboru m atqi frugum pro regionum codirioe aptegencra uariata.Et quaro fcy

I

A>


H\lv "

-f



/k

•Orvfvi 5  <7 V

tvtc ^

c^vc qui 8L  mundum genuit:cunčta pofledicmtriuft^ primordii fcytbas origine praeftare.Na fi ignis pr i*

Scytha^e ma poffeffio rerum fuit:qui paulatim extindus fedem terris dedit nullam priufqua feptentrioalem

argumenta partem hyemis frigore ab igne fecretanuadeo ut nuc quocp nulla magis rigeat frigoribus. Aegyptu
. ,;'••• uerum 8i rotumorietem njajdidiflime temperatum:quippequietiamnuctortenticalorefolij fxx
. ftuet,Quod fi omnes quondam terrs fummerfae profundo fuerunt: profečto editiffirna quinque
partem decurrcntibus aquis prius derečlam:humillimo autem folo eandem aqua diutilfime immo
ratam.Et quanto prior quaecg pars rerrarum ficcata fmtanto prius anialia generare ccepifle, Porro
fcythiam adeo editiorem omnibus terris eflemt cunčta flumma ibi nata in mare mreoncum:tu del
de j  pontieum 8i  in aegypuum mare decurrat.Aegyptum autem qux tot regum tor farculorum cu/

ra impefagj munita fm6i aduerfus uim decurrentium aquarum tantis inftruda molibus tot foflis
De Aegyp - conciia ut cum his arceanturallis recipiamur aqux:nihilominus coli nifi exclufo ni!o no pomerit:

to exaggs> nec poffit uideri homium uetuftate uitimarni,quae exaggerationibus regum fiue nili trahetis Iimu
ig rata UidHe rerrarum recetiffima uideatur,His iguur argumetis fuperatis aegyptiis antiquiorcs femper fcyths
V ♦ i p  r odo ul uiii ,Scythia in orienteporrečta lncludirur ab uno latere poto:& abaltero montibus riphaeis.A ter

A  f 0 !" 11  go aiia &:phafi flumine multum in longitudinem 8i  latitudfem pater,Hominibus inter fe fines nul

Scythajg ii:neq; enim agrum exercent:nec dornus illis ulla aut tečtu aut fedes eft.Armenra &: pecora femper

ntusj pafcenribus 8i  per ineuitas folitudines errare folitis:uxores liberofq 3  fecu plauftris uchur.Quibus
, .-i ^ vi', t \ v i  cotiis imbrium hyemi% caufa tedtis pro domibus utuntur.Iufticia getis ingeniis culta no legibus


š|S


rP tor 1

,»rf« Kfc r.

farueti turpi a fc>
Vires corpor^ 1

cupifcunr.Prjn 1

t endiH emdiC ,

dent.Taniop u l (

rittlli timedum:
expc<3aturos fc)
rurosobuiatn^

tur:&exercituc

/udes prohibuc
intitulumimp
flagiratioe rcuc
pafiuras ut in p
tosannos ucčii
dioteporeduo
tem iuuenrutei
dofcpthcnufc/
tionepopu/oru
tetnarmafump
finitimisammi
exemplum,Au
cioresahkalii

. . '^'<5•'te, .,

Ittflrilltv* Pvnrii,

nniumorum i
ocioneqjlani(
mis;ne fagitta
& Lampedo  q
terminos alter
Bacjjmaiorep;
aliis urbibus cc
dumafisimpe
locuin filia ciu:

omnesmimu

bus eftiutHer,

num fibi affer,

pmatesaggred

Orithpč

ntudocuniAi

*" e *atar*a tt
P^runt Antič

35 ?«

S22s%

»Umtflč.d,

§n, ° r es uirief J

Mi “Cg

uti!>

25^8 -I

5 SŽS>
ssgfs

utUl 'lnterip

, /• Acetati
c n*Attonitu8j

»fito fcccrit edocet

ollcdir populo lama
d aufpiuo: non iudi
rt ’nd Hoftibusaue
lf  rccčtioreira

uius utiuri pignorj

,r  '£'<>&acceptapat
A.; p dremu uniuer
gu.Pofthsc Darius

S,

Tn^nifica:^ fucrut:
ni q imperij habuc
' ipfipat'
ur res

1111

isatdt

ciuello

necphy'

nentoiu

aialia

Nullum fcelus apud eos furto gtauiusrquippe fine tedo munimetoq$ pecora & armeta habentibas
quid faluum efletrfi furan liceretfAuru 6£ argecum periode afpernandac reliqui morrales appetu t: .. .. £b

lade ČC  melle uefcunf.Lanae iis ufus ac ueftium ignotust & quaquam cotinuis frigoribus urantur: ^

pellibus ramen ferinisaut murinis uefhuntur.Haeccontinentiailiisrmorumquoq? iufticiam dedit

nihiialicnum cocupifcentibus.Quippe diuitiarum cupidoibieftrubiS: ufus. Atqj utina^reh^uis Scytharu

morralibus fimilis moderatio & abftinetia alieni foret, Profedonon bellorumtantumperomnia iufticia 8C
faecula terr is omnibus cotinuareturinecg plus hominum ferr um & arma q naturalis fatorum codiV abftinentia

k*



i £<><■ C)

y ijo

s

tio raperetrProrfus ut admirabileuideat hoc illis naturam dare:quod gtaeci longa fapietum dodri.
na praeceptif<$ philofophorum confequi nequeunt:cuItof<^ moreš incultae barbariae cbllationc fu-
perariVTanro plus in il lis p r oficit u itiorum ignoratio.q in his cognitio uircutis Jmperium afiae ter
qumfiuerefcythaeripfi perpetuoab alieno imperio aut Itadi aut muidi manfere. Darium rege per/
farum turpi a fcythia fummouere fuga.Cyrum cum omni exercitu trucidarunt: Alexairi magm du
cem Caepyronam pari ratione cum copiis uniuerfis deleueruntrRomanorum audiuere t no fenfere
arma:Mox parthieum di  badrianurn iipperium |ipfi codideruntigens 8i  laboribus & bellis afpera,

Vires corporum immenfaernihil parauere:quod amittere timeatrnihil uidores praeter gloriam co/
cupifcunt.Primus fcythis bdium indixit Vexores rexaegyptius miffisprius legatisrqui hoftibuspa Scythaero«
rendi lege m diceret.Sed Scyf hae iam antea de aduetu regis a flnirimis certiores fadidegatis refpom arma audi/
dent.Tam opuleti populi ducem ftoliide aduerfus inopes occupafle bellum;quod magis domi fue- uere no fen
rit illi timedum:quod belli certamen ancepsrpraemia uidoriae nulla dana manifefta fint.lgitur non fere J
expedaturos fcythasrut ad fe ueniaf reum tanto fibi in hofte plura cocupifcenda fintrultrocjj prodi/
ruros obuiam.Nec didcires morata:quos cum tanta celeritate uenirerex didicifletr in fugam uerri/
tun& exercitu cum omni apparatu belli relidorin regnu trepidus fe recepit.Scythas ab aegypto pa- Vexoris fui
ludes prohibuereJ^xinde reuerfi afiam perdomitam uedigalem fecerunc r iqo<|ico tributo; magis ga
in titulum imperii;qin uidoriae praemium impofitorquindecim annis pacačfae afiae moratir Vxoru
flagitatioe reuocanfrper legatos denunciantium ni redeantrfobolem fe ex finitimisquxfituras.nec
palluras ut in pofleritaterg fcy.tharum genus per foeminas ltercidat. His igif afia per mille quingen

-t i'

£-~-

r\W fic  cr
?  fry *i  i

/ j.  . H

tem iuuentutem fecum traxere;& in cappadociae ora iuxta amnem thermodoonta cofedereriubie/
dofqj themifcyreos campos occupauere.Ibi per multos annos fpoliare fmitimos cofueti: conlpira^T Amazonu
tionepopulorum per infidias trucidanf.Horum uxorescum uiderent exiIio fuo additam orbita/l origo
tem arma fumpfcrerfinef^ fuos fummouentes primo:mox inferetes bella defepdut.Nubedi quoq 5 %
finitimis animum omifererferuitutem nomatrimoniumappdlantesrfingularebmmum faeculorujf
exemplum. Auxere rempublicam fine uirisiiam etiam cum contemptu uirorum fe tuentr& ne feli>
ciores aliae aliis uiderent:uirosiqui domi remanferantrinterficiur.Vltionem quoqj caeforum con/

pituf" O lt\tx

'!■*' poftoUK  vfC Z-/'

fveti

^ .

iugiumexcidiofinitimorumcofequunc»Tuncpacearmisquaefitanegens interiretrconcuDitum ^ )

finitimorum ineuntrSi qui mares nafcerenf interficiebantur.Virgines in eudemipfum morem no v (mZ-

ocio neqj lanificio.fed armistequis uenationibus exercebant; iniuitis infantium dexterioribus mi' —f-jl*  J ->•

misine figittarum iadus impedirefrunde amazones didae funt, Duae regina: his fuere Marthefia/

4- mJc

6i Lampedoquaeinduaspartesagmiaediuilo inčTytre iamopibusuicibusgerebarbellafollicitse h !”**** ^'Z ¥ Z.M

terminos alternfs defendetesr« ne fficceffiBusdeeflet audorirasgeneratas le rnarte praedicabant,^ ‘ 1

Itacj maiore parte Europaefubada afisequoi^nonullasciuitates occupauere.Ibi ephado multi% Amazonu 1  “> i ». w  l|
aliisurbibuscoditispartemexercituscumingetipraedadomumremittunt.Reliquaequaeadtue/ lucceffus T
dum afise imperium remaferantrcocurfu barbarove cum Marthefia regina interficiuntur. In cuius ^ m  „ c

locum filia eius Oririiya regnofuccedit.Cuijirseterfingularem bdlnnduftriam eximia feruataein
pmnereuumuirginitatisadmifatibluEHuiusuirtutetantumadditumgloriae&famaeamazoni/ vj,
bus eftrut Herculi fex cui.xii,ftipedia debebatrquafi impoffibile lmpauentiutarma reginae amazo kj
numfibialferrer.Igif eopfeduslongisnouemnauibuscomitateprincipumgraeciae luuetuteino f
pinates3ggredif’,Duaeexquattuortuncfororesamazonuregna tradabantr Aniiope &L Orithyar Orithya flnttoph  /fc-«
qua^Onthyaforisbeliligerebat.IgifcuHerculesadlittusamazonuapplicuifletinfrequesmul/ 'Ufl* t n'yydiu

titudocum Antiopareginamhilhodile metueteerat.Quaree&dueftutpaucserepennotumul z

šlfrk  j

č-V |.

tu excitatae arma fumeretifacilecg uidoria hoftibus daret.Multae itaqj caefae captaec^ i his dum ca/
ptm funt Antiopm forores Menalippe ab Hercule:Hippolyte a Thefeo.Sed Thefeus obteta i pmiu

fll

■M-nvc

>U! y .

4^-'

C3ptiuam eande in matrimonium affumit:ex ea genuit Hippolytum.He rcules poft uidoriam Me Amazonu V)v
nalippen captiuam forori reddidit;& praecium arma reginae accepir.Arqj ita imperio fundus ad re cmdes $ zz.Jt Uy

gem reuernf.Sed Orithya ubi comperit bellu foronbus lilatum &raptorem efleathenienfiu prin- Hercules 1  '
cipenr.hortaf’ comites in ultionem.fruftrac^ ponti finum 8C  afiam domitam efle dicitrfi graecorum Thefeus
non tam bellis quam rapinis patcant,Auxilium deinde a Sagillo rege fcy tharum petit, Genus fe fcy
tharumeflerdadem uiro inece fli ta te m armorurarbelli caufas oftendit. Aflecutafq; uirtute ne fe/ Sagillusrcx
gniores uiris foeminas habere fcythm uideanf.Motusille domeftica gloria mittit cUm ingeti equi.
tatu f '’" n  ‘- — C " J —-—-**. J f —* -•* 1

^  I

f

athenienfibus uincunf.Reccptacula tamen habuere caftra focioram: quorum auxiliis intadtae ab
Penthefilea aliis geribus in regnum reuertun£.Poft Orithyam Penthefilea regno potita efbcuius troiano bello
iter fortiffimos uiros cu auxiliu aduerfos graecos fetret magnsc uirtutis documeta extitere,Intcrfe,
4 Os _da demum Pentefilca exercitucg ciusabfumpto paucae quae remaferattatgre fe aduerfus finitimos

/Mmitoi*. J  defendetes ufcg ad tempora Alexadri magni durauerut.Harum Minithia fiue Caleftris regina con/
bOcfk* čubitu AIexadri per dies.xiiii.ad fobole ex eo generadam obtento reuerfa in regnu breui pofl: tem*

j pit Std&fc  pore cum omni ama20 num nomine itercidit. Sc^th^aujtem tertia expeditioe afiana cu annis.vii,
***  a  coiugibus Si  liberisabfuiflennferuili bello domiexcfpiuntur.Quippe coniuges eorum Iongaex*

pedatione uirorum feflacmec iam teneri bello fed deldftos ratae feruis ad cuftodiam pecoris relidis
nubut:qui reuerfos cum uidoria dominos uelut aduenas armati finibus prohibent. Quibus cum
uaria uidoria fuifTettadmopetur Scythae mutare genus pugnceimemores non cum hottibus fed cu
Scftharum feruispraeliadummec armorum fed dominorumiureuincedosmerberainaciemnontela ferenda:

i

laudcs

Lt


f

Cur bifros

didus

Cecrops

uis illos perturbanttut quos ferro no poterat metu uerberum uincerennfugamcg non ut hoftes uidi:

fed ut fugitiui feruif capefierent:quicuc| capi potueruntifupplicia crucibus iuerur.Mulieres quocg
male fibi cofciae partim ferrojpartim fuipendio uitam finierunt.Poft hocapud fcythas pax fuit ufcg
tempora Lanthini regis huic Darius rex perfarum:ficuti didum eft: cum filiae eius nuptias n5 ob*
tinuifTetibellum intulin&armatis feptingetis miiibus hominum (cythiam ingreffus non facienti*
bus hoftibus pugnae poteftatem metuens ne interrupto ponte iftri reditus fibi f ter clu dere tunamif
Darii fuga f JS  nonaginta miiibus hominum trepide refugit:quae iadura abundante multitudineinter damna
numerata non eft.Inde afiam Si  macedoniam domuit.Ionas auocj; nau3li praelio fuperat. Demutn
» {i .t*rwTpnr»yt'^" c °g nito  3» atheniefes Idniis auxilium cotra fe tuliffent:omnem impetum belJi in eos couertit.Nuc

[  < quoniam ad bella Athenienfium uentum eft;quae no modo ultra fpem gerendi: uerum eriam ultra

gefti fidem parata funt operand^ athenienfium effedu maiora q uoto fueruntjpaucis uerbis origo
t  repeteda eft:quia no ut cseterse gentes a fordidis initiis ad fummam creuere, Soli enim prq?ter q in
oU~ cremeto etiam origineglon'atur.Quippe non aduena: necg pafllm colleda populi coliutiies origi>

v^c . ^ A thenaru nern ur bi ded it: fed in eodem nati folo:quod incolunt;&qua: illis fedes eadem or /go eft. Primi lani*
ficii & olei 8i  uini ufum docuere:ararequocp 8i  ferere frumeragiande uefcentibus monftraueruntj
iitterae certe ac facundia Si  hic ciuilis ordo difciplin* ueluti templum athenas habet. Ante deuca*
lionis tempora regem habuere Cecropem:quem ut omnis antiquitas fabulata efl:;biformem prodi
dere.quia prTus marem foemin^ matrimomo iunxit.Huic fucceffit Cranausjcuius filia attis regio*
ni nomen dedit, Pofl: hunc Amphionides regnauinqui ptimus Mineruae urbem facrauit:8C nomen
ciuitati Athenas dedit.Huius temporibus aquarum illuuies maiore partern graeciae abfumpfit. Su<
perfuere quos refugia montium receperut;aut ad regem Theflaliae Deucalionem ratibus uedi futt
a quo praeterea genus hominum coditum dicitur per ordinem deinde fuccefllonis regnum ad He*
rethseum defcedittfub quo frumeti latio apud eleufina a Triptolemo reperta eft:cuiusmuneris ho*
norem nočtes initiorum facrat^.Tenuit Si  Aegeus Thefei pater Athenis regnumia quo per diuor*
tium decedes Medea propter adultam priuigni astatem colchos cum Medo filio ex Acgeo fufcepto
coceflit.Poft Aegeum Thefeus ac deinde pofl Thefei filius Demophon:qui auxilium gra:cis aduet*
fus troianos tulitiregnum pofledit.Erant inter atheniefes 8i  Dorieft s fimultatum ueteres offenfe
quas uindicaturi bello Doriefes de euentu belii oracula cofuluerutirefponfum fuperiores foreiiri re
gem athenienfium occidiflent.Cum uentum eflet inpraelium militibus ante omnia cuflodia regis
praecipitur.Atheniefibus eo tempore rex Codrus erat;qui 8i  refponfo dei 8i  praeceptis hoftium co*
gnitis permutato regis habitu pannofus farmetacollogerens caftra hoftium mgreditur. Ibi in tur*
Jj?  ba obfiftenribm a milite:quem falceaftu uulnerauerat:mterficitur.Cognito regis corpore Dorien*
fes fine praclio difcedunt. Atqjita Atheniefes uirture ducis pro falute patriae morti fe offerentis bel*
lo lib rrantur, Pofl Codrum nemo Athenis regnauit:quod memoris nominis eius tributum eft.Ad
miniftratio reipublica: annuis magiftratibus permifia eft.Sed ciuitati nullae kg:s tune erant: quia
Solon libido regumpro legibus habebatur.Eligif icaqjSolon uir iufticia infignis:qui uelutnouamciuita
tem legibus coderet:qui tato temperameto inter plebem fenatume^egmeum fi quid pro altero or*
dine 1 tuMettalteri difpliciturum uideref:ut ab utrifep parem gratiam traheret.Huius uiri iter mul
ta egregia Si  iftud memorabilefuit:inter Atheniefes SiMegarenfes deproprietate faiaminae infulx
prope ufcg ad fteritum armis dimicatu fuerat.Poft dades multas capitale efle apud Atheniefes ca--
Atf. Solois P it: fi quislegem de uendicada infula tuliftet.Sollicitus igif Solon ne aut tacedo parum reipublica
arte 1  fuade cofuleret: aut cefendopericulum fibi afterret:fubitam demetiam fimulat:cuius^uenia no dičlurus
do bello modo prohibita fed fačturus erat.Deformis habitu more uaccordium in publicu euolat:fačiocg co

curfu hominu quo magis cofilium diffimularet infolitis fibi uerfibus fuadere populo coepit: quod
uerebaf:omniumq 5  animos ita coepitiut ex templo bellum aduerfus megarefes decerneretur: infu>
lacg deuidis hoftibus athenienfium fieret.lntetea Megarenfes memores lllati ab Athenienfibus bd
h: 8i  ueriti ne fruftra arma mouiffe uidtrentur: matronas athenienfium ineleufmis faeris nodu

Codrus rex

J. {V*"** p

H .

opprefTuri naues c5fcendunt:quare cognita dux athenienfiu Pififtratus iuuentute in infidiis  eo Ho v

cat. iuJfis matronis folito damore ac ftrepitu etia in accefTu hoftium ne mtelledos fe fentiat facra p« ***** Ik o-**? r»*yt>

celebrare egreflofcj nauibus megarefes inopinates aggreflus dekuitrac ptotinus clafle captiua ker

mixris mulieribus ut fpecie captiua^ matronarumpraeberet.Megaram cotendit.llli cum nauium g

formam 81  petiram praedam agnofceret:obuii ad portum procedur quibus caefis Pififtratus 81  pan- iPififtrati

luium a capieda urbe abfuit.Ita megarefesfuis dolis hofti uidoria dedere. Sed pififtratus qua(i fibi ;ars i mega*

no parriac uicifiet:tyranidem per dolum occupat,Qijippe uerberibus uolutariis domi affe&us la- irefibus op/

ceratoq$ corpore in publicu progcedif:& aduocata concione uulnerapopulo oftedit:de crudelita/Tptimendis J

te principumia quibus hoc fe paifum fimuiabat;quaeritur,addunf' uocibus lachrymx; 8C  inuidiofa

oratione mulritudo credula inceditursamore plebis inuiium fe fenatui affirmat: obtinet ad cufto/

diam corporis fui fatellitumauxi!ium:perquos occupata Tyranide petanos,xxxiiii.regnauit. Poft Pififtratus^

cuius mortem Diodes alter ex filiis per uirn ftuprata uirgine a fratre puellae iterficitur. Alfter Hip-- tprannidl j 7* \

pias noie cum imperium paternum teneretuterfedorem fratris comprehendi iubet: qui cum pet occupat



<vt-

i-ttv

'i,

ipfum Tyranum:qua uoce eiufdem Tyrani feuictorem poft uindidam pudicitiae fororis oftendit. ^ :

HJius uirtutecumadmonitaciuitaslibcrcatisefletitandemHippiasregnopulfusinexiliumagif: 'Ligi Je* ‘JJPjZhrfi
qui profedus in perfas ducem fe Dario infereri Atheniefibus beilumificuti fupra fignificatum eft: r '~~'
aduerfus patriara fuam offert igituratheniefesaudito Darii aduentu auxilium a lacedsmoniis fo/
cia tune ciuitate petierunt.Quos ubi uiderunt quatridui teneri religione: no expedato auxiIio in/ ^ , n

ftru&isdecemmiiibusciuium 8C platefibus auxiliariis mille aduerfus fexcet a milia hoftiuincatn/ ,/^V 'r^

lau xt/

iturcur/ Per&eac
:cita/ Maratone

-jzV1W
mi  &


> A 4

Jf

_i pugnam aiacntas ammorum iuit;adeo ut cum mille pa __-__ _

to curfu ante iadus fagidarum ad hoftem uenirennec audacia: eius euentus de fuit. Pugnatum eft uincuntur
enim ranta uirtutejut hinc uiros mde pecudes putaresiuidi perfae in naues confugerunuex quibus
mulrae fuppraeflatimultae captae.In eo prsiio tata uircus fingulorum fuitiut cuius laus prima eflet:
difficileiudicium uideretur:intercaeteros ramen Themiftoclis adolefcentisgloria emieuit in quo
iam tune indoles futura: imperatorje uirtutis apparuit*Cynigeri quocj militis atheniefis gloria ma Cynigeri
gnis feriprorum laudibus celebrata eft:quipoft praelii innumtras caedes cum fugietes hoftes ad na uirtus ^
ues egiikXt:onuftam uauem dextra manu tenuinnec prius dimifit:q manu amitteret. Tum quoqj
amputata dextra nauem fmiftra compraehendit.quam 8C  ipfam cum amififlet; ad poftremum mor
fu nauem detinuir.Tantam in eo uir tutem fuiffe;ut no tor caedibus fatigatus; non ambabus mani/
bus amiffis uidus ad poftremum truncus 81  ueluti rabida fera dentibus dimicauerit: duceta milia Hyppiae tf
perfae eo praelio fine nauigio amiferunt*Cecidit 8i  Hippias tyranus Athenieiis audor &i  concitatot ranni inte/
eius belil diispatriae ultoribus poenas repeteubiK.lnrereaet Darius cum bellum ifiauraret; in ipfo rius
apparatu decidit.relidis multis tihis 8C  in regno 8i  ante regnum fufceptis, Ex his Arthemanes ma^ Darii inte/
ximus natu aetatis priuilegio regnum fibi uindicabat; quod ius & ordo nafcetibus 8i natura ipfa ge titus
tibus dedit.Porro Xerxes cotrouer fiam no de. ordine led de nafcendi ftlicitate referebat, Na quocl
Arthemenem primum quidem Dario fed priuato prouenifle i fe regi primum natum*fratres itatj
fuos:quiante geniti eflentpriuatopriuatum patrimonium quodeo teporeDarius habuiflfet no re
gnum fibi uedicare pofletfe efle primum,quem in regnum rex pater fuftuJent. Huc acceder e quod
arthemenes no patre tantum fed 8t matre priuatae adhuc forcunae auo quoqj materno priuato crca
tus fitife uero &C  matre regina natupatre  no nifiregem uidifle:auum quo($ maternu Cyrum re/
gem habuiffe no haerede fed coduorem taci regni.Ita^ 6i  fi sequo iure utrucj fratre pater reliqflets
materno fe tame iure 8i  auito uincere.Hoc certame edeordi animo ad patruu fuu Anafarne ueluti
ad domefticu iudice deferut:qui domi cognita caufa Xerxem prsepofuit: adeocg fraterna cotentio
fuinut nec uidor ifultaueritmec uidus idoluentapio^ litis tepore inuicem munera miferinu& iu
cunda quoqj iter fe no folu crudelia couiuia habuerint.ludiciu quoqj ipfum imearbitris fine coui/
cio fuerir.Taco moderatius tuni fratres iter fe regna maxima diuidebanqto nune exigua patrimo/
tiia partiutur.Igič’ Xerxes belili a patre acceptu aduerfus graeciam per quinqueniu inftruxic,Quod Xerxes ih
ubi primudididt.DemadusrexlacedaEmonio^::quiapudXerxeexulabat.amicior patriae polt fu* grxcia bd>  «

gara qua regi poft benefiČiameTnopinato bello opprimerenfjomnia in tabellis ligneis magiftratu iu m  iftruie gr;*  j

bus perfcripfit;eafiemq 5  caera fuper iduda deletme aut feriptura fine tegmine ijadiciu daret. aut re/ ^ • T ';;

cens ca:ra dolu pderet.Fido deide feruo pferedas traditiiuflo magiftraubus fpartanoifc tradere;qui . f u;

buspetlatis lacedaemona qonires dlu fuit.quod ne<^ feriptu aligd uideretmeefruftra miflas fulpi/ ^

caretuntantoij rem maiore. quato fit occuitior purabat. Haeretibus in coiedura uiris foror regis vrjopt*. cvtr<^

Leonida coiihum feribetis iuenit.Erafa igif c^ra belli cSfilia deteguntur,IamXerxes feptingenta f Atf.bellicui

milia de regno armauerat:& treceta milia de auxiliis:ut no in merito proditum fitiflumina ab exer ^Xerxis ap / .

citu eius ficcata:graeciamcjomneuixcapereexercitum eius potuifle. Naues quocj decies centu m paraturo ^ ^ ^ ]

milia nurasfo habuiiTe dicit .Huic tanto agraini dux abfuit,Cacteru fii regera fpedes i  diuitias non t-i P f

-X tvti&T’T

r-*

TV«

r

n*


dueem Iaudes.quaru tanta copia in regno eius fuittut cu flumina mulritudine cofumerenfropes ta«
l\ cvo*  g men regiae fupereflentdpfe aute primus m  fugarpoftremus in praelio femp uifus eft: inpericulis ti>

fjz*. *  1 midusificubi metus abeflet inflatus. Denicjj ante expimetu belli fiducia uiriu ueluti naturse ipfius

9  ° ca**  I dominus & mStes in planu deducebat 6£ conuexa ualliu acquabar:&: quaeda maria pontibus fterne«
<, orrVC$  1 bat:quatda ad namgationis comodu pcr copendium ducebat.cuius introitus in graecia q terribili«
tam turpis:ac foedus difceflus fuit. Na'c£ cu Leonida rex fpartano^ cu qu.attuor milibus milituni
anguftias thermopy!ayi occupaflet.Xerxes conteptu paucitatiseos pugna capelcereiubet quo^ co
gnati Maratonia pugna iterfečti fuerun^cjui dum ulcifci fuosquerunnprincipiu dadis fuere iucce
denterdeinde inutili turba maior ccedes ardifiTriduo ibi cu dolore & indignatioe perfa^i dimicatii
Leonida: quarto die cu nunciatu eflet Leonida: a,xx,milibus hoftiu fummu cacumen teneri:tunc hortaf" fo«
Spartani fa cios recedant:8i fe ad melipra patriae tepora referuet fibi cu fpartanis fortuna experiedam plura pa«
cinus tria: q uitae debereicaeteros ad prsefidia gratciae feruados.Audito regis iperio difceflere caeteri : foli

lacedaemonii remaferunt.Imtio huius belli fcifcitatibus delphis oracula refponfum fuerat: aut regi
fpartano^;aut urbi ca^endum.Et iccirco cum rex Leonides in bellum proficifceref: ita fuos firma
ucratrut regem fe parato ad moriedu animo fcirent, Anguftias praeterea occupauerattut cu paucis
aut maiore gloria uinceretiaut minore damno reipu.caderet.Dimiffis igitur fociis:hortatur: fparta
nosimeminerct:qualitercuncj 3  pradiarenftcadenduefle:caueret:ne fortius manfifle q dimieafie ui«
dean&nec expečtadum ut ab hofte circuuenirenč: fed cum nox occafione daret fecuris 8i  Isetis fu«
Spartanoji perueniendu;nuf<| uičtores honeftius qin caftris hoftiu pituros. Nihil erat difficile pfuadere per«
uirtus fualis mori.ftatim arma capiunt:& fexceti uiri caftra quingento^ milni irrumpunt. Statimcj regis

pmoriu petUnttaut cu illo aut fi ipfi oppreffi eflenuin ipfius poufllmu fede’ morituri, Tumultus
totius caftris oritur,Spartani pofteaq rege no inuemut: per omnia caftra uičtores uaganficedunt:
fternuntcg omnia ut qui fciant fe pugnaremo fpe uičtoria fed in rnortis ultione, Praeliu a principio
nočtis in maioje Mrte diei tračtu, Ad poftremu no uičhifed uincendo fatigati inter ingetes ftrato«
rum hoftiu caterua?occiderunr,Xerxes duobus uulneribus terreftri prcelio acceptis experiri maris
fortuna ftatuit.Sed Athenienfiu dux Themiftocles cu animaduertifletJonas: ppter quos bellum
perfa^i rex fufcepariin auxiliu regis clafle ueniflejfolhcirare eos in partes fuas ftatuit, Et cum coilo«
quendi copia no haberet:quoappliciruri eratrfvmbolos ,pponi:8i (axispfcnbi  curar, Qus uos Io«
nes dedemeria tenet^qd' facinus agitacisibeHu inferre olim codidoribus ueftris nup etiam uindici«
bus cogitatis, An ldeo moenia ueftra codidimus;ut eflentiqui noftra deleret: quid li no h xc 8i  Da«
rio pnus & nuncXerxi belli caufa nobifcum foret^uid uos rebellantes non deftituimuS^uid uos
Perfarum in haec noftracaftra ex ifta obfidione trafitisčAut ii hoc paru tutum extat uos comiHTo pr^ho. Ite
manus ibri a Ceftum:ihibjfee remos;&: a bello difcedite.Ante naualis praelii cogreflione miferat Xerxes quattuor
bus deletas milia armatoij: delphos ad templum apollinis dmpiendutprorfus quafi no cum gtaecis tantum fed
cum diis immortalibus bellu gereret:quae manus tota imbribus & fluminibus deleta eftrnt intelli«
gerctauanto grauior offenfa deorum efl*er:ranto nullas efle hominu 3duerfus deos uires. Poft haec
TftepasiSi plateas & Athenas uacuas hominibus incendit;& quonia ferro non poterat in hoiesnn
sedificia igne crafTatur.Na^ Atheniefes poft pugna marathonia praemonete Themiftoclejuidoria
il!am de perfis no finem fed cau am maioris belil fore,ccmaues fabricauerut. Aduenrante igif Xtr«
xe cofuletibus delphis oraculu refponfumfuerar.falutem muris ligneis tuerenc. Themiftocles na«
uium praefidium demonftratum rarusiperfuadet omnibus patri* municipes efle no mcrniaiauita«
Vid ne mu te^ no in aedificiis fed in cimbus pofitam, Melius na^ falutem nauibus q urbi comiffurcs: huius
nicipum fit fententiae etiam deum aučtoremefle.Probato coiilio coiuges hberofqj cu preciofiflimis rebus abdi
potius lege tis infulis reličta urbe demandat.Ipfi naues armati coicendunt:exemplum athenienflum 5i  aiiae ur
dum q mu bes imitataedcacp cum adunata omnis fociorum claffis:& inteta in bellum nauale eflet: anguftiaf$
nicipes fabminii freti ne circuueniri a mulritudine poflent.*occupaflent:diflenfio inter ciuitatum pricipes

oritur:qui cum dcferto bello ad fua tueda dilabi uelletitimes Themiftocles ne difceflu focio^ mi«
numn £ : per feruumfidumXerxinunciatunoinlocoeumcotradamgrasciampofTe caperefacil«
limeio^fi ciuitatesquae iam abire udlet:diffipenf maiore labore ei fingu!asc6iečtandas.Hqcdolo
, , r'  impeliitregemfignumpugna:dare.Greciquocjaduentuhoftiumoccupatipradiumcoflatisuiri«

bus capeflfunt Jnterea Rex uelut fpečtator pugna: cum parte nauium in littore remaner. Arthemy«

<  fiaautem regina alicarnafli quaein auxiIiumXerxiueneratinterprimoresducesbdlum acerrime
ciebat:quippe ut in uiro muliebre timorem ita in muiiere uiiilem audaciam cerneres, Cum anceps
pradium efletdones iuxta praeceptum Themiftoclis pugna: fe paulatim fubtrahere cceperut: quo«
Naualis pu rum defečtio animos caeteris fregit.ltaej circufpicietes lugam pellutur perfee;& mox praelio uidi in
gnaad Sala fugam uertunf'.Inqua trepidatione multac fummerfac naues,multa: caprae funt: plures tamennon
minem co« minus faeuitiam regis q hoftem timetes domum dilabuntur.Hac dade perculfum: 8t  dubium co«
milia  filii Xerxem Mardonius aggreditur.HortaTut iregnuabeat nequi^feditionis moueat farna aduer

fi belluS: in maius ficuti mos eftjoia extolles fibi.ccc,milia armatorum leda ex omnibus copiisre«
linquat:qua manu aut cum gloria eius perdomiturum fe graeciam: aut fi aliter euentus feratrfine
eiufdem infamia hoftibus ceflurum.Probato confilio Mardonio exercitus traditur:reliquas copias



X I





CIO

tia traffertjco &.!

naregis cu duce i

fertaregalisopui

pir.Hodč fortc d

uerfusperfasdin

uenit uicifle grse
tutinotpe^liuii
hora^momčto

atheniefiu uirtu
tustgloria patria
liunc.Cu  moenij
nam urbis antu

rentne munimc
uididfpeiurbisit
qui de čare pariti
Deindeipfeinter
ta: tune tarditati
fparium confum
rari:propterquo
giftratibus ferib
aditdeindeconc
armis tantum fe
stbcn/sinbocpi
potentfamguarn
uires ociocorrun
pulandducefuof
premiii cum Xerx
geretur.Scribit pr
nurnproderetur.5

do fimul Sc i rem  |

kuias;damnatur.

^ciquoqjduo

gatumelfcmt
^ cninen peci

^redennt.Nec

Xemte «eft nnaiw

Erxesr

teniptu
‘^te in
atniciti;

uent u

u nun^ v e ? eta ddQ

le * r «u,

utl

r ^t*tn ^

Jjj fu ^ 0 £c°e

KS

r dam plura pa<

S**

vi

^ufoli
; UCf at;aut r

:itafu °5 fiima
^••urcupaucis
'Srtaturjfparta
‘iaimicafTeuj,

^ns&laetisfu.
pfuadcre pcp
^Jtimcprfgis
ri  ' Tumultus
J ganf:cedunt:
:'.nja principio
ingčtes firato-«
i'xpcriri maris
quos bellum
ffrcumcoiJo'-
Qu2uoslo#
rum uindici'
5hxc& D3*

uos
elio.ke
Huattuot
ntum fcd
;ut intelli'
.Pofthaec
;nhoics;in
leiuičtoria
eigiffo/
(tocles na-
na:ciuita>
csthuius
cbusabdi
iSialisUi
mRuftiafl
m priLipes

ocio^mi'
jperefacil'
tfocdolo
jfllris tiiri'
/kthemf'

acercime

jmancepJ

•ruc:q u0/

liouP ,n

amen no«

S?

;gj

„iasc°r

;R yrrj>

rcx ipfe reducere in regnu parat.Sed graeci audita rcgis fuga cofilium ineunt pontis forrumpendi:
que ille abydo uelut uidor maris feceranut irerclufo aditu aut cu exercitu deleret: aut defpcratioc
rejipaceuiduspeterecogeref.SedThemiftocles timens ne iterclufi hoftes ddperationein uirtu^
tem uerteret;& iter quod aliter no pateretjferro patefaceretdatis multos hoftes m graecia remanere
didiras nec augeri numeiu retinedo oportereicum uincerecofilio ejeteros no pofleneunde feruum
adXerxem mittincertiorecgcofiin facinSi occupare tranfitum matura fugaiubet.Ilie pculfus nun^ TurpisXer
cio trad/t ducibus milites pducendosiipfe cum paucis Abydon cotendit.Vbi cu lolutu pontem hy xis fuga
bernistempeftatibusoffendiffettpifcatoriafcaphatraiecittrepidus Eratresfpedacuiodigna: 6i ad >,

^ftimatione re^c humanae fortis uarietate miradaJn exiguo latetem uidere nauigto: que paulo am

te uixacquor omne capiebatscarentem etia omni feruoi* minifteriojcuius exercitus ,ppter multitu
dine terrx graues erat. Nec Pedeftribus copiis qs ducibus affignauerat felicius iter fuit.Sigde quot/ Atf.forto-
tidiano laborifnecg enim ulla eft metuetibus quies)etia fames acceflerat.multojji deinde dieiji ino^ nse uarieta
piacpfraxei^t&pefte:tata 9 foeditas.morientiufuit:utuiaecadaueribus ipkrenf :alitefq}& beftiae te inXerxe
efceiliecebris foliicitatae exercitu iequetenf .Interim Mardonius olyntu in gratcia expugnat< Athe/
niefes quocg in fpem pacis amicitiacg regis follicitatjfpondes incenfe eo^e urbis etia in maius reftitu
tione.Pofteačf nullo precio Iibertate uidit his uenale-fcenfis i  quae aedificare coeperat, copias in boe ^' ~
tia traffertteo & graeco ^ exercitus qui centu miliu fuittfecutus eft.Ibkg prjeliu comiflunufed fortu
na regis cu duce mutata no eft.Na uidus Mardonius uelutiex naufragiocu paucis ,pfugit:caftrafe Vicif Mar
ferta regalis opuletiae capta funt.Vnde primu graecos diuifo iter fe auro periico diunia^ luxuria ce donius in
pit.Eode forte die quo Mardonifjtopiae deletae funttctia nauali pradio in afia fub monte mycale ad' Boetiam
uerfus perfas dimicatu eft.Ibi ante cogreflione cu clafes exadueifo ftarenttfama ad utruneg exercitu
uenit uicifte graecos:8£ Mardonii copias occidione cecidifle.tanta famae uelocitate fuifie;ut cu ma-
tutino tpe £!iu in Boetia cSmiflum fit: meridianis horis in Afia p tot maria SC  tantu fpatii ta breui
hora^ mometo de uidoria nunciatu fit.Cofedo bello cu de praemiis ciuitatu ageref toium iudicio
athenicfiuuirtuscaeteris p!ata.Interducesquo(^Themiftoclespriceps ciuitatu teftimonio iudica
tusjgloria patriae fuae auxit,Igi£atheniefesaudi 3c  pmiis belJi 31  glona urbe ex integro codere mo«

liunf.Cumoeniamaioracopiexifuii!ent;fufpedieiIeJacedtemoniiscoepere{redereputatibus rui/ o  1 ». ^

nam urbis tantu ineremeti dedifle;quanru fit datura munita ciuitas.Mittunt ergo legatos q mone>

rentne munimenta hoftibus^ receptaculafuturirurfusbelilcaufamextruant.Themiftocles; ut

uidittfpei urbisinuiderinon exiftimans abrupteagendum trefpondit legatis . ituros lacedaemona:

qui de eare paritet cum illisconfultant.Sic dimiilis fpartanis thottatur fuos: ut opus maturent.

Deinde ipfe interiedo tempore in legarionem profidfcitur; & tuncm itinere infirmitate fimula-
ta; tune tarditatem collegarum accuians: fine quibus agi iure nihil poftit: diem de die proferendo
fparium confumando opeci qu3erebat:cum interim nunciatur fpartanis opus Atheniensium matu
rariipropter quod denuo legatos mittunt ad infpiciendam rem.Tum Themiftocles per feruum ma Themifto>
giftratibus feribit; Lacedžcmonum legatos uinciant: pignufcg teneant.ne in ie grauius cofulatur. clis ars i elu
adic deinde concionem lacedjemoniogiandicat permunitas Athenas efittSf polit illatu bellum no dendis lace
armis tantum fed etiam muris fuftinere.Si quid ob ea rera de fe crudelius ftatuerentaegatcs eorum dsmoniis
athenis in hoc pignus retcntos:grauiter deinde caftigat eos:q non uirtute fed imbecillicate focioru
potentiam qu3creret.Sic dimiftis ueluti triuphatis fpartais a ciuibus excipitur.Poft ha:c iparcani ne
uires ocio cotrumperettflf ut bis illatum a perfis graeciae bellum ulcifcerentur ultro fines eo^c depo
pulanftduce fuo fociorucg exercitui diligut Paufania;q $  ducatu regnu graeciae affečtans ^ditionis Paulanias
premiu cum Xerxe nuptias filiac eius pacifcifredditis captiuistut fides regis aliquo beneficio obftil
geretur.Scribit praeterea Xerxi quofcuncg ad fe nucios mififfetiinterficeret.ne res loquaciate homi
num proderetur.Sed dux Athenienfium Ariftides belli fociuselečlus collegae conanbus obuia eun Ariftides
do fimul fi (. i  rem fapienter confulendo proditionis confilia diTcuffic.Nec muito poft accufatus Pau
faniastdamnatur.Igitur Xerxes cum proditionis dolu publicarum uideret:ex itegro bellum iftituit
Graeci quoq; duce inftituunt Cimonem Athenienfem filium MiIciadis:quo duce apud Marathcne Cimon 6

pugnatum efttiuuenem cuius magnitudinem futura pietatis documenta prodiderunt Quippe pa^
tre ob crimen peculatus in carcerem coniedum ibieg defundum tranflatis in fe uincolis ad fepulm^
ram redemit.Nec in bello iudicium d|iigentium feidlit.Siquidem no inferior uirtutibus patris Xer Xerxes ite
xem terreftri naualicg bello fuperatum trepidum fe recipere in regnum coegit, rum uinri

IVST1NIHISTORIC1 LIBER TERTIVS. tuc

Erxes rex perfarum terror antea gentium bello in graecia infeliciter gefto etiam fufcon«
temptuieflecoepit: Quippe Artabanus praefedus eius defitiente^iottidie regis ma fe/
ftate in fpem regni addudus cum feptem robuftiffimis filiis regiam uefpeti ingredif.Na
amicinfe iure femper illi patebat.Trucidato^ rege uoto fuo obfiftetes filios eius dolo ag
greditur.Secunor de Artaxerxe puero admodum fingit rege a Dario qui erat adolefcens Xerxis inte
quo maturius regno potiretur occifumfmpellit Artaxerxem parricidium parricidio uindicare.* Cu ritus
uentum effet ad domum Darii dormiens inuentus quafi fomnum fingeret interficif; Deinde cum
unum ex regis filiis fceleri fupeieffe Artabanas uideret;metueretcg de tegnoicertaraina pnncipunv.

risL^ tVc

r


I

'N«

aflurr.it in focietate cSfilii Baccabaflum qui praefenti (latu cStentus rem prodit Artaxerxi:ut pater
cius occifus fit.ut frater falfa parricidii fuipicione oppreffbs: ut deniqj ipfi pararenf' infidisc His co/
gnitis Artaxerxes uerens Artabani nume^d filio^r.in pofterum diem paratum efle exercitum arma
tumq; lubetjrecogmturus 5i  numtijd mihtum:& in armis induftriam fingulorum. Itaqj cum inter
v csetero^ipfe Artabanus armatus aiTilteret:rex fimulat fe breuiore loricara habere. Iubet Artaba-

Artabani nuna fecum comutare:exuentem feac nudarum giadio traiecit.Tura & filicfeiuscorripi iubetatcs
caedes ita egregius adolefces 6i  catde patris 8i  nečem fratris Bi  fe ab infidiis Artabani uindicauit.Dumhae-
w in perfis gerunf interea graecia omnis ducibus lacedaemoniis & Atheniefibus in duas diuifaj partes

ab externis bellis uelut in uifcerajjfua arma couertit.Fiunt igifde uno populo dao corpora:& eoriF
dem caftropd homines in duos hofhles exercitus diuidunf.Hinc lacedaemonii communia guonda
ciuitatum auxiiia ad uires fuas trahebat .Inae Athenienfes 8i  ueruftate getis 81  geftis rebus illuftres
Plutarchus propriis uiribus cofidebant.Atcg ita duopotetifiimi grscispopuli inftitutis Solonis 8i  Licurgi le
polydečte gibus pares ex aemulatione uiriu in bellu ruebant.Namcg Licurguscum fratri fuo Polibits fparta
no po!ybi-, noije regi fucceflifletiregnumcj fibi uindicare potuiffet Charilao filio eius tj natus pofthumus fue/
tem uocat j raticum ad State adultam uenifletiregnum fumma fide reftituitjut itelJigeret omnes quantop!us
-4ggud bonos pjetatis iur a q  omnes opes ualeret.Medio igif tepore dum infanscoalefcit; tutdamg;
eius adminiftraratmo habetibus fpartanis leges iftituit,no inuetiarieM^; magifqua exep!o darion .
\Siquide nihillegeullainaliofanxit;cuiusnoipfeprirnusinfedocumeta darenpopuluin obfequia-
Jt*rc 5  f* ^«ic.Upricipu:pricipes ad iufticia iperiojd firmauit.Parfimonia olbus fuafit:exiftimas labore militiaeaifi/
r  dua frugalitatis cofuetudine faciliore fore.Emi iingula no pecunia fed copefarioe merciu iuffit^u

ri argeticg ufum uelut oium fcelejji rnateria (uftulit ;admi£iftratione reipublicae p ordines diuifit.
Plutarchus Regibus ptate bello^umagratibus iudicia 8C  annuas fucceflioestfenatui cuftodia legutpopulo fub/
ferreu nu/ legedi fenatu uel creadi quos uellet magiftratus poteftate pmifinfundos oium sq!itcr iter oes di'
mam ab eo uilittut eqta primoia nemine potetiore alteri reddereticouiuari oes publice iuflit ne cuiqt diuitis
indudu ait uel luxuna i occulto eflcnt.Iuuenibus no aplius una uefte uti toto anopmiflutnec queq cultiuf^ al
teptjagrediinec epulari opuletius ne imitatio i luxuria uerteret .Pueros ipuberes no i fopi  fed i ag$i
deduci pcepittut prios anos no i  1 uxuria fed i ope 8i i  laboribus ageret.Nihil eos fonii caufa fubfter
nere.SC uita fine pulmeto degere;neqj prius in urbe redire g uiri fačli eflentjftatuit uirgines fine do
te nubere iuflit ut uxores eligeret no pecuniarfeueriufcp mrimoia fua uiri coercereti cu nullis dotis
frsenis tenercntur,Maximum honorem no diuitum & potentum fed pro gradu s ta tis fenum efle
uoluit.Nec fane ufqua terra^t locu honorarionem fenedus habet.Hsc quonia primo folitis antea
moribus dura uidebanf efle audore eo^t Apolline delphicu fingit:& inde fe ca ex pcepto numinis
detuliflctut cofuefcedi taediu metus religioiseuincat.Deinde ut aeternitate legibus fuis daret iuro-
iurado obligaf ciuitatetnihil eos de eius legibus mutaturos priufqua reuerteref :8t fimulat fe ad ora
Aliter plu^ culu delphicu pficifd confultuji quid addendu mutanducg legibus uideref.Proficifcitur aute ere/
tarchus de tamtlbi^ perpetuu exiliu aegitiabncicg in mare ofla fua moriens iuffmne relatis lacedcemona folu/
iycugi exi tos fe fpartani religione iuiiurandi & diflbluendis legibus arbitrarentur.His igif moribus ira breui

* t?

fučtj’  fibi uel de uiribus fuis uel de fortuna fpondetes:qus res initiudiiientioisgrscis di  iteftinibd

li ca 8i  origo fuir.Itacj cu cotra praefumptione fua annis dece in obfidione urbis renerend^ quacre/
lis uxo£> poft ta logam uiduitate reuocarenftuenti ne hac pfeuerantia belil grauius fibi q Meffeni«
nocerent:qppe illis quatuiuuentutis belfo intercidat mulie_^ foecuditate fuppleri: fibi &i  belii dana
affidua &i  foecunditate uxo^iab(<tentibus unis nulia efie.Itatj legutiuuenesexeo generemiiituig
poft iufiurandu in fupplemetu uenerant;qbus fpartam reminis pmifcuos omnia ioemina^ cocu/
bitus permiferetmaturiore futura cocepnone rati.fi ea finguls p plures uiros expedrenf. Ex his na
ti ob nota materni pudoris parthenii funt euocati;q cu ad annos tngita perueniflentnretu inopis
(nulli enim pater exiftebat:cuius i.patrimoniu lucceflio fperaretur)ducem Phalantu aflurnut filiu
Araci:qui aučlor fpartanis fuerat iuuentutis ad generanda fobole domu remitteds, Vt ficuti dudu

Parthenii

Phalantus

uanos caiUS IdUdU idiJUClil lidua ucici.uiii 4 wv te j.  diuKiuu^c

colis fede fibi conftituunt.Sed poft annos plurimos dux eo^i Phalantus per feditione i exiliu prur/
lati co/ batusBrudufiumfecontulit:quo expulfifedibusfuisuetetestarentini coceflerar.Is moriens gfu3/

A

Phala ti
mentum
in morte

s-  pdidifle prsceptis paruere:.-

^  fionem hoc fačto: pmiferat.Itagj dudit exulis confilio 8L  hoftium minifterio pofltflio taretina pthe

niis i Sternu fundata.ob cuius beneficii memoria Phalato(jiuinj honores decreuere. Interea Mefie
... n jj cum u j rtute n g poflent per infidiasexpugnantur. Deinde cum per annos.lxxx. grauia feruitutis

f”’ A  ueiberaplsrua estera«uiculacapts ciuitatismalappeifieent;poftlogapoena^;poenučtia beliu

\s£&

fuctfd £icn '  j
fondrrcni ^
rtoconti° nL  r '
jticpts  ncunaar
»patrom norn
temporis fparic

jeaninatuna r

jpulationem

nt.Adpoftreni
frnii reparaui n
rum fide m cur

athenienfes gra

lata a delo athei

neclacedmmon
fibusfacerent.F
cantes facile fu|
praeliu reparar
uidoriafuit.A
bellu ne medit
riumhis rediti
tusfuror fparr
hoftesacgujrcr
dem fpečlar.r  c
ruagros uaftaui
dsmoniiinanr
cim annos rupt
quapugnaexpe
tionis iniuria d
riculopofTenr.;
fpartani deprs

fuerituitiogir

temptus fuit.h
fei/fipofleaurf

&ftirnrnnnty.,l

& futura popu!
qs ira unde peric

utiUC pt

pr^lio dimiQf U

uaria prelio^ fo
nonifiiexar
Quippcquafjm

taifent.Hincbd

Iciliai

iorei

nuis

tibus

*®lfftequet“ r !

^»»»teperto



t isigner^ u,tlUci

r ">«c2>

^  ,
!sS ;

, “'P«** tori.
a niu , ni *quoni5

nis &Licurgii t

! unPc l^xfpS
1  • pofthumusfue,
n l n r cs  quantopi us
oj| ^it_: tuielaL

'l Ud  e.včplo Clarion»

>opulu in 0bfequij
laborc noilitiaeafli*
*merdqiuflit|fa
r p ordincs diuifit,

■i kguipopulo ful>
xqhtcriter oes di-
7 ‘itnc cuicp diuitij
icc qučqcultiu%al
jnoifojcfediagpj
s fonii caufa fubftec
jjfujrgincjfinedo
rčf:cunuIJisdotis
zatis  fcmira efle
jrimofolitisantea
xpceptonuminis
busfaisdaimute«
\Sdimu\atfeadora
ofidfotutautecie^
islaccdsmonafob
ji  moribus itabreui

tcnioafcfecrificiobd«

aulfcnt reucrfuros;
^xc\xSihiinM

miusfibi^eg

iccr.fibi^btlhdana

xeo ecnetcmito'9

:-lwC0CU /

inr


SJ&55&

,ttc  -cfaititatis ® 1

o

I#*™

V*i' f

o

vcu

trm

vir

inftaurant,Lacedaemonii quo$ eo con fpiratiis adarma concurrunt:quo aduerfus feruos dimicatu
ti  uidebantur.Itacg cu hinc iniuria inde indignitas animos acueretilacedaemonii de belli euentu ora
culo delphis cofulro iubetur duce belli ab athenienfibus petere, Porro atheniefes cu refpofum co«
gnouiflenr in contemptum fpartao^ Cprtaeum poetam daudum pede mifere;qui tribus praeliis fu' CyrtatUS
fus eo ufq; defperationis fpartanos adduxit:utad fupplementu exercitus feruos fuos maumitterer. poeta
Hi.% interfedoijd matrimonia pollicerentunut no numero tantum amifTo^i ciuiuifed 6i  dignitati
Juccederent,Sed Reges Iacedaemonio^: ne contra fortunam pugnado maiora detrimera ciuitati in
.funderentireducere exercitum uoluerunt:ni interuenifiet Cyrta:us;qui copofita carmina exercitui C*t*lXw

pro contione recitauit.In quibus hortameta uirtutis.damno^i folatiaibelJi cofilia confcripferatq$,
ltacp tantum ardore militibus iniecitiut no de falute fed de fepultura folliciti telTeras infculptis fuis 'Št&ilc*

8i  patrum nominibus dextero brachio deligarent.Vt fi omnesaduerfum praelium c6fumpfiffet:& ^  &-
ternporis fpatio confufa corpo^t liniamenta eflent:ex inditio titulo^: tradi fepultura poflent.Cum
lic animatum reges exercitum uiderettcurat re hoftibus nunciare.Mefleniis aute no timore res fed
aemulauonem mutua dedit,kaqj tantis animis concurfum efhut raro unqua cruentius praeliu fue«
rit,Ad poftremum tameuidorialacedsemonio^jfuit.Interiedotemporetertiuguocg bellu Mef« Uln
fenii reparauere.ln cuius auxilium lacedaemonii iter reliquos focios etia atheniefes adhibuere. quo
rum fidem cum fufpedam habercnt fuperuacuos eos fimulantes a bello eodem dimiferut, Hac re
athenienfes grauiter ferentes pecuniam quae erat in ftipendium perfici belli ab uniuerfa graecia col
lata a delo athenas trafferuttne deficietibus a fide focietatisjlacedaemomis pdae ac rapinaeeent.Sed
nec lacedaemonii:qeueresq cu Meflenioi« bello occupati eent.Peloponefes imifer^;q bellu athenie
fibusfacerent.Paruaetuctpisdafleiaegyptumiflauiresatheniefibuserat,Itac$naualipraeliodimi Atheniefes ["n
cantes facile fuperatur.Interiedo deinde tempore poft reditu focio^r audi & dafijsmilitu robore nauali prae
praeliu reparant.la &lacedsem6ii pmifiis mefleniis aduerfus atheniefes arma uerterant; ( diu uaria Jio uincuf }
uidoria fuit.Ad poftremu aequo marte utriq^ difceflum.lnde reuocati lacedaemoii ad meflenio^:
beilu ne mediu tepus ociofum athenienfibus rehnquerenncu thebanis pacifcunf; ut boetio^t ipe^
rium his reflitueret:quod teporibuspcrfici belli amiferatmt lili athenienfiu bella fufciperet, Tan/
tus furor fpartano^eeratjutduobus bellisipliciti fufcipe tertiu norecufarettdumodo inimicis fuis
hoftes acquireret,lgitur athenienfes aduerfus tantam tempeftatem belli duos duces deligunt: Peri Pericles 8i
clem fpedatae uirtutis ui^e 8i  Sophodem fcriptorem tragoediarum;qui diuerfo exercitu &  fpartad Sophodes
ru agros uaftauerut:8£ mukaš achaise ciuitates atheniefiu imperio adiecerut.His malis fradi lace»
daemonii in annos,xxx, pepigerut pacetfed tam longu ociu inimicitiae no tulerut,ltaqg inter quide
cim annos rupto foedere cu cotemptu deoje hominu^ fines atticos populanf. Et ne praeda potiuf
qua pugna expetiffe uiderenf ihoftes ad praeliu uocant fed athenienfes cofilio Periclis ducis popula
tionis iniuria differut in tepus ultionis fuperuacuam pugna exiftimames cum ulcifci hofte line pe^
riculo poffenr.Deide interiedis diebus naues confcendut:6i mhil fentientibus lacedaemoniis tota
fpartam depraedanttmultocg plura auferunčj amiferant.Prorfus in coparatioe damno^ loge plus
fuerit ultio g ira.Clara qdem haec Periclis expeditio habitaifed rnulto clarior priuati patrimoii co« .0
temptus fuit.Huius agros in populatipne caeteroge intados hoftes reliquerant;fperantes acgu irerc f
fe lili pofle aiit periculu ex inuidiafaut exfufpicione prodinonisinfamiatquodate ^ipicies Pericles Atf.peri«

& futuru populo pdixerat:& ad iuidiae impetu declmadu agros ipos dono reipublicae dederat. At« dis tepelfi
^ ita unde periculu quas(itu fueratabi maxima gloriam iuenit, Poft haec interiedis diebus nauali ua mumfi
praelio dimicatum eft, Vidi lacedaemonii f ugerunt.Nec cdlatu deiceps eft;quin aut terra aut mari centiam
uaria prekop fortuna inuice fe truadarent.Denicp feffi tot malis pace i annos qnquaginta fecere;
qua nonifi iex anms feruauerut.Na inducias quas proprio noie coaixerat ex focio^ pionarupebat
Quippe quafi minus periurii cotraheret fi ferentes fociis auxilia:potius qua fi aperto praelio dimi«
caifent.Hinc bellum in ficiliam tranflarumjquod prius q expona:de Sicilise fitu pauca diceda funt,

IVSTIN1 H1STORIC1 LIBER .1111,

Iciliam ferunt anguftiis quonda faucibus ltaiiae adhaeinTe direptaq 5  udut acorpore ma
iore impetu fuperioris maris;quod toro unda^e onere illuc uehk.Eftaut ipfa terra te« Siciliat fi
nuis ac fragilis & cauernis quibulda fiflulifcjj iia penetrabilisiut uentoru tota ferme fla t us
tibus pateatinecno 8i  igmbus generadis nutriediicgfolis iplius naturali ui,Quippe itri«
fecus ftratu fulphure 6c bitumine tradif:qux res lacit ut ipiritu cu igne iter nenora Iu«
ftante frequeter 8i  compluribus locis nuc flammas nuc uaporem nuc fumu erudetude denicg Aetna

nae montis per tot fecula durat incendiutSi ubi acrior per fpirameta cauerna^: uentus incubumha
renaije moles fgeruf;proximu italiae promontoriu Rhegiu dicitur.Ideo qa graece abruta hoc noie
,pnunciatunnec miru fit fabulofa eft loči huius antiquitas;in que res tot coiere mirae.Primu q> nuf
qua alias torrens fretu nec folu citato impetuiue^ ena faeuojnecg experientibus modo terribileiue Siculutn
ru etia procul uifentibus unda^e porro i fe cocurrentiu tanta pugna eft :ut alias ueluti terga dantes fretum
uorticibus mergi ac in imu ddidereialias quafi uidrices in fublime ferri uideasinuc hic frenlitu fer Aeolides • \


■

t '■ tL ' j 3  uentis aeftusinucillicgemitu in uoraginedefidetisexaudias:accedutuicini&perpetia aetnaemon« jnful*e etivr v, v ^<jhv

la«* bel' tis ignes & iafuk§i  solidu uelut ipfis undis alaf iticendiu * Necj eni in ta aguftis terminis alitet du« t«Jo no $

jac iCa-  Qf,

S  cylla£±'

Qt<x<r

AlvtTj fAlf

»'ffli cmf ^ t

rare tot faeculis tatus ignis potuifTettnifi 81  humoris nutrimetis alerefiHinc igif fabula fcyllam 8t

|*$kU ..Charibdis chirvbdim peperereihinclatratus auditosthincmodricredita fimulacraidu nauigacesmagnisuor
l ctiiJ. fc Jfc^ticibas pelagidefidenris exterriti latrare putat undas;quas forbentisSltusuorago coilidit. Eadem

i kr tbtu$)'i.caufaetiamaetnae montisperpetuosignes facit.Namaquaruilleconcurfus: raprumfecum fpiritu.

in imuni fundu trahit:atq? ibi fuffocatu tadiu tenendonec pcr fpirameta terrae diffufus mirriraenta
ignis incendat.lam ipfa itaiiae Siciliaeq 3  ukinita?. lam promontorioru altitudo ipfa ira fimiiis e: ut
quantui nune admirationis tantu antiquis terroris dederit credentibus coeuntibus i fe promonto.
"Siculi Treti tiis ac rurfum difcedentibus folidaintercipi abfumicj; nauigia.Neqjhoc ab antiquis in dulcedine
anguftiae fabulae compofitum.Ted metu & admiratione tranfeuntiuiEa eft enim procul infpicietibus natura

jkfca cetu tv/loci;ut finu maris no tranfitu pures:quo cum accefferis:difcedereac feiungi promontoria; quae an

il

Antiqui Ti tea iunda fuerannarbitrere.Siciiiae primo Trinacriae nome fuit. Praeterea Sicania denominata eft;

m« ’ c.t  ct -

l ciliae icolae Hsc a principio patria Cpciopum fuit,Quibus extinčhs Aeolus regnu infulae occupauit.poft que
Ubc-i^r ■*- j>keb fingula: ciuitates i tpranno^d imperiu conceflerunt:quo^ nulla terra feracior fuit.Ho^ ex nume.

A


h { Irm  Ir l)eK

Anaxilai ro Anaxilaus iuftitia cum caeteroije crudeiitate certabaucuius moderarto haud mediocrcm fručtu

iuftitia tulit.Quippe decedens cum filios paruulos religuifietitutelanicg eorum Metalo fpe&atae fidei fer

uo commilifletjtatus amor memoriae eius apud omnes fuinut parere feruo quam deferere regis fi
lios mallent.Principefcg ciultatis obliti dignitatis fuae regni maieftatem adminiftrari per feruu pa.
terentur.Imperiu Sicilise etia Carthaginefes temptauere:diuqj uaria uidoria cu tyrannis dimicatu
/b  ad poftremu amiflo Hamilchare imperatore cu exercitu aliquatifper quieuere uidi.Medio tepore

' 1 * 1 *' cu rhegini diffprdia Iaborarent:ciuitafq$ p diflenfione diuifa in duas partes eflet, Veterai ab altera

parte ab hiera urbe \auxiliu uocatiipuifis ciuitate cotra quos impiorati fuerat: &  etmocacfis qbus
Rheginoru tulerant auxiliu;urbe cu coniugibus & liberis focio^ occupauereiaufi facinus nulli tpranno čopa
c^des randum.Quippe ut theginis melius fuerat uinci q uiciffe.Na fiue uičtoribus captiuitatis iure feruif

fentifiue amiffa patria exulare necefle habuiflennno tamen inter aras & patrios lares tr ucidati cru/
deliflimis tyannis patriam cu coniugibus ac liberis praedam reliquifTent.Caranenres quoqj cu Syra
cufanos graues paterenfidiffifi uiribus fuis auxilium ab Athenienfibus petiere;qui feu ftudio maio
ris imperii quod afiam graeciam^ penitus occuparet;feu meru fačtze  pride a Syracufanis daflis ne
Lacedatmomis illae uires accederent Lampoium ducem cu cJaile in Siciliam mifere;& fub fpecie fe.
rendi Catanenfibusauxilii tentarent Sicilije imperiu;Et quoniam prima imtiafrequeter caefis ho.
ftibus profpera fueratimaiore deuo clafle 8i  robuftiore exercitu Lachetheo & Cariade ducibus Si.
ciliam petiere,Sed Catanefes fiue metu atheniefium fiue ta:dio belli pacem cu Syracufanis remiffis
Athenienfium auxiliis fecerunt interiečlo deinde tempore cum fides pacis a fyracufanis n5 feruare
tundenuo Iegatos Athenas mittut:qui fordida uefte capillo barbac]? ,plixis &L  omni fqualoris habi.
tu ad mifericordia comoueda acqfito cocione deformes adeut adduf precibus lachrym3e:K ita mi
fericorde populu fupplices mouer.ut damnaretur duces:quiab his auxilia deduxerut. Igif claffis in
gensdecernituncreantur duces NicaeasK Alcibiades & Lamacus:tantifqs uiribus Siciha repetifiut

_ ipiis terrori eflent.fn quoiji auxilia mittebantur.Breui poft tepore reuocato ad reatu Alcibiade duo

Alcibiades praelia pedeftria fecunda Nicacas &!  lamacus faciunt: muitionibus deinde circudatis hoftes etia ma
Lamacus rinis  comeatibus i  urbe: cIaufosi'rerdudut.Quibus rebus fračti Syracufani auxiliu a Lacedxmoiis
petieruuab his mittit Gylippus folusjfed j quo lftar oiumauxilio^ erat.Isauditogenere belli ia icli
nato ftatu&uxiliisjpu i grcecia pti i Sicihamifere cotračlis opportua bello loca occupat.Duobus y
de pliis uidlusicogreflus tertio occifo Lamaco & hoftes i fuga copulir:&: focios obfidione Iiberauit
fedduatheniefesabelioterreftrii nauale fe traftuliflent: Gylippus clafte alacedsmoe cu auxiliis
accer fit,quo cognito 8C  ipfi atheniefes i  locu amifli ducis Deofthene 8i  Eurimedota cu fupplemero
copia^ mittunnPeloponneiii quot^ comuni ciuitatu decreto igentia Syracufanis auxilia mifere;&
quafi Graecise bellum in Siciliam traflatu effet.Ita ex utracp parte fummis uiribus dimicabaf Prima
igif cogreftioe naualis certaminis Atheniefes uincunf .Caftra quoqj cu omni publica ac priuata pe
cunia annttut.Super bsec  mala cu etiam terreftri pradio uidi efientuuc Demofthenes cefere coepit
ut abirent Sici!ia:dum res quauis afflidae nondu tamen perditae forent:ne(j i bello male aufpicato
amplius perfeuerandum effcdomi grauiora 8i  forfitan infeciliora bella efle: in quae referuare bos
urbisapparatus opporteat.Nicaeas ieupudore maleadae rei:feu metu deftiturae fpei ciuiu: feu ipel
lente faro manere cotendit.Reparatur igif nauale pradium:& a nimia prioris fortunae procella ad
fpem certaminis reuocantur.fed infeitia ducu q lter anguftias maris tuentes fe Syracufanos aggref
fi facile uincuntur.Eurimedon dux in prima acie fortiifime dimicans primus cadintrigita naues q
bus praefueratrincedunf. Demofthenes Si Nicceas etiam ipfi uidi exercitu interram depo nun tu
tiorem fugam rati itinere terreftri.Ab his relidas centu trigfra naues Gylippus iuafit ipfos deinde
infequitur fugiemesjpartim capincaedit partim Deofthenes amifto exercitu a captiuitate gladio &
Atf. Athe. uoluntaria morte fe uindicat. Nicaeas autem ne Demofthenis quidem exemplo utfibi cofuleret;
niefiuclade admonitus dadem fuorum auxit dedecore captiuitatis*

I VSTINf HISTORICI LIBER O.VINTVS,

Prima athe
nienfium
Claffis in fi.
ciliam mif
fa

Nicaeas

Gylippus

Lacedae.

moniis

t

i; kcorrit‘ Tan n , aU1

fedplian 3dult

Sl Hobi«

dbiadesquoqp«

busadiuuabar.i

Otes audoritJf

debantfadumi

cumamiffisimi
contraxit.lta<^'
Alcibiades pen
gis profugit.Cu
fiiformsuenei
amicitiarumft
latebac.Igiturf
in portionem r
fufceptu (it.Sed
nam fe  uidor/a
Perftrum difler
uidurum.perfei
obterendam ne
quietutospoftl
Tifafernifuit.li
totamdareuau
banadquecul
fenatum foret:
fada ab altera f
dignitatis čara
delirennplebe
uoca tur,duxcp
rumcgaqu3drii
derelacedsmor

malo patria libe

zeftromidarus {

miffouidoriap

cescatfijnaueso

Mmrranftuljffi

umeffedunu

fnaginenfibus 5

Curn  clafle uidi

«nt;nonnuJJ as

EtI atnlaudeten

“ do obun pt

prš?

0 s e«‘C c ‘

1 M S°nt°;

Ilc

*“* fpiritu
; nurr ^en,
ls  e: ut
, r 7“'onto,'

^ndulcedinč

"‘kusnatura

,ru: qusan

^norninataefl-.

^ ult -Poftquž

iJ ^«nutne,

3ioacmf tu ^

^utifideife,.

Hcrcrercgisfj
11  P cr  fcruu pa<
><'nis dimicatu
'Mdiotepore
»tcraiab alrcra
ll^lfisgbus
i tvranno čopa
tacis iureferuif
struadaticru/
iquoqjcuS}-ra
:u Iludio malo
ums cMisne
ifubfpeciefe'
:rer cztisho'

"etuare

.shabv

kitami

:ut

xiliis

rutr'-^

pel

viii

Vmathenienfes in Siciliam bellum per bicnnium cupidius q felicius gerutilnterim co/
citator SC  dux cius Acibiades abfens Athenis ifimulaf myfteria cereris inirio^: facra nul
lo magis q filentio folenia enunciauifle.R.euocatufqj bello ad iudiciu fiue cofcietia fiuc
indignitatera rei no ferens tacitus in exilium elidem profedus efUnde ubi non damna/
tum fe tatumtuepe etiam deis per oium facerdotum religiones deuotum cognouit Lace
daemona fe cotuiir Jbicp rege Lacedaemonic^ fpellit.turbatis Athenit nfibus aduerfo Si
cilis pfio ultro bellu iferre.Quo fado oia Graeciae regna uelut ad extinguedu comune incediu co
currit:Tantuodid Atheniefes imoderati iperii crudeliratecotraxerat.Darius quocp rex Perfai^ me
morpaterni auiticp i hac urbe odii fada cu lacedacmoiis p Tifaferne pfedu Lydiae focietate emne
fumptu belli pollicef. Eterat qde tirulus cu Graecis coeundi.Re aute uera timebatine uidis Athe
nienlibus ad fe lacedaemoii arma trafferret,Quis igif mireč ta floretes atheniefiu opes fuiflbcu ad
opprimeda una urbe totius orietis urbes cocurreretfno tamen ineriti neqj incruento cecidere bello
fed pliati ad ultimu uidoresietia iterdu cofumpti magis fortunee uarietate qua ui uidi funt. Princi
pio belli oes etiam ab his focii defciueranut fir;quo fe fortuna eodem etiam fauor hoinu Iclinat. Al
cibiades quoq} motu aduerfus patriam bellum no Gregani militisoperafcdimperatoris uirtuti-
bus adiuuabat.Nempe acceptis qncj nauibus in afiam contedit:& tributarias Athenienfium ciui/
tates audoritate nominis fui ad defedionem compellit.Sciebant enim domi clarumaaec exilio ui
debant fadum minorejnec tam ablatum Athenienfibus duce qLacedaemoniis traditum: partacg
cum amiffisimperia penfaret.Sed apud Lacedaemonios uirtus Alcibiadis plus iuidiae quam gratiae
contraxit,Itaqj cu principes uelut aemulu gloriae fuae iterficiendum infidiis mandaflent: cognita re
Alcibiades per uxorem Agidis regis quam adulterio cognouerat-ad Tifafernem pradedu Dariire
gis profugit.Gui celeriter officii comitate 8i  obfequedi gratia infinuauit .Erat enim & aetatis flore
81  formae uenerationejnec minus eloquentia etiam inter athenienfes m fignisifedin reconciliandis
amicitiarum ftudiis quam in retinendis uir melior:quia morum uitia fub umbra eloquetise primo
latebat.Igitur perfuadet Tifafernime tanta ftipendia claffi lacedaemonio^ praeberet, Vocados eni
inportionemmunerisIonios:quorupro libertatecura tributa athenienfibus penderent; bellum
fulceptu (it.Sed necafuxiliis nimis enixeIacedaemoniis iuuandos.Quippe memorem eedebere alie
nam fe uidoriam no fuam inftruere: 8(  eatenus bellum fuftinendu ne inopia deferatur.nam regem
Perfarum difllntientibus graecis arbitrum pacis ac belli fore;& quos fuis no poffit ipforum armis
uidurum.perfedo aute bello ftatim ei cum uidoribus dimicandu.Domefticis itaqj bellis Graecia
obterendam ne exteritus uacet:exaequandafcp uites partium;& inferiores auxiIio leuados.Non eni
quieturos poft hanc uidoria Spartanos:qui uindices fe libertatis Graeciae ptofeffi funtigrata oratio
Tifaferni fuit.Itaq$ commeatus malignse praebere claflfem regiam no totam mittereine aut uidoria
totam daretiaut neceflitate deponedi belli imponeret.lnterea akibiades hac opera ciuibus uendica
bat.ad que cu legati athenienfiu ueniflenf.pollicetur his amicitia regis fi refpu.a populo trailata ad
fenatum foretdperas ut aut cocordate ciuitate dux belli ab oibus legeref aut difcordia iter ordies
fadaab altera par te i auxilium uocaref.Sed athenienfibus iminete periculo belli maior falutis qua
dignitatis cura fuit.Ita permittete populo imperiu ad fenaru traffer£;qui cu lfita genti fuperbia cru
deliter in plebe cofuleretdingulis tyranis fibi potetia uendicantibus ab exercitu alcibiades exul re/
uocatur,duxcj 5  claffi conftituif.Statim igi£ athenas mittit ex cotineti fe cu exercitu uetuje.receptu
rumcp a quadringentis iura populi ni ipfi redderet.Hac denuciatioe optimates territi prio urbe^i/
derelacedaemoniisteptauere:deidecuidnequiuiflenti exiliu pfedi funt.lgif alcibiades in teftino
malo patria liberata fumma cura claffem iftruit:atqj ita in bellu aduerfus lacedaemonas pergit.Iam
zeftromidarus & Pharnabafus lacedacmoniorum duces inftrudis nauibus expedabat.praelio com
miflo uidoria penes Athenienfes fuit.ln eo bello maior pars exercitus 81  omnes ferme hoftium du
ces caefunaues odoginta captae.Interiedis quoqj ducibuscum bellum Lacedaemonii a mari in ter/
ram tranftuliffentuterato uincuntur.His malis fradi pacem petiere:quam ne acciperent; opera eo
rum effedum eft:quibus ea res quaeftum prceftabat.Interea 81  fyracufanorum auxilia illatum a car/
thaginenfibus Sicilise bellum domum reuocauit;quibus rebus deftitutis lacedaemoniii Alcibiades
cum dafle uidrici Afiam uaftatjmultis locis pradia facitmbicg uidor recepit ciuitates;quae defece/
rant;nonnu!las capit:& imperio athenienfium adiicit.Atcg ita prifca nauali gloria uedicataadicda
etiam laude terreftris belli defyderatus ciuibus fuis Athenas reuertitur.His omnibus praeliis duce
tae naues hoftiu de praeda ingens capta ad hucredeuntis exercitus triumphum effufa omnis multi/
tudo obrni procedm& uni uerfos quidem milites praecipue tame Alcibiadem miratur.In huc ocu
los ciuitas uniuerfa.in hunc fufpenfa ora conuertit.Hunc quafi de caelo miffimi 8C  ut ipfam uidoria
contuentur.laudant quae pro patria,Nec minus admirantur quae exul cotrageflerit:excufantes ipfi
iratum prouocatum^ fecifle.Enimuero tatum in uno uiro fuiife momentiiut nmimi imperij fub
uerfi&rurfu recepti audor efiet;5£ unde flctifTeneo fe uidoria tranfferretifierettjj cu eo mira quae
dam fortuna: indinatio, Igif omnibus non humanis tantujueruetia & diuinis eu honoribus hono
rant.certant fecu ipfi.utrum contumeliofius eu expulerint:an reuocauerit honoratius. ipfos iili de/
os gratulantes tulere obuia:quoru execrationibus erat deuotus.Et cui pauloan te omne humanam

bii

^vvvvtvo. ^


/won 4 -/

tA-KrvcS. Q^tcCt

c. firSo'

Alcibiadis "
exilium^v

li-t,- <!(■  a**«9 I

0  -^Pc

‘fr

*!’■*<**-  <p f\j tKCtV*'

et- f .

Atf .grae e £ r r  r*

ciaeodiain

Atheniefes

Alcibiadis
gefla i athe
nienfes

Alcibiadis

confilium

aduerfus

Graecos

Reuocatur
ab exilio al
ubiads dux

athe.uido

ria

Alcibiadis

redita athe ^ ;

nas


opem interdixerant:eum fi queant:in caelopofuiflecupiunt. ExpIentcontumelias honoribus: de-
trimeta muneribus. execrationespraecibus,N65iciIjaeiIlisaduerfapugnainoree;fedgrxci£uifto
ria non claffcs per illam amifik fed acquifit 2 e:necSyracufa^ fcd loma: hellefponticg meminerunt.
Sic Alcibiades nuq mediocribusjnecin offenfam ncc fauorem ftudiis fuo^c exceptus e. Dum hscc
agutur a!acedamioniisXyfander clafli bellocj? ptuficitundi in locu Tifafcrnis Darius rex pcrfaru fi
Lyfander Im fuu Cyru lonia: Lydi*qj praepofait: q lacedaemonios auxiliis opibufq? ad fpe fortuna: prioris .
erexit. Audi igitur uiribus Alcibiade cu centum nauibus i Afiam profe&u du agros longa pacedi
uites fecuros popu!atur;& praedce dulcedine fine infidia^ metu fparfos milites haberet; repentino
aducntu oppreflere: tantacg caedes palatiu fuitmt plus uulneris eo prcelio Athenienfes acciperer:q '
iuperioribus dederant:&: tanta defperatio apud athenienfes eratiut ex continenti Alcibiade ducem
Conone duce comutarentiarbitrantes uičtos fe no fortuna belli fcd fraude lmperatoristapud quem
plus prior ofienfa ualuifletqrecena beneficia.Vicifle auteeum priore belio ideo tanrum utoften*
deret hoftibus:quem ducem fpreuiflfent;& ut carius eis ipfam uičtoria uenderet.Omnia eni čredi*
bilia in alcibiade uigor ingenii 6i uitio^amor 8t  moru luxuria faciebat.Veritus na<j raulritudinis
impetum denuoin uoluntarium exiliii proficifcitur.Itacp Cono Alcibiadi fuffedus habes ate ocu*
Atf.clades los cut duci fucceffifleticlaffem maxia iduftria exornat;fed nauibus exercitus deerat fortifilmis qui
Conon fbufcpin Afiaepopulationeamifiis, Armatur ramen fenes aut impuberes u«ri:& numerus milim
Atf.reteti* fine exercitus robore expletur.Sed non magna belio mora aetas fecitjmbelles aut caedutur paifim;
or Atheu. aut fugientes capiunf.Tantacp ftrages aut occiforu aut captiuoijc fuinut Athenienfium deleru non
dades imperium tantum uerumetiam nomen uideretur: quo praelio perdiris & defperatis rebus ad tarna
inopiam redigunturiut confumpta militari aetatetperegrinis ciuitatetferuis libertateidamnatis im*
pumtatem darent.Eacj? colluuione hominu domini antea Graecia: confcripto exercitu uix libetta
te tuebantur.Iterum tamen fortunam maris experienda decernut.Tata uirtus animoru eratiut cu
pauloante falure defperauerintmunc non defperent ui&oria.Sed necgis miles erar:qui nome Athe*
nienfium tueretur.neqj hae uires quibus uincere confueuerant:neq$ ea fcietia militaris in hist quos
uincula no caftra continuerut.Itacg omnesiaut captitaut occifitcu dux Cono predlo fuperfuifletifo
lus crudelitate ciuium metuens cu odo  nauibus ad regem CVprium cotendit. Epagoras aute dux
lacedasmoni©|d rebus feliciter gcftis fortunae hoftiu ihfuirar.captiuas naues cu praeda beliica i  triu
phi modu ornatas mittit laceda: monaiac tributar ias athcnienfiu riuirates.*quas met us dubik bel*
li fortunae in fide tenuerat uoluntarias recepitmec aliud ditioni Athenienfium praeter urbem ipfa
Atheniefiu reliquit:qua: cučla cu athenis nunciata efientiomnes reličhs domibus per urbem difcurrere paui*
cofternatio di Alius alium fcifcitarijaudore nudi requirere:n5 pueros imprudentiamon fenes dcbilitast no mu
Iieres fexus ibecillis domi tenettadeo ad omne aetate tari mali fenfus penetiaueiat.ln foro deinde
cocunnatcg ibi perpeti nočte fortuna puhlicam quaeftibus tterant. Alii fratressaut filiosiaut paretts
deflenttcognatosaSd: alii amicos cariores cognatis:8i cu priuatis cafibus quaerelam puhlica mifcent
lam feiplbsnam ipfam patriam peritura miferiorecg incolumiu q amiffoji fortuna iudicantes fib i
quifcp ante ocuios obftdione farne 8i  fuperbum uičtorecg hofte proponetes.lam ruinam urbis & i
cediatiam omntu captiuitate &!  miferrimam feruitute recordantes feliciores prorfus priores urbis
ruinas du:entes;quse incolumibus fiiiis parentibuicg tečto^e tantum ruina taxatae fint« Nuncaute
non claffem.in quam ficuti pridem confugianttfupereflemo exercitu:cuius uirtute feruati puichrio
ra pofient moenia extruere,Sicdefletse ac prope perditae urbi hoftes fupueniut:& obiidione circu*
datosobfefios farne urgent.Sciebantenim nec^exaduečlis copiis multii fuperdTe:& ne nouae adue
hi poffent prouiderat; qaibus malis rebus Athenienfes fračo poft longarn farnem 81  afiidua luoru
Athenae in funera pace periuere. quae an dari deberet diu interSpartanos fociofcp deliberatum.Cu multi dele*
iačedaemo* dum Athenienfium nomen urbecp incendio confumeda cčferennrgarut fe fpartani ex duobus grae
niorum po ciz  oculis alterum eruturos; pace pollicitiifi demilfa pyraeu uerfus muri brachia deiecerit.naudi#
teftate cef* reliqaiae forent traderent.relc# puhlica ex l'emetipfis.xxx,rečtores acciperet.ln has leges tradita fibi
fere urbem lacedaemonii formada Lyfandro tradiderut.ln fignis hic annus Či  expugnatioe athtnarum
AtC anum 8i  morre Darii regis perfai^:& exilio Dionyfii Siciliae tyrani fuitimutato fiatu Athenat^etia ciuiu
infignem conditio mutatur,Rečtores,xxx.reipu.confl:ituunf:qui fiut tyržni. quippe a principio tria miliaji
bi farellitum ftatuutjquantu ex tot cladibus prope necciuiu fuperfuerat.&l quafi paruus hic ad co*
tinedam ciuitateexerrituseflet;fepringentos milites a uičloribusaccipiutjc^des deinde ciuiu ab
alrii ****  alciade fufpicant;ne iteru rempublica fub obtentu liberatiois inuaderet^ue cu profečtu ad Arta
alcibiadis xerxem perfarum regem coperiflenttcitato itinere miferunt:qui eu mtercipereua quibus occupa*
interitus tus cum occidi aperte no poflet uiuus in cubiculotin quo dormiebattcrematus eft.Liberati hoc ul*
toris metu tyram miferas urbis reliquias caedibus 8i  rapinis exhauriunt:quod cu difpiicere uni ex*
numero fuo therameni didiciflentiipfum quocg ad terrorem ommu iterficiut.Fit igit ex urbe paf
fim omniu fugatrepleturt^ Graecia athenienfium exulibus:quod etiam ipfum auxiiiu a mf ens eri
piČ na lacedaemomo^i edido ciuitates exules recipere prohibebač. Omnes fe argos 6č 1 hebas con
^ i  tulere. Ibi non folum tutum exilium egeruntiuerum etiam fpem recuperandae patriae reccperunt,

Erat inter exu!es Thrafybulus uir ftrennuus 8i  domi nobilisigui audedum aliquid j? patria« g'

rS^,,
'ič n crunt -

tlUSf' Utn  W
; fon Upctr ^ ;

-o/ J* Ptior, t

., . ' ^ntino
ic f!Peret;q ‘

^ Made ducem
- ri s:apud quem
'^umutoften,

■ ni  i eni ciedi,

J ni P‘”tudinis

' u 'Cs att* ocu,
u  ‘°iti(fimi S qijj

numcrus militu
cjcdutur paffim*

1  'umdeletunon
is rcbusadtanta
' ; c:damnarisim/
rcituuu libetta
ir >i 'tucratiutcu
:qui nomeAthc^

' arisin his: quos
i' i p; r/uifiet;fo
igoras autedax
cJabellicaitria
t rus du bizbeU
ui  urbem ipfa
UCcurrcrepaui>
ubita*, no mu
Ar\ toro dcindc
lAiov.autpatetes
i puhlica mifccnt
u udicantes fibi
t unam urbis&i
i as priores utbis

r lint.Nuncautc
t - kroaripulchrio

obiidione circu/

&  nc nouxadue
, x aflidua fuora
m.Cutnultideb
u -xduobusgrs

Vicccrit.naueC?

»fj traditalibi

_ X  athcnarura
‘l.Piofr ia milia«

, n je ciuia a* 5
,J ‘SuadArta
,ao!busoca>tj

i,,|iccre° nl 5
;Ul  Thebas^

IX

falute communi etfam tu m periculo ratus adunatisexulibus caftellum Finem Arricorufiniu oc/
cupat.nec deeratquantndam ciuitatu tam crudclis cafus miferatium fauor.Itacg 8i  his-Menias the
banoru princeps 86  fi publicis non poterat priuatis tame uiribus adiuuabat:& Lyfias Syracufanus
otator exul tune quingentos milites dipendio fuo indrudov in auxi!ium patrias comunis eloque/
tise  mifit.Hc itacjjafperum prasliumtfed cu hinepro patria fummis uiribus inde pro aliena domi-
natione fecurius pugnaretur.tyranni uincuntur:uidi in urbem refugerunt:quam exhauftam caedi
bus fuis etiam armis fpoliat.Deide cum omnes athenienfes produtionis fufpedos baberenndemi/
grare eos ex utbe iubent:& in brachiis muri,quae diruta fuerant.habitare-extraneis militibus impe
rium tuentes.Poft hazc Thrafybulu corrupere iperii focietate pollicetes conatur j quod cu no coti
giflet auxiiia a Iacedasmoniis petiuere.Quibus accitis iterato praelianf.In eo bello Critias & Hip/
polochus omniu tyrano£d faeuifiimi cadut.Cacteris uidis cu exercitus eo^i ex quibus maior athe/
niefium eranfugeret.magna uoce Thrafybulus exclamat cur fe uidorte fugianttpotius qua ut uin
dicem cois libertatis adiuuetfciuium illam memierit acie no hoftid effemec fe ideo arma coepifle ut
aliqua uidi adimatrfed ut adempta reftituat,xxx.fe dominis no ciuitati bellu inferreadmoriet.Def/
de cognationis Iegum faerorum tum uetufti per tot bella commiiitii orat miferentur exulu ciuiu
fi tam patienter ipfi feruiannreddant fibipatriamtaccipiantlibertatem.His uocibus tantu per mo/
tumefhut reuerfus in urbe exercitus.xxx.tyrannosemigrare,Eleufina iuberetrfubftitutis decemrg
rempublicam regerent:qui nihil exemplo priorisdbminationisUerritkadem uiam crudehtatis ag
greifi funr.Dum hasc aguntur nunciatut lacedaemonas i bellum athenienfes exarfifle:ad quod co--
primendu Paufanias rex mittitur:qui,mifericordia exulis populi permotas patriam miferis ciuibus
reftituitt& decem tyranos ex utbe Eleulina migrare ad caeterosiubet,Quibus rebus cu pax datuta
efletiinteriedis diebus repente tyranni no minus reftitutos exules quam fein exiliumados idigna

Htf

'Frvtrri  vrv<k- V'

U

kil.  Thra«
fybuli uifc'
tutem

m* V-"'* yi^etl rfvvtsm
fcAr <xl\i JX‘ irhrt*,'r n rt'

tur,

Po

pulus }quem emigrare iufferantjin urbem reuocatur. At^ ita per multa membra ciuicas diuifa i und
taneum corpus redigiturtS; nequa diffenfio ex ante adis nafceref; omnes iureiurado obilringun-
tur difcordia^;obhuionefore.IntereaThebanicoruhiicjjlegatos adlacedaemonios mittut;qui ex
manubiis portione predre comunis belli periculuj peterer.quibus negatismo quide aperte bellum
aduerfus lacedremonios aecernunfed tacitis animis tanta ira concipiutjut fubefle bellu ftelligi poP
fet.eodem fere tempore Darius rex Perfaj« monf'artaxerxe &: Gyro filiis relidisjregnu Artaxetxi«
Cyro ciuitates:qua^: praefedus erat teftameto legauit.Sed Cyro iudiciu patris iniuria uidebaf.Ita^
occulte aduetfas fratrem bellu parabat.quod cu nunciatu Artaxerxi eiTetiaccetfitum ad fe fratre 8t
innocentia diffimulatioe belli fimulante copedibus aureis uinxit: lterfeciffetr^mi mater prohibuif
fet.Dimiflus igitur Cyrus iam no occulte bellu fed palam nec per diffimulatione fed aperta .pfeflio
ne parare coepit:auxilia undič^ contrahit.Lacedaemonii memores athenienfi bello enixe eius opera
adiutos uelut ignorantes contra que bellum parareturndecernut auxilia Cyro mittedarubi res eius
exegi{Tet:quaerentes apud Cyrum grauamiSi apud artaxerxem.fi Uiciflet ueniae patrocinia:cu nihil
aduerfus eu aperte deaeuifient.Sed cu in bello fors prašiii utrucp fratrem pugnae obtuliffeti prior
arraxerxes a fratre uulneraf:que cu eq fuga periculo fubtraxifiet. Cyrus a cohorte regia oppreflus
interficirur.fic uidor arraxerxes 8i  pravda fraterni belli 81  exercim potitur.ln eo praelio dece milia
graecorum in auxilio Cyri fuere:quas Si in  cornu inquo fteterat:uicerunt:& poli: morte Cyri neqs
armis tanto exercitu uinci n e<$  dolo capi potueruntjreuertentef^ inter tot indomitas nationes 86
barbaras gentes per tanta itineris fpatia uirtute fe ufm terminos pstriae defenderunt.

IVSTIN1 HISTORICI LIBER SEXTVS.

Acedaemonii more ingenii humani quoplura habenneo ampliora cupientes :non
contenti acceflione Athenienfium opum uires fibi duplicatas totius Afiae imperiu
affedarecceperuntjfed maior pars fub regno perfarum erat* Itacj* Hercilides dux iii
hanc militia eledus cum uideret fibi aduerfus duos prefedos Artaxerxis regis Phar
nabafum 86  Tifaferne maxima^ gentiu uiribus fuccindos dimicandu- pacificari cu
altero ftatuitaptior uifus Tifafernes uit 86  indudria potior 8i  militibus Cyri quon/
dam regis inftrudior i  colloquium uoca6& ftatutis coditioibusabarmis dimittit. Hanc re Phar

jr

Tirani ate
niseiiciura
tur
Cyrus

M


tum omne perueniat.Indignu att bellu no pfici fed redimi hode prascio no armis fumoueri,His uo
cibus regem Tifaferni alienatu hortatunut in locu eius nauali belli duceeligat Cononeatheiefem
qui amifla bello patria Cypro e xuIabat.Quippe athenienfibus 8i  fi fradas funt opes manere ramen
nauale ufummec fi eligedus fit ex uniuerlts meliore aliu effe,Acceptis igif qngentis talentis iuflus
eft Conona clafliprasficere,His cognitis lacedsmonii 8i  ipfi aregeasgypti Hercimonem iauxilia
naualis belli per legatos petuntia quo centu triremes 86  fexcetu milia modioi^ frumenti miflaia cx
teris quoq 3  fociis ingetia auxilia cotrada funt.Sed tato exercitui 86  cotra tatu duce deerat dignus f>
perator.Itaq? podulantibus fociis Agefilaum duce regem tune lacedamonio^s propter refponfum

b iii

Hercilides

Artaxerxes

Pharnabai

fus

Tifapher«

nes

4  ol-rm c

{k  C.V -mlcj ■ A

i-TC- Ul-

f-CAt-

oraculi 'ddphieidiu lacedaemonii an eu fummae rei praeponerettdeliberauerunngbus futurus foe,
rii fints denunciabaftcum rcgiu claudicafletimperiuierat eni pede claudus. Ad poftremum ftatue
Agefilaus tunt melius efle inceftu regem quam imperio regnum claudicarejpofteačJ Agefilaum cu ingetibus
fr  rl ^  copiis in afiam miferemo facile dixerim:quod aliud par ducu tara bene comparatum furrit. Quip>

peaetas uirtus confilium fapientia utricpprope una:g!oria quocgrerum geftarum eade. Quibuscu
pafria omnia fortuna dederininuičtum tamen ab altero utru^ feruauir.magnus igitur amborum
apparatus belli.magnse res geftae fuerunt.Sed Cononem feditio militum inuadit:quos prsefedi it,
gis fraudare ftipendio foiiti erant;eoconftantius:debita pofcetibus quo grauiore fub magnoduce
Cononis. militiam pr3efumebat.Itaq3 Conon diu rege per epiftolas fruftra farigato ad poftremum ipfe ad eu
airtus pergit.cuius afpedu & colloquio phibitus eft:quod eu more perfajjd adorare noller. Agit tame cu
eo per internuncias:8i quaentur opulentifiimi regis bella iopia delabi;& qui exercitu pare hoftibus
habeat pecunia uinci:qua piaeftetnnfenoremcj} eu ea parte uirium inueniri:qua longe fuperior fit:
poftulat fibi dari minifterium impen!ae:quia piuribus id mandari perniciofum fit.Daro ftipendio
ad clafiem remittitunnec moram agendis rebus facit muka fortitenmulra feliciteragit. Agros ho
ftiles uaftat.urbem expugnat &quafi tepeftasquajda cunda profternir, Quibus rebus territi lace
darmomiad patriae fubfidiu reuocandu 3b afia agefilaum decernutiiterim Lyfanderabagefilao
ficifcente dux patriae relidus igentem clafiem fummis uiribus inftruit fortuna belli retaturus. Na
& ipfe Conon tune primu cu hoftiu exercitu concurfurus magna cura fuos ordinat.Suma igif non
At£ .cono/ ducurn tantum in eo praelio q mslitu remuiatio fuit.Nam ipfe dux Conon no tam perfis q patrih
nis cofiliu ftudebat & ficuti afflidis Athenienfium rebus audor amiflae dominationis fuerattfic uolebat ide
haberireddit2r.patri3niqjuincendorecipere:qua uidusamiTcrat.eo fpeciofius q>ne ipforu quide
Atheniefium: led alieni pili uiribus dimicet:& pugnaturus perjculo regis-uidurus praemio parna:;
gloriamcj; diuerfis artibus q priores ciuitatis fuae duces confecuturus. Quippe illos uincedopfas
patriam defendifle-Perfas uidores faciendo reftitutum patriam efieiporro Lpfander praeter coniu
dionem Agefilai etiarn uirtutu aemulator erat jcotedebatcg ne a rebus geftis eius & gloriae fplern
dore decederettneue tot bellisac faeculis qudefttu imperiu breuifiimi mometi culpa fubuerteret.
Eadem militu 8C  omniu regum c ura erat;quos maior folicitudo cruciabatinon tam ne ipfi quaefi
Athenisho tas opes amitterer:qne ipfi Atheniefes priftias reciperer.Sed quantomaius praeliu fuir :tato & cla
ftium prat' iior uidoria Cononis.Vidi lacedaemonii fugam capeflunnpraefidia hoftium athenis deducučpo'
fidium dei/ pulo reftitutadlgnitate&onditio feruilis eripiturtmultaequocp ciuitates recipiutur.Hoc initiu arhe
icitut nienfibusrefumendspotentiae&lacedaemonnshabendaefinisfuit,Naq}ueluti cumimperio eti|
uirtutem perdidiflent cotemni a finitimis coepere.Primi igitur Thebani auxiliatibus atheniefibus
bellum his intulere:quae ciuit3s ex infinitis ineremetis uirtute Epaminudae ducis ad fpem imperii
Graeciae ereda eft.Fit itacg terreftre praelium eadem lacedaemonio^ fortuna qua pugnatum aduer
Lyfandri i  fus Conona naualipradia fuerat.Ineo bello Lyfandtr quo duceatheiefes uidi a lacedsenioniis fue
leritus rantfinterficitur.Paufaniasquoc^ alter dux lacedaemonio^ proditionisaccufatus in exilium abiit.

!  Igitur Thebani potiti uidoria uniuerfum exercitum ad urbem lacedaemonio^i ducut,facile m ex'

-y'  pugnationem rati quoniam deferti a fociis omnibus erat:quod metuentes lacedaemonii rege fuum

Agefilaum ex afia qai ibi magnas res gerehat.ad defenfione patriae accerfunt.Occifoenim Lyfadro
nullius alrerius fidueiam ducis habebanttcuius quoniam feriss aduentus eratteoferipto exerciru ob
uiam hofti procedunt.Sed uidis aduerfus pauloate uidores uec animus neqj uires pares fuere. Pri
ma igitur congrefiione funduntur:deletis iam fuorum copiis fuperuenit rex agefilaus:q reftituto
prselio no difficulter recenti 81  multis expeditionibus indurato milite hoftibus uidoria eripuitjipfe

p fyi

•Cf.tAAAAlrn.lS’  ..ftl


Čononis re
ditusathe^
nas

Atč.Athe-'
naru fatu

doribus in priftinam fortern feruitutis redigerentur;exercitum contrahuntteumcg f auxilium Boe
tiorum Phiphicratem.xx,quidem annos natumifed magnae indolis iuueni duci iubet.Huius adole
fcetis fupra ectatem uirtus admirabilis fuittnec unqante eu athenienfes inter tot tatofq; duces aut
fpei maioris;aut indolis maturions imperatore habuerut .In quo no imperatoriae tantu ueructiam
oratorijartes fuere.Conon quo<^audiio redituagefilai & iple exafiaad populados lacedaemoio^
agros reuertitur, Atq? ira undigj belli formidine circuftrepente claufi fpartanti ad fuma defperatio-
nem rediguntur.Sed Cono riaftatis hoftiu terris athenas pergit ubi magno ciuiu gaudio exceptus:
plus rame triftitiaeipfi^ ex incenfa 8i  diruta a lacedaemoniis pria g laeticiae exrecuperata poft tan/
tum temporis coepit.Itagj quae incenfa fuerattpraeda^ fumptu 8i  exercitu perfaru reftituit:qux di
ruta fuerant.reficit.Fatum lllud athena^ fuitiut ante a perfis crematae manubiis eoijdjS t  nune a la/
ced^moiis dirutae ex fpoliis lacedaemonio^ reftituereftuerfa quocp uice nuc haberet focios:quos
ruc hoftes habuerunttdi hoftes nuc paterendcuquibus tundi tune carilTimis focietatisuincuiis
fuerant. Dum haecaguntur attaxerxes rex perfa^d legatos in graeciam mittit; gquos iubet omnes
ab armis difcedere:qui aliter fecifiet eum fe pro hofte habiturum - ciuuatibus;libertate fua<^ omnia
reftituit:quod nograeciae laboribus aftiduilcg bellojjd inter ciues odiis confulens fecit.fed ne occu/

pato fibi aegyptio beJlo quod propter auxilia aduerlus praefedos fuos lacedaemoniis mifla fufespe
f_- - - ■»—— </*••■««■ foi* tall«r rtvoun ("itriirtp if 1  DflllS no

-i

X

eo tantum infignis fuit:quod repente pax tota grama fačla eft.fed etiam eo quod eode tepore urbs Pax toti

romana a gallis capta eftjfed lacedasmonii fčcuti ifidiates abfentia Archadu fpeculati caftellu eopj gra zcix

expugnannoccupatoq$ prafidium imponunt.Itacp armaro fftručfocp exercitu archadcs adhibitis reftituta

in auxilium thebanis amifla bello repetunt-i eo praho Archidamus dux lacedaemoniorum uulne Quo tepo/

ratur;qui cum caedi fuos iam ut uidos uiderenper praconem corpora interfedorum ad fepultura re Roma a

pofdt.Hoc eft enim fignum apud gracos uidoriae tradira:qua confeflione cotentithebanifignu gallis capta

parcendi dedere.poft paucis diebus neutris quicquam hoftile facientibus cu quafi confenfu tacito

iduciae eflent lacedaemoniis alia bella aduerfus finitimos g^tibusithebani Epaminunda duce oc- \ *

cupadae urbis eorura fpem coeperunr.igitur pricipio nočtis taciti lacaedemona proficiTcuntunno

tamen aggredi incautos potuerunt. Quippe fenes Si  caetera imbecillisactas cu aduetum hoftium

perfenfiflenta ipfis portarum anguftns armati occurrunt: 8i  aduerfus quindecimmiliamtlituno Spartano^

amplius centu iam«ffoetae aetatis uiri pugnae fe offeruntttantum animorum uiruq? patrise & pena fenum uir*

tum confpedus fumminiftrantanrocjj prafentia q recordatione fui maioris fpem largiutur. Na ut jus !

uiderunt intta quae &,p quibus ftatentjaut uincendu fibi:aut moriedu cenfuerut.Paiici igitur fufti r  , •• ■ ^

nuere fenes aciem:cui par ante diem uniuerfa iuuentus efle no potuiti eo pralio duo duces hoftiu

cecideretcum interim agefilai aduentus nunciatur.thebani recefieremec bellum diu diIatum,Siqui

dem fpartanopi iuuentus fenum uirtute 8i  gloria incenfa teneri no potuit:quin ex continenti acie

decernerencum uidoria thebanopi efiet.Et Epaminundas dum n5 ducis tatum uerumetia fortifii

mi militis officio fugitur:grauiter uulneratur quo audito his ex dolore metus:& illis ex gaudio ftu

por inncy|tur:atq; ita ex placito cofefu a pralio difcedif.Poft paucos deide dies Epammudas dece Epaminu -

diticum quo uires quoqj reipublicae ceciderunt.Nam ficuti telo fi prima aciem prafegeris:reliquo iteritus

ferro uim nocendi fuftulerisific illo uelut mucrone teli ablato duce thebano^ reipublicae uires he

betatse funtiut no tam illu amifilTe q cum illo interifTe omnes uiderentur.Nam ntq; huc ante duce

ullum memorabile bellum gefleremec poftea uirtutibus: fed cladibus infignes fuereiut manifeftu

fit patriae gloriam & natam Si extindam cum eo fuifle.Fuit aute icertum uir meiior an dux terma

Si  iperiu no fibi femper fed patriae quaefiuit.& pecuniar adeo parcus fuitmt fumptus funeri defue

rint.gloriae quoep no cupidior qjpeeuniae:quippe recufanti omnia imperia ingefta funt.Honorefqj

ita geilir ut ornametum non accipere fed dare ipfi dignitati uideref.lam litterapi ftudium iam phi Epaminun

lofophiae dodrina ran ta:ut mira bile uidereturjunde tam ilignis militiae fcientia homini inter litre uirtute?

ras nato mecp ad hoc uitae f po uto mortis ratio diflenfit.Nam ut relatus i caftra femianimistuoce

n _ ■. -1_ _ •_fl _* r-_ j  ^. f j  r.L. c  -_ __ _i -  r. —

ofeulatus eft Jterum quaeliuit utri uiciftenttut audiuit thebanos benc ha bere fe re dixit:at(f ita ue
iut gratulabundus patriae expirauit. Huius morte etia athenienfium uirtus intercidit;fiquidem
amiflo cui aemulari confueuerariin fegnitiem torporefeg refoluti no ut oli in claflem exercitus:fed
i dies feftos apparatuft^ ludorum redditus publicos efiundunt & cum audoribus nobiliftimis poe
tif<^ theatra ce!ebrant:frequetius franam q caftra uifentes.Verfificatore% meliores q duces latv
dantes.Tunc uedigal publicum:quo ante milites SL  remiges alebanfjcu urbano populo diuidi coe
ptu.Quibusrebuseffedum eft;ut iter ociagraco^i fordidum Si  obfcu^i antea macedonu nome phitipous
emergere t. Et Philippus obfes triennio thebis habitus Epaminundae bi  Pelopidarum uirtutibus obfes olim
cruditus.Regnum macedoniae graciae Si  afra ceruicibus ueluti iugum feruitutis imponeret. thebanus

AcecEetponia antea nomie Emathionis regts cuius prima uirtutis experimeta i  Macedoi*

illis locis extant;Emathia cognominata eft.Huius ficuti icrementa modica:ita uctu fa s

termini perangufti fueretpopulus pelafgi SL  regio boetia dicebaf.Sed poftea uir

tute regu 8i  gentis fduftria:fubadis primo finitimis mox populiš nationibufq;

iperium uf(^extremos orientis terminos profitu e.ln regioe pxoniae:quae nune

portio eft macedoniaetregnaffe ferf Thelogous pater Aftnopaei: cuius troiano T

bel lo iter clariffimos uindices urbis nomen accepimus. Ex aiio latere in europa Euronus

Europas nomine regnum tenuit.Sed SL  Caranus cu magna multitudine graeco^e fedes i macedoia
tefponfo oraculi iuflus quaerere;cum i Emathia ueniflenurbem edyflam no fentietibus oppidanis
propter ibriu 8C  nebulae magnitudine grege caprape i bre fugietiu fecutus occupauit. reuocatuftj i
memoria oraculi quo iuflus erauducibus capris iperiu quaerere;regni fedem ftatuitireligiofetj po
fteaobferuauitquocuq 5  agmen moueret ante fignaeafde capras haberetceptopc duces habiturus (<?, ^ ,

quos regni habuerataudores.Vrbem edyflTam ob memoria muneris aegaeam populot^gaeadas uo Maccdonr
cauit,Pulfo deinde Medanamis quo<j portione macedoniae tenuit; alnlcp regibus pulfis i locu om j nctcm ču
niufolusfucceflinprimufc^adunatisgetibusuariopipopulopi ueluti unucorpus macedoniae fo
cit:crefcentiq 5  regno ualida inerementopi fundameta coftituit.Poft huc Perdicas regnauitjcuius ui
ta illuftris Si  mortis poftrema ueluti ex oraculo pcepta memorabilia fuere.S:qde fenex mories At"
gačo filio moftrauit locu:quo codi uelletabicp no fua tamia fed et fuccedetiu fibi i regnu ofla poni
iuflit.Prafatus quoad ibi condira pofteriorUm rehquiae forent;regnum in familia manfurum cre^

IVST1NI HISTORIC1 LIBER SEPT1MVS.

dunt 9  hac fuperftitione extindiam in Alexandto ftirpem:qa locum fepultura rautauent, Argacus

\

Vn3 mace
doibus bel
licauirtus
qusefita *<•'

tl

Atf.perfe

rulaiciflia

Alexandri

facinus

Bubaris

Amyntas

Alexander

Perdicafra

tres

Philippus

Alexandri

pater

Vbi philip
pus preči'
puas uirtu
tesimbibe
rit

Pfcalippi ge
(la

01ymp:as
cuius hlin

moderate 8i  cum amorc populi adminiftrato regno fuceeflbre filium Philippuni reliquit:q imma
tura morte raptus.Europum paruulum admodum iftituit hseredem.Sed macedonibus affidua cer
tamina cum thracibus & illyrns fuere.quo^ arnais ueluti quottidiano exercitio idurati gloria beb
licae laudis fmitimos terrebat.Igitur illyrii ifantia regis pupilli contenentes bello macedonas aggre
diuntur:q prselio pulfi rege fuo i cunis prolato 6C  pugne ante aciem pofitoiacrius certamen repetb
uerur.Tacj ideo uidi fuifTent antea:q> bellatibus fibi regis fuiiaufpicia defuiflet: futuri uel ppterea
uidores :q> ex fupftmoe animum uincendi ceperantifimul 8i  miferatio eos ifantis tenebat:quem fi
uidi forentjcapuuum de rege faduri uidebant.Conferto itaq 3  praelio magna caede il!yrios fudere
oftenderuntq? hoftibus fuis priorebellotregem macedonibus no uirtute de f ui(Te, Huic Amyntas
fuccedit:8č propria uirtute 8i  Alexandri filii egregia indole lfignirer clarus:Cui alexandro tata om
nium uirtutum naturae ornamenta extitere:ut et olympio certamine uario ludicrorum genere co>
tendit.Cum interim Darius rex perfarum turpi a fcythia fuga fummotusme ubicp deformis mili/
tiae damnis habereturjmittit cum parte copia^e. Megabafum ad fubigeda thracia: caeteracg eius tra
dus regna quibus pro ignobili momento erat acceflura macedonia:qui breui tempore executo re
gis imperio lega ti s ad Amyntam regem macedoniae miflis obfides in pignus futurae pacis fibi dari
poftulabat jSed legati benigne excepti inter epulas ebrietate crefcente rogant Ampntamiut appara
tui epularum adiiciat ius familiaritatis adhibitis 1 conuiuium fuum filiis& uxoribus & filiabus: id
apud perfas haberi pignus ac foedus hofpitii;qui ut uenerunt petulantius eas contredantibus filius
amyntae Alexader rogat patrem refpedu aetans ac grauitatis fuse abire e conuiuioipoliicirus fe ho,
fpituno teperatuijd iocos.Quo digreflo mulicres quocp paulo e conuiuio euocaticultius exorriatu
rus gratioreič^ redudurusdn qua£» locu matronah exornatos habitu iuuenes fupponit;eofq$ petu
lanuam legatorum ferro:quod fub uefte gerebant compefcere iubet, Atq$ ita itc-rfedis oibus igna
rus rei.Megabaius cu legati no redirerimitmeo cum exercitus parte Bubaremiut in bellu facile 8£
mediocre dedignatus ipfe ire ne dehoneflaref praelio tam foedae genti$*Sed Bubares ante bellum
amore filiae Amyntae captus omiflb bello nuptias facit:depofitifq; hofhhba animis i affinitatis iu
ra fuccedit.Poft difceflu a macedonia Bubaris Amyntas rex decedittcuius filio &C  fuccefibri Alexa
dro cognatio Bubaris no Darii tantum remporibus pacem praeftirit uetuetia Xerxem cociliauits
adeo ut cu graeciam ueluti tempeftas quaedani occupafletnntus o!ympu haanucp motes torius re
gioms eti impeno donauerit.Sed nec uirtute minus qperfarum libertate regnum ampliauir.Per or
dinem demde iucceffionis regnum macedoniae ad Amyntam Iratris eius Menelai filiumperuenir,
Hicquoainfignis iduftria;& omnibus imperatoriis uirtutibus inftručtus fuit:q ex Eurydice tres
filios fuftulit Alexandrum:perdicam:Philippum alexandri magni macedonis patre:& filia Euryo
nem,Ex Cygaea autem Archelaum: Arideu:Menelaum:q cum illyriis delde 8£ cu olynthiis grauia
bella geflit.lnfidiis autem Eurydices uxoris:quae nuptias generi padaoccidedum ui^: regnumcj
adultero tradendum fufceperanoccupatus fuiflettni filia pellicatum matris & fcelens cofilia prodi
diffet.Funčlus itaqj tot periculis fenex receffinregno maximo & filiis Alexandro tradito.Igif Ale*
xander inter prima initiaregni bellum ab iiiyriis padla mercedes Philippo fratre dato obfide rede
birilntcriečlo quoqj tempore per eude obfide cu thebanis gratia pacis reconciliat:quae res Philip
po maximftincreme»egregiae mdolis fuit.Si quide trienniothebis obfes habitus prima pueritiae
rudimenta i urbe feuentatis antiqux 8i \  domo Epaminudae fumi 8i  philofophi &.  fperatoris depo
fuit ,Nec multo polt alexander Ifidiis Eurydices matris appeticus occubuiticui amyntas in fcelere
depraehefe pp comunes liberosignarus eifde quadoq 3 exitiofam fore pepercerat.Frater quocg eius
Perdica pari ifidia^i fraude decipitur.lndignu prorfus libidinis ca liberos a mre uita priuatos: qua
iceleiji fuo^: fupphciis liberoiji cotemplauo umdicauerat.Perdicse haec rdignior caedes uide bat
ei apd matre mifericordia nec puulus qde filius cociliauerat.Itacp Philippus diu no fe rege fed tuto
rempupilli cgit.At ubi grauiora bella iminebat:ferii(^ auxiliu in expe&atione ifantis erancopullus
a popuio regnd fulcepitiuteft igreffus imperiu magna de illo fpes oibus fuiu& ^pter ipfius igeniu
qd' magnu-fpSdebat u &pp uetera macedonise fata: q cecinerant uno ex Amyntx filiis regnan

te floremiflimu fore macedoniae ftatutcui fpei fcelus matris huc refiduum fecerat.Principio regni
cu hmc csdes frar v&  indigne pempto^eunde hoftiu multitudoihinc ifidia^e metus: inde inopia ca
turni belli &exhaulti regni &  imatura aetate tyronis urgeretibellamueluti cofpiraroe qda ad oppri
menda macedonia mukale getiu ex diuerfis locis uno tempore c6fluebar:quonia oibus paree non
poterat difpefida ratus aha iterpofita pačlide coponitialia redemit/acillimis qbufq 3  aggreflis; quo
ru uičlona 2£  militu trepidos aios firmaretiSd coteptu fibi hoftiu demeren Primu lili cu atheniefi
bus certame fuit:qbus p ifidias uičtis metu belli grauioris cu interficere oes pofletuncolumes fine
prtecio dimifit.Poft hos bello i illyriis traflato multa milia hoftiu caedir. Vrbe nobililfima lariflata
capmhic theffaha no pdae cupiditate led q<f exercitui fuo robur theflalo^ equitu adiugere geftie/
battnihil minus q btliu tnetuete iprouifus expugnat:unu^ corpus eqtu pedeftriucj copiape iuičli
exercttus fecit:qbus rebus feliciur ^ueniecibus Olympiada Neptolemi regis molofforum filiam
uxore ducmcoaliate nuptias fratre patruele turore uirgis Arifba rege molofToi*: q forore 01ym
piadis Troada i matrimoniu habebat:q ca ilh exitii malo^cp oiuro fuit. Na du regni incremeta af

XI

finirate Philippi acgfitujž fe fparppria regno ab eode priuatus i exilio cofenuit.Is ftagpflis Phili|> Vbi ocold
pusia no cotecus fumoucre bella;uItro ergetos laceflit.Cu methona urbe oppugnaret i  ptereute Philippus
de muris fngitra iačh dextrum oculum regis effodit.guo uulnere nec fegnior in bellutn nec iučun amiferit
dior aduerfus hoftes fačhis eftjadeo ut interiečhs diebus pace deprecantibus dederinnec modera
* tus fantom uerum etiam mitis aduerfus uičtos fuerit.

IVSTINi HISTOR1CI LIBER OCTAVVS.

Raeeia; ciuitates dum imperare fingulae cupiuntiimperium omnes perdiderut,

Quippe in mutuum exitium fine modo ruentes aboibus uidtee peric re: guod • J

, fingulae armtterennnon nili oppreffae fenferunt.Siquide Philippus rex roacedo

mae uelutie fpecula quadam libemti omniu infidiatus du contentiones ciuita
tum aht auxilium inferioribus ferendo uičtos pariter uičforefqj fubire regia fcr
uitutem coegit.Caula & origo huius mali thebani fuereiu cu reji potirentunfe
cundam fortunam imbecillo animo feretes uidlos armislacedsemonios & pho Thcbanoji
cenfes quafi parua fupplieia ccedibus &L  rapinis luiflent: apud commune graeciae conciliu fupbeac iniuria
cufauerunt.Lacedaemoniis crimini datu g> arce thebanam indiciarumtepore occupafletiphocen
fibus q> boetiam depopulati e (Tet jprorfus quafi poft arma Si  bellu locum Iegibus reliquiflent.Cu
iudicium arbitrio uičlorum exerceretur;tanta pecunia damnantur;quanta exolui non pofiet.Igif
phocenfes cum agris Iiberisconiugibufcp priuaretur defperatis rebus Philomenae quoda duceue Philcenes
lut deo irafcente templu ipfu Apoilims delphis occupauere.Inde auro Si  pecunia diuites codučto
mercenario milite bellum thebanis intulerunnfačtumgj phocenfiutametfi omnes execrarenf pp
facrilegiurmplus tamen inuidiae tnebanisia gbusad hanc neceffitate copulfi fueranng ipiis ftulir.

Itacp auxilia his Si  ab athenienfibus Si  a iacedaemoniis miiTa.Pnma igitur congreffione Philome-

nes thebanos caftris exuit:fequeti pito primus inter confertiffimos jdimicas ceriditf facrilegii poe

nas impio fanguine luit.In huius locu dux Oenomaus creatur aduerfus que thebani theffahcg no Ocnomaus

ex ciuibus fuis ne uičloris pctentiam ferre non poilennied Philippum macedoniae reg« m duceeli r

gunt:3i externae doniinationi,quam in fuis rimuerutifponte fuccedutftgitur Philippus quaft facri

legii non thebanojerultor eflettomncs mihtes coronas laureas furnere iubet;atq$ ira ueluti deo du

te in pradium pergir,Phocenfes infignibus dei confpečhs cSfcientia deličtorum territi abiečtis ar

tnis fuga capeiTunrjpoenafcj uiolatae reiigionis fanguine Si  caedibus fuis pendunt, Incredibile qua

tam ea res apud nationes Philippo gioriam dedit.Iilu uindicem (acrilegiinllu ultore religionu q<f Philippl

orbis uiribus expiari debuittfolu qui piacula exigeret extitiffe dignu.Itacgdiis proximus habetut;p gloria

quem deoji maieftas uindicata lit.Sed athenieniesaudito belli euentu ne in graeciam Philippus tra

liretjanguftias thermopilaru pari ratione Ctcuti antea aduenienttbus per{isoccupauere;fed'nequag

fimili aut uirtute aut caufa,Siquidem tune pro libertate graeciae nune pro facrikgio publicojtunc a

tapina hoftium templa uindicaturimunc aduerfus uindtces temploji raptores defenfuri. Agut^ fe

propugnarores fcekrisjcuius turpe erat alios utndices fuiflesimmemores prorlus ^ in dubus rebus

fuis lilo deo etiam confiliorum aučtore uft fuerat;q> illo duce tot bella uičtores inieratuot urbes au

fpicato codiderantjtantum imperiu terra maricj quaefierang> nihil fine maieftate numinis eius aut 1

priuataeunqautpubiicaereigefTerant.Tatufacinusadmiiifleingenia oi4 dočlrinaexultaipulchec rvcdt*.

timis Iegibus f(fitutifq; formatajut q unde poft hac fucceiere iure barbarispoflint {no haberetifed

nec Philippus melioris fideiaduerfus iouos fuit.Qijippe ueluti timens ne ab hoftibus facrilegii fce

lere uincerehciuitates quaji pauloate dux fuerat:quae fub aufpidis eius rmlitauerat:q gtatulatse lili

iibicj uičlorta naefte fuerat hoftiliter occupatas dinpuit.Coiuges liberoig; olum fub corona uaendi

ditmo deoji imottahu teplisino aedibus lacris nodiis penatibus pubiids priuatifcjjad quos pauloa

te ingreflus hofpitaliter fuerat pepcit.Prorius ut no ta facrilegii ultor cxtmfle:q facnlegioji ltcetia .

qfifle uideref, Inde ueluti rebus t gregie geftis i capadocia traiicitjubi bello pari pfidia gelto captif

9  p dolu &occifis finitis regibo uniuerfapufciaiperio macedoice adiugit .Deide ad aboleda iuidiae

farna q ifsgnis p caeteris tuctpis bebat.p regna mittit 6i  opuletiibmas ciuitates & phana ac tepla

q opinione ferret rege phiiippu magna pecuia locare;& muros p ciuitates & phana ac tepla facieda

8i  ut p pcoes fufceptores follicitaret;q cu i  maccdonia ueniftent uartis dilatiotbus fruftrari uim re^

1  giaemaieftatis timentes taciti pfscifcebaf.Poft haec Olpnthios aggredit jrecepant.n.p nnlericordia Olpnthia-
ttbr poftadč unius duos fratres eius:quos Philippus ex noucrca genuos ueluti pticipes regm lterficere cum bellu
geftiebat. Ob hac igit cam urbe a'tiq Si  nobileexeidit:& fratres oli deftinato fupplicio tradiripdat^
igeti pariter 8t  parncidii uoto fruif.Ind qfi ofa;q agitaflet aio:ei liceretiauraria i  theflalia argeti me
talin' thracia occupar.Et neqd' ius uel fas iuiolatupterhiitteretipiratica quo^exercer iftituit.His
ita geftis forte uenit ut eu fratres duo regis thracia; no coteplatioe iuftitix eiusded iuice metuetes
ne alteius uiribo accederet difce^tauonu iuajc iudice eligeret.Sed Philippus more igeii iui ad iudi
ciu ueluti ad bellu iopinatibus frambus Iftrudo exereitu fupuenmregno utrucg no ludicis more
fed fraudelatronis ac fcelere fpoliauit.Du haec agunf legati a themefiu perentes pace ad eu uenerut Philippl
qbus auditis Si  ipfe legatos aihenas cu pacis coduioibus miftabicj ex comodo uirorugt pax fačla. fcelera
tx czteris quo(j graeciae ciuitanbus no pacis ajnore fed belli metu legatioes ucnere. Siauidtm

crudefcere ira ThefTali Boetiicg orantait profefTum aduečfum phocenfes ducem Grxcix cxhibeat
tanto odio phocenfium ardetesiut obliti cladium fuarum perire ipfi quino perdereeos prsopta«
rent.expert% Philippi crudelitate pati;q parcere hoftibus fuis mallcnt.Contra phocenfium legati
adhibitis lacedsmoniis 8C  atheniefibus bellu deprecabanf: cuius ab eo dilatione ter iam emeranr.
Foedum prorfus miferandumq$ fpedaculuigracciami etiam nunc&uiribus & dignirate orbis terra'
rum principem regum certe gentiuqj femper uičl:rice:& multa^: adhuc urbiu dominam alienis ex- -
Quid pot cubare fedibustaut rogantem bellum aut deprecante in alterius opeomnem fpem pofuifle, Orbis
*- lit difcor« terrarum uindices eo ufq$ difcordia fua ciuilibufq; bellis redados utadulenf ultro fordidam pau/
dia aduerte loante clientelce fuae patre 8i hoc potiffimu facere thebanos lacedaemoniofcg antea iter fe imperiu
nune graccice imperatis aemulos.Philippus inter haec uindicatioe gloriae fuae tanta^e urbium faftp
gium agirartatep utros potius dignedaeftimat. Secreto igic auditis utrifejj legationibus his ueniam
belil pollicef iureiurando adadis refponfum nemini proditurosiillis cotra uenturu auxiliumc^ la-
turum.Vtrofcp uetat parare bellum aut inetuerejfic uariato re ponfo fecurisomnibus thermopjv
larum anguftias occupat.Tunc primum phocenfes fe captos in fraude Philippi animaduertetes tre
pidi ad arma cofugiunt.Sed necg fpacium erat intlruedi belli nec tempus ad cotrahenda auxilia: &
PhiJippus excidium minabafmi fieret deditio, Vidi igif neceflitate pada falute fe dedunt. Sed pa-
dioeius fidei fuit:cuius antea fueratdeprecati bellipromiffiodgit caeduntur paffim:rapiunturcjj:
Phocentiu no liberi paretibusinon coniuges maritismo deorum fimulachra templis fuis relinquunf; unu tan
excidiu tum miferis folatium fuit;quod cum Philippus porrione praedae fodos fraudafletmihil rerum fua
rumapud inimicos uiderunt.Reuerfus in regnuiut pecorapaftores nucin hybernos nune inaefti-
uosfaltustraiiciuntjficillepopulos 8i urbes, Vtilli uelrepleda ueldereliquenda qua:cploca uide-
ban£;ad libidme fua rraffertmuferada ubiq? facies:& excidio fimilis erat.Noquide pauor ille hofh-
lismec difeurfus per urbe milita eratmo tumultus armorumo boum atejj hominu raplna: fed taci-
t us memor & ludusiueretibus ne ipfae lachrymae pro cotumacia haberenf. Crefcit diflimulatione
ipfa dolonhoc altius dimiiTus quominus profiteri licct;Nunc fepulehra niaio^jmuc ueteres pena«
tes nuc teda;in qbusgeniti erant in quibufqj genuerat;c6lyderabat.Miferates nune uice fua: q> in
eam die uixiflentnunc filiopu^  no poft eam die nati eflenr: alios populos in finibus ipfifs hoftibus
opponinaJios in extremisregni terminis ftatuir ;quofda bello captos in fupplemetis urbium diui««
dit. Atcg ita ex multis gentibus natiombufq$ unu regnu populucp coftituitiCompofitis ordinarij
Philippi macedoniae rebus dardanos caeterofqj finitimos fraude captos expugnat Sed nec a proximis manus

fucceifus abftinet,Siquide Arifban rege epiri uxori fuae 01ympiadi ardiffima cognatione uindum pellere re

gno ftatuit:atq} AIexandru priuignu eius;uxoris 01ympiadis fratre puerum honeftse pulchritudi-
. nis in macedonianoie fororis accer fit: omnieg ftudio follicitatu in fpem regni fimulato amore ad

ftupri cofuetudinem perpulit maiora in eo obfequia habiturus fine confcientiae pudore fine regni
benefirio.Igif cu.xx.ad annos puemfTet ereptu Arifbae regnu puero admodum tradit fceleftus in
UtrocRina nec i  eo ius cognatiois feruauittcui ademit regnu;8d eu cui dedit.fpudicu fecit ate q rege,-

IVSTIN1 HISfORlCI LIBER NONVS.^

N grsecia Philippus cu ueniffet follicitatus pauca^t ciuitatu direptioe & ex pda modica
ru urbiu quatce opes uniuerfa^ eflent aio pfpiciesibellu toti graeciae inferre ftatuit. Ad
i cuius emolumetu egregie ptinere ratus fi fibi byzatiu nobileSi maritima urbe recepta^
culu terra mariq 5  copiis fuis futu^£ in poreftare redegifteneade claudente fibi porras ob
H  Bizatiam fidioe dnxit,H 2 cnacj urbs codita prio a Paufania rege fpartano^: & p.vii. anos pofleP

rr a quo con/ fa fuitideinde uariate uidoriainuc lacedaemonio^mucatheniefiu uiris habita eft;qicerta pofleffio
ditum efficitmt nemine qfi fua auxiliis iuuace libertate cofta'tius tueref.lgif Philippus loga obfidiois mo¬
ta exhauftus pecumx comerciu depiratica mutuat.Captisitac^.clxx.nauibus merciu ex diftradis
anhelate iopia paululu recreauit.Deide ne unius urbis oppugnatioe tatus exercitus tenerefpfedus
cufortiflimis multas Cherfonefiu urbes expugnat filium Aiexandrum,x.&.viiu annos natu;ut fub
Prima ale- militia patris tprocinii rudimeta deponerenad fe accerfit:in fcythiam quo<^ pdandi caufa pfedus
xandri mili more negociantiu impenfas belli alio bello refedurus.Erat eo tempore rex fcytha^i Matthasas qui
tia cu bello lftriano^pmeref auxiliii a Philippo p apolloniefes petitan fucceflione eumregni kythix

adoptaturustcu iterim iftriano^ rex decedes 8L  metu belli 8i  auxiliorum neceflitJte fcythas foluit
Itaq; Matthseas remiffis macedonibus renuciari Philippo iubetmecg auxiliu eius fe petiflemecj ado
ptione mandafle.Nam neqj uindida macedonu egere fcythas.quibus meliores foret: necp hacrede
fibi icolumifilio deeffe.Hisauditis Philippus legatos ad Matthaeamittitiipenfeobljdionis portio
ne petetesme inopia bellu deferere cogaf ,Quod eo proptius eu facere debere q> miffis a fe in auxt*

Ars philip- lium eius miliribus nec fumptu quide uiae no modoofficii pcia dederit.Matthseas indementia cx
pi in fevtbi li &  terraefterilitate caufatus;q nopatrimomis ditet fcythas:fed uixalimenta exhibeat: refpondit:
co bello nullas fibi opes efle:qbus tantu rege expleat;& turpius putaretparuo defungi q totuabnuere.Scy-

mouedo thas aurem uirtute animi 8i  duricia corporis no operibus cenferi,Quibus derifus Philippus foluta

obfidione byzantii fcythica bella aggredituripraemiflis legatis;quo iecuriores faceret qui nuniient
Matthaeae dum byzantium obfidennouifle ftatuam Herculiad quam in hoftio litri ponenda fe ue

lI


XII

nire placatum acceflum ad religionem dei petens amicus ipfe fcythis uenturus.llle fi uoto fungi ue
litiftatuara fibi mitri iuMtmon modo ut ponatunuerum etiam ut iuiolata maneat:pollicetur.Ex/
ercitu aut fines ingredi negat fe pafTurumtac fi fuitis fcytis ftatuam ponat: eo digtefio fublaturum
uerfurumcp aes ftaruaein aculeos fagittaium.His utriqj irricacis animis prelium committitur. Cu
uirtute 8i  animo preftarent fcythae:aftutia Philippi uincutur.xx.milia puerorum ac foeminara ca/
pta:pecoris magna uis auri argeticjj nihil.Ea primum fides inopiae fcythiae fuit.xx, milja nobilium
equarum ad genus faciendum in macedoniam mifla,Sed reuerteti a fcpthia tribali PbiJippo occur
runtmegant fe tranfitum daturosmi portionem accipiant predae. Hinc iurgium & mox praelium.
In quo ita in femore uulneratus eft Philippus: ut per corpus eiusequus interficeretur, cum omnes
occifum putaret:preda amifia eft.Ita fcpthica uelut deuota fpolia pene luduofa macedonibus fue
re, Vbijuero ex uulnere primum coualuit diu diflimulatum bellum athenienfibus infett; quorum
caufa thebani fe iunxere:ne uidis metuetes atheniefibus ueluti uicinum incedium belli ad fe tran/
firet.Fačla igif inter duas paulo ante infeftiflimas ciuitates focietate legationibus gredam fatigat:
communem hoftem  putatcommunibus uinbusfummoucndum.Nccp enim ceflaturum Philippu
fi ,pfpere prima fucceflerintmifi omnem gredam domuerit. More quaedam ciuitates athenienfi/
bus feiungunt:quafdam autem ad Philippum belli metus traxtt.Prelio commiflo cum atheniefes
longemaioremilitumnumeropreftarentaffiduisbellisindurata uirtute macedonium uincunt:
no tamen immemores priftinae gloriae cecidere,Quippe aduerfi s uulneribus omnes loca quae tue
da a ducibus acceperantmiorietes corporibus texerut:Hic dies uniuerfae greciae 8i  gloriam domi/
natiois & ueruftiffimam libertatem finiit.huius uidoriae callida: difllmulata laeticia eft. Deniq$ no
folita facra Philippus illa die fecittno couiuio rifit;non ludos inter epulas adhibuir; no coronas aut
ungueta fumpfit;8i quantum in illo fuit ita uicit Ut audorem nemo femiret. Sed nec regem fe gre/
ciae fed ducem appellari iuflit.Atcg ita lter tadtam laeticiam 8i  dolorem hoftium teperauit; ut necp
apud fuos exultafle:necj 5  apud uidos infultafle uideref. Atheniefibus quos paflus infeftiflimos fue
ra t:& captiuos gratis remifinSt bello confumptorum corpora lepulture reddidit: reliquiafqj fune/
rum ut ad fepulchra maiorum ferrent ultrofortatus eft.fuper hxc  AIexandrumfilium cum amico
Antipatro;qui pacem cum his amicuiamcj iungererathenas mifir.Thebano^: porro non folum ca
ptiuos;uerum etiam interfedo^ fepulturam uaendiditJPrincipes ciuitatisalios lecuripcuflit: alios
in exiliu redegitibonacp ofum occupauinpulfos deinde per iniuriam in patriam reftituir ex horum
numero. ccc, exules iudices rečlorefqj ciuitati dedit, Apud quos cum potetiflimi quinquerei eius
ipfius criminis poftularenf;quod per iniuria fe in exilium egiflennhuius coftantiae fueruntt ut oes
fe audores faterenfrmeliufcg cum re.p.adum cum damnati eflent;q cum reftituticotenderet, Mi/
raprorfus audacia de iudicibus uit* necifct; fuae quemadmodu poflunt fententiam ferunt: conte/
nunfcg abfolutione;quam dare inimici poflbnt.& quoniam rebus nequeunt ulcifci uerbis ufurpat
libertatem.Compofitis ingrecia rebus Philippus omnium ciuitatum legatos ad formandum reru
prefentiumftatumeuocari corinthum iubet.Ibi pacis legem uniuerfse greciae pro meritis fingula
rum ciuitatum ftatuitjconfiliumcg omnium ueluti unum fenatum ex omnibus eligit. Soli lacedae/
monii SL  legem & regem contempferunnferuitutem nonpacem rati:quae no ipfis ciuitatibus con/
uenirettfed a uidore ferretur. Auxilia deinde finguiarum ciuitatum deicribuntur: fiue adiuuandus
ea manu rex oppugnate aliquo forettfeu duce illo bellum inferedum:neqj enim dubium erat impe
rium perfarum his apparatibus peti.Summa auxiIiorum.cc.miiia peditum fueretSC equitum.xv.mi
lia.Extra hanc fummam 8i  macedoniae exercitus erat:& cofinis domitarum gentium barbariesJni
tio ueris tres duces in afiam perfarum uiris premittit Parmemonem;Amyntam:& Attalumtcuius
fororem nuper expulfa Akxadri matre Ol^mpiade propter ftupri fufpicionem in matrimoniuac/
ceperat.Interea dum auxilia a grecia coeuntmuptias cleopatre filiae Alexandri; quem regem Epiri
feceraticelebrat.Dies erat pro magnitudine duorum regum di  collocatis filiam di  uxorem ducetis
apparatibus infignis.Sed nec ludorum magnificentia deeranad quorum fpedaculum Phiiippuscu
fine cuftodibus medlus inter duos Alexadros filiu generumgj cocederet;Paufanias nobilis ex mace
donibus nemini fufpedus adolefces occupatum anguftiis Philippum in tranfitu obtrucat; diemcp
laeticiaedeftinatum foedum lučtu funeris facit. Hic Paufaniaspnmispubertatisannis ftuprumper
iniuriam paflus ab Attalo fuerancuius indignitati hxc  etiam foeditas acceflerat. Nam perdudum
in conuiuio folutumc^ mero Attalus no fuae rantu ueru 6i couiuaije libidini uelut fcortu uile fubii.
cerattludibriucj ofum lter coaequales reddiderat.Hac rem aegre ferens Paufanias querela Philippo
faepe detulerat.Cu uariis fruftrationibus no finerifu deferref;&: honoratu inluper ducatu aduerfa/
riu cerneretiira in ipfum Philippu uertitiultione^ qua aduerfario nopoteratiab iniquo iudiceexe
git.Creditu eft etia immiflum ab 01ympiade matre Alexandn fuiflemec ipfum Alexandrum igna
rum paternae caedis extitifle;quippe no minus Olympiade repudiu 8C prelata fibi Cleopatra q ftu/
prum Paufania doluifle,Alexandru quo($ regni aemulu fratre ex nouerca fufceptum tmuifle; eocg
adum ut in conuiuio antea primum cum Attalo mox cum ipfo patre iurgaret:Adeo ut etiam ftri
dogladio eum Philippus cofedatus fitregreqj a filii csdeamico^e precibus exoratus.Qqaobrem
Alexader ad auunculum fe in Epirutti cum matrejinde ad reges lllirioru cotulerat; uixcp reuocati

Scpthaea
philippo ui
cunf

Atheuma

philippouf

cunf

Seuitia phi
lippiinthc
banos

Atf.Philip

piregis bel

licumappa

ratum

Olpmpias

expuliaftu

prifufpitio

ne

Paufanias

philippum

obtmncat

mitigatus eft patrnpreribufcj? cognatorum segre redire compulfus, Olympias quoqj fratrem fuum
Alexandru Epiri regcm in bellu iubornabauperuicifletcg ni filiae nuptiispater genezi occupaffer.
His smulis irarum utricj; Paufaniam de ipunitate ftupri fui querente ad tantum facinus impuliffe
credunč.Olj/mpias certe fugienti pcrcuffori equos quo$ praeparatos habuitdpfa deinde audita re>
Argumem gis nece cu titulo offidi ad exequias eade node cucurriffetan cruce pendenrisPaufania capiti eade
ta cgedis ab nočte qua uenit;coronam ; aureaimponit:quod uemoalius audire nifi haec fuperftite Philippi fj[ I0
olvmpiade potuiifet.Paucos deinde poft dies refixum corpus iterfečtoris fup reliquias cremauit: 8i  tumulum
! philippu ei eodem fecit in loco:parentariq 5  eidem quot annis incufla populo fuperftirione curauit.Poft hsc
1  medita te Cleopatramta qua pui fa Philippi matrimonio fueratan gremio eius prius filia interfečta finire uita

fufpendio coegitifpedacuiocp pendetis ultione potita eft;ad qua per parricidiu feftinauerat.Nouif,
fime gladiu i!lum:quo rex ! percuflus eftiApollini fub nomine myrtalis cofecrauit.Hoc enim nome
Myrtalis ante 01ympiadis paruulae fuit quae omnia ita palam fačta funnut timuiffe uideaf: ne facinus ab ea

olina o!ym comiflum non probarcf.Deceflit Philippus.xl,&.vii,annoije cum annis.xxv,regnaflet:genuit ex
pias dičta rifTaea faltatrice filium Arideuqui poft Alexandrum regnauit.habuit Si multosalios filios ex uariis
matrimoniis regio more fufceptos;qui partim fato partim ferro periere: Fuit rex armo^e q conuP
uiorum apparatibus ftudiofior:cui maxime opes erant inftrumeta belloru diuitiarum quaeftu g  cu
ftodia folertior,Ita<$ iter quottidianas rapinas femper inops erat mifericordia in eo Si perfidia pari
iure dilcdae.Nulla apudeum turpis ratio uincedi: blandus paritet 8i  infidiofus alloquio qui plura
promitteret:q praeftaret.In feria 8C  iocos artifex:amicitias unlitate no fide colebat: Graham finge>
re in odioaftrucre iter cocordates odiaiapud utnkg gratia querere folenis illi cofuetudo. In ter hsc
Eloquetia e!oquetia & infignis oratio acuminis<3i lolertia plenatut nee ornatui facilitas nec facilitati inuetio/
in philippo nu deeflet ornatus.Huic Alexader fucceflic 8i uirtute 8i  uiciis patre maiordtacg uincedi ratio utriqj
diuerfa hic apta uiiille artibus bella tračtabat.deceptis ille gaudere hoftibusihic pala fufis, Pruderv
tior ille cofiliojhicaio magnificetionlra pater diflimulareplerucg 8i  uincereihic ubiexarfifTet : nec
dilatio ulnois nec modus erat, Vini nimis utercg auidusifed ebrietatis diuerfa uitia patri mos erat:
Coparatio 8i a de couiuio in hofte ,pcurrere:manu cofererejpericulis fe temere offerre. Alexader no in hoftem:
philippi 81  fed in fuos feuiebat quamobre Philippum faepe uulneratu pradfa remifemhic amicoj%.  interfečtor
akxandrj conuiuio frequeter exceiTit. Regnare ille cu amicis noleban hic in amicos regna exercebat. Amari
pater maliethic metuitlrape cultus utricj; fimilis.Solertisepater maiorisjhic fidehuerbis atq; oratio
ne Philippusihic rebus moderatiorjparcedi uičtis filio animus Si promptior Si honeftior: frugalP
tati pater;luxuriae filius magis deditus erat;quibus artibus orbis imperu fundameta pater fecihope
ris totius gioriam filius confumauit.

IVSTINIHISTORICI LIBERX

Rtaxerxi regi perfaru ex peliicibus*cxv,filii fuereifed tres tantuiufto matrimonio fu->
A tCMio$&  fcepti:Darius:Ariarates 8i  Occhus,Ex his Dariu cotra more perfa^japud quos rex ni

numerum a fi morte mutaf:per fdulgentia pater rege uiuus fecitinihil fibi ablatu exiftimas: quod
artaxerxis in filia cotuliffenfinceriufc^ gaudiu ex ,pcreatione captu^di ifignia maieftatis fuse ui

uus in filio cofpexiflet.Sed Darius poft noua paternae pietatis exepla iterficiedi patris
cofiliu cepit.Sceleratus fuiffet:fi folus parricidu cogitafTetitato fceleratior quato in fo
cietate facioris aflumptos.l.fratres fecit parricidias. Ofteti prorlus genusmbi in tato populo no fo«
lu fociariiue^: etia fileri parricidiu potuitiut ex,l,liberis nemo inuecus fir:que aut paterna maieftas
aut ueneratio fenis:aut idulgetia pris a tata imanitate reuocaret, Adeo ne uile paternu nome apud
tot numero filios fuinut quoye pfidio tutus et aduerfus hoftes ec debueratjeoji lfidiis circuuetus
tutior ab hoftibus q a filiis fuerit.Caufa parricidii fceleratior ipfoparricidio fuit. Occifo qppe C y*
ro frno bellojcuius metio fupra habita eft, Aftafia pellice eius rex Artaxerxes in mrimoniu repepat,
Hac parte cedere fibi licuti regnu Darius poftulauerat:q p idulgetia fua m liberos primo fačtu^ fe
dixerat;mox poenitetia dučtus ut honefte negaret;qd' temere pmiferattfolus ea facerdotio pfecir;q>
Plutarchus ppetua illi ab oibus uiris pudicitia iperabat.Hk exacerbatus iuuenis in iurgia prio pris erupit mox
Afpafiam fada cu fribus coiuratioe du pri infidias parattdephefus cu fociis poenasparricidii diis paterna ma

uocat non ieftatis ultoribus dedincoiuges quocj 5  oium cu liberisme qd* ueftigiu tati fceleris exraret: iterfedse
aftafiam funt Poft haec Arčaxerxes morbo ex dolore cotrado deceait,Rex q pater felicior ♦ Hereditas regni

Artoxerxe occho tradita;q times pare coiuratione regia cognatoiji caede 8L  ftrage pricipu repler; nulla no fan^
noanaxer/ guinisnofexus;noa:tatismifericordiapmotus.i.neinnocetiorfribus parricidiis haberef. Atc^ita
xcm ueluti purificato regno bellu armeniis infert.In eo cu aduerfus prouocarore hoftium Codomanus

quidam omnium fauore proceffiflet: hofte caefo uidoriam fuis pariter & prope amiffam gioriam
rtftituit. Ob haecdecora idem Codomanus praeficitur Armeniis Interiedo deinde temporepoft
mortem Occhi regis ob memcriam priftinx uirtutis rex a populo conftituitur. Darii nomine ne
Darii inte/ quid regis maieftati deeflet honoratus bellumij cum AIexandro magno diu uariante fortuna ma
ritus gna uirtute geflit.Poftremo uidus ab Alexandro 8i a  cognatis occifus uitam pariter cum perfarum

regno finiuir.

IVSTINI HISTORia LIBER, XI.

H

i* *

xiii

N exercitu Philippi ficuti uariae gentes erantiita eo occifo diuerfi motus animoru fue/
re.Alii quippe iniufta feruitute opprelfi ad fpem Te Iibertaris erigebannAliitjedio lom n^ft\

ginquae militiz remiflam fibi expeditionem gaudebantjnonnulli facem ndptis fihac ac Motos qui
i cenfam rogo patris fubditam dolebant.Amicos quoq$ tam fubdita mutatione rerum polt philip
haud mediocris metus ceperat.reputantes nune piouocatam Aliammuc Europam n<5 pi mortem
dum perdomitammunc lllirios & thracas & dardanosezterafeg barbaras gentes fidei funt fecuti
dubiae 8L  mentis infidae:qui omnes populi fi pariter deficiant refifti nullo modo poflfe,His rebus ue
lut medela quaeda interuentus Alexandri fuit:qui pro concione ita uulgus omne cofoiatusjhorta/
tuf$ pro tepore eft;ut&metu timentibus demeret;s|;& i  fpem fui omnes impelleret.Erat hic anos
xx.natus.in qua aetate ita moderate de fe multa pollicitus elkut appareret plura eu expimetis refer/
uare.Macedonibus imunitate cudaru re^: praeter militiae uacatione dedit,quo fado tantu fibi fa/
uore omniu conciliauitmtjcorpus hominis no uirtute regis mutafle fe dicerer»Prima lili cura pater/
na^exequia^ fuit.In quibus ante omnia caedis confocios ad tumulu patris occidi iuffmfoh Alexa
dro lyncifta^i fratri pepercitiferuas in eo aufpiciu dignitatis fuat nam rege eu primus falutauerat, Vlcifcitur
Zmulu quocj$ imperii Caranu fratrem ex nouerca fufceptu interfici curauitdnter initia multas ge/ alexander
tes rebellantes compefcuinorientes nonnullas feditioes extinxit:quibus rebus eredus tacito gradu czdem p»/
in graeciam contendit:ubi exemplo patris Corinthum euocatis ciuitatibus dux i  locum eius lubfti/ tris
tuif.Inchoatu deinde a patre perficu bellu aggredituran cuius apparatu occupato nunciatur Athe/
nienfes Thebanos SC  Lacedzmonios ab eo ad perfas defeciffoaudoremcg eius defediois magno au
ripondere aperfis corruptum Demofthenem oratorem extitifle:qui macedonunt deletas oes cum
rege copias a tribalis affirmauent; produdo in concionem audore qui \  eo przlioa quo rex cecide
ranfe quoc£ uulneratum diceret. Qua opinione mutatos omniu ferme dukatu animos efle praefi/
dia Macedonu obfideri:quibus monbus occurfurus tanta celeritate lftrudo paratocp exercitu grae
cia oppreffitiut que uenire no fenferanttuidere fe uix crederentiln trafitu hortatus Theflalos fuerat Demofthe
beneficiorug; Philippi patris maternaecg fuae cum his ab aeacida^t gente neceffitudinis admonue/ nis audori
ratseupide haec theflalis audietibus exemplo patris dux uniuerfae getis creatus erat:& uedigalia oia tas >
reditufcp fuos ei tradiderannSed Athenienfes ficuti primi defeceruntjita primi poenitere coeperut:
contemptum hoftis in admiratione conuertentes;pueritiamq; Alexandri fpretam antea fupra uir/
tutem uete^e ducu extollentes:Miflis itaq? legatis bellu deprecantur:quibus auditis dC  grauiter in*
crepatis Alexander bellum remifit.Inde thebas exercitum conuertitieade indulgetia ufurus fi pare
poenitentiam inuenifTet.Sed Thebani armis non praecibus nec deprecatione ufi funt.Itaq? uidi gra x

uiffima quz<£ fupplica miferimae captiuitatis experti funt.Cum in confilio de excidio urbis delibe/ ccuctit«
raretur Phocenfes ^Platzenfes 81  Thefpienfes dl  Orchomenii AIexandri focii uidorixq;partict
pes excidium urbium fuarum crudelitatemcg thebanoje referebantjftudia in perfas non przfentia
tantum uerum etiam & uetera aduerfus grseciae libertatem inerepantes* Quamobrem odium eos
omnium populoru effe:quod uel ex eo manife(lari:quod iureiurado fe omnes abftrinxerit ut uidis
perfis Thebas diruerentsadiiciut & fcele^e prione fabulas:quibus omnes fcaenas repleueranuut no
przfenti tantum perfidiaiuerum S£  uetere infamia inuifi forent,Tunc Eleadas unus ex captiuis da/
ta poteftate dicendi no a rege fe defecifle:que interfedum audierintjfed a regis hacredibus:quicqd
in eo lit admiilum credulitatis no perfidiz culpam efTetcuius tamen iam magna fe fupplicia pepen
difle.Deleta iuuentute nune fenum foemina^ ficuti infirmu: ita Cnoxiu reftare uulgus: ipfum^ Atf.EIea
ftupris contumeliifcj ita uexatum dTemtmhil amarius unq fint paffnnec iam pro ciuibus fe:qui ta de uerba
pauci remanferint orare:fed pro innoxio patriae folo 8C  pro urbe:quae no uiros tantum ueru etiam ad alexan
deos genuerit.Pnuata etiam regem fuperftitione deprecatur:genitiapudipfosHerculis:undeori/ drurp
gine ges zacidaje trahat.Adacj Thebis aparte eius Philippo pueritia rogat: urbiparcat:qu* maio v a tri-
res eius pt i  apud fe genitos deos adorettpri educatos fumz maieftatis reges uiderit.Sed potetior fu
it ira o pces Jtacp urbs diruif;agri iter uidores diuiduf:captiui fub corona uznddf:quo§epciu no
ex emetiu comodo:fed ex inimicoje odio extedif;miferada res Atheniefibus uifaJtacg portas refu/
giis jpfugo^i cotra interdidu regis aperuere qua re ita grauiter tulit Alexader:ut fecuda legatioe de
nuo bellu deprecatibus ita demu remificiut oratores Sl  duces quo^i fiducia toties rebellet; fibi de/
dafiparatif«^ atheniefibus ne cogaf fubire bellu:eo res deduda eft:ut retetis oratoribus duces ex »
exiliu renf;q ex contineti ad Darium piofedi non mediocre momerum perfarum uiribus accefle-
re.Proficifcens ad perfieum bellu omnes nouercae fuz cognatos:quos Philippus in excelfiorem di/
gniratis locu prouehens imperiis przfecerataterficinfed nec fuis;qapti regno uidebafpepercitme
qua materia feditionis ,pcul fe agente in macedonia remaeret;8i reges ftipediarios cofpedioris fge,
nii ad comilitiu fecu trahit:feniores ad tutela regni relinquit: adunato defde exercitu naues onerat:
unde cofpeda afia ineredibili ardore mentis accenfus duodecim aras deo^i in belli uota ftatuit.Pa/
trimoniu omne fuum: quod 1  macedonia europa^ habebat amicis diuidinfibi afia fulficere przfa/
tus:Priufqua nulla nauis littore cederet:hoftias czdit:petens uidoria bello:quo totiens a perfis pe/ Atf.alex.
titz graeciat ukor relidus fit:quibus loga ia fatis & matura imperia contigifle:quoruqj tepus efle ui uota
ces excipere melius aduros. Sed necg exerc itus eius alia q re gis a nimogž pliimptiofuit.Qijippe obli

c

tioescoiugmlibcrotu^&fongingaaadomomilitiae perficuau^j &toti'us orientis opesiaqua-
fi fua prscda ducebannec bclli pcticuloru fed diuitia^ meminerat.Cum delati in continente eflent*
primus alexander iaculu uelut i  hoftile tetra iecit:armatufq; de naui tripudiati fimilis profiluit. at/

AIexandri 9  ita hoftias caedinprecatus ne fe rege illae terraeinuiraeaccipiatJn illo quoq$ad tumulos eo£:qui
copiae troiano bello ceciderant:parentauit.Inde hofte perens milires a populatione afiae prohibuittparce/

mi!ia;equituquattuor milia quingentinauescentum.lxxxii.hac ta paruamanu uniuerfum terra
rum orbem utru fit admirabilius uicerinan aggrediaufus fuerit incertu eft:cu ad ta piculofum bel/
lum exerdtu legerit non Iuuenes robuftos nec primo flore aetatis:fed ueteranos plaerofeg etia eme/
ritae militiae:qui cu patre patruifcp militauerat;elegit:ut non ta milites q magiftros militiae elečtos

Principia putares. Ordmes quoqj nemo nifi fexagenarius duxit:ut fi principia caftrotu cerneres: fenatum te
quid fint alieuius prifese reipublicae uidere diceresJtacp nemo in plio fuga fed uidoria cogitauitmec in pedi

bus cuiqua fpes fed in laccrtis fuit.Contra rex perfa^d Darius fiducia uiriu nil aftu agere affirmas fu
is occulta colilia uičtoriae furtiuae coueniremec hofte regni finibus arcerejfed intimu regnu accipe

c - rr\  V xU fee:gloiiofius ratus repellere bellu;q  no admittere.Prima igitur congreffio in campis Adraftis fuit,
{\fo.  njvU  Tnacieperrarufexcenta milia militu fuere:quae no minus arte Alexandri q uirtute macedonu fupe

* i\>.» *.,Vide ne rata terga uerterunt.Magna itaqj caedes perfa^e fuit.De exercitu Alexandri nouepedites: cetu.xx.
Adramiti / eqtes cecidere:quos reximpenfe ad caetero^c folatia humatos ftatuis equeftribus donauincognatif
nisfit lege/ <£ eoiji imunitates dedit.Poft uidoria maior pars a Os ad eu defecit: geflit Si  plurabellacu pfedis
dum Darii;quos ia no ta armis q terrore nominis fui uicit. Dum haec aguf: interim inditio captiui ad eu

fermsanfidiaseiab Alexandrolynciftaru generoAntipatrisquipraepofitus macedoniacerat.*para/
ri; ob qua caufam rimens ne quis inter fedo eo in macedonia motus oriretur: i uinculis eu habuit
Poft hxc gordin urbe petit:quae pofita eft inter phrygia maiore 8i  minorejcuius urbis potiudse np
Gordii tam propter praedam cupido eu cepit:fed quod audierat 1  ea urbe in templo Iouis iugum plauftri
PJauftrum gordii pofitumtCuius nexum fi qs foluifleneum totaafia regnaturu antigua oracula cecinifle: hu/

rusrei caufa SL  origo lila fuit.Gordius cu in h is regionibus bobus condudis ararenaueseumom
niisgeneris circuuolare coeperunt. Profedus ad confulendos augures uicinae urbis obuiam in por
ta habuit uirginem eximiae pulchritudinisipercunčfcuufcg eam quem pofiffimum augurem cofule
ret, lila audita caufa confulendi gnara artis ex difciplina parentum regnum ei por tedi rc fpodinpol
liceturgj fe 8i  matrimonii& fpei lociam: tam pulchracondittoprima regni felicitas uidebaturipoft
nuptias inter phrpgias orta feditio eft: cofuletibus de fine difcordiarum oracula refpoderunr rege-
difcordiis opus efTedterato quaerentibusde perfona regis:iubetur eum regem obferuare quem re
uerfi primum in templu Iouis euntem plauftro reppenflentjobuius illis Gordius fuit: ftatimgj eu
regem confalutantdlle plauftrum:quo uehenti regnum delatum fueratu templo Iouis pofitum ma
kitati confecrauit regiae.Poft hunc filius Mida regnauit:quiab Orpheo faerorum folemnibus ini/

Gordius tiatus phrygiam religionibus impleuit:quibus tutior omni uita q armis fuit.lgitur AIexader cap ta
Mida urbe cum in templum Iouis uemfletuugum plauftri requifiuit:quo cxhibfto cum capit loramento

rum intranodos abfconditareperfrenonpofienuiolentiusoraculo ufusgladio loramenta esedit
Atq$ ita refblutis nexibus latentia in nodis capira luenit hoc illi agenti nunciatur Darium cu igenti
exercitu aduentare.itacj; timensanguftias magna celeritate Tauru tranfcendit.In qua feftinatione
gngenta ftadia curfus fecincu tarfum ueiflet captus cpdni fluminis amcenitate per media urbe fflu

-— - —-— —---y--* ••

Tarfus entis proiečtis armis plenus pulueris ac fudoris in pfrigida nudu]unda le piecit.Tum repete tantus

neruos eius occupauit rigor: ut lterclufa uoceno fpesmoremedii:fednec dilatio perieuhinterue-
niret. Vnus erat ex medicis noie Philippus q lolus remedium polliceref, fed Si  ipfum Parmeniois
pridie a cappadocia miflk epiftolae fufpedu faciebat q ignarus lfirmitatis Alexadri feripferat a Phi
Jippo medico ut caueret.na corruptu illu a Dario ingenti pecunia efie:tutius tamen ratus dubiae fe
fidei medicicredere qua fdubitato morbo perire, Acceptoigitur poculo epiftolas medico tradiditc

Atf’. falu / atq? ita iter bibendu oculos in uultu legentis intedit.Vt fecuru cofpexit:Iaetior fačtus eft fanitatem
bre Alex, q: quarta die recepitJgitut darius cu.ccc, mihbcs peditum Si centum milibus equitum in aciem
confilium procedit. Mouebat haec multitudohoftiu refpedu paucitatis fuae Alexandrum:fed interdum re/

putabat: quanras res cum ifta paucitate geffiflenguantoftj populos fudiffet.Ita^ cum fpes metum
uinceret periculofius diftertebellu ratusme defperatio fuis crefceret circuuečtus fuos fingulasgen/
tesdiuerfa oratioe alloqtur,Illyrios & Thracas opu ac diuitia^ oftentatione graecos ueteru bello/
rum memoria aeternicjj cu perfis odii accedebant.Macedones aute nuc europae uidae admonet:nuc
afi£e expetitae, nec inuentas illis toto orbe pares uires gloriatur.Oereru & laborum fine hunc Si  gto/
r is.  cumulu fore:atq^ inter haec identide confiftere acie iubet:ut hac mora cofuefcant oculis turba
hoftium fuftinereinec Darii fegnis opera in ordinanda acie fuit. Quippe omiflis ducu omciis ipfe
omnia circuire:fingulos hortarnuetens glorise perfa^i iperiieg perpetuae a diis immortalibus datae
pofleflionis admonere, Poft haec praeliu igetibus animis comittif Jn eo uterqj rex uulnerat ta diu

Atf. aere certame aceps fuit:quoad fugeret Darius.Exinde caedes perfa^c fecuta eft.Caela funt peditu unu Si
prsliura f€xaglta milia: eguitu dece milia: capta qdragita milia.Ex macedoibus cecidere pedeftres.cxxx.eq ' 1

dum fuis rebus praefatusinec perdeda ea quae pofTefTuri uenerar Jn exercitu eius fuere peditu‘xxxii/

xiii  i

tes.c,I. in eaftris perfapi  multu auri eajterarug? opu inuentu* Inter captiučscaftro^ mater 8C  uxor
eademq; foror& filiae duae Daril fuere:adquasuifcendas hortadafcpcualexader uenifler cofpedis:
armatis inuicem fe complexse uelut ftatim moriturae complorarione ediderut.ProuoIutae deide ge
tiibus A!exandn non morremifed ut Darii corpus fepelianndiiatione mortis deprecatur.Motus ta'
ta mulierum pietate AIexader 8i  Darium uiuere dixit;& timetibus mortis meni dimifiueajb} habe
- ri 8i  falutari ut regias pcepinfilias quoq} no fordidius dignitate patris fpare matrimoniu iuffir.Poft
hxc  opes Darii diuitiarumq$ apparatu coteplatus admiratione tataru repi capitur.Tunc premium
Iuxuriofa couiuiamagnificetia epulaj^ fečlari: tune Berfanien captiuam diligere propter format >

pulehritudine caepit.;Aqua poftea fufceptu pue^c Hercule uocauitimemor tame adhuc Darium ui
uere.Parmenione ad occupandam per ficam claflem:aliofq 5  amicos ad recipiendas afiae ciuitates mi
fit.*quae ftatim audita farna uidoriae ipiius Darii prsefedis cu auri magno podere tradentibus fe in Regnojtj
poteftate uidoru uenerut.Tunc in fyriam pficifcifjubi obuios cum lniulis multos regis orietis ha ordinatio
buit.Ex his pro meritis finguloru a!ios.in focietate recepit;aliis regnii ademitifuffedis f Ioca eorumJt
nouis regibus,Infigni^>mer eseterosfuit Abartomius rexab Akxadro iidoniae conft irutis,*quem .on/utvoK
Alexader cu opera oblocaread puteos exhauriendos hortofm irrigandos foiitus efletimifere uitam
exibente rege feceratifpretiTtobiiib us ne generis id no datis benehcium putaret.Tpriorum ciuitas
cum corona aurea magni ponderis per legatos I titulu gratulationis Alexandro mififlengrate mu/
nere accepto ty ru fe ire udie ad uota Herculi reddenda dixit:cu legati redius id eum in tyro uetere
8i  antiquiore teplo faduru diceretunde deprecanteseius introitum ita exariit;ut urbi excidiu mi'
naretur.Cdfeftim q exercitu infulae applicato no minus animofis tyriis fiducia .carthaginefiu bello
excipitur, Augebat enim tvriis animos Didoniis exemplu;quae carthagine codita tertia' gtem orbis
quaef|fletjturpe ducentes fi foeminisfuis plus animi fuilfet in imperio quaerendo q fibi i tueda liber
tateiArnota igitur in belli seta te carthagine 8C  aceerfiris mox auxiliis non magno poft tepore p ,pdi
tione capiuntur.Inde Rhodu Alexanderaegyptu ciliriamcg fine certamine recepit.Ad Iouedeinde Alexander
Amraonepergir cofulturus 8i  deeuentu fucuroru:#de ongine fua.Namq} mater eius Olpmpias a d ammo'
cofeffa uiro fuo Philippo fuerat: Alexandrum no exeo fe fed ex ferpere igentis magnitudinis coee' n e Ioue
piffe.Deniq 5  Philippus ultio prope uitae iuae tepore filiu fuu no efle pala praedicauerat;qua ex caula ficifeitur
Oiympiada uelut ftupri comperra repudio dimiferat.Igitur AIexader cupiens originem diuinitans
acquirere fimul 8i  matrem infamia liberate per prsenuflbs fubornat antiftites qd fibi refpoderi ue
lit.Ingrediente templum ftatim antiftites ut Ammonis filiu falutant.llle laerus dei adoptione hoc
fe patre cenferi iuber,Rogat deindean omnes irerfedores patris fui lit ultusirefpondent patre eius
nec poffe interfici nec moritregis Philippi peračta plene ultione effi, Tertia lterrogatione pofcenti
uičtoria omniu beliord pofteiTionec^ terrarudari refpodentj comitibus quocg fuis re(pon!um:ut
Alexadru pro deo no pro rege colerent.Hinc illi aučta infoletia miruiqg animo increuit tumor exe
pta comitate quam 8i  graecord litteris & Macedonu inftitutis didicerat, Keuerfus ab Ammone ale Alexadtise
xandriam codidit: 3i  colonia Macedonu caput efle aegppti mbet. Darius cum Babpioniam profu- conditio
giflenper epiftolas alexindrum deprecatur redimendarum fibi captiuarum poteftatem faciar.inqj
I eam rem magnampecuniampollicetur.Sedalexander in precium captiinru regnum omne no pe^
cuniam petit.Interiecfto tempore aliae epiftolae Darii alexandro reddu ntguibus fihae matnmoniu
6C  regni portio affertar.Sed alexader fua iibi dari refcripfltauflitcg fupplicemueire;8i resniarbitria
uidori permittere.Tum fpe pacis amifla bellum Darius reparat;quadringentis milibtEfraitum 8i
centum milibus equi tuni obuiam uadit alexandro,ln itinere nunciarur uxore eius ex collifioe abie
čti partus decefflffejeiufcj morte illachrpmatum alexandrum exequiaftj benigne profecutumad'
epeum non amoris fed humanitatis caufa fecifle.Nam femel eam tantum alexadro uifam efleicum
matrem paruulafcj filias eius frequenter confolaretur.Tunc Darius fe ratus uere ui&u cu poft tot
prselia Si  beneficiis ab hofte fuperareturtgratu^ fibiefle fi uincere nequeat,cj> a tali potiffimu uice*
retur.Scnbit itaqp Si  tertias epiftolas 8i  gtatias agitigp mhil i  fuos hoftile fecerit,Oftert deide maio/
rem partem regni ufqg 3d flume eufratei Si  alteram filiam uxorem;pro reliquis capriuis trigtta mi'
lia talentom ad hoc Alexander gratia^i ačtione ab hofte fuperuacaneam efle refpoditmec a le quiC'
qua fadu in hoftis adulatione; nec in dubios belli exitus aut i leges pacis fibi lenocinia quareret Atf.magni
led animi magnitudine;qua didicerit aduerfus uires hoftiu no aduerfus calamitates cocendere.Pol f 1C u a lcx,re
liceturc^ fe praeftaturum ea Dano fi fecundus fibi non pat haberi ueliriCaetc# neg} mundu poffe  fponfis
duobus folib usregnne cB orbem fumma duo regnaifaluo ftatu terraru habereiproinde aufdeditib
/  ne eade die aut f pofteram aciem paren & nec polliceatut fibi aliam q fit expertus uičtoril: Poftera
die aciem producut :  cu repente ante prselium confedum curis Alexadru fomnus ampuit,Gum ad
gj  pugnam loius rex deeflet a Parmenione aegre exercitatus;quaerentibus fomni caufa oibus/iter peri
cula cum etiam i  ocio femper parcior fuerttf magno fe metu iiberatum aitdomnucg fibi a repetina
fecuritate datum,* licet cum oibus Darii copiis cdfligere ueritum fe Iongam belli moramfli periae
exercitum diuidifTent: ante prseliu utracp acies hoftibus fpedaculo fuiri Macedones multitudine
hominu corporum magnitudinem arraorucp pulehritudine mirabantunperfae aute a ta paucis ui'
da fuoru tot milu ftupebat.Sed nec duces dccuite fuos fingulos ceflabant Darius uix denis arma

cii

Atf, Dani
chantatei

tis fingulos hoftestfi diuifio fieret euenire dicebat. AIexander macedonastmonebatme multitudfe
hoftiumtne corporis magnitudine uel coloris nouitate moueretuntantum meminifle iubet, nam
lifdem fe tertio pugnare:nec meliorcs faflos putarent fugatcu in aciem fecumta triftem memoria
caedium fuarum & tantum fanguinis de duobus prseliis fufi ferrenr.Et queadmodu Dario maiore
tutbam hominum e (Te fic uiriu fibi.Hortatur fper nat iilam aciem auro 8C  argento fulgentetin qua
plus predaj qpericuli fit cu ui&oria no ornamentomdecore fed ferriuirtute quaeraf,Po(l haec pra
lium committitur; Macedonesin ferrum cum cotemptu totiensa fe uidi hoftisruebar.contra pet
fe mori quam uinci prseoptabanr.Raro etiam ullo pradio tantum fanguinis fufum e.Darius cum
uinci focios uideret;uoluit mori 81  ipfejfeda proximis fugere copulfus eft.Suadentibus deindequi
fuos c — bufdana ut pos Cydni fluminis ad iter hoftium impediendum icluderef’ non ita faluti fuae uelle ccv

^ fultum ait.*ut tot milia fociomhoftibus obiiciatidebere 81  aliis fugaeuiam patere:quae patuerit fibi,

<— 1  A!exander aute periculofiflima qusecpaggrediebatur:& ubi confertiffimos hoftes acerrime pugna

/No cm rn*Uiritr$mr  re cofpexifiet:eo fe femper lgerebarttpericulacjj fua efle nomilitu uolebat.Hoc praelio Afiac 1 'periu
7*^ ra P ult;  quinto poft acceptu regnu annotcuius felicitas tarna fuitjut poft hoc nemo rebellare etiam

^ A aufus fmpacientercg Perfae poft imperium tot annom lugu feruitutis acceperit.Donatis rečfrfq$ mi
O m Jitibns,xxxiiii.cStinuis diebus praeda recognofcit.In urbedeide daufa.xi.mi!ia taletom iuenit. Ex-

. pugnat& Perfepolim caput pfi ci tegni  urbe multis annis illuftre;refertacg orbis terrage fpoliis.guac

y  interitu eius pnmu appueruntfinterhaec očhngenti admodu graeci occurrut Alexaarojq pceriara

" captiuitatis trucata pte corporu tuleranrogantes ut ficuti grascia fe qucq; ab hoftis crudelirare m-

i




*r\

dicaret.Data poteftatc redeudi^agroscrecipere maluerutme no ta gaudiu parentibus q deteftadura
fui cofpečtu reportarent.Interea Darius in gratia uidoris a cognatis fuis aureis copedibus cathenif-

r:

I

„ ¥

/s

7 o  | y tncn 'e£  jn uico fpartanom Tanea uincif.Credoita diis imortaIibusuindicantibus:utinterraeom:q luo
aviHU-y°nou.  ; . ce fl* ur jfp erl 0 eranttpfamregnufiniref, Alexaderquoq;citatocurfupofteradie fupucnit.Ibicgco-
gnouit Dariu claufo uthiculop nočie exportatu Iuflb itacg exercitu fubfeq cu fepte milibus eqtu
i ugiete ilegf.in itinere multa & piculofa plia fecit.Emenfus deide muha milia pafluu cu nullu Da
tii idiciu repperifiet refpiradi equis dara poteftatemnus ex militibus du ad fonte^Aimu pgit i uehi/
culo Dariu multis qde uulneribus confoflum fed fpirante adhuc iuenit qapplicito capuuo cu ciue
^  rX uoce cognouifletud fahem pfentis fortunaefoJatiu fe haberedixir;g> apud irellečfum locuturus

' Vcrba Da- eflemec icaflam poftreas uoces emiflurus.Proferri haec Alexadro iubet fe n ullis i eu meri toru offi
) ta  extrema ciis maximom illi debitore mori:<j imatre liberif^fuis regiftduslrjp hoftileanimu exprus;felid-
ad Alex, u% hofte q cognatos fortitus fit.Quippe 8i  matri ac libensiuišabeode hofte uita datatfibi a co¬

gnatis erepta;qbus & uita & regna dederit.Quaobre gratia illi ea futura:qua ipfe uiftor uolet. Alc
xadro referre fejqua fola mories pot gratia pcari fupem iferu numina & regales deos: ut illi terra-
iu oium uičlori cotingat iperiuip fe lufta magis q graue fepulturae uenia orare.Quod ad ultionem
ptineatia no fua fed exepli comunec^ oium regu efle cam:qua negligere illi 81  indecom efle & picu
lofum:qppe cu faltero iuftitiae eiusfl altero et utilitatis ca uerfef:i qua re unicu pignus fidei reg \x
dextra (e ferenda AIexadro dare.Poft hsec porreda manu expirauit.Quae ubi Alexadro nuciata fut:
uifo corde defundi ta idigna illo faftigio morte lachrymis ,pfecutus tft;corpul<j regio more fepeli
ti:8l  reliquias eius maiorum tumulis inferri iuflit.

1VST1N1H1STORICI LIBER* XII.

Lexander in perfequendo Dario amiflosmilites magnis funem impenfis extulit reliquis
expeditioms eius fociis.xv.miIia talentom diuifit. Equom maiorpars aeflu amifla inuti
a Iefqj etiam q fuperfuerant fadi pecunia omnis.cliii.milia talentom ex uidoria nup con

geftateicp parmenio praeficitur. Dum h xc  aguntur epiftote antipatris a macedonia red-
duntur:quibus beliti Agidis regis fpartanom I graecia; Alexadri regis epin i Icaliatbeilu Sophyrionis
praefedi eius i fcythia cotinebandgbus uarie affedus plus tame letitiae cognitis moribus duorum
aemuiom regu q doloris amifllcu Sophyrioe exercitus fufcepit.Na^ poft ,pfedione AIexandrfgrae
cia ferme omnis in occafione recuperandae libertatfsadarma cocurrerat audoritate lacedaemonio
ru fecuta:q Philippi Alexadricp pace foli fpreuerant:&: legesrefpuerant;Duxhuiusbelli Agisrex
lacedaemoniom iuerat:que motu Antipater cotradis militibus in ipfo ortu opprefGttmagna tame
utri neg cedes fuit. Agis rex cu fuos terga danres uideret dimiflis fatellitibusmt Alexadro fi felicira-
te no uirtute inferior uiderefjtantas ftrages hoftiu edidit.ut agmina interdu fugaret. Ad extremu
Alexander & li a multitudine uidusigloria tame omnes uicitlPorro Alexader rex epiri i Italia a tarentinis auxi
epitota lia aduerfus brutios deprecanubus folfeitarus ita cupide ,pfedus fuerat;ut i diuifione orbis terra-

ru Alexandro 0 !ympiadis fororis fux filio oriens & fibi occidens forte cotigifletjnon minore rem
materia i Italia africa ficiliacgig ille in afia 81  i perfis habiturus.Huc accedebat ut ficut A!exandro
magno delphica oracula ifidias i macedoniaata huic refponfum dodonsi Iouisbrbe pondofia am
ne <5  acherufium praedixerat tquae utracg cu i epiro eflenttignarus eade & i italia efle ad dedinanda
fatom pericula peregrina milina cupidiuselegerat.Igif cu in Italia ueniflet: primu illi bellum cum
apulis fuit;quom cognito urbis fato breui poft tempore pace & amicitia cu rege eom fecit.Erat na-
9  tuc temporis urbis apulis brundufiu; quam £čtoli Špuri farna reru i  troia geftarum clariffimu ac

Pecuniam
bello quae-
lita.


1,n ‘ir<2>'< I

:o folccn2 10 *

\

rurb at;con? Pt3t 1

u *{iS22

nnb Us d r ,J Cutl >

11  fHmtpC

■'»'“AraLg

noitbelta*'^ I

ro >: >uemr.E x ,

1  frol fagtia
f x.idro:g poenam
us cruddirare uf>
usq detcftadum

p^dibus cathenif-
'frraco^tglmv
kpucniUbicpco/

1  ptč mihbusegta
afliiu cunulluDa
pumupgitiuehi-

fOfJptlUOCUCJUČ
'cftvRi  /ocururus
icunimroru offt ,
tiu  cxprus;felici- v«'
uadatajfibiaco- ^
uiftor uolet. Alt
dcov. ut ijttiteita-
^rodadultionem
tkcoji cfle&picu
picnusfidri regiac
rudionuciatafut:
k  rcgio morefepeli

,ritnrfuliVreliqm's
t (hi amiffa muti
[iiiflorianupcori
.jmaccdoniared'

bciluSophytion* s
rtoribos duorum
crfAtotan^

,Plačate® 0 ®®
L^ftbclli Afi***,

J ' ena M« 16
jfelicita^

Dii


rili beUuna

.Erafj 1 !:


ž



nobiliflimuduceDiomedenacondiderantifed'pulfi'abapuliscofulentesoracularefpofumaccepe- Aquibus
ranttlocu que reperiflrnt ppetuo pofleffuros.Hac igif' ex ca p legatos fub bclli cominatioe reftitui Brundufiu
Ji bi ab apulis urhe poftulauerat.fed ubi apulis oraculu innotuir iterfečtos legatos in urbe fepeliur condituna
perpetuo ibi fede habitos :atqj ita defučh refpofo diu urbe pofiederut,Quod cu fadu cognouiflet
Akxanderepiriantiquitatis fata ueneratus bello apuloru abftinuir.Geiiit & cu brutiis Jucanifqj
bellum;multafq$ urbes coepit.tum 81  cu metapontinis 8i  rutulis 8C  romanis foedus amieiriacg fecit
fed brutii lucaniqj cu auxilia a finitimis contraxiflfent:acrius bellu repetiuere.Ibi rex iuxta urbe pa-
;dofiam & flume acberonta non prius fatalis 1 ocicogn i ti o hoie čj occideretaterficič imorienfcg no
in patria fuifle fibi periculofam morteipropter qua patria fugeiat:intellexifccorpus eius tyrii publi-
ceredemptu fepulturaetradiderutfDum haecagunt iltalia-Sophprion quoc$ pfedus pontifab Ale
xandro magno relidus,ociofum fe ratus/fi nihil ipfegeffiflet/adunato.xxx.miliu militu exercitu fc y
this bellu intuiit.Caefus cum omnibus copiis poenas temere illati belli genti moxiae Iuit.Haec cum
nunciata in partbiamrAiexandro efTentjfimulato moerore propter Alexandri cognitionejexercitui
fuo triduo ludu idixitiOibus deindejuelut Darii morte perpetrato bello|reditu i patria expedati-
bus cSiuges 8i  liberos fuos animo iam quodamodo compkdentibuslad concione exerciru uocat.

.3bi nihil adu rot egregiis prsrliis aitifi incolumis orientalis barbaries relinquaf:nec fe corpus fed re
gnum Darii petifTe,pcrfeqaedofcjs efle eos:q a regno defecerint;Hac oratione uelut ex integro inči-
tatis militu animis hyrcaniam Mžttdofqj fubegitdbi ti occurrit Thaleftris fiue Minothaea amazo-
nu regina cum.ccc.murtcribus uigintiquin<^ die^j inter cofertilllmas gentes itinere cofedo/cx rege
liberosqu3efiturareuius cSfpedus aduetufq 5  admirationi fuitt&f propter infolitu foeminis habitu:

BI  japter expetitu cocubitu. Ob hoc triginta diebus ocio datisut uifa eft ute^e iplefle difceflir .Pofl:
haec Alexader habitu regu perfa^ Si  diadema infolitu antea in regibus macedonicisluelut l  Ieges eo
: ru:quos uicerat:tranfirePafrumit:qux ne inuidiofius Bi \  fe uno cofpicerenf .amicoi quoq$ fuos 16-
gam ueftem auream purpurcac^ fumere iubetmt 1uxu quo 9 (ficuti cultu imitarcfpcrfa^ inter pel
licu regea^i gregeseledae pulchritudinis nobilitatisjnodiu uices diuidit. His rcbtE"lgentestpula-
rum apparatusadiicitjneieiuna Bi  deftrudaluxuria uideref.couiuiu quo<£ iuxra rcgia magnificen
riam ludis exornatamemor prorfus tantas opes amitti his moribus no qua:ri foler e^nte r haec indi
gnatio ofum totis caffris erat iillu a Philippo patre tantu de^nerauiffe: ut etiam pa trite' nomen eui
taret:morefq? petfa^ afTumrret,*quos propter taks moreš uicerat.fed ne folus uitiis eorum; quos ar
mis fufcergeratifuccubuifle uiderefimilitibus quo^ fuis permifinfi qua^t captiua^e confuetudie te
nerefiducere uxores:exiftimas minore iri patriam reditus cupiditatem futuram habentibusinca--
ftris imaginem quandam latiu acdomefticae fedistfimul Bi  laborem militiae meliore fore dulcedfe
uxoredn fupplemeta quocj; militu minus exhauriri pofle Macedoniaifi ueteranis patribus tprones
fuccederent militaturi in ualloiin quo nati eflenuconftantiorefc^ futuriifi no folum tyrocinia ue^
etiam incunabula in ipfis caftris pofuiffent,quae cofuetudo in fucceffores quocp Akxandri mifitjgi Kinfvjt
tur Bi  alimenta pueris ftatuta:& inftrumeta armorum equorum quoq$ iuuenibus data: Bi  patribus

Alexandri
epirotae in j '
tetitus

S ofottotv

vppffoti-

Succeflus

bdiorum

alex.

Thafeffrfs

Minothea

Amazonu

..regina

HIV Vvt ** krt* <


... •» ‘

Atf.alex.i/

ftitutura

tvpttj

pro numero filioru pmia ftatuta.fi quo^e patre? occidiiTenti pihil ominus pupilli ftipedia patru tra-
; hebant;quorum pueriria inter uarias expeditioes militia eraK|tatg a paruula aetate periculis laboti
bufej indarati inuicftiexercitus fuere.necj caftra ahter q patnaminecp pugnam aliud unquam q ui
čloriam duxere.haec foboles nomen habuit epigoni.Jarthis deinde domitis.-praefečfus his ftatuif
ex nobiliflimis perfa^Andragorasiunde poftea origine parthoru reges habuerut^nterea no Alexa
der regio fed hoftili odio faeuirein fuos coepit;maxie indignabač carpi fermonibusTuo^t patris Phi
lippi patriae^ moreš fubuerrifle.^pter quae crimina Parmenion quoqj fenex dignitate regi pximus
cu Philota filio de utroep priusquaeftionibus habitis interficiunf.f remere itacp oes uniutrfis ca¬
ftris coepert innoxii fenis filiicj cafum miferantesiinterdu fe quocp no debere melius fperare dicen
tes,Quee cu nunciata Alexandroeflentiuerens ne hxc opinio etiam i macedonia dmulgaref: 8i  ne
uičlonae gloria faeuitiae macula offufcarefifimulat fe ex amicisquofda in patria uičtoriaru nucios
miilu^.Hortaf milites fuis feriberetrariore habituros occafione ppter militia remotiore.datos fa-
fces epiftola^e ad fe tacite deferri iubct:ex quibus cognito de fe fingulo^ iudiciojm unam cohorte
eos:qui de rege durius opinati fueratfcontribuitunautcofumpturus eosiaut i ultimis terris I colo
nias diftributurus.lnde DracasiEuerg itas:P arimas?ParapammenostHydafpios;caetetofcp populos:
qui in radice caucafi morabanfifubegi tln terea unus ex amicis Darii Berfus uičtus perducif;q re-
gem non folu pdideratiue^ etiam interfecerat;que in ultione pfidiae excruciandu fratri Darii tra-
ciditireputans no ta hofte fuu fuifle Dariu qamicu eiusta quo eet occifustSi ut his terris nome re-
linqueret:urbe Alexadria fup amne Tanaim codidit intra diem feptimu decimu muro.vi.milia paf
■ fuum cofumatoitraflatus eo triu ciuitatu populis:quas Cyrus codiderat.In badlrianis quotp fogdia
nifqg,xii.urbes codidittdiftributis his; quofcucg in exercitu fediciofos habebat.his ita geftis iblemni
die amicos i couiuiu uocatiubi orta iter ebrios re^t a Philippo gefta^ mčtione pratferre fe patri ip-
feirerucp fua^ magnitudine extollere caefotatnus cocpitiaffentate maiore couiuja^i part£.(tacg cu
unus ex feiba CIy tus dučlus fiducia aicitiaz regiaeicuius palma tenebatimeoriac^ Philippi fueref;lau
daretij eius  res geftastadeo regenti offenditiut telo a^a latellite rapto eunde i  couiuio trucidaueiit:

c iii


Epigoni ,
Vndepar-^.
tho^t rges
origine ha
buerit (.

pavmemoru
p bi IvtA-

fse -x* i(


Atf.ccleri

tatemope

ris

4  y p  ct* hi#/

qua csde exultas mortuo patrociniu Philippirjaudecg paterna: milftiae obfedabatJPoftqua fatia,
tus caede aius qeuit:&: i  locu irx  fuccefiit raftimatiotmS SC  cam occidendi cofideraripigte eu fačtf v

: cam occidendi cofiderasipigte eu faftj v  v

coepit:q paternas laudes ta iracude accepifie fe q nec couicia debuifTet:amicuq$ fene plcnam occifi
mo innoxiu a fe occifum iter epulas SC  pocula dolebat.Eodeigif furore in poemtenua quo pride in
ira uerfus mori uoluiuPrimu i fletus pgrefius ampledi monuiuoulnera tradare;8£ quafi audienti
AIexader cofiteri demcntia:arreptu telu \  fe uertit:peregtfletq$ facinus ni amicilterueniflenr.Mafit harcuo j
in couiuio luntas moriedietia fequetibus diebustAcceflcratem ad poenitentia nutricis fuae & fororis Clyti te
<- dy tum oc- - cordatiojcuius abfentis eu maxime pudebanta foeda iiii aiimetoije fuoj^ mercede reddita: ut in cu
ius manibus pueritia egeratjhuic iuuenis SC  uidor pro beneficij* funera remitteret. Reputabat de^

cidit

uerbis ait,

alex.Iena-

tuna


Alexader
alex.filius


uiuio fedens terribilior.Tuc Parmenio SC  Philiotasituc Amyntas cofobrinusmk nouerca fratrefcjj
iterfediituc Attalus;EuiyIotus;Paufanias:aIiiq; Macedoniae extidi principesoccurrebar.Ob hac
i!li quatriduo pcrfeuerata inedia efttdonecexercitus uniuerfi precibus exoratus eft; precaris ne ita
morte unius doleat;ut uniuerfos perdat: quos i  ultima dedudos barbariam interinfeftas & urita-
Piutarchus tas getes bello deftituanmultu .pfuere SC  Cahfthenis philofophi preces codifcipulatu apud Arifto-
anaxarchi - tele familiaris illi,& tuc ab ipfo rege ad prodenda memoria: ačta eius accitus.Reuocato igif ad bel
lu animo Charafinos 8i  Dracas in deditione accepir.deide qd' primo experfico fupbis iegiae mo
re diftulerannc ofa paritet inuidiofiora eflentmo ialutari fed adorari fe iubet. Acerrimus inter recu
fantes Califthenes fuit:c|uae res 8C  illi SC  multis principibus macedonu exitio fuit;fiqde iub fpeeie \-
fidiaru oes iterfedii reterus tame eft a macedoibus mos faluradi regis explofa adorationejtoft haec
indiam petinut Occano ultimotj oriente finirer imperiujcui glorije ut ena exercitus ornameta c5-
uenircntrphaleras cquoije & artna militu argčto inducit:exercitu(j fuu ab argenteis dypeis argyra-
Argyrafpi fpidas appellauit.Cu ad nyfam urbem uemfieuopidams no repugnattbus fiducia religionis Liberi
des parrista quo codlta urbs erac.par ci iuflinlserus no militiae tantu ueru etiam ueftigia fe dei fecutum

Nyfa Tuc ad fpečhculu facri montis duxit exercitu naturalibus bois uite haederacg ueftiti;non aliter:q fi

manu cu Jtus colcntiumqj induftria exotnatus efler.Sed cxt  rritus eiusjubi ad monte acceifir;repen->
{ek  i^^no mentis iperu in facros dei ululatus infhnčlus cu ituporeregis fine noxa difcurrjnunntelligeret
. J  ^ Cleophis non tam oppidanis parccndo q exercitui fuo fe ccnfuluiiTe.Inde montes dacdalos rcgna^ C^ophie ;

regina disreginaepetit;quaecumfededifleteiuscocubituredempturegnuab Alexadro recepinilieCebris
cofecuta quod armis no potuerat.filiu^ ab eo geitu Aiexandru nominauit;qui poftea regno Indo*
rupotitus eft.Cleophis regina propterproftratampudicitiafcortumregiu exinde appellataeft ab
indis.Peragtara india cu ad faxum mira: magnitudinis & atperitatis in quod multi populi confuge^
rant:perueninet,*cognofcit Herculem ab expugnatione eiufdemfaxi terraemotu prohibitum.Ca/
ptus itaij cupidine Herculis ada fuperare cum fummo iabore ac periculo potitus faxo eius omnes
ločigentes in deditione accipitiVnus exregibus indorum fuit, Porus nomine uiribus corporis 6C
:  animi magnitudine pariter infignis:qui bellum iam ptidem audita Alexandri opinione in adu entu
eius parabat.Commiflb itaq; pratlio exetcitu iuum inuadere macedonas iubetilibi regem eorum
priuatum hoftem depofat.Nec Alexader mora pugnae fecinfed prima congreflioeuulnerato equo
Porus Rex cum praeceps in tetra cecidiflenconcurfu fatellitu leruatuseft.Porus multis uulneribus obrutus ca-
piturjqui uičlu fe adeo doluitiut cu uenia ab hofte inuemiTetinegj cibu fumere uolueriti neqp uul-
nera čutari pafliis fit:aegre«^ fic ab eo obtentujut uellet uiuere:que Alexander ob honorem uirtu-
tis incolume i regnum remifit.Duas igif urbes codidit una nieseaaltera ex nomine equi bucepha-
jjt*« -k  ? 4  ‘ 1 ^  Je uocauit.Indeadreftrasjftarhenosjpalfidas.gagaritas ic^s eorii exercitibus expugnat.Cu ad euphi
^^‘^indicžege tes ueifferiubicu ducetum milibus hoftiu equitu oppenebanf:omnisexercitus no minus uičforia
ces ab alex. ru numero q laboribus feflus lachrymis eu deptecaf:ut fine tade belii faceret:aliquadopatriae red
uid* ditufqj meinifletirefpiceret militu annos:quibus uix aetas ad reditu fufficeret oftedere alms camcie
alius uu!nera,alius xtate cofumpta corporaialius cicatricibus exhaufta.Solos le efle qui duorum re
gu Philippi Alexadriq 3  continua militia pertulerint.Tande orare ut reliquias falte fuas paternis fe-
pulehris reddat:quoyi no ftudiis deficif ;fed annis. Ac fi no mihtibus uel ipfe fibi parcanne fottuna
fuam nimis onerando iatiget.Motushj^ ta iuftis precibus uelut in fine uidoria: caftra folito ma-
gnificetiora fieri iufllt ;quoj: molitfoibos & hoftis terrcref;&: pofterisadmiratio fui reJinqueretur,
nullu opus milites laetius fecere.ltacg caefis hoftibus cu gratulatione i eadt mfeue-rtererif.lnde Ale
gens adher xader ad amne agefyne pergit.Per huc ad oceanu ; deuehif.Ibi gefonas afybofcp:quos Hercules codi
cule in In dtc in deditione accepit.hinc ad ambros 6i  (ycambros nauigat;quae gentes cu armacis.lxxx.mihbus

dia codita peditum 5C.fx.milibus equitu excipiut.Cu pradio uidor eflet: ad urbe copt  exercitu ducu;qua de-

p#?****

r

iit'

vvC

0 pite orbis^bellafinire;&ultionetotgentibusdare;nec minus Aiexaderc6ftater ^

u  ^ 1 »***  uerfus tot milia pradiafJocredibik didu eftiut eu no multitudo hoftiuino magna telojc uisino ta
tu lacefletium daor terrueriufolus tot milia cjedctetjac fugaret, Vbi uero fe obrui multitudie ui-

* . '*s

š


:i&

•m
'rti
rab.

tiru

ti«'

eiM
itfb
Sta«

P««

rauioc

uU S,£b)' 101


moto* 00 ;

Bratuš etU p »

L' ; qaainP oru

V*«**«

fndeiterterrcflr

pir:qLnbus ing 1  r

aC cufauerunt:qu

regisfiliamdatuJ

tibus nobililIi m ‘

rkum uocat;& p
intcgredomuni

/uiunecadebito

lutiodifficilisct;

exiunioiibusfu

annos fed Hipen
cefentesineciarr
fa;ur milites fuo:
miJitrim fedicioi
tionisaudorcsc
repros manu fua.i
gendi fuppliciacc
alloquif.Laudat
utmkjuaqua(iu
morem trafifiem
porisfuinomao
meru fatellitu lej
quaremafgrem,
fiflenresregeadt
tunut.xi.miJu n
gias;Po/ydamjs;,

patrucjjcum fupp
ta,Cuh£caguf,*u
fequiisregip e rcai
tufccireu^poft,
ciat legatioes cart
gJ9«italiaeia
J^geres uelut

«Babyj 0 , a j bf .

JgSŠJ

rc Penteu f ’ 6
Jut fe.

^ffitA C i r,Ctat:

<ntetflp cr :^ r . ferr uii

V UI »ton PD  f 1111

SSS&5SS;

tc «bilit


. w  4e

xri

fruco ppe mu$t  ftabatjapplicuitjcufus auxilio torascu diu agmen fuftinuiffet :tadem eognito

periculo eius amid ad eum defiliut ;ex quibus muki caefi praeliuq} ta diu anceps fuit: quod omnis

exercirus muris deiedis in auxiliu ucniret.In eo prslio fagitta fub mama traiedus cu languinis flu

»i deficeret.genu pofito tam diu prariiatus efbdonec eu:a quo uulncratus fuerauocdderet.curatio At( ,alexaa

uulneris grauior ipfo uulnerefuit.Itaq? ex magna defperatioe tande faluti redditus.PoIypercota cu dri pericu'

exercitn babylonia mittir.ipfe cu lediffima manu naucs confcendit: 8i  oceani littora pagrat.Cum ium

ueniflet ad urbem Ambigeri regis oppidani fuidu ferro audietes fagittas ueneno armat.atcp ita ge

mino mortis uulnere hofte a muris iummouentesplurimos lterficiut.Cu fter multcs ktaliteruul *

neratus etia Ptolemsusmiomurufcg iam uideretunp qetem regi monftrata in remcdia ueneni her

ba e:qua in pom acceptaftatim piculoeft liberatusmvuorq?parsexercitus hocremedio feruata:Ex

pugnata deinde urbe reuerfus in naues oceano libameta dedinprofpf^ i  patria reditu prccatus: ac Herba fala

ueluti curru circa metam ado pofitis imperii terminis: qua finus aut terrarum folitudinesjpdire bris per qe

paflfa: funaut mare nauigabile fuitifecudo aeftuoftiofluminislndi inuehif.In monumeta reje a fe tem demo

geftagi urbem barcen condidit:arafqj ftatuit relido ex numero amicojc littoralibus idis praefcdo. ftrata 4 j,,3  <4  s

Indeiter terreftre fadurus cuarida loca medii itineris dicerenfcputeosopportunis Iocis ficri pršce „

pit:qusbus ingenti dulci aqua inuenta Babyloniam redit.Ibi multae deuidae gentes praefedos fuos

accufauerunt;quos fine relpedu amicitiae AIexader i cofpedu Iegato^c necari iuflk.Poft hsc Darii

regis filiam ftaturam in matrimonium recepit:fed 8C  optimatibus macedonu ledas ex omnibus ge

tibus nobiliflimas uirgines tradiditiut comuni fado crime regis leuarepur.Tunc ad concioneexec , -M, X±r?< K/, ‘

dtum uocat;& promittit fe ssalienum omniumpropria impenfa foliturumiutprsdam praemiaqj „ v<

integredomura ferant. Infignishsc munificentia non fumma tantum uerum etia titulo muneris

fuitmec a debitoribus magis q a creditoribus gratius accepta:quoniam utrifqj exadio pariter ac fo

iutio difficilis erat tria & uiginti milia talento^uin hos fumptus expefa,Dimiffis ueteranis exercitu

ex iunioribus fuppletjfed retenti ueterano^c difcefium sgre f rentes miflione & ipfi flagitabatmec Miflio ue

annos fed ftipendis fua numerari iubebantipariter in militia ledos: parirer faeramento iolui squu teranom

cefentesmec iam precibus fed couicio agebant; iubentes eu folu com patre fuo Ammone finire bel

!a:ut milites fuos faftidiat.conrra ilJe nuc caftigare militesmunc lenibus uerbis monereme gloriofa

militiam feditionibus infufc3ret. Ad poftremum cum nihil proficeret uerbis ad corrtpiendos fedi

tionis aučtores e tribunali in cocionem armatam in ermis iple defiliit:& nemine prohibčte,xiii.cor

reptos manu fua.ipfe ad fupplicia duxit{tantam uel illis moriedi parietiam metus regis,*uel huic exi A!exandd

gendi fupplicia conftanriam difciplina militaris dabat. Inde feparatim auxilia perfarum ž concione ira in fuos

alloquit,Laudat perpetua illoiji tu in fejtu in priftinos rtges fidem fua in illos beneficia raemorat:

m nuqua quafi uičtos fed ueluti uičlorise focios habuerit.Dt nicg fe in illo^i non illos in getis fus Perfs ad

morem trafiffeiaffinitatibus conubiopc uičtos uičtoribus comiicuiffe. Nuc quoqg ait cuftodia cor cuftodiam

poris fui no macedoibus tantum fe uetuetiam illis crediturum.Atcp ita mille ex his iuuenes in nu- corporis ab

meru fatellitu legitiauxilioru quocg portione armata in difciplina macedonu exercitui fuo mifcc t alex. Icgua

qua rem aegre macedones tuleruntuadares hoftes fuos in officium fuu a rege fubačtos.Tuc uniuer tur

-f'  _V Ty«

tut:ut.xi.milia milita ueteranopc exaučtoraret,fed ex amicis dimifli fenes Polyperco;Cly tos;Gor
gias:Po!ydamas: Antigoas.Dimiflis his Crateris ppoič iuflus pefle macedoibus i  Anripri locu Anti


pauuc^ cum fupplemento tyronu in locu eius uocat ftipendia reuerentibus ueluti mihtantibus da
ta^)u hsec agufiunus ex amicis eius Epheftion decedit dotibus primo forms pueritiaecg mox ob- Eykf£cr> n -

efprnc tvcmi AIpvoAp r  1iivif*mmnlnr» pi  Mnn^prirvtmilii

rn^T\Ar*Kr

fequiis regi percarus:que cotra decus regiu Alexader diu lux!t:tumulu(|ei duodecimmilia taleto ‘ A  f  ^ f

rufecit:eu 9 poftmortecoIi:utdeuiumf,Abultimislittoribus oceaniBabylonia reuertenti nun l% '

ciaf legatioes carthaginefiu^ caeteraruqp africae ciuitatu.f.hifpaiapc ficiliae gallis fardfs: nonuilas f

quocp cx italia eius aduetu babyl5is opiri: adeo uniuerfu terrapc orbe nois eius terror iuaferat ut
cučke getes ueluti deftinato ibi regi adularef.Hac igič cx ca Babylonia feftinati uelut couenrn ter
rapc orbisiačturd qda ex magis p4ixit;ne urbe itroiret teftatus huc locu ei fatale fore.Ob hoc omif
fa Baby!oia i  byrfia urbe tras euphratre deferta olim coceflitJbi ab Anaxarcho philofopho copul



couiuiu foleniterjnftituititotufcg i Istim fufus cu diei nočte coiunxiflet peruigileiiae couiuio me
dicus TheiTalus lgaurata comeffatione di  ipfum &  fodales eius inuitat:Accepto poculo media poti A(exandet
one repente ueluti telo Alexader c6fixus ingemuir.Elatufcg e couiuio femianimis tantodolore cru uenenum
ciatus eft :ut ferru in remedia pofceretjtaduc^ hoium uelut uulnera ldolefceret,Amici cam morbi bibit
intemperieebrietatis difleminauerut.Re aute uera infidiae fuerut; qua^i lfamia fuccefloru potetia
oppreflit.Audor lfidiaru Antipater fuinqui cu cariflimos amicos eius inteifedos uidem Alexan
drum gene^ fuu lynciftaru occifum fe magnis rebus in grscia geftis: no ta gratu apud rege q inui Antipates
diofu effe:a matre quo<$ eius 01ympiade uariis fe crinnnatioibus uexatu Huc accedebat ante pau
cos dies fupplicia i pfedos deuida^ nationu crudeliter habita:ex qbus rebus fe quocg a maceddia
no ad focietate militis;fed ad poena euocatu arbitrabačJgif ad occupadu rege Cafladru filiu dat«

ucneno fubornat:q cu fratrfbus Philippo 8L  Iolla miniftrare regi folebaticuius ueneni tarna uis fm>
ut no aereino ferromo tefta continerednec aliter fcrri nifii ungula eq potuerit:praemonito Filio ne
f aliis g Thefialo 81  fratribus crederer.Hac igif ex ca apud Theffdu paratu repetituq? couiuiu e:Phi
Iippus SL  Iollas pguftare potu rcgis foliti i aqua frigida uenenu habue rut:qua pguftata ia potioi fon

-r tl 'r  miJerut.QuanodieAlexanderindubitatamortefennesagnofcerefefatudomusmaioijifuc^ait

Na plaeroicg seacida^d ker trigefimu annu defundos: tumultuates deinde militis ifidiis perire rege
?ufpicantes ipfe fedauineoiqj oe , cu .platus in aeditiflimu urbis locuefTet ad cofpedu fuum admi/
fit.oicuIandaqj dextera fua fletibus porrexit:Cu lachrymaret oesapfe no fine lachrymis tantu ue^
Atf. A!exa etiam fine ullo rriftioris metis argumeto fuitiut quofda fpatietius doletes confolatus fit. Quibuf/
dri confta« da madata ad paretes eo^d deditjadeo ficut in bofte ita Si  in morte fuidus aius fuit.Dimifns militi
tia i morte bus amicoscircuftantespercotafjuideaf' ne fimile fibi reperturi regeitacentibus cundis tuc ipe ut
hoc nefciat :itaillud fcire uaricinaricjj feac peneoculis uideredixit;qtu fit \  hoc certamie fanguinis
fufura macedoia :quatifcj csedibus quo cruore mortuo fibi parentatura,Ad poftremu corpus fuu
Ammois teplo condi iuber.Cu deficere eu amici uidcrennguaerunt que fpern faciat hacredeirefpo
dit digniffimu.Tata illi magnitudo ani mi fuitiut cu Hereule fiiiuicu fratre Arideu \8L  cu Roxane
uxore prsegnante relinquerettobIitus neceffirudinu dignifiimu nuncuparet herede, Prorfus quafi
nefas eiTet uiro forti aliu qu 2  uiru forte fuccedere :aut tanti regni opes aliis g jpbaris relinqui.Hac
uoce ueluti beliicu inter arnicos cecinifTeuaut malum difcordiae mififiet.ita oes in aemulatione co
furgunrt&ambitione uulgi tacitu fauore militu quzerunt.Sexto die prreclufa uoceexep!u digypto
annulu pdicae tradiditrq res glifcente amicoru diflenfionejfedauir.Na Si  fi no uoce nucupatus ha:/
resjiudicio tame eledus efTe uidebaf.Deceflit Alexader menfe uno.annos tres &,xxx.natus:uir fu/
pra humana potentia rnagnitudine animi pditus:qua node eu mater Olympias cocepinuifaper ge
tem eft cum ingeti ferpente uoluariinec dei decepta- fomnio eft, Na profedo maius humana mor
Alexandri talitate opus uero tulit;quam cuaeacida^ ges ab ulria feculo^ memoria; SL  regnum patris fratris
conceptus mariti ac defceps maiorum oium illuftrauerinnullius tame nomine g filii clarior fuit.Prodigu ma
gnitudinis eius in ipfo ortu nonnulla apparuerut. Na ea die qua natus efhdua: aqailx  tota die prae
petes fupra culmen domus patris eius federunnomen duplicis imperij europae aiiaecjpferenresiea
demqj die nuciu pater eius dua^ uidoria^: accepmalteriuSibelli illytici  jalterius cerraminis 01ym
piaciun quod quadriga^ currus miferat;quod omen uniuerfai« mra$£  uidorias infanti portende
Prodigia q bat.Puer acerrimus littera^j ftudiis eruditus fuit.Exada pueruia per qufqueniu fub Arikotele do
in aleA.or/ dore inclpto omniu philoiopho^ creuit, Accepto deinde imperio regem fe terra^c omniu ac mu/
tu euenere diappellari iuflit:tatamqg fidudam fuis militibus fecinut illo praefete nullius hoftis arma nec iner
mes timuerint.Itacj cum nullo hoftiumunqua cogreffus eft:quem non uicerit Nullam urbe obfe
ditiquam non expugnauerit.Nulla gente adiit;qua no calcauerit Vidus deni<^ exiftat eft ad Poftre
mam non uirtute hoftilijfed infidiis fuo^i Si  fraude ciuili.

IVSTINI HISTOR1CI LIBER XIII.

Omnes ul
dargentes
eum ut pa/
rentesluxe
runt

Atf, uedi/
gal

Xtindo in ipfo aetatis ac uidoria^c flore Alexandro magno trifte apud omnes to/
tacp babploniam filentiu fuit.Sed nec deuidae gentes fidem nuncio habuere:^ ut i
uidum regem fic immortalem eum credideranr.Recordates quoties prsfeu mor
ti ereptus efiet:quam fepe ferro arniko repente fe non fofpite tantum fuis uerum
etiam uidorem obtuliflet.ut uero mortis eius fides affuinoes barbara: gentes pau
loante ab eo deuidae no uthofteeumifed ut parentem luxerunr. Mater quocf Da
rii regis;qua amiflo filio a faftigio tantie maieftatis in captiuiratem redadam indulgetia uidoris in
eam diem uitae no poenitueratiaudita morte Alexadri morte fibi ipa cofciuitino hofte filio prae
ferrenfed q> pietatem filii in eo :quem hoftem timuerat:experta effet.Cotra Macedonesuerfa uice
non ut duem ac tantae maieftatis regem ue^> ut hoftem amififfent:gaudebant:feueritate nimia 8L
aflidua bellipericula execrantes.Huc accedebat g? principesregnum SL  imperia' uulgus militu the
fauros 8L  grade pondus auri uelut inopinatam praedam Ipedabat illi fuccdfionem regniihi opu ac
diuitiarum haereditatem cogitantesiErant enim in thefauris.c.milia taleto^:& in annuo uedigali
tributo.ccc.milia.Sed nec amici Alexandri fruftra regnum fpedabant.Nam eius uirtutis erat ac ue
nerationisiut fingulos reges putares.Quippe ea forma: pulchritudo^pceritas corporis 8L  uiriu ac
fapietiae magnitudo in omnibus fuitiut qui eos lgnoraretind ex una gente (ed ex toto tcrra^i orbe
eledosiudicaret;ne<^enimunquaanteamacedoniauel ullagens aliatam clarorum uiro^»,pue/
tu floruit:quos primu Philippus mox Alexander tanta cura legerantiut no tam ad focietatem belli
qua in fucceflionem regnieledi uideretur.Quis igitur miretur talibus mlftris orbem terrarum ui
dum cum exerdtus macedonuma tot noducibus fed regibus regereflquinunqua fibi repiri ptes
fi non inter fe cocurriflent.Multofcj} macedonia pro uno Alexandro habuifletinifi fortuna eos ex
aemulatione uirtutis in perniciem mutuam armaffet.Oete^ ocdfo AIexadro no ut la:ti ita SL  feca
ri fuere omnibus in urni locu competentibusinec minus milites inter fe timebat:quo^: SL  libertas
folutior SL  fauor ineertus erat.Inter ipfos uero aequalitas difcordia augebatmemine tantum c£f£>
ros excedentetut ei aliguis fumrnitcereLArmati itac^ in regia coeunt ad formadum rerum praefe/

xvii

nam ftarnm.Pefdfcas cewfet Rox.inis exptdari partumtquae exado menfe odauo matura um cx Primat ma
Alexandro crat:& fi pucru peperiflenhunc d 3 ri fucceflorem patri.Meleager negat differenda in pa cedonum
trasdubios confiliajnec efle expedandu du reges fibi nafcerentuncum iam genitis uti liccretifeu fi difcordiae
puerillis placcat efle pergami filium A!exadri natum ex Garbine nominc Herculemjfeu mallet iu
uenem efle in caftris iratrem Alexandri Aridcum comitem: 8 i cudis no fuo tantum ucrum patris
Philippi nomine acceptiflimum.Caeterum Roxanem efle originis perficaemec efle fas:ut macedoi
bus ex fanguine eorum:quorum regna deleuerit:rrges coflituantur.quod nec ipfum Alexandrum
uoluifle.dicit, Denique morietem nulla de eo metionem fecifle ; . Prolemceus recufat rege m Ande
um no propter maternas modo fordes:q> ex larifleo fcorto nafccreturifed etiam prcpter iualitudi
nem maiorem qusm patiebatunne ille nome regis alius imperium teneret 8 i melius efle ex his lt»
gi;qui pro uirtute regi fuo proximi fuerit:qui proufcias regnat:quibus bella madetur: q fub perfo
na regis idignc rum iubiiciatur imperio. Vicit Perdicae fentetia ex cofenfu uniucrforum. Placuit
Ita<£ Roxanis expedaripartum: 8 i fi puer natusfuiffct tutores Leonatum & Perdicam CrateroSi
Antipatrum coftituunconfeftimcj in tutorum obfequia iurat.Cum equites quoque ide m fedflct:
pedites ldignati nullas fibi confiliorum partes relidasiArideum Alexandri fratrem regem appe U  Ande us
lat fatelljtefcRilli ex tribu fua legunt; Bi  nomine Philippi patris uocari iubi nt: quaecum nunuata alexandr!
equitibus eifent:!egatos ad mitigadum eorum animos duos ex proceribus Attalum & Meleagru frater
mittut:qui potetiam er uulgiadulatioe quxrentes emifla legatioe militibus ccnfentmnt; ftatim
Si  feditio creuittubi caput Si  cofilium habere coepit.Tuc ad delendum equitatum čudi armati I re Seditio mi
gia irrumput:quo ccgniro, ( equites trepidi ab urbe difcfdunt:caflri r cy pofitis Si  ipfi pedites terrcri licaris
coeperunt.Sed nec procerum inter fe odia cdfabant.Attalus ad interficicndum perdicam duce al
teriuspartis mittitiad quem armatum Si  ultro prouocantem cu acccdere percuffores aufi no fuif
fentitata eoflantia pdicae fuiuut ultro ad pedites ueniret: 8 i in cone ione euocatos edoceret.Quod
facinus mo!irentur:refpicerent contra quos arma fumpfiflent :non illos perfasifed macedonesmon
hoftes fed ciues efle.Plaerofcpetiam cognatos eo^ certeSi commiiitones eoronde caftrci^ Si  pcri
culo^c focios:edituros:deide egregiu hcftibus fuis fpedaculuiut quoij£ atmis uidos fe doleatieoje
mutuis caedibus g 3 udeant:paretaturofq} fanguine fuo manibus hofliu a fe iretfcdcjK. Hxc cu p
fingulari facudia iua Perdica perorafleriadeo mouit pcditesiutpbato cofilioeius dux ab omnibus Quar qtnV
legeref. Tu etiaequites in concordia reuocati i Arideu rege con (cmiut.Seruata eft porno regis ale b us  prouiti
xandri filio fi natus cflet.Hoc agebat pofito i  medio corpore alexadri:ut maieftas eius teftis decre a x  fic Si
rope efle t.His itaq; cčpofitis maccdonice 8 i graeciae antipater prapcnitur.R« g(ae pccuniae cuftodia maced.de
CrateroJ tradif.Caftropc exercitus Si iept  cura Meleagro & Perdicae aflignaeuniubetuicparidtus legat*
corpus alexadri i ammenis teplu deducere.Tuc Perdica ifefus feditionis audoribus n  pete ignaro
collcga luftratione caftropc pp morte regis i  pofteru edicit.Pofteaq armatu exercitu i c apocoftitU'
it cofctietibusuniuerfis euocatos dutaxatdefingulis manipulis feditiofes fuppiicio tradi occulte
iubet.Reuerfus deide iter pricipes ,puicias diuifmfimul ut remoueret aemulos:& munus ipn bene
ficii fui faceret.Primo Ptolemaeo aegyptus 6 1  africac arabiaeq} pars forte uenit:que ex gregario mili
te alexader uirtutis ca ,puexerat:cui ad tradeda ^uincia Deomenes;q akxadriam edificaucrandaf.

Cofine huicjjuici* fyria LaomedS mitylenaeus;cilicia Philotas cu filio & illyriosaccipiut.Mediae

mi ari acropatosimiori aleera Perdicae ppomf.Sufania ges Syno:Phr> gia maior amigono Phiiippi proufdau

filioafllgnaf.L^cia SC  Paphilia Learcus.caria CafladenL^dia menader fortiuf.Leoato mior phry ordinatio

gia eueit.Thracia Si regioes potici maris Lyfimaco Cappadocia cu paphlagoia Eumtr.i dafjfumus

caftroji tribunatus Seleuco antiochi filio ceffit.Stipatoribus regis fatellitibufu^ Caflader filius An

tipatn pficif.ln Badriana ulteriore Si idix  regioibus prioresipfi di deteti.Seres iter amnes duos hy $^^5  j ntPf

dafpe Si  idu Taxiles habebat. In colonias i idis codiras Phyto Agenoris filius mittif.Parapcmc nes hidafpe &

fines caucafi motiš Axiarches accepmDraicas Si  argaeos StatanoriBadrianos Amyntas iortif. Sagi Indum

liaos Scythaeus:Nicaor parthos Philippus hyrcanosjFratrafarnes armemos. Nc cptoleus pfas:Pt U'

teftes babyloios: Arthous pelafgosiArchefilaus mefapotamia adepti lut.Haec dimilo cu ueiuti fara

le munus fingulis corigiffetata magna icremeto^e materia plurimis fuit,Siqde no magno poft tpe

qfi regna no praefeduras diuififlet;fic reges ex pfedis fadi magnas opes no fibi tatuparauerutiue-

rum Si pofteris reliquerut.Cu haec in oriente aguntunin graeua avhenienfes Si aetoli bellu:quod ia

uiuo Alexandro moueratifumis uiribus inftrut bant.Cauiae belli nat;quod reucrlus ab india Ale-'

xander (piftolas igraecia feripferat: qbus oium ciuitatu exules praeter caedis danatos rtftnuebanf Graed* ft*

quaerecitatacpraelenteuniuerfagraeciainmercato olympiaco magnos motus fecerant:q>plunmi tus

no legibus pulfi patria fed p fadione principu fueranuerenbus iifde principibus ne reuocati poten

tiores in repu.fieret.Pala igif ia tuc multae ciuitates libertate bello uendicada fremebar.Pricipes ta

men omniu atheniefes Si aetoli fuere;qd cu nuciatu eflčt Alexandro mille naues longas fociis ipera appara

riprecepat:qbusinoccidetebellugereret:excurfuruf(jcuuahda manufueratadathenasdelendas

Igif athenienfes cotrado.xxx,miIiu militu exercitu.Si.cc.nauibus bellu cuaripatroicui graecia for alexandro

te eumerangerutfcutj detradante praeliu Si heraclae urbis moenibus tuente fe obfidione cixerut. deftinatu

Eode tčpore Depaofthenes atheniefis orator pullus patria ob crime accepti ab Harpago aun.q cru

I I

II

Megaris de rettfecutus eum Sicyoa:argos:& Corynthu cteteraicp ciuitates eloquetia fua atheniefibus iuxit.Ob
mofthenes quod fadum mifla ab atheniefibus obuiara n3ui ab exilio reuocatur .Interim 1 ' obfidioe antipatri
ejkulauit Leofthenesdux atheniefium telo e muris in trafeunte lado occiditur.quae res tatum animo^ anti

patro dedit.ut etia uallu refcindere auderet; Auxiliu deide a Leonato petit per legatos;qui cu učni/
re nunciaref cu exercitu:obuii ei atheniefes cu lftručhs copiis fuere:ibiqj equeftri prseiio graui uul
nere idus extinguif:ann'pater & fi auxilia fua uideret deuidaimorte tame Leonati laetatus e.Quip
pe 8i  aemulu fub!atum:8d uires eius acceflifle fibi gratulabaf. Stati igif exercitu eius recepro cum
par hoftibus etia praclio uiderefifolutus obfidioe in Macedonia concefTitigratcorum quocp copise
afinibusgraeciae hofte pulfo in urbes dilapfae funt.lnterea Perdica bello inoxio Ariarathi regi cap
atf. barba- padocum illato praeIioque uidor nihil praemii.praeter uulnera 6i  pericula rettulif Quippe hoftes
rorurn de/ ab acie in urbem recepti occifis coniugibus;&: liberis domos quifque fuas cum omnibus copiis itv
Ipcratione cenderunt.Eodem congeftis etiam opibus femetipfi praecipitant.ut nihil hoftis uidor fuarum re^
praeter incedii fpedaculo frueretur Jnde ut uiribus audoritate regiam acquireret:ad nuptias Cleo
patrae fororis Alexadri magni 6i  alterius alexadri quoda uxoris no afpernate Olpmpiade mre eius i
tedinfed prius antiparg* fub affinitatis obtetu capere cupiebat.Itaqj fingit fe i matrimoniu filia eius
petere:quo facilius ab ed fupplemetu tyronum ex macedoia obtineret.que dolum pfent/ete antipa
tro cu duas eode tpe uxores quacrit:neutra obtinuit.Poft hsec bellum iter antigonum 81  perdicam
orif. Antigono Crateros & atipr auxiliu ferebat;q fca cu atheniefibus pace pobpcota grtecite 8L  ma
ccdoide pponut.pdica alieatis rebus Arideu 8i  Alexadri magni fiiiu i cappadocia:quo^ cnra illi ma
dara fueratide fumma belli in confilium adhibet:quibufdara placebat bellu in macedonia traffer/
ti  ad ipfum fote & caput regniiubi či  01ympias efiet mater alexadri:no mediocre mometu partiu
& ciuium fauor propter alexandri Philippique nomina; fed i rem uifum eft ab aegypto icipereine I
macedoniam profedis afia a Ptolemaeo occuparef .Eumenii praeter jpuicias quas acceperar.paph/
Variibello lagonia & Caria & Lycia 8i  phrygia adiiciunf .Ibicrate^e 8i  antipatrum opeririiubentur.adiutores
ram motus ei dantur cum exercitibus fuis frater perdicae aleetas &: NeoptoJemaeus; Clyto  cura clafirs tradif.
inter alex. Cylicia philotae adempta Filoxeno darur.ipe perdica aegyptdm cum igenti excrcitu petir: fic mace
fucceflores donia i duas partes difeurrentibus ducibus i fua uifcera armaf.ferrucf} ab hofftli bello in ciuilem
fanguinem uertit:exemp!o furentiu manus ac membra fua ipfa caefura.S ed Ptolemaeus in aegypto
folerti lduftria magnas opes parabat,Quippe 8L  aegypt ios i figni moderatione in fauorem fui iollicf
Ptolemaei tauerat:& reges finitimos beneficiis obfequiifcg deuinxerat;termios quoq; imperii acqftta cyrene
opes urbe ampliaueraufadufcg iam tantus erauut no ta timeret hoftes:q timendus ipe hoftibus eet,Cy

rene aut condita fuit ab Ariftaeotcui nome Bados .ppter linguae obligatione fuit. Huius pater Cy
Cyrenes co mus rex theramenls infulse cu adoraculu delphos ,ppter dedecusadokicentisfilii nondu loquetis
ditio deum deprecaturus uenifletirefponfum accepit;quo iubebaf filius eius Badus africa petere:^ ut/

bem Cyrenem coderemfum lfguse ibiaccepturus.Cu refponfum ludibrio fimile uideref propter fi
militudinem theramenis infulseiqua coloni ad erbe codenda i africa tam longinquae regionis pro
ficifci iubebantur:res omifia dUnreriedo deinde repore uelut.cotumaces ex peftilentia deo pare/
re copelluntur:quoi}d ta ifignis paueitas fuit;ut uix unam nauem coplerent.Cu uenifTent \  africam
pulfis accolis monte Cyram 8L  ^>pter amoenitate loči & ,ppter fonus uberrate occupauere. Ibi Ba
dus dux eo$i  linguaeinodis folutis Ioqui primu coepit;qus res aios eo^ ex d ei ia pteprae

cepta in reliqua fpe codenda: urbis accedir.Pofitis igif caftris opinionem ueteris fabula accipiunt
Cyrene eximiae pulehritudinis uirgine:a ThefTalise monte pelioab Apoiline rapta perlatacj i  eiuf
dem monns iugaicuius colle occupauerana deo repleta.iiii.pueros pcperifTe Nomiu Arifteu Euto
cu Agaeu:miffos a patre Hifpero rege ThefTalistg perqreret uirginedoci amoenitatetcaptos ijiifde
terris cu uirgine rd‘ediffe:ex his pucris tres adultos LTheftalia reuerfos a-uita regna cepiffe. Arifteu
in areadia late regnaffe eucp primu 8i  ap/um & mellis ufum & ladis 8i  coaguli hoibus tradidiiTe fol
flitiaiiicR ortus 8i  fyde^ primu lueniffe qbus auditis Badus uirgis noie ex refpofis agnito urbe Cy
rene codidit.Igitur Ptolemaeus huius urbis audus uiribus bellu m aduetu Perdicae parabarifed per
diete plus odiu arrogatite q uires hoftiu nocebat: qua exofi etia focii ad Antipatru gregati cofugie
bat,Neoptolema:us in auxiliu Eumenii relidus no folu tranffugerejueruetia prodere partiu exerci
tum uoluit;quam cu re praefeiiffet Eumenes cu ,pditore decernere praelio necefie habuit.Vidufq
Neoptolemteus ad Antipatru 8i  polypc5ta ,pfuginhifq 3  perfuadetiut cotinuatis manfionibus \x'
to ex uidoria & fecuro fuga fua Eumenii fuperueniatfied res Eumene no latuit.Itacp infidiae \  infi
diarores uerfe;K qui fecu^t aggrefluros fe putabant ifecuris itinere 81  peruigilia nodis fatigatis oc
Edmeis fuc curfum e.In eo prtelio Polypcon occiditur.Neoptolemaeus quoq cu Eumene congreffus diu mu
ceiTus tuis uulneribus acccptis coiludatus eft:& ; in fuma uidus occubit, Vidor igitur duobus pliis conti

nuis Eumenes afilidas partes tranfadione focioijd pauluium fuftenrauit.Ad poftremum tame Pet
dica occifofab exercit u hoftis cu Phytone 8i  IIIyrio 6i  Alceta fratre Perdica rex appellaturibellu^
aduerfus eos Antigono decernif.

Cyrenes fa
bula


xv iti

rUl  *

rVSTINl HISTORICI LIBER Xlfll.

Vmenes ut Perdica occifujfe ut hofte a macedSibus iudicatu.bellucj; atigono decre
tu cognouitjultro ca militiba fuis indicauittne farna aut re i maius extolleret: ut mi
Jituaios re^ nouitate terreretifimul ut an cotra fe animati eflent cognofceret:fum<
pturus cofiliu ex motu uniuerfo^:coftater tamč prrefatus ejfi cui hxc  tcrrori efEr:
hereeu dicedi ptate:q uoceadeo cudos i  ftudiuptiu fua^ iduxitiutultro illu oes
horrarefjrefcifiurofcjs fe ferro dccreta macedonum affirmarer.tuc excrcitu i  rerolia
jjmotojpecunias ciuitaribus fperat recufantes darehoftiliter diripit.Inde fardisjjfedus eft ad Cleo ~ v
patra forore AIexadri magni:ut eius uoce ceturioes principalefcp ccfirmaref exiftimaturus:ibi ma
lcftate rcgia uerti:unde forcr Alcxandri ftaret.tanta ueneratio magnitudinis alexandri eranut etia
p ueftigia muliejsd fauor facratieius nois qrere£,C.u reucrfus i  raftra eet: epiftolaz totis caftris abie
dre fueniunf:qbus iis q Eumeniscaputad antigonum detuliffer:magna pmia diffiniebat .lscogni Eumeis co
tis Eumcnes uocatis ad cScfone militibus prio gras agit:q> nemo luetus iit:q fpe crueti pmii fidei filium i dif
facramentoantepoeret tu dtide callidae fubnedit cofidas a fe has epiftolas ad expiedos iuc$i  aios cutiedo pi
ee cxte$i  falute fua ioium ptate ee.necantigonu necqueqducu fic uelle uicerej ut ille i fe exeplu culo quod
pefimu ftatuar.Hac fado 8i  i pfeti labatiu aios deterruit:&; i futuj^puidetiut fiqd (imile accediflet fic ab Anti
no fe ab hofte corrupijfed a duce tetari milites arbitrarenf.Oes igif opera fua certatiad cuftodia fa gono infta
lutis eius offerutjnteri antigous cu exercitu fupuenincaftrifcj} pofitis poftera die i acie .pcedit.Nec bat
Eumenes mora plio fecit.q uidus i munitu quodda caftellu cofugit: ubi cu uideret fe fortuna ob Vincif Ea
fidionis fubitu^e maiore exercitus pte dimifitine aut cofefu multitudis hofti traderef :aut obfidio mencs ab
ipa multitudiegrauarefdegatos deide ad antipat^ q folus par antigoni uiribus uidebafifupphces Atigono
mittina quo cum auxilia Eumeni mifla antigonus didici(Ter:ab obfidioe receflit. Erat qde folo-
tusadtempus metu morrisEumenes.Sednec falutis dimiflbexercitumagna fpeseratoia igitut
drcunfpicienti optimum uifum eftiad alexandri magni arggrafpidas inuidum exercitum & tot ui
doriarum prarfulgentcm gloria decurrere fed argpralpides poft alexandrum ornoes duces faftidie
bannfordidamilitiafubaliispoft tanti regis memoriam exiftmiantes,It 2 cj$ Eumenes blandimen
tis agere.fingulos fupplicitus aIIoqui:nunc comilitones fuosmuc patronos ;appelians periculcpe 6£
opum orientalium focios: nune refugia falutis fuae 81  unica praefidia comemoras: folos efie quo£i
• uirtute ories lit domitustfolos q militiam Liberi patris qui Herculis monumenta fupauetint; per
hos Alexandru magnu fadu:p hos diuinoshonores & imortale gloria cofecutu.orat ut no ram du Ars Eume
cem fe q comilitone recipiant;unuqp ex corpore fuo efie uelint.Keceprus hac lege paularim iperiu nis
primu monendo fingulos :moxquae perpera fačta erant:blande corrigedo ufurpanmhil in caftris
fine illo agi;nihil admimftrari fine folertia eius poterat. Ad poftremu cu Antigonu ueire cu exerci
tu e {Tet nunciatumjcopellit eos in aciem defcendere.lbi dum ducis iperia cotenunt:hoftiu uirtute
fuperantur.in eo praelio no gloria tantu tot bello^tuepe etia cum coiugibus K liberis praemia Ion
gre militiae parta pdiderunt.Sed 81  Eumenes quiaudor cladis erattnec aliam fpe falutis reliquam Argyrafpl>
habebattuičlos hortabaf : na 81  uirtute eos fuperiores fuiflfe affirmabat:quippe ab his quinq? milia des uincun
hoftium esefa 81  fi in bello pftentiultro hoftes pace petituros:damna quibus fe putet uidosjduo mi tur
fia mulic^i K paucos ifantes 6i feruitia efle:qure melius uincedo poffit reparare q deferendo uičkv
riam porro Arg^rafpides neq; fugam fe tetaturos dicut poft damna matrimonio^: 81  poft coiuges
amiflas:neqp bellu gefturos cotra liberos fuos.Vltrocgeu couiciis agitat:q> fepoft tot annos emeri*
torum ftipendio^ redeuntes domu cum praemiis tot belloije ab ipfa amiffione rurfus i noua mili^
tia imenfaq 5  bella reuocauerit:&: a laribus quodamo fuis 81  ab ipfo limite patriae abdudos ianibus
promiffis deceperittnunc quocp amiiTis oibus felicis militire quaeftionibus:ne uidos quide i mifera
fiiinopi feneda quiefcere finat.Ignaris deideducibus cofeftiad Antigonum Iegatos mittunnpeten
tes ut fua reddi iubeat.Iis redditurum fe pollicetur.fi Eumenem fibi tradat:quibus cognitis Eume
nes cu paucis fugere tentauitifed retradus defperatis rebus cum concurfus multitudinis fadus eet
Petit ut poftremu fibi alloqui exercitum liceret.luflus ab uniuerfis dicere fado filentio laxatifq; ui
culis prolatam ficut erat chatenatussmanu oftedit cernite milites inquit habitu atej ornameta du
cis ueftrifquae non hoftium quifq impofuitinam hoc etia folatio foretmos me ex uidore uidum:
uos me ex imperatore captiuu feciftis:quater intra hunc annum in mea uerba iureiurado obftridi
eftis:&: ifta mitto(neq$ enim miferos couicia decet)unu oro fi propofitoiji Antigoni in meo capite Atf. Eome
fumma conftituitater uos me uelitis morimam neqi illius itereft: queadmodum aut ubi cadam:8i nis conftan
ego fuero ignominia mortis Iiberatus hoc fi impetrojfoluo uos iureiurado quoties uos lacrameto tiam in fiu^
mihi deuouiftis:aut fi ipfos pudet roganti uim adhiberetferru huic date:& permittite: quod uos fa mo piculo
duros pro imperatore iuraftis.Imperatorem prouobis fine religione iufiuradi facere.cum no obti
neret preces in ira uertit.ad uos au deuota capita refpieiat dii piurio^i uidicesitalef«^ uobis exitus
dent:quales uos ducibus ueftris dediftistnempe uos ide pauloante & Perdicae fanguine eftis afpfi:8i
in Ant ipatrum eadem molitiilpfum denicp AIexadrum fi fas fuifletieu mortali manu cadere itere^
pturi:quod maximu erat feditidibus agitaftis.ultima nuc ego perfidorura uidima: has uobis dira
atq* inferias dicoiut inopes extorre% omne atu um in hoc cafttenfi exi)io agatisjdeuoretcp uos ars

duae execr,i ma ueftra:quibus plures ueftros q hoftiu duces abfumpfiftis. Plenus rfeinde irae cuftodes fuos pce-
tiones dere ad Antigoni caftra coepit. fequitur exercitus prodito fperatore fuo: & f jpe capnuusitriuphun?

de fe ipfo ad uidoris fui caftra ducir.omnia aufpicia regis alexandri 8i  tot beilo^: palmas laureafcK
una fecum uidori tradetes;& ne qd deeflet’ popaeielephanti quoqs &.  auxilia orietalia >fubfequunf
tato pulchriora haec Antigono q Alexadro tot uidoriae fueruntiut cum ille orietem uiceritjhic eos
a quibus ories uidus fuerit:fuperauerit:Igirur Antigonus domitores illos orbis exercitui fuo diui-
dit:redditisquac i uidoria ceperat.Eumene uero uerecundia prioris amicitiae in confpedum fuum
uenire prohibitu aflignari cuftodibus precepit.Interea Euridicae uxor Aridei regisjut Polvpercota
a graecia redire in Macedonia cognouit:& ab eo accerfita Olympiada muliebri aemulatioe percul fa
abutens ualitudine uirijcuius officja fibi uendicabatifcribit regis nomine Polyperconti:Caflandro
exercitum tradatiin que regni adminiftrationem rex traftuleritieade & in Afiam Antigono p epp
ftolas nunciat quo beneficio deuidus Cafianderinihil no ex atbitrio muliebris audaciae geiflt.Dei
de profedusii graecia multis ciuitatibus bellu infert:quaj 54  excidio ueluti uicino icedio territi fpar
taniurbe:quejemparmis no m uriš defenderatjtu cotra refponfa fatoije: 8C  uete^ maio£> gloriam
armis diftiliimuroije pfidio icludut tatu eos degenerauiflea maioribusiut cu multis fecuiis murus
urbis ciuiu uirta fueritituc ciues faluos fe fore no exiftimauerit:nifi itra muros lateret.Du haec agu
OIympia> tur. Cafland^ a Graecia turbatus macedoiae ftatus domu reuocauit.Naq; OIympias mr Alexadri
dis apd ma magni regis cu Epiro i macedoia ,pfequete aeacida rege moloflbjje ueiret phibericj} finiba ab Eury
ced.gratia cide & Arideo rege coepiflet :feu memoria mariti feu magnitudie filii:& jdignitate rei moti mace
does ad 01ympiada trafiericub iuflu 8L  Eurydice 8L  rex occidif'fexanis poft Alexad^i potita regno
Sed nec Olympias diu regnaui.Na cu pricipu paflim caedes muliebri magis qua regio more feciflet
fauoiem fuum i  odium uertit.ltacp audito Cafladri aduentu diffifa Macedoibus cum nuru Roxa>
ne& nepoteHercuIePiduamurbemcoceffittProficifcenti Deidamia aeacidae regis filia & ThefTa
lonicae priuigna & ipfa clara Philippi patris nomine:multaeqj aliae principum matronse fpeciofus
magis q utilis grex fuere comites.Haec cu nunciata Caflandro efletiftati citato curfu Pidua uenit
&'urbe obfidione cinxit.cum farne ferroqj urgeref Glympias logse obfidiois taedio pada falute ui
dori fe tradit.Sed cu Caflander ad cocione uocatopopulo fcifcitaturus qd de OJympiade fieri uel
ienfubornat paretes interfedoi^; qui fumpta lugubri uefte crudelitate mulierisaccufarentia quu
bus accenfi Macedones fine relpedu priftinae maieftatis occideda decernut;imemores,prfus:quod
per filium eius uiruq; no folu uita ipli inter finitimos tutam habuifletueruetia tatas opes fperiu^p
orbis čjfiflent.Sed 01ympias ubiobftinatos uenire ad fearmatos uidit.ueftae regali duabus anciP
lis innixa ultra obuia ,pcedit:qua uifa pcuflores attoniti fortuna maieftatis prioris 8L  tot i eam me
moriae occurrentibus regu fuotje noibus fubftiteruttdonec a Cafladro miiTi fut;quiea cofoderut:
non refugente gladiuinec uulnera aut muliebriter uociferatejfed uirojc more fortium p  gloria ue
teris^ifapiae morti iuccumbentejut Alexad^i poffes etia moriente matfe cofpicere.Infuper expiras
01ympia capillis & uefte crura cotexifle fertunne quid poflet I corpore eius idecorum uideri * Poft haec Caf
discaedes fander Theflalonice regis Aridei filia uxorem duxit.Filium Alexandri cum matrein arce amphipo
litanam cuftodiendos mittit.

IVSTINI HISTORICI LIBER XV.

Erdica & fratre eius Alceta Eumene ac Polypercote caeterifi^ ducibus diuerfe par/
tis occifis finitu certame inter fucceflores AIexandri magni uidebaficu repente iter
ipfos uidores nata difcordia:quippe poftulantibus Ptolemaeo 81  Caflandro & Lyfi/
Noua du/ maco ut pecunia in prada capta.puinciaecp diuiderenfiAntigonus negauit fe in eius

cum difcor belli foeios admiffbrum i cuius periculum folus defcenderat:& ut honeftum aduer

fus foeios bellu fufcipere uide ref: diuulgat fe OIympiadis mortem a Cafladro iter
fede ulcifci uelle:&alexandri regis fui filiu cu matre obfidioe aphipolitana liberare
His cognitis Ptolemseus 8i  Caflader inita cu Lyfimaco 8L  Seleuco focietate bellu terra maric^ eni/
xe iftruebat.Tenebat Ptolemaeus «egyptu cu africae parte maiore & Cypro& Phoenice Caflandro
parebat macedoia cum Graeciarafia 8C  parte orietis occupauerat antigonus: cuius filius Demetrius
prima belli cogreflioe a Ptolemaeo apud calama uincitur.In quo praelio maior Ptolemaei modera>
tionis gloria:qua ipfius uidoria fuit.Siquide 8i  amicos Demetrii no folu cu fuis rebus dimifitiue^
etia additis inluper muneribus honorauit:8iipfius Demetriipriuatuomne iftrumetum ac familia
reddidit;adiedo honore uerboje no fe pp praeda:fed ppter dignitate iniflfe bellum indignatum $
antiochus deuidus diuerfaefadois ducibus folus uidorise comunis praemia corripuiflet.Du haec
atf.abderi agunf Caflander ab appolonia redies incidit in abderitas:qui propter ranami murucp multitudine
tarum da/ relido patria: folo fedes quaerebat:ueritus ne macedonia occuparet fada padione in focietate eos
dem recepitjagrofcp iis ultimis Macedoniae finibus aflignat:Deinde ne Hercules alexandri filius:qui pe

Hercules ne annos,xiiii.exceflerat fauore paterni nois i regnu macedoniae uocarefk)ccidi eu tacite cu matre

alexadri iv  Barfeneiubet:corporaqjeo^:terraobruitinecaedesfepultura,pdere£:&qfip 3 |c facinorisiipopri
lius cu ma/ mum rege mox i matre eius 01ympiade acfilio admififlet.AIte^e quo(j; filiu cu matre Roxane pari
tre ocddif foaude iterficinfed quafiregnu Macedoniae:quod affedabat aliter confequi gTcelere no poflit.ln/

XIX

terea  Ptolemacus cu Demetrio nauali prajlio iterato cogredif’: & amifta claffe hofticg cocefla uido*

ria l aegyptu refugit.Demetrius fihu Ptolemaji Leuticu& fratre Menelau amicofgjeius cu priuati

inftrumeri minifterio puocatus pari antea munere argyptu remittit &Lnt apperet eos no odii fed di N

gnitatisgloria accenfos doniš muneribufcg iter ipa bella cotčdebant.f£|£o honeftius tuc bella gere/ in q multis

bantunfto nuc aicitiae colunf.Hac uidoria elatus antigonus rege fccum demetrio filio appellari a uno tempo

populo iubet. Ptolemaeus quocg ne minorisapud fuos audoritacis habere£;rex ab exercitu cogno re eruperit

minaf:qbus auditis Caflander & Lpfimachus 8i  ipfi regia fibimaieftateuedicauerut.HuiushonO' regii nomi ^

ris ornametis ta diu oes abftiuerut:qdiu filii regis fui fupciTe potuerut.Ta ta i illisuerecudiafuitiut nis appella '

cum opes regias haberetiregu tame noibus ajquo aio caruerit:quo ad aiexandro iuftus haeresfuit, tio

Sed ptolemaeus 8i  Caflander caJteric^ fadionis alterius duces cu catpi fe fingulos ab antigono uide'

rentrdu priuatu fingulo^ no coe unmerfo^ bellu ducunnnec auxiliu ferre alter alteri uoluncjfi ui

doria unius no oium forenp e piftolas fe inuice cofirmatesitepus locu coeudi codicutjbellumcj coi

bus uiribus iftruuticuicu Caflader iterefle pp finitimu bellu no pofletiLpfimachu cu igetibus CO'

piis in auxiliu fociis mittit.Erat hic Lpfimachus illuftri qde Macedoniae loco narusifed uirtutis ex'

perimetis of nobiiitate clarior: q tara i illo fuittut ai magnitudie philofophia ipa uiriuqj gloria oes}

pet quos ories domitus e:uicerinqppe cu Alexander magnus Califthene philofophum ,ppter falu- Califthenes

tationis perficae interpellatum morem infidiarum: quae fibi paratae fuerant i confcium fuifle ratus foečT ab ale

fuiflet: eumqj truncatis crudeliter mebris abfciffifqj auribus ac nafo labiifcp deforme ac miferan-' xandro oo

dum fpedaculu reddidiflet, Infuper cu cane in cauea claufum ad metum cajterorum circunferret: cifus

tune Lyfimachus audire Califthenem & praecepta ab eo recipere uirtutis folirus miferatus tanti ui'

ri non culpae fed libertatis poenas pendentis uenenu ei in remediu calamitatu deditiquodadeoegre

alexander tulinut eum obiici ferociflimo leoni iuberet.Sed cu ad confpedum eius cocitus leo inv

pet um fecifletimanu manipulo inuolutam Lpfimachus in os leonis imiferit: arreptacp linguafera At C. Ly(u

exanimauit:quod cu nunciatum regi eenadmiratio infatiffadione cefliticarioremqj eu ppter con- machi uijv

ftantia tanraj uirtutis habuir,Lyfimachus quocp magno aio regis ueluti parentis tulit cotumeliam, tute in cofi

denicp oiexaio huius fadf memoria exturbata.*poftea in india infedanti regi quoldam palantes ho ciedo leo +

(les cu a fatell/tu turba equi fui celerirate defertus efletjfolus ei  per imenfas harenaijd moles curfus ne
comes fuit.quod idem antea philippus frater eius cu facere uoluifletunter manus regis expirauerat.

Sed Lpfimachu defiliens equo alexander haltee cufpide it a in fronte uulnerauinut fanguis aliter clu
di no poflet:q diadema fibi deptum rex alligandi uulneris caufa capiti eius imponeret! quod aufpi- Ecce ex his
cium primum regalismaieftatis Lpfimacho fuit.Et poft mortem AIexandri cu iter fucceflores* A\e<  datur intel
xandri prouinciaj diuiderenfjferociffime gentes quafi omniu fortifllmo aflignatae funt.Adeo et co ligi qui dia
fenfu uniuerforu palma uirtutis inter caeteros tulit. Prius q bellu inter Ptolemaeu fociofq; eius ad' dema fit
uerfus Antigonu comitteref ;repente ex Afia maiore digreffusSeleucus nouus Antigono hoftis ac-
ceflerat.Huius quoq 5  81  uirtus clara 8i  origo admirabilis fuitjSiquidem mater eius Laodice cum nu
pta effet Antiocho claro inter Philippi duces uiro uifa eft fibi p quietem ex cocubitu Apollinis com
cepifle;grauidac {5  fada munus cocubitus annulu adeo accepilie: cuius gemma anchora fculpta eet»
luflao? id donum fi!xamquem pepiffet dare:admirabilem fecit hunc uifum 81  annulus q poftera die
eiufdem fculpturae in ledo inuentus figura anchorae:quae i femore Seleuci nata cum ipfo par

uuIofuit.QuaobreLaodiceannuluSeleucoeunticuAIexandro magno ad pikam militia edočlo Seleuci or v
de origine fua dedit.Vbipoft morte A!exandri occupato regno orientis urbe condiditjlbicp gemi' go
naj originis memoria confecrauinnam 81  urbeex Antiochipatris nomine antiochia uocauit: 8( cš' ^
pos uicinos urbi Apollini dicauinoriginis eius argumentu etiam pofteris mafmfiguidem filii nepo ^

tefeg eius anchoram in femore ueluti nota generis naturale habuere.Multa in oriete poft diuifione oxy^‘

inter focios regni Macedonici bella geffit principio BabyIonia coepir.Inde audus ex uidoria uirv
bus badrianos expugnat:tranfitu deinde inlc[iam fecit:qux poftjmortem Alexandri ueluti a cerui
cibus iugo feruitutis,excuffo prefedčeius occidefatjaudor libertatis fandrocottus fuerat.fed titu'
lum libertatis poft uidoria in feruitute uerterat:fiquidem occupato regno populu que ab externa
dominatione uendicauerat.ipfe feruitio premebat.Fuit hicquide^humili genete natusjfed ad regni
' ptarem maieftate numinis impulfus;quippe cu .pcacitate fua Alexadru rege offendiflet iterfici a re'
ge iuffus:fa!ute pedu celerirate quaefierat:ex qua fatigatione cu fomno captusiaceretileo igentis for .
maead dormiente acceffitkudorecg pfluente lingua eideterfiuexpergefaduqj blande reliquit.Hoc s *» v ^‘’ ro * r “ v
prodigio primu ad fpem regni impulfus contradis latronibus Indos ad nouitate regni follicitauit. Atf,prodi'

Molieti ^»efde bellu aduerlbs prefedos Alexandri elephatus ferus ifinitae magnitudinis ultro fe ob gium i  leo-
tuliti ueluti domita mafuetudine eu tergoexcepit,Dux 9  belli 81  praeliator infignis fuit. Sic acq' ne
fito regno Sandrocottus ea tepeftate:q Seleucus futuraj magnitudinis fundameta facicbat. Indiam
poffidebaticu quo fada padione Seleucus copofitifcg in onente rebus in bellu antigoni defcendit,

Adunatis igif oium focioni  copiis pršeliu comittif.In eo Antigonus occidif. Demetrius filius eius Antigonus
in fuga uertiturjfed fodi^pfligato hoftili bello denuo i femetipfos arma uertut:6i cu de praeda non occiditur
conueniutit:itepd in duas fadiones deducunfSeleucus DemetrioiPtolemajus Lyfimacho iugitur:

Caffandro defundo Philippus filius fuccedittfic quafi ex itegro noua Macedoniae bella nafeuntur,

d ’;V

' : \

t

antipater
matrem oc
cidit

Dcmetrius
aMaeedo«
niba rex ap
pellatur

1VSTINI H1STORICI LIBER XVI. .

Oft Caflandri regis filicg eius Philippi cotinuas mortes.Theflalonice regia uxor Caf
fandri no magno poft tpe ab Antipatro filio cu uita et p ubera materna depcaref*o C
p cidif. Ca pricidii fuit;qd' poft mor te mariti i diuifioe iter fratres regni ,ppefior fuilTe

Alexadro uidebaf; qd' facinus eo grauius oibus uifum e;qtf nullu materna: fraudis
ueftjgiu fuit:qq in parricidio nulla fatis iufta ca ad fct leris patrocinia prexi pot. Ob
hcec igif' Alexader i ultioe matern« necis gefturus cu fratre beilu auxilium a Deme«
trio petinnec Demetrius fpe fuadendi Macedoici regni mora fecitjcuius aduetu ueres Lyfimachus
pfuadet genero fuo antipatrojut maiit cu fratre i gratia reuerti q pfnii hofte i Macedoia admitti.ln
choata igif iter fratres recociliatioem cu pfenfifletidemetrius p i fidias Akxad^ iterfecit. Occupa
toq; macedoiae regno caede apud exercitu excufaturus i cocione uocat.Ibi priore fe petitu ab Alexa
dro allegatjnec fecifle fe fed occupafle ifidiasirege aut fe macedoiae uel aetatis expimetis: uel cais iu«
ftiore eeiprem.n.fuu & Philippo regi:& AIexadro magno fociu i oi  militia fuifle libero^ ddde Ale
xadri minift^ift: adperfequedos defečtores duce extitifle,cotra Antipatij auu ho£» adoiefcentium
amariore femp mimft^ regni;q ipfos reges fuiffe.Cafland|e uero prem exti'<ftore regi« domus no

Pirrha rex
Epiri


Heradeae

origo

Heraclien«
fiuminho
fteshuma
nitas

dru;quia fi quis inaniu fenfus e;no irerfedores fuosac ftirpis fuae.Sea ultores čopi  macedonise te«
gnum tenere malleiper haec mirigato populo rex Macedon« appellaf .Lyfimachus quoqj cu bello
Doricetis regis thracu praemeref ;ne eode tepore Si  aduerfus Demetriu dimicare necefle habere 1  tra
dita ei altera parte macedoniae quae antipatro eius genero eueniat pace cum eo fecit.Igitur Demetri
us totis macedoniae regni uiribus inftručtus cu Afia occupare ftatuifletjiterato Ptolemaeus Selcu«
cus Si  Lyfimacus experti priore certamine quantae uires eflent concordi pačla focietate adunatifcp
exercitibus bellum aduerfus Demetriura trafferut in europa, Hts coire fe 8i  belli fociu iungit Pyr«
rhus rex epiri fperas no difficilius Demetriu macedonia amitrere pofie q  acquifiuerat:nec (pes fru
ftra fuit:quippe exercituj eius corrupto ipfocp i  fuga a&o regnfi macedno/ae occuparar. Deide haec
aguntur:Lyfimachus gene^: fuum Antipatruregnum macedoniaeadeptumfibi focerifraudequae
rentem interfecit; filiamcp fuam Euridicem quereJaru fociam in cuftodiam tradit.Atcp ifa uniuer«
fa Caflandri domus Alexandro magno feu necis ipfius feu ftirpis extintftae poenas partim caede par«
ti fupplicio luit. Demetrius quoqj a tot exercitibus circuuentus cum poflet honefte mori;turpiter
fe dedere Seleuco maluit.Finito bello Ptolemaeus cu magna reije geftaji gloria morif’. Is contra ius
gentiu minimo natu ex fdiis ante ifirmitate regnu tradiderat:eiuiqj rei populo ratione rediderat cu
ius no mior fauor i accipiedo q patris i tradedo regnu fuerat: iter caetera patris 8i filii mutuae pieta
tis exepla et ea res amore pare populi iuueni cociliauerat:& pater regno ei puhlice tradito priuatum
officiu regi iter fatellites fuderattomnicp regno pulchrius regis efle patre dixerat.Sed inter Lyfima«
chum 8i  Pyrrhum rege focios pauloante aduerfus Demetriu afiiduu inter pares difcordia malum
bellum mouerat.Vuftor Lyfimachuspulfo Pyrrho macedoniam occupauerat.IndeThraciaeac de«
inceps heracleae beilu intuleraticuius urbis:8i initia 8L  exitus mirabilis fuere;quippe Boetiis peftile
tia laborantibusoraculudelphis refponderancoloniam in ponti regione facram Htrculi conderett
cu propter metu Iongae 8i  periculofae nauigationis mor te i  patria oibus praeoptantibus res omifla
eet beilu his phocenles itulerunt:quo^ cu aduerfa pr«lia pararenfuterato ad oraculu decurrut;re«
fpofum ide belli quod peftiletise remediu fore.Igitur cd fcripta colono^i manu in metapontum de
lati urbe heradea condiderut:&quonia faftoru aufpiciis in eas fedes delatierant.Breui poft tempo
re magnas opes parauerejraulta deindehuiusutbis aduerfus finitimos bella multaetia domefticae
difTenfionis mala fuere.Inter caetera magnifica uel praecipueillud memorabile fuit;cu reru potiren
tur athenienfesiui&ifcg perfis grcecice Si  afiae tributum in tutela claflis defcripfiflent: omnibus cu«
pide ad praefidiu falutis las  conferentibus foli heradienfes ob amicitiam regu perficoje collatione
abnuerant, Miflus ita<$ ab athenienfibus Malachus cu cxercitu ad extorquendu:quod negabafida
reličlis in littore nauibus agros heraclienliu populatur: claflem cu maiore parte exercitus naufra«
gio repentince tepeftacisamifit.Ira^ cunecp mari polfent amiffis nauibus nec^terra auderet cum
parua manu inter rot ferocifllmas gentes reuerti.Heraclienfes honeftiore beneficii g ultionis occa
fione rati: iftrudos comeatibus auxiliifcj 5  dimittuttbene agro^e fuo^e populatione exiftimantes:fii
quos hoftes habuerant: amicos reddidiftenr.Pafli funt iter plurima mala eri a tyranide:fi quide cu
plebs etia nouas tabuks 8i  diuifione agro^e diuitu ipotenter flagitarendiu r d  i fenatu padata cu
exitus rei no iuenirendad poftremu aduerfus plebe nimioociolafduiente auxi!iaa Thioteo athe«
niefium duce:mox ab Epaminunda thebano^e petiuerefVtrikj negatibus ad .Clearchum que ipfi
in exilium egerat decurruticata calamitatum neceffitas fuitiut cui patria irerdixerat: eum ad tutela
patri« uocaret .Sed Clearchus exilio fadnorofior redditus:& diflenfione populi ocCafione iuaden«
dae tyranidisextftim 3 s:primo tacite cum Mithridate ciuium fuoiji hofte coiloqf:& inita focietate
pacifcifiut reuocatus i patria jadita ei urbe praefedus eius coftitueref.Poftea aute ilidias:quas ciui
bus parauerat ipfum Mithridate uerterat.Na^ cura uelut arbiter ciuilis difcordi« de exilio reuer

XX

ft-Arn

♦ *

fos effer:flataro tepor? quo urbe Mithridati traderetnpfum cu amicis fuis cepit captucj accepta in'

gent/ pecunia dimifir. Arq? ut I iilofubitu fe ex focio fecit hoftetmfic ex defenfore fenatorfe caufac:

tepete  patronus plebiseuarit.*8iaduerfus audores potetise fuae a quibus reuocatus i patria: p quos

in arce collocatus fueranno foiu plebe accedinueruetia nefandiifima quaeq; tytšnicx  crudehratis

exercuit Jgif populo ad concionč uocato:neq; fe affuturu ampliusgralTanu ad populu fenatui ait

interceflurufetiam fipriftina facuiriaperfeueren8t fi par efle crudelitati fenato^ arbitraren^ babitu

tu cu militibus fuis,neq$ ciuilibus difcordiis interfutu$£,Si uero diffidant uiribus .ppriis uindice fe "

ciuium no defutui^i^inde cofulat fibiipfi iubeant abire fi mallnuel fociu caa: popularis remanere*

His uerbis follicitata plebs fumu ad eu iperiu defert:& du fenatus poretiac irafcifa feruitute fe tyra

tiicac dominationis cu coiugibus 3i  libcris tradit.Igif Clearchus.lx.fenatores copraehenfos na csae'  Cfearchus

ri i fuga dilapfi erat i uincula copinginlaetariplebs q> a duce potiffimu fenato^ fenatus delerefcuer Heraclien/

faqj uiceauxiliu eopi  I exitiu couerfum eet:quibus du morte pafiim oibus minadcarioraeo£j prte. fium Tyra«

cia facit.fiquide Clearchus magna pecunia qfi minis populi occulte eos fubtradaturus acceptafpo nus

liatos fortunis uita quoqj fpoliauit.Cognito deinde q> beliu fibi ab iis q jpfugerat mifericordia i au

xi!iu follicitatis ciuibus pararefrferuos eo^> nianumittit.& ne qd iaffiidis honeftiifimis domibus

deefTer:uxores eoijc fi!iafqt nubere feruis (uis ppofita recufantibus morte copellinut eos fibi fidio

res 8i  dominis infeftiores redderet.Sed matronis ta lugubres nuptiae graoiores repetinis funeribus Hrachenfi'

fuere:itaq; mul ta: fe ante nuptias;multac I ipfis nuptiis occifis prius nouis marites Iterficiut 8C  fe tam um dades

funeft is calamitatibus uirtute ingenui pudoris eripiunpraeliu deide comittitur:quo uidor ryranus

captiuos fenatores I triuphi modu per ora ciuiu trahit. Reuerfus I urbe alios uincit: torquet alios:

alios occidftjnullus locus urbis a crudelitate tprani uaccat accedit fseuitiac Ifoletiaicrudelitati arro'

gantia.Interdu eni ex fuccefiu cotinuae felicitatis obliuifaf fe homine.Interdu iouis filiu fe dicineu

ti perpublicum aurea aqla uelut argumetum generis prseferebafsueftepurpurea&cothutnisre'

"i gum tragicoijd 8i  aurea corona uteba&filiu quoq; fuum Ceraunon uocatjut deos no mčdacio tan'

tum ueruetia nominibus illudat.Haecillum facere duo nobiliflimi iuuenes Chion & Leonides Adi  Chio&leo
gnantes patria Iiberaturi i nece tprani cSfpirat. Erat hi difcipuli Platonis philofophi;qui uirtute ad nides plato
qua quottidie praefedis prsceptis magiftri erudiebanfifpatriae exhibere cupietes qnquagita cogna niči
tos ueluti dientes in ifidiis Iccar, Ipfi more iurgantiu ad tyranu ueluti ad regem i arce cotendunncj
iure familiaritatis ad mifitdu alteru pnore dicente intentus audit tyranus: ab altero occupatur:Sed
ipfi fociis tardius auxiliu ferentibus a fatellitibus obruunf:quare fadu eft: ut tyrannus quide occi/ Clearchus
dereturtfed patria no liberaref, Na frater Clearchi Satyrus eade uia tyranide fuaditimultifcg annis p ocddituz
gradus fuccefiionis heradienfesregnum tvrannorum fuere,

IVSTINI HISTOR1CI LIBER XVII.

Er idem ferme tempus Hellefponti & Cerfonefi regionibus terraemotus fuit: maxie e . A

; tantum urbs Lyfimachia ante duos 8C,xx ,annos a Iyfimacho condita euerfa č,q> por-
tenta dira lyfimacho Clirpicg eius ac ruinam regni cu clade uexara ^4  regionu porten«
debanttnec oftentis fides defuitma breui poft tepore Agathocle hira fuum:que i fuc
ceflione regni ordinauerauper que muha bella profpere geiferat non foiu patriu ue*
ruetia humanu ultra more prorfus miniftra Arfyrice nouerca ueneo iterfedc, Hace
illiprima mali labes:hoc initiu pendentis ruinac fuit.Nam parricidiu principu fecutae caedes funt
luetium fuppiicia.^ occifum iuuene dolebant.lcatj 8i  hi;quiexercitibus praceranticertatira ad Se'
leueumdefiriebanneucg pronu iam ex cemulatione gloriae bdlu Iifymacho inferre copellur. VJti'
mu hoc certame comilitonu A!exandri fuit;& uelut ad exemplu fortunae par referuatu,'lyfimachus.
quattuor&,!xx.anos natus erat.Seleucus feptedf.lxx.Sed in hacactate utricjjanimiiuueniles erant: AIex.fuccef
imperiic^ cupiditate ifatiabile gerebant,Quippe cu orbe terraijc duo foli teneret: anguftiis fibimet fores q duo
indufi uidebanfmitae^fme non anno^ Ipacio fed imperii terminis mittebantur. lneobellolyfi' reliqui erat
machus amifTis antea uariis cafibus quindeci liberis no ftrenue moriens poftremus domus fuae cu. in fe c6cm>
mulus acceflit.Lactus tanta uidoria Seleucus 8i  quod maius uidoria putabatdolum fe de cohorte runt
alexandri manfifle uidorec^ uidopc cxtitifTe no humanu opus effe fed diuinu munus gloriafugna.
rus^rfus no multu poft fragilitatis humanac fe ipfum exemplu futu^:quippe poft mefes admodu
fepte a ptolemaeo cuius forore lyfimachus i  matrimonio habueratiper infidias circuuetus occidif. Seleucus ul
Regnucp macedoni^.*quod lyfimacho eripueratjcu uita paritet amittit.Igif Ptolemacus cu 8i \  gra tius ex fuc'
tiara memoriacmagni Ptolemaei patris 5L  in fauore ultiois lyfimachi ambitiofusadpopulareseet. cefloribus
primo Iyfimachi filios conciliare fibi ftatuitjnuptiafcj Arfynoes fororis fuae matris ecp>  petin puC' AIex,periit
ro£d adoptione promiffa ut cu in locu eo^c fucceffifTetjnihil illi moliri uel uerecudia matristuel ap.
pellatione patris auderent.Fratris quoq; regis x  gypti concordia p epiftolas depraecatur; profeffus
deponete fe offenfam crepti paterni regni:necg amplius a fratre quacfiruj^:quad honeftius a paterno
hofte pceperit:oiq 5  arte adulatur Eumeni Antigono Demetrii nlips:athiocho filio Scleuci cu qbus
habiturus eratjne tertius fibihoftis accederet.Sed nec Pyrrhus rex Epiri omiflus ingens mometum
futurus utri patti focius acceinilet:qui & ipfe fpoliare fingulos cupiens oibus fe pattibus uedicabat.

In^ tarentinis aduerfus romanos laturus auxiliu;ab Antigono naues ad exercitu depor tandu mi>

dii

c-ttrfA  t* tttif

tuo pctit ab antiocho peeuniamtg opibus g militibus inftrudtfor erat.a Prolemceo maeedonu mi
litu auxilia:fed ptolemaeusicui nulia dilarionis ex infirmitate umu uenia eflet:quincK milia pediru*
pyrrhi i' ita equitu quattuor milia elefantosX.no amplius g in bienii ufum dedit.Ob hsec Pyrrhus filia Ptolež
lia accefius msei in matrimomu accepta uindicč eu regni religuit.Sed quonia ad Epiri metione uentu e;de or l
rpirotici re gine regni eius pauca narranda funt.MoIofio^ primu i ea regione regnu fuit. Polipvrrhus Achib
gni uetU' lis filius amiflo p abfentia troiais rpibus pr no regno in his locis cofedittg pyrrhidx priotpoftea epi
-ftas rorae didi funr.Sed Pprrhus cu i teplum dodonari iouis ad cdfuledu ueniflet ibi Anafam nepte Her
Pprrhi exi culisrapuit:excuiusmatrimonioo&oliberos fuftu!it.Exhis nonullas uirgines nuptu finirisregf
rus bus tradinopefcg affinitatu auxilio magnas p3rauit, Atqj ita Heleno filio priami regis ob iduftriam

Piale fingulare uaticinandi regnum chaonum 8i  andromaca Hedoris:qua & ipfe matrimonio fuo i diui

Arifbas fione troiaae prcedat acceperat:uxore reddidit.Breuig} poft tepore delphis infidiis Oreftce filii Aga,

Neoptok' menonis iter altaria dci Iteriit Succefior huic piales filius fuitip ordine dekle regnu ad Arifbam de
m us fcendittcui quoia pupillus & unicus ex gete nobili fuperefietatentione 01 'um cura feruadi eius edu/

canditp Puhlice tutores coftituunftathenas quocp erudiedi gratia mifiusjquaro dodior maioribus
fuisitato 8i  gratior populo fuit.Primus itaqj & leges St  fenatum anuof^ magiftratus & reipubiica:
forma copofuit:& ut a Pprrho fedes lic uita cultior populo ab Arifba ftatuta huius filtus Neoptole
01ympias mus fuit:ex quo nata e 01ympias mater Alexadri magni;& Alexader g poft eu regnum Epiri renu'
foror it;8i 1  italia bello gefto i Brutiis iteriit.Pofteius morte frater ceacides regno fucceffit;q affiduis ad'

Alexader : uerfusmacedoasbello^t ccrtaminibuspopulufatigando offenfamciuiu cotraxir,ac proptereain
Epiri rex exi!iu adus Pyrrhu filiu bimum admodum paruulu i  regno religtigui & ipfe cum a populo ,ppter
Aeacidem odiu patris ad nece qucereref;furtim fubftračius i Illyrios deferfnraditufcjj eft Beroe Glauci regis
Pyrrhum uxori nutriedus quae & ipfa generis seacidapt  erat.Ibi eu ;'eu mifericordia fortuse eiustfeu i fatiiibus

bIandimetisi'dudusrexaduerfumGafTandruMacedoniae regegeufubbelli cominatione depo
fcebatidiu ,ptexit:addito 1  auxilio etia adoptionis officio;quibus rebus moti epirotae odio i  miferP
cordiam uerfo ano^».xi.eu i regnu reuocauerurtdatis tutonbus g regnu ufcp adulra eius aetate tue/
renf. Adolefcens deide multa beJla geffinrantufcg r egi  fucceiTu ha beri ceptus eft; ut Tarentinos kv
Ius aduerfns romanos tueri poffe uideref.

1VSTIN1 HIST0RIC1 LIBER XVIII.

Gitur Pyrrhus rexepiri cum iterata Tarentinoje legationeadditis fannitiu 8i  lucao
rum precibus & ipfis auxilio aduerfus romanos idigentibus fatigareturino ta fuppli
cium precibus g fpe iuadedi italiae imperii idudtus uentuji fe cum exercitu pollice^
tur.In quam rem iclinatum femel animum praecipitemagere coeperant exempla ma
io^i»ne aut inferior patruo fuo Alexadro uideref;quo defenfore ude Taretini aduer'
fus brutios ufi fuerantiaut minores animos magno Alexadro habuifle;qui ta longa
a domo militia oriente fubegit.Igif reličto cuftode regni filio Ptolemseo anos,xv, nato exercitum i
portu tarentino exponit:duobus paruulis filiis Alexadro & Heleno in folatia longinqus fecu expe
Valerius le ditionis addučtis.cuius audito aduentu conful roman us Valerius Leuinusfeftinans ut primus cu
uinus coful eo congrederefig auxilia focioj^ couenirent;exercitum in aciem deducitjnecr^tam & fi numero
militum inferior dTericertamini mora fecit.Sed romanos uincentes iam inufitataante elephanto^:
forma ftupere primotmox cedere praelio coegiuuičtorefg? iam noua macedonu monftrairepete ui
Romani a cerunt;nechoftibusincruentauičtoriafuit;nam&ipfePyrrhus grauiter uulneratus eft; & magna
Pyrrho uin pars rniliru eius cmiatmaioreg? gloriaeius uičtoria: g larticiam habuit.Huius pugnae euentutn mul
cuntur Ur ta: ciuitates fecutce Pyrrho fe tradunt. lnter caeteros etiam locri proditopraefidio Romano ad Pyr
cc.captiuia rhum deficiunt;tx ea praeda Pyrrhus.cc.captiuos milites gratis romam remifitiut cognita uirtute
Pyrrho gra eius romani cognofcerent etia iiberalitate.Interiečtis deide diebus cu focio^ exercitus fuperuenif-
tis reftituti fettiterato prsehum cu romanis facinin quo par fortuna priori bello fuitjlnterea Mago dux cartha
ginefium inauxiliu Romano^ cu.cxx.nauibus miffus fenatum addittsegre tulifle carthaginenfes
affirmans;g? beilu in italia a peregino rege paterenf:ob quam caufam miilum fe ut quonia externo
hofte oppugnarenf externis auxiiiis iuuarentur;grati££ a ienatu carthaginefibus ačte.*auxilia<$ re'
mifia.Sed Magopunico ingenio; peftpaucos dies tacitus qli pacificator carthaginenfiu Pyrrhum
Cartha , 8i  adiit fpecuJaturus cofilia eius de ficilia;quo eu accerfiri farna erat.Na romaniseade ca mittedi auxf
Ro. confi' lia carthaginefibus fueratiut romano bello ne i ficiiia Pyrrhus tranfire poflet i ita!ia:detinereqDu
lia de inua^ hmcagunf.-legatus a fenatu rOmao Fabricius Lucmus miffus pace cu pytrho copofuit: ad quam co
deda Sicilia firmada Cineas Roma cu igentibus a Pyrrho doniš miffustnemine cuius domus muntribus pate'
Fabritius retuuenit.Huic cotinetice romano^ fimileexeplu iifde ferme teporibusfuit. Na mifia a fenatu in
Lucinus xgyptd legatione cu igentia fibi a Ptolemaeo rege mifla muera fpreuiiTentuteriedlis diebus ad coena

Atf.ro.con inuitatis aurese coronae miflse funt:quas lllii honoris caufa receptas poftera die ftatuis regis ipofue/
tinentiam runt.igif Cineas cu turbatameum romanis pacem ab Appio claudiorenuciaiTet.iterrogatusa Pyr'
rho qualis roma eflet.refponditregum urbem fibi uifam.Pofthsc legati ficulorum luperueniunt;
Carth. ori' tradentes pyrrho totius infulae impermm:qui affiduis catthaginefium bellis uexebatur. Itacp relicto
go locris Alexandro fiIio;firmat% ciuitatibus ualido praefidio i Siciliam exercitum traiedt.Et quoma

xxi

ad carthaginenfttim mentionetn uentum eft: de origfne eorum pauca dice ndfa fant r repecitss ty«

riorum pauloaltius rebus: quorum cafus etiam dolendi fueranrlf^riorum gens condica a phae«

nicibus fuit;qui terraemotu$ uexati reličtopatriae folo aflyrium flagnum primo:mox mari pfoxi>

mu lirus fcoluerunncondita ibi urbe quam a pifrium ubertate fidona appellauerunt: nam pi r cem

phcenices fidon uocant.Pofl multos deideanos a rege afchalonio^i expugnari nauibus appuifi Ty« Vnde S y*

ro urbe m ante annum troianae dadis codiderurflbi perfaj^ bellis diu uariecp fangati uičlores qui- do dičla C&mocMj

de fuereifed actriris uiribus a feruis fuis mukitudie abudacibus idigna fuppifda ppeffi funt: q con- Tyricondi''

fpiratioe fačla omne libe^t populu cu dominis iterficiuttatcj}ita potiti urbe lares jdominorum occu tio

pant rempu.iuaducconiuges ducunt.&quod ipfi non erant liberosprocreant:unusextot milibus

feruo^d fuit:qui miti igenio fenis domini paruuliq$ filiieius fortuna mokreč: domindfcp no truci

feritate trucidauittfed pia mifericordia ac huanitate refpexir.Itacp cu uelut occifos alienaflcr.feruif«

c£ de (latu reipu.deliberatibus placuifiet regem ex fuo corpore creari:euq? potiflimum quafi accep

tiflimu diis:qui fole orictem primus uidiffenrem ad Stratonefhoc eni ei nemeerat)dominu occul-

te latetem detulinabeo formatus cum medio nočtis ces i unum capu ,pceffifrent:cacteris i orictem

fpečtatibus folus occideris rt gioem ituebafad primu aliis uideri furor i cccidetem foiis ertu qua>

rere,Vbiuerodiesaduetarecoepit;editiffimif<jcuiminibusurbisories fpledere expečiaubus aliis Straton

ut ipfum foleafpicerentihic primus omnibus fulgertm foiis i fummo faftigio ciuitatis oflčdinno

feruilis igenii ratio uif3;requirentibukj3 aučtore de domino cofitef.Tuc ltdlečludl quatum ige«

nua feruiiibus igenia pr«eftaret;maliciacj$ feruos no fapietia uicere.Igitur ucnia feni filiccg dara til:

6i  uelut numine quoda referuatos arbitrates regem Stratone creauerut.poft cuius morte rt gnu ad
filiu ac deide ad nepotes trafit.Cdebre hoc feruojje facinus metueducgexemplu totrrbe terrajji fu«
itjtacp alexander magnus cu iteriečlo tepem criente bellu gereret uelut ultor puhlice fecuritatis Vltio ma'
expugnata eo^ urbe omnes:qui praelio fuperfuerattob memoria ueteris c cediš crucibus affmt.ge« gni A!ex.in
nus tatum Stratonis iuiolatu feruauit.regnuq? ftirpi eius reftituit igenuis & inoxis icolis ifulae attri Tpriorum
butisiut cxtirpato feruili germine genus urbis ex itegro codiref.Hoc igif modo tyrii Alexandri au« ferius
fpiciis coditi parfimonia S£ labore quaerenti cito coualuere.Ante clade domine^ cum & opibus 8C
mukitudineabundarenmifia iafrica iuuentute Vticam codidere cu iteri rex tyro decedit filio pyg
malione & EJifa filia ifignis fermat uirgine hceredibus iftitutis.Sed populus PygmaIioni admodu Vticae con
puero regnu tradidir.Eiifa quocp Sichaeo auuculo fuo faccrdoti Herculis: qui honos fecundus a re ditio
ge eratinupfinhuic magnae fed diflimulatže opes eratiaurucp metu regis notečlis fed terra credide/ Sichaei in^
rat:quam rem & fi homines ignorabannfama tatne loquebatur:qua icenfus pygmalion oblitus iu^ teritus
ris humani auunculu fuum eundecp generum fuum fine rdpedu pietatis occidit. Elifa diu fratrem Pygmalio
propter fcelus aduerfata ad poftremum diffimulato odio miugatccjj iterim uultu fugam tacite mo
litur:affumptifcj 5  quibufdi principtbus i l'ocietate:qutbus par odiu i rege efie:eandecg fugiendi cu^
piditate arbitrabaf.tuc fratre dolo aggredififingir le ad eum migrare uelie ne arnphus ei mariri do«
mus cupidac obliuionis graue ludus imaginem renouarettne ue ultra amara admonitio ocuiis eius
occurrat.No fuičlus Pygmalion uerba fororis audiuit:exiftimas cum ea & aurom Sichaci ad fe ue>
turum.Sed Elifa mimllros migrationis a rege mifibs nauibus cum opibus fuis prima uefpera impo
nitprouedacpi'altu copellitjeos ontra harenae propecuniaiuiolata i mare deiicere: tuc dtfluens ip
fa iugubruj uoce Sichamm exorat:ut libens opes fuas recipiat: quas reliquerat: habeateg inferias: Didonis fu
quas habuerat caufa mortisjtuc ipfosminiftrosaggredifcfibiquide ait optata oli morte fed illis acer g3
bos cruciatus 3(  dira fupplicia iminere;qui Sichsei opcs;qua^ ipe parricidiu rex fecerinauaritiae tyra
ni fubtraxerint:hoc metu omnibus iniečlo eomttes fuga: accepit.lugunf fenatoi^ in ea nočte pre
parataagmina:att$ ita faeris Herculisicuius facerdos fuhsus fueranreperins exilio fedes quaerunt.

Primus illis appullus terrse cyprus ifula fuinubi facerdos Iouis cu coniuge di  liberis dei rnonitu co> Vetuftas cl
mite fe Elifae iociut^ fortuna offert:pačlus fibi pofterifcp petpetuum honore facerdotii coditio p  prio^t mos
naanifello homine acceptaimos erat cyptiis uirgines ante nuptias ftatutis dotale pecunia quaefitu- in prokitu«
ras i qu 2 eft'uad litus maris mietere $  reliqua pudicitiadibamenta Veneri foluturas. Haiji igitur ex endisuirgu
numero.Jxxx.admodu uirgines rapi & nauibus fponi Elifa iubet:ut & iuuentus matrimoia & urbs nibus
fobolehaberepofiit.Dd hcecaguntur:Pygmalioncognita fororis fuga cuimpiobello fugienteper-
fequi pararettatgre prsecibus matris &C  deo^t minis uičlus quieuit:cui cu ifpirati uates canercnt no
impune latu^di icrementa urbis toto orbe aufpicatiffime iterpellafiet:&hoc mo fpacium refpira«
di fugientibus danUtaq? Elifa delata i afriese finibus icolas loči eius aduetu peregrio^: mutuaruc|t
ie^ comtrcio gaudentes \  amicitia iollicitatidefde epto loco q corio bouis tegi pofiit: \  quo fefTos ^

loga nauigatioe focios:quoad ,pficifceref;reficere poffeticoriu in tenuiflimas ptes fecari iubet: atqj
ita maius loči fpaciu čj perteratjoccupauunde poflea e\  loco byrfae nome fuit.Cofluentibus deinde Byrfa
uicinis loco^q (pe lucri muka hofpitibus uenalia iferebant:fedefq; ibi ftatuentibus ex frcquentia
hominu uelut itlar ciuiatis effedu e.Vticefium quoq; legati don3 ut fanguineis attulcrunt;horta«
funtiut urbem coderettubi fedes fortiti eflem.Sed Si Afros detinedi aduenas amor coepic. kat^
colemietibus oibus Cartbago codif jflatuto anuo uečligali p  folo urbis,In primis fudametis caput
bubulu lnuetum e;qtaufpiciu qdem fručtuofac terraeded laboriofa: ppetuoqj feruse urbis fuiupg

diii



qčf \  aliu locu urbs traflata.Ibi quocp caput cq reptu bellicofum potetecp populu futu^ fignificas
utbi aufpicata fede dedit.Tuc ad opinione no uae urbis cocurretibusgeibus breui &popuius& ciui
tas magna fada e.Cu fucceflu re^ floretes Carthaginis opes eent;rex mauritano^ Hiarbas decem
poenoti principibps ad fe accerfius Elifae nuptias fub belli denuciatione petit:qd' legati regina re*
ferre metuentesfpunico cu ea ingenio egeruntsnuciates rege aliguem pofcere q culnores moreš ub

,^ r -W v-Jeritus

)  *~***vc A r

Vv y<frf  r t/l/ij***

« etia ipfa uita fi res exigat debeaf.Regis madata aperuere diceres:quce pracipiar aliisipfi fadedaefie;
fi uelit cofultu efle.Hoc dolo capta diu Sichaei uiri nomine cu mulris lachrpmis & lametatione fle,
bili !uocato:ad poftremu itura fe quo fua di  urbis fada uocaret: refpodit.In hoc triu mefium fupro
fpacio pyra in uStinaa parte urbi extruda uelut placarurauirimanesiferiafg? antenuptas miffura
multas hoftias cseditidč fupto gladio pyram confcendit. At<^ ira a populu refpiciens itura fe ad uirui
Didonisin ficutpr£eceperat:dixmuitamc|$gladiofiniuit:qdiuCarthagoluidafuinprodea culraeft, Condita
eft urbs hcec.Ixxii,annis ate q romatcuius uirtus ficut belio dara furnira domi ftatus uariis difcor/
dia^c cafibus agitatus efhcum inter caetera malaetiam pefte iaborarent;crueta facro^ religione 8C
fcejereproremedioufifunt/Quippehominesutuidimas immo]abant.*& impuberes;qua: stas
etia hoftiu mifericordiam prouocanaris admouebannpace deojc fanguine eoij: expofcenres:,p quo
rum uiradii rogari maxime folent.Itagj aduerfis tanto fcdere numinibus cum in Siciiia diu infclu
citer dimicaffent; tranflato in fardinia bello amifla maiore exercitus parte graui pradio uidi fut; ,pp
ter quod ducem fuum Machseutcuius aufpiciis 8i  Siciliae partem domuerant;& aduerfus afros ma-
gnas res geflenfht cum parte exercitus:quee fuperfuerat;exulareiufirrunt:quam rem cegre ferentes
militeslegatos Carthaginem mittunt:qui reditum primo ueniamcp infdicis militisepetantitamen
denuncient :quod fi precibus nequeantarrois feconfecuturos.Cum preces & mina: legato^ fprcv
tx  eflentjinteriedis diebus confcenfis nauibus armati ad urbem uemunt;ibi deos hominefcp teffati
non fe expugnatum fed recuperatum patria uenire oftenfurofcp ciuibus fuis non uirtute fibi priore
bello fed fortunam defuiffe. Prohibitiscommeatibus obfeflaq? urbe in fummam delperationem
Carthaginenfes adduxerunt,Inrerea Carthalo Mach^i ducis exulis filiusicum praeter caftra patris a
tyro;quo decimas Herculis ferre ex pratda ficilienfi;quam pater eius ceperana carthaginenfibus niif
fusfuerat:reuerteretur:accerfitufqsapatreeffetrpublicaefepriusreligionisofficiaexecuturu q pri>
uatae pietatis*refpondit:quam rem di  ficegre ferret pater non ramen uim afferre religioni aulus eft,
Interiedis diebus Carthalo petitocommeatu a populo cum reuerfus ad patrem effet;ornatufq$ pur
pura di  lfulis facerdotii omnium fe oculis in|ereret. Tum i fecreto pater addudo ait:au(us ne es ne->
fandiflimum Caput ifta purpura 5i  auro ornatus in confpedum tot miferorum ciuiu uenire:& moe

Machaeus

Carthalo

w>

Vvt

Magopr

Haftrubal

filii

Hamilchar

Didatore

carth.habu

ere

Vfustriu/
phadi apud
Cartha.
Darius poe
n?s imperat
Carth.cani
na čarne ue
Icuntur

8i  pauloante uocatus: non dico patrem ducem certe ciuium tuorum fupcrbe fpreuiftif Et quid por
ro tu in purpuram ifta coronifcj? aliud q uidoria^: mea^ titulos gerisfQuonia igitur tu in patrem
nihil nifi exulis nomen agnofcis:ego quocp imperatore me magis q patrem iudicaboiftatuamc^ i te
exemplum:ne quis pofthac infelicibus miferiis patris illudanatc# ira cu ornatu fuo in altiffirna cru^
cem in confpedu urbis affigi iuffit.Poft paucos deide dies Carthaginem capir.-euocatoc^ populo ad
concione exilii iniuriam quaeritur;belli neceffitaite excufat; contetufcp uidoria^ fua^ punitis au-
doribusmiieroiji ciuiu iniuriofiexilii omnibus fe ueniam dare dicit. Axa$  ira dtce fenatoribus iter
fedis urbe legibus fuis reddidit.Nec muko poft tempore afttdati regni accufatustduplicis di l  filio
& in patria parricidii poenas dedit.Huic magp imperator fuccefliticuius ieduftira di  opes Carthagi
nenfium 8i  imperii fines 6L  bellicae gloriae Jaudes creuerunt *

IVSTINl HISTOR1CI LIBER XVII1I-

Ago Carthaginenfium iperator cu primus omniu ordinata difciplina milirari iperiu
poeno^: condidifienuirefčp ciuitatis no minus belladi arte q uirtute firmaflet; defu
gmtrireiidis duobus filiis Haftrubale 8i  Amilchare:q p ueftigia paternae uirtutis de
curretes ficuri generi ita di  magnitudini patris fuccefTerur.lis ducibus fardiniat bellu
illatuiaduerfus afros quoqj uedigal ,p folo urbis multord anno^ reperentes dimica
tumifedafro^ ficuti caufa iuftiorjita di  fortuna fuperior fumbdlucp cu his folutioe
pecunte no armis finitu.In fardinia quo^ Haftrubal grauiter uulneratus iperio Hamilchari fratri
tradito interiincuius morte tu ludus ciuitatis. tu & didaturae unded:& triuphi quattuor Ifignem
fecere.Hoftibus quocj 3  creuere animi ueiuti cu duce poenoiu uires c6ndiflent.Ifaq; ficiliae populi
^pter affiduas carthaginenfiu iniurias ad Leonida fratre regis fpartano^ cocurretibus graue bellu
natu l quo 6 1  diu di  uaria uidoria praeliatu fuit.Du harcagudlegan a Dario pfa^ rege Carthagine
uenerutiafferentes edidu:quo pceni humanas hoftias imolare di  canina čarne ueid ^hibebantur;
mormoni corpora cremare potius q tetra obruere a rege iubebandpetetes fimul auxiiia aduerfus
graecos;quibus illaturus bellu Darius erat.Sed carthaginefes auxilia negantes .ppter afudua finitio
ru bellaicatcris ne p oia cantumaces uidercnfjcupide paruere* lnterea Hamilchar bello ficiliefi itv

XX ii

terfiaf relidis tribus filiis HamuIchoe;Hannoe:Gifgone.Haftruba!i quoq; par numerus filiorum
fuit Hannibal 8i  Haftrubal 8i  Sapho.Per hos res Carthaginefiu ea tepeftate regebanf.Iracp&: manu
ris belium illatum:& aduerfus nuraidas pugnatum:&afri compulfi ftipediu urbis conciraecaitha Humanas
ginenfibus remittere.Deinde cu farmlia tanta iperato^e grauis liberse ciuirati efienomniacp ageret hoftias imo
fimul &i  iudicarent centum ex numero fenato^> iudices dehgut:qui reuerfis a bello dudbus ratio lare
nem re^ geftaije exigerent:ut hoc metu ira in belloiperia cogitaret.ut domi iuihnam lege.cp refpi
cerent.In licilia in locuHamilcaris imperator Hamilcho fuccedit: qui cu nauali rerreftriqj bello le
čuda pradia fedffetirepente peftiletis fyderis ui exercitum amifit.*quse res cum nuciata Carthagini Sui cartha.
eflenmoefta duitas fuitiomnia ululatibusno fecusac fi ipfa urbs capta efletiperfonabat tclaula: pri pro folout
uatae domustclaufa deo^ templautermifla omnia facraiomnia priuata officia damnata čudi deide bis uedigal
ad portam congregatur: egredientefque paucose »3uibus; q dadi fuperfuerande fuis percunčtaf pepederut
Vt uero dubia antea fpe 81  fufpefo metu incerta orbitatis expedatioe cafus fuorum miferiseiuxit;
tune toto Jittore plagetiumgemirusitunc infeliciu matru ululatus 8i  querelae flebiles audiebatur.

Inter haec precedit iops e naui fua imperator Hamilcho fordida leruilicj? tunica diftidustad cuius
confpedu plagentiu agmina iungunf.Ipfe quoqj manus ad caelum tendesinunc lorte fuam nuc pu Copiaepu/
blicam fortuna defletjnuc deos accufat;qm tanta belil decora & tor ornameta uidona^: quae ipfi nicae Tubi-*
dederant abftulerint:qui captis tot urbibus totiefe^ hoftibus terreftri naualiejj praelio uičtis extrci ta peftilen/
tu uidore non bello fed pefte deiuerint: deferre fe tame ciuibus fuis no modica lolatia: quod malis tia coium/
eorum hoftes gaudereinon gloriari pofient,Quippe necp eos:qui mortui funt a fe occiios neqj eos pta
q reuerfi funtia fe fugatos poffint dicere: praeda qua relidis a fe caftris abftuleriuno effe taie:quam
uelut fpolium uidi hoftis oftetennfed qua pofleffione uacua fortuitis damnoije mortibus ficuti ca
duca occupauerint:quod ad hoftes gtinet uidores fe recefli{fe;quod ad pefte gtinet uidosimhiha
me fe grauius ferre:q quod inter fortiffimos uiros mori no potuerit:fenatufqj iit no ad uitae iucudi
tare:fed ad ludibriu caiamitatis:qq ubi miferas copia^e reliqas Carthagine reduxerit:fe quoqj tecu
turu comilitoes fuos;oftefuruq} patriae no ideo fe in ea die uixifle quonia uelit uiuert; fed ne nos q
bus nefanda lues pepcerat inter hoftiu exercitus relidos morte lua proderet;taii uodferatioe p ur/
be ingreffusiur ad limina domus fuae ueninjpfecuta mukitudine uelur poftremo alloquio dimilit;
obferatifcR foribus acnemine ad fe ne filiis quidem admiffis morte fibi confciuit,

IVSTINI H1STOR1CI LIBER XX.

Ionpfius ex Sicilia pulfis carthaginefibus:occupatoqj totius infulae fperio graue ociu
regno fuo periculofamcjj defidia tanti exercitus ratusicopias in italia traiccit; fimul
ut milicu uirescotinuo labore accuerect&regm fines proferrenf. Prana illi militia
aduerfus graecos qui ,pximaitalice marislittora tenebat fuit. Quibus deuidis finiti
mos quolcj aggredif .Omnelcg graeci nois italia poflidetes hoties iibi deftinanqua:
getesnoparte feduniuerfam ferme italia ea tempeftate occupauerat.Dcmcg multcE
nrbesadhuc polt tanta uetuftate ueftigia graeci moriš oftentant.Nacg Tuico^ popu‘u;qora' inferi Tufci a V/
maris poflidet a lydia uenerut.Et uenetos quos icolas fupi maris uidemusicapta & expugnata Tro dia fed Dio
ia Antenore duce mifir.Adria quoq$ Illprico mari ^>xima;quae 3i  adriatico mari nome dedit. Gr^ nyfius ali/ _
ca urbs e 8C  arpos;qua Diomedes exciio llio naufragio i ea loca delatus codidit.Sed 8i  Pifae in luguri ter
bus graecos audores habet.Et i Tufcis Tarquinia feflalis Si  fpinabns, Perufini quoque criginem Veneti
ab achseis ducunt.Quid Cere urbe dicafQ_uid latinos populps^ab Aenea conditi uidenf.la phali Adria
fci;Iapygii; Nolai,Abelanimone Olcidiefiu coloi luntfQuid traduš oes capaniae^Quid Bruni: Sa Arpi
binicg^Quid famnites^Quid Taretini:quos lacedaemonu profedos fpuriolcp uocaius accepimus^ Pifae i  liga#
Thurino^ urbes codidiflet Philodeten ferutubit^adhucmonumentu eius uifif.Et Herculis iagit nbus
tein Apollinis teplo:quse fatum Troiae fuere.Metapontini quot^ i teploMineruae ferrameta:qbus Perufjni ab
Epeos a quo codiri funt;equum troianu fabricauit;oftetant;,ppcer qd ois lila pars Iraiiae maior gr se Achaeis
cia appellaftfed principio originu Metapontini cu lybariranis:& crotonielibus pellere caeteros grx
cos italia ftatuerut.Cu primu urbe fyrim cepiffent in expugnationeeius quinquaginta luuenes ara
plexos Mineruae fimulaeru facerdotetg deae uelatu ornamentis inter ipfa aitaria trucidauerunt;ob
hoc cu pefte 8C  feditionibus uexarenf priores Crotonienfes delphicu oraculu adierut. Refponlum
his eft fine malifore;fi uiolatu Mineruae nume & interfedo^e manes placaflčnt.ltaqj cu ftatuas iu
uenibus iuftae magnitudinis & in primis Mineruae fabricare coepiiTent. Merapotini cognito oraču
lo deo^e occupada manu 8i  pace dexrati;iuuenibus modica eft japidea fimulaera ponunt :& deam
panificns plačat, A cqj ita peftis utrobicp ledata e,cu alteri magnificetiaialteri uelocitate certafietjte
cuperata lanitate no diu Crotonienfes qeuere .Itatj indignantes i oppugnatioe fyris auxiliu contra
fe a locrenfibus latu bellu his intulerut.Quo metu territi Locrenfes ad ipartanos decurnit:auxiliu
fupplices deprecan£:illi Ioginqua militia grauati auxiliu a Caftore 8i  Polluce petere eos iubet.Neqj
legati fociae urbis refponfum Ipreuerutj^fedicj in ,pximu templu fado facrificio auxiiium deoge Atf.Iocren
imploranniitatiš hoftiis obtentocgiut rebantur;quod petebantihaud fecus laeti‘q fi deos lpfos fecu fium 8C  ero
adueduri eflenttpuluinaria lis in naui componunt:fauftifq} profedionibus folatia fuis pro auxiliis tomatu uo
deportant Jis cognicis crotomefes 8i  ipfi legatos ad oraculu Delphos mictuntjuidorise facultatem ta

bellicp profpcros cuentus deprecantes.Refponfum prius uotis hoftes g armis uincendos.Cu uouif
fent Apoliim decimasprsds locrefes& uoto hoftiu& refpofodeicogmrononasuouerumacita-
9  eam re habuereme uotis uincerenfiltacp cu m aciem proceffi(lčnt:&’ crotcmefium centu 'uiginti
tnilia arir.atc^ conftituiflent.Locrenfes paucitate iuam circufpicietes(nam folu quindecim mil«
militu habebant)omifla fpe uidoriae in deftinatam morte cofpirsmatufcjjardor cx defpcrauoe fin
gulos cepmut uidcres k  putarennfi non inulti morirenč.Sed du mori honefte qusrunut felicius
uicerut.Necalia caufa uidoriae fuit:q quod defperauerur.PugnantibusIocris aquilaab acienug
recelim eofcp ta diu circunuoiuit quoad uincerent.In cornibus quoc$ duo iuuenes diuerfoa csete-
tis armoru habitu eximia magnitudine Si albis equis Si  coccineis paludametis pugnare uifi (unt:
Vide defpe nec ultra apparuerut:qua pugnatu e,Hanc admiratione auxit incredibilis famae uelociras.Nam ea'
ratio quid dem die qua in italia pugnatum eft 3i  coryntho SC  athen is Si  Iacedaemoe nuciata eft uidoria. Poft
poflit cele- haec crotonienfibus nulla uirtutis exercitatio nulla armorum cura fuinoderant enim qus infelici
ritas nuncii ter fumpferantimutalTentcg uita luxuria;ni Pythagoras philofophus fuiflet Hic f 3 tni Demarato lo
Pythagorac cuplete negociatore patre natusimagnifcg fapientiae incretnentis formatus sgyptu primo mcx Ba
peregrina- byloniam ad perdifcendos fyderum motus originemcj mundi fpedandam profedus: fumma fcien
lio tiam confecutus erat.Inde rt greflus creta & lacedaemona ad cognofcedas Minois Si  Lycurgi incli

tas ea tepeftate k ges cotederat:qbus oibus inftrudus Crotona uenit:populuqj in Iuxuria lapfu au
doritate fua ad ufu frugalitatisreuocauit.Laudabat quottidie uirtute;& uitia luxuriae cotenebar:
cakiftj ciuitaru hac pefte pditaru enumerabat;tatuqj ftudiu ad frugalitate multitudinis puocauit,
ut akquos ex his Iuxiriatos i  optima fruge couerfos fuifle icredibile uideref.Matrona^d quoqs fepa
ta a uiris dodrina 8i puero^ a paretiba frequeter huit.Docebat nuc has pudicitia 8i  oblega i uirosr
nune illos modeftia Si  Ira^e ftudiu,Inter haec uelut genetrice uirtutu frugalitate oibus igcrebatico
Pythagorae fecutufcp afliduitate difputationu erattut matroae auratas ueftes caeteraq$ dignitarss fuae omamita
difciplina uelut inftrumeta luxuriaedeponeretjeacg oia delara in iunonis sede ipfi deae cofecraret: praeferens
uera ornamenta matrona^; pudicitia no ueftes ee.In iuuetute quoqp quantu profligatu fmuidi foe
minaru cutumaces animi manifeftant ,Ssd.ccc.ex iuuenibus cu fodaJitii iure faerameto  quoda ne-
xi feparata a ciuibus caeteris uita exerceret: qfi coetu cladeft/na: coniurationis haberettciuitate i fe
pythagoras couertut:q eos cu in una domu coueniflettcremare uoluerit.ln quo tumultu.lx,ferme hoies pieret
Metaponti caeteri in exiliu < pfedi.Pythagoras at cu annos,xx.Crotonae egifletimetapotu migrauit.Ibic^decef-
periit fineuius tata admiratio fuitiut ex dono eius teplu faceret;euq; #  deo coleret.lgif Diony.tyrannus

que fupra a ficilia exercitu i  italia traiecifle;belluq} graecis itulifte memorauimus expugnatis locris
Crotoniefes uix uires logo ocio ex prioris belli dade refumetes aggredif;q form cu paucis tato ex
ercituieius qua antea cu tot milibus Locrefiu paucitati reftiterut;tatu uirtutis pauptas aduerfus i-
Senones foletes diuitias hetttato^ lfperata lterdti fpata uidoria certior eft.Sed Dionyfiu gerente bellu lega

Calli ti Gallorum:qui ante menfes romam incenduntjfocietatem amicitiat^ petentes adeunttgentemtj
fuam inter hoftes eius pofitam efle;magnoque ului ei futurum uel in acie bellanti uel de tergo in-
tentis in pršel tu m hoftibus affirmat.Grata legato Dionyfio fuit.Ita pada focietate Si  auxilu Gal-
lorum audus bellu uelut ex integro inftaurat.Iis autem gallis ca in italiam uenižii fedefep nouas q-
rendi inteftina difcordia Si  afiiduae domi difk nfiones fucre:qua^: tedio cu in italiam uemflent fedi
Que urbes bus thufcos expuleiut;& MedioIanu:Comu:Brixiam:Verona: Bergomu:Tridetu:Vicentiam con
a Gallis co- diderunt thufci quoq 3  duce Rheto auitis fedibus amiffis alpes occupauere: 8 č nomine ducis gente
ditse Rhetiorum condiderunt.Sed Dionyfium in ficilia aduenrus Carth 3 ginenfium reuocauit:q recupe

rbeti a thu rato exercitu bellu:quod lue deferuerantiaudis uiribus reperebant, Dux belli Hanno carthaginen
fcis fuere fiseratteuius inimicus Suniatorpotentiftimusea tempeftatepoenorum cum odioeius graecis litte

Dionyfii ex tis Diony!io aduentum exercitus Si  fegnitiam ducis familiariter praenuciaffet: copreheiis epiftolis
itus proditionis damnarunfado fenatufcofulto:nequis poftea carthaginefis autlitterisgraecis:autgrae

co fermoni ftuderetine aut loqui cu hoftejaut feribere fine interpretre poflet.Nec multo poft Dio
nyfius que pauloanM non ficilia no italia capiebatiafliduis belli certaminibus uidus fradufcp ad po
ftremum infidiis fuoruminterficitur.

1VST1N1 HISTORICI LIBER XXI.

Xrindo i ficilia Dionyfio tyranno: in Iocum eius milites maximu natu ex filiis ex noie
dioyfiu fuffecere:&: matura State eius fecuti:& qd firmius futuru eer regnuifi penes urni
remanfiffet:q fi portioibus iter pluresfilios diuideref.arbitranf.Sed Dionyfius iter ini
ria regni auunculos fratrum fuorum uelut aemulos iperii fui hortatorefqj pueroru ad
diuifione regni tollere geftiebat. Quare paulifp diffimulatu aium prius ad fauore populariu coci-
Iuioris dio liadu intendit:excufatius fadurus:quod ftatuerat:fi probatus ante omnibus foret.Igif nexoru tria
nyfii popu- milia e carcere dimittintributa populo p trieniu remittit:& qbufcuq 3  deljniametis potaios oium
larts ab ini foiicitat.Tuc ad defhnatufacinus couerfusno cognatos tatu fratrurnded čtipfos fratres interficit.
tio rnunifi utqbus cofortiu regni debebanne fpes qde cofortii relinqueref;ryranide in fuos prius q i externos
centia ' r< aufpicatus .Sublatis deidesmulis in fegnitie lapfus fagina corporisexnimialuxuria oculorum^
ualitudine cotraxit:adeo ut no folejno puluerejno denigj fpledore ferrelucis ipius poflet. Propter

xxiii

qux  du cotčni fe purafjfasui'tia crafTaftnec nt pater carcere nexis fed cardibus ciuitate repletiob q Dioyfii far/
no cotčptioT  oibus q rnuifior fuit.Itacp cu bellu aduerfuseu fyracufani decreuifient: diu dubitaurt ultra
an fperiu deponeret.an bello refiftercrtfed a militibus pda urbifcp dircptione fperatibus defcedere
in pradiu coglf .Vidus cu irerato no felicius fortuna tetaflet degatos ad ^raculanos mittittfpodes
fe depofitnije tyranide;fi mittcrent ad cu;cu qbus de pace couemret.In qua re miflbs pri moreš i  car
cere rerinet atq? ita fcautis oibus nec qrqua hoftile metuetibus exercitu ad deleda ciuitate mittit:

Fit igif i ipfa urbe anceps praeliuan quo oppidanis multitudine fuperantibus, Dionyfius pellif*q
cu obfidione ards timerencu omni rcgio appar3tu in italia pfugit tacjrus,Exul a locrenfiDus (ocii
acceptusaielut iure regnaretiarce occupatifolitacjj fibi faeuitia exercet. Coiugcs principu ad ftupru
rapi iubebatiuirgfes anre nuptias abducebat:ftupratafqy3cis reddebat.LocupIetiflimos quofq$ aut
ciuitatepellebat:autoccidnpcrabat:bonaq$ eorum fuadebat.Dddecu rapin^e occafio deeflettuni *

uerfam ciuitate callido comcto circuuenit.Cu regino^: tyranni Lcorphronis bello locrenfes prae-
merenf:uouerut:fi'uičlores forentjut dieftfto Vcnerisuirginesfuas proftituerent.Quouctoitcr
mifio cu aduerfa bel la cu luranis gererenta concione eos Dionyfius uocatihort ifiut uxores fihafqj
fuas in teplu Veneris q poffint ornatiffimas mittant. Ex qbus forte centu dučlae:uoto puhlico fu
ga^religionifcp gratia uno (lent in lupanari menfeioibus aut iuratis uiris nequis ulla attaminet: q
res ne uirginibus uoto ciuitate foluetibus fraudiefiettdccretu faceret;ne qua uirgo nuberet:pnufq AtfMocren
illac maritis traderenf.Probato cofilio 81  quo fupftitioi 8i  pudicitiae uirginu cofulcba&cmati on> fium uotu
nes foeminae ipenfius exornatae in teplu Veneris coueniut;quas oes dionyfius fmiffis militibus fpo
lianornametacp matrona^ in pda fuam uertit.Quaruda uirosditiores mrfecit:qualda ad^dedas
uirorum pecunias torquet.Cum his artibus per annos fex regnafiet confpirarione locrorum ciuu
tate pulfus in ficiliam redit ,lbifyracufas fecuris omnibus poft longam inter capedintm pacispco
ditionemrecepit.Dumhaecin ficilia gerunturantenminafricaprinceps Carthaginenfium Hano
opes fuas:quibus reipublicae fuperabat u/res:ad occupandam dominationem intendit:regnumque
inuadere interfedo fcnatu conatus cfhCui fceleri folennem nupuarum dienrfiliae Fuae leginut reli
gione uotorum nefanda committeret:& nefanda commenta facilius tegerenrur. Itaq; plebiepulas
in publicis porticibus fenatuiin domo fua paranut poculis ueneno tfiedis fecretius fenatum 8i  fine
arbitris interficeret;orbamqueremp, facilius iuaderet,Quaremagiftratibusperminiftrosprodira: Hanorsco^
fcelus declinatum non uindicatum eftme in uiro tapotenti plus negocir faceret res cognita q cogi gitatu fce «■
cata.Contenti ita<j cohibuifie decreto modum nuptiarum fumptibus ftaruunradcgobferuarino lus
ab uno fed ab uniuerfis iubeune perfona defignata fed uicia correpta efle uiderentur. Hoc confilio
puetus iteiji feruicia codtat:ftatutaq 5  rurfus caedium diejcum denuo fe proditum uideret times iu
dicium munitum quoddam caftellucg cu uiginti milibus leruorum armads occupat. lbi du afros
regeqj mauritanoj^ cocitatcapif, Virgifcg cxfuseffoflrs oculis 8i manrbus crunbu(q} fradtis uelut
a lingulis mebris poenae exigerenf.In cofpečlupopuliocddiftcorpus uerbertbus lace^d in cruce fu
gitur.Filii quocj cognaticg omnes etiam inoxu fuppliciotradunf ;ne qGjua aut ad imuadu facinus
aut ad mortem ulcilcedam ex tam nefaria domo lliperefleulnterea Dionyfius fyraculis receptus cu
grauror crudeliorcg in dies ciuitati eflet iterata cofpiranoe obfidtf.Tuc aepofito rperio arce fyracu Hanno cru
ianiscuexerritu tradidrr:receptoq?priuato inftrumetocorpnthuinexi!iupficifcif.lbihumillima ci affigitur
qusq; tutiffima exiflimans in fordidiffimu uitse genus defcendir.Non cotentus in publico uagari
fed porrarernec cofpicr \  popinis lupanaribufcp fed totis diebus refidere.Cu pditifiimis quocp de mi
nimisrebus difceptarejpannofuf^&:fquallrdus icedereirifum lrbentiuspraebere qcaptare:i rnacel
Iopftare:quae emere no poterat oculis deuorarejapud aediles aduerfus leones iurgari:ofaq; ita face
re:ut cotemnedus m3gifq metuedus uideref.Isfouiffime fe ludi magiftru pfefluspueros in triuio
docebatiut aut atimentibus femper Ipublico uideref;aut a no trmetrbus facilius contemneref.Na f
Iicet ty ranicis umis femp abudarentame fimulatio hxc  uitiopi no naturce eranmagifcp hxc  arte q Dionyfius
amiflo regali pudore faciebauexpertus q inuifa tyranoji forent etia fine opibusnoia.Laboratita<j principatu
inuidiam praeterito^ conteptu praefentiu demere neqj honefta fed tura confrlia circunfpiciebat.ln efedus lit*
ter has rame diffimulationu artes ter infimulatus eft aftedatse tyrannidis:nec alirer qdu cotemnu teras doau
tur:liber3tus eft.Inter hsec carthaginefes tato luccefiu rc^ Alexandri magniexterriti. Veretes ne p^ it
fico regno & africa uellet adiungere:mittut ad fpeculandos eius atos Hamilcbare cognometo Rho
danum uirum folertia facundiacj prster caeteros infignem.Augebantenr rnetum & tyrus urbsau Vbi al«an
dor originis fuae capta:& Alexandria aemula Carthagrnis in terminis africae & aegypti coditajS: feli jjta

citas regis:apud quem nec cupiditas nec fortuna ullo modo terminabanf. Igitur Hamilchar p Par
menionem aditu regis obtento profugifle feadrcgem expulfum patria fingrt: mrlitecg feexpedirro
nis offert; Atc$ ita confiliis eius expIoratis in tabellis ligners defuper caera uacua iduda ciuibus fuis
omniaperfcribebat :Sed carthaginenfes poft morte regis reuerfum in patria quafi urbe regi uendi
caftetmo ingrato tantum ucrumetiam 8i  crudt Ji animo nccauerunt.


IVSTINIH1STORICI LIBER XXII.

Agathoclis

moreš

Gathocles ficiliae tyranus: q magnitudini pricris Dioyfii fuceeffitad regnf maiefh
te ex humili & fordido genere pueit.Quippe 1 ' ficilia patre figulo natusjno honefiio
re pueriria q pricipia originis habuir.Siqde forma & corporis pulchritudine egreej,
us:diu uita ftupripatietia exhibuit Annos dcidepubertatis egreflus libidine a uiris
ad faeminas traftulit.Poft hxc  apd urrucj; fexd famoius uita latrodniis murauir, In
terit&o tpejcu fyracufas c6ceffifler;accitu% in ciuitate iter kolas efiendiu 'fine ide
fuit:quonia nec in forrunis quod amitteretjne fuerecundia;quod inqnaret habere uidebaf.In fum
ma gregatim militia forritus no minus tuc feditiofa q antea turpi uita in omne facinus .pmpnffi.
muserat.Na Si  manu ftrenuus 8i \  cotiombuspfacudushabebat.Breuiitaq?ceturioac deiceps tri
bunus milini fačlus eft.Primo bello aduerfus aecneos magna expimera fuis fpracufanis dedit.feque
ticapano^ tanta de fe fpe olbus fecit;ut in locu de mortui ducis damafcenis fufficeref.Cuius uxo*
re adulterio cognira poft morte uiri i  matrimoniu recepit.Nec cotetus q>  ex lope repetc diues; fcus
efletipiratica aduerfus patria exercuit:faluti ei fuit:qci focii capti torticp de illo negauerunbis occu-
pare fperiu fyracufa£' uoluitibis 1  exiliuadus eft.A murgantinis apud quos exulabat odio fyracu*
fanoy 4  prirao ptor mox dux creača eo bello 8i  urbe Ieotino^ capn;& urbe fyracufas obfidere coe
pinad cuius auxiliu Hamilchar dux poenc^ fploratus d( policis hoftilibus odiispfid/a milini min
tit.Ita unocode tpe (yracus£e Qi  ab hofte ciuili amore defenfae: 81  a ciue hoftili odio ipugnata; iiit.

M H « /4 »«*•« v v. hm A A a  .lL. ~ __ TL.  ‘f     f  J.   t t _ ! ’ i. *■

Agathoclis
fcelus de in
occupanda
Tyrannide

pletus Hamilchar focietate cd eo metu potetiae eiosiunginut quatu uiriu Agathocli aduerfus fyra
cufanosdediffentantuipfeadicremetadcmefhcae poteciae recuperaret. Igk no pax tantum Aga^
thocli conciliat: ueruetia praetor fyracufis coftituitur.Tuc Hamilchari expofitis ignibus carreis ta
difqj in obfequia poenoye iurat.Deinde acceptis ab eo gncj; milibus afroye potetiilimos quofqj ex
principibus interficinatcg ita ueluti rcip.ftatu formaturus populu \  theatrum ad cocione uocaii iu
bet.contrado in gymnafio fenaru;quafi guatda prius ordinaturus.Sic copofitis rebus immiffis mi
ijtibus populum obfidenfenatu trucidat; cuius perada caede ex plebe locuplenffimos Si  piufTimos

ciuiratesnn

Atf. Aga>

thochswu>

Agathoclis
hortatio
ad fuos

nil hoftile metuentes ex improuifo aggredjf.Pceno^: quocp focios permirtente Hamilchare focde
liuriis uexat,Propter quod querelas caithaginem focii no tam de Agathode q de Hamilchare detu
leruntihunc ut deminu 8i  tyrannum:iilum ut proditorem arguentesia quo lnfeftifllmo^ hofti for
tunx fociorum interpofita padioe donatse finncui ab initio ipracufse in pignus focietatis fint tra--
ditsemrbsfemppoenisinfefta;8tde imperio ficilia: carchaginis aemulamuc iiuper ciuitates fodorii
eidem pacis titulo traduse finc.Dcnunciare igitur fe haec breui ad lpfos redundatura ac ^pedie fen
furos;quatu mali no ficilise magis q ipfi africae attulerinr.His querelis fenatus in Hamilchare acce
ditur. Sed quonia 1  imperio eflet: tacira de eo fuffragia tuierut;& fentcntias prius q recitarenfii ur
nam conieda:; obfignari iufferuntidonecalrer Hamilchar Gifgonis filius a ficilia reuerreref. Sed
h xc  callida comenra poeno^: 8i  fentetias inauditas mors amilcharis praeuenit liberatuf^ e fati mu
nertique fui p iniuria ciues inaudita damnauerant:Qu3e res Agathocli aduerfus poenos occafione
mouedi belil dedit.Prima igif illi cu Hamilchare Giigoms filio praelii cogrefiio; fuina quo uidus
maioriimole recuperaturus bellu fyracufas coceffit.Sed fecudi certaminis eade fortuna 8i  pri
oris fuit.Cu igitur gidores poeni fyracufas obfiaioe cinxiffenr. Agathoclefqj fe nec uiribus parem
nec^ ad obfidione kreda fftrudum uiderenfuper haec a fociis crudditate eius offenfis defertus eer:
ftatuit bellu in africa nafferre; mira prorfus audacia ;ut qbus i  folo urbis fuae par no eraneo^ urbi
bellu inferret:& q fua tuennonpoteranimpugnaretalienaiuiduf«^ uidoribus ifuItarenHuiusco
filii no minus admirabile filentiu qcomentu fuinpopulo hoc folu ( pfdlus iueniffe fe uidorise uia.
Animos illi tantu in breuem obfidionis patietia firmaret uel fi cui ftatus pradentis fortuna: difpli
ceret dare fe ei difcedendi liberampoteftatem^Cum milk fexceti difcefftilent :  catcros ad obfidio'
nis neceffitatem frumento 8L  ftipendio inftruit.l.tantu fecu taleta ad praefentem uiu afferucatera
ex hofte melius q exfociis paraturus.Oes deide feruos militaris setatis libertate don3tos facrameto
adegir;eoicj SC  maioreparte ferme militu nauibus iponitratus exequata utriuicpcrdinis coditione
mutua inter eos uirtutis semulatione futuraicseteros omnes ad tuteia patnae rejinquir,Septimo igi
tur imperii anno comitibus duobus adultis filiis Arregatho Si  Heradida nullo militu fciente quo
ueherctur curfum in africam dirigit.Cu oes aut in ltaiia praedatu fe:aut in'fardinia lturos crederet:
tu primo expoflto 1  afiricae littoreexercitu cofiliu fuu oibus apit.Quoiloco fyracufae polita fint:
oftendir:quibus aliud nuilu auxiliu fupefTet,q ut hoftibus faciant;qu$ ipfipaterenf;qppe aliter do
mnaliter foris bella tradari.Domi ea lola auxifia efie;qu 2  patriaeuires lubminiftrenu fons holte
et fuis uiribus uind: dcficienbus fociis Si  odio diuturni fperii externa auxilia circufpicietibusihuc
accedere:q> urbes caftdlacp Africae no muris cincfteino in montibus pofitse fint:fedin planis capis
fineullis munimetis iaceant;quas oes metucxcidiifacilead belli focietatepduci pofle, Maius igic
Carthaginefibus ex ipfa africa q ex ficilia exarfu£i bellu:coiturac^ auxilia oium aduerfus una urDe
nomine;q opibus ampliorem:& quas no attulerit uires ide fumptu^.Nec in repentino poenorura

xxiiii

metu modicu mometu uiftorfae fore:q tata audacia hoftiu percalfit trepidaturi funt: accefiura &

uiJJa^: icendia:caftello^ urbiucj; corumadu direptioneitunc ipfius cartbaginis obfidionc: quibus

ofbus no fibi tantu in alios fcd & aJiis i  fe fentirem patere:bella,His no folu paenos uindjfcd & fici

lia liberari pofle.Nec eni moraturos in eius obiidioe hoftes cu fua urgeantunnu (qua lgif alibi faci-

Jius bellu.fed nec preda ubericre inueniri pofle.Na capta carth3gine oc'm Africa licinaq; pmiu ui

&o$i  fore.Gloria certe tam honelhe militue tata i orane aeuum futuraiut determinan nullo tepo

re obliuionis poflit. Vt dicaf eos folos morraliu eflc:qui bella quse domi fcrre no poterat ad hoftes

traftulerinnulrrocj; uičlores infecuti fint;&! obfeflotes urbis fuae obfederit.Oibusigiftorri ac laeto

afobellu ieundum:quo nullum aliud poflit aut premiu uičlotibus uberius.aut uičhs tmonumetu

illuftrius dare .Hts qde ad hortatioibus animi militu erigebanf.Sed terrebat eos porteti uifio:q> na

uigadbus ei fol defecerat.Cuius rei ratione no minore cura rex q belii reddebat affirmans fi pnus q Defedus

phcifceref :fadu efiencredi aduerfum pfc&uros pdigiu efie;nucqj egreflis accideritaliis ad quos folis

eaturportendere.Porro defedus naturaliu fyderu Temp pfentem npi  ftatum mutare ; cfrtutp efle

florentibus carthaginenfium opibus aduerfifcg rebus iuis comutatione fignificari.Sic cofolatis mi

linbus uniuerfas naues eofentieteexerdtu incedi iubetiut oes fciret auxihu fugae ablato aut uince

dum aut moriendu efle.Drinde cu ofa quaecuqj ingredirefiprofternerentiuillas caftellacj; incende

rennobuius his fuit cu.xxx.milibus poeno^ Hanno dux;& prelio comiflo duo de ficulisuria milia

de poenis cu ipfo duce cecidere, Hac uidoria 8i  ficulo^ animi erigunf & poenorum fragunf.Aga Poeni prač-

thodesuidis hoftibus urbes caftellacj; expugnat;predas igentes agitihoftiu muita milia trucidat; lio ab aga>

caftra deide in quinto lapide a carthagine ftatuitmt dana cariflima^: xt$c  uaftitateq; agro^ & icen thocle uin

dia uillat^ de muris ipfius urbis fpecularenf.lnterea igrns tota africa deleti paenoifc cxercitus farna cuntur

occupatarucp urbiu diuulgač .Stupor itacj; ois & admirano iceflinunde & taco iperio ta fubitu bel

lum pfertim ab hofte ia uidotadmiratio deinde paulati i conteptu pceno^ uertif.Nec multo poft

no africa rantuiue^ etia urbes nobiliflimae nouitate ficutsad agatocle defecerecfrumenfacj &"fti-

pedfo uidore extruxere his poenoti malis etia deletus i Sicilia cu iperatore exercicus uelut qda ceru Defedio

eiaia  cumulus acceflk.Na poftpfedione aSicilia Agathoclis i  obfidioe Ipracufa^c pceniiegmores afroru ad

redditi ab Antadro fratre regis Agathoclis occafioe caefi nunciabanf.ltacj cu domi forifcp tade for Agathocle

tuna carthaginefiu eflet.ia no tributarise tantum ab his urbes ut^ etia focii rcges deficit batcamici

ciaru iura no fide fed fucceflu ponderantes:Erat intef CžCteros rex cprena^c Oftelas: q fpe iproba re

gnu totiusafricae amplexus focietate cu Agathocle p legatos iuxerat; padufcj; cu eo iueratjutSici^

lise illi fibi africae imperiu uičlis carthaginefibus cederet.Ita^p cu ad belii focietate cu lgenti exerci

tu ipfe ueniflet. Agathodes blado alloqo 6L  humili adulafoecu fepius fimul cocnaiTcntiadcptacus

qa filius eius ab Odela efletcincautu eu iterfecit:occupatoq; exercitu eius iterato carthagineies om Noua car

nibus uiribus bellu cietes magno utriufcp exercitus fanguine graui plio fuperat, hoc certaminis dif th. dades

crirme tanta defperatio illata poenis eft: ut nili in exercitu Agathoclis ortafeditio eflet;tranfiturus

ad eu Bomilchar dux poenoti cu exercitu fuerit.Ob quam noxa i  medio foro a poenis panbulo fuf

lixus eftcut ide locus monumetum fupplicioji eius eflet:q ornametum ante fuerar hono^Sed Bo

tnilchar magno animo crudelitate ciuiuctulmadeo ut de iumma cruce ueluti de tnbuaii i pceno^ Bomilchar

fceJera concionarefjobiečlans illis nuc Hanonem falfa affedati regni iuidia circuuentumuc Gilgo cruci affin

eus innocentis exiliujnunc i  Hamilcharepatruum fuum tacita fufiragia:q» Agathocle lociu illis facc gunt

req hofte maluerit.Haec cu i  maxima populi corione uociferatus eifet;expirauit, Interca Agatho *

des pfligatis in Africa rebus tradiro Archagatho filio exercitu in Siciliarecurrir. Nihil ačtu in afri

ca exiftimans:fi amplius fpracufe obfiderenf. Na poft occifum Hamilchare Gftgonisfiliunouus

eo a poenis miflus exercitus fuerit.Statim igif primo aduetu eius omnes ficiliae urbes auditis rebus

quas in africa gelTeratccertatim fe ei tradut:atcp ita pulfis e Sicilia poenis tonus lfulae ipenu occupa Agathodes

uit Jn africa deinde reuerfus:fediti5e militu excipif'Jslafhpendio^’ folutioinaduentu patrisdila^ totius fici-

ta a filio fuerat.Igitur ad concionem uocatos blandis uerbis permulfit; ftipendia illis no a fe flagita fiae imperi-

da efle fed ab hofte quaerenda:comunem uičtoriamicomunem pdam futura:Paulul.u modo annite um occu

ren6dum belii reliqae peragunficum fcianr carthagine capta fpes omniurn expletura. Sedato mili pat

tari tumultu interiečtis diebus ad caftra hoftium exercitum ducit. lbi in cofultius pratlium comit

tedo maiore pre exercitus perdidit.Cu ita$ in caftra fugiflet: uerfamq; in fe inuidia temere comifli

belii uiderettpriftinac^ offenfam no depenfi ftipedii metueret:cocubia nočle folus a caftris cum At

chagatho filiopfugit.qd ubi milites cognouereihaud fecus q fi ab hofte capti eflentrepidauere.Bis

fe a rege fuo i  medi is hoftibus relitftos efle pciamates; falutetj fua deferta ab eo efle:quo^ ne fepul

tura gdem relinqueda fuerat;cu perfeq rege uellet a numhiis excepti in caftra reuertunfcopraehen

fo tame Archagatho:q a patre nočtis errore difceflerat.Agathodes ar nauibus qbus fuerat a ficiiia Agathoclis

regreflus: cu cuftodibusearude fyracufas defer£.Exemp!u flagitii fingulare:rexexercitus fui deler ex africa in

torifilto^ pater pditor. Interim i Africa poft fuga regis milites pačtioe cu hoftibus fafta iterfe ficiliam fu

dtis agathoclis filiis carthaginefibus fe tradidere. Archagathus cum occideref ab Arcefilao amico ga

Antipatris rogauit eum:qdnam liberis eius fačlurum Agathoclem putenp quem ipe liberis careat.

Tuc refpodittfatis habere fe;<j fupftites eos ee agathoclis liberis fciat, Poft hkc poeni ad gfequedas

belil rehguias duees in ficiliam miferunt: cum quibus Agathocles pace aequis condirionihm’f f v;i.

IVSTINIHISTORICI LIBER XXIII. U

Gathocles'rex Siciliae pacificatus cucarthaginefibus parteciuitatua fefiducia uiriu
dilfidete armis fubegit.Delde quafi anguftis infulae terminis cJauderef :cuius iperii
parte primis Icremetis ne fperaueratqdel italiatrafcendit:exemplu Dionvifii fecu,
taste — '’—--" • n  •’*-

Lucano

ritus

mi & opuietiflimi uidebanftfimul 8i  ad iiurias uicinoru propti.Na multas ciuitates
giaeci nois italiae expulerat. Audores quo<$ fuos lucanos beilo uiceran& pace cum
his aeqs Iegibus fecerat.Tata feritas aiotu erattut nec origini fuae parceret.Nacp Iucani iifde legibus
liberos fuos:qbus & fpartani iftituere foliti erat. Quippe ab initio pubertatis i filuis inrer paftores
habebanf fine minifterio feruilitfine uefte qua iduerettuel cui icubarenttut a primis annis duritise
pfimonise« fine ullo ufu urbis affuefcerent.Cibus his pda uenatica porus mellis 8i  lačbs & fotiu li
quorerat .Sfc ad labores bellicos Idurabantur.Horu igif ex numero.L.primo ex agris finitimoru

Vndebru/

tiididi

_ _ . w M  opitaoneno

urbis paftoribus ftatuerut.Bruriofcjj feex noie mulieris uocauerut.Primu iliis cu Lucatforigis

J

Atf.mifera
!  bile d igre P
\ fum

JL‘f t

Agathoclis

exitus

Pyrrhus
rex ficilise
utepiri ap-
peilatis

cu iauxiliu graecaru ciuitatncu magno exercitu i italia uenifiet: cu oibus copiis ab his deletus eft.
Quare feritas eo^ fucceflu felicitatis icefa diu terribilis finitimis fuit. Ad poftremu lploratus Aga
thocles fpe ampliandi regni a ficilia i  Italia traiecit.Prlcipio aduentus opiniois eius cocuflu legatos
ad eu focietate amicitia«^ petetes miferut.Quos aga|hocles ad coena Iuitatos ne exercitu rraiici ui
derettin poftei^ ftatuta his die cofcelis nauibus fruftratus e.Sed fraudis^udlaetus euetus fuit,Siqui
de reuerti eu in ficiliam iteriedis paucis diebus uis morbi coegirtquo toto corpore copraehenfus
Poes neruos articulofcp humore peftifero craflate ueluritefhno finguloru mebroru bello fpugna
ba6Ex qua defperatoe beilu inter filiu nepoteqj ortu eius regnu ia quafi mortui uindicantibusioc
cifo filio regnu nepos occupauit.Igif' Agathocles cu morbi cura 8i  aegrmido grauiores eflettS; xter
fe & alteruialterius malo crefcerettdefpatis rebus uxore fua Theogena geitofcg ex ea duos paruulos
cu omni pecunia 81  familia regaliejj lftrumeto:quo pter illu nemo regu ditior fuittnauibus ipofitos
aegjptutunde uxore acceperattfemittitttimens ne Psedone regni fui hofte pateref. qq uxor diu ne
ab segro diuellereftdepcata e;ne difceflus fuus adiugi nepotis parricidio poflet:8i ta cruete haec de
feruifie unjctčj ille impugnaffe auum uideref tnubedo fe no pfpere tatutfed ois fortunae inifle focie
tatetnecinuitapericulo fpiritusfuiemptura:utextremosuiri fpintus excipet;8t exeqaija officiuti
quod pfečla fe nemo fit fucceflurus obfego debitae pietatis ipleret.Difcedentes paruuli flebili ulu
latu amplexi patrem tenebant,Exraltera parte uxor maritu noamplius uifura oculis fatigabat.Nec
minus feni lachrpmae miferabileserat.Fiebantiimoriete patrem:illeexules liberos.Hi difceflu fuo
foiitudine patris fenis aegritille i fpe regni fufcepto relinq 1 egeftate lugebat, Inter haecregia omnis
affiftentiu fletibus ta crudeIisdilTidijimpIeta,TandeIachrymis finem neceflitas^fečlionis fpofuit:
81  mors regis^ificifcentes filios fecuta eft,Dum haec agunf carthaginefes cognitis qux  in ficilia age
banftoccafionem totius infula: occupandae data fibi exiftimantes magnis uiribus eo traiiciuttmuP
tafq 3  ciuitates fubigunt.Eo tempore &' Pyrrhus aduerfus romanos bellu gerebat:qui lploratus a fi
culis i auxiliu ficuti didu eicu fj/racufas ueniflet:multafcp ciuitates fubegiflet:rex ficiliae ficut epiri
appellabaf. Quaru re^ felicitate Jaetarus Heleno filio ficilise uelut auitu(na fufceptus ex filia Aga
thodis regis erat)Alexadroaut italiae regnu deftlat.Poft hsec multa fecuda plia cu carthaginefibus

P^rrhus in
epiru abiit

fubuenirettin urruqt pronus cofuItabat,Quippe i  ftantibus hinc Carthaginenfibus inde Romanis
periculofum uidebaf exercitum in Italiam no traiicere periculofius a ficilia deduceretne aur illi  non
lata opetaut ii deferti amitterenf.In hoc aeftu piculo^t tutiflimus portus confilio^: uifus efttolbus
uiribus decernere in ficiliatfii profligatis Carrhaginefibus uidorem exercitu tranfponere 1 italiam.
ltacp conferto pradio cu fuperior fuiflet:quonia tamea Siciliaabirett&pro uido fugere uilus e :  ac
ppterea focii ab eo defecerut:& Iperiu Sicilise ta cito amifittq facigfierat.Sed nec 1 italia meliore k
licitate ufus in Epi^t reuertif. Admirabihs utriufej reicafusin exeplum fuit. Na ficut ante fecuda
fotuna rebus fupra uota fluetibus italiae Siciliasc^ IperiutSi tot de Romanis uidorias attraxerat:ita

Hferorex

creatur

iJciUAJLd^lum IIJJDb lUCUct dUUtliUJ ---" rt

fedione a ficilia Pyrrhi magiftratus Hierocreaftcuiustata moderatiofuittut confentienteoium
ciuitatu fauore dux aduerfus Carthaginefes primu:mox rex crearef.Huius futurae maieftatis ipa
fatilis educatio qfi prenucia fuit.Quippe genitus erat pr e Hierody to nobili uirotcuius origo a ue
lo annqao ficilurtyrano manabattfed maternu illi genus fordidu atep admodu pudibudu fuit. Na

ex acilla natus a c jppterea a patre uelut dehoneftametu generis expofitus fuerat.Sed paru ulil SC  hu
manae opis indigente apes cogefto circa iacente melle multis diebus aluere.Ob qua rc refpofo aru-- Vnde Hkv
fpicu admoitus pater: q regnu infanti portendi canebant:paruulu recolegit omniq$ ftudio ad fpcm rois or igo
maleftatis:quae pmittebafnnftituinlde in ludo fter coequalcs diTceti lupus fabula i furba piieroj^
repente cofpečtus eripuit.adolefcenti quoqj prima bella ieunti aqui!a in clipeoinodua i hafta cofe
dir,Quod ofietum SC  in cofilio cautum SC  manu ,pmptu'rege fururu fignificabat, Deniq? aduerius Prodigia i
^uocatores faepe pugnauitifempcp uičforiam reportauit.A Pyrrho rege multis militaribus doniš hierone «-
donatus eft.pulchritado d corporis infignis;uires quocp \  hoie admirabiles fuere.ln alloquio bla^ < »->■

dus;in negocio iuftus i iperio moderatus eratiprfus ut nihil ei regiu deefle uideref pter regnu.

IVSTINI HISTORICl LIBER XXIIII.

V m haec in ficilia gerunfnnterim in graecia diffidetibus ner (e bello Ptolemaeo Ce-
raunico SC  Antiocho SC  Antigono regibus:oes ferme graeeiae ciuitatis ducibus fpar
taniš uelut occafioe data ad fpem iibertatis eredae miffis inuicem legatis p quos \  fo
cietatis foedera alligarenturun bellu ,prumpunt: 81  ne cu Antigono fub cuius bello
erat:bellu cepiffe uiderefifociosciusaetolos aggrediunficaufas belli predetes: quod
cofefu graec ix  facratu Apollini cirrhaeu campu per uim occupaflent.Huic bello du
cem eligunt Aran;q adunato exercitu urbes fatacg in his capis pofita depopuia£:q auferri non pote
rantiincendit Quod cu e montibus confpicati aetolopj paftores cffent:congregan admodu qngen
ti fparfos hoftes ignorantes quanta manus effet:quoniam cofpedu illis metus 81  incendiorum ftl'
musabftulerat:c6fečfon£:tmridatifqj admodu noue milibusipraedones in fuga uerterunt,Repara'
tibus deinde fpartanis bellu auxiliu muitae ciuitates negauerunt:exi(hmates dominatioem eos grae'
ciae no libertate quaerereaterea inter reges beilum finifiNa Ptolemaeus pulfo Antigono cu regnu
totius macedoiae occupaffetipace cu Antiocho facmaffinitatemcg cil Pyrrho:data ei i  matrimoniu
filia fua iugit,Exideexterno metu depofito impiu 81  facinorofumafum ad domeftica fcelera couer
titufidiafcp Arfinoe fororis fuae iftruit:qbus SC  filios eius uita 8i  ipam Cafladrae urbis pofTdTioe pri'
uaret.Primus ei dolus fuir fimulato amorc forore in matrimoniu petere.AIirer eni ad fororis filios: Ptolemaji
quo£> regnu occupauerat q cocordiae fraude puenire nopoterat.Sed nota fcelera Ptolemaji uolutas fcelera
forori erat.Itat^ no credeti madat uelle fe cu filiis eius regn i  cofortiu iungerc:cu qbus no ideo fe ar'
mis cotendifle:quonia eripere his regnu:fed quod id facere fui mueris uellet. i hoc mitteret arbitru
iufiuradi;quo pfente apud deos patrios qbus uellet obfecratioibus fe obligaret, Interea Arfinoe qd
ageret.fi mitteret decipi piurio.fi no mitteret puocare rabie fraternae crudelitatis tiebat. Itaqj plus
libens q fibi times:quos matrimonio fuo ptečlura fe arbitrabaf:mittit ex amicis fuis Dione quo g
dudto i fančtiflimu louis tepki ueterrime macedonu religionis Ptolemaeus fumptis i manus aitari«
bus cotiges ipfa fimulachra 8C  puiuinaria deo ije iuaditis ultimifcp execrationibus adiurat fe fincera
fide matrimoniu fororis petere,nucupaturuq$ fe ea reginamecg i contuelia eius fe alia uxorealiofue
q filios eius libcros habitui^, Arfinoe pofieag 8C  fpe ipleta e:8c  metu foluta ipfacu fratre collogf:
cuius uukus SC  bladietis oculi cu fide no minore q iufiurandu promitteret:reclamate Ptolemaeo fi
lio fraude fubefie in matrimoniu fratris cofenfit, Nuptiae magno apparatu laeticiat^ omnium cek'
brantur.ad concionem quocg uocato exercitu capiti fororis diadema lmponinreginamcp eam ap>
peilar.Quo nomine in \xtitiarm  effufa Arfinoe quia quod morte Lyfimachi prioris mami amiffe'
rat:recepiflet:u!tro ui^e in urbem fuam Cafiandram iuitaticuius urbis cupiditate frausftruebatur:

Progrefia igitur uirum diem feftum urhi i aduentum eius indicit:domos tepla caeteracp omnia ex'
ornari iuber:aras ubitj hoftia% difponnfilios quoqp fuos Lpfimachu fedeci annos natum philippu
trienio minore utrucp formaqj lfigne coronatos occurrere iubet;Quos Ptolemaeus ad caelandam
fraudem cupide & ultra modum uerae affedionis amplexus ofculis diu fatigat. Vbi ad portam uen
tum eft;occupari arce iubetipueros interfici.Qui cu ad matre cofugifient: in gremio eius iter ipfa
ofcula truddaf.Prodamate arfinoe:quod tantu nefas:aut nub^doaut poli nuptias cotraxifiet: pro Ptolemaei
filiis fe fitpe percufforibus obtulit.Frequeter corpore fuo puero^ corpora aplexata ^texit: uulne. fcelus
rac^ excipere;q / liberis itčdebat:uoluit,ad poftremu fpoliata etia funeribus filio^ifcilfa uefte&cri'
nibus fparfis cu duobus feruulis ex urbe ptrada famothracia i exiliu abiit eo mifenor:q^mori cum
filiis ei no licuit.Sed nec Ptolemaeo inulta fcelera fuerut:Quippe diis imortalibus tor periuria & ta
cructa parricidia uindicantibus:breui poft a gallis fpoliatus regno captuf«^ uita ferro:ut meruerat:
amifit. naq? ga!li abundati multitudinecu eos no caperet terrae:quaegenueratitreceta milia honafi Gallorum
nu ad fedes nouas qusredas uelut peregrinatu miferut,Ex iis portio i italia cofedit:quae & urbe ro in italšam
ma capta icendit:&; portio ilIyricosfinus ducibusauibusfnaauguradiftudiogalli pter caeteros cak accefTus
lent) p ftrages barbarope penetrauit:& i pannonia cofeditiges aipera:audax; Bellicofa: q prima poit 1 ?

Hercule: cuiea res uirtu tis admiratione 8C  imortalitatis fide deditialpiu iuida iuga 8C  frigore intta ]
dabilia loca trafcedit.Ibi domiti pannoniis per multos annos cu fimtimis uaria bella geflerut.Hor
tatedeide fuccefiu diuilis agminibus alii grxcia:alii macedonia ola ferro profternetes petiuere tan'
tufcg rerror galiici nois eratjut etia reges no laceffiti ultro pacem ingenti pecunia mercarentur lo'

!■«-----j  .. -— C upa UC i S a 4  jcompofitis


quafi bella no difficilius q fcelera patrarentur parricidio^ -furas agitatus occurrfndardano^ qu 0 ,
c^legatione uiginti milia armato^ i aimliu offerehte fpreuitaddira ifupercorumelia adudema,
cedonia dicestfi cu totu oriente foli domuerinnnuci uindida finium dardanis egeant.milites feba
bere filios eorje;q fub Alexadro rege ftipendia toro orbe terrajj> uidores fecerint.quae ubi Dardano
regi nuciata iunt inclptu lllud macedoniae regnum breui fmaturi iuueis temeritate cafuye dixit,Igi/
turgalliduce Belgioad tenrandos macedonu aioslegatosad Ptoletnau mittutdofierentes pacem
fi emere uelkSed PtoJemseus iter fuos belil metu pace Gallos petere gloriatus e:nec minus feroci/
ter fe legatis q iter amicos iadauit, Aliter fe pace datume negando nifi principes fuos obfides dede-
rint:& armaitradideritino eni fidem fe nifi inermibus habitu^e. Renuciata iegatioe rifere galli um
dicp acclamates breui fenfuije fibi an illi cofuletes pace obtuleri r.Interiečhs diebus pliu coferif, \fc
čli macedones cseduf.Ptolemaeus multis uulnenbus faucius capificapur eiusampuraf:& lancea m
Ptolemae / xu tora aciead terrore hoftiu circuferf.Paucos ex macedonibusfuga feruauit: csteriautcapti: aut
us a gallis occifi.Haec cu nuciata per omne macedonia efientiportae urbiu cJaudufdudu ola replenfinuc or-
capitur bitate amifioi^ filio^ dolebatinuc excidia urbiu metuebannnuc A!exadri Philippkjs regu fuorum
noia ficuti numina m auxi!iu uocabat.fub lllis fe no folu tutosiueru etii uidores orbis terrajse extP
rifle. Vttuerenf patria,fua;qua gloria re^ gefta^e caelo proxima reddidifientiut opeaffiidis ferret;
quosfuror & temeriras Ptolemaji regisperdideratiorabat.Deiperatibus omnibusno uotisageiv
dumSofthenes unus de Macedonu principibus ratus cotradaiuuetute 6i  gallos exultantes uido*
ria copefcuit:& macedonia ab hodili depopularioe defendinob quae uirtutis beneficia multis nobi
libus regnu macedoniae affedantibus ignobilis ipfe pponit; & curexabexercitu appellatuseffet;
Brennus in ipfe no in regis fed mducis nomen iurare milites coegir.lnterea Brenus: quoduceportio gallorum
Macedoni in graecia fe effuderatiaudita uidoria fuo^:q Belgio duce macedones uiceratnndignatus pana ui
am irrum doria ta opima pda 81  orientis fpoliis onufta ta facile relida eflenpfe aduatis.C L.milibus peaitu &
pit xt\milibus eqtu i macedonia irrupir.Cu agros uillafg? popularenfjoccurrit ei cu iftrudo exercitu

macedonu Softhenes fed pauci a pluribusjtrepidi a ualenribus facile uincunf.Itaqi cu uidi fe mace*
dones itra muros urbiu codidiffentiuidor Brenus nemine ,phibčte torius Macedoiae agros depra:
dafjnde quafi fpolia forderetiafum ad deo^t imortaliu tepla couertinfcuriliter iotatus: locupjetes
deos largiti hoibus oportere,Stati igif delphos iter uertitpda rdigioisauj^ offenfe deo^e imortali
umpferentes:quos nuilisopibusegere:utqeaslargirihoibus foleauaffirmabat.Tepluaute Apolli
nis deJphis pofitu eft i mote parnalo irupe undicp ipedetejibi ciuitate frequentia hoium facit. Qui
h Y~%d  affirmatione maieftatis undieg cocurretes i eo faxo cofedere, Atc^ita teplu ciuitatec^ non muri
Delphi ubi fed pcipitiamec manu fada fed naturalia pfidia defendut.prorfus ut icertu fit utru munimetu loči:
fiti an maieftas dei plus hic admirationishabeatanedia faxi rupes i forma theatrireceflit. Quaobre 8C

hoiom clamot 8t  fi quado accidit tubami fonus pfonatibus & refonatibus iter fe rupibus & multis
/jvCoA  » P^ ex auc ^i r * 2 mpliorcp qedif refonare lolet. Quae res maiore maieftatis terrore ignaris rei admiral
'7 -» s  ^ ' v  tione ftupetibus pkrucp affertjn hoc rupis aniradu media firme motiš altitudine planicies exigua
eft:atqi in ea pfundu terrae forame:qd'i oracula pater,Ex quo frigidus fpiritus i quoda uelut ueto
in fublimeexpulfus metesuatu i uaecordia ueitirapletafcf deo refponla confulentibus dare ccgir.
Mulca igstur ibi&opuleta regu populorugj uifunc munera;qusq; magnificentia fuireddentiu uo
delphieum ta gratam uoluntate&deo^ refponfa manifeftant.Igitur Brenus cui cofpedu haberet tempiu diu
antri Siue ddiberauiuan cofeftim rem aggrederedan uero feflis uia militibus nodis fpaciu ad refumedas ui/
Specus res daret.Euiydanus 8i  Thefialonus duces qui fe ad prsdse focietare iunxerat amputari moraš im

e  bentidu imparati hoftes di  recens aduentus iui rerrori eflet.Interieda node 8C  aios hoftibus forfita

81  auxilia accefFura:&: uias qux tune pateant obftrudu iri.Sedgallo^i uulgus ex longa iopia ubi pri
mu uino caEteri% comeatibus referta rura inuenitmon minus abudantia q uidoria laetu per agros
fe fparferat defertifqj figmsad occupandaoia pro uidonbus uagabantur:quaeres delatione dedir.
Prima na'q? opinione aduentus gallo^ prohibiti agreftes a graecis oraculis ferunf meffes uinaq; uil
lis efferreicuius rei falutarepceptu no prius itelledu e;q uini eseterarucp copia^abundantia uelut
mora gallis abieda auxiiia finitimo^ couenere.Prius itaqj urbe fua Delphi aučhuinbus focio^ p/
muniuere;q galli uino uelut praedae kubantes ad figna reuocarenf .Habebat Brenus leda ex oi ex
ercitu peditu.Ixv.miha delpho^e focioru^ no nifiquattuor milia militu erant:quo^: cotčptu Bren
nus ad acuendos fuoru animos praedat ubertate oibus oftendebatiftatuafcp cu quadrigis: qua^ im
gens copia procul uifebatunfolido auro fufas efte.Plufc^ in podere a i fpecie i fe habere predat anir
mabat.Hac afleueratioe uel animaduerfione kitati galli fimul & hefterno mero faucii fine relpecm
periculo^ i bellu ruebant.Contra delphi plus i deo q i uinbus fpem ponetes cu conteptu nouiu re
fiftebant;fcandentefqp gallos e fummo motiš uertke partimfaxispartim armis obruebant: In hoc
partiu certamine repen te umuerfo^ teplo^e antiftites fimul 8i  ipli uates fparfis crinibus cum lligni
bus atqj infulis pauidi uscordefue in primam pugnantium aciem procurruntiadueniiTe dcuni c a
mantieucK feuidifiedefiliete in tempiu per cuiminisaperta faftigia.Du oes ope dei fuppliciter ip o

.^ •_ r r_i -__’ __i __irtnJMc nirCTinPS 6X PfO

U

di ffe  etia (hidore  areus ac krepita armotji.Proinde ne cundarenf diis atite ffgnanis hoftem carde- Atč .damo
re:8d oidoria deo^i focios (e adiugere fummis obfecrationibus monebant:quibus uocibus incen- nu prafti
fi omnescertatitn \  prahu ,pfi!iut.Prafentia dei & ipfi ftatim fenfere.Na di  terramotu portio mon/ gias drča
risabrupra galio^j ftrauit exercitu:& confertiflimi cunei no fineuulneribus hofhum diffipati rue/ delphos
banr.Infecura deinde.rempeftas eft;qua grandine di  fulgore faucios di  uulneribus abfumpfit, Dux Brenni
ipfe Brenus cum dolorem uulne^ferre non poffet:pugione uita finiuit. Alterexducibus puiris bel interitus
li  audoribus cu dece milibus faucior um citato agmine a grada excedir.Sed nec fortuna fugietibus -

comodior fuit«Siquide pauidis nulla fub tedis ada nox:nul!us fine labore di  periculo dies; affidui
imbres & genu nix concreta 8i  fames di  laffitudo; di  fuper hac maximu per uigiliae malu miferas
infelicis belli reliquias obterrebant.Gentes quocj nationefqj per quas iter habebant gaudentes ue-
lur pradam uagos fugientrs fedAbantur,Quopado eueninuf nemo ex tanto exercitu;qui paulo/
ante fiducia uirium etiam deos contenebannuelut ad memoriam tanta cladis fupereflet.

IVSTINI HISTORICl LIBER ^ XXV
N ter duos reges Antigonum di  Antiochu ftatuta pacetcu in macedonia Antigonus
reuerreretunnouus eide repente hodiš exortus eft. Quippegalli q a Breno duce cu
in graciam proficifcerentunad terminos gentis tuendos relidi fuerunttne foli defi/
des uiderentur:peditu,xv.milia:equitu tria milia armauera nfugatifcg geta^e tribalo
rucjj copiis macedonia iminetes legatos ad rege miferut;qui pace eiusenale offe’ret:
fimul di  regis caftra fpecularenf^uos Antigonus ,p regali munificentia igenti appa/
ratu epulaije ad coena iuitauit.Sed galli appofitu grande auri argentiq$ pondus admirantes:atq 5  prše
da ubertate follicitatiinfeftiores q uenerat:reuertuntur:quibus di  elephates ad terrore uelut inufi
tatas barbaris formas rex oftedi iufleratrnaues.onuftas copiis demoftran;ignarus:g> quibus oftenta
tione uiriu metu fe iniicere exiftimabat:,'eo^ animos utad opima praeda follicitabatJtacjj legati ad
fuos reuerfi:oia in maius extol!entes opes paritet & negligetia regis oftendunttreferta auro 8i  argen
to caftra efie:& necp uallo fofiaue muriita:& quafi fatis munimeti in diuitiis haberentntacg eos oia
officia militaria itermififie.prorfus quafi ferri auxilio n5indigeret;quoniamabundaretauro, Hac
relationeauidagenris animi fatis ad pradam incitabanf.Accedebat tu exemplu Belgii:qui notna
gno ante tepore macedonu exercitum cum rege trucidauerat. Iraqj cofentientibus omnibus node
caftra regis aggrediuntuf:q prafentientes tara tepeftate fignu pridie dederat: ut omnibus rebus ab
latis in proxima filua taciti fe occultarent.Neq$ alirer feruata caftra :q deferta funt:fiquide Galli ubi Galli ab an
omnia uacantia nec fine defenforibus modomegi etia fine cuftodibus uidentmo fuga hoftiu fed do ttgone cx*
lu atbitrantes diu intrare portas timuerut:Ad poftremum itegris 6i  itadis munimentis fcrutantes duntur
potius q diripientes caftra occupauerunt.Tucablatis quae inuenerant ad littus couertuntur.Ibi du
naues Icautius diripiut a remigibus & ab exercitus parte:qux eo cu coiugtbus 8i  liberis cofugerantt
nihil tame metuetes trucidanfuantacg c^des gallo^i fuittut Antigono pace huius uidoriae opinio
non a galiis tantu ueru etia a finitimoru feritate praftiterit:qq gallo^d ea tempeftate tatx foecundt^ Atf, gallo/
tatis iuuentus fuittut afia omnč uelut examine aliquo ipierent.denigjnec^ reges orientis fine mer/ rumnume
cenario gallo^ exercitu 'ulla bella geflerint; necp pulfiregno adalios qadgalios cofugerint.Tatus rum
terrorgallici nominis fiUe armogd iuda feliciraseratiut aliter necj maieftate fua tuta:ne<^amiflam
recuperare fe poile fine gallica uirr ute arbitrarenf.Itacj; in auxiliu a Bithyniae rege uocati; regnu cu
eo parta uidoria diuiferuntteamcp regione gallo graeciam cognominauerundu haec x afia gerutur;
interim in ficilia Pyrrhus a poenis nauali praelio uidus ab Antigono macedonia: rege fupplemetu
militu per legatos petindenucians ni mittat redire fe in regnum necefle habereancremeta re^ quae
de romanis uoluerit de ipfo qua:fitu^:.Quod ubi regnatum legati retulerunndiffimulatis caufis re
pentinam fingit profedtonem.Socios interim patare bellum iubet:& arcis ta retina: cuftodiam He/
leno filio 8i  amico Miloni tradit.Reuerfus i  Epirum ftatim fines macedoniae inuadit: cui Antigo/
nus cum exercitu occurrinuiduf«^ praelio i  fugam uerritur Atcjj ita Pyrrhus macedoniam in dedi/
tionem accepinSi ueluti damna amtflfe ficiliae ltaliaq? acquifito macedonia regno pefafiet relidu.

Tarenti filiumj& amicum accerfit.Antigonus aute cu paucis equitibus fuga comitibus repete for
tuna ornametis deftitutustamiffi regni fpeculaturus euentus. theflalonicam fe recepit: ut inde cu
coduda gailoijč mercenaria manu bellu repararet.Rurfus a Ptolemao Pyrrhi fiiio funditus uidus;
cufeptecomitibusfugiensnorecuperandi regnifpeifedfalutislatebrasacfuga folitudinescaptat, Pyrrhiexi/

Igitur Pyrrhus i tanto faftigio regni collocatus.iam nec eo ad quod uotis perueniendu fuerat con/ ta lia excet ^ 3 VI

tentus Grada Afia<$ regna meditaturinetjilli maior ex imperio q ex bello uoluptas erattnec qfq fus

Pyrrhu q tultflet impetuduftinere ualuittfed ut ad deuincenda regna inuidus hab ebaf.ita deuidis v Vl£

acguifiulcp celeriter carebatttanto melius ftudebat acquirere fperta q retinere,Itaq 5  cd copias Cher ^

ronefo tranpofuiflettlegationibus Athenienfiu di  achiuo^s mefleniorucp excipif. Sed di  grada ois

admiratione nominis eius fimul di rept  aduerfus romanos posnofcj geftaru attoniti aduetum eius

fpedabant.Primu illi bellu aduerfus ipartanos fuit.ubi maiore mulieru q uiroru uirtute excipitur. Sparta op <

Tuc Ptolemau filtu di  exercitus parte robuftiflima mifit:quippe oppugnanti urbe ad tutela patria pugnatia
tata raultitudo fccmina^i cocurritsut no fortius uidus | uerecudus recederet.Porro Ptolemaum

#  fV  '— M

filia eius adeo ftrennuu & mahu forte fuifle tradunut urbe Corcyra cu fexagefimo ceperit:idepr,x/
lio nauali trireme ex fcapha cu feptio nauali infiluerit: captacg tenuerit.In opugnatione quocK fpar
tano^ ufcjj in media urbe cuequo,pcurrerit:ibicjj concurfu multitudinis lterfedus fit: cuiuscor
pus ut relatum patri efl: dixiiTe Pyrrhum ferunt: aIiquanto tardius eum q timueritipfe uel temerp
tas eius meruent occifum dTe. Repulfus a fpartanis Pyrrhus argos petit: ibi du Antigonum in urbe
claufum expugnare conaf inter cofertiffimos uioletiffime dimicas faxo de muris ladtaro occidifaa
put eius arigono referČ: qui uidoria mitius ufus filia eius Helenu cu epirotis fibi deditu 1 ' regnu du
, ,, mifitieiqjinfepultipatris oflain patriareferendatradidit.Satiscoftansiter omnesaudoresfamae:

*■ ?riArt  nu jj ^ nec eius nec  f U p er i ons  g-tatis regem coparadu Pyrrho fuifle:rarocg iter reges tantu.ueru etii
inter ifluftres uiros autu itx  fandiorisjaut iuftitise ,pbatioris uifum fuifte.Scientia certe rei milita
ris in illo uiro tanta fuiffeiut cu Lyfiraacho Demetrio Antigono tatisregibus bellagefTermiuidus
femp extiterit.II)yrioru quoq; ficuloru romanorum & carthaginefium bellis nunq iferior; plerucg
etiam uidor extitcrit:qui patria certe fuam anguftam ignobilec^ fama re^ geftaru & claritateno/
minis fui toto orbe illuftrem reddiderit,

IVSTINI HISTORICI LIBER XXVI,

Pyrrhioc

cafus

Oft morte Pyrrhi no i macedonia tatu uerum et in afia graeciacg magni bello^ mo
tusfuere.Na&PeloponefiiperjpditioneAntigono fui traditij8č uariante hominu
partim dolore parrim gaudioiprout fmgulae ciuitates autauxiliu de Pyrrho fpaue-
rat aut metus fuftinueratura ut cu Antigono focietate iuogebantiaut muiuis iter fe
odiis i bellu ruebant. Inter huc turbataru puinciaru motu Epiroru quoq? urbs ab
Ariftotimo principep tyranide occupaf:a quo cu multi ex primoribus occifi;pIures:
in exiliu adi eectiaetolis p legatos poftulan tibus ut coiuges liberofcp exulu redderetiprio negauit:
poftea quafi paeniteretjpficifcendi ad fuos oibus matronis ptate deditidiem<$ pfediois ftatuit.Ille
quafi i perpetuu cu uiris exulaturae praeciofifilma quaeqj auferentesicu ad porta qfi uno agmine p/
fedurae coueniffent oibus rebus expoIiarae in carcere recludundoccifis prius i gremiis marpuu
Arfftotimi li/3iberis uirginibufq? ad ftup£» direptis, Hanc ta fama dominatione ftupentibus oibus priceps eo
Tyrani cru rum  Helematus fenex & liberis orbusiut q nec aetatis nec pigno^: refpedu rimereticouocatos do'
delitas mifidiffimosamico^> iuindičlapatriaehortaf cudantibus priuatopičulopublicu finj're;&: delibe

randi fpatiu poftulatibusaccerfitis feruis iubet obferari fores;tyranoq 5  nunciari mitteret g co/ura-
tos apud fe coprehendcretiobiedas fingulis fe ga liberandae patriae aučlor efle no poflit delertae uU
Ariffotimi tore futu^.Tunc illi ancipiti piculo circuueti honeftiore uita eligentes coiurat i  tyranni nece;atcg
cjedes ita Ariilotimus quinto pofteag tyranide occupauerat menfe oppiirmt.Interea antigonus eumulti/

Atf.galloRi plici bello 6L  Ptolemad regis di  fpartano^ pmeref nouufcj ilu hoftis gallogrsecise exercitus afflu/
in fuos fce *ifiet i fpem caftro^- pua manu aduer fus caeteros reličta aduerfus gallos totis uiribus pficifcitur.
lus Quibus cognitis galli cu 8C  ipfi fe praelio pararent i aufpicia pugnx hoftias caedut;qua^c extis cum

magna csedes interitufcjj oiumpdicerefmo! timore fed i furore uerfiifperantef^ deo^i minas ex*
piari caede fuo^ pofle coniuges 8i  liberos fuos trucidat aufpicia belli parricidio icipietes.Tanta ra/
bies feros animos iuaferatiut no parcerent aetati:cui etia hoftes peperciflennbellucp iterne ciuiu ££
natalitiu cu liberis liberoruq? matribusgererenjp gbus bella fufcipi folet.Ita quafi leelere uita uido
riacp redemiflennficut erat crueti ex reče ti fu o$i  caede praeliu no meliore euetu g omine jpficifcu'
tur.Sigde pugnates prius parricidio^«: furiae g hoftes circuuenire; obferuatibufcp ante oculos mani
Gallo grae bus incerempro^: omnes occifione caefi.Tata ftrages fuit:ut dii parirer cu hoibus cofenfifie in exci
cicedunf diu parricida^c uiderentur.Poft huius pugnae euentu Ptolemaeus 8i  fpartani uidore hoftiu exerci
tum dedmantes in tutiora fe recipiut, Antigonus quocg ubi eo^j difceifum uidet: recenti adhuc ex
prioriuidoria militu ardore belluathenienfibus infertun quo cu occupatus efletiinterim Alexan/
der rex epiri ulcifci mor tem patris Pyrrhi cupiens fines macedoniae depopulaf; aduerfus quem cu
Atf.fortuae reuerfusagrscia Antigonusefletitrafitione militu deftitutusregnu m 2 cedoiae cu exercituamittir.
uolubilita Huius filius Demetrius puer admodum abfente patre repararo exercitu no folu amiflam macedo/
tem nia recepitiue^*et epiri regno AIexandrum fpoliantata uel mobilitas militu uel fortunae uanetas

eratjut uiciffira reges nuc exules nuc reges uiderentur.Igif Alexander cu exul ad arcadas cofugiflet
Beronice no minore Epirota^i defyderio g focio^ auxilio i  regnu reftituif.Per ide tepus rex Cyrenaru Agas

arfinoe decedit;q ante ifirmitate Beronice unica filia ad finienda cu ptolemso fratre certamina filio eius

defponderat.Sed poft morte Antigoni regis mater uirginis Arfinoe ut inuita fe cotradu matrimo/
niti folueret;mifit:ad nuptias uirginis regnucp cyrena^i Demetriu fratre regis antigoni a macedoia
accerferentig 8i  ipfe ex filia Ptolemaei pcreatus erat.Sed nec Demetrius mora fecit.Itacjj cu fecuda/
te ueto celeriter cyrenas aduolafietifiducia pulchritudinis:q nimis placere focrui coeperat: ftatim a
principio fugbus regiae familia militibuf^ ipotens eratjftudiucj placedi a uirgine i  matre cotule-
Demetrius rat:quarresfpedatapriouirginideidepopularibusmilitibufcginuifafuit.Ita^uerfisoiumanimis
Cirenis oc In  Ptolemsei filiu ifidiae Demetrio coparafig cu i  ledu focrus coceffifletipcufibres imitunt. Sed ar
ciditur finoe audita uoce filije ad fores ftantis & prsecipientisiut matri parceretiadulteru paulifper corpo/
re fuo protexit,Quo interfedo Beronice 8i  ftuprum matris falua pietate uita eft:6i in matriroonio

xxvii


IS ntJ 'Uauctia
vV,f re ' m 'l»a

. 1  i 1,c not;pletuaj

iWu *B 2

i :  ^ugnibcllojitno

:, inro hominu '
»ide Pyrrho fpaue<
nt:a ut mutuis iterfe

:roruquo^urbsah
■Jtibus occifiiplures:
<knct:prio ncgauit:
tpffdioisftatuiiJIle
ti ^iiunoagmine^/
i gnmiismarj: puu
bus oibuspriceps co
tDfirt:couocatosdo
biicu hnire;& dclibe
ri mittcrct qco/ura-
ro podit delertae ul-

i-, i ivtanmntcčttcf
> inu«,on\)U\imulU'
ccumttcitus afflu-
, pficifcitur.

a( ^5cquajiextiscuro

• minase*'

■■i]o%čKs.Tanta»
itfrncciuiiS
/•jjiiia-li-rcuiriu« 3 ®

.L • criufi^fclfe'''
Ci„ 0 [cotulosiw“

HSirigs

..•■ununmA^

' ■ ^rrcitu^f

■ ,:.v^ 3S

&s2£&>*

ti ^L^°:

\ lC tdo ; a
1 r.t^ n ' 3  JSfecu^

* ^ Olt3  : c o(^
><!!

SV

tun c *

v^orP 0 '

'S>“

forciendo iudicium patrisTecuta.

IVSTINIHISTORICI LIBER XXVII

Ortuo Syriae rege atiocho cu in Iocu eius filius Seleucus’ fuccefliffetjhortate matre
Laodice:quae inhibere debueratiaufpicia regni a parricidio coepit.Quippe Beronice
nouerca fua forore Ptolemaei regis aegypti cu paruulofratre exea fuiceptp iterfecitt
quo facinore ppetrato & infamiae macula fubiit:& Ptolemaei bello fe fplicuit.Porro
Beronice cu ad fe iterficieda miflos didicifletipaternae fe claufit.Vbi quu obfideri ea Vide ne pa-_
cu puulo filio nuciatu ciuitatibus afiae eetjrecordatioe paternae maiorucp dignitatis tre fit poti-
eius 8i  cafum ta idignae fortunae miferates auxilia ei oes roifere.frater quoqj Ptokmaeus piculo fo- us legendu
roris excitus relido regno cu oibus uiribus aduolat.Sed Beronice ante aduetu auxilioje cu ui expu Beroice oo
gnarinopofleridolocircuuenta trucidaf.Indignaresoibus uifa.Itatjcuuniuerfae ciuitates; quae citur
defeceratngente claflem coparaffent:repenteexepIo crudelitatis exterritae fimul & i  ultionem eius
qua defenfuri erat.Ptolemaeo fe tradut:q nifi i aegyptu domeftica feditioe reuocatus efletjtotum re
gnu Seleuci occupaffet.Tatu ud illi odiu parricidiale fcelusiuel huic fauore idignae iterepte inors fo
roris attulerat.Poft difceflum ptolemaei Seleucus cu aduerfus ciuitates:quae defeceraningente dal-
LmcomparaiTetjrepenteuelutidiisipis parricidiuuindicantibus orta tepeftate claffem naufragio
amittit:nec quicq illiex tato apparatu praeter nudum corpus& fpiritum&paucos naufragii coites
refiduos fortuna fecit.Mifera qde resifed optanda Sdeuco fuinfiquide ciuitates;quae odio eius ad Seleuci da*
ptolemaeu trafierantiuelutdiis arbicris fatiffa&u fibi eet repentina aloje muratioe i  naufragii mife des
ricordiam uerfae iperio fe eius reftituut.Laetus igif malis fuis 8i  daniš ditior redditus udut par uk
ribus bellu ptolemaeo infert,Sedquafi ad Iudibriu tatu fortunae natuseetinec jipter aliud opes re^
gni recepifiet:q ut amitteret uidus plio no multo q poft naufragiu comitatior trepidus i antiochia
cofugit. Inde ad antiochu fratre Iras fecinquibus auxiliu eius iplorat:oblata ei afia inter fines tauri
motiš i premiu Iatae opis. antiochus aute cu eetannos,xiiii,natus fupra aetate regni auidus occaBo*
ne no ta pio aio q offerebatur arripuit. Sed latronis more totu fratri eripere cupies puer fceleratam
uirileqj fumit audaciam. Vnde h ierax e cognominatus:qa no hois fed accipitris fitu in alienis eripiV Antiochus
endis uita fedaref.Interea ptolemaeus cu audiflet rege antiochu i  auxiliu Sdeuco uenireine cu duo hierax ;
bus uno tpe dimicaretjin annos.x,cu Sdeuco pace facinfed pax ab hofte data iterpellaf a fratrejqui
codučlo gailoje mercenario exercitu pro auxilio bellu pro fratre hofte fe imploratus exhibuit.In eo Gallorum
pr^Iio uirtute galloje uidor qde Antiochus fuitifedgalliarbitrantes Seleucu i praelio cecidifle in fiagitium
ipfum Antiochu arnaa uertutdiberius depopulaturi alia li omne ftirpe regia extixiflent. Quod ubi
fentit antiochus udut a praedonibus auro fe redemit:iocktateqj cd mercenariis fuis iungit. Interea
rex Bithyniae Eumenes fparfis confumptifcj fratribus bello iteftinae difcordiae quafi uagante a l'ix  Eumenes
polfeflione luafurus uidore Antiochu gallofcg aggrediturmec difficile faucios adhuc ex fuperiore
cogreflione lteger ipfe uiribus fuperatiea naqg tepeftate oia bella f exitu afiae gerebanfmti qf(^ fot'
tior fuiffenafia uelut praeda occupabat,Seleucus S i  Antiochus fratres beilumppter afiagerebat.Pto
iemaeus rex aegypti lub fpecie fororiae ultionis afiae inhiabat.Hinc BithymusEumenesrinde galli Eumenes
humilior ferap mercenarii manus afia.depopulabaf.Cu interea nemo defenfor afiae Iter tot praedo^ maiorem
nes inueniebaduido Antiocho cu Eumenes maiorem parte afiae occupafienrine tuc qde fratres p/ Afiae patre
dito pr^mio ,ppter quod bellu gerebat;cocordare potuerunt. Sed omifTo externo hofte in mutuu occupat
exitiu bellu reparanr.In eo Antiochus denuo uidus multoje dieje fuga fatigatus tande ad focerum
fuu Artamene regem cappadociae prouehifia quo cu primu benigne iufceptus eet iteriedis diebus
cognito q fibi iniidiae pararefifalute fuga quaefiuit.Igif cu ^pfugo nufq locus tutus eetjad Ptolems Antiochi
um hoftemcuiug fide tutiore q fratris exiftimabat;decurnt;memor ud qua: fadurus fratri eenuel 8i  Seleuci
quse meruiifet a fratre.Sed Ptolemaeus no t a amicus ei deditus q hoftis fadus feruari eu ardiflima interitus
cuftodia iubet,Hinc quoq 3  antiochus opera cuiufda meretricis adiutusi qua familiarius agnoueratt
deceptis cuftodibus Jabif:fugiefqja Iatrombus interficif .Seleucus quoqj iifde ferme diebus amiffp
regno equo praecipitatus fimturdic fratres quafi 8i  germanis cafibus exules ambo poft regna fceleru
fuorumpoenas luerunt.

IVSTINI HISTORICI LIBER XXVIII.

Lympias Pyrrhi Epirotae regis filia amiffo marito eodetj germano fratre Alexadro
cu tutela filioji ex eo fufceptojj Pyrrhi 8i  Ptolemaei regnicj ad irmiftratione ipa re
cepiflet ab aetolis parte acharnaniaequa in portione belli pater pupilloje acceperatj
eripere uolentibus ad rege macedonia Demetriu decurntjei^ habenti uxore antio-*
chi regis Syriae forore filia fuam Phytia! matrimoniu tradidit:utauxiliu qd’ mileri^
cordia no poterat iure cognationis obtineret.Fiut igif nuptiae;quibus 8i  noui matric
monii gra acquirif;č3^ ueteris offenfa cotrahif.Na prior uxor uelut matrimonio pulfa fponte fua ad
fratre Antiochu difceditteucg i  mariti bellu fpellit Acharnanes quoqj diffifi epirotisaduerfus aeto/ Atf.praete
los auxiliu romanoji iplorates obtinuerunt a Romao fenatumt legati mitteref: q denuciaret aeto xtum in ro>
lis pfidia urbibusacharnaniaededucerenpateref^ ee Iiberos:q foli quodaaduerfus Troiaos audo- manis fere
res ab originis fuae auxilia graecis no miferut.Sed stoli legatione roanoje fugbe audiuerutt poenos ds opis

e iii

illis & gallosta quibus tot bellis uexati toties occifione fint caefi' exprobrantes,*dicenteftg prius
portas aduerfus carthaginenfes aperiedas:qs clauferit metus pirnici be!Ii:q f graecia arma traffer pa -,

Ferocifii-
mumseto/
lord refpO'
fura

01ympias

Ncreis

Laudomia

occiditur

Antigonus
Philippi tu
toi

Spartanoji

conftantia

inaduerfis

Deomenes

Rex

ferro defenditTe fed auro redemifle,Qua gete fe aličjto maiori manu graecia igrefiam no folu exter>
nis uiribusjfed ne domefticis qde tcčlisadiutos uniuerfam deleflejfedemcj} lepulchriseo^ pbuiffe,
quam illi uiribus iperioq; fuo ppofueraticotra icalia trepidis ex recenti urbis fuse icendio Romanit
uniuerfam fernae a gallis occupata.Prius igif illos galios italia pelledos g minenf'aetolis; priufafua
defendedatg aliena defendi appeteda.Quos aute hoies Romanos ee nepepaftorestg latrocinio iu.
ftis dominis adeptu folu teneattg uxoris cu ,ppter originis dehoneftameta nec iuenirennui puhli¬
ca rapuerintig denieg urbe fua parricidio codiderint:muroruq; fundameta fraterno fanguine afpfe
rint.aetoIos aut pricipes graecia: femp fuifle:& ficut dignitate ita & uirtute eseteris preftitiffe folos.
Denicp efle g macedgnas iperio terra^i flor etes femp cotepferinng Philippu rege no timuerint:q
A!exandri magni poft Perfas indofej? deuidos cu oes noie eius orrerent: edičia fpreuerint, Monere
igitur feromanos c5renti fint fortuna praefentijnecjpuocentfafmatgbusSčgallas caefos 5L  macedo-
nas cotemptos uideat.Sic dimifla Iegatione Romano^ ne fortius locuti g feciffe uiderenfjfines epi
ri regni acharnanise depopulanf.Ia Olpmpias filiis regna tradiderat;& i locu Pyrrhi firatris defudi
ptolematus fucceflerattg cum hoftibus fftručlo exercitu obuiuspcdTifTet: infirmitate curreptusin
itinere decedir.O!ympias quoq? n6 magno poft temporegemino fune^i uulnere afflitfta aegru fpiri
tu trahens no diu filiis fupumt.Cu ex gente regia fola Nereis uirgo cu Laudomia forore fupeflent:
Nereis nubit Geloni Siciliae regis filio;Laudomia aute cu i ara Dianae cofugiiTet: cocurfu populi u
terficitur quod facinus dii immortales affidue dadibus gentis & prope interitu totius populi uindi
cauerunt.Nafterilitate famemq$ paflu& inteftina difcordia uexatijexternis ad poftremu bellis pene
cofumpti funt.Milocjj Laudomise percuffor in furore uerfus nune ferro nune faxo infumma denti
bus laceratis uifceribus.xii.die intereriit.Iis in Epiro geftis interim in Macedonia Demetrius rex re
lufto filio Philippo paruulo; admodu decedit.Cui Antigonus tutor datus accepta in matrimonium
mater pupilli rege fe coftituere laborar.Interiečlo deinde reporecu feditione minaci macedonum
claufus in regia teneref nn publicu fine fatellitibus ptocedit.^iedocp in uulgus diademate ac purpu
ra dare haec eos alreri iubet.*qui aut imperare illis fcianaut cui parere ipfi fciant. Se adhuc inuidio/
fumillud regna non uoluptatibus fed laboribusacpiculis fentire comemorar.defde beneficia faat
ut defedhone focioijd uindicaueritjut dardanos theffalofcj$exulantes morte Demetriregis copenfa
uerittut deni^ dignitate macedonu no folu defenderiuuei^ eriam auxerit, Quo^ fi illos poeniteat
deponere Iperiu 8i  reddere illis munus fuu;quia rege quserant:cui imperentteum populus pudore
motus recipere ed regnu iuberettta diu recufauitidonec feditionis audores fupplicio traderef .Poft
hart belld fpartanis infert:qui foli Philippi A!exadnq} bellis 8C  impenu macedonu & oibus metuen
da arina cotempferutjnter duas nobiliffimas gentes bellu fumis utrinq; uiribus fuit. Cu hi pro ue

araiffum coiuge fleuit.Filio^: morte fenes laudabatjpatribus in acie caefis filiae gratulabanf. Sua ui
cem oes dolebant:q> no ipfi p  patfiae liberrate decidiffent.Paretes očs domibus faueios excipieba't:
uulneratos curabatdapfos reficiebant.Inter haec nullus i urbe ftrepitus nulla trepidatio magis oes
puhlica g pr iuata fortuna lugebat.Inter haec Deomenes rex poft mulras hoftium caedes toto corde
fuo pariter SC  hoft/u cruore madens fupuenitagreiTufq$ urbe n5 humicofedinno cibu aut potupo'
pofeittno deniqj armc^ onus depofuiufed accliuis parieti cu quattuor milia fola ex pugna fupfuiP
fe c6fpexiflet:hortaf ut fe ad meliora reipu.tepora referuarent;tame cu coiuge & liberis aegyptum
ad Ptofeiuseupficifcifja quo honorifice fufceptus diu 3C i  fuma dignitate regis uixit.Poftremo poft
Ptolem^ei morte a filio eius cu omni familia interficif.Antigonus aut caefis occafibne fpartanis for
tunam tata urbis miferarus a direptione mfStes phibuitmeniacp his g fupfuerant dedit. Prafatus
bellu fe cu Cleomene non cu fpartanis habuifletcuius fuga omnis ira eius finita fitinec nunori fibi

Philippus x

Macedoia

Antiochus

snafia

Ariarathes

j cappado.

Ptolemeus

inagypt,

Vno tepo

re regnare

coeperant

lippo annOs.xiiii.nato tradidit.

IVSTINI H1ST0RICI LIBER XXIX.

Ifdem ferme temporibus ,ppe uniuerfi orbis impia noua regum fucceflioe mutata
funt.Na i macedonia Philippus mortuo antigono tutore eodecp uičtrico,xiiii.ano^
regnu fufcepit:& in afia interfedo Seleuco impubes adhuc rex antiochus coftitutus
eft.Cappadociae regnu quo<^ ariarathi puero admodu pater ipfe tradiderat: aegyptu
patre ac matre interfečhs occupaucrat Ptolemaeus; cui ex facinoris crimie cognome
to Philopater ex cotrario fuit. Sed fpartani i  locu Cleomenis fuffecerunt Lycurgum
Et ne qua temporibus mutatio deefiet apud carthagine aetare adhuc fmatura dux anibal coftituit:
non penuria fenio^d fed odio romanoijd:quo lbutu eu a pueritia fciebat.Fatale no ta Romanis q ’P
fi africae maiu.bis regibus pueris licet nuli! fenioris aetatis rečtores erat tame in fuojK guibufg

XXVIII

forum ueftfgffs Mntts magna incfofes ufrtutfs emicuit.Solus Ptolemaeus fceleflus ficut in occupado
regno ita & fegnis in admimftrado fuit,PhiIippu dardani caeterig; finirimi populfajbus uelut imet
tak  odiu cu MacedonuTegibus eratjcotemptu aetaris affidue lacefTebaricotra file fumotis hoftibus
no cotentus fua defendifleiaeria aetolis bellu inferre geftiebat;quae agitante illu Demetrius rcx illy-
riorum n up a Paulo Romano cofule uičlus fupplicibus pcibus aggredifiiniuria romanci^ quaeres
qui non cotenti italiae terminis fperium fpe improba totius orbis amplexi bellu cu oibus regibus
ferant.Sic illos SiciliaeificSardiniae Hifpaniaecpific deinde tonus africae imperiuaffedantes bellu cu
pcenis 8i  annibale fufcepifie,Sib‘qucq$ non aha ob caufam q q> italiae fininmus uidebaf bellum iila
tum;quafi nefas eflet a!ique rege iuxta fperii eo^ terminos eeifed &i  ipi cauedu ee exeplu cuius ato
pprius nobiliufcg fit regnu: taro fit romaosacriores hoftes habiturus.Suphoc caedere feilh regno
quod Romani occupauerinttpfiteftgratius habiturus fi f pofleflione fperii fui fociu potius q hofte
uideret.Huiufcemodi oratoe fpulit Philipputut omiflis aetolis bellu Romanis inferrettminus nego
cii exiftimante:q> iam uidos eos ab annibale apud Tranfumenum lacu audierat:ltaq? cu multis bel
Iiseodem temporc grauarefipacem cu aetolis feat:quaft alio bellu tranflaturus: fed ut Graecia; eui
di cofulturus:qua nunq in maiori periculo fuifTe aftirrnabat. Siquide cofurgentibus ab occidente
nouis poeno^e 8£  roma no^ fperiis;quibus una haec a graecia & aha fit mora dum lter fe beilo difcri
me fperii faciut:catte £4  ftatim uidoribus trafitu i oriete fore, Videre feitacpait confurgentera in
ftalia nubem illa trucis 8C  cruenti belli uidere ronante ac fulminate ab occafu,pcdla:qua m qfcunc^
tercarum partes uidoria: tempeftas detuleritimagno cruoris imbre omnia fbedaturam,Frequetet
Graeciam ingentes motus pa (Ta m nune Perfarum nune Galloij: nuncMacedonu bel lis* fed ofa illa
Iudu FuifTe exiftiraaturos: fi ea quae nuc f italia coeurranmanus extra tetra illa fe efFuderit. Cernere
fe q cruenta 81  fanguinaria inter fe bella utriq$ populi & uiribus copiaije & ducu artibus gerat:quae
rabies folo finiri partis alterius interitu fine ruma finitimo^ non poflit.Feros igif animos uidoru
minus quide Macedoniae q Graeciae timendos:qa remotior 8C in  uindida fuirobuftior fit,Scire ta/
men fe eos:_q tantis uiribus cocurrat.non cotetos hoc fine uidoriae forejmetuedugj fibi quocg cer/
tamen eoru:q fuperiores extiterunt;Hocpraetexu finito cu aetolis bello nihil aliud q bello^ Ro
manorucp bella reipiciens finguloije uiresppendebat.Sed nec Romani.*qbus poeni 6Č  Annibal i cer
uitibus erant foluri' metu Macedonico uidebanf:na terrebat eos 8i  uetus macedonu uirtus & deui
di orienris gloriaj^ Philippus ftudio Alexandri aemulationis incenfus:que promptu ad bella indu
ftriugj cognouerut Jgif Philippus cu iterato praelio uidos a poenis romaos didiciflet t aperte hofte
fe his profefius naues;qbus in italia exercitu traiiceretifabricare ccepit,Legatu deide ad Annibalem
iungendae focietatis gratia cu epiftolis mittit:q coprehefus 8c  ad fenatu perdudus incolumis dimif
fus eft.N 6 in honore regis fed ne dubius adhuc indubitatus hoftis redderef.Poftea uero cu Roma
nis nunciatu eflet i  italia Philippu čopias traiedu^ Leuiniu ptactore cu inftrudis nauibus ad ,phi
bendu trafitu mittut:q cu in graecia ueniffet:pmiffis mul tis fpulit aetolos bellu aduerfus Philippu
fufcipere Philippus quoqj aetolos in romanojse bella follicitat Jntetea 6 C  Dardani Macedoniae fines
uaftare coeperunt addudds.xx,milibus captiuo^: Philippu a romano bello ad tuedu regnu reuoca
r.Dum haec agunf Leuinius praetor inita cu Athalo rege focietate Graecia popula6qbus da

_t r r ... _ . . . . ni -i • rt  *L f. * ■ .'    •_ t  o»  •» i *   

Demetrius

illyriorum

Rex

Philippus
bellum roi
mfett .

Atf.ueram

futurorum

praedidio/

nem

Leuinius

praetot

uerunt,i

dibus perculfae ciuitates auxiliu petentes Philippu legationibus fatigat necno 6C  iilyrio^i re r ges late
ri eorum haeretesaffiduis praecibus pmifla exigebant.Sup haec uaftati macedones ultionem flagita
bant:quibus tot rantifqj obfeffus rebusjcui rei primo occurreret:ambigebat;ofbus tamen jppe die
auxiha fe mifluru pollicefmo quia facere poflet:quae promittebanfed ut fpe implems in focietatis
iure retineret.Prima tamen illi expeditio aduerfus Dardanos fuit:q abfentia eius aucupantes maio
re belli mole macedoniae fminebat, Cu Romanis quocj pace facit.cotentis interim bellu macedo/
riicu diftuliffe.Philopomeni achseo^: duci que romanos focioije afo follicitaredidiceratiinlidias p/
tenditiabus ille cognitis uitatifen difcedere ab eo Achaeos aučtoritate fua coegit,

IVSTIN1 HISTOR1CI LIBER XXX.

Hilippo in Macedonia magis rebus intento Ptolemaei f aeg^pto diuerf i moreš erat.
Nam regno parricidio obtento:8i ad nece utriufcg parenris caede etia fratris adiučta
ueluti rebus feliciter geftis luxuriae fefe iradiderat:regif<j moreš ofs fecuta rgio era tj
Ita^ no amici tatu pfečlicgiueruetia ofs exercitus depofitis milftiae ftudiis ocio ac de
fidia corrupti marcebat:quibus rebus cognitis Antiochus rex Syriae ueteri fter fe re
gno^e odio ftimulate repetino bello multas urbes eius oppreflitupamej seg^ptu ag/
greditur.Treprdat igif Ptolemaeus 8i  p legationes quouf«^ uires paretirogat morari Antiochuima
gno deinde in graeciam exercitu codučlo fecudu phu facitifpoliafletep regno Antiochujfi fortuna
uirtute iuuiftet contentus recuperatione urbiu:quas amiferaufadtacp pace auide matena quietis at/
ripuitireuolutufij in iuxuria occifa Eurpdice uxore eadeqj forore fua Agathodeae mereericis illece
bris capitur: atej ita of magnitudine nomfs acmaieftatis oblitus nočtes in ftupris dies in conuiuiis
confumit. Addunf inftrumenta luxuriae tympana & tripudiainec ia fpečtaf rex:fed magifter nequi
tiae neruojd obledamenta modulaf.Haec primo labentis regiae tacita peftis & occulta malajue^

AIexandnV
nae delitiae

Atf. ptole/
^naeiluxu/
iiam

Ptolemaj
us Ro.fcdei
creditur.

M.Lepidus
in aegpptu
mittitur

Terrsmo/

tus

rem fociata cu Agathocle fratre ambitiofae pulchritudinis fcorto guottidiana regis flupra ficfebat
Accedebat 8C  mater Euanthe quae gemine fobolis illecebris deuindu rege tene batJca<£ no cotetsc
rege ia etiam regnu poffidentaa in pubiico uifunfua falutačaa comitanf. Agathocles regis Jateri iu
dus ciuitate regebantribunatus pfe&uras dl  ducatus mulieres ordinabat; nec qfq 1 regino fuo mi,
nus q ipe rex poterat.Cu Iterl relido qnqnni ex Eurpdice forore fiiio monfjfed mors eius du pecu
nia regia mulieres rapiut :& iperiu inita cu pditiffimis focietate occupare conatidiu occuitata fuit;
re tanie cognita cocurfu multitudinis Agathocles occiditmulieres i ultione Eurydice patibulis
fuffiguf.Morte regis fupplicio meretricu uelut expiata regni ifamia legatos Alexadrini ad Ro.mi,
ferut oratest uttuteia pupilli fufcigatjtuerefcjj regnu aegypti:qd ia Philippu dl  antiochu fačlalter
fe padioe diuififle dicebat Grata legatio romais fuit cam belli qretibusaduerfus Philippu q ilidia,
tus eis tpibus punici belli fuerat.huc accedebat;q> poenis dl  anibale iupato nullius magis arma me,
tuebattreputatibus qtu motu Pyrrhus pua manu macedonu iitalia feciffet;qtaFqj res macedones i
oriete gefliflet.Mittuf igif legaci;q Stiocho & Phiiippo ut a fgno aegppti ablhneat; nuciet. Mittif
81. M.Lepidus iaegyptu:qui tutorio nomine regnu pupilli adminiftraret.Dum bare agunč interira
legati Attali regis pergami & Rhodiorum iniurias Philippi regis quserentes romam uenerunr;quae
res omnem cunčtationem Macaedonici belli fenatui exemit. Stanm prsetextu ferendi auxilii fociis
bellum aduerfus Philippum decernitur:legionefque cum confule in Macedonia mittunf.Nec mul
to poft tepore tota Grmcia fiducia Romanci^ aduerfus philippu fpe priftinae libertatis erepta bel
lum ei itulit.atcg ita cu rex undicjj urgereftpace petere copellif .Deide cu expofit^ coditiones pacis
Romanis eenhrepetere fua 81  Attalus &Rhodii & Achari 81  aetoli ccepereicotra Philippus adduci
fe polfout romanis pareat:concedebat.Caeterum indignu ee Grmcos a Phiiippo dl  Alexandro ma*
ioribus fuis uičlos fub iugu Macedonici iperii fubačtos uelut uičtores leges pacis fibi dicere qbus
prius fit ratio feruitutis reddenda:q libertas uendicada.ad poftremu tame eo petente lduriae duo^
menfiu funt dataeiut pax q \  Maccdoia no coueniebat a fenatu peteref ;Eode anno Iter ifulas thera
mene dl  therafia medio utriuf<$ ripte dl  maris fpatio terraemotus fuita quo cu admiratioe nauiga

At&flamP
nii cofulis
hortatione

Vincitur

Philippus

Seminabel
li cuantio/
chogefti

Nabis.

ceciere ories roanope ipiu uetus graecopi acMacedonu uoraturu.Interi a fenatu repudiata pace Phi
lippus i  focietate belli nabi teranu follicitat. At® ita cu i  acie exercitu inftru&is e diuerfo hdfibus
,pduxiflet hortari fuos coepit.Referedo pfas ba&o% idofeg dl  oem afia orietis fine a macedoibus
pdomita:tatoqj fortiushoc bellu q illa iuftinedu:qto fit libertas ipiocarior. Sed 81  flainius romao
ru coful relatioe re^» recetiffime geftagi fuos ftimulabat i  piiu oftededo hic Carthagine cu Sicilia:
ideiralia dl  hifpania Romana uirtute pdomitasmec anibale Alexadro qde magno pobponedu quo
italia pulfo africa ipfa tertia gte mudi fugauermSed nec Macedonas ueteri farna fed pfentibus uiri
bus exiftimados:qa n5 cu Alexadro magno;que iuičtu audiuerannec cu exercitueius;q totu oriete
deuiceratibellu geraufed cu Phiiippo puero imaturae aetatis:q regni terminos aduerfus finitimos
segre defedat.Et cu iis Macedoibus q no ita ut pdae pride dardais fuerutullos maio^e dcora;roanos
fe fuo^t militu comeorare.Nom.alio exercitu Annibale dl  poenos dl  totu (  ferme occidete fed iis lpis
quos i acie habebat militibus fubados, His adhortatioibus utrincp cocitati militesplip cocurruti
alteri orietis alteri occidetis Iperio gloriates;ferete% i  bellu alii maio^: fuoije antiqua 81  obfoletam
gloriajalii uirete recetibus experimetis uirtutis flore.Sed Macedoes romana fortuna uicit; Fračlus
itacg bello Philippus pace a flaminio cofule petitanome qde regium retinuinjed omnibus Traciae
urbibus uelut regni membris extra terminos antiquae poiTeflionis amiffis fola macedonia retinuit
offenfi tame stoli:qa no ex arbitrio eofji macedonia quo 9  adepta regi dl  dara fibi f pmiu belli eet
legatos ad Antiochurn miuur;q eu adulatioe magnitudinis i  romana bella fpe focietatis uniuerfa?

Giaeciaeimpellerent, iySTM  ^jstOIUCl UBER L  XXXb

Ortuo Ptolemaeo Phiiopatre regeatgppti coteptacg parruli filii eius setate.g i fpe et
regni reličtus pda domefticis erar. Antiochus rex Spriae occupare aegpptum flatuit.
Icaq; phoenice cmterafq? Sprite qde fed iuris segppti ciuitates cu iualifiet: legatos ad
eum fenatus mittit;q denunciaret ei abftinere a regno pupilli poftremis pris pcibus
fidei fuae traditi:qbus fptis Iteriedo tpe alia legatio fuguenit;q omiila pupilli pfona
ciuitates iure belli fačtas populi Romani iitegru reftitui:iubebar.Abnueti bellu de

eft.Terribile qppe Antiocho bellu Annibalis nome faciebat;que aemuli eius occultis mandatis cu
Antiocho inifle focietate apud romanos criminabafinegantes eu xquo animo fub legibus uiuere
aiiuetu \

reiq dl  li talia anuciata iuinetiapuu umciti m»jc #  uun ijout « r •

fpeculados ačtus Annibalis legatu in africa Seruiliu mittit.eicg tacitis madatis pcepitiut li poilet

eu

XXIX

p amiulos eius fte rficeretimctucg fnuifif nofs tade  populu romanu liberaret, Sed res Annibalem no Seruilius
diu Jatuit vipt  adpfpicieda cauendacg pericula peritumec minus in lecudis aduerfa g i aduerlis fecu ad quid car
da cogitate.lgif cu tora dici oculis principu legati^ romani in foro Carthagineiiu obferuatus i Ju thagmem
premu fuiflet:appropinquate uefpere equu c6fcedit:& rus urbanu qd,ppe iutus maris hebat igria mifliis
ris leruis iuflifq; adporta diuertente oppiri coteditjhebat ibi naues cti remigibus occultc finu htro
ris abicoditasjerat er gradiš pecunia i eo agro pparataiut cu res exegiflet nec facuitas fuga nec iopia
morarf.Ledla lgifferuoi^ iuuetute:quoiji copia italico^ capriuo^ nuerus augebaunaue cofcedit, „

curfugj ad Antiochu dirigmpoftera aut die ciuitas pricipe fuu ac tu tgis coiuie i  foro expečfabat:
que ut pfečlu nuciatuejno aliter g fi urbs capta eetjoes trepidauer;exiuofaqj fibi fuga eius omiari Fuga annf-
fur.kgatus uero roanus gfi bellu la illatu itahae ab Anmbale cetitacitus Rema reucrtit:trepiduqj balis ex afri
nuciu refertjlnteri Flaminius f graecia iudta cu gbufda ciuitatibus focietare nabide iyranu duobus ca
cotinuispliis fubegit;& grauiter fračtu uelut exague i regno rdigtjfed libertate grarciae fftitura re Confukm
dučhs ab urbibus pfidiis cu romanus exercitus i italia reportatus eet uelut uacua rurfus pofleflioe carth.ha-
follicitatusimulras ciuitares repentino bello inuafit:quibus rebus exterriti Achceime uidnu tnalu buere
etia ad fe ferperetibellu aduerfus Nabide decernunduceg;praetorem fuum Philopomtne infignis
induftriae uirum eoftituuticuiusineo bello tanta uirtus enituiuut opinione ommum compararef
Flaminio romano imperatori.Eode tepore Annibal cu ad Antiochu puenifiet uelut deoije munus
excipi£’;tantufqj eius aduetu ardor afs regis accefiinut no ta de bello q de premiis uidonae cogita-
retifcd Annibal cui nota romana uirtus eraunegabat opprimi romanos mli in italia pofle. Ad hoc
fibi centu naues 8C  dece milia peditu SL  mille equues poicebat.Promittes hac manus no minus bel
lum q gefierit italise i ibftauratu^:& inafia regi fedeti aut uidoria de Romaniscaut cequas pacis co-
ditiones relatu^.Quippe SL  hifpanis bello flagratibus ducem tantu deefle:& italia notiote hbi nuc
q pride fuiflhled ntc;carth3gine quietura fociacp ei fe fine mora prebituraicu regicolilia placuiflet: Ccfilia arv
rmrtif carthaginem unus ex comitibus Annibaiis:qin bellu cupidos hortefiAnnibalemcg cum co nibalis SL
piis aliutu^d nuncietinihil dicat parribus nifi animos carthagineiium deefle:afia d' uires belil SL  fu- antiochi in
ptu prcebitura Hurc cu rdata canhaginenfibus tflennnunaus ipfe ab inimicis annibalis conprehe moliendo
diturj&perdudusin fcnatum:cuminterrogaretunadquemiflus efletpunico ingeniorefpondit belloaduer
fe ad uniuerfum fenatu miffu.Nec.n.hoc opus fmgulo^ifed uniuerfo^efletdu muitis diebus deli-' {us ro,
berant an cum Roma ad pugnandam puhlicam cofcientia mittantjtacitus confcenfa nauead anni¬
balem reuertif quo cognito carthagineles ftatim roma legatu deferur. Romani quoqj ad antiochu
iegatos mifere:qui fub fpe legationis 8 L  regis apparatu fpecularenf ;8č Annibaie aut romanis mitiga
renttaut afliduo colloquio fufpedum muifumcg regi faceret; Itaqj legati cum ephefi conuenifTent:
ad anriochum mandata ei fenatus tradunt.Dum reiponfum expedant omnibus diebus aflidui cu
annibaie fuerunttdicentes timideeom a patria teceffilTetcu pace romani no ta cu republica g cu eo
fada fumma fide cufi:odiat:nec bella eu tomano^ magis odio g patriae arnore geflifleicui ab opti- Ro.legato-
mo quo<$ etia fpiricus ipfe debebaf,Has,n.pubhcas inter populos non priuatas inter duces beliadi rum ars m
caufas effe. inde res geftas eius Iaudare:quo£d fermoe lactus iaepius cupidiuf^ cu legatis colloguif. annibaie co
Ignarus quid pro iamifiaritate romana odiu fibi apud rege crearer.Qu>ppe antioehus tam afliduo pdlando
colloquio reconciliata cu romanis gratia exiftimas;nihil ad eu licut folebat referre:expertec^ totius
confiJn 8 L  ueluti hofte ,pditoremcj iuu odifle coepir:quae res tantum apparatu belli cdfante impa-
toria arte corrupit.Scnatus madara fueratjut cotetus terminis afiae eet;nec ipfis igrediedi afia necef-
fitate lponerengbus fpris no accipiedu bellu ftatuifleied iferedu dicifjtu ftequetrr de bello coli-
liu huiflet reoto Annibaie:ta'de eu uocari iufliflemo^e* Ima eius aligd agerenftd ne p o la eu fpuifle
uideref:olbu% progatis poftremu lterrogafle:quo ille aladuerfo Itdligere fe pfeflus eftinon quia Atf. anni-
egeat cofllio fed ad fuppledu numa^fnla^de uocatu;tame SL  odio Romano^ SL  amore regisjapud balis confi*
que folu tutu fibiexiliu reličtu fitiie uiageredi belli ediflertuj^.Vema delde fibertatisdepcatus e;ni Hum de bel
hilfe aut cofilio^ aut cocptoi^ pfentiu pbare aiunec fede belli grcecia fibi plaeere cu italia ubenor lo ro.infe*
materia fit;Quippe roanos uici no nifi armis fuis pofle.Nec italia aliter g italicis uiribus iubigi.Sig rendo
de diuerfu cateris mortalibus ee illud SL  belli genusfiC holum aliis bellis plurimu momeri here pri
ore aliqua cepifle occafione loči teporifgj agros rapuifldurbes aliguas expugnafle:cu roano (eu oo
cupauens prior aliqua rone feu uiceris tu et cu uičtodi iacete Iučladue.Quaobre figs eos 1 italia la
ceflerit fuis eos opibus fuis uiribus fuis armis pofle uincerejficut ipe fecentjfin uero gs iiiis Italia ue
lut fote ceflerit uiriu ,pinde falli ac fi gs amnes no ab ipis fontiu primordiis deriuare;fed cocretis ia
aquaiji molibus auertere uel exicare uelit.Hoc 8 L  feereto fe cefuifle utrocj minifteriu cofilii fui ob«
tultfle;8C nucpfentibus amicis 16 repetifletut fcitet oes ratione cu romais geredi belli: eofcp foris u
uidos domi tragiles ee.Prius naqj eos utbe g Ipiojprius italia g pulciis exui pofle,Quippe SL  a gal-
lis captos SL  a fe ppe deletos ee:necg fe ung uiitu priufg terris eo^c ceflerit Reuerlo carthagine fta Attilii con-
tim cu loco fortuna belli mutata.Huic fententiae obtrečfatores amici regis erat. ufilitaterei cogita fujis dilige-
tes;fed ueretestne pbatocofllio eius primu apud rege locu grče occuparct.Ac Antiocho nota coli- tia m com-
liu g audor difplicebatme gloria uidoriae Annibalis no fua eet.Ola igifuariisafletationu adulatio parado bel
nibus corrupebanf ruhil cofllio uel ratione agebaf.Rex ipe p hyeme i luxuria laplus nouis guotti- lo

die nuptiis deditus erat.Cotra Attilius romanus cofuljg ad a hoc bellu miflus erancopias arma cstc
raq? bcllo neceflaria fumma lduftria parabanciuitates focias cofirmabafidubias illiciebat; necalms
cxirus belli g apparatus utriufcp ptisfuitdtacp prfa belli cogreflioe cu cedetes fuos rexcerneret: no
laboratibus auxiliu tulinfed fugietibus fe duce;pbuit:caftracj 3  ditia uičtoribus religt.Deinde cd in
Afia pda romanis occupatis fugiedo puenifle poenirere neglečh cofilii caepit;reuocatoq? i amiritia
Annibale oia ex fma eius agere učile dicit Jnterim nuciaf' ei.L.neuiu romanu duce cu odoginra ro
ftratis nauibus in bellu nauale a fenatu miflu aduetare:q res illi refhtuedae fortunae fpe dedit.ltaa
priufg fociae ciuitates ad hoftes deficerendecernere nauali plio ftatuitjfperas dadei grada accepta
noua pofle uidoria aboleri. Annibali ig\(  tradita clafle pliu comittitjfed nec afiamilites Romanist
neg? naues eo^e pares roftratis nauibus fuereimfor tame dades ducis folertia fuitt Roma nodu epi
nio uičtoriae uenerat;& iccirco i cofulibus creadis fufpefa ciuitas erar.Sed aduerfus Annibale duce
Scipionum quis melior g africani fratercreareturicum uincere poenos opus Scipionum fit (Creaturigif coful
laus Lucius Scipioieicp datur legatus frater Africanustut intelligeret Antiochus no maiorem fiduciam

fe in Annibale uičto g romanos in uidtore Scipione habere.Traiicietibus in Afia Scipionibus exei>
citu la utrobicjjpfligatu bellu nuciatu eiui&ug? Antiochu terreftri Annibale nauali bello iuenerut
Primo igifaduetu eo^e legatos pace petetes ad eos Antiochus mittittpeculiare donu Africano fere
tes ipfius filiu;que ex paruo nauigio traiiciete ceperar.Sed africanus priuata beneficia a rebus pubfi
cis fegregata duxit:a!iaqj efle patris officiatalia patriae iura:q no liberis tantu ueruetia uitae ipfi ppo
nanf.proinde gratu fe munus accipe:priuatoqj fpedio munificeriae regis refpofuije j quod ad bellu
paceq$ pertineattmhil necj; gratiae dariineg; de iure patriae decidi pofle refpodit.Nam neg? dc redi/
mendo filio ung tradauinnec fenatu de eo agere permifittfed ut dignu maieftate eius eratiarmis fe
receptu^ filiu dixerat,Poft haec Ieges pacis dicuturtut Afia romanis cederettcotentus Sj/riae regno
effet.naues uniuerfas captiuas 8i  tranffugas traderettfumptugj oem belli romanis reftitueret, q cu
nunciata Antiocho eflentnodu ita uičtu fe efle refpoditiut fpoliari fe regno pateref bellicjj ea irri-
tameta no pacis bladimetaeflejgif du ab utrocg bellupararef;8<: ingrefli Afiam romani ilion uenif
fent mutua gratulatio iliefiu ac romanc^«: fuit.ifiefibus Aenea caeterofgj duces a fe pfedos.Roma
Atf.cogra/ nis fe ab his jpereatos referetibusttatacp letitia oium fuic;quara eflepoft logu tepus xter parentes Si
tulatione ljberos folet.luuabatllienfesnepotes fuos occidetetut africa domita 8i  afia ut auiru regnu uedicare
Romano^ optabile troiaeruina fuiffedicetestut ta feliciter renafceref.Cotra Romaosauitos Iares Si  icunabu
6i  iliefium la maio|e tepiac^ac deoiji fimulacra:inexplebile defideriu uidendi tenebat.Profečfis ab ilio Roma
nis Eumenes rex cu auxiliis romanis occurrittnec multo poft praeliu e cu Antiocho comiffum cu i
deteriore cornu pulfa legio romana maiore dedecore g piculo ad caftra fugeret.M.aemylius tribun
nus trigmta milia ad tutela caftro^i reličtis armare fe milites fuos Si  extra uallu r pgredi iubettftri^
člifqp gladiis fugientibus minari morituros dicens nifi in praeliu reuertant.ifeftioragj fua g hoftiu
caftra inueturos*Attonita tanto periculo legio comitatibus comilitonibus qui fugere eos ,phibue
rantu praeliureuertiftmagnagj caedeedita initiu uičfonae fuit, Caeiahoftru.l.milia capta.xi. milia
Antiochus} Antiocho pacem peteti nihil ad fuperiores coditioes additum.-Africano praedicante necp romanos
Uincitur fi uincanf animis minuitnecg fi uincant fecundis rebus infolefcerc tcapcas ciuitates inter focios diui

feretmuneris romani aptiore Afiam g poffeffiones uoluntaria iudicantes, Quippe uičlonatgloria
Romano nomini uendicandamtopum Juxuriam fociis relinquedam,

IVSTIN1 HISTORICI LIBER ^ XXXII._

Etoli qui Antiochum in bella romana impulerat uičto eode foJi aduerfus romanos
Si  uiribusimpares Si omni auxilio deflituriremanferattnec multo poft uičti Iibma
tem;quam illibatam aduerfus dommationem athenieniium 8i  fpartano^e inter tot
Aetoli \u  graeciae ciuitates foii retinueranttamiierunt, Quae conditio tanto illis amarior qua

hertate pri to ferior fuittreputantibus tempora illa;quibus tantis perfarum opibus dornefticis

p 3tur  v  uiribus reftiterant;quibus gallorum uiolentiam afis Italiaecp terribile Ddphico bel

lo fregerant:quat fola gloriofa recordatio maius defyderiu hbertatis augebat.Du haec aguntur me/
dio temporeinter Meflenios Si  Achaeos de principa tu primo contentio:mox bellum ortu eit; i eo
nobilis Achsorum philopomenes imperator capiturtnon quia pugnado uitae parcerettfed du fuos
in praeiiu reuocatun tranfitu foflae equopraecipiratus a multitudine hoftiu oppreflus eft. Que ia/
philopome centem Meflenii feu metu uirrutis uel uerecundia dignitatis interficere aufi non fuerut.Irag? uelut
nes capitur in din oe bellum confecifTenttcaptiuum p uniuerfam ciuitatem in modum triumphi circundu.\e-
runtteffufo obuiampopuloac fi fuus non hoftium imperator aduentarennec uičtore Achaeiauidi
us uidiifentm uičtum hoftem uiderunt.Igitur eundem in theatrum duci iufl*erunt;ut omnes cotue
rentur.quem potuifte capi ineredibile fingulis uidebatur.Deinde in carcerem dedučtouerecundia
magnitudinis eius uenenu ei dederunt:quod ille laetustac fi uicifTet accepit;quaefito prius an lygor
philopome tas praefečtus Achaeorum;quem fecundum a fe efle fcientia rei mi!itar^fciebat:incolumis eftugiiTet.
pes a Mefle Que ur accepit euafifle et no in totu dices cofultu male Achaeis expirauit;nec muito poft reparato
niis uentv bdlo Meflenii uincuftpoenaf^ lterfečli Philopomenis pepeideruulnterea in Syria rex Antiochus
jjq  necatui cu gram tnbuto pacis a romanis prnerefidi uidus oneratufj eflet feu inopia pecuniae copulfus ku

XXX

auaritia follicitatus  qu a  fpabat fe fub fpecie tributarias neceffitatis excu. f atius facrilegia comifluji

adhibito exerciru node teplu Dodonsi louis aggrediftgua re prodira concurfu incolaf« cu orrmi

militia frerficif.Romat cu multae graeciae ciuitates quaeftu de iniuriis Philippi regis Macedonona Antiochus

ueniflent.St difcepratio in fenatu inter Danemu Philippi filium:que pater ad fatiffaciendu fenatui iterficirur

miferar:& legatos ciuitatum efletiturba querel3^ cofufus adolefcens repente obticuit. Tune fena

tus uerecudia eius motus:qua priuatim et antea cu obfes remae efiencarus oibus fuerat cam illi do

n.iuit;atq?ita modeftia fua Demetrius uenia patri no iure defefioisifed patrocinio pudoris obtinuit

qdipidecreto fenarus fignificatu čut appareret no ta abfolutu rege q donatu filio patre: q res De

metrio nogratia legationis fed odiu ohtredatiois cSparauit.Naapud fratron perfeum jcmulario

iili inuidiam contraxit ;&  apud patrem nota abfolutiois caufa offenfa fuiuindignate Philippo plus

mometi apd fenatu pfona filii q audoritate patris ac dignitate regise maieftatis habuifie.Igifpfeus

pfpeda pris aegntudfe quottidie abfente Demetriu apud eu amunan:&primo iuifu:poft et fufpe Demetrii h

du reddere:nuc amicitia romano^inuc pditione ei pris obiedare, Ad pcftremu ifidias fibi ab eo teritus

paratas cofingitjadcuius rei pbatione fmitrit iudices teftes fubornat;& facfUs:qd obiicinadmittitj

qbus rebus pre copulfo ad parricidiu fuefta oem regia fecit.Occifo Demetrio fublatocp aemulo no

negligetior tatu Perfeus i patre uejd et 6i  cotuacior eratmec haerede rgni.fed rege iegerebat.His re/

bus offefus Philippus fpacietius f dies rnorte Demetriidolebat: tuc & ifidiis fe circuuetu fufpicari; Philippi in

teftes iudicefq$ torq’re. Atq$ ita cognita fraudeno mfus fcelere Perfei q fnoxia Demetrii rnorte cru teritus

ciabaf;pertgifletq 5  ultioneinifipuetus eer,Nabreui poft tpe morboex atgritudinecotrado deceP

fittrelido magno belli apparatu aduerfus romanos;quo poftea Perfeus uius eft.Na & gallos Scordi

fcos ad belii focietate ppulerattfecilFetcg romanis graue be!lu:nifi deceffiflefNaq? galli bello aduer Scordifci a

fus Delphos ffelititer gefto i quo maiore ui numini q hoftiu fenferatamiflo Breno duce ps iafia ps gallis defu*

i  thraeia exrorres fugcrat.Inde p eade ueftigia qua uenerat;antiqua patria repetiuere.Ex:his ps qua: ere

da in cofluete Danubii &  fabi cofedm cordifcofcp fe appeliari uoluit.Tetofagi aut cu in antiqua pa

tria tofofam ueniftet coprchefig? peftifera lue eennno prius fanitate recuperauere q arufpicum te/

fpofis meniti au^ argetucjj bello facrilegjifq? guaefitu i Tolofenfem Jacu mergerenr. Qucd omne •

magno Poft tpe Cepio romaus cofu! abftulmfuere auri podo cetu dece miliajargen pedo qnqes de

cics cetu milia^Ouod facrilegiu caufa exddii Cepioni exercituiqp eius poftea fuit.Romanos quoq;

C^mbrid belli tumultus uelut ultor faerar pecuiae lfecutus e: ex gete Tetofagc^ no medioenspo Aurum to/
pulus pd* dulcedine illpricu repetiumfpoliatifcji lftris in panonia cofcditnftriogi gete farna e origi lofanum
ne a colchis ducere:miflis ab Oeta rege ad argonautas raptorefgj filiae pfequedos:q ut a ponto itra
uerut Iftru alueo fabi^fiuminis penitus iuedi ueftigia argonauta^e ifequetts naues fuas hueris p iu Iftri a col A
ga motiu ufčp ad littus Adriatici maris trafttilerut:cognito g. argonautse iide pp logitudine nauis chis funt ,
priores feciftent:quos ut aduečfos colchi no reperiut liue metu regis fiue tasdio lega: nauigationis
iuxta aglegia cofedere.iftrig ex uocabulo amnis:quo a mari coceflerat appellati,Daci quocg fobo/ Nota de
les getaiji fut;q cu Olore rege aduerfus Baftarnas male pugnaflet:ob ultione fegnmae capturi fonu traiedu aU
capira loco pedu ponere iuflu regis cogebaf:minifteriaqp uxonbus:q ipfis antea fieri folebat facerej pium
neq? h xc  ante mutata fut;q ignominia bello accepta uirtute dclerenlgif Perfeus cu fperio Philippi
pris fucceififlenoes has getes aduerfus romanos i focietate belli follicitabat. inter 1 irer Prufia rege Dači a ge /
ad que Annibal poft paee Antiocho a Romanisdata ^pfugeratEumene beliu ortu e: qd Pruiias this
Annibalis fiducia rupto fcedere prior Itulir.N% Anmbal cu ab antiocho romani iter cacteras codi
tiots pacis deditione eius depofcerenadmoitus a rege i  fuga uerfus creta deferfiubi cu diu qeta uita
egilTet; iuidiofumgj fe pp nimias opes uidereri amphoras plubo repletas i teplo Dianse q(i fortuns Plutarchus
fuae piidia depofuit:atqj ita nihil de illo follicita ciuitate: quonia uelut pignus opes eius tenebant: adgortvnP
ad Pru lia cotedit:auto fuo f ftatuis:quas fecu portabat ifufome cofpečfa: opes uitae fua noceret.De os in creta
indecu prufias terreftri bello ab Eumene uičius eetjpliug i mare traftuliflet: Annibal nouo come uenifle ait
to a udor uidoriac fuit.Na oe ferpentinu genus i  fidtiies lagenas coniici iuffitjmediogplio i  naues
hoftiu mittirJd ptimu-poticis ridiculu uifumftdilibus dimicare;qferronequeat,Sedubi ferpeti
bus repleri naues coepe ancipiti piculo circuuetiihofti uidoria ceflere;q ubi roma: nuciata futimif-
fi a fenatu fut legati: qutrucg rege i  pace cogeret: Annibaleq 5  depofceret.Sed Annibal recognita fu
pto ueneno legatione rnorte puenit. Infignis hic annus triu toto orbe maxio^ lperatojd fuit mot
tibus Annibalis:Phi!opomenis:& Scipionisafricani.Exqbuscoftat Annibale nec cu italia cu roma Scipio
no tonate fperio cotremuir.Nec cu reuerfuscarthagine iummu fperiu tenuitiaut cubate coenafFe: Annibal8d
aut plus fextario uini fdulfifTe:pudicitia<$ cu tanta iter tot captiuas habuiffeiut f africa natu quauis Philopoc/
negaret.Moderatiois certe eius fuit,ut cum diuerfai^ gentiu exercitu rexerit:ne 9  infidiis fuo^i mi menes
litum fit petitus unqua:necR fraude proditus cum utrua hoftes faepe tentaflent.

1VSTINI H1STOR1CI LIBER XXXIII.

,Inore  qde xe$i  motu romani macedonicu q punicu beliu geflerut:fed rato clarius qto
nobilitate macedoes poenos antecefferut: Na cugloria orientis domiti & auxi!iis ofum
reguiuuabanLlta^ romani & legioes piures: nuero cofcripferunS.' auxilia a MaffinifTa
rege numidarum caeterffcj fociis ofbus acciuerut, Et Eumeni regi bithynis denuciatu

Macedoni' ut bellu fummis uiribus iauarct Perfeo prer macedonicu exercitn iuičkc opinionis decenniibelli
ci belli ap. fumptus a patre paratus in thefauris & in horreis erat;quibus rebus inflatus 8i  oblitusfortunaepa.
paratus terna: ueterem A!exandri gloria confiderare fuosiubebat.Primacongreflioequitu fuit;qua uičtor
Perfeus fufpeniam ofum expedatioe i fauorem fui traxit:mifit tame kgatos ad confulem:qui pace
peterent:qua patri fuo Romani etia uičto dediiTentnmpenfas belli lege uidi fufcepturus. Sed con.
fulSulpitius n5 minus graucs q uido leges dixit,Du haecagunfimetu ta periculofi belli roanismv
lium Paulu cofule creatieicjj extra ordine Macedonicu bellu decernut;quicu adexercitu ueniflet;
Aemilio non magna mora pugnae fedr. Pridihe q cSlereref bellu luna node defecititrifte id oftetu Perfo om

paulo nibus prefagientibusifmčcj} macedonici regno portendi uaticinantibusjln ea pugna.M.Cato Cato-
Macedoni nis oratoris fiJius dum inter cofertiflimos hoftesinfigniter dimicatequo delapfus pedeftrepliu ag.
cum bellu grcditur.Na cadente manipulus hoftiu eum horrido clamoreuelut iacente obtruncaturus circutv
decernitur fteterat.At ille citius corpore colledo magnas ftrages edidincum ad unu opprimedum undecunq$
hoftes couolarettdu proceru quenda petiti giadius d e manu elapfus in media cohortem hoflium
decidiuad que recuperandum umbone fe protegens lfpedante utroqj exercitu iter mucroes fe ho.
Vincif per ftium immerferit:recolledoq? gladio multis uulneribusexceptis ad focios cum clamore omniu re
feus * uertitunhuius audacia caeteri imitati uidoria peperere. Perfeus rex fuga cu dece milibus taletu fa.

mo thiacia deferf:que Gneus Odauius ad perlequendu miftus a cofule cu duobus filiis Alexadro
Perfeuscu &Philippocepiticaptucj*adconSuieduxit.MacedoiaaGarano:quipr:mus inearegnauit ufcpad
duobus fi. Perfeu triginra reges habuit,Quois' fub regno fuit quidem annis noingetis & uiginti tribusifed re
liis capitur rum non nifi centum nonagima duobus annis potitadta cu i ditione Romano^ cefliflet magiftra.

tibusp fingulasciuitatescoftitutis liberafadaeft; iegdq$ qbus adhuc utitur: a Pauloaccepit.Aero
Noningen lorum uniuerfaijcurbiu fenatus cum coniugibus Čdiberis qui dubiafide fuera^t romam miflus:
tis ,xx, tri. ibiq? ne in patria aliquid nouaret diu detentus:aegreq 5 per multos annos legationibus ciuitatum fe
bus annis i natu fatigato in patriam q fq$ fuam remifTus eft.
macedonia 1VSTIN1HISTORICI LIBER XXXIIII.

regnatuna p Oenis ac Macedoibus fubadis aetolorucj uiribus principu captiuitate debilitatis fo

1  !i adhuc ex graecia uniuerfa: Achad nimis poteres tuc teporis romanis uidebanfrno

PP fingula^ ciuitatu nimias opesjfed japter cofpirarione uniuerfa^:. Namcp Achaei
licetp ciuitates ueluti p mebra diuifi lintiunu tame corpus 8i  unu fperium habent
fingul3jjiqj urbiu periciila mutuis uiribus propulfa't,Quaeretibus lgtČ romanis cau
fas belli tepeftiui fortuaquerelas Spartanogi obtulit;quoiji agros Achaei ppter mu
Achaici bel tuu odiu populabančifpartanis a fenatu refponfum efttlegatos fe ad infpiciendas res focioji &C  ad u
li origo iuriam demendam: in graeriam mififurosifed legatis occulte madata data funtmt corpus Achaeo^e

dnToluerent.fingulafcp urbes proprii iuris faceret;quo facilius ad obfequia cogeretur: 8d fi quae ur
bes contumaces elTent fragerenf .lgitur legati omniu ciuitatu principibus Corinthum euocatis de
cretu fenatus recitant:quod cofilii habeannaperiunt expedire:omnibus dicuttut fingulac ciuitates
leges fuas & fura fua habeat.Quod ut omnibus inotuinuelut in furorem uerfi uniuerfo^: peregri.
Mumius n um populu trucidanlegatos quocp ipfos rornano^ uiolafletmifi audito tumultu trepidi fugiflet

conful Haec ubi romae nunciata funtiftatim fenatus Mumio cofuli bellu Achaicum decerninqui ex teplo

exercitu deportato 8i  omnibus ftrenue prouifis pugnandi copiam hoftibus fccit: fed Achaei uelut
nthil negocii romano bdlo fufcepiffent.lta apud eos neglečta omnia 8i  foluta fuere.Itacp pda non
pr^liu ccgitates:&: uehicula ad fpolia hoftiu reportada duxerunt:& coniuges Iiberof<j fuosad fpe.
čhida cerramina i motibus pofucrut.Sed praelio comiiroante oculos fuo^i caefnlugubre his fpečfa
Acheorum culu fui & graue ludus memoria reliqueruc.Comuges quoqp 8i  liberi de fpečtatoribus cap.
audacia co. tim fačli pravda hoftiu fuere.Vrbs ipfa corithus diruitunpopulus omnis lub corona uedif:ut hoc
rithus euer exemplo caeteris ciuitanbus metus noua^ re^ imponeretur.Dum haec agunfrex fyriae Antiochus
titur Ptolemaeo maiori fororis eius filio regi cegypti bellu infertifegni admodu 8i  quotidiana luxuria ita

marcidojut no folu regiae maieftatis officia itermitteret:ueiji etiam fenfu hois nimia fagina careret
Puifus igirur regnosd fratre minore Pcolemsu Alexadria cofugit.pticipatocjj cueo regno roma'
legaros ad fenatu mittut;auxiha petut fide fodetatis iploratimouere fenatu preceps frat^;Mitnf
igit legatus.P.Popilius ad Antiochu;qui abftinere eum aegypto aut fi iam inceiGiret:excedere lube
P, popilius ret.Cu i^gyptoeu fuemlTer;ofcuIuq 5 ei rexobiuiiflet.(Na coluerat itercaeteros.P. Popiliu Anrio
chus cu roma: obfes eif)T uc Popilius faceftere iteri priuata amicitia iubet;cu madata patriae iterce
dat,*prolatoqj fenatus decreto SC  tradito cundari rege uidereticonfultationecj ad amicos refcrre.
Antiochus Ibi Popilius uirga:quam in manu gerebat amplo circulo idufunnut amicos caperet cofulere iubct;
circulo a necprius ide exire qrefpofu fcnatui daret:aut pacetaut bellu cu Roanishabitu^:.Adeoq 5  haecafpe
popilio in. ntas aiutn rcgis fregmut paritui^ fe fenatui refpoderet.Reuerfus i regnu Antiochus deceditirelitfo
ciufus cogi paruuloadmodu filioicui cu tutoresdati a popuioeflennpatruuseius Demetrius:qui obfes romae
tur refpon eraticognita morte Antiochi fratris fenatu adiinobfidecp fe uiuo fratre uenifle quomortuo cuios
dere obfes fit fe ignorare.Dimitti igif fe ad regnu petendu aequu efle:quod ficuti iure getiu maiori fratri

cefteritiita nuc fibi q pupillu aetate atecedat deberucu fe no dimitti animaduerteret a fenatu tacito

SUl,lif Ulfn S P a<

4dcon 'uh : nvn Ul( ^ 0t

gESsfe

■ ?T ( ^

' ld °ftctU[) fr r Ct '
[P®po.M,Ca tQr 0t11

... r / dcft «pliuae.

Soh ranndtc un9

. n,,rt ^ho^
c  rmučtoesfeho.
1: ' : °re omniurc
mihbustaletufa.
■ : bt ” filns Alexadro
m »nngnauit uf^ad
*' ^‘gmu tnbusifedre
' > uiTifletmagiftra,
'uloacccpu.Aeto
;  nr.t romam miiTus;
tooiubus ciuitatumfe

'jrrdebilitatisfo
ms uidt'banf;no
, NjmcpAchsei
'perium habent
»it romams cau
,chxi pptetma
:s(oao$t&adi/
corpus Achato^
xtut:8iftquac ur
'humcuocatis de
lingula ciuitates
iniuetfoji pcKgd'
itu trcpidi fugiflTet
ct mit:qui« teplo
t; (fd Achari uelut
i, .Itacppdanon
^roKfluosad ff
j^ubrchisfpt®

rnclatoribuscap'

:««*<<

-Sss?

l£f

vr ' ratrix‘ tttc£
-' J(JF nrefcttf'
jjj *Mreiub £t!

XXXI

cifo pupillo a rutoribus tradifcEode tepore ferme Prufias rex bithyniae cofiiiu cepit nerficiedi Ni/ citur
comedis filiijdum cofulere ftudet minoribus fiIiis:quos ex nouerca cius fufceper3t;&: romse habtv
bat.Sed res adolefcenti ab his:qui facinus fufceperatiprodifihortatkj funnut crudelirate patris pro
uocatus occupet ifidias:& i audtore retorqueat fcelusmec difficilis perfuafio fuit.Igif cu accitus in
patris regnu ueniflenftatim rex appellafiPrufias regno fpoliatus a filio priuatufcp reddifietiam a fer Prufias a fu

lio interfi •

citur



uis defenfrcum in latebrls agerettno mmori fcelere d filiu occidi iuflerata filio mterficif.

IVSTINI HISTORICI LIBER XXXV.

Emetrius occupato Syriae regno nouitatis fuae ociu periculofum ratus ampliare fP
nes regni jftatuinetia opes augere finitimo^ bellis. Iraq$ Ariarathi regi Cappadocis
propter faftiditas fororis nuptias infeftus fratre eius Holoferne p iniuria regno pul-
fum fupplice recepitiDatucp Gibi honeftu belli titulu gratulatus eu reftituere I regnu
ftatuit.SedHolofernesingratoanimoinitacu Antiochenfibus padtioe offenfis tuc
a Demetrio pellere ipfum regno a quo reftiruebaf jcofiliu accepit.Quo cognito De
metrius quide uitae eius ne Ariarathes metu fraterni belli liberarefipepercit,Ipfum aut ccprehefum
uičlum feleuciaecuftodiri iubet, Nec Antiochenfes indicio tcrriti a defečtione deftiterunt. Itac^ad/
iuuantibus 81  Ptolemaeo rege aegypti 6i  Attalo rege Afiae & Ariarathe rege Cappadociae bel'o a De
metrio laceffiti fubornantPrompalum queda fortis extremse iuuene:qui 5yriae uelut paternum re Propalus
gnu armis repeteret;& ne quid cotumeliae deefletmomen ei Alexandri indicih genitufcg ab Antio/
cho rege dici£:Tatu odiu Demetrii apud omnes erat :ut aemulo eius no uires rtgiae tantu: ueruetia
generis nobilitas confenfu oium tribueref,Igif Alexader admirabili uarieratererum priftina^ for AIexander
dium oblitus totius ferme orientis uiribus liiccincftus bellu Demetrio infert uičlucg uita paritet quiantea
ac regno fpoliat quaqua demetrio nec animus i propulfando bello defuit.Na& primo praelio hofle propalus
fugauit;& regibus bellu reftituentibus multa milia cecidit in acie, Ad poftremu tame iuičto animo
inter confertiflimos hoftes fortiflime dimicas cecidit.Initio belli Demetrius duos filios apud hofpi
tem fuum Gnidium cu magno auripondere demandaueranut & a belli periculiseximerenf fi ita
fors tulifletmltioiparerns leruarenc. Ex his maior Demetriusanos pubertatis egreflus audita Ale
xandri luxuria:queinfperatae opes 8i  aliena: felicitatis ornameta uelut captiuu iter fcortorum gre/
ges defide in regia tenebant:auxiliantibus Cretenfibus fecuru ac nihil hoftile metuentč aggreditur
Antiochenfes quocg uetere patris offenfam nouis meritis correduri fe ei tradunt.fed & miiites pa/
terni fauore iuuenis accenfi prioris facrameti religione noui regis fuperbise prarferentes figna ad De
trium trafferunt:atq 3  ita Alexader no miori impetu fortunae defertus qelatus primo pratlio uidus Alexander
interficifjdedita; poenas 8 i Demetrio:que occiderat:& Antiocho cuius mentitus originem fuerat. interficirur

IVSTIN1 HISTORICI LIBER XXXVI.

P  Ecuperato paterno regno Demetrius & ipfe reru fucceflu corruptus uitiisadolefcen

tiaein fegnitie labif :rantumq; contemptu apud omnes inerti^ quantu odiu ex fup/
bia pater habuerar:contraxitJtaqg cu ab imperio eius paffim ciuitares deficerent; ad
abolendam fegnitise macula bellu parthis inferre ftatuincuius aduetum non inuiti
orientis populi uidere: 6 č ^>pter Arfacidae regis Parthoiji crudelitate:& q> ueteri ma* Arfacides
cedonu imperio noui populi affueti fuperbiam indigne ferebant.Itacj cu 8i  gfaru 8i  Parthorum
Elimaeoiji Badrianoruq? auxiliis iuuarendmultis praeliis Parchos fudit. Ad poftremu tame pacis fi Iex
mulatioe deceptus capif;tradudufqjpora ciuitatu populišqui defcierantd ludibnu fauoris often/
dif.Miftus deinde in hyrcania benigne 8i  iuxta cultu priftinse fortunae habef. Du hxc agunf inte
rim in fyria Trifo qui le tutorem Antiocho Demetrii priuigni fubftitui a populo laborauerat:occi/
fo pupillo regnu Syriaeinuadit.Quodiupotitustande exolefcen te fauore recentisimperiiab An/ Capitura
tiocho puero admodu demetrii fratre qui in afia educabatunbello uincitur:rurfuf$ regnum fyriae parthis de /
adfobolem demetrii reuertitur.Igitur Antiochus memor q> etiam pater propter fuperbiam inui/ metrius
fus 81  frater propter fegnitie cotemptus fuiflfetme in eadem uitia icideietiaccepra in matrimonium
Cleopatra uxore fratris ciuitates:quae initio fraterni lperii defeceratifumma induftria perfequif;do
mitafq 3  rurfus regni terminis adiecit.Iudasos quoqj q in macedonico iperio fub demetrio patre ar/
mis fe in libertate uendicauerant:fubigit:Quoru uires tatae fuereiut poft hunc nollu Macedonu re
ge tuierintidomefticif^ imperiis ufi fyria niagnis bellis infeftauerint.Fuit naqj iudaeis origodama/ Iudteiab
fcena quse fyri 2  nobiliflima ciuitas eftjunde 8i  a fyriis regibus genus ex regina Semyramide fuitmo Antiocho
me urbi a damafco rege indirumjin cuius honore fytii fepulehru Ariathis uxoris eius pro teplo co/ fubiguntur
luereideamgj exinde fandiftimae religionis habent.Poft damafcu Habraam:Mofes:Ifraeh reges fue
re.Sed ifrahdem felix dece filjo^s prouentus maioribus fuis dariore fecit.Itacj populu in decem re
gna diuifum filiis tradiditiomnefc^ ex nomine iud£e:q poft diuifione deceflerataudaeos appellauitt
C 0 G 95  eius memoria ab omnibus luflit.Eius porrio omnibus accefleratiminimufcg iter fratres aeta/
te Ioleph fuiticuius excelles lgeniujieriti fratres dam interceptum peregrinis meicatoribus uedide
mnt;A qbus deportatus in aegyptu cum magicas ibi artes folerti ingenio percepilietjbreui ipfi regi

f

ludaeorum percatus fuit.Nam 8 C  prodigioru fagaciffimus erat:&! fomnio^: prirnus intelhgentiam condidit ni-

uetuftas

Atf ,q in
multis tro/


hilq$ diuini juriš humanicp ei incognitu uidebaC Adeo ut etia fterilitate agro^: ante mul tos annos
,puideritjperiifletcj5 01's aegyprus farne nifi monitu eius rex edido feruari per multos annos fruges
juffiftet.Tatacj} experimenta eius fuerunttut no ab homine fed adeo refponfa dari uiderenf: Filius
eius Mofes fuit:quem eriam prster paternae fcienris hereditatem formae pulchritudo commenda
bat;Sed cu fcabiem xgypni:& prurigme parerenf:refponfo moniti eu qu aegrisme pefhs adplures
gus decipia ferperemerminis acgypt» pellunt.Dux igit exulu fadus facraaegyptio^ furto abflulit quar repetrn
iur^ tes armis aag^ptii domum redire tempeftatibus compulfi funUra^ Mofes damafeena patria anriq

A k>r *  „ repetita montem fpnaeum occupatjin quo feptem dierurn ieiunio per defertam arabiaecum populo

fuo fatigatus:cum tandem ueniffet fcptimum dierum moregentis fabbatum appellatum in omne
aeuu ieiunio facrauit.Quonia lile dies farnem illis erroremcjj finierat.Et quoniam metu contagiois
pulfos fe ab sgypto meminerant ne eadem caufa inuifi apud incolas forem:cauerunt:ne cum ptre-
grinis communicarent;quod ex caufa fadumjpaulatim in difciplinam religfonemtj; couertit. Poft
Etinhoc Mofem etiam eius filius Aruas facerdos facris aegpptiis mox rex creaf. Semperq5exindehic mokf
qu ofalle  apud iudaeos fuitiut eofdem SC  reges SC  facerdotes haberent:quo^ iuftitia religione permixta icre-
res trogae dibile qtu coaluere opes genti SC  uečhgalibus opobalfami creuere:quod in his tatu religionibus gi-

gnif. Hit nancg uallis qu*e continuis mptibus ueiut muro quodam cinčla ad inftar caftroru claudi
tunfpacium loči ducenta milia i ugera nomie hierico dicif: i ea ualle filua eft 8 C  ubertate SC  amceni
tare i (ignis.SiquidempaImeto SC  opobalfamo diftinguif’:# arbcres opobalfami formam fimile pp
ceisarboribus habetini fi q> funt humiles magis;& i uineai*: more excolunf.Haec certo tempore an
ni balfamum fudantifed no minor loči eius opacitatis q ubertatis admiratio eft,Quippe cum toro
orbe regionis eius ardentiffimus fol fitubi tepida aeris naturalis quaedam ac perpetua opacitas ieft,
In ea regioe lapis eft:qui propter magnirudine SC  aquae imobilitate mortuu mare dicif. Nam ne<j
uentis mouef refiftente turbinibus bitumine:quo aqua omnis ftagnaCNecR nauigationis patiesjleft
Diuerfa fer quoniam omnia uira careptia in jpfundu mergun&nec materiam ullam fuftinet:nifi quae a lumine
mae plinius illuftra&PriusXerxes rex perfa^ judaeos domuit.Poftea cum ipfisperfis in dirione Aiexandri ma-
6 C  alii de h  gni uenereidiucg in poreftatem macedoniei imperii fuere, A Demetrio cu defciuiflent; amicitia ro-
cus nam manoije petita primi omniu ex orientalibus hbertate receperunnfacile func roraanis de alieno lar-

gietibus.Per eadem tepora:quibus in fyria tegni mutatio inter nouos reges diternabatunin afia rex
Attalus fiorentiffimu & ab Eumene patruo acceptum regnum caedibus amicorum Si  cognatoru
fupplicjis fcedabatmunc mattem antununc Byronicem fponfam maleficiis eoji necatas confinges,
Poft hanc fceleftam uiolentice rabiem i'quallidamueftem fummbarbam capillumcp in modu reo^c
fummittitino in publicum prodiremo populo fe oftendere;n 6  domi Iaetiora conuiuia inire: aut ali-
quod fignum fani hois habere: prorius ut poenas pendere manibus interfedoru uidef.Omifla de-
Atf.lu&u mde regni adminiftratione hortos fodiebangramina feminabatiA: noxia innoxiis permifcebat:ea<^

+f

Vbibalfa-

mumnaf

catnt

J[/l t ATV '  • t v

a  \HvJli  omnia ueneni fucco lfečta ueiut pecuiiare munus amicis mittebatiab hoc ftudio aerariae artis fabrt

J  «> cae fe tradiditicaeteri!^ fingendis SC  aere fundendo procudendocj obledaf;

matri deinde fepulchru

Atf.attali facere inftituftjcui operi mtentus morbum ex foiis ardore contraxit: 8 C  feptima dje deceflit. huius

. ** /% - V ... t „ __..-a rt £  V. '» .m sr. -m v  H O  ■ a a >« A ^ um.  a  a- juu ut  s. ' X- ^ - - - m

ftudium

Licinius

craiTusin

afiaoccidi

iijr

v, Kt ‘1

Perpenna

MafRlien
fium gratia
apudto.

teftamento haeres populus romanus tune lnftuuit.Sed crat ex Eumene Ariftonjciis no luito matri
moniofedex pellice Ephefia Cithariftaecuiufdamfiiia genicus;qui poft mortem Attali udutpa-
ternu regnu inuafit afiam. Cum multa iecunda pneliaariuerfus ciuitates quae metu romanorum fe
tradereei nolebanttfeciilepuftus rexiam uidcreuAlia Licinio Craflo confuli decermf: qui inten
lior Attalicaeprsdae q bello cuextremo anni tempore inordinata acie praeliu conferuiffet: uidus
poenas inconfultaeauaritte fanguine dedit. In huius Iocu miflus Perpenna coful prima congreflioe
Atiftonicum fuperatum in poteftatem fuam redegit;Attalicaf<$ gazas haereditanas populi romani
nauibus impofitas Romadeportauit.Ouod segre ferens fucceffor eius Marcus Aquilius topful ad
eripiendu Ariftonicu Perpennae uelutiiui pouus triumphi munus efie deberetifeftinata uelocitate
contendit.Secj cotetioneconfulu mors Perpennae diremit.Sic afia fada Romano^ cu opibus fuis
us liti  0 uock  RospjjiTi tranfmitit«

■ IVSTINIHISTORICI LIBER XXXVII.

Apto Ariftonico maflilienfes pro Phocenfibus conditoribus fuisiguo^: urbem fena
tus SC  omne nomen:& quod SC  tune SC  ante Antiochi bello infefta contra populuni
romanum arma tulerant: deleti iufleraulegatos Roma mifere deprecaptesiuenia^
Us a fenatu obtinere.Poft haec regibus qui aduerfus Ariftonicu auxilia tulerantipre^
miaperfoluta Mithridati potico Spria minor: filiis Ariarathis regis cappadocis qui
eode bello ceciderat lycaonia 8C  cilicia dataeifidelior^ populus romanus in focii fili'
os q mater! Iiberos fuit.Quippe huic paruulo audu regnuade uitaadepta.Naqj Laodice ex nume
to fex filio^:quos uitjlis lexus ex Ariarathe tege fufceperatiumes ne diutina regni adminiftratione
adultis abufda potirefian^ parricidiali ueneno necauitiunu paruulu fceleri matris cognato^ cu -
ftodia eripuit:q poft peče Laodicesfna ^pter crudelitate ea populus extixerat ) folus regno pontus
ft,Mi|hridates quo<j repetijia motte iterceptus filiu q SC  ipfe Mithiidates didus eaeJigticuius ea

S

cz&vji,

bister« b>J

r««w rcd

ftl5 eftann ol
pitate ^ 11
gore fui f°^ is 1
touifidW
prastare reg

feaduerfusil
tir, Times de
terquatmor

nibusperne^

etiauiribusc

regnideidea

fcyrhas iuid<

CyraperhjX

ingeti kličita

afia tradatet:

fitustacregio

ris fuae ničta

fentiaeiusLa

fui:&filiiger

rujjiedaq(i

exancillaMi

uio fed icapo

autcurfuaut

tione dutabat

Paflagoniaiua

utruc^ mifit:q

noje crederet

^trouerfiare

amfetueriim

nienePaflago

net.Sicludibr

dtoeper pačfio,
jnedKcappado

tegdeinreri

Kitim

mruere, npa
™ ,u  tpHipoffe

Sf rfe «orepai

2 SSJ«

wOdn S f c "“ f ' Us

doc ^o^ Cat
crud e |,_ 0an nc


mede snn?' Ultc

iS2f^5

ujs

XXXII

,a *nuid

, ' u ' ac «’nf;Fi

pnt“ d >S

Ur.M  , m r tc Wfn
,.2*fantin
n CUm P°PUb
: :um;n cmnt
m< tu  cotitagiois

•^runtaecuttK

' ^ R H- coucrtu.Poft
gg^tt iodehictiio^
ne V'trm]xralcrC
•* ojUttltooDibus »c
■■ 11  Oor c aftroru daudi
■ ub^rtaic & amocni
-ni, formam firailepjv
Hrccato tcmporean
< U.Quippecum toto
p t r \tuaopacitasicft,
inuicdicit.Namnei
rjutgjtionispaiiesjel
ncrarfj qtx£e a lurnine
;n irč  Alexandri ma>
.luiiTčnraamiatiaro/
amjnudc aJ/enolar/
ranabavur:inafiarex
corum & cognatom
. ■ necaus confmgčs.

, \'./.;v^\nmoduK 05 e
, onuruuinitei autali'

: tu uidef.Omiffade>
gostts pcrmifcebatteacj

m  jcranrc aitis tabn

-nandcindefepulchru

dic deceflit* buios
v :i:ni Anali utlutp

.. n^turoiTianojunilc

coloIp^^Lani
• :>^ nas  Pf^conful^
■ 1111  Ljocirate

■fpH

cu

Vž

ys cJ ^. n  ledi

«ht»nv


»"»v


poftea magnitudo fuit ut no fui tatu teporismeruetia fuperioris aetaris oes reges maieftate fupaue-'
rir;beifaqj cu romanis p,lxvi,annos uaria uidoria geflerit. Cu eu fummi lperacores Sylla Luculius
caeteritp i  farna Gneus Popeius ita uicerunnut maior dariorcg refurgeret iftaurado praelio: danifqj
fuis terribilior redderef.Denicpad poftremu no ui hoftili uidusifed uolutaria morte i auito rcgno
fenex haerede‘filio deceflitihuius futuia magnirudine etia caeleftia ofteta praedixerat:Na 8i  quo gei
tuseftanno&eo qd' regnare primu coepinftella cometes p utrucg tepus feptuaginra diebus ita lu'
xit:ut caelum orane coflagrare uideref. Na 8C  magnitudine fui qrta parte caeliioccupauerat: 8L  ful-

Atf.Iaodi/
ces fcelus
in auditu

Prodigiu i
ortu mitri
datis

Atf.Mitri>
datis ftudi/
ura

Scytharu

uidoriae

j/V [ 4 ,' V*"*

praaetate regeteequuMithridateuenenoeuappetiuere:Quodraetuesantidota faepiusbibit 8t ita
fe aduerfus ifidias exqfitionibus remediis ftagnauitiut ne uoles quidem fenex ueneno mori potue . \
rit,Times deide ne inimici quod ueneno no porueranferropagerentiuenandi ftudiu finxitr qua ,pp <?

ter quattuor annos neq$ urbis neqj ruris tedo ufus eftifed p filuas uagatus e:& diuerfis motiu regio
nibus pernedabat.ignaris oibus qbus eflet locisiafluetus feras curfu aut fugere aut pfeq:cu qbufda
etia uiribus cogredi:qbus rebus 8 Č infidias uitauit:& corpus ad omne uirtutis patietia durauit. Ad
regni dekle adminiftrationecu accefliflet;ftatim no de regedo fed de augedo regno cogitauit, Itacg
fcy thas iuidos antea q Sopyriona Alexadri magni duce cu triginta milibus armaturi deleuerant:q
Cyru perfajji rege cu ducetis milibus armato^t trucidauerat,*q Philippu macedonu rege fugauerat:
ingeti felicitate pdomuit, Aučtus igif uiribus pontu quo<j ac deiceps Cappadocia occupauittcu de
afia tračlarencu qbufda amicis tacitus a regno .pfečtus nemine fciente puagattis e: oiumtj urbiucg
fitustac regiones cognouit.Inde Bithynia trafcediti 8 i qfi ia dominus Afiae opportunae quae<j uičlo
riae fuae nietatus e Poft haec i  regnu cu ia periifle credereftreuerfus eftiiueto paruulo filio que p ah'
fentia eius Laodice foror uxorcj enixa fueratifed iter gratulatione poft loga pegrinatione aduetus
fui: 8 t filii geniti ueneno piditatus e.Siqde Laodice foror cu piifle eu crederet in cončubitus amico«
ru piečla qfi admiflum facinus maiore fcelere tegere poflenuenenu aduenieti parauit,Quod cum
ex ancilla Mithridates cognouifletifacinus l  audtores uindicauit,Hyeme deide iminete non i  cou i'
uio  fed i capo no i  uacationibus fed iexercitationibus:nec inter fodales fed inter aequales aut equo
aut curfu aut uiribus cotedebat.Exercitu quocj fuuad pare laboris patietia quottidiana exercita^
tione durabatiatcgita inuitusipfeinexpugnabileexercitu fecerat.Inita deide a Nicomedefocietate
Paflagonia iuaditiuičlac^ cu focio diuidit;qua cu teneri a regibus fenatui nunciatu eflet: legatos ad
utruqj mifit:qui gete reftitui in priftinu ftatu iuberet.Mithridates cu fe pare ia magnitudini roma^
noi« crederettfuperbo refponfo haereditariu patri fuo regnu obuenifle refpondit:mirari<j fe quaeei
^trouerfia relata no fueririfibi referat.Nec territus rainis Galatia quocg occupat. Nicoedes quoni
am fe tueri iure no poteratiiufto regi reddituru refpondit,Atqj ita filiu fuu mutato nomine Philo^
mene Paflagonu regum nomine appellat;& quafi ftirpi regiat reddidifletjregnum falfo nomie ne te
net.Sic ludibrio habiti legati Romam reuertunf.

IVSTINI HISTORICI LIBER XXXVIII.

Ithridates Parricidia nece uxoris aufpicatus fororis alterius Laodices filios cuius u i§e
Ariaratha rege Cappadociae per Gordium infidiis occiderat: tollendos ftatuit: nihil
adu morte patris exiftimas fiadolefcens paternu regnu cuius ille cupiditate flagra
bat occupaflet.lgif du i his occupationibus uerfaf’ inrerim Nicomedes rex Bythinia:
uacua morte regis cappadocia inuadit.Quod cu nuciatu Mithridati fuiflet; p fimu^
lationem pietatis auxilia forori adpelledu cappadocia nicomede mittit.Sed iam Lao
dice per pa&ione fe nicomedi i matrimoniu tradiderat.Quod aegre feres Mithridates pfidia nico/
mediš cappadocia expellit:regnu<^ fororis filio reftituinegregiu ^rfus fadu nifi fubfecuta frausef
fet:Siqde interiedis diebus fimulat fe Gorgiu:quo miniftro ufus i Ariarathe interficiendo fuerat:
reftituere in patria uelletfperas fi obfifteret adolefcensjcaufas belli futurasiaut fi pmitteret p eunde

i


rf»m

Mitridates
paphlago^
nia 8i  cap
padociam
occupat

Atf. mitri-
datis parri*
cidia

xiflet Mithridates peditu odoginta milia eqtu dece milia currus falcatos doneč Ariarathi auxilian
tibus finitimis regibus minores copiae eflentucertu belli times/cofilia ad ifidias trafferrifollicitaKv
9  iuuene ad col!oqum cum ferru occultatu iter fafces gereret fcrutatorijab Ariarathe regio more
raiffo cunofius imu uetre ptredati ait:caueret,ne aliud telu inuemret;q qreret;at 9  ita tilu ptedis
infidiis fe euocatu ab amicis uelut i fecretu fermone fpedate utrocp exercitu iterficit: regnu cappa^
dociae odo annopt  filio ipofito Ariarathis noie additocg ei redors Gordio tradit. Sed cappadoces
crudelitate ac libidine praefato^i uexati a Mithridate deficiur:fratreq{ regisifii ipfum Ariarathe no
mine ab afia ubi educabaf reuocancu quo Mithridates pliu renouatraičtucj cappadociae regno ex^
peilit.Nec muko poft ex ^gritudine adolefcens colkda ifirmitate decedit.Pofthuius morte Nico/
medes timesme Mithridates acceflione cappadociae etia bithynia finitima iuaderet: fubornat pue/
ru eximiae pulchritudinis qfi Ariarathes tres no duos filios geuiflet:q a fenatu roano paternu regnu
petera, Vxorequoq 5  Laodice roma mittitad teftimoniu triuex Ariarathe fufcepto^: filio^:quod

fii

Laodices

teftimoniu

ubi Mithridates cognouit:SJ ipfc pari impudetia Gordiu Roma mittittg fenatui aflererct puprfi
cui cappadociae regou tradideranex eo Ariarathegenitujg bello ariftomco auxilia romanis ferens
cecidilfenfed fenatus ftudiaregu uelligesaliena regna falfis noibus dare;noluit:&: Mtthridati cap.
Paphl3go. padocia Si  nicomedi ad folatui eius Paflagonia adcmir.ac ne cotumeiia regu foretadeptuillis;quod
nes Si  cap/ aiiis dareftutercp populus iibertate donacus eft.Sed cappadoccs munus libcrtatis abnuetes ncgant
padoces a uiuere gete fine rege pofle, Atcp ita rex illis a fenaru Ariobarzanes coftituif.Erat eo tpe Tigraes rex
omanis li/ armemae ob!es a parthis ate no multu tepus datusinec oliab iifde i regnu paternu m remifTus, Huc
bertate do Mithridates ad focietate Romani belli q<f oli meditabanfrplicere cupiebat.nihi! igif de offenfa ro
natur manoj^ fentiete p Gordiu ipellittut Ariobarzai fegni admodu bellu iferat;& negs dolus fubefle ui
dereCfilia Cleopatra ei i matrimoniu tradidit.Primo ergo aduetu Tigrais Ariobarzaes fublatis re/
busfuisRomacotendit ArcpitapTigrane rurfus cappadocia iuriseife Mithridatis coepit.Eode
tepore mortuo Nicomede etia filrus eius SC  ipfe nicomedes regno a Mithridate peiliftg cu fuppiex
Roma ueifTeudecetnif’ i fenatutut utercp i regnu fuu reftituafan q<f tame mifii Aglius Malius Sl
Origo mi/ Malthinius legati. His cognitis Mithridates focietate cu Tigrane bellu aduerfus Romanos geftu/
tridatici rus luginpačhcg iter fe funtiut urbes agriqj Mithridatfihoies uero SC  quxcuq 3  auferre poifet.Tigra

belli ni cederet.Poft haec Mithridates rtelliges qtu bellum fu fci t are t; legat os ad Cimbros alios ad GaU
lograecos:& Sarmatas Baftarnafcg auxiliu petitu mittit.na oes has getes cu romanu meditaref bel/
lu uariis beneficio^i muneribus ia ate illexerat. A fcy thia quocp exercitu uenire iubetioemcp orien/
te aduerfus romanos armat.no igif rnagno labore Agliu Si  Malthiniu afiano exercitu iftručtos ui/
citigbus fimul cu nicomede pullis igeti fauore ciuitatu excipif multu ibi auri argeticp ftudio uete
rum regu magnucp belli apparatum iuenmgbus inftrudus debira ciuitatibus puhlica SC  priuata re
mittit.dč uacatione qnquenio cocedit.Tuc ad cocione milites uocat: eofg; uariis exhortationibus
ad Romana bella fiue afiana icitat«Qua oratione dignu duxi eius exeplu breuitati huius operiš i fe/
Atf.gd tro rere:qua obliqua popeius Trogus expofuit:quonia i Liuio 8C  Saluftio reprehedic:qcf cocioes direp/
gus in liuio tas p  fua oratioe opi fuo iferedo hiftoriae modu excefler/t.Optadii fibi fuiiTe ainut de eo licerer co/
SC  ialuftio fulerejbellune fit cu Romanis an paxhabeda:gn uero firrefifteduipugnaribusineceos gde dubita
reprehede/ re g fpe uičloriae careant,Quippe aduerfus latrones fi nequear p  falure.*,p ultioe tame fua oes ferru
lic ftrigere.Caeterugj n 6 id agifjan liceat gefceremo tatu aio hofhhter fed etia plio cogreffis cofulere:

g ratioe ac fpe coepta bella fuftineat ee rame fibi uičloriae fiduciaifi fit illis aiusRomanofcp ufci pof
fe cogmtu no fibi magis g ipfis militibusrg SC i  bithynia AgliuiSt Malthyniu I cappadocia fuderit:
at fi gde alitna magis exepla g fua expimeta moueatiaudire fe a Pyrrho rege epiri no ampius g qnqj
milibus macedonu iftručlo fufos tribus pliis romaos: Audire Annibale feded annos italiae uičlore
imoratu:& gn ipam caperet urbe:n5 Romano^ lili uires obftitiflTejfed domefticae aemulatiois atqj
inuidiaeftudiu.Audirepopulostrafalpinaegalliaejtalmgrefibs maxisea plurimifc^urbibus po(H
dere SC  latius aliguato.folu finiuig i afia:quae dicaf i  beliis eofde galios occupafleinec uičta folu dici
Roma a gallis fed etia capta:ita ut unius illis motiš tatu cacume reliqueref;nec bello hofte fed pcio
remotu.Galio^- aut nomeigd' femp Romaos terruita' pte uiriu fua ^ ipfe habeat .na hos g afia fco
iutigallosab iliisjg italiaoccupaueratsfedibus tantu diftareiorigine gdeac uirtute genufcppugnaes
ide habere;tatoq 3  his fagacioratefle igenia g illis gto logiori ac diffieiliorifpacio p illyricu thracia'cp
^dierut pene optriofius trafitis lllo^ finibus g ubi coiedere poflefijs.la ipam italia audire fe nug ur
Roma codita fit fatis illipacata fedaffiduae p oes anos p  libertate alios cotra quofda' et ,p iure ip li
beliis cotinuis pfeuerafle:quot a multis ciuitatibus italiae deletos romanom exercitus ferri a gbuf-
da nouo cctumeliae more fub iugu miffosiac ne ueteribus fmoremur exepiis hoc ipfo tpe uniuerfa
Bellu mar/- italia bello marfico c6furrexifTe no ia' libertate fed cofortiu ipii ciuitanfgj pofcete, nec grauius uici
ficura no italia bello gdoefticis pricipu fačlioibus urbem pmiimultog,- piculofius accefliffe italico ciuile

belluifimul Si  a germania cibros imefa illa fero^atgj lmitiu populo^- more ^cella; fundaffe italia;
quo^> ta af fi fingula bella fuflinere romani polTentiumuerfis tame obruaf;ut ne uacaturos gde bel
io fuo putet.Vtedu igif occafioe 8i  rapieda icremeta“umu;ne fi illis occupatis geuerit;mox aduer/
fus uacuos SC  getos maius negotiu habeat.No enim guserif an capieda fint arma;fed utru fua poti
us occafioe an lilo^.bellu egde la tuc fecu ab illis geri coeptuicu fibi pupillo maiore Phrygia ade/
mennt;qua pri fuo praemiu dati aduerfum Ariftonicu auxiiii cocefleratgetecp quam auo fuo

Mithridati Seleucus Callimachus i  dote dediflet.Quid cu Paphlagonia fe decedere iufierut;no alte
rum lllud genus belli fuifiefquae no ui no armis fed adoptione teftameti Si  regu doefticoi^ iteri tu
hžereditaria pri fuo obueniffettcu iter hac decreto^t amaricudine paredo no tame eos mingaiet:
quin acerbius fe i dies gerat no obtinuiffe;qd' eni a fe no pbitu illis obfegum no Phrygia_ Papblago
niaqp dimiffasino cappadocia filiu edučlu qua iure getiu uičlor occupauerat.Rapta tame fibi ee ui/
čtona eius ab illis quo^i nihil e nifi bello quaefitu no rege bithyniae Crefto i quem fenatus.arnia de
creuerana fe i gratia' lllojsi occifumtrame nihilominus iputari fibi fiq Gordius aut Tigraes^ faciat;li
bertate ena i cotumeiia lui a fenatu ultro delata cappadociae g religs getibus abftulerundeide popu
lo Cappadocia p  iibertate oblata Gordiu rege orate ideo tag amicus fuus eet no obtinuiile Nico'
mede praecepto illo^c bellu fibi ituliffe; ga iultus ierit Mithridates; ab ipfis uetu obuiatSč nuc eam

xxxii i

feeu bellandicaufam illis fore:'^ non tpune fe Nicomedi Iaceradu Saltatricis filio pbuprit.Qtjippe

no delila rega illos fed uires ac maieftate ifeg.necj lfeuno fed i  aliis quoc }3  oibus ac femp arte graf

fatosrfjc 6i  auu fud Pharnace p cognitionu arbitria fuceidaneu regi Pergmieno Eumem darum:fic

rurfus Eumene.* cuius dafiibus primu i afia faere trafuečli: cuius exerciru magis q fuo dl  magnum

Antiochu & gallos i  afia 81  mox i  raacedonia rege Perfem domuerat;&: lpfuni p hofte habitum eicg

interdičlu italia: 8 £ qcf cu ipfo deforme fibi putauerancu filio eius Ariftonico bellu geflifte: nullius

apud eos maiora q mafiniflae regis Numidaru baberi merita Hinc impurari uidu Annibaletruhinc Atf.čj one/—>

captum Syphacem:hinc Carthaginem deletamthinc inter duos illos africanos tertium feruatore ur ret roma/

bis referriitamen cum huius nepote bellum modo in africa geftum adeo iexpiabile ut ne uičtu qde nos inuidia

memoriae patris donarent:quin carcere ac triumphi fpedaculu experiref.Hanc illos oibus regibus

rege odio^i dixiffe:fcilicet quia ipfi tales reges habuerint;quojt etia noibus erubefcantiaat paltores

aborigitium aut arufpices fabino^rtaut exules corynthio^:aut feruos uernafqj Thufcoij^aut & q<£

honoratifllmu nome fuit inter hos fuperbos:atqj ut ipfi ferut coditores fuos lupae ubmbus alitos:

fic oem illu populu lupojc animos habere inexplebiles fanguinisatqj imperii diuiuarucp auidos ac

ieiunos.Se aut feu nobilitate illis coparefjclariore illa colluuie couena^ e fifc;qui paternos maiores

fuos a Cyro Darioq$ coditoribus pfici regni maternos a magno Alexadro ac Nicanore Seleuco codi

toribus iperii Macedonici referaufeu populiš cojji coferat ftiosjea^t fegetiu efle:quae no modo ro/

mano iperio fint paresifed macedonico quocg obftiterint Nulla fubiedura fibi genu expta peregri

na iperiajnullis unčjnifi doefticis regibus paruifle. Cappadocia uelit an Paphlagonia receferejrurfus

pontu an bithyniam;iteq$ Armenia maiore minoreq 5 ;quaru getiu nulla necg Alexander ille qui to, Quae gen/

tam pacauit afiam: nec quifqua fucceiTo^: eius aut poftero^ attigiflet, Scythia duos unq ante fe re tes ad alex.

ges no pacare:fed tantu intrare aufos Dariu & Philipputsegre inde fuga fibi expediffe: unde ipfe ma intacitae in

gna parte aduerfus romanos uitiu haberet: multocg fe timidius ac diffidentiusbella pontica ingrei afia

iurrucum ipfe rudis ac tyro eflet fcythias practer arma uirtutemcg animidoco^j qucq$ folitudimbus

ud frigoribus iitručfcriper quae denuciaref ingens miliriae labor ac periculu inter quas difficultates

nec fpes qde premil’ foret ex hofte uagomec ta tu pecuniae fed etiam fedis mopias: nune fe diuer iam

beli i eonditionem ingredi.Nam neqj cado Aliae efie temperantius aliudinec folo ferriiiustnec urbi

um multitudfe amoenius: magnamcp temporis partem no ut militiam fed ut feftum diem a&uros.

bello dubium facili magis an uberi fi modo: aut proxias regni attalici opes aut ueteres lydi± ioniae/

9  audierit:quas non expugnatum eant fed pofleffumuatucj auida afia ut etiam uocibus uocet adeo
illis odiu Romano^ incuflit rapacitas proconfuium exadio publicano^itcalumniae litium.$equa/
tur fe modo fortiter 81  colligant: quid fe duce poffit efFicere ftantus exercitus t quem fine cuiulqua
militum auxilio lua & unius opera uiderint Cappadociam caefo rege cepiffe:qui folus mortaliu po/
tum oranem fcythiamcg pacauit;qua nemo ante tranfire tuto ateg adire potuerit.Naij iuftitiae atej
libertatis fuae ne ipfos milites quin experianf teftes eflfugere 81  illa iudicia habere quod folus regum
omnium non paterna foium uerumetiam externa regna hatreditatibus propter munificenriam ac
guifitam poiTideat colchos: Paphlagoniam;Bofphorum;Sic excitatis militibus poft annos ,xxiii.fu Peroratio
pti regni in romana bella defcendinAt^ in xgypto mortuo rege Ptolemaeo ri qui Cyreneis regna/
bat Ptolemseoip kgatos regnu 81  uxor Cieopatra regina foror ipfius deferf, Laetus igitur hoc folo
Ptolemaeus:g) iine cerramine fraternum regnum recepiflet:g> fubornati & a matre Cieopatra 81  fa/
uoreprincipum fratris filium cognoueraticaeterum infeftus omnibus ftatim ubi alexandriam igref
fus emfautores pueri trucidari iuifitnpfum quoqj die nuptiarum:quibus matremeius in matrimo/
nium recipiebatiinterapparatus epularum 81  folenniareligionum in complexu matris iterficitiat^ Atf.ptole/
ita torum fororis esede filii eius cruentus afcendit.Poft quod non mitior in popu)arestqui eum i re/ maci fcelus
gnum uoeauerant fuit.Siquidem peregrinis militibus licentia caedis dataiomnia fanguine quottidie
manabantiipfamc^ fororem filia eius uirgine per uim ftuprata 81  in matrimonium aicita repudiat^
quibus rebus territus populus in diueria iabif i  patriam^ metu mortis exul relinquit. Solus igif in
tata urbe cum fuis reličfus Ptoiemaeusi cum regem fe non homium fed uacuarum aedium uideret. RoJegatl
edičlo peregrinos follicitatquibuscofluennbusobuiuslegatisromaorumScipioniabicao&Spu^ ad ptole/
rio MumioiSi L,Metello:qui ad infpicienda fociorum regna ueniebannprocedittfed q cruentus cv  maeum
uibus omnibus tam ridiculus romanis fuit,Eratenim 81  uultu deformis & ftatura breuis 81  fagina
uentris non homini fed belluae fimilisiqua foeditatem nimia fubtilitas 81  perlucida ueftis augebat:
prorfus quafi altu infpicienda praeberenf :quae orani ftudio occultanda pudibundo uiro erant.Poft
difceffum deinde legatorum.‘quorum africanus dum afpicit urbem fpečtaculo AIexadrinis fuit.Pto
lemaus iam etiam populo peregrino inuifus cum filio;quem ex forore fufceperat 81  cum uxore ma
tris pellice metu infidiarum tacitus in exilium proficifciCcontrado mercenarioexercitu bellum fo
rori paritet ac patriae in fert, Accerfitum maxi mum deindea cyrenis filium ne eum alexandrinis co/
tra fe regem crearent:interficit,Tunc populus ftatuas 81  imagines eius detrahit, Quod fadum ftu/ AtC ptole
dio fororis exiftimans;filium quem ex fua fufceperat;interficit:corpuf^ in membra diuifum & in^ mx\  parri
cifta impofita matri die natali eius inter epuJas afterri curat.Quse res non reginae tatu uerumetiam cidia
umuerlae ciuitati acerba 81  luduola fuit rantu^ mcerore fettiuiflTimo couiuio itulit: ut regia oni/

fiii

nis repentino lucftu incenderef .Verfo igifftudio prfncipum abeputiš in  exequias tnembra lacera
tapopuio oftendunt:& quid fperare de rege fuo debeantjfilii carde demonftrant., Finito luda orbi
tatis Cieopatra cum urgeri fe fraterno belio uiderenaimlium a Demetrio petit Syrix  rege p legatos
eiustcuius ipfi uarn & raeorabiles cafus fuere;nac£ Demetriusmt fupra dičtu eftjtu belki parthis itu
liiTct.Sd multis cogreffioibus uidor iuiflenrpete circuuetus ffidns aiflo exercitu captf.Cui arfacidf s
parthorum rdtmagno & regio a'irao muTo in hyrcama non cokum tantum regnu pra;ftitit:fed & fi
liam in matnmomurn dedit.Regnumqj Synae quod per abfentiam eius Trypho occupaueratirefti-
turom promntit.Poft huius mortem deiperato redita non ferens captiuitatem Demetrius priuata
& fi opulentam oitam partaefus tacitus i  regnum fugam meditatus hortator illiac comes Caliman-
der amicus erat:qui poft captiuitatem eius a Syria per Arabue deferta ducibus pecunia comparatis
Varii De - parucho habitu babpioniam peruenerat.Sed fugientem Phrahartes qui Arfacidse fuccefferat;equi-
»etrii ca - tum cekntate percompendiofos tramites occupatum retrahit. Vteftdedu&us ad regem Caliman
fus dro quidem non tantum uenia uerumetiam premium fidei datum. Demetrium autem 8i  grauiter

caftigatum ad coniugem in Hprcaiam remittiKSf ardioribus cuftodibus obleruari mbet.Interiedo
deinae tempore cum fidcm illi etiam fufcepn Iiberi facerenneodem amico comite repetita fuga ek;
fed pari infeiicitate prope fines reghi fui iprehcndituriac denuo perdudus ad regem ut iuiius a co-
fpedu iummouetur.T unc quoq$ uxori fh libens donatus in hyrcaniam poenalem fi bi ciuitatem do
natam remittituritalifcg aureis ad exprobrationem puerilis Ieuitatis donator fed hanc tam partho
rum mitem in Demetrium claementiam non miftricordia gentis nec refpedujcognatiois faciebat;
fed quod fyriae regnum affečtabant ufuri Demetrio aduerius Antiochum fratrem: praut res ud te-
pus uel Fortuna brili exegnTet.His auditis Antiochus occupandum beiium ratus exercitum: quem
multis finkimoru bellis mduraueratiacfuerlus Parchos ducic; fed iuxuriae non minor apparatus q
militiae fuit;Quippe,vui.miIia armatorum fecuta funt trecenta milia lixarum:ex quibus coquoru
piftoru fcaenicorumep maior namerus ruit:,argemi certe auricg rantum.ut etiam gregarii milites ca
ligas auro fingerennproculcarenrcg materiamicuius amore populi flrro dimicantfculinaru quoq;
argentea inftrumenta fuereproriuvquafj ad epuias non ad bella pergerent. Aduertienri Antiocho
multi orietaies reges occurrere tradetes ie regnaij (ua cu execratione iupbiae parthicae.-nec mora co
grefiioni fuit. Antiochus tribus preiiis uičlor babylomam cum occupallet; magnus haberi cccpit,

’ - ' S Q 7 ?  ltacpomnibusadeumdeficiennbuspopulišnihiiparthisrdičrum pneterpatrios fmesfuir,Tune

'** fxMr< ^7\atiochi  Phrahartes Demetrium in Syriam ad occupandum regnum cum parthico praefidio mittiuut co  pa

fuccefTus do Antiochus ad fua tuenda a parthia reuocarctur.imerim quomam uinbus non poterat infidns

Antiochum ubiqj tentabatipropter multitudinernhcminum oranem exercitum fuum Antiochus
per ciuitates in hyberna diuifeiat:quae resexitii caula fait.Nam cum grauari fe copiarum prsebitio
ne 8C  iniuriis militum ciuitates uiderentiad partnos deficiut: & die ftatuca omnes apud fe diuifum
exercitum per infidias ne inuicem ferre auxilia poirentsaggrediuntur:quae cum nunciata Antiocho
eflent:auxilium proximis laturus cum ea manu quae lecum hyemabat:progreditur in itinere obui-
um regem parthorum habuitiaduerius quem fortius q extrcitus eius dimicauit. Ad poftremum ta
men cum uirtute hoftes uincerentimetu fuorum defertus ocdditur.cui Phrahartes exequias regio
Antiochi more fecirjfiliamcp Demetni qu3m fecum Anuochus adduxerat capius amore uirginis uxorem du
interitus xit»Paenitere deinde dimiffi Demetni caepi t:aa quem retrahendum cum turmas equitum feftina-

ter mififIet;Demetrium hoc iplum metuentem jam in rtgno miifi inuenerunufruftracp omnia co-
nati ad regem fuum reuerft lun c.

\ 1VSTIN1H1STORIC1 LIBER XXXIX.

Ntiocho in parthia cum exercitu ddeto frater eius Demetrius obfidione parthoru
liberatus ac rekitutus in regnumteum omnis Spna in lu&u ppter amiiium ext.rcitu
dlet quafi parthica ipiius ac fratris bella;quiDus aiter captus alter occifus erat pro
fpere geifiiTentiita segppto bellu i fene ftatuit: regnu xgypti Cieopatra focru prečili
3 uxiiii aduerius fratre fuu pollicente.Sed du aliena affedattut afToletkicri^pna per
defedione Syriae amifit.Siquidem Antiochenfes primi duce T nphone execrates fu-
perbiam regis quae couerfatioe parthice cruaelitans mtolerabilis fačfa erat:mox Apaenii caeteracp
5yriae defe ciuitates exeplu fecuta per abfentia regis a Demetrio defecere, Prolemaus uero rex agppti belio ab
dl o a De- eode peritus cu cognouiflet.Cleopatram lorore iuam opibus agypti nauibus lmpofitis ad filiam Si
metrio Demerriu generii i Syriam |)fugifie:immittit iuuenem quenda agyptium Protarchi negociatoris

fiiium q regnu fyriaarmis peteret.Er compofita fabulaquafi p adoptione Antiochi regi receptus
in familiam regiam effettnec fyriis quemlibet regem aipernannbus ne Demetrii paterent luperbia;
nomen iuueni Aiexander imponif.*auxiliacp ab agypto ingenua mittunt. Interea corpus Antiochi
interfečli a rege parthorum in loculo argenteo i iepul tura i Syriam remiflum peruenit; quod cum
ingenti ftudio ciuitatum 8£ regis Alexandri ad firmadam fabuia fidem excipif’:qua res llii magnu
fauorem populariu conriliauit: oibus nofičbsieo fedueraslachrymas exiitimannbus. Demetrius
autem uičtus ab Alexandro cum undiqp circulhntibus malis praemeretur; ad poftremum etiam 3b
Gryphus uxore fiiii% deferitur. Relidus igitur cum paucis feruuhs cum Tyrum religione templi fe delenUJ'

n  [• ^A^A udi lixa

A”! , nnm,

-4#L. *y**U~,


rum nume

rum

milil

sas  periffet :  naui egrediens praefečliiuffu interficitur. Alter ex filiis ScTeucus quon/am fine ma>

tris aučforitare dsadema fumpfiffet: ab eodem interficitur. Aljrer ex filiis cui propter nafimagni>

tudincm cognomen Grypho fuit J rex a matre hačtenus conftitu.tur: ut nomcn regispehes filu

um:uis autem oranis unperii penes matrem cifer, Sed A!exandcr otcupato fyriae regno cumens ex

fucceiTu rerum fpernere um etiam ipfiun PtoIemaeum:a quo fuerat in regno ornarus: fuperba lfo-

lenria coepit ,lraq? Ptolemaeus reconciliata fororis gratia deftruere Alexandri regnu:quod odio De

metni uiribus fuis acquifierat:fummis operibus lftituit.Mittit argo in grarciam Grypho auxilia 8£

filiam Gryphinam Grypho nupturam;ut populos in auxilium nepotis non forietate tantii belli ue

rum etiam affinitate fua folidtaret.nec res fruftra fuit.Nam cutn omnes Gryphum inftručtuargy

priis uiribus uidcrent:paulatim ab Alexandro deficere coepere.Fit deinde intereo pradium:quoui Atf.a!rxan

<9:us Alexander Antiochiamprofugit.Ibiinopspecuniaecu ftipendia militibus deeilet:in templo dricauilliu

Iouis folidum ex auro uičtoriae fignum tolli iubet; facetis ioris facrilcgium circunfcribens. Na up i  facrilegio

(Soham commodata fibi a Ioue efle dicebat.Interiečhsdeinde diebus cum ipfius Iouis aureu fima

lacrum infiniti poderis tadte euelli iuffiflet;depr**henfufqg in facrilegio concuflu muititudinis i  fu

gam eflet uerfusanagna ui tempeftatis oppreflus ac defertus a fuis latrSibus capitur;perdučtufque

ad Gryphum interficitar.G ryphus porro recuperato patrio regno exrernifcp periculis liberatus ifi

diis matris appetitur:qu£ cu cupiditate dominationis pdito marito Demctrio & altero filio lterfe

čtot huius quo«^ uiduriainferiore dignitate fua facSa doleret uenienti abexerdtatione ueneni po

culu obtulit.Sed Gryphus praedičtis ante ia ifidiis ueluti pietate cu matre certaret bibere ipfa iubet

abnuenri infht.Poftremu £Sato indice eam arguihfoiam defenfione fceleris fuperefle affirmas fi bi Mater ue *

bat;quod filio obtuImSic ui&a regina fcelere in fe uerfo ueneno:qd alii paraut rat:extinguif.Parta neno qood

igič  regni fecuritate Gryphus odo annis qcte &  ipfe habuit:& regno fuo plhnt.Natus ddde ilii eft ftfto para -

semulus regni frater ipius cyricoenus eade matre genitus fed ex Antiocho patruo iufceptu|'que cu uerat txtin

ueneno toliere uoluiflenut matarius cu eodem armis de regno c6tederet;excitauit.Inter nas regni gmt

fyriae parricidiales difcordias morif rex aegypriPtolemaeus regno argypti uxori & alteri fiho:que

lila legilfct reličto uidelicet qfi qetior aegypn ftarus q \yr\x  regnu efiericu mater altero ex filiis ele

do aicerii holte cet habitura.Igif cu ,pmor i rntnore fiiiu eet.-apopulo copellif maiore ebgere; cui Cleopatra

prius q regnu daret;uxore ademifccopu Iiu<$! repudiare cariflima fibi fcrore Cleopatra minore foro cyriccenus

re Sdauce ducere iubetmo materno uer filias iudicio cu alteri maritum eriperet; alteri daret.Cleo

patra uero non ta a uiro repudiata qa matre diuortio uiri dimifla Cyricoeno in ipria nubfneii^ ne

nudu ndrne uxoris afferret; exercitu Cypti follicitatu uelut dotalem ad maritum deducit.Par igif

uiribus iam fačtus Cyricoenus prslium committit:ac uidusin fugam conuertitur:Antiochiaq}ue

nit Tuc Antiochiam Gryphus i qua erat Cyricoeniuxor Cleopatra obfidere coepit:qua capta Gry

phina uxor Gryphi nihii antiquius q fororem Oeopatra requm iuilitmo ut captiure openi ierret:

fed ne etfugere captiuitatis mala poiIet:quae fua aemulatoe in hoc potiflimum regnu inuaferit ho^

fticg fororis nubendo;hoftenrfe eius eff'ecerit;tum peregrinos exercitus in certamina frattum addu

dosicum repudiatam a fratre contra matris uoluntatem exEra aegyptum nupta accufat.cotra Gr y

phus orare ne tam fcedum facinus facerecogafanullo unqua niaio^e fuc^e iter tot domdhca bek

la tot externa poti uidoria in foeminas faeuitu;quas fexus ipfe 6L  picuiis bello^i di  faeuitiae uidoru

eximat.in hac uero praeter comune bellanriu nefas accedere neceflitudine fanguinis.Quippe ipius

quae ram cruente faeuiat fororeequidegermana eflTe fua uero cofobrina: liberoije de in je comuniu \

matertera.His tot neeeifitatibus faguims adiicit fupfimone templi;quo abdita profugerintantocg

religiofius coledos deos fibi quo magis hisppitiis ac fauetibus uicifiehtu necg occila lila fe uirium

qcq Cyricoeno dempturumec feruatu^e reddita.Sed §to Gryphus abnuit tato lotor muliebri pri"

nacia accendif rata no mifericordiae haec uerba fed amoris ee. Iracj; uocatis ipfa militibus mittit;q

forore confoderet:qui ut in templum intrauerut cu euellere ea no poflent;manus ampiexates deae

fimulacrum prseciderut.Tuc Cleopatra execratioe parridda^e mundata uiolatis numinibus in ul- Cleopatra

tione fui decidit.Ntc malto poit repetita praelii congceflioe uidor Cyricoenus uxore Cryphi Gry mnior occi

phinam qux  pauloante forore interfeceratjcapit;eiuičp fupplicio uxoris manibus parentauit,At in difa foro <•

aegypto Cleopatra cu grauaref focio regni filio ptolemaeo populu in eu incitat.abdudaqj ei feleuce K

uxore eo indign/us;quod ex feleuce iam duos filios habebat; exulare cogit. Accerfito minori filio

Alexandro dc  rege i locu fratris coftitutoinec fiiiu regno expuiille cotenta bello cypri exulante pet"

fequif, Vnde puffo interficit duce exercitus fui:<j>uiuu eu e mambus emififTet.qq Ptolemsus uere

cundia materni belli no uiribus minor ab infula receffiffet.Igif Alexader territus a. matriscrudeli

rate;& ipfe ea reliquit picuiofo regno fecura ac tura uitam antepones.Cleopatra uero timens ne rna Cleomatra

ior filius Ptolemaus ab Cyricoenoad recuperandu aegyptu auxiliisiauere£';ingenua Gryphoauxi mater a fi"

lia & leleuce uxore nuptura hofti prioris mariti mittit;alexadrucp fiiiu p legatos i regnu fuocat:cui Iio occidif

cu occultis ifidiis exitiu machinart' occupata ab eode iterficif; lpintucj non fato fed parricidio de

dit.lndignaprfus hac mortis ifamia;q et matre thoro expuiit:8i duas filias uiduas alterno fratre ma

trimomo fecit;ik filio alteri I exiliu ačto beilu uulinalteriercpto regno exitiu p Ifidias machmata č

fed nec alexadro caedes ta nefanda lulta fuit,Na ubi primu copertu e p fcelus fiiii matre uerleeta cd-

curfo populi f exiliu agif.Reuocatog; Ptolemaro i regnu reddifcg necg cu mre bellu gerere uoluit
fet nec a fre armis repetere:qd prior pofiediflet.Du haec agufifrater eius ex pellice fufceprusicui pf
Cyrenaru regnu teftamero reliquerat haerede populo Ro.inftituto deceflit.Ia.n, foituna Romana
porrigere fe ad oricntalia regna no coteta italiae terminis coepat.Iracj; SC  ea ps libya ( puincia fa& a  e,
poftea creta dliciacp piraticocj bello pdomitae i forma jpulcix  rediguf .Quo padlo SC  iyris Si xgy
pti regna uicinitate romana arčlata:quae icremeta de finitimis bellis quers re folebanuadepto uata
di arbitrio uires luas in perniciem fua couerterutjadeo utaffiduis prseliis e ofumpti in conteptum
Heroti/ finitimo^ ucnerintjpradsecj; arabum genti in belli atea fuerint;quo^ rex Herotimus fiducia fex-

mus fexce- cenco^* quos filioru cx pelhcibus fufceperat diuifis exercitibus nune cegyptu nune Syna ifeftabatr
tos habuit magnucR nomč araburn uiribus finitimoji exanguibus fecerat,
filios 1VSTINIH1STORICI LIBER XL.

Vtois fratrum odiis.& mox filiorum inimicitiis parentum fuccedentibus:cu in ex
piabili bello 8C  reges 8C  regnu fyriae confumptu eifenad externa populus auxilia co-
curritjperegrinofe# fibireges circufpicerecoepit.Itacgcu pars Mithridate ponticu:
Tigranes ff pars Ptolemmum ab aegypto a^ceifTendu ceferenaccurreretcg & Mithridates iplici-

rise rex con tus bello Romano eflet, Ptolemaeus quocj} hoftis fyriae fupfuifieuomnes in Tigra-*

ftituitur nem regem armenise confenferuntrinftrurftu pmer domefticas uires parthica focie

rate SC  Mithridatis amnitate.lgitur accitus in regnu fyriaeper,xviii,annos rraquillifilmo rrgno po
tituseftmecp bello alju lacefUre;ncqj laceflitus iferre alii bellu necefle habuit.Sed ficut ab heftibus
tura tyna fuit ita terrsemotu uaftata eft;quo,c.lxx.hominum milia SC  multse urbespicrut. Quod
Atf . motu prodigium mutationem rerum portederearufpices refpoderunlgitur Tigrane a Lucullo uidlo rex
terrae perni Antiochus Cyricoeni filius ab eode Lucullo appdlaf. Sed qcf Lucullus dede ran poftea ade>
tiofifiimu nait Pompeius:qui pofccnti regnum refpqndit:ne uoleri quidem \ytix  nedu recufanti daturum fe
Syria Ro- regem;qui,xviii,annos quibus Tigranes fyriam renuit in angulo ciliciae latuerit. Vidlo aut eode Ti
manorum grane a Romanis alieni operiš prmmia poftulet.lgitur uthabenti regnum no ademeritata quo ceC*
fit jpuincia lerit Tigrani no daturu quod tueri nefciat:ne rurius fyriam iudzosa 8i  arabu Jarrociniis ifefta red
dat. Atcp ita iyriam in prouinciae formam redigmpaulatimcg oriens romanorum difcordia confan
guineorum icsuid  fečlus dl#

IVSTINIHJSTORICI LIBER XLI

Parthoru

uetuftas

parthiaefr*

tus

Partichus

fermo

Parthoru

bellandiro

Arthi penesquos uelut diuilione orbis cu romanis fačta nune orientis imperium e;
fcytharum exules fuerut.hoc etiam ipforum uocabulo manifeftatur.Nam fcyticho
fermone parthi exules dicuntur.Hi Si  Aftyriorum SC  medorum teporibus iter orie**
taks populos obfcuriffimi fuere.Poftea quoqj cum imperiu orientis a mediš ad pfas
traflatu emeluti uulgas fine noie pda uičtoji fuere. Poftreo macedoibus triuphato
oriete feruierut:ut cuius mi^ uideaf :ad tata eos felicitate p uirtute^>uečlos:ut ipet
getibus fub qgi iperio ueluti feruiieuulgus fuer.a roanis quocjs trinisbellis p maxlos duces floretif
limis tpibus lacefliti foii ex oibus getibus no folu paresiue^ et uičtores fuer:qq plus gloriae fit iter
afi^na di  medica perficacp memorata oli regna;& opuletiiTimu illud mille urbiu Bačtrianu impiu
emergere potuiife:q logiqua belia uicifie.Prseterea cu grauibus fcythis 8C  uicinahbus bellis affidue
uexati uamfq; periculc^d cettamimbus urgerenuhi domefticis feditiombus fcythia pu!fi folitudi-
nes iter hyrchamam:& dacas:& areos;& fpartanos ,6i  magianos furtim occupauere fines.Deinde in
tercedentibus primo finitimis :poitea etia prohibemibus in tantu ,ptukre:ut no imenfa tantu4am
ac profunda camporum;ueru etia praerupta colliu montiucp ardua occupauerinuEx quo fit.ut par
thix plsrac^ fmium aut aeftus aut frigoris magnitudo poflideat:qppe cu moreš nix& capos adfus
ifeftct.Adminiftratio genus poft deftdione Macedonici impii fub regibus fuit.Proximus maiefta
ti regu populoj^ ordo eft;ex hoc duces in bellojex hoc rečlores i pace habenf .Sermo inrer fcythicu
medile^ medius &  utriuft^ mixtus:ueftis olim fui morisipoftea q acceflcre opes ut medisiperludda
ac fluidararmoj^ patrius ac fcy thms mos,Exercitu no ut aliae gentes libero^ fed maiore partem fer
uorum habent-Quo^ uulgus nulli manumirtendi ptate permiffaiac per hoc oibus feruis nafcenti
bus idies crefcir.hos pari čuta ac liberos fuos habent:& equitare Si  fagittare magna iduftria docer.
Locupletiflfimus ut quifq> eftata plures in bello equites regi fuo praebet.Denicp Antonio bellu par
this inferenti cu.L.milia equitu occurreret foli.cccc.liberi fuere.Cominus in acie pr^liari nefciunt
obieflaitp expugnare urbes.pugnantaut procurrentibus equis aut terga dantibus.fepe etia fuga fi
mulantiut incautiores aduerius uulntra ifequeres habeat fignu hisin pradio no tuba fed tympano
datunnec pugnare diu poftunt.Caeteru intoleradi foret fi quatus his impetus eftjuis tanta SC  per[e
uerantia eflet. Plerunc^ in ipo ardore certaminis prsdia deferuuac paulopoft pugna ex fuga repetut
SC  cu maxime uiciffe te putesjtunc tibi diferimen fubeundu fit.Munimentu lpfis equifqj loricse fut
piumacmjqu£e utnn^ toto corpore tegunt, Auri argetkg nullus nili in armis ufus, Vxores dulcedie
uarice ubiciinis flnguli plures habentmec ulla deličta adulteriis grauius uindicant, Quaobre fenu
pis no couiuia tatu zelo uiroruiueru etia confpečlum interdicur. Čarne no nifi uenanbus quaslita
yelcunf.Equis omni tempore uedanturallis belia;illis couiuiauilis publica ac priuata omcia obe<

4

XXXV

Adulteria
feuere a p*
this uindi-
cantur
Partho^j fe
pulchra a'
ues 8i  canes,

Statenor

Badriani
mille urbes
habuere

Atf.utbis

firum

J /e>'/■><*.& i>*-L+-r^'

unt.fuper illos ire:confiftere:mercari:colloqui:hoc denique difcrimen iter feruos Iiberof<$ ee;q> fer
ui pedibus Iibcri no nffi cquis kedunr.Se pultura uu!go aut auiu aut canu laniatus eft, Nuda demu
ofia terra obruiitur.In fuperftitionibus ad cura deo^i praecipua omnibus ueneratio eft.Ingenia ge
titumida;feditiofa;frauduleta:procacia:qppe uioleria uirisimafuetudinem mulieribus affignant.

Semp aut in externos aut in domefticos motus iquieti: natura taciti: ad faciendu qad dicedu ,pm
ptiores.Proinde fecudaaduerfacjj filentio tegut.Principibus metu no pudoreparet.in Iibidine pro
iedirincibu parcitfides dičlis pmiffifcg nullamifi qtenus expedit. Poftmorte Alexandri magni cu
inter lucceflbreseius orietis regna diuidereftnullo Macedonu dignateparthot^ imperiu Stagenon
externo focio tradit.Hi poftea fedudis macedonibus i bellu ciuile cu csteris iupioris afiae populiš
Eumene fecuti fut:quo uido ad Antigonu trafiere.Poft huc a Nicaore Seleuco ac mox ab atiocho
& fuccefforibus eius poffeffiia cuius p  nepote Seleuco primu defecere.Prio puico bello Lucio Ma
nilio Pifone:Atnlio Regulo cofulibus huius defedioms ipunitate illis duo^ fratijd regu Seleuci 8i
Antiochi difcordia dedit:q du fibi inuice eripe regnu uolut pfeq defedores omiferut.Eode tepore
ena Theodotus mille urbiu Badrianojjd pfedus defecit:regeq; feappellari milit: qdexeplu fecuti
totius orientis populi a macedonibus defecere.Erat eo tepore Arfaces uir ficut incertae originis:ita
uirtutis exptae,Hic folitus latrociniis 8i  rapto uiuere accepta opinione feieucu a gallis in alia uidu
folutus regis metu cu pdonu manu parthos ingreflus pfedu eo£» mandragoraoppreffmfublatoc#
eo Iperiu getis iuafit.No magno deide poft tepore Hyrcano^» quoqj regnu ocPupauit: atqi ita dua
ru dukatu iperio praeditus grande exercitu parat metu.feleuci & Theodoti Badriano^ regis,Sed
cito morte Theodoti metu liberatuncu filio eius 8C  ipo Theodoto fcedus ac pace fecinnec muko
poft cu Seleuco rege ad defedores perfequedos ueniente cogreflus uidor fuit:quem die pthi exin
r-de folene uelut initium libertatis obferuat.Reuocato deide Seleuco nouis motibus l afia dato laxa
meto regnu parthicu formaumilite legmcaftella muniticiuitates firmanurbe quocg noie dara in
mote Thabortheo coditicuius loči ea coditio e;ur necg munitius qcq efieinecjj amcenius poffit,Ita
,n.6i pruptis rupibus undicpeingifmt tutela loči nullis defenforibus egeat :6i  ioli circuniacetis tata
ubertas e:ut ,ppriis opibus expleatur.ia fotiu ac iilua^ ea copia eifc ut & aquaiji abudatia irrige£';&
uenationu uoluptatibus exornetur , .fic ar faces quadito fimul coftitutocg regno no minus memora
bilisparthis:q pficis Cyrus.*macedoibus alexander; RomanisRomulus matura fenedutedecedir:
cuius mcmorije hunc honore parthi tribuerutiut omnes exinde reges fuos arfacis noie nuncupet;

Huius filius & fucceffor regni arfaces & ifpe noie aduerfus antiochu Seleuci filiu.Gmilibus peditu

6i.xx.milibus equitu inftrudus mira uirtute pugnauit: ad poftremum i focietate eius affumptus e

Tertius parthis Rex Papatius fuitded & ipfe arfaces didus.na ficut fupra didu e omnes reges (uos

hoc noie ficuti Romani Caefares auguftoiqj cognominauerut.ls adis in regno,xii.annis deceflit re

lidis duobus fi Iris Mitbridate & Pharnace;quorum maior Pharnaces morae getis haeres regni mar

dos ualidam gentem bello domuit; nec multopoft deceflitimultis ftliis relidis:quibus praeteritis

fratri potiffimu Mithridatiinfignis uirtutis uiro reliquit imperiu:plus regio q patrio debeti nomš

ni ratus potiufcj patrias qua liberis confulendu,Eode ferme tempore ficut in parthis Mkhridates

Ita in Badris Eucratides magni uterc^ uiri regna ineunt.Sed partho^ fortuna felicior ad fumfnum Badriano

hoc duce imperii faftigiumeosperduxit,Badriani aut per uaria bellaiadati nonregnu tantmuei« rum regnu

etiam libertatem amiferunr,Siquidem fogdiano^ & Dranganitanopi idorucj bellis fatigatiad po^ Eucratides

ftremu in uaiidioribus parthis uelut exangues opprefli funt.Multa tamen Eucratides bella magna a filio imet

uirtute geffit:quibus attritus cu obfidioneDemetrii regis ido^pateref cu.ccc. militibus.lx.milia ficitut

hoftium afliduiseruptionibusuicit.Quinto itacp menfe liberatusindia in poteftate redegit, Vnde

cum fe reciperet a filio:quem fociu regni feceratjin itinere interficitunqui non diflimulato parrici

dio uelut hoftem no patrem intexfedflet;&per fanguine eius curru egit;& corpusabiici in fepultu

iuffit.Du hxc  apud Badros gerunfanterim inter parthos 8i  medos bellu or kuncu uarius utriufqj

populi cafus fuiffenad poftremu uidoria penes parthos fuit,his uiribusaudus Mithridates mediš

Bachafum in regno prsponitripfe in Hyrcaniam proficifcif.Vnde reuerfus bellu cu Elimeo^rege

geirit:quo uido hanc quoqj gente regno adiedt:impenuqgparthorum a monte caucafo multis po

puliš in ditione redadis uicj ad flumen Euphrate protulit.At^ ita aduerfa ualitudine arreptus no '

minor Arface pioauo glonofa fenedute deceflit.

IVSTIN1 HISTORICI LIBER XLII,

Oft nece Mithndatis partho^ regis Phrahartes filius eius rex conftituitut.qui cum
lferre bellu in ultione tetati ab Antiocho parthici regni fyriae ftatuiffet.fcytha^ mo
tibus ad fua defendenda reuocaf. Nacg fcythae in auxiliu partho^c aduerfus antia*
chu fyriae regem mercede follicitati cu confedpiam bello fupuenifiet: in calumnia
tardiuslatiauxiliimercedefrauderetur dolentestantueis itinetis fuftramenfum:
cum uel ftipendium pro uexatione uel aliu hofte dati fibi pofcerent fuperbo relpon
fo ofiefi fines partho^ uaftare coeperut.Igif Phrahartes cu aduerfus fcythas|)fiafceref ad tutela re phrahartes
gni reliqt Himeni queda pueritis fibi flore cociliatuiq tyranica crudelitate oblitus 6L  uits pteritae Rex
uicarii oflicii Babylomos mul ta% alias ciuitates iportunae uexauit.Ipfe aut Phtahattes exercitu

iti


f i ll

lil


i

<1

t

gra?co£< que bcllo atiochi captu crudeliter fupbecgtradauerata bellu fecu ducitumcmorprfuscb
hoftiles eoaiosnec  captiuitas minuerat,& lnfupiniuria^ idignitasexacerbauerat,Itaq 5  tu inci^
nata partho^ acie uidiifcntiarma ad hoftes traftulerut;3i diu cupita captiuitatis ultione exerdtus'
parthici & ipius Phrahartis rgis crueta caede executi fut. In huius locu Artabanus patruus eius rtx
A rtabanus fubftituif,fcythae aut contenti uičtoria depopulata parthia i  parna reuertunf.Sed Artabanus bello
colchatariis illato i brachio: uulneratus ftati decedit.Huic Mithr idates filius fucceditjcui res gefte
magnu*cognome dedere.Quippe claritate,paretu armulatioe uirtutis accefus a i  magnitudie fupgre
dicur.Multa igif bella cfffinitimis magnauirtutegeffitjmultofcppopulos parthico regno addicur,
Sed QL  cu fcythis pfpere aliquoties dirmcauinultorcp iniuria: parentu fuin ad politemu Artoadifti
Armenii re armenio^: regi bellu itulit.Sed quonia ad armenia trafitu facimustorigo eius paulo altius repeteda
gni &i  getis eft.Neq$,n.fiIetio pteriri tatu regnu fas e:cu fines eius poft parthia ofum regnope magnitudine fupe
oiigo rent.Siqde armenia a cappadocia u(q$ undecies cetena milia ad mare cafpium patet: fed i  latitudie
tnilia pafliiu feptingeta poirigif.Codita eft autabarmeniolafonis Theflali comite; que cu pdere
propter ifigne piculofamcg regno fuo uirtute Pelias rex cupet;denuciata milina in colchos eu abire
iubet: pellecp arietis memorabile getibus reportarejfperas iteritu um aut ex piculo ta loge nauiga/
tioisjaut ex bello ta pfudx barbariae.lgif lafo diuulgata opinioe ta gloriofae expeditois cu ad eu cer
> ^  tati prfcipes iuuentutistotius ferme orbis cocurreret exercitu fortiftimo^ uiro^:q argonautaeco

gnomiati fut;copan?it:quecumagnisrebusgeftisicolumereduxifter; i rurfusa Peliaefilris thefTalia
attede quae pulfus magnaui cuTgeti multitudie;q‘ ad farna uirtutis eius ex oibus getibus quottidie coflu jebat
de iafone & comite Mederia uxore:qua repudiata miferatioe exilii rurfus recepat:& Medo priuigno ab &gso
Medca tro rege atheniefiu genito colchos repetiuit.focei^cjj et regno pulfu reftituit.Magna deide bella cu fini
gus timis geflincaptafcp ciuitates pti regno focen ad aboleda lupioris militiae iiuna;q filia eius Medca
abduxerat;8i filiu oeaetae aegialu iterfecerat:adiunxit pti popul iš quos fecu adduxerat; affignauit.
Priu-; huanoji poft Hercule & Libejjitgfges orietis fuiffe traduf: ea cacli plaga douifle dr; populiš
gbufda phrygiu 8i  afiftratu aurigas Caftoris 8i  pollucis duces aflignauincu al bais foedus pcuffit;q
hercule ex ltalia ab albao mote cu Geryoe extfdo armeta eius p italia  duceretdecuu dicu(:qcv,  me
moreš italicae origfs exercitu Gn.popeii bello mithridatico fres falutauere. ita la foni rotus terme
ories ut coditori diu/nos honores teplacp coftituit;quae parmenion dux Alexadn magni poft mul
tos annos dirui iuflitine cuiufq nome in oriente ueneraflhjus q Alexandri eflet. Poit morte lafonis
Medorutn Medus aemulus uirtutis eius in honorem matris media urbern condidit;regnuqj e nomine luo^e
nomen medorum cdftituinfub cuius maieftate omne poftea lperiu fuit.Albams uicmse amasones fum:q^
armenius rum reginam Thaleftrem cocubitu Alexandri petifle multi aučlores,pdidere. Armemus quoque dl
ipe Theflalus unus de numero ducu lafonis recolleda multitudine:quae amiffo Iafone rege paffim
Armenia uagabatur Armeniam codiditja cuius montibus tigris fluuius modicis primo incrementis naicif

Tigris Interiedlo deinde aliquanto fpacio fub terras mergitunatq$ itacg poft,xxv.milia pafluum grande ia
flumen in regione Sophene emergit;ac fi in paludes Euphratis recipitur.lgitur Mithridates rex par
thoji poft bellu armenia ppter crudelitate a lenatuparthico bello pellif. Frater eius Horodes cu
regnBuacans occupaflet(Babylonia;quo Mithridates cofugerat: diu obfedit;& farne coačtos in de
ditionem oppidanos compellit.Mithridates aut fiducia cognatiois ultro fe in poteftatem Horodis
Horodes tradit.Sed Horodes plus hofte q fratre cogitas in cofpečtu iuo trucidari eu iuifit. & poft haec bella

Partho^e cum romanis geflit.Craflum^ imperatorem cu filio dl  oi exercitu Romano deleuit. Huius filius
Rex, Pacorus miflus ad perfequedas Romani belli reliquias magnis rebus in fyria geftis in parthia patri

M.Craffus fufceptus reuocatur;quo abfente exercitus partho^e relidus in fyria a Caflio quaeftore Crafti cu oi
bus ducibus trucidaf.His itacp geftis no magno poft tepore romanis inter Caefarem Pompeiuq$ ci
uile bellu orifan quo parthi Pompeiena^i paruu fuere;3d £pter amicitia cu Popeio bello Mitnrf
datico iunčlam&ppter Crafti necemtcuius fiiium in partibus Cadaris efle audierant:quem ultore
patris uidlore Caefare futurum n5 dubitabant.ltacj uidis partibus Pompeianis 6d Callio 61  Bruto
auxilia aduerfus Auguftu 81  Antoniu mifere.Et poft belli fine rurfum Pacoro duce cu Labieno m*
ita focietate iyria dl  Afia uaftauere.Caftracj Ventidii;q poft Cafliu abfete Pacoro exercuum parthi
cum fuderattmagna mole aggrediunf.fed lile fimulato timorediu fe continuitt&infultare parthos
alkjuantifper paffus eft.Ad poftremu in fecuros Isetofcp partem legionu emifit; quarum ipetu fufi
parthi i diuerfa abiere,pacorus cu fugietes fuos abduxtiTe fecu legioes Romanas putaret; caftra Ve
Ventidius tidii ueluti finedefenforibusaggreditur.Tuc uentidius reliqua parte legionu emifla umuerfampar
parthos cu thorum manu cu rege ipfo Pacoro interfecit; nec ullo bello parthi unq maius uulnus acceperunt.
e occidit Haec cu nunciata in parthia eftet,Horodes pater Pacori;qui pauloante uaftata fyna occupata Afia
a  parthisaudierat:uidoremqj Paco^i Romano^ glonabatunrepente filiimorte dl  exercuus dade
audita ex dolore ad furorem uerti£*Multis diebus non alloqui queq;no cibu fumere; non uocem
mittere;ita ut mutus fadus uideretur.Poft multos deide dies ubi dolor uoce laxauerat: nihil aliud
quam Paco^i uocabat. Pacorus lili uideri.Pacorus audiri uidebaficu illo loqui cu illo confiftere:in
terdum quafi amifliim flebiliter dolebat.Poft longum deinde ludum alia iollidtudo milerandurn
feneminuadit;quem ex numero triginta filiorum in locum Pacoro regem coftituat.Multa

XXXVI

ees: cx quibus generata tata muentuserat: pro fuis quocp qusqj follicitsanimu fenisobfidebant.

Sed fatum parthis fecinin qua iam quafi folenneeft reges parncidas haberkur fceleratiflitr.usonv
nium 8C  ipfe Phrahartes nomine ftatuere£,Itaq$ ftatim quafi noljet mori naturaliter pattem lterfe/
cinfratres quoque triginta trucidanfed nec in filiis ceffant parriciia.Nam cum infeftos fibi optima At£. aduer
tes propter aflidua fcelera uideretine efiet:qui nominari rex pofletiadultum filium interfici iubet fus phra*
Huic Antonius propter auxiliurn adnerfus fe & Csforem latum bellum cu fededm ualidiffimis Je. hartem
gionibus intulmfed grauiter multis prsliis uexatus:a parthia refugit;qua uidoria infolerior Phra mouic
hartes redditus cum rnuita crudeliter confuleret:in exilium a populo fuo pellitur, Itaque cum ma/
gno tempore finitimas ciuitares:& ad poftremum fcpthas precibus fatigaflet:fcytharum maximo
auxi!io in regnum re ftituirur.Hoc abfente regem parthi Tyridatem quenda conftituerannqui au/ Tyridates
dito fcytharum aduetu magna amicorum manu ad Csfarem in Hifpania a bellum tune temporis
gerente profugitiobfidemjCsfari nimiu filium Phrahartis ferens:quem negligentius cuftoditum
rapuerat.Quo cognito Phrahartes legatos ftatim ad Csfarem mitnt feruum fuum Tyridate Si (u
Jium remitti fibi poftulat.Csfar Si  legatioe Phrahartis audita:& Tyridatis poftulatis cognitis(Na
Si  ipfe reftitui in regnu defiderabatiiuris Romanorum futuram Parthiam affirmas fi eius regnum
jnuneris eorum fmflet)neq} Tpridatem dediturum fe Parthis dixit:necj$ aduerfus parthos Tyrida/
ti auxijia daturumine tame a Csfare nihil per omnia obtentum uideretur:& phraharti filium fine
precioremifit,Tyridatiquoad manere apud romanos uelletjopulentum fumptum prsberi iuifit. Signa Ro.
Poft hsc finito Hifpano bello:cum in fyriam ad componedum orietis ftatum peruenifletjmetum CrafTo ade
Phraharti iniunxit;ne bellum Parthis uellet inferre,ltaqj tota parthia captiui ex Craffiano fiue An pra augu*
fonii exercitu recolledi fignaqj cum his militaria augufto remifla. Sed Si  fiiii nepotefep phrahartis fto remittu
obfides augufto dati plufaj Csfar magnitudie fui nois fecit:q armis alius lperator facerepotuiflet, tur
J VST1NI HbTORICI LIBER XLIII

Arthis orientalibufcg ac totius propemodum orbis rebus expeditisad initia Ro-*
mansurbisTrogusuelutpoft longam peregrinationem dotr.um reuertiruriin/
graticiuis officium exiftimans:ficumomniumgentiumresgeftasilluftraueritde antiquus
fola tantumpatria taceat.Breuiterigitur initia Rcmaniimperiipcrftringinut nec Italis fta *\
modum propofiti operiš excedan nec uricj originem urbis:qus e caput totius or tus fatur«
bis filentio ptermittat,Italis cultores primi ab origines fuere:quoru rex Saturnus nus
tants iuftitis fuifle dicidut nec# feruierit fub illo quifq; nec# quicq priuatsreihabueritjfedofa
communia 8i  indiuifa omnibus fuerinttueluti unum cunčhs patrimonium dlet. Ob cuius exepli
memoriam cautumeftiutfaturnalibusexsquatoomniumiurepaifim iconuiuiis feruicudomP
nis recumbant.Itacp italis regis nomine laturnia appellata eft:& mos quem inhabitabat Saturnus;
in quo nune ueluti a Ioue pulfo fedibus fuisSaturno capitolium eft.Poft hunc tertio loco regnafle
Faunum feruntifub quo Euander ab Arcadis urbe pallateo in italiam cum medioeri turba popu/ Faunus
lariu uenitteui Faunus Sl  agros Sl  montem;quem ille poftea palatinum appellauinbemgne afligna Euander
uit,In huius radicibus templu Lyceo:quem grsci Pana.romani Lupcu appellanncofhtuit jpfu dei
fimulaeru nudum caprina pelle amidu eft;quo habitu nune Roms l|upcalibus decurritur.Fauno
fuit uxor nomine Fatua:qus aflidue diuino fpiritu impleca uelut pef furore futura prsmonebat: Fatua
unde adhuc qui infpirari iolentjfatuari dicuntur;ex filia Fauni 8C  Hercule qui eodem tpe excindo Fatuari
Geryone armenta uidoris prsmia per italiam ducebatiftupro conceptus Latinus procreatur.quo
tenente regnum Aeneas ab Uio Troia a grscis expugnata in ltalia uenit ftatim^ prslio exceptus cu
in aciem exercitum eduxifle:& ad col!oquium uocatus tanta admiratione fui Tatino prsbuinut in
focietatem regni reciperetur;8i Lauinia in matrimoniu data ei gener afcifcereč. Poft hsc comune
utriuičg bellu aduerfus Turnu rutilo^: rege propter fraudatas Lauinis nuptias fuit;in quo 8C  Tur
nus 3L  Latinus iterierut.Igitur cu Aeneas mre uidoris utrocg populo potiretur:urbe ex noie uxo/
ris Lauinis codidit;Bellum delde aduerfus Mezentium regeethrufco^i geflinin quo cum ipe occi
difletu locum eius Afcanius filius fucceffit;qui Lauinio relido logam albam codidit; qus trecetis
annis caput regni fuit,Poft multos deide urbis huius reges ad poftremum Numitor;& Amulius re
gno potiti funt.Sed Amulius cum i  statem potiorem Numitorem opprefliflettfiliaeius Rheam l  Rhea
perpetuam uirginitatem ne quis uidex regni fexus uirilis ex genere Numitoris oriretundemerfit;
addita in juriš ipecie honorisiut no danata fed facerdos eleda uideretur .Igitur daufa in luco Mar
tis faero duos pueros tcertum ftupro an ex Marte coceptos enixa eft:quo cognito Amulius multi/
plicato metu pro euetu duos pueros exponi iubet:8i puellam uiculis onerat;ex quo^» iiuria decef/
fit,Sed fortuna origini Romans profpicies pueros lups aledos obtulit:qus amiflis catulis diften/ Lupa
ta ubera exinanire cupies nutricem fe infantibus prsbuit; cu fspius ad paruulos ueluti ad catulos
reuerteref, rem Fauftulus paftor animaduertit;fubtradofque fers iter greges pecorum agrefti uita
nurriuit.martios pueros fuiffe fiue q> i  luco Martis enixi funtifiue q» a lupa:qus in tuteia Martis eft
nutritiuelutimamfeftisargumetis creditumeft,Nominapueris:akeri Remoialteri Romulofue
re,aduiti inter paftores de uirtutequottidiana certamina Sl  uires Sl pernicitate auxere.Igitur cum Remusca«
latrones a rapina pecorum fduftris frequderqj fummoueret,Remus ab iifdem latroibus captus; pitur

81  ueluti ipfe eflet:quod in aliis prohibebatrregi offerturjcrimini datur;quafi grcgcs Nemitoris ff.
ftarc folitus eflet.Tunc a rege in ultionem Numitori traditur.Sed numitor adolefceria iuuenis
motus&in fufpirioneexpofiti nepotis addudusicum eu nune bmamento^ filiae fimilitudoinunc
aetasexpofitionis teporibus congruens anxium teneretirepente Fauftulus cu Romulo fuperuenk
a quo origine cognita puerorum fada cofpiratione 8i  adokfcentes in ulnone materna: necis & M u
muor in uindidam capti regmarmantur.Occilo Amulio regnu numitori reftituif; & ibi urbs R 0
mana ab adolefcentibus coditur,T unc 81  Senatus centum fenjorum;qui patres didi funtjeoftituif
^ Roma con tune 8i  uicinis conubia paftorum dedignantibus uirgines fabinte rapiun£.finitimifque popuhs ar *
ditur mis fubiedis primum italiae mox orbis imperium quatfitum.Per ea adhuc tempora reges haftasp

Senatus diaderoate habebat;quas graci fceptra dixere.Nam & ab origine rerum pro diis immortalibus ue
te rt s haftas coluereiob cuius religionis memoriam adhuc deorum fimulaeris hafte addunf. tem*
Tarquinii poribus Tarquinii iegis ex afia Phocenfium iuuentus oftio tpberis inueda amicitiam cum Roma
tempora nis iunxit.Inde in ultimos galiiae finus nauibus profeda Maffiliam inter ligures 8C  feras gentes gab

Maflilia: lorum codidit: magna feg res fiue dum armis fe aduerfus gallica ferirate tuendfiue dum uitro lacef*

conditio funtta quibus fuerat ante laceffiti geflerunt.Nacj Phocenfes ex ignauitate ac macie terrae coadi ftu

diofius mare cj terras exercuerunt;pifcando mercando pleruncp etia Jatrocinio maris quod illis te*
poribus gloria habebaturiuita tolerabatdtacg inmltima oceani ora,pcedere aufi in finu gailicu oftio
Rhodani amnis deuenere;cuius loči amoenitate capti reuerfi domu referetes: q uideratiplures foli
Furius citare.duces clafli Furius 8i  Peranus fuere.Itacg ad rege Segoregio^ Senanu nore i cuius fimbus ur

Peranus bem coderegeftiebanamicitiapetetescdueniuc.Forte eo die rex occupatus i  apparatu nuptia^ Gy
Atf. lfpera p tis filiac erat:qua more getis eledo ker epulas genero nuptu tradere illi parabat,Itac$ cu ad nupti*
tas nuptias as luitati oes jacefliflenuroganf & graeci hofpites ad couiuiu.Introduda deide uirgo cu iubereta
patre aqua porrigere ei;que eligeretinuc omiflis oibus ad graecos couer fa aqua Perao porrigit:

qui fadus ex hofpite gener locum condends urbis a focero accepir, Condita igiF Maflilia eft pro*
pe oftia Rhodani amnis in remoto finu ueluti in angulo maris,fed Jigures iricrementis urbis inui*
dentes gracos afliduis bellis fatigabant, Qui periculapropulfando in tanturn emtuerunt: ut ui*
dis hoftibus in captiuis agris multas colonias conftituerenr. Ab hfs ignf ga Hi 8C  ufu uirse culrbris
depofira 8C  manfuefada barbaria &  agrorum cultus 8i  urbes mceni bus cingere didicerut.Tunc 8i
legibus non armis uiuere;tunc 8i  uitem putareitunc oliuam ferere cofueuerut, Adeoqj 8i  magnus
& hominibus 81  rebus impofitus eft nitonut non grsecia in galliam emigrafle;fed gallia in Grada
Atf,fabula tranflata uideretur.Mortuo rege Senano Segoregiorumia quo locus acceptus ccdendse urbis fue
lf-  rat:cum regno filius eius fucceffiflet.Comanus aiiirmante regulo quoda quadoq 5  Maflilia exitio fi

nitimis populiš futura opprimedacg;&: ipo ortu ne mox ualidior ipfum obrueretkubnečlit di  illa
fabulam Canem aliquando partu grauidam locum a paftore precario petiffetiin quo pareret: quo
obtento iterato petifleiut fibi educare i eodem loco catulos licerenad poftremu adultis carulis ful
tam domeftico prcefidio proprietatem loči fibi uendicafle.No aliter Mafltltenfes qui nuc inquili*
ni uideantur;quado 9  dominos regionum futuros t bisincitarus rcx inlidias Mafliliefibusextruit.
Floralia a* Ita foleni floraliorum die multos fortes ac ftrenuos uiros holpitii iure mifit in urbe;plures Scirpis
pud mafli* larentes frondibufqj fupertečtos mdud uehiculis mbetjSčiple cum exercitu inpro.\im/s monbus
fienfes delitefcit;ut cum node pradidis aptae porrse forentepeftiue ad inlidias adeflentjurbčcj fono ac ui

no fepulcam armati inuaderent.Sed bas in fidias mulier quaeda regss cognata prodidit:qu3e adulce*
rari cum graco adolefcente folita in amplexu iuuenis miferatam formam eius ffidias aperitipericu
lumqs dedinare iubetille rem ftatim ad magiftratUs defertjatc^ ita parefadis infidiis ligures con*
Comam re prehenduntunlatentefcjjde firpis protrahuntur;quibus omnibus interfedis infidiami regi ifidis
gis ejedes i tenduntur.Caefa funt cum Ipio rege hoftium.vii,milia.Exinde Mafliliefes feftis diebus perras dau
teritus dere:uigilias agere;ftatione in muris obferuare;pegtinos recognofcere:curas habereiac ueluti bel*
lum habeantific urbem pacis teporibus cuftodireiadeo illic bene inrtituta no teporum neceflltate;
fed rede faciendi confuetudine feruatur.poft hxc  illis magna cum liguribus magna cum gallis fue
re b.ella:quae res fi i  urbis gioriam auxit:& uirtutem graecorum multiplicata uidoria celebrem iter
Cart.a maf fininmos reddidit.Carthaginenfium quocp exercitus cum bellum captis pifcatorum nauibus ortu
fiiienfibus eiTet:fxpe fuderunnpacemgj uidis dederuntteum hifpanis amicitia iunxerunt:cu Romanis prope
pidi ab initio coditae urbis fcedus fuma fide cuftodierunt: auxiliifcg in omnibus bellis iduftria: focios

iuuerunt;qux res illis 8i  uirium fiduciam auxit: 8i  pacem ab hoftibus praeftitir, Dum igif Maflilia
farna rerum geftaiic 8i  abundantia opum 81  uirium gloria uirente floreretirepete finitimi populi ad
nome Maffilienfium delendu ueluti ad commune extinguendu incendium concurrunt.Dux con
fenfu omnium Caramandus regulus eligitur:qui cum magno exercitu lediflimo^ uirorum urbe
boftiumobfiderenperquietem lpeciae 'iorua: mulieris;qux fedeam diccbat, exceritus ulrropace
cum Maflilienfibus feckipetitocg ut intrare urbem 6d deos eorum adorare liceret: cum in arce Mi
neruae uenifleticonfpedo in portibus fimulaero deae;quam per quietem uideratirepente exclaniat
jila eiTe;quae fe node exterruiflet.IUamcp recedere abobfidione iuffifie:gratulatufq; Mafliliefibus
^ animaduerteret eos ad curam deo^c immortalium pertinere; torque aurea donara dea in perpe'

• xxx vii

»uumamicitiam cum maffilienfibus iunxir< Parta pace 8i  fecuritate fundata reuerentesa delphfs
maffilienfium legati:quo miffi munera Apollini tulerat:audiuerat urbem romana a gallis capta itu
cenfamcg:quam rem nunciatam domi puhlico funere mafiilienfes profecuri funt:aurumq$ 8i  argen
tum publicum 8i  priuatum contulerunt ad explendum pondus gallis;a quibus redčpta pace cogno
uerar.Ob quod meritum & immunitas illis decreta:& locus! fpečtaculoiji in fenatu dacus:& foedus
sequojure percuffum.In poftremo libro Trogus maiores fuos a uolfcis originem ducere.auu fuum Ro; a (nafli
Trogu Pompeium fertoriano bello ciuitatem Gn.Pompeio percepifle dicit, patruum mithridati' liefibus au-^
co bello turmas aequitum fub eodem Pompeio duxifle:patre quo<$ fub Caio Cariare milifafie epu/ ro adiuti fe
laruma 8i  legationum fimul 8C  annuli curam habuifle. noico bello

IVTINI HISTORICI LIBER XLIIII

Ifpania ficuti Europae terminos clauditata 81  huius opis finis futura e, bane ueteres Vnde hif/
ab hybero amne primu hyberiam: poftea ab Hifpalo hifpaniam cognominauerunt. pania ditfta
Haec inter africam 8C  galliam pofita oceani freto 8i  pyrenaeis montibus claudifdicut
minor utracg terra ita utraqp fertilior.Na necg ut africa uiolento fole torref: neq^ut
galija affiduis uentis fatigaf.Sed media inter utraneg hinc temperato calore inde fe/
licibus 8C  tempeftiuis imbribus i  omnia frugum genera foecunda efbadeo ut no ipis
tantu m fcolfs uerum etiam Italise urbiqj romance cuncSarum rerurn abundantiam fufficiat. Hmc
enim non frumenti tantum copia magna eft,uerum etiam uinimellisoleiqj.Nec ferri folum mate/ Hifpania:
ria prascipua eft:fed 8i  equorum pernices greges.Nec fumma tantum terrce laudanda bona:uerum laus
&iabftruforum metallorum felices diuitice.Iam lini fpartieg uis igens, minii certe nulla feracior ter
ra.in hac curfus amnium non torrentes rapidieg ut noceatifed lenes,& uineis campifcg irrigui ceftua
riifcg oceani aftatim pifcofi plcericg etiam diuites auro quod in paludibus uehunnuno tantum pyre
naei montis dorfo adhseret galliae;reliquis partibus undieg in orbem mari cingitur.Forma terrae £/
pe quadrata:nifi ardantibus freti Iittoribus in Pyrenaeum cogit,Porro pyrenad motiš fpatiu fex/
centa milia pafTuum efEcit.Salubritas odi  per omnem Hifpania cequalifq$ aeris fpiritus nulla palu/ Hifpanise
diu graui nebula ificitur.Huc accedunt 8C  mariae aurae undieg aduerfus aflidui flatus;quibus orane forma
prouinciam penetrantibus euentilato terreftri fpiritu praecipua omnibus fanitas reddirur. Corpo/
ra hominum ad inediam Iaboreq$:animi ad mortem paramdura omnibus 8i  ftri&a perfimonia:bel/
lu q ocium raaluntifi extrane us aeeflendomi haftem quaerunt.fcepe tormentis £ filentio reru ere/
ditarum immortui, adeo illis fortior taciturnitatis cura q uitat.cdebrat eadem etiam bello punico
ferui illius patientia:qui ultus dominam inter tormeta nfu exultauit:ferenaq} leentia crudelitatem
torquentium uicit.Velocitas genti pernixi:inquies animus plurimis.militares equi:8£ arma fangui/
ne ipforum cariora. Nullus nifi feftis diebus epularum apparatus aqua calida lauari poit fecundum
bellu punicu a romanis didicere Jn tarna iaeculorum lerie nullus illis dux magnus prceter Viriatum Viriatus
fuit:qui annos decem romanos uaria uičloria fatigauitiadeo feris propriora q hominibus ingenia
funr.quem ipfum non iudicio populi eledum:fed ut cauendi fcientem declinatorucg perieuiorum
peritum fecuti funt. Cuius ea uirtus continentiacg fuit: ut cum cofulares exercitus frequenter uice/
rintanris rebus geftis non armorqm:non ueftis cultummon denieg uičtu mutauerit; led in eo habi
tu quo primum bellare ccepitiperfeueraueritrat quis gregarius miles ipfo imperatore etiam opulen
tior uideref.In Iufitanis iuxta fluuium tagum equas yeto cocipere multi aučtores prodiderut:quae Conceptuc
fabulceex equarum fecunditate& gregum multitudine natae funt:qui tantiin galletiaac lufitania equarum
tam pnices uifunf :ut non immerito ipfo ueto concepti uideanf.Galleci autem graccam fibi origine
aflerunt.Siquidem poft finem troiani belli teuerum morte Aiacis fratris inuifum patri Thelamoni
cum non reciperef:in regnum Cyprum conceffillejatcg ibi urbem nomine antiquce patriae Salami
nam condidifle.Inde accepta opinione paternae raortis patriam repetiflfe.Sed cum ab Eurice Aiacis
fiiio acceflu prohiberef hifpanise Iittoribus appulfumdoca ubi nune eft Carthago noua occupafle:
inde galletiam tranfifleipoiitilig fedibus genti nomen dedifle.Galletiac aute porrio Amphiloci d i/
cunf,Regio cum aeris &: plumbi uberrimaitum minio g« etiam uicino flumini nomen dedit.auro
quoqj ditiflima adeo ut et aratto frequenter glebasaureas excidar.ln huius gentis finibus facer mos Atf. mira 1
eft que ferro uiolari nefas habef. Sed fi quando fulgure terra profeifla eft:quae i  his locis aflidua res montis
eftsdetedu aurum udut dei munus colligere permittif: foeminaz res domefticas agrorucg culturas naturam
adminiftranipfi armis 8C  rapinis feruiuntipraecipua his quidem ferri materiatfed aqua ipfo ferro uio
Ientior,Quippe temperamento eius ferrum accius reddif :nec ullum apud eos telurn probaf; quod
non aut JBilbili fluuio aut cha!ybe tigaf. Vnde etia chalybes fluuii huius finitimi appellati:ferro<g
caeteris praeftare dicuntur.Saltus uero carchefiorumjin quibus Titanas bellu aduerfus deosgefTifle Saltus car/
prodif’;lncoIuerecuretes;quorumrexuetuftiffimus Gargoris mellis colligediufumprimus inue/ chefiorum
nit.Huic cum ex filia ftupro prouenifletipudore flagini uariis generibus extigui paruulum uoluit; Gargoris
fed per omnescafusfortunaquadamferuatus:adpoftremumad regnum tot periculorum mifera/ Rex
tione peruenit.Primum omnium cu eu exponi iuffiflet:&poft dies ad corpus expofiti requirendum Gargoris fe
mififletiinuentus eft uario ferarum lačle nutritus.Deinde telatum domu tramite angufto:pet que uitia in ne/
armenta comraeare confueuetatiproiicj iubet crudelis prorfus:qui proculcari nepotem:q fimplici potem

g

Cerua pue
rumalit

Habidis

Rex

Geiyones

Cartha.in
hifpania itn
perium

Auguftus

hifpaniam

demumpa

cauit.

morte interfici maluit.Ibi quocp cum iuiolatus efletmec allimentis egeret: canibus primo ieiunis &
multorum dierutn abftinetia cruciatis: mox etiam fuibus obiici iubet.Itacp cu non folum nun no,
cerentiuerum etiamquarundam uberibus alereftad ukitnum in oceanum abiici iuffit.Tum plane"
manifefto quodam numine inter furientes aeftus ac reciprocantes undas uelut naue non fludu UC/
heietunleni faloin Iittore exponif:nec muko poft cerua affuit quae ubera paruulo offerret.Indede/
nicj* conuerfatione nutricis eximia puero pernicitas fuit:interc|$ ceruoru gregesdiu montes faltus
q haud inferior uelocitate peragrauit.Ad poftremum laqueo captus regi datus dono eft.Tunc & lu
niamentorum fimilitudine: i Bi  notis corporis:quae iniuftae paruulo fueranttnepos agnitus. Admi«
ratione deinde tot cafuum periculorumcp ab eodem fucceflor regni deftinaf. Nomen illi impofitu
Habidis:qui ut regnuraaccepintantae magnitudinis fuittutnon fruftra deorum maieftatepericulis
ereptus uidere£.Quippebarbarum populu Jegibus iunxit: Bi  boues primo aratro domari; frumen«
tacjj fulco ferere docuit:& ex agrefti cibo melioribus uefci odio eoije: quae ipfc paffus fuerat: homi«
nes coegit.Huius cafus fabulofi uiderenfmifi 8i  Romanorum conditores lupa nutriti:& Cyrus rex«
Perfarum cane alitus prodere£,Ab hoc 8i  minifteriajleruilia populo interdičta;& plebs in leptč ur«
bes diuifa.Mortuo Abide regnum permulta faecula a fuccefloribus eius retentum eft. In alia pane
Hifpaniae Bi  quae ex infulis coftatiregnum penes Ceryonem fuit.In hac pabuli tanta Jaetitia eftiut ni
fiabftincntia interpellata fagina fuermpecora rumpanf.Inde denicj; Armenta Geryonis;quae iliis te
poribus folae opes habebanfuantae famae fuereiut Hercuiem ex Alia praedae magnitudine i!lexerinr
Porro Geryonem ipfum non triplicis naturaeiut fabulis proditurifuifle ferunnied tres fratres ratae
concordiae extitiffe:ut uno animo ornnes regi uiderenturmec bellu Herculi fua fponte intulifieifed
cum armenta fua rapi uidifient.amifla bello repetiffetpoft regna deinde Hifpania primi Canhagi«
nenfes imperium prouinciae occupauere.Nam cum Gatidani a Tyro:unde Bi  Carthaginenfiumori
go elhfacra Herculis per quietem iufli in Hifpaniam rrankulifie nnurbecp ibi condidiiTentanuiden
tibus ; icremetis nouae urbis finitimishifpaiae populiš acppterca Gaditanos bello lacefientibus auxi
Iiu cofanguineis Carthaginefes miferunt.lbi feliciexpeduione Bi  Gaditanos ab iniuria uendicaue«
runt»& maiorem partem prouinciaeimperio fuoadiecerunt.Poilea quoqjhortantibus primae expe
ditionis aufpiciisHamilcharem imperatoreni cum magna manu ad occupandam prouinciam mife
runt:qui magnis rebus geftis dum fortuna inconfultius iequifnn mfidias dedučlus occiditur In hu
ius locum gener ipfius Hafdrubal mittitur:qui Bi  ipfe a feruo hifpani cuiufdam ulcifcentis domini
iniuftam nečem interfedus eft.Maior utrocp Annibal imperator Hamilcharis filius fuccedit. Siqui
dem res geftas utriufcg fupergreflu , uniuerfam hifpaniam domuk.Inde Romanisillato bello kaka
per annos fedecim uariis cladibus fatigauit.Cum interea Romani miiTis in hilpaniam Scipionibus
primo poenos prouincia expulerunt.Poftea cum ipiis hifpanis grauia bella gefferuntinec prius per«
domitae prouinciae iugum hifpaniae accipere potuerunt;q Caeiar Auguftus perdomito orbe uidiri'
cia ad eos arma traftulmpopulumgj barbarum ac ferum legibus ad cultjorem uitae ufum tradudti
in formam prouinciae redegit.

luftini hiftorici uiri clarifilmi epithomatum in Trogi

liKur Yf ! i II R/  nltimnc (pMritPV  finir*

xxxviii

Ad raagnificum comitem Petru Maria Rubeu Parmefem Philippi broaldi Bdnonienfis Epiftola,

Vemadmodura Dinocrates architedus clariffime uir procera ftaturaifacie haut illi
beraliiformagj totius corporis uenuftiffima Alexadru macedonem: g exrebusadis
&  audis Magni cognome inuenit;& fibi conciliare elaborauit;& elaborando aiTecu
rus e:ita quocp tibiiut fpero:gratus ero pueniacjj ad commendatione pradidio Iitcera
ru dodrinsecg fauore. Cognoui enim te n5 folu litterario ftudio dcledari: ueruetia '■»

qcT pinde dignu e laude.Iitterato^ hominu amatiffimu.O magna foecuditas animi:
o pcfara Igenii aplitudo.guu demetia didatoreCaefarediberalitate Cymonem:elegantia cultus ui
dufcg fplendore Lucullu uel aequares uel antecelleres;omnibufcp uirtutibus efles ornatus. Vtemi/
neres undecugj laudatiffimus amoeniorcs litteras humanitatifcp ftudia auidiffime coplexus es: fem
pergj exiftimafti praedaru eiufdem AIexandri magni dičtu eile habendum in memoria atcj i pedo
re Ionge nobilius Jonge fore praeftantius litteris atecellere q imperio atqj diuitiis. Quapropter quu
ego nuper rogatu Henrici Colonienfis.Senis imprsflbris folertiffitm.L.Floru curiofem diligeterqj
cmendaflemjtuo eum nomini dicare coftituijut in mille exemplaria trafcriptus teftimonium quot
tidie exhibeat meae erga te obferuantiae atqj amorisifimul ut fuccifiuis tu temporibus ifta legendo
pernofcas;quae Roanus populus doi forifcg p tot anos bella gefleritjp quos uiros qbufqj artibus ipe
riu pegit:& ptu auxerit:& audu ad fumu faftigiu fuifmet uiribus.euerterit,& euerfu pauguftu ran
de Csefare fublimius erexerit,Quae ola.L.Florus quattuor qfi epithomatis ita fcite collegitnta enu
deate diftixitilta breuiter enarrauit. Vt čuda tanq i illuftri pofita monuento itueri 8i  coprehende
re faciilie queas:Difertuse:uehemes:diftidus:uanus;breuis:corinus cu fplendore acluce uerboru.

Flo^i itaqj clariffime uir quu litterario ocio:qd* oi pene negoeio pulchrius e;te tradideris in manu
fumere 8i  fubide legere no fpernastcuius freques ledio oppido litterata multu deledarejnec minus
prodeffe poterit. Sed ne morofior fit .plogus g fabularia hiftoria.L. Flori luculeta cofpicias quaefor
me i numeru tuorum redpias unu;ut lepidiffimus poeta ait(fi fupereft)locum rogantem. Vale.

LVC1I FLORII GESTORVM ROMANORVM EPITHOMA INCIPiT,

Opulus Romanus a rege Romuloin Caefare Auguftu feptingetos p anos tantu ope d.cc.ate ab
ru pace bellog; geffinut fig s magnitudine iperii cu anis coferat setate ultra putetata origine ur/
late p orbe terra^: arma circutulitiut g res-eius legutino unius populi fed generis hu bis ad augu
mani fada difcar.Na tot laboribus periculifq} iadatus eft:ut ad coftituendu ežus im ftum
periu cotediffe uirtus & fortuna uideren£,Quare cu prscipue hoc quoq$ ficut caete
ra operse-prsciu fit cognofcereaame ga ipfa Ubi obftat magnitudo reruqj diuerfitas
acie itetionisabrupinfacia qcF foletigterraiji fitus pigut i breui qfi tabella tota eius imagine ample
dar no nihil ut fpero admiratione prlcipis populi collaturusffi paritet atc$ i femet uniuerfa magni/
tudine eius oftedero.Si qs ergo populu Ro.q(i hoiem cofideretitotacjjeius aetatepcefeatmt coepe
rittutcp adoleuerit;ut qfi ad queda iuuet^ flore pueneritiut poftea uelut cofenuerit; qttuor gradus
^pcellufcg eius iueniet.Prima aetas fub regibus fuit ppe.cd.p anos gbus circu ipfam matre fua cu fi
nitimis ludatus eft.Haec erit eius ifantia.Seques a Bruto Collatinoc^ cofuhbus i Appiu Claudium žetatis par/
QuituFuluiucofules,cc,anospatet.gbusitaliafubegit Hoc fuit tepusuiris armi% incitatiffimu, tes quje ro.
Ideo gs adolefcetia dixeritvDehic ad Caeiare Auguftu.ccl.ani:gbus totu orbe pacauit.hic ia ipfa iu- p Q , cpugit
ueta iperii 8C  qfi quaeda robufta maturiraš A Csefare Augufto i fseculu nrum; aut no multo minus
anni.cc.gbus tertia caefa^ qfi cofenuit atc$ decpxit:nifi $ fub Traiao pricipe mouet lacertostS; prač
ter fpe oium fenedus iperii qfi reddira iuuetute reuirefcit.Primus ille Sl  urbis Sl  iperii coditor Ro/
mulus fuit a Marte geitus 81  Rhea Siluia.haec de facerdos grauida cofefTa edinec mox farna dubi/
tauit:cu Amulii iperio abiedus i .pfluetem cu Remo fratre no po tuit extigui.figde 81  T^berius am
ne repraeffit:8d relidis catulis lupa uagitu fecuta ubera admouit ifatibus matreqj fe geifit. Sic reper
tos apud ar bore Fauftulus regis paftor tulit i cafa:atcg educauit. Alba tuc erat latio caput luli opus:
na Lauiniu pris Aeneae cotepierat.ab fiis Amulius ia ieptia fobole regnabat;fratre pulfo Numitore
cuius ex filia Romulus IgiČ pria iuuetae face patruu Amuliu ab arce deturbat.auu repoit.ipfe flumi Romulus
ni s amator 81  motiu. apud quos erat educatus moenia nouae urbis agitabat.gemini erat.uter aufpi
caref & regeret adhibuere piacula. Rimus monte auetinu; hic palatinu occupauit,prior ille fex uul
tures:hic poftea;fed.xii.uidit fic uidor augurio urbe excitat.p!enus fpei bellatrice fore.ita illi aftue
te fanguini 81  praedaeaues poliicebaCad tutela nouse urbis fufficere uaHu uidebaf: cuius du irridet
anguftias Remusidqp icrepat faltu: dubiu an iuflu fratris occifuseft.pria certe uidima fuit.*muitio Rcmus oo
netj urbis nouae fanguie fuo cofecrauitumagine urbis magis g urbe fecerat.icolae deerat. erat i ,pxi ciditur
mo lucus huc Afylu facinSi fiati mira uis hofum latini tuicujj poftoresigda 81  trafmarini phryges:
g fub snea:Archades g fub Euadro duce ifluxerat.Ira ex uarus qG elemetis cogregauit coipus unu:
populucj Romanu ipfe fecittres erat unius setarisipopulus uiro^.lta^ matrimoia a finitimis petita:
quia no ipetrebaf ;manu capta funt.Simulatis guippe ludis aequeftnbus;uirgines quae ad fpedaculu
ueneratipracdae fuereiSihaecftaticabello^jPulfifugati^Veienies cenienliucaptuacdirutueop/
pidu, fpolia ifug opima de rege feretrio Ioui roaibus fuis rex reportauit.Sabinis portae g uirgt/

gii

Sabinoru ne nec doloifed puella prseciu rei:q getebat i finiffrisjpetierar.dubiu c!ypeos an armillas.Illi ut & fp
raptus de folueret 6i  ulcifcere£:clypeis obiuere.Itaadmiflis icra moenia hoftibus:arroxiipfo foro pugua;
Plima fpo/ adeo ut Romulus Ioueorarettut foeda fuoru fuga fingeret.Hic tepiu eft Statot Iuppiternade feiiie
ha opima tibus interuenere raptae laceris comis.Sic pax fačta cu Tatiojfceduftj pcufiumjfecutacp res mira di«
čhiiut reličtis fedibus fuismoua i  urbe hoftes demigraret:& cu generis fuis auitas opes p dote focia
rčt.Aodis breui uiribus huc rex fapietiflimus (latu reipu.ipofumur iuuetus diaifa p tnbusn egs &
' Senatus a in arnris ad (ubita bella excubaret.CofiIiu reipu.penes fenes eer,q ex aučloritate patrestob aetate fe*

Romulo natusuocabaf.Hisitaordiatisicurepčtecocionehaberetiare urbeapudcapreae paludee cofpedu
cofhtutus ablatus e.Difcerptu aliq a (enatu putat ob afperius igeniutfed aborta tepeftas folifq$j defedio cofe/
crationis fpecie pbuere.Cui mox Iulius Proculus fide fecinuifum a fe Romulu affirmas auguftiore
forma q fuiffet.madare pmerea ut fe p numine acciperent,Qgirinu i cado uocari placitu diis: ita
ge nnum Roma potiretur.

DE NVMA POMPILIO.

Numat Po
pilii inftitu

ta

Horatii &
Curiani

Metii fup/
plicium
Alba dirui/
tur

Hoftiaco
ion ia

Tre s centa-
rise anitae
Asffius
Nauius
Vode Ro,
rcgum infi
gnia

Prodigium
inSeruio
Tuilio
Cefus & or
do ciuita
tis

Impia Tul/
lia

VccefTit Romulo Numa Pompilius;quecuribus fabinfsagete ultro petiuerejob ic!yta
utri religione. Ule facra 8i  caerimonias oemcp eultu deo^ imortaliu docuit.pife pontifi-
ces:augures;Sa!ios:c3eterof^ p facerdotiaianuu quo<$ i.xii. rneiess faftos dies nefaftofcg
defcripfit.llleancilia atcp pailadiu fecrera quaeda fperii pignora ianucp geminu; fide pa/
Cis 3c bel!i: i primis focu ueibe u-irgimbus coledu dedittut ad fimulacru caelefhu fyderu cuftos im
perii flarna uigilarenHaec omnia quafi monitu dese segeriae;quo magis barbari acaperenneo deic^
ferocepopulu recegittut quod ui Bi  iniuria occupauerat imperiu religione at® iufticia gubernaret

DETVLLO HOTSILIO,

Xcipit Pompiliu Numa Tuilus Hoftiliusicui i honore uirtutisregnu ultro datu hicom
nem militaredifciplina;arteq$ bellandi condidir.ltacp miijd imodu exercita iuuetutetp/
uocare aufus Albanos graue St  diu principe populu.Sed cu pari robote frequetibus prše
liis utrinq? cominuerenf. miflo incopendiu beilo Horatiis Curiatiilgt rrigemis hic atcp
inde fratribus utnuicp populi fara comifia funr. Anceps 81  pulchra ccrenno:exitutg ipo mirabilisitri
bus quippeillinc uulneratisihincduobus occifistgui fupererat horatius addito ad uirrure do!o:ut
diffraherer hofte fimulat fugaifingulofg; prout fegui poterat adortus exuperar,Sic ra^ alias decus
unius manu parta uidoria e(t:qua rile mox parricidio fedauit.Fiete fpoliacirca fefponfi quide fed
hoftisfororeuiderat,huctaimaturuuirginisamoreultuse ferro. cirauere legesnefas fedafcftulit
uirtus parricida 8t  facinus ura gloria fuitmec diu in fide manfit Aifcanus.na fidenati beilo miffi in
aux;Iiu ex foedere medii i ter duos expečtauere fortuna.Sed rex callidus ubi idinare fe focios ad ho/
fte uidetjtollit aios quafiipfe mandaffertfpes ide noftristmetus hoftibus. Sic fraus pditorum irnta
fuitjtacp hofte uičforuptore foederis Metiu SufFetu religatuinter duoscurrus pmcibusequisdi/
ftrahir.albaq 3  ipam quis patente emula rame dirumprius cu omnes opes urbis ipmq; populu roma
tranftulifler.Prorfus ut cofanguinea ciuitas n5 perime fed in fuum corpus redifle rurfus uideretur,

DEANCO MARTIO.

Ncus deinde Martius nepos ex filia Popilti pari ingenio.hic igif 8i  moenia muro ample/
xus interfluente urbi tyberinu pote comiiir.hoftiatp i tpo nians flummicp cofinio

colonia pofuitaa tu uiddicet pradagiensanimo furu^;ut rotibus mudi opes 8i  commea
tus illo ueluti mariumo urbis hofpitio reciperenrur,

DE TARQ_ VINJO PR1SCO.

Arquinius poflea prifcus quis trariimarinae originisregnu ultro petesaccipit ob iduftri
am atq? elegatiatg ppe q oriudus Gorintho graecu igeniu italicis artibus milcui{Tet. Hic
Si  fenatus maieftate numero ampliauit.& ceruriis tribus auxit:quis Ačtius Nauius nue/
m  augtri phibebat fdmus augurio:que rex in experimetu rogauittfieri ne polllt: quod
ibe mere coceperatflile re exptus augurio; poffejrfpoditiatcg hoc iqt agitabaian cote ilia fecar noua
cula poflefaugur potes ergo igtiSC fecuit.Inde romais facer auguratus.Nec^ pace Targmus q beilo

deicp dccora 8t  ifigniaigbus iperii digniras eminet. DE’SE RVIO TVLLiO.

Eruius Tullius deiceps gubernacula urbis iuaditmec obfcuriras ihibuit quii mre ferua
creatu.NI ob eximia idoje uxor Targnii Tanagl liberaliter educauerat:& cla^ fore uu
fa circa caput flama pmiferat.Ergo iter Targnii morte admittete regia fubftuutus i lo/
cu regis:qfi ad repus regnu dolo parm fic egit iduftnajut iure adeptus uideret.ab hoc po
pulus Ro.relar us iceimdigeftus i ciaffes curiis atq? collegiis diflriburusjfumacj rrgis folertia ira e ex
ordmara refpu.ur oia primonindignitaus setatisiarriu oriicioru® difcrimina i talibus referenfiacfi
maxiaciuitasminiedomusdiligentiaconrineref'. DETARQ_VIN10 SVPERBO,

mAriknc^afn+hi> rpcrnil 3UI

ta poteftate no melius egiug acgfieratinec abhortebat moribus uxorTuiliagj ut uirurn

xxx ix

regcm falurarerjfuper cruentum prm ue&a carpcnto confternatos equos egit:fed ipfe \  fenatum cav
dibusii ois fupbia g crudeSitategrauiof e bonos grafiatus cu fatuitia ia domi fatigafletitade i hoftes
eouerfus e:fic uaiida oppida i latio capta fut.Ardeaiotriculuigabmfuefla pomeriaitu qucqi cruetus
in fuos:neq; eni filiu uerberare dubitauinut fimulati traffuga apud hoftes hic fides eflet:cui Gabi- Gabii
is ut uoluerat receptoiarcgp nucios cSfuleti gd fieri uelletfeminetia forte papaueru capita uirgula Capitolius
excuties cu p hoc iterficiedoseeprincipes iteliigi uellet quae fupbia fic refp6dit;tame de manubiis tcmplum^
capta^t urbiu teplu erexit:qcf cu iauguraref.cedetibus caeteris deisimira resdidu reftitere iuetas 8C
terminus.Placuit uatibus cctumacia nimiu.figde firma oia & Sterna pollicebafjfed.illud horredu:
q> moiietibus fede i fundametis humanu reptu e capuunec dubitauere čudi monft^ pulcherrimu Caput pro
imperii fede caputcg terra^j pmittereitadiu fupbia regis populus Ro.ppefius e:dčec aberat libido; digiofe re«
hac ex libcris eius iportunitate tolerare no potuirrguoju cu alter ornatiffime foemina: Lucretise ftu pertum
p£t intuliflet matrona dedecus ferro expiauit:imperiu tu regibus abrogatum.

ANACEPHALEOSIS DE SEPTEM REG1BVS,

Aec e prima stas populi Re.& qfi ifatia qua habuit fub rgibus fepte:qda fatoje iduftria: Ardens
ta uariis igenio ut reipu.ro 8i  utilitas poftulabat. Nam gd Romulo ardetiusftali opus fu Romulus
it ut iuaderet regnufQuid Nua religioliusfta res popoicinut ferox populus deoijd metu Religiofus
mitigaref.Qu.id iliemiiiti£eartifex Tullusbellarciibusuiris qua neceflariusfut acueret Numa
rone dirtute;Quid aedihcator Ancusfut urbe colonia extederet:pote iugeret.muro tueref, la’ uero Bellator
Targnii ornameta & ifignia qnta principi populo addiderut ex ipfo habitu dignitatefAdus a Ser-' Hoftilius
uio cefus gd efficitimfi ut ipfa fe nofceretrefpu.Poftremo fupbi illius iportunadominatio no nihil aedificator
imo uel plurimu pfuit.Sic.n.eff e&u e:ut agitatus iniuriis populus cupiditate libertatis lcenderef. Ancus

DEMVTATIONE RE1PVBL1CAE. Phfcus or.

Gif Bruto Collatinocg ducibus & audoribusjgbus ultione fui moriens matrona triada« nator
ucrat.Pc pulus Ro. ad uidicadu libertatis ac pudicitis d«.cus;quoda qfi iftidu deoi$£ cčv Seruius ci«
citus:rege repete deftitumbona diripmagje Marti fuocofecrat.iperiuieofde libertatis uitaris infti
fuae uidices traffert mutato tame & iudice 8i  noie.gppeexppetuo anuu placuit; ex fin« tutor
gulari duplex: ne poteftas folitudine uel mora corruperef, Cofulefgjappellauit £ regibusjut cofule Superbus
re fe ciuibus fuis debere meminiftent.Tatucjj libertatis nous gaudiu icefleratiut uixmutati ftatus iportunus
fide caperetialterug?ex colulibus tatu ob nome & geus regiufalcibusabrcgatisurbe dimitterent. Primi coiv
Itag; fubftitutus horatius publicola ex fumo ftudio anixus e ad augeda liberi populi maieftatema 6L  lules
fafces ei ^  libera cotioe fubmifit;8i ius ,puocatiois aduerfus ipfos dedit:& ne fpecie arcis oflederet:
emmetes aedes fuas i plana fubmifit.Brutus uero fauori ciuiu et domus fuae clade 8i  griddio uellP
ficatus e:gppe cu ftudere reuocadis i urbe regibus liberos fuos coperilTet: < ptraxit i fojjr. 6C cotione
media uirgiscecidit: &i  lecuri gcuffitiut plane publicus pares i locu libero^c adoptaflefibi populu
R.uideref.Liber ia hic po.Ro.priaaduerfusexteros arma j) libertate corripuit;mox 1 pfinibus; de. Brutus fili'
ide p fociis: tu gloria & ipio laceffetibus:aflidue uf^ qc^ finitimisigppe cu patrii foli gleba nullaef 0 s percuffit
fetifed Ib ti pomenu mediu% iter latiu 8i Thufcos qfi i quoda biuio collocatus oibus portis in ho
fte icurrerendonec qfi cotagioe qda d  fingulos itu e;8£ £ximis gbufcj corruptis tota italia fub fe re
degerut. BELLVM ETHRVSCVM CVM REGE PORSENNA

Vlfisex urbe regibus pria,p libertate arma corripuit.na Porfenarex Ethrufco^t ingeti Porfenna
bus copiis aderar:& Targnios manu reducebat.Huc tame guis &  armis 81  farne urgerett
occupato^ ianiculo ipis urbis faucibus icubaretjfuftinuitirepulit.nouiffime etia tata ad
miratoe gculitiut fuperior ulto cu pene uidis amicitiae foedera feriret. Tuc illa romana
pericula atqj miracula Horatius Mutius CloeJia:quae i analibus foretihodie fabuls uideref, Quip Horatius
pe Horatius Codes poftg hoftes undicj iftates folus fubmouere nopoterat: pote recifo tranfnatat Murius
Tyberi:nec arma dimittit.Mutius fceuola rege p ifidias i  caftris eius aggredif ;fed ubi fruftratu cir. Cloelia
ca purpuratu eius ičtu tuef .ardetibus focis iniicir manu;terroreq; geminat dolo. V t fcias igr que ui
ru effugeris ide treceti iurauimus.Cu iteri imane dičtuihic iteritusiille trepidaret; tag manus regis
arderet;Sic gde uiti.Sed negs fexus a Iaude ceflarenecce 8i  uirginu uirtus. Vna ex obiidibus regi da
ta elapfa tuftodia Cloelia p patnu flume egtabat:& rex gde tot tat% uirtutu territus monitis ualc
re liberofgj ee iuflit.Targni tadiu dimicauerutidonec Aronte filiu regis manu fua Brutus occidit;
fup® 160 mutuo uulnere expirauit,Plane qfi adulteru ad iferos ufcs fequeref #

BELLVM LATIN VM.

Atini quo<$ Targnios aflereba't emulatioe 8i  Iuidia:ut populus g foris dominabaf.falte Manilius
domi feruiret.Igit oe latiu Manilio Tufculano duce qfi in regis ultione tollit aios, apud tufculanus
Regilli lacu dimicaf diu marte uario;donec Pofthumius ipfe dičlator fignu i hoftes iacu Regillus la
latus e nouu 8i  ifigne cometuiuti peteref curfu Coffus egtu magifter ex uete framos l  cus
perauin& hoc nouu quo acrius icurrerenea demu atrocitas fuit prslmut iter fuille fpečlaculo deos
farna rradiderinduos i cadidis egs Caftore at^ Polluce nemo dubitauit.Ita^ 8i  iperator ueneratus
eftipaduftj uidoria tepla pmifit 8i  reddidit fane qfi comilitonibus deis ftipediu.Hadenusjp liber
tate;mox de finibus cu eifde latinis aftidue &  fine itermiffioe pugnatu eft. Sorajgs credacce algidu

giii

~Sex atiatiu
naucs Ra-
ftratae

Fabiorum

catdes

Falifci

Fidenates

ueiemes

ueiorumdi

reptio

fenonicam

belium

Chifium

Non coful
fed tribu/
nus milica
ris

Sacra ro*
Vcftales
Albinus

Manliifaci

nus

Fabii reli/
gio

Camillus

terrori fuerut.Satricu atcp corniculupuinciaeide ueiis & bouillis pudet fi triuphauimus.Tibur nuc
fuburbanu:& aeftioae prasnefbe delitiaemuncupatis! capitolio noriš petebaf.lde tuc fefulx:qd' ca-
prae nup ide nemus aticinu:qd' hercinius feltusjfregeilsetgtTgeforia cu qcf Tigris:qd'Eufrates Co
riolos quoq? ,p pudor uidos adeo gloriae fuifleiut captuopidu.CN.Martius Cariolanus qfi numa
tia aut africa nomini i'dueret,Extat 6C  parra de Antio fpolia:quae moenibus i fuggeftu fori capta ho
fhu clafle fuffixit:fi tame illa daflisina fex fuere Roftratcejfed hic numerus illismittis nauale bellu
fuit. Peruicaciffimi tame latino^ eq:8i uolfci fuere:& quottidiai:ut fi dixeri hoftes. Sed hos pcipue
Ticus Quitius domuit ille didator ab aratro:q obfeffa ac pene ia capta Marci Minutii cofuiis ca/
ftra egregia uirtute feruauit.Mediu erat forte tepus femetis cu patriciu uiru inixu aratro fuo Iičlor
in ipo ope dephedirdnde iacie,pfedus:neqd a ruftici opis imitatioe cefiaret;uidos more pecudu
fub iugu mifir.Sic expeditione finita reddiit ad boues rurfus triuphalis agricola;fides numinu q ue
locirate itra,xv.dies ceptu pačluc« beliuiprfus ut feftinafle didatoradrelidu opusuideref,
BELLVM CVM ETHRVSCiS;FALISClS;ET FIDENATIBVS.

Sidui uero & aniuerfarii hoftes ab Ethruna fuere Veietesjadeo ut extra ordinaria mani!
aduerfuseos,pmiferit priuatucp geflerit bellu ges una Fabio^ifatis fuperq$ idonea da
desicaefi apud Cremera trecenti & fex:patriciusexercitus:3i icelerato fignaf noie q pft/
cifcenres i pliu porta dimifit;fed ea clades fgetibus expiara uidonis:pottq' per aliosatcp
alios duces robuftiifima capta fut oppida uario qde euetu.Falifci fe ipote dediderut.cre
mati fuo igne Fidenates Rapti funditus deleticg Veietes.Falici cu obfidere&mira uifai fides ipato
ris;ncc ime rito:q> ludi magiftru utbis ,pditore cu his:quos adduxerat puerisiuidu fibiultro remib
fu.Ea nacg Furius Camillus uir fandus & fapies fciebat uera ee uidoria q falua fide 51  intcgra digni
tate patatef.Fidenae qa pares noetantferro:ad terrore mouedu facibus arraata::& difcoloribus Ter
petu i nodu uitis furiali more ,pceflerat:fed habitus ille feralis eueruoms ome fuit, Veietiu gta res
fuerit idicat decenis obfidio Tucprimu hyematu fub pcllibus taxata ihpedioh/bernaiadadus mi/
les fua fpote iureiurado nifi capa urbe nSremeare:fpolia de Laerte Tolunio rege ad fcrerriu repor/
tata.deniqj no fcalismecirruptione: fed cuiculo 8C  fubterraneis dolis padu urbis exeidiu:ea denkp
uifaeftpdae magnitudo;uteius deciae Apolliniphytio roictere nt. Vniuerfuftjpo.Ro. ad direptio/
ne urbis uocaret.Hoc tuc Vdete  s fueremunc fuifle guis memim tfq rdiguia«' guodue ueftigiumf
laboratannalium fidestut ueios fuifle credamus,

BELLVM GALLICVM. .

Inc fiue inuidia deu:fiue fato rapidiffimus pcurrentis iperii curfus parump gallo^e feno
num i  curfione fupprimif ,Quod repus populo Ro.neicio utru elade funtftius iuerittan
uirtutis experimetis fpecioiius, Eacerte fuit uis calamitatis.ut in expenmeta iilata pute
diuinitus fcire uolentibusammortalibusdiis an romana uirrusimperiumorbis merere
tur.Galli fenones gens natura ferox:moribus incondira:ob hoc ipia corporum molejp/
inde ac armis ingentibus adeo omm genere terribilis fuit ut plane nata ad hominu inte/
ritum:urbiu ftragem uideref.Hi quonda ab ultmsis terra^ oris cum cingerentur omia oceano in/
geti agrme pfeditcu ia media uaftaiTetpofitis iter alpes &  padu fedibusme his gde coteti p ltalia ua
gabaf Tu ciufiu opidu obfidebar.Pro fociis ac foederatis.P.R,uerueu.Mifli ex more legati: led qcf
ius apud barbarostferocius agutimouetexide cerrame.Couerfis igif a Cl ufio.Komaqp uenietibus;
ad Allia flume cu exercitu Fabius coful occurric:no Cremere foecliordades.Itacp hucdiefaftis Ro
ma madauir.Fufo exercitu ia moenibus urbis appropiquabat.Erat nulia pfidia Tu igif aut nuq ali
as apparuit uera illaroana uirtus:Ia'pride maiores natu apliffimis u!i honoribus i foj 4  coeiitubi de/
uouete potificadiis fe manibus cclecranftaticj i fuas gftj aedes regrefll iicut i  trabeis erac:8č apliifi/
mo cultu:i cumlibus feliis fefe pofuerut ut cu ueniflet hoftis i fua dignitate moreref:Poufices 6i fla
mineš qcqdreligiofifllmi \  teplis era'r:pti i doliis de fofla terra recodutipti ipoiita plauftris fecu aufe
rut.Virgies fimu! tx facerdouo uefte nudo pede fugienua faera comitaf: tame excepifle fugientes
unus e piebe ferf Albinus q depoiins uxore 6i  filiismirgines i plauftru recepit.Adeo tu quccj i  uiti
mis religio pubhca priuatis aftedibus antecellebat Jnuetus uero:qua fatis coftat uix mille hoium fu/
ifle:duce Malio arce capitolini m5tis ifedit:obteftata ipm qfi pfence Ioue:ut queadmodu lpi ad de
fendedu teplu eius cocurriflentuta ille uirtute eo^: numie luo tueref, Aderat iter i Gallnapiacj ur/
be prlo trepidare g fubeflet dolus:mox ubi folitudine uideupan daore Si  ipetu iuadut pateres paf/
fimdomosadeur,ubi fedetes i  curulibus fuisptextatos lenes:uelut deos geniof^p uenerati,moxeof
de poftg ee hofes liqbat:aliogn nihil refpodere dignitates pari uecordia madat.facelcf tedis iniici/
unt.8i tota urbe igne ferro manibus exaequat;fex mefibus barbari qs credereticirca mote umi pt'
pederuunec diebus mo fed nodibus oia expti. Cu tame Malius node fubeuies clagore aferis excita
rus a fuma rupe deiecit 8i  ut fpe hoftibus demerenquaq i fuma famejtame ad (pe fiduc ix  paes ab ar
ce J3culacus e.Et ftato quoda die p medias holtiu cuftodias Fabiu potificeab arce deifit:q ioldie fa
epi i  grfali mote coficeret. At<j illep media boftiu tela icoluis religiois auxilio rediitippmorgjde/
os fnuciauit.nouiflie cu ia oblidioe fua barbaros fatigaflenmille podo auri rceflu fuu uedicatesad/
ipm p ifoietia cu adiiq podera addito adhucgladio:fupbe uidos itercrparemjfubito aggteifus a

Torquati

cognomen

xl

tergo Caillas adfeo ceddftjut ou iccdio^i  tieftigia gallici faguiis inudatoe delcf t. Ager gr as diis imor
talibusp ipotatscladisnofelibettpafto#' ca las ignis ille&fBmapauptareRomuli abfcodit.Ince
dni illud qd egitaliud nifi ut deftfata hofum ac deo^ domicilio ciuitas nodektamo obruta fed ex-
piata porius Si  iliuftrata uideaf.Igif' Poft aflerta a Malioireftiruta a Camillo urbe acrius er usheme
tiu% i finitimos refurrexit.Ac primu ofum illa ipfi galiica gete no cotetus moenibus expuiifle:cu p
italia naufragia fua Iatius traheret.fic pfecutus e duce Camiiloiut hodie nulfa fenonu ucftigia (up-
f int.Semel apud Antene trucidatmi fmgulari certamine Malius aureu torque barbaro iterfpolia
detramlnde torquati.Itf£ 4 potino agro cu in firnili pugna Lutius Valenu; ifidete ga les fatpra ali-
te adiutus tettuht fpoliai& ide coruini.Nec no rame poft aliquot annos oes reliqas eo^ i  ethruria
ad iacu uadimonis Dolobella deleuit:neqs extaret i ea gete:q kefam a fe Roma urbe gloriaref'. Satyra auis

BELLVM LAT1NVM.

Onuerfus a galiis i  latinos Malio torquato Decio murena cofulibustfep qde emulatioe
iperii 8i  magifttatuu ifeftosjtu uero cotčptu urbis kefsicu ius ciuitatisipte iperii ac ma
giftracuu pofceret:p3ri iperio atcp la amplius q cogredi auderev:quo tpe qs cefliiTe hofte
mirabifjcu alter cofulu filiu fuu qa cotra iperiu pugnauerit:quis uidore;otciderir.quafi
plus in iperio eet: q i  uidoria. Alter qfi monitu deoijd capite uelaro primu ante acie diis manibus fe
deuouerit; ut i cofertiftima fe hoftiu tcla iaculatusmouu ad uidoria ker fanguinis fui krnita apiret.

BELLVM SABI N VM.

Latinis aggreflus e gete fabino^:q imemores fadae fub Tito Tatio affinitatis quoda co
tagio belil fe latinis adiunxerut.Sed Čuti o deta to cofukioem eu tradii q nar ambic: fo
teiqj uelini adriaticoitenus mari igne ferrocg uaftauit:q uidoria tatu hoiumitatum agro
rum redadum i poteftatetut i utro plus efletme ipfe polTet exiftimare;qui uicerat.

BELLVM SAMN1TICVM.

Recibus dride capanis motus no ,p fe:fed qd e fpecioius,p fociis fanitas fuadit.Erat fae-

Manlius f i
liu occidit

Deciusfe

deuouet

Sabino^dfi

nes

toanusbcliu laniricu taq libigeflinohim no moitalia.fed toto orbe ttrra^ pulcherria capanis pla
ga emihil mollius cslo:deniqj bis floribus utrnat nihil uberius folouo liberi cerrifq$ certame dr;ni
hil hofpitalius mariihic illi nobiles portus;caietaimifeus;& te peres fStibus baisducrius di  auernus
qda maris ociaihic amidi uitibus rnontes:gaurus:faIernus:maflicus;& pulcherrius oium ueiuuius
aethnei ignis imiiatonorbes ad mare formis;cums;puteoli:neapolis:herculaneu:popei: Si  ipfa ca
put urbui capua;quoda ker tres maxias Roma carthagsnecg numerata.Pro hac urbe us regionibus
P.R.fanitas iuafitigete fi opuletia qusras:aureis Sc  argeteis arnus difcolori ueftejufcj? ad ambitu ar
maram fallacia faitibus fers Si  moiiu fraude graflantedi rabie ac furoreifacratis legibus humanifcj
feoftiis iexitiu urbis agitata.fi ptinacia.fexies rupto foedere dadibufcg ipfis aioficre.Hos tamequin
qginta annis p fabios Si  papinos patreseo^ iiberositafubegitac domumita ruinas ipias urbiu
diruinut hodu: faniu i lpo lamo reqtaf;nec iatile appareat mate ria qttuor & uigiti triupho^:maxi
me rame nota & illuftris ex hac gete clades apud caudias furcas Veturio Pofthumiocp cofulibus ac
cepta e::laufa.n,p ifidias ltra eu ialtu exercitumnde no poflct euadere.ftupčs occafioe tata dux hofti
um potius herčniu patre cofulumSe llleimitteret oes uel occideretifapieter ur femor fuaierat.hic ar
mis exutos mittere lub iugu maluitiut nec amici foret beneficio;& poft flagitiu hoftes magisutacp
6i  tofules magnifice uolutaria deditioe turpuudine loederis dirimut;6i uluoneflagitas miies Papi-
rio duce hornbile didu fubiedis enfibus p ipam uia ante pugna f urmčk i togreflu arliffeoium ocu
loshoftisaudorfuit.necpriusfiniscsdibusdatus;qiugu & hoftibus&duiicapcorepoluerut.

BELLVM ETHRVSCVM ET SAMNITiCVM.
Adenus.P.R.cu fingulis getiu:mox aceruatim tame fic quaqj par 01 'bus ethrufco^,xii.
populi in id tepus iatati;antiqfiimus ital is populus fanitiu;reiiqui in excidium romani
nois repente coiurat.Erat error igensitot iimul tantc^cf populoi^ralatere ethruria ife
fta quactuor agminu figna uoinabac.Cemmus intenm lattus in medio ante iuius plane
quaii calydonius ud hircinius adeo tuc terroruranut fenatus coiuli denudarttine tatu
giculi ingredi auderet.Sed nihil hoije terruit duce;qn fratre pmifTo exploraret accefius; ille p node
paftorio nabita fpeculatus oia refert.Tu lic Fabius maximus piculoliffimum bellu piculoexphca-
umna fubito koditos atcp pallatcs aggreflus eft.captilcj} lupionbus iugis i fubiedos tuo more deto
nuit.Ea nacg ipecies fuit lilius belli;quafi in terrigenas e cslo ac nubibus tela mittcref. nec icrueta
tame lila uiclonama oppilus 1 ' finu uallisalter coniulu Deciusmore patriodeuotu diis manibus
obtulit caputuolenemoi famiiis ius conlecranont m in uidoris precium rtdegit.

BELLVM TARENTINVM ET CVM PYRRHO REGE.
Equif bellu tarentinuiunu qde titulo & noieded uidoria mulriplex. hoc,n.campanos:
apuiostatcp Lucanos.d«: caput Belli taretinosade tota itaiiaiSi cu iftis 01 'bus Pyrrhu da-
rilTimu grscis regeunauelutiruinapariter luoluinut eodč tpe & iialia coit maret. SL
tralmannos triuphos aufpicaref.Tarentu et lacedsmomoiji opus calabris quonda &
apulis totiu% lucaniae caput. tu magmtudme §i  muiis;pur tucp nobiimum mirabin ii<

Campanis

laus

Samnitus

opes

Atf,quotk
ens de ianv
nitibus trk
umphatu

Caudino

clades

Ro.oculi
in acie atfe
re

Ceminius

faltus

Decius fe

deuouet

Taretilaus

Tarentino
rum uuriae

tutgppe in ipfis adriatici maris faucibus pofita:in oras noftras Hiftria:iIIyricu: epy$i  achaisfafrica*
ficilia uda dimittit.iminet portui ad jpfpedu maris pofiru urbis theat^;qdgde ca mifers ciuitati
fuit oium fuaru calamitatu.Ludos forte celebrabancu remigates litrori romanas dafles ide uident
atcg hofte rati emicat fine difcrimine ifultatig aut aut undejRoani nec fatis noratiaderat fine mora
qrela feres legatiorhac quocp foedius p oblečena turpecj; dičhr cotumelia uiolat, Ex  hinc belluifed
apatus horribilis:cu tot fimul populip taretinis cofurgeret: oibufc$ uaehementior Pyrrhus g femj
graeca ex lacedeemoiis coditoribus ciuitate uidicaturustcu totb uiribus:epyri:theflali2:maced6i2;
fcognitifcjj i id tepus elephatis mari terra uiris eqs:armis;addito lfup fera^e terrore uemebat.Apud'

Pprrhus
apd afculu
pene mo
rus

Pyrrhiarsi

ro.fuperan

dis

Atč.uoce
py rrhi

Romaoiji

jaudem

Tarentinu

bellum

Quoulc$

pyrrhus

proceflerit

elephanti

capti

Aedes tel*
juriuota

Palesdea

Fabiusgur

ges

Pofthumi i
caftris lapi
datus

fpečtacuiu bejli ( pcurriflTčt;quo£’ tu magnitudineitu deformirate & nouo colore fimul acftridore
cofternati eg cu iccgniras fibi belluas aplius g erat fufpicaref: fuga ftrageg; late dederut, In apulia
deide apd afculu mdius dimicatu e Curio Fabricioq} cofulibusJa gppe beliua^ terror exoleuerat:
6 i  Cajus Minutius qrtae legiois haftatus uniusjamolcids abfcilk mori pofle belluas offederatiitacj
8i  i ipas pila cogefta fut:& i turres uibratae facesitota hoftiu agmia ardetibus ruinis opuerut.nec ali
us cladi finis fuit:g nox dirimereupoftremufcjj fugietiu ipe rexa fatellitibus huero faucius i armis
fuis referrefiLucarse fupma pugna fub arufinis quos uocat capisiducibus iifde: g fupius;& tuc tota
uičtoria exitu:quedatura uirto fuit cafus dedit.Na,pdučhs i  pnma acie rurfus elephatisiunu ex his
pullu adačh i caput teli grauis idusauertit:q cu p ftrage fuo£» pcurres ftridore qreref; mater agno
uit:& qfi uindicare exiluit:tu oia circa qfi hoftilia graui timore pmifcuit:ac fieaede ferx:q prima ui
doria abftuleratdecuda pare facere:tertia line cotrouerfia tradidere * nec uero tatu armis & i capis:
fed cofiliis quoc$ Bi  dci & itra urbe cu rege Pyrrho dimicatu e.Quippe poft primi! uičtoria rex cal*
Jidus ftelkda uirtute romanaiftati defpauit armisjfeg; ad dolos cotulir.Na itereptos creauincapti*
uofcp idulgeter habuit:& fine pcio refhtuit.Miflifgj deide Iegatis f urbe oimoadnixus e.ut in ami
citia reripereč fed bello Bi  pace foris 8i  domi oem in parte romana uirtus tu fe ,pbauinnec alias ma
gis q taretina uidoria oftedit populi roani fortitudine: fenatus iapieriarducu magnanimiraterg na
lili fueru t uiri quos ab elephatis primo plio obrutos accipimusj' omniu uulnera in pedorergda ho
ftibus fuis imortuiromniu in maibus cnles;& relidae i uultibus minae;8i i ipa morte ita uiuebat,*qd
adeo pprrhus miratus eflrut diceret.O g facile erat orbis ipcriu occupare.aut mihi roanis milinbus
aut me regeromais.Quse at eo^.gfupfuerut i reparado exercitu feftinatio (cu Pprrhus uideo me
igt plane herculis fpdtre procreatuicui qfi ab angue laerneo tot cseca hoftiu capita de faguine fuo re
nafcu^Oui at ille fenatus fuitfcu gorate Appio caefo pulfi cu muneribus fuis ab urbe kgati.Inter*
rogati a rege fuo gd de hoftiu fede fentiret.Vrbe teplu fibi uifutfenatu regnu ee cofiteret ;qles por*
ro ipfi duces uel i  caftris:cu medicu uenale regis pyrthi caput afferete Curius remifit. Fabricius ob
lata fibi a rege iperii parte repudiauitmel i pacercu Curius fičliha fua famniticopferret auro. Fabri
cius dece pondo argetiicirca Ruffinu cofulare u : qfi Iuxuria ceforia grauitate danaret. Quis er*
go mireč his moribusmirtute militu;uidore populu romanu fuiflefunoe^ bello taretino itra qdri
enniu maxima parte iraliaeifortiffirnas getesiopuletiflimas urbesruberrimaf^ regioes in deditione

_ A _ .J - I - . Jf r_ 2    _ Im  •%«< M a  I/ t /*rA*»

popas:auru:purpura:figna:tabul2e:taretinx(^ delitiae.Sednihil libetius populus romanusafpexit:g
illas quas timuerat cu turribus fuis belluas; q no fine fenfu captiuitatis fummiffis ceruicibus uido
res equos fequeba'f. BELLVM PIČEN TE,

Mnis mox italia pace habuit.gd.n.poft taretu auderetfnili g> ukro pfeguifocios hoftiu
placuit.Domiti hic picetes.fed getis afculu Sepronio duce:q tremete iter pliu capo teP
lure dea pmifTa aede placauit. BELLVM SALENTINVM.

Alentini picentibus additi;caput<$ regionis brundufium fclito portu.M. Attilio duce Bi
in hoc certamine uidoriae praeciu teplum fibi paftoria pales ultro popofcit,

BELLVM VVLS 1 NENSE«

Oftremi italicorum in fide manfere uulfini opulentiiTimi ethrufco^: iplorantes opem
aduer fus feruos quoda fuos;q libertate a dominis da ta in ipfos erexerant:traflata^ in le
republica dominabanf.Sed hi quocR duce Fabiogurgite poenas dederunt.

DE SEDITIONIBVS.

Aec eft fecunda 2tas.RR.8e quafi adolefcentia qua maxime uiruit;8f quoda flore uirtu
t^s exarfit ac fremuif.Itacg quxda adhuc ex paftoribus feritas quidda fpirabat ldorni ru.
Inde eft quod exercitus Pofthumium imperatore ificiante quas fmiferat prsdas Leta

xli

in caftris feditione Iapidauit:^ fub Appio Claudio noluit uincere hoftem: cum poflet.'q> duce V s*

Icrio Neroe detračlanbus plserifcp miliriajfračh cofulis fafcesdnde g> clariflimos priapesg>:aduer

farčtur uolunrari fu 2 e:exulratioe mulčhuitjut coriolanum colcre agros iubentemec minus illf fe/

rociter fiuria armis uindicafTe ttnifi g> ia i ferente figna filiu mater Vetruria lachrymis fuisexarma Coriolanus

aitutipfum Camitlu q>  inicg inter plebe & exercitu diutfifle ueiente pda uideref. Sed hic melior

obfeflis \  capta urbe cofuluit Si  mox fupplices de hofte galio uidicaun.Cu fenatu quoq? de aequo bo

noq$ certaru e: adeo ut reličtfs fedibus folitudine Si  interitu patriae fuae minarenf,

Rima diTcordia ob ipotentia fenerato^:qbus itergaquoc$ feruiliter feuieribusiin faeru Prima ciui
mote plebs armata fecceffinsegrecg nec nifi tribunos ipetrafletiMencnii agrippae faciidi tatis diicor
6i  fapietis uitiaučiorirate r uocata e.Extat orois atiquae fatis effioax ad cocordia fabula: dia
q diffedifie iterfe quoda huanos artus:q> oibus ope fugietibus folus uettr imunis *g* rt:
defde moribudos a feiu&ce redifle i gram quado feSiffet:cp eia opairedačtis i faguine cibis irrigaiet.

Ecunda in urbe decemuiratus libido coflauitiallatas a graecia legis decem pricipes ledi
iubete populo cofcripferanordinatacj crat i,xii,tabulis tota iuftuia.Cu tarne tradites fa Secunda ci
fces regio quoda furore retinebat Ante caereros Appius eo ifoletia: elatus eft:ut ingt nua uiu difcor«
uirgine ftupro deftinaretiohlitus Si  lucretise 8i  regu 8i  iuris:qd ipfe copofuerat.lta^ cu dia
oppreffa iudicio filia trahi I feruitute uideret uirginius pater;mhil cu&atus i medio foro manu fua
iterfecitjadmotifcj; fignis comilitonum tota eam dominatione obfefiam armis in carcere 8i  cathe/
nas ab auentino monte detraxit.

Ertia feditione excitauit matrimonio^ idignitastut plebes cu patricus iungerenf;q tu Tertia dif<-
multus in monte laniculo duce Canueuo tribuno plebis exarfit. cordia

Varta hono^j cupido:ut plebei quoqj magiftratus crearenf.Fabius ambuftus dua$i  pa Quarta fe/
tenalteram Supplicio patriti faguinis dederanaltera plebeio Štolo quoda tpe:q> iičtoria: ditio
uirgae fonu ignotu penatibus iuis expauerar a iorore fatis i foleter irrifa imuna no tulit.

Itaqj načlus tribunalu hono^ SC  magiftratu cofortiu quis iuičto fenatui extorfit. Ve^e
s hisipis feditioibus pricipe populu no imerito fufpextris:fiqde nuc libertaremuc pudi
titia:tu nataliu dignitate;hono^: decota & ifignia ufdicauit.Inter oxa haec nullius aerior cuftos q li
bertatis fuir.NulIatj ipciu eius potuit iargitoe corrupitcu ut I magno 8i i  dies maiore populo iteri Sp.caflius
pnidofi ciues exifteret.Caflru largitioe agraria lege fuipedu regiae domiatiois pfenti morte mulda Maniiusca
uit. Ac de fpurio qde fupplidu pater ipius fumpfit.Huc Quitn dičtatoris iperio \  medio foro magi pitolinus
fter eqtu Seruilius hala cofodit.Maiiu uero capitoiii uidice;qa pi«eroiq? dtbito^ hberaueranaltius
fe 8i  iciuilius efferete.abilla quadefederat arce: deiecit.talis domiac foris tališ pace bdlcqj, P.R,
fretu iilud adolefcetiae.ijccuda iperii aetate habuit i qua tota iter alpes fretucK italia armis iubegit,

LVCH FLORII EP1THOMAT1S LIBER SECVNDVS.

Omita (ubadaj italia.P.R.ppe qngete(imu annu ages:cu bona fide adoleuiffetjfi qd
e roburifi q iuueras :tu ille utre robuftus 8i  iuuenis Sc  par orbi terra^i efle c oepit. Itaq;
mipi  & icrcdibile didu:qppe qngetis annis domi lumatuse:adeo difficile futrat dare Proceflus
italiae caput his ducentis annis qui fequuntur; africam;europam;afiam: totum deni«^ ro.po.
orbem terrarum bellis uidoriis^ peragrauit.

PR1MVM BELL V M PVNICVM.

Gitur uičlor italia: populus cu a terra fretu u% ueifll timore ignis:q obuias populatus
icedio filuas iterueniete flumine abrupiftpaulilp fubftitit:mox cu uideret opuletiffima
i ,pxio pda quoda mo italise fuae abfcifla Si  qfi reuulfa adeo cupiditatis eiD exarfit ut qte
nus nec mare iugi;nec potibus pofTet:armi s  bel!oqj iugeda.&:ad cotinete fuu reuocada Sicilia
bello uideref ,Sed ecce fe ultro lpfis uia padenbus fatis nec occafio defuincu de poeno^c
ipotentia foederata flciliae ciuitas meflana quxreref'.Afečlabataut ut romanusita penus ficilia;6i
eode tpeparibus uter<j uotis ac uiribus iperiu orbis agitabat.lgif fpecie qde focios iuuadi: reaute
follicitate pda:quaqua territaret nouitas reiuata tamč in uirtute fiducia i rt lile rudis: ille paftorius Ro.in ficili
popu!us:uere(^ terreftre oftedit nihil iterefle uirtutis;eqs an nauibus:terra an mari dmucaref. Ap- am traiici ✓
pio Claudio cofule primu fretu tu ingreflus eft fabulolis iniame moftris a j ftuqp uioletuifed adeo unt
no eft exterritus:ut ipfa illa ruetis seftus uioletia ,p munere amplečlerefjftat ac fine mora ro

ne fyracufanu rege tata celeritate uicitjut ipfe ille ie prius uiflu;q hofte uiderenfateref.Dullio Cor Hyero uin
neliocj: cofulibus etmari ccgredi aufuseftjcu qde ipla uelocitasclaflis coptrateaufpiciu fuit:intra citur
eni fexagefimu die:qua caefa liiua fuerat.clx.namu daffis m anchoris ftetitiut no arte fačlejfed quo/
da munere deoj^ couerfse naues:at<j mutats arbores uiderenf:praelii uero farna mirabilistcu illas Claflis
celeres uolucreicj hoftiu naues hae graues tard^cg cophederet:!6ge illis nauticae artes: detorqre r e/
mos:& ludificari fuga roftra.Imed^.n.ferrea: manus machia cj aha: ante ccrrame multu ab hofte
dirifae coačticp hoftes qfi i folido decernere:uičfor ergo apd liparas meria Si  fugata heftiu clafle pri
mu illd marinmu egit triiiphu;euDqd gaudiu fuit.cu Duilius ipator no cotetus unius diei triupho Duillius
p uita oem ubia cea fdirctplucere fuahajpciere fibitibias iuflit;qfi quottidierriuphaft: / p tata hub
uičloria leue huio pili dami fuit.Alter cofiliu itercepta AlinaCorr,e.q fimulato colloqo euocafatcp

CaJphurni

usflama

Ro, š afri-
tam trati*
ciun

Xantippus

Rcguli fi'

des

Metellus

M.fabius

buteo

Lučtetius

conful

Vidoria

nauaiisad

egates

Ianus gemi
n us fecun-
do daudif

Domiti ti-
gures

Gallorum

natura

oppflus fuittpfidiae punicae documetu Colatino di&atore fere oia pfidia poeno& agn>eto*dr *
panormo:eryce:lilybeo detraxit;trepidatu eft femel drča camennenfium faltumlfiedrairniauir? 30
Calfurnii flamme tribuni militu euafimus:qui iečte.ccc.manu ifeftu & i nfeffu ab hoftibus turn?
tum occupauit adcocp moratus hoftestdum exerdtus omnis euaderenac fi pulcherrimo exitu tein
pylarum & leonide famam adequauit.Hoc illuftrior nofter q> expeditioni tat« fuperfuit Bi  fuDen°
xit Jicet nihil fcripferit fanguine:Lutio Cornelio Scipioe cu la' ficilia fuburbana eflet populi roman'
prouinciajferpente latius bello fardiniam annexam<$ ei corficam tranfmubi & hic čarale urbis exc

dio incolas terruir,adeoque omnis terra mari prenos expugnauit;utiam uidorise nihil nifi afrid

perator metu mortis nauigadi fecit audacia;mox de uetis remifcp pperacu e.-tantufcg terror hofticj
adučtuspaenis fuitiut aptis pene portis carthago capef,Belli prima pmiufuit ciuitas clypea:prim a
eni a punico littore qfi arx & fpecula pcurrit;& haec &.ccc. aplius taftella uaftata fut.nec cu homw
nibusifed cum monftris quoque dimicatu eft.Cum quafi in uindida* africs nata mira magnitudi'
nis ferpes potita apud bragadam caftra uexaret;Sed oium uičtor regulus cu terrore ; nois fui late cir
cutulifiet;cu<£ magna uim iuuetutis ducefcp ipfos aut coepifiet aut haberet in uinculisidaflema \,
geti pda honufta' & triupho grauein urbe pmififletietia ipfam caput bellicarthagine urgebat obd
dioenpfifcjs portis inherebat.Hic paulu circuačla fortuna eftjtantu ut plura deeflent romaš urbis
infigniaicuius fere magnitudo calamitatibus approbat ;na couerfis ad externa auxilia hoftibusicum
Xantippu iliis duce Lacedsmo mififlena uiro militi« pitiffimo uicimuricu foeda dade romani!«
ufu fcognita. Viuus i manus hoftiu uenit fortifiimus iperator.Sed ille qde par tara calamitati tun.
Na nec punico carcere fraduseftinec legatioe fufcepta;qppe diuerfa:qua hoftes madauerat; cefuit:
ne pax fiererme comutatio captiuo^ reciperefrfed nec lilo uolutario ad hoftes fuos reditumec uiti
mo fiue carceris: feu crucis fupplicio deformata maieftasJmmo his oibus admirabilior qd aliud q
uidus de uidoribus:qa carthago no cefteratide fortuna triuphauir.Populus atromaus multo acri'
or lfeftiorcp p  ultice reguli q p  uidoria fuitiMetello igif coiule fpiranbus altius poenis;& reuerfo
i ficilia ,bello;apud panormu fic hoftes cecidmutneampiius ea in ifula coatartf.Argumentu fgetis
uidoriae cetu circiter elephato^e capriuitas.Sic quocg magna pda figrege illu no beJio led uenarioe
coepifth.PubJio Claudjocofule no ab hoftibus led a diis ipfis lupatus e i quo$i  aufpicia cotepferatt
ibi lian' dafie demerfaiubi illepcipitari pullosiuflerat:^ pugnar ab his uetaref.M.Fabio bureone
cofule clafiehoftiu i  africo mari apd egimupi ia i italia ultro nauigate cecidit. Quauis Odauio tnu
phus tepeftate ltercidittcu opuleta pda daffis aduetfis ada uetis naufragio fuo airica &.  fyrtes oium
iperia gcntiuafula^c littoraipleuit.Magna cladesifed no fine aliqua pricipis populi dignitate iterce
pta tepeftate uidoria:8i triuphu piifle naufragio.Et tame cu puicae pds oibus ifulifcp fluitaret.P,
R.triuphauir. Ludatio Catulo cofuleitade bello finis ipofitus apud ifulas: qbus nome egates : nec
rnaior alia i mari pugna :qppe comeatibus exercitu:ppugnaculis;armis:grauis hoftiu claiTisiS: i eis
qfi tota carthago,*qd ipfu exitio fuit. Roana clafiis pmpta:leuis;expedita;8i quoda genere caftrefis
ad fimilitudine pugnae eqftris fic remis qfi habenis agebaf:& i hos uel i illos mobilia roftra fpecie ui
uetiu pferebat.ltacg mometo tpis lacerata: hoftiu rates totu iter ficilia fardiniacp pclagus naufragio
fuo cpuerut.Tata denitj fuitilla uidoria:ut de excidedis hoftiu moenibus no qreref;fupuacuu ui
fueiarcemutofcg feuirejcuiai mari eetdeleta carthago. BELLVML1GVSTICVM.

Erado punico bello fecuta eft breuis fane & qfi ad recipiedu fpiritu reqes argumetu'
cp pacis 8i  bona fide ceflantiu armo^»:tuc primu poft Numa claufa fuit porta,lani: fed
ftati ac fine mora patuit:qppe ia Liguresaa infubres galli:necno & illirici laceflebat.Sic
de fubalpibus.i.de fubiphs italise faucibusgetestdeo quoda affidue icitatinerubigine
ac fitu arma fenrirentidenicp itacg quottidianu& qfi domeftici hoftes tyrocinia militu
ibuebattnec alter utraagete quafi cote quada'.P,R,fe^ fuse uirtutis acuebat.Ligures imis alpiu iu

Tertia fpo
lia opima

Itam eu diu multuqj eludert faltus deciates moxubii:euburiates:icognitas tade Fuluius latebras eo
ru lenibus feDfit.Bebius i plana deduxit.Pofthumius ita exarmauit ut uix reliorit ferrum quo terra
colesetur« BELLVM GALLICVM.

Allis infubribus & his accolis alpiuianimi fera^jcorpora plufqua humana eratrfed tv
perimeto deprehefu e:qppe ficut primus ipetus ek maior | uiro^: e ita feques minor
q foeminaK. Alpia corpora humeti caelo educata hent qdda fimile niuibus luis:q mox
ut caluer pugnaiftati i fudore eut;& leni motu:qfi fole laxaf,Hi fepe Bi  aliasifed Brito
maro duce no prius foluturos fe balteaig^capitoliu afcediflent iurauerat; fadu elt:ui'
dos.n.Emilius i capitolio difcinxit.Mox Ariftonico duce uouere de nrm militu pda Marti fuo tor
oueatercepit Iuppiter uotuma de torqbus so§i  aureu tropheu loui Flaminius erexit. Viridoma
rege romana arma Vulcano pmiferat;alioquin uota ceciderunt occifo enim rege marcellus tem
pod Roraulum patrem feretrio loui arma lufpendit,

**TK>

Vt mhi|!f lsexc i

' t 4 n| Uf«trn

■ '%SK

t.-uinculiRcIaflčmtti

^b^uigtbatjj
“‘Httoniaa: urbis

^J 1  “hoflibasoB

■ ^ iladcromanifa

, 15  midaucrat: cefuit:
•'^uus tcdjtuineculti
i -;r.. r j  bi ; jor gd aliad g
utrunuusmultoacri/
Jr  ' f > i nis;& rcuerfo
-■ r ugjmcnruigetis
iihibcilo Icduenatide

Qu.umOftauio
»ilnca&(yites(
popuUdignitate i
i(uhl« fluitai
pasnomccgates
unhoftiu daflis;{
[quoiig?nere cal
.mobiluroftrafp«

. u.fpdJgusnaul
r;lupuat

,Ci\ >T1CW’

r  mni
joufuupor«

>atill»ndl*
ik 4oc idian

va«.L«guf‘
j^oitoUP 4
HOClflUg**
,xk Fo! u,r

S33b»

ES

.-■»S

«*<

xlii

BELLVMILLYRICVM

Lfyrii feu liburni fub mremis alpiu radinbus agutjiter arfia titiucjj flutnejlongifli'

me p toru adriani maris littus effufiihi regnate Teufa muliere populatoibus no cote Libunajji

ti Jiceriae fcelus addiderunt.Legatos qppe nros ob ea quae deliquerat iure agetesmec fedes

gladio qde:fed ut uidimas fecuri pcutiutpfedos nauiu igne coburutiidgj quo indi/

gnius foret mulier Iperabat.Ita^ Cneo Fuluio cetimalo duce late domanf. Stridre

in principum colla fecures legatoRi manibus litauere.

BELLVM PVN1CVM SECVNDVM.

Oft primu punicum belium uix quadrienni requies ecce alterum bellum minus qui
dem fpacio:nec.n.ampIius q.xviii.annos habetjfed adeo dadium atrocitate terribk Secundum
liusiut fi quis conferat damna utriufcp populiifimilior uido fit populus q uicit, Aut bellum pu
pudebat nobile populu ablatu mareiraptae infulac:dare tributa:quae iubere cofueue nicum
rat.Hinc in uklone puer Hanibal ad ara patri iurauerannec re morabafjgif \  caufa
belli Sagunrus delata eft hifpaniaeciuitas;& opuleta:fideiqjerga romanos magnu q>  Saguntus
dem fed trifte monumentu:q i libertate comuni foedere excepta.Hanibal caufas nouo^: motuu qV
rens:& fuis &C  ipfcifc manibus euertit.ut italia fibi rupto foedere aperiret. Summa foedeijd roma ms
religio eft.Itacjj ad auditu fociae ciuitatis obfidiumiemores idi cu poenis quoq$ foederisino ftarl ad
arma pcurrut: du prius more legirimo quaeri malut interim ia noue mefibus fefli farne: machinis
ferro 8C  igne uerfa denique in rabiem fide immane in foro excitant rogunutum deluper fe fuofque
cu oibus opibus fuis ferro & igne corrupunt.Huius tantae cladis audor Hannibal pofcidtergiuep Atf. noua
fantibus poenis dux legatiois:quae iqt mora eftf Fabius.In hoc ego finu bdlu afferro:& pace;uuje eli belli denu/
gitisfutrum placet fumiteicucg fucclamatu eiletjutrum ueliendaret.Bellu igitur inqt accipite;& ex ciationem
cuflb in media curia togae gremio no fine horrore quafi plane linu bellum ferrerieffudit.Similis exi
tus belli initio fuir. Nam quafi has iferias fibi fagutinoije ultimae dire in illo publico parritidio ke
dioqj mandaflentJita manibus eoiji uaftatoe italiaercaptiuitate africae.ducum 8C  regu.qui id geifere
bellum;exitioparetatum efUgitur ubi femel fe i hifpania mouitilla grauis 8i  Juduoia punici belli
uis atcg tempeftas:deftinatu(j! romanis iam diu fulmen faguntino igne coflauit: ftatim quoda ipe At ticinum
tu rapta medias per fregit alpes:&! i  italiam ab illis fabulolae altitudinis niuibus uelut caelo mifla de uincuntur
fcedit.ac primiquide impetus turbo lterpadum 8C  ticinu uaiido ftatim fragore detonuit, Tuc Sci Ro,
pione duce fufus exercitus fautius & ipfe ueniffet i  hoftium manus imperatorjnifi protedum patre
praetextatus admodu filius ab ipfa morte rapuiflet:8i hic erit Sdpio:q in exitu africae crefcit nomen
ex maliseius habiturus.Ticino Trebia fuccedit: bic fecuda belli puici procella deiaeuit Sempronio
cofule:tunc callidiffimi hoftes frigidu di  niuale nadi die cu fe ignibus prius oleocg fouiffent.horrf Ite^i ro, uu
bile diduihoies a meridie 6i  fole uenientesmoftra nos hyeme uicerut.Tralimenus lacus tertiu fim cuntur ad
me Hanibalis iperatore Flaminio:ibi quocp ars nouae puicae fraudis:qppe nebula lacus plauftribuf trebiamj
cg uirgultis tečfus eqtu terga fubito pugnatiu iuafit. Nec de diis poffumusquaeri;imineme temera
rio duci clade pdixerat .Infidentia fignis agmina & aquilae jpdira: nolentes:^ comiffam aciem fecu^
tus ingens terrae tremormifi illu horrore loli eqtu uiro^c^ difcurfus & mota uehemenrius arma fe Trafimena
cerunr,Quarru ideft poene ultimu uulnusimperii cane ignobihs apuliae uicus.fed magnitudine cla acies
disemeriit: &.xl.mi!iu cxde  patra nobilitas.lbi i exitiu infelicis exercitus dux:terra:cadu:dies:tota
denicg re^; narura confenfit.Siquidem no cotemus fimulatis tranffugis Hannibal:q mox terga pu
gnatiu ceciderardnfup caliidiflimus fperator pate ti bus in campis obleruato loči »genio.g. 8C  ioi ibi Cannae po,
acerrimus & plurimus puluis:& eurus ab oriente iempquafi ad conftitutum: ita inftruxit aciem ut ro.funeftae
romanis aduerfus haec ofa aduerfis;quafi fecundu coelu renes:ueto:puIuere:fole:pugnaret,Itacg duo
maximi exerdtus csefi ad hoftium facietatetdonec Hannibal diceret militi fuo;parce ferro,Ducu ef
fugit alterjAlter occifus eft:dubiu uter maiore animorpaulu puduit, Varto no defperauinDocume
ta ciadis:cruetis aliquadiu aufidus pons de cadaueribus iuflu ducis fadus i terrore Vergelii: modii
duo anuloijd carthagine miflfi digmrafq 5  equeftris taxata mefura:dubiu deinde no erat:quin ultimu
illu die habitura fuerit Roma:qntucpintra dieepulari Hanibal in capitolio potuerinfi quodpoenu
illu dixifle Adherbale Bomilcaris ferut.Hanibal queadmodu fciret uincereific uti uidoria fecilTet. Aheibal
Tum quidem illumjut dici uulgo foknaut fatum urbis imperaturae;aut lplius mes mala &C  aduerfi
a carthagine dii in diuerfum abltulerunticum uidoria poffet utnfrui maluit.Relidacj Roma caipa
niam tarentumq; peragrare: ubi mox dl  ipfe;& exercitus ardor elanguit: adeo ut uerum didu lit ca
puam Hannibali cannas fuifle. Siquide inuidum alpibus'indomitum armis: campaniae:quis črede Capua An/
retffoles 81  tepentes fontibus baiaz fubegerutJnterim refpirare romanus;& quali ab inferis emerge nibali
rejbrma non erant:detrada funt templisideeratit iuuetus:in facramentum militiae liberata feruitia: Canna$i lo
egebant rerariojopes fuas liber: fenatus i medium protulitmec praeter $ in bullis fingulifcp anulis eofuit
erat;quicqua libi auri reliquere;eques fecutus exemplu:imitatae 9  equite tribus:demqj uix luffece^
re tabulae uix icribaijd manus Leuio Marcellocgconiulibus cum piiuatae opes in publicum defere
tur:quid autem in eligendis magiftratibus:quae centuriarum fapietiaicum lunionbus a fenioribus
confiliura de creandis confulibus petiuere;quippe aduerfus holtem totiens ;uidorem;ta cailidum

Cudator

fabius

Marcellus

S vraču fae

Archirae/

des

Scipioisres
in hifpania
gefta:

Carthago

Prodigiofa

tepeftas

non uirtute tantumifed fuis etiam pugnare cofiliis oportebar. Prima redeutis: fed ut fic dixerim re
uiuifcentis imperii fpes Fabius fuit:qui nouam de Hanibale uidoriam commentus eft; no puena
re.Hincdlli cognomen nouu:8£ reipublicae falutare cundator. Hic illud ex populoiut fperii fcutu
uocareturdta^ per famnium totum p falernos gauranofc^ faltus.fic macerauit Hanibalcmtut qui
fragiuirtute no poterat mora cominueref Jnde daudio Marcello duceetiamcongredi aulus eco,
minus uenit & pepulit;& capama fua;& ab obfidioe nolae urbis excuflit. Aufus & icmpronio grao
choduce per lucaniam fequi:& praemere terga cedentis:quauis tuncto pudor manu feruili pugna«
retinam hucufque tot mala compuleratifed libertate donati fecerant de feruirute romanos.O hop
ribilem in totaduerfis fiduciamio fingularem animum ac fpiritum populiromani tamardis affli,
difque rebusicum de Ifalia fua dubitaretiaufus eft tamen in diuerfa refpicere: cucg hoftes i iugulo
p campaniam apuliam<j uolitarent mediamcj* de italia africam facerent: eodem tjpe & huc Mine,
bat:8C in ficiliam :fardinia;hifpania;diuifa per tcrra^t orbe arma mittebat. Sicilia mandata Marcel
lotnet diu reftitintota enim infula in una urbe fuperataieftgrande illud;& ante id tempus iuidum
caput fyracufae quauis Archimedis ingenio defenderenf;aliquado gefierunt. Longe illi triplex mu
rusitotidem^ arcesiportusille marmoreus & fons celebratus Arerufaeimfi hadenus pfuere; ut
pulcbritudini uidae urbis parceretur.Sardiniam Gracchds arripuitinihil illicgentium feritas infa-
no^t^inam fic uocanf immanita montium jafuerejfaeuitum I urbes,urbemque urbium Caralim;
ut gens contumax uilifrjimortis faltem defiderio patrii foli domaref: In hifpaniam miffi Cneus &
Publius Scipionis fpem totam poenis eripueranti led infidiis punicse fraudis opprefli rurfus amile'
rantiMagnis quidem illi pliis cum punicas opes cecidiflent; fed punicae infidiae alte^: ftrro caftra-
metantemialte^ cum euafiffet in turrem cindum facibus oppreflerunt.lgif in ultioncm patris ac
patrui miffus cum exercitu Scipio cui tam grande de africa nomen fata decreueranBella^icem illa
uiris armifgj nobilem hifpaniam illam feminarium hoftilis exercitus;illam Hannibalis eruditrice:
incredibile didu:totam a ppreneis montibus in Herculis columnas;& oceanum recupauitinefcias
citius an faciliuslčf uelocirerijuattuor anni fatenf;q facile/uei una ciuitas probatieodt m qppe quo
obfefla eft die capta eft:omenqj Africanac uidoriae fuit;q> ta facile capta eft Hifpania Carrhago.Cer
tum eft tame ad profligandam prouinciam maxime proieciile fingularem ducis fanditatem; quip'
pe qui captiuos pueros puellafgj praecipuae pulchritudinis barbaris reftirueritme in confpedum q
_ dem fuum paffus adduci.ne quid de uirginitatis integrirate deliberalle ialtem uel oculis uideref.
Haec inter diuerfa tetrami populus romanus: nec ideo tamen Italiae uifceribus inherentem fummo
tiere poterat Hannibalem carthaginenfem. Plaeracp ad hoftem defeceratiSi dux acerrimus cotra ro
manos italicis quoque uiribus utebafaam tamen cu plaerifcg opidis & regionibus excufieramusTa
renrinus ad nos redierataam 6 C  capua fedes & domus 8L  patria altera Hanibalis tenebaf icuius anv
milfio tantum poeno duci dolorem deditiut ille totis uitibus Romam conuerteretur.O populum
dignum orbis imperioidignum omnium fauore:& adminiftratione hominum ac deorumicompul
fus ad ultimos metus ab incepto non deftitit.SC de fua urbe follicitusicapuam tamen no omifitifed
parte exercitus fub Appio cofule relidaiparte flaccum in urbem fecutaiabfens fimul praefenfcp pU'
gnabat. Quid ergo miramurj' Moueti caftra a tertio lapide Hannibali ite^> ipfos deosideosmqua
pec fateri pudebic reftitiflenanta enim ad fingulos illis motus uis imbrium eftufa eftiranta uento^

Hafdruba-
|is iteritus

ResinafnV
ca a fcipiO'
legeftae

tolio ferri uideretur. Itaque fugit;8i ceflit; 8i  in ultimu fe italiae recepit finumicu urbem rantu non
adorta reliquillet ♦ Parua res didtu: fed ad magnanimitate,P.R.probandam fatis efficax: q> illis
fis quibus obfidebanf diebusiager quem Hannibal caftris infideratjuenalis romae fuitihaftaecj fub'
iečlus inuenitemptorem, Voluit Hanibal contra fiduciam imitariifubiecitc^ argentarias urbis ta
bernas nec fedor inuentus eft. Vt fcias etiam pfagia fatis fuifleinihil ačtum erat tanta uirtute tanto
fauore deorum.Siquidem ab hifpania Hafdrubal frater Hannibalis cum exercitu nouoinouis uiri-
bus.noua belli mole ueniebatiAdum erat procul dubioifi uir ille fe cum fratre iunxiflek fed hunc
quoque caftrametante Claudius Nero cum Liuio Salinatore debellat. Nero 1 ' ultimo italiae angulo
fummouebat HannibalemiLiuius \  diuerfiffimam partem:& in ipfas nalcetis italiae fauces figna r o
uerteratitanto omni q longiflima italia folo interiacente:quo con(ilio:qua celerirate cofules caftra
coniunxerint:inopinanterqj hoftem collatis fignis compreflerint.nerj id fieri Hanibal fenferit; dif
ficile didu eft.Certe Hannibal re cognitaicum proiedum fratris caput ad fua caftra uidilTet agno'
fco inquit infcelicitatem carthaginisihaec fuit illius uiri no fine praefagio quodam fari iminetis pri
ma confeffioilam certum erat Hannibalem etiam ipfius cofeflione pofle uinciifed tot rerum pro'
fperarum fiducia plenus populus romanus magni extim3bat afperrimum hoftem 1 ' fua africa debel'
lare.Duce igif Scipione in ipfam africam tota mole conuerfus imitari coepit Hanmbalem:& italiae
fuae clades in africa uindicare.Quas ille dii boni Hafdrubalis copias:quos Syphacis exercitus fudit
quae quantac 5  utriufcp caftra facibus illatis una node deleuitldenic^ iam no a tertio Iapide:fed ipas
carthaginisportasobiidioe quatiebat:ficfadumeftiut inhereteatqp incubantem italiae extorqae
ret Hannibale.No fuit maior fub imperio romano dies q ille:cum duo omnium & antea & poftea
4qcu maximi ille italiae ;hic hifpaniae uidor collatis cominus fignis direxeie aciem^ed dc  colloqui

xliii

um fuit fnter ipfos de legibus pads. Steterant diu matua admiratione defmrabi de pace no conue/
niufigna cecinere.Coftat utriufq} confefiione nec melius inftruiaciemmec acrius potuifle pugnari:
hoc Scipio de Hannibalis: Hannibal deScipionis exercitu praedicauerunt.Sed tame Hannibal cef/ Hannibal i
fitipraemiumcK uidoriae africa fuit 8C fecutus africam terrarum orbis, africa uinci

BELLVM MACEDONICVM PRIMVM. tur

Poftcarthagine uinci neminem puduit: fecutae funt ftatim africam gentes: macedonia:
grcecia;fyria:caeteraq} omnia quo da quafi aeftu Si torrente fortunaedic primi omnium
macedones affedator quonda impcrii populus.Itacj? quauis tune Philippus regno praefi
deret:romani tame dimicate fibi cu rege Alexadro uidebaf, Macedoicu belium nomine Origo ma>
amplius q fpedatione gentis fuit.Caula coepit a foedere PhiIippi:quo rexiamptidem do cedonici
minantem in italia Hannibalem fibi fociauerat;poftea creuit implorantibus athenis au* belli
xilium contra regis iniuriasteum ille ultra ius uidoriae in tempia;aras:8i fepulehra ipfa faeuiret.Pla/
cuit fenatui opem tantis ferre fupplicibus:quippe iam gentium reges duces:populi: nationes: praefi/
dia fibi ab hac urbe perebant.primo igitut Liuino confule populusromanus Ionium mate Igreflus
tota graeciae littora ueluti triamphanti cJafie pagrauit fpoha quippe ficiliaeihifpaniae: fardiniae afri/
cae pferebat.Et manifeftam uidoriam nata in praetoria puppe laurus pollicebaf, Aderat fpote in au
xiliu Attalus rex pergamotu. Aderant Rodii nauticus populus:quibus a mari confuha terris omnia
equis uirifq? quatiebat: bis uidus rex: bis fugatis bis exutuscaftris. cum tamen nihil terribilius ma Plutarchus
cedonibus fuit ipfo uulnerum afpedu:quae non fpiculis neq$ fagittismec ullo graeculo ferro: fed in/ adfum am/
gentibus pilismec minotibus adada gladii.ultra morte patebant.Enimuero Flamlo duce luios atea nem ipfum
chaoum motes.Inducpanem p abrupta uaaente: Si ipfa Macedoniae clauftra penetrauimus.ltroiffe uocat Liui
uičlorice fuit:Nam poftea nunquam aufus congredi rex ad tumulos:quos cynocephalas uocat: uno us Aoum
ac ne hoc quidem iufto pradio opprimifiSC illi quidem conful pacem dedit regnumeg coceflit:mox
nequid efiet hoftile thebas Si Euboeam Si graflante fub Nabide fuo lacedaemona copefcuit. Grae* Redditur
ciae uero ueterem ftaturn reddidit: ut legibus uiueret fuis SC auita Jibertate fiueretur. Quae gaudia libertas
quae uoriferationes fueruntfCum hoc forte Nemeae in theatro quinquenalibus Iudisa praecone ca graeciae
neretur:quo certauereplaufu^uid fforurn in confule profuderuntfSi iterum iterumej praeconem
repetere iJlam uocem iubebat;qua libertas achaiae pronunciabaturmec aliter illa confulari fentetia:

5 modulatiflimo aliquo tibiaa: aut fidiu cantu fruebatur.

BELLVM SYRIACVM REGIS ANTIOCHI.

Acedoniam ftatim 8i rege Phiiippum Antiochus excepitquoda cafuquafi induftria fic
a gubernante fortunaiut quemadmodum ab africa in euiopam:fic ab europa in afiam ul Orientis
tto fe fuggerentibus caufis imperium procederet:8i cum terrarum orbis fitu; ipfe ordo opes
uidoriarum nauigaret. No aliud formidolofius farna belium fuit:quippe cum petfas SC
orientem Xerfem areg Dariu cogitarent :quado perfofli inuii montes:quando uelis oper
tum mare nunciarefcut hoc caeleftes mina: territabantcumhumore continuo cuma/
nus Apollo fudarettfed hic fauemis afiae fuae numinis tlor erat.fed nec fane uiris opibus armifej qc/ Antiochus
qua copiofius fyria.fed in manibus ta ignaui regis incideratmt nihil fuerit in Antiocho fpeciofius:
qua q> a romams uidus edmpulere rege in id belium ilbnc Thoasetholiae princeps:in honoratam
apud romanos quaerens aduerfus macedonas militiae fuae focietateihinc Hannibal q i Africa uidus
,pfugus;8i pacis impaciens hoftem populo romano toto orbe quaerebat:8C quod illudfuifler peri/
cuiumdi fe confiliis eius rex tradidiflenfiafiae uiribus ufus fuifletmifer HannibalfSed rex fuis op u
bus 8i nomine regio fretus fatis habuit belium mouere Europa iam dubio procul iure ad romanos
pertinebat.Hic lyfimachiam urbe in littore tracio pofitam a maioribus fuis Antiochus ut heredita
rio iure repetebar.Hoc uelut fydere afiatici belli mota tempeftas SC maximus regum conuentus for
titer indmfle bellu cu ingenti ftrepitu ac tumultu mouiflet ex alia Occupatis ftatim infulis graecif/
q$ littoribus’otia SC Iuxus taq uidor agitabat.Euboeam lfula contineti adherete tenui freto recipro
cantibus aqs Euripus abfcidit.Hic ille pofitis aureis fericifcjj tentoriis fub ipfo freri murmure cum
iter flučta tibiis fidibuf^ cocineret collatis undieg quis p hyeme rofisme cu aliquo ducu genere age
re uideref uirginu puerorucp deledus habebat.Tale ergo rege ia fua luxuria debellatu populus roa/ Thermopp
nus Acilio glabrione cofule i lfula aggrelTus ipfo ftatl aduentus fui mitio coegit ab lfula fugere, Ta | e  r
praecipite apud thermopylas aflecutus locu.ccc,Iaconu fpedofa caede memorandume ibi qde fidu/
cia loči refiftece mari ac terra cedere coegit.Stat! SC eueftigio itur 1 fyria: daflis regia PoIixeldi Ha'ni/
baluj comifla.Na rex praliu nec Jpedare poterat Jgif duce Eminio regillo a remigatibus rodiis to
ta laceraf.Ne fibi placeant Athenae in Antiocho uicimus Xerxem in Emilio Alcibiade aquauimus
ephefiis Salamina penfauimus.Confule Scipione cui frater ille modo uidor carthaginis atricaus uo yj,j c ne
luntaria legatione aderat:debellari rege placet: SC ia toto ceflerat niari:fed nos imus ulterius meadru themiftole
adinemtmotecg fypilucaftra ponunf; hic rex incredibiledidu:qbus auxiliis qbus copiis confede- fj t  jegendu
raturececa milia peditu:eqtii falcatorucg curruum no minor numerus:elephans ad hoc Imenfae ma non  aleibia
gnitudinis auro purpura argeto SC fuo ebore fulgentibus aciem utriufcjj uallaueratifed haec ola prae
pedita magnicudine fua ad hoc irabre; q fubitofupecfufus mira foellcuate perficos axcus corrupe/

> h

Appius pul
cher

Gallograe-
ci unde

At£\ mulie
bris pudici
tiaeexem
plum

ranprimum trepidatio:mox fuga: dehinctriumphus fuerunt. Vičlo & fupplici pace ata partem
rcgni dariplacuit: to !ibentius:g>tam facilecelfillet.

BELLVM ETHOLICVM.

Fuluius no Yriaco bello fucceflitiut debebanetholicu.ui&o quippe romanus Antiocho faces afiatf

bilioz ci beiii perfequebatur:ergo Fuluio nobiliori mandata ultio eft.Hic protinus caput gen-

tis ambraaam regiam pyrri machinis quatit fecuta deditio.Aderant ctholo^ prtecibus
artici:Rodii 8i  memineramus auxilii:fic placuit igrtofcere.ferpir tame Iatius 1 ' proximos
bellum omnemcp late Cephaloniam:zacynton:& quicquid infularum in eo mari iter ce
raunios montesiugumra maleum etholici beli« accefiio fuerunt.

BELLVM HISTORICVM.

Iliri fequuntur etholos:quippe bellantes eos nuper adiuuerant:& inftia pugnar profpr-ra
hofti fuerunneademtj txitii caufa. Nam cum Cnei Manili caftra coepiffent opmiaque
incubarent:epulantcs;ac ludibundos plarofc^autubieflentprae poculis nefcientes: Ap
pius pulcher inuadmfic cum ianguine 8t  fpiritu male partam reuomcre uidoriam.lpferex apulo
squo impofitusicum fubinde crapula:& capitis errore lapiarencaptum fefeuix & sgte
poftquam experreftus eft didicit.

BELLVM GALLOGRAECVM,

Al [ogradam quoq? Ipriatid belli ruma conuoluinfuerant inrer auxilia regis Antiochi:
an fuiffet cupidus trjumphi Manliusian eos uifos fimuiauerit dubium cerre: ntgams e
uičlori triumphus; quia caufam belil non approbauit fenatus. Caeterum gens gailograe
corum ficut ipfum nomen inditio eft:mixta 8i  aduiterata tft;reliquiae gallorum quibus
etiam Breno duce ualtaueranrgraeaam;mox orientem fecuti in mediaafiac parteetia
federe.Itag; ut frugum femina mutato folo degenerannfic iiia genuina feritas eoiji afia-
tiča amoenitate molfita eft.Duobus itatj plus fufi fugarigj funt:quis fub aduentu hoftis rehčhs fe-
dibusa altiffimos fe montesrecepifTer.foloftogioi^ tedofagiam infedi rar.utrincp fundis fagftnTcp
adi imperpetuam fepacem dediderunt.Sedaiiigjti miracuio guodam fuere cu cathenas morfibus
81  ore tetaflencu offocandas fuicem fauces prebuiflent.Nam orgiagontis regis uxor a centurioe ftu
prupaffa;meorabili exep!o cuftodiam euatir.Reuuliumq} militis caput ad maritum fuum rettuiit.
BELLVM MACEDONICVM SECVNDVM.

Vm alise aliaecj? gentes lyriaci belil fequuntur rum amtmacedonia fe rurfus ercxit, fortif
fimum populum memoria 8i  recordatio luar nobiiiratis agitabat;& fucceflerat philippo
fiiius Perfes:q lemel in perpetuum uidam effe raacedoiam no putabat ex gentis dignita-
te.multouehementius tub hoc macedones q fub patre confurgunr quippe thracesin u u
res fuas traxerac.Atcj ita mduftria macedonuiuiribus thracuidifcipiina macedonica tem
ptauere.Accelfithisc6filiuducis:qfiru regionu luaijd lumo fpeculatus hemo: pofitisp
abruta caftrisnta macedonia fua armisiferrocg uailueratiut no rehgffe adituminifia coeio uentuns
Atf. perfis hoftibus uidercč.Na Marcio Philippo confuleiea prouincia Igrelfus populus romanusexploratis d_i
defperatiO' ligenter acceflibuspaftrudepaludeipacerbos dubiofq$ tumulosalla quae uolucribusquocj 5 uideba
nem tur inuia accefliurcgemcg lecuifc & mhil tale metuentem fubita belli eruptione terruit.cuius tanta

trepidatio fuinut pecumam oranem in mare iuflerit mergi ne penreticlaflem cremarime mcendere
tur.Paulo confule cum maiora 8L  crebra effent impofita praefidiaiper alias uias macedonia depreifa
eft:Suma qde arte & induftria ducis:cu alias minatus:aJias irrepfiflet cuius aduentus lpfeeo rerribi-
lis regi fuitiut mterefte non audereuled gerenda ducibus bella madauerit. Abfens ergo uidu', fugic
in mariaiinfularacp faraorhracem:fretus celebri regione:quafi tepla & arae poflent defendere; quem
nec montes fui nec arma potuiffent.Nemo regu diutius amnuflae fortunte confcientia retinujt, fup
Perfes capi piexcumfcriberetad impetator< m;ab lilo quo confugerat teplomomencj epiftolae notaret fuu;re
tur ge addidit.Sed nec reueretior captae maieftatis alius pauio fuit.cu i  cofpedu ueiflfet hoftis i  templu

recepitiSCin conuiuiisadhibuittiiberofcpadmonuit iuosiut fortunamcui tantu liceret reuererent.
Inrer puicherrimos hucquocp populus romanus de macedonia duxitatqjuidit triuphurgppe cuius
fpečtaculo triduu impkuent.Prima die figna tabulaiqj.Sequens arma pecumas tra!uexit.Teruusca
ptiuosipfum£^regeattonituadhucranqiubito malo ftupetem. Sedmulropriusgaudiuuičtons
populus romanus qua epiftolis uidoris perceperat.Quippe eodem die quo uidus eft perfes i mace
Dionvfiiid doniatromsecogmtumeft.Duoiuuenescandidisequisapudiuturnae lacumpulueremcruorem ab
accidifle luebant.Hii nundauere.Caftorem & poilucem fuifle creditum uulgo quod gemim fuiflentnttrfuif

fl if larino le bello:q> languine maderentta macedonia uenire:q>adhucanhelarent.
beUo BELLVM ILLYRlCVm. . ,,

Acedomci belli contagio traxit illpricos. ipfi quidem ut romanum a tergo diftringcret:
a Perfe regecondučli pecunia militauerelfine mora ab Antio pnEtore fubigutur.Lofcor
dam caput gentis delefle fuftecit.Statim fecuta deditio eft deniqj hoc bellum ante iiniM
eft qgen Romse nunciaretur.

xlini


BELLVM MACEDONICVM ! TERTIVM.

Vodam fato:quaft ita conueniflet inter poenos Bi  macedonasjut tertio quoq; uiceretu*

Eodem tempore utriqj arma mouere.Sed prior iugum excutit maeedota!iquanto q an
te grauioridum contemnitur.Caufa belil' prope erubefcenda:quippe 'regnumparitet 8i
bellum uirultimacfortjs Andrifcusinuaferatidubium liber an feruusimercenarius cer^ Andrifcus
te:fed quia uulgo Philippus 8i  fimilitudine pfeudo Philippus uocabatur: regiam forma:
regium nomentanimo quoq? regio impleuitJgitur dum haecipfa contemnu populus ro
mamiš Iuuenrio pcaetore contentus:uir um non macedonicis modo fcd thraciae quoc^auxiliis igen Iuuetiu p *
tibus ualidum temere tentauit.lnuidus quuqj non a ueris regibus:fed ab illo imaginario 8i  fcenico ter
rege fupcratus.Sed confule Metelloiamiflum cum legione prauorem plemffime u!tus eft. Nam Bi  Metellus
macedoniam feruitute muldauit:& ducem belli deditum ab eo:ad quem confagerat thraciae Re-
gulojin urbem in cathenis reduxit,Hoc quoq$ illiin malis fuis indulgente fortuna:ut de eo popu*
lus romanus quafi de rege uero triumphauit.

BELLVM PVNICVM TERTIVM.

Ertium cum africa bellum 8i  tempore exiguum fuit.nam quadriennio patratum eft:8£
in comparationepriorumiminimum Iaboremon enim tam cum uiris:q cum ipfa urbe
pugnatum eft.fed plane maximo euentu;quippe tandem Carthago finita eft.Atcg fiquis
trium temporum momenta confideret:primo commiffum eft bellumrprofligatum fe/
cundo:tertio uero confedura eft,Sed huius caula belli: 3» contra foedens legem aduer- Scipio nad'
fus numidas quidem femel paraflet claflem Bi  exercitum.freques autemmalinifle fines ca
territabat.fed huic bono fociocg regi fauebatur;cum bellum federet:de belli fine tradatum eftCa* cato maior
to inexpiabili odio delendam efle Carthaginem:& cum de alio confuleretur:pronucibat Scipio naf
fica feruandam.ne metu ablatoemulae urbis;luxuriari foelicitas urbis inciperet.Mediu fenatus de- Manilius
gicmturbs tantumloco moueretunnihil enim fpeciofius uidebatur:qefle Carthaginem: quae non Ceforinus
timeretur.Igitur Manilio Cenforinocg confulibus populus romanus aggreffus Carthaginem fpe pa conful.
cis iniedaitraditam a uolentibus claflem iub ipfo ore urbis incendit.Tum euocatis pricipibusjfi fal
ui efle uellenr ut migrarent finibus imperatum.quod pro rei atrocirate adeo mouit irasmt extrema
mallent.Comploratum igitur puhlicaftatim Bi  pari uocedamatum eftad arma: feditcg fententia
quoquo modo rebellandummon quia fpes ulla iam fuperefienfed quia patriam fuam mallent hofti
um q fuis manibus euerti.Qui rebellantium fuerit furormel hinc intelligi poteft:q> in ufum noue
daflis reda domuflj refcidstunt;& in armorum officinis aurum Bi  argetu jp aere ferroc^ coflatu e,
in tormento^: uincula matrona crines luos contulerunt.Mancino deinde confule terra maricjj fre
uebat obfidio ;operis portus nudatus:8i primus Bi  fequens iam murus:cu rantu Byrfa:quod nomen t
arci fuit:quafi altera ciuitas refiftebat.Quauis profligato urbis excidio:tame fatale Aphricae nome ii
Scipionu uidebatur Jgitur in alium Scipionem conuerfa refpublica finem belli repofcebat.Huc pau
lo macedonico procreatujAfricani illius magni filius in decus gentis aflumpferat.Hoc fcilicet fato: A quo
ut qua urbem cocuflerat auus nepos euerteret.Sed quam maxime mortifen efle morfus folet morie oemilianus
ti um beftiarumsfic plus negocii fuit cum femiruta ciuitate Carthagine:quam integra.Compulfis in icipio adc*
unam arcem hoftibusiportum quocp maris romanus oblederat.llii alterum ibi portu abalia urbis ptatus
parre fojerunvnec utfugeretjied quia nemoiilos nec euadere pofle credebat.Inde quafi enata fubi
to ciaflis erupit.tum interim iam diebus iam nodibus noua aliqua molesmoua machina: noua pdi
toru hominum manus:qliex obruto incendiofubita de cineribus flamma prodibat.Deploratis no Deditom
uiflime rebus.x!,(c miiia uiro^: dediderunt.Quod mius credas duce Hafdrubale,qtofortius foemi numerus
na Bi uxor ducis quae comprshenfis duobus lioeris a culmine fe domus in medium mifit incedium
iraitara reginam qax carthagmem condidit.quata urbs deleta fitsur de caeteris taceam; ud ignium
mora ,pbari pot.qppe p cotinuos dece Bi  fepte dies uix potuit incediu extigui;qd’domibus ac teplis
fuis fponte hoftes imiferanuut qtenus urbs eripi roanis no poterat triumphis arderet.

BELLVM ACHA1CVM.

Studium *#*ff*r**r

carth.inco/ r

oaradobel« - X 'L

Vafi faeculum illud euerfionibus urbium curreretnta carthaginis ruinam ftatim Coryn Corinthi fi
thos excepit;achai3e caput;graeciae decusiinter duo maria lomum 8i  Aegeum quafi fpe- tus& nobi
daculo expofita haec facinus indignum ante opprefla eft q in numero certprum hoftiu litas
referretur.Critholaus caula belli:qui hbertate a romanis dara;aduerlus ipfos ufus eft.Le
gatos romanos dubium an Bi  manujcerte oratione uiolauit. Igitur Metello ordinanti:
cui tum maxime macedoniae mandata eft ultio Bi  huic achaicum bellumjad prima Cri/
tholai manu metellus cotul p patetis helide capos toto cecidit alphco; 8C  uno praeho peradura erat
bellum:iam Bi  urbem iplam terrebat oblidio.Sed fata rerumicum Metellus dimicaflet/ad uidoria Mumius
Muiruus ueit.Hic altenusducis dignitareexercitum fub ipfis ifthmi faucibus fudit:geminofcg por^
tus fanguine infeciutamen ab incolis deferta ciuitas direpta primum. deinde tuba prednente dele^
ta eft.Quid figno^ifquid ueftiuf quidue tabula^e raptuancenfumiatcg,piedu č^Quatas opes & ab
ftulem esc cremauent hinc fcias;q> qcqd corinthi aeris toto orbe laudatur.incendio fuperfuifle čope Aes corin^
rimus.Nam Bi  aeris notam praeciofiore ipfa opulentiflimae urbis fedt iniuria;quia incendio pcr uftis thucum

hit



Gn.&P.

fcipiones

Scipiois ge*
Ra inhiipa
nia

Brati res in
hifpaniage

v\A

Salondicus

Vmatus

Pompilius

Numanti*
norutn fuc
ceiTus

Mancinus

deditur

»tv#

J.

plurimis Ratuis atq? fimulachm:aeris:auri:argentic» uenae in commune fluxere.

RESINHISPANIAGESTAE.

T carthagine corinthos;ita corynthu Numatia fccuta eR: nec deinde toto orbe guamq
(/ tatu in aris fuit.PoR illa duo clariflima urbium lcendia lata atq* paffim: nec p uices: fed
fimu! pariter:quafi unu undicp bellum fuit:,prfus utileiguafi agitannbus uetis diffudif*
fe qusedam belJi incendia toto orbe uideref.Hhpaiae nug aius fuit aduerfus nos uniuer
fae cofurgm:nunq coferre uires fuas libuitinecp ant fperareiaut libertate tueri fua publi
cx:alioqn ita undicp mari pyreneot£ uallata eR;ut ing^nio fytus nec adiri gde potucrit,
Sed antea a romanis obfefTa e;q feipfa cognofceret: 8i fola oium jauinciajji uires fuas: poflqua uida
eR itellexit.ln hac ppe ducetos p anos dimicaru e a primis fcipioibus in primu Caefare Auguftu.Ng
cotinue nec cohereter fed ,put Iaceflierat.Nec cu hifpanis initiohed cu penis in hifpania.lnde conta
gio Si feries caufat$ bello^: prta p pyreneu iugu figna romana Publius & Cne. Scipiones itulerunt:
prael iifcp ingeribus Hannone 8i Hafdrubale fratre Hanibalis ceciderut.rapta<£erat ipetu hipa'ia:ni
fi fortiffimi uiri in ipfa fua uidoria oppreffl punica fraude cecidiflentiterra niariq$ ui&ores.Igif q|i
noua itegracjj .puincia ukor patri 8i patrui Scipio lile mox afncanus inuafir.Ifg? ftatt capra cartha*
gine Si aliis urbibus non cotetus poenos expulifie Ripediaria nobis ^puincia fecit, Oem citra ultracg
hibeje fubiecitiperio.primus romanc^ ducu uičtor ad gades 8i oceani ora puemt.plus etia prouin
ciam retintre;q facere.Iraq? p partes iam huc iam illuc miffi duces:qui ferociflimas:Si ad id tempo*
ris iberas gentes ideo ipadentes iugijmultolabore nec incruentis cer tam inibus feruire docuerunt,
Ato ille Ceforinus Celtiberos ideR robur hifpaiaealiquot praeliis fregit. Gracchus pater
ille Gracchoji eofdem.c.8i,l. urbiu euer Goe mul&auit.Metellus ille q ex raacedonia co*
gnome merueranSi celtibericus fieriicu 8i correbia memorabili cepim excmplo:& uer
fobrigis maiori gloria pepercit.Lucullus turdullosjatcj? uaceos:de gbus Scipio illepofte*
rio fmgulari certamine cu a rege fuiffer prouocatus opima retulkrat.Denus Brurus ali*
quado iatiuscalecos lufitano^: omnis galatiae populus:formidatumcj milinbus flume
obliuionisiperagratocjj uidor oceani littoremon prius figna conuerring cadenrcm in maria folem
obrutumcj aquis ignem non fine quodam facrilegii metuidihorrore dephendir. Sed tora certami*
num moles cujpfitanis fuit:8i numatinisinec in meritotgppc foiis genrium duces corigerut: fuiflet
Si cu oibus celfcberis nifi dux lllius motus inino belli oppreflus eflet.Sed fummus uir aRurus & au
datiae fi recefliffet Šaiondicus:q haRa argentea quoties ueiut calo mifiam uaticinanti fimilis oium
in fe mentesconuerterat.Sed cu pari temeritate fub node caRra confulis adiflet:iuxta ten tonu ip
fum pilo uigilisexceptuseR.Cateru lufitanos Viriatus erexit:uir caliditatis acarrima q ex uenato
re latro;ex latrone fubito dux:atcp iperator Si (i fortuna cefliflet hifpaniae: Romulus non cotetus li
bertate fuoje defendere per.xiiii.anos omnia citra ultracp hpbeji 8i tagu igni ftrrocjj populatus ca*
Rra etiaptorio^d 8i praefidiu aggreffus:Claudiu unimanu poene ad internitione excrcituscecidifTet,
Infignia trabeis 8i fafcibus noltris:quae caeperanta montibus fuis trophoea fixiffet.Tade etia Fabius
maximus coful oppreflerattfeda fucceffore Popilio uiolata r' 1 ' 1  J  ' ‘ J '“

fradu duce;8i extrema deditiois agitatetp ftaude 8i infidias:
hoRi gloriam deditiut uidcretur aiiter uinci non potuiiTe.

BELLVM NVMANT1NVM.

Vmantia quantum Carthaginis:Capux:čorinthi:opibus inferiortita uirtutis nominefli
honore par omnibus:fumuqj fi uiros aelhmes hifpaniae decus:qppe q fine murotiine tur
ribusimodice aedito in tumulo apud fituata quattuor nnlibus celtibtroiji ,xxxx.i exerci
tu per anos.xnii.fola fubRinuit.Nec fubftinuit modo;fed faeuius aliquanto pertulit;pu*
dendis foederibus atfecit.Nouiflimecuminiundam effe coftaret; opus quot^ eo fuit:q
carthagine euerterar.No temerejfi fateri licct ullius caufa belli iiuftiordegi dcnfes locios
SicSranguineosiromano^ mambuselapfosexceperat: habitajaeis deprsecatio nihil ua!uit;cuni k
ab omni belloijicontagionereouerentnnlegitimifoedtrispraecium iufliarma deponere. hoclica
barbaristacceptum quafi m3nus abfcinderemur.ltacp ftatim Megara uido fortiffimo duceiarma co
uerfi.Pompeium praelio aggrefllifoedus tame maluerunt cum debellare potuifTentihoftiliu deinde
Mancinumthunc quocj aifiduis caedibus ita fubegeruntiut ne oculos quidt m aut uocem numanti
ni uiri quifquam fulHeretitame cum hoc quocp ioedus maluere contenti armorum manubiisicurn
ad internitione fe uire potuiffet.Sed non minus numantiniq caudini illius foedt ris flagras ignomi
niatac pudore populus romanus.Dedecus quide praelentts fiagitii:deditione Mancini expiauit. C&
terum duce fcipione carthaginis icediis ad exddia urbium imbuto:randem etiam in ultionem exca
duittfed tune aeriusin caRns in campo noftro cum miluejg cu numantinopliandu fuit; gppe ap
duh Si iniuRis Si feruilibus maxirae operibus attritijferre plenius uallum:q arma nefcirenuluto iq'
narhg fanguine nollentaubebantur ad hoc fcorta:8i calones farcinae nifi ad ufum neceflariae ampe*
tanfitati efle exercitu,quati imperatorčiuere proditu eft.Sic redado in difciplina milite comiffa aci
es:q£mcR nemo uiluru ie unq iperauerattfadum efttut fugietes numantinos g^qua uideret. D c “C re
fcfe uolebantjli toleranda uuisiroperarenf.Sed cum Scipio uera uellet Si fine exceptione ui

xlv

tixeo  neccflario eopulfaprimu ut deftinata morte in prseliuruerentcu fefe prius acpulfs quafi ife Caelia
riis impleuiffenucarnis femicrudae & caelisejfic uocat indigenae ex frumcnto potione.Intelle&u ab
iperatore confiliuatatj no eft permifla pugna morituris.Cu fofla atqj Iorica:quattuor caftris circu
daros famae praemeretab duce otantes prceliu.ut tanqua uiros occideretjfed ubi no fpetrabanpla
cuir eruptioific coferta manu plurimi occifi: 6 č cuurgeretfames aliquatifper Ide uixere,Nouiflime
confiliu fuga: fedinfed hoc quoqj ruptis equo^» cingulis uxores ademere fummo fcelere p amore,

Iraq; et cxitu deplorato in ul tima rabiem furorecg couerfupoftremo mori hoc gcnere deftinarut,

Duces fuosifec# patriacp ferro:& ueneno:fubiečto<j undiqj igne peremerut.Madac efle fortiflima Numanti
8i  meo iudicio beatiflima in ipis malis ciuitate afleruit cu fide fociosipopulu orbis terrai^ uiribus norum exi
fulrujfua manuiJEtateta longa fuftinuit.NouifTimae maximo duce opprefla ciuitasmullude fegau tus
diu hofti rdiquit.Vnus eni uir numatinus no fuit;qui in cathenis ducerefpraeda ut de pauperibus
nullaiarma cremauerunt:triumphus fuit cantum de nomine.

Adenus populus roraanus pulcher;egregius:pius;fandus:atqs magnificus.reliqua faecu
li ut gradia seque: ita uel magis turbida;& foeda crefcentibus cu ipfa magnitudine impe
ril uitiisadeo ut fiquis hanc tertiam eius aetatem tranfmarinam qua ducento^ annoije
fedmus diuidancentum hos priores:quibus africam;macedoniam:ficiliam:hifpaniam domuitiau
reos ficut poetae canuntnure mmtoq} fateatur.Centum fequentes ferreos plane Si  cruetos 8i  fiqd
immanius.Quippe q iugurrinis:cymbricis:mithrydaticis:parthicis bellis gallicis t atq; germanicis; Recentior
quibus caelum ipfum gloria afcendit.Gracanasidrufianafcg caedes:ad haec feruilia bella mifcuerut: rerum Ro/
Si  ne quid rurpitudini defit:gladiatoria denique; in fe conuerfis marianis atque fyllanis:nouiffimae manarum
Pompei 6L  Caefaris mansbus quafi per rabiem 8i  furorem 8i  nephas femetipfe lacerauit:quae fi iuo/ ftatus
Juta mter fe funt omnia atqj cofufaitame quo melius appareant fimul 8i  ne fcadera uirtutibus ob«
ftrepannfeparatim proferentur;priufq caepimus iufta illa memorabimusjut 8i  pia cu exteris genti-
bus beila magnitudo crefcentis indies imperii appareatitum ad illa ciuium fcaeleraiturpefcg 3č  im/
piaspugnasreuertemur, BELLVM ASIATICVM.

Ida ad occafum hifpania:popu!us romanus ad oriente pacem agebannec pacem modo:
fed inufitata 8i  incogmta quadant foelicitate relidae regiis haereditatibus opes BL  tora in
fimul regna ueniebant.

Ttalus rex pergamenorum regis Eumenis filius focii quodam.commilitonifcp noftri te
ftamemra reliquiupopulus romanus bonorum meorum haeres efto m bonis regis haec
fuerunt.aditaigitur haereditate prouinciam populus Romanus non quidem bellomec
armisifed 5  eft aequius teftameti iure retinebanfed hanc difficile di&u eft utru facilius Ariftoicus
ammiferit populus Romanus:an recuperauerit, Arjftonicus regiffaguinis ferox iuuenis
urbes tegibus parere confuetasipartim facile folhcianpaucas refiftentes Mindum jSamo Colopho
nem ui recepit. Cralfi quocj? praetoris caedit exercitum:ipfum auocp coepit.Sed ille memor&farni
bae:&: Romani nominis cuftodem fui barbarum uirgula excecafin exitium fui quod uolebat:ira co
dtat,Mox a papenna domitus;Sč captus;&: per deditione in uinculis habitus. Aquilius afiatici bel/
li reliquias confecit mixtis (nephas)ueneno fontibus ad deditione quaruda urbiu;quae res ut ma/
turaiita infame fecit uidoriam,quippe cum cotta fas deu morefg maio^ medicaminibus impuris
in id tempus facrofanda romana arma uiolaftet.

L. FLORI EPITHOMATIS LIBER TERTIVSINCIPIT.

Ec ad orientem:fed no ad meridionale plaga eade quies.Quis fperaret poft Car
thaginem:aliquod in africa beliumCAtqui non leuiter fe numidia cocuflit;& fu
it i Iugurca quod poft Hannibalem timeretur*quippe rex callidiffimus populu Iugurtinu
romanum armis inclytu 6 i inuidum opibus aggrelfus eft: Bi  citra fpem omniu bellam
fortuna ceflitiut rex fraudae praecipuusjfraudae caperetur. Hic auo Mafinifla 6i
Micppia patre per adoptionemtcu intetficere fratres ftatuiftet agitatus regnicu
piditatemec illos magifq$ fenatu populum romanum ;quo^» in fide Si  cfentela
regnumerat:metueret:primum fcelus mandat ifidiis potitufcp Hiepfalis capiteicum fein Adherba
Itm conuertiffetiiicp romam profugiflenmifla per legatos pecuma traxit in fententia fuam fenatu
Si  haec fuit de nobis eius prima uidoria.Miflos deinde qui regnum inter illum Adherbaleqp diui/
derentjfimihter aggreffusicu in fcauro ipfos romani imperii moreš expugnaffet: inchoatu nephas
perfecit audaciustfed diu non latern fcelera:corruptae nephas legationis erupit:placuit<j bello pfe/
qui parricidam.primus in numida Calfurnius beftia conful immictitur. Sed rex praemonitus for/
tius aduerfus romanos aurum efle;q fer^:pacem emit.Cuius flagitii reus cu interueniente publi/
ca fide a fenatu accerfiredpari audacia Si  uenit;&: competitorem imperii Mafiniflae: Mafiniflam
immiflo percuflore colecit.Haec altera contra regem fuit caufa bellandi.Igitur fequens uStio man Iugurtiae
datur Albino.Scd buius quocp(proh dedecus)ita corrupit cxercitu;ut uolutaria noftrope fuga uin» fucceffus
ceret numida caftril^ potiref;adito etia turpi foedere.in precium falutis: que quod ptius emerat
dimilir exeratum. Eodem tempore in uitionem non tara ipeni romani:qpudons Metellus aflur
git;qui callidiffime hoftemmunc praecibus;nunc minisaam quafiftmulata uera fugaeludente arti

h iii

bas fuis aggreflus eft. AgroriS arc^uico^ populatiSe cStenrus in ipfanunrdiac capita impetu feciR
Thefaurus & sirna qde fruftra diq uoluit.Caetepe thala graue armis thefaurocj? regis diripuir.Tuc urbibus exu
regis iugur tu rege et finiu fuo^ regnrcj fugiriuu per raauros: atcj getulia fequebaf. Portretno marius aučhs
thi diripic admodu copiis cu pro obfcuritategeneris fui eapire cenfos facramenro adegifletaa fufu 8i  fautiu re
gem adortus:n5 facilius tamen uicit čf fi integ^ & recenre.Hic 8i  urbe Herculi eondita capfa [  mc
dia africa fitatanguibus athenifcg uallata mira quada faelicirate fuperauin& faxeo indira'motimu
Iura uibe p ligure aditu arduo inaccefio^ penetrauit.Mox noipfu mo:fed Bocchu mauritani^re
lugurta ca/ ge iure faguinis numidia uindicatetapud opidu Cirtha grauiter ceridit.Qui ubi diffifus rebus fuis
pitur alience cladis acceflio fieri timet. ptiu foederis atcp amicitrie rege facinSic frauduletiflimus regum

fraude foceri fui in ffiidias dedudus eft 8i  Syllaz in manu tradirus tandecp opertu cathenis lugurta
l triupho populus romanus afpexit;fed ille quocpquauis uidus 8C  uidus uidic urbe;qua ucnale;&
qua'docg piturai fi huiflet emptore. fruftra cecinerantame ut uenalis fuiftet:habuitemptore;&cu
jllenoeuaferincertueriteandeflegitura. BELLVM ALLOBROGICVM

Ic ad meridie populus romanustmulto attrocius 8i  multipliciten 81  magis a fepten
trione feuiente nihil haeplaga infeftius:atroxcoeIum peruicaci ingenio.Omniigif
tradu uiolentus hoftis a dexmy!atq 5  Ieuis;& medio feptetrionis erupit prima traTal
pes arma noftra fenfere Sa!y quu de icurfionibus eo^t fidiffima atq? amiciriflima ci
uiras Martilia quaereref”. Allobroges deinde Aurenitcum aduerfus os fimilis eduojji
querelae opem 8i  auxiliu noftrum flagitarentiuariufcg uidoriae teftis yfara Bi  uinde
licus amnis:& impiger fluminum Rhodanus maximus:barbaris terror elephanti fuere imanitati
gentium pares.Nihil tam confpicuum in triumpho q rex ipfe bis uifus difcoloribus »n armistarge/
teo<$ carpeto:qua!is pugnauerat utriufqj uidoriae;q> quantuq? gaudium fuerat: uel hinc extimari
Domitius poteft g> 81  Domitius Enobarbus 81  Fabius maximus ipfis quibus dimicauerant locis faxeas erexe
enobarbus rerurres 8i defuper exornata armis hoftilibus rrophea fixere.Cu hic mos inufitatus fuerit noftris.
Fabius ma Nuo.n.populus romanus hoftibusdomitis uidoria fua exprobauir.
ximus BELLVM CYMBRICVM THEVTHONICVM AC TIGVRINVM

Ymbn:theutoifar<jtigurini ab extremisgalitae ,pfugi:cu rerras eopi  inudaflet ocea
Vnde cym nus;nouas fedes toto orbe quaerebat;exclufi% exgalfia;& hifpaniatcu in Italiam re

bri migraret: miferunt legatos in caftra Syllani:inde ad fenatu petemes ut martius po<

pulus aliquid fibi terrae daret;quafi ftipendiuscaeteru ut uellet manibus atq$ armis
fuis uteretur.Sed quas daret rerras populus romanus a grariis legibus intra fe dimi
caturusiRepulfi igif quod nequiuerat praccibus; armis petere conftituunt.Sed nec
primum impetu barbarove Syllanus:nec fecundum Manilius nec tertium Cepio fuftinere potue/
SyIIanus runt.Omnes fugati:exuti caftris adum erat nifi Marius illo fatculo corigiflet.IIIe quo($ non aufus

Manilius a cogredi ftati milite tenuft in caftrisidonec inuičla illa rabies 8i  impetus que pro uirtute barbari ha
cymbris ui bet cofenefcerettreceffere igitur iincrepantes:& tanta erat capiedse urbis fiducia confulentes fi qd
trti ad uxores fuas mandatet. Nec fegkiusjq minati fuerat tripattito agmine pet alpes ideft dauftra ira

Cepio liae ferebantur Marius mira ftatim uelocitate occu pariš copendiis praeuenit hofte.Priotefcp Theu

Theutones tonas fub ipfis alpium radicibus affecutusinlocu que aquasfextiasuocant:quafidenuminutn
proelio opreffit: Vallem fluuiucp hoftes tenebantmoftris aqua^; nulla copiatconfulto ne id egerit.
Imperator^nerrore in confilium uerteritdubiu.Certe neceflitateačla uirtuscaufa uičtoriae fuif.
Nam flagitante aqua exercitu;uiri inquit eft/sien illic haberis.lta^ tanto ardore pugnatu eft: eaq
c*dcs hoftiu fuittut uidor Romanus de cruenro flumine non plus aquse biberit:q fanguinis.Bat
barorum certe rex ipfe Theutobochus quaternos fenofcj aequos tranfilire folitus.uix unum: cura
Atf, ftragž fugeret afcendir:,pximo (5  in faltu comphenfusrinfignae fpedaculu fuit.quippe uir proceritatis exi
Qua cym/  mise fupet trophea ipfa eminebat. Sublatis funditus theutonistin cymbros conuertif. Hic ia qs
bri etiam i crederet per hyemem;qu 2  altiusalpes leuatitridentinis iugis in italiam puolati ruina defcenderat
Italiam de- atheftm rtu men non ponte:nec nauibustfed quddam ftoliditate barbaricatprimum corporibus ag
fcendentur greflipoftquam retinere amnem manibus 8L  clypeis fruftra tentauerant; ingefta obrutum ftlua tri
Venetiae ftluere:& fi ftatim in fefto agmine urbem petifienngrade difcrimen eflet.Sed inuenena quo fere tra

!aus čtu Italia molliflima eftupa loli catlicp deme tia robur elaguit. ad hoc panis ufu carnis codac:&: dol

ubi marius cedine uini mitigatos Marius in tempore aggreffus efttiam diempugnaca Marioimperatorepetie
cum cym / runt;& fic proxitnum deditiln patcntiffimotquem caudium uocat campo procurreretmilia deinde
bris confle ad.lx.ceciderunt:hinc minu s tertioip omnem diem cociditur.barbaris.Ifti quocj imperator ad du
xit derat uirruti dolurn fecutus Hannibalemtartemc^ cannarum.Primum nebulofum nadus diemiut

hoftt inopinatus occurreretitu uentofum quocp;ut puluis \  oculos 8i  oraferrec.Tu acie couerfain
ortenreiut qd* excaptiuis mox cogniru eft;ex fplendore galeai^iac repercu(Tu:qfi ardere ccrlu uide
ref” Nec mtnor cum uxoribus topi  pugna:q cum ipfis fuit.cum obiedis undi 9  p,luftris:atque car
pentistalte defuper quafi e rurribus lanceis cotifcp pugnarentiperinde plus fpeciofa mors earii tuit
g pugna.Nam cum mirta ad marium legatione libertaremac facerdotiumnoimpetrartennnec fas
erat iuftocatis elififqg parttminfanribusfuisaut rautuis concidete uulneribusuinculo ecrinibus

xl vi

fuis fadojab arboribus iugifq$ plauftrorum pependerunt.Beleas Rex in acie dimicas impigreinec Beleus trx
inultus occubuir. Tertia tigurinorum manus:quae quafi in fubfidio noricos infederat alpium tU'
mulos:in diuerfa lapfi fuga ignobilii&Jatrociniis euanuit,Hunc tam Jacrum tamcg felicem liberra
tis italiaeraflerticj; imperij nunciummo per hominesjut folebatipopulus accepinfed per ipfos(fi ere
dere fas eft)deos.Quippe eodem die quo gefta res eft uifipro aede Caftoris & pollucis iuuenes lau>
reati praetori litteras dare:frequenfq: f fpedaculo rumor uičtorise cymbricae:foe!iciter dixit. Qijo
quid admirabiliusdquid(j infignius ficri poteft,'Quippe ueliet ut elata montibus fuis roma: fpeda ,

culo belli intereffetjej in gladiatorio munere fieri foletJuno eodemgj momento cum i acie cymbri
occumberent:populus in urbe plaudebar.

BELLVM THRACIVM.

Oft macedonas({ic diis placet)thraces rebellabanr ipfi quondam tributarii macedo Thfacum
num nec in pximas modo jauincias contenti incurrereitheflaliam at<j dalmaciam facin us
in adriacum mare ufq? uenerunt.eocp fine contenti quafi lterueniente natura:cotor
ta i ipfas aquas tela miferunt.Nihil iterim p id omne tempus refiduum crudelitatis
fuir.In captiuos facuientibusditare diis fanguine humanoibibere in ofiibus capitu:

8i  huiufcemodi ludibrio foedareraorte ta igni q fumo. Partus quoq$ grauidaijd ex-
torquere:tormetis faeuiflimi omniu thracu Scordici fuere.Sed calliditas quoq? ad robur acceflerat:
filuaijt 8C montiu fitus cum ingenio confentiebat.Itaq? non fufus modo ab his aut fugatusifed fimi
li prodigio omnino totus iterceptus exercitus:que duxerat Cato.Didius uagos & libera populatio/ Cato
ne diffufos itia fuam reppulit thraciam.Drufus ulterius egit:8C uetuit tranfire dannubium. Minu/ Didius
tius toto uaftauit hebroimultis quidem amiffisidum p perfidum glaciae flume equitatur.Pi{o rho Drufus
dopem caucafumej penetrauit.Curio daciantenus uenitjfed tenebras faltuum expauir« Appius i  far Minutius
matas ufeg peruenit.Luculius ad terminom gentium tanaindacumcg meotin.Nec alter cruetiflimi Pifo
hoftium q fuis moribus domiti quippe i captiuos igne ferrocg facuitum eft.Sed nihil barbaris atro Appius
cius uifum eft:q q» abfcifiis manibus rehdiruiuere (uperftites:paenae fuae uidebantur. Lucullus

BELLVM MITRID AT1CVM.

Onticae gentes ad feptentrionem in mare finiftrum iacent a pontico cognominatae Pontici re^
mari.Ha^ geriurn atep regionum rex antiquiflimus Ateas poft Arrabazes:a feptem ges
perfis oriundus:inde Mithrydates omnium longe maximus:quippe cum quattuot Mithryda
Pyrrho.xvii.anni Hannibali fuffecerenr.ille per.xl.annos reftitindonec tribus igenti tis
bus bellis fubadusifoelicitate Syllae uirtute Luculli:magnitudie Pompei cofumeref.

Caufam quidem illius belli praetenderat apud Caffium legatum attredari terminos
fuos a Nicomede bitynio.Caete^; elatus animus igentibus afiae totius 8i  fi poflet europac cupidita
te flagrabat.fpem ac fiducia dabant noftra uitia:quippe cum ciuilibus bellis difiungeremur:inuita
bat occafio.Nuducg impii Iatus oftedebant pcul Marius:Sylla:Sertorius.Inter hxc  reipu.uulnera:

& hos tumultus tepete quafi captato tpe:in laflfos fimul atq? diftridos fubitus turbo potici belli ab
ultima ueluti fpedacula feptentrionis erupit.Primus ftatim ipetus belli bithyniam rapuit, Afia ide
pari terrore cotrepta eft,Nec cudanrer ad rege ab urbibus noftris populifcg defeitu eft. Aderatafta
banfeuiria quafi uirtute utebatur.Na quid atrocius uno eius edidofcum oes q in afia forent roma Crudele mi
nx  ciuitatis hoies interfici iuiGt.Tu qdem domus tepla & arac humana 01 'a ateg diuina iura uiolata thrydatis
funt.Sed hic terror afiae europa quocp regi aperiebat.ltatj miflis archelao Neoptholemoqi pfedis: edidum
excepta Rhodo:quae pro nobis firmius ftetif,Caete^Cyclades;DeIos:euboea:& ipm graeciae decus
Athenactenebanf Iralia iam ipfameg urbe roma regius terror afflabat.Ita Lutius Sylla feftin^tpir
armis optimus;paricg uiolentia ruente ulterius hofte manu quada quafi ipfius reppulit. Primucp
Athenas urbe qs crederet frugum parente:obfidione ac farne ad humanos cibos compulinfic illos Athenaru
quocp ante:mox fubruro pyrei portu fex quo(j 8i  amplius muris poftq domuerat i gratiflimos ho fames
minu ut ipfe dixit:in honore ramen mortuo^t faeris fuis famxcp  donauit.mox cu euboeaiatcp boe
lia pratfidia regia difpuliflet: ois copiastunoapud cheromatapud orchomenon altero bello diflipa'
uit.Sratimqp i afiam trafgreflfus ipfum opprimir:6£ debellatu etia foretmifi de Mithrydate triupha^ Cheroma
re cito q  uere maluiflet« Ac tu qdem hunc afia: ftatu Sylla dederat idu cum ponticis foedus:recepit Orchome *
BythiniaaregeNicomede:ab Ariobarzanecappadocia:acficuterat afia rurfusnoftratut coeperat non
Mithrydates tantu repulfustita^ no fregit ea res poticos fed icendir:quippe rex afia 8i  europa quo
dammodo inefcatusmo iam quafi alienaifed quia amiferat;quafi capta belli iure repetebat.igif uc
extinda paiji fidelitet incendia:maiore flama reuiuifcuntiita ille de integro audis maiorem in mo
dum copiisitota denique regni fui mole i afiam rurftis mari terra fluminibufij ueniebat. Cizicum Cizicum
nobilis ciuitasiarce moenibus;portu:turribufcp marmoreis afiaticae plagae littora illuftrat.hac ille Nuncii ce^
quafi alteram romam tota inuaferat beilo.Sed fiduciam oppidanis refiftentlihuncius fecit docens: leritas dt  au
aduentare Lucullumjqui horribile didu:p medias hoftium naues utre fufpenfus:& pedibus iter ad dacia
gubernans uidentibus pcul quafi marina piftris euaferat: mox clade couerfatcum ex more obfide/ Vbi uidus
tem regem;& ex fame:peftiletia urgeretirecedente Lucullus aflequitur:adeoij caecidmat granicus Mithryda t
U  efopus amnes cruemi redderentur.Rex caliidusjromanae^ auaritis peritusifpargi a fugientibus tes

farcinas:& pecunia iuffinqua fequentes morareturmec felicior in mari g in terra fugatguippe cen
tum amplius nauium claflem apparaturccp belli grauem:in ponrico mari aggrefla tempeftas ta fo»
• da ftrage lacerauitiut naualis belli inftar efficeretiplane quafi Lucullus quodam cum fludibus pro
celiifcp comertio debellandum tradidifTe rege uentis uideretut, Attrita? iam omnes ualidiffimire
gni uires erantifed ammus malis angebatur.Itacp conuerfusad proximas gentesitotum pene orien
temac feptentrionem ruina fuainuoluit, Hiberi Cafpii:albani;&: utre® foilicitabanturarmenite,
w  _ Perq; oia Si  decus Si  nomen Si  titulos Pompeio fua fortuna quaerebat,Qui ubi nouis motibus ar'

dere Afiam uidetjaiiofcj} ex aiiis prodi.re regesimhil cundandum ratusipriufčj inter fe gentiu robo
ra coirennftati ponte nauibus fačtoiomniu anre fe primus tranfit euphratem regemcp fugiente me
Vbi nouif dia načtus armoenia quanta faelidtas uiri uno praftio cofeciuncČturna ea dimicauo fuit:& luna in
fimce mi / partibus quippe quafi comilirans cu a tergo hoftibus; a facie romanis fe praebuiflet: potici per erro
thrpdate rem longius cadentes umbras fuas:quafi hoftium corpora perebant.Et Mithrpdares quide node
uidus ilia debellatus tft.Nihilenim poftea ualuit:qčj oia expertus more anguiuiqui obtrito capire poRre
Videne fi- mumcaudaminantur.Quippecumeffugifiethofte colchostSicilite quccjj littora;& campaniam
ciliee fit k'  noftram fubito aduentu terrere uoluit.Mox fubruio pyrei portu colchis tenus iungere bolphoro«
gendum Inde p thraciam macedoniat&f grjecia tranfilire.Sic Itaham nec oppinatus iuadere tantu cogitauit,

Nam per dtfedionem ciuium pharnaus filii fcelere praeuetus male tentatum ueneno fpiritu ferro
expulit Cneus interim Magnus rebellis Afiae reliquias fequens per diuerfa gentiu teriaf 09 uolita-
bannunc fub orienrem lecutus armenios captis in ipfo capire gentis Artaxis:fupplicem iuflit regna
reTigranem.At in feptentrionem fchyticum itertanquain mari ftellas fecutus cholchos carcidit:
ignouit hyberiae pepercit albanistregem cholchorum Oroden pofitis eriam fub ipo caucafo caflris
iuffit in plana dekendere,Arthocen:qui hiberis imperabat:& obfides liberos dare,Oroden 'etia re.
Popci fuc✓ muneratuseft. Vitroabalbama fua ledulumaureum 8 i alia dona mittentem.necnon 8 i  1 meridie
celTus uerfo agmine.Libanum lyri£e;damaicumc[3 tranfgreflus per nemora lila odoratatper thuris 8 i  bab

farni fyluas romana figna circutulit Arabes fiquid imperaret praefto fuere,HieroloJyiriam defende
re tenrauere iudaei. Verum hrecquoqj Si  intrauit:&: uidit illud grande imp/aegenris archanu pares
Hircanus aureo uti cado Diilidennbus de regno fratribus,'arbiter fadusiregnare iuflit Hircanum Ariftobo/
lo quiarenuebat ea rermcathenas dedit.Sic Pompeio duce popuius romanus tota qua lariftima eft:
Afiam peruagatus:quamextremam imperii habebant prouindam,'mediani fecir. Excepris quippe
parthis:qui fcedus maluerunt Si  Indis:qui adhuc nos non noueranuomms Afia inter r ubrum Si  ca
fpium Si  oceanum Pompeianis domita:uel oppreffa fignis tenebatur,

BELLVM PYRAT1CVM.

Nterim dum populus Romanus per diuerfa rerrarum diftračtus eft.Cilices iuaferat
mariatfublatifcp commertiistrupto foedere generis humaniific maria bello quafi
peftate pracclulerant; Audaciam perdms;funofifque latronibus dabat inquieta Mb
thrpdatis pradiis Afiaidum fub aijeni belli tumultu;exterique regis muidia impune
grafiantur.Ac primum duce Ifodoro contenti proximo mari;Gretam inter atejj cy/
renas:pyreum:8i achaiam finumeg maleum:que a fpoliisraureum ipi uocaueretlatro
tinabantur:Miflu% ineos Publius Seruilius;quis leues SC  fugaces Si  myoparonas;graui SC  martia
clafie turbarettno incruenca uičtoria fuperat.Sed nec mari fubmouifie contentus ualidiffimas ur/
Phafelis bes eo^idi diutina praeda abudantesiPnafelis Si  OJypon euertit;lfauroncp lpfam arce cilicise unde

confcius fibi magni laboris Ifaurici cognome adamauit.Non ideo rame tot cladibus domitijterra
fe conunere potuerumtfed ut quaeda animaliatgbus aqua terramcp incoledi gemina natura eft:fub
ipfo hoftis receflu ipatientes foli; i aquas fuas rdiluerunnd' aligto latius qua priusific faelix lile Bi
dignus uičtoria Pompeius uifus eft:& Mithridaticre jpuindaeiačta acceftio.il! e dilperfam toto ma
ri peftem femel Si  iperpetuu uolens extinguere diuino quoda apparatuaggreffus eft. Quippe cum
Pompeia/ daflibus fuis Si  focialibus rhodio^abudaret pluribus legatisiat^ pfečtis ucracj poti Si  oceani ora
nx  claffis coplexus e.Gellius tufco mari ipofitus plotius ficulo.Gratillius ligufticu ftnu Popeius gallicu ob/
legati fedit,Torqtus balearicuiT iberius Neto gaditanu fretu;q primu maris nri limeapif.Lentulus lpbi

cu.Marceilinus aegyptiu.Popei luuenes adriaticu.Varro Teretius aegeu & ponču & PaphyIiu.Me/
telius afiaticu.Coepto ipas pporidis fauces.portius Cato fic obditis nauibus:qfi portu obferuauit:
fic p ois aequoris portus;finus;lacebras recelfus;pm6toria:freta pemnfulas qcqd pyrata^i fuit qua
da idagine icluium Si  oppffum e.lpfe Popeius in origine fontecp belli cicilia uerfus eft. Nec hoftes
dettečtauere certame noex fiduciatfed quia oppraeffi era^aufi uidebantur; fed nihil tame amplius:
q utpnmuičtii cocurrerent.Mox ubi circufufa undit^roftra uiderutabiečtis ftatim telis:remifj
P.plauiu unaiqj pan quod fupplicantibus fignu fuinuitam petiuerunt.Non alia tam leruenta uide*'
^ na uli. ,unq lumus led nec iidelior in pofterum reperta gens ulla eft,Idqj pfpečtum fingulari confi
pompeia / fto ducis;qui matnmonium genusa cofpečtu ionge rtmouit maris Si  mediteranis agris quafi obli
nx uičto / gauit.Eoaem^ tempore Si  ufum maris nauibus recuperauitifii terra: homies fuos reddidit. Quw
na: ueioci' pnusin hac mueie uičtoria uelocitatemfg« quadrageiimo dieparataeft. An falicitatemfgi ne una
ras quidem nauis amifta eft. An perpetuitatemfq> ampftus pyrat* non fuerunr.

pyratarum

fucceftus

Metelli a*
cerbiras in
cretes

xl vi i

CRETICVM BELLVM.

Reticnm bdlumift uera uolumus nofcereinos fecimusifola uincendi nobilem ffula
eupiditate:faoifIe Mithrydati uidebatunhoc placuir armis uindicare.Primus iuafit
rnfuiam Mareus Antomus cum ingtnti quide utčlcria' fpetattj fidudasadeo utpla
ris eathenas i nauibus:q arma portarct. dcdit itacj; pcenas uaecordianna pterafcp na
ues uerceperchoftisjeaptiuacp corpcra rcligata uelis:ac fnnibus pependereiac fic ue
Iificantes tnumphannum i modum cretes portubus fuis adremigauerunt.Metellus
deinde totatn inlulam igni ferroc^ populatus inrra caftel la:8č urbes rede gir:8č gnofon:& ery rrea: Bi
ut gracci dicere folent urbium matrem cpdonam. Adecc^ faeue in capriuos cofulebaturmt ueneno
fc plaeric^ conficerenr.Alii deditionem fuam aci Pompeium abfentem mittrret:8f cum ille res i  afia
gerensieo quoqj praefedu mififlet Antonium in illa puinda irritus fumeocp ffeftior Metellus i ho
ftes ius uičtoris exercuit: uufrifqj Iafthenae Bi  pa na ra: cydoae ducibus uidor redinnec qtq ampiius:

Came de ca famofa uidoria q cognome exercitu reporrauir.

BELLVM BALEARICVM.

Vatinus MeteHi macedoici domus bellicis nominibus aflueucrat t altero ex liberis
eius cretico fadomiora non fuit:quin alter quacg balearicusiuacar* f baleares p ide
tempus inlulae pyratica rabte corruperantmiaria homincs feras atqj filuefires mire*
ns aufos a fcopulis fuis falte mana pfpicere.Alcendere etiam iconditas rates: Bi  prač
nauigantes fubmde fopinato ipetu terruere. Sed cum uenientem ab alto romanam
• clafft m profpexiffent;prardam putantes aufi etiam oecurrt re:& primo impetu fge n

ri lapidum faxo^cp nimbo rialTem opernere.Tribus quifcj fundis praeharurjraeteros eflc quis mire Baleares fu
sur ldusitum haec fola gcntiar-ma (mtnd unum ab infantia ftudiu.cibum puer a matre no accipit: de ftudiofi
gufi qum ipfa monftrante percuffit.Sed no diu lapidatione romanos terruere, poftq coroinus uen-
tum eftie.vpertKj rotiral pila uenietia pecudum in morejclamore iublato peticrut fuga littcra di
lapficB in proxfos tumulos auatredi fuerur ut uincerenf.

EXPEDi TlO IN CYPRON.

Dcrar fatu f r u!agi:igitur Bi  Cypros recepta fine bdloafulam ueteribus diuitiis abun

danre;& ob hoc Veneri facra Ptolemarus regebat:& diuitiaiji tata erat farna.* nec faf Ptolemaeus

fo ut uidor genriu populus 81  donare r« gna colueius.Pubho Clodio Tribuno duce

focii uiuicg Kgifconfifcationem madau« nt & illequide adrei farna ueneno fata pra:

cepit.Catterd potrius Cato cyprias opes liburnis p Tyberinu hoftiu iuutxit:q res la*

tius aerariu populi Ro.q ullus tnuphus impleuit.

BELLVM G ALUCVM.

Sia Popeii manibus fub3Čta:reliqua quae rcftabatin Europaifortuna i Gr fare traftu
lit.Rettabat at fmamflimi genriu galli atep germam:& quis toto orbe diuifiname q
uiceret habuit britania.Primus galliae motusjab heluetiis caepit:qui Rhodanu iter Hcluetii
Bi  rhenu fin no fufftdetibus ternsuenere fedes petitu inecnfis moenibusfubihoc fa
cramčtu fuittne rediret:fed periro tepore ad liberaduiCii frer moraš Caefar Rhoda*
ni pote refdfTo:abfl:uliflet fuga ftatim bellicofiiTim3gece;& fic i  fedes fuas:quafigre*

gp <5  { n  flabula pafto^: deduxit.Sequens longe^ cruentior pugna bt lgarum;quippe pro libertate pu
gnantium Hi: cu multa romanc^ milina infigniajtu illud f gregiu ipius duds:q> nutate in fuga ex
treituirapto fugientis e manu fcutoiin primam uolitas acieimanu plium rt ftituit.Inde cu Vene tis
etiam nauale bclluried maior cum oceano;qcum ipfis nauibus rixa quippe ille rudes Bi  informrs:#
ftatim naufrag^ roftra fenfiffennfcd haerebat inuadi pugna.cum aeftibus folms cuipfocertamine
fubdučhis Oceanus intercedere bello uideref.Ille quoqpaccefferediuerfitates pro genriu loco^cj}
natura.Aquitani callidu gvnus f fpducas fe recipiebantaulfit inc!udi:mora dilabebantur in fiiuas:
iuffirincendi.nemo tantu fereres dixeritgallos:fraudibus agunt.Indutiomarus.treueros. Ambio-
ti%  conuocauir eburonesiurricj abfente Gefare cSiuratione fačla inuenere legatostfed ille fortiur
a Dolobella fummotus eftirelatumc^ tegis caput.Hic infidiis in ualle difpofitis dolo pertu!itiit3qj
& caftra dirrepra funt;3f aurum ablatu. Cotta cum Titurio Sabino legato amifimus :nec ulla de re
ge mox uItio:quippe pr rpttua trafrhenu biga latuinnec rhenus ergo immunis; nec f tia fas erat: ut
liber efie t receptator hoftiu atep defenfor.fed prima contra germanos illius pugna iulhffimis quide
ex caufisihsec auidae incurfioibus eo^ quaerebantur:quse Arioiufti regis fuperbiaseum legati dice
rent:ueni ad Csfar>m:quis eft aut Gefar:&: fi uult ueniat iquit,& quid ad illum:qd agat noftrager*
maniafnum ego me int rpono romamsfltacg tant^gtnris nouae tt tror in caftrismt teftamenta paf
lim:& in principiis fcriberennfed lila lmmania corpora: quoerant maioraieo magis gladiis ferrocp
patuf runt.Qui talor i prseliado militum fuerinnuilo magis exprimi poteft;q q>elaus fuper caput
fcutisicu (e t* itudine barbarus tegerr tduper ipfa romam kuta laiierut:#inde in iugulos gladiis de-
fcendebant.Irerum uno de g rmano ctntenari quaerebatut.Hic uero lam Caefar uitroMaflfilia na-
uali ponte trafgreditunipfucp rhenu;& hyrcinns hoftem quaent in liluisjfed in faltus Bi  paiudcs gc-
rus omne ditiugeratnamum paons icullit intra npa fubuo romana uis:nec fimul rhenus; Bi  itege

Bdg*

Veneti

Aquitani

Treueri

Eburones

Cotta & Ti

turuis

Sabinus

Germani a
Gefare uift
cuntuc

Britafoiam

C^farinua

dif

O^donia

filuae

Alefia

Geigouia

Vndecim
legionescu
CrafTo dele

IX

Mezeras

Aurum li/
quidu grafi-
iiridui in*
iufuna

©uiliubel
torurn cau

fe

quocp:& qufdem ponte fado penetratus eft:fed maioraIiquato trepidatio:quippecurhenutn fuu
fic pome quafi iugo captu uideret.Fuga rur fus i filuas & paludesjfed quod acerbiflimu Gelari f UJt
non fuere qui uincerentunomnibus terra maricp captis refpexit oceanuni 8i  quafi hic romanus or.
bis non fufficeret alterum cogitauit.Ciafie igitur comparata Briraniam petit in Britania tranfit rm'
ra celeritate:quippe qui tertia uigiiia morino foluiflet a portumainus § medio die infulam igreHus
eft.plena eranttumultu hoftico littorai&trepidantia ad cofpečtu rti noux carpeta uoJitabat.Itacg
trepidatio p uičtoria fuitiarma & obfides accepit a trepidis:& ulterius ifTetmifi improbam claflem
naufragio caftigaiTet oceanus.Reuerfus igif ad gallra dafle maiore; audifcg copiisjin eunderurfus
oceanu eos denicj rurfus brytanos:calydonias fecutus i filuas unu quoqjeregibus cauejianis fuin>
cula dedincontentus his no enim prouinciaetfed nomini ftudebatuncu maiore a prius prceda reue
dus eft.Ipfo quocp oceano tranquil!o magis 8L  propitio;quafi impare fe fateref.Sed maximaoiutn
fadeq; nouiffima coniurario fuit gallia^.Cu oes pariter auernos atqp byturigas; carnuntas fimul fe

quanofc£:contrailIecorporearmis:fpirituqjterribiIis:nomine&:quafiten:orecompofirQuerginge/

torix:ille feftis dicbus;& comitialibusicu freguetiifimos in lucis haberetjferocibus didis ad ius pri
ftinu hbertatis ercxit. Aberat tuc Cacfar Rauenae deledu agensiSi hyeme creuerat a!pes;fic i terci a.
fumpurabant iter.Sed ille qua!is eranad nunciu rei felicillimae temeritatis pinuios ad id tepus mo
tium multos:per intadas uias:& niuesexpeditamanuemenfus:occuparga!lia:exdiftanribushiber
nis caftra contrax/t:& ante in media gallia fuit:q[ad ultima timeretur.Tum ipia capita belji aggrefi
fus urbesrfaluari cu quadraginra milia propugnatiu fuftulit.Ale fiam ducento^- qufquaginta miliu
iuuetute fubnixa flammis adaequauit:circa Gergouiam tota belli moles fuit:quippe cu.lxxx,muro
8L  arce;8i abruptis defenderet maximam ciuirate ual!o;fudibus;&: foflaiindudocjj fofle flumine ad
hoc.xyiii,caftellis ingenticj? lorica circundatamiprimu farne doniui: mox audenre eruptiocs in uafi
lo gladiisifudibufcjj concidinnouiflime in deditionem redegir.lpfe ille rex maximu uidoriae decus:
fupplex cu in caftra ueniflentum & faleras 8L  fu3 arma ante Caefaris genua piecit.habes inquit fone
uir fortiffime uicifti, BELLVM PARTH1CVM.

Vm gallosper Caefarem in feprerrione debeliat: inrerim ad orierem graue uulnus a
parthis populus Romanus accepit,Nec de foruma queri pofiumus;caret folatio cla
desjaduerfa 8L  diis&homimbus cupidirasconfulis Crailudum parthicoinhiat auro
xi,ftragae legionum SL  ipfius ca pite muldata e.quod tribunus plebis Metdlus exeu
tem ducem hoftilibus diris deuouerat;8i,' cu zeugma tranfiflet cxercitus:rapra fubdi
tis figna turbinibus haufit euphrates;& cu apud niceforum caftra pofuifletimiffi ab
Orode rege legati denuciauere percutforum cum Pompeio foederum confilia q meminiffet regiis
inhians ille thefauris nihil.ne imaginario quidem iureded Seleuciae fe refponfurum effe refpondit,
lraqpdii foederum ultoresinecinfidiis nec uirtuti hoftium defuerutjam piimuqui folus SL  uere co
meatustSi munire poterat;a tergo relidus euphratesidum fimulato tranffugse cuidam.Mezerae fy
ro credituncum in mediam camporum uaftitatem eodem duce dudus exerc itus undi^hofli expo
nerctur,ltaq? uix dum uenerat carrasicum undu^praeftdi regis Sylaces SL  Surenas oftendere figna
auro fericif^ uexillis uibrantia.Tum fine mora circufufi undiq 5 equitatus:in modugrandinisatg;
nimborumtdenfa telapanter fuderut.Sifrniferabili dragedeletus exercitus,ipfe in colloquium foli
citans figno dato uiuusin hoftium manusincidifletmifi tribunisreludantibus fugam ducis barba
ri ferro occupaffent.Sic quoque relatum capunludibrio hofti fuit.filium ducis poene in confpedu
patris eifdem.teliš operuere reliqui3e in foelicis exercitus: quo qucnq 5  rapuit fugata in armenia čili
ciamifyriam^ diftradae uix nucium dadis rettulerut, Caput eius recifum cum dextra manu ad re
gemreportatum ludibrio fuit necgindignojaurum enim liquidumin ridum orisiTufum eftiutcu
ius animus arferat auri cupiditate eius etiam mortuum 8L  exangue corpus auro uteretur.

ANACEPHALEOS1S.

Aec eft illa tertia stas populi romani tranlmarina: qua italia progredi aufus orbe to
to arma circutulit.Cuius aetatis fuperiores.c,anni fandi pn:&: ut diximus aureiifine
flagitiojfine fcelerejdum fincera adhuc 8L  fnoxia paftoriae illius fedx integritasidu^
qj poenoti hoftium immines metus difciplina ueterem cotinebat.Poftremi.c.quos
a carthaginis:corynthi numatiaequae excidiis 8L  attali regis in afiarica hžereditate de
duximus in Caefarem SL  Pompeiumifecutu^ os de quo dicemus, Auguftum 8L  dari
late rerum bellicarum magnificiJta domefticis dadibus miferi;8i erubefcedi quippe ficut galliam
thraciam:ciliciam:ubenimas uallidiflimafq 5 prouincias;armeniosetiam&: britannos:ut no in ufa:
itaadimperii fpeciem magna nominaacquifi[Tetpulchrumatq} decorum, Ira eodem tepore dimi /
caffe domi cum ciuibus:fociis:mancipiis:gIadiatoribus:totoc£ inter fe fenatu: turpe atqj miferadu
ac nefcio an fetiš, fuerit populo romano Sicilia 8L  Africa cotemii fuifle: aut his etiam lpis carere do
minatiitalia fua:q eo magnitudmiscrefcereiut uiribus fuis conficeref. Qijx eni res aha furores d
uiles peperit:q nimia fcelicitasf Syria prima nos uida corrupit,Mox afiatica pgameni regis h^redi'
tas;ille opešate^ diuitiae affhxere feculi moresimerfam^ uitiis fuis: quah fentina republicapefiun
dedeie.Vnde.n.populus ronjanus agros 8L  cibaria flagitaret nifi per fame;quam luxus fecerat.mnc

xlviii

ergo graechana:& prfa 81  fecuda:& ilfa fertia apulefana feditio.Vnde regnaret de fadidarm Iegibus
diuulfusa fenatu eques:nifi ex auariciafutue&igalia reipubliraeiatcp ipfa iudicia in quaeftu haberef
hinc rurfus 8i  promifia ciuitas latio:& per hoc arma focic^;. Quid aetem bella feruilia undc nobis
nifi exabundantia farniliariumfunde gladiatorii aduerfus dcmmcs fuos exercuus (  nifi ad ccncilia
dum plebis fauorermeffufa largitiofCu fpečbtculisindulget fupplicia quondam hoftinmaurim fa
cit ia ut fpecioliora uitia tangamus.Nonneambitus henorum ab hiifdem diuitiis incitatus£Atqui
ide marianaiinde fpllana poteftas. Aut msgnificus apparatus couiuio^ 8i  fumptuofa largitio none
ab opuletia pitura mox aegeftatem: haec Catiiinam patrise fuae impegi. Denique ilia ipfa principa
tus Ši  dominadi cupidomnde nifi ex nimiis opibus uenitfAtgjhic Caefarem:atq$ Pompeium furiali
bas in exitiu reipublic* facicibus armauir.Hos igif populi romai omnis domefticos motus feptra
ros ab externis iuftifcp bellis ex ordine profequemur.

DE LEGIBVS GRACCHANIS,

Editionem omnium caufa tribunitia poteftas excitauit:quae fpecie quide plebis tue
daeicuius in auxilium comparata eft.Re autem dominationem fibi acquires ftudiu
populiac fauore agrariisifrumentariisdudicariis legiaaucupatur. Inerat oibus fpes
aequitatis:quid tam iuftu enim:q recipere plebem ius fuum a patribus i  ne pcpulus
gentium ui&cr crbifcjj pofleflbr:extorris;aris ac focis agent? Quid t3m a:quu q in
opem populum uiuere ex aerario fuo i  quid ad ius libertaris a?quandae magis efficax
§ ut fenatu regente prouincias:ordinis £equeftrisaud:oritas faltem iudiciorum regno nitereturffed Iudicia in
haec ipfa in perniciem redibant:& mifera re'publica in exitium fuum recefierat ; Sc  a fenatu in eqie equites tri
tranflata iudiciorum poteftas:uečhgaIium:ideft imperii patrimonium fupprimebat:& emptio fru- flata
menti ipfos reipublieae neruos exhauriebat^erarium reduci plebs in agros unde poterat fine poiTi-
denrium euerfione;qui fibi pars populi erant 8i  tamen reli&as fibi a maioribus fedes aetate quafi iu
ec  hxtcditmo  poffidcb^nf«

SEDITIO TYBERI1 GRACCHI,

Rimam certaminum famem.Tyberius Gracchus accendit genere:forma:eloquetia
facile princepsjfed hic fiue Mancinianae deditionis:quia fponfor foederis fuerat con
tagium timesi& inde popular/s fiue sequo 8i  bono dučtus:quia depuižm agris fuis
plebem miferatus eft ne populus romanus gentium uidoriurbiTcp poiTelTonlaribus
ac focis fuis exularet:& quacuqp mente rem au fus ingentt m poftq logatiois dies ade Atf, Grac^
rat ingenti ftipatus agmme roftra confcenditmec deerat obuia manu tota inde nobi chi ferocil
litas 81  tribuni in partibus fed ut intercedentem Iegibus fuis Cneum Očtauiu uidei Gracchusicon in collega
tra fas collegii ius poteftatis iniečta manu depulit roftrisiadeocjj pradenu metu mortis exterruit:ut
abdicare fe magiftratu cogereturific triumuir creatus diuidendis agris cum ad ppetrada ccepra die
comitiorum prorogari fibi uellct imperium: obuia nobiliu manu eorumque:quos agris mouerat:
caedes a foro coepit.lnde cum in capitolium profugifleuplebtmque ad defenfionem ialutis iuaeima T, Gracchi
Biu caput tangens bortereturjpraebuit fpeciemirt gnum fibi 8i  diadema pofcentis:atque ita duce Sci caedes
pione Nafica concitato in arma populo:quafi iure opprdTus c ft.

SEDITIO CA1IGRACCHI.

Tatim 81  mortis 8i  legu fratris fui uindex;non minore impetu fcaluit Caius Grac/ C. Gracchi
chus:qui cum pari tumultu atcp terrore plebem in auitosagrosarcefleret:& recente mteritus
Attah haereditatem in alimenta populo polliceretur. lamque nimius & potes altero
tnbunatu fecunda plebe uolitaret:abrogareaufo Iegibus iuis Minutio tribunoifre-
tuscomitum manudatalefamiliae fuae capitolium muafit: Inde proximorum caede
depulfusitum fe in auentinu recepifltt;indequoq$ obuia fenatus manuab Opimio
confule oppreflus eft.Infultatu quocg mortis re!iquiis & illud (acrofančtu caput tribuni plebisjpet'
cufforibus auro penfatu eft. SEDITIO AP VLEI AN A

Ihilominus Apuleius faturninus gracchanas aflerere leges non deftitit, Tantum ani
morum uiro Marius dabattqui nobilitati inimicustconfulatu iuo pterea cofifusioc^
cifo palam comitiis Annio copeutore tnbunatus lubrogareconatuseftineius locu
Caium Gracchum:hominem line tnbui line nomine: led fubito titulo m famiham
ipfe fe adoptabat cum tot tantifque ludibriis exultaretimpune: rcgandis graccho/
rum Iegibus ita uehementerincubumutfenatum quoque cogt retin uerbaiurare: Metelli exi
cum abnuentibus aqua 8i  igni interd«urum fe minaretununus tamen extitit qui mallet exilium, ji um
igitur poft Metelli fugam omni nobiutate percuflaiiam cum tertium annumdominareturieo uefa
mse progreffus eft:ut confularia quoque comitia noua caede turbant: quippe ut fatellitem furoris
fui Glauciam confulem faceret Gaium Memmium compctitorem interfia luffiuS: in eo tumultu
rege ex fatellitibus fuis appellatu.-laetus accepit.Tu uero ia cofpiratoe fenatus ipo quo 9 ia Mano co
fuleigatuerino poterataduerfo.direčle i  foroacies: repulfus fdetcapitoliu iuaiitned cuabruptis fi/ Saturninf
ftulis obfidereCfenatu^ plegatos poenitetiae fide faceret ab arce digreflusjcu ducibus ladtiois reče interitus
ptus i curia e. Ibi leu fačla itruptioeipopulus fuftibusj faxifcgcooptuu ipa quocp morte lacerauit.

DRVSIANA SEDITIO.

Odremo Uuius Drufus non tribunatus modo uiribus:red ipfius ena fenatus aufto
jitate:totiufq? iraliae cofenfu eafdem leges aflerere conatus dum aliud caprat ex aho
tantum conflauit incediumiut ne prima illius flamma pofltt fuftineri:& (ubita mor
te correptus hsreditarium in pofteros fuos bellu progaret iudiciaria lege Caii Grac
chi.Diui ferant populum romanum:& bicipitem ex una fecerant ciuitatem: equites
romani tanta poteftate fubnixi:ut qui fata patrum uitafque principom haberent in
Eauitum manujinterceptis uečhgalibus peculabantur fuo iure rempublicam: fenatus exilio Metell^damna.
ceculatus tioe Rutiliudebilitatus omne decus maieftatis amiferatjn hoc ftatu rerumipares opibus;anmns di
• enitateiunde 6L  nato Liuio Drufo aemulatio accefllrat:equite Seruilius Cepio fenatu Liujus Dru-

fus aflercrcifigna 8i  aqla:;& uexilla aderat.Caete^ fic urbe in una quafi in bims caftns diffidebatur:
prior Cepio in fenatum impetu fačtoireos ambitus Scaurum & Phiiippum principes nobihtatis ele
cit.His ut motibus refifteret Drufus plebem:fed fe gracchanis legibus eifde focios ad plebem fpe ci
uitatis erexi.Extat uox ipfius nihil fe ad largitionem ulil reliquifle:nifi fi quis aut cauu diuidere uel
lenaut cadum.aderat promulgandi dies:cum fubito tanta uis hominum undicjj apparuitiut hoftiu
Tribunitia aduentu obfefla ciuitas uideretur. Aufus tame abrogare de legibus conful Philippus:fed apprehem
U1 ~ fum faucibus uiator non ante dimifit:q fanguis 8i  in ora;8i oculos redudarettfic per uim dats lunat

cr legesjfed praecium rogationis ftatim focii flagitareteum intetimimparem Druiumisegru^reji
temere motarum:matura;ut in tali diferimine mors abftulitjnec ideo minus locii promina Druli a
populo romano repofcere armis defierunt.

Quo popu
loaro.irm
perio defe«
cerint

Popedii fo/
ciales belli
dux

Cato

Gabinius

Ro.duces

Garbo

Sylla

Pompeius

Strabo

Herdonius

Eunus

Syrus

AtC.  Huni
Syri com<>

fnentum

BELLVM Q_VOD ADVERSVS SOCIOS GESTVM EST.

Oriale bellum uocetunlicet ut extenuemus inuidia fi uerum tamen uolumus: illud
ciuile bellum:quippe cu populus romanus ethrufcos:!atinos:fabinofcg mifcuerit:&
unum ex omnibus fanguinem ducat:corpus fecit ex me bris;& ex omnibus unus eft
nec minore flagitio focii citra italia:q intra urbe ciues rebellabant.Iragj cum tufciac
riuitates:quas uiribus auxerant focii iuftiilime poftularentjad quam fpe eos cupidi
ne dominatiois Drufus erexerat.Poftq lile domeftico fcelere oppreflus e eadem fax:
quae illum cremauitjfocios in arma 8i  in expugnationem urbis accedir.Quid hac clade triftiusfgd
calamitofiusfcum omne latiumiatgj picenumjethruria omnistateg capania.Poftremo italia contra
matrem ac parentem fuam urbem confurgerenncum o mne robur fortiffimorum fideliilimo^cg
fociorum fub fuis quifqj fignis haberent municipalia ifta pdigia.Popedius marfos & etiam latinos
Afranius umbrositotus fenatus & confules Samnium Lucamamcg Thekfinusicum regum 8i  getiu
arbiter populusiipfum fe regerenec pofletmt uidrjx afise europsecg a Corfinio Roma peteref.Pri«
mam fuit belli in albano mote cofiliu:ut fefto die latinarum lulius Ge far 6i  Martius Philippus c<>
fules inter faera & aras immolaren£,Poftq id nephas proditione difcufium eft, Afculo furor omnis
erupitiln ipfa quidem ludorum frequetia trucidatis:qui tum aderant ab urbe legatis. Hoc fuit in>
pii belli faerametumande iam paflim ab omni parte Iraliae duce & aučtore belli difeurfate Popedio
diuerfa per populos di  urbes figna cecinere.Nec Hanibalis nec Pyrrhi fuit tanta uaftatio. Ecce otrl
culum:eccegrumentum;ecce fefulaetecce carfeoli referataejnuceriae di  picetii:caedibus ferro di  igne
uaftantur;fufce Rutilii copfe:fufa: Cepionis:nam ipfe lulius Csefar exercitu amiffo cu i urbe cruen
tusreferretur;miferabili funerejmediam eriam urbem per uiafecir,Sedmagna populi romani for^
tuna:& iemp in malis maior:totis de fuo uiribus infurrexit:aggrefiiq} fingulos populos;Cato difcu
titethrufcos:Gabinius marfos:Carbo lucanos;Sylla fanites;Strabo uero Pompeius omnia flammis
ferrocj populatustnon prius finem caedium.q Alculi euerfipne manibus tot exercitu confulariumi
direptarumeu urbium diis litaretur,

BELLVM SER VILE.

Tcu<$ & fi cu fociis nephasjcu liberis tame 6L  ingenuis dimicatu eft, Quis aequo ani
mo ferat in principe gentiu populo belia feruorum^Primum feruile beliu inter im>
tia urbis Herdonioducefabino:in ipfa tentatumeftteum occupata tribunitiis fedi'
tionibus ciuitate capitoliura obfeflum eft 8i  a confule captum.Sed hic rumultus roa

fuburbana prouincia late fundis ciuiu Iatinorum tenebatur, Hic ad cultum agri frequentia ergaftu

. . V  . • .i _ c __• j _rr rt*Aut

ma feruos quafi numinum imperio cocitauitndcp ut diuinitus fieri probaretu ore abdita nuce;qpa
fulphure 8i  igne ftipauerat:leuiter ifpiras flammam iter uerba fundebat.Hoc miraculum primum
duo milia ex obuiis;mox iure bellirefračhs ergaftulis.lx.ampliusmilium fecit exercitum, Rcgiif«#
nequid malis deefiet decoratus xfignibus;caftelia:oppida:uicos miferabili dirreprione uaftauit.iilud
quo <5  in ultimum belli dedecus capta funt caftra pr^torum jnec nominareipfos puder: callra Mi'
niiiiiLentulnPifonisjHipfei.Ita^ qui per fugitiuos diftrahi debuiflentipractorios duces ^fugos pr2

sBjtes

nESMSJi

- '.'" U| 'S<C, G«
J Jr '-« c »uitatrnv “ ' J **c

25^ hjbSif^
“ ,f| J  MudlSf t,n

T V, * "^di

mStiS&ai

-^utcauud.u.dereuel

g?ymiit:utho^

‘fpus.-iedapprehen,

■ ; ^fuimdatsiuiTj
" Dru ^ra^ruo K jj
* .OC« ptomiflaDmfia

> M EST.

»ttmc nuolumus:illm| l
^iSinolipnaifcueritiK
omnibus unuseft
^**ioacum rufci*
Ji^ar. fpčcos cupidi
: :t ^A:ičcadcmfa«

I--  * aic mftiusigd ■

v' ..uliacontra
n rus ■ :c 5 anoy.cg I

n » iiroan\iuoos

unuwumrf^uraKgetid

• ■ - : ' R orni petciet.Pii'

. ;i  Vrtim Philippusco'

• •• lUiofuroromnis

vam. Hocfuiti®'
f  , i jta fvurfitc Popedio j

. .fjajitjno.Hcceotri |>

■ rdibasfcno  &ig F£

, j ;  Vj cu i  urbčcrtien
u  nopuli romani fot'

'\vpuk»;Cato d®

^JuBomnuflarorois
. .tnucotlfu ^ 1

ajU ■

n O&afP*?
%fiisfe dl/

iciiiamu 1

-■ • * -modam 0 ?

pfE****



i

xlviiii

lio ipfii fequebantur.Tandem Perpenna imperatore fupplicium deeisfumptu eft. Hicenim ui&os
&apud Ennamnouiflime obfefloscum farnequafi peftilentia cofumpfiffet j reliquias latronum
cum pedibus rarhenis religauittcruribufc^ puniuit.Fuitcp de feruis ouatioe contentustne dignitate
triumphi feruiii infcriptione uiolaret. Vix dum refpir3uerat infulaicumftatim a feruis 8t a Syro re -
ditur ad ciiice.Arhenio paftor interfečto dominotfamiliam ergaftulo liberatam fub fignis ordinar, Syri ffignia
ipfe uefte purpurea irgenreo^ bacculo;& regium in morem fronte redimita no minore;quam ii!e
fanaricus prior conflar exercitum:acriufcg multumjquafi:& illum uindicaret.uicostcafteliatoppida
diripiens :in dominosiin feruos ifeftius;q m tranffugas fauiebar.Ab hoc quoqj praecoris exercitus
caefucapra Seruilii caftra capta Lucullitfed Aguillias Perpennae ufus exempIo interclufum hofte.cč'
meatibus ad extrema compuIit:comunitafqj copias armisifame facile deleuit.Dediffetcjj fe nifi fup Seruiles co
pliciorum metu uolutariam mortem pertulifTenr.Ac ne de duce quide fuppliciu exigi poruit qua- deletae
uis in manus ueneric;quippe dum circa ad deprehedendu cum mulritudo contenditanter rixantiu
manus praeda lacerataeft,

BELLVM SPARTiCVM.

Nimuero feruiliu armo^ dedecus ferastna 8i  ipfi per fortunain oiaobnoxit:tamen
quafi fecudu hominu genus funr:& i bona libertatis noftrae adoptat beliu Sparraco
duce cocitatu;quo noie appellenefcio gppecu ferui miiitauerintigladiatores ipaue' Spartacus
rinrtilfi infimae fbrcis hoiesthi peflima auxere ludibrio calamitate.Spartacus: Chry/ Chry fus
fus:8£ Oenomausiefra&o letuii ludo:cu feptuaginta aut aplius eiufde fortunse uiris Oenomaas
eruperut Capuatferuifa ad uextliu di  ad auxiltu uocaustcu (fatim dece ampiius mi«

Iia coiflent hominesmo modo edugiue cotentuia uindicari etia uolebat.Prima uelut ara r uriš mos
> Vefuuius p!acuit:ibi cu eria obfideretur a Clodio glabro pet fauces caui montis uitigineis delapfi Vefuuius'
uincuhs ad imaš tius defcedere radices;& exitu in uno nihil rale opinatis ducis fubito ipetu caftra
rapuere.Inde a-ia caftra.Deinceps thoram:roramqj peruagantur campaniammec uillaiji atqjuicoj^
uaftatone contentii nolam atq} nuceriamtturios arcj; mecapontum ternbiii ftrage populaturtafflue
tibus in diem copiis.Cum iameftet luftus exercitus e uiminibus pecudumq$ regumentis inccdiros
fibi c!ypeos;& ferro ergaftulorum recodotgladios ac tela fecerunt, Acnequcd decus iufto deefter
exercitui domiris obuiis gregibus paraf equiratus;^ptaq 5  de praetoribus inlignia tii  fafces ad duce
detuleremec abnuit ilJe de ftipendiario thrace milestde milite defertoriincie latroideinde in honote
uiriumgladiator;qui defunčlorum quo(f pratiio duai funera iperatoriscdebrauitexequiis cap/
tiuofcg circa rogu iuiTtt armis depugnare ♦ Quafi plane expiaturus omnepraeteriiu dedecus fide
gladiatore munerator fuiftet.lnde lam cofulares quocj aggreftus in Apenino Lenculi exercicum ce Muerator
tidiuapud mutinam Caii Craftii caftra deleuu.Quibuseiatus uičtorus de muadeda urbe romana
quod faris eft turpitudini noftr* deliberauic: tandem eriam totis uirib is contra Mirmilonem con
furgitunpudoremcp romanum:LiciniusCraffus a{Teruit;aquo pulfi fugauqj;ptf det dicere. hoftes i
extrema italiae c5ibrrexerut;ibi circa brutium angulu clufitcum fuga in ficiha parvrettnecg nauigia
fuppettrettratefcj ex cratibus;& dolia Conexa uirgulcis i  rapidiflimo freto fruftra experirenftande
eruprioe fačtaidigna uiris obiere mo«e;& quod fub gladiatore duce opomutdine miifioe pugnatu Spartaci in
eft,Spartacus ipfe i primoagmine fortiifime dimka* quafi iperator occifus eft, teritus

BEUVM C1VILE MARIANVM.

Oc deerat unum populi Romani malistiam ut ipe intra fe paf ricidiale bellum domi
ftringeret:&: i urbe media ac foro;quafi harena ciues cu ciuibus fuis gladiatorio mo/
re cocurrerennaEquiore animo utcut^ lerremifi plebei ducestaut fi nobiiestmali fal/
tem ducatum fceleri prsebuiflet. Cum uerotproh facinus;qui uiri;qui imperatores.
decora St  ornameta laeculi fui Marius SC Svllapeftimo facinon luam etiam digmta/
tem pracbuerut fttibus ut fic dixerim fyderibus agitatu eft, Primo SL  leui St  modieo
tumu!tu;maiore q bello: itra iplos armorum duces lubfiftente faeuitia.Mox atrocius St  cruetius g
totius uifcera fenatus graffante uičtoria.V Itimum n5 ciuicam mododed hoftilem quo<j rabie lu'
pergreflum eft.cumarmo^ furor totius italiae uinbusnitereturieoufcp odiis faeuietibusidonec de/
efTent:qui occiderentut.Initium Sl  aufa belil inexplebilis honote mani fames: dum decretam Syl/ Caula pri/
lae prouinciam Sulpitia lege follicitat.Sed imparies iniuriae ftatim Sylla legiones circuegit: dilatocp m j c j U jjj S
Mithrydate exqailia CoiUnacjj porta geminu agrnen urbi ifudit.Vnde cum fubito Sulpitius St Ap ^ e |jj ,
bino uanus obieciilent cltcruas:fudel<$;& faxa undicg a moembus ac tela laceretur; ipfe quo(j ia/
culatus icedio uiam fedtiarcemcp cap:tohuquae poenos quo($ gallos etiam Senonas euaferat.quafi
captiuam uičtor infedincum ex coiuito fenatus aduerfanis holtibus iudicausun praefentem tribu/
numtaHofcj} diuerfe fačliomsiure faeunu elt.Marium leruilisfuga exemit;imo fortuna alttri bel/
lo rekruauit.Cornelio Cinna CneoOdauio colulibus maleobrutum refurrexit mcendium;&: qui
dem ab ipfo$r difcordiaicum de rcuocandis:quos fenatus hoftesiudicauerat ad populum referief:
cinčfaquidem gladiis conrioneded uincentibus: quibus par: St  quies potioriprolugus patria lua
Cinna confugit ad partesjredit ab africa Mariusiclade maiot;liquidem carcencathense; fuga exiliu Gina urbe
horrificauerantidignitatem itaque ad nomcn tanti uin late concutrituriferuitia ptoh nefas:# etga pellitui;

i

Ginna

Marius

Carbo

Sertorius

Senatorum

cardts

Laponius

Thekfinus

Senotii ei'
soies

Sertorius
ftioru frau-
de oppref'
fuseft

Lepidimo'
tuspoftSy!
lx interitu

ftula armantur:& facile inuenit exercitum miter imperator.Itag; ui patriam repofcensiunde ui f u6 ,
tat expulfus:poterat uideri iure agere nifi caufam fua faeuitia corrumperetifed cu diis hominibu:«
infeftus rediret:ftatim primoimpetu diens & alumna urbis hoftia nefanda ftrage diripirur.Mox u>
urbem guadrupliciagmine intratundiuifere copias Cinna:Marius.Carbo;Sertorius. Hicpoftaua
manus omnis Odami depulfa iamculo eftjftatim ad prindpum caedem figno dato ahquanro feui
us:quam aut in punica;aut in cjnibrica urbe faeuitur.Odauii confulis caput pro roftrisexponhur,
Antonii confularis in Marii ipuus menfisiCariar &  Fimbria in penatibus domorum fuorum trud'
dantur.Craflii pater & filius in mutuo alter alterius afpe&u. Bebium atque Numitorium per me«
cham forum uincitraxere carnificum. Catulus feignis hauftu ludibrio hoftium exemit. Merula
flammendialis in capitolio Iouis ipfiusoculos uen3rum cruore refperfit. Arcarius ipfo uidente Ma¬
rio confoflus eft:quia fatalem illam fdlicet non manum porrexerat falutanti. Hatc tot fenatus fu-
neraimra calendas &idus lanuarii menfis: feptima illa naarii purpura dedit: quid futurum fuit
fi annum confularis implefTet.Scipione Norbano quinto confule tertius ille turbo ciuilis lfaniae to
to furore detonuit:quippe cum hinc.viii.legionesnnde quingentac cohortes ftarent i  armis.lnde ab
afia com uičtore exercitu Sylla properat:& iane cum tam ferus in fyllanos Marius fuifiet quata fac
uitia opus eranut fylla de Mario uindicaretur.Primum apud capuam fub amne Vulturno figna co
currunt:6i ibi ftatim Norbanifufus exercitus:ftarim omnes fcipionis copiatoftentatafpe pacisop.
prefle.Tum Marius iuuenis & Carbo confules:quafi defperata ui&oriaine multi perirennfanguine
fenatus fibi parenrabant:obleflaq$ curiaific de fenatu:quafl de carcere qui iugularetur edučb,Quid
funerum in foro in circo:in patentibus templisfNam cum mutius fceuola ponnfex uaftales ample
xus arasitanrum no eodem igne fepelitur Lamponius arcp Tbelefinus famnitu duces atrocius Pyr-
rho & Hanibale campaniam ethruriamq 5  popu!antur.& fub fpem partium fe uindicant.Apud facri
portumjcollinamcpportamdebellaraeoes hoftium copiae.Ibi Marius hic Thelefinus oppre!Ti:nec
idem ramen caedium:qui bellorfinis fuit.Stridi enim 8i i  pace gladiiianimaduerfum m eos:qui fe
fponte dederant minus eft.Quod facriportum.apud ColIinam.lxx.amplius milia fylla concidinbe!
lum erattguattuor milia dedito^ inermium ciuium in uilia pub.interfici iuflirnfh ror in pace non
plures funt;quis aurillospoteft computare;quos in urbe paiTim quifquis uoluir oeaditfdonec ad-
tnonente Furfidio uiuere aiiquos debemur efltnr:quibus impemenaptopofita eft i ngens illa  tabu
!a:&ex ipfo egueftri ordinis flore ac fenatuduo milia eledh qui mori iuberentunnouigeneris editu
piget polt hxc referri ludibrio abdita fara carboissfata forai ptoris ato* denuleiiiBebiu fine ferro ri¬
su ferarum inter manus laceratum marium ducis ipfius frattcm apud catuh fepulchtum;oculis:ma
nifcus:cruribufqj aefoflis feruatum aliquandiu:ut per fingula membia moreretunpofius Imguloje
hominum fere poenisimunicipia italiae fplendidiffima fub hafta uenierunt. fpoletu: interamnum;
pr 3 enefte.Florentia.nam Sulmonem uerius oppidum fociu atqj amicumifacinus indignu;nonduex
pugnaturut obfides iure belli;& mo morti danari duci [iubenf fic danatu ciuitate luflit Spila deleri,

BELLVM SERT0R1ANVM.

Ellum fertorianum quid aliudif Spllans profcriptionis haereditas fuitf hoflile po-
tius an ciuile dixerim nefcio:qppe $  lufitani ccltibericp romano cefferint duce:exul
& pfugus feralis illius tabulae uir fummae qdem;fed calamitofae uirtutisiraalis fuis
maria terraft^ prnifčuitietia africaeiiam balearibus infulis fortuna expertus;mi(fufqi
in oceanum; fortunatafcj infulaspenerrauit; tandem Hifpaniamarmauinut cum uj
ris facile couenittnec aliter magis apparuit hifpani militis uigorig romano duce:qg
ille non contentus hifpania: Ad Mithrydatem quoq 5  ponticofcj refpexiuregem^ clafle iuuit SL  qd
futurumfuitifatis tato hoftimno imperatore refiftereires romana no potuit.Additus Metello Cne
us Pompeius:hi copias uiri diu 8L  ancipiti femper acie atriueremec ramen prius belloig fuorum fce
lere & infidiisextindus.Copias ciusprope tota hifpania perfecutudiu dL  ancipiri femp acie domaue
runt.Prima per legatos cerraraina habita:cum hicDomitius6d Horius;indeherculei proluderent:
mox his apud Segoniam:illis apud Anam fiumen oppreffiapfi duces cominus iuicem experti:apud
Lauronem atcp Sucronem aequauere clades.Tum illis ad populationem agro^shis ad urbium exci
dia conuerfisimifera inter romanos duces hifpania difcordiae paenas dabat doneč oppreflo dome/
ftica fraude Sertorio;uu3oqp deditocj Perpenaiipfe quoqp in romanam fidem uenere urbesioftater:
meftudia;ualentia:auxima:ai in farne nihil non experta calagurris.5ic recepta i  pace Hifpania;ui<2o
res duces externum id roagisig ciuile bellum uideri uoluerunt ut triumpharenr.

BELLVM CIV1LESVB LEP1D0.

Arco Lepido Quinto Catulo confulibus:ciuile bellum poene citius oppreflum eftig
inciperenfed quatum late^ fax illius motusab ipfo SylJae rogo exarfit.Cupidus ni(j
rerum nouarumper infolentiam Lepidus:a<fta tanti uiri reicindere parabannee im'
meritorfi ramen poflet fine magna dade reipublicae.Nam cum iure telil Sylla diaa-
tor profcripfifTet inimicos:qui lupererantueuocante Lepido:quid aliudig ad beiiuni
uocabanrur.Cum damnatorum ciuium bona addiciente ;Sylla.*quauis male capta:
iure tamen repetitio eo$t  jacul dubio labefačlabat compofira ciuitate.Expediebat ergo guaii *gr*

fauciaecg reip.regefcere quocucg:ne ualnera curatione ipfa refciderenf.Ergo cu rurbidis cocioibusi
ueiut daflico ciuitate terruiflet:profedusin ethruriam arma inde & exercitu urbi admouerat.Sed
iam miluiu ponteicollecp laniculu Ludatius Catulus Cneus Pompeius Sjdlanae dominationis du-«
ces atcp  fjgniferi alio exercitu infiderant.A quibus primo ftatim impetu retropulfusihoftifcg a fena
tu iudicarus:in cruenta fuga ethruria mnnde fardinia receflit.lbi quoq 5  morbo &C  poenitentia inre-
riit.Vidores q> no tenuere aliis in ciuilibus belli* pace contenti fuerunt.

L.FLORII EPITHOMATIS LIBER O VARTVSINCIPIT.

BELLVM CATILINAE.

Atilinam Iuxuria primurmtum hic conflata aegeftas rei familiaris.fimul occafioi
q> in cxtrerais finibus mundiiarma romana peregrinabanfan nefaria cofiliaop
primends patriae fuae copulereifenatu confodererconfules trucidare: diftringe
re incediis urbe: diripere aerariuitota deniqj repu.funditus toliere:8i quicqd nec
Hanibal uideref optafle,Quibus nefas fociis aggrefius eft ipfe parritiusrfed hoc
munus efhCurii Porcii:Spllae;Cethegi:Antonii;Vargutei;atq 3  L6gini:quae farni AtCfoedus
liaetquae fenatus infigniafLentulus quocj 3  tune maxime praetor:hos ois imamfli humao fan
facinoris fatellites habuit.Additu eft pignus coniurationis fanguis humanus;quem circulatum pa guine fanci
teris bibere fummu nefasjnifi amplius eflet propter quod biberut.Adum erat de puleherrimo im tum.
perioinifi illa coniuratio in Cicerone & Antonium confuIesinddiflet:quorum alter induftria rem
patefecirialter manus ioppreffit.Tanti fceleris indicium per Fuluiam emerfitjuiliflimum fcortu: Fuluia
led patriciis inocensrconful habito fenatu inpraefente parricida reu Cicero perorauit:fed no ampli
us,pfedum:q ut hoftis euaderettfecp palampfeffo incendium fuum reftindujje ruina minaretunut
lile quide a praeperatu a Manlio in Ethruria exercitum,pficifri£':figna illaturus urbi Lentulus defti
natum familiae fuae fpbillinfs uerfibus regnu fibi uaticinansiad praeftitutu a Catilina diem urbe to
ta uiros;faces:teJa difponit.Nec ciuili confpiratione cotentustlegatis allobrogum:qui tu forte ade- Allobrogu
rantnn arma foIlicitatis:&: lflet ultra alpes furormifi alterajaditione. Vulturtii praetoris litterae te- indicium
nerentur ftatim Cjceronis imperio inieda eft barbaris manusjpalam praetor in fenatu couincitur.

De fupplicio agentibus Caefarparcendum dignitati;Cato animaduertendum pro fcelere cenfebat

quam fententiam fecutis omnibus in carcere parricidae ftrangulanf;quis parte coiurationis oppffa

tame ab inčepto Catilina non deftitit.Sed infeftis ab ethruria fignis patria peres obuio Antonii ex Catilina oc

ercitu opprimiCg atrociter dimicatum fit exitus docuit.Nemo hoftiu bello fupfuit:quem quis in ciditur

pugnando ceperat locum etim amiffa animateorpore tegebat Catilina longe a fuis inter hoftiu ca*

dauera repeituseftjpulcherrima mortetfi pro patria fic concidiflet.

BELLVM CAESAR1SET POMPEI.

Am poene toto orbe pacatoimaius erat imperium romanu:q ullis externis uiribus
extingui poflet.Itacp inuidens fortuna principi gentiu populonpm illu in exitiu fuu
armauinac Mariana quide Cinnanacg rabies intra urbem praecluferat:quafi experi-
retur fpllana tempeftas.Latius intra italiam tum detonuerat Caefaris furor at^ P5
pei urbem:italiam:gentes nationesjtotura deniq; quam patebat imperium quodam
quafi diluuio 8i  cum inflammatione corripuitiAdeo ut non rede tantum ciuile di
caturiac ne fociale quidem;fed necexternum fed potius commune quoddam ex omnibus Si plufq
bellum,Quippe fi duces eius infpiciasuotus fenatus in partibussfi exercitus hinc.xi.legiones;inde
xviii,flos ois Si robur italici fanguinisift auxilia fociorumihinc gallici germanij deledusiinde De-
iotarus;Ariobarzanes:Tarchom:Dimotus Corinthius:omnisthraciae;cappadoaaeij:cilicix;mace Auxiliares
doniš grscis;italis:tdtiufcp robur orientis fi mora belli;quattuor annis:& pro dade re^e breue te Csfans 8C
pusifi locu 8i  fpacium ubi commiftum eftiintra italiamande fein galliamihifpaniam deflexit.Re Pompeico
uerfum^ ab occafu totis uiribus in ep^rouheftaliacg confeditihinc egpptum fubito trafiliuit.In- pis
de refpexit afiamiafricse incubuit.Poftremo in hifpania remigrauit:&: ibi aliquandodefeciufed no
6i  odia partium finita cum bdlomon eniprius quieuere:q in urbe ipfa medio fenatu eo^e qui uidi
eranodia uidoris fefecaede^lciaret.Caufa tants calamitatisjeademcg omnium nimia felicitas.Siq
dem Quinto Metello 8i  Lutio Afranio confulibus.cum romana maieftas toto orbe polleretirece Qu.Metel
te% uidoriasiponticos 81  armenios triumphos in Pompeianis theatris Roma cantarennimia Po lus
pei potetia apud ociofosfut foiet)ciues mouitinuidiam.Metellus ob imminutum crets triumphu L.Afranius
Cato aduerfus potentes femper obliquus;detradare Pompeiumiadifcg eius obftrepere.Hic dolor
tranfuerfum egit;& ad prsfidia digmtati paranda impulit;forte tune Craflus genere diuitiis digni
tateflorebatmellet tamen audores opes.Caius CaefareIoquentia & fpiritu ecce iam confulatu alle Cofpiratio
uabatur.Pompeius tamen fuper utrucg eminebat.Sic igitut Csfare dignitatem comparare.Craflo Pompei
augere.Pompeio retinere cupientibusiomnibufgj pariter potentise cupidisrde inuadenda repu.faci Crafli Si
le conueniuergo cum mutuis uiribus in fuu quiiqj decus mtereCgalha Csfar inuadiuCraflus Afia Csf.
Pompeius Hifpania.Tres maximos exercitus;etiam fic orbis imperium focietate trium principum
occupaturidecem annos traxit ifta dominatio:exinde quoniam mutuometu tenebanfiCrafli mor
te apud parthos;8i morte Iuliac Caefaris filis;qus nupta Popeio generi focerigj cocordia matrimo

i ii

nii foedere tenebatiftatim aemulatio erupit.Iam Pompeio fufpedae Caefaris opcs:8d cx fari pompeia
na dignitas grauismec hic ferebat pareminec ille fuperioremmefas fic de principatu Iaborabantaad
Lentulus . duos ranti imperii fortuna non caperenergo Lentulo Marcellocp confu!ibus:rupta prima coniura
Marcdlus tionis fideide fucceflione Caefaris fenatus:idemq 5  Ponipeius agitabatineciUe abnuebat:fi ratio faj
,pximis comitiis haberef confulatusrabfenti quem decera tribus fauete Popeio nuper decreuerant
Tum diflimulanteeodem negabantjueniret&peteret maiorum moreiille cotra fiagitare decreta
ac nifi in fide pmanerennnon fe remittere exercitum:ergo ut:in hoftem decernitur.His Csefar agi
tatus ftatuit premia armo £4  armis defedere,Prima ciuilis belli harena Iralia fumcuius arces Ieuibus
pradidiis Pompeius infederattfed omnia fubito Caefaris impetu oppreffa funprima Arimino figna
cecinerunt.Tum pulfus ethruria Libo:umbria Thermus:Domitius corfinio:& peradu 'erat beliči
Pompeiifu finefanguine:fiPempeiubrundufii:opprimere:urcoeperatpotuiflet. Sedilleper obfeiTi clauftra
ga, portus;nodurna fuga cuafiuturpe diduimodo priceps patrum pacis beilicj moderator:per trium

pharum a'fe mare lacerata 81  poene inermi naui fugiebat. Nec Pompeius ab iralia q fenatus ab ut
be fugatur prior:quam poene uacuam metu Caefar ingreflus confulem feipfe facit. Aerarium quo<j
fandum quod quia tardiusaperiebant tribuni:iuflit effringitcenfumcp 8i  patrimonium populijo
mani ante rapmt :q imperium.Pulfo fugatocg Pompeio roaluitpriusordinareprouincia q ipfum
Aerarii di-- fequi,SiciIiam 8i  Sardmiam Annonse pignora:per Iegatos habuinnihil hoftile erat in Gallia pacem
Teptio ipfe fecerat:Sed ad hifpanienfes Pompei exercitus tranfeunti:per ea duciportas claudere aufa Maifi

Maflilia: lia eftimifera dum cupit pacemibelli me tujin belium icidmfed quia tutis muris erat uinci eam fibi

obfidio iuffit abfenti.Graecula ciuitas non pro moUicia nominis;& ualJum cepere:& incedere macbinas au

fa:8i congredi nauibus.Sed Brutus cui mandatum erat bellum:uidos terra maricp pdomuit:mox
dedentibus fefe ablata omnia praeter q potiorem omnibus habebant Iibertatem.Anceps uanumcp
& cruetum in hifpanabeliu:cum legatis Cnei Pompei Petreioft Afranio;quos Ilerdae caftra habe
tesjapud Sycorin amnem obfidere:& ab oppido interdudere aggrediturJnterim ab undatione uer
ni flumims commeatibus,phibenfic farne caftra tenrata funt:obfeflbrcp ipfe quafi obfidebaf, Sed
ubi pax fluminis rcditjpopulationibus & pugna campos aperuir.Iterum ferox fftat:& cedentes ad
Hrfpaniae a celtibenam confecutusjaggere 8i  uallo:& per haec liti.ad deditionem compuJit.Sic cirerior hifpa«
Caefare reci nia recepta eftrnec ulterior moram fecit:quid enim una poft quinq? /egionesJtagj u/tro cedere Var
piuntur rone:gades:fretu:oreanus:ofa foelicitate Caefaris fequebantur.AJiquid rame aduerfus abfentem du

cem aufa fortuna eft»Circa IUyricum 8C  africam:quafi de induftria profpera eius aduerfis raderenf,
Quippe cum fauces adriarici maris iufli occupare DolobellaSi Antonius.llle illyrico;hic cretico
littore caftra pofuifientuam maria late tenete Pompeio repente caftra legatus eius Odauius Libo
ingentibus copiis claflicorum utiucg circuuenir.deditionem fames extorfit AntonioiMifiae quo»
OpitergP SP a  Bafilio in auxilium eius rates;quales iopia nauium feceratmoua Pompeiano^ arte cilicu adis

norum faci iub mare funibus captae quafi per indaginemtduas tameaeftus explicuit;una quae opiterginos fere
nus bat in uadis haefit memoradug; pofteris exitum dedit,Quippe uix mille iuuenum manus circufuli

undicp exercitus:per totum .diem tela fuftinuit:& eum exitu uirtus no haberentame ne in deditio
nem ueniret hortate tribuno Vlteio mutuis idibus in fe concurrit.ln africa quoqj par 8C  uirtus:«
calamitas Curionis fuit;qui ad recipiedum prouincia miflfus pulfo fugatoq$ Varo iam fuperbusjfu
Gefar i epi bitu iubaereSisaduentu equitatu<j mauroje fuftinereno potuit.Patebat uido fugajfedpudor fua
xu traiidt fittut amiflum fua temeritate exercitum mor te fequeref,Sed iam debitum par fortuna flagitare fe
dem bello Pompeius epyron elegerat.Nec Caefar mora Quippe ordmatis a tergo omnibus guis
hyems media prohiberet tempeftatead belium nauigauitipoiitif^ ad oricum caftris:cum pars exer
citus ob inopiam nauium cum Antonio dimifla brundufii moram facerettadeo impatiens eraouc
ad arceflendos eos ardente uetis mari node cocubia:fpeculatorio nauigio folus ire teptauerimtat
ad trepidum tanto difcrimine gubernatorem,uox ipfius,Quid timesfCaefarem uehis. Cotradis in
unum undicj omnibus copiis;pofitifqj cominus caftrisjdiuerfa erant ducum confilia.Csfar pro na
tura ferox:& conficiendse rei cupidusioftentare aciem; ^uocareilaceflerejnunc obfidione caftro^i
Scxax  uir qu£ fexdecim millium uallo obduxerat.Sed quid his obeflet obftdioiqui patete mari omnibus to
tus piis abundarent.Nnnc expugnatione dyrrachii irrita:quippe quam uel iitus inexpugnabile facerer,

Ad hoc afliduis in arruptionem hoftiu praeliis:quo tempore egregia uirtus Scaeuae ceturionis etri
cuiucuius in fcuto centum atqj uiginti tela federe.Iam uero dirreptione urbiu focia^i cum oricum
& Gomphos:« alia caftella thefaliae uaftarent.Pompeius aduerfus haec nedere moraš tergiuerfoi
fimu!:ut hoftem interdufum undi(j:inopia commeatum terrererjut^ ardentiflimi ducis confene
Copiae q Iceiet impetus, Nec diutius profuit duci falutare confilium milites otiurotfocii moram: Prinfipes

in theflalia ambitum ducis icrepabanr.Sic praecipitantibus fatispraelio fundaeft thefalia:« philippiris capis
conflixere urbis imperii generis humani fara commifla funt:r.unqua ullo locO tantum nirium popuii^ Koma

ni:tantum dignitatis fortuna uidintrecenra amplius milliaihic & iilinc praeter aurilia regu «
tus.Nunquam imminentis minae manifeftiora prodigia;fuga uidima^i examinaaiignes iterdiu te
nebrae dux ipfe & nodurna imagine theatri fui audiens plaufum in modum plandus circulonarc.

8i  mane cum puilo amiculomefas apud principia confpeduf eft,Nunqua acrior ne^p alacnor exe'

titus Caefer fuit.Inde claflica priastinde teIa:annotatum qaocp committentis aciem Craftini pilim
Qui mox adado in os gladiojfic inter cadauera repertustlibidinem ac rabie qua pugnaucrat ipa no
uitaccuulneris praeferebat.Sed nec minus admirabilk>ril ! iusexitus belli.Quippe cu Popeius adeo
equirum copia abundiret:ut faciiecircumuenturus fibi Caefarem uidererur circuutntusipeeft.Na
cum diu aeq jo marce contenderetaufflKg Pompeii fufus a cornu erupiflet equiratus repente hic fi-
gno dato:germanorum cohortes tantum in effufos equites fccere impetumtut i!Ii efle pediresni ue
nireinequis uideremur.HUnc ftragen fugientis equiratus ieuis armaturne ruina comitaca efktunc
terrore latius datocturbanubus inuicem copiis:reliqaa ftrages quafi una manu fada e. Nec ulta res
magis exirio fuit cj ipfa exercicus magnitudo.Mulcus in eo pradio Caefar fuinmediuicp ker impera
torem & miliremiuoies quoq; ob equitantis exceptae aitera cruetaifed doda dfad uidoriam efficax
milts faciem ferfialteraad iadationem compofira:parce ciuibus cu ipfefequeretur* Felicem utcucg
in maiis Pompeiumifi eadem ipfum quae exercitum eius fortuna traxiffet: fuperftes dignitatis fuae
uixit:cu maiore dedecore per thefTahca tepeequo fugeret pulfusindeferto ciiicise fcopuio fugam i
parthos africam uel aegpptum agitaret. Vt demqj in peiufio httore imperio uiliffimi regis confilii in
fpadonum 6i  ne,quid maiis deiit.Septimii deferroris fui gladio rrucidatusifub oculis uxoris fuae IP
berorumqj moreretur.Quis non peradum ee cum Pompeio crederet bellumfot qui acrius muko
atqj uaehementius thefaijci incendii cineres recaluere:& in aeg^pto quidem aduerfus Caefarem fine
partibus bellum:quippe cum Ptolemaeus rex Alexandriae fummum ciuilis beiii fcelusperegiflet:
foedufqueamicitiae cum Caefare medio Pompeiicapite fanxiflet:uIrionem clarifiimi uiri manibus
quaerente fortuna caufa non defuit.Cleoparra regis foror affufa Caefaris genibus partem regni repo
fcebat, Aderat puellae forma:8č quae duphcaretur ex illo;q> taks pafla uidtbatur iniuriam: odium ip
fius regis: qui Pompeii caedem partium fato non Caefari dederat haud dubie idem in ipfum aufu/
rus fi expediflet.Quam ubi Caefar reftitui iuflit I regnumjftatim ab eifdem percufloribus Pompeii
obfefTus in regia:quis exigua manu ingentis exercitus molem mira uirtute fuftinuit.Ac primum
edificiorumproximorum a tcg naualium icendioinfeftorum hoftium tela fubmouit.Moxpeninfu
lam pharon fubitus euafit.lnde depulfus in maria mira fdicitate ad proxima clafiem enatauit. Re
iidoquidemin fludibuspaludamerito:feu fatojfeu confiiio urilludingruentibus hoftium teliš
faxifqj peteretur, Tamen receptus a claflicis fuis undicp fimul hoftes adortus de ibdliac perfida ge
teiuftjgenerimanibus dedit.Quippe 6i  Theodorus magiftenaudor totius belll;&ne uiriliaquide
portenta Photinus atque Gai>ymedes diuerfi per mare & tranffugio & morte conlumpti. Regis
ipfius corpus obrutum in Iimo repertum eft in aureae loricae honore.In Afia quoque nouus rerum
motus a ponto plane;quafi de induftria captante fortuna huncmithiydatico regno exitu:ut a pom
peia pater: a Caefare filius ukeretur,Rex Pharnaces magts difcordiae noftrae fiducia:q uirtutis fuae:
infeftoin Cappadociam agmine ruebar,5ed hunc Caeiar aggreffus uno;& ut ficdixerimnontoto
pralio obtriuit more flumims; quod uno eodemcg momento uenit: percuffit: abfceflit. Nec ua«
na de fe praedicatio eft Caefarisian te uičlum hoftem effe:quam uifum. Sic cum exteris An in africa
cum ciuibus multoatrocius q in PharfaliahucieJiquias partium naufraga quidam furorisaeftus
expulerar.Nec rehquiasdkeres:fed integrum bellumjfparfae magis qopprefle uireserant, Auxerat
facramentum ipfa clades imperato is.Nec degenerabat ducum fucceffio. Quippe fatis ample fona
bane in Pompeiani nominis locum Cato 6i  Scipio. Acceffit copiis mauritanius rex luba: uidelicet
ut latius uinceret Caefar.Nihil ergo inter Pharfamam:& Thapion;ni!i<j amplior eocp aerior caefa«
rianorum impetus fuit:indignantiumpoft Pdmpeiumcreuifie bdlum. Deniq;q> aleer nunq ante
imperium ducis fua fponte ligna cecmerut ftrages a luba coepit.Et elephanti beliorum rudes.&I nu
per a filua confternati fubito glaglore: ftatim & exercitus in fugam: & duces fortius;§ ut efFugeret/
Non in confpicua tamen morte omnium iam Scipio naue fugiebat: &afiecutus hoftibus gladiup
uifcera exegit;& ubi effet quondam requirente:rdpondit hoc jpfumibene fe habet fperator.Iuba cu
ferecepifTetinregiam magnificeepulatus:pofterodiecd Petreio fuga: comite fuperep mefas& po
cula interficiendum fe ei praebuit:ille 8i  regi fuffecit & fibi, Cum interim femefi in medio fciphi &
parentalia fercula regio fimul Romanocj ianguine madebant.Cato non interfuit bello pofinfij ad
bragada caftrismticam uelut aitera africae clauftra feruabat.Sed accepta partiu clade nihil cudatus:
ut fapiente dignum erar.mcrtem etiam laetusacciuit.Nam pcftq fiiium comitefij ab amplexu di
mifitiin node ledo ad lucernam Platois libro:q immortalitatem anirnae docet:pau!um qeuit:tum
circa primam uigi iam ftrido gladio reuelatu manu pcdus‘femel:iterumc^ percuflit.Aufi poft hoc
uirum medici uiclare fomentis.llle paffus dum abfcenderent.refcidit plagas:fecutaqp uis fanguinis
monbundas manus in ipfo uulnere rcliquit. Quafi non eiTet ufquam dimicatu:fic arma rurfus 8C
partes:quantoq 5  africa fupra Theflalia fuitjtantoafuca fuperabat Hifpania plurimu: qtum fauoris
partibus dab3t f racernitas ducum & pro uno duos ftare Pompeios.lcagj nufqua atrocius nec ta anci
piti Marte concurfum eft,Primum in ipfohoftio oceani Varus Didiutčp legaticonfiixere.Sed zetu
us fuit cum ipfo mari:q inter fe nauibus beIlum.Siquidem uelut furorem ciuicum Scaftigaret ocea-
nusiutran^ ciaflem naufragio cecidit.QuinamiUe horrorfeum eodem ttmpore fludus.prccdlae:
armamema conftigeientfadde fi tus ipfius formidinem urgenna in unum hinc hifpaniaende mauti

i iii

M

Pompeii fu
ga


Pompeii in
teritus

Theodotue

Photinus

Celerrima
de pharna«
ce uidoria

Scipionis

exitus

Iubx

Petreii inte
ritus

• i*i $  ♦

‘W»mS rrrrrJilnlii;



Oceani iur


Pompeio^
fratru alter
occiditur

Csefaris ho
nores

Csefaris in/
teritus

Vide ne fo
culi &'non
fecundi fic
legendum

taniae Iittoramnre SL  inreftinum 81  externum:imminentifcp Herculis fpecuJastcum omnia undin?
fimul pršel 10  8i  tempellate fseuifrnr.Mordrca obfidiones urbium utrincp difcurfum eft. Qu £  mi
ferse inter hos atqj lllos duces focietatis romanae poenas dabanr, Omnium poftrema certarninum
Munda hic nonpro csetera felicitate:fedanceps & diu rnfte praeliutut plane uideref' nefcio qd deli
berare fortuna.Sane 8C  ipfe ante aciem moeftior non ex more Csefar fiue refpedu fragilitacis huma
nseifiuenimia profperoRj fufpeda habens continuarionermud eadem timens;poftquam idem effe
coeperat; q> Pompeius, Sedi' ipfo praelio,*q> nemo unquam meminerat: cum diu pari marre acies ni/
hil aliud g occideret in medio ardore pugnantium fubito ingens inter urrofgj filentium quafi con/
ueniflentihic omnium fenfus erat nouiffime illud lnufitatura, Caefarisoculis nephas:poft,xiiii.an/
nos probara ueteranorum rnanus gradum retro dediricp 8L  fi nundum fagerat:apparebat ramen pu
dore magisig uirtute refiftere.Itacp ablegaro equo fimilis furenti primam i aciem procurrit.Ibi pen
fare fugientes confirmare per totumidemcp agmen ocu!i:manibus:clamore uolitare dicitur inilla
perturbanone:& de extremts agitaffe fecum;& ita manifetlo uultu fuifle;quafi occupare manu mor
tem uellenmfi cohortes hoftium quincj per trafuerfam aciem ačtae quas Labienus perichcanbus
caftris prelidio miferat:fpem fugae praebuiffennhoc aut 8L  ipfe credidinaut dux callidus attribuit
in occafione m 81  quafi fugientem inuedusjfimul SL  fuorum erexit animos;& hoftes perculit. Nam
ii dum fe putant uincerefortius fequi:inde Pompeianidum-fugere credunt fuosifugere coeperunt,
Qijanta fuerit hoftium caedesdra rabiefq; uidoribus fic seftimari poteft.Hoc a pršelio profugi cum
fe mundse rf cepi(Tentj&: Csfar obfideri ftatim uidos imperaffencogeftis cadaueribus ager effedus
eft:quse piliš iacuhfc^ confixa inter fefenebanturtfoedumetiam inter barbarasjfed uideiicet defpe/
rantibus Pompei Iibellis:Cneum praelio profugum crure faucio deferta 8L  auia petentem Cenonius
apud lauronena oppidum confccutus pugnantem nondum defperantem interficit. Sexru fortuna
in cdtiberia interim abfconditjaliifcp poft Caefarem bellis referuauit.Cariar in pafriam uidor inue
hitur:primum de galJia triumphum tranfmiferat rhenus:ihodanus;&"ex auro captiuos oteanus.Al
tera laui us argpptia tune i  ferculis Nilus.arfinoe 8L  ad fimulachrum igniuin ar dens pharus.Tertius
depharmce currus & ponto,Quarrus Iuban 8L  Mauros ;8L  bisfubadam ofttndebac hifpaniaphar
falia 8L  rharfos 8L  munda nufquam;& quanro maiora crant de guibus non rriumphabat hic aligua
do finisarmis fuit,Re!iqua p3xincruenta penfatume# elementi,; bellum nemo carfus impnio prše
ter Afraniumdatis ignouerat femel:& Faftum Syifam;didicerat generofuin timere.*fi!iacg Pompei
cum patruelibusex bylla hic pofteris caucbatur.lracp non m graris ciuibus omnes unurn m princi'
p?m congefti honores circa rempla imagines in theatro diftinda radivs corona: fuggeftus in curia:
faftigiurmn domo raenfis in eselo ad hoc pater ipfe pauise perpetuug! didator.Nouiffinr dubiu
an iplo uolenteroblata pro roftris ab Antonio confule regni miignu.Quse omnia udut infulse i de
ftinatam morti uidimam congerebantur.Quippeclementiam principisuicit inuidiaigrauifcp erat:
libens ipfa beneftciorum potentia.Nec diutius dilatio donata eit.Sed Brutus & Caffius aliiq; patri/
cii confenferunt in ccedem principist quanta uis fati Manauerat late c oiuratiodibellus etiam Csefe/
rt datus eodem dietnec periclitave Centura uidimis potueratjuenic in curiam tamen expeditioncm
partiebam roeditanshbi incuruli fedente eum fcnaiusfuafititribuicj SL  uigrati uulneribus ad ierra'
datus eft;fic lile g terWB4 orbe uuili fanguine impleuerantande ipfe languine fuocuiiam impieuir.
^ CAESAR AVGVSTVS.

Opulus romanus Caefare 8i  pompdo trucidatisirediifle in ftatum priftinse libernt/s
uidebat:&: redieratraifi aut Pompt ius liberostaut Csefar hsereddreliguiflet uel quod
urroaj pniciofius fuiufi no collega quonda mo.t jemulus cae.arian^-ett potentiae fax
&turbo fequetis fecufidi fuperfuiflet Anronius:quippe cu fexcus paternareprtittre
pidatu toto mari!3IfOdauras mone patris ulcifcif ut.* ^ foit mouenda thdfahaidu
Antontus uarius igenio aut fucceffore cdTaris idignat' od iuiu aut amore deopaua
defeifeit iregeraa aliter faluus ee no potuitmifi cSfugiffet ad feruuuteigtatuladu tame i tatapturba
tion- eft q> ponflimu ad Odauiu Csefare Auguftu fumma re^ redntjg fapientia lua atep foiertia:
pculfumundiqj & pturbatu ordinauit iperii corpus;^ita ut dubise nuq coire 8L  cofetire poruiflen
ni r i unius prcefidis nutu quafianima 8L  mente regeret ;Marco Antonio 8L  pubiio Dolobellacon-u
libusimperium romanu iam ad caefares tranfferente fortunaiuanusS: muitip!ex motus ciuitatis
fuit quodcKin annua cseli conuerfione fien foletiut mota fpdera tonent ac iuo riexu tempeftates ii
gnificentmc cum romanae dominationis idtft humani generis conuerfionepamtus itremuit onv
niču eenere diferiminu ciuilibus: terrtftribus.-acnaualibus bellis omnelmpcru corpus agnatu elt.

^  BELLVM MVTINENSEi

Rima ciuilium motuu caufa teftameru Cselaris fuincuius fecudus hseres Antonius
prseiatu fibi Odauiu furens,incxpiabile cotra adoptone acerrimi rauenis fufceperat
belju qppe cu itra dece 8L  odo anos tene^ 8L  obnoxiu 8L  opportunu iniurise iuuene
uideretupfe plane 8L  comilito cseiansdigmtatem laceraretfuriis haereditatejipfum m
fedari ^pbrisSi cudis artibus cooptationeluliae geris cu ihibere no dtfinfrtt.Dfni^
ad depnraedu iuuene:pala arraa moliri:6C parato exercitu i  cifalpina gallia reliftentc

d,c E

: ip^*SS

•; ;s 5 S

;?£?***

m-mumot

: -Pfndit.mbu

ihSf hdw «nS

“ n ' u S rrc  coepcrunt,
< Jprilioprofugicum
»m  uf n bus ager cffeflus
:y - rJ L1| df icetdefpc/

j nrntf m Cenonitis

rtl  i*.Sextufortuna
i n pirrurn uidlorinue
focjf riuas occjnus.Al
' ■ :  i- harus.Tertius
■ -'J.' hiTpamaphar

■ p  -j.Mrhj: aliqua
1  ifosimprrioprs

■ vac.ii ijcp  Pompe*
'i s uno minprinci'
i (ug;cftusincuriaf
i i .\Vjiu(Tuw  dubiii
uv'v  \uun(u\xide

uidu.gtauifcp etati
k  aliiqs patrih
,, :.<■.usetiamCaera-
x  •. r,u'xpcditionfffl
(  ;; ncnbus adterra

jacunarairopl^it«

1 n.r libertatis
ji  U-c uel quod
' .. v rft porentiaetax

parrae
iturba

, IIU .

moD^ I,JC °

> peftates«

’ fl  .mOicOt 11 '
„>:;r-n* uu .

t jmorf clfopai
lunic iritaP'

J  ,nllUt‘ C P Cr

p-r^ 1  'rW

flPI  p

lii

motibus fuis Dedu Bratu obfidebat Odauius Caefar aetate Si  iiuria fauorabilis 81  nofs maieRate:
g> fibi indueratiReuocatis ad arma ueteranis;priuatustqs credereticonfuleaggredicunobfidio mu
rinae ljbcrat BrutumiAntonium exuit caRrisitum quidem etia raanu pulcher apparuit.Na cruetus
Si  faucius aqmJa a moriente fignifero traditamifuis humeris in caflra referebat,

BELLVM PERVSINVM.

Lrerum bellurn concitauit agro^j diuifio;quos Caefar ueteranis in caRris pretium

Vide ne he

redem (it le

gendum

Pulchrum

auguRifa^

cinus

uxor agirabanergo depulfos agris colonos incitando iteru in arma ierat.Hic ueto ia
non priuatis,fed totius fenatus fuffragiis iudicatu hoRe Caefar aggreffus ura perufi*
muros redegmc6pulitqj ad extrema deditionis turpi Si  nihil no experta farne,
TRIVMV1RATVS

. VM folus etia grauis paciigrauis reipublicae effet Antonius;quafi ignis icendio lepi

dus accelfinquid contra duos exercitus neceflefuituenire i  crudetiflimi foederis fo
cietate diueria of um nota incendiadepidu diuitia^ cupiduigua^ fpes ex turbariče
reipublicae Antoniu ultioes de eis: q le hoRem umdicaffent.Caefarem inultus pater
SL  manibus eius graues Caffius 8L  Brutus agitabat in hoc uelut foedus pax iter tres
duces componif;apud cofluetes iter mutinaSi bononia iungut manusi 8i  exercitus
cofultatinullo bono more triuuiratus iuadifroppreffa armis republica redit f/Ilana pfcriptio.cuius
atrocitas nihil i fe minus habet q numm.cxl, fenatoje exitus foediitrucesimiferabiles toto terra^e
otbe fugientiup indignitate reiamifcatCaefare auuculu fuu lepidus Iutiu Paulu fuu fratre,pfcripfe
rit.Romae capita caefoije,pp6ere i  roftris ia uiitatu erat, Ve^? fic quoq$ ciuitas lachtimas tenere no
potumcu refciRum Ciceroniscaput i  illis fuis roRtis uideref:nec aliter ad uidendu eu:q folebat ad
audiendu cocurrereCHaec fcelerain Antonii lepidicg tabulisiCaefar percufforibus patris cotentus
fuit.Haec quocR nifi multa fuiflet etia iuRa caedes haberef.

BELLVM CASSII ET BRVTI,

Rutus 8i  Caflius fic Caefareiquafi Tarquiniu regem depulide regno uidebatur. Sed
1/bertatem §  maxime reftirutam uolueruntnlloipfo parricidio pdidere.Igif csede p
fečla.cu ueteranos Caefaris nec immerito timerent; Ratim curia in capitolium cofu
gerant.Nec illis ad ultione deerat animusifed ducem no habebant. lgitur cum appa
reret:quae ftrages reipubumineret: difplicuit ultio cu cofulis abolitoe decreta.Ne ta
me publici doloris oculos ferrenti i jpuincis ab illo ipfo que occidetat Caefare datas fyria 8i  mace/
doniam cocefletat.Sic uindičta Caefaris delata potius q opprefla eRiigifordinata magis ut poterat;
qua ut decebat in triumuiros republica reltčlo ad urbis praefidium Lepido; Caefar cu Antonio in
Caflium Brutumcg fuccingif.Illi compatatis ingentibus copiis eande illa:quae fatalis.Cn.Pompeio
fuinharena ifederar.Sed nec tum iminetia cladis deRinatae figna latuere,Na Si  alTuetae cadaue^e pa
bulo uolucres caftra quafi lam fua circuuolabat In acie ^deuntibus obuius ethiops nimis aperte fe
rale fignu fuit.Ipfi^ Bruto g nočte cu illato lumine ex more aliqua fecu agitarettatra quaeda imago
fe obtulit:8iquaeeiret iterrogataituus inquit malus genius hoc dixit SC fub oculis miratis euanuit.
Pari in meliora praefagio in Caefaris caRris omiarauest uidimsec^ ^miferann Sed nihil praefentiust
g» Cafaris medicus fomnio admonitusjut Csefar caRris excedertt;qbus capi iminebat ut fadu eR,
Acie nant# commifla cum pati ardore aliquadiu dimicatu foret:& quauis duces no eRtnt tune prae

• .J

Perufinafa

mes

Vide ne di
uerfa omni
um nota in
cendialfic
legendum

Vide quid
fibi uelit
hic immi/
fcatur;

S(e>t>K/ ymYsili i fči^Snts

rruLfyyyf

ioft

4

plii docuit.Capta fut hinc caefaris caftrarfde CaRii.Sed qto efficacior eft fortuna q uirtus:8C q ue^:
tftiubi oriens afflauit no refidet in uerboitantu efle uirtute uidoria illi praelio error dedit, CaRius
Iclinato cornu fuo^e cu captis Caefaris caRris rapido impetu recipientes fe equites ulderetrfugere ar
bitratus euadit in tumuluiinde puluere & Rrepitu etia nede uicina eximentibus geRse rei fenfum
cum Ipeculator quoqj in id miffus tardius lenunciaretitraiadu de partibus ratus; uni ex proximis
auferendu praebuit caput.Brutus cu in Caflio etia fuum animum petdidifleti nequid ex conRituti
fide refignaretata enim par fuperefle beilo conuenerauipfe quocj uni comitu fuorum.cofodiendu
praebuit latus.Quis fapientiffimcs uiros no mirefCad uitimu no fuis manibus ufostnifi hoc quoqj
ex perfuafione no defuit ne uiolarent manusifed in abolitione fandiRima^e pientiffimaru^ anima
sum iudicio fuo fcekre alieno uterenrar,

BELLVM CVM SEXTOPOMPEIO.

Vblatis percufforibus Caefarisrfuperat Popei domustalter iuuenum in hifpania oc/
cideratralter fuga euaferat:cocradifcp infelicis belh reliquis:cu ifup ergaRula armaf*
fetificiliam fardinia«^ habebatiiam Si claffe mediu mate infederac.O q diuerfus a pa
trenile cilicasextinxeratihic fecum pyraras nauaksagitaret.Tata mole bdlfpenitus
inliculo freto iuuenis oppreffus efiiMagmcj farna ducis ad inferos fecu tuliffetfi
nihil tentaffet ultetius nihil nifi magns indolis fignu eR fperare femper.Perditis

philippen/
lis pugnae
anceps fot
tuna

Caflli inte^
ritus

Bruti inte>

ritus * v ’*^7*' P

m

Sextlpom/
peli exitus

Parthoru

eruptio

Parthfca

fraus

Noxiae

aquae

fortibas ufris:ad hoftium arbitrium fub pečcu flore moriturus ,No alia pod Xerxem miferabilfor
fuga:qppe modo rrecenta^ quinquaginta nauiu dominus;cu fex feptem ue fugiebat txtindo pr^,
toria: nauis lumine;annulis in mare abiečtis paues a rep refpe&as:& tame no timens ne periret

BELLVM PARTHICVM DVCE VENTIDIO.

Vamuis in Caflio8d Bruto partes fuftuliflet in Popeiototu partiunomeaboleflet
rodu tame ad pacis ftabilitate jpfecerat Csefancu fcopulus 6i nodo & I ora puhlica
fecuritatis fupeflet Antoniusmec ille defuit uiriis quin piter.lmoola expertus ambi
tu & !uxuria:primu hodesideinde ciuesttande etia terrse fseculu Iiberauit.Parthicla
de crafliana altius alos erexerat ciuilefq? populi,R.difcordias laeti acccperat.ltacp ut
prima affulfit occafio no dubitauerut erupereiultro qde iuitante labieno;q miffus a
Caflio Brutoq$:q furor fcele^ follicitauerat hodes i auxiliu:& illi pacato duce r gio iuuene diffipat
antoniana pfidia Cafca legat us ne ueniret i poteftate a giadio fuo ipetrauit,Deniq$ ablata fynj.*ema
nabat latius malu:hoftibus fubauxilii fpefibi uincetibus;nifi uetidius & hic legatus Antonii kredi
bili f«. l'.citate:& labier.i copias;ipfuq$ paco^;6i oem parthicu egtatu toto iter orote & euphrate fb
nu late cfcidiflet.Vigintiamplius nulium fuit.Nec line confiiio ducis:qui fimulato metu adeo paf
fus ed caftris luccedereidonec aflumpto laflus fpatio:adimeret ufum fagittarum. rex fortiffime dP
micans cec idit.mox circulato eius per urbes:quae defciuerar captae fyria fine bello recepta,Sic craf/
fianam dadem pacori caede penfauimus.

_ BELLVM PARTHICVM CVM ANTONIO.

Xpertis inuice parthis atc$ romanistcu crafius atqj pacorus utrincj; uirium mutua^
documera feciflenttpari rurfus reueretia integrata amicitia.6i qde ab ipfofoe Jus an
torno tu rege pcuflum.Sed Imela uanitas hoministdu titulo^ cupidinearaxe Sl  eu/
phrate fub imaginibus fuis labi concupiflet:neq; caufa:nec cofilioiac ne imaginaria
qde belii coditide; qli hoc quoq; ex arte duds eflet obrepe: reličta tepete fyria I par/
thos Ipetu facitges pter armo^ fiducia fimulat trepidatiOne; & incaposfuga. Hic
flatim quafl uičtor feguebaficu fubito nec magna hoftiu ex iprouifo etia I feflbs uia fub uefpere ue
Jut nibus erupit & miffis undiq; fagittis duas legiones operuerut.Nihil acciderati coparationč da«
dis;quae in poftei« diem iminebac.nifi fteruenifiet deu miferario;unus ex dade crafliana; parthico
habku:caftris adeqrar:& falute Jatine data cu fidem tpfo feciflengd imminerenedocuit.ia affutuijc
cu olbus copiis rege;iret retroipeteretcp montesific quocg hofte fcrtafleno defore;atc£ ita fecura e
tninor uis hoftium:q Iminebar, Adfuit tamen ddetscp rdiquae copiae foret mfi urgennbus teliš in
modu gradinis quadam foret:qua!i dočte pcubuifient i genua milites:& elatis fup capita fcutis cae
fope fpedem praebuifTentltum parthus archus mhibuutdeinde romani cu ferurfusexculiflet;adeo
res miraculo fuitmt unus ex barbaris miferit uoce.lte S l  bene uakte romani merito uos uičtores fa
ma gentium loquitur;qui parthorum tela figiftis.No minor ex aqua poftea:quam ab hoftibus excfi
pta clades infefta primu liti rcgio cu quibufda Salmacidis fluuius inkfhor; ncuiflimeg? cu iam ab
inualidis & auide auriebaf :noxiae etia dulces fuere.Mox 81  ardores per armenia;& niues per cappa-
doda K utriu% caeli fubita mutatiop peftilena fuit,Sic uix rertia parte de.xvi.legionibus;reliqua
cu argentum paffim dolabris condderet:& lubinde intei moraš morte a gladiatore fuo flagitafir t;
egregius imperator tande profugit in fyriam;ubi incredibili quadam mentis uecordia ferocior ali
juanto fadus eft;quafi uidflet qui euaferar.

BELLVM CVM ANTONIO ET CLEOPATRA,

AtC cultus
inanto.

Atf.nume/
rofumordi
neminma/
nibus anto
nix

ltisrebus Iregio ie iinu reticiebat.Haec muiier aegypna ab tbrio ipatote preciu jidi
dinu romanu imperiu pttit; & pmifit Antoni us:quafi facilior eet partho romanus
Igif dominatione parare; nec tacite;fed patriaemofs; togae;fakiu oblitus; totus ut
m5ftru illudtut mente ita aio quocp cultu^ defciuerat.Aureu in manu baculu ad la
tos;8i in acie purpurea ueftis ingetibus oftrida gemis diadema aderatiut regina rex ipfe frueret. Ad
primu nouo^> motuu farna Caefar a brundufio traieceranut uenienti bello occurrerer.poflrilij ca/
flris i epyro leucade ifulamote^ leucate; 6iambracii finus cornua ffefta claffe fuccinxerar.Nobis
cccc.amplius naues.cc.no minus hoftiu;fed numeiji magnitudo penfabat. Q u ippe a fenis in noue/
nos remont ordimbus;ad hxc  turribus attj tabulatis alleuatae caftello^ d: urbiu fpecie;no fine ge
mitu maris 81  labore uetojc ferebaf;quae qde ipfa molesexitio fuit.Caefaris naues a triremibus in
le nos; nec amplius ordines creueratatacj habiles in oia;quae ufus polčebanad Ipetus; & recurfus;

t»i  - L—firtMihrn rnftrk!

ad hoc ignibus iadis ao aroitriu amipauere. i\ec uuare magis nomuu čopi«* d FF ai uu
do;q polt uičtona.Quippe imefa daflis naufragio bel li fačto toto mari ferebaf arabucj;^ fabeo^r
& mille aliarum gentium afix  fpoliatpurpura auru quae in ripa aflidue mota uentis maria renome
bant.Prima dux fugae regina;cu aurea puppe;ueiotg purpureo fe in altu dedir. Mox fecutus Anto/
niusjfed inltare ueftigiis C^far.Ita^ nec preparata in oceanum fuga; nec munita praefidiis.utra$

2t!»*

!!^ g» žS

T v, ,L| ' 7 y, ‘Iipat

' A te: ">

" tc&f uphra,čfi,

^•»»mctuadcopaf

i****

<wrrt(pta3iccnf,

,ic JbipfofceJusan
upidincaraxč&eu*
’ :n;.rgmatia
nr<tc f )’riaipar/
‘nposfuga.Hic

!ub uelpere ue

run

V m firv
* l *r

UUl
Mic
lunj ,

'doCUH.

m  iui/  UV-lf~V.ll l

:opiranončdi

,j:pjnhic
t.uaffutuj
v i irj fecuta
rgennbus teliš ii
ip upi« (tuliš a
us rioMetade
:ouos  uičtores
1  oftibusex
r^aiiam

11KS t
onbus

toidufi

atra.

v f.ancl>Kc.Qu ! P
j.^.ouafibtn«^

!  i c atoicpred6 llb ‘

.* jitborom^ 5

L2Situs:totU5f
: _ unu bxu^^

SESES**

- „,poof |ni S

"l^tcS/TCC

orfuS'

p  525*$

i J ir '.? llP u^

liii

segj/pri cornua parethonium atcg pelufium profucre:prope manu tenebatur.prior ferrum occupa-
uit Antonius.Regina ad pedcs Caefaris prouoluta tentauit oculos ducis fruftra.Na pulchritudo in- Antonii Bi
tra pudicicia principis fuir.Nec illa de  uita:qua offerebaf: fed de parte regni Iaborabat. Quod ubi Cleopatra:
defperauit a prindpejferuariqj le triupho uiditiin cautiore nada cuftodia:in maufeolii feffepulchra exitus
rega fic uocat)recipit.ibi maximos ut folebar iduta cultu in differto odoribas folio iuxta fuu fe col
locauit Antonium Admotifcg ad uenas ferpentibusific morte quafi fomno foluta eft.

lc finis armoiji ciuiIiu,Reliqua aduerfus exteras gentes. Quae diftrido circa mala fua v
perio diuetfi orbis oris emicabant.Noua quippe pax:nec du alTuetae frenis feruitutis tu
midaegentiu iflataeqj ceruices ab impofito nuperiugo refiliebat.Ad feptetrionecouerfa
ferme plaga ferocius agebat;noricinllini:panonn!rdalmatae:myfi:thraces:& dači: farma
tae atcg germanimoricis a fos da bat alpes atq? mues,q> bellu no poffet afcedere. Sed om-
nes illius cardinis populos brenos:fenoes:atcg uindelicos: p priuignu fuum Claudiu drufum paca-
uit,Quae fuit caliida^gentiu feriras facile uel mulieres oftendere;quae deficientibus teliš infanres
ipfos afflidos humojin ora militu aduerfa miferunt.Illirii quoque fub alpibus agunt;imafq; ualles
eaije 8i  quaeda quafii clauftra cuftodiunt abruptis torretibus iplicati.in hos expeditione ipfe fumpfit Bellum al -
fiericg ponte iperauit.Hic fe Bi  aqs 8i  hoftc turbantibus cunčlati ad afcefum militi fcutu de manu pinum
rapuit:&: iuia primusjtuc agmielecutoicu Hliricus multitudine pote fuccidiffet: faucius maibus ac
crunbus fpeciofiore fanguine:& ipfo periculo auguftior; terga hoftiu pcidif .Pannonii duobus fal-
tibusrac rribus fluuiis drauo fauo hiftrogj uallanturtpopulati proximos ftra ripas fe recipiebannln Bellum II-
hos domado\Vibium milincaefi funt in utrifcg fluminibustarma uidoije no ex more belli cremata lyricum
fed capra futn:& in profluentes datatut caeteris q refiftebantjuidoria fic nunciaref tDalmatae plae/
rucp fub filuis agut.Inde ad latrocinia promptiifimi.Hos iam qdem marius incenfa urbe delminio
quafi detrucauerat.Poftea Afinius poliio gregibus armis agris muldauerat.hic fecudus orator,Sed
Auguftus p domandos V ibio madat:q ene^i genus fodere terras coegitjaurumcj uenis repurgare:
op  alioqn gens oium cupidiffima ftudiofa diligentia acqrit:ut illud i  uius fuos feruare uideatur;My Bellum dal
fii q feri;q truces fuerint;q ipfo^i etia barbari barbarom horribile didu eft, Vnus ducu ante aciem maticum
poftulato filentio.Oui uos inqt eftisfRefponfum inuice,R omani gentiu domini:& illiata inqunr
fietifi uos uiceritis, Accepit orne Martius Craflus.111 i ftatim ante aciem imolato equo cocepere uo
fu:ur caelar extisducu Bi  litaret Bi  uefceref.Deos audifle crediderimec tuba fuftinere potuerut.No Myfii
minimum terroris incuflltbarbaris Chonidus centuriofatis barbaraeefficacis tame apudpares ho
mineš ftoliditatis;q poculu geres fuper caffide fufcitata motu corporis flama uelut ardeti capite fu
debat. Ante hos thracu maximus populus defciuerat.llle barbarus Bi  fignis militaribus Bi  difciplia
armis etiam romanis affeuerat.Sed a pifone perdomiti in ipfa captiuitate rabie oftedere:qppe cu ca Thraces
ihenas morlibus tentarent;feritatem fuam ipfi puniebat.Daci monnbus inhaerent Cotifonis regis Dači
fperio:quotiens concrttusimperio danubius uinxerat ripas decunere folebat Bi  uicina populari;ui
fumeft  Cžefari augufto gente aditu difflcillima fubmouere.Miflo igitur Lentulo ultra ulteriore re
pulit ripamicitra pfidia coflituit. Sic tune Dacia non uida fed fummota atep dilata efl.Sarmatae pa Cotifo rex
tetibus capis inqetat Bi  hos peunde Letulu phibere danubio fatis fuit.nihil pter niues ratafi^ fii-
uas habentara barbaria eftrnt pace no Itelligat.Germania quo(j utina uicere tati no putaflettmagis Sarraata:
turpiter amifla e q gloriofe aegfita: fed quateus fciebat patre fud Csefare bis trafuedu pote rheno
qfii!e belluJn illius honorecocupiit facerepuicia:& fadu eranfi barbari ta uitia nratp ipia ferre po
tuiflet.Mifius in ea puincia Drufus primos domuit ulipetes:inde caeteros pcurriti& tados, Nam
marcomino^ fpoliis ifignibus queda editu rumulu i  trophei modu excoluit.Inde ualidiflimas na Germani-
tioes cherufcos:fueuos:& ficabros piter aggreflus e. Qiji.xx,ceturionibus crematis hoc uelut faera cum bellu
meto fumpferat bellu. Adeo certa uidoriae fpe: ut pda in anteceflum padione diuiferint.Charufci
equos:Sueui au^- Bi  argentu.Sicabri captiuos elegeranfed ofa retrorfu, Vidor naqj Drufus equos:
pecora:torques eo^ipfofcp prat da diuifit Bi  uedidit.Praeterea in turela prouinciae prxfidiaatq? pui
cias ubi<j difpofuinPer mulam Hume per albi; per lfurgia: per rheni quide ripa quinquaginta am-
plius caftella direxit bona 8i  genofia cu potibus iumcmclaflibufcp firmauu.inuifum atq? inaccelTu
in id tempus byciniu faltu patefacit.ea denieg in germania pax erat: ut mutati hoies alia terra coelu
ipfum mitius molliufcg folito uideretur.Denicg no per adulationem fed ex meritis defundo ibi for
tiflimo iuuene: ipfi g* nunqua aliter fenatus cognomeexprouincia dedit.Sed difficilius eft pufcias
obtinere:q facereuinbus paranturnure retinentunigitur breue id gaudiu fuit. Quippe germani ui
di magis q domin erant;more% noftros: magis q arma fub iperatore Drufo fufcipiebant poftqua
ille defundus eft:uari gntilii libidine ac fuperbia;haud fecus;q faeuitia odiffe coeperunt. Aufus ille
agere couetu 8i  i caftris fe direxerat;qfi uiolentia 8i  barbarom lidoris uirgis: Si pconis uoce poffet Germani
ihibere.Ar illi qui ia pride rubigine oblitos enfesnnertefcg cerneret equos;ut primu togas 8i  faeuio rebeilant
ra armis iura uiderutiduce Arminioarma corripiut.Cu interim tata erat Varo pacis fiduciamt ne Qijintilii
pdida qde 8i  prodita per Segefte unu ducu coiuratioe comoueretur.Itaig improuidu 8C  nihil tale u^n 81  triu
metuente improuifo adorti:cu ille(o fecuritas)ad tribunal citaret undi^ inuadunncaftra rapiunt: legionum
*tes legioes opprimunfVVarus perditas res eode quo canenfem die Paulus Bi  fato eft Bi  anirao fecu- caedes

‘Getu lici
cognomen

Caius in 1 y
cia periit

Cantabrt-
cum bellu

Aftures

Pacaturno
uifiime hif
paniae

Scgtha^le
gati farma
tharum le¬
gati

Arč,q re-
motiš ter-
ris legati ro
mam uene
rint

tusmihil illa caede per paludes:perq? filuas cruentiusmihil infultatione barbaro^ intolleratiustor*
cipue tamen in caufa^e patronostaliis oculosialiis manus amputabanunius hos futum recita p r j us
lingua qua in manu tenes barbarus tandem inqt:uipera fibilare defifte.Ipfius quoqj cofulis corpus
quod militum pietas humi abdiderat:effoflum,Signa Si  aqlas duas adhuc 8i  barbari poffider.tenia
figmferpriufqua in manushoftiu ueniret euulfit;merfaq$ intra balrei fui latebras gerens in crueta
palude fic latuit.hac clade fadummt imperium quod i  litrore oceani no fteterat in ripa rheni flumi
nis ftaret.Haec ad feptentrionem,Sub meridiano tumultuatum magis cjbellatum eft. Mufulamos
atq 5  getulos accolas fyrtium CofTo duce compefcuit;unde illi getufici cognomemlatius uičtoria pa
tet.Marmaridas arqj garamanras.Turmio fubigedos'dedit.Potuit SL  ille redire marmaricusifed mo
deftior in aeftimanda uidoria fuit.Ad orietem plus negotii cum armenis huc alteru Caefar ex nepo
tibus fuis mifit ambo faro breues fed aliter inglorius;mafliliae quippe Lutius rnorbo foluitur.ln Ii
cia Caius ex uulnere cum armeniam ad partbos fe fubtrahetem redpit.Armenios uido rege Tigra
ne in hoc unum feruitutis genus Pompeius aflueuerat ;ut redorcs a nobis acciperent Jntermiffum
ergo ius:per hunc recuperatummon icruento nec multotamen certamine,Qijippe dominationis
quem rex artaxatis prsefeceraufimulata proditioe adortus uirum intentum libello;quem uttheiau
rorum rationem continentem ipfe porrexerat;ftridus ac recreatusex uulnere in tempus: caeterum
barbarus undicp infefto exercitu oppraeflus gladio Si  pyra in qui fe percuflus immifitjeriam Caefari
fatiffecit.Sub occafu pacata fere erat omnis hifpania mfi cj pyrenei definentis fcopulis inherentem
citerior alluebat oceanus.Hicduaeualidiflime gentes Cantabri SL  Afturesimmunes imperiiagira-
bant.Cantabrorum 8i  peior Si  a!tior;& magis ptinax in rebellando animus fuit,Qui no contenti li
bertatem fuam defendere;proximis etiam imperitare tentabant:uacceofcp& curgonios 8C  aurigo-
nas crebris incurfiombus fatigabant; in hos igitur quia uehemedus agere nunciabaturmon manda
ta expeditio;[ed fumptadhipfe uenit fegilamam caftca pofuini^ ep2rtitoexercitu totam indiem
amplexus cantabriam effcram gentem ntu ferarumquafi indag cbellabat.Nec ab oceano qes:

cum infefta ciafle ipfa quoq terga hoftium cederentur.Primun "fus cantabros fub moenibus

belgicaepradiatus eft.HincfugaineminentilTimum uinium mor aia maria prius oceani;q ar
ma romana afcenfura efle crediderat. Terno arraciJJum oppidu mrgm  ui repugnancaprum rame
poftremo fuit;medulIimontis obfidio quemperperua.xv.milium foffa  comprehenfum cinxit  undi
que fimul adeunte romano;poftq extrema barbari uidet; certatim igne ferro iter epulas uenenocp;
quod ibi uulgo ex arboribus taxis exprimitur percepere mortemifecp pars maior a captiuitare;quae
uidebaturiuindicauere.Hajc per Antiftiura Firmum Agrippalegatos hibernans in taraconis mari-
timis Csefaraccepit.ipfe pracfens hos deduxit montibusihos obiidibus adftrinxiuhos fub corona
iure belli uendidindigna res lauroidigna curru;fenatui uifa eft;& Caefar tantus eratmt po (Tet trium
phos conremnere. Afturesp idem tepus ingentiagmine a montibus fuis defcenderantinec remere
fumptusiut barbaris impare Si  pofuis caitns apud lcuram flumen trifariam idiuifo agmineitria
fimul romanorum caftra aggredi paranrifuiiTet anceps &cruentum;S<: urina mutua clade certame,
tune tam fortibus:etia fubito.tam cu cofilio ueniennbus mfi drigeeini ,pdifient;a quibus praemo-
nitus Carifius cum exercitu adueniens oppreflifiet confiiia.Sic tamen quoqs no icruento certami-
ne: reliqas fufi exercitus ualidiflimi ciuitas lancia excepit, Vbi loči adeo certatu eftiut i captam ur
bem fafces pofcerentur egre dux impetrauit uemamrut uidoriae romance ftans potius eflet q incen
fa monumentu.Hic finis augufto bellicoru certaminu fuit.ide rebellandi finis hifpaniae certa mox
fides Si  aeterna pax;cum ipforum igenio in pacis partespromptior:& cum cofilio Caefaris,*qui fidu
ciam montiu rimesiin quos fe recipiebant caftra fua fed quat in piano erant habitare 8i  incolere iuf
finingentis effe cofiliu illud obferuari caput.Natura regionis circa fe omnis aurifera mimiq? SL  chry
focollije 8i  aliorum colorum ferax:igitur exerceri folum iuffit.fic aftures ut latetes in pfundo opes
fuas atm diuinasidum aliis quarunt nofle ceperunt.Oranibus ad occafum SC  meridiem pacatis gen
tibus; ad feptentrionem quoq dutaxat intra rhenum atqj danubium, Item ad orientem intra eu
rum & euphratenmili quoqj reliqui:qui immunes imperii eranufentiebant tamen magnitudinem;
Si  uičioria gentium populi romani reuerebantur.nam Si  fcythx mi fere legatos; Si  farmataeamici
tiam petentes.Seres etiam habitantefep fub ipfo fole Indicu gemmis Si  margaritis elephanros quo^
inter munera trahentes nihil magis q longinquitatcm uiae imputabant quadrienniu impleuerat
SC  tamen ipfe hominum color ab alio uenire fole fatebatur. Par ti quocj;quafi uičloriaeptineret.ra
pta clade crafliana ultro figna rettulere fic ubiq cunčta attjj cotinua tonus generis humani autpax
fuit;aut padio. Aulufg; tandem Caius Auguftus feptingentefimo ab urbe codita ano ianum getni
num daudere;bis ante le clauium fub Numa rege;& uicfta primum carthagine:hinc couerfus ad pa
cem pronum in omnia mala; Si  in luxuriam flues fseculum grauibus feuerifq legibus multis coer
cuit;ob hsec tot fačta ingentia didator perpetuusiSC pater parriae. Tradatum etiam i fenatu an qa
condidiffet imperium Romulus uocaretur;fcd fandius Si  reuerentius uifum eft nome Auguftuut
fcihcet iam tum dum coli cerras ipfo nomine SCjcitulo confecraretur.

n iili

Aurealuftini Luricg epithomata flori
Aere ribi modico candide ledor eme«
Contrahit ifte Titi numerofa udarnina linij
Pompeii hiftorias colligit ille Ttogi,

Quam bene coniundiinamtj hic ubi definitjilk
Jncipitjatcp ununi pene uidetur opus«

MARCVS ANTONIVS SABELLICVS10« MATIHAEO CONTARENO VIRO PA-
TRITJO SALVTEM.

Recognoui his paucis diebus Iufh'nu& Lucii Flori Epitomen:Fuit<$ ea mihi ledio parom Iaeuda
non quia no uterque lit amabilis;& ut hic ex Liuii maieftate miilrum referens: ita ille’ex Trogi gra
uitate.Verum Romanae:Peregtin*(j( hiftoriae imaginc uelut dupliri tabella intuitus non fine do*
lore animi admonebat. Quantum in duobus uiris quorum hi lineameta uerius q tpputti exprefle
reiamiferit pofteritas-Caeterum fi fatorum inuidia ea fuit ut tata hominum Indole necel&rio tare-
remus:haud uuigaris gratia debetur his: per quos demum confecutiTurnus ut fi non corpusiima
ginem faltem tantaruna iucubrationum tenetemus.qq (Pro dolor) ne hanc quidem umbtam niti
mendofarrudaudam:# corrup ramdibrariorum fiue inicitiaifiue incuria ad pofteros tranfmifiufcio
ego uirum noftri temporis ingenioj6£ enuditione florentem in hoc multum operat adhibuifie j Ut
Fiorus ipfe q emedatilfime legeretur.Sed uel fuo ipfius iudiciotuel quod magis čredo librarfie ofiS
cina: uitio parum quod uoluit efFeciuQuod tu uit eruditiifime ita eflfe facile deprehendestfi rečen
tia excmpiaria(nifi ego quoqj pari fraude fum dcceptusjcu ueteribus illis contuleris. Nihil enim $
ad eam recognirioneatrinererigua: diligenriifima efte porniča me prsetermifium puto:nec Anto
m us Morettus uir fumma difigentiatac fupra q dici polfit accuratustgerendae rei dcfuittfed fic ego
euenirearbitrorjut nihii quodanokmibus& aiuitis fiat rede fiat. Tu ueio in hacpaite pro-

iecenmus uide:ac boni confulc, Vale.

a iii b iii c iii  d iii  e iii  f iti  g sli h iii | m

Rite recognouit quos luftinianus ad unguem
Romanus.Felix ledoz amice Vale.


I  ; U I ! '

/

c-^ 15 . c--:.:.} j v  - ‘ ; r  ,

..- v\..i/ ■

■ " : .. r ■ '...

; ; ; f. 'i .


it"-'. ■:■  ■') F . .

» . ... . ... . ;
h.::-:-.' V - ! , ' J !;;V .-

F ... , V•..‘ .. ■

i- .'HUM-U,  ;; V .
jx.<'it •- . ,• : ■ '

tcc- .■

... . m UJ&S&30S ■ .... !J<.. ' ■• ••- - B

i ■ . ....

' " -.V 'r,.; : ..

r. •

i' ■. . :£ - i  - ■ %'  ' 1

■« ' ■>!;