CATECHISMUS
ROMANUS
PAR 0AC H O S,
1?Y HTTPU T7TH
CONCILII TRIDENTINI,
FI I Vo
PONTIFICIS MAXIMI
JUSSU EDITUS, ET PROMULGATUS,
«. V E M
IN TOTIUS CLERI SUI USUM CELSISSIMUS PRINCEPS
COMES
A R
HEEBEESTE«,
EPISCOPUS LABACENSIS
reludendum mandavit.
1 LAB AĆI,
IMPENSIS MICHAELIS PROMBERGER,
INCLYT. PROVINC. CARNIOL. BIBLIOPOL ..............—-  ......... '	1111 -
GRJECII, TYPIS ILERE^UM WIDMANSTADII.
MDCCLXXIII.
4 2,0
E %#■{	w ,v 2 5
$
fl;
INDEX
ARGUMENTORUM
PRINCIPALIUM.
Prooemium generale..................Pag. i
DE SYMBOLO APOSTOLORUM.
Symbolum in communi A..................IJ
Articulus primus......................... 16
Articulus fecundus.................... 35
Articulus tertius......................47
Articulus quartus....................  57
Articulus quintus....................  7r
Articulus fextus..........................
Articulus feptimus...................  9*
Articulus oćlavus.....................ior
Articulus nonus........................no
Articulus decimus.....................131
Articulus decimus primus.................
Articulus decimus fecundus........... 15»
DE SACRAMENTIS.
Sacramenta in genere...................
Baptifmus...........................  188
Confirmatio..................        .254
Eucharifiia...........................250
Poenitentia.......................    ?o5
Extrema Unflio......................  563
Sacra Ordinatio.......................375
Matrimonium.....................      400
.M '
)C a	DE
DE PRžECEPTIS DECALOGI.
Praecepta in communi.......................*.......Pag. 422
Praeceptum primum......................................43?
Praeceptum fecundum................................    45a
Praeceptum tertium.....................................469
Praeceptum quartum....................................484.
Praeceptum quintum.....................................500
Praeceptum fextum......................................$ 14
Praeceptum feptimum.............................       534
Praeceptum oftavum...................................  541
Traeceptum nonum......................................5$ff
Praeceptum decimum..............................     ibid.
DE ORATIONE DOMINICA.
Oratio in communi....................................  $70
Ncceffita's orationis..............................    57t
Utilitas 'orationis—............................       573
Partes, & gradus orationis.............................577
Petenda in oratione....................................58s
Pro quibus orandum................................«....584
GUlis orandus......................................    588
Praeparatio in oratione..........................  ....589
Modus, & ordo orandi................................   $94
Prooemium orationis..................................  $99
Petitio prima..........................................614
Petitio fecunda......................................  620
Petitio tertia................................  ,.....($33
Petitia quarta.....................................  <>4<>
Petitio quinta.......................................  660
Petitio fexta..........................................
Petitio feptima....................................... ^9°
«•
INDEX CAPITUM,
ET SECTIONUM
TOTIUS OPERIS. PARS PRIMA.
Prafatio agens de Paßorum in Eccle/ia nectjjltate . ait H or i tat e , »jfcit, <~r prucipuis dii! rin* Oirißiana capitibus . thrift in ft Si mu x Hi. png. t. dr fequoitibus.	_
CAP. I. De Fide, ir Symbol» fidti, dirifum in ftSiontt iV. fag. 13, ir ftq. CAP. II. Dt primo Symboli Articulo, Credo in Deum Patrem Omnipotentem, Creatorem coeli, & terra-, divifum in fsltioms xxiii, peg. 16.
GAP. III. D< fecundo Symboli Articulo, Et in Jefum Chriftum filium ejus unicum, Dominum noftrum , diri fun in pelliones xii. T*S- 15-
CAP. IV. D‘ tertio Symboli Articulo, ftui conceptus eft de Špirita Sanćlo, natus ex Maria Virgine, divifum in ftZlionet xi. pag. 47. ©• ftqutntibui,
CAP. V. De quarto Symboli Articulo, Paflus fub Pontio Pilato, crucifixus, mortuus, & fepultus, dirifum in filhones xri, pag. 57. & ftqpgentibus,
CAP. VI. De quinto Symboli Articulo, Defcendit ad inferos , tertia die refurrexit a mortuis, iitifum in feSionu xr. pag. 71.
& ftqutntibur.
CAP. VII. Do foxto Symboli Articulo. Afcendit ad Coelos, fedet ii dexteram Dei Patris Omnipotentis , dirifum Jn ftlfionet ix,
pag. 84. & ftq.
CAP. VIII. De feptimo Symboli Articulo, Inde venturus eft judicare vivos, & mortuos, dirifum in feSUonet xi, pag. 92.
CAP. IX. De- »Savo Symboli Articulo, Credo in Spiritum Sanftum, dirifum in feSiontt tu, pag. )<&,
CAP. X. D» "in* Symboli Articulo, Sanftam Ecclefiam &c. divifum in feUionn xxvii. pag. no.
CAP. XI. De dičimo Symboli Articulo, Rcmiffiolicm peccatorum, di* Vifum in feli imis xti. pag, jji, & ftp,
CAP. XII. De undicimo Symboli Articulo, Camis rcfurreftionem, di-Vifum tn ftHiones xiv, pag, 150,
CAP. XIII. De duodecimo Symboli Articulo, Vitam »ternam, iivifum in ftlHonti xiii. pag, 152. & /ej.
PARS SECUNDA.
CAP, I. JDe Sacramentis in gener» B divifum in fe&iones xxxii, pag,
CAP, II. De Sacrament* Bagtifmi» divifum in fefiiones Ixxvi. pag,
& fnp.
CAP. III. De Sncranimto Confirmationis, divifum in ftSfionis xxVi, pog, a?4- & f<I-
CAP. IV. De Sacramenta Eucbarißia> Afijfa Sacrißcio» & Communione« divifum in feftiones Ixxxi, pag, 2$0. & f*q,
CAP. V.	Pani tenti as Sacrament»» & tribus eius partibus * Contritionea
Onfeffme , & Satisfacient » divifum in feit tones txxix. £<*£. 3060
^ Af.
CAP. VI. D* S»trunnnto Extnme Unitionis , divifum in filfiontt xVi. png. ;6j. & fiq.
CAP. VII- De Sueram into Ordinis, divifum in fiUionss xxxif. pag, ?7I» & />f.
CAP. VIII. De Sacramento Matrimonii , divifum in fiCtiomi xxscif, png. 40Q,	/'?.
PARS TERI i A.
CAP. I. Di Dicalogo, divinifque logibus otfirvandii, divifum in fell. XIV, pag. 421. & ftp.
CAP. II. De primo legii practpto, EgO itlHJ DominUS ,&C. divifum in filfiints XXXiT. pag. 431. & fif,
CAP.
CAP. HI. D» fecund» lt£‘‘ prdttpu, Non aflumes Nomen Domini &e,
divifum its ftRionci xxx, png, 4S - ■
YV, De I'i11 pracepto. Memento , &C. divifum in fefiionti xxViii. png. 469.
CAP- V. De quarto It git pracepto. Honora patrem tuum, &c. «(>>/» /iim »» ftttsnnts xxii. png, 484.
CAP. VI. De 4»in« /ej*» praceptt. Non Decides, divifum in fed. xxV, /"tf. 40».
CAP. VII. D» /i*f« pracepto. Non moechaberis, divifum in ft* Ritmu xiii, png. 414.
CAP. VIII. De ftptima legis prnctptt. Non furtum facies , divifum in felt tents xxiv. png. 414.
CAP. IX. Dc eCtaVe Itgit prnctptt , Non ioqUcris, <3tc. divifum in ft* Bionts xxiii. png. 441.
CAP. X. D« nan», & itcimt hgis prnctptt, Non concupifces tiomum proximi tui, <5cc. divifum inJtBsonil xxiii, png. 446.
PARS QUARTA.
CAP. I. De Orntitnt, tiupjue nut ft alt , divifum in ftBionts iv. png. 470.
CAP. II. De Orationis utilitate, divifum in ft Bione s xi. png. 47*.
CAP. III. De partitus , dr graditus oratitnis, divifum in felfionet Vii, t*l- 177.
CAP. IV. De his, qua ptttnda funt, divifum in ftBiones V, pag.
CAP. V. D» quibus orandum ft, divifum in ftRitnts Viii, png. 4S4.
CAP. VI. Quis »randus ft, divifum in fsRiones iv. pag, 48R.
CAP. VII. D» praparatiene adhibenda ad »rationem , divifum in fiftis* nts Vi, png. 489.
CAP. VIII. Qjs* rati» in orando requiratur, divifum ift fell i sntt ix. P*g. 594-
CAP. IX. De proemit Oratitnis Dominica. Pater nofler , gui es in coelis, divifum in ftBionts xx.'pag, 499.
CAP- X. De prima petitione Orationis Dominica, SanftificetUr Nomen tnum, divifum in fc Bi ones ix. p*g. 614.
X 4
CAP.
<SAP, XI. Dl f<c!>nri* petitione Orationis Dominic*, Adveniat regnutn ' tu urn , divifum in ft [liani s xix, pag. 6lo.
CAP. XII. D« terti* petitione Orationii Damini t* . Fiat voluntas tua» 5 divi funt in ftftitnil xxip. p*g. <>3 J.
CAP. XIII. Dl quart* pltitiint Oratimil Dominica, Panem noilrult» > quotidianum da nobis hodie, divifum in felfionis XXHi. par. 646. CAP. XIV. De quint* petitione G rar rinn Dominica, Et dimitte no«
bis debita noflra, flcut & nos dimittimus debitoribus noftris,
divifum in fidimes xxiii. Pag. 660.
CAP. XV. Di fixta petitione Oratienis Dominic*, Et ne nos inducas in tentationem, Hvtfum in ftttiones xx. pag. 676.
CAP. XVI. Di feptima petitione Oratienis Dominic* o Sed libera no* d malo, divifum in fcćfionts xii, p*g. 690.
CAP. XVII. Di extrema Orationis Dominica particula , qua ef . Amen , divifum in feClioms Vi. pag. <599.
dlddsdsmus in fine Bnllane PH I}r. qua Fidei profijfunis formulam continete
MS* 70^
3
sx
INDEX
EVAN GEE I OR U M
geftus, quo demonfiratur, quodnam hujus Catcchifmi argumentum ; ad quam partem cujuslibet Euangelii referri, if accommodari pojjit: ex quo condoner ornare, if amplificare valebunt non folum illi, verum omnes, quibus ad fedandos ho-
nandas, plebem hortari, if pafiere famelicas oves datum eft quales funt Parochi , quique animarum curam ex profejfo adepti funt. Porro nullum fere erit Evangelium alicu jus folemni-tatis, cui uberrimam dicendi copiam non fuppeditet, vel more oratorio fufe, if copiofe, vel Scholqftico breviter, profunde, if acute, ita ut fajfcienter unicuique animum explere liceat.
unt fane in Sth. & Lune. &c. lue, 21. Hoc Evangelium ad
argumentum de judicio generali traducendum eft. Guiares hic recurrat Parochus ad articulum Symboli, l”de venturus eft \udi-tart vives. & mortuas. pag. 92. & fcq. prout faciendum praecipitur p. ii. vel fecundam aliarum Ecclefiarum ritum.
JE«« »•*.* tuus venit tibi, ire. Afetth. 21. Hic opportune traftabie Parochus ea, quse de Incarnatione, & caulis Adventus Chriili Domini noftri habentur art. 2, & 3. Symboli Apoftoliei, pag. JJ. & 47. & fcq.
Invenietis efinem elligetem, & fullum eum et, folvite. ite. D. Atha« hafius in fermone de verbis hujus Evangelii oftendit, ex hoc loco Apoftolis, & eorum fuccefforibus facftam efle poteftatem folvendi cos, qui mftar a (inorum, peccatorum pondere prelfi, ad eos con-
DO MI NI CALIUM.
f gratiam piorum Divini Verbi Declamatorum facili ordine di-
minum affeilus , componendam vitam , animafque Chrtfto ve*
Dominica prima Adventus.
fugerent. Gluare hic populo exponet Parochus, quas habentur da confeilione pag. 5;5. <Sa feq. <5e abfolutione, pag. 344. & de pote« fiate remittendi peccata in Eccleiia, pag. 151. & feq.
Dominica fecunda Adventus,
Cum auiiißct Joannis ia Vimulis , &c. Tu ts, cui venturus n, &cp Mutth. ti. Ifta Joannis interrogatio tam fedula oilendit, quanto cum fludio curare debeamus, ut de rebus fidei & nos, & ii, qui nobis fubfunt, rite, & a Catholicis Do floribus inflruamur. Vide, qux huic argumento inferviunt, initio Catechifmi ufque ad primum Symboli articulum, pag. a. & feq.
In vinculis. Fides ufque ad vincula, imo ad necem ufque cum opus efl, & a judice urgemur, profitenda efl ; nec eft fatis eam pciSore inclufam habere, quantumvis rećtam, & finceram , ut ofienditur pag. 17. 18. vel, Erunt Jigna, in Seli. & Lunu. &c, u? Dominica priced.
Dominica tertia Adventus,
'* Gsnf'Jui tft. & non nigavit. Joan. 1. Ex hoc loco fimpliciter VC-Irum fateri docemur, nec intermifeere jusjurandum, ut nobis fide9 adhibeatur. Vide, quando, & fub quibus poenis jurare prohibitum, pag. 464. & feq.
Unii «rj« baptizas, /i non ts Chriflus i &c. Agendum hic de mini-firis baptifmi, de quo pag. 201. 202. Et quomodo fefe habeant in difpenfatione Sacramentorum Chriflus Dominus, & mijiiflcr, quantum ad effeflum Sacramenti, pag. 179. & feq.
Cuius ego non fusa dignus. & c. Hic monere Parochus populum libi creditum debet, ut fefe pro feftis natalitiis ad facram Synaxim prse-paret, & agere de condigna tanti hofpitis (cujus corrigiam calceamenti folvere indignum fe Joannes Baptifta cenfetj fufeeptione. Vide de praeparatione ad Eucharifliam, pag. 289. & feq. vel, Cum tudijfit Joannis in vinculis. ut in Dominica praeed.
Dominica quarta Adventus.
.inno quintodteimo Imperii Tiberii Cafaris. &e. Lue. 5. Cum hic de principibus mundi fiat mentio, eadem ratio afferri poteft, quas affertur pag. $8. de eodem Pontio Pilato.
EVANGEL. DOMINIC. x*
%
f dlfum iß verbum Domini fupir Jodimem, &c. Quoniam Joannes non nifi a Deo legitime vocatus officium verbi Dei prsedlcandi exercuit ideo hic de legitima vocatione miniftrorum Ecclefise Parochus dilleret, ex pag. 376. 377. 388- & feq. legitimcfquo eos miniftros non efie dicet, qui milii non funt, ut traditu« pag. ?■ 4*
In itftrto. Hic de probitate, & morum integritate miniftrorum verbi (qui funt facerdotes) agatur, ex pag. 397. & feq. & de ca-flitate, quie ex eis, quando fiunt Subdiaconi, indicitur, ut habetur pag. 387.
Prdäicnm baptifmum fanittntit. Quomodo adulti, qui baptifmum fufeipere debent, affećti elfe debeant, & proterit* eos vit* poenitere, traditur pag. aia. quomodo hic baptifmus Joannis repeti debuit, pag. I8i.
Parate viam Piamini. reif at facite femitas Dei noflri. Hie de prjppa-♦ ratione ad Euchariftiam, de qua in fuperiori Dominica, & de ne-sefläria mandatorum Dei obfervantia, de qua pag. 437. & feq, Vel, £t itnfijfui iß. & non nitrit, ut Domin, prseceđ.
In die Nativitatis Domini,
P,pirh primoginit’"“ filium fuum, &c. Luc. 2. Explicetur articulus Symboli, Karm ex Maria Virgine. qui cft hujus loci maxime proprius, pag- 47-
Eadem die ad MifTam majorem,
ln frincipio erat Verbum, & Verbum erat, &c. Joan. j. Quoniam hiC locus, dum agitur de »terna Chrifti Domini generatione, adducitur ; hinc Parochus petet hujus loci expolitionem a pag. 35.
Et verbum care fattum efi. Hic exponatur myllerium Incarnationis , prout habetur pag. 47. & feq.
Gloriam tjuafi unigeniti a Patre. Quomodo hiC UnigCUitUS fiC etiajp
frater nofter, vide pag. S08.
^	. V ** . 'i/\ ‘	'-f t.»i11'' • ” ”	■ i 'f i? «	: f
Dominica infra Oćtavam Nativitatis.
Tuam if put animam fertranfibit glaiiut, in. Lue. a. Ex hac Sittieo-nis pradiftione anfam fumere poterit Parochus explicandi, cur Deus fideles jam baptizatos, quos filios habet chariffimos, non eximat ab incommodis vitae hujus ; qua de re agitur pag. a*8. & feq. Et quo confugiendum tunc fit, de quo pag. S80.
X«» recedebat a temple, Jeiuniit, & Orationibus. &c. 'De privata, & publica oratione habes pag. 595:. Äuomodo ad orationem jejunium, & elcemofyna jungenda fint, pag. 598. Et quomodo ifta tria conducant ad fatisfa&ionem »peccatorum, pag. 359. & feq.
In Circumcifione Domini.
Jt.t poßcjuam conf tmmati funt dies edo, ut circumcideretur pult, &c. 'Luo, 2i
Quoniam circnmciiioni fucceflit baptifmus, Jlic in genere dici poterit iic vi, & efficientia Sacramentorum nova: legis fupra antiquas legis facramenta, ut habetur pag. 184. & 315. & feq.
Vocatum eft nomen eins Jefus, &c. @mam convenienter hoc nomen inditum fuerit Chrifto Domino, & quare , vide pag. 38.
Obfervandum hic etiam efl, pueris nunc in baptifino, ut oliit» in circumcifione, nomen cfle imponendum, cujus rei qusnam fit ratio, & quale nomen puero imponi debeat, habes pag. 2 31. & fee, • Denique cum impofitio nominis fit una ex ceremoniis in baptifino ufitatis, hic de Baptilmi exremoniis, & ritibus apta Concio haberi poterit, ex pag. 231?. Si feq.
In die Epiphani»».
Vidimus ßellam eius in Oriente s &c. Matth, a- GUlOaiam non in-epte per hanc ftellam philofophiea de Deo fcientia poteft intelligi, fient per refponfum facerdotum fidei lumen ; non male hic adaptari poterunt, qua de differentia fapientise Chriftianx a philo« fophica notitia habentur, pag. 18. 19*
y.t prteidentes aderaVerunt eunt, Crc. Matth. J. Hic de adoratione Dei, quse Latria dicitur, & fimul de veneratione Sanftorum, quas Pu/ia nominatur. Vide in expolitione Decalogi, pag.435:. 431?. St feq. ufque ad fecundum prxeeptum. Hic agi etiam poteft de Eu« qjiarillix veneratione, & adoratione. Nam fi eundem Chriftum, «Hiem Magi adoraverunt, prxfentcm in Euchariftia agnofeimus, St confitemur, ut difertis verbis probatur pag. 369. fi pii effe volumus, eur non seque ac Magi cum adorabimus. Vide pag. sji.
Si feq.
Dominica infra Očtavam Epiphaniae.
Secundum confuetudineth diti fefli, irt. Luc. I. De obfervatione dierum feftorum lege pag. 474. 475, Si feq.
St
Et erat fubditiii UUs, &t. Be officio liberorum erga parentes, vide pag. 490. & feq.
Dominica fecunda polt Epiphaniam.
jjutti* faß* /»»t in Cans Galilta, &c. jisn. 1. De facramento
matrimonii vide pag. 400. & feq.
Hoc ficit Jefus initium panorum fetorum. Hxc converfio aqnse in vi-nuin valet plurimum ad confirmandos rudiores in fide tranfub-llantiationis , quar fit in auguftilfimo altaris Sacramento : de qua vide pag. s77. & feq.
Dominica tertia polt Epiphaniam.
Eat Uprofus vwias adorabat tum, Matth. j?. Per lepram hare« lim fignificari, docent Patres. Glui vero fint cenfendi heretici, & qui a caftris Ecelefise , ut olim leprofi , ejiciendi, habetur pag. nf. 116.
Vade, ödende tt Saeerdoti. De honore facerdotibus Domini, & Ecelefise prsefe&is exhibendo vide pag. 493. & leq.
Vade, oßende te Sacerdoti, &t, Longe excellentiorem virtutem noftris Sacerdotibus tributam docet Chryfoftomus Isb, 1- de Sacerd. quam Mofaicis ; quod illi oblatos fibi leprofos non mundarent, fed mundatos tantum elfe declararent: noltri vero hominem peccati lepra maculatum, dum abfolutionis beneficium rite ei preparato impendunt, vere emundant, & perfe&a* fanitati refti-tuunt. Hic de poteftate clavium Sacerdotibus concefla, ut habetur pag. 316.
Dominica quarta poli Epiphaniam.
Afendente Je fu in naviculam, Matth. 8. Inter multa, qua* Ecclefiam »epraefentant, eft navicula illa, feu arcaNoe, de qua pag. 123. Hic ergo Ecclefia Catholica, & notis, quibus internofcitur, Parochus agere poterit, prout habetur pag. 124.
Homine falya nos, ferimus, Gfuoniam nullum eft tempus, in quo ita hominum vita, quam in propinquo anima; exitu, periclitetur; ideo Parochus ex hoc loco hortari poterit tuos iubditos, ut, cum mortis dies inflabit, ad Deum maxime recurrant, & extrem* Unitionis Sacramentum accipiant, de quo pag. 3113. & feq.
Qualis eß hie, quia vmti, & man obediunt d ? Quomodo creatur* ©mnes eum, quem a Deo ab initio acceperunt, curium teneant, homine dempto, vide pag. 62
-> ;	’	K.
Dominica quinta poft Epiphaniam.
Inimicus homo fuperfeminavit gipania. Matih. 13. In. Eccleiia duo hint hominum genera; bonorum, qui tritici nomine defignantur; improborum, qui nomine zizaniorum, vide pag. 114.. Vel per zizania inteiliguntur odia, atque rixa;, quas Pater diflenfionis Diabolus feminare conatur in agro filiorum pacis, cujtis morbi remedium habes pag. 512.
Inimicus, homo hoc fscit. De odio d*monis in nos, & adtentan-dum audacia, St perverfitate, vide pag. CSS- & ut omnis mali culpse aućior, mali vero poena: fit exaflor, vide pag. 097. St feq„
Dominica fexta poft Epiphaniam.
Simile iß ngtium calorum grano pnapit. Matth, 15. Quoniam juxta Doftores per granum finapis fides intelligitur; hic traiäanda funt, qu* de ejus neceffitate habentur, pag. 13. 14. & quomodo feru-tanda non fint ea, qua: fide credenda proponuntur, pag. 17. St ejus excellentia, St quantum differat Chriftiana de Deo fapientia a philofophica divinarum rerum notitia, pag. 17. St ig.
Cum autem crivnit. Fidem augeri poffe, traditur pag. 593.
Ituum (imih efl regnum calorum fermento, quod acceptum mulier. Hanc mulierem Eccleliam interpretantur, quam in do&rina fidei, aut morum (per fermentum delignata) errare non pofle traditur pag. 124.
Vome fermentatum eft totum. Hic de communione 3 anciorum, St meritorum participatione explicari poflunt, qua: funt pag. n5.
Dominica in Septuagefima.
Simile iß regnum ccelorum homini Patrifamilias. Mattii. 30. Hic paterfamilias eft qui Deus, cur Pater dicatur, habes pag. 600. & feq.
Riaptrunt ipfi fingulot denarios. Denarii nomine coeleftis beati-tudo defignatur, quam hic Paterfamilias alacriter, St fincere in vinea fua, id eft in cultura mandatorum divinorum laborantibus prailat. De hoc vita* aeterna: denario lege, qua: diifufie traduntur pag. IJ3. & 4:8. Hujus vero beatitudinis confequenda:
/	cer-
certam viam, ac rationem habes pag. 629. Si feq. Item exhortatio ad colendam hanc vineam mandatorum illuftris habetur pag. 4*8.
Singula dmarios, ire, In coelo tamen varietas eft mercedis, & glori» pro ratione laboris, Si affeftus, quo quis operatur, pag.
Dominica in Sexagefima.
Exiit. qui feminat, feminare femen fuum, trc, rl.uc. 8. Setneil hoc in terram fparfum cli verbum Dei, exponente Domino, de quo vide pag. 657. & quomodo fit audiendum pag. 2.
Vemt Diaiolut, &e. De Dtemonis conatu, Sc impugnatione ha« lies, pag. 678- & feq.
Et a faUcituiinibus, & divitiis, i~c. Quantum diviti», & effrenes f^um temporalium cupiditates impediant hujus divini femini« fruftum, habes pag. 568. ubi h»c ipfa verba habentur.
Dominica in Gluinquagefima.
Tradetur enim gentibus, & illudetur, &c. Lue, lS. Ut Chrifti milites ejus crucem, tanquam vexillum fui ducis, contuentes ad arma pcenitenti» fumenda extimulentur : ideo hoc Evangelium innuente Gluadragefima legitur, quod Pailionis Dominic» fummam com* plećlitur : quo loco non importune Parochus exponet, qu» de Paf-lione Domini fufe traduntur, pag. 57. & feq. Vel fi in aliud tempus commodius differre malit hoc argumentum, hodie alteram Evangelii partem pertraflabit, ut fequitur.
Leecua ejuidam fedebat fecm viam. Hic C»CUS genus humamUtl denotat, de cujus poll peccatum flatu mifero vide pag. 632« Sc feq.
Jetu fili David miferere mei. Hic quomodo Deum aliter oremus, ac Sanflos, ex hac formula demdnftrabis, ut habes pag. J88. Porro fi anguftiis, aut tribulationibus premimur, aut re aliqua indigemus, ad Dominum cum hoc coeco nobis recurrendum eft. pre-cibufque folici.tandus Deus, ut nobis adfit. Vide de neccflitate, Si utilitate orationis pag. $71. $72.
Quid tih j'n faciam i Hic caufas, ob quas clementiffimus Deus vult a nobis rogari, etiam Ji fciat quibus rebus indigeamus, ex pag. 575. profer«,
Feri»
Fern quarta Cinerum.
Cum Jelunatit, &c. Matth. 6. Cum quadragefima: Jejunium eo nomine fit inftitutum, ut totius anni peccata hac quafi folemni molila redimeremus, hodie Parochus excitare fidelem populum debebit ad poenitentiam amplečtendam ; de cujus neceflitate 1'cri-bitur pag. 338. & docere, quibus gradibus ad poenitentiam liceat afcendere, pag. 311. & quibus operum generibus pro peccatis la-tisfacere poflimus, pag. 338. 33<?. Sc feq.
Nolite thefturi^ari vobis thefaurts in terra. Vide adverfus eos, qui opes congerere undequaque ftudent, pag. 568-
Thtfturifat' vohu thefaurts in exit. (luoniam Parochi frequenter fidelem populum ad eleeipofynas pauperibus erogandas excitare debent : hic hoc lludiofe pratfiabunt ex his, qua; habentur pag. S34- & feq.
Dominica prima Gtuadragefimie.
Ut ttntaremur a Diabtlo, &c. Matth. 4. Cum fit tentatio vita ho* minis fuper terram, ut dicit Job. 7. c. hic de tentatione agendum, de generibus tentationum, ad quid permittantur homines tentari, quibus armis tentationibus refiltendum, & cetera hujuftnodi, qua; habentur pag. 676. & feq.
Hon m filo pant vivit homt. De pane fpirituali, de quo hic agit Chriftus Dominus, vide pag. 6$<>.
Angelu fuit Vtut maniavtt, &c. De Angelorum cufiodia erga homines , pag. 600.
I);-jn;:.m D>um tuum aditabis. De adoratione Dei, qua: fide , & fpe, & charitate perficitur, vide pag. 433. 43d. & feq.
Dominica fecunda, Gtuadragefumc.
AJfurnpft Jtfus Petrum, & Jartbum. & Joamiem, & duxit tit, ire. Matth. 17. Hic afferri poffunt ea, qua; de loco, & tempore, quo homines ad divina contemplanda aptiores funt, habentus pag. 431.
"Ronum ejl, mn hic <jfe. Hic traftari poliunt ea, qux de fcmma eorum dignitate, qui Deo obediunt, habentur pag. 638« Vel de intimis hominum fanftorum gaudiis, pag. 638. Poterunt etiam Parochi dc duodecimo articulo hic habere lermoneiri, de quo pag. IJS.	,
Jiic Diiut neu: dihih», ire. Hic de »terna filii generatione la-tiflimns fefe offert dicendi campus, de qua pag. 35- Vel fecundum aliarum Eccleliarum ritum.
Mifinn mti, fili Dar id, Afatth. i<;. Hic typum habes perfect* orationis, quantum fpeflat ad duas conditione/, qua: in oratione maxime defiderantur, fidem videlicet, & perfeverantiam, de quibus pag. 591. & feq.
Tilia mea male torquetur a Dämonie, irc. Hujus mulieris exemplo parentes monentur diligentem liberorum curam gerere : de qua pag. 497- & 498.
Dimitte eam, quia clamat poft nos. &c, Si Apoiloli in hac vita «legentes adhuc pro fe Polliciti pro Chanan*a interpellant, & exaudiuntur , in coelo mutire num audebunt ? inquit D. Hieronym. contra Vigilantium. Hic de interceffione Sanctorum, prout habetur pag. 437. & 438.
Dominica tertia OUiadragefnnre.
Erat Jeflu eiicienaDamtmium, & illud erat mutum, &c. Lue, 11. Da!-monis proprium elf, eum, quem pollidet, reddere mutum, id eft, a confeffione peccati revocare. Sed tamen non eft alia ratio ejiciendi Daemonis, quam ut linguam lolvas ad detegendum coram Sacerdote peccatum. Vide, qua; de confeffione habentur pag. 332. & feq.
Omne regnum in fcipfum divifum deflabitur. Ecclefia eft Chrifti regnum, ut habetur pag. 626. Id autem, ut in feipfum non fit divi-fium, unum efle neceffe eft : unde hic de unitate Ecclefi* agendum eft ex pag. ii7. & feq.
Rivertar in domum meam. De relabentium in peccata gravitate, pag. <55. Et quid poll confeffionem agendum, pag. 362.
Tunc ajfumit altes fifteen fpiritus nequioris fe. Hic locus pag. 680. inducitur ad probandum, non unum tantum d temonem, fed plure* etiam interdum hominem tentare : patet autem ex hoc loco, Dar-monem acrius eos tentare, qui ab eo defecerunt, ut eft pag. 676.
Beatus venter, qui te pertavit. Glorificatione B. Mari» Virginis hoc Evangelium concluditur, de qua habes pag. 49.
Dominica quarta GUiadragefimse.
Unde emimus panes, ut manducent hi, &c. Joan. 6. Hic aperte explicari poterit illa petitio Dominicas Orationis • Pantm noftrum quo* tidianum da nobis , pag.
X X
No-
XVIII
I N D K X
Notandum pra’tcrca, quod panis ille etiam vita habebat fedan-di filim, ut tenent Doćlores. Ita & panis Eucharillia: laieis pro calice eil. Lege de communione fub una fpecie pag. 297.
Hoc autem dicebat tentam eum. Quomodo Deus hominem tentct, vide pag. 683, & feq.
Dißribuit difiumbentibut. Chrillus non diflribuit, fed dedit Apo-Itolis, & illi diftribuerunt turba:, Matth. 14. 19. lic a mundi initio per Patriarchas, & Proph etas, & po flea per Apollolos, eorumquc iuccellbres Deus Verbum Dei, & facramenta fubminillrat, ut habetur pag. 179. ISC’. Chrillus tamen ell, qui h*c omnia prxeipue efficit, pag. 179- & i&°*
Hie 'ft re" Prophet*. De gratiarum aftione pag. 586.
Dominica Paffionis.
(pus ex Vein artuti me de peccato ? Joan. 8. Innocentia Chrifii iit hodierno Evangelio convenienter profertur in medium, ut in promptu fit nobis caufa Dominica: Pallionis , quam hodie repra:-fentare incipit Ecclefia, nimirum non propter illius delićla, fed no-llra. De caulis Pallionis Chrilli habes pag. 65.
Si veritatem dio vobis. Hic a mendacio cavere docemur, de quo multa, pag. 544- & fcq.
ex D« eft, verba Dei audit, &c. De Verbo Dei audietldo
pag- ?57-
Nonne oene diximus not, quia Samaritanu!, &c. Ex hoc loco ParO-chus aufam poterit arripere ad excitandos fuos Fideles ad injurias condonandas, qua de re multa habentur pag. 508. & fcq.
Sri honorifico Patrem, ir vos inhonoraftis me, Chrillus fiepe , & a multis graviter inhonoratur : fed ab iis maxime, qui ejus verbum vel male interpretando, vel ad vana convertendo polluunt, de quo pag. 466.
Tulerunt erfo lapides, ut iacertnt in tum. Ex hoc loco perfpici potell, & tempus, & genus mortis a Chrilio delećtum fuifle, qua de re pag. 58-
Dominica in Ramis Palmarum.
EvangeKum, ut in prima Dominica Adventus, de quo ibid. Ceterum, quoniam ad Euchariiliam percipiendam ex prxeepto Ec-elcfi* eo tempore omnes diferetione prafditi obligantur ; ideo ex. his Evangelii verbis : iit« Rex tum venit tibi manfuetm , ad ejus
fum-
i'utnptiCnetn fideles hortari poterit Parochus ex his, qua: habentur pag. 150. & alibi pailim. Et quoniam parentes, ut plurimum negli-gentifiimi funt, ad liberos fuos ad Eucharilli» perceptionem pr»fen-tandos ; ideo eis maxime Parochus inculcabit, qua; de »tate, qua pueri ad eam percipiendam tenentur, habentur pag. 295.
In die fanfto Parafceves.
Hoc die quoniam folemnis de myfterio Pafiionis Domini nollrl Jefu Chrilli concio haberi folet; ideo pr»ter ea, qu» in expolitione art. 4. Symboli habentur pag. 57. & feq. h»c inliiper hoc dic traftari pode Videntur : De lingulari amore, quo Deus genus humanum profecutus elt, cum illud morte unigeniti filii lui redimere voluerit, de quo pag. 605. De primi parentis laplu, &miferiis, qua; illum confccutse lunt , de quibus pag. 35. & 632. & feq. duomodo ex Pallione Chrilli omnis remillio peccatorum emanarit, de quo pag. 6S0. & 135. & proinde omnia facramenta ex liac Chrilli Pallione virtutem acceperint, ut elt pag. 135. De facri-/icio Chrilli tam cruento, qtiam incruento, ex pag. 303. De fa-tisfaćlione in merito Chrilli , de quo pag. 304. Denique quomodo nulli unquam patuit, fed nec patere quidem potell aditus ad regnum coelorum fine hac de redemptionis human» per Chriftum fide , ut ell pag. 35. idque eile fummam , & cardinem totius Chriltian» religionis, fcire Jefum Chriitum, & hiuic crucifixum, ut habes pag. 7.
Dominica Pafchse,
S nrrexit» non eft hi e, &r. Afarc. ultimo. De reftUTečiioiie Pflltli-ni exponetur art. Symboli Apofiolici 2 Tertia die refnrrixit a mtr» tuis, pag. 71. & feq*
Feria fecunda poft Pafcha.
Duo ex iifipuhs Jefu ibant ipfa die in caftellum , &e. Lue. 24. 0UlO-uiam fieri vix potuit, ut Parochus omnia , qu» ad refurrećtioliem Chrilli pertinent, pridie explicuerit; ideo hoc die ppterit ea, qu* pr»termifit, ex eo loco repetere.
0permit pati Chriftum. & ita intrare in gloriam fuam. Hic locus eft proprius caufas exponendi, ob quas necefle fuit Chriitum refurgere, qu* habentur pag. ro. & exemplo Chrilli fideles hurtandi, ut omni
X X a	ftR'
•Audio incumbant , ut ccelefti regno potiantur , quod habetur pag. 030. & de commodis tribulationis, pag. 698.
Et fattum iß, dum reiumoerce cum tis , accipit panem. HiC lotus pro-
prius eil ad probandum utramque Euchariltia; ipcciem laicis necef-fario non exhibendam, de quo muita pag. 296.
Feria tertia poft Pafcha.
Stitit Jifm in medii difcipulorum fuorum. tue. 24. Hic de quatuor dotibus corporis gloriofi agi poteft; ut habetur pag. 14g. & feq.
Pax votis. Gluoniam regnum Dei, tefte Apoiioio, pax eft, & gaudium in Spiritu Sancto, hic, quale fit regnum Ehrifti in pios, tradari poteft, ut habetur pag. 625.
Pradicare in nomini eius panitlntiam, ir nmijjionem piceatorum, 0.UO-
modo poenitentia: prsdicatio a Chrifto Apoftolis injunda fit, ex hoc ipfo loco probatur pag. 131. Unde potes tam ex expolitione articuli de remiflione peccatorum, quam ex his, qua; de Sacramento poenitentia hic habentur, longiifimam habere concionem.
Dominica prima poit Pafcha.
Cum fim ijftt die illa una SattatirUm. Joan, jo. Chrifti refurredio-nis exemplar quam maxime ftabilirc necelih fuit, ut pariter noilra ftabiliretur : quibus autem tum feripturis, tum rationibus noftra ftabiliatur refurredio, vide pag. 140. & fcq. Una fabbatorum autem quid fit, vide pag. 473.
Quorum remiferitit peccata, &c. Joan. 20. Dc poteftate clavium fa-cerdotibus concefla pag. i37- & feq- & 335. & feq.
Mitte digitum tuum in hex davor um, in, (dualia futura funt corpora poll refurredionem ; & cur Chriltus, & Martyres cicatrices retinebunt, habes pag. 147. & feq.'
Dominica fecunda poll Pafcha.
Ego fum paß or timu, ire. Joan. io. Pallorum nomine comprehenduntur non tantum Epifcopi, & animarum Redores, fed etiam Reges, Magiftratus, parentes, & magillri. Gluid vero Pallores ejusmodi ovibus debeant, & quid viciilim oves Palloribus, habes pag. 3. & feq.

Jlfercenarius autem, & <]ui »*» ‘ft P.’ftor. 6,uis fit ifte mercenarius, & non Paftor, vide pag. 378.
Et fiic unum wit. & unus Paftor. Hie de imitate Ecclefia:, de qua pag. 113. 114. US- unoque univerfali Ecciefise Paftore D. Petro. & D. Petri fuccellore Romano Pontifice, de quo pag. 117. 118. & 394-
Dominica tertia poll Pafcha.
Modicum, if non videbitis mi, &c. Joan. j6. Efficax confolationis genus, dum temporarius moeror pro Chrifto fufeeptus »ternis gaudiis compenfatur. Vide, qua: de vita »terna habentur pag. 153. & feq.
Vot Vero contriflabimini , mundus autem gaudebit. GUiare peiVCtß minus, pii vero acrius a d»monibus infeftentur; & proinde illi gaudeant ; ifti vero triftentur, vide pag. <$80.
Triftitia Vtftra Vertetur tu gaudium. ire. Spe futurorum bonorum quomodo alacri & conflanti animo adverfa omnia tolerare debeamus, vide pag. 153. & cur Deus finat affligi bonos, pag. 69).
$
Dominica quarta poft Pafcha.
St non abiero » p.iraelitus non venift, &c. Joan, 16. De Spiritu Sail** öo ; deque admirandis ejus effeftibus, & donis habes pag. 101. St feq.
dl reuet mundum de peccato, ire. Spiritus Sanfli proprium munus eft, corda ad compumflionem movere , & peccantem intrinfeeus arguere. Gluae autem contritio vera fit, quafque res ea habere debeat, pag. 321. Huc etiam referri poliunt ea, qua: de peccatis, quas remitti non poliunt, habentur pag. 318.
Dominica quinta poft Pafcha.
Si au id petieritis patrem in nomine meo^&c. Joan. 16. De Oratione, & ejus adjunćUs hic proprius eft dicendi locus, de qua pag. 570. & feq.
Ufijue modo non petiiftis quicquam, &c. Hic proprie de modo, quo Deum per Chriflum Orare debemus, de quo pag. 597. & feq. Hic ttiam locus adducitur ad probandum, in nomine Chrifti orandum - eile.
XX 3
Iu
X*«
jiJJurttptus eß in coelum , & fedet a dexteris Dei, &c. jft'fstre. i/j. Hoc
in loco art. Symb. Apofiolici, qui de Afcenfione eß, explicabitur, ■ut habetur pag. 84. & fcq.
Dominica poft Afcenfionem.
Cum Vtnerit Paraclitus, cjui a Vatre procedit. Juan. 1 Hic de Pro-ceffionc Spiritus Sanfti a Patre, Sc Filio , ex pag. 107.
F/{ omnis, ojui V«» interficit, &c, Joan. 15. Hic praeceptum Decalogi, Kon occides, exponi poterit, de quo pag. 500. & feq.
Arbitretur fi obferjuium, &c. De omnibus adverfis , & calamitatibus hujus vita; idem judicandum eß, quod de his, qua: Chrifii eaufa patimur, nempe eas eile magnum Dei in nos benevolentias lignum, ut habetur pag. 695.
In fefto Pentecoftes.
Si quit diligit me, firmanem nimm fervabit, &c. Joan, 14. Spiritus Sančlus ideo credentibus datur, ut fermonem Dei, qui Decalogo comprehenditur, fervare podint, ad quam rem ut promptiores fint, afferat Parochus , qua: habentur initio explicationis Decalogi , pag. 433. & feq. Vel, quoniam hic locus adducitur ad probandum Dei mandata non eile impoilibilia, ideo de hac re aget, ex pag. 126.
Vel hodie exponet, qua: traduntur de Confirmationis Sacramento pag. 334. & feq. Quandoquidem tali die Apofiolos a Spiritu 5anil0 confirmatos fuiffe docent Patres.
Feria fecunda poft Pentecoften.
Sie Utut dilixit mundum , ut Vilium fuum unigenitum daret• Joan, 5,
Hic locus proprius eß ad ea populo exponenda, qua: de eximia charitate coelellis Patris in genus humanum in creatione, & gubernatione dcmonflrata, fed multo magis in redemptione, habentur pag. 600. & feq.
Ut omnis, qui credit in eum , non pereat. Hic quomodo fides in
Chriflum omnibus hominibus ab emni sevo neceifori» fuerit, docendum eß, ex pag. 35. & fcq.
fi«;
Q,„- „telit in tnm , non iuiicatar. De Verbo enden habes pag. IS. quar hie accomodare poteris : ex qu^ctiam dicendi forma, Filium Dei vere Deum eile, demonftrabis, ex pag. 35.
QuU non	in nomim unigeniti Filii. Gluomodo Dei Filius fit
unigenitus, poteris declarare ex his, qua: habentur pag. 2+. & contra,"qua ratione hic unigenitus fratres habeat, vide pag. 609.
Feria tertia poft Pentecoften.
Q„, mn intrat pit ojlium in ovile opium , &t. Joan. 10. Hie IOCUB proprius efi ad ea explicanda, quae de legitima ordinatione mini-ilrorum Ecclefia: habentur pag. 377. & feq. & de legitimo minillro Sacramenti ordinis, pag, 395.
Et ova vocem tint audiunt. De obedientia, & honore, qui debetiu Epifcopis, & Sacerdotibus, agitur pag.492.
Altinum autem non ftqnnntur. H&’reticorum miniftros non eile fe-quendos. Vide pag. 3. & feq. qui autem eos fequuntur, non oves, fed nadi funt, pag. 682.
In fefto fančiiflimse Trinitatis.
Tut* eft mihi imnii poteßai in calo. & in terra. Matth. 2Ü. Hie explicanda funt, qua: de regno Chrilli in pios, & ratione, qua regnat in fuis fidelibus , habentur pag. 625. & feq. de regno etiam glorias cjufdem, pag. 626. item de poteftate ipfius in Sacramentis tam in-ilituendis, quam conferendis, pag. igo. & de poteftate item clavium , qua remittuntur peccata, pag. 135.
Baptizantis ut. Hic locus adducitur ad probandum, quo tempore baptifmus obligare coeperit, pag. 200. & ideo de necellitate cjufdem, prahertim in infantibus, ea proferri poliunt, qua: habentur pag. 208. & deinceps.
In nomini Patris, & Filii. 6' Spiritus SantV. Hic de materia, & for-ma, qua: funt pag. 192. & feq. acctirate agendum eft. Hic etiam de SanClillim», & gloriofiffima: Trinitatis myfterio poterunt agere Parochi, de quo pag. 24. docebunt autem prsefertim vulgus imperitum, Sanftiilimam Trinitatem pingi, & formari non polle; atque adeo, fi quando pingatur, illam pifturam proprietates quafdam illius exprimere, ut habetur pag. 442.
Docentis tos fervare. quacunque mandati. Hic de necellitate, & pof-
fibilitatc fervand« legis divihie proferentur, qus habentur p.424.
XXIV
Kflote tnijericord.es , ficut & Later veßer calefiis , &c. Lue. (t. De hoc Evangelio in Dominica 4. juxta aliarum Ecclefiarum morem.
Dar», & dabitur vobii. Hic de communicandis cum proximi hujus vita; fubfidiis dici poliunt, qua; habentur pag. 583. vel de elee-mofynis, 534.
Hypocrita, eiice primum traben. De hypocritis, quorum orationes Dominus rejicit, habes pag. 596. Item fecundum aliquos:
Hiß quis renatus fuerit, &c. Joan. 3. Hic de neceliitate baptifmi, qui in nomine Sanćliflima: Trinitatis confertur, de ejus efteftibus, öc in univerfum quicquid de eo habetur pag. HSS. &feq. explicabit.
In fefto Corporis Chrifti.
Caro mea Vere eß cibus, &c. Joan. (,. De Euchariftite Sacramento
pag. 250. & felj.
Dominica fecunda port Pentecoften, quae eft infra Oft. Corporis Chrifti.
Horno quidam fecit Cenam maenam, &c. Luc. 14. Ccen* HomillC, qua: fub finem diei fumitur, coeleflis gloria nobis fignificatur, quam hic paterfamilias in ipfa vita: claufula beatis donabit, in hoc argumentum vide, qua; ponuntur pag. 152. Sc feq. Vel Coeme nomine cum Paulo i. Cor. 11. intclligitur Sacrofanflrum Chrilli Corpus ia Sacramento Altaris : de quo vide, ut fup. pag. 250.
Et caperunt omnes fsmnl excufare, ftuoniam omnes ha: excufatione» ex mala concupifcentia proveniunt; ideo hic adverfus concupifcen-tias pravas agendum erit, ex pag. 5S1. & feq. Simulque miferia noftra ob oculos ponenda, qui ea refpuimus, qua: falutaria nobis funt, rebus autem perniciofis nos addicimus, ut hi fecerunt. Vide pag. 632-
Villam emi. vide fuperbos, & ambitiofos, qui per hunc defignau-tur, quae habentur pag. 609.
Jupa boum emi quinque. Vide in avaros , pag. 563.
Uxorem duxi. Hic dctcllanda libido, & commendanda continentia, & cailitas, qua: aditum nobis ad coelorum regnum facilem pra:-bct. Vide pag. 515. vel fecundum alios.
Horno quidam erat d rei , qui induebatur, &c. Luc. 16. De vanitate in veitibus fugienda. Vide qua: habentur pag. 521. Et quomodo
necef-
neceffäriis tantum rebus ad veftitum pertinentibus contenti die debeamus, pag. 5P2-
S'tuitus tft i« infimo. Ecce quam poenam incurrant improbi, nui morte prooccupati, fcelcribus pleni decedunt, de qua Vide
pag. 9S.
\jt pottaretur ab Jngelit. Inter Angelorum officia hoc non poftre-ltiuin eii. Vide pag. 6oi.
j„ finum jlbrah*. De receptaculis animarum poli mortem habes pag. 72- 73*
Dominica tertia poft Pentecoften.
Gaudium erit in calo fupir uno ptccatore poenitentiam agente, irc. Luc.iq, Inter cotera, qua? ad poenitentiam agendam peccatorem exflimu-lare debent, eft illa ccelitum lotitia, qua perfruuntur ob peccatoris converfionem. Plura habes in hanc fententiam pag. 125. Vel
ilam« quidam fecit. Ut Dominica procedenti.
Dominica quarta poft Pentecoften.
Cum turba irruerent in Jefum , ut audirent Verbum, irc, Lue. t. Vide Exhortationem ad audiendum diligenter verbum Dei, pag. i. 3. <c 4. Et quomodo pro captu cujufque tradenda lit doćlrina Evan-gelii, pag.6. Idque profertim diebus fellis audiendum, pag.481.
yifiendtns in unam navem, qua erat Simonis, irc, Petri navem , 11011 alterius ex Apoftolis ingredus eil Chrillus : ut hoc fuo faćlo infinua-ret, Petrum cum fucceffbribus caput efle, & Principem Pallorum Ecclefio : de hac re vide pag. 117. & feq.
Exi a me Domine. Oui ad facram Synaxim accedunt, hoc Petri exemplo, & Centurionis Matth. 8. agnofcant effi: fe tanti hofpitis profentia indigniffimos. Vide quo proparatione Euchariftio tra~ duntur pag. 289. Vel fecundum aliarum Ecclefiarum ritum; F.flot* miftricordes, ficut & Pater, irc. Lue. 6. Ut Chrillus nobis condonet, prius condonare ipli debemus iis, a quibus loli fuerimus. Vide explicationem illius petitionis, Dimitte mbit debita nofira, irc. pag. 552, &feq. Vide item de hoc Evang. in Concil. Trid.
Dominica quinta poft Pentecoften.
Audiflit. quia ditium ejl antiquis. Non occides, &c. Matth, if. Hujus loci erit hoc Decalogi proceptum exponere, prout habetur p.5°°-
X X 5	**•
sxv*	INDEX
Ffo diet Votel, omnis, qui irafcitur, Hate verba exponuhtur pag. 5°5-
Audiftis, quia diifum efl antiqui:, Non moechaberis, &c. Hie limilitet exponatur hoc praeceptum, de quo habetur pag. 514. vel, Cum torta irrutritni in Jefum, ut fup.
Dominica fexta poft Pentecoflen.
Jlfiftritr filter turbam, quia tat iam tridfee fußinent me. Mart, g. Praf^
ter ea, quae notata funt in Domin. 4. Quadragelimse, poterit Parochus ea huc proferre, qua: de paterna Dei de hominibus cura habentur pag. doo. & feq.
Si dimi fero eo: jtiunoi, deficient in via, Hic de imbecillitate hominum, qui nullum opus Deo gratum line adjumento Dei poliunt initituere, agendum eft, ut habetur pag. 571. vel Audiftn, quiaM-flum ojt antiquis , Ktn occidis, ut fup.
Dominica feptima poll Pentecoflen.
Attendito a falfis Prophetis, &c. Matth, 7. Hic cavendum praecipitur ab haereticis. Quis vero confenfus lit haereticus, habes p. 110. Quomodo autem hi, cum in Ecclelia non lint, ab ea puniri pof-£nt, habes pag. 116. Quibus autem artibus hi falli prophetae utantur ad impia fua dogmata diffundenda, habes pag. 2. & 4.
Jn ignem mittetur, &c. Dc hoc igne infernali pag. 98.
Sed qui facit Voluntatem Patris mei. &c, Haec fententia eft Veluti methodus breviilima docens, qua ratione ad regnum coelorum pervenire pollimus. Quare quicunque cupimus illud adipilci, hanc fuitentiam prae oculis habere debemus , vide pag. 632. & feq. ic deinceps, ubi hsec tertia petitio, i'iae veUntas tua. ßcut in calo. & in terra, explicatur. Vel : Miferecr fufer turbam, ut in precedent! Dominica.
Dominica odtava poft Pentecoflen.
JRedde rationem villicationis tua, Luc. 16. De ratione reddenda «U1H tinufquifque migrat e vita, vide pag. 92. 93.
Facito Vobis amicos dc mammona iniquitatis. Ideo divites a Deo bonis cumulantur, ut pauperibus ea erogent, pag. 559. Hic ad elee-wofynas fuos poterit exhortari Parochus, prout eft pag. 535. Hic etiam locus pro intcrccilione S «tuitorum facit, de quo pag. 438. Vel:	dtten-
Jtteniite a fitifii prophetis. ut in prscedenti Dominica : licque deinceps omnia Evangelia, qua: confequenter in reliquis Dominic« proponuntur, quibufdam Ecclelxis in praxcedenti Dominica legi cOn-fueverunt, quod notare fuperiedebimus,
Dominica nona poll Pentećoftell.
flevit fuptr illam. Luc. 19. Flct Chriftus, ut nos Here doceat, quomodo vero in poenitudine erratorum fint adhibenda: lacryms, ic quam diligenter procuranda;, habes pag. 325. ubi de contritione agitur.
Quia fi ccgmvi[fu & tu. Summa eft flatus noftri miferia, noftram miferiam non agnofeere, vide pag. 633.
Quia venietft diu in tt, & circumdabunt ti, &c, Hierufalem in exemplum ponitur ejus hominis , qui multis a Deo beneficiis ornatus , male eis in fui perniciem abutitur, vide pag, 684.
Dominica decima poll Pentecoften.
TPac apud fe arabat. Luc. 18. Öuibus virtutibus oratio debeat eifi! comitata, ut Deo placeat, & ab eo exaudiatur. Vide pag. 589.
Daus propitius cß- mihi piccami. Hoc veri poenitentis exemplum inter alia proponitur pag. (S74. Quare cum illius, tum aliorum exemplo, qui habentur ibid. & 327. ad veram poenitentiam Parochi fideles excitabunt. Eft praiterea exemplum eorum, qui cum peccatores fint, Deum orant, & exaudiuntur, pag. 580. Denique quanta humilitate ad Deum 'precaturi accedere debeamus, hic de-monftratur, pag. 589- & 59°.
Qui fe exaltat, humiliabitur. Chrifti humilitatis exemplum maximum pondus habet ad noliram fuperbiam deprimendam, pag. 55.
Dominica undecima poll Pentecoften.
Et deprecabantur eum, ut illi imponat manum. Man. 7. Iftoruttt exem-ylo, qui Chriftum pro mutuo, & furdo ad eum addudlo, ut fanaretur, interpellant , monemur pro aliis orare. Quomodo vero id faciendum, & pro quibus orandum, habes pag. 584.
Mifit digitos in auriculas eius. Chrifti exemplo pueris in baptifmo aures, oculi, pećtus, humeri figno crucis refte infigniuntur. Vide de his, it aliis Baptifmi ceremoniis, & earum lignificatipac p. ^7> & feq.
XXVI«
INDEX
Sufficit»! iu teehm ingemuit, &c. Cum Deus fit ubique , cur po* tius in coelum, quam alio oculos convertamus; & cur in coelis ede dicatur pag. 612. Pr*terea, quoniam facr* liter* nos furdos, & e*cos, fi omnibus membris captos fiepe appellant, ut habetur pag. <564/ hic de malis, qu* peccatum invehit, ut ibidem habetur, dif-ferere Parochus commode poterit.
Dominica duodecima poll Pentecoften.
Diligi’ Dominum Deum tuum ex toti corde tuo, &o. Luo. 10. In hanc fententiam populo proponantur, qua: habentur initio explicationis Decalogi, pag. 433. ufque ad fecundum pr*ceptum : vel quia hoc Evangelium concurrit cum Dominica decima feptima, pofteriorem hujus Evangelii partem, priori pr*termiffä, exponet.
Homo quidum defendebat ab Hierufalem in Jericho, & c. Hominis hlljus
ita miferabiliter a latronibus vulnerati homine Doctores intelligunt humanam naturam poft Ad* lapfum; qu* quot, qualia, & quanta vulnera acceperit, habet pag. 623. & alibi frequenter.
Samaritanu! autem infundens oleum, tjc. Hic de Sacramentis agat Parochus, qu* a nuftro Samaritanu, id eft a Chrifto, inftituta funt, tanquam remedia contra vulnera human* uatur* per Ad* lapfurr» inflićta, ut habetur pag. 173.
Curam illius habe. Nota, gencjs humanum, & Ecclellam uni homini a Chrifto commiflam, qua de re vide pag. 117. & feq.
'4«< homo tibi Videtur fuijfe friximus ! Ex hoc loeo quis fit proxi-« mus exjflicatur pag. 543.
Dominica decima tertia poft Pentecoften.
Jefu ptactptor . mifertrt nojtri. Luc. 17. De Nomine Jefu vids pag. 38.
Ite, ojlenditt vos facirdotibus, &c. Vide, qu* in hanc fententiam difta funt Dominica fecunda poft Epiphaniam, vide pr*terea p. 333. & feq. ubi nominatim hic locus adducitur, (iuomodo item beneficio contritionis peccata remittantur, ex hoc loco probatur p. 329. Ani« tatae» coafellionem requirit, ut habetur p. 33».
£Tan finiti fitis anima ytflra, &c. Match. 6. Quantum immoderata folicitudo congerendarum opnm, ceter*que cupiditates ani-m* faint' obiint. Vide pag. 5^3. & feq- Et hujus morbi remedium habes pag. 567-
Scit Pater yefter , quid omnibus his indigetis , &c. Etiamfi Deus fciat defideria noftra, & indigentiam, cur ei preces porrigamus, “ pag. 575-
Primum quarite regnum Dei, &c, De his , qua? petenda flint, & quo ordine , habetur pag. 582. & 014. Porro hic commode fecunda petitio Dominicae Orationis tota explicabitur, ut habetur pag. 620.
Et hac omnia aiiicitntar vobis, &c. Quatenus temporalia petenda, pag. 640.
t
Dominica decima quinta port Pentecoften.
Et refiiiit, tjui erat mortuus, Lut. 7, Si hic mortuus, & quidam alii fint revocati ad vitam, quomodo intelligendum, quod Chriftus primus omnium refurrexerit, vide pag. 77. Ilie tractari poterit art. Symboli Apoftolici penult, de carnis refurrectione, pag. 13p. ČC feq.
Dominica decima iexta poft Pentecoften.
Si litet Sabbato, curare, &c. Luc. 14. De fanćlificatione dierum feftorum, & a quibus tunc abflinendum, quidve agendum fit, habes pag. 478. & feq.
Cum invitatui fueris ad nuptias, &e. Hic locus efl cohortandi Chri-ftianos omnes, ne alii aliis fe prsferant, ut eft pag. 609. neve am-bitiofi fint, bonorumejue cupidiores, ut eft pag. 553.
Dominica decima feptima poft Pentecoften.
Diliges Dominum Deum tuum , &c. Mutti;, 22. Vide Evangelium Dominica; 12. ut fupra.
Quid vobis Videtur de Chriflo i &c. Chriftus quomodo fit Davidis filius , vide pag. 52.
Quomodo itera non fit filius Davidis ratione divinitatis, habes pag. 42. & 43.
Do-
Dominica decima oftava poll Pentecofteii.
Vidim autem Jefus fidtm iorum , ire. Matth, q. Ecce quantum fide aliena moveatur Deus ad aliquod donum alteri non modo no» petenti, fed non cogitanti quidem impertiendum. Hinc fit, ut in baptifmo infantes regenerationis fiant participes ; non quia mentis fuse affeufione credant} fed quia fufeeptorum, vel parentum, !5 e fideles fuerint, fin minus, Ecclefiae Catholica: (ut ait Augultimls) fide muniantur, pag. 208. St de patrinis pag. 204.
Remittuntur tibi peccata tua, &c, Chriftum, ut hominem primum omnium potefiatem remittendorum peccatorum habujift, ex hos loco probatur, pag. 135- Porro dum iacerdos jurifdiflionem habens vel ordinariam vel delegatam, rite pocnitenti peccata remittit, non minus abfolvitur, quam hic paralyticus, quantum ell ex parte Sacramenti. De forma abfolutionis habes pag. 315.
Hic btafphemae, &c. De blaiphemia habetur pag. 466. Et juramento , pag. 458. & feq.
Dominica decima nona poft Pentecoften.
Oui nuptias fecit filia fua. Matth. 22. Gluibus de caufis vir , Si mulier conjungi debeant, vide pag. 407,, Et quse fponfse xnagis fint «juarrenda:, pag. 408. Et quod Deum orandi caufa certis temporibus a matrimonii officio abftinere debent, pag. 421. Item de tribus matrimonii bonis, pag.414.
Contumeliis affeScs acciderunt, &c. De contumelia, detraftionc, murmuratione, caherifque vitiis, quibus proximus Iseditur, vide pag. 5+5. & feq.
jion habem vejlcrn nuptialem. Vcfiem hanc nuptialem veflis candida, vel fudariolum, quod baptizatis datur, defignat, de quo pag. 231.
Mittite in tenth at entericus, iri. De lententia, & pana damnatorum pag. 98. & feq.
Dominica vigefima poll Pentecofteii.
7'rat epuidam Regtslut , cuiut filius infirmabatur , Jean. 4. Unde tot miferisc, St adverfitates, St qua;, quotque ilia; fint, pag. <595. Huo in malis , St rebus adverfis confugiendum, pag. G92. St 686. Hie expdni poterit ultima petitio Dominica: Orationis } Ubera net • mala, pag. 690. Sc feq.
Pomi-
' Dominica vigefima prima poft Pentecoften.
Rrdii. debe:, ire. Matth, 18. Reftitutio pcenitenti eft ne-ceffana, antequam abfolvatur, quia non dimittitur peccatum, ni fi reftituatur ablatum , ut inquit Aug. Vide de reftitutione pag. 361. Item de furto, rapina, ufuris, & aliis illicitis rerum ufurpationibus, pag. <?77- & feq.
Si non dimi furit is i irc. Hic exponatur petitio illa Orationis Dominica: : Dimitti notis debit» mfira, fient ir ms dimittimus, ire, pag, 53s. & feq.
Dominica vigefima fecunda poft Pentecoften.
Mngiflsr, fimus, qui» Verax es, irc, Matth. u, Genus a dentitionis peffimum, qua: ad proximi calamitatem, & perniciem adhi-betur. De adulatione habes pag. 5+7.
{tilia verax es, &c. De mendacio vide pag. 55*. & feq. ubi notatur hoc ipfum teftimonium ex hoc Evangelio decerptum.
Reddite , qua funt Cafaris , Cxfari . irc. Vide , qua: debentur priH-cipibus, & fuperioribus in potellate eonftitutis, pag. 494.
Dominica vigefima tertia poft Pentecoften.
%cci princeps unus acctjfit, & ador ab At eum , dicens, &c. jtfattb. 9. Hic
de differentia, qua fideles, & Chrilliani a morbis liberari cupiunt, de qua pag. 693. & quomodo in morbis ad Deum ; non ad pratfti-giatorum incantationes fit recurrendum, ibid.
Filia mea mei* defunita efl. Hic de morte, & noviflimis, de quibus f*pe ad populum agendum eile pracipitur, pag. 363.
Si tetigero tantum fimbriam Vejlimensi. Hic de reliquiis Sanćtorum, & cultu, & veneratione earum aget Parochus, ex pag. 441.
Et eum vtniffet Jefut in domum principis, irc. Hic de ratione juvandi mortuos per Sacrificium Miffie, & Orationes de qua p. 304. & 5Sfi. Vel in quibufdam Ecclefiis legitur Evangelium Dominie* IV. ftuadragefim*, de quo ibidem. Si plures fint Dominic* inter Pentecoften , & Adventum, fervetur, quod de his ia Breviarii rubrieis habetur.
at
Domi-
Čum videritis abominationem defolationis flantem in loco fanSio , &cr
Matth. 14. Hic de lignis procedentibus diem judicii agendum eft, de quibus pag. 97.
Qratt nutem , ne fiat fuga Vrfira , ire. Hic locus ad probandum , temporalia a Ueo peti poffe, inducitur pag. 651. Unde de hoc argumento Parochi etiam agere poterunt : de quo tum ibid, tum pag. 582, Si feq. agitur.
Sed propter Elelfos breviabuntur dies illi, &c. Hic de domonum po-teftate poterit agi, qui, quantum poliunt, & quamdiu volunt, homines tentare non poliunt, ut habetur pag. 681.
CATE-
CATECHISMI
ROMANI
P RIEF A 0,
Agens de Paftorum in Ecclefia Necefli-tate, Audloritate, Officio ,& praecipuis Doćtrinoe Chriftianas Capitibus.
SECTIO PRIMA.
Horm non potcß, fui s reli flui viribus, veram fa-pientiam, Cf obtinenda beatitudinis certas rationes confequi.
Ea eft humanae mentis,& intelligent!« ratio, ut, quum alia multa, quae ad divinarum rerum cognitionem pertinent , ipfa per fe, magno adhibito labore, & diligentia inveftigaverit, ac cognoverit, maximam tamen illorum partem, quibus aeterna falus comparatur, cujus rei in primis caufa homo conditus, atque ad imaginem, & fimi-litudinem Dei creatus eft, naturae lumine il* luftrata cognofcere, aut cernere nunquam potuerit. (a) Invijibilia quidem Dei ( ut docet A	Apo-
Th telegi n. I, fwt, dtft. 26. id eftendunt, Confutatur 6, Se&io prima art* i Str. n. cap. de Or. Dam« Pf. nt, Lucerna pedibus meis &c. Baruc, i,
Non eft qui poffit &c.
2. Tim. %. i6m Omnis Scriptura,
a') jRom. r. 2» Dant, lib, s,ctf.
a) Cvl. trn 2đ, T)ei gratia» fidei-ijue munere homo Veram fapitn-ti am anfec^uitur
S> Th. »# j. <\.
174. trt» 4i in t'orp.
*) R«w. Id»
jy. Dam, Ulf» 4* <i lio
14*
Apoftolus) a creatura Mundi per ea, qua fafta funt, intelleEla confpiciutitur; Jempiterna quoque ejus -virtus, V divinitas. Verum (a) myfterium illud, quod abfconditum eft a faeculis, & ger nerationibus, ita humanam intelligentiam fu-perat, ut, nifi manifeftatum fuilTet Sanćtis, quibus voluit Deus fidei munere notas facere divitias gloriae Sacramenti hujus in gentibus;» quod eft Chriflus, nullo ftudio homini ad eam fapientiam afpirare licuiffet.
2. Unde tam pr a clarum fidei munus concipiatur Cum autem (b) fides ex auditu concipiatur, perfpicuum efi, quam neceffaria femper fuerit ad aeternam falutem confequendam do-ftoris legitimi fidelis opera, ac minifterium: O R»». “• fiquidem dićlum efi: (c ) Quo modo audient fine pradicante ? quo modo vero pradicaiunt, nifi mittantur? Et quidem ab ipfius Mundi origine, cie-mentiflimus, ae benigniifimus Deus fuis nun-d) Hitr. 1.*. quam defuit; fed (d ) multifarie, multifque P,u‘.	modis locutus efi Patribus in Prophetis, eif-
docentium patm	_	*•
Animis b,mi«um que pro temporum conditione ad coelefiem " ^ beatitudinem certum, ac diredum iter mon-ftravit. ,
j. Chrißtts in hunc mundum venit ad docendum fidem, quam pofiea Apojloli, & fucceffores eorum propagarunt.
Sed quoniam praedixerat daturum fe do-dorem juftitiae (e) in lucem gentium, ut (f) effet falus ejus ufque ad extremum terrae, (g) novifiime locutus efi nobis in Filio , quem etiam, voce e coelo delapfa a magnifica gloria, juflit (h) ut omnes audirent, ejufque prae,
ceptis
inßsllat• X). Th 2, 2, ej. 6» art• 1. JJnc luculenter de+ cet B- Au&* in li-brit de Doftrin» 0)rißian>
O Vd.49» '• /) FT-4‘-J"‘
7. *!•
g) Hitr. i. i.
i7
fc) *. Vor. 7,
c) Ephtf. J. d) TL'Jf. z. rj.
e) Lus. 1«. m. Quanta fit auCfo»
ceptis obtemperarent. Deinde vero FiliuS ^ td ^ 4 alios (a) dedit Apoftolos, alios Prophetas, n. alios Paftores, & Dodores, qui verbum vitae annuntiarent; (b) ne circumferremur, tan-quam parvuli fiuduantes, omni vento dodri- l’lmpljhrll'f*,'; ns; fed firmo fidei fundamento adhaerentes,	. vj'fiur
(c) coaedificaremur in habitaculum Dei, in e««. indent. Spiritu Sando.	Epbe^ 4'
4,	Quomodo ■verba Pqftorum Ecclefiaßnt recipienda.
Ac, nequis (d) verbum auditus Dei ab
Ecclefiae miniftris, tanquam verbum hominum, fed licut vere eft, verbum Chrifti acciperet, ille ipfe Salvator nofter tantam audoritatem eorum magifterio tribuendam elTe fiatuit, ut diceret: (e) Qui vos audit, me audit; Ej5 qui vosJpernit, mefpernit: quod quidem non de iis r“as ^an£tU-tantum, quibufcum fermo habebatur, intelligi Tni'sfi ,/.*£ voluit, verum de omnibus etiam, qui legiti- !qJ‘ct' de ma fucceffione docendi munus obirent, (f) f) Matt. it. quibus fe omnibus diebus ufque ad confum-mationem fseculi affuturum effe pollicitus eft.
5.	Veritate jam manifeftata, hodie etiam neceffarium
eft, Paftores verbum Dei pradicare.
At vero, cum haec divini verbi praedica- Vlfl,ijpjp"p‘~
*■	tua ejje dtbet ttt
tio, nunquam intermitti in Ecclefia debeat, EecUfiaprtdua. tum certe hoc tempore majori ftudio, & pie- M' tate elaborandum eft, ut fana, & incorrupta dodrina, tanquam pabulo vitae * fideles nutriantur, & confirmentur. (g) Exierunt enim g)/«*».*#, falfi Prophetae in Mundum, de quibus dixit Dominus: (h) Non mittebam Prophetas; C/ ipfi 3-currebant: non loquebar ad eos; & ipfi propheta-	^ r>m°
laut, ut (i) variis dodrinis, & peregrinis i A 2	Chri-
a) Mattk.lt. tl.
Martßi ffkAW U»
t» ftrpftüt.
Quo eft”, h ant i et put up ad tmpia fun dogmata uu fmititnda.
Cattehifmorum a ft id hart tifos ptr nines.
Chriftianorum animos depravarent. Qua In re illorum impietas, omnibus Satanae artibus inftruda, tam longe progrefla eft, ut nullis fere certis finibus contineri poffe videatur* Ac, nifi Salvatoris noftri praeclara illa pro-xniflione niteremur, qui fe adeo flabile Eccle-fise fuse fundamentum pofuiffe affirmavit, (a) ut portae Inferi adverfus eam praevalere nunquam poffint; maxime verendum effet, ne hoc tempore, tot undique hoftibus obfeffa, tot machinis tentata , & oppugnata concideret. Nam, ut omittamus nobiliffimas provincias, qua? olim veram, & Catholicam religionem* quam a majoribus acceperant, pie, & fande retinebant, nunc autem derelinquentes viam redam erraverunt , atque in eo fe maxime pietatem colere palam profitentur, quod a patrum fuorum dodrina, quam longiffime recef-ferunt: nulla tam remota regio, aut tam munitus locus, nullus Chriftiaaae Reipublica? angulus inveniri poteft, quo haec peftis occulte irrepere non tentarit.
C. Catecbifmis potijjimtn hxretici Chrijtinnonim am-mos depravare fiuderunU Qui enim fidelium mentes corrumpere fibi propOfuerunt, cum fieri nullo modo poffe in-telligerent, ut cum omnibus coram colloquerentur , & in eorum aures venenatas voces infunderent, idem alia ratione aggreffi, multo facilius, ac latius impietatis errores diffemi-narunt. Nam praeter illa ingentia volumina, quibus Catholicam fidem evertere conati funt (a quibus tamen cavere, cum apertam haere-
fim
fim continerent, non magni fortaffe laboris, ac diligentiae fuit) infinitos etiam libellos con-fcripferunt, qui cum pietatis fpeciem plraefe-ferrent, incredibile eft, quam facile incautos iimplicium animos deceperint.
7. Peflilentibus Pfeudoprophetarum vocibus, £//criptis occurrendum Sunffa Synodus reffe jlatuit.
Quamobrem Patres Oecumenicse Tridenti-nseSynodi, cum tanto, & tam perniciofo huic malo falutarem aliquam medicinam adhibere maxime cuperent, non fatis effe putarunt, graviora Catholica? doftrinse capita, contra noflri temporis haerefes decernere: fed illud praeterea fibi faciendum cenfuerunt, ut certam aliquam formulam, & rationem Chriftiani populi ab ipfis fidei rudimentis inftituendi traderent, quam in omnibus Ecclefiis illi fequeren-tur, quibus legitimi Pafloris, & Doćtoris munus obeundum effet.
&.	Necejje fuit etiam Oecumenici Concilii ßudi0, Summiijue Pontificis aufforitate, poß tot Do-ffrina Chriftiana confiriptas inßitutiones, no-mm Catechifmum Paßoribus proponere.
Multi quidem adhuc in hoc fcriptionis genere cum magna pietatis, & do&riuae laude verfati funt: fed tamen Patribus vifum eft maxime referre, fi liber Sanćbe Synodi autoritäre ederetur, ex quo Parochi, vel omnes alii, quibus docendi munus impolitum eft, certa praecepta petere, atque depromere ad fidelium aedificationem pofiint: ut, quemadmodum unus efi Dominus, una fides i ita etiam una fit tradendae fidei, ad omniaque pietatis A 3	otfi-
Trid. Sftud. Stf.
24. cap. 7.&SJjj4 2f, in fine.
Duplex antidotum peflis graf* fiantis.
P imum. Secandum.
l/ditionis hu\tiS Cat echt fimi ratio. Vide fecundam Sett ion. primi c; ds S/rnlr. Apofl.
Ephefi. 4. f»
officia populum Chriftianum erudiendi com» munis regula, atque praefcriptio.
9. Non funt exaHe univerfa noflra religionis dogmata hic difcuffa.
Gmfaratiehujui Ergo, cum multa fint, quse ad Chrillir.nse a'u‘,chcZ‘b»iuZ religionis profeffionem pertinere videantur, ra»» c*ttchifmii, nemo exillimet, illud Sandte Synodo propo.
litura fuiffe, ut omnia Chriftianae fidei dogmata uno libro coraprehenfa fubtiliter explica-TAfloritut pr*ei- rentur: (quod ab iis fieri folet, qui fe profi-Tftr[aT&hp“‘>°- tentur univerfaereligionis inftitutionem, &do-rnm mimftmum &rinam tradere: id enim & infiniti pene ope-
tmmbut OirißiA- .	.
ns rinnet, & milituto minus convenire per-Šlm Vjficiul fPicuum eft) fed> quoniam Parochos, Sacer-ftrtirtnt, na- dotesque animarum curatores, earum rerum rilTpfrücl\Ür. cognitione inftruendos fufcepit, quae pafiora-qu< s<tf. c°nc. iis muneris maxime propriae funt, & ad fide-
*Trid. ubt aritur
& r,f,rm*thnt. uum captum accommodatae, ea tantum in medium afferri voluit, quae hac in re pium Pallorum ftudiura, fi in difficilioribus divinarum rerum difputationibus non ita verfati fuerint, adjuvare pollent. Quse cum ita fint, antequam ad ea fingillatim traftanda accedamus, quibus hujus doćtrinse fumma continetur; in-flitutse rei ordo pollulat, ut pauca q usedam exponantur, quae Pallores confiderare, fibi-que ante oculos proponere in primis debent. 10. Cum Paß or es animarum hic inflituendi fufeipiantur , quid illis potijfmum, ut rite fuo fungantur munere, ßt confderandum.
Pxftirts emmm Igitur, ut fciant, quonam, veluti ad finem, {Td“b,,npnm”m omnia eorum confilia, labores, &ltudia refe-r'f,rr‘>“r rendafint, quove padlo id, quod volunt, fa*
‘gMt v'anr	cilius
b)	1. Cof. 1.1,.
c)	A3. 4. n.
d)	t. Jatin, t.
e)	t. Jat,t.l.
öiiius confequi, & efficere pofilnt: illud pri- tu„ s„eß(;im n um videtur efie , ut Temper meminerint, D-'“ s,ntri ha'
...	. ma.no per Chrt*
Omnem Chriltiani hommis fcientiam hoc capi- ftum prafti terit, to comprehendi, vel potius, quemadmodum l»“1 eßfr,mum-Salvator nofter ait, (a) H<ec efi vita sterna, ut *)j,an.i7,i. ^gnofcant te /olunt venim Deum, Zf quem mißßi,
Jefum Chrißum. Quamobrem in eo praecipue Ecclefiaftici Doftoris opera verfabitur, ut fideles fcire ex animo cupiant ( b ) Jefum Chri-flum, tf hunc crucifixum: fibique certo perfua-deant, atque intima cordis pietate, & religione credant, (c) aliud nomen non effs datum horni-nilus fuh calo, in quo oporteat nos falvos fieri: (d ) fiquidem ipfe propitiatio efl pro peccatis nofiris.
At vero (e) quia in hoc famus, quoniam cognovimus eum, ß mandatu ejus obfervemusi proximum p/ßf/ß eft:, & cum eo, quod diximus, maxime con- debent refpictrt » junćtum, ut fimul etiam oftendat, vitam a fi-delibusnon in otio, & defidia degendam effe, /iM««-/«««««-verum oportere, ut, (f) quemadmodum ipfe am- jođ. 2. hulavit, ita C/ nos ambulemus, ( g ) feftemurque g) >• T,m- *-omni ftudio juftitlam, pietatem, fidem, chari- opn* tf, fidu tatem, manfuetudinem, dedit enim (h) [emeu ‘ldvinimU• «« ipfumpro nobis, ut nos redimeret ab omni iniquitate, fit* fiet dtbtre E?5 mundaret fibi populum acceptabilem, fellatorem	c. ‘U, j*
bonorum operum, quae Apoftolus Paftoribus prae- Sif. •?. c®»«/,
. .	,	„	,	Tnd, &e. io.
cipit, ut loquantur, & exhorteutur. Cum au- ,\urd,m. tem Dominus, ac Salvator nofter non folum ai T,t■ ’*
14.
dixerit, fed etiam exemplo fuo demonftra- Paulus prxeipit rit, (i) Legem, & Prophetas ex dileftione pendere, Apoftolus deinde confirraarit, (k) m1 putath. & charitatem efte finem praeepti, ac legis ple-	*
oitudinem, dubitare nemo poteft, hoc, tan- v)Ar*nb.n.i
47	k) i. Ttm. r.S
A 4	quam
a) K»», n. u. Quam praecipuum munus, omni diligentia cu-Soitd* /tucu*i randum eiTe, (a) ut fidelis populus ad immen-
honeinn eft Dio	.	...
inttgrt pn amo- fam Dei erga nos bonitatem amandam exci-’ nm adbtrin. teturj ac divino quodam ardore incenius, ad fummum illud, & perfediflimum bonum rapia-' tur, cui adhaerere, folidam, & veram felicitatem efie is plane fentiet, qui illud Propheto b) Pf.y>. -s. dicere poterit; (b ) Quid enim mihi efi in calo, fj3 a te quid volut fiuper terram? Haec nimirum elt
e)	*. Cor. t.s. vja exceiientior} quam idem (c ) Apo-
ftolus demouftravit, cum omnem doćtrinae, & inftitutionis fuse rationem ad charitatem, ffuse nunquam excidit, dirigeret. Sive enim ndchant.nimii- credendum, five fperandum, five acendum ali-D'duJL quo- ri11^ proponatur; ita in eo femper charitas tnodopitnitudoh- Domini noftri commendari debet, ut quivis ly,nu> ‘nhuptr. perfpiciat, omnia perfete Chriftianae virtutis fida fim than- 0pera non aliunde, quam a diledione ortum habere, neque ad alium finem, quam ad di* ledionem referenda eile.
Ji. Non fatit eft Paßorer ad duos illos fines inter docendum refpicere; fed fie ad captum cujufque debent accomodare.
Taftr i audito- Cum autem in omni re tradenda plurimum V.^c.nfidTfndT, interfit, utrum hoc, .an illo modo aliquid do-& mttr docendum ceas. tum vero hoc in Chriftiani populi in«
captum cu)uf-	• m	*
9»< rtfpuiendum. ftitutione maximi momenti exilhmandum elt.
Obfervanda elt enim audientium stas, ingenium, mores, conditio; ut, qui docendi muci) i. Cor. f. nus exercet, omnia omnibus (d) efficiatur,
/0. I*.
e; i. Cor.+.t.i. ut &omnesChrifto lucrifaciat, & (e)feipfum fidelem miniffrum, & difpenfatorem probare
f)	Man. is. poflit, ac, (f) veluti fervus bonust & fide-
Iis,
lis, dignus fit, qui fuper multa conftituatur a Domino. Neque vero unius tantum generis homines fidei fuse commiiTos eile arbitretur, ut prsefcripta quadam, & certa docendi formula erudire, atque ad veram pietatem irt-flituere seque omnes fideles podit: fed, cum (a) alii veluti modo geniti infantes fint, alii jn Chrifto adolefcere incipiant, nonnulli vero quodammodo confirmata fint aetate; neceffe eft diligenter confiderare, quibns (b) laćte, quibus folidiore cibo opus fit, ac fingulis ea doćtrinae alimenta praebere, quae fpiritum augeant, (c) donec occurramus omnes in unitatem fidei, y agnitionis Filii Dei, in 'virum peifeShtm, in menfuram atatis plenitudinis Chrifti. Id Vero Apoftolus in feipfo omnibus obfervandum indicavit, cum (d) dixit, fe Graecis, & Barbaris , lapientibus, & infipientibus debitorem ede: ut videlicet intelligerent, qui ad hoc minifterium vocati funt, ita in tradendis fidei myfteriis, ac vitae praeceptis do&rinam ad au* dientium fenfum, atque intelligentiam accommodari oportere; ut, cum eorum animos, qui exercitatos fenfus habent, fpirituali cibo expleverint, ne interim parvulos fame perire patiantur, ut (e) qui panem petant, & non fit, qui frangat eis. Neque vero cujufquam fludium in docendo retardari debet, propte-rea quod interdum neceffe fit auditorem earum rerum praeceptis infirui, quae leviores, & humiliores videntur, nec line moleftia ab jis potifiimum traćhri folent, quorum animus in fublimium rerum contemplatione verfatur f A 5	ac
a) I. Pur, i. $
b) ii Or. 3. 3. Hebt. S. I 3,
C) Efh. 4. 'J.
paulus Veri pa* ßoris oxemplar,
dj Rtm.t, 14 •
e) Tkn. 44,
Non ejfe hoc exercitium oft rer um levitatem tortu-mnenduM,
,jib n-impi» ari- ac conquiefcit. Nam fi ipfa sterni Patris Sa* ih'	plentia in terras defcendit, ut in carnis noftrae
humilitate coeleftis vitae praecepta nobis traderet; quem non compellat charitas Chrifti,
a)	i.T>:»/,».7. (a) ut parvulus fiat in medio fratrum fuorum, & tanquam nutrix fovens filios fuos, ita cupide proximorum falutem defideret, ut, quod kJ jbii.t.t. de feipfo Apoftolus teftatur, (b) eis velit non folum Evangelium Dei, fed etiam animam tradere?
u. Cum Deus vißbilem fui prafentiam nolis fub-duxerit, Paß or es ejus verbum haurient ex Scriptura, Cj* Traditionibus,
X),Urina fidei Omnis autem do&rinae ratio, quae fidelibus CatMie* Seri- tradenda fit, verbo Dei continetur, quod ia
tiura, cr TV*“
dttfmius unti- Scripturam , Traditionefque diftnbutum eft. mtuT.	Itaque in harum rerum meditatione Paftores
dies, no&efque verfabuntur, memores illius D. Pauli admonitionis, quam ad Timotheum feriptam omnes , quicunque animarum curae praepofiti funt, ad fe pertinere exiflimabunt. Eft autem haec admonitio in hunc modum: c) i. 4. (c) Attende leüioni, exhortationi doElrina. Eft . Tim , enim (d) omnis Scriptura divinitus infpirata, uti-jf. >7.	lis ad docendum, ad arguendum, ad corripiendum,
ad erudiendum injuflitia, ut perfeSlusßt homo Dei, fitipI ad omne opus bonum inftruFlus. Sed quoniam, firiptetrttatpecu- ouse divinitus tradita fuerunt, multa funt, &
i,ure decr. Stff- 1	.	_	.
4.	amu. Tnd. varia, ut nec ita iacile, aut animo compre-hendi, aut etiam mente comprehenfa, memoria teneri pofiint, ut, cum fe obtulerit docendi occafio, eorum parata fit, & prompta explicatio i fapientiffime majores noftri totaia
toane
hanc vini) Sc rationem falutaris do&rinae, in quatuor haec capita reda&am diftribuerunt: Apoftolorum Symbolum, Sacramenta, Decalogum, Dominicam Orationem. Nam omnia, quse Chriftianae fidei difciplina tenenda funt, five ad Dei cognitionem, five ad Mundi creationem, & gubernationem, five ad humani generis redemptionem fpeftent, five ad bonorum praemia, & malorum poenas pertineant, Symboli do&rina continentur. Quae autem ligna funt, & tanquam inftrumenta ad divinam gratiam confequendam, haec feptem Sacramentorum doćtrina comple&itur. Jam vero quae ad leges referuntur, (a) quorum finis efi: Charitas, Decalogo defcripta funt. Quidquid denique ab hominibus optari, fperari, ac falu-tariter peti podit, id Dominica Precatione comprehenditur. Quare fequitur, iit explanatis quatuor his, quafi communibus Sacrae Scripturae locis, nihil fere ad eorum intelli-gentiam, quae Chriftiano homini difeenda funt, defiderari podit.
ij. Qua methodo Parochi explicationem Euangelii cum Catechifmi explicatione conjungent.
Itaque vifum efi monere Parochos, ut, quoties ufuvenerit, ut aliquem interpretentur Evangelii, vel quemvis alium Divinae Scripturae locum, intelligant, ejus loci, quicunque is fuerit, fententiam cadere fub unum aliquod quatuor illorum capitum, quae diximus, quo, tanquam ad ejus doftrinae fontem, quod explicandum fit, confugient. Exempli caufk, fi explanandum fit illud Evangelium
pri-
Trudit i met in quatuor capita dijtnbuta.
Trimum,
Secundum»
Tertium,
a) 1. Tim.i./«
Quartum,
Traditionum quator capita f.cnt Velut communes Seriptura led, ad quorum aliquod »mnis U* bor docentis rt~ fpiaro debet.
Vide Jndictm no-Vum i quem hui* operi ad\un*i* mus.
12 CATECHISM! R OMANI PR/EF.
4 Luc. 21 2f.
paflortl Ecelefif Turn debert funs condones juxta hujus Catttbifmi aoRrinam tnßi* tutri ßaruitur e. 7. Desrer. de Re~ format. Sfjf. !*• Cone, Trii.
^ //if* doRrina incipiendum.
prim® Dominic® Adventus (a) Erunt figna in Sole, & Luna, Ifc. quae ad eam rationem pertinent, tradita funt illo Symboli Articulo: Venturus eß judicare vivos, fr mortuos: quibus inde aflumptis, Paftor una, eademque opera fidelem populum, & Symbolum, & Evangelium docebit. Quare in omni docendi, & interpretandi munere hanc confuetudinem tenebit dirigendi omnia ad prima illa quatuor genera, ad quae referri univerfam Divin® Scriptura vim, atque doftrinam diximus. Docendi ahtem ordinem eum adhibebit, qui & perfonis , & tempori accommodatus videbitur : nos Patrum aućloritatem fecuti, qui in initiandis Chrifto Domino, & in ejus difcipli-na inllituendis hominibus, a fidei dočtrina initium fecerunt, opera pretium duximus, quae ad fidem pertinent, prius explicare.
CAr
CATECHISMI
ROMANI
PARS PRIMA.
DE FIDE ET SYMBOLO FID E I.
C A P Ü T L
it Quid /it Fides hoc loco, & qua ejus ad falütm necejfitas.,
Sed quoniam in divinis literis multiplex eft Fidei fignificatio; nos hic de ea loquimur, cujus vi omnino affentimur iis, quae tradita funt divinitus. Hanc autem ad falutem confequendam effe neceflariam, nemo jure dubitabit; praefertim cum fcriptum fit: (a) Sine fide impofitbile efi placere Deo. Cura enim finis, qui ad beatitudinem homini pro-pofitus eft, altior fit, quam ut humanae mentis acie perfpici poftit, neceffe ei erat ipfius a Deo cognitionem accipere. Haec vero cognitio nihil aliud eft, nifi fides: cujus virtus efficit, ut id ratum habeamus, quod a Deo traditum effe fandtiffimse matris Ecclefiae auctoritas comprobarit. Nulla enim fidelibus poteft accidere dubitatio in iis, quorum Deus auctor eft, (b) qui eft ipfa veritas. Ex quo intelligimus quantum inter hanc fidem quam Deo habemus, interfit, St illam, quam humanae
A Fidei doBthub
incipiendum.
De fide, & Symbolo fidei.
Pa& Prima*
p.) Hfbr.lt,4.
Quam fit fides ad \uftißcatt<inem,
& falutem confio queniUm nece (fari a repetatur ex
S'Jf. S. Cone,
T' id. deer, de\u~ fitficatitne, vreifert ime, 6.7,&F*
b-) Joav. 14. tS.
F‘des catholica et fi una jit » ta.• men ex perfona-rum qualitate di~
Vtrfas habet gradus.
a)	Matt. 14.J1.
b)	Luc. 17. 6.
c)	Matt, is.is.
<0 Jac. 2.17.20.
c) Gal. i. t.
i) Matt. it. to. Marci 16.\6.
h) X. Cor. i.itf.
Quamvis Vulgata editio, habeat feientia
G raca tamen , <Žr Syriac. Ü manuscript. exemplaria habent, fern tut ia.
manse Hiftoriae feriptoribus adhibemus, Fides autem quanquam late pateat, & magnitudine , ac dignitate differat (eft enim fic in Sacris literis: (a) Modica fidei, quare duiitafti? &, (b) Magna efl fides tua: &, (c) Adauge no* bis fidem: item , (d) Fides fine operibus mortua efi; &, ( e) Fides, qua per cbaritatem operatur ) tamen eft idem genere, & diverfis fidei gradibus eadem definitionis vis, & ratio convenit. Quam vero iruduofa fit, & quantam ex ea utilitatem capiamus, in Articulorum explicatione dicetur.
3. Quando, C/ qua de caufa hate duodecim fidei ca« pita ab Apofiolis fmt tradita.
Quae igitur primum Chriftiani homines tenere debent, illa funt, quse fidei duces, do-dorefque fandi Apoftoli, divino fpiritu afflati , duodecim Symboli Articulis diftinxerunt. Nam cum mandatum a Domino accepiffent, ( f) ut pro ipfo legatione fungentes in univer-fum Mundum proficifcerentur, (g) atque o-mni creaturae Evangelium praedicarent, Chri-fiianae fidei formulam componendam cenlue-runt, ut fcilicet (h) id ipfum omnes fenti-rent, ac dicerent; neque ulla elfent inter eos fchifmata, quos a fidei nnitatem vocalfent, fed effent perfeSli in eodem fenfii, itf in eadem *Jententia.
Symbolum unde ßt ditium.
Hanc autem Chriftianae fidei, & fpeipro-fefflionem a fe compofitam, Apoftoli Symbolum appellarunt: five quia ex variis fenten-tiis, quas finguli in commune contulerunt, conflata eft, five quia ea veluti nota, & tef-
fera
PARS I.
fera quadam uterentur, qua defertores, (a) a) G*L *.
& fubintrodudos falfos fratres, qui Evangelium adulterabant, ab iis, qui vere Chrifti niilitise Sacramruto le obligarent, facile pof-fent interuofcere.
4- Qua Jymbuli hujus fit neeejfitas, D* quot ia partes dividatur.
Credo in Deum. Cum multa in Chriftiaua re- cimflu«, p,**-ligioue fidelibus proponantur, quorumfigilla-tim, vel univerfe certam ,& firmam fidem ha- Trima. & u»»*. bere oportet; tum vero illud primo, ac ne-cefiario omnibus credendum eft, quod (velati veritatis fundamentum, ac fummam ) de Di- Symboli Apoßo!am
vina eflentiae unitate, & trium perfonarum di-ßindione, earumque adionibus, quae prseci- mvimtßntM-pua quadam ratione illis attribuuntur, Deus ipfe nos docuit. Hujus myfterii dodrinam breviter in Symbolo Apoflolorum comprehen-fam ede Parochus docebit. Nam, ut majores noltri, qui in hoc argumento pie, & accurate verfati funt, obfervaverunt, in tres potiffimum partes ita diftributum videtur, ut in una, Divinae naturae prima perfona, & mirum creatio- p, nis opus defcribatur'; in altera, fecunda perfo- siauid*. na, & humanae redemptionis myflerium; in tertia, tertia item perfona, caput, & fons fan-ditatis noftrSe variis, & aptiffimis fententiis concludatur. Eas autem fententias, firailitu- singuU ‘jjmhu dine quadam a Patribus nofiris frequenter ufur-	/y -
pata, Articulos appellamus. Ut enim corpo- Apnfiolic* decre-ris membra articulis diftinguuntur; ita etiam In hac fidei confeffione, quidquid diflinde, & -Artiatur.. feparatim ab alio nobis credendum eft, rede, & appofite Articulum dicimus.	DE
Primi Articuli brtviš ixpofitso » qua pofiea minu* tim examinatur.
a) G*n. r. 2.
& f*q. Efler. 13. Pfal.32. *. if. f. Aćf. iv. \s. &
17, 24.
Singula Symboli Verba diligenter exponenda.
Verbi hu]us,Cre~ do, i nmater i a fides Evangelic* accept io, ir pro-ftjfio. Conferantur bac cum fetf. j. fuperioris capi* tdt, fidei noti-tiarn propter in-fall ibi! em, qua a f)to ment/bus infunditur, Verita. tem ejfe certam,
DEPRIMO
SYMBOLI ARTICULO.
CAPUT II.
Credo in Deum Patrem Omnipotentem, Creatorem Coeli, et Terrje. i. Explicatur breviter Primus Articulus.
His verbis eafententiafubjefta eft: Cer* to, ac firmiter credo, & fine ulla dubitatione profiteor Deum Patrem, primam fci« licet Trinitatis Perfonam, (a) qui fua omnipotenti virtute coelum ipfum, & terram, & omnia, quaecceli, & terrae ambitu continentur, ex nihilo condidit, & condita tuetur, ac regit: tp> que folum eum corde credo, & ore confiteor, verum fummo ftudio, ac pietate ad illum, ve. luti fummum, & perfediffimum bonum, contendo. Haec igitur fit brevis qusdam primi hujus Articuli comprehenfio. Sed, quoniam magna myfieria in lingulis fere verbis latent, ea nunc diligentius Parocho perpendenda funt: ut, quantum Dominus permiferit, ad ejusma-jeftads gloriam contemplandam cum timore, & tremore fidelis populus accedat. <
2.	Credendi verbum quid Jipuficet.
Igitur Credendi vox hoc loco putare, exifli-mare, opinari non fignificat: fed, ut docent Sacrae liter», certiflimae afienfionis vim habet, qua mens Deo, fua myfieria aperienti, firme, confianterque affentitur. Quamoprem is credit (quod ad hujus loci explicationem attinet) cui aliquid fine ulla haefitatione certum, & per-
fuafum
a) t. Of, 4,4.
fe) 1HA. s:
Curioful Veritu-tis indagator qfi modnu, fidei,
fuafum eft. Neque vero exiftimare quisquam debet, fidei notitiam minus certam eife, quod ea non cernantur, quae nobis credenda fides proponit. Etenim dfvinum lumen, quo ea percipimus, tametfi rebus perfpicuitatem non afferat, nos tamen de his dubitare non finit, Deus enim (a) qui dixit de tenebris lucemJplendefcere, ipfe illuxit in cordibus noftris, (b) ut non fit nobis opertum Evangelium, ficut iis, qui pereunt, j. Qua in Symbolo proponuntur, non curioje fern-tanda, fed /impliciter afferenda funt.
Jam vero ex iis, quae di&a funt, confequi-tur, eum, qui coslefti hac fidei cognitione praeditus eft, inquirendi curiofitate liberum effe.
Deus enim, cum juffit nos credere, non divina judicia ferutanda, eorumque rationem, & caufam perquirendam nobis propofuit; fed immutabilem fidem praecepit, quae efficit, ut animus in aeternae veritatis notitia conquiefcat.
Ac profedo cumApofiolusteftetur, (c) Deus verax efi, (d) omnis autem homo mendax: fi arrogantis,
& impudentis hominis eft gravi, ac fapienti viro aliquid affirmanti fidem non habere, fed praeterea urgere, ut, quod dixerit, rationibus, aut teftibus probetur: cujus temeritatis, atque adeo ftultitiae fuerit,Dei voces audientem,cceleftis, ac falutaris dodtrinae rationes requirere ? Fides itaque, fecluia omni non folum ambiguitate, fed etiam demonftrandi ftudio, tenenda eft.
4. Non fujjicit ad Jalutem credere, fed etiam fidem profiteri neceffarium eft.
Verum illud praeterea doceat Parochus, ridti»Hutrintt-eum, qui dicit Credo, praeterquam quod inti- mr• &c-vt'r"r-B	mum
CJ Rom. j. 4. d) Pfiil. tis.
A minori ad ma-\us.
Fides non fert ambiguitatem , nec demonftratio• nem requirit*
\
mum mentis fuse aflenfum declarat (qui inte-ßdti intl, rior fidei adus eft) debere id, quod animo in-nor v«« duU~ alufum habet, aperta fidei profeffione praefe-ferre, fummaque alacritate palam fateri, ac praedicare. Oportet enim fideles eum fpiritum ha* *; Pfiti.ns. i. bere, quo fretus Propheta dixit: (a) Credidi propter quod locutus fum: imitari Apoflolos, qui
b)	Jtf. 4. i», ad principes populi refponderunt. (b) NonpoJ-’•
fumus, qua ■vidimusaudivimus, non loqui: Di-
c)	K"». 1.1#. vi Pauli praeclara illa voce excitari, (c) Non
eruhefco'&Evangelium: virtus enim Dei efl infalutem omni credenti. Item, quo maxime hujus fenten-<0 Rom. io. io, tjK veritas confirmatur, (d) Corde creditur ad jußitiam, ore autem confeßoßt ad falutem.
S. Fidei Chriftiuna excellentia.
cbrijUatiA /a- In Deum. Hinc jam Chriftianae fapientise di-gmtatem, & praeftantiam, ex eaque, quantum firßiitutdigital divinae bonitati debeamus, cognofcere licet, quibus datum efl, flatim ad rei praeftantiffimae, maximeque expetendae cognitionem, quafi fidei gradibus, afcendere.
C. Quantum differat Cbrißiana de Deo fapientia a Pbilofophica rerum divinarum notitia.
.'profuerit hac conferre cum iis,qua de caltfli , & perfett i or i De i cognitione Sett. 6. Art, I a. explicantur.
c) Rom. I.
Obfcuram quan-dam Dei cognitionem phtlofophia •pix praflat. Cbrißiana fapientia ad certam Dei notittam addneit.
In hoc enim multum inter fe differunt Chri-ftiana Philofophia, & hujus faeculi fapientia-* quod haec quidem naturalis tantum luminis dudu ab effedibus, & ab iis, quae fenfibus percipiuntur: paulatim progrelfa, non nifi poll longos labores, vix tandem (e) invifibilia Dei contemplatur, primamque omnium rerum cau-fam, & audorem agnofcit, atque intelligit: contra vero illa humanae mentis aciem ita exacuit , ut in caelum null® labore penetrare pof>
fit,
b) l.&tr.i.t. e) Jer.}j. 13.
d) I. Tim. *, 16.
fit, atque divino fplendore colluilrata, pri- Fidei fumm* nium quidem aeternum ipfum luminis fontem, s^°l° “m?re' deinde, quae infra ipfum pofita funt intueri: (a) a) /. Pur. 1.,. ut nos vocatos effe de tenebris in admirabile lumen, quod eft apud Apoitolorum Principem, cum fumma animi jucunditate experiamur, (b) & credentes exultemus laetitia inenarrabili. Rede igitur fideles primo fe in Deum credere profitentur, cujus majeilatem, ex (c)
Jeremiae fententia, incomprehenfibilem effe dicimus: (d) Lucem enim, ut ait Apoftolus, inhabitat inticcejjibilem, quem nullus hominum vidit, fed nec videre pote/l: cum enim ad Moyfem loqueretur:
(e) Non videbit me, inquit, homo, tjf vivet. Nam, «) Exml.st. «. ut mens noilra ad Deum, quod nihil eil fubli-mius, perveniat, neceffe eil eam omnino a fen-fibus abilradam effe, cujus rei facultatem in hac vita naturaliter non habeamus. Sed, quamvis ha?c ita fint, (f) non reliquit, tamen Deus, f) 43.14.1t. ut inquit Apoilolus, femetipfimifine teftimonio, benefaciens de calo, dans pluvias, f?5 tedipora fniHi* fera, implens cibo, ü3 latiti a corda hominum. Quae Dem fuam caufa fuit Philofophis nihil abjedum de Deo	a~.
fentiendi, &, quidquid corporeum, quidquid fe maxi‘ * concretum, & admiilum eil ab eo longiffime 1TdZnenfffr removendi: cui etiam bonorum omnium per- ‘f ’ i“* faa*
*■	funt 0 0ßmtAnt.
fedam vim, & copiam tribuerunt, ut ab eo, tanquam a perpetuo quodam, & inexhauilo fonte bonitatis, ac benignitatis, omnia ad omnes creatas res, atque naturas perfeda bona dimanent : quem fapientem, veritatis audorem, & amantem, juitum, beneficentiifimum, & aliis nominibus appellaverunt, quibus fumma, & ab-B a	folu- -
Ort itu. ir dr.-
nut ft Vtui horni» hui tovnog trt-dum prah uit fuo yerbt.
a)	Jo*». 4.‘4.
b)	M*th. s. tf.
4. ‘J-d} Rm. n. 13.
e) Rom. >. 4.
{) Jo*». 14- e.
g) Iftl. 47. n
h; tf*K ‘44. to.
i) rfal. lit. 7. 1.4.
k) Jtrtm. t}. *4.
jid philofophicam it Dto notitiam tur ntctffuria fut-rit fidn ieCfrina.
foluta perfećtio continetur: cujus immenfam, & infinitam virtutem, omnem complentem locum, & per omnia pertinentem efle dixerunt. Hoc ex divinis literis longe melius conflat, & illuflrius: ut illo loco: (a) Spiritus eft Deus: item (b) Eftute vos perfeEli, ficut if Pater v eft er ccleßis perficitis eß: tum (c) Omnia nuda, if aperta funt oculis e jus i & illud (d) 0 altitudo divitiarum fapientia, Of /cientia Dei; deinde (e) Deus verax eß; &: (f) Egofum via, if veritas, Es* vita, praeterea: (g) 'fuftitia plena eft dextera tua : denique: (h) A'perit tu manum tuam, if imples omne animal benedictione; poflremo: (i) Quo ibo a fpiritu tuo,if quo a facie tua fugiam ? Et: Si afcen-dero in culum, tu illic es: ß defcendero in infernum, ades;ßfumpferopennas meas diluculo, if habitavero in extremis maris if c. Et: (k) Nunquid non coelum , if terram ego impleo, dicit Dominus ? Magna, & praeclara haec funt, quae de Dei natura facrorum librorum aućloritati confentanea, & confequentia ex rerum effećlarum invefti-gatione Philofophi cognoverunt: quanquam in eo etiam coeleflis doiftrinae neceffitatem co-gnofcimus, fi animadvertamus, fidem non fo-lum hoc prseflare, quemadmodum fupra dićtum eft, ut, quae viri tantum fapientes longo Audio confecuti funt, ea rudibus quoque, & imperitis hominibus flatim pateant, atque in promptu fint: verum, ut rerum notitia, quae fidei difciplina comparatur, multo certior, atque ab omni errore purior in mentibus noftris infideat, quam fi eas ipfas res, humanae fcien-tiae rationibus comprehenfas, animus intelligent.
geret. Sed quanto praeftantior Divini Numinis cognitio cenfenda eft, ad quam non communiter omnibus naturae contemplatio , fed proprie credentibus fidei lumen aditum pate, fecit? Haec autem Symboli Articulis continetur, qui nobis Divinae effentiae unitatem, & trium perfonarum diftinćtionem, tum vero ipfurn Deum effe ultimum hominis finem aperiunt, a quo coeleftis, aeternaeque beatitudinis poffef-fio expedtanda fit, fiquidem a Divo Paulo didicimus, (a) Deum inquirentibus fe remuneratorem effe. Haec quanta fint, & an ejus generis fint bona, ad quae humana cognitio afpi-rare potuerit, multo ante eundem (b) Apo-ftolum Ifaias Propheta (c) his verbis oftendit: A faculo non audierunt, neque auribus perceperunt: oculus non vidit, Deus, ahfque te, quct praparaßi txpettantibus te.
7. Unum Deum ejfe, non pluses deos confitendum eß.
Sed ex his, quae diximus, unuin etiam Deum effe, non plures Deos confitendum eft. Nam, cum Deo fummam bonitatem, & perfectionem tribuamus; fieri non poteft, ut id, quod fummum, atque abfolutiflimum eft, inveniatur in pluribus. Quod fi cui aliquid ad fummum deeft, eo ipfo imperfećtus eft: quare -nec Dei natura illi convenit. Hoc autem multis facrarum literarum locis comprobatur, fcriptum eft enim: (d) Audi Ifrael, Dominus Deus nofler, Deus unus eß. Prsterea eft Domini juffum: (e) Non habebis Deos alienos coram me. Deinde per Prophetam faepe admonet: (9 Ego primus, Z?ego novijfimusi & abjque me non B 3	eß
a) Hihr. U. e.
b)	r. Or. 7. s.
c)	Ifi. e4,4.
d) Dtut. «. 4.
c) Exid. 70.
{) Ifa. 4-1. 4. & 4>. 17.
Afu. T.\t. &2i. eß Deut. Apoftolus etiam palam teftatur: (a) **') Ephef.j.t. Unut Deminut, unit Fidet, unum Bnptifma.
8- Creatit\ naturi t Dei namen interdum tribuitur, fed improprie.
Neque vero nos moveat, quod interdum Sacrae liters Dei nomen creatis etiam naturis b) E xoi.7. it. imponunt. Nam, i quod (b) Prophetas, & ju-dices deos appellarunt, non gentium more fa-prcpbfts. & ju- <fiUm e ft, quae fibi plures deos ftulte, & im-
diets interdum .
dii Vocati propter pie finxerunt; fed quadam loquendi confuetu-txctihnttm yuan- jjjjg fip-nifiCare voluerunt excellentem aliquam
dam virtutem	Q	n
qu* m niti duci, virtutem, vel fundionem, quae Dei munere il-t'.uh VArt^,£f' l's conceffa fit. Deum igitur natura, fubftan-tia, effentia unum, quemadmodum ad confir-mandam veritatem in (c) Symbolo Nicoeni
apud Ruf. lit. i.
tap. 7.	Concilii dictum eft, Chrifiiana fides credit,
jiih.msymb. &profitetur: fed altius etiam afeendens, ita unum intelligit, ut unitatem in Trinitate, U“ Trinitatem in unitate veneretur: de quo nobis my-fterio nunc dicere incipiendum eft.
9.	Deut generali ratione omnium bomiuum peculiari autem Chrißianorum Pater dicitur.
Jjiut primaria, Sequitur enim in Symbolo, Patrem. Sed, w "hlmZ quoniam Patri t, vox non una ratione Deo tri* num Ratir. quia buitur, illud prius declarandum erit, quae fit froduxn & piniu- magis propria hujus loci fignificatio. Deum xu",rnatV‘d"r‘a nonnu^i etiam, quorum tenebris fides lucem non attulit, aeternam fubftantiam effe intellexerunt, a qua res ortae effent, & cujus providentia omnia gubernarentur, fuumque ordinem, & flatum confervarent. Ex humanis igitur rebus dufta fimilitudine, qnemadmodum eum, a quo familia propagata eft, cujufque
con-
confilio, & imperio regitur, Patrem, vocabant; ita hac ratione faćhnn eft, ut Deum, quem omnium rerum opificem, & rećtorem agnofce-bant, Patrem appellari voluerint. Eodem nomine facrae etiam literse ufae funt, cum Deo lo-quentes, univerforum creationem, poteftatem, admirabilemque providentiam ei tribuendam indicarent. Legimus enim: (a) Nunquid non ipfe efi Pater tuus, qui poß’edit te, if fecit, 0s creavit te? Etalibii: (b) Nunquid non Pater unus omnium noßrum? Nunquid non Deus unus creavit nos? At vero multo frequentius, & peculiari quodam nomine, praefertim inNoviTefiamenti libris, Deus Pater Chrifiianorum dicitur, qui (c) non acceperunt fpiritum fervitutis in timore, fed acceperunt fpiritum adoptionis filiorum Dei, in quo clamant , Abba pater: (d) eam enim charitatem dedit nobis Pater, ut filii Dei nominemur, if ßmus: (e) quod fi filii, ifharedes, baredes quidem Dei, coheredes autem Chrißi, qui efi primogenitus in multis fratribus: (f) nec confunditur vocare nos fratres. Sive igitur communem creationis, & providentiae, five praecipuam fpiritualis ado. ptionis caufam fpećtes, merito fideles Deum Patrem fe credere profitentur.
10.	Ex lac voce Patris qua colligenda myfteria, if de difiinilione perfimarum in Divinis.
Verum praeter eas notiones, quas explicavimus, Patris nomine audito, ad altiora myfteria mentem erigendam efle Parochus docebit, Quod enim (g) in luce illa inacceffibili, quam inhabitat Deus, magis reconditum, & abftrufum eft, quodque humana ratio, & inii 4	telli-
Hac de re plura
initia c. 9. p. 4> de Oratione JDo* minita.
a)	Deut.
b)	Äfalach, 2, io.
Deus fecundo pe** culi aris dicitur Pater fidelium propter adoptio-nem.
c)	Rom. t. if. Qua obiter hic attinguntur, latius Sebi. 7. de precatione Dominica explicabuntur.
d)	i. Joa, 3. iv
C) Rem. g. 17*
f) Hebr. /, 27*
Pia medidatit tirca nomen, Pa» ter» in divinis de perfonarum proprietatibus, f) i. Tim, 4, 16.
fl4 CATECHISMI ROMAMI PARS I.
Tini" Pttrisvf telligentia non confequi, aut ne fufpieari qoi-7u .U"p!urtf‘efft ^em poterat, id Patris vocabulo Divina Ora-p/rfi,»** arcuit cuia nobis aperire incipiunt. Indicat autem
Damaf. hb. /. de	.	. .	.	.
orthod. fid. cap. 9. hoc nomen, in una divinitatis elientia non unam tantum perfonam, fed perfonarum diftin otiose ntn ix diß■ nem credendam efle. Tres enim funt in una di-tuTrtTtxin» vinitateperfonae; Patris, quia nullo genitus pro- eft • Filii, qui ante omnia faecula a Patre geni* In'pnfZ, ‘d!vT~ tus eft; Spiritus Sandti, qui itidem ab aeterno mi invtmmtur ex patre & Filio procedit. Atqui Pr.ter eft in una divinitatis fubllantia, prima perfona, qui cum unigenito Filio fuo, if Spiritu SanElo, unus e]l Deus, unus eft Dominus, non in unius ftngulari-tate perfona, fed in unius Trinitate fubflanti#. Jam vero hae tres perfonae, cum in iis quidquam diffimile, aut difpar cogitare nefas fit, fuis tantummodo proprietatibus diftincfte intelligun-tur. Pater fiquidem ingenitus eft; Filius a Patre genitus; Spiritus Sanćtus ab utroque procedit. Atque ita trium perfonarum eandem efientiam, eandem fubftantiam confitemur; ut in confejflcme veret fimpiternaque Deitatis, hr1 in perfonis proprietatem, if in ejjentia unitatem, if in )„i m,,j, tut Trinitate aqualitatem pie, if fmile colendam creda-A'Uii Symi‘ mr' Nam, quod Patris primam efle perfonani dicimus, hoc non ita accipiendum eft, perinde ac fi aliquid in Trinitate prius, aut pofte-rius,'majus, aut minus cogitemus: abftt enim haec a fidelium mentibus impietas, cum eandem w.i,up. aeternitatem, eandem gloriae majeftatem in tri-Tr inita - bus perfonis Chriftiana religio praedicet. Sed ^atrem’ propterea quod ipfe fit principium tribuatur. fine principio, primam efle perfonam, vere,
&
& fine ulla dubitatione affirmamus r quas quidem uti Patris proprietate diftin&a eft, ita in unam illam praecipue hoc convenit, quod Filium ab aeterno genuerit.- femper enim Deum fimul, & Patrem fuiffe, nobis lignificatur ,'cum Dei, & Patris nomina conjunčta in hacconfef-fione pronunciamus. Verum, quoniam in nullius rei, quam hujus omnium altiffimse, ac difficilimae notitia , atque explicatione aut periculoiius verfari, aut gravius errare pof-fumus, doceat Parochus, religiofe retinenda effe effentise, & perfonse propria vocabula, quibus hoc myfterium fignificatur r & fciant fideles, unitatem effe in effentia, diftin&ionera autem in perfonis. Sed haec fubtilius exquirere nihil oportet, cum meminerimus illius vocis: (a) Qui fcrutator eft majeftatis,opprimetur a gloria: fatis enim videri debet, quod fide certum, & exploratum habeamus, nos a Deo (Cujus oraculis non affentiri, extremae ftultitiae, atque miferiae eft) ita edoftos effe. (b) Docete, inquit, omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, & Filii, fy Spiritus Šantli. Rurfus: (c) Tres funt, qui teftimonium dant in Calo, Pater, Verbum, Zf Spiritus SanElus: Zf hi tres unum funt. Oret tamen afiidue, ac precetur Deum, & Patrem, qui univerfa 'ex nihilo condidit (d) di-fponitque omnia fuavitev, qui (e) dedit nobis pote-Jlatem filios Dei fieri, qui Trinitatis myfterium humanae mepti patefecit; oret, inquam, fine intermiffione, qui divino beneficio haec credit, ut aliquando in aeterna tabernacula receptus, dignus fit, qui videat, quae tanta fit Dei Pali 5	tris
Patris propriem tas, Fihum ab at er no genuijje, Divinitatis \Jni+ tu in ejfentia , T’initatis in Per finis *.dmit» tenda,
a) Prof. if.ir.
bjÄfatt.it.if,
c) I. Jaw. S.7.
d)	S-ip- J. I,
e)	Joan. I. it.
Jlei ma\tßäi
multis nominibus in Scripturis €X— fonitur.
Omnipottntia
X)n> freejuentint tribuitur,
a)	Gm. IT. I-
b)	Gm. 4i.l4. e) Ap>t. 1.1.
6) Apet.lt.14.
e)	Lue. t. 37.
f)	Kum. 11.2».
g)	S*p. n.it.
OmhIpittn idtt Deut ceufetur , quid emniapetefl. qu* fummtt t\ut ptrftSioni non ri*
tris facunditas, ut feipfum intuens, atque in-telligens, Patrem, & aequalem fibi Filium gignat: quove modo duorum idem plane, & par charitatis amor, qui Spiritus San&us eft, a Patre, & Filio procedens, genitorem, & genitum aeterno, atque indiffolubili vinculo inter fe connećtat; atque ita Divinae Trinitatis una fit eflentia, & trium perfonarum perfe&adiftinftio.
ii.	Nomine Omnipotentis quid hic intelligamus.
Omnipotentem. Solent facrae literae multis nominibus Dei fummam vim, &immenfammaje-flatem explicare, ut oftendant, quanta religione, & pietate illius fanćtiflimum numen colendum fit: fed in primis doceat Parochus illi omnipotentem vim frequentifiime tribui. Ipfe enim de fe dicit: (a) Ego Dominus omnipotens. Et rurfus Jacob, cum filios ad Jofeph mitteret, ita illis precatus eft: (b) Deus autem meus omnipotens faciat vobis eum placabilem. Deinde vero jn Apocalypfi fcriptum eft: (c) Dominus Deus, qui eft, & qui erat, & qui venturus eft, omnipotens, & allibi: (d) Dies magnus Dei omnipotentis appellatur. Nonnunquam etiam pluribus verbis illud idem fignificari folet. Atque huc pertinet , quod dicitur: (e) Non erit impoftibile apud Deum omne verbum; &: (f) Nunquid manus Domini invalida eft? Item: (g) Subeft tibi, cum volueris, poffe. Et alia generis ejufdem: ex quibus variis dicendi formis id percipitur, quod uno Omnipotentis verbo comprehendi perfpi-cuum eft. Intelligimus autem hoc nomine, nihil e fle, nihil animo, & cogitatione fingi pofle, quod Deus efficere nequeat: etenim non
folum
folum haec, quae tametfi maxima funt, aliquo pugnant. Dant. tamen modo in cogitationem noftram cadunt, efficiendi poteftatem habet; nimirum ut omnia ad nihilum recidant, atque ut plures mundi ex nihilo repente exiftant: verum etiam multo majora in illius poteftate fita funt, qua humanae menti, & intelligendae fufpicari non licet.
S2. Cum Deus fit omnipotens , peccare tamen, vel falli non poteß.
Neque vero, cum omnia Deus poffit, mentiri tamen, aut fallere, aut falli, aut peccare, Mmiri. f*Un, aut interire, aut ignorare aliquid poteft. Haec care funt aliionet enim in eam naturam cadunt, cujus imperfe-	"m
da aćtio eft: Deus vero, cujus perfediffima femper eft adio, ideo haec non pofle dicitur, quia pofle ea infirmitatis eft, non fummas, & infinitae omnium rerum poteftatis, quam ille habet. Ita igitur Deum Omnipotentem efle credimus , ut ab eo tamen longe omnia abefle cogitemus, quae perfedae ejus eflentiae maxime conjunda, & convenientia non funt.
13. Cur aliis nominibus. qua de Deo dicuntur, pra-termißis, filius Omnipotentia in Symbolo fiat mentio: quaque fint ejus fidei utilitates ?
Rede autem, fapienterque fadum Parochus OmnpatntU oftendat, ut praetermifiis aliis nominibus, quae de Deo dicuntur, hoc unum nobis credendum m Symbolo proponeretur. Nam, cum Deum tra omnipotentem agnofcimus, fimul etiam fateamur f,l‘ 4S‘Lit’K" necefle eft, eum omnium rerum fcientiam habere, omnia item ejus ditioni, & imperio fubje-da efle. Cum vero omnia ab eo fieri pofle non dubitemus, confequens omnino eft, ut caetera
etiam
etiam explorata de illo habeamus: quae fi đe-c .nhtmu ^int ’ Quom°do Omnipotens fit, prorfus intelli-ptrfuaft fidtm & gere non poffumus. Praeterea nulla res tam ad fidem, & fpem noftram confirmandam valet, quam fi fixum in animis noftris teneamus, nihil non fieri a Deo pofie; quidquid enim deincep* credere' oporteat, quamvis magnum, & admirabile fit, rerumque ordinem, ac modum fu-peret, illi tamen facile humana ratio, poftquara Dei omnipotentis notitiam perceperit, fine ulla haefitatione aflentitur: quin potius, quo majora fint, quae Divina Oracula doceant, eo libentius fidem eis habendam efle exiftimat. Quod fi boni etiam aliquid expeftandum fit, nunquam animus rei magnitudine, quam exoptat, frangitur; fed erigit fefe, atque confirmat, faepe illud cogitans, nihil effe, quod ab omnipotenti Deo FU,, mnip,ten- effici non podit. Quare hac fide praecipue mu-u* quando fit	nitos nos gflg 0p0rtet vei cum admiranda ali-
tnaxtmt ntcejjf	*	7
tu.	qua opera ad proximorum ufum, & utilitatem
edere cogimur, vel cum a Deo precibus impetrare aliquid volumus. A Iterum enim ipfe Dominus docuit, cum Apoftolis incredulitatem
3.)Matt. 17.if. objiciens diceret: (a) Si habueritis fidem ,ßcut granumßnapis, dicetis monti huic: Tranßhinc illuc, £/ tvanfibit; & nihil impofiibile erit whir. De al« b) Jac. i. e. 7. tero autem Sanćtus Jacobus ita teftatus efl .■ (b) Prflulet infide, nihil haßt ans, qui enim haßt at, finalis efl fiuElui maris, qui a nento movetur,	cir-
Om> ipotintU fi clmfertur: non ergo aflimet homo ille, quod accipiat d,t humilitant». aliquid a Domino. Multa praeterea haec fides com-ttnlmpr^flaT m°da, atque utilitates nobis praebet: in primis vero ad omnem animi modeftiam, & humilitatem
tein nos inftituit: fic enim inquit Princeps Apo- 3)1 dolorum: (a ) humiliamini fub potenti manu Dei: monet etiam non efle trepidandum ubi non fit timor; fed unum Deum timendum effe, iri cujus poteftate nos ipfi, noftraque omnia pofita fiint: inquit enim Salvator Noder: (b) Oßendam vobis, 1,) uc. u. f. quem timeatis. Timete eum, qui poflquam occiderit, habet poteftatem mittere in gehenam, Utimur deinde 0»»»«/>««*<« hac fide ad immenfa erga nos Dei beneficia co- CdI‘mfiuili gnofcenda, & celebranda. Nam qui Deum •»aut. omnipotentem cogitat, tam ingrato animo ef-fe non poteft, quin fepius exclamet: (c) Fe- c^Lttc l4t cit mihi magna, qui potens eß,
14, Onmipotentite vox non ita Patri hi e attribuitur , ut de Filio, vel Spiritu fanhlo etiam non dicatur.
Sed, quod Patrem omnipotentem in hoc Articulo vocamus, neminem eo errore duci oportet', ut arbitretur ita illi hoc nomen tributum eile, ut Filio etiam, & Spiritui fando commune non fit. Nam (d) quemadmodum Deum Pa- <0 trem, Deum Filium, Deum Spiritum fandum rumtfc.ub.tM neque tamen tres Deos, fed unum Deum efifedi- ^\“nh'	"*
cimus, ita aeque Patrem, ac Filium, & Spiritum HtmUt, /.««/. fandum omnipotentem, neque tamen tres omni- 's' m ' potentes, fed unum omnipotentem efie confitemur. At vero praecipua quadam ratione Patrem, quia omnis originis fons eil, hoc nomine vocamus; uti etiam Filio, qui aeternum Patris verbum eil,Sapientiam, & Spiritui fando,qui utriuf-que amor elt, bonitatem tribuimus; quamvis haec, & alia hujusmodi nomina communiter de tribus perfonis, ex Catholice fidei regula, dicantur.
*
IS. Qua
Deus, ut fuam
bonitatem aliis communicarer , mundum ex nihilo creavit, lib. 2. dtorth.fid, cap. 2.
a") Vfal. tf. 1. Dm* i» rerum creatione nulla idea extrinfeca ufus e fi , fed ex feipfo exemplar fump/it.
b) tis.
OZßi.t+i.f.
Dum. Iit. i,(.s. Jfal. ifi.
jrf. Qzio paElo, quaque de cauja Deus calum, £f terram creaverit.
Creatorem Cceli, Cf Tena. Quam neceflarium fuerit, omnipotentis Dei cognitionem paulo ante fidelibus tradi, ex iis, quse nunc de uni-verforum creatione explicanda erunt, perfpici potefl. Tanti enim operis miraculum facilius creditur, quod nullus de immenfa Creatoris poteftate dubitandi locus relinquitur. Deus enim non ex materia aliqua mundum fabricatus eft, fed ex nihilo creavit; idque nulla vi, aut neceffitate coa&us, fed fua fponte, & voluntate inftituit. Neque vero ulla alia fuit caufa, quse illum ad opus creationis impelleret , nifi ut rebus, quse ab ipfo effećhe edent, bonitatem fuam impertiretur: nam Dei natura, ipfa per fe beatiffima, nullius rei indigens eft, ut inquit David: (a) Ijixi Domino, Deus meus es tu, quoniam bonorum meorum non eges. Quemadmodum autem fua bonitate addućtus, (b) quse-cunque voluit, fecit; ita non exemplum aliquod, aut formam, quae extra fe pofita edet, cum univerfa conderet, fecutus eft: verum, quia rerum omnium exemplar divina intelli-gentia continetur, id fumus Artifex in fe ipfo intuens, ac veluti imitatus, fumma fapientia, & infinita virtute, quae ipfius propria eft, rerum univerfitate initio procreavit: (c) Ipfe enim dixit,	funt: ipfe mandavit, Cf creata funt.
sC. Quid per coelum, tf terram hoc loco intelligen-dum ft?
Verum coeli, & terrae nomine, quidquid coelum, & terracompleditur, intelligenduna .	eft»
eft. Nam praeter coelos, (a) quos opera digitorum ejus Propheta appellavit, Solis etiam fplendorem, Lunaeque, & cseterorum fiderum ornatum addidit: atque, (b) ut dient in ligna , & tempora, & dies, & annos, ita coelorum orbes certo, & conftanti curfu temperavit, ut nihil perpetua eorum converfione mobilius, nihil mobilitate illa certius videri poffit. 17. De creatione coelorum fpiritualium, id efi Angelorum.
Praeterea fpiritualem naturam, innumerabi-lefque Angelos qui Deo miniftrarent, atque af-fifterent, ipfe ex nihilo creavit, quos deinde admirabili gratiae fuae, & potellatis munere auxit , atque ornavit. Nam, cum illud üt in divinis literis, (c) Diabolum in -veritate non ftetijfe; perfpicuum eft, eum, reliquofque defertores Angelos ab ortus fui initio gratia praeditos fuiiTe: de quo ita eft apud fandum Augufti-num: Cum bona -voluntate, id eß cum amore cafio, quo illi adbarent, Angelos crea-uit, Jimulin eis c'f condens naturam, W largiens gratiam. Unde fine bona voluntate, hoc eft Dei amore, nunquam landos Angelos fuiffe credendum eft. Quod autem ad fcientiam attinet, extat illud facra-rum literarum teftimonium: (d) Tu Dominus mi rex, fapiens es ,ficut habet fapientiam Angelus Dei, ut intelligas omnia fuper terram. Poteftatem denique eis tribuit divinus David illis verbis: (e) Potentes virtute, facientes verbum illius; atque ob eam rem faepe in facris literis (f) virtutes, & exercitus Domini appellantur. Sed, quamvis omnes ii cceleftibus donis ornati fuerint,
plu*
*) Pf*i. t
b) Gin, u
Fulg. lit, dt fidi adPet.Uiac, t. .j
C) JtM.t. 44. Angeli imntt in gratia crtati.
Aug. lib. II. de Ci V. Dei, Cep .f. Sapienter Angelin
Alex, de Ahs. 2,
f. cj, ip. mtmb.2,
S. Tb. l.p. q.ä 2, Art. 3.
<0 ». Rt£.l4.
29,
e)	Pfal,zo2.*o.
Angelt cur virtue tesj Vel excercitus Domini dicantur,
f)	Pfal, 23
& 8f.
If*. €.
Anget* Jpoßata in atenias poenas cony Ri.
a) *. Petr.2.4, Epif. Jud.ftn. 6-Job• 2d.
b)	Pfal. to}. Terra orbit ten» trun*.
c)	'IUS.
Terr* ornatus & planets, & anim m ant ib us.
d) Gen. t.
H mo inimorta-m Us. & impajfibilis creatus, etiam fecundum corpus. Con. Milov, c. i, Et te confecr. Difi. 4>Can»ifi. 'Hominis ammo, libri arbitru particeps creata, &in sila ratio do-mina fenfitivi appetitus inßituta.
plurimi tamen, qui a Deo parente, Screatore fuo defecerunt, ex altifiimis illis fedibus deturbati, atque in obfcuriffimum terrae carcerem inclufi, aeternas fuperbiae fuae poenas luunt: de quibus Princeps Apoftolorum feri« bit in hunc modum: (a) Angelis peccantibus non pepercit, fed rudentibus inferni detraBos in tariarum tradidit cruciandos, in judicium refervari.
i<?. De Terr te creatione.
At vero (b) terram etiam fuper habilitatem fuam lundatam Deus verbo fuo juffit in media mundi parte confiflere; effecitque, (c)
Ut ajcenderent montes, Zf defenderent campi in locum, quem fundavit eis: ac, ne aquarum vis illam inundaret, terminum pofuit, quem non tranfgredientur, neque convertentur operire terrlim. Deinde non folum arboribus, omnique herba-, rum, & florum varietate conveftivit, atque ornavit, fed innumerabilibus etiam animantium generibus, quemadmodum antea aquas, & aera, ita etiam terras complevit.
/9. De creatione hominis.
Foftremo Deus ex limo terrae Cd) hominem fle corpore aflfećtum, & conftitutum effinxit, ut non quidem naturae ipflus vi, fed divino beneficio immortalis effet, & impafiibilis. Quod autem ad animam pertinet, eum ad imaginem, & fimiltudinem fuam formavit, liberumque ei arbitrium tribuit: omnes praetdrea motus ani» mi, atque appetitiones ita in eo temperavit, ut rationis imperio nunquam non parerent. Tum originalis juftitiae admirabile donum addidit, ac deinde exteris animantibus praeeffe
voluit
voluit: qus quidem facile erit Parochis ad fi* delium inftitutionem ex facra Genefis hifto-ria cognofcere.
10.	Cedi, fy terra nomine vifibilia omnia , £/ <»«* filia comprehenduntur.
HsfCigitur de univerforum creatione, coeli, & terrae verbis, intelligenda funt: quae omnia breviter quidem Propheta complexus eft illis verbis: (a) Tui funt Cali, Cf tua ell terra: or-lem terra, Cf plenitudinem ejus tufundaßi: fed multo etiam brevius Patres Nicaeni Concilii, additis in Symbolo duobus illis verbis: vifibi-lium, If invif bilium, fignificaverunt. Quacunque enim rerum univerfitate comprehenduntur, atque a Deo creata efife confitemur, ea vel fub fenfum cadunt, & vifibilia dicuntur; vel mente, & intelligentia percipi a nobis pof. funt, quae invifibilium nomine fignificantur.
11.	Res Dei virtuti condita, citra ipfius gubernationem , Cf providentiam fitbfßere non pojfunt.
Nec vero ita Deum creatorem, atque effe-
ftorem omnium credere oportet, ut exiftime-mus, perfecto abfolutoque opere, ea, quae ab ipfo effeda funt, deinceps fine infinita ejus virtute conftare potuifle. Nam quemadmodum, omnia ut e fient, Creatoris fumma potefiate, fa-pientia, & bonitate effedum eft: ita etiam nili conditis rebus perpetua ejus providentia adef* fet, atque eadem vi, qua ab initio conftitutae funt, illas confervaret, ihtim ad nihilum reciderent. Atque id Scriptura declarat, cum inquit : (b) Quomodo poßet aliquid permanere, nißtu vo-luijfes ? aut quod a te vocatum non ejfct, confervaretur?
G	32. Dtus
Ani mA tam $rU
ginalt \ufittia creata. An am if* fiapofl Ada peccatum jufiitia, etiam liberum bom minis arbitrium, fit extinftum, declaratur Sefi d, Ornfi. Trid. can, + .S. & 6. Cali, & terra nomine omnia vifibilia & tnVifib ilia denotantur,
a) Pfo.l. St. Ill Symh, Hie.
Ret eendita Dii Virtute, & providentia fubßftunt. & gubernantur.
b) Sap. ir. »i. PT“1. '•!.
Jean, f.
Ddi; ita rti 4 ft anditat guber -nat. Kt tarnen fetandarum caitfa-rnm virtutem Ten evertat, fed hunt etiampta-feni at.
a) Sat. I. t.
\t) Alf. 17. 27. It.
Creationis oput toti Trinität»
commute eß. Ex
iffo Patte ejftäi-te, & per ipjnm
filium exempla-
riter . & in ‘pfo Spiritu fanti e fina Ut er.
C) Jean. I. Ji 4) Gen. i, i.
C )P[al.t>.*.
34 CAT. ROM. P. I. DE PRIM. SYM. ART.
22. Deus fua gubernatione fecundarum c au furum vim non evertit.
Non folum autem Deus nniverfa, quae funt, providentia fua tuetur, atque adminiftrat; verum etiam, quae moventur, & agunt aliquid, intima virtute ad motum, atque aćtionem ita impellit, ut, quamvis fecundarum caufarum efficientiam non impediat, praeveniat tamen; cum ejus occultiffima vis ad lingula pertineat, & quemadmodum Sapiens teftatur, (a) attingat a fine ufque ad finem fortiter, Cif difponat omnia fua-viter. Quare ab Apoftolo diftum eft, eunt apud Athenienfes enunciaret Deum, quem» ignorantes colebant: (b) Non longe eß ab uno» quoque noßrum: in ipfo enim vivimus, C?* movemur, C/ fumus.
2 3. Rerum creatio fili Patri tribuenda non efi.
Atque haec de Prima Articuli explicatione fatis fuerint, fi tamen illud etiam admonuerimus, creationis opus omnibus fanćtae, & individuae Trinitatis perfonis commune effe. Nam hoc loco, ex Apoftolorum doćtrina. Patrem creatorem coeli, & terrae confitemur: in fcripturis facris legimus de Filio: (c) Omnia per ipfum fiBa funt: & de Spiritu Sanfto: (d) Spiritus Domini ferebatur fuper aquas: & alibi; (e) Verbo Domini caeli firmati funt Cj* fpiritu oris ejus omnis virtus eorum.
DE
Jfl
DE SECUNDO
ARTICULO,
CAPUT III.
Et in Jesum Christum, Filium ejus unicum, Dominum nostrum.
i. De fecundo /Irticulo, Cs* de profeffmis ejus utilitate.
Mirificam, & uberrimam efTe utilitatem,
qu3e ex hujus Articuli fide, & con-fefiioue confluxit ad humanum genus, & illud fanćti Joannis teftimonium oflendit: (a) Quisquis confejfus fuerit, quoniam fefus eß filius Dei: Deus in eo manet, U“ ipfe in Deo: & beatitudinis praeconium declarat, quod a Chrifto Domino tributum eft Principi Apoftolorum: (b) Beatus es, Simon Barfona, quia caro, Uffanguis non revelavit tihi, fed Pater meus, qui in coelis eß. Hoc enim fundamentum firmiffimum eft noftrse falu-tis, ac redemptionis.
2. Unde magnitudo beneficii hoc articulo propoßti po-tijfimum cognofcatur.
Sed quoniam admirabilis hujus utilitatis frućtus maxime ex feliciffimi illius flatus ruina intelligitur, in quo Deus primos homines col-locarat, incumbat in hanc curam Parochus, ut fideles communium raiferiarum, & aerumnarum caufam cognofeant. Cum enim a Dei obe-dientia defciviffet Adam, ii^wdidumque vio-lafiet illud, (c) Ex omni ligno paradi/i comede; de ligno autem feientia ioni, Cs3 mali ne comedas: in C %	quo-
paro thus Attiii$
ctnfeffcnem ocrern et, Cbrifii Hativitatis «*-ftr,e /alutis fuit» (lamentum, a) I Joan, 4*1 f
b)	Matth, it* 17.
2. (for, ii. It. Hemo potefl dice* re, Dominus Jt» fus , ni fi in Spt~ ritu S*nfto.
Jufitti'a origintilts deperdita , per
folum D ’i Jfilium
recuperata.
Hic ponitur tau-fa occa fio nalit, (y atcejforia lucar» nationis Filii D*i» utfenirefi mortalis, & paf-fi bilis, fed initio ponitur taufa prima, & per ft0
c)	G«n.2. Idm
Trid. fyn. Stf. /. Can, i. &
Sef. 4. Can. /.
piceatum Ada ai
poßeros efi propagatum.
Cone, Trid. Stf, S, Can, 2. & 3, Dam, lib, 2, c. 1 i. &36.
Cenus humanum voti potuit ulli ut creatura pirtbus reft i tui.
Vide Cortcil. Trid, Seff, 6. Can. i. & 2,
a)	Joan. i. 29.
b)	Rom, f.io.
Redemptionis fides ad fdlutem femptr necejjdria, & mox poft horni-vis lapfum divinitus fuit oftenfa. Primum fub lo^e natura,
D. Trons, t, »,
ej. 2. Art, 7.
c) Qen, /, i/.
quacunque enim die comederis ex eo morte morieris: ia fummam illam incidit calamitatem, ut fanfti-tatem, & juftitiam, in qua conftitutus fuerat, amitteret, & reliqua fubiret mala, quae fan fla Tridentina Synodus uberius explicavit. Pro* pterea vero peccatum, & peccati poenam in uno Adam non conftitifte commemorabit, fed ex eo tanquam ex femine, & caufa, ad omnem pofteritatem jure permanafie. j. Nullus prater Chrißam, genus humanum potuit reflaurare.
Cum igitur ex altiüimo dignitatis gradu con-cidiftet noftriim genus fublevarLinde, & in pri* ftinum locum reflitui nulio modo poterat hominum, aut Angelorum viribus: quare reliquum erat illud ruinae, & malorum fubfidium, ut Dei Filii infinita virtus, afiumpta camis noftrae imbecillitate, (a) infinitam tolleret peccati vim, (b) & nos reconciliaret Deo in fan-guine fuo.
4.	Citra redemptionis fidem nullus unquam falvari potuit, if propterea Chrijlus a mundi initio /ape pranunciatus efi.
Hujus autem redemptionis fides, & confef- . fio hominibus ad falutem confequendam necef-faria eil, femperque fuit, quam Deus initio praemonftravit: nam in illa damnatione humani generis, quae ftatim peccatum confecuta eft, oftenfa etiam fuit fpes redemptionis illis verbis, quibus proaiium Diabolo damnum, quod ex liberatione hlfeinum fafturus erat, denun-ciavit: (c) Inimicitias ponam inter te, y mulierem; femen tuum, b® femen illius i ipfa conteret caput tuum,
y
if tu infdiaberis calcaneo ejus: & deinceps ean-' dem promiflionem fsepe confirmavit, majorem-que fui confiUi fignificationem iis praefertim hominibus dedit, quibus voluit Angularem benevolentiam praeftare: inter caeteros vero, cum (a) Patriarchae Abrahae faepe numero hoc my- a) ctn.n. 17. ftsrium fignificaffet, tum eo tempore apertius * declaravit, cum ille Dei juffis obediens filium fuum unicum Ifaac immolare voluit: inquit-enim: (b) Quiafecifti banc rem, if non pepercißi b) Gm.n.17. filio tuo unigenito propter me, benedicam tibi, if multiplicabo femen 'tuum, ficut fiellas culi, if velut arenam, qua efl in littore maris: pojjidebit femen tuum portas inimicorum tuorum, if benedicentur in femine tuo omnes gentes terra, quia obedißi voci mea.
Ex quibus verbis facile colligi poterat, ex progenie Abrahae futurum, qui omnibus ab im-maniffima Satanae tyrannide liberatis falutem afferret: illum autem Dei filium, natum ex femine Abrahae fecundum carnem, fore neceffe «rat. Non ita multo poft Dominus, ut ejuf-dem promiffionis memoria confervaretur, idem foedus cum Jacob Abrahae nepote fancivit.
(c) Nam, cum ille in fomnis vidit fcalam fiantem cj q,„. lt. fuper terram, if cacumen illius tangens coelos, Angelos quoque Dei afcendentes, if defendentes per eam, ut teftatur Scriptura; audivit etiam Dominum innixum fcalae dicentem flbi: (d) Ego dj Gtn.it. 15. fum Dominus Deus Abraham patris tui, if Deus 1*‘
Ifaac: terram in qua dormis, tibi dabo, if femini tuo, eritque femen tuum, quappulvis terra. Dilataberis ad orientem, if occidentem, if Jeptentrionem, if meridiem, if benedicentur in te, if in femine
C i	tua	,
38 CATECKISMI RCMANT PARS I.
s»* i,s, [trift* tuo cunEia tribn* Un*’ Neque poftea deftitie fep’*>	Deus eadem fui promiffi memoria renovanda,
T»™r'mlv*t7. & generi Abraham, & inultis praeterea homier purifieU ty- nibus Salvatoris expeftationem commoveres
tŠS , & pfäldttfio	i
vu pn>£i"t*THT». liquidem Judaeorum republica, & religione conftituta, notior populo fuo fieri coepit; nana & mutae res fignificarunt, & homines praedixerunt, quae, & quanta nobis bona Salvator ille, & Redemptor nofter Chriftus Jefus allaturus S’lf' «flet. Ac. (a) Prophetae quidem, quorum mens ir*. 7. t. *.u.& ccelefti lumine illuftrata fuit, Filii Dei ortum, jir. o. a/. >». admirabilia opera, quae homo natus effecit, &doftrinam, mores, confuetudinem, mortem, ?atn*rch*rum refurrećtionem, caeteraque ejus mvfteria, haec
prophetarum,	.	J
4r Apofioiomm omnia, quali cum adeffent, palam docentes, P°PU^° Pr3snunciarunt; ita ut, fi futuri, & Him.	praeteriti temporis tollatur diverfitas, nihil
jam inter Prophetarum praedićta, & Apollo-iorum praedicationem, nihil inter veterum Patriarcharum fidem, & noftram interelfe videamus. Sed jam de fmgulis Articuli partibu« dicendum videtur.
5.	De Jefu nomine, & quod Chrißo proprie conveniat, jtfui rumm hu- Jefus proprium eft nomen ejus, qui Deus, Z7pt?'"vt> "* & homo eft; quod Salvatorem fignificat, non fr*ctpt» fuit im- quidem fortituto, aut hominum judicio, & vo-j.yi/K«.	luntate, fed Dei confilio, & praecepto illi im-
pofitum. Angelus enim Mariae matri ita an«
h)	i* j ?t nunciavit; (b) Ecce concipies in utero, W parier 1[*. r. \4.tr. filium, y vocalis nomen ejus jefum. Ac deind« )7.Jrr '. P'Jofeph Virginis fponfo nonfolum, ut eo nomine puerum appellaret, praecepit, fed etiam, cur ita nominandus effet, declaravit: inquit
«nim
enim: (a) jofeph fili David, noli timen accipere Mariam conjugem tuam: quod enim in ea natum efi, ie Spiritu Sancto efi: pariet autem filium, Cj5 vocalis nomen ejus jefum: ipfe enim J,alvum faciet populum fiium a peccatis eorum.
6.	Non eft eadem ratio, cur aliis quibuflam hominibus idem nomen fit tributum.
Multi quidem hoc nomine fuerunt in divinis literis: nam idem nomen Nave filio fuit, qui Moyfi fucceffit, & populum a Moyfe ex iEgvpto liberatum , in terram promiffionis, quod illi negatum fuerat, deduxit: eodem etiam nomine filius Syrach Jerofolymita, qui renovavit fapieutiam de corde fuo, & Jofedech facerdotis filius, appellati funt. Sed quanto verius Salvatorem noftrum hoc nomine appellandum exiftimabimus ? qui non uni aliculi populo, fed univerfis omnium aetatum hominibus, non quidem fame, aut iEgyptiaco, vel Baybilonico dominatu opprelfis, fed in umbra mortis fedentibus, & duriffimis peccati, & diaboli vinculis obftrifiis, lucem, libertatem, & falutem dederit: qui eis coeleftis regni jus, & haereditatem acquifiverit: qui eos Deo Patri reconciliaverit •• in illis Chriftum Dominum adumbratum videmus, a quo iis beneficiis, quae diximus, cumulatum efi: genus humanum. Quae praeterea nomina (b) praedi&a funt Dei Filio divinitus imponenda, ad unum hocjefu nomen referuntur: cum enim caetera falutem, quam nobis daturus erat, aliqua ex partte attingerent, hoc ipfum univerfae falutis humanae vim, rationemque complexura eft.
C 4	7. Quod
a) i. »9. ai.
Jofue filius Nun a LXX. dicitur pajfim Jefus.
Eccl. -96.1.
Jefus filiusSyracb, Eccl, so. sp.
Jefus filius Joft*» decb apud Efi“ dram , ^gg&um » &Zachariatn fit-p e, & iß e efi ille qui fuit Elie fer apud Lucam, c. ## *9.
Jefus nomen » pr$* priijfime Cbrift0 convenit, qui ut Rex reddidit li» bertatem, ut Prepišeta lucem , Ćr ut Saterdos falu-ter».
b) Ift. r. *4.
Zach. 6. T2.
Jefu nomen , futC amplitudine qui equid, aliis nt* minibus per pro«» phetas Chrifie fuit attributum p complectitur. Qbrifius efiojjicii, & dignitatis no-men.
O i.*«. **•
t^. 14.&1C.9.
J. P*T.t6.
Pf»L i‘-f. i/.
S*ctrdttum sjji-fium.
b) Exid.if.f. ir 4*. 1/.
1. Rt$um (.1. Ip^um ijjitium.
*) Uc. I. it.
Jium.}. ).
*.R>$. u, a. & J». 12.
a. J?«?. 4i. d) j. R'g. io.
ti.
Sđeirdotn, & Reges cjuare foliti fint inungi.
Pr op h tt a inunMi. Filtut Dti incarnatus trium per-fotharu m officio quia fufctpit, ideo Chrtftus dittos eß, Chrißus run Iw mono auxilio ad tornas illas digne* totes eß eVetfus, »ec terreno un. jnenro i nun fl ms.
7.	Quidßbi bic velit Chrißi nomen, if quot rutinu nibui Jefu noflro conveniat.
Jefu nomini Chrifti etiam nomen additunt quod unćtum lignificat, & honoris, & officii nomen eft, nec unius rei proprium, fed commune multorum: nam veteres illi (a) Patres noftri Chriftos appellabant facerdotes, (b) & reges, quos Deus propter muneris dignitatem ungi praeceperat. Sacerdotes enim ii funt, qui populum aftiduis precibus Deo commendant ; qui facrißcia Deo faciunt, qui pro populo deprecantur. Regibus autem populorum gubernatio commiffia eft: ad eofque pertinet maxime legum auftoritatem, innocentium vitam tueri , & nocentium audaciam ulcifci. Quoniam igitur utraque harum fun&ionumDei majeftatem referre in terris videtur, ideo qui vel ad regium, vel ad facerdotale munus obeundum delećti erant, (c) unguento ungebantur. Prophetas etiam ungendi (d) mos fuit, qui Dei immortalis interpretes, & internuncil coeleftia arcana nobis aperueruut, atque ad emendandos mores falutaribus praeceptis, & futurorum prsedićtione hortati funt. At vero cum Jefus Chriftus Salvator nofter in mundum venit, trium perfonarum partes, & officia fu* fcepit, Prophetae, Sacerdotis, ac Regis; atque ob eas caufas Chriftus di&us eft, & unćtus ad illorum munerum funćtionem, non quidem alicujus mortalis opera, fed cceleftis Patris virtute, non terreno unguento, fed fpirituali oleo: quippe cum in fanćtiffimam ejus animam'Spiritus fanćti plenitudo, gratiaque, &
•mnium
de SECUNDO SYMÖ. ART. 4!
Omnium donorum uberior copia effufa fit, quam ulla alia creata natura capere potuerit: atqus id praeclare Propheta oftendit, cum Redemptorem ipfum affatus diceret: (a) Dilexißi ju-ßitim, E/ odißi iniquitatem: propterea unxit te Deui Deui tuut oleo latitia pra confinibus tuis, liem etiam, ac multo apertius Ifaias iis verbis demonftravit; (b) Spiritus Domini fitper me, eo fund unxerit Dominus me, ad annunciandum manfue-iis mißt me. Itaque Jefus Chriftus (c) fummus Propheta, & Magifter fuit, qui nos Dei voluntatem docuit, & a cujus đoćtrina orbis terrarum Patris coeleflis cognitionem accepit: quod ei nomen praeclarius, ac praftantiusconvenit , quod omnes, quicunque Prophetae nomine dignati funt, ejus difcipuli fuerunt, atque ob illam praecipue caufam miffi, ut Prophetam hunc, qui ad falvandos omnes venturus erat, pranunciarent. Chriftus item Sacerdos fuit, non quidem ex ordine, ex quo in veteri lege Leviticae, tribus facerdotes exti-terunt, verum ex illo, de quo David Propheta cecinit; (d) Tu es facerdos in aternum fecundum Ordinem Melchifidecb. Cujus rei argumentum Apoftolus ad (e) Hebraeos fcribens, accurate perfecutus eft. Sed Chriftum, non folum ut Deus, verum ut homo, acnoftrse naturae particeps eft, regem ?tiam agnofcimus: de quo Angelus teftatus eft, (f) Regnabit in Domo ‘Jacob w aternum, £j* regni ejus non erit finis: quod quidem Chrifti regnum fpirituale eft, atque sternum, in terrifque inchoatur, in coelo perficitur. Ac regis quidem officia admirabili provi* C %	dentia
a)	Pfal. 44. S, Heir. r. }.
F*/. Ut. q.ad Trafi/n.Rig. cap. 14.
b)	If.tr. i.
Luc. -f. is. Chrißut Propht* tarum fummus^
c)	Diut.n. ip.
0j riß ut Sacerdofi€ Ber. Ser. if. Cant,j)»ß. mtd„
d) Pfal. ii f, 4.,
e)	Heir. s, t.
Cbrifius juxta utramque natu* ram ift Rex.
f)	Luc. i. 3S.
Chrifti regnum fpirituale eft. quod paule poft Art. t. Seif, f, tfltndetur.
Chriftui quitu*
medis Regt s Oß* tiur» obeat. Vt+ tieatur fecunda petitio Dominica arationis.
Omnes homines ad Chrijlt Ttonum filler ali quadam ratione pertinent: peculia Tins tamen foli born.
Chrsßus )ure divino fecundum humanam etiam naturam tot tut JMotndi Rex.
a)	i. r* *.
Luc. 3. 31.
b)	Afatt. 2s. It.
e) Joan. y. 17. [Apoc. 17.10. pt. Or. i/. 27.It. fihus Dei Verus JDeus efi , & aliis duabus Rtrfonis omnino aqualis. X)am. lib. i. de trth.fid. cap. f.
dentia fu» praeftat Ecclefi». Ipfe eam regit, ipfe eam ab hoftium impetu, atque infidiis tuetur : ipfe ei leges pr»fcribit: ipfe non folum fanćtitatem, & juftitiam largitur, verum etiam ad perfevarandum facultatem, & vires praebet; quanquam autem hujus regni finibus tam boni , quam mali contineantur, atque adeo omnes homines jure ad illud pcrtineneant: ii tamen prae caeteris fummam regis noftri bonitatem, & beneficentiam experiuntur, qui ex ejus praeceptis integram, atque innocentem vitam degunt: neque vero hoc ilii regnum haereditario, aut humano jure obtigit, tametfi genus (a) a clarifli-mis regibus duceret; fed rex fuit, propter ea quod Deus in illum hominem contulit (b) quidquid poteftatis, amplitudinis, dignitatis hominis natura capere poflet. Illi igitur totius mundi regnum tradidit, eique omnia, quod jara fieri caeptum eft, plene, (c) perfe&eque in die judicii fubjicientur.
g. Quo paElo $efutn Cbriftum Filium Dei unicum nos credere, C/ confiteri conveniat.
Filium ejus unicum. His verbis altiora myfte-ria de Jefu credenda, & contemplanda fidelibus proponuntur; nimirum filium Dei effe, & verum Deum, ficuti Pater eft, qui eum ab »terna genuit. Praeterea illum divinae Trinitatis fecundam perfonam aliis duabus omnino »qualem confitemur: nihil enim impar ,& difiimile in divinis perfonis aut efle, aut fingi animo debet, cum unam omnium eflentiam, voluntatem, po-teftatem agnofcamus, quod cum multis pateat divin» Scriptura oraculis, tum praclarifihns
illud
illud 0[tendit fandiJoannisteftimonium: (a) ln *; /«».i.r. fr incipio erat Verbum,V* Verbum erat apud Deum, Ss*
Deus erat Verbum. Sed, cum JefumFiliumDei ef- SpiritutUl mi Te audimus, nihil terrenum, aut mortale de ejus iw« Am«-
UVttas , admi•
örtu cogitandum eft: verum ortum ilium, quo r,.nU ToHuS . ab omni aeternitate Pater Filium genuit, quem latione percipere, atque perfede intelligere («/.7. nullo modo poffumus, conftanter credere, & fummaanimi pietate colere debemus, ac veluti myfterii admiratione obftupefadi, illud cura Propheta dicere, (b) Generationem ejus quis enar* y t, rabit? Hoc igitur credendum eft, Filium ejusdem effe naturae, ejufdem poteftatis, & fapien-tiae cum Patre, ut in Symbrflo Nicaeno explica- Sym^ tius confitemur; inquit enim: Et in unum Domi-mtm Jcfim Chriflum, Filium Det unigenitum; Ir ex Patre natum ante omnia facula: Deum de Deo, lumen	(.'/‘t
de lumine, Deum verum de Deo vero,genitum, nonfa-Hum, confubßantialem Patri, per quem omni a fall a funt.
2. De modo generationibus aterna, dubia /imilitudi-ne a rebus creatis, C?‘de duplici nativitate, C/ fliatione Chrißi.
Ex omnibus autem, quae ad indicandum mam fciodum rationemque aeternae generationis, fi.
„	...	.	*“ fimilitudiitt
nulitudines afferuntur, illa propius ad rem vi- dtcUntur. detur accedere, quae ab animi no [iri cogitatione fumitur: quamobrem fandus Joannes filium «jus (c) Verbum appellat. Ut enim mens no- olJ’m. V. \ ftra, feipfam quodam modo intelligens, fui ef-	*•
m .	.	.	°	Sat.de mod$
nngit imaginem, quam Verbum Theologi di- generationis ater*
serunt: ita Deus, quantum tamen divinis hu-
mana conferri poffunt, feipfum intelligens, 2.9. *. /<>. A.
Verbum aeternum generat: «tfipraeftatcontem-	’’
piari,
jduplex Qhrifli nativitas non fa*.
tit duos FHios ,
luet duas filiatio* tits.
jlth. iti Syrab,
JPintibus hue ex~ fluantur Stft. p. cay. p. de oratione Dominica.
a) if *. 64. s.
U) H*br. 2.12.
Fratres Chrifti ejus fiat.
Jlom. t.
Diverfa proprie tatts \uxta divtr-fas natures Chri~ fio triiHuntnr.
C'tnmunrcatio idiomatum efi in Ojrifii f er fona,
plari, quod fides proponit, & fincera mente Jeftini Chriftuni verum Deum, & verum hominem credere, & confiteri, genitum quidem, ut Deum, ante omnium foculorum aetates, ex Patre : ut hominem vero natum in tempore, ex matre Maria Virgine. Et quanquam duplicem ejus nativitatem agnofeamus, unum tamen Filium eile credimus. Una enim perlona eft, in quam divina, & humana natura convenit.
10.	Quomodo Chrifusfratres habere, vel non habere cenfendus fit?
Et, quod ad divinam generationem attinet, nullos aut fratres, aut cohaeredes habet, cum ipfe Patris unicus Filius, (a) nos vero homines figmentum, & opus manuum ejus fimus. At fi humanum ortum confideremus, (b) multos ille non folum fratrum nomine appellat, fed fratrum etiam loco habet, ut una cum eo paternae hereditatis gloriam adipifeautur: ii funt, qui fide Chriftum Dominum receperunt, & fidem, quam nomine profitentur, re ipfa, & charitatis officiis praeftant: quare primogenitus in multis fratribus ab Apoftolo vocatur.
11.	Chrillus fecundum utramque naturam Dominus nofer dicitur.
Dominum noftrum. Multa funt, quae de Salvatore noftro in facris literis dicuntur: quorum alia, ut Deus eft, alia, ut homo, ipfi convenire perfpicuum efi:, quoniam a diverfis naturis diverfas earum proprietates accepit. Igitur vere dicimus Chriftum effe omnipotentem, aeternum , immenfum, quod a divina natura habet. Rurfus de illo dicimus, pafiiim, mortuum effe,
*■ refur-
refurrexifle: quae naturae hominum convenire nemo dubitat. Verum, praeter haec, quaedam alia utrique natura? congruunt, ut hoc loco, cum Dominum noflrum dicimus. Igitur, fi ad utramque naturam hoc nomen referatur, merito Dominus nofler praedicandus eft. Nam quemadmodum ipfe aeternus Deus eft, uti Pater, ita etiam omnium rerum aeque Dominus eft, ac Pater: & quemadmodum ipfe, & Pater non eft alius, atque alius Deus, fed idem plane Deus, ita etiam ipfe, & Pater non eft alius, atque alius Dominus. Sed reifte etiam multis rationibus, ut homo eft, Dominus nofter appellatur. Ac primum quidem, quoniam ipfe Redemptor nofter fuit, atque a peccatis nos liberavit, jure hanc poteftatem accepit, ut vere Dominus nofter effet, ac diceretur: ita enim Äpoftolus docet: (a) Humiliavitfemetipfum,faflus obediens ufque ad mortem, mortem autem crucit: propter quod if Deus exaltavit illum, if donavit illi nomen, quodefi Juper omne noqien, ut in nomine $efu omnegenufleflatur, cale/iium, terreßrium, Zf infernorum: Zf omnis lingua confiteatur, quia Dominus 'fiefus Chrißus iit gloria efi Dei Patris. Atque ipfe de fe poft re-furreftionem, (b) Data efi, inquit, mihi omnes patefias in cielo, ’if terra. Ob eam quoque rem Dominus dicitur, quod in una perlona duae natura?, divina, & humana, conjunftae fint: hac enim admirabili conjunftione meruit, ut quamvis pro nobis mortuus non efiet, tamen Dominus confti-tueretur, communiter quidem omnium rerum, quae conditae funt, praecipue autem fidelium, qui illi parent, atque fummo animi ftudio infer-viunt.	I2, Ciri-
ratione diver fit« rum natur.irum. Chrißus juxta utramque natu» ram tioßer Desni* nus tfi.
Dam. Hi/. 4. de orth. fid. cap. i/, Ath. in Spmlr. PTal. 67.
Ift. 4 i. pan. 13.
a) Philip. ». 9.
b) Matt.V.it. XJnio hypoflatica c 4ufa eft, cur Chrißus D «mi nus dicitur : etiam JT Adam non peels a fm
f*r.
Leo Papa S»r. 2. de NatiV.0jrißi. Greg. NaQ-rat. 3t.
S o. $.di. 7.f. 3.
D. Th. 2, l.q,2.
Art. 7.
$udfitum hm$ ChriftUnus Chrtfio dtbtđT,
g' unfit* ft inii• £tiit*i, poficjnam no j Dr o addixi-s*ut, fervirt Dialršlo,
Dominatur Chri'm fit in redemptos fit pins.
l)M 1 f.14»
ji • Chrißiani fe totos J e fu Chri fio, Principe tenebrarum conculcato; tradere debent.
Quod igitur reliquum eft, Parochus fidelem populum ad eam rationem cohortabitur, ut fciat, sequiffimum effe prae ceteris hominibus, nos qui ab eo nomen invenimus, Chriftianique vocamur, & quanta ille in nos beneficia contulerit, ignorare non poflumus, ob id maxime, quod ejus munere haec omnia fide intelligimus, aequum efie, inquam, nos ipfos, non fecus ac mancipia, Redemptori noftro, & Domino in perpetuum addicere, & confecrare. Et quidem cum baptif-mo initiaremur, ante Ecclefise fores id profefii fumus: declaravimus enim, nos Satariae, & Mundo renunciare, drjefu Chrifto totos nos tradere. Quod fi ut Chrirtianae militiae adfcriberemur, tam fanćta & folemni profeffione nos ipfos Domino noftro devovimus, quo fupplicio digni erimus, fi, poftquam Ecclefiam ingreffi fumus, Dei voluntatem, & leges cognovimus, poftquam facramentorum gratiam percepimus, ex Mundi, & Diaboli praeceptis, ac legibus vixerimus; perinde ac fi cum baptifmo abluti fumus, Mundo , & Diabolo, non Chrifto Domino, ac Redem-tori nomen dediffemus? fed cnjus animum amotis facibus non incendat tanti Domini tam benigna , &propenfa in nos voluntas, qui, tametft nos in poteftate fua, & dominatu veluti fervos, fanguine fuo redemptos habeat, ea tamen cha-ritate compleftitur, (a) ut non fervos vocet, fed amicos, fed fratres? Haec profecto juftifiima caufa eft, atque haud fcio, an omnium fit maxima cur eum perpetuo debeamus Dominum ao* ftrum agnofcere, veaarari, & colere.
DE TERTIO
ARTICULO,
CAPUT I V.
Q.UI CONCEPTUS EST DE SPIRITU SaNCTO,
natus ex Maria Virgine. z. Tertius fidei Articulus quid credendum fideliluS proponat.
Maximo quidem, & fingulari beneficio q«» mjtiu. & humanum genus a Deo affedum effe, qui nos e duriffimi tyranni fervjtute in liber-tatem vindicarit, ex iis, quae fuperiori articulo declarata funt, intelligere fideles poifunt. At vero, fi confilium etiam, & rationem, qua po-tifiimum id efficere voluit, nobis ante oculos ponamus, profecto nihil divina in nos beneficentia , ac bonitate illuftrius, nihil magnificentius efle videbitur. Ejus igitur myfterii magnitudinem, quod nobis tamquam falutis noftrae praecipuum caput facrae literae confiderandum faepiffime proponunt Parochus a tertii articuli s>nfuS unii *7-explicatione oftendere incipiet, cujus hanc ef- x>lm\ m.Uf. fe fententiam docebit: nos credere, & confite- *•& 3* ri, eum ipfum Jefum Chriftum, unicum Dominum noftrum, Dei Filium cum pro nobis humanam carnem fufcepit in utero Virginis, non ex virili femine, ut alii homines, fed fupra omnem natura; ordinem (a) Spiritus Sanćti virtute con- a) ceptum efie, ita ut eadem perfona Deus perma- Luc'1 'v' nens, quod ex aeternitate erat, Homo fieret, quod ante non erat. Ea autem verba ita accipienda
Sy mb. On fl anti -nop. (jvod extat cap. 7. Canonum Cone, Simtlia habet JNTtV. Cone.
X)am. lib. }, de «rth.fid. cap% tm
a) Joan. i. fe) Ibid. U.
Vua natura m una perfona retinent utrafcjut proprietates.
Leo Ser.T. de Ha* ttV. Dom.
Vam. ltb.3. c. 17«
Qridquid txtra tres perfonarurrt Trini tut is proprietates fit dtVim tritus , omnibus perfonis ejl cornm mune,
^ufufi, lib. i. de Trin. cap. 4,
pienda efle, ex facri Concilii Conftantinopoli. tani confeffione plane perfpicitur: inquit enim: Qui propter nos homines, if propter noßram falutem defcen(Iit de cedis; Et incarnatus eß de Spiritu San-flo ex Maria Virgine, if homofatlus eß. Atqua id etiam fandus Joannes Evangelifta explica* vit, ut qui ex ipüus Domini Salvatoris pedore altiffimi hujus myfterii cognitionem haufrf-fet: nam cum Divini Verbi naturam declaraf-fet illis verbis, (a) In principio erat Verbum, if Verbum erat apud Deum, if Deus erat Vsrbum: ad extremum conclufit: (b) Et Verbum caro fallunt eß, if habitavit in nobis.
2,	Per temporariam nativitatem nulla fati a fuit in
Chriflo naturarum confußo.
Verbum enim, quod divinae naturae hypo-ftaus eft, ita humanam naturam' affumpfit, ut una, & eadem eflet divinae, & humans naturae hypoftafis, ac perfona: quo fadum eft, ut tam admirabilis conjundio utriufque naturae adio-nes, & proprietates confervaret, atque, ut eit apud Sandum Leonem magnum iUum Pontificem , nec inferiorem confumeret glorificatio, net fu-feriorem minueret aß'umptio.
3.	Solus Spiritus Sanilus Incarnationis opus non
perfecit.
Sed quoniam praetermittenda non eft verborum explanatio, doceat Parochus, cum dicimus Dei Filium Spiritus Sandi virtute con. ceptum efte, unam hanc divinae Trinitatis per-fonam Incarnationis myfterium non confecif-fe. Quamvis enim unus Filius humanam naturam affumpferit, tamen omnes divinae Trini-»
tatis
DE TERTIO SVMB. ARTIČ. 49
tatis perfona?, Pater, Filius, & Spiritus San* ćhis, hujus myfterii audores fuerunt: fiquidem illa Chriftianse fidei regula tenenda eft: Omnia, quas Deus extra fe in rebus creatis agit, tribas perfonis communia effe, neque unam magis, quam aliam, aut unam fine alia agere. Quod autem una perfona ab alia procedat, hoc unum omnibus commune effe non poteft: nam Filius a Patre tantum generatur, Spiritus Sanćlus a Patre, & Filio procedit: quidquid vero extra illas ab ipfis proficifcitur, tres perfonae fine ullo difcrimine agunt: atque ex hoc genere Filii Dei Incarnatio cenfenda eft. Quamquam vero haec ita fe habeant, folent tamen facrse li-terae earum rerum, quae omnibus perfonis communes funt, aliam aliis tribuere: Quemadmodum fummam omnium rerum potellatem Patri, fapientiam Filio, Spiritui fando amorem ad-fcribunt. Et quoniam divinae Incarnationi» mylleriutn Angularem, atque immenfam Dei erga nos benignitatem declarat, ob eam rem peculiari quadam ratione hoc opus Spiritui Sando tribuitur.
4. Omnia fupra natura ordinem in Chrifto conceptione falila non funt, fed plurima.
In hoc myfterio quaedam fupra naturae ordinem , quaedam naturae vi effeda effe animadvertimus. Nam, quod ex puriffimo Virginis matris fanguine Chrifti corpus formatum credimus, in eo naturam humanam agnofcimusj cum illud omnium hominum corporibus commune fit, ut ex matris fanguine formentur. Quod vero, dtiaturae ordinem, & humanam iflteiligentiara fuperat, illud eft: ftmul atque D	bea-
Pfpriitdttt, tfit-dr
in tribus perfonis inveniuntur , uon funt omnibus com— munes.
Dam, lib & it.
Incarnatio Patrit & Filio , er Spi* ritui Sancio etiam tribueniah ProV. /#
P'0\\ 9,
Afatth, r.
Awbr, lib, 2. de Spir.S'inff. cap.t, Fulg' Itb.	ad
Trafi/n, Reg.capt *7.
Cur Spiritui S, tribuatur#
In Incarnatione Chrifti quadam fecnndum natu» ram , quadam fupra naturam faff a inveniuntur,
Dion, Areop, Ep* }, ad Cajum4 Leo Pap, Ser. 2• de NatiV• Domm Ambr, l. de Invar n, Verb, c, Ö, Dam# lib, £. c,s, if lib, 4, c. //.
a)	i»-. i.!$. beata Virgo Angeli verbis affentiens dixit, (a)
Qu, temperü nr- Ecce anc^a Domini, fiat mihifecundum verbum tuum, truio credatur ftatim fanćtiffimum Chrifti corpus formatum, firmatum in ute- eique anima rationis compos conjunćta eft, at-re Virginis. nue ita in ipfo temporis articulo perfectus
Annfiajjmt tn 1	rar	r
$ymb.	Deus, & pertectus Homo fuit. Hoc autem no-
vum fuifle, atque admirabile Spirtus Sanćti opus, nemo dubitare poteft; cum fervato naturae ordine, nullum corpus, nift intra prsefcri' ptum temporis fpatium hominis anima infor-Qtttwde a vinitas niari queat. Deinde vero illud accedit maxi-«njuna*"‘tat> ma admiratione dignum, quod, ut primum Lee pap, Ser. g. cum COrpore anima conjunćta fuit, ipfa etiam
de Net. Dem. .	.
Dem. lib.i.c.i. divinitas cum corpore & anima copulata eft: quare fimul corpus formatum atque animatum eft, corpori, & animae divinitas conjunćta: ex quo fit, ut eodem temporis punćto perfećtus Deus, & perfećtus Homo eflet, & Virgo fan-ji^tZ Deum,& ćtiffiraa vere, & proprie mater Dei, &Homi-Hominem come- njs diceretur, quod eodem momento Deum, & Hominem concepiffet. Hoc autem ab Angelo ei fignificatum eft, cum ait: (b) Ecee concipies in utero, Cs* paries filium, hr’ vocabis nomen ejus Jefum: Hic erit magnus, Cs* filius AltiJfimi vocabitur. Et eventu comprobatum eft, quod Ifaias praedixit: (c) Ecce virgo concipiet, & pari et filium , Es* vocabitur nomen ejus Emmanuel. Idem quoque Elifabeth, cum Spiritu Sanćto repleta, Filii Dei conceptionem intellexiflet,
a)	Lue e 4! bis verbis declaravit: (d) Unde hoc mihi, ut ve-Dam. ul. i. de niat Mater Domini mei ad me ? Sed quemadmo-rrtb. fit. .. jum chrifti corpus ex puriftimis integerrimae Virginis fanguinibus, fine ulla viri opera, ut antea diximus, verum fola Spiritus Sanćti vir-
Vir-
ft.
b) Lue, r. n.
e) V*. 7• 14.
tute formatum eli; ita etiam, ut primum conceptus eft, illius anima uberrimam fpiritusDei copiam, atque omnem charifmatum abundantiam accepit: neque enim, ut aliis hominibus, qui fanditate, & gratia ornantur, ipii ad men* furam, ut teftatur fandus Joannes, (a) dat Deut Spiritum, fed omnem gratiam tam affluenter in ejus animam infudit, (b) ut de plenitudine ejus nos omnes acceperimus.
S. Chviflus dici non poteß ßlius Dei adoptivus.
Neque tamen Chriftum filium Dei adoptivum appellare licet: quamvis fpiritum illum habuerit, quo fandi homines filiorum Dei adoptionem confequuntur: nam, cum natura filius Dei fit, adoptionis gratiam, aut nomen in eum convenire nullo modo exiftimandum eft. i. Quid circa primam articuli partem pracipue me• ditandumßt ?
Haec funt, quae de admirabili conceptioni* myfterio explicanda vifa funt: ex quibus, ut falutaris frudus ad nos redundare pofiit, illa in primis fideles memoria repetere, ac faspius cogitare cum animis fuis debent, Deum effe, qui humanam carnem affumpfit; ea vero ratione hominem fadum, quam mente nobis afle-qui non licet, nedum verbis explicare: ob eum denique finem hominem fieri voluifle, ut nos homines filii Dei renafceremur, Hsec cum attente confideraverint, tum vero omnia my-fteria, quae hoc articulo continentur, humili, ac fideli animo credant, & adorent; nec cu-riofe, quod fine periculo vix unquam fieri po* teil, illa inveftigare, ac perfcrutari velint.
Jti ari fi Attin* d
fuit plen i tuda tm* ni* Ati a i
*) Jo*»i J4*
b) Jost», t. tSi
Chriftus nequit dici Film* Dei adoptivus , quit eft hcerefts Bono» ft Ana 24. q, 3. c0 >9.
Ambr. lib% 7. de fide cap, fi.
Dm. Itb. 4.C tm
G
st.
Cur Dtut iticAr*
natu*.
Athan,difput, ha# bita in Con,
Hi*, centra
Axium.
Greger. Hur. tarnt t,dt Filio* Dam, lib.5 c. if, Ambr, lib, 4, in Lutam,
Cant. 4• Vuint* rafti cor meum &c.
Vulnus cor iit * Vulnus amoris* HtbVx 2.
Decebat enim tum• &c.
Sa CATECHISMI ROMANI PARS I.
7. Chrißum ex Maria Virgine natum quid fit ?
JhttiVitas Cbri
Natus ex Maria Virgine. Haec altera eft hujus Articuli pars, in qua explicanda Paro- • chus diligenter verfabitur, cun» fidelibus cre«
(t, quant* Unu* dendum fit, Jefum Dominum non folum conti»/«.
ceptum Spiritus Sandi virtute, fed etiam ex Maria Virgine natum, & in lucem editum effe-Cujus myfterii fides quanta cum laetitia &,jucunditate animi meditanda fit, Angeli vox qui primus feliciffimum nuncium mundo attulit,declarat: inquit enim; (a) Ecce evangelizo volit Ut* “fer gaudium magnum, quod erit omni populo. Tum ex illius cceleftis militiae cantico, Gloria in altijjimit
a) Lue. 1.1«. jlfana dicitur
commumcAtionem
Deo, iV in terra pax hominibus bona voluntatis, m*tns jimuUni- qUod Angeli cecinerunt, facile eft intelligere.
m a,& corporis it a, *
Man* Dii & Hinc etiam amplifliimum illud Dei promifium ‘jZ'mi'b 1 c ti ac^ traham impleri incepit, cui didum eft,
b)	Gea- jj.T». (b) fore aliquando, ut in ejus femine omnes ^i/p7raß‘r’U gentes benedicerentur. Maria enim,'quam <1“"» Fil,us D‘‘ vere matrem Dei praedicamus, & colimus, quod
fubfifttt in natura	r -	.
ajfumpta. eam perfonam, quae innui Deus, & Homo erat,
c)	Mnttb. peperit, (c) a Davide Rege originem duxit.
’^nm fftrit «iT tdhrißus fecundum communem natura curfum non
mirabilis.	eß MtllS.
Sed quemadmodum, conceptio ipfa naturae ordinem prorfus vincit; ita in ortu nihil non divinum licet contemplari. Praeterea, quo nihil admirabilius dici omnino, aut cogitari poteft, nafeitur ex matre fine ulla maternae
i)	Mntr.it.z, virginitatis diminutione, & (d) quomodo po-ftea ex fepulchro claufo, & obfignato egref. kjS	atque ad difcipulos claufis januis
Similitudo, qua introivit; vel, ne a rebus etiam, quae natura *-j .ftmd.tur ariju quotidie fieri videmus, difcedatur, quomodo
«rtw qualirJit.	g0j-s -
Solis radii concretam vitri fubftantiam penetrant, neque frangunt tamen, aut aliqua ex parte laedunt: limili, inquam, & altiori modo, Jefus Chriftus ex materno alvo, fine ullo maternae virginitatis detrimento editus eft: ipfius enim incorruptam, & perpetuam virginitatem veriffimis laudibus celebramus. Quod quidem Spiritus Sandi virtute effedum eft, qui in filii conceptione, & partu, Matri ita affuit, ut ei ,& fecunditatem dederit, & perpetuam virginitatem confervarit.
9. Chriftus fecundus Adam, Zf Maria alUra Eva reffe dicitur.
Solet interdum (a) Apoftolus Chriftum Je-fum novifiimum Adam appellare, eumque primo Adam conferre: nam, ut in primo omnes homines moriuntur, ita in fecundo omnes ad vitam revocantur: atque ut Adam, quod ad naturalem conditionem pertinet, humani generis parens fuit, ita Chriftus gratiae, & gloriae audor eft. Ad eum modum nobis etiam licet Virginem matrem cum Eva ita conferre, ut priori Evae fecunda Eva, quae eft Maria, re. fpondeat, quemadmodum fecundum Adam, hoc eft Chriftum, primo Adam refpondere often-dimus. Eva enim, (b) quia ferpenti fidem habuit maledidum, & mortem in humanum genus invexit; & Maria poftquam (c) Angelo credidit, Dei bonitate effedum eft, ut bene-didio, & vita ad homines perveniret. Propter Evam (d) nafcimur filii irae: a Maria Je-fum Chriftum accepimus, per quem filii gratiae regeneramur. Evae didum eft: (e) In dolare paries filios. Maria hac lege foluta eft, ut D 3	qua
Afar i a perpetua Virginitas Spiritus Sanft* Virtute fuit eonferv*ta.
a) Rom. f. iz. J.Cor.if.qr. Qjriftus Adame frequenter comparatus,& fecundus Adam diffus. Afar ix cum Eva comparatio , ir quod illa fit altera Eva,
Vide comparatio-netis Jlfarix cum Eva apud Iren. Hb. i. c. ii. & lib• S. cap.19,
b) Gen.
c) Luc. 2,
d) Ephef. 24
c) Gen. 3. U»
Jprobljitid , & figur* Conceptionis & H-t t iv it At it Jtfu Qjrißi.
Vid« Jrlitron. ad X^xmmach.
b) Dan, 7. jf. Vide Iren. I/O. 3. Cab *’•
C) Hum. IJ. r. d J Ex«d. 3. i.
t) Lut. t, per ter, ftrt c*p.
ir. 4,
I n amattonis my-ßtrnim fi.tpi ui o* puto inculcandum, ur. far o % ar: tanto bene fa fl »rt , & «•jus humilitatem im stent ur.
quae falva virginalis pudicitiae integritate; fi. ne ullo doloris fenfu, ut ante didum eft, Je-fum filium Dei peperit.
i o. Quibus prtecipue figuris, ac prophetiis conte* ptionis, E?5 nativitatis Chri/li [aeramenta ad* umbrata finU
Cum igitur tanta, & tam multa fint admi* randae hujus conceptionis, & nativitatis Sa* cramenta divinae providentiae confentaneum fuit, ut ea multis figuris, & oraculis fignifica-rentur. f Quare huc pertinere fandi dodores intellexerunt multa, quae in variis Sacrae Seri* pturae locis legimus: praecipue vero portam illam fanduarii, (a) quam Ezechiel claufam vidit: (b) item lapidem de monte fine manibus abeiflum, ut eft apud Danielem; cpmfaHus efi magnus mons, & implevit univerfam terram: deinde (c) Aaron virgam, quae una inter virgas principium Ifraelis germinavit: (d) & Rubum, quem Moyfes vidit ardere, & non comburi. Multis verbis fandus (e) Evangelifta Chrifti nativitatis hiftoriam defcripfit: qua de re nihil eft, quod plura a nobis dicantur, cum ea ledio Parocho in promptu fit. ii. Incarnationis my/leriumfiepius populo efi inculca»* dum, quidque utilitatis ex ejus meditatione camplatur.
Danda autem illi eft oper3, ut hsec myfteria, qu$ ad dodrinam noftram feripta funt, infixa animo, & mentibus fidelium haereant, primum quidem, ut tanti beneficii commemoratione aliquam gratiam ejus audori Deo referant; deinde, ut eximium hoc, & fingulare humilitatis exemplum eis ante oculos ad imitandum propo-D 4	nat.
nat. Quid enim nobis utilius,atque ad animorum noftrorum fuperbiam, & elationem comprimendam accommodatius efte poteft, quam faepius cogitare, Deum ita fefe humiliare, ut cum hominibus gloriam fuam communicet, & hominum infirmitatem , fragilitatemque aflumat ? Deum hominem fieri, fummamque illam, & infinitam maje-ftatem homini miniftrare? (a) ad cujus nutum columna cali, ut inquit Scriptura •• contvemifcnnt, if favent: eum que in terra nafci, (b) quem in Coelis Angeli adorant? Quid igitur, cum haec Deus no-ftra caufa faciat,quid,inquam,nos,ut illi obfequa-mur, facere oportet ? quam libenti, atque alacri animo debemus omnia humilitatis officia amare, amplećti, praeftare? Videant fideles, quam falu-tari dodrina Chriftus uafcens nos inftituat, ante-quam vocem aliquam emittere incipiat. Nafci-tur egenus: nafcitur ut peregrinus in diverfo* rio : nafcitur in vili praefepio: nafcitur media hyeme: ita enim fcribit fandus Lucas: (c)fnilum ef, cum ejfent ibi, impleti funt dies, ut pareret, if pepe-rit filium fuum primogenitum, if pannis eum involvit, tf reclinavit eum inprcefepio, quia non erat ei locus in Aiverforio. Potuitne Evangelifta humilioribus verbis omnem coeli, & terrae majeftatem, & gloriam includere ? Neque vero fcribit, non fuifife locum in diverforio, fed ei non fuiffe, qui dicit: (d) Meus eß orbis terra, if plenitudo ejus. Quod etiam alius Evangelifta teflatus eft: (e) Inpropria venit if fui eum non receperunt. Haec cum fideles fibiante oculos propofuerint, tum vero cogitent , Deum carnis noftrs humilitatem, & fragilitatem fubire voluifle, ut humanum genus in al-tifiimo dignitatis gradu collocaretur. Nam illud
a)	J°b. ii. n.
b)	ijfal.ft.r*
c) Lue.
i
d)	Pftl.49.12,
e)	Joan. I it.
Incarnationis Filii Dei myßtrtum. quanto pietatis (ludio recolendum. Hominis quant* dtgnitas.
»)C entr.t.t).
ViHtkr, s,i*.
jOomteilium Chrtßo in cordis tus nofitfs paran-dum, /
e) /<«*. (./j.
d) Gal. *. ir, «) Rom. t.4.
Titii Dtinativi-
tat is imago quo modo m nobis ipjit txprtmi pojjit.
f)l. G>r. t. v.
lud unum fatis declarat excellentem hominis dignitatem, & praeftantiaifj, quae illi divino bene» licio tributa eft, quod Momo fuerit, qui idem verus, & perfedusDeus fit: ut jam gloriari nobis liceat, Filum Dei (a) os noftrum, & carnem noftram efle .-quod beatiilimis illis fpirit i bus non licet. Nufquam enim, ut eft apud (bj Apoftolum, Angelos apprehendit, fed femen Abraha appredendit. Praeterea cavendum eft, ne maximo noftro malo eveniat, ut, quemadmodum illi in diverforio Bethlehem locus, ubi nafceretur, defuit; ita etiam, quando jam in carne non nafcitur, locum in cordibus noftris invenire non poflit, ubi ia fpiritu nafcatur. Hoc enim, cum falutis noftras cupidiffimus fit,vehementer optat: nam, utilia Spiritus Sandi virtute fupra naturae ordinem homo fadus, & natus eft, fandufque, atque adeo fanditas ipfa fuit: ita nos oportet, (c) non ex fanguinibus, neque ex voluntate carnis, neque ex voluntate viri, fed ex Deo nafci, ac dein* de veluti (d) novam creaturam (e) in novitate fpiritus ambulare, fanditatem illam, ac mentis integritatem cuftodire, quae homines fpiritu Dei regeneratos maxime decet: hac enim ratione fandae hujus Filii Dei conceptionis, & nativitatis imaginem aliquam in nobis ipfis ex» primemus, quam fideli animo credimus, & credimus, & credentes (f) Dei fapientiam in my» fterio, quae ablcondita eft, fufpicimus, & adoramus.
ART I C U LO,
CAPUT V.
PASSUS SUB PONTIO PlLATO, CrUCIFI-XUS, MORTUUS, ET SEPULTUS.
I. Articuli quarti cognofcendi neceßtas, Cs* ejut fententia.
Quantam habeat necefiitatem hujus articuli cognitio, & quam diligenter Pa« rochus curare debeat, tit fideles DominicaePaf-fionis memoriam faepiffime animo repetant, (a) docet Apoflolus, qui nihil aliud fe fcire te-flatus eft, niß ffefum Chrißum, If hunc crucifixum. Quare in hoc argumento omne (ludium, & opera adhibenda eft, ut quam maxime illuftretur, fidelefque tanti beneficii commemoratione excitati, totos fe ad Dei erga nos amorem, & bonitatem fufpiciendam convertant. Fides itaque priore articuli parte (nam de altera poftea dicetur) illud nobis credendum proponit, Chriftum Dominum, cum Pontius Pilatu* Tiberii Caefaris juftu Judaeam provinciam ad-nriniftraret, cruci affixum efie, nam captus, ir-rifus, variis injuriarum, & cruciatuum generibus affedtus, demum in crucem fublatus eft.
3. Anima Chrißi cruciatus fenßt fecundum utramque portionem.
Nec vero cuiquam dubitandum eft, Chri-lti animam, quod ad inferiorem partem attinet, ab iis cruciatibu* liberam non luifle.- nam, D *;	quod
a) r. Or. i.i.
Srn pa prioris par* lis articuli.
Rrplttn tfi m\tUt
a nima Qirijti. Pfal. S7.
Pfal. 6S.
Thrm, i.
JEga plirant, iri.
{Thrill. 3. JnundaVtrunt aicjua tre,
{Tum. lih. s. cap. 3f. infint.
Sen. in 3. Sini. !></?. v.
Crti. Or. Sc.
n) Mire. 14. ?+•
In una Chrijti ftrfona duarum naturarum pri-pit tatu funt fir-31 ata.
Datii.hh. 3. c. 13.
b) I. Tim, «,
13.
C) Matth, ti.
Iß.
Hoc ipui mßra
fa!utit. &c. Hj-tnno dc Pajfione Domini.
cl ) Prafatii M‘ßa dtS.C'Ucr. c) Ctn. 2.33.
quod humanam naturam vere affumpfit: necef-fe eft fateri, animo etiam graviffimum dolorem fenfifle: quare inquit: (a) Triftis efi anima mea ufque ad mortem. Nam etfi perfonje divinae humana natura conjunćta fuit, tamen propter eam conjunćtionem nihilo minus paffionis acerbitatem fenfit, quam fi ea coujunćtio faćta non fuiffet; cum in una Jefu Chrifti perfona utriuf-que naturae, divinae, & humanae proprietates fervatae fint: atque idcirco, quod erat paffibile, & mortale paffibile, & mortale permanlit: rur-fus vero, quod impaffibile, & immortale erat, qualem effe divinam naturam intelligimus, fuam proprietatem retinuit.
5. Cur in Symbolo exprimatur, fub quo 'Judita Pra-fide Chrijlus ft pqtfui ?
Quod autem hoc loco tam diligenter obfer-vari videmus, Jefum Chriftum eo tempore paf-fum effe, quo Pontius Pilatus Judaeam provinciam procuraret, id ea re faćtum effe docebit Parochus, quia tantae rei, & tam neceffariae cognitio exploratior omnibus effe poterat, fi rei geftae certum (quod & ab (b) Apoftolo Paulo faćtum legimus) tempus deferibereturturn* etiam, quia iis verbis declaratur, illam Salvatoris praedićtionem exitu comprobatam effe: (c) Tradent, inquit, eum gentibus ad illudendum, flagellandum, if crueißgendum.
4. Non temere accidit, quod Chriflut in ligno crucis mortem eß perpefus.
Sed, quod potiffimum in ligno crucis mortem pertulit, hoc etiam divino conftlio tribuendum eft, ut fcilicet, (d) unde mors oriebatur, inde vita refurgeret: ferpeus eaim, (e) qui in
ligno
ligno primos parentes vicerat, vidus eft a Chriilo in ligno crucis. Plures ejus rei affer-ri rationes poiTunt, quas fanćli (a) Patres latius perfecuti funt, ut offendamus confenta-neum fuifle, Redemptorem noftrum mortem crucis potiffimum fubire. Verum fatis effe Parochus admoneat, fi fideles credant, illud genus mortis a Salvatore deledum efle, quod quidem ad humani generis redemptionem aptius, atque accommodatius videretur; quemadmodum certe nullum turpius, atque indignius efle potuit. Non folurn enim apud Gentiles crucis fupplicium execrandum, & dedecoris, ignominiaeque pleniffimum femper exi-fiimatum eff; verum etiam in lege Moyfis (b) maledittus homo appellatur, qui pendet in ligno, t. Hiftoria pnjjionis Cbrißi frequentius populo eß replicanda.
Neque vero Parochus hujus articuli hiffo-tiam praetermittet, quae diligentiflime a fandis Evangeliftis expofita eil, ut faltem fumrna ejus myfterii capita, quse ad confirmandam fidei noftrae veritatem rnagis neceflaria videntur, fideles cognita habeant. Hoc enim articulo, veluti fundamento quodam Chriftiana religio, & fides nititur: eoque pofito, reliqua omnia rede couftituta funt. Nam fi quid aliud hu-tnanse menti, & intelligentise difficultatem affert, certe crucis myfterium omnium difficillimum exiftimandum eft: vixque percipi a nobis poteft, falutem noffram ex cruce ipfa, & ex eo, qui pro nobis ligno illi affixus etl, pendere. Sed in hoc, ut docet Apoftolus, fum. «am Dei providentiam licet admirari, (c) Nam*
quia
a) Vidt inttr
extern \rtnxum lit>. 4* cap. j 7,
Cd učit fuppticium apud Gentiles, ir Judxos fuit «St»
crxndutn.
b)Deut,
G*l, 5. i?.
Quam necejfaria, bu)itf quarti ar~ ttculi prtfejfo, & fides myßerti ab-fconditi tn cruce. Caucis myß tr< urm ereduur ommur» d ffjcilltrr.unsi uti» de Gnofitci Cnri» Jiunt negabant cruci fuiJJi ajfi» X um, fed illius io-
co S'wanem Cyr*— nxunt^lnn* cap. »ia
«) r* Cor. m. alfc
''Prophets B Apo fioli.& De us tp/e9 tur tantopere zn» tulcarznt cruets # & pajfionis myfie» Via,
Figur* men if Chrißi,
U) Gen. 4. S.
b)	Ge». tU.7.
c)	Fxod. ii.s. •. 7.
dj Kum. 21»
I. 9.
Joan.f. 14,
C) Pfal. 2. &
2». 61, 109.
Hi er, tn Epijl. ad F^ul in um.
f) If*. S3.
Chriffut Ver» in truce fuit msr-tuus.
quia in Dei fapientia non cognovit mundus per fa-pientiam Deum, placuit Deo per flultitiam praedicationis fulvos facere credentes. Quare mirandum non eft, fi Prophetae ante Chrifti adventum, & Apoftoli poft ejus mortem, & relurrećirioneni tantopere laborarunt, ut hominibus perfuade-rent, hunc e fle mundi Redemptorem, eofque in Crucifixi poteflatem, atque obedientiam redigerent. Quare Dominus, cum nihil tam ab humana ratione remotum effet, quam crucis myfterium, ftatim poft peccatum nunquam de-ftitit tum figuris, tum Prophetarum oraculis Filii fui mortem fignificare. Atque, ut de figuris pauca quaedam attingamus, (a) Abel primum, qui fratris invidia occifus eft, deinde
(b)	Ifaac facrificium, praeterea (c) agnus, quem Judaei, cum e terra ASgypti egrederentur, immolarunt , tum (d) ferpens aeneus, quem Moy-fes in derferto exaltavit, Chrifti Domini paf-fionis, ac mortis figuram praemonftrabant. Quod autem ad Prophetas pertinet, quam multi ex-titerint, qui de ea vaticinati funt, id vero multo notius eft, quam ut explicari hoc loco oporteat. Sed prae exteris, ut (e) Davidem omittamus, qui omnia praecipua redemptionis n oft ne myfteria in Pfalmis complexus eft, (f) Ifaix oracula tam aperta, & clara funt, ut re-ćte dici queat, eum potius rem geftam expo-fuifle, quam futuram prxdixifle.
«. Quid hac claufula, mortuus, & fepultus, credendum ßgnificet ?
Mortuus, Cj5 fepultus. His verbis Parochus credendum explicabit, Jefum Chriftum, poft* quam crucifixus eft, vere mortuum ac fepul-
tum
tum effe. Neque vero fine caufa hoc fepara-tim fidelibus credendum proponitur, cum non runt.
.	.	.	. Iren. Tertui. lit.
defuerint, qui eum in cruce mortuum negarent. depr.rcri^
Illi igitur errori hanc fidei doćtrinam fanćti
Apoftoli merito opponendam cenfuerunt: de ,
cujus articuli veritate dubitandi nullus nobis
locus relinquitur: nam omnes (a) Evangelifbe g£*tt. i7.
confentiunt, Jefum fpiritum emifilTe. Praete- lf }T
rea, cum Chriftus verus, & perfeftus homo j;w.id.s».
fuerit, vere etiam mori potuit: moritur autem
homo, cum anima feparatur a corpore. Qua-	. *
T _	*	~	, r Mtrtt Chrtflt Ji-
re, cum Jefum mortuum eile dicimus, id ligni- v * corpore ficamus, ejus animam a corpore divifam elfe: neque tamen concedimus divinitatem fejun-ćtum a corpore: quin potius conftanter credimus, & confitemur, anima ejus a corpore divila , divinitatem tum corpori in fepul-chro,tum animae apud inferos conjun&am Temper fuifie. (b) Decebat autem Filium Dei mo-	s. i*.
n	.	, Dan. Ilir,}, ca.p.
ri, ut per mortem aeltrueret eum, qui habebat murtis 2,. imperium, id eft Diabolum; & liberaret eos, qui timore mortis per totam vitam obnoxii erant fervituti.
7. Invitus, y coaHtis mortem Chriftus non fiibiit.
Sed illud in Chrifto Domino fingulare fuit, Mri chrijlifuti
quod tunc mortuus eft, cum lpfe mori decre-
vit; & mortem non tam aliena vi illatam,
quam voluntariam obiit. Nec vero mortem
fifium, fed locum etiam, & tempus, in quo
moreretur, ipfe fibi conftituit: ita enim Ifaias
fcripflt: {c)-Oblatus eft, quia ipfe voluit. Atque e) #"'• O- n
idem Dominus de fe ante pafiionem dixit:
(d) Ego pono animam meam, ut iterum [urnam earn; ,, ,	„
..	J	a) Joan. te. 17.
r,smo Mit eam a tue, fed egQ pone eam a me ipfo:
a) Lu<, n. n-
b) /m», i/. /.
Magnitudo beneficii pajjionit ix to,	<j«o^ fuerit
ultronea , conficit-1*4r/
J^tum dicimus
mortuum ,6 fe-pithum propter unitatem per fona, communicationem tdiem*tuiti;
poteftatem habeo ponendi eam , C/ poteflatem habeo iterum J,umendi eam. Quod autem ad tempus, & locum attinet, cum Herodes ejus vitae infidia-retur, ipfe inquit: (a) Dicite vulpi illi, ecce eji* cio Damonia, if /unitates perficio hodie, iceras, if tertia die eonfumor; verunitamen oportet me hodie, if cras, Er5 fequenti die ambulare; quia tton capit Prophetam psnre extra Hierufalem. Ille igitur nihil invitus, aut coa&us fecit, fed ipfe iefe volens obtulit, atque inimicis fuis obviam procedens dixit: (b; Ego fum: & fponte fua ea omnia fupplicia pertulit, quibus illum injufle, & crudeliter affecerunt: quo quidem nihil ad commovendos animi noftri fsnfus majorem vim habere poteft, cum poenas, tormentaque ejus omnia cogitatione perpendimus. Nam, fi quifpiam nofira caufa omnes dolores patiatur, non quos ipfe fua voluntate fufeipiat, fed quos vitare nequeat: hoc vero haud magni beneficii loco a nobis ponetur: Verum ii noftro tantum nomine mortem, quam defugere poterat, libenter occumbat, profedo hoc beneficii genus tantum eft, ut omnem non fo-lum referendae, fed etiam habendae gratiae facultatem vel gratiffimo cuique eripiat: ex quo Jefu Chrifii fumma, & eximia charitas, ejuf-que divinum, & immenfum in nos meritum perfpici poteft.
i\ Cur Chriflum non modo mortuum ,fed etiam fepul-tum eße dicamus ?
Jam vero quod fepultum fu'fle confitemur, hoc quidem veluti articuli pars non conditui-tur, quod novam aliquam difficultatem habeat, praeter ea, quae jam de morte dićta funt. Nam,
ä
fiChriftum mortuum credimus, facile etiam no- erae enim tuus bis perfuaderi poteft, eum fepultum effe. Ve- %ZZf'n!u rum hoc additum eft, primum, ut minus dubi- >'»/«■'».mu,, fed
. .	.	non in totum.
tare de morte liceat; cum maximo argumento ,,K ; dl fit aliquem mortuum effe, fi eins corpus fepul- •”h- ff- caP- r.
1	/in.-* FiUg. lib. 3. da.
tum probemus: deinde, ut refurredionis mx- t^.c.is.&i7.
raculum magis declaretur, atque eluceat. Ne-
que vero hoc folum credimus, Chrifti corpus nunquam Umipt.
mortuum effe, fed illud praecipue his verbis
caedendum proponitur, Deum fepultum effe :
quemadmodum ex fidei Catholicae regula verif-
fime etiam dicimus: Deum mortuum , & ex
Virgine natum effe: nam, cum divinitas nun*
quam divifa fuerit a corpore, quod in fepul:
chro conditum eft , rede confitemur Deum
fepultum effe.
S. Qua circa mortem, Pjf fepulturam Chriftißnt maxime olfervanda ?
Ac de genere quidem, & loco fepulturse il- cire» merum & la Parocho fatis erunt, quae a fandis (a)Evan-geliftis dida funt. Duo vero in primis obfer- W"* *•>**.
,	r	a) Matt. 37.
vanda funt: alterum, Chrifti corpus in fepul- st. ss>. chro nulla ex parte corruptum effe: de quo	'«/*
Propheta ita vaticinatus erat; (b) Non dabis J»*». <>.	?/.
fantlum tuum videre corruptionem : Alterum eft,	//.
quod ad omnes huius articuli partes attinet, Qctam°d°
«	-	nec patitur, nec -
lepulturam fcilicet, paftionem etiam, & mor- moritur , & ta tem Chrifto Jefu, ut homini, non ut Deo con-venire: nam pati & mori in humanam tantum meum. naturam cadunt: quamvis Deo etiam haec omnia tribuantur: quoniam de illa perfona, quae fimul (c) perfeElus Deus, Sj8 perfeftus homo fuit,	Ath.mSym-
rede dici perfpicuum eft.	JFulg. Iit. 5. ai
Traf.
R'l. V t'-
lO. Qut
4) JiM.t.I.
b) Htbr. j. 2. j .
&»{. 7.
2. Cor. 4.
C) R’>». It. %*.
<D Mitt. tr. si.
e) Luc. 32.44.
45.
f) i.Pmii.r. Of<* n.
jo. Qua ratione contemplari oporteat paßionis Chrifll beneficium,
His cognitis, ea de Chrifti pafiione, & morte Parochus explicabit, ex quibus tanti my-flerii immenfitatem fi non comprehendere, contemplari faltem fideles poffint. Ac primum quidem confiderandum eft , quis ille fit, qui haec omnia patitur. Et quidem nullis verbis ejus dignitatem explicare, aut mente comprehendere poffumus. Sanftus Joannes (a) Ver» Ium effe dicit, quod erat apud Deum. Apuftolus magnificis verbis defcribit in hunc modum: (b) Elle eum, quem Deus conßituit haredem univer/c* rum, per quem fecit if facula, qui efi fplendor gloria, Af figura fubflantia ejus, qui portat omnia verbo virtutis fua. Hic igitur purgationem peccatorum faciens, fedet ad dexteram majeflatis in excelfis. At, que, ut uno verbo compledamur, patitur Je* fus Chriftus Deus, & homo.- patitur Creator pro iis, quos ipfe condiditpatitur Dominus pro fervis.- patitur is, per quem Angeli, homines, coeli, elementa fačta funt: ille, in. quam, (c) m quo, per quem, if ex quo funt omnia. Quare mirandum non ell, fi eo tot pafiionum tormentis commoto, totum etiam aedificium concuffum efi: nam, ut inquit Scriptura, (d) Terra mota efl, D3 petraJcifla funt: (e) tenebra etiam faila funt per univerfam terram, f/ Sol ob-fcuratus efl. Quod fi mutae etiam res, & fenfu carentes Creatoris fui pafiionem luxerunt, cogitent fideles, quibus lacrymis ipfi, tanquara (f) vivi lapides hujus aedificii, dolorem fuuia declarare debeant.
»i. Cut
11. Car Ckrißus voluerit extrema pati, quidque fen-tiendum de hir fit, qm Chrißianifmum profejji, in peccatis forđefiunt.
Jam vero caufae etiam paffionis exponendae funt, ut eo magis divinae erga nos charitatis magnitudo, & vis appareat. Si quis igitur quaerat, quae caufa fuerit, cur Filius Dei acer-biffimam paffionem fubierit, hanc potiffimum fuifife inveniet, (praeter haereditariam labem primorum parentum) vitia, & peccata, quae homines a mundi origine ufque ad hanc diem admiferunt, ac deinceps ufque ad confumma-tionem faeculi admiffuri funt. Hoc enim in pafiione, & morte Filius Dei Salvator nofter fp e davit, ut omnium aetatum peccata redimeret, ac deleret, & pro eis Patri abunde, cu-mulateque fatisfaceret. Illud' etiam accedit ad augendam rei dignitatem, quod non folurn Chriftus pro peccatoribus paflus eft, fed etiam pro illis, qui poenarum omnium, quas pertulit, Audores , & Miniliri fuerunt: de quo Apoftolus nos admonet, ita ad Hebraeos fcri-bens: (a) Recogitate eum, qui talem fußinuit a peccatoribus adverfus femetipfum contradiElionem, ut ne fatigemini animis vejiris deficientes. Atque hac culpa omnes teneri judicandum eft, qui in peccata fsepius prolabuntur. Nam, cum peccata noftra Chriftum Dominum impulerint, ut Crucis fupplicium fubiret: profedo qui in flagitiis, & fceleribus volutantur, rurfij, quod in ipfis eft, (b) crucifigunt in femetipßs Filium Đei, y oftentui habent. Quod quidem fcelus eo gravius in nobis videri potefl, quam fuerit Judaeis, quod illi, eodem Apoltolo telle, (c) E	Si
/««». i.
Sic De ut &C. Rom, ^.
Commendat cha-ntattrn,
Quod potuit gutm ta t Voluit unda , ut nos magis allim ceret ad amorem fuum¥
Pander a ly , omnium atatum , quia incarnatus eft in medio an-novum, ut omnes aqualiter partiet• parent in tertio millenario & nu& dio,
Abuc.
a)	Heir. ti. s.
Et de rigore )ufti_ tia erat necejfam, rium, quod ejfet Deus ^& homo.
O Vere necejja-rium, Ada pco* catum t &c.
Aug. in Bened, Cerei Pafch, Relabentes f aptus m f<elera Deum, iterum crucifigunt , & gravius plerumque quam Judat,
b)	Hebr. 6. 6,
c)	I. Cer. S.
Joan. J. Som. S. Ephif. S. Malih. 4.
a) V«, st. S.
jimbr. lib. I. d« fidt ad Grat. c. 7. & 1ib.1. dt Špiritu Sanblo c. 11.
1>) Ib id# 10.
c) R»m. S.
33*
* "Donabit, Grata, & Syri Am ta txtmplaria.
Actrbitas pajjiom. ni/,
d) Luca 27. 44.
** * Dreurrentts habet Gracus ttxtus.
Si cognoviffent, nunquam Dominum Gloria crucifxif-fent: nos autem & noffe eum proliteniur; & tamen faćtis negantes, quodammodo violentas ei manus videmur inferre.
13. Ckrtßus a Patre, '6s a femetipfo etiam traditus eß.
Sed a Patre etiam, & a femetipfo Chriftum Dominum traditum effe Sacne liters teftsntur: inquit enim apud Ilaiam, (a) Propter fcelus populi mei percufi eum. Et paulo ante idem Propheta, cum Dominum plagis, & vulneribus affećtum fpiritu Dei plenus videret , dixit: Omnes nos quaß oves erravimus, unusquifque in viam fuam declinavit, Zf pofuit Dominus ineo iniquitatem omnium nqftrum. De Filio autem fcriptum eft: (b) Si pofuerit pro peccato animam fuam, vide-lit femen long<tvum. Sed eandem rem Apofio-lus gravioribus etiam verbis expreßit, cum tamen ex altera parte vellet oftendere quantum nobis de immenfa Dei mifericordia , & bonitate fperare liceat: inquit enim: (c) Qui etiam proprio Filio fuo non pepercit, fed pro notis omnibus tradidit illum, quo modo non etiam cum illo omnia notis * donavit ?
13. Chrißus tormentorum acerbitatem corpore, £/ animo vere fenft.
Sequitur nunc, ut, quanta fuerit paflionis acerbitas, Parochus doceat: quamquam , fi memoria teneamus (d) fudorem Domini fa&um, ut guttas fanguinis * * decurrentis in terram, cum ille tormenta, & cruciatus animo perciperet, quibus paulo poft afficiendus erat, facile ex eo unusquifque intelliget, nihil ad illum dolorem addi potuiffe. Nam, fi malorum imminentium cogitatio tam acerba fuit, (e) id
quod
e) JtH-
quod fanguinis fudor declaravit, quid ipfani perpeffionem fuiffe exiftimandum eft ?
Sed tarnen Chriftum Dominum fummis tum ari/hui» animi, tum corporis doloribus affećtum eile	l,"u-
conflat. Ac primum quidem nulla fuit ejus corporis pars, quae graviffimas pceuas non fen-ferit: nam & pedes, & manus clavis cruci affix®,'caput fpinis compundtum, & arundine percuffum, facies fputis foedata, alapis c®f3, totum corpus flagellis verberatum eft. Prae-tera omniuin & generum, & ordinum homines (a) convenerunt in unum, adverfur Dominum, a) Pßi. ». j. Ü* adverfus Chiflum ejus, (b) Gentes enim,& Judaei b) Man. a#. paffionisfuafores,aućtores,miniftri fuerunt. Ju- w u> das eum prodidit, Petrus negavit, caeteri omnes i«- **. “. deferuerunt. Jam vero in cruce ipfa acerbi-tatemne, an ignominiam, an utrumque fimul queremur? Ac profedo nullum aut turpius M„tit chrifi genus mortis, aut acerbius excogitari eo po- &'«<•> aceri, tuit, quo affici nonni« nocentiflimi, & fcele- ZZZößttimum.'' ratiffimi homines confueverunt, & in quofum-ini doloris, & cruciatus fenfum mortis diuturnitas vehementiorem efficiebat. Augebat au- op», Chrijli tem poenarum magnitudinem ipfa Chrifti Jefu corporis conftitutio, & habitus: quod quidem mum fHit-cum Spirtus virtute formatum effiet, multo perfećtius, & temperatius fuit, quam aliorum hominum corpora effe poffunt; atque ideo acriorem quoque fentiendi vim habuit, & gravius tormenta illa omnia perpeffium eft.
Quod vero ad intimum animi dolorem per- *. o. 4.7: tinet, nemo dubitare poteft, quin fummus in Chrifto fuerit: fanćtis enim hominibus, qui- ufq ur etd Kon gtfm cumque fupplicia, & cruciatus pertulerunt,
R »	non
#amÖ:riftut ati-
guji int us eß a c$n* trams , deßstu* tus alt Apoßahs , der eli ft us a Deo , tonfufstfus a Ju* dao,
A) Ol. t. i4,
IO 2. Cer. 7. 4-
C) Matt. 2,6. 39.
Pfal. 6*. jr,t fußinui &c. Jbt 14-i. Onfidt-rabam,
Tbrtn. 1.
Longe fa ft us efi <fc.
Jauca a i.
Apparuit illi Angelus de calo, &c. seta ly, Confortans,
J)r folve ey Pfal. 9. Exurge Domitii &c.bene& fubtilittr meditando qnanam illa confortatio ? Primus fruftus pafßonis Qjrtßi.
d)	ApOC. T. /.
e)	Coi. 2. ij. fecundus.
f)	Jean. ti.n. Tertius.
Quartus.
g) R««. /, i#.
3. Car, s. 11. Quintui.
68 CATECHISMI ROMAMI PARS L
non defuit animes folatium divinitus datum, quo recreati tormentorum vim aequo animo ferre poffent: imo vero in cruciatibus pleri-que intima laetitia efferebantur : inquit enim Apoftolus: (a) Gaudeo in paßßonibus pro vobis; {f adimpleo ea, qiut defunt pajjionum CbriJH in car- ■ ne mea, pro corpore ejus, quod eft Ecclejia: & alibi ; (b) Repletus fum coufultitionc, fuperabundo gau- -dio in omni tribulatione noßra. Verum Chriftus Dominus amariffimae Paffionis calicem, (c) quem bibit, nulla fuavitate permilla temperavit. Humanae enim naturae, quam affumpfe-rat, fentire*omnia tormenta permifit, non fs-cus, ac fi homo, non etiam Deus fuiffet.
14. Qua pntißimnm commoda, Cj5 bona Chrißian» generi Cbrißi pajßo pepererit.
Reliquum modo eft, ut commoda etiam,
& bona, quae ex Paflione Domini percepimus, a Parocho accurate explicentur. Primum igitur Domini Paflio peccati liberatio fuit: nam, ut eft apud Sanftum Joannem, (d) dilexit nos, y lavit nos a peccatit noflris in [anguine fun. Et Apoftolus inquit: (e) Convificavit vos cum illo, donans vobis omnia delitta, delens quod adverfum nos erat, chirographum decreti, quod erat contrarium nobis, y tffum tulit de medio, affigens illud cruci. Deinde a daemonis tyrannide nos eripuit: ipfe enim Dominus inquit: (f) Nunc judicium eß , mundi: nunc princeps hujus mundi ejicietur forus; ty ego, fi exaltatus fuero a terra, omnia traham ad
me ipfum, Poenam praeterea peccatis noftris debitam perfolvit. Tum vero , quia nullum gratius, & acceptius Deo facrificium offerri potuit, (g) Patri nos reconciliavit, eumque
nobis
nobis placatum , & propitium reddidit. Podremo , quoniam peccata fuftulit, coelorum etiam aditum communi humani generis pecca* to interclufum, nobis patefecit. Atque id Apoftolus figniflcavit illis verbis: (a) Habemus fiduciam in introitu ßnHorum, in /anguine Chrifti. Neque vero in veteri lege jaujus myfterii figura, & imago qusedara defuit; nam illi, (b) quibus interdiäum erat, ne in patriam ante fum/ni facerdotis mortem reverterentur, hoc fignificabant, nemini, quamvis jufte, & pie vixiilet, aditum in cceleflem patriam patere, antequam fummus ille, atque aeternus facerdos Chriflus Jefus mortem obiret: qua quidem obi-ta, ftatim cceli fores patuerunt iis, qui Sacramentis expiati, fideque, fpe, & charitate praediti, paffionis ejus participes fiunt. is. Unde vim habuerit Cbrißi pajfio ad tanta nolit bona promerenda.
Haec autem omnia maxima, & divina bona Parochus docebit ex Domini paffione ad nos perveniffe; primum quidem, quia eft integra atque omnibus numeris perfečta fatisfaćiio, quam admirabili quadam ratione Jefus Chriflus pro peccatis noftris Deo Patri perfolvit. Ner que vero pretium, quod pro nobis perfolvit, Neque vero; pretium, quod pro nobis perfolvit, debitis noftris par folum, & aequale fuit, verum ea longe fuperavit. Deinde facrificiura Deo acceptiffimum fuit; quod cum illi filius in ara crucis obtulit, patris iram, atque indignationem prorfus mitigavit, atque hoc nomine Apoftolus ufus eft, cum inquit: (c) Chriflus dilexit not, C/ tradidit femetipfum pro nolis oblatio-E 3	nem
i) Hthr,lo.lt,
b) Kam.^r. 2f.
patribus Veteris . t eft ament i Ante Chrifti mortem c&li aditus non patuit. Vide Iren, lib. U cap. 21. Terrui, lib. 4, ad Afarcionem Orig, in tap. S, ad Rom,
1. Reg. 9.
Quia de induftria &e.
Matth. 27.
Et cum duftaffet* \. Petri 2. Chriftus pajfus eft &c.
Chrifti pajfio Vfm rum jacriftcium,1
c) Et hef. S. It Redemptio,
a) *• &tr* l'
i*.
jlpoe. S. JRtdtmi-fii nos Domtne, &c. nota tila 4, ex omni tribu , & lingua &c,
bj G*l» 3* 13*
Sextus Cljrißi ' faJJ'ionii fruft ns.
item Cj5 boftiam Deo in odorem fuavitatis. Prate-rea redemptio, de qua eft apud Apoflolorum Principem (a) Non corruptibilibus auro, vel argento redempti eftis de vana veßra converfatione paterna traditionis, fed pretiofo fanguine quaft agni mmaculati Chrifti, b5 incontaminati: & Apoftolus docet: (b) Cbrißus nos redemit de maledicto legis, faHus pro nobis malediBum.
16. In Chrifii pajfmne funt omnium virtutum exempla.
Verum praeter haec immenfa beneficia, illud etiam vel maximum confecuti fumus, ut in hac una paffione omnium virtutum clariffi-ma exempla habeamus.- nam & patientiam, & humilitatem, & eximiam charitatem , & manfuetudinem, & obedientiam, & fummara animi conflandam, non folum in perferendis propter juflitiam doloribus, fed etiam in morte oppetenda ita oflendit, ut vere dicere pof-fumus, Salvatorem noflrum, quaecumque vitae praecepta toto praedicationis fu® tempore verbis nos docuit, ea omnia uno paffionis die in fe ipfo exprellilTe. Atque haec breviter de Chrifii Domini faluberrima paffione,& morte di-&a fint. Utinam vero haec myfleria in animis no* Uris affidue verfentur, & una cum Domino pati, & mori, & fepeliri difcamus: ut deinde, abjefta omni forde peccati, ad novam vitam cum illo refurgentes, aliquando tandem, ipfius gratia, & digni limus, qui coeleflis regni, & gloriae participes efficiamur.
DE
de quinto
ARTICULO,
CAPUT VI.
Descendit ad inferos , tertia die
RESURREXIT A MORTUIS. i. Prima pars hujus articuli quomodo fit intelligenda.
Maxime quidem refert nofle gloriam fe* pulturae Domini noftri Jefu Chrifti, de qua proxime didum eft: fed plus intereft fidelis populi cognofcere illuftres triumphos, quos ex divido Diabolo, & fpoliatis inferorum fedibus deportavit: de quibus, fimulque de refurredione dicendum eft : qui locus etii feparatim per fe rede tradari podit, nos tamen fandorum Patrum audoritatem fecuti, eum cum defcenfu ad inferos conjungendum putavimus. Ejus igitur priori parte hoc nobis credendum proponitur, Chrifto jam mortuo, ejus animam ad inferos defcendifie, ibique tamdiu manfiife, quamdiu ejusdem corpus in fepulchro fuit. His autem verbis fimul etiam confitemur eandem Chrifti perfonam eodem tempore & apud inferos fuifte, & in fepulchro jacuiife. Quod quidem cum dicimus, nemini mirum videri debet, propterea quod, ut fepe jam docuimus , quamvis anima a corpere difcefferit, nunquam tamen divinitas vel ab anima, vel a corpore feparata eft.
2. Quid hic inferorum vocalolo intelligendumft.
Sed quoniam articuli explanationi plurimum lucis afferre poteft, fi Parochus prius do-E 4	ceat,
lf*. ir.
EteritfepuUhrum <j its gloriofum.
Prior if partii quinti artic, fett-t entia m
Chriftus eodem tempore in fepulchro , & apud inm feros fuit.
Vide Seil. 6. fu-perioris articuli.
Di multiplici Vocis Inferni ßgnifi* cat tone.
Inferi quid ßgni-fictnt.
a) &H. 2. jo.
b) A*. 2. 14.
Receptacula Infima animarum n*, funt unius ge» neris,
c)	Matt, 2 f. 41. P j mas locus da-, mnatorifrn.
d)	Afatth.f, & io. to. *P.
C/ Apoc. p. it, Pondera ly ter-queritur , qua tor-yfWie , fecundum Ambr.Serm, te, fupra Renti emmaculati, Bernard.
Greg. t. Ptt. i.
Angelis peccantibus, &c. Diabolus neu habet pctnam fenfus, fed fola m Ha in n i ufqite ad diem j/t-dicii » & tunc utramque,
f)	Luc. 2d. 22,
g)	Apoe.ti. 27.
ceat, quid hoc loco inferorum vocabulo intcl-ligendum fit, monere oportet, Inferos hoc loco pro fepulchro non accipi, ut quidam non minus impie, quam imperite putaverunt. Superiori enim articulo, Cbri/lum Dominum fepul-tum ehe, edoćtt fumus: nec ulla caufa erat, cur in fide tradenda alio, & quidem obfcuriort loquendi genere idem a fandis Apoftolis repeteretur; verum inferorum nomen abdita illa receptacula fignificat, in quibus animae detinentur , quae ccelellem beatitudinem non funt confecutae. Ita %'ero facrae literae hanc vocem multis in locis ufurparunt. Nam apud Apo-Itolum legimus (a) in nomine $efu omne genu fleEli, ccekfltum, terre/lrium , W infernorum: & in Adii» Apoftolorum D. Petrus tefiatur, (b ) Chriflum Dominum fufeitatum folutus doloribus inferni.
3' Qll°t fi«* toca, quibus anima extra beatitudinem conftituta poß mortem detinentur.
Neque tamen ea receptacula unius, & ejuf-dem generis funt omnia. Eh enim deterrimus, & obfcuriflimus career, (c) ubi perpetuo, & inextinguibili igne damnatorum animee fimul cum immundis fpit itibus torquentur, qui etiam (d) gehenna, (e) abyffus, & propria fignifica* tione (f) Infernus vocatur. Praeterea eft pur-gaturius ignis, quo piorum animae ad definitum tempus cruciatae expiantur, ut eis in aeternam patriam ingreffus patere pofiit (g), in quam nihil coinquinatum ingreditur. Ac de hujus quidem dodrinae veritate, quam & Scripturarum teftimoniis, & Apoftolica traditione confirmatam e(Te fanda Concilia declarant, eo diligentius, & faepius Parocho differendum erit, quod
in
in ea tempora incidimus, quibus homines fa* simius lomt nam do&rinam non fuftinent. Tertium poftre- p^ZZm! mo receptaculi genus eft, in quo animae fando- Te««»« amm*.
r	.	. rnrn receptaculum
rum ante Chrifli Domini adventum excipie- efl finus jiOralj*, bantur, ibique fine ullo doloris lenfu beata re- %^;ub,raVlt demptionis fpe fuftentati, quieta habitatione emnt\ animas JPa*.
,,	,...	•	__trum ifcr omnes
fruebantur. Horum igitur piorum animas, quas [ur£Mtts tmc iti iu finu Abrahae Salvatorem expedabant, Chri-
, . ■	,	,	...	. A’"ma 0mfli
ftus Dominus ad inferos defcendens liberavit. r,iffa 4. Anima Chrifli non potentia tantum, fed reipßadin- ff/'™’
feros defcendit.	Cam txaltatut
Nec vero exiftimandum eft, eum fic ad in- \flie ikit a dem feros defcendifle, ut ejus tantummodo vis, ac /«»*> *d
.	.	.	.	„	. non ad infernum*
virtus, non etiam anima, eo pervenerit. Sed omnino credendum eft, ipfam animam re , & prafentia ad inferos defcendifle; de quo extat firmiflimum illud Davidis teftimonium: (a) Non aJ PßL u. derelinques animam meam in inferno.	®r‘
f. Aliquid dignitati Chrifli ex ejus defcenju ad inferos detniElum non efl.
Verum etfl Chriftus ad inferos defcendit, nihil de ejus fumma poteftate detraćtum eft ; neque ejus fanditatis fplendor macula aliqua afperfus: cum potius hoc fado veriflima efle omnia, quse de illius fanditate celebrata erant, eumque filium Dei efle, quemadmodum antea tot prodigiis declaverat, apertiftime comprobatum fit: id quod facile intelligemus, fi caufas, cur Chriftus, & alii homines in ea loca venerint, inter fe conferamus. Cseteri enim omnes captivi defcenderant: ipfevero (b) intermortuos b)PJ*i. b.t. liber, &vidor, ad'profligandos daemones, a quibus illi ob noxam incluft, & conftridi tenebantur , defcendit. Praeterea alii omne,, qui E 5	defcen-
edufit dejctndendi
ad irfferos, quam aliu htminibus.
S>dm. lib. i. CAp.
»9, 0>riftus animas inftrno ex-tr aflat mox tjfftm tit btAtAS,
Quomtde Idtnni promißa ecdem die beatitude fit pr a(lit a, a) Luc.ii. 4 i.
k) Oft* 13. t4.
O Z*ch. f. 11. Eutef. 24.
d) OK 2. if.
fafiom't- Chrijti frutttti *d
defcenderunt, partim pcenis acsrbiffimis torquebantur , partim vero, ut alio dolores fenfu carerent, tamen Dei afpećhi privati, & fpe beatae gloriae, quam expedabant, fufpenfi torquebantur. At Chriftus Dominus defcendit, non ut aliquid pateretur, verum ut fandos, & juftos homines ex mifera illius cuftodise mole-ftia liberaret, eifque paflionis fuse frudum impertiret. Quod igitur ad inferos defcendit, nulla prorfus de fumma ejus dignitate, & po-teftate diminutio fada elf.
6. Quibus de caußs Cbrißus ad inferos defcendere •voluerit.
His expofitis docendum erit, propterea Chriilum Dominum ad inferos defcendiffe, ut ereptis Daemonum fpoliis, fandos illos Patres, caeterofque pios e carcere liberatos fecum adduceret in ccelum, quod ab eo admirabiliter, fum-maque cum gloria perfedum eft: ftatim enim illius afpedus clariffimam lucem captivis attulit, eorumque animas immenfa laetitia, gaudioque implevit: quibus etiam optatiffimam bea-titudinem, quas in Dei vifione confiftit, impertivit: quo fado id comprobatum elf, quod latroni promiferat illis verbis, (a) Hodie mecum eris in Paradifo. Hanc vero piorum liberationem Ofeas tanto ante praedixerat in hunc modum ; (b) Ero mors tua, 0 mors: morfus tuus ero, inferne. Hoc etiam fignificavit Zacharias Propheta , cum ait ; (c) Tu quoque in /anguine tefta-menti tui emiftfti vinHos tuos de lacu , in quo non eft aqua. Idipfum denique expreffit Apoftulus illis verbis: (d) Expolians principatus, is“ poteftates traduxit conftdentur, palam triumphans illos in femeU
ipf/.
jpfö. Venim ut hujus myfterii vim melius in- «*«"» tempo*
.	...	,	.	. rum fidtlts eft iif*
telligamus, faepe illud memoria repetere de-bemus, pios homines non folum qui poft ad-	%-
ventum Domini in lucem editi erant, fed qui u a>nft i mortem illum poft Adam antecefferant, vel qui ufque	T.
ad finem feculi futuri funt, ejus pafilonis be- R'g.n. neficio falutem confecutos eile. Qu3mobrera,	43.
antequam ille moreretur, ac refurgeret, coeli v>d‘ Augjtb.dt porte nemini unquam patuerunt: fed piorum «p. a. animae cum e vivis excelli flent, vel in finum Abrahae deferebantur , vel, quod etiam nunc iis contingit, quibus aliquid diluendum, & per-folvendum eft, Purgatorii igne expiabantur.
Eli illa praeterea caufa, cur defcenderit ad inferos Chriftus Dominus, ut ibi etiam, quemadmodum in coelo, & in terris, vim fuam, po* teftatemque declararet ; & omnino, (a) ut in a) W. *. w. nomine ejus omne genu fletteretur , cceleßium, terre-ßrium, W infernorum. Quo loco quis fummam Dei benignitatem in genus humanum non ad-miretur, & oblfupefcat, qui non modo pro nobis aGerbiffimam mortem fubire , fed infimas etiam terrae partes penetrare voluerit, ut fibi Uti *»/«•/. chariffimas animas, inde ereptas, ad beatitu-' dinem traduceret 1 7. Merius partis quinti articuli fenfus.
Sequitur altara articuli pars: in qua expli- D« (loriofirsfur-
,	11	T» «	• *	. rttfionis Chrijti
cauda quantum laborare Parochus debeat, de- myßtrio. clarant illa Apoftoli verba: (b) Memor eßo, c_)j. Hm. s. t. Dominum Jefum Chrifium refurrexiße a mortuis.
Quod enim Timotheo praecepit, idem etiam reliquis animarum curatoribus praeceptum efle, dubitandum non eft. Ea autem articuli eft Sententia: Poftquam Chriftus Dominus fexta
feria,
a) Jt*n. It. is.
b)Af*tr. 28.1.
Jlfstrc. t6. i.
X.uc, 24. i. 2.3, Jt-n, i», i.
S*4 Vi Chrift Hi ab inferis eft cx~ cirarut.
Scot. 4. Dlft'J.). tjueft. 5.
J»K 7.
*) ». Or. jf. 4.
«0 Pf*1- tr. i.
*) fr*». IT, !>.
76 CATECHISM! JICMANI PARS I.
feria, hora diei nona, in cruce fpiritum emi-fit, & eadem die vefpere fepultus eft ab ejus difcipulišVOO qui Pilati Prafidis permilTu corpus Domini e cruce depolitum in propinqui horti monumentum novum intulerunt ; tertio a morte die , qui fuit Dominicus, (b) fummo mane illius anima corpori iterum conjunfta eft: atque ita is, qui triduum illud mortuus fuerat, ad vitam, ex qua moriens difcefferat, rediit, & furrexit.
8.	Non aliena -virtute, ut ceteri hommcs,fed propria -vi Chriflus refurrer.it.
Sed refurreftionis voce non illnd folum in-telligendum eft, Chriftum a mortuis excitatum effe, quod multis aliis commune fuit: fed fua vi, ac virtute refurrexiffe, quod proprium in illo fuit & fingulare. Neque enim natura patitur, nec ulli homini conceftiim eft, ut feipfum poffit virtute fua a morte ad vitam revocare. Hoc vero fummas Dei poteftati tantummodo refervatum eft, ut ex illis Apoftoli verbis in* telligimus: (C ) Etfi crucifixus eft ex infimitate , fed -vivit ex virtute Dei. Quae quoniam neque a Chrifti corpore in fepulchro, neque ab anima, cum ab inferos defcendiffet, fejuntfta unquam' fuit, divina vis tum in corpore inerat, qua animae iterum conjungi, tum in anima, qua ad corpus denuo reverti poflet, qua & licuit fua virtute revivifcere, atque a mortuis refurgere, Id vero David Spiritu Dei plenus praedixit his verbis; (d) Salvabit fibi dextera ejus, E/ brachium fanflum ejus. Deinde ipfe Dominus Divino oris fui teftimonio confimavit: (e) Ego pono animam meam, ut iterum fumam eam; 0* poteftatem habeo
leo ponendi cam, C f poteflatem habeo iterum /umendi eam. Judaeis etiam ad confirmandam dpćtrinae veritatem dixit: (a) Solarne templum hoc, C/in tri- a) /»«».	,5>
lus diebus excitabo illud. Quod quidem tametli de templo illo magnifice ex lapidibus ftrućto intelligerent,ille tamen, ut fcripturae verbis eodem in loco declaratum eft, dicebat de templo corporis fui Quamvis autem in fcriptu-ris interdum legamus, (b) Cbriflum Dominum a. b) AT. 2.24 Patrefufiitatum ejfe, hoc ad eum, ut ad homi- 5»». g, 12. nem, referendum eft: quemadmodum illa rur-fus ad eundem, ut Deum , fpećtant, quibus fignificatur, eum fua virtute refurrexiffe.
9.	Quomodo Chvtßtis primogenitus mortuorum dicatur, cum alii ante ipfum rejujcitati nofcantur.
Sed illud etiam praecipuum Chrifti fuit, quod ipfe primus omnium hoc divino refurre-ćtionis beneficio affećtus eft. Nam in fcriptu-ris & (c) primogenitus ex mortuis, & (d) primage- c) Ol. 1. is. nitus mortuorum vocatur. Atque , ut eft apud Ai‘“' *' s’ Apoftolum, (e) Chriftus re/urrexit a mortuis, pri- c) 1. o. is. mitia dormentium: quoniam quidem per hominem mors, 2!' if per hominem refurreP.io mortuorum : tf ficut in Adam omnes moriuntur, ita if in Chrifto omnes vivificabuntur. UnuJqui/jue autem in fun ordine: pri-mitia Chriflus , deinde ii, qui funt Chrifti. Quae quidem verba de perfećta refurrećtione interpretanda funt, qua ad immortalem vitam, omni prorfus moriendi neceffitate fublata, excitamur. Atque in eo genere Chriftus Dominus primum locqm obtinet: nam fi de refurrećtione loquimur, hoc eft de reditu ad vitam, cui iterum moriendi necefiitas adjunčtaeft; (f)an- f) 3. R<s- 17 • te Chriftum inulti alii a mortuis excitati funt; **'
qui
qui omnes tamen ea conditione revixerunt, ut eis iterum moriendum effet: at Chriftus Dominus ita refurrexit morte fubaćta, & oppref. fa, ut mori amplius non pollet: quod quidem
a)	K»®.«. 9> apertiffimo illo teftimonio confirmatur •• ( a )
Chriftus refurgens ex mortuis jam nor. moritur: mors illi ultra non dominabitur.
10.	Quomodo, C/ qua ex cmtfa Chriftus in tertiam diem fuam refurreEiionem dißulerit.
Quod vero articulo additur, Tertia Dei, Parocho explanandum erit, ne fideles arbitrentur, totos ipfos tres dies Dominum in fe-pulchro fuilTe: nam quod integrum naturalem diem, partemque tum antecedentis, tum con* fequentis diei in fepulchro conditus eit, ob eam rem veriifime dicitur triduo in fepulchro jacuilTe, ac tertia die a mortuis lurrexiffe: ut enim divinitatem fuam declararet, refurrećtio-nem ufque ad finem farculi differre noluit : rur* fus vero, ut eum vere hominem, vereque mortuum effe crederemus, non ftatim port mortem, fed tertio die revixit: quod temporis fpatium ad veram mortem comprobandam fatis effe videbatur.
11.	Quare Patres Conßantinopolitana Synodi huic articulo chufulim adjecerint, Secundum Scripturas.
Patres primae Conftantinopolitanse Synodi huic loco addiderunt ; Secundum Scripturas;
b)	i. O. ts. i. quod quidem at> (b) Apoftolo acceptum, in
fidei Symbolum propterea tranftulerunt, quod refurre&ionis myfterium maxime neceffarium e)t.Or.is.t*. €^ei idem Apoftolus docuerit iis verbis: (c) St Cbrijtus non rejurrexit, inanis qfi ergo prarlicatio
ttqftra,
Tirti4 die von fimpliciter, fed fecundum fcnptu. r vi.
Of“C f.
Jona 2.
Afulth. 12.
G’‘r- N’f-O'.de
TefuTrtShont C V,fi.
A <xt dtAles per. I.efunil. 1". Mtm,). Ar. J.
twßra, inanis eft Cs5 files veftra: ifß Chri/tus non refurrexit, vana eß fides veflra: adhuc enim efiis in peccatis veftris. Quare D. Auguftinus cum hujus articuli fidem admiraretur, ita fcripfit: Non magnum eft credere , quia mortuus eft Chrifius i v hoc 'if Pagani, tjf ‘Juda i, if omnes iniqui credunt; hoc omnes credunt, quia mortuus eß. Fides Chitifiia-norunt vefurreBio Chrifli eß: hoc pro magno habemus, quia credimus eum refurrexiffe. Ex quo faćtum eft, ut frequentifiime (a) Dominus de fua re-furreftione locutus fit: ac nunquam fere de paffione fua cum difcipulis collocutus eft, quin de refurredione loqueretur: quare cum dixiflet: (b) Filius hominis tradetur gentibus, if illudetur if flagelabitur, if confpuetur, Cs5 poßquant fiageliaverint, occident eum; ad extremum addidit: Et tertia die re fur get: Et cum Judaei ab eo peterent, ut aliquo figno, & miraculo do&rinam fuam comprobaret, refpondit, (c) nullum aliud figmtm eis datum iri, quam ffona Propheta fignum; ficut enim fuit potias in ventre ceti tritius diebus, & tribus noclibus;ßc futurum affirmavit filium hominis in corde terra tribus diebus if tribus noilibus. Verum ut hujus articuli vim, & fenfum melius perfpiciamus, tria nobis inveftiganda, & co-gnofeenda funt: primum quidem, quarenecef-fe fuerit Chriftum refurgere: deinde qui refur-reftionis finis, & fcopus fit: & quas ab ea utilitates, & commoda in nos fint profećta.
S2. Quae ob c auf as neeeße fuerit Cbrifium refurgere.
Quod igitur ad primum attinet, neceffe fuit eum refurgere, ut Dei juftitia oftenderetur, a quo maxime decebat eum extolli, qui, ut illi obtemperaret, deprefius, atque omni ignominia
affe-
D. A'<nf. im Pfalm. no.
a) Matt, jf.ir 17.& i’.il.
b) Luc* it. /s.
c) Matt.n.if. Luca II. is.
D. V», i.far.qu.
St. act. r.
Pf at. «J.
Xutiit kitne ni tot alrtitn j &c. Pr itn n caufa.
z)Pi\‘?.x-K>. *>. K??. t ».
J\i rttt radium . &c.
S'cunda.
J. C<r.\S. 12.
I. Pur. V. I. Puca ir, Ctegratulamini , &c.
Timu.
b} i. G>w.u. c; i. Tuf. 24.
d) 1. Por. i. J,
Centru.
e) Rim. 4. 2>.
So CAT.RO. P.I.DE QUART.SYMB.ART.
affečtus erat. Hanc Apoftolus caufam attulit, eum ad Philippenfes inquit: (a) Humiliavit femetipßim faClus obedient u/que mortem, mortem autem crucis: propter quod Zf Deus exaltavit illum. Praeterea, ut fides nolira confirmaretur, fine qua hominis juftitia confiare non potefl: illud enim maximo argumento elfe debet, Chrifhim filium Dei fuifie, quod fua virtute a mortuis refur-rexit. Deinde, ut fpes noftra aleretur, atque fuftentaretur. Cum enim Chriftus refurrexe* rit, certa fpe nitimur fore, ut nos etiam refingamus.- fiquidem membra capitis fui conditionem confequantur neceffe eft.- ita enim Apoftolus argumentationem concludere videtur, cum ad (b) Corinthios, & (c) Theflaloni-cenfes fcribit: & a Principe Apoftolerum Petro đićtum eft.- (d) Benedicius Deus, Zf Pater Domini noRri fefu Chrijii, qui fecundum mife-ricordiam fuam magnam regeneravit nos in fpem vivam , per refurreElionem fc/u Chrijii ex mortuis, in h irre dilatem incorruptibilem. Poftremo ob eam etiam rem Domini refurreftionem necefläriam fuilfe docendum eft, ut falutis, & redemptionis noftra rnyfterium abfolveretur. Chriftus enim morte fua nos a peccatis liberavit; refingens vero praecipua nobis bona reftituit, quae peccando amiferamus. Quare eft apud Apoftolum dićtuni(e) Chrißus traditus eft propter deliCla noftra, Zf refurrexit propter jujlificatio-netn noftram. Ne quid igitur humani generis faluti deeftet, quemadmodum illum mori, ita refurgere etiam oportuit.
tl' Oft* commoda ex refuneElione Chrißi ad homines redeant.
Ex iis vero, quae haćtenus dićta funt, per-fpicere poffumus, quantum utilitatis Chrifti Domini refurrećtio fidelibus attulerit: in re-furrećtione enim Deum effe immortalem, plenum gloria, mortis & Diabolo vićtorem agno-fcimus, quod de Chrifto Jefu fine ulla dubita-tatione credendum, & confitendum eft. Deinde Chrifti refurrećtio nobis etiam corporis refurrećtionem peperit; tum quia ejus myfte-rii efficiens caufa fuit: tum quia ad Domini exemplum refurgere omnes debemus. Nam quod ad corporis refurrećtionem attinet, Apo-itolus ita teftatur: (a) Per hominem mors, fjf per.hominem reJurreSlio mortuorum: quaecunque enim Deus in redemptionis noftrae myfierio egit, ad omnia Chrifti humanitate, tanquam efficienti inftrumento,' ufus eft. Quare ejus refurrećtio inftrumentum quoddam fuit ad refurrećtionem noftram efficiendam. Exemplar vero dici poteft, quoniam Chrifti Domini refurrećtio omnium eft perfećtiffima: ac quemadmodum Chrifti corpus refurgens ad immortalem gloriam immutatum eft; (b) ita noftra etiam corpora, quse prius imbecilla, & mortalia fuerant, gloria, &'immortalitate ornata reftituentur. Ut enim Apoftolus docet; (c) Salvatorem expediamus Dominum noßrum ^efum Chriftum , qui reformabit corpus humilitatis noftra configuratum corpori claritatis fu*. Hoc etiam de anima in peccatis mortua dici poteft: cui quo paćto Chrifti refurrećtio exemplar proponatur, idem Apoftolus iis verbis oftendit; (.d) F	Quo-
Utilitas refuntm itionis Chrißi.
Sumit.
a) 1.0. es. »r,
Refitrreitio Chrifti defunffis tjl Vita , peccatori-, bns venia , fan— if is eft gloria. Ambr. Serm. slo
b) i. Or. ito
C~)Philip.
Tertio.
d) Rom. 6. 4.S.
a) Ro**.*» 4, i.
0rtjit Ttf„rrecho torpor it l it nos ad fl/ritualem hor« rtfiirrt*fio~
ntm.
Quomodo Chrißus fiinexit a mortuis per Gloriam Patris, ita If nos in ruruitate vita ambulemus. Si enim complantati foPi-fumus fimilitudini mortis ejus, fimul Of reJurreElionis erimus , & paucis interje-ćtis, inquit: Scientes, quod Chrißus rejnrgens ex mortuis jam non moritur: mors illi ultra non dominabitur. Quod enim mortuus efl peccato, mortuus eß femel: quod autem vivit, vivit Đeo. Ita if vos exißimate, vos mortuos quidem ejfe peccato, viventes autem Deo in Chrifto *3efii.
14, Qua exChri/ti refurreSione exempla fmt fumenda.
Đuo igitur a Chrifti refurre&ione exempla petere debemus. Alterum eil, ut, poflquam peccati maculas eluimus, novum vitae genus inftituamus, in quo morum integritas, innocentia, fan&itas, modeftia, juflitia, beneficentia, humilitas eluceant. Alterum eft, ut in eo vitae inftituto ita perfeveremus, ut adjuvante Domino, a Juftitiae via, quam femel ingrelli fuerimus , non excidamus. Neque vero (a) Apoftoli verba id folum demonftrant, Chrifti refurrećtionem ad refurrećtionis exemplum nobis proponi; verum etiam refurgendi virtutem nobis pnebere, virefque & fpiritum largiri, quo in fan&itate, & juflitia permaneamus, ac Dei praecepta fervemus, declarant. Nam quemadmodum ex ejus morte non folum peccatis moriendi exemplum capimus, fed virtutem etiam haurimus, qua peccatis moriamur; ita'ejus refurrećtio ad juftitiani confequendam nobis vires affert, ut deinda pie, & fanfte Deum colentes, in novitat« vitae ambulemus, ad quam refurgimus. Hoc emia maxime refurrećtiona fua Dominus efle-
cit,'
cit, ut qui antea una cum illo peccatis, & huic faeculo mortui eramus, cum illo etiam ad novam vitae inftitutionem, 6t difciplinam
refurgeremus.
iS. Qtuhui indiciis colligatur, aliquem fecundum finitum cum Chrifto refurrexijfie.
Hujus refurredionis quae potiflimum ligna obfervanda fmt Apoftolus nos admonet: nam, cum inquit: (a) Si confurrexißis cum Chriflo, qua furfum funt, quante, ubi Cbri/lus eß in dextera Dei fidens: plane oftendit, eos, qui vitam, honores, otium, divitias ibi maxime, ubiChri-flus eft, habere cupiunt, vere cum Chrifto furrexiffe: cum vero addit, (b) Qua furfum fmt,fapite, non quafuper terram: alteram etiam hanc veluti notam appofuit, qua perfpicere poflimus, !ium vere cum Chrifto furrexeri« mus. Ut enim corporis affedionem, & valetudinem guftus indicare folet: ita (c) fi quaecunque funt vera, quaecunque pudica, quaecunque jufta, quaecunque fanda, alicui fapiant, ifque cceleftium rerum jucunditatem intimo mentis fenfu percipiat, hoc maximo argumento eile poteft , eum, qui ita affedus fit, ad novam, & fpiritualem vitam una cum Chriflo jefu furrexiffe.
F a	DE
Quet fnt jTgns
reftirrećf/onii »9* JiTK fpiritual/s.
a) (X i. i.
b) 1 ii. s. i.
c) Philip,. 4. f,
l
ARTICULO,
CAPUT V I T. Ascendit ad Coelos , sedet ad dexteram Dei Patris Omnipotentis.
/. Hujus articuli excellentia, & prima partis fen-t enti a.
David Propheta , cum beatam , & glo-riofam Domini ATcenfioriem Spiritu Dei plenus contemplaretur , omnes ad eum triumphum fumma laetitia, & gaudio celebran-dum illis verbis hortatur, cum innuit : (a) Omnes gentes plaudite manibus, jubilate Deo in -voce exultationis : Afcendit Deus in jubilatione. Ex quo inteliiget Parochus, maximo ftudio hoc myfterium explicandum effe fibique diligenter curandum, ut fideles illud non folum fide, & mente percipiant, fed, quoad ejus fieri poterit, juvante Domino, faćlis etiam, & vita exprimere ftudeant. Quod igitur ad fexti articuli explanatinonem attinet, in quo potiffimum de divino hoc myifbrio agitur, a priori ejus parte incipiendum efi, & quas ejus fit vis , atque fententia, aperiendum. De Chri'fto enim Jefu illud etiam fideles fine ulla dubitatione credere oportet, eum, perfećto jam & abfoluto redemptionis noftra? myfterio, ut homo eft, in coelum corpore, & anima afcendifle: nam ut Deus eft, nunquam ab eo abfuit, ut qui divinitate lua loca omnia compleat.
3. Noti
i.	Non folum divinitatis virtute Chtißus afeendit, fed vi etiam humanitatis.
Afcendiffe autem eum fua virtute doceat, non aliena vi fublatum , quemadmodum (a) Belias, qui ignio curru in coelum evećtus eft ; (b) vel Abacuch Propheta, vel (c) Philippus diaconus, qui divina virtute per aerem delati, longinqua terrarum fpatia permearunt. Neque vero folum ut Deus praepotenti divinita-tis vittute in ccelos afcendit, fed etiam, ut homo eft. Quamvis einim naturali vi id fieri non potuerit , tamen virtus illa , qua beata Chrifti anima praedita erat, corpus,'"ut libuit, movere potuit; corpus vero , quod jam gloriam adeptum erat, moventis animse imperio facile parebat. Atque hac ratione, ut Deus, & homo eft , Chriftum in ccelum fua virtute afcendiffe credimus.
3.	Quo fenfu Chriflus poßeriore articuli parte dicatur federe ad dexteram Patris.
Iu altera articuli parte haec funt: Sedet ad dexteram Dei Patris: quo loco tropum, id eft verbi immutationem licet animadvertere > frequentem in divinis literis, cum humanas af-feftiones, & membra ad noftram intelligentiam accommodantes, Deo tribuimus •• neque enim, cum Spiritus fit, quidquam in eo corporeum cogitari poteft. Sed , quoniam in humanis rebus ei majorem honorem tribui exiftimamus, qui ad dexteram collocatus eft: eandem rem ad coeleftia etiam transferentes, ad explicandam Chrifti gloriam, quam ut homo prae cae-teris omnibus adeptus eft, eum in Patris dextera effe confitemur.
F 3
a) 4. Rtg.t. tt.
'3.
b	it.
c) A%or, 57.
Stdere denotat pyjprßitnem & quietem gloria 0 non pofitiontn» corporis , quia Chrtflut fiat, & non fedet , fient & omnes beati rabunt > & non Sedebunt , quia Pedere i mb e alit a* tis eft , ft art vero eft , naturam l s firus hominis perfeStus.
S "t. 4 D'fi. 4S.
q. 15. in
Marc. U.
Sedere
Sedere itd dexte-ram lhi quid denotet , 1Tide At h. Ser, j. contra j4r/an. Baßl. lib, de Sptntu 4. 6,
D*m,lil>. jf-.r, 2» Sedere ad dexte-
ram Dei foie Chrifio eft tributum„
a Epheft I, 20. 21 I.*.
b) s. r.
c)	Hebt. I. if.
d)	Pjal. Vp.-l.
O Aferunt /. f4r torumfere c.
Afttn(tonem omnia Gore pi 1*jfitria d r ^utim tar,
Sedere autem hoc loco non fitum, & figu. ram corporis fignificat, fed eam regis, fum-maeque poteffatis, ac gloris firmam & flabilem poffefTionem, quam a Patre accepit, declarat: de quo ait Apoftolus: (a) Sufeitans illum a mortuis, if conftituens ad dexteram fu.itn iu coslefti bus, fupra omnem principatum, if poteßälem, Of virtutem, if dominationem, if omne nomen y quod nominatur mm folum in hoc faculo, fed etiam iit futuro: Et, (b) omnia fubjecit fub peditur ejus. Ex quibus verbis apparet, hanc gloriam adeo propiiam, & fingularem Domini ede, ut cuivis alii creatae natur* convenire non poflit. Quare alio loco teflatur: (c) Ad quem autem Angelorum dixit aliquando: (d) Sede a dextris meis ? 4. Quare afcenßonis Chri/li hijturia frequentius apud populum fit repetenda.
Sed articuli fenfmn Parochus latius explanabit, AfcenfionisHiftoriamperfequens, quam fandius Lucas Evangelifta in (e) Adtis Apo* Holorum admirabili ordine defcripfit. In cujus explicatione illud primum obfervare oportebit, caetera omnia myfleria ad Afcenfionem, tanquam ad finem, referri, in eoque omnium perfedfionem & abfolutionem contineri: nani ut ab incarnatione Domini omnia religionis noftrae myfleria initium habent, ita Afcenfio-ne ejus peregrinatio concluditur. Prsterea alia fymboli capita, quae ad Chrifluiri Dominum pertinent, fummam ejus humilitatem, & contemptionem offendunt: neque enim abje* ćtius, aut humilius quicquam cogitari poteff, quam quod Filius Dei pro nobis humanam naturam & imbecillitatem affumpferit .* pati-
que.
que, & mori voluerit. At vero, quod eum fiiperiori articulo a mortuis reiurrexiffe, nunc vero in coelum afcendiffe, & ad Dei Patris dexteram federe confitemur, nihil ad ejus fummam gloriam, diviuamque majellatem declarandam magnificentius dici, aut admirabilius poteft.
S. Cur Chriftus in cslum afeenderit, nec in tena potius regnum fuum cunftituerit.
Jam his expolitis, accurate docendum eft, Cbrifli ia talum
,	. o	.	/. aCcenfionis
cujus rei caufa Chriitus Dominus 111 coelos af-cenderit. Primum enim afeendit, propterea prime. quod ejus corpori, quod immortalitatis gloria in refurredione donatum fuerat, non terrenae hujus, & abfcurae habitationis locus, fed altif-fimum & fplendidiffimum coeli domicilium conveniret. Nec vero folum ut ejus glori* & Slcwldi_ regni folio potiretur, quod fanguine meruerat, verum etiam ut ea, quae ad falutem noftram _ pertinebat, curaret. Deinde (a) ut regnum a) /»«». xt-t«. fuum non effe ex hoc mundo reipfa compro-baret: nam mundi regna terrena & fluxa funt, <>■'/< rtSm,m
.	von terrenum .
magmfque opibus , & carnis potentia nitun- fu r^ntuaie. tur: Chrifti vero regnum non terrenum, quale ?•*’ ‘x k°nin,t,us
0	1 fint in rt^no
Judaei expedabant, fed fpirituale, & aeternum: chnjU ditims, itemque ejus opes & divitias fpirituales effe ipfe oflendit, cum fuam federn in coelis collocavit: in quo quidem regno illi ditiores»
& omnium bonorum copia affluentiores exi-flimandi funt, qui ea, quae Dei funt, diligentius quaerunt: nam & fandus Jacobus teftatur,
(b) Deum elegiffe pauperes in hoc mundo, b)J*aie.s.
divites in fide, & haeredes regni, quod repro-
mifit Deus diligentibus fe. Sed etiam illud Sj“,na‘
F 4	Da-
4) Htb. II. /J.
b) Epb. i. \9. e) Piil. i- 20.
Quanta redeant ad nos commoda
ex Afttnßone Domini,
<0	67.19»
e)	Epkef, 4. S. P-imum mtttit Spni tum Sanft um.
f)	Aft. 2, per
ft.
g) pan. 16. f.
Secundo Advoca■ tum agit.
h) Hebr. j.**.
0 /. Joan. 2. I.
Tortio.
Spem noflram erigit de remijßone peccatorum. Quarte.
Dominus ,nofler in coelum afeendens efficere voluit, ut nos eundem afeendentem mente & defiderio profequeremur: nam quemadmodum morte, & refurre&ione fua moriendi & refurgendi (piritu exemplum nobis reliquerat; ita afcenfu nos docet, atque inftruit, ut in terris politi in coslum nos cogitatione conferamus, (a) confitentes nos peregrinos, & ho-fpites effie fuper terram, ac patriam inquirentes, (b) cives effe Sandorum, & domefticos Dei. (c) Noftra enim, ut idem inquit Apo-ftolus, converfatio in ccelis eit.
C. Qua beneficia ex Cbrifti Afcenfione hominibusfint callata.
Jam vero vim & magnitudinem inexplicabilium bonorum, quae in nos Dei benignitas effundit, divinus (d) David, (e) Apoftolo interprete, multo ante cecinerat illis verbis: Afcemlens in altum captivam duxit captivitatem, dedit bona hominibus: nam decimo die (f) Spiritum fandum dedit , cujus virtute , atque ubertate complevit prarfentem illam fidelium multitudinem, & vere tum magnifica illa pro-miffa perfolvit: (g) Expedit vobis, ut ego vadam : fi enim non abiero, Paraclitus non veniet ai vos; fi autem abiero, mittam eum ad vos. Afcen-dit etiam in ccelum ex Apoftoli fententia, (h) ut appareat nunc vultui Dei pro nobis, & apud Patrem advocati officio fungatur, (i) Filioli mei, inquit S. Joannes, hac feribo vobis, ut non peccetis, fed & fi quis peccaverit, advocatum habemus apud Patrem fefum Chriflum jufium, efi propitiatio pro peccatis nnflris. Nec vero quidquam eft, unde fideles majorem laetitiam
titiara, & animi jucunditatem capere debeant, quam Jefum Chriftum patronum caufse, ac deprecatorem falutis noftrse conftitutum ede, cujus iit apud aeternum Patrem fumma gratia,
& auiloritas. (a) Paravit denique nobis lo- ai
i ■	_ „ _	. „	Locum cimicis
cum, quod etiam le facturum promnerat; 3t* apparat, & Viam
que omnium noftrum nomine caput ipfe Jefus
Chriitus venit in coeleftis gloriae poffefiionem? ßamUmtx /**».
nam in coelum abiens portas, quae Adami pec-
cato interelufae fuerant, patefecit, nobisque
viam munivit, qua ad cceleftem beatitudinem.
perveniremus; (b) quemadmodum ipfe in cce-
na difcipulis futurum praedixerat: quod qui- CiptiVam abdu~
dem ut rei etiam eventu aperte comprobaret, x,t caP“v,tM,m.
piorum animas, quas ab inferis eripuerat, fecum
in aeternae beatitudinis domicilium introduxit.
7. Commoda, quaOhrißus fia AJcenfione nobis attulit.
Hanc cceleftium munerum admirabilem co- prime. piam falutaris illa commodorum feries confe-cuta eft: primum enim fidei noftrae merito ma-ximus cumulus accedit: nam fides earum rerum mentum *ugtt. eft, quae fub afpećtum non cadunt, atque ab hominum ratione, ac intelligentia remotae funt.
Quare fi Dominus a nobis non difcediflet, fidei noftrae meritum minueretur .• liquidem a Chrifto Domino (c) beati praepicantur, qui non c) /««.i*. 2*. viderunt , C/ crediderunt. Praeterea Chrifti in Beotitudinis ccelum afcenfus ad confirmandam fpem in cor-dibus noftris magnum momentum habet .• nam quoniam Chriftum hominem in ccelum afeen-dide, & humanam naturam in dextera Dei Patris colocalfe credimus, magna in fpe fumus, fore ut nos etiam, ejus membra, illuc afeen-damus, atque ibi cum capite aoftro conjunga-F 5	mur:
<
nnir: quod ipfe Dominus his verbis teftatus a) /««». 17.a«, 'eft: (a) Pater, qitos dedfiimihi, volo} ut, ubi [urn chantatem m. ego, & Ulifini mecum. Deinde hoc quoque vel pram promovit. maximum beneficium confecuti fumus, quod
&/tfjccrum a ter~	'	^
rinii ad caiiftia, amorem noftrum ad ccelum rapuit, ac divino fpiritu inflammavit: nam veriflime didum eft, Hai***1+ 21 ’ (h)ibicornoftrum effe,ubithefaurusnoftereft.
s. Non fait nobis utile Chrlftum in terris manere.
Ac profedo, fi Chriftus Dominus in terris verfaretur, omnis noftra cogitatio in ipfo hominis afpedu, & confuetudine defixa effet; & illum duntaxat hominem fpedaremus, qui nos tantis beneficiis afficeret,'eumqus terrena c) i. Cor. s. ic. quadam benevolentia profequeremur: fc) ve-cadum . ut nos rum in coelum afcendens , amorem noftrum iniuerit r fpiritualem reddidit, effecitque, ut quem nunc rio fu.	abfentem cogitamus, eum, ut Deum, venere-
pajf«nfiL?.hri‘ mur & diligamus. Id autem partim Apofto-lorum exemplo intelligimus, quibus dum praefens affuit Dominus, humano fere fenfu de illo judicare videbantur : partim vero ipfius Domini teftimonio confirmatum eft: cum u, 7. jnquit: (d) Expedit vobis, ut ego vadam. Nam imperfedus ille amor, quo Chriftum Jefum prsefentem diligebant, divino amore perficiendus erat, idque Spiritus Sandi adventu: quare ftatim addit : Si enim non abiero, Paraclitus non veniet ad vos.
S.	Poß Cbrfii Afienßonem Ecclefia maxime amplificata fuit.
Accedit etiam, quod in terris domum fuam, e) /«». ai. i s. id eft Ecclefiam amplificavit, quae Spiritus r!2fiTpüß.r Sanfti virtute’ & dudu gubernaretur: (e) ejus riuetui. vero univerfat inter homines Paftorem, & fum-
\ v	mum
mum Antifiitem Petrum Apoftolorum Principem reliquit: tum vero dedit quofdam quidem (a) Apoßohu, quofdam autem Prophetas, alios vero Evangeliji as, alios autem Paß or es Qr* DoElores: Atque ita ad texteram Patris fedens, aliis atque aliis diverfa dona femper impertitur: nain teftatur Apoflolus, (b) unicuique naftnim datam effe gratiam, fecundum men fur am donationis Cbrifti. Ad extremum vero, quod antea de mortis, & refurrećtionis myflerio 'docuimus, idem etiam de Afcenfu fidelibus cogitandum eil. Quamvis enim Chrifti paffioni falutem & redemptionem noftram debeamus, qui merito fuo additum juflis ad ccelum aperuit: tamen ejus Afcenfus non folum veluti exemplar nobis propofitum eft, quo alte fpećtare, & Spi. ritu in ccelum afcendere difcamus, fed divinam etiam virtutem, qua id efficere pofiimus, largitus eff.
a)	t. Or. it.
1?.
F’pkef. j., ff, Chri/ius quit idle Ecilefiam fuis donis auget*
b)	Eph, 4, 1 Z.
Afctnjip Chrifti nahes afcendendi Virtuttfn frsftAt.
ARTICULO,
CAPUT VIII.
Inde venturus est judicare vivos, ET MORI UOS.
1. Chrifli tria in fiiam Ec clef am beneficia, & arti* culi fieptimi fententia.
;ridinj?%m ni a in fu am Ec-iltßam leneficirA,
Articuli ftp timi
4*»fu.
Tria funt Domini noflri Jefu ChrifU ad fuam Ecclefiam decorandam, & illu. ftrandam infignia officia, & munera; redemptionis, patrocinii, & judicii. Cum autem fuperioribus articulis ab eo genus humanum paffione, & morte redemptum effe, afcenfu etiam in ccelum noftram caufam, & patrocinium in perpetuum fufceptum conflet: fequi-tur, ut ejus judicium hoc articulo declaretur; cujus articuli ea vis eft & ratio, fummo illo die Chriflum Dominum de univerfo hominum genere judicaturum effe.
2. Duplex eft Chrifii Adventus.
Sacrse enim liters duos Filii Dei adventus effe teftantur : alterum, cum falutis noftrae caufa carnem affumpfit, & homo in Virginis alvo effeftus efl: alterum, cum in confum-matione faeculi ad judicandos omnes homines a) i. Ftt. 3.1«. veniet. Hic adventus in facris literis (a) Dies io3 Domini appellatur, de quo ait Apoflolus: (b) Dies Domini ficut fur in noFle, ita veniet: & Sal-tt Aff*.'132to vator (c) De die autem illa & hora nem» fcit. Ac de fummo judicio fatis fit illa audio* 4) 1. Or. i. tt. ritas Apofloli; (d) Omnes nos nmifeftan oportet
•Ä w, . i is,
ante
de SEPTIMO SY MB. ARTIG. 93
tnte tribunal Cbri/ti, ut referat unufquifque propria corporis, prout geft, five bonum, five malum. Plena enim eft facra (a) feriptura teftimoniorum, a)r. rv. 2. qua paflim Parochis occurrent, ad rem non folum comprobandam, fed etiam fidelium ocu-lis fubiiciendam; ut, quemadmodum a mundi	**’
initio dies ille Domini, quo humanam carnem /"'•3-l- V-
^	So(h. tl.14.
induit omnibus optatiiiimus Temper luit, quod /nkUth.*. %.
in eo myfterio liberationis fuse fpem politam f/4"' 'x'I3'
haberent: ita deinceps poft Filii Dei mor- i«« n. n.
tem, & afcenfum in ccelum, alterum diem
Domini vehementiffimo ftudio defideremus, »• pr-lf-
(b) expeH antes beatam fpem, W adventum gloria i. iiijji i. 17.
marni Dei.	"•
s	,	......	bj T/f. 2. »?.
j. Quoties quilibet homo Cbrifii judicis fententiam	2«.
cora« ya&iYe debeat.	d< ClV‘ ’D"‘
Sed duo tempora Parochis ad rei explica- «d«/?»« tionem obfervanda funt, in quibus unicuique necefle eft in confpedum Domini venire fingularum cogitationum, adionum, verborum denique omnium rationem reddere, de-mumque judicis prrefentem fubire fententiam.
Primum eft, (c) cum unufquifque noftrum migrat e vita, nam ftatim ad Dei Tribunal fi-ftitur, ibique de omnibus juftiffima quaeftio habetur, quaecunque aut egerit, aut dixerit, aut	*'
cogitarit unquam .- atque hoc privatum judicium vocatur. Alterum vero, (d) cum uno die, atque uno in loco omnes flmul homines ad tribiunal judicis flabunt, ut, omnibus omnium faeculorum hominibus infpedantibus,
& audientibus, finguli, quid de ipfis decretum, & judicatum fuerit, cognofcant.- cujus fententise pronunciatio impiis, & fceleftis hominibus
farticntare . & & ^tntrale.
c) H*tr. f, 17. Luca 16. 11. Eccl. II. 28.
Ub. 2. de
d) Matt, er, 21.
Jot!. I. 2. !.
C<tuCa ob ejutt privaro judicio umverfal« fub')i~ ci a curt
fprtmn ratio > JMfortuorum pravni a , Vrl ptzna Augen:ur yirtuti-bus j & vinis fuo. rum feilatorum4 Vide ißt filium lib. de S an Sl a Virginitate ante medium.
Scot. 4. Di ff. 4 7, *[. i. S. Thom. /. f«r. //. *. /.
St eunda, ut laudem pH, ignomi— mam tmpii palam.
"Titiet, ut corpora rei praemium , V’} pxnam cum
anima ex scjuo participent»
Jtlr*. in Symb*
minibus non minima futura eft poenarum, & fuppliciorum pars: rurfus vero pii & jufti non parvum ex ea proemium, frudurnque percepturi funt, cum, qualis quifque in hac vita fuerit, apparebit. Hoc autem generale judicium appellatur.
4. Cur ntcejje fuerit prhuta judicio generale fubjicere.
De quo illud neceffario oftendendum eft, quae caufa fuerit cur praeter privatum de fm-gulis, alterum etiam de univerfis hominibus judicium exerceretur. Nam, cum vel ipfis hominibus mortuis interdum fuperftit.es fint filii parentum imitatores, reliqui fint liberi ac difcipuli, exemplorum, orationum, adio-num amatores, ac propugnatores, quibus rebus ipforum mortuorum praemia, & poenas augeri necelTe eft; cum haec vel utilitas, vel calamitas ad plurimos pertinens non prius finem habitura fit, quam extremus veniat mundo dies; aequum erat de univerfa hac rede, aut perperam fadorum, didorumque ratione perfedam quaeftionem haberi: quod fieri non poterat, nift fado communi omnium hominum judicio.
Accedit etiam, quod, cum piorum fama faepe laedatur, impii vero innocentiae laude commendentur, divinae juftitiae ratio poftulat, ut pii ereptam injuria apud homines exiftima-tionem , in publico univerforum hominum conventu, & judicio recuperent.
Deinde vero boni & mali homines, quaecunque in vita egerunt, cum non fine corpo-,ribus egerint, omnino fequitur, ut benefada, five malefada ad corpora etiam pertineant,
quae
quse a.ćfcionum ipfijrum iuftrumentum fuerunt, pp,r. st. & st, Maxime igitur conveniebat, corporibus una *• L"' s‘ cum eorum animis -debita aeternae gloriae praemia , aut fupplicia impertiri; quod quidem neque fine omnium hominum refurredione, neque fine generali judicio fieri poterat.
Poftremo, quoniam in adverfis & fecundis	ut «tv-
honnnum rebus, quae promifcue nonnunquam YAtio omniltHS bonis , & malis eveniunt , probandum erat, «»/*«■• r“rt>
. n .	.	.	- .	.	. fumitttr f.v
nihil non inunita Deilapientia ,& jultitia geri ac gubernari, par fuit, non fblum bonis praemia , improbis fupplicia in futuro faeculo coiv Ritui, verum etiam publico ac generali, judicio decerni; quo omnibus notiora , & illu-ftriora fierent; atque ut Deo juftitise, & providentiae laus ab omnibus tribueretur, pro in-jufla illa queteia, qua faudi etiam viri deplorare interdum, ut homines, folebant, cum improbos valentes opibus, & honoribus florentes animadverterent: nam Propheta, ia) Mei,	7>. 2.
inquit, pene moti funt pedes, pene ejftifl funt gref-fus mei, quia zelavi Juper iniquos , pacem peccatorum videns : & paulo poll, (b) Ecce ipfipeccato-	Utm 2. n.
res , Es5 abundantes in feculo obtinuerunt divitias : r.&i-t.
Id dixi: Ergo fine caufa jußißcavi cor meum', £d lavi inter innocentes matius meas ;■ Cd fui flagellatus tota die, cafigatio mea in matutinis. Atque I11EC frequens querela (c) multorum fuit. Er- E) M. tr. 7. go neceffa erat , ut generale judicium exer-	ß *’
ceretur: ne forte homines dicerent, (d) Deum ^ joi u circa card nes coeli perambulantem non curare terrena. Haec autem veritatis formula , jure una ex duodecim fidei Chriflianae articulis confuta oft, ut, fx quorum animi in providentia,
Qjiint/t, ut boni ptrfeverarent & muli rtßpifettem. a J Matth, 24. *9. }».
b) Att.i. ii.
Chrtflus etiam ut homo \'tdfx omnium conftitu-» tus eft.
c) /«j», s. ze. A'i %, in Jo am. trnf}. 2t. & t. de Tunj cap. jj.
Judex Ghriftut, corporeis oculis Videbitur.
tia, & juftitia Dei nutarent, hujus doćirina ratione confirmarentur. Praeterea propofito judicio pios recreari, impios terreri oportebat, ut cognita Dei juftitia, illine deficerent, hi a malis aeterni fupplicii metu , atque expe-ftatione revocarentur. Quare Dominus , & Salvator noder, (a) cum de extremo die loqueretur, declaravit futurum aliquando generale judicium; fignaque adventantis ejus temporis defcripfit: ut cum illa viderimus, finem faeculi prope eile intelligamus, ac deinde in ccelum afcendens Angelos mißt, qui Apofto-los ejus abfentia maerentes his verbis confo-larentur : (b) Hic Jefus, qui ajfumptus eft a tolis in ccelum, fic veniet, quemadmodum vidifiis eum euntem in ccelum.
5.	Juxta utramque naturam Chtifto tributa eft jo-
teßas judicandi genus humanum.
Verum Chrido Domino non folum ut Deo, fed etiam ut homini hoc judicium datum ede, facrae literae declarant: quamvis enim judicandi potedas omnibus fanćtae Trinitatis perfouis communis fit, praecipue tamen Filio eam tribuimus , quod ipd quoque fapientiam convenire dicimus. Quod autem, ut homo, mundum judicaturus fit, Domini tedimonio confirmatur , qui inquit: (c) Sicut Pater habet vitam in JbnetipJo, ßc dedit if filio habere vitam in femet-ipjo, if potefiatem dedit ei judicium facere, quia filius hominis eft.
6.	Cur perinde Patri, vel Spiritui San flo hoc judi-
cium non adferibatur.
Decebat autem maxime a Chrido Domin» hoc judicium exerceri, ut cum de hominibus
decer-
decernendum eflfet, illi corporeis oculis judicem videre, & auribus fententiam , quae proferebatur, audire poflent, & omnino judicium illud fenfibus percipere. Ac praeterea sequif-.fimum erat, ut homo ille, qui iniquiffimis hominum fententiiscondemnatus fuerat, omnium deinde judex federe ab omnibus confpiceretur. Quamobrem Apoftolorum Princeps, cum in Cornelii domo fumma Chriftianae religionis capita expofuiffet, docuiffetque Chri-ftum a Judaeis in ligno fufpenfum, atque oc-cifum, tertia vero die ad vitam refurrexifie, fubjunxit: (a) Et pracepit nobis pradicare populo if tefiificari, quia ipfe ejt, qui confiitutus eß a Deo judex vivorum, W mortuorum.
7,	Quibus indiciis extremum judicium imminere agno-Jcetur.
Tria haec praecipua figna judicium antecef-fura effe, facfis literae declarant, Praedicationem Evangelii per univerfum orbem, Difcef-fionem, Antichriflum; inquit enim Dominus; (b) Pr a dicabitur hoc Evangelium regni in univerjb orbe, in te/limonium omnibus gentibus; if tunc veniet confummatio: & Apoftolusnos admonet, (c) «e ab aliquo feducamur, quaß inflet dies Domini: quoniam, nifi venerit Difcejjio primum: Cf revelatus fuerit homo peccati, judicmf\on fiet,
A Quomodo fiet judicium: quaque ratione de omnibus feretur fententia.
Quae autem judicii forma, & ratio futura <it, Parochis ex (d) Danielis oraculis, tum ex fanttorum Evangeliorum, (e) & Apoltoli doćtrina facile erit cognofcere. Praeterea fen. tentia, quae a judice pronuncianda fit, dili-G	gen-
Ang% dt vtrb. Dem, Str. 64, Jtb,
Cah fu tua qnafiß &c.
\
a) Aßt. 10. 4tr
Signa \udicium pracejfura. Damafc.. de fde •rth. lib. 4. c.
b.) Matt, 24. 14*Aug.de Str*#m Dem, in /nanti lib, 2, & cap,9m ad Hefich, c) Thfjf.t.j. lib, 2o. dlav.Da e.l9.
Judicii fima,
ii) T)m. 7. f. ej Mutt, 14.
V IS.
M*rci v %.
The#. 4.
Judicis fententia piis Uta, impiis
horribilis.
a) M*tr. »j.
t
Vide Aug. Ser,
i7.de Sanftis, & Cyrillum Ale-xand, in Orat. de exitu anima.
b) Matt. IS. -fl.
Duplex impiorum poena, una tjuee eß damni, Ć alte* ra ftnfus de poena damni.
Vide Chryf. bom, 23. tn Mat Aug. in Euch. cap. ui,
gentius hoc loco expendenda erit. Chriftus enim Salvator notier, Istis oculis pios a dex. tera flantes intuens, ita de illis judicium fum-ma cum benignitate pronunciabit (a) Venite benedibli Patris mei: pffidete regnum, quod paratum eß volis a canftitutione mundi. Quibus verbis nihil jucundius audiri pode illi intelligent, qui ea cum impiorum damnatione contulerint; ac cum animo fuo cogitaverint, iis verbis pios, &juflos homines a laboribus ad quietem, a la-crymarum valle ad fummum gaudium, a inife-riis ad perpetuam beatitudinem, quam illi cha-ritatis officiis promeriti fuerint, vocari, p. Quibus poenarum generibus impii afficientur.
Deinde ad eos, qui a finifira flabunt, con-verfus, fuam juflitiam in eos effundet, his verbis : (b) Difiedite a me makdiFli in ignem aternum, qui paratus eß Diabolo, Zf Angelis ejus. Prioribus illis verbis, dtßidite a me, maxima pcena fignificatur, qua impii pledendi erunt, cuma Dei afpedu quam longiffime ejicientur; neque ulla ipes eos confolari poterit, fore aliquan. do ut tanto bono perfruantur: atque hxc quidem a Theologis pcena damni appellata eil, quod fcilicet impii apud inferos divinse vilioris luce perpetuo carituri fint. Quod vero additur, Maleji, mirum in modum auget illorum miferiam, & calamitatem; fi enim, cum a divina prsefentia expellendi effent, aliqua faltem benedidione digni haberentur, hoc pro. fedo magno eis folatio effe potuiffet; at, quoniam nihil hujufmodi ipfis expedandum efl, quod calamitatem leviorem faciat, jure optimo , cum expellentur, divina juflitia eos omni maledidione perfequetur.	io. De
io.	De premi fenfui, C/ focietate damnatorum.
Sequitur deinde: ln ignm aternum: quod P<*»* faP“
T»	r» quanta futura l?t.
quidem alterum poenarum genus, Pcenam fen- ^ Strm% Theologi vocarunt, propterea quod fenfu deum?-&!nlih-
1	°	xhab. cap.
corporis percipiatur , ut in verberibus, & fla- t ut. ?. gellis, aliove graviore fuppliciorum genere:	7'l>M%.
inter quae dubitari non poteft, ignis tormenta «. u. fummutti doloris fenfum eflicere: cui malo cum a‘°z. &). ' ^4" accedat, ut perpetuum tempus duraturum fit, 'hb- *6-
x *	. Secti poenarum
exeo oftenditur, damnatorum poenam omni- non Unientpenat busfuppliciis cumulandam effe: atque hoc ma- 7u*‘ün ,/? gis declarant verba illa, quae in extrema fen- fimumfiiut** tenti® parte pofita funt; Qui paratus eft Dia-hio, Cj* Angelis ejus. Cum enim ita compara- /«■»*.	*»«■-
tum fit, ut omnes moleftias levius feramus, fi ßm4 calamitatis noftrae focium aliquem & confortem habeamus, cujus prudentia, atque humanitate aliqua ex parte juvari poflimus; quae tandem erit damnatorum miferia, quibus in tantis aerumnis a perditifiimorum daemonum focietate divelli nunquam licebit? Et haec quidem fententia in impios juftiflime a Domino Salvatore noftro feretur: ut qui omnia verae pietatis opera neglexerint, & efurienti, ac fitienti nec cibum, nec potum miniftraverint, hofpitem non exceperint, nudum non operuerint , aut in carcere inclufum, aegrumque non vifitarint.
lI‘ judicii materia fcspius fidelis populi auribus inculcari debet.
Haec funt, quae Pafiores fidelis populi au- Safiu,Max„h, rmus faepifflme inculcare debent. Nam hu- s<rm. fair pf»i. jus articuli veritas fide concepta, maximam ,u vim habet ad fraenandas pravas animi cupidi-G a	tates,
tates, atque a peccatis homines abftrahenđos. a) Efti 7. **. Quare in Ecclefiaftico di&urn eft: (a) In omni. ft‘umprrGr''l°' ^us °Per‘fois tuis memorare novijfima tua? if in Him.3t.tn aternum non pecsabis. Ac profedto vix quif-quam adeo praeceps in fcelera feretur, quem Santf. & Sir. de pja cogitatio ad pietatis ftudiurn non revocet,
primordia» me-	.	.	.
düs & novtjjimis fore aliquando-, ut ei apud juftiffimum judicem mßri1.	omnium non foluin faiftorum, difiorumque,
fed occultiffimarum.etiam cogitationum ratio reddenda, & pro meritis poena perfolvenda fit. Juftus vero ad colendam juftitiani magis, ac magis incitetur, ac fumma laetitia efferatur, neceffe eft, quamvis etiam in egeftate, infamia, cruciatibus vitam degat, cum animum ad eum diem refert, quo (poft mrumnofse hu* jus vitae certamina) vicftor univerfis hominibus audientibus declarabitur; & divinis, atque iliis quidem aeternis honoribus in coele-ftem patriam receptus afficietur. Quod igitur reliquum eft, hortari fideles oportet, ut optime vivendi rationem comparent, ad oma« pietatis ftudiurn fe exerceant, quo poffint adventantem magnum illum diem Domini majo. re cum fecuritate animi expedtare, atque adeo, ut filios decet, cum fumma cupiditate expetere.
DE
DE OCTAVO
articulq,
CAPUT II
Credo in Spiritum Sanctum.
i,. Quanta ßt fidei in Spiti tum Sunttum nscejjitat, if fruüus.
0
Haftenus qua; ad primam , & fecundam fanftae Trinitatis perfonam pertinebant, quantum propofiti argumenti ratio po-ftularevidebatufr, expofita funt: fequitur nunc, ut illa etiam, qua; in Symbolo de tertia perfo-, na, hoc eft de Spiritu Sanfto traduntur, explicentur. Qua in re declaranda omne ftudium, & diligentiam Pallores adhibebunt; cum homini Chriftiano non magis liceat hanc partem ignorare, vel de ea minus refte fentire, quam de aliis fuperioribus,articulis exiftimandum fit. Quare (a) Apoftolus non permifit Ephefios quofdam Spiritus Sanfti perfonam ignorare; a quibus cum qusefifiet, an Spiritum Sanftum ac-cepiffent, cum illi, ne fi Spiritus Sanftus quidem efiet, le fcire refpondifient, ftatim rogavit: In quo ergo baptizat i efiis ? Quibus verbis fignificavit, diftiuftam hujus articuli notitiam fidelibus maxime necefiariam efie: ex qua eum praecipue fruftum capiunt, quod cum attente cogitant, (b) fe quidquid habent Spiritus Sanfti munere & beneficio confecutos efie, tum vero de feipfis modeftius, & humilius fentire, & in Dei praefidio omnem fpem ponerq in-G 3	cipiunt:
De Spiritu San» flo feite & prtm funde difputa» runt.
Gr*g. K<tf\Oratt qute eji s. de Theologi*.
Hb. de Spiritu S*nSfo. Bafhui» & D*m maß.
a) AS. it. t.
FruSut ßdti hit -)»> trtituli.
b) i. Ctr.it.H 4,
cipiunt: qui primus homini Chriftiano gradus ad fummam fapientiam, & felicitatem ef-fe debet.
2.	Spiritus Sanfli verhtm non ita tertia perfoita Trinitatis convenit, ut etiam aliis tribui non pojfit.
nur, &Fiiiui Hujus igitur articuli explanationem a vi, 7eZud,lTL, & notione, quae hoc loco Spiritus Sandi vo-quin etiam omnes cabulo fubjeda eft, exordiri oportebit: nam, nnZ’umqa?"' cum illud seque de Patre, & Filio rediffime H 4 dicatur (uterque enim (a) Spiritus eft, & (b) a .Cor.)'it. ' fandus fiquidem Deum fpirkum efte confite-b) if*. "• )• mur) deinde vero hac voce (c) Angeli etiam,
JIpK. 4» «•	'	«A
O Pfai.101.4. & (d) piorum animae fignificentur: cavendum ^d)pr«i7. 'i4J.4 eft, ne populus verbi ambiguitate in errorem nd’f. ”. 7. inducatur. Quare docendum eft, in hoc ar-
jTtrtta Trinita-
tli perf na preprie ticulo Spiritus Sandi nomine tertiam Trimta-SaZai St‘r“M! tis perfonam intelligi: quomodo in facri^ literis tum veteris nonnunquam, tum nori Te-ftamenti frequenter accipitur; nam David pre-
c)	Pfal.se.ii. catur: Et (e) Spiritum SanUhim tuum ne auferas {) Sap. 9.17. a me: & in libro Sapientiae legimus: (f) Senfom tuum quis Jciet, nifi tu dederis fopientiam, & tniferis Spiritum SanHum tuum de altijfimis? & ali-%) Fed. i. j. bi: (g) Ipfe creavit illam in Spiritu Sancio. In h)Matr.ts.'s. novo vero teftamento jubemur (h) baptizari in nomine Patris, & Filii, & Spiritus Sanćti:
j)	Mau. i. u. & Sandiffimam Virginem (i) de Spiritu San-Xk) jlJn’i. j}. &° concepiffe legimus: tum vero a fando (k) Marc.i.t. Joanne ad Chriftum mittimur, qui nos in Spiritu Sando baptizat.- ac plurimis praeterea
aliis in locis ea vox legentibus occurrit.
i. Q?a'
- O uire tertia per fin a Trinitatis, perinde etc aliis duabus, proprium nomen non fit 'tributum.
Verum nemo mirari debet, tertiae perfons, quemadmodum prims, & fecundae, proprium nomen tributum non efie. Nam fecunda per-fona ideo proprium nomen habet, & Fiiius dicitur, quia ejus aeternus a Patre ortus pro* prie generatio vocatur, ut in-fuperioribus articulis explicatum eft. Ut igitur ortus ille generationis nomine iignificatur: ita perfonam, quje emanat, proprie Filium appellamus, & a qua emanat, Patrem. Nunc, cum, tertis per-fons produftioni proprium nomen impofitum non fit, fed fpiratio & proceffio appelletur; fe-quitur, ut etiam perfona, qus producitur, fuo nomine careat. Nullum autem proprium nomen ejus emanatio habet: propterea quod nomina, qus Deo.tribuuntur, a rebus creatis nmtuari cogimur: in quibus quoniam nullam aliam naturs, & efientis communicands ratio* nem, quam generandi virtute agnofcimus, ob eam caufam fit, ut rationem, qua feipfum totum Deus vi amoris communicat, proprio vocabulo exprimere non pollimus. Quare communi Spiritus Sanćti nomine tertia perfona appellata eft: quod quidem illi maxime convenire ex eo intelligimus, quia fpiritalem vitam in nos infundit; ac fine ejus fanftillimi numinis afflatu, nihil sterna vita dignum efficere poftumus.
■#- Spiritus SanFlus Deus eft, ejufidem omnino cum Patre if Filio potentia, if natura.
Verum explicata vocabulUfigfiificatione, docendus iu primis erit populus, Spiritum G 4	San-
Cur Sf tritus San* fti commune nomen tertia perja— na tributum fit % Vide Augm in ir. de Tft' . cap. 19. & tn Joan, tr, 99. Mens humana non alium ejfeu.-tta communicati-da rationem agno-feit, quam per generandi virtutemt Tertia perfona cur dicatur Spiritus Santtus.
Spiritum Sanctum omnino Pa• tr» & Filio in omnibus aqualem prater Scripturam, docueruntD. Dion. Artop lib,
dtDiV.nom.cap.t,
InnJib. 4.1.14,
IC4 CATECHISMI ROMANI PARS I.
‘ ' \
fir h« in San&umi «que ac Patrem, & Filium, Deum ßmbobparticui*. effe, eidem aequalem, seque omnipotentem, Amh. il\. i, aeternum, & infinitae perfedionis, fummumbo-v ‘r&"iSa 'a> ‘ num» ac fapientiffimum, ejufdemque cum Patre , & Filio natura. Quod quidem illius vo-cis, In, cum dicimus, Credo in Spiritum SanHum, ■ proprietatis fatis' indicat, quae ad exprimendam fidei noftra vim, lingulis Trinitatis per* fonis appofita eft. Atque id etiam aperta fa-erarum literarum teftimonia confirmant. Nam cum fandus Petrus in Adis Apoftolorum dial Aft. s. j. xifTet: (a) Anania, cur tent mit Satanas cor tuum, ÜmmZspM-tl mentni te Spiritui SanElo? mox inquit: Nones nm confirmatur, mentitus hominibus, fed Deo: quem prius Spiritum Sandum appellaverat, eundem {latim Deum vocat. Apoflolus etiam ad Corinthios, quem Deum dixerat, Spiritum Sandum effe b) r.Cor.n.ic, interpretatur: (b) Divifionesinquit, operatio-num funt, idem -vero Deus, qui operatur omnia in omnibus: deinde fubjungit: Hac autem omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens ßngulis, prout vult. Praterea in Adis Apoftolorum, quod uni Deo Prophetae tribuunt, ille Spiritui Sando adferibit: dixerat enim Ifaias: (c) Audivi vocem Domini dicentis i Quem mittam ? 0* dixit mihi: Vade,& dices populo huic: Excceca cor populi hujus, Gr1 aures ejus aggrava, & oculos ejus claude; ne forte videat occulis fuis, Cf auribus fuis
d)Ai. jg. xt. audiat. Quae verba cum Apoftolus citaret: (d) Bene, inquit, SpiritusSanHuslocutus eßper Ifaiam Prophetam. Deinde vero cum Scriptura Spiritus Sandi perfonam cum Patre, & Filio conjungit, ut (e) o»im Patris, & Filii, & Spiritus Sandi nomen in baptifmo adhiberi pracipit,
nul-
e) ifit. c. t.
t) Afan.st.it, t. Jean. S. 7.
de OCTAVO SYM13. ARTIČ. 105
nullus nobis de hujus myfterii veritate dubitandi locus relinquitur: nam fi Pater Deus eft, & Filius Deus; omnino fateri cogimur, etiam Spiritum Sandum, qui cum eis pari honoris gradu conjungitur, Deum efle. Accedit autem, quod is, qui in nomine cujufvis rei creatae baptizatur, nullum exeo frudum confequi po-teft. (a) Nunquiil in nomine Pauli, inquit, baptizari eßis? ut oftenderet hoc eis nihil ad comparandam falutem profuturum efle. Cum igitur baptizemur in nomine Spiritus Sandi, eum efle Deum fateri oportet. Sed hunc eundem trium perfonarum ordinem, quo Spiritus Sandi divinitas comprobatur, licet animadvertere, tum inEpiftolaJoannis: (b) Tres fiat, qui teßimonium dant in.caclo, Pater, Verbum, Zf Spiritus SanElus , t/ hi tres unum funt: tum ex praeclaro illo fandae Trinitatis elogio, quo divinae laudes, & pfalmi concluduntur, Gloria Patri, Zf Filio, if Spiritui Satifto. Poftremo, quod ad eam veritatem confirmandam maxime pertinet, qumcunque Dei propria efle credimus, ea Spiritui Sanćjo convenire facrae literae tefiantur. Quare illi templorum honorem tribuunt, ut cum Apoftolus-ait: (c) An nefcitisquoniam membra vefira templum funt Spiritus Suniti ? Item (d) fanilifcati onem, & (e) vivificationem, & (f) fcrutari profunda Dei, & (g) per prophetas loqui, & (h) ubique effe: quae omnia divino tantum namini tribuenda funt.
S, Certo credendum eji, Spiritus SanBi vocabulum tertiam Divinitatis perfonam per fe fubjiflentem dgnificare.	\
Sed illud praeterea fidelibus accurate expla-ttandumeft, Spiritum Sandum ita Deum efle, ut G 5	eum
a) r. C«r. i, 15,
Vtde ex Lee loca pulcherrimam rationem apud D, Greg.
Orat, f, de Theol, cfua efi 17. in ordine,
b) ujoon.s. 7.
Vide ex hoc loco argumentum apud Aug, lib, j, Trin, cap. ,f,
c) T. Or, 4.
A) 2, Tt(f. 2,
1.	Petr, i. 2*
c) Joan, 6, 4?.
2.	Cor, 3. 6.
f)	i. Cor, 2, 10,
g)	r. Petr, j, U.
h)	Pf. 1?S. 7*
Sap. j. 17.
Spiritum Stuft um perfonam fnbßfient em per
f. prtiiAtii Punt eum tertiam perfonam in divina natura a Patre, Vum dimicarunt. & Filio diftindam, & voluntate produdam con.
fiteri oporteat. Nam, ut alia fcripturarum te* a) it. ftimonia omittantur, baptifnii forma, (a) quam Salvator nofter docuit: apertiflime oftendit, Spiritum Sandum tertiam effe perfonam, quae in divina natura per fe conftet, & ab aliis difün-da fit. Quod etiam Apoftoli verba declarant,
h)	>. Cor. 13. cum jnqUjt. (0) Gratia Domini nojtri JefuCbrifti, l, Symbol. Con. y pavitas Dei, Zi* communicatio SanBi Spiritui
ftant/novol.pritno,	’	1
& yi,c*.no itu ßt cum omnibus nobis, Arnen. Idem vero multo apertius demonftrant, quae Patres in Conflanti-fl,a a 'latim, ad- n0politano primo Concilio hoc loco ad confu-
dita rft , auapo-	.	.	.	.
tandam impiam Macedonii amentiam ad dide-
tioijuan, additi,, rußj. itt Spiritum SanBum Dominum, Zf vivifi-
quam explica-	1	_	.	.
tiontna in C-snc. CCMtčTIl , qui ex Patre, Filioque procedit: qui cum Pa-}Zt7nf e’,,,/. *re,& Filiofimul adoratur, Zf conglorificatur, qui marunt Gract. locutus ejt per Prophet as. Quod igitur Spiritum San-Bum Dominum confitentur, in eo declarant, quantum Angelis antecellat, qui tamen nobilif-fimi fpiritus aDeo conditi funt: illos enim omnes c) Hitr. np. fandus (c) Paulus teftatur effe adminißratorios fpi-r*tuI’ *'* min‘‘ßey‘um mijjbs, propter eos, qui haredi-I f. i' ovir.'cap. tatem capiunt /alutis. Vivificantem vero appel-^ant> qu°d anima cum Deo conjunda magis vivit, quam corpus animae conjundione alitur, ac fuftinetur. Quoniam vero Spiritui Sando
i)	Rom. i. i. (d) facrae literae hanc animae cum Deo conjun-
dionem tribuunt, rediffime vivificantem Spiritum SanBum vocari perfpicuum eft.
6. Spiritum SanBum a Patre ZA Filio, tanquam ab uno principio, procedere declaratur. a^ma’fdTfrc. Jam ver0 Equitur, Qui ex Patre, Fi-cedere.	lioqui procedit, docendi funt fideles, Spiritum
San-
Sanftuni a Patre, & Filio , tanquam ab uno Gndpxtrt, fm-principio, aeterna proceffione procedere: id lZ&%‘"£Z' enim Ecclefiaftica regula, a qua Chriftiano Ari non licet aberrare, credendum nobis propo- ‘ca,f\ £Jn\ & nit, & divinarum literarum, & Conciliorum al“‘ auftoritate confirmatur. Nam Chriftus Dominus, cum de Spiritu Sando loqueretur, dixit: (a) Ille me clarificabit, quia de meo accipiet. 0»di.
Hoc idem ex eo colligitur, quod in Scriptu-	/„
ris Sacris Spiritus Sandus nonnunquam Spi-
ritus (b) Chrifti, interdum Spiritus Patris ap- utni, unionis.
pellatur: modo a Patre, & modo a Filio mitti
dicitur, ut aeque a Patre, & Filio procedere 1. Bn. i.n.
non obfcure fignificetur. (c) Qui Spiritum Chri-
fti non habet, inquit fandus Paulus, hic non ejl
ejus: & idem Spiritum Chrifti vocat, cum ad
Galatas inquit; (d) Mißt Deus Spiritum Filii
fui in corda veßra clamantem, Abba Pater. Apud
landum Matthaeum Spiritus Patris appellatur:
(e) Non uos eftis, qui loquimini i fed Spiritus Pa- e) Muth.u. tris vcfiri: & Dominus in caena inquit: (f)	fJ
Paraclitus, quem ego mittam vobis a Patre Spiritum veritatis, qui a Patre procedit, ille teflimo-nium perhibebit de me. Tum alibi eundem Spiritum Sandum a Patre mittendum affirmat his verbis: Quem mittet Pater in nomine meo. (g) Ex g) fim. 14.1t. quibus verbis cum proceffionem Spiritus' Sandi intelligamus, perfpičuum eft, eundem ab utroque procedere. Haec funt, quae de Spiritus Sandi perfoni tradenda erunt.
7. Cum
J. Cum opeva 'Trinitatisßnt indiviß, quare peculia, riter quidam effeBus , is3 dona-Spiritui San. Bö tribuantur.
De admirandis Docere praeterea oportebit, quofdam efls
Spiritus Suneti	.	,	r	1
,ff,Sibus, & dr. Spiritus Sancti admirabiles efFeĆtus, & amplif-2‘s‘nmADtmi*i *'ima qU3edam munera, qua: ab ipfo, tanquam in mcmt e. i. & a perenni bonitatis fonte; oriri, & manare di-‘f’ cuntur. Quamvis enim fandillimse Trinitatis Trimtatis opna 0pera, qum extrinfecus fiunt, tribus perfonis
ir. diyifa funt aU	\	A
txtra. Aug. ut. communia fint: ex ns tamen multa Spiritui ii^lTjoanC'	ProPria tribuuntur, ut intelligamus il-
tratf. »'•.& ahbi lain nosa Dei immenfa charitate proficifci; cTpTuUarittr nam» cum Spiritus Sandus a divina volunta-quadam opera, te, veluti amore inflammata , procedat, per-
Sriritui Sancto . .	_	~	.	.	, „ .
tribuantur. fptci poteltf-eos enectus, qui proprie ad Spi-spinrus Sanctus rjf;Um Sanćtum referuntur, a fummo erga nos
cur dsnum Vtte~	m	0
tur. Aug.m En- Dei amore oriri. Quare ex eo confequitur, in efdi Trinae ut Spiritus Samftus donum appelletur.- nam
is.	doni vocabulo fignificatur id, quod benigne & gratuito, nulla fpe remunerationis propofi-ta, donatur. Ac proinde qusecunque dona, &
aj i. Or. beneficia a Deo in nos collata (a) funt ( quid autem habemus, quod a Deo, ut inquit Apo-ftolus, non acceperimus ?) ea nobis Spiritus Sandi conceflu, & munere data effe, pio & grato animo agnofeere debemus.
8.	Qui, qualefue , C/ quanti fnt Spiritus SanBi effeBus.
Dum punt sciri. Ejus autem plures effečtus funt: nam (b) 'bfjcb TfZ' ut mundl creationem, (c) creatarumque rerum Kai.31.t1. propagationem, & gubernationem omittamus,
c)	sap.i. 7. deqUibus ja primo articulo commemoravimus;
vivificationem Spiritui Sand:o proprie tribui, paulo ante demonftfatum eft: & Ezechielis te-
flimonio
mmw
ftimonio confirmatur: ( a) Dabo : inquit, vo-Hi Spiritum, vivetis. Praecipuos tamen , & niixime proprios Spiritus Sandi effedus Pro-pheta enumerat, (.h) Spiritum fapientU, Cs* intellects , fpiritum conjilti , £?* fortitudinis , fpiritum fcientia , C/ pietatis, W fpiritum timoris Domini : quae dona Spiritus Sandi vocantur : interdum autem Spiritus Sandi nomen eis tribuitur. Quare fapienter D. Augüftinus monet, animadvertendum eile, cum in facris literis hujus vocis Spiritus Sandi mentio iit, ut dijudicare poffimus, tertiam ne Trinitatis perfonam, an ejus effedus , atque operationes fignificet : nam haec duo eodem intervallo diftinguenda funt, quo etiam Creatorem a rebus creatis differre credimus. Atque haec eo diligentius explicanda funt, quod ex hifce Spiritus Sandi donis Chriftianae vitae praecepta haurimu^fen-tireque poffumus, an Spiritus Sandus in nobis fit. Verum prae caeteris ejus amplifiimis muneribus gratia illa praedicanda efl, quae nos juftos facit, (c) fignatque Spiritu proraiflionis fando, qui efl pignus haereditatis noflrae. Hoec eniem mentem noftram ardiffimo amoris vinculo Deo junigit: ex quo fit, ut Tummo pietatis ftudio accenfi novam vitam infiituamus, ac (d) naturae divinae participes effedi, (e) filii Dei nominemur, d vere fimus.
a) E^tcb. 37. 6.
Spiritus Sanet* chria.
bj Ifa. ii. 3,
D.jtujruß. lib at. de 'Trinit. CAp.iT,
& 1y.Fvtg.liK2.
aci j\fon, cap. 7, & f.
Jußißcatee noßra efl Spiritus Sanm cli fynaculum, de qua coDtofe agita)' Seff, <f> One. Trid.
0) Ephef,; X. iS,
d) 2,Petr.	4.
C) t. Joan, 3. i.
DE
De Ectltßa ex Veter Heut /er ipferunt Aug. concio-Tie 2. fuper Pfal.
£T Cyprian, lib. de unit. Eccl. Cur propheta pla. tiius de Ecclejia , quam de Chrißo Jint locuti, Aug. in pfal. jo. Vide prophetarum te-ßimania apud eundem in lib. de util, čred, ć. 7, f. & fi. & adhuc/u-ßus in lib. 17. de Civ. Dei cap. 4. S. t.	lib.
it. fere per totum. Verus noni arti-iuli proftjfor nequit dici Haveti-tus.
de nono
ARTICULO,
CAPUT X.
Credo Sanctam Ecclesiam Catholicam, Sanctorum Communionem.
/. Quilus de caufis nonus articulus omnium frequen* tijjime populo ineuhumdus fit.
Quanta diligentia curare Pallores debeant, ut hujus noui articuli veritatem fidelibus explicent, li duo potiffimum confiderentur, facile cognofci poterit. Primum enim, tefie fanćto Augullino, Prophetae planius, & apertius de Ecclefia, quamde Chri* Ilo locuti funt; cum in eo multo plures errare, ««decipi polle, quam in Incarnationis Sacramento praeviderent. Neque enim defuturi erant impii, qui ad fimiae imitationem, quae fe hominemede fingit, folos fe Catholicos eile profiterentur, & Catholicam Ecclefiam apud fe tantum, non minus nefarie, quam fuperbe affirmarent. Deinde fi quis hanc veritatem firmo animo-conceptam habuerit, facile horrendum haerefis periculum effugiet. Non enim, ut quifque primum in fide peccarit, Haereticus dicendus eft: fed qui, Ecclefiae auftoritate ne-glećta, impias opiniones pertinaci*animo tuetur. Cum igitur fieri non podit, ut aliquis fe haerefis pede commaculet, d iis fidem adhibeat, qua? in hoc articulo credenda proponuntur : curent omni ftudio Pallores, ut fideles, cognito hoc myllerio, contra adverfarii
artes
DE NONO SYMB. ART. III
artes muniti in fidei veritate perfeverent, Pendet autem hic articulus a fuperiori: quia, cum jam demonilratum fit, Spiritum Sanäuni omnis fanćlitatis fontem, & largitorem effe, nunc ah eodem Ecclefiam landitate donatum confitemur.
2. Quod peculiari ratione nomine Eccleßa , quidque
generatim denotetur.
Ac quoniam Ecclefiae vocem Latini a Graecis mutuati, poft divulgatum Evangelium ad res facras tranftulerunt, quam vim habeat hoc vocabulum, aperiendum elf. Significat autem Ecclefia Evocationem: verum fcriptores po-Jlea ufurparunt pro concilio, & concione. Neque vero refert, utrum populus ille veri Dei, an falfe religionis cultor extiterit: in Aćtis enim de Ephefino populo fcriptum elt, cum fcriba turbas fedalfet, dixilTc; (a) Si quid autem alterius rei quantis, in legitima Ecclefia poterit alfu hi. Legitiman» vocat Ecclefiam populum Ephefinum , Dianae cultui addiftum. Neque folum gentes, quae Deum non noverunt, fed etiam malorum & impiorum hominum concilia interdum Ecclefia nominantur, (b) Odivi, inquit Propheta, Ecclefiam malignantium, Of cum impiis non Jedebo. Communi vero deinde facrarum fcripturarum confuetudine haec vox ad rempublicam Chriftianam, fide-liumque tantum congregationes figuificandas ufurpata eft; qui fcilicet ad lucem veritatis, & Dei notitiam per fidem vocati funt, ut, rejedis ignorantiae, & erorum tenebris, Deum verum, & vivum pie & fanćte colant, illici116 ex toto corde inferviant.- atque, ut unico
Eccltfid tfl tV0C4~ ito a Verto gr ac* iKKOCAtC*)
Et bene Ecclefia
dicitur , quia omnes ad falutem Vocet & colligat, ut ait Dominus f Levit, cap, S.
a) Aii. if. if.
b) Pf*l. if. si
Ecclefia pecuiict* rt, & ufitata confuetudine fignifi» cat omnium fide* li um mult it ud i., ntm : cater a fi„ gnificationes nominis Eclefia
exponentur Sect, hu\us Articuli. Definitio Ecclefia, Aug. in Pfal, 140.Vide Cypri sinum Ep,
Ecclejfa quo a ccc~ teris gentilibus politiis differat. Deus qui fuam Ecclefiam Vocarit.
Duplex Ecclej'ia Vocatio.
Finit vocationis Varius» qui efi Ater narum rerum pofi cognitionem
Vojfejjio. Anguß» in Ppelf 7 7. St. Ecciefia quo differat a Judaorum republica.
ZL \ Lue. C. 48, ir. *<;•
1.	Tint. 3. I*.
2.	TM. *. 20.
Hebr. 4. h) JFAificinm.
co verbo haec res tota abfolvatur, Ecciefia, ut ait Sandtus Auguftinus, efl populus fidelis ptr
univerfum orbem difperfus.
3- Qlla potijjjnuim mytteria in -uocabuh Ecciefia contemplanda offerantur.
Nec vero levia mylteria in hoc vocabulo continentur. Etenim in Evocatione, quam Ecciefia fignificat, ftatim divinae gratis beni. guitas, & fpiendor elucet, intelligimufqusEc-clefiam ab aliis rebus publicis maxime differre: ills enim humana ratione, & prudentia nituntur; haec autem Dei fapientia, & confi-lio conftituta efi:: vocavit enim nos intimo quidem Spiritus Sandi afflatu, qui corda hominum aperit; extrinfecus autem Pallorum, & Praedicatorum opera, ac minifterio. Praeterea ex hac vocatione quis nobis finis propo* fitus e fle debeat, nimirum aeternarum rerum cognitio, & pofleflio, is optime perfpiciet, qui animadverterit, cur olim fidelis populus fub lege politus, fynagoga, id efi congregatio diceretur: nam, ut docet fandius Auguftinus, hoc ei nomen impofitum efl, quia pecudum more, quibus magis congregari convenit, terrena, W caduca tantum bona /peBaret. Quare merito Chriftianus populus non fynagoga, fed Ecciefia dicitur: quia terrenis, & mortalibus rebus contemptis: calefies, & aeternas tantummodo confedatur. 4. Quibus nominibus Chri/lianorum univerfftas in fuerit literis deferipta inveniatur.
Multa praeterea nomina, quae plena funt myfteriis, ad Chriftianam rempublicam fignifi* candam tradudla funt: nam & (a).domus, & (b) aedificium Dei ab Apollolo vocatur. Si
tarda-
tardavero, inquit ad Timotheum, utfcias, quo-modo oporteat te in domo DeWcnvcrfari, qua eft Ec-tkfia %1 vivi, columna, if firmamentum veritati e. Domus autem Ecclefia idcirco appellatur , quia fit veluti una familia, quam unus'paterfamilias moderatur, & in qua eft bonorum omnium fpiritualium communio. Dicitur etiam (a) grextmum Chrifti, quarum ille oftium efr, & Faftor: vocatur & fponfa Chrifti; (b) De* ffornli vos uni tiro virginem caftam exhibere Chrifio, inquit Apoftolus ad Corinthios. Idem ad Ephefios: (c) Viri, diligite uxores vetlras: ficut W Chrifius dilexit Ecclefiam: ac de matrimonio : Sacramentum hoc, inquit, magnam eft: ego autem dico in Chrifio, is° in Ecclefia. Dicitur denique Ecclefia (d) corpus Chrifti, (e) ut ad Ephefios , (f) & CololTenfes licet videre. Et hsec fmgula plurimum valent ad fidele^ excitandos, utfe dignos immenfa Dei clementia, & bonitate praebeant, qui eos, (g) ut populus Dei eflfet, elegit.
f. Dua pracipue Ecclefia partes recenfientur, triumphans una, militans altera.
His vero explicatis, necefle erit fingulas Ecclefiae partes enumerare, earumque difie-tentias docere, quo magis Deo dilećtee Ec-clefiae naturam, proprietatis, dona, & gratias populus percipiat; & ob eam caufam fandif-fimum Dei numen laudare nunquam internatih Ecclefiae autem duae potiffimum funt partes, quarum altera triumphans, altera militans vocatur. Triumphans eft coetus ille cUriffinjus, &feliciffimus beatorum fpirituum, eorum, qui de Mundo, de Carne, de ini* H	quiffimo
Matth. id. i t, Rom. is. 20,
■. Or, 3. 9.
Dornus Dri cur fit difta Ecclefia, Grex ovium..
A) Jean.ro. r. tf
Spon fu C.rifli, b) 2* Or, II,?,
O Ephtf. r. 1 r, Vpde Cyi r. lib, i. & in lib. de unit. Eccl. eodem capite vtr. 3*.
d)	Ecclefia tfi corpus Qsrifii. Rom. 12, i, 4*
X. Cor. 12.12,
e)	Eph. a. 23, fj Ol,i. 14.
g) I. Fetr. f, jh,
19.
De Ecclefia mili• tante , & trium* phante A'*fi. in Ench.^cap, e>. & hb. 10. de OV, Dei c, 7. Triumphans E*-clefia quid fit. Aug. in E»ch* cap. S7. '
Anima purgando* rum triumphant in fpi certa. Militans Eccle•
P«c
jtug* lib. 22. dt tiV. Dti t. 9. Quia idem Pr in. tips , idem pipulus » tadem lex, idemsivus »& eadem civitas eß.
Jh Ecclcßa mili», tantt duo funt ho~ minum genera. Vide Ang, in Breviculo , coi* Ut. $.
a)	*. Tim. 2.
i p.
EUfforum Eccle-ßa efl incerta. Confulatur cap.
12. S*jf. tfaConc.
dedett de
^ußißcatione: vide etiam Aug. tratt.+s. in Joan.
b)	M»tr. iS.if.
quiffimo Daemone triumpharunt, & ab huius vitae molehiis libert<ac tuti, aeterna beatitudine fruuntur. Militans vero Ecclefia efj,, coetus omnium fidelium, qui adhuc in terris vivunt: quae ideo militans vocatur, quod illi cum im-maniflimis hoftibus, Mundo, Carne, Satana, perpetuum üt bellum.
6. Ecclefia militant, Zf triumphant gna eß.
Neque idcirco tamen duas eile Ecclefias cenfendum eft: fed ejufdem Ecclefiae, ut antea diximus, partes dua funt; quarum una antecellit , & coelelli patria jam potitur; altera ju dies fequitur, donec aliquando cum Salvatore noftro conjunćta, ia fempiterna felicitate cou-quiefcat.
7. In Ecclefia militanti cluo hominum funt genera, boni fcilicet, Zf mali.
Jam »Ecclefia militanti duo funt hominum genera, bonorum, & improborum.- & improbi quidem eorundem faeramentorum participes, eadem quoque, quam boni, fidem profitentur, vita ac moribus cjhhiniles: boni vero in Ec-clefia dicuntur ii, qui non folum fidei profef-fione, & communione faeramentorum , fed edam fpiritu gratiae, & charitatis vinculo inter fe conjundd, & colligati funt: de quibus dicitur: (a) Cognovit Dominus, qui Junt ejus: pof-funt vero etiam homines aliquibus conjedluris opinari, quinam fint, qui ad hunc piorum hominum numerum pertineant, certo autem fci* re minime poliunt. Quare exiftimandum noa eft, Chriftum Salvatorem de hac Ecclefias parte locutum eile, (b) cum ad Ecclefiam non re-mifit, eique ut pareamus, praecepit. Nam cun»
illa '
r
Ilia fit incognita, cui certum eile poterit, ad cujus judicium confugiendum, & cujus aućto* ritati obtemperandum fit? Bonos igitur, & improbos Ecclefia coniplećtitur, quemadmodum
(a)	& divinae Utera, & fanćtorum virorum feri- &) M^r.u. ptateftantur.- in quam fententiam feriptumeft	t.1'* "
illud Apoftoli: (b) Unum corpus, if unus fpiritur. '• ^ s- ^ g, Ecclefa •ui/ibilis eßi if bonos, if malos fuo'ßio qr^.iiav.oraf.
Haec autem Ecclefia‘nota eft, (c) urbique b) Efhef. 4.4,
.	r	,	A	9)M»n.S.i4,
fupra montem fi tue comparata, quae undique confpicitur: nam (d) cum illi ab oqmibus pa- Mdtt.rs.t7, rendum fit , cognofcatur neceffe eft. Neque bonos tantum, fed etiam malos compledtitur, prater^) ac loca, ut multis paraboüs Evangelium docet: velut; ^f™**'“*"* cum (e) regnum ccelorum, id eft militantem Ecclefiam, fimile eile fagenae in mare milia commemorat: vel agro, in quo zizania fuper-feminata funt.- vel (f) arete, in qua frumentum cum paleis continetur: vel (g) decem virginibus partim fatuis, partim prudentibus.
Sed multo ante etiam in (h) arca Noe, qua h) Gi» non, foluni munda, fed etiam immunda animantia concludebantur, hujus Ecclefiae figuram, & fimilitudinem licet intueri. Quamvis r>ud,umEaUßa autem bonos, & malos ad Ecclefiam pertinere
ßmam
tatholica fides vere, & conftanter affirmet, ex iifdem tamen fidei regulis fidelibus expli-candum eft, utriufque partis diverfam admo- ttmprt.&i» dum rationem efte.- ut enim paleae cum fru* mento in areae confufse funt, vel interdum membra varie inter mortua corpori conjundta; ita etiam mali in Ecclefia continentur.
e) AUtt. ij, 77.
i~) Afttt.i.u,
g) Mttt. is.
1. 2.
r. s".
I. Fttr. 1. c.
H a
{>. Qtiai
Tri* hominum genera. ab Ecde-Jia excluduntur , & fr im o infideles.
a) i. Or. /. uf 2. Hčer etici.
l>} I. Tim. r. *9.
Cyprian, in Ep, * d Jul,
Sunt tarnen in potr fiat e Ecclefi.* ut ab «a purtian-tur. *
c)	T>aut. 17.1*, Rom. 13, 4.
JJndt leges in hocrttitof lata. Excommunicat i ■non fant in Ec-cltfia.
d)	M*tth. iF, 17.
I, Or. S. 4. jlntifit tum dignitati nihil deperit etiam fi illi mali fint#
Joan. u. tJnus autem &c.
c) T. Cor. i. 2, f ) Gal. I. 2.
%) C-t. 4.i‘.
h)	TbtJT. i. r. JPrivat* fidelium famtlia Ecclefia ey?pellantur.
i)	U. 4.
5>. Quinam Ecclefia militantis finibus non conti« neantur.
Ex quo fit, ut trias tantummodo hominum genera ab ea excludantur: primo infideles, deinde haeretici, & fchifmatici, poflremo ex* communicati, (a) Ethnici quidem, quod in Ecclefia nunquam fuerunt, neque eam unquam cognoverunt, nec ullius Sacramenti participes in populi Chriftiani focietate fačti funt: (b) Haeretici vero , atque fchifmatici, quia ab Ecclefia defeiverunt.- neque enim illi ma. gis ad Ecoleliam fpećlant, quam transfugae ad exercitum pertineant, a quo defecerunt, (c) Non negandum tamen, quin in Ecclefise po-teflate fint; ut qui ab ea in judicium vocentur , puniantur , & anathemate damnentur. Poflremo etiam (d) excommunicat!, quodEc-clefiae judicio ab ea exclufi, ad illius communionem non pertineant, donec refipifeant. De casteris autem, quamvis improbis, & fee-Ieratis hominibus , adhuc eos in Ecclefia per-feverare dubitandum non eft: idque fidelibus tradendum affidue, ut fi forte Ecclefiae Anti-ftitum vita flagitiofa fit, eos tamen in Ecclefia efie, nec propterea quidquani de eorum poteflate detrahi, certo fibi perfuadeant. i o. Nominis Ecclefia: fignificationum varietas.
Verum univerfae etiam Ecclefiae partes Ec-clefiae nomine fignificari folent: ut cum Apo-ftolus Ecclefiam, (e) quae eft Corinthi, (f) Galatiae, (g) Laodicenfium (h) TheiTalonicen-fium nominat: privatas etiam fidelium familias Ecclefias vocat: nam (1) Prifcae, & Aquilae domefticam Ecclefiam falntari jubet: item alio
in
r
de NONO 5YMB. ARTIČ. 11 e
inloCO:N(a) Salutant vos, inquit, in Domina
a) i. G>r. Vf. ii>.
c) Mtth.lt. <7.
Ecclefia pro ipfiut prapofitis. & pd+ fiertous aliquando ufurpatur, cU	K<g. t.
Ecclefia pro loco', Deut, 23. &
X. C»rt u. i»*
multum Aquila, Z? PrifcilU cum domefiica fua Ec-tlefm: ad Philemonem (b) etiam fcribens ean- hj Bw. 1. i dem vocem ufurpavit. Interdem quoque Ec-cleSe nomine ejus Praefides, ac Pallores figni-ficantur: (c) Si te non audierit, inquit Chri-ftus, dic Ecclefia t quo in_ loco praepofiti Ec-clefiae defignantur: (d) fed locus etiam, in quem populus five ad concionem five alicu-jus rei facrae caufa convenit, Ecclefia apella* tur. Praecipue vero in hoc articulo Ecclefia bonorum fimul, & malorum multitudinem, nec praefides folum, fed eos etiam, qui patere debent, fignificat..*
11. De Notii verte Ecclefia; Cj* primo cur una dicatur.
Aperiendae autem funt fidelibus hujus Ec-elefiae proprietates, ex quibus licebit agnofee-re, quanto beneficio a Deo affefti fint, quibus contigerit in ea nafei, atque educari.
Prima igitur proprietas in Symbolo Patrum deferibitur, ut una fit: (e) una enim, inquit, tß columba mea, una ^ fpeciofa mea. Vocatur autem una tanta hominum multitudo, quae tam longe lateque diffufa eft, ob eas caufas, quae *b Apoftolo ad Ephefios feriptae funt: (f)
Unum enim Dominum, unam fidem, unum Baptifma tantum efie praedicat. Unus eft etiam ejus re-ftor ac gubernator: invifibilis quidem Chri-fius, quem aeternus Pater dedit (g) caput fu-per omnem Ecclefiam, quae eft corpus ipfius .*
Vifibilis aytem is, qui Romanam cathedram,
Petri Apoftolorum Principis legitimus fuccef-for> tenet.
H 3	ia. Quid.
Hic Ecclefia pr prit accipitur pro omnium fidelium tam bonorum quam malorum multitudine. Prima Ere lcfia nota eft, ut fit una.
Qua quidem nota' ab hcereticorum omnium cost i but diftih£uitur,
C) Cant, 4, t• Cypr. Üb. de unit, Ecclefiat*,
f)	Epk.4.4.
g)	Ephefi 1, z I, Poft invifibilt Ecclefia caput»nece fi» farto fiatui vifi» bile caput colligi*» tur fv Scriptura » in qua Ecclefia comparatur. Exercitui*
Cant. 4,
Corpori humano, in quo eß caput.
-i i P, CATECHISMI ROMANI PARS I.
12.	Quid de Romano Pontifice vifibili Ecdefia, Chri-
fti capite fenticndum fit. 'uk :
l^eii
S. Siirmymm De quo fuk ilia omnium Patrum ratio, & !n%’iß. fententia conwntiens, hoc vifibile capu^id rr-	unitatem Eccleflse confutuendam, & comer-
Kr. Djfi.44. vandam neceflarium fuifle: quod prseclare & 0v','•	vidit, & fcripfit fan ft us Hieronymus contra
Joan.XO.xC.	’	.f	'
Dom.i. Tim. 3. Joviuianum ns verbis: Unus eligitur, ut cupite Navi ftu *re»	conßituto, fehl [mutis tolutur oecnfio: & ad Dama-
Hot.	fum: Facefiat invidia: Romani culminis recedat am-
tra hJrttJć.T. bitio.' cum fuccefiore pi fiat oris, Es* difiipulo crucis S. Cyprian, is lnqUOr. Ego nullum primum, nifiChrifium fitquens, in primipis fert. Beatitudini tua, id efi Cathedra Petri, communione
lmmL*vißlitis Confoc’ors (a) fiuPer ^am *Petram adificatam Eccle• rtffsr ctrmtur, fiam fiio. (b) Quicunque extra hanc domum agnilm lefnfdt7t^Ll,J!a eomederit, prof anus efi: (c) fi quis in area Noe
a)	Mat.x6.it. non fuerit, peribit vernante diluvior quod & lon-
b) Exed.il.l2.	,'	° ,	1
e)	Gtn.ii.v. geante ab Irenaeo probatur: & Cypriano, qui
de unitate Ecclefise loquens ait: Loquitur Dominus ad Petrum: Ego, Petre, dico tibi, quia tu es Petrus Es*fiiper hanc petram adifieabo Ecclefmm meam. Super unum adifictit Ecclefiam: Es* quamvis Apoßolis omnibus, pofi refurvfilionem fuam, parem i) jean. i», potefatem tribuat, Es* dicat: (d) Sicut mifit me oj»«« in init. Pater, & ego mitto vos: accipite Spiritum 1,h- i. -d par- Sanftum: Tamen ut unitatem manifeßaret. unam cathedram confiituit, Es* unitatis ejufdem originem, ab uno incipientem, au&oritate fua difpofuit, Efc. Optatus deinde Milevitanus ait: Ignorantiis tibi adferibi non potefi Jcienti in urbe Roma Petro primo Cathedram epifcopalem efife collutam, in qua fiderit omnium Apofiolorum caput Petrus^ in quo un» Cathedra unitas ab omnibus firmaretur, ne eat eri Apofioli Jingulas Jibi qui [que defenderent: ut fiV
ßifmticus, b5 f prevaricator effet, qui contra ßngukrem Cathedram alteram colljfcret: Poft .vero Balilius üc fcriptum reliquit: Petrus collocatus cfl in fundamento: dixit enim: Tu es Chriftus Fi-lius Bei «ii b* ’uicijjhn audivit fe ejje petram: licet enim petra effet, non tamen petra erat, ut Cbrißus. Nam Chrißus vere immobilis Petra, Petrus vero propter petram.	Dignitates enim fuas
Deus largitur aliis: facer dos eß, b3 facit facer dotes: petra eß, b3 petram facit, b3' qua fua funt, largitur Jervis fuis. Podremo vero fandus Am-broiius idem ait: * Magna funt enim Dei munera, qui non folum nobis, qua nqftra fuerant, reparavit, verum etiam, qua fua funt propria, concef-fit: deinde paucis interjedis, fequitur: Magna mlem Chrifti gratia, qui omnia prope vocabula fua difripulis ipfis donavit: (a) Ego fum inquit, lux mundi: &idtamem, quo ipfe gloriatur, difci-pulis nomen indulfit, dicens.- (b) Vas efiis, hx mundi. ( c) Ego fum panis vivus: &, (d) Nos omnes unus panis fumus:-(e) Ego fum vitis vera. Et tibi dicit.- (f) * Plantavi te vitem fru-flutfm, omnem veram: (g) Petra eß Chrißus, bibebant enim de fpirituali fequenti petra, petra cij/jtem erat Chrißus: Et jam difcipulo fuo hujus vocabuli gratiam non negavit, (h) ut b3 ipfe fit Petrus, quod de petra, habeat J'oliditatem conflantia, fidei firmitatem.
*S> Quomodo prater Chrifium Ecckfia uno capite vi-fibile indigeat.
Verum li quis objiciat, Ecclefiam uno capite fponfo Jefu Chrifto contentam, praterea nullum requirere; in promptu refponfio cft: Ut enim Chriftum Dominum Angulorum facra* H 4	mento-
f Alia. Utera habet t peccator. Sanft.
Bajti. Hom. 29. Qjia efi de P<xnim tenti a.
Chrtfiuf ita bonus efl, & fui natura Aiffufivus . quod ftias dignitates , & munera largitur aliis.
5.	Ambroßus lib.
6.	tom. in Lucam cap. f. ultra me* dium.
Alj* editiones hac ommittunt & incipiunt auftori• tatem S. Anbroft a §. feq. fed per» peram,
a) Joan. 1.i1.
b”) Matt. S.\4+
c)	Joan. 6. 91.
d)	i. Cor. 10.
c) Joan. 1/.
f ) Hier. s.
* Textus hi e tta I egi mr apud S. Ambroßum, Sed aliter in yul~ gata editione.
g) i. Cor. 1». hy Matt. I*. Matt. 7.
i) Jom. i, a. b) Pf*1- 4y.*1. C) I. Or. 4. i.
d) Jed». IT. if. J'i pttro omnes Rom. Tqntif. primatum fuptr emntm Reeleßam aectptrunt.
Inn. Itb, c, 1.
e) I. Or. |j.
It.
f) E{htf. 4. j.
g) Efinr. 4. 4 I. Or. p. ir.
h) I. Or. I. lc
mentorum non folum au&orem, fed intimum etiam praebitore*# habemus: nam (a)ipfe eft, qui baptizat: (b) & qui abfolvit;, & tamen (c) is homines facramentorum externos miniftros inftituit) fic Ecclefiae, quam ipfe intimo fpi-ritu regit, hominem fu» poteftatis vicarium, & miniftrum praefecit. Nam cum vifibilis Ec-clefia vifibili capite egeat, ita Salvator nofter Petrum univerfi fidelium generis caput, & Paftorem conftituit, (d) cum illi oves fuas pa-fcendas verbis ampliffimis commendavit, ut qui ei fucceffiffet, eandem plane totius Ec-. clefiae regendae, & gubernandae poteftatem ha* bere voluerit.
14. Cur Ecclefia una dicatur, alias rationes fubjungit. Unus praeterea idemque eft (e) Spiritus, inquit Apoftolus ad Corinthios, qui fidelibus gratiam, perinde atque anima corporeis membris vitam impertitur. Ad quam unitatem fervandam cum Ephefios hortaretur, inquit: (f) Solliciti fervar e unitatem Spiritus in vincula pacis: unum corpus, Cj® unus Spiritus. Quemadmodum enim humanum corpus *|ultis conftat membris, eaque ab una anima aluntur, qu® oculis vifum, auribus auditum, & aliis fenft* bus diverfas vires fubminiftrat: ita Corpus Chrifti tnyfticuut, quod eft Ecclefia, exmul* . tis fidelibus compofitum eft. (g) Una quoque eft fpes, ut imeodem loco idem Apoftolus te-ftatur, ad quam vocati fumus :'fiquidem omnes eandem rem, nempe »ternam & beatam vitam, fperamus. Una eft denique fides, qu* ■ omnibus tenendaeft, ac praefeferenda .• (h) Non Jint, inquit Apoftolus, in vobis fcbifmata; atque
unum
unum baptifma, quod quidem eft Chriftiauae fidei Sacramentum.
iS. De fecunda nota Ecclefia, qua dicitur Sanda.
Altera proprietas Ecclefiae eft, ut fit fanda: quod a Principe Apoftolorum accepimus eoioco; (a) Vos autem gemseleihtm, gens fanda. Appellatur autem fanda, quod Deo con-fecrata, dedicatee fit: fic enim caetera hu-jyfcemodi, quamquam corporea fint, fanda vocari confueverunt, cum divino cultui addi-fta, & dedicata funt: cujus generis funt in lege veteri (b) vafa, (c) velles, .& (d) altaria, in qua primogeniti quoque, (e) qui Deo al-tilfimo dedicabantur, fandi funt appellati. Nec mirum cuiquam videri debet, Ecclefiain dici fandam, tametfi multos peccatores continet: (f) Sandi enim vocantur fideles, qui populus Dei effedi funt, qqjjre fe, fide & ba-ptifmate fufeepto, Chrifto comecrarunt: quamquam in multis offendunt, &, quae pollitici funt, non praftant: quemadmodum etiam qui artem aliquam profitentur, etfi artis prae e. pta non fervent, nomen tamen artificum retinent. Quare D. Paulus Corinthios (g) fan-dificatos, & fandos appellat, in quibus nonnullos fuiffe perfpicuum eft, quos ut carnales,
(h)	& gravioribus etiam nominibus acriter objurgat. Sanda etiam dicenda eft, quod velu-ti corpus cum fando capite Chrifto Domino,
(i)	totius fanditatis fonte conjungitur, (k) a quo Spiritus Sandi charifmata, & divinae bonitatis divitiae diffunduntur. Praeclare Sandus Auguftiuus, interpretans verba illa Prophetae, (1) Cußodi animam meam, quoniam fandus fum,
H 5	Audeat,
Ephtf, s.
a) r. Pur. 2. t.
Prima ratio cur Jana* ditatur, Exit fiet fanffira-tfm ofitnderunt Jfufiinus Mart, in utraque apologa , ir Ttrtul-lian, in apologetico Ambr. lib, torn, tnI.uc.CAp. t, b") Num. ;i. 6, C) Exod.zS. t. & IP. IP.
d)	Exod. j«, j,
e)	Exod. irt.lt. i) Km.1.7,
jj) l. Cor, l. i, i. Or, I. I.
h) I. Cor. S. t. Secunda ratio.
i) Dan. p. 24.
k) Eph. 2. *4. S Auguft. in
Pßl. tr. J.
1 ) Pfalm. ir. V‘dt etiam Amb. Itb, eom.tnl.ut. t. Rl£. t. t.
a) Rat». 4. s. 4(*aL i. 27.
*Tertia, ratio, &<£' lib. i j, mo-yal. cap.
$anfta dicitur EeJefia.
Quia firma fem-j>tr &fiabilis per-feVtravii ab jidam inči pitni nfqne ad finem mundi duratura ; JRfalm. 47.
Sicut audivimus fic &c. yd ideo Sanffa quia fundata Sanguine 0irifit » & Smftorum. JZcclefiam ab antiqui (fimis temporibus univ erfa» lem fuifie tradunt Tertnl. contraJu' daof.
S. Aug. S<r. !?!• & iSg.de tempore
fc) Csl 3. Ii.
c) Atic. X. ?.
Audeat, inquit, if Corpus Chrißi, audeat if unus ille homo, clamans a finibus terra, cum capite Juo, if fub capite Juo dicere: SanHus fum: accepit enim gratiam Jhnili tatis, gratiam Baptifmi if remijjionis peitatorum. Ac paulo poli: Si Chrifiiani omnes, if fideles, in Cbrifio baptizati, ipfium induerunt, ficut Apoftolus dicit, (aj Quotquot in Cbrifio bit-ptlzati eftis, Chrifum induiftisi fi membra fiunt fafli corporis ejus, if dicunt fe fanHos nun ej]e, capiti ipfifaciunt injuriam, cujus membra fanEla fiunt. Ac* cedit etiam, quod fola Ecclefia legitimum fa-crificii cultum, & falutarem habet Sacramentorum ufum, per quae tamquam efficacia divinae gratiae inftrumenta, Deus veram fanditatem efficit: ita ut quicuuque vere fandi funt, extra hanc Ecclefiam effe non poffint. Patet igitur, Ecclefiam effe fandam, ac fandam quidem, quoniam gjrpus eft Chrifti, a quo fan-dificatur, cujufque fanguine abluitur. j 6. Qua ratione Ecclefia Chrifii fit Catholica.
Tertia proprietas Ecclefiae ea eft, ut Ca-' tholica, nempe univerfalis vocetur: quae appellatio vere illi tributa eft; quoniam, ut te„ ftatur fandus Auguftinus, a felis ortu ujque ad occafitm unius fidei fplendore diffunditur. Neque enim ut in humanis rebus publicis, aut Haereticorum conventibus, unius tantum regni terminis, aut uno hominum genere Ecclefia definita eft: verum omnes homines, (b) five illi barbari fmt, five Scythae, five fervi, five liberi, five mafculi, five foeminae, charitatis finu compleditur. Quare feriptum eft: (c) Redemifii nos Deo in fanguine tuo ex omni tribu, V lingua, if populo, Xf natione; if fecifii nos
Deo
Deo noßro regnum. De Ecclefia dicit David:
(a)	Pofiuk a me, & dabo tibi gentes bar edit at em tuam, £?* pnjjejfionem tuam terminos terra. Item:
(b)	Memor ero Raab, Babylonis /cientium me:
Cj* Homo natus efi in ea. Praterea omnes fideles, qui ab Adam'in hunc ufque diem fuerunt quive futuri funt, quamdiu mundus extabit, veram fidem profitentes, ad eandem Ecclefiam pertinent, (c) quae fuper fundamento Apofto-lorum fundata eft, ac Prophetarum, qui omnes in illo lapide angulari Chrifioc, (d) qui fecit utraque unum ,	(e ) & pacem iis,
qui prope , & iis, qui longe , annuntiavit, conftituti funt, & fundati. Univerfalis «tiam ob eam caufam dicitur, quod omnes, qui falutem aeternam confequi cupiunt, eam tenere & amplefti debeant, (f) non fecus ac qui arcam, ne diluvio perirejlt, ingrefli funt. Haec igitur veluti certiffima regula tradenda eft, qua vera & falfa Ecclefia judicetur.
17. Quo paSlo Ecdeßa Chrißi etiam Apojtolica dicatur.
Sed ex origine etiam, quam revelata gratia ab Apoftolis ducit, Ecelefis veritatem agnofcimus: fiquidem ejus dodlrina veritas eft, non recens, neque nunc primum orta, fed ab Apoftolis jam olim tradita, & in omnem orbem terrarum diffeminata. Ex quo fit, ut nemo dubitari poffit, impias haSreticorum voces longe a verae Ecclefiae fide abeffe, cum do-ftrinae Ecclefiae, quae ab Apoftolis ad hanc diem praedicata eft, adverfentur. Quare, ut omnes intelligerent, quaenam eflet Ecclefia Catholica, Patres in Symbolo illud divinitus addiderunt, Apoßolicam. Etenim Spiritus San-
ćtus,
a)	Pfalm. 2. f,
Augufi. lib. de Agone Chrißi. c. 29. & Epifi. ICI»
b)	Pfah. $6t 4* Raab pro JEzypto in Seri» putris fumitur up
If*, /r*
c) Eph. 2. 2*4
d) V/id. 14.
e-) Ibid. it. Extra Ecclefiam nulla efi falus. Cyprian, dt fimpl. pral.
Aug. Strm. %g%. dt Tempore.
f) Gm. 7. U
Ecclefia Vera a falfa dignofcendA certiffima regula. Ha funt ergo fe» rx Ecclefia nota , quod una q. fan~ eia , quod catho» lica, & q. Aoofolica: una. q. fibi confentiens in omni fidei do» Urina: fantta quia fiabilis , ČJ* per fever ans: ca» tholica, quia ubi» que dijfufa omni genus hominum complebitur , & quia generaliter omne genus pt ua»
terum turat, ir
J refloat: at deni* qut Apojhlka, mu a tmntvirtUm tu genur pojjidtt, Matth, it.
JEccltfa trt art non ptttft,
*. Tim. »ir. Ttrt. dt praßt‘pt. Aus. lih, J. tantra Crtfi. •*f- )}■
Are» Noe fuit
E cclrfia figura , (jen. d.
1. P‘tr. 5. J». Vide <Aug. lib.
1 r. dr, t.v>.& ar.
JJUrufaltm fig», ra EiCthfia.
dus, qui Ecclefiae prefidet, eam non per aliud genus miniftrorum, quam per Apoftolicum, gubernat. Qui Spiritus primum quidem Apo-ftolis tributus e ft, deinde vero fumma Dei benignitate fernper in Eccleiia manfit. is. Eccle/ia in fidei, aut morum dogmatibus errare qon potcfi.
Sed quemadmodum haec una Eccleiia errare non poteft in fidei, ac morum difciplina tradenda, cum a Spiritu Sando gubernetur.4 ita eseteras i&mues, quae fibi Ecclefiae nomen arrogant, ut quae Diaboli fpiatu ducantur, in dadrinae, & morum perniciofifiimis erroribus verfari neceiTe eft. jy. Quibus pracipue figuris Chrifii Eccle/ia in veteri Tefiamento adumbrata fit.
Sed, quoniam magnam vim habent figurae veteris Teilamenti ad excitandos fidelium animos , revocandamque rerum pulcherrimarum memoriam, cujus rei potiffimum caufa Apo-ftoli his ufi funt: illam quoque dodrinae partem, quae magnas utilitates habet, Parochi non praetermittent. In his autem illuftrem fignificationem habet arca Noe, quae ob eam rem tantum divino juffu conftruda eft, ut nullus dubitandi locus relinquatur, quin Eccle* fiam ipfam fignificet, quam Deus fic conftituit, ut quicunque * per baptifmum illam ingrederentur, ab omni mortis aeternae periculo tuti efle polfent: qui vero extra illam eflent, quemadmodum iis evenit, qui in arcam recepti non funt, fuis fceleribus obruerentur. Alia figura eft magna illa civitas Hitrufalem, cujus nomine Scripturae faepius fandam Ecclefiam fignificant.
Ni-
DE NONO SYMB. ARTIČ. *8<t Nimirum in illa fola offerrf Deo facrificia li-
lfd.SJ.OO, *0«
cebat, quia in fola etiam Dei Ecclefia, neque & m. extra eam ufquam verus cultus, verumqüe facrificium reperitur, quod Deo placere ullo CMhtUiam »»»
e ft y trut Dt i m'm
modo pOult.	tus , Vtrumcjue
>o. Qua’ratione credere Chrißi Ecclejiam ad arti- fa‘r,ßcutm-culos pertineat.	ui. di timp.
Jam illlud etiam extremo loco de Ecclefia docendum erit, quanam ratione nos credere Ecclefiam, ad articulos fidei pertineat. Nam etfi quivis ratione, & fenfibus percipit, Ecclefiam , id eft hominum conventum, in terris effe, qui Chrifto Domiuo addidi, & eonfe-crati funt, neque ad eam rem animo concipiendam fide opus effe videatur, cum nec Ju- Mrrf*. daei, nec Turcre quidem de eo dubitent: tamen ilid myfleria, quae in fanda Dei Ecclefia contineri partim declaratum eit, partim ia Sacramento Ordinis explicabitur, mens fide tantummodo illluftrata, non ullis rationibus convida intelligere poteft. Cum igitur hic articulus non minus, quam caeteri, intelligente noftrae facultatem, & vires fuperet: jure optime confitemur nos Ecclefiae ortum, mu- ' nera & dignitatem non humana ratione cogno-fcere, fed fidei oculis intueri.
ii.	Quit, quot, E/ quantafint^ qua in EccUjia ejje credere jubemur.
Neque enim homines hujus Ecclefi» au-dores fueruntfed Deus ipfe immortalis, qui eam (a.) fuger firmiffimam petram aedificavit, a) Matt, i e, teile Propheta, (b) Ipfe fundavit eam Altijfmius:	ppai.t«.r.
quam ob caufam (c) Haereditas Dei, & (d) °) pf“,OT- *’• Det populus appellatur. Nec potellas, quam a) p/*i. u.-t.
acce-
a)	Matt. \t.
1*. \9.
Joan. 30.23.
b)	1. Or. /. j. C) Luca 2X.*9.
d) Htbr, i;. I*.
Jpttt/fas RulefiaJ a Deo prođeflit. Credimus E<defiam j [id non in Ecclefiam, Vide Aug. Trad-. 29. in Joan. & Sum. St. dtytrliis De-mini.
Quanti fit m»~ menu it ane particulam rue txpli-tari.
c) 1 .Joan. 1.3.
f) Rot». M.4. 1, C<r.
accepit, humana eft, fed divino munere tri-buta. Quare quemadmodum naturae viribus comparari non potefh ita etiam' fide folum intelligimus, in Ecclefia (a) claves regni cce-lorum efle, eiqne poteftatem paccata remittendi, (b) excommunicandi, (c) verumque Chri-fti corpus confecrandi traditam; deinde cives, (d) qui in ea morantur, non habere hic civitatem permanentem, led futuram inquirere. Unam igitur Ecclefiam fanćhm, & Catholicam efle, neceflario credendum eft.
22. Non ut in Đeum, ita in Ecclefiam credendum eß.
Tres enim Triniatis perfonas, Patrem, & Filium, Spiritum Sanćtum ita credimus, ut in eis fidem noftram collocemus. Nunc autem mutata dicendi forma, fandtam, & non in fandtam Ecclefiam credere profitemur, ut hac etiam diverfa loquendi ratione, Deus omnium effedtor a creatis rebus diftinguatur, prsclara-que illa omnia, quae in Ecclefiam collata funt beneficia, divinae benitati accepta referamus. De extrema bujus articuli claufula, Sanćto-rum communionem.
SanHorum Communionem. Cum fandius Joannes Evangelifta de divinis myfteriis ad fideles feriberet, cur eos in illis erudiret, hanc rationem attulit: (e) Ut E/ vos, inquit, focie-tatem babeatir nobifeum, C/ foci et as noßra fit cum Patre, Es* cum Filio ejus jeju Chrifio. Haec fo-cietas in communione Sandtbrum fita eft, de qua in hoc articulo fermo habetur. Utinam vero in eo explicando Ecclefiarum Praefides
(f)	Pauli, & aliorum Apoftolorum diligentiam imitarentur: eft enim aonfolum quaedam
fuperio-

a) Cut, ti If.d. IS.
fuperioris articuli interpretatio, doftrinaque 2. Chr.t.u. uberrimorum fjuduum, led etiam, qüis ufus my-fteriorum eile debeat, quae Symbolo continen- *»/«<«».i. tur, declarat: omnia»enim ejus rei caufa per-veftiganda funt, ac percipienda, ut in hanc tam amplam, & beatam focietatem Sanftorum admmittamur, admiffique conftantiffime perfe-veremus, (a) cum gaudio gratias agentes Deo Patri, qui dignos nos fecit in partem fortis SanHonm in lumine.
14.	Explicatio alterius particula, if in quo cen~
JiJlat SanElorum Communio.
In primis igitur fideles docendi funt, hunc cbrifii*»»r»n articulum eile illius, qui de una fanćta Eccle- gfcZminZ'funt fia Catholica antea pofitus eft, veluti expli- facra vincula, cationem quandam. Unitas enim Spiritus, a quo illa regitur, efficit, ut quidquid ineam c. »>•
0	x	. Sonttorum cm-
collatum eft, commune fit. Omnium emm muni» in facra„ Sacramentorum fručtus ad univerfos fideles	<°m-
rnumane prattput
pertinet: quibus Sacramentis , veluti facris />«?«rnr symb. vinculis, Chrifto conneftuntur, & copulan-tur, & maxime omnium Baptifmo, quo, £an- w»«dicatur.^ quam janua, in Ecclefiam ingrediuntur. Hac fd.Znh.ZfZf. autem Sandorum communione Sacramento-rum communionem inteliigi debere, Patres in Symbolo figuificant illis verbis; Confiteor unum brfptifma: Baptifnuun vero in primis Eu-chariftia, & deinceps extera Sacramenta con-fequuntur.- nam etft hoc nomen omnibus Sacramentis convenit, cum Deo nos conjungant, illiufque participes, cujus gratiam recipimus.- efficiant; magis tamen proprium ell Eucharifti», quae hanc efficit communionem.
ss. Par-
Chxtitatt tffiii. mur' fartui fu imnium hwtrtim n.i* *tn Ettltfia fiunt.
a)	I. Or. U. t. S. Arnbr. in Pfi 118. Strm. S. is. it).
b)	Pfi. lilt
c) Mutt. >.\\t
d) itw>. II. 4. s.
1. Or. II. V. Ep.. 4. If.
*)r.CiMi.if.
2S. Participatio meritorum eß in Ec deßa.
Sed alia etiam communio in Ecclefia cogi-tanda eft. Quaecunque enim pie, fandeque ab uno fufcipiuntur, ear ad omnes pertinent, & ut illis profint, (a) charitate, quae non quaerit, quae fua flint, efficitur. Id vero cum fandi Ambrofii teftimonio comprobatur, quilo-cum illum Pfalmi explanans, (b) Particeps e(o fum omnium timentium te, ita inquit: Sicut membrum particeps ejje dicimus totius corporis, fic ctm-Junfluxi omnibus timentibus Deum. Quare Chri-ftus eam nobis orandi formam praefcripfit, ut diceremus: (c) Panem wflrum, non meum: ac reiit}ua ejus generis, non nobis tantum, fed omnium Jaluti, Cy commodis profpicientes. At vero haec bonorum communicatio, (d) membrorum humani corporis aptiffimma fimilitudine in facris literis faepe demonftratur: nam in corpore multa funt membra, fed etfi multa funt, unum tamen corpus conftituunt, in quo flngula proprio, non autem onmia eodem munera funguntur. Nec vero omnia eandem dignitatem habent, (e) aut aeque utiles, & decoras functiones exequuntur, nullique fuum, fed totius corporis commodum, atque utilitas propofita eft. Omnia deinde tam apta inter fe, & connexa funt, ut, fi unum aliquod dolore afficitur , caetera item naturae cognatione, & con-fenfu doleant; fi contra bene affedum eft, communis fit omnibus ille jucunditatis feDfus. Atqnae.haec eadem in Ecclefia licet contemplari: in qua etfi diverfa funt membra: nempe variae nationes, Judaeorum, Gentium, liberi/ & fervi, pauperes. & divites, cum tamen ba-
ptifino
ptifmo initiantur, unum corpus cum Chrifto jiunt, (a) cujus ille caput eft. Unicuique prae- a; Efh. r. a;, terea in hac Ecclefia fuum munus affignatum	V»
eft: Ut enim alii in ea (b) Apoftoli, alii Do- Eccleßa Vart ttas, flores, omnes vero publicae utilitatis caufa funt conflit uti: ita aliorum eftpraeeffe, ac docere; aliorum item parere, & fubje&os effe. tf. Scelerati in Eccleßa participatione bonorum fpi* ritualium non gaudent.
At vero tot, tantifque muneribus, ac bo- /ßßßf niš divinitus collatis illi fruuntur, qui in cha- farinula» am ritate vitam Chriftianam degunt, juftique, & ^Zl^uil/Zr. chari Deo funt. Membra vero mortua, ni* J°- *. & ßi-f“-mirum homines fceleribus obftrićti, & a Dei e‘r ’ 70.um.3. gratia alienati, hoc quidem bono non privafl. tur, ut hujus corporis membra effe definant, fed cum fint mortua, frudum fpiritualem, qui ad juftos, & pios homines pervenit, non percipiunt: tametfi, cum in Ecclefia fint, ad amiffam gratiam, vitamque recuperandam ab iis adjuvantur, qui fpiritu vivunt, & eos fru* ftns capiunt,, quorum expertes effe dubitari non potefl, qui omnino ab Ecclefia funt praecifi.
*7. Gratia gratis data, tj® cater a Dei dona toti Eccleßa funt communia.
Nec vero tantum communia funt ea dona, Gratia gratis qu*homines charos Deo, ac juftos reddunt, fed gratiae etiam gratis datae, in quibus numerantur, (c) fcientia, prophetia, donum lin- c) r. c»m*. gnarum, ac miraculorum, & caetera hujus ge- s' *' neris,- quae dona malis etiam hominibus, non private, fed publice utilitatis caufa, ad aedificandam Eeclefiam conceduntur: nam fanita-fis gratia, non illius, qui ea praeditus eft, fed I	aegro-
Xal. it- 9 -
A) l.Jnđ».J.X7‘ »co. A. V.
101 .vf.». *.
c) frcdcnc J.
^egroti curandi caufa tributa eft. Ac nihil tandem a vere Chriftiano homine poffidetur, quod fibi cum caeteris omnibus commune effe son exiftimare debeat: quare ad fublevandam indigentium miferiam prompti, ac parati effe debent: nam (a) quihujufmodi bonis ornatus eft, ft viderit fratrem fuum egere, nec illi fubvenerit, is Dei charitatem non habere plane convincitur. Quse cum ita fe habeant, fatis conftat, eos, qui in hac fanda communione funt, quadam felicitate perfrui, & vere illud dicere pofle: (b) Quam di k fla tabernacula tua, Domine ‘virtutum! concupifcit, Ü5 deficit anima mea in atria Domini: & (c) Beati qui ha-Hiant in domo tua Domine.
DE
DE D E CI M O
ARTICULO,
CAPUT XL
Remissionem peccatorum. i, Quomodo neceffarium fit credere remijfionem peccatorum ejje in Eccleßt.
Nemo eft, qui cum videat huncarticu- sim cm« «nilum de remiflione peccatorum in eae-teris fidei articulis numeratum efie, dubitare tur. poffit, eo non folum divinum aliquod myfte-rium, fed etiam ad falutem comparandam maxime neceflarium contineri: nam antea declaratum eft, fine certa eorum fide, quae in Symbolo credenda proponuntur, nemini ad Chri-ftianam pietatem aditum patere. Verum, fi id quod per fe omnibus notum efie^ debet, aliquo etiam teftimonio confirmandum videatur, fatis illud erit, quod Salvator nofter paulo ante afcenfum i^ ccelum de ea re teftatus ell, cum difcipulis fenfum aperuit, ut intel-ligerent Scripturas: (a) Oportebat, inquit, Chi. a) Ut« 14.+1, ftum pati, Cj* refurgere a mortuis tertia die, if pradicari in nomine ejus pcsnitenttam, Of remiflio- M«nh. 1. ai,
...	..	, Joan.i.ifi
nem peccatorum tn omnes gentes, incipientibus ab ^|I/f Hierofolyma. Quae verba fi Parochi animadverterint, facile intelligent, cum caetera, quae ad Religionem pertinent, fidelibus tradenda fiat, tum vero praecipue hujus articuli dili- , genter explicandi magnam eis a Domino ne* ceffitatem impofiitarn efie.
In pr«f«timh
I 2
Iu
Sl) Ifa. 31.
Joan. 20. 2 j.
Cjipr. lib.-t.ipifl.
a. ad Cornelium Chryf. l.$,de S a» tram.
jjiig, lib.50.H0m. Iren. 49, M, ?• tap. iJ.
Culpa omnis & pana in b apt i fm o remittiturm
Hae latius ubi de i/apt i fm 0 acetur. B apt i fm o non tollitur concHpifien-tia. Conctl. Tnd. fejf. S. can.f, Au£> lib. de pec-ea. mtr. cap. 2S. & i -de Ovir. cap. 25.
i. In Ecclefia veram ejje remittendorum peccatorum poteßatein. '
Munus igitur Parochi erit, quod ad hunc locum attinet, docere, non folum peccato* rum rentiffionem in Catholica Ecclefia repe-riri, de qualfaias praedixerat: (a) Populus, qui habitat in ea, auferetur ab ea iniquitas: fed etiam poteftatem peccata remittendi in ea eile: qua fi rite, & fecundum leges a Ckrifto Domino praefcriptas Sacerdotes utantur, vere peccata remitti, & condonari credendum eft.
3* Ol!a ratione peccata in Ecclefia remittantur, Hsec autem venia, cum primum fidem pro-fitentes facro baptifmo abluimur, adeo cumulate nobis datur, ut nihil aut culpse delendum, five ea origine contra&a, five quid propria voluntate omifliim, vel commiftiim fit, aut poenae perfolvendum relinquatur. Verum per baptifmi gratiam nemo tamen ab omni naturae infirmitate liberatur: quin potius (cum unicuique noftrum adverfus concupifcends motus, quae nos ad peccata incitare non definit, pugnandum fit) vix ullunf reperias, qui vel tara acriter refiftat, vel tam vigilanter falu-tem fuam tueatur, ut onuses plagas vitare pofilt. 4, Prater baptijmum remitti peccata in Ecclefia virtute clavium ofienditur.
Cum igitur neceffe fuerit, in Ecclefia po-teflatem efie peccata remittend), alia etiam ratione, quam baptifmi Sacramento, claves tegni coelorum illi concredit* funt, quibus polfint unicuique pcenitenti, etiamfi ufque ad extremum vitae diem peccaffet, đeiićh condonari. Clariflima hujus rei tellimonia in fa-
cris
eris literis habemus: nam apudfanćtum Matthäum Dominus ita ad Petrum loquitur; (a) Tibi dabo claves regni collorum, C/ quodcunque ligaveris fuper terram, erit ligatum 'c/ in coelis: y quoicmque folveris fuper terram, erit folutum y in ctelis. Item: ( b ) Quacunque alligaveritis fuper teram, erunt ligata f in calo, y quucunque fol-uritis fuper terram, erunt foluta y in calo. Deinde Sanćtus Joannes teftatur, Dominum, cum infuffiaflet Apoftolis, dixilTe: (c) Accipite Spiritum SanSlum: quorum remiferitis peccata, remittuntur eis, y quorum retinueritis, retenta funt. s. Nullis certis peccatis, temporibus poteßas remittendi peccata circumfcribitur.
Neque vero exiftimandum eft, hanc pote-ftatem certis quibusdam peccatorum generibus definitam effe: nullum enim tam nefarium facinus vel admitti, vel cogitari poteft, cujus remittendi poteftatem fanćta Ecclefia non habeat: quemadmodum etiam nemo adeo improbus, & fceleftus fuerit, quem (d) fi erratorum fuorum vere pceniteat, certa ei venias fpes propofita effe non debeat. Sed neque haec eadem poteftas ita circumfcribitur, ut praefinito folum aliquo tempore ea uti liceat: nam quacunque hora peccator ad fanitatem redire voluerit, rejiciendum non effe docuit (e) Salvator nofter, cum Principi Apoltolorum interroganti, quoties peccatoribus ignofcen-dumeffet, anfepties ? refpondit: Nonfepties, fit ufquc feptuagies feptier.
I g	er. Non
a)
b) Matt. lt.tK
c) Jo*n. u.u'. Pfol. 1*7.
Psteflatti rimitm Unii peccata amplitudo,
Vtdt Amb. lib. j. de pcemt, c. r„ & s. Aug. tn £«■*-chirid. c, t}.
d) E{*ch.it,2tl
c) Math. Il.af.
Species tribui~ tur Spiritui Sa*-£fo 77.
Chrifto , qui in 77, generatione incarnatus eft» & ideo Chriftus in quantum Deus a uthorttative, &tn quantum homo meritorie re» mittit peccata Ausb, libi t. in Lucam c. 71.
# db /<£, Jufcim pidnt.
Jafi ißt At i« peccator um c/t infinit* Dei potent i a opus, Koto. $. 2?.
J. Q>r. f, II.
D.Aug. t>\ 72.n
JsAii & iolligltu? S•
6.	Non omnibus Chrißianis poteßas remittendi pec-
cata eß concejfa.
Verum, fi miniftros divinae hujus potefta-tis fpećterrfus , ea minus late patere videbitur. Dominus enim non omnibus fed Epifcopis tantum , & Sacerdotibus tam Sancti muneris po-teftatem dedit. Idem etiam cenfendum erit, quod ad rationem ejus potefhtiš exercendae pertinet: nam per Sacramenta folum, fi eorum forma fervetur, peccata remitti pofTunt, aliter vero nullum jus a peccatis folvendi Ecclefias datum eft: ex quo fequitur, tum Sacerdotes, tunl Sacrmenta ad peccata condonanda, velu-ti inftrumeuta valere, quibus Chriftus Dominus auftor ipfe, & largitor falutis, remiffio-nem peccatorum, & jufiitiam in nobis efficit.
7.	Quantum fit jpunus remittendorum peccatorum
Kcclefice conce/Jum.
Ut autem fideles coelefte hoc munus, quod lingulari in nos Dei mifericordia Ecclefiae donatum eft, magis * fufpiciant, atque ad ejus, ufum, & tradationem ardentiori pietatis ftudio accedant, conabitur*Parochus hujus gratiae dignitatem, & amplitudinem demonftrare. Ea autem ex hoc potiflimum perfpicitur, fi cujus virtutis fit peccata remittere, & homines ex injuftis juftos reddere, diligenter expofitum fuerit. Confiat enim, infinita, & immenfa Dei vi hoc effici: quam eandem in excitandis motuis, & in mundi creatione neceffariam ef-fe credimus. Quod fi etiam, 'ut Augufiini fen-tentia confirmatur, majus opus exiftimandutn efi, aliquem ex impio pium facere, quam ccfi-lum, & terram exnMo creare, cum ipfa creatio
tio non nifi ex infinita virtute poffit exiliere: confequens eft, ut multo magis peccatorum remiffio infinitae poteftati tribuenda fit.
Nullus prater folum Deum propria auBoritate peccata remittite
Quare veridimas ede prifcorum Patrum voces agnofcimus, quibus confitentur ab uno Deo peccata hominibus condonari; neqnead ;'lum aućtorem, quam ad fummam ejus boni-,csm, & potentiam, tam mirificum opus re-• -ndum ede. (a) Ego fum, inquit ipfe Do-1: us per Prophetam, ego fum ipfe, qui deleo i:i juitates tuas. Nam fcelerum remittendorum eadem ratio videtur ede, quam in pecunia debita fervare oportet. Quemadmodum igitur a nemine, nifi a creditore pecunia, quae debetur, remitti poteft, ita cum uni Deo peccatis obftrićli fimus (liquidem quotidie oramus,(b) Dimmite nobis debita nojlra ) perfpicuum eft, a nemine praeter illum debita nobis condonari pode.
9.	Patefias remittendi peccata ante Chrißum natum nulli mortalium conceffa fuit.
Hoc vero admirabile, & divinum munus, antequam Deus homo fieret, nnlli creatae naturae impertitum eft. Primus omnium Chriftus, Salvator nolter, ut homo, cum idem Deus verus edet, hoc munus a coelefti Patre traditum accepit: (c) Ut fiiatis, inquit, quia filius
hominis habet poteflatem in terra dimittendi peccata, att paralytico: Surge, tolle grabatum tuum, E?3 vade in domum tuam. Cum igitur homo fa&us ef-fet, ut hominibus hanc peccatorum veniam largiretur, priusquam in coelum afcenderet, ut ibi ad dextram Dei in perpetuum federet, (d) 14	eam
Solus Dens pte-cata remittit, quod fimtlitudint declaratur, Aag, hb, t. dt peccat. meritis cap. tj, & Hom.tjJn lib. So, Hom, Amb, lib t 2. de Cain (r Abel cap, 4,
al Iß. 43. 2s. AfJtih. 9.5. Mure. i. if.
b) Mutt. e. it. Lucs if.
Chrißut ut b#-mo poteßatem hs-butt remittendi peceata excellenter. Vtde D. Thfim. par, quajt. Suf. ar. $m
G) Matth. 9# Marc. 2. 9.
d) Joan, to, if.
Chrijti fanguine piceata remitti. Matth. l6.
a)	Rem ». J*. Eph. T. 7. Afoc. I. if S.7. JI.
b)	i. Pit. i. it.
e) i. Pet. i. ii.
Mertalie piceati e filii ut,
d)	Heb. 1«. t«.
e)	/. G>r.f.t. Gal. }. & f.
Apec. H. I/.
Gm. J.
eam poteftatem Epifcopis, & Presbyteris ia Eeclefia conceffit: quamquam, ut antea docuimus, Chriftus fua au&oritate, caeteri, ut ejus miniftri, peccata dimittunt. Quapiobrem, fi quae infinita virtute effe&a funt, maxime admirari, & fufpicere debemus: fatis intelligi-mus, pretiofiffimum hoc munus ede, quod Chri-fti Domini benignitate Ecclefiae donatum eft. jo. Qua virtute homines peccatorum fuorum veniam confequantur.
Sed ipfa etiam ratio, qua Deus clementif-fimus Pater mundi peccata delere conflituit, animos fidelium ad hujus beneficii magnitudinem contemplandam vehementer excitabit: (a) fanguine enim unigeniti Filii fui fcelera noftra expiari voluit, ut pcenam, quam nos pro peccatis commeruimus, ultro ille perfolveret, (b) juftusquepro injullis damnaretur, innocens pro reis morte acerbiffima afficeretur. Quare cum animo cogitabimus,(c) nos non corruptibilibus auro, & argento redemptos effe, fed pretiofo fanguine quafi agni immaculati Chrifli, & incontaminati; facile fla tuemus, nihil nobis fa-lubrius contingere potuifte hac remittendi peccata poteftate, quae inexplicabilem Dei providentiam, fummamque erga nos charitatem oftendit. Ex hac autem cogitatione maximus fru&us ad omnes perveniat, necefie eft.
XI. Quo maxime paHo cernatur amplitudo beneficii, quod in poteflate clavium offertur.
Nam qui Deum mortali aliquo peccato offendit, quidquid meritorum (d) exChrilti morte, & cruce confecutus eft, ftatim amittit; & (e) omnino paradifi aditu, quem prius inter-
clu-
clufiim Salvator nofter paffione fua omnibus patffecit, prohibetur.%Quod quidem cumin nifentem venit, facere non poflumus,. quin hu. benefiet um tn pe+ man® miferiae confideratio Vehementer folici-tos nos habeat. Verum fi animum äd hanc admirabilem poteftatem referamus, quae Ecclefie divinitus tribut3 eft; & hujus articuli fide confirmati, oblatam unicuique facultatem credamus, ut poffit divina ope adjutus in priftinum dignitatis ftatum reditui; tunc vero cogimur fummo gaudio, & laetitia exultare, & immortales Deo-gratias agere. Acprofećto, fi gra- simili, ta, & jucunda medicamenta videri folent, quae nobis medicorum arte, & induftriacum gravi aliquo morbo laboramus, parantur: quanto jucundiora effe debent ea remedia, qiue Dei fapientia ad animorum curationem, atque adeo ad vitam reparandam infti-tuit? cum prsefertim non quidem dubiam Tahitis fpem, ut medicinae illae, quae corporibus adhibentur, fed certiflimam iis, qui fanari cupiunt, falutem afferant.
12,	Cur, ac quomodo remedia in peteftate clavium Ecclejia tributa Chrißiani frequentare debeant.
Erunt igitur fideles hortandi, poftquam tam ampli, & praeclari muneris dignitatem cognoverint, ut illud etiam ftudeant ad fuum commodum religiofe convertere. Vix enim Fre^nunium fieri poteft, ut qui re utili, & necefiaria non utatur, eam contemnere non exiftimetur, prsefertim vero cum Dominus hanc potefta-tem remittendi peccata ea re tradiderit Ec-clefiae, ut omnes hoc falutari remedio uterentur, nam quemadmodum nemo fine baptifmo 15	ex*
expiari poteft: ita quicunque baptifmi gratiam mortiferis fceleribus anullam recuperare luerit, ad aliud expiationis genus, nirnimm Pnptir	pognitentiae facramentum confugiat, neceffe
'ttnTum. "",e“ elf. Verum hoc loco admonendi funt fideles, t'if/fi5 *'ir n’ ne tam amP^a veniae facultate propofita (quam Xon dtjfinr.dtm etiam nullius temporis termino definiri deda* ‘ffttraZuun ravimus) vel ad peccandum faciliores, vel d,cnchriftu. acj refipifcendum tardiores reddantur: in al-*"»!(’.& i*. tero enim cum injuriofi, & contumeliofi in Vidt Aufuft. j:anc divinam poteftatem manifefte deprehen* ut. s»‘. dantur, indigni funt quibus Deus muericor* A^tr'.'utTÄ diam fuam impertiatur: in altero'Vero, mara"". e. i, & 3. guopere verendum elf, ne morte praeoccupa* ti, fruftra peccatorum remiffionem confefii fuerint, quam tarditate, procraftinatione me-; rito amiferunt.
DE
de undecimo
articulo,
CAPUT XII,
Carnis resurrectionem. j, Quantum referat de hoc articulo exploratam habere cognitionem.
Magnam hujus articuli vim efie ad fidei noftrse veritatem ftabiliendam, id maxime oftendit, quod (a) divinis literis non folum credendus fidelibus proponitur, fed multis etiam rationibus confirmatur: quod quidem cum in aliis Symboli articulis vix fieri videamus, intelligi poteft, hoc, veluti firmifiimo fundamento , falutis noftrae fp*m nixam efie: nam ut Apotiolus ratiocinatur: (b) Si mortuorum rcfurrcBio non efi, neque Chriftus re-furrexit: quod fi Chrijlus non refunexit, inanis eß fradicatio noßra, inanis eß O’ fides veßra. In eo igitur explicando Parochus non minus oper», & ftudii ponet, quam in eo evertendo multorum impietas lab%arit; magnas enim, & praeclaras utilitates ex ea cognitione ad fidelium fruftum reduudare, paulo poll demonftrabitur. a* Cur Apoßnli refiirrettionem hominum, hic Carnis rcJurreBionem appellarint.
Sed hoc in primis attendere oportebit, refurreftionem hominum in hoc articulo"1 Carnis refurre&ionem appellari. Quod quidem fine caufa faćkum non efi. Nam docere voluerunt Apoftoli id, quod necefiario ponendum efi, animam efie immortalem: quare ne
quis
RefurreSfionis Articulus Scriptu» ris prAcijsut eß confirmatus. a) 29 Iß. 26. If.
E^ecb, tr.
b) t. C*r. xf4 i 4. i/*
Animum immer -t Alem efie preb At, Iren, lib, 2. cap, 44. ex Gener. 2. & Pfalnt« 29. fr 4*.
Vide item lile. t. Solilo-quior. c. if,
& confient setts eß*
’ ft
J)am» tit fua /#• gicu C4f>, 64. thrift, lib. 12* Jtfttapb. ttx. 17.
«) if“. 4». *.
1),' Jean. t.14. M cujus adventum tranet famines» &c. jithanaf. in Symbol.
c)	G‘»‘f. 3. ip.
•Corpus ft I um corrumpitur. Daw.lib.4, cap. it.
jinima cum non ini treat.
X» '‘farsit.
d)	i. Tint. a.
17. It.
JErrorezn hunt Jia/slides fecutus efi ttße Tren. lib.
t. o- ff W-
z)3. Rts.rr.ip. i )..R‘S'4.}4. };) Mdtt.9.i,4. Xut. 7. 4.
JiAn. ri. 4}.
ne quis forte earn fimul cum corpore Interiif-fe, utrumque vero in vitam revocari exifti-niaret, cum animam plurimis facrarum litera* rum locis immortalem effe plane condet, ob eam rem carnis tantum fiifcitand» mentio in articulo fada ed; & quanquam faepe etiam in Sacris Scripturis caro integrum hominem, ut ed apud Ifaiam; (a) Omnis caro fanum: & apud fanćtum Joannem (b) Et Verbum caro fattum eßt fignificet: hoc tamen loco carnis vox corpus declarat: ut duarum partium animae, & corporis quibus homo condat, alteram tantum, nempe corpus corrumpi, (c) & in pulverem terrae, ex qua compaćtum ed, redire animam vero incorruptam manere, intelligamus. At vero cum nemo, nid mortuus fuerit, ad vita:« revocetur, anima proprie non dicitur re-furgere. Carnis quoque mentio fafta ed illius haeredis confutandae caufa, quae vivo (d) Apo-dolo, Hymenaei, & Phileti fuit, qui afllre-bant, cum de refurrecdione in Scripturis Sacris ageretur, non de corporea, fed de fpiri-tuali, qua a morte peccati ad vitam innocentem refurgitur, accipieiSlbm ede. Itaque his verbis planum fit eum errorem tolli, & veram corporis refurrećtionem confirmari.
3.	Quibus potijpmum Scripturis doElrina de vera corporum refurreHioneftabilienda ft.
Verum Parochi partes erunt hanc veritatem illudrare exemplis ex veteri, novoque Tedamento, & ex omni Ecclefiadica hidoria depromptis: alii enim ab (e) Helia, & (f) Helifeo in veteri Tedamento, alii, praeter eos, quos (g) Chridus Dominus a morte excitavit,
tavit, a fandis (a) Apoftolis, (b) aliifque peri ß}fAß *' * "• multis ad vitam revoccati funt: quae refurre- tjjjy)». ut. 3. dio multorum hujus articuli doctrinam cofir- Y,l'ß'cß £“■/'*• jnatiUt enim plures a morte excitatos credimus: ita univerfos ad vitam revocatum, iri, credendum eft, quin etiam praecipuus frudus, quem nos ex hujufmodi miraculis capere debemus, ille eft, ut fummam fidem huic articulo tri-buamus: Sunt multa teftimonia, quae Paro-chis» qui in facris literis mediocriter verfati funt, facile^ccurrent. Illuftriora vero loca funt in veteri quidem Teftamento, quse le= Amh.srm, guntur apud Job, (c) cum ait fe in carne fua A‘Jßnßf confpedurum Deum fuum: & apud Danielem de iis, (d) qui in pulvere terrae dormiunt, d)D*m.n.». alios in vitam aeternam, alios in opprobrium fempiternum evigilaturos. In novo autem Teftamento, quae fandus Matthaeus (e) refert e)Mttt.tt.tt. de difputatione, quam Dominus cum Saddu-caeis habuit: praeterea, (f) quae Evangeliftae i) M*n,zs.& narrant de extremo judicio. Atque huc etiam referenda funt, quae Apoftolus (g) ad Corin- J’•**■;. a*, thios, & ad (h) Theffalonicenfes fcribens ac- h/'uW'f.”] curata oratione differuit.	,)-
4• QuibusJimilitudinibus eadem peritasfldbiliripojjit.
Sed quamvis hoc fide certiffimum iit, mul- 4mir Uh tum tamen proderit vel exemplis, vel ratio- R^ur.tap.u. nibus oftendere , id quod fides credendum ** proponit, a natura, aut ab humanae mentis intelligentia non abliptrere. Itaque Apofto-his quaerenti quomodo refurgerent mortui, fic refpondit: (i) lnjipiens,tu quod feminas, non w* ^, q,t,X!.}s. vificutur, niß prius moriatv.r: fj2 quod feminas, non torpus, quod futurum eß, feminas, fed mulum gru*
mm,
Dam. Uk. 4. de
f.d. erth. cap. st.
Saut}. Greg. tik, J4. Mural, c, tS.
39. <> y.
Jfiae ratio punitur tu Arifiet. i» i. dt Auma Ux‘ 4. & 12.Met. text. 17.Aug. lik, ». Selihtj. c, i), ufijui ud if. Ariji. Uk. t.dl taio text H i S. Sctt. 4. Dift. 4). 9». 2. Ut. T.
a) Mutt.it. tt. /
Vide haue rali nem uf/ud Dam, lik. +, de fid.ereh. ». 11.&Amkr.in lik. de fide refinr. tap. I p.
num, iit puta, tritici, aut alieujus caterorumi Deus autem dat illi corpus ficut vult: & paulo poft inquit: Seminatur in corruptione, furget in incorruptione. Ad earn fimilitudinem multas praeterea adjungi po lie, S. Gregorius oflendit: L.ux enim, inquit, quotidie quafi morienda oculis fubtrahitur, Of rurfus qv.afi refingendo revocatur: Of arbufta viriditatem amittunt, Of rurfus quafi re-furgendo reparantur, Of femina putreftendo morUrn-tur, Of rurfitm geminando refurgunt. 4#
S. Rationes, quibus bac ipfa veriktke comprobatur.
Rationes ilire praeterea, quae, ab E c cie ii a-fticis fcriptoribus afferuntur, fatis ad eam rem probandam accommodatas videri poliunt. Ac primum quidem, cum animae immortales'fint» & tanquam pars hominis ad humana corpora naturalem propenfionem habeant, eas a corporibus fejunđas perpetuo manere, prater naturam exillimandum eft. Quoniam vero quod naturae adverfatur, ac violentum eft, diuturnum efie non poteft, confentaneum fore videtur, ut denuo cura corporibus jungantur: ex quo etiam fequitur, ut corporum refurre-ćtio futura fit: quo quidem argumentandi ge» nere (a) Salvator ipfe nofier ufus videtur, cum adverfus Sadduceeos diiputans, ex animarum immortalitate corporum refurre&io-nem conclufit.
Deinde cum malis fupplicia, bonis prasmia a juftiffimo Deo fint p^pofita: ex illis vero quam plurimi antequam debitas poenas per-folvant, ex his magna ex parte nullis aifedti virtutis praemiis e vita decedant: neceffe eft iterum animas cum corporibus conjungi, ut
pro
pro fceleribus, auf rede fadis corpora, quibus veluti peccati fodis homines utuntur, una cum anima, pcena, aut praemio afficiantur, qui locus diligentiffime tradatus eft a S.
Chryfoftomo m homiiia ad populum Antio-chenum. Quare Apoftolus: cum de refurre- ad P°P-
x	^	.	Vide tttm. H*m.
ćtione dilTereret: (a) Si in hac -vita: inquit, tan-	in Joan.
tum in Chrißo fperantes fumus, miferabilipres fumus ^ *• °ir‘ 11' minibus hominibus. Quae quidem verba nemo ad animas miferiam referri exifiimabit, quae cum immortalis fit, quamvis corpora non refingerent, in futura tamen vita, beatitudine frui polfet: verum de toto homine intelligen-da funt, nifi enim corpori debita pro laboribus praemia reddantur, neceffe eft, ut qui, quemadmodum Apoftoli, tot aerumnas, & calamitates in vita perpelli funt, omnium fint miferrimi. Idem vero multo apertius docet ad Theflalonicenfes his verbis: (b) Gloriamur in Ecciefis Dei pro patientia vefira, tf fele in Ätfoumsf omnibus perfecutionibus veliris, S/ tribulationibus, pas fuftinelis in exemplum jufli judicii Dei, ut dipt habeamini in regno Dei, pro quo C/ patimini: fi tamen jufium efi apud Deum retribuere tribulatio-nem iis, qui uos tribulant, Cs® volis, qui tribulamini, requiem nobifeum in revelatione Domini jefit de coelo, cum angelis virtutis ejus, in flamma ignis dantis vindiBam iis, qui non noverunt Deum, £5* qui non obediunt Evangelio Domini nojtri ‘Jefu Cbri-
fii. Addi etiam non pofie homines, quamdiu plen,_ anima a corpore fejunda eft, plenam felici- *•»««> «»»9?, tatem, & bonis omnibus cumulatam adipifei. “jLgltTr“<w?'” Ut enim qmelibet pars, a toto feparata, im-perfeda eft; ita etiam, anima, quae corpori
fum-
1:>) 2.T«s/./,4.
D# v Ari a X tfur-
gent ihm concit«■ t io nt, N
a) i. b>r.T%«2. Omnes rtfurge» tnus , ergt ernes mortem nr.
b")JoAn. s. 29»
Omnes homines tnorientur ante" tjitatn j udut Jinn imponatur. G*n% J.
Rom. /. ix. Heir. 9
tt.
Hieran* Ep. is z. ad Joinerium & jdiexandrum jiug. ItO. 20. de Ov, cap. xo.
C) T. Thtjf. 4. JA,
S. A>*lr. In j. Ep’ft. *d Thtjg. ««/. 4.
A"’. Ut. i». * «»><>. Du t. 3».
Bon eft adjunćta: ex quo'fequitur, ut illi ad fummam felicitatem nihil defit, corporum re-furreĆtion£m neceflariam ede. His igitur, at-que aliis hujufmodi rationibus Parochus fideles in hoc articulo erudire poterit;
C. Nullus bomo tunc invenietur, qui mortis Zf refinements ftt expers.
Explicare praeterea diligenter oportebit, ex Apoftoli doctrina, quinam ad vitam fufci-tandi fint; nam ad Corinthios fcribens, (a) Sicut in Adam, inquit, omnes moriuntur, ita if in Chrijlo omnes vivificabuntur. Omni itaque malorum bonorumque difcrimine remoto, omnes a mortuis, quamqam non omnium par conditio futura e ft, refurgent; (b) qui bona fecerunt, in refiirrmionem vita: qui vero mala egerunt, in refirreSlionem judicii. Cum autem omnes dicimus, tam eos intelligimus, qui adventante judicio mortui jam erunt, quam eos, qui morientur. Huic enim fententiae, qua» aderit onmes morituros ede, nemine excepto, Ec-clefiam acquiefcere, ipfamque fententiam magis veritati convenire, feriptum reliquit fanćtus Hieronymus; idem fentit, & fanćtus Au-guftinus. Neque vero huic fententiae repugnant Apoftoli verba ad Thedalonicenfes feripta: (c) Mortui, qui in Chrijto funt', refurgent primi, deinde nos qui vivimus, qui relinquimur, fi-mul rapiemur cum illis in nubibus obviam Ckrifto in aera. Nam fanćtus Ambrofius, cum ea explanaret, ita inquit: In ipfo raptu mors proveniet, if quaß per foporem, ut egreffa anima in moment» reddatur: cum enim tollentur, morientur, ut pervenientes ad Dominum pmfentia Domini recipiant •	animos,
animos, quia cum Domino mortui ejje non pojfunt. Eademque fententia comprobatur faućti Au-guRini au&'oritate in libro de civitate Dei.
7. ldemprorfus corpus anima humana in extremo judicio recipiet.	„
Cum vero multum referat, nobis certo per-fuaderi, hoc ipfum atque adeo idem corpus quod uniufcujufque proprium fuit, quamvis corruptum fit, & iu pulverem redierit, tamen ad vitam fufcitandum eile, illud etiam Parochus accurate explicandum fufcipiet. Haec Apofioli eft fententia, cum inquit, (a) Oportet corruptibile hoc induere incorruptionem : ea voce, Hoc, proprium corpus aperte demonftrans. Job etiam de eo clariffime vaticinatus efl: (b) Et in carne mea, inquit, videbo Deum Salvatorem return, quem vifurus fum ego ipfe, W oculi mei con-fpeiluri funt, b* non alius. Hoc idem colligitur ex ipiius refurre&ionis definitione. Efl: enim Refurrećtio, audore Damafceno, ad eumftavttm, unie cecideris, revocatio. Denique fi confideremus, cujus rei caufa refurredionem futuram paulo snte demonftratum eft, nihil erit, quod cujuf-quam animum hac in re dubium facere poflit. ft. Cujus rei caufa refuneElio corporum divinitusJit inflituta.
Idcirco autem corpora excitanda eile docuimus, (c) ut referat unufquifque propria corporis, prout gejjit, five bonum, ßve malum. Hominem igitur ex ipfo corpore, cujus opera vel Deo, vel daemoni fervivit, refurgere oportet, ut cum eodem corpore triumphi coronas, & praebia confequatur, aut poenas, & fupplicia mi-ftrrima perferat.
$. Cor-
Idem omni na corpus re fur »et Hier on. in Jfc epitaph. Gregor, lib. \ mar. cap. zp. Efjch. 37.
a) i.Or.xs.ri,
l>) Jit. it, ut
Dttmaf. lib. 4. it »rt bid. fide t, et.
RefurriSfimit caufa: Vid.fićt.r, c) 2. Cor. /. 1»,
M*tth. II,
K
Corporis rtf urgentis pulchritas 4o & integritas.
S. Ang. hb.22. decivit.Dei cap. i9.tr 2*. & 21. & Enciur, c. %*.
f7.fi?. *9.& 90. Vide item Hieran, in ep iß. ad Pam-macht um de error il/. in Joannis He er of. C*pWi» tjuos homo reci-fiet.
Aug. lib. 22. ciV. cap .tp.&Enchir. tap. Sp.
a) Matt.10.10. JEph. 4.
Luc. 21.
«i
Got. i.
i>. Corpora contrariam in hac mortali vita deformitatem non refitment.
Neque vero corpus tantum refurget, fed quidquid ad illius naturae veritatem, atque ad hominis decus, & ornamentum pertinet, refti-tuendum eft. Praeclarum ea de re fanćti Augu* itini teftimonium legimus. Nihil tunc vitii, in. quit, in corporibus exifiet: fi aliqui plus pinguedine obefi, rf crajfi extiterint, rwn totam corporis molem affument, fed quod illam habitudinem fuperabit, reputabitur fuperfiuum : Of e fiiverfo, quacunque vel morbus, vel fenium confecit in corpore, reparabitur per Cbrifium virtute divina : ut fi aliqui propter maerorem fuerint graciles : quia Cbrifius non fioltim nolis corpus reparabit, fed quidquid per mijeriam hujm vita fuerit nobis ademptum. Item alio loco: Non re fumet komo'capillos, quos habuerit, fed quos decuerit, juxta illud (a) Omnes capilli capitis vefiri numerati fiunt, qui fecundum divinam fiapientiam fiunt reparandi. In primis vero, quoniam membra ad veritatem humanae naturae pertinent, fimul re-ftituentur omnia. Qui enim vel ab ipfo ortu oculis capti funt, vel ob aliquem morbum lumina amiferunt, claudi, atque omnino manci, & quibufvis membris debiles, integro, ac per-fečto corpore refurgent: aliter enim anima: de-fiderio, quae ad corporis conjunctionem pro-penfa elt, minime latisfa&um eilet : cujus tajnem cupiditatem in refurrećtionem explendam eile, fine dubitatione credimus. Praeterea fatis conftat, refurrećtionem 'ique, ac creationem inter praecipua Dei opera numerari. Quemad; modum igitur omnia a Deo initio creationis perfećta fuerunt, ita etiam in refurrećtione faturum omnino affirmare oportet.
jo, Martyres- corporibus integris reforgentes, in eis ‘vulnerum cicatrices gefiabunt.
Neque id de Martyribus folurn fatendum eft; de quibus fandius Auguflinus ita teflatur: Non erunt abfquc iliis membris : non enim p»[fet illa muti-letio non eJJe corporis vitium; alioquin,qui capite truncati funt, deberent ßne capite i&furgere: verumtamert extabunt in eorupdem membrorum articulis gladii cicatrices, refulgentes fuper omne aurum, (V lapidem pre-tiofum, veluti ij* cicatrices vulnerum Cbrifli. ii. Etiam improborum corpora mutilata hic fefiir-gent integra.'
Quod de improbis quoque verijjime dicitur, etß illorum culpa membra amputata fuerint : nam quo plura membra habebunt, tanto acerbiori dolorum cruciatu conficientur : quare illa membrorum reftitutio ten ud eorum felicitatem, fed calamitatem, ac mife-riam eli redundatura ; cum merita non ipfs membris, fdperfona, cujus corpori conjunBa funt, adferiban-tur: nam iis, qui poenitentiam egerint, ad premium, illis vero, qui eandem contcmpfcrint, ad fupplicium rcßituentur. Haec vero fi a Parochis attente confiderentur, nunquam eis rerum & fententia-tum copia deerit ad excitandos, inflammandof-que pietatis ftudio fidelium animos; ut vitae hujus moleftias,& aerumnas cogitantes, beatam illam refurredtionis gloriam, quae juftis, & piis propofita eft, avide expedient.
Corpora hominum poftqum reforrexerint, qualia . fint futura.
Sequitur nunc, ut fideles intelligant, fi ea ipedtemus , quae corporis fubtiantiam confligunt, quamvis illud ipfum, atque idem corpus a mortuis revocari oporteat, quod antea K 2	ex-
Vidt lib. II, it ciVit.Dei cat.zo. ubi horum \erbo» rum feufus pia* moral, Cicatri-ces Mmyrum rt+ linquuntur poßre* furreffionem ad Cumulum Jelici-tatisf in impra» bis autem contra ad miferiam.
M
Corpus juxta fubßantiam idem prorfus rtfur get, fed tamen diyer* fa qualitate. Corpora damna*
t trutu in med fa ignt fort perpetua probat Ang. hb.lt.de civit, cap. 2.3. 4»
a; Iß. II. *•
b)	OA IJ. 1*.
c)	t.Gr.tr.l*.
a) «•
Jntmortalitaf bonis & malts communis \ufti~ tin. Dei confcutanea.
c) Apoc. f. 6.
Quatuor dotes re> fur gentium tor-
porum
beatis i
dt authu) ftjt Afo/ltlum Aut. Jer. ft. dt trap. Amor, in Ep‘ft. s, ad G>r. iS•
$8 CATECHISM! KOMAMI PARS I.
extin&um fuerat, longe aliam tamen & diver« fam ejus conditionem fore. Ut enim caetera omittamus,. in eo maxime refurgentium corpora omnia a fe ipfis different, quod cum antea mortis legibus fnbjećht effent, poltea quam ad vitam fufcitata fuerint, fublato bonorum malorumque difcriifiine, immortalitatem affe-quentur. Quam quidem admirabilem naturas reftitutionem infignis Chrifti vidoria meruit, quam de morte reportavit, quemadmodum fa-crÄhrn literaran teftimonia nos admonent: fcriptum eft fen i m : (a) Fracipitalit mortem in fempitermm, & alibi, (b) Fro mors tua, 0 moru Quod explicansApoftolus, inquit: (c) Novifi ßne autem inimica definietur mors. Et apud fan-ftum Joannem legimus: (d) Mors ultra non erit. Decebat autem maxime Chrifti Dojnini meri-to* quo mortis imperium everfum eft, peccatum Adae longo intervallo fuperari. Idem etiam divinse juftiti® confentaneum fuit, ut boni beata vita perpetuo fruerentur, mali vero fempi-ternas poenas luentes, (e) quaererent mortem, & non invenirent; optarent mori, & mors fugeret ab eis. Atque haec quidem immortalitas bonis & malis communis erit. ij. Cuju/modi dotibus beatorum corpora poft re/ur-reBionem erunt ornata.
Habebunt praeterea" Sanftorum rediviva corpora iniignia quasdam» & praeclara ornamenta , quibus multo nobiliora .futura fint» quam unquam antea fuerint. Praecipua verb funt quatuor illa, quae Dotes appellantur, <# Apoftoli do&rina, a Patribus obfervatae. E*' rum prima eft Imp3flibilitas, munus fcilicet,
&
&dos, quse efficiet, ne molefti Sfliquid pati, ullove dolore, aut incommodo affici queant .-nihil enim aut frigorum vis, aut flamma* ardor, aut aquarum impetus obefle eis poterit, (a) Seminatur, inquit Apollolus, in corruptione, rlirget in incorruptione. Quod autem Impaffibili* tatem potius quam incorruptionem fcholaftici appellarint, ea caufa fuit, ut, quod eft proprium corporis gloriofi, fignificarent, non enim impaflibilitas illis communis eft cijm damnatis, quorum corpora , licet incorruptibilia fint, sftuare tamen poffunt, atque algere, variisque cruciatibus affici.
Hanc confequitur Claritas, qua San&orum corpora , tanquam fol fulgebpnt, ita enim apud fančtum Matthamm teftatur Salvator notier: (b) 'Jufli, inquit, fulgebunt ßcut Jol, in regno Patrie eorum. Ac ne quis de eo dubitaret, (c) fuse transfigurationis exemplo declaravit. Hanc interdum Apoitolus Gloriam, modo Claritatem appellat. ( d ) Reformabit, inquit, corpus humilitatis nttflrce conpguratum corpori claritatis fua, & rurfurn : (e) Seminatur in ignobilitate, Jurget in gloria. Hujus etiam glori® (f) imaginem quamdam vidit 'populus Ifrael in deferto, cum facies Moyfis ex colloquio, & prxfentia Dei ita colluceret, (g) ut in- cam filii Ifrael oculos intendere non poflent. Eft vero claritas haec fulgor quidam ex fumma animae felicitate ad corpus reduncos ; ita ut fit quaedam communicatio illius beatitudinis , qua anima fruitur : quomodo edam anima ipfa beata efficitur, quod in eam pars divinae felicitatis derivetur. Hoc vero K3
primum 4tH4~ mentum re fur» gentium corporum in i e ut i i eft Impajfibt-litas,
a)	Cor. f f. 42. Vide item Ifa,2em & 49. io. ApOC.7* 16.21.4*
Damnatorum corpora licet fint incorruptibilia, pati tamen pof-funt. j«t. 14.
Iß. 66, 14. Math. 1 \,St.
& X!. 4K Secundum orm namentutn eo-rum Ciaritae.
b)	M*rt.lJ.4l. Sap. 5. 7.
Dun. 12. I.
c)	Matt.17.2;
d)	Phil. J. 21.
e) l.Or.U.4f.
f)	Exei.s4. ‘f.
g)	2. Cor.;. |J\ Claritas hac quid fit.
mu-
Jev*. \4.
In domo Putris net manßones &e.
a) f. Cor, I/. 4U
Tertium or rut-mentum Aelitas.
Sap. J.
i
«^u*. lib, T?‘. «vir. c. f. ^ 2tf. # lib, 12. cap, II . Hier, in c, *o.
I fa. fUptr ilia Verb a: Jlfurabunt fortitudinem 43.
b) /. C*r. if.
Quartum ornamentum Subtilitas.
C) 1. Or. T/. 44.
Quam fa I ut ar et ex artieulo rtfur-■rtthonis cap sau., tur fr uff us.
P. imus
d) Matt.xi.xf.
munere non^eque omnes, perinde ac primo, ornari credendum eft : erunt quidem Sando, rum corpora omnia reque impaffibilia, fed eundem fplendorem non habebunt: nam, ut tefta* tur Apoltolus, (a) Alia claritas falis, alia claritas lima, C/ alia claritas flellarutn : fella enim a Hella differt in claritate, tic if rcfurretlio mortuorum.
Cum hac dote conjunda eft illa, quam Agilitatem vocant, qua corpus ab onere, quo nunc premitur, liberabitur ; facillimeque in quamcunque partem anima voluerit, ita moveri poterit, ut ea motione nihil celerius eile queat; quemadmodum aperte fandus Auguftinus ia libro de civitate Dei, & Hieronymus in Ifaiara docuerunt. Quare ab Apoftolo didum eft: (b) Seminatur in infirmitate, {urget in virtute.
His vero addita eft, quae vocatur Subtilitas: cujus virtute corpus animae imperio omnino fubjicietur, eique ferviet, & ad nutum pfsefto erit: quod ex illis Apoftoli verbis oftendi-tur : ( C ) Seminatur corpus animale, fiirget corpus Jpirituale. Haec fere praecipua funt capita, qu» in hujus articuli explicatione tradenda erunt. 14. Quem firuBum ex tantis refiurreBioms myßeriic fideles capient.
Ut autem fideles fciant, quem frudum ex tot, tantorumque myfteriorum cognitione capere poflint, primum declarare oportebit, maximas a nobis Deo gratias agendas efle, (d) qui haec fapientibus abfeonderit, & revelaverit parvulis. Quot enim viri vel prudentiae laude praedantes, vel fmgulari dodrina praediti, in hac tam certa veritate caeci plane fuerunt ? Quod igitur nobis illa patefecerit, quibus
bus ad eam intelligentiam adfpirare non licebat, eft quod fummam ejus benignitatem , & clementiam perpetuis laudibus celebremus.
Deinde magnus etiam ille frućtus ex hujus articuli meditatione con&quetur, quod fcili-cet in eorum morte, qui nobis neceilitudine, vei benevolentia conjundi funt, facile tum alios, tum nos ipfos confolabimur: quo quidem genere confolationis (a) Apoftolum ufum effe confiat, cum ad Theffalonicenfes de dormientibus fcriberet.
Sed in omnibus etiam aliis aerumnis, & in calamitatibus, futurae refurredionis cogitatio fummam nobis doloris levationem afferet : quemadmodum fandi Job exemplo didicimus
(b)	qui una hac fpe afflidum, & maerentem animum fuflentabat, fore aliquando, ut in refur-rećtione Dominum Deum fuum confpiceret.
Praeterea hoc plurimum valebit ad perfua-. dendum fidelibus populis, ut redam vitam, integram , ab omnique prorfus peccati labe puram agere quam diligentiffime curent: fi enim cogitaverint, ingentes illas divitias, quae re-furredionem confequuntur , ipfis propofitas effe, facile ad virtutis, & pietatis ftudia allicientur. Centra vero nulla res majorem vim habitura eft ad comprimendas animi cupiditates , hominefque a fceleribus avocandos, quam li faepius admoneantur, quibufnam malis, & cruciatibus improbi afficiendi funt, (c) fiui extremo illo die procedent in refurredio-nem judicii.
K 4	DE
Seeuvduf; <■

Tertius,
b) Job. r.l/.
Tfsl'in, pl. p.
Qimnns.
4
C) /MH.X. 2),
Ait,,, mit pr.-p,ir finim Anß. Hb. i.
Ptyf. text. 4 9. & Si.
ftdtliiiiS diffitil-lima quaque aterna vita intuitu fault a. M*tth. /. 16.
& 19.
1. Con, 4. 17,
Udr. I. 9.
1Tita aterna a ternam beat it k-dinttn figmfir.at. Vide A*g. lib. r. 0Vitm cap. i t .to . & II, & in JPJal. 11/.
Coni. 19.
Apoc. If. JPfalm.4$,ir S4 Job 30,
de duodecimo
ARTICULO,
CAPUT XIII.
Vitam AEternam.
/, Cur poflremo loco hic fidei articulusßt poßtur, fj* quantum referat illum frequenter popula explicari.
Sandi Apoftoli, duces noilri, Symbolum, quo fidei noltrse fumma continetur, ster-nae vite articulo claudi, & terminari voluerunt : tum quia poli carnis refurrećtionem nihil aliud fidelibus expe&andum eft, nili aeternas vite praemium : tum vero, ut perfe&a illa felicitas , & bonis omnibus cumulata , nobis Temper ante oculos verfaretur, doceremurque in ea mentem, & cogitationes noftras omnes defigendas effe. Quare Parochi in erudiendis fidelibus nunquam intermittent, praemiis aeternae vite propofitis, eorum animos accendere: ut, qusecunque vel difficillima Chriftiani nominis caufa fubeunda effe docuerint, facilia,atque adeo" jucunda exiftiment, promtiorefque ad parendum Deo, & alacriores reddairtur.
2. Quid hic per vitam aternam f^ificetur. Sed quoniam fub his verbis, qilae ad beati-tudinem noftram declarandam hoc loco ufur-pantur, plurima myfteria in occulto latent, ea fic aperienda funt, ut, quantum cujufque ingenium ferat, omnibus patere poffint. Admonendi igitur funt fideles, his vocibus, Vitam aternam, non magis perpetuitatem vitae, cui etiam dsmonss, fcelcratique homines addidi
dičti funt, quam in perpetuitate beatitudinem, qnae beatßruin defideriutn expleat, fignificari. Atque ita infclligebat legis peritus ille, (a) qui a Domino Salvatore noftro,.quid fibi faciendum eilet, ut vitam aeternam poffideret, in Evangelio quaefivit : perinde ac ii diceret : Qusnam mihi praeftanda funt, ut ad eum locum, ubi perfećta felicitate frui liceat, perveniam ? In hunc vero fenfum facrae literae haec verba accipiunt, ut (b) multis in locis licet animadvertere.
Cur vita aterna nomine fennma illi lentitudo defignetur.
Hoc vero potiffimum nomine fumma illa beatitudo appellata e 11,- ne quis exillimaret eam in rebus corporeis, & caducis, quse aeternae efie non poliunt, confillere. Neque enim haec ipfa beatitudinis vox fatis explicare poterat, quod quaerebatur; prsefertim cum non defuerint homines inanis cujufdam fapientiae opinione inflati, qui fummum bonum in iis ponerent, quae percipiuntur fenfibus. Haec enim pereunt, & veterafeunt: beatitudo vero nullo temporis termino definienda elt : quin potius terpena haec longiffime a vera felicitate abfunt : a qua is quam maxime recedit, qui mundi amore, & defiderio tenetur : feriptum elt enim : (c) Nolite diligere munium, neque ea, qua in mundo funt. Si quis diligit mundum, non tft claritas Patris in eo , & paulo poli: Munius tranft, Ztf concupifientia ejus. Haec igitur
Parochi fidelium mentibus imprimenda diligenter curabunt, ut mortalia contemfiere, »ullamque in hac vita, in qua (d) non cives, K 5	fed
a) Luc.u.tr.
b") Äfanb.iQ,
2o, & 2t. 46.
Joan, 17.
Rom, 2. 7.
Beati tud« non ir» rebus corporeis cen Jiflit,
Vide Ang. Ub, 19. de GV.	S.
6, ©* 7. & Arifi, Itb, Etb, C, 7, S, & 9.
D. 'Titom, t, z, ej. a. Art.
01 ./»4» a, j/.

Spe in kac Vita inchoari potejl H eft ra beatitude,
a) Tir. j. ii.
b) K«w. T. 22. jlatitudinem aeternam tjft eporttrt.
Ang. de CiXit. D« Uk m U.
cap. 29.
Felititat ifi omnium bonorum fiae ulla ?nali admixticm
»" )«?'> p'jf'JF“-
Scot. 4. Serit. Di ft, 4Q. eft*. 6. hr. qJF
De inenarrabile Sanft orum gloria. & de prcemiit fjftnt salt bus> & accidentalibus. 'Vide Aug;, lib,
2 2. de CtV. cap. 1.0, & ^0. lib. 3. de lib, arbit. cap, j2f. & Serm. 64. de Verb. Domini & Strm, }f. de Sanft is.
feci advenes fumus, felicitatem obtineri pode in animum inducant. Quamquam hic etiara fpe beati merito dicemur, 00'ßabnegantes impietatem , Es* faculana defideria, fobrie, Ef5 jttfle, tf pie, vixerimus in hoc fando, expeHantes beatam Jpem, E?1 adventum gloria magni Dei, iV Salvatoris noßri 'defu Chrißi. Haec autem cum permulti, (b) qui fibi ipfis lapientes videbantur, minus inteliigerent, & in hac vita felicitatem quaerendam putarent, ftulti faćti funt, & in maximas calamitates inciderunt: Sed illud praeterea ex vi hujus nominis, Vitam aternam, percipimus, femel adeptam felicitatem amitti nunquam polfe, ut falfo nonnulli fufpicati funt: nam felicitas ox omnibus bonis fine ulla mali admiftione cumulatur: quae cum hominis defiderium expleat, in aeterna vita necef-fario conliftit: nec enim poteli: beatus non magnopere velle, ut illis bonis, quae adeptus elf, fibi perpetuo frui liceat. Quare, nifi ea poffeffio ftabilis, & certa fit, maximo cruciatu timoris angatur, neceffe elf.
4. JEterm lentitudo verbis, aut mente humana comprehendi non potefi.
Verum quanta fit beatorum, quin in coele-fti patria vivunt, felicitas, eaque ab ipfis tantum, praeterea a nemine comprehendi pofiit, hae ipfae voces, cum vitam beatam dicimus, fatis demonftrant: nam cum ad rem aliquam fignificaudam eo nomine utimur, quod cum multis aliis commune eft, facile intelligimus, deeffe propriam vocem, qua res illa plane exprimatur. Cum igitur felicitas iis vocibus declaretur, quae non magis in beatos, quam
in

in omnes, qui perpetuo vivant, rede con-veniunt, hoc nobis argumento effe poteft, altiorem & praeftantiorem quandam rem effe, quam ut proprio vocabulo perlede figiii-ficare ejus rationem pofiimus ? nam etfi plurima alia nomina ccelefti huip beatitudini yi facris literis tribuuntur, ci*ifmodi funt, (a) regnum Dei, Chrifii, (c) caelorum, (d) para-difus, (e) fanci a civitas, (f) nova Hierufalem,
(g)	domus Patris: tamen perfpicuum eft nullum ex iis ad ejus magnitudinem explicandam fatis efTe. Quare Parochi hoc loco oblatam fibi occafionern non praetermittent, fideles tam amplis praemiis, quae vitae aeternae nomine declarantur, ad pietatem, juflitiam, & omnia Chriftianae religionis officia invitandi.
Confiat enim , vitam in maximis bonis, qus natura expetuntur, numerari folere -■ atqui hoc potiflimum bono, cum vitam aeternam dicimus, beatitudo definitur. Quod fi exigua hac, & calamitofa vita, quae tot, & tam variis miferiis fubjeda eft, ut mors verius dicenda fit, nihil magis amatur, nihil aut charius, aut jucundius efTe poteft; quo tandem animi Audio, qua contentione aeternam illam vitain quaerere debemus, quae defundis omnibus malis, perfedam, & abfolutam bonorum omnium rationem conjundam habet? s, Beatitudo omnium malorum privatione, bs‘ omnium honorum adeptione continetur.
Nam, ut fandi Patres tradiderunt, aeternae vitas felicitas omnium malorum liberatione, & bonorum adeptione definienda eft. De malis clariflima funt fandarum literarum teftimo-
Beatitudo proprio verbo nequit exprimi,
c ) Afatth. 6, & 2i. ii.
M Ar ti j, i 4. Lue, 6. %Q, b) Jotn.iF. Ehef. S. /.
G»', i. n,
c J Mit,r.i,io.
d) Ejjetb. 2 8.13.
Lhc. 2'.	43m
a. O. i2. 4.
C) Iß, S3. {^ A?0C. 2\. 2.
f)	ApOC. I,
1 2, 11. ».
g)	pan. 14. 2, Vit* magnum bjhum & cjum?/«. tum ab orani bur expetatur,
V-de Aug. lib. ' 1 1 .ClV,l.27. 28', Vita bac pot ms mors duenda. Aug lib. tl. Ovir. (tip, 20%
Felicitas ma Ium nullum admittit, & nullum bonum excludit#
Aug. lib, 22. de C* V* cap. jo.
ma;
Chryfoß. itiam in Ep. ad Tljeod.
1 aff um.
jin ft l, Ep i fl» i» ad Hupontm. & in lib. dt fimil, tap. 47»
a)	Apoc» 7. \6.
b)	Apoc. u.4. I fa. IS. S.
©mnt bonum tonduiit. jluf. lib. 22. f.in fin, -*
AltX. de Alts /uper Jf.aI.74.
c)	Matr.2j.z1,
S.A*£. Str. €4» tit Vtrb. Domini. Et de Syrnb, afl %7at. lib, f.c. if. Dan. \3.
Etatitudo duplex una ejfentialts, alter a accejforia, dr hac difltniho-tje Vide Doflores >” 4. St»:.Hiß. ■it.
JPreemi.vt tjfto-ti.lt eß Vti Vim Jio.
nia; fcriptum efl enim «in Apocalypft : (a) Non e furient, neque fitient amplius, neque cadet fu-per tUos fol, neque ullus ccflus, & rurfus: (b) Ab-ferret Deus omnem lacrymam ab oculis eorum : iß mors ultra non erit, neque luFtus, neque clamor, neque dolor erit "Ultra, quia prima abierunt. Jam vero beatorum imironfa gloria, inpumeraque fo-lidae laetitiae, & voluptatis genera futura funt; cujus gloriae magnitudinem cum animus noiler c3pere, aut illa in animos noftros penetrare nullo modo poffit, neceffe eft, nos in illam, nempe (c) in gaudium Domini introire, ut co circumfufi, mentis defiderium cumulate expleamus.
C. Quibus pracipue bonorum generibus Beati per» fruentur.
Quämvis autem, ut fandius Augultinus Peribit, facilius mala, quibus carituri fumus, quam bona ac voluptates, quas haufuri fumus, numerari poffe videantur : danda tamen erit opera, ut quae fideles fummae illius felicitatis adipi-fcendm cupiditate inflammare poterunt, breviter, & dilucide explicentur. Sed illa in primis diftindtione uti oportebit, quam a gravif-fimis divinarum rerum feriptoribus accepimus: ii enim duo bonorum genera effe flatuunt : quorum alterum ad beatitudinis naturam pertinet, alterum ipfam beatitadinem confequitur: quare illa effeatialia, haec vero accefforia bona docendi caufa, appellarunt.
7» In quo conßßat effentialis, Zß primaria itterna beatitudinis cnufa.
Ac folida quidem beatitudo , quam effeti-tialem communi nomiug licet vocare, in eo
fita
fita eft, ft Deum videamus, ejufque pulchritu- a*%. m. *</ dine fruamur, qui eft omnis bonitatis, ac per- 0r‘ c“e• x>‘ feäionisfons, & principium, (a) Hac eß vita a)gg«, ir.3. «um, inquit Chriftus Dominus, ut agnofeant te film Deum venim, Cd quem mißßi, Jefum Chri• tutitudim. fim, quam fententiam fandus Joannes videtur interpretari, cum ait: (b) Cbarißimi, nunc Fili?
r	- .	.	.	Beatitude humi-
Dei fumus, tr nondum apparuit quia erimus: femus nis duobus can-quoniam cum apparuerit, fimiles ei erimus, quoniam videbimus eum,ßcuti eß : fignificat enim beatitu-dinem ex iis duobus conftare, tum quod Deum intuebimur qualis in natura fua, ac fubftanti» eft, tum quod velutiDii efficiemur. Nam qui ilio fruuntur, quamvis propriam fubftantiam retineant,admirabilem tamen quandam, &pro* pe divinam formam induunt, ut Dii potius, quam homines videantur.
//. 'Beati quomodo Dei formam, £jd naturam quodam<•
modo induant.
Hoc autem cur ita fiat, ex eo perfpicuum ad divi-eft, quod unaquaeque res vel ex ejus eftentia, vel ex ejus fimilitudiue, & fpecie -cognofci- </»»?. tur. At quoniam nihil eft Deo fimile, cujus ‘‘ °r'u fimilltudinis adjumento ad perfedam ejus no« titiam pervenire poffimus; confequens eft, ut ejus naturam, & elfentiam videre nemini liceat, nifi h.TC eadem divina eftentia fe nobis conjunxerit. Atque id Apoftoli verba illa figni-ficant, (c) Videmus nunc per fptculum in anigma- c) 1.0.13.1* te, tunc autem facie ai faciem, nam, quod Inquit, in Migmate, interpretatur fandus Auguilinus, s Allg_ ukl^ in finfilitudine ad Deum intelligendum accorn- d: Tr"‘- caP- ?» modata. Quod etiam fandus Dionyfius aper- s-te oftendit, cum affirmat nulla inferiorum fi- ‘-Zinf ‘ >rin'
mili-
Vidi D. Thant, in p. I. <j.l2.
A' t* *. font ra gentes
cap. SU ■'
a) Vfat.sr. i«,
J)e lumine gloria Vide S. Thom, |, p. q. 12. Art. J. S or. 4, Sent.
• D fl. 4$. (ju.:f. bj t.P*tr.i.4, Symbolum Con-ßantinopdlitA* Hum.
militudinefuperiora percipi pofie: neifne enim ex alicujus rei corporeae fimilitudine, ejus, quae corpore careat, efientia , & fubftantia cognofci poteft : cum prsefertim neceffe fit, rerum firailituđines minus concretionis habere, & magis fpirituales eile, quam res ipfas, qua'-Vum imaginem referunt : quemadmodum ia omnium rerum cognitione facile experimur. Quoniam vero fieri non poteft, ut alicujus rei create fimilitudo reque pura, & fpiritualis, ac Deus ipfe eil, reperiatur ; ita fit, ut ex nulla fimilitudine divinam eflentiam perfede intel-ligere poifimus. Accedit etiam, quod omnes creatae res certis perfe&ionis terminis circum* fcribuntur: At Deus infinitus eft, neque ullius rei create fimilitudo ejus immenfitatem, capere poteft. Quocirca una illa ratio divinae fubftantiae cognofcendae relinquitur, ut ea fa nobis conjungat, & incredibili quodam modo intelligentiam noftram altius extollat, atque ita idonei ad ejus naturae fpeciem contemplandam reddamur.
<), Lumine gloria beati illuflrantur, E/ ad Deum videndum tota fpe omnes commoveri debent.
Id vero lumine gloriae aflequemur, cum eo fplendore illuftrati, (a) Deum lumen verum in ejus lumine videbimus : nam beati Deum praefentem Temper intuentur: quo quidem dono, omnium maximo, & praeftantiifimo, (b) divinae eftentise participes effečti, vera & fo-lida beatituriine potiuntur ; quam nos ita credere debemus, ut eam etiam Dei benignitate, cum certa fpe, nobis expe&andam efte, in Symbolo Patrum definitum fit: inquit enim;
Ex-
ExpcHo r’fiirreBionem mortuorum, Zf ■vitam venturi faculi.
10.	Quomodo in be ati tuđine burno Deo conjungatur, ßnilitudine explicatur.
Divina :haec plane funt, neque ullis verbis explicari, aut cogitatione comprehendi a nobis poffunt. Verum licet aliquam hujus bea-titudinis imaginem in iis etiam rebus, quae fen-fu percipiuntur, cernere. Nam, quemadmo- A fmiu, dnm ferrum, admoto igni, ignem concipit, & quamvis ejus fubllantia non mutetur, fit ta- Anfiimusjthm men, ut diverfum quip piam, nimirum ignis, elie videatur : eodem modo, qui in cceleilem * simiUt. illam gloriam admifii funt, Dei amore inflam-mati, ita afficiuntur, cum tamenld, quod funt, eile non definant, ut multo magis diflare ab iis, qui in hac vita funt, merito dici pofiiat, quam ferrum candens ab eo, quod nullam caloris vim in fe contineat. Ut igitur rem paucis complećtamur, fumma illa, & abfoluta bea-titudo, quam efientialem vocamus, in Dei pof-feffione confiituenda eft. Quid enim ei ad perfeftam felicitatem deefie potefi, qui Deum optimum & perfećtiffimura polfidet? n. Qua fint accidentalia bona, quibus Beati circumfluent.
Veruin ad illam tamen quaedam accedunt prnmiw.fa ornamenta omnibus beatis communia : quae ‘jnum b‘a,“ufl quoniam ab humana ratione minus remota A-g. ht.n.or. funt, vehementius quoque animos noftros '*l'>K commovere, & excitare folent. Hujus generis ea funt, de quibus Apoftolus ad Romanos videtur intelligere. (a) Gloria, 0/ honor, a) Rm. 1. 1-. ■y* Pax omni operanti bonum: nam gloria quidem
Qualis glori* be at drum , ob quam ipfk beatitude giert a di* eitur.
Pfal. ff. !*• Rom. !. /*'. JJonor beatoruns quantus ob quem tpj? reges Apec.
S. io.
Graco textu
nominantur,
a} Luc. 11.4. Joan. is. U.
b)	FP*l. «. 23.
Joan. to. 17. Jitb. 2. lf.
c)	i % Joan, }. j. Roft.S. 14.
d)	Matth. a/. 34.
c”) Pfal.t3S.17. f) Afttt.io.j:. Luc. 12. S.
TSedtittUo emni* bus bonis animi, & corporis confix.
ff^.is. g.
dem Beati perfruentur, non illa folum, quaia tandem ejlentialem beatitudinem, vei cura ejus natura maxime eonjunftam ede odendimus .-fed ea etiam, quae confiat ex clara, & aperta notitia,quam Unguli de alterius eximia, dtprae-ftauti dignitate habituri funt. At ver<51fuan-tus ille honor exiftimandus ed, qui eis a Domino tribuitur, cum (a) non amplius fervi, fed amici, (b) fratres, ac (c) filii Dei vocentur! quare ita elećtos fuos amantidimis, & honori-ficentillimis verbis Salvator noder compellabit : (d) Venite benedicit Patris mei, pojfidete paratum vobis regnum: ut merito liceat exclamare: (e) A imis honorificati funt amici tui Deus: (f) fed •laudibus etiam a Chrifto Domino coram Patre ccelefti, & Angelis ejus celebrabuntur. Praeterea fi hoc commune omnibus hominibus de-fiderium natura ingenuit honoris, qui a viris fapientia praedantibus habeatur, quod eos lo-cupletiflimos virtutis fu« tedes fore exifti-ment : quantum blitorum gloriae acceflbrum putamus, quod alius alium fummo honore profequetur ?
ia. Quibus bonorum copiis beati in aternis illis fidibus cumulabunturt
Infinita edet omnium oblećhtionum enumeratio, quibus beatorum gloria cumulata erit, ac ne cogitatione quidem fingere eas podu-mus. Sed tamen hoc fidelibus perfuafum effe debet, quaecunque nobis jucunda in hac vita contingere, vel etiam optari queant, five ea ad mentis cognitionem, five ad corporis per* fe&um habitum pertineant, earum rerum omnium copiis beatam coeledium vitam circumflue*
fluere : quamvis hoc altiore quodam modo, quam oculus vidit, aut auris audivit, aut in cor hominis afcendit, fieri (a) Apoftolus affirmet: nam corpus quidem, quod antea craffum & concretum erat, cum in coelo detraćla mortalitate, (b) tenue , & fpirituale effećhim fuerit, nullis amplius alimentis indigebit: anima
(c)	autem aeterno gloriae pabulo, quod magni illius convivii aućtor, tranfiens omrtibus mi-niftrabit, cum fumma voluptate exfaturabitur. Quis vero pretiofas velles, aut regales corporis ornatus defiderare poterit, ubi nullus harum rerum ufus futurus fit; (d) omnefque immortalitate, & fplendore amićti, & (e) fempi-ternae gloris corona ornati erunt ? Sed fi amplie etiam, & magnificae domus polleffio ad humanam felicitatem pertinet, quid ccelo ipfo, quod Dei claritate undique collullratur, vel amplius, vel magnificentius cogitari potefl. Quare Propheta, cum ejus domicilii pulchri* . tudinem fibi ante oculos poneret, & ad beatas 1 iilas fedes perveniendi cupiditate arderet, (f)
Quam dileEla, inquit, tabernacula tua, Domine virtutum: concupifcit, C'f deficit anima mea in atria Domini : cor meum, C/ caro mea exultaverunt in Deum viwm. Atque ut hic fit omnium fidelium animus , haec communis omnium vox, quemad* modum Parochi vehementer optare, ita etiam omni ftudio curare debent.
Praemiis iifdem citra ullum difcrimen beati non afficientur.
Nam (g) in domo Patris mei, inquit Dominus, manfiones multa funti in quibus majora, & minora praemia, ut quifque promeritus erit, L	red-
aj i. On. s. f.
Ifa. e^. 4.
b)	i. Or. is. 47. 41.
c)	Luc,ii,is.
'Terrena v ih et erunt btAtii.
d)	r.C»r,xs.S4, Apoc.7. 9.
e)	l.Cir.f.iS, 2. Tim, 4. S.
f) PfuUtr, 2.:,.
g) /«*». i4, pfui. H,
i) *. Gor. 9./. P iverja erunt in tal» meritorum fr ami a,
Jfa. J6. 4* f*
jfatth.lp. *1.
1. Or. if.
Aug. ltb.22»C y.
«.30. Cyprianus de opere.
Continuatio prims partis *d fecundam dt Sn»
cf am tat is.
W fpi.-W'
reddentur, (a) Qui enim puree feminat, parce U5 metet: Cs* qui feminat in benedictionibus, de bene-dicionibus Zf metet. Quare non folum ad eam beatitudinem fideles excitabunt, verum etiam ejus confequendse certam rationem hanc, effe frequenter monebunt, ut fide & charitate in-ftrufti, & in oratione, & Sacramentorum falu-tari ufu perfeverantes, ad omnia benignitatis officia in proximos fe exerceant: ita enim Dei mifericordia fiet, qui beatam illam gloriam diligentibus fe prseparavit, ut aliquando impleatur , quod dićtum eft per Prophetam : (b) Sedebit populus meus lu pulchritudine pacis, b’ w tabernaculis fiducia, 'if in requk opulenta.
DI
CATECHISMI
ROMANI
PARS SECUNDA.
DE SACRAMENTIS IN GENERE.
CAPUT I.
j, DoHrinm Sacramentorum tradere Parocho ia primis ejt curandum.
Cum omnis Chriftianse dodrinae pars Paftoris fcientiam, diligentiamque defiderat: tum Sacramentorum di* fciplina, quae & Dei juffu neceflaria, & Utili* tate uberrima eft, Parochi facultatem, & in-duftriam poftulat fmgularem ; ut ejus accurata, ac frequenti perceptione fideles tales evadant, quibus praeftantiffimse, ac fandiffimae res digne & falntariter impertiri poffint, & Sacerdotes ab illa divini interdidi regula non di-fcedant: (a) Nolite fanElum dare canibus , neque mittatis margaritas veflras ante porcos, ne forte conculcent eas pedibus fuis, convtrfi dirumpant
'COS.
a. Quidnam ßbi velit Sacramenti vocabulum. Principio igitur, quoniam univerfe de toto genere Sacramentorum agendum eft, ab ipfius nominis vi, atque notione oportet incipere, «jusque ambiguam fignificationem explanare, quae hujus verbi fententia hoc loco pro-L a	pria
Cđ fies funt in fi*, deles Jßcclefiam T)ei lacerantes. Perci autem por* cinam vitam a• gentes, omnia genera Virtutum conculcantes, de quibus etiam in* qutt Chriftus,
a) Äfatth.r,
Abfondifti hac a faptentibus & prudentibus & reVtlafii ea parvulis. Mdtth. II. 2
Sacrđtmtutf fox eß miti ti" ■fllK.
Latim pro Jurejurando feter a -79)tntum fumpfi-tunt. Tullius Oe. i. ojßc.
Patres pro re divin* latente my-fleTti & fatra-menti nomine ufi funt.
*) Rpb. i. 9.
bj l.X/wj.i^
c) 22. Ap<x, i. ix'.
J).	M*‘.
Return fu-per tllud Di reif us eß Spiritus Domini in David.
Sacrarntnti nomine n primit JZccltfi* Patrih bus fapi fuit ufurpatum. ff ide Tertul, de pr afer, dt Ub, /.
pria fit, facilius intelligatur. Quare docendi funt fideles, Sacramenti nomen (quod ad pro-pofitam rem attinet) aliter a prophanis, quam a facris feriptoribus acceptum effe: nam alii aućtores facramenti nomine obligationem il-lam fignincari voluerunt, cum jurati aliquo fervitutis vinculo obftringimur : ex quo jusjurandum, quo fe milites fidelem operam rei-publicae praeftaturos pollicentur, facramentum militare dićtum eft: atque haec frequentifiima hujus vocabuli fignificatio apud illos videtur fuifle. Verum apud Latinos Patres, qui res divinas feriptis tradiderunt, facramenti nomen aliquam rem facram, quae in occulto latet, declarat : quemadmodum Graeci ad eandem rem fignificandam myfterii vocabulo ufi funt. In eam vero fententiam facramenti vocem accipiendam effe intelligimus, cum ad Ephefios feribitur : (a) Ut notum faceret nolis facramentum voluntatis fme. Deinde ad Timotheum : (b) Magnum eß pietatis Sacramentum. Praeterea in libro Sapientiae : ( c) Nefcienmt /aeramenta Dei. Quibus in locis, & aliis multis licet animadvertere, Sacramentum nihil aliud, nifi rem facram abditam, atque occultam fignificare. j1. Sacramenti nomen adftgna facrafignificancla a Patribus accommodatum eß antiquijpmum.
Quare Latini Doćtores figna quaedam fenfibuS fubjeda, quae gratiam, quam efficiunt, fimul etiam declarant, ac veluti ante oculos ponunt , facramenta commode appellari pode exiftimarunt. Quamquam , ut D. Gregorio placet, ob id facramenta dici poffunt, quod divina virtus fub retrum corporearum tegumentis
tis occulte falutem efficiat. Nec vero quif-quam putet, hoc vocabulum nuper in Eccle-fiam indudum effenam qui fanćtos Hieronymum & Auguftinum legerit, facile perfpiciet, antiquos religionis noftrae fcriptores ad eam, de qua loquimur, rem demonftrandam faepiffi-me Sacramenti nomine, interdum vero etiam Symboli, vel Myftici figni, vel Sacri figni voce ufos effe. Atque haec de Sacramenti nomine dida fint: quod quidem veteris etiam legis facramentis convenit, de quibus nihil opus eft Palloribus praecepta tradere, cum ea Evan-gelii lege, & gratia fublata fint.
4.	Quam rem Catbolicit fcriptoribut proprie denotet Sacramentum.
Verum praeter nominis notionem, quae hade-nus declarata eft, rei etiam vis, & natura diligenter inveftiganda, & quid Sacramentum fit, fidelibus aperiendum eft. Sacramenta enim ex genere earum rerum 'effe, quibus falus, & j ufti-tia comparatur dubitare nemo potefl. Sed cum inultae rationes fint, quae ad hanc rem explicandam aptae, & accommodatae videantur : nulla tamen planius, & dilucidius eam demonftrat, quam definitio a D.Auguftino tradita,quam deinde omnes Dodores fcholallici fecuti funt. (a) Sacramentum, inquit ille, eß facrx reifignum: vel m aliis verbis, in eandem tamen fententiam, diftum eft : (b) Sacramentum eß invifibilis gratia wfibile fignum, ai noßram jußißcationem inflitutum.
S' Rerum fenfibilium divifio, quidqueßgni nomine in-telligendum fit.
Quae quidem definitio ut magis pateat, fin-tul* ejus partes Palloribus exponendae erunt, L g	a£-
adver. Afarc.
Cjpr. tptft. ss* &in lib.de b apt if. Ö^rifti.
Hi ergu. in com-mentar.mT^reu.
Ang. lib.ip. cenm.
tra Fa nilum c, 1 f, in Jo. tragt, f*.
De propria atque natura fa• cr amenti• , Sacramentum eß res * qua falus, & j uftiti a c »mm paratur *
a)	D.Aug.Ub.
to. de civit. Det cap. s* Alex, de Ales f.par.qti.i, m cm. 1.
D. Them, in S, part, quafi. 6o, per totam.
b)	Hac definitio colligitur ex Aug. Ub.de ca-tech, rud. c. %6m
Rerum fenfibilium due ejfe gt*
Jw ir A	Uit, 2,
d« doftrina Christ c.i. Signa alia naturaliter, alia ad placitum.
AriJUt. Utr. J.
ptrieher, cap, j.
Jlufujl. lib. J, de doßfr.Chrißi e. x« quem ftauitur Jifag.lib.^.dift, l. & Gratian. de etnftc. dtft. a. i, fignum.
Sdtrammum
c ur inter res qua fignifitant reponi debeat,
Aug* lib, 5 .de dom Wtirina Ckriftic.ß, V“ tpifl* 23. ad .Jšomf. in lib. de tatech, rud.
Te rt ul. in lih. de Ttfurrelf. carnis. Greg. 1.3. c. 5, in
l. X'Z-
atque in primis docere oportebit, rerum omnium , quae fenfibus percipiuntur, duo e (Te genera : aliae enim ob id inventae funt, ut aliquid fignificent: aliae non alterius rei fignificandae, fed fua tantum caufa effečfee funt -• quo in numero omnds pene res, quae natura condant, haberi poffunt. At vero in priori genere vocabula rerum, feriptura ,'vexilla , imagines, tubae, & alia hujufcemodi permulta ponenda funt: nam fi ex vocabulis vim fignificandi detraxeris, fublata videtur effe caufa, quamob-rem vocabula inflituerentur. Haec igitur figna proprie dicuntur. Illud enim fignum effe fandius Auguftinus tsflatur, quod praeter rem, quam fenfibus objicit, efficit etiam, ut ex fe alterius rei cognitionem capiamus : fient ex veftigio, quod terrae impreffum intuemur, tran* fiiffe aliquem, cujus veftigium apparet, facile cognofcimus.
C, Quomodo Sacramenta in genere Jigni reponendi fint oßenditur.
Quae cum ita fe habeant, facramentum ad hoc rerum genus, quae fignificandi caufa indi-tutae funt, referri perfpicuum eft: fiquidem fpecie quadam & fimilitudine id nobis declarat, quod Deus in animis noftris fua virtute, qu* fenfu percipi non poteft, efficit. Baptifmus enim (ut, quod docetur, exemplo notius fiat) cum adhibitis certis, &folemnibus verbis, aqu* extrinfecus abluimur, hoc fignificat, Spiritu* Sandti virtute omnem peccati maculam, & turpitudinem interius elui, & animas noftras prs* claro illo cceleftis juftitiae dono augeri, atque ©raari: finuilque ca corporis ablutio, ut pofi*
ea
gi fuo loco explicabitur, illud in animo effi-iit, quod fignificat.
7. Idem etiam ex Scripturis demonßratur.
Sed ex Scripturis etiam aperte colligitur, Sacramentum inter figna numerandum efle. Apoftolus enim de circumcifione, veteris legis Sacramento, quae (a) Abraham patri omnium credentium data erat, ita ad Romanos icribit: (b) Et fignum accepit circumcifinnis,fignaculurn ju-ßia fidei. Et alio loco, (c) cum affirmat nos omnes, qui baptiza ti fumus in Cbrißo jefu, in morte ipfius baptizator effe, licet cognofcere, baptifmum hujus rei fignificationem habere, nimirum, ut ait idem Apoftolus, Nos confepultos ejfe cum illa fer baptifmum in mortem. Neque vero parum proderit, fi fidelis populus facramenta ad figna pertinere intellexerit. Ita enim fiet, ut quae illis fignificantur, continentur, atque efficiuntur , fanćta & augufta efle facilius fibi perfua-deat, cognitaque eorum fanćtttate, ad divinam erga nos beneficentiam colendam, ac venerandam magis excitetur.
s. Quot fir.t fignonm genera.
Sequitur nunc, ut verba illa, rei ßicr.-e, quae eft altera definitionis pars, explicentur. Quod quidem ut commode fieri poffit, paulo altius repetenda funt, qnae de Agnorum varietate fandius Auguftinus acute, & fubtiliter difpitf avit. Quadam enim figna naturalia dicuntur, qux prater feipfa alterius rei notitiam (quod omnibus fignis commune efle, antea demonftratum eft) in animis noflris gignunt: veluti fumus, ex quo ftatim ignem adefle intelligitur : atque hoc fignui» ob eam caufam naturale appellandum eft, quod L 4	fu-
Saeramntd iß*.
ter res, qua. fignt* ficant, ejft nume» rarida ex Scriptu-ris colligitur.
a)	(pen. 17. II.
II. 12.
b)	R«>». 4. ir.
c)	R>”>. j.
Ibidem 4-. \Jtilttas ex do» Urina fuperiari emanant.
Saer amentum
ejft rei facra fi* grmrn quomodo int elligendttm , & quod quadra» phx fit figna*, rum genus.
Sign* natur uli a ^ Voluntaria, pro-gnoftUd, <*r />r*-&icat
Signa quadam funt divinitus data,
Aug, lib. *. rfe JDoStr, Chrifi.
*. fib* <w ^, Trin, c,\$, Vidt de his Lt~ Viticum fere per totum : Significationes autem pere ex Cyrill* in Hb, de Adorat, in Spiritu & Veritate. fa) Excd. i», jr, 18.0-23.1/. ir24.1t.
fumus non voluntate ignem fignificat, fed re-rum ufus efficit, ut fi quis fumum tantum videat, naturam fimul, & vim ignis, qui adhuc latet, fubeffe, mente, & cogitatione percipiat. Quadam -vero figna natura non conflant, fed confli-tuta, atque ab hominibus inventa funt, ut: colloqui inter fe, & aliis animi fui fenfa explicare, vicif-fimque aliorum fententiam, & confilia pollent cognofcere. Haec autem quam varia, & niul-tiplicia fint, ex eo licet animadvertere, quod nonnulla ad oculorum, pleraque ad aurium fenfum, reliqua ad exteros fenfus pertinent: nam cum aliquid alicui innuimus, & exempli caufa fublato vexillo quidpiam declaramus, fatis confiat, eam fignificationem ad oculos tantum referri : quemadmodum tubarum, tibiarum, aut citharae fonus, qui non folum de-lećtandi, fed plerumque fignificandi caufa funditur , ad aurium judicium fpećtet: quo quidem praecipue fenfu verba etiam accipiuntur, quae ad exprimendas intimas animi cogitationes maximam vim habent.
f). De fignis a Deo inflitutis tam in veteri, quam in novo teflamento.
Verum praeter illa figna, quae hominum con-fenfu, & voluntate conftituta elTe, haćtenus diximus, alia quaedam funt divinitus data, quorum tamen non unum genus eiTe omnes con-fentiunt. Alia enim figna ob eam tantum rem a Deo hominibus commendata funt : ut aliquid fignificarent, vel admonerent: cujufmodi fuerunt (a) legis purificationes, panis azymus, & alia permulta, quae ad Mofaici cultus caeremonias pertinebant : alia vero Deus inftituit,
quae
qux non fignificandi modo, fed efficiendi etiam vim haberent: atque m hoc pofteriori figuo-rum genere Sacramenta nova? legis numeranda effe liquido apparet. Signa enim funt divinitus tradita, non ab hominibus inventa,'quae rei cujufpiam facrae, quam declarant, efficientiam in fe continere certo credimus. jo. Res facra quomodo in definitione Sacramenti ßt intellegenda.
Sed quemadmodum figna in multiplici varietate effie ollendimus: ita etiam res facra non unius modi exiftimanda eft. Quod vero ad propofitam Sacramenti definitionem attinet, divinarum rerum fcriptores facrae rei nomine Dei gratiam, quae nos fanćtos efficit, ac omnium divinarum virtutum habitu exornat, demon-flrant: huic enim gratiae propriam facrae rei appellationem tribuendam merito putarunt; quippe cum ejus beneficio animus nofter Deo confecretur, & conjungatur, i /. Sacramenti uberior definitio, Zf qua ratione a reliquis fignis /acris illud differat.
Quare, ut explicatius, quid Sacramentum fit, declaretur, docendum erit, rem efle len-fibus fubjećtam, quae ex Dei inftitutione, fan-öitatis, & juftitiae tura fignificandi, tum efficiendi vim habet, ex quo fequitur, ut facile quivis poffit intelligere, Imagines Sanćtorum, Cruces, & alia id genus, quamvis facraruna rerum figna fint, non ideo tamen facramenta dicenda efie. Hujus autem veritatis doćtri-nam facile erit omnium facramentorum exemplo comprobare, fi, quod antea deBaptifmo Admonuimus, cum dicebamus, folemnem illam L 5	cor-
Cwtil, Trident, Sejf. 7, cap, 6, de Sacramentis, Gratia Dei facra res proprie nuncupatur, Mag. in jf.d, j, D, Thom, in par. quaff, 60, Art.» . & Huge de Sacramentis,
Scat, 4. Dift.X»
q. 2. Ut. M.
'D.7him. in 3, p.
q, *0. A. 3, quod frobit ex Aug. Vtrlns, qua ci-1 Ant ur tie Con fee.
D‘fi. a. ‘■‘p. Htt iß «a erf.
XJnttrxquidqHt S act Ament un* in a fimal /igni* fi/At, Patfiontm, GratiAm, & Gl or i ant. Signum reneor a-TAtsyum,
z) Rom, 6, ?.
Demonftrati-punt, & program fiicttm J qua tria habentur in ptffo Corporis Chrißi, tibi o Sacrum convivium, &c.
JEf /. O. a. Non enim me ju-dicAVi fiire aliquid, nifi Jtfium
eorporis ablutionem fignum efle, & efficientiam habere rei fccrae, quae interius Spiritus Äandi vi fieret, idem etiam in aliis Sacramentis exercere aliquis velit.
42, Sacramenta non unam tantum rem, fed plures fgnificant.
Jam vero hifce myfticis fignis, quae a Deo inftituta funt, illud etiam praecipue convenit, ut ex Domini inftitutione non unam aliquam rem, fed plures fimul lignificeut. Quod in fingulisSacramentis licet cognofcere, quae non folum fauditatem, & juftitiam noftram, fed praeterea duo alia cum ipfa funditate maxime conjunda declarant, Chrifti fcilicet redemptoris paffionem, quae fanditatis caufa eft.* & vitam aeternam , cceleflemque beatitudinem, ad quam fanditas noftra, tanquam ad finem, referri debet. Quod quidem cum in omnibus Sacramentis perfpici poflit, merito facri Dodo-res unicuique Sacramentorum triplicem figni-ficandi vim ineffe tradiderunt: tum quia ali-cujus rei praeteritae memoriam afferat : tum quia aliam praefentem indicet, ac demonftret: tum quia aliam futuram praenunciet. Nequa vero exiflimandum eft, hoc ita ab illis doce* ri, ut etiam fandarum feripturarum teftimonio non probetur. Nam cum Apoftolus ait, (a) Quicunque haptizati fumut in Chrifto $efu, in morte ipfus laptizati fumus, plane oftendit, idcirco Baptifmum fignum dicendum effe, quod Dominicae pafiionis, & mortis nos admoneat. Dein* de cum inquit, Confepulti enim fumus cum illo per Qaptifmum in mortem, ut quomodo Chrißus furrexit a mortuis per gloriam Patris, ita C?* nos in novitate
tute vita mhdemus : ex iis Verbis perfpicuum chrißttm, & hunt eft, Baptifmum fignum effe, quo cceleftis gra-tia in nos iufufadeclaratur,cujus munere ncbis H*c im». b»t datum eft, ut novam vitam inftituentes, omnia t}a”s» f*nifiä». vera pietatis officia facile, & libenti animo Ai*• 4. exequamur. Poftreino cum addit, (a) Si enim a) R*«. e. r.
r 'i-	,• •	• r 1 Significatu Sa-
complantati facti fumus Jimilitudmi mortis ejusjimul	AUc.
Xjf refurreBionis erimus, apparet Baptifmum vitae
etiam aeternae, quam per illum confecuturi fu- Anagogica gi,. *
mus, non obfcuram lignilicationera dare.
jj. Sacramentum non unam tantum prafentem rem, “titjüand, phrts
res prafentes de» fignut.
fed pluses def gnat.
» Sed praeter haec, quae commemoravimus, va- s««®«*«'»
r	*	Encharßi» cjuut
tia fignificandi genera, & rationes, faepe etiam i,»tt»t fi&mfica-evenit, ut Sacramentum non unam tantum rem prafentem, fed plures demonftret, ac notet. cap.ta.&n.Th. Id vero fan&iffimum Euchariftiae Sacramentum	7>'
iutuentibus facile eft intelligere, quo veri corporis, & fanguinis Domini praefentia-, nec non gratia, quam non impure facra myfteria fumentes percipiunt, defignatur. Ex iis igitur, quae dičta funt, Paftoribss argumenta de-effe non poterunt, quibus oftendant, quanta divinitatis potentia, quot arcana miracula Sacramentis novae legis infint: ut ea fumrna cum religione colenda, & fufcipienda efle, omnibus perfuadeant.
14. Cur Sacramenta inßiiui apud CbriJUanos oportuerit.
Verum äd recftum Sacramentorum ufum do- caut*, ,1 qLt cendum nihil accommodatius videri poteft, quam diligenter caufas exponere, cur Sacra- h*& a« sacram. menta inftitui oportuerit. Plures autem nu- ^„^'.7»’/." merari folent. Quarum prima eft, humani in- Smt. Dtp. 1.
genii
JJ.TJjitn, in ;.p, q. d. Art. /. Jprtma, ut hum ■mani ingenii imbecillitatem adjuVetit.
M. u. de *Trtn, up, tp
S. Giryfoft. hem* S3, in Matth. & him. 60, Ad pep. Antieehennm,
Secunda, ut credendi t trdit Atem tricant,
Aug“fi* I*'0* 4. contra 'Danat.
c. 24.
a) Esed. 3, I#. XI.
bj Exed.4. a$. f.
In (tirut a funt Sacramenta, ut cßendatur pleni -f udo divina mi-
genii imbecillitas : fiquidem natura ita comparatum videmus, ut ad earum rerum notitiam, quae mente, atque intelligentia comprehends funt, nifi per ea, quae aliquo fenfu percipiuntur , nemini adfpirare liceat. Ut igitur quae occulta Dei virtute efficiuntur, facilius intel-ligere poflemus, idem fummus rerum omnium artifex fapientiffime fecit, ut eam ipfam virtutem aliquibus fignis, quae fub fenfum cadunt, pro fua in nos benignitate declararet. Nam, ut praeclare a fando Chryfoftomo didum eft, Si homo corporis concretione caruiffet, nuda ipfh lotia, neque ullis integumentis involuta ei oblata effeti t : quoniam vero anima corpori cotijunBa eß, omnino opus fuit, ut rerum, qua fentiuntur, adminiculo ad ea intelligenda uteretur.
Altera vero cauC» eft, quod animus nofter haud facile commovetur ad ea , quae nobis promittuntur, credenda. Quare Deus a mundi exordio, quae facere inftituerat, verbis quidem frequentiffirae indicare confuevit: interdum vero, cum opus aliquod inftitueret, cujus magnitudo promiffi fidem abrogare poftet, alia etiam figna, quae nonnunquam miraculi fpe« ciem haberent, verbis adjunxit. Nam cum Deus (a) Moyfen ad Ifrealitici populi liberationem mitteret, ille vero ne Dei quidem praecipientis auxilio fretus, timeret, ne onus fibi gravius imponeretur, quam ut fuftinere pof-fet, aut ne populus divinis oraculis, & didis fidem non adjungeret, (b) Dominus promif-fionem fuam multa fignorum varietate firmavit. Quemadmodum igitur in veteri teftamento Deus fecerat, ut magni alicujus promiffi confla»-
fiantiam fignis teftificaretur : ita etiam in no- firhtriu, *r di-va lege Chriftus, Salvator nofter, cum nobis	im"*
peccatorum veniam, cceleftera gratiam, Spi- At™, a ai» xitus fancti communicationem pollicitus eit, quasdam figua oculis, & fenfibus fubjeda in-ftituit, quibus eum quaii pignoribus obligatura haberemus, atque ita fidelem in promiifis futurum dubitare nunquam pofiemus.
Tertia caufafuit, ut illa tanquam remedia, Tertia, utpara-ut fcribit fandus Ambrofius, atque (*) Evan-gelid Samaritani medicamenta ad animarum pßttniot animi fanitatem vel recuperandam, vel tuendam prae-fio effent. Virtutem enim, quae ex Paffione Chrifti manat, hoc eft gratiam, quam ille nobis in ara Crucis meruit, per Sacramenta, qua- s.Ambr. uk.s. * fi per alveum quendam, in nos ipfos derivare oportet, aliter vero nemini ulla falutis fpes «. reliqua effe poterit. Quare clementiffimus Dominus Sacramenta verbo fuo, & promiifio-ne fancita relinquere ia Ecclefia voluit, per quae pafiionis fuse frudum nobis reipfa communicari fine dubitatione crederemus; fi modo unufquifque noftrum ad fe eam curationem pie, & religiofe admoveret.
Sed quarta etiam caufa accedit, cur Sacra-	ut fiitt
mentorum inftitutio necefifaria videri poffit: ut fcilicet notae quaedam, & fymbola eflent, »<» fymboU, & quibus fideles internofcerentur : cum praefer-tim in nullum nomen religionis, five -verum, five fal- °- l,k- *y-
r	°.	..	Z ' . antra Fau/tun
pm, ut a divo Auguftmo traditum eit, colli- cat.u.&Jm-pri homines pojfint nifi aliquo fignorum, -vel Sacra-lentorum vifibilium foedere conjungantur. Utrum- tat. ad ßatti-fiue igitur praftant novae legis Sacramenta, quae & Chriftian» fidei cultores ab infidelibus .
diftin-
Quinta* funt tt* fiimonia lieft r a fidei , eiupj üt terta declarati».
3l) R-it7f.iO.I0.
Sexta, 'ut fint in~ citamenta fidei, claritatis.
Septima funt humilitatis excitanda infix u-menta.
Cat. 4♦
Rpilogut fupe» riorum.
difiioguunt, & ipfos fideles fando quodam vinculo inter fe connedunt.
Praeterea aliam etiam juftiffimam fuifle cau-fam Sacramenta inllituendi, ex illis Apolloli verbis, (a) Corde creditur nd juftitiam, ore autem confejfio fit ad falutem, oltendi poteft. Sacramentis enim fidem noltram in hominum con* fpedu profiteri:, & notam facere videmur. Quare ad Baptifnmm accedentes, palam te-ftamur, nos credere ejus aquae virtute, qua in Sacramento abluimur, fpiritualem animae purgationem fieri.
Magnam deinde vim habent Sacramenta, non folum ad fidem in animis noftris excitandam, & exercendam ; fed etiam ad eam chari* tatem inflammandam, qua amare hiter nos debemus ; cum, ardiffimo nos vinculo colligatos, & unius corporis membra efFedoselfe,exfacro-rum myfteriorum communione recordamur.
Poftremo, quod in Chriftianae pietatis Audio plurimi faciendum eft, humanae mentis fu-perbiam edomant, ac comprimunt, nofque ad humilitatem exercent, dum fenfibilibus elementis fubjicere nos cogimur, ut Deo obtemperemus , a quo antea impie defeceramus, ut mundi elementis ferviremus. Haec funt, quae potiflimum de Sacramenti nomine, natura, in-llitutione fideli populo tradenda elfe ifofa funt: quae pofteaquam a Palloribus accurate expolita fuerint, docere deinceps oportebit, quibus ex rebus lingula Sacramenta conflent, quaeve fint illorum partes, ac praeterea qui ritus, & caeremoniae additae illis fuerint.
is. Pw
ts, Partes ad conßituenäm unumquodque Sacrante«* tum neceßaria.
Primum igitur explicandum eft, rem fenfi-
bilem, quae iupra in Sacramenti definition©
pofita eft, non unam tantum effe, quamvis
unum fignum conftitui credendum fit. Duo Ttmtm wuu-
enim funt, ex quibus quodlibet Sacramentum ZJZfta'Z
conficitur: quorum alterum materiae rationem
A,,	....	„ Dtß.x.Ln.D.
habet, atque Elementum dicitur: alterum ror-
mae vim, & Verbum communi vocabulo appel-	4'f'
iatur. Sic enim a Patribus accepimus : qua s. Ä«g. r in re notum eft, atque apud omnes pervulga» tum illud fandi Auguftini teftimonium, Aece- ac“fl* Vtfum iit Verbum ad Elementum, 1/fit Sacramentum. Rei EUmmum w» iritur fenfibilis nomine, tum materiam, five n‘fin“atJ’d* elementum intelligunt; ut in Sacramento Ba» mentum Jr.sar*. ptifmi aquam, Confirmationis chrifma, & ex» tremae undionis oleum, quae omnia fub afpe» dum cadunt: tum praeterea verba, quae forms rationem habent, atque ad aurium fenfum per» tinent. Apoftolus vero utrumque aperte indicavit, cum inquit, (a) Chrifius dilexitEccle» a) Efhtf.s. fiam, feip/um tradidit pro ea, ut illam fanHifi zu caret, mundans eam lavacro aqua in verbo vita.
Quo in loco materia, & forma Sacramenti exprimitur.
iC. Cur elemento verba addita fuerint.
Addenda autem erant verba ad materiam, M*teru, & f»r~ ut apertior, clariorque rei, quae gerebatur, ZJZfinpZ fignificatio fieret. Verba enim inter omnia rh fabuntur. figna maximam vim habere perfpicuum eft: ac fi ipfa defint, plane obfcurum erit, quid- Ub-l- fi nam materia Sacramentorum defignet, ac de- c«j>. 3, ffioiillret. Nam, ut ia Baptifmo licet videre,
cum
Sacramenta legis V* ter is formam definitam non habebant j hoc colligitur e Scrim, pturis, tn quibus Veterum Sa train en tor nm ßt momo.
Forma fubidta ratio fact amen-ti tolbtur.
Videatur cap.V.
de facramentis in gent re. Seff. 7. 0»c. 'Frid.
Cartrnoniarum Antiquitas. Dionyf, A reop. in lib. de Eccl, Hit tar. cap. 2, Clem, epifl. JBi*//. de Spiritu Santto. c,2,7•
cum aqua non minus refrigerandi, quam abluendi vim habeat, & utriufque rei fymbolum effe poffit, nifi verba addantur, utrum horum inBaptifmo fignificet, aliquis fortaile conjećtu-ra aliqua dijudicabit, nemo autem ea de re quidpiam certe affirmare audebit: at cum verba adhibentur, flatim intelligimus, abluendi vim, &figniiicationem habere.
17. Excellentia Sacramentorum Nova Legis.
In hoc autem noilra Sacramenta antiquae Legis Sacramentis plurimum praeftant, quod in illis adminilirandis nulla, quod quidem acceperimus, definita forma fervaretur; quo etiam fiebat, ut incerta admodum, & obfcura effient: noflr2 vero formam verborum ita praefcriptam habent, ut, fi forte ab ea difcedebatur, Sacramenti ratio conflare non poffit: ob eamque rem clariffima funt, ac nullum relinquunt dubitandi locum. Hae igitur funt partes, quae ad naturam, & fubllantiam Sacramentorum pertinent, & ex quibus unumquodque Sacramentum neceffario conftituitur. lg. Qua fit caremoniarurn in Sacramentis virtus W natura.
His accedunt caeremoniae, quae tametfi praetermitti fine peccato non poffunt, nifi aliud facere ipfa neceffitas cogat, tamen, fi quando omittantur , quoniam rei naturam non attingunt, nihil de vera Sacramenti ratione imminui credendum eft. Ac merito quidem a primis ufque Ecclefiae temporibus illud Temper fervatum efl:, ut Sacramenta folemnibus qui-bufdam caeremoniis miniftrarentur. Primum enim maxime decuit facris myfteriis eum religio*
gionis cultum tribuere, ut fanćta fanćti traćfo-ri videremur .■ prsterea, q use Sacramento efficiuntur, csremonis ipfs magis declarant, ac veluti ante oculos ponunt, & earum rerum fan&itatem in animos fidelium altius imprimunt. Deinde vero mentes illorum, qui eas intuentur,& diligenter obfervant, ad fublimium rerum cogitationem erigunt, fidemque in eis, &charitatem excitant: quo major cura, & diligentia adhibenda erit, ut fideles vim caeremoniarum, quibus fingula Sacramenta conficiuntur, cognitam, & perfpedtam habeant.
/p. Quot fint Catholicx hcclefi.s Sacramenta.
Sequitur, ut Sacramentorum etiam numerus explicetur ; qnae quidem cognitio hanc utilitatem affert, quod populus eq|A’ori ^htate omnes animi fui vires ad laudamram, & praedicandam Dei erga nos Angularem beneficentiam convertet, quo plura falutis, ac beatae vitae adjumenta nobis divinitus paup effe intellexerit. Catholicae igitur EccRTke Sacramenta , quemadmodum ex (a) Scripturis probatur , & Patrum traditione ad nos pervenit, & (b) Conciliorum teftatur aufforitas, fepte-nario numero definita funt.
20. Cur ntc majori, nec mitiori numero Sacramenta concludantiB’.
Cur autem neque plura, neque pauciora numerentur , ex iis etiam rebus, quae per fimili-tudinem a naturali vita ad fpirltualem transferuntur, probabili quadam ratione oftendi po-terit. Homini enim ad vivendum, vitamque confervandam, & ex fua, reique publics utilitate traducendam, hsc feptem necefiaria vi-M	den-
Cone. Trii. fejf. 12. c. 4. & in fidi i do fi rt na . Ceremoniarum ejfeftu,. Ifid.
/. de ojfic, £«/.•
c+O*
JDe ntceffitate. numero, & utilitate Sacramen* torum.
*) ProV, 9. i, Zach. 5. & 4. V. 9. & 2.
b) Stjf.j.Conc, Trid. can, i -de S teram entis in genert. Cone. Confl. fejf. 1<J. Ihr in Decreta dato Arm en is..
Humano generi
feptem funt ne-cejfaria ad vitli m commodo traducendam,
Cm c. Conflant, ftff, 19. Flortnt.
' in Deer, dato Arme ais. Tr: dept, fejf‘7- D. Tisom, »» f. q. 65. art. 1.
a) Joan. 5.^. T<M-S- Sew.4.
ftnt.dijl. 1. q. i. D.Ah%‘<fl. e[‘P. 108.
L>1 Luc.24.49. >4;7.1.8.
c) /»«».6.«.,
<Q Jmi>. 20. 22.>5.
e)	/4c.4.l^.i4.
f)	Aćt.1%. 2.5. 1. T<w.4. 14. a. TV»>. i. 6.
g) Eph.q.qj.
3 J-
dentur, ut fcilicet in lucem edatur, augeatur, alatur, Ii in morbum incidat, fanetur, imbecillitas virium reficiatur : deinde, quod ad rempublicam attinet, ut magifiratus nunquam defiat, quorum auftoritate, & imperio regatur, ac poftremo, legitima fobolis propagatione feipfurn, & humanum genus confervet. Quae omnia quoniam vitse illi, qua anima Deo vivit, refpondere fatis apparet, ex iis facile Sacramentorum numerus colligitur.
21. Septem Sacramenta ejje, ex Scripturis demon• liratur.
Primus enim e ft Baptifmus, veluti caetero-rüm janua, quo (a) Chrifto renafeimur. Deinde Confirmatio, cujus virtqfefit, ut divina grätig augemur, & roboremur .- baptizatis e-nim jam Afwfolis, ut D. Augufiinus teftatur, inquit Dominus (b) Sedete infimitate, donec induamini virtute ex alto. Tum Euchariftia, qua, tanquam cibo mere coeledi fpiritus noder alitur, & fugieturde ea enim di&uin eft a Salvatore, (c) Caro mea vere e[i cibus, & finguis meus vere efi potus. Sequitur quarto loco Poenitentia, (d) cujus ope fanitas amiffa reditui-tur , podquam peccati vulnera accepimus. Podea vero Extrema Unčtio,qua peccatorum reliquiae tolluntur, & animi virtutes recreantur, liquidem D. Jacobus, cum de hoc Sacramento loqueretur, ita tedatus ed. (e) Et.fi in peccatis Jit,-remittentur ei. Sequitur (f) Ordo, quo publica Sacramentorum minideria perpe> tuo in Ecclefia exercendi, facrafque fun&iones exequendi poteftas traditur. Podremo additur (g) Matrimonium, ut ex maris, & foemina
legi-
legitima, & fančla conjunffione, filii ad Dei cultum, & Immani generis confervationem pro* creantur, & religlofe educentur.
32, Squalis non eft amnium Sacramentorum vel ner ceßtas, vel dignitas.
Illud vero maxime animadvertendum eft, quamvis omnia Sacramenta divinam, & admirabilem virtutem in fe contineant, tamen non parem omnia, & aequalem uecelfitatem , aut dignitatem, aut unam, eandemque fignificandi vim habere. Atque ex iis tria funt, quae tam-etfl non eadem ratione, tamen prae cseteris ne-ceflaria dicuntur. Baptifmum enim unicuique fine ulla adjunitione necefiarium eiTe, Salvator his verbis declaravit, (a) Ni/i quis renatus fuerit ex aqua, f Spiritu SanHo, non poteß introire in regnum Dei. Poenitentia (b) vero illis tantummodo necefifaria eft, qui fe poft Baptifmum aliquo mortali peccato obftrinxerunt: neque enim aeternum exitium effugere poterunt, nifi eos admifii peccati rite poenituerit. Ordo praeterea* etfi non fingulis fidelibus, toti tamen Ec-clefiae omnino necefifarius eft. Verum fi dignitas in facramentis fpećtetur, Euchariftia fanćti-tate, & myfteriorum numero, ac magnitudine longe caeteris antecellit. Quae omnia facilius intelligentur, cum fuo loco ea, quae ad fingula Sacramenta pertinent, explicabuntur.
*3‘ A quo bac facra, if divina myfieria fmt accepta, principaliterque dijpenfentur.
Deinceps videndum eft, a quo haec facra, & divina myfteria acceperimus : neque enim dubitandum eft, quin praeclari alicujus muneris dignitas, ejus, a quo donum ipfum profe&um M a	eft,
Di pr a fiant i a,
& differentia vr ament or um. Trtd funt Sacra* menta pra cate-ris ntceffaria.
D. Thom, in 3, p, cf, 6^. art. 4. Cone, Trid, de Sacramentis tn genere, feff, 7. c-tn. 3. & 4. Buptifwi nectf* fitas.
a)	Joan. 3.5. Pamtentia ne» ceßtas.
b)	Apoc. t. Luc. 13. 3. Ordinis necef» fit as.
Prov. n. 14.
Eucbarißi* dtgi itas.
Dion, in liu4 de Eccl. Hur. C.3, D. Thom.it: 3 ,pf art, 3.
Cati fa efficiens feu außer £.1-cr am tutor um, Deus eß, per Chrißum.
fimilib, 4* dt Sac. c. 4. T>. •» 3.7. <J. 64. Trti. * jiff. 6. dl Saira-rnintis in £tntrt, etn. i.
Preprint» iß Uli
ilUbi in tnimtm hominis > sn lib, dt E c. io?m. &
CtJJlt». ettUt.j. c. IJ.
4) /M". I ?3i
Difftnftt Ums
Stcramtntt pir homines. b) i. Cm. 4. i.' Hib.^.l.
D. Th. m 1-p. <j. 64. art. 4. One. Ti’d. feff. 7. etn. 10.
•
jXfinißlorum c/ua fit ratio, fiff. 7. One. Trid. de Spot mentis in
eft, dignitate, & praftantia quam maxime au* geatur. Sed ea quseftio difficilem explicatio, nem habere non poteft. Nam cum Deus fit, qui homines juftos efficiat; ipfa vero Sacramenta juftitiae adipifeeudae mirifica quaedam io, ftrumenta fint: patet, urium, eundenique Deum in Chrifio Juftificationis, & Sacramentorum au&orem agnofeendum elTe. Praeterea Sacramenta eam vim, & efficientiam continent, qus ad intimam animam penetrat. Cum vero uraus Dei potentiae proprium fit in corda, & mentes hominum illabi, ex hoc etiam perfpicitur, Sacramenta a Deo ipfo per Chriftuni jnftituta ef-fe: quemadmodum ab eo quoque intus difpeu-fari, certa, & conftanti fide tenendum eft ; hoc enim teftimpnium de illo fe accepiffe fandus Joannes affirmat, cum ait: (a) Qui mißt me k-ft mir e in aqua, ille mihi dixit: Super quem videtis Spiritum defeendentem, C/ manentemßtper eum, hic eft, qui baptizat in Spiritu Sanhlo.
24. Quibus miniftris utatur Deus in Sacramentis difpenfaridis.	.	4»
. Sed quamvis Deus Sacramentorum au&or, & difpenfttor fit, (b) ea tamen non per Angelos, verum per homines miniftrari in Eccle-fia voluit. Non minus enim miniftrorum officio, quam materia, & forma ad Sacramenti conficienda opus eile, perpetua fan&ornm Patrum traditione confirmatum eft. is. Minijter fita pravitate gratia [aeramentulis vtft lutem imptdire non poteft.
Atque hi quidem miniftri, quoniam in firera illa fimćtione non fuam, fed Chrifti perfonam gerunt, ea re fit, ut live boni, five mali fint,
1110
[ modo ea forma, & materia utantur, quam es Chrilti inftituto femper Ecclelia Catholica fer-vavit, idque facere proponant, quod Ecclefia iu ea adminiftratione facit, vere Sacramenta conficiant & conferant: ita ut gratiae frućhun nulla res impedire poiTit, nifi qui ea fufcipiunt, feipfos tanto bono fraudare, & Spiritui Sanćto velint obfiftere. Hanc vero in Ecclefia certam, & exploratam fententiam femper fuiffe,
S.	Auguilinus in iis difputationibus, quas ad-verfus Donatiftas confcripfit, clarifiime demon-firavit. Quod fi etiam Scripturae teilimonia quaerimus, ipfum Apofiolum his verbis kiquen-tem audiamus : (a) Ego, inquit, plantavi; Apulia rigavit, fed Deus incrementum dedit, itaque neque qui plantat, eß aliquid, neque qui rigat, fed qui incrementum dat Deus. Ex quo loco fatis in-telligitur, quemadmodum arboribus nihil obeli eorum improbitas, quorum manu fatue funt, ita nihil vitii aliena culpa contrahi illis pof-fe, qui malorum hominum mhiifterio Chriiio iniiti funt. Quare, ut ex D. (b) Joannis Evangelici fandi Patres noiiri docuerunt, Judas Ifcariotes plures baptizavit, ex quibus tamen neminem iterum baptizatum fuiffe legimus’: ita ut prsclare D. Auguilinus fcriptum reliquerit : Dedit Baptifmum Judas, if non baptiza-tum eß pofi Judam : dedit (c) Joannes, if bapti-aatum eß poß Joannem ; quia quod datum eß a Juda, Baptijma Chri/ti erat ; quod autem a Joanne datum eß, Joannis erat : non Judam Joanni, fed Baptifmum Chrißi, etiam per Jud«e manus datum, Baptifmo Joannis etiam per manus Joannis dato teile praponimus.
M 3
genere ea>r. it.
& II. Vtde Greg.
orat, in S. Bap. Ambr. de /his qui myfl, init• c, Chnf. Ho. 8. in T. Cor. Anguß. cent. Crefcen. lib. 4. cap. ao. & 4. contra Don. c.4. lib. 2. tont. Iit, Petii, cap. 47.
a) i. Or.5.6.7.
b) Jean. 4. *,
D. A»X. trnlf. g,
tn Joan.
c) Alt. 19.4.
s6. Quii
ŠdcrAtBintA no*
V* legis impura confcientia mini-ßrart quam per-ni et of um ipfis fit mini (ir is %
T).T> o/m. in ^,p. q. 64. art, 4. ex Diary.lib,de E' cl. Hier, e. 1. & ex tptft. ad Dtmoph. Can fen t. Aug. lib.2. eont.Epiß, Parm, e. 10. & traft.K). in Joan, & lib, 3. cont. Crefc. $. 6.
a)	R'g.6.7.&j. Paral. i^V.g.io
b)	lfa. u. ii.
O 7yi49.16.17, Stir. 7. Cone, pi id. de Sacram, in genere tan. 6. S.D'onyf.de Ec-thf.Hitr, c. g.
sC. Quid de Ulis ßntiendum Jit, qui impura confeien-tia Sacramenta adminiflrant.
Neque vero paftores, aliive Sacramentorum miniftri, cum hrec audiunt, fatis fibi effe arbitrentur , fi pofthabita morum integritate, *c confcientiae munditia, illud tantum cogitent, quomodo Sacramenta ab illis rite miniftrentur: id enim etfi diligenter curandum sft, in hoc tamen omnia, quae ad eam fun&ionem pertinent, pofita non funt. MeminiiTe autem Tamper debent, facramenta divinam quidem virtutem, quae illis ineft,nunquam amittere ; (a) at vero impure ea miniftrantlbus aeternam perni- , ciem,& mortem afferre : (b) SanFla enim, quod femel, atque iterum ac faepius admonere oportet, fanile, if religiofe trail anda funt. (c) Peccatori, ut eft apud Prophetam dixit Deus; Quare tu enarras jußitias meas, if affumis teßamentum meum per os tuum ? tu vero odifli difiiplinam. Quod fi homini peccatis contaminato minu9 licet de rebus divinis agere ; quantum ab eo fcelus concipi exiftimandum erit, qui fibi mul* torum fcelerum confcius eft, nec tamen facra myfteria polluto ore conficere, vel in foedas manus furaere, contrectare, atque aliis porrigere , & miniftrare vereatur ? cum praefertim apud S Dionyfium feriptum fit, malis fymhl» (ita enim Sacramenta appellat) ne contingere quidem permiffum effe. Sanćfitatem igitur facra-tum rerum miniftri in primis fečtentur, pure ad Sacramenta miniftranda accedant, atque ita fe ad pietatem exerceant, ut ex eorum frequenti tradat ione, & ufu uberiorem in dies gratiam, adjuvante Deo, confequantur.
3 7- Dt
;7. De duobus praeipuis Sacramentorum effeBikis.
Sed jam, his rebus explicatis, docendum erit, quinam Sacramentorum effedus iit : id enim Sacramenti definitioni, quae iupra tradita eft, non parum lucis allaturum videtur. Hi autem duae praecipue numerantur. Ac principem quidem locum merito gratia illa obtinet, quam ufitato a facrls doćtoribus nomine, juilificantem vocamus.: ita enim Apoftolus 2pertifiime nos docuit, cum inquit, Chriftum (a) dilexijfe Eccleßam, Cj* feipfum tradidiffe pro ea, ut illam fanblificaret, mundans eam lavacro aqua in verbo vita. Quo autem paćto tanta res, & tam admirabilis per Sacramentum efficiatur, ut quemadmodum S. Auguftini lententia celebratum ed, Aqua corpus abluat, Zt? cor tangat, id quidem humana ratione, atque intelligentia comprehendi non pored. Conftitutum enim effe debet, nullam rem fenfibilem, fuapte natura, ea vi praeditam efie, ut penetrare ad animam queat. At fidei lumine cognofcimus, omnipotentis Dei virtutem in Sacramentis in-efie, qua id efficiant, quod fua vi res ipfae naturales prsedare non poliunt. itt. Quomodo effeHus Sacramenti initio na/centis Ecclefia fiat mirabiliter deßgnati.
Quocirca, ne ulla unquam hujus effedbus dubitatio in animas fidelium relideret , cum Jninidrari Sacramenta coeptum ed, voluit cle-WentilTimus Deus, quid illa interius efficerent, miraculorum fignificationibus declarare : ut eadem perpetuo interius fieri condantiflime crederemus, quamvis longe a nodris fenlibus temota effient. Itaque ut omittamus, Salva* M 4	tore
Dt' Sdcraraente~ rum primo ejfe-ftu, qui efi gratia \uflificans. S'tf. 7. One,
T‘ id. de Stramentis in genere, can. 6. 7. & 8. X). Thom, in f.p, q. 63. art.1.2. 5.
«a) Epb, p, 2^.26.
Aug. tr&ft. 8 er, in Joan,
Scot. 4. d.x.q. ^
Sa cr amentorum
Vis miraculis declarata initio nafcentis Ec-clefta.
Anguß, lib. q.
Veter. & n»vi
ttflam. q. 9$,
a) Afatt.j.\6. Afire, i. io. L'«. 3. 21. 22.
V- alii Urunt, fanttifiedtitnem,
Alt. 1.3.4.
»^7.8.17. «• 19. 6.
Prtflantiir* ejji
ltf.ii nt>Va St-cr ament« Vet tri» bus dtett Aug.
I.uj.ant Faufl. e. 1 j. & in Pfal. 8?. Amir. I, dt Stcr. cap. 4.
/ c) Gal. 4.9.
d) H<lr. 9. i j Sacramenta n», v a legis ex Otre-
tore noftro in Jordane baptizato (a) ccelos apertos efle, & Spiritum Sanćhim columba fpecie apparuifle, ut admoneremur, ejus gra-tlam, cum falutari fonte abluimur, in aniipanx noftram infundi; ut hoc, inquam, omittamus (magis enim ad Baptifmi * fignificationeni, quam Sacramenti adminiftrationem pertines) nonne legimus, cum Pentecoftes die Apoiloli Spiritum Sanćtum acceperunt, quo deinde ad praedicandam fidei veritatem adeundaque pro Chrifti gloria pericula alacriores, & fortiores fuerunt, tunc fafto repente de ccelo fo-nitu, tanquam advenientis Spiritus vehementis , apparuiffe illis difpertitas linguas , qua-fx ignis ? ex quo intellećfum eft, Sacramento Confirmationis eundem nobis Spiritum tribui, easque vires addi, quibus poilimus Carni, Mundo , & Satanae, perpetuis fcili-cet hoftibus noftris, fortiter repugnare, & re-fiflere. Atque (b) haec miracula, quoties, Apofiolis Sacramenta illa minifirarent, initio nafcentis Ecclefiae aliquamdiu vifa funt, donec firmata jam fide, & corroborata, fieri deflerunt.
2'j. Quanta fit Sacramentorum nova legis fupra veteris legis Sacramenta excellentia.
Ex iis igitur, quse de priori Sacramentorum efife&u, gratia fcilicet juftificante, de* monflrata funt, illud etiam plane confiat, excellentiorem, & prseftantiorem vim Sacramentis novas legis inefiTe, quam olim veteris legis Sacramenta habuerunt: quse cum (c) infirma effient, egenaque elementa, (d) inquinatos faaćUficabaat ad emundationem carnis,
uon

non animas: quare , ut figna tantum earum rerum, quae myfteriis noftris efficienda effient, inftituta funt. At vero Sacramenta novae legis ex Chrifti latere manantia, (a) qui per Spiritum Sanćtum femetipfum obtulit immaculatum Deo, emundant confcientiam no-ftram ab operibus mortuis ad ferviendum Deo viventi; atque ita eam gratiam, quam figni-ficant, Chrifti fanguinis virtute operantur. Quocirca fi ea cum antiquis Sacramentis conferamus, praeterquam quod plus efficaciae habent, & utilitate uberiora, & fanttitate augu-ftiora effe invenientur.
30.	Qua Sacramenta CharaBerem imprimant , Es* quii fit CharaBer.
Alter vero Sacramentorum effectus non quidem omnibus communis, fed trium tantummodo proprius, Baptifmi, Confirmationis, & Ordinis facri, eft Charafter, quem animae imprimunt. Nam cum Apoftolus ait, (b) Unxit not Deus, qui Zjf fignavit nos, Zf dedit pignus Spiritus in cordibus no/lris, voce illa, Signavit, non obfcure Charaćterem defcripfit, cujus proprium eft aliquid fignare, & notare. Eft autem CharaBer veluti infigne quoddam anima im-frejfum, quod deleri nunquam poteft, eique perpetuo inharet: de quo ita apud fanćtum Auguftinum fcriptum eft : An minus forte Sacramenta Cbriftia-na, quam corporalis hac nota, qua fcilicet miles in-fgnitur, poterunt? Illa namque militi ad militiam: quam deferuijjet, revertenti, non notia imprimitur , ßd antiqua cognofcitur, Q? approbatur.
ßi Utere nant,
Aug. l>b. 2 . de
Symb, cap, 6. in Joan, traft. 1^.
&
cap, 26. aj Hcbr,9, 24.
Senendas Sacra» meurorum ejf«-ftus eft chara ft e-ris fa.ri in ani* mam impreßte. Self. 7. Concit. Trid, d• Sacram, in ten, can, 9.
b) a.cv.i.2a%
Seat. 4. Rep. ort, Dtft.6. (].J. D. ttb, 2.
1 ontra Epifi.
Parm, cap. 15.
Et Epi ft.
circa medium.
Et Traft, 6. in Jean, & lib, j. contra Crepe, c. 50. Vede item D. Thom, in
Oj ar aff eri s ufus duplex.
J3. Tisom. in 3. pt q. 63. Art. 2. Char a ff er baptt-fmi quid efficiar, C.haraffer Con» firm at ioni s quid fraßet.
Charafftr Sacra* menti Ordinis quid Jignet,
a)	Ephef. 6. ' 6. 12.
b)	j. Per. 3. 2.
Tria tantum Sacramenta Chara• fierem impri* munt. qua nec nnqpam iterantur.
Cone. Florent, in Drcret. FjU* char iß. & Tr id.
«”• 9-	7-
Jn Sacramento“ rum doffrina duo fracipue obftr-fanda.
31.	Quis fit Charafterir effeBus, if quomodo Sacramenta ChrirtiFlerem imprimentia iterari non debeant. Jam vero Charaćter hoc praeftat, tum ut apti
ad aliquid lacri fufeipiendum, vel peragendum efficiamur, tum ut aliqua nota alter ab altero internofeatur. \Ac Baptifmi quidem charade-re utrumque confequimtir, ut ad alia Sacramenta percipienda reddamur idonei, & eo praeterea fidelis populus a gentibus , quae fidem non colunt, diftinguatur. Idem autem in charactere Confirmationis, & facri Ordijiis licet agnofeere : quorum altero veluti Chtifti milites ad ejus nominis publicam confeffionem, & propugnationem , ac contra infitum nobis hoftem, (a) & fpiritualia nequitiae in ccelefti-bus armamur, atque inftruimur, fimulque ab iis, qui nuper baptizati, (b) tanquam modo geniti infantes funt, difeernimur: alter vero tum poteftatem Sacramenta conficiendi, & mi-nifirandi conj undam habet; tum eorum, qui hujufmodi potefiate praediti funt, a reliquo fidelium caetu diftin&ionem ofiendit. Tenendi igitur efi Catholicae Ecclefiae regula, qua docemur , tria haec Sacramenta Charaderem imprimere, neque ullo unquam tempore iteranda ede, Haec funt, quae generatim de Sacramentis tradenda erunt.
32.	Quibus rationibus ajfequentur Pafiores, ut popih lus Sacramenta -umeretur, Cf his religiofe utatur.
In cujus argumenti explicatione Pafiores duo potiffimuai efficere omni ftudio conentur. Primum eft, ut fideles intelligant, quanto honore, & cultu , & veneratione haec divina, & ccelefiia munera digna fmt: Alterum vero,
to, ut quoniam a clementifiimo Deo ad communem omnium falutem propofita funt, iis pie, & religiofe utantur; atque ita Chriftia-- nae perfećtionis defiderio exardefcant, ut ü Poenitentiae praefertim, & Euchariftiae faluber- E -churifiu. & rimo ufu aliquandiu careant, plurimum damni fZ^mirpo^'L fe feciffe exiftiraent. Haec autem facile Pa- ,0 flores aflequi poterunt, fi quae de Sacramentorum divinitate, & frućhi fupra dičta funt, auribus fidelium faepius inculcabunt: primum a Domino Salvatore noftro, a quo nihil nifi perfećtifiimum proficifci poteft, inftituta efie: ■ praeterea cum miniflrantur, Spiritus Sanćti intima cordis noftri permeantis efficaciflimum numen praeito efie : deinde admirabili, & certa curandarum animarum virtute praedita efie:	,
tum per ea immenfas illas Dominies pafiionis divitias ad nos derivari. Poltremo vero often- „. : ? dant, totum Chriftianum aedificium (a) firmif- a) Tfa.tB.i6. fimo quidem lapidis angularis fundamento in-niti; verum nifi verbi Dei praedicatione, & Sa- stramentis,
„	i , .	V Virbi Dei
cramentorum ufu undique fulciatur, magnope- dosirina re verendum efie, ne magna ex parte labe-fačtatum concidat. Ut enim per Sacramenta in vitam fufeipimur, ita hoc veluti pabulo alimur, confervamur, & augemur.
DE
Dšlfrtna S*crt-tntjittrun* quam fit utilis & nectfi* f*ri*.
a) K<w.O. q. 4-V
l. Cor. 6. II.
<r iz. 13.
*j*l. 5. 27. Ephff. 5.26.
Iiupnf/nt vis t'uam /trio trm i bus fit €X-ftttdtnda.
Stltmnis Bapri-J/rus S&l>batt jPafiijt, & ptn-ttetfits ajft ft-Utus.
D F
BAPT I S M I
SACRAM iE NT O.
CAPUT II.
j. Cur expediat, doElrinam Baptifmi frequenter populis fidelibus inculcari.
T?
B-4 X iis quidem, quse hačlenus de Sacra-J J mentis nniverfe tradita funt, cognofci poteft, quam neceffarium fit ad Chriltianae Religionis vei doćtrinam percipiendam, vel pietatem exercendam ea intelligere, quae de illorum fingulis credenda Ecclefia Catholica proponit : fed li quis diligentius (a) Apoltolum legerit, fine dubitatione ita ftatuet, perfeftam Baptifmi cognitionem a fidelibus magnopere requiri adeo non folum frequenter, fed gravibus verbis, & Spiritu Dei plenis ejusmylte-rii memoriam renovat, divinitatem commendat, atque in eo Redemptoris noltri mortem, fepulturam, & refurreftionem nobis ante oculos, tum ad contemplandum, tum ad imitandum confiituit. Quare Pallores nunquam fe fatis multam operam, & Itudium in hujus Sacramenti tra&atione collocaffe arbitrentur.
2. Quando potijfmum Parocho Jermo de Baptifmo fit inftituendus.
Verum praeter eos dies, in quibus more majorum , divina Baptifmi mylteria potilfimuin explananda elfent, in Sabbato magno Pafchae, & Pentecoftes, quo tempore Ecclefia fumma cum religione, maximifque caeremoniis hoc Sacra-
cramentuin celebrare confueverat, aliis etiam Tenui, ut. *
diebus occafionem captent de hoc argumento
differendi. Atque illud» ia primis tempus ma- <■»' B^t.
.	• i -	Awbr.tn lil.dt
xinie opportunum ad eam rem videri potent, Myfter.pup. &
fi interdum, cum Baptifmus alicui miniftrandus s,r-6*'-fit, fidelis populi multitudinem conveniffe animadverterint. Tunc enim facilius multo erit, fi minus liceat omnia capita, quse ad hoc Sacramentum attinent, perfequi, unum faltem, aut?alterum docere, cum fideles earum rerum doftrinam , quam auribus percipiunt, fimul etiam facris Baptifmi caeremoniis expreffam vident, pioque, & attento animo contemplantur. Ex quo deinde fiet, ut unufquifque iis rebus admonitus, quas in alio geri videat, fecum recordetur, qua fe fponfione Deo obliga- 1 rit, cum Baptifmo initiatus eft; fimulque illud cogitet, an vita, & moribus talem fe pnebeat, qualem ipfa Chriftiani nominis profeffio pollicetur. Ut igitur quse doceuda erunt, dilucide exponantur, quaenam fit Baptifmi natura , & fubftantia,aperiendum elf: fi prius tamen ipfius vocis fignificatio explicetur.
j>. Quid Baptifni nomen proprie denotet.
Ac Baptifmum quidem Graecum effe nomen of?» Bwiftii nemo ignorat : quod etfi in facris literis non folum eam ablutionem, qnae cum Sacramento fid.„nh.eap. ut conjunćta eft, (a) fed etiam omne ablutionis genus, (b) quod aliquando ad paffionem trans- a) 4. j? latum eft, fignificat: tamen apud Ecclefiae feri- b) ptores non quamvis corporis ablutionem de- ^ 1 ciarat, fed eam, quse cum Sacramento conjungitur, nec fine praferipta verborum forma mi-niftratur ; qua quidem fignificatione (c) Apo- •«) %tm- 6-
/
1. C>r. t. Ethel. 4. 1 %. Ci*l. J. U. i. Par. 5. j|.
D* V Artit bapti-fm i numinibus Vide Greg.N*^ in Orat. 39. in
fanlia lumina-.
Cient. Alex. HO. j. V s dag, tap. 6, TU any fins Areop, tap. g, de Eccl. Jfiitrart. illumi-nationem V»u-
\it.
a) HtO.10.32. <$“ c •*;>• 6.4. Expurgati», Sepultura,
Crux Ch'rißi, JpUntatio,
b) l.Cir.q. 7.
c) Ro’». 6. 4,
5. iTonyf, de Eccl. Hi erar,
Cap, 12.
Definitiones JS i-ptifmi Vide apud Alex, de Ales in 4. p.	* i. P<r
totam,& D.Th in 3. p, qu, 66.’ art, 1.
ftoli ex Chrifti Domini inftituto frequentiifi. me uli funt.
4.	Quibus praterea nominibus ablutionem Sacramen> talem Patres exprejferint.
Alia quoque nomina ad eandem rem fignl-ficandam fandi Patres ufurparunt. Sacranen-tum enim fidei appellari, quod illud fufcipien-tes univerfanj Chriilianx religionis fidem profiteantur, D. Auguilinus teilatur. Alii vero, quia fide corda nofira illuminantur, quam' in Baptifnio profitemur, hoc Sacramentum illuminationem vocarunt : nam & Apoilolus ita inquit: (a) Rememoramini prißinos dies, in quibus illuminati, magnum certamen fußmuiftis pajfionnm, tempus nimirum, quo baptizati erant, fignifi-cans. Chryfoilomus praeterea in oratiyne,quam ad Baptizandos habuit, tum expurgationem, quia per baptifrmim (b) expurgamus vetus fermentum, ut fimus nova confperfio, tum fepul-turam, (c) tum plantationem, tum crucem Chrifti nominat: quarum omnium appellationum caufam ex Epiilola ad Romanos fcripta licet colligere. Cur autem D. Dionyfius principium fandillimorum mandatorum vocaverit, perfpi-cuum eil: cum hoc Sacramentum veluti janua fit, qua in Chriftianse vitae iocietatem ingredimur, atque ab eo divini^ praeceptis obtemperandi initium facimus. Atque haec de nomine breviter exponenda erunt.
S. Qua fit Baptifmi definitio.
Quod autem ad rei definitionem attinet, et-fi multae ex facris fcriptoribus afferri poffunt, illa tamen aptior, & commodior effe videtur, quam ex verbis Domini apud Joannem, & Apollo-
floli ad Ephefios licet intelligere. Nam cum Salvator dicat, (a) Nifi quis renatus fuerit ex a} /»*». Pv aqua, Cf Spiritu SanElo, non potefl introire in regnum Dei; & Apoftolus cum de Ecclefia loqueretur,
(b) Mundans eam lavacro aqua in verbo vita : ita b) E[h. %. *6;
fit, ut rede, & appofite definiatur, Baptifmum
effe Sacramentum regenerationis per aquam
in verbo, (c) Natura enim ex Adam filii irae G) Eph. j. 4.
cafeimur: per Baptifmum vero in Chrifto filii
mifericordise renafcimur: fiquidem (d) dedit d) M».i. n.
hominibus poteßatem filios Dei fieri, iis, qjsi ere- *3'
dunt in nomine ejus, qui non ex fanguini bus, neque
a voluntate carnis, neque ex voluntate viri, Jed ex
Deo nati fiunt.
6.	Qua ratione Baptifini Sacramentum perficiatur.
' Sed quibufcunque tandem verbis Baptifini
"	,.	.	j ,	. tiont, & forma
naturam explicari contigerit, docendus erit v„horum psrfi~ populi, hoc Sacramentum confici ablutione;	Htnf
cui ex Dqqjini^Salvatoris inftituto certa, & 24. in Joan. folemnia verba neceffario adhibentur, quem-admodum femper fandi Patres docuerunt ; Cm‘- FUrmt. quod apertifiimo illo D. Auguftini teftimonio fuiif’ demonftratur : Accedit Verbum ad Elementum, fis3 ■I“’*”-fit Sacramentum. Id vero eo diligentius monere oportebit, ne forte fideles in eum errorem inducantur, ut exiftiment, quod vulgo dici folitum eft , aquam ipfam, quae ad conficiendum Baptifmum in facro fonte aflervatur, Sacramentum effe. Tunc enim Sacramentum Ayr* von pöteft Baptifini dicendum eft, cum aqua ad abluen-dum aliquem, additis verbis, quae a Domino inftituta funt, reipfa utimur. Jam vero quo- * iftam lingula Sacramenta ex materia, & forma conftitui initio diximus, cum generatim de
omni-
D* m At tri a jß.i-
/«A» Sef. 7. Can e. Tvid. dt JUdptipno can.2, Cone. Florent.
a) /m». 3.3.
bj Efh.^.26. c) i. 8
<l) -4f7. 8.10. 47-
JP»r. 18. J . O-J. Al'. J. JO.
t) Af*ttb. } .1 r, .f/J nit Hier, in Afatth.
O Jfff.i. *• 5?/. 7. Gww. TW'rf. dc B-ipti-fmo can. 1.
g) Atf.1.3.
stmbr. lih. j. dt
Sacram, cap.
6. M. a.
tot um.
omnibus Sacramentis ageretur, idcirco qu* utraque fit in Baptifmo, a Palloribus declarandum erit.
7. Qiia fit propria Baplifmi materia.
Materia igitur, five elementum hujus Sacra-menti, eft omne naturalis aqua? genus, five ea maris fit, five fluvii, live paludis, live putei, aut fontis, quae fine ulla adjundione aqua dici folet. Nam & Salvator docuit: (a) Nifiquis renatur fuerit ex aqua, if Spiritu Sanft 0, non po-teft introire in regiium Dei: & Apoftolus inquit, (b) hcclfam lavacro aqua mundatam eJJe : & in B. Joannis Epiftola feriptum legimus: (c) Tret funt, qui teßimonium dant in terra, fpiritut, aqua, Cs3 janguis. Quod etiam (d)-aliis fi erarum literarni« tellimoniis comprobatur.
8. Locus D.Matthäi de Baptifmo ignit exponitur,
Quod vero a Joanne Baptifta didum eft, venturum elfte Dominum, (a| qui baptizaret in Spiritu Sando, & igne, id quidem nullo modo de Baptifmi materia intelligendum eft, fed vel ad intimum Spiritus Sandi efiedum, vel certe ad miraculum referri debet , (f) quod die Pentecoftes apparuit, cum Spiritus Sandus e Coelo in Apoftolos ignis fpecie de-lapfus eft: de quo alio loco Chriftus Dominus nofter praedixit: (g) Joannes quidem b apti zavit aqua , vos autem baptizabimini Spiritu Sanfto non poß multos hos dies.
<j. Quibus figuris, if Prophetiis vis aquarum Baptifmi demonßrata.
Verum idem quoque a Domino tum figuris, tum Prophetarum oraculis fignificatum elfte» ex divinis Scripturis animadvertimus. Dilu-
.	vium
vium enim , (a) quo »Hindus purgatus eft, quod (b) multa malitia hominum effet in terra, & eunda cogitatio cordis'intenta effet ad malum, hujus aquae figuram, & fimilitudinem gefliffe, Apoftolorufn Princeps (c) in pi'iori Epiftola ofteudit. (d) Et maris rubri tran-Kitutn ejufdem aquae fignificationem habuiffe, (e) D. Paulus ad Corinthios feribens expo-fuit. Ut interim omittamus (f) tum Naaman Syri ablutionem, ( g) tum probaticae pifeinae admirabilem vim, & alia id genus multa, in quibus hujus myfterii fymbolum ineffe facile apparet.
De praedi&ionibus autem dubitare nemo po-teil, quin aquae illae, ad quas tam liberaliter
(h)	Ifaias Propheta omnes fitientes invitat,
(i)	vel quas e templo egredientes Ezechiel in fpiritu vidit, (k) praeterea fons ille, quem domui David, habitantibus Hierufalem paratum in ablutionem peccatoris, & menftruatae Zacharias praenunciavit, ad falutarem Bapti-fmi aquam indicandam, atque exprimendam pertineant.
10. Cur aqua ad Baptifinum conficiendum .nos potius uti voluerit Deus, quam alia materia.
Quantum vero Baptifmi naturae, & virtuti confentaneum fuerit, ut ejus propria materia aqua inftitueretur, pluribus quidem rationibus D Hieronymus ad Oceanum feribens demon-ftravit. Sed quod ad hunc locum attinet, Pallores docere in primis poterunt, quoniam hoc Sacramentum omnibus fine ulla exceptione ad confequendam vitam neeeffarium erat, idcirco *qus materiam, quae nufquara non praefto eft, N	«S-
a)	(St». 6.
Diluvium olim Baptifmum re-prafentaVit.
b)	Gen. 6.
c)	i. Pit. 3. j f,
ftfar« rubrum.
d)	Exod, 14.Zj.
t) l.Cor, 10.
Naaman abluet#,
f)	4.£%3.i4.
g)	J‘*». 5.1.
Probatica pifci*. na, .
Vim aquarum Baptifmi prsim. V’dit Ifaias.
h)	Iß- SS-
i)	££«/.>.47.T. kyzAch. 13. i,
Aqua ufus in Baptifmo quum fit natura ceti* fentaneus , & conveniens.
S. Huron, epift* 83. >om. 2. Vide l). Th. in y.p. q. 66. art. %, prima ratio.
Smnid Tttio,
tati* t
Aqu* fimplici.
naturali cur Cbripna adjiciatur, Vide Amir. 1.1. de Sacr. cap. 2. & lib.cap.l. <b* Irwac. Hi, Iv deer, tit, i <j, cap, cum Vcmjfct,
J)am, lib, 3. cap, 10. in fin.
t
Quam fxpe & quanta cura Baft i fmi natura fit tnculcanda.
atque ab omnibus facile parari poteft, maxime idoneam fuifle. Deinde aqua effećtum Bapti-fini maxime fignificat: ut enim aqua fordes abluit, ita etiam Baptifmi „vim, atque efficientiam,‘quo peccatcltim maculas eluuntur, optime demonftrat. Accedit illud, quod quemadmodum aqua refrigerandis corporibus aptiffi-ma eil, fic Baptifmo cupiditatum ardor magna ex parte reftinguitur.
11.	Aqua Jimplici, £/ naturali quare Chrifm adjiciatur.
Illud vero animadvertendum eft, quamvis aqua fimplex, quae nihil aliud admixtum habet, materia apta iit ad hoc Sacramentum conficiendum, quoties fcilicet Baptifmi miniilran-di neceflitas incidat, tamen ex-Apoftolorum traditione, Temper in Catholica Ecclefia ob-fervatum efle, ut cum folemnibus caeremoniis Baptifmus conficitur, facrum etiam Chrifma addatur , quo Baptifmi effećtum magis declarari perfpicuum eft. Docendus quoque erit populus, etfi aliquando incertum efle poteft, utrum haec, an illa vera aqua fit, qualem Sacramenti perfećtio requirat, hoc tamen pro certo habendum efle, nunquam ex alia materia, quam-ex aquae naturalis liquore, Baptifmi Sacramentum ulla ratione confici pofle.
12,	Quare promifeue omnibus fidelibus petfefta ptifini forma clare exponenda fit.
Sed duarum partium, ex quibus Baptifmus conftare debet, poftquam altera, hoc eft materia, diligenter explicata fuerit, ftudebuntPa-ftores eadem diligentia formam etiam tradere, quae eft altera ejus pars maxime neceflaria. Iu
Jlujus autem Sacramenti explicatione eo majori cura, & fhsdio elaborandum putabunt, quod tara fandi myfterii notitia non folum fua fpon-te fideles veheine/iter deledare poteft, quod quidem in omni divinarum rerum fcientia communiter evenit, verum etiam ad ufus fere quotidianos fummopere expetenda eft. Cum enim fepe incidant tenjpora, quemadmodum fuo loco planius dicetur, in quibus tum ab aliis de populo, tum fiepiilime a mulierculis Baptifmum miniftrari oporteat, ita fit, ut promifcue omnibus fidelibus ea, quae ad hujus Sacramenti fub-ftantiam pertinent, cognita, & perfpeda efie debeant.
i j, Qua fit perfeBa, if abfoluta hujus Sacramenti forma.
Quare dilucidis, & apertis verbis, quae fa- A*%. 1.6. »ne, eile percipi ab omnibus poffint, Pallores do- ®°rn"'r. cebunt, hanc efie perfedam, & abfolutam Ba* °’- 4°-ptifrai formam j Ego te baptizo in nomine Patris, Bapttfm V Filii, if Spiritus /anili. Ita enim a Domino, & Salvatore noftro traditum eft, cum Apo-ftolis apud Matthaeum praecepit, (a ) Euntes a) 2g. docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Pa-tris, if Filii, if Spiritus Sanili. Ex illo autem Bnptifma ,x verbo, Baptizantes, Catholica Ecclefia divini-	»Ü
tus edoda optime intellexit, in hujus Sacra- l,s,tUT> menti forma adionem miniftri exprimendam efie : quod quidem fit, cum dicitur , Ego te fytizo. Ac quoniam, praeter miniftros, tum p,rf,M filius perfonam, qui baptizatur, tum princi- b“t“{?'*’'■ palem caufam, quae Baptifmum efficit, fignifi-eare oportebat, idcirco illud pronomen, Te, Principalis caufs & diftinda divinarum perfonarum nomina ad- {J N a	dun-
a) Joan. J. 53.
lib, 1, de Spiritu Sanfte tap. 24. & lib, 2. de Sncrkjjuinis tap, 7.^
Jn farma bapti-fn.i quid Komen
ßgnijlut.
Ignoranti* litim
gua latina, mutans baptifmi Ittrba t Verum confert bapti-fma.
Summa Conciliorum fol.12 O. Jßernardus tpifl,
340.
Qr acorum baptizandi ratso, jilexand, de Ales 4./». <7.1 \,memb% 3. art, 1, Cone, flor, in doftrina (te Sacrament,
duntur, ut abfoluta Sacramenti forma iis verbis concludatur, quae modo expofita funt, Ego te baptizo in nomine Patris, fr1 Filii, 1? Spiritus SanBi. Neque enim fola Filii perfona, de quo a Joanne feribitur, (a) Hic eß qui baptizat, fed fimul omnes Santo Trinitatis perfonae ad Ua-ptifmi Sacramentum operantur. Quod autem in Nomine non in Nominibus, difitum eft, hoc plane declarat unam Trinitatis naturam, & divinitatem. Etenim hoc loco Nomen ad perfonas non refertur, fed divinam fubftantiam, virtutem, & potefiatem, quae una, & eadem eft in tribus perfonis, fignificat.
14. An in forma Baptifmi verba omnia perinde fir.t neceffaria.
Sed in hac forma, quam integram, &per-fedam effe oftendimus, obfervandum eft, quaedam prorlus neceffaria effe, quae fi omittantur, Sacramentum confici non poteft : quasdam vero non ita neceffaria, ut fi defint, Sacramenti ratio non confiet: cujufmodi eft vox illa , Ego : cujus vis in verbo Baptizo continetur. Imo vero in Ec'clefiis Graecorum variata (Jicendi ratiohe.praetermitti confuevit: propterea quod nullam fieri oportere miniftri mentionem judicarunt. Ex quo fa&um eft, ut inBaptifmo hac forma pafiim utantur, Baptizetur fervus Chrißi in nomine Patris, £/ FU», C/ Spiritus SanBi; a quibus tamen perfecte Sacramentum miniftrari, exCioncilii Florentini fententia, & defmittone apparet: cum ii* verbis fatis explicetur id, quod ad Baptifmi veritatem attinet, nimirum ablutio, quse tunc reipfa peragitur.
is-Qu*
iS* Quomodo Apoßoli in nomine Chrißi baptizaverint.
Oiiod fi etiam aliquando tempus fuiffe di- D.Th>m,;n^.p.
_	.	,. . . .	.	66. an. 6.
cendum eft, cum Apoftoli ('s; in nomine tantum a) A9. a.
Domini Jefu Cbrißi baptizarent, id quidem
Spiritus Sandi afflatu eos feciffe exploratum
nobis eife debet, ut initio nafcentis Ecclefia?,
cfefu Chrißi nomine praedicatio illuftrior fieret, hac 'fi- •" f"-
uJ	,	.	ma tradita a
divinaque, & lmmenfa ejus poteitas magis ce- chnp. lebraretur. Deinde vero rem penitus intro- J^“nh- ?*•
r	Dat»*]. lib. 4*
fpicientes, facile intelligemus, nullam earum cap. io.
partium in ea forma defiderari, quae ab ipfo
Salvatjlp praeferiptae furit. Qui enim Jefum
Chriilum dicit, fimul etiam Patris perfonam,	s
a quo undus eil,' & Spiritum Sandum, quo
unftus eft, figniflcat.
iC. Apoflolos in nomine Chrißi, tacitis aliis duabus perfonis Trinitatis, nunquam baptizajje credendum efi.
Quanquam dubium fortaffe alicui videri s.Ambr.w,. 1. poteft, an hujufmodi forma Apoftoli aliquem^ * sJ'"‘t^San' baptizaverint, fi Ambrofii, & Bafilii fandif- o*> »»&»* M* fimorum, & graviffimorum Patrum audorita- ‘ißlnZ tem fequi volumus, qui ita Baptifmum in no- roramur.
?	p<trm Cnryf'l»~
mine Jefu Chrifti interpretati funt, ut dixe- &M p„m, ,44. tint iis verbis figniiicari Baptifmum, non qui s Joanne, fed qui a Chrifto Domino traditus •flet; tametfi a communi, & ufitata forma, qu» diftinda trium perfonarum nomine condet, Apoftoli non difcederent. Atque hoc loquendi genere Paulus etiam in Epiftola ad Galatas ufus videtur, cum inquit, (b) Qui- b) Gai.^.aj-tun1ue in Chrißo baptizati eßis, Chrißum hduißis, l' Cl,‘,2’ ut fignificaret, in fide Chrifti, nec alia tamen forma, quam idem Salvator, & Dominus no-N 3	fter
jlblutio Idptifrni tribus ntodts fieri fot e fl.
D. Thor», in j.p« + 66.art.j.
a) Tfh. z6.
Lavacrum regenerationis,
Trina merfiofutt in ufu Augujitni tempore.
b) AS. X. 4r.
1Inane, An frina ablutio fieri deleat, cap. 49# jlpefieltrum.
fter fervandam praeceperat, baptizatos e(Te, Haćtenus igitur de materia, & forma, qu* ad Baptifmi fubftantiam maxime pertinent, fideles docere fatis fuerit.
17. Que paElo m hoc regenerationis myßerio fieri debeat ablutio.
Quoniam vero in hoc Sacramento conficien-do legitimae etiam ablutionis rationem fervare oportet, idcirco ejus quoque partis doćtrij]* a Palloribus tradenda eft, atque ab eis breviter explicandum, communi Ecclefiae more, & confuetudiue receptum effe, ut Äptifmus uno aliquo ex tribus modis confici poffet. Nam qui hoc Sacramento initiari debent, vel in aquam merguntur, vel.aqua in eos infunditur, vel aquae afperfione tinguntur. Ex his autem ritibus, quicunque fervetur, Eaptifmum vere perfici credendum eft, aqua enim in Ba-ptifmo adhibetur ad fignificandam animae ablutionem, quam efficit; quare Baptifmus ab (a) Apoftolum lavacrum appellatus eft. Ablutio autem non magis fit, cum aliquis aqua mergitur, quod diu a primis temporibus in Eccle-fia obfervatum animadvertimus, quam vel a-quae effufione, quod nunc in frequenti ufu po-fitum videmus, vel afperfione, quemadmodum (b) a Petro faćtum effe colligitur, cum uno die tria millia hominum ad fidei veritatem tra» duxit, & bäptizavit.
1S. Unicane ablutio requiratur, an trina.
Utrum vero unica, an trina ablutio fiat, nihil referre exiftimandum eft. Utrovis enim modo & antea in Ecclefia Baptifmum vere confećtum effe, & nunc confici poffe, ex Divi
vi Gregorii Magni Epiftola ad Leandrum feri« pta fatis apparet. Retinendus eft tamen a fidelibus is ritus, quem unufquifque in fua Ec-clefia fervari animadverterit.
19.	Quare caput hic potißmum alluatur.
Atque illud praecipue monere oportet, non quamlibet corporis partem, fed potiflimum caput, in quo omnes tum interiores, tum externi fenfus vigent, abluendum ; fimulque ab eo, qui baptizat, non ante, aut poit ablutionem, verba Sacramenti, quae formam continent, fed eodem tempore, quo ablutio ipfa peragitur, pronundanda eile.
20.Jjjbrjftußte B apt if mum ante , an poft pajflonem inßituerit.
His expofitis, conveniet praeterea docere atque in memoriam fidelium reducere, Bapti-fmum, quemadmodum & reliqua Sacramenta, a Chrifto Domino inftitutum efle. Hoc igitur Pallores frequenter docebunt, explicabuutque duo diverfa tempora Baptifmi notanda efle : alterum cum Salvator eum inflituit: alterum, cum lex de eo fufcipiendo fancita eft. Ac quod ad primum attinet, cum a Domino hoc Sacramentum inftitutum efle perfpicitur, cum ipfe
(a)	a Joanne baptizatus fandificandi virtutem aqua? tribuit. Teftantur enim fandi Gregorius Nazianzenus, & Auguftinus, eo tempore aquae vim generandi, in fpiritualem fcilicet vitam, datarn efle. Et alio loco ita fcriptum reliquit: Ex quo Chrißui in aqua mergitur, ex eo omni« peccata abluit aqua. Et alibi; Baptizatur Dominus, non mundari indigens, fed taElu munda carnis aquas mundans, ut vim abluendi habeant. Atque ad eam N 4	rem
Onc.Ttltt.lY.
catt.
Dion. lib.de Jßccl0 Hier. cap. 4. D.jiom. in %.p. q.66. art.y.ad^. Verba Sacramenti eodem tempore*, que abluitur caput» pronundanda funt. Pfal. 2$, Dominus fuper aquas.
Duo tempora inftitutionis baptifmi. D.Thom. in %,frm q. 66. art. Quando Chriftus baptifnum infi» tuerit.
a) Mätth^,r6'4 D. Greg.
Orat, in natal. Salvatoris circt%
fi».
Amir. Sirm.1%. & li.fuptr Bm-ti immaculati. Ang. Serm. 29* q6. & 37. de tempore.
Aqua vts per Chriftum eft aucfa.
Tota Trinitas in baptifmo Qbrifti prafens fuum numen declaravit.
Ji) Mđtth, j. l6. 17.
Mjtc. », 10. II.
Lite. 3. 21. Aug, few. 56.
dt tempere, B*pnp»us ante Cbufli paflionetn futt tj uidem ufi-tat us. poftea tamen vint fuarn đccpit*
Lex de Bdptifnta
fufiiptendc/ yuan* dt Uta futr it»
b) Matth, 28. 19.
Mtrc.i6.i<;.i6.
Quando bapr:-f/nus homines , obligare capit.
c) 1. P*tr.\. 3.
d) F.ph. ^,a6.
illud maximo argumento efle potuit, quod tunc fanćtiflima Trinitas, in cujus nomine Ba* ptifmus conficitur, numen fuum praefens declaravit. (a) Vox enim Patris audita efi, Filii perfona aderat, & Spiritus San&us in columbse fpecie defeendit ; praeterea cceli aperti funt, quo nobis jam perBaptifmum licet afeendere. Quod fi quis fcire cupiat, quanam ratione tanta, &tam divina virtus a Domino aquis tributa fit, id quidem humanam intelligentiam fupe* rat: hoc vero fatis percipi a nobis poteft, Baptifmo a Domino fufeepto, fan&ifiimi, & purifiimi ejus corporis taćtu, aquam ad Bapti-fmi falutarem ulum confecratam eflfe ; ita, tamen, ut hoc Sacramentum, etfi ante Paflionem infiitutum fuerit, a Paffione tamen, quae omnium Chrifti aćtionum tanquam finis erat, vim, & efficientiam duxifle, credendum fit.
21.	Quando lex Baptifmi homines obligare coeperit.
Sed de altero etiam, quo fcilicet tempore lex de Baptifmo lata fuerit, nullis dubitandi locus relinquitur. Nam inter facros feriptores convenit, poft Domini refurrećtionem, cura Apoftolis praecepit, (b) Euntes docete omnes geri“ tes, baptizantes eos in nomine Patris, C/ Filii, Cj* Spiritus Sanfti, ex eo tempore omnes homines, qui (alutem aeternam confecuturi erant, lega de Baptifmo teneri ccepifle. Quod quidem ex Apoftolorum Principis aućioritate colligitur, cum inquit : (c) Regeneravit nos in fpem vivant per Refurrettionem 'fefu Chrißi ex mortuis. Idem-que ex illo Pauli loco, (d ) Seipfum tradidit pro ea, ut illam fanElificaret, (cum de Ecclefia loqueretur) mundans eam lavacro aqua in verbo vita.
u, licet cognofcere. Uterque enim Baptifmi obligationem ad tempus, quod mortem Domini confecutum eft, videtur retulifle : ut dubitandum nullo modo fit, verba etiam illa Salvatoris, (a) Nji quis renutusfyerit ex aqua, fj3 Spi- a) /“*».3.?. ritu SanBo, non poteft introire in regnum Dei, id ipfum tempus fpedaffe, quod poft paffionein futurum erat-
Jj
j2. Sacramentum Baptifmi in quanta veneratione habendum.
Ex iis igitur, fi accurate a Palloribus tradentur, haud dubium efte poteft, quin fideles maximam in hoc Sacramento dignitatem agnolcant, ac fumma animi pietate venerentur: prsefertim vero cum cogitarint praeclara illa, & amplifii-ma munera, quae, cum Chriftus Dominus bapti-zaretur, miraculorum fignificationibus decla- ferantur cx his, rata funt, fingulis, cum baptizantur,intima Spi-ritus Sandi virtute donari, -atque impertiri. «"•«« ;
Ut enim, fi quemadmodum (b) Elifaei puero contigit, nobis oculi ita aperirentur, ut coele* 4. R%. 6. fies res intueri poffemus, nemo adeo communi '7‘ fenfu carere putandus effet, quem divina Baptifmi myfteria in maximam admirationem non traducerent; cur idem etiam eventurum non exiftfmemus,cum a Palloribus hujus Sacramenti divitiae ita expofitae fuerint, ut eas fideles, fi non corporis oculis, at mentis acie fidei fplen-dore illuminatae, contemplari queant %
2S. Quot hominum genera Baptifmum adminißrare pojfint.
Jam vero, a quibus miniftris hoc Sacramen- Kn htm*. f,d tum conficiatur, non utiliter modo, fed necef-fario tradendum videtur; tum ut ii, quibus d,‘ *erf>
N 5	prae-
tantum pro Osri -JI o fungitur.
Joan. i.
Super ejuem &c. Cvpr. de Baptif. OjTiJii circa prine. 'Et dicitur JEgo tebaptigo PŠ nomint &c. at) 1. Cor. 14. Triplex ordo mintfirorum J3<i»
fLifmi.
Jdrimut or do eft Epifioporutn» & Sacerdotum.
Jjids lib. 2. de off. Etclef.c.24. h) M*tth. *8.
29.
c)	i. Cor. 1.17.
Sacerdotum proprium ejt ba.pt 1-frnutn conferre. D. T* om. in $,/•. 67. art. 2.
*) Ifid. lib. 2. de offic. Ecclef.
“hi-
d)	I. Or. 10. 37-
Vede Xtonem filđftiun* ep iß. $8.
Secundus ordo eß Diaconorum. Diaconi fine ne-»effitate baptizare non pojfunt. Diß. 9?. cap. Diaconus.
prrecipue hoc munus commiflum eft, illud fan-de, & religiofe curare ftudeant ; tum ut ne quis tanquam fines fuos egrefius in alienam poflefiionem intempeftive ingrediatur, vel fu. perbe irrumpat; cum in omnibus ordinem fer-vandum eiTe (a) Apoltolus admoneat. Do. ceantur igitur fideles, triplicem efie eorum ordinem : ac in primo quidem Epifcopos, & Sacerdotes collocandos efte, quibus datum eft, ut jure fuo, non extraordinaria aliqua poteila-te, hoc munus exerceant. Iis enim in Apoffelis praeceptum eft: a Domino, (b) Euntes baptizate. Quamvis Epifcopi, ne graviorem illam docendi populi curam deferere cogerentur, (c) Baptifmi minifterium Sacerdotibus relinquere foliti effent. Quod vero Sacerdotes jure fuo hanc fundionem exerceant, ita ut praefente etiam Epifcopo minillrare Baptifmum poffint, ex dodrina (*) Patrum, & ufuEcclefise conftat. Nam cum ad Euchariltiam confecrandam infti-tuti fint, (d) quae efl: pacis, & unitatis Sacramentum, confentaneum fuit, poteftatem iis dari omnia illa adminiftrandi, per quse neceflario hujus pacis, & unitatis quilibet particeps fieri pollet. Quod fi aliquando Patres facerdotibus fine Epifcopi venia, baptizandis jus permiffum non effe dixerunt, id de eo Baptifmo, qui certis anni diebus folemni caeremonia adminiftra-ri confueverat, intelligendum videtur.
Secundum miniftrorum locum obtinent Diaconi , quibus fine Epifcopi, aut Sacerdotis concefiu non licere hoc Sacramentum admini-flrare, plurima fandorum Patrum decreta te-flantur.
*4-0**
a4. Qui Sacramentum Bapti fini in cafu nec effit atis conferre pojfint
Extremus ordo illorum eft, qui cogente ne- D.Thom.;»z.r. ceffitate, fine iblemnibus caeremoniis baptiza- Jj^c'»fnr. ru'^ re poliunt; quo in numero funt omnes etiam OmSm.
Qailibtt in nectfU
de populo, live niares, five ioeminae, quamcun- jitat b*pti7*r, que illi fećtam profiteantur. Nam Judaeis quo- ‘,^'ffi ]' que, Infidelibus, & Haereticis, cum necefiitas Lapit fin. cat:. 4., cogit, hoc mimus permifium eft, fi tamen id uT/c^T&^ä-efficere propofitum eis fuerit, quod Ecclefia l,,tltr <**/•»»«
r u	.	Trtn. c.Yirmi-
Catholica m eo admmiftratioms genere efficit. ttr& om.Fior. Haec autem cum multa veterum Patrum,& Con- ^ dtcr‘Suse’llf> ciliorum decreta confirmarunt, tum vero a Sacra Tridentina Synodo anathema in eos fanci- g tum eft, qui dicere audeant, Baptifmum, qui etiam datur ab Haereticis in nomine Patris, C/ Fi-, hi, Z? Spiritus SanBi, cum intentione faciendi, quod facit Ecclefia, non efle verum Baptifmum.
In quo profe&o fummam Domini noftri boni, tatem, & fapientiam licet admirari. Nam cum hoc Sacramentum neceffario ab omnibus percipiendum fit, quemadmodum aquam ejus materiam inftituit, qua nihil magis commune efle poteft, fic etiam neminem ab ejus adminiftra* tione excludi voluit. Quamvis, ut dičtum eft, p>puUw mn non omnibus liceat folemnes caeremonias adhi- d'k‘”f
caremomas tn
bere, non quidem quod ritus, aut caeremoniae »ehUtrt. plus dignitatis, fed quod minus neceffitatis, «.'partii?*" quam Sacramentum, habeant. tf. Quis ordo in baptizando a fidelibus fiervandus Jit.
Neque vero hoc munus ita omnibus pre-mifcue permifium efle fideles arbitrentur, quin ordinem aliquem miniftrorum inftituere maxime deceat. Mulier enim, fi mares adfint, Lai-
cus
cus item prafente Clerico , tum Clericus coram Sacerdote, Baptifmi adminiftrationem fibi fumere non debent. Quamquam obftetrices, quse baptizare coufueverunt, improbandae non funt, fi interdum prsefente aliquo viro, qui hujus Sacramenti conficiendi minime peritus fit, quod alias viri magis proprium officium videretur, ipfae exequantur.
2C. Cur prater eos, qui baptizant, in regenerationis myßeriis Patrini adhibeantur.
i>t f*trini, u-	Accedit autem ad eos miniftros, qui, ut ha-
i'* Mentis declaratum eft, Baptifmum conficiunt, Eat,f- Harm, aliud etiam miniftrorum genus, qui ad facram, ^4’.& falutarem ablutionem celebrandam ex ve-d'Mb. 3. an. 1. .tufliffima Catholicae Ecclefiae confuetudine adhiberi folent, ii nunc Patrini, olim Sufcepto-res, Sponfores, feu Fidejuflores, communi vocabulo, & rerum divinarum fcriptoribus vo-cabantnr. De quorum munere, quoniam ad omnes fere laicos pertinet, accurate a Patoribus agendum erit, ut fideles intelligant, qute potiffimum ad illud rede perficiendum necef-faria fint. In primis vero explicare oportet, $.67. trt. 7. qUa6 cailfa fuerit, cur ad Baptifmum, praeter Sacramenti Miniftros, Patrini etiam, & Sufcepto-res adjungerentur. Quod quidem optimo jure fadum efle, omnibus videbitur, fi meminerint, Baptifmum efle fpiritualem regenerationem, per quam filii Dei nafcimur. De ea enim ita a) i. i'in.i.». loquitur D. Petrus, (a) Sicut modo geniti infantes rationabile, fine dolo, lac concupifiite. Ut igitur poftquam aliquis in hanc lucem editus eft, nutrice, & paedagogo indiget, quorum ope, atque opera educetur, ac dodrina, & bonis
arti-
artibus erudiatur: ita etiam neceffe e fi, ut qui eyBaptifmi fonte vitam fpiritualem vivere incipiunt, alicujus fidei, & prudenti* committantur, a quo Chriftian® Religionis praecepta haurire, ad omnemque pietatis rationem iniiitui poffint, atque ita paulatim in Chrifto adolefce-re, donec tandem viri perfećti, juvante Domino, evadant: cum praefertim Pafloribus, qui publicae Parochiarum curationi praepofiti funt, tantum temporis non fuperfit, ut privatam illam curam puero« in fide erudiendi fufcipere poffint. Hujus autem vetufiiffimae confuetu-dinis praeclarum teflimonium a D. Diouyfio habemus, cum inquit .• Divinis noftris Ducibus (fic enim Apoftolos vocat) in meritem venit, nifum eil fufcipere infantes, fecundum iftum fandlum modum, quod naturales parentes pueri eum cuidam dodo in divinis, veluti padagogo traderent; fub quo fient fub divino patre, E/falvationis fanda fufeeptore, reliquum vita puer degeret. Eandem vero fen-tentiam confirmat Hyginii aućtoritas.
27. Cognatio fpiritualis in Baptifmo eontraHa matrimonium impedit, dirimit.
Quaniobrem fapientiifime a fanfta Ecclefia conflitqtum eft, ut non folum is, qui baptizat cum baptizato, fed etiam fufeeptor cum eo, quem fufeipit, & cum ejus veris parentibus affinitate devinciatur: ita ut legitima nuptiarum foedera inter hos omnes iniri non pof-funt, atque inita dirimantur. as. Qita fint Patrinorum partes, quidque ab illis exigatur.
Praeterea docere oportet fideles, quae fint Sufceptoris partes. Etenim hoc munus adeo
Patrinorum ad-hiheneforiim quam yetufta fit can fu e-* tuio, S. Dianyfi cie Eccl,Hier,c.y.
& 12. infin. Hy&in. Papa de Csnf dif 4. e. in C*techifmo, cžr
ibid, c% ]$l<m pliim
res,&c. inBapt & 30. <7«. r, cap, pervenit, & feq. De affinitate m Baptif »oy con* traft a, Sfjf. a 4.
Conr, T id, de K’farm, c. X,
Patrinorum officium.
D, Thot», in q. 67. are, 8.
Dionyf. de Keel, Hierarch, cap, j,
t«rt- 3-
D,Ak£.ftr. 163. de temp. jjLmbr% lib ,\%dt Sacram, c. 2i i» fin.
Sufctp tires filios fuet fpirim tussles docere de» beant, fußus
Mg. fr. »65.
negligenter ia Eccleüa tra&atür, ut nudum tantum hujus fun&ionis nomen relićhim fit • quid autem fandi in eo contineatur, ne fufpi.-cari quidem homines videantur Hoc igitur univerfe Sufceptores femper cogitent, fe hac potifiimum lege obftridos efle, ut fpirituaie* filios perpetuo commendatos habeant, atque in iis, quae ad Chrilliaijae vitae inftitutionem fpedant, curent diligenter, ut illi tales fe in omni vita praebeant, quales eos futuros ehe folemni caeremonia fpoponderunt. Audiamus quid ea de re fandus Dionyfius feribat, ver-. ba fponforis exprimens : Spondeo. puerum in-duElurum, cum ad fueram intelligent!am venerit, fedidis adhortationibus meis, ut abrenuncict contra* riis ; omnino profteatur , peragatque divina, qutt pollicetur. Idem Divus Auguftinus, Vos, inquit, ante omnia tum viros, quam mulieres, qui filios in baptifmate fufeepißis, moneo, ut cognofia* tis fidejujfores apucl Deum extitijfe pro illis , quos vifi efhs de facro fonte fufciperc. Ac profećto decet maxime, eum, qui aliquod officium fu-fcepit, in eo diligenter exequendo nunquam defatigari : & qui fe alterius paedagogum, & cuftodem profeffus eft, minime pati, illum effe defertum, quem femel ia fidem, &clien-tellam fuam recepit, d£nec illum opera, & praifidio fuo egere intellexerit. Quae autem filiis fpiritualibus tradenda fint, paucis Divus Auguftinus comprehendit, cum de hoc ipfo Sufceptorum officio loqueretur: inquit enim; Debent eos admonere, ut c aditat em cuftodiunt, ju-ftitiam diligant, cbaritaiem teneant, ter’ ante omnit Symbolum , C#5 orationem Dominicam eos doceant i
Dece-
Decalogum etiam, O9 qua fiat prima Cbrifliana Re- fj'^tl/al
ligionis rudimenta.
2>j. Quivit promifiue ad Sußeptorit munus non eß admittendus.
\<mf% dtfi, 4. cap. I2Q. Vos autew0
Quae cum ita fe habeant, fjjpile. intelligi- Qu»hs petrini mus, cuinam hominum generi fand« hujus tu- ^ns afHminit,( telae adminiftratio committenda non üt, nimirum iis, qui eam gerere aut fideliter nolint, aut fedulo, & accurate non queailt. Quocir- permits vataci praeter naturales parentes, quibus non li- ßf‘ipfr‘ßJiT cet eam curationem fufcipere, ut ex eo ma-gis appareat, quantum hsec fpiritualis educa-tio a carnali diftet, Haeretici in primis, Judaei, 3-M'67-*re-S.
%	««fecundum,
infideles, ab hoc munere omnino prohibendi xll}H, /»/*/«, funt, ut qui in ea cogitatione, & cura fem-per verfentur, ut fidei veritatem mendaciis can. & de femper obfcurent, atque omnem Chriftianam Zf.'bXapi. pietatem evertant.
30. Quis Fatrinorm numerus ejfe debeat.
Piures quoque ne baptizatum de Baptifmo P*trinmm tm* fufcipiant, fed uf unus tantum, five vir, five Zjf.’u. o.-, mulier, vel ad fummum unus, & una, Triden- Tnd- ie
Aaatrtm,cap.ZQ+
tino Concilio ftatutum eft: tum quia difcipli- & id>n> h*utur nae, atque inftitutionis ordo a multitudine ma-giftrorum perturbari poterat .* tum quia pro- &<UcoSn. videre oportebat, ne inter piures hujusmodi c' affinitates conjungerentur, quae impedirent, quominus legitimo matrimonii vinculo hominum inter homines focietas latius diffunderetur.
3t. Bapti/mus ad falutem omnibus näfejßnius.
Sed cum ceterarum rerum cognitio, qufc haften us expofitae funt, fidelibus utiliflima habenda fit, tum vero nihil magis neceflkium videri poteft, quam ut doceautur, omnibus
ha-
a> /m». ?.
Jtf&tth. 28. 19. CUmens Reman.
•f ‘ft- 4-j<Hg. ,W Pan» trak. 13. yimbr.de iis, qui rnyßer, initiantur. c. 4. ÖtW.' Setter. cap. 1. Citra Rapt i-ftnurn nullus tpnnine falpari p'ttjl.
Cm. Trid. dt Saptifmo can.$. & fejf.6. dt \uflt-ficatione cap. 4. J)e Saptif vo parvidurum fejf. 5. Grticil. 'I'r:d. dtertto de peccaro infitiali, & fejf.-J.de liaptif. t. 12. 13. Ć- 14. Jfiouyf. Aeeop. de Eccl.Heer.c.j. A*e. eplß.li.& lib.\. de peccac. meric. & rtmijf. c. 2 3 . Oinc.Mr-leVit. cap. 1. b)Mart.l<).X4. C) .Af“rM0.l6. Luc. lg. c. 15.
d) I.Or. 1.16.
e)	Gcn.xj. II. Levit. 11. 3. i«c. 1. 39.
f)	Eph. 2. 11.
g)	Col. 2. U.
h)	17.
Dion. Artop. it* 7. c. li.de Hitr. Seel, banc tacit» nm haltet.
hominibus Baptilmi legem (a) a Domino pr®. feriptam effe, ita ut, nifi per Baptifuft gratiam Deo renafeantur, in fempiternam miferiam, & inteVitum a parentibus, five illi fideles five in, fideles fint, j^ocreentur. Igitur fepius a Palloribus explicandum erit, quod apud Evan, gelillam legitur :• Ntß quis renatus fuerit et aqua , C/ Spiritu Sančlo , non poteß introire i» regnum Dei.
32. Infantes omnino funt baptizandi.
Quam legem non folum de iis, qui adulta aetate funt, fed etiam de pueris infantibus in-telligendam effe, idque ab Apoftolica traditione Ecclefiam accepiffe, communis Patrum fen« tentia, & authoritas confirmat. Praeterea credendum eft, noluiffe Chrillum Dominum Ba* ptifmi Sacramentum, & gratiam pueris denegari, de quibus dicebat: (b) Sinite parvulos, Cf 'nolite eos prohibere ad me venire, talium eft enim regnum catiorum, (c) quos amplexabatur, fuper quos manus imponebat, & quos benedicebat. Deinde cum (d) legimus totam aliquam familiam a Paulo baptizatam effe, fatis apparet, pueros etiam, qui in illorum numero erant, falutari fonte ablutos effe. Deinde Circum-cifio, quae figura fuit Baptifmi, eum morem maxime commendat. (e) Pueros enim octavo die circumcidi folitos, nemo eft, qui ignoret. Ac quibus (f) circumcifio manufaćta in expolia tion« corporis carnis proderat, iifdem Baptifmum, qui eft (g) circumcifio Chrifti non manufaćta, prodeffe perfpicuum eft.
Poftremo, ut Apoftolus docet (h) ß unius de-libio mort regnavit per unum, multo magis abundati-
intim gratia, Zf donationis, Zfjußiti* accipientes in vita regnabunt per unum 'Jefitm Chrißum. Cunj itaque per Adae peccatum pueri ex origine noxam contraxerint, multo magis per Chriftum Dominum poflunt gratiam, & juftitiam confe-qui, ut regnent in vitam : quod quidem line Baptifmo fieri nullo modo poteft. Quare docebunt Pallores, infantes omnino baptizandos,
& deinde paulatim teneram aetatem Chrifiianse Religionis praeceptis ad veram pietatem informandam e fle, Nam (a) ut a Sapiente praeclare a) Pnr.12.6, didum eft, Adolefcens juxta viam fuam, etiam cum fenuerit, non recedet ab ea.
33, Infantes in Baptijhio gratiam fpiritualem per-
cipiunt.
Neque enim dubitare licet, quin infantes fidei Sacramenta, cum abluuntur, accipiant -• non quia mentis fuae aflenfione credant : fed quia parentum fide, fi parentes fideles fuerint, fm minus, fide (ut D.Auguflini verbis loquamur) univerfae focietatis fandorum muniuntur. Etenim ab iis omnibus rede dicimus eos Baptifmo offerri, quibus placet, ut offerantur, & quorum charitate ad communionem Sandi Spiritus adjunguntur.
34.	Infantum Baptifiiui non differendus.
Hortandi autem funt magnopere fideles, ut liberos fuos, cum primum id fine periculo facere liceat ad Ecclefiam deferendos, & folem-nibus caeremoniis baptizandos curent. Nam cum pueris infantibus nulla alia falutis comparandae ratio, nifi eis Baptifmus praebeatur, relida fit, facile intelligitur, quam gravi cul-P* illi fefe obftringant, qui eos Sacramen-
O	ti
Infant if it i am in Baptifmo gr a» ti am autp i u nt t
Ang, in Enchir« •*p, 42.
Scot. 4. di ft, 4, (jnaft, 2.
I»fantu mox ad ßaptifmum funt defermdi. Grig, «r, 40. itt fanttum Šap ti» fr» a,
Aug, lib. 5. di »rig. animu c.q, & lib.i.dt pec cat* mtr. & Tit»,
c. 2?.
D< Baptifmo adultorum vide Au*
<rjiß, in Ub.de fide & operibus €. 9. & dt conftc•. dik. 4. «■'*/>. ante Jjrtptifnium, cir
Viginti*
»; m *. a.
Bdptifmt quanta fit virtus.
ti gratia diutius, quam neceffitas poftulet, carere patiantur : cum prsefertim propter aetatis imbecillitatem infinita pene vitas, pericula impendeant.
j?.r- Adulti quomodo ante Bdptißnum in/lruendißnt.
Diverfam vero rationem in iis fervandam effe, qui adulta aetate funt, & perfećtum rationis ufum habent, qui fcilicet ab infidelibus oriuntur, antiquae Ecclefias confuetudo. declarat. Nam Chriftiana quidem fides illis proponenda eft, atque omni ftudio ad eam fufci-piendam cohortandi, alliciendi, invitandi funt. Quod fi ad Dominum Deum convertantur, tum vero monere oportet, ne ultra tempus ab Ecclefia prosfcriptum Baptifmi Sacramentum differant. Nam cum fcriptum fit, (a) Non tardes converti ad Dominum, & ne differas de die in diem, docendi funt, perfećtam con-verfionem in nova per Baptifmum generatione pofitam effe : praeterea, quo ferius in Ba-.ptifmum veniunt, eo diutius fibi carendum effe caeterorum Sacramentorum ufu , & gratia , quibus Chriffiana Religio colitur, cum ad ea fine Baptifmo nulli aditus patere poiTit: deinde etiam maximo frućtu privari , quem ex Baptifmo percipimus ; fiquidem non fo-lum omnium fcelerum, quae antea admiffa funt, maculam , & fordes Baptifmi aqua prorfus eluit, ac tollit ; fed divina gratia nos ornat, cujus ope, & auxilio in pofterum etiam peccata vitare poffumus, juftitiamque, & innocentiam tueri: qua in re fummam Chriftianae vitae conflare facile omnes intelligunt.
Adultis Baptifmum differendum ejje demonßratur.
Sed quamvis hsec ita lint, non confuevit ta- Profit um Birnen Eccleiia Baptifmi Sacramentum huic ho-minum generi ftatim tribuere, fed ad certum fuffiat- Aw- w tempus diiferendum e fle conftituit. Neque ‘Amt*, i* enim ea dilatio periculum, quod quidem pue-ris imminere fupra didum eft, conjundum ha- JXTum.m bet; cum illis, qui rationis ufu praediti funt, %^efpZ‘fJ'tn Baptifmi fufcipiendi propofitum, atque con- B*pn~ filium, female adse vitaepoenitentia fatis fu- mumi>&,TU' tura fit ad gratiam, & juftitiam, fi repentinus aliquis cafus impediat, quo minus falutari aqua ablui poffint. Contra vero hsec dilatio aliquas videtur utilitates afferre. Primum enim quoniam sb Ecclefia diligenter providendum eft, ne quis ad hoc Sacramentum fido, & fi-nmlato animo accedat, eorum voluntas, qui Baptifmum petunt, magis exploratur, atque perfpicitur, cujus rei caufa, in antiquis Conciliis decretum legimus, ut qui ex Judaeis ad c«»«/. Ag*n», fidem Catholicam veniunt, antequam Bapti-fmus illis adminiftretur, aliquot menfes inter Jr^’ ««* Catechumenos effent; deinde in fidei dodri- la[. I. & Lmd. na, quam profiteri debent, & Chriftianae vi- c*4Ö* ts inftitutionibus erudirentur perfedius. Praeterea major religionis cultus Sacramento tribuitur, fi conftitutis tantum Pafehrn, & Pen-tecoftes diebus folemni caeremonia BaptiQnum fufcipiant.	. i
37. Baptifmus non femper eß adultis differendus.
Sed interdum tamen Baptifmi tempus jufla Quandt nm dia aliqua, & neceffaria de caufa differendum non eft; veluti fi vita; periculum inflare videatur; Gr>«. H*?. "*r> «c praefertim fi illi abluendi fiat, qui jam fi-	“p"’
O a	dei
AX, 8.38. fe) AX. 10.48.
Primum in bam ft itandis prepojit»nt requiritur.
e) R>”*. 6. a. A*x* *n -^s
pauir, medic. e,2. JJ, Tnotn.in q. p. ^**.68. 4r/# 7.
X). Tbom, in	p,
q. 68. art. 2. & tolltet fur ex A**£. lib,4. Ctnf. c, X.
dei myfteria plene perceperint. Quod quidem Philippum, & Apoßolorum Principem fecif-fe fatis confiat, (a) cum alter Candacis regi. nae Eunuchum, (b) alter Cornelium nulla in-terpofita mora, fed fiatira ut fe Fidem amplecti profeffi funt, baptiza vit.
39.	Quomodo affefli ejfe deleant, qui funt baptizandi.
Docendum praeterea, ac populo explicandum erit, quomodo affe&i effe debeant, qui baptizandi funt. In primis itaque opus eft, ut velint, propofitumque fit illis Baptifmum fufcipere. Nam cum unufquifque (c) in Ba-ptifmo peccato moriatur, & novam vitae rationem, & difciplinam fufcipiat, aequum eft, non invito cuiquam, aut recufanti, fed illis tantum, qui fponte fua, & libenti animo accipiunt, Baptifmum praeberi. Quare ex fanda traditione femper fervatum animadvertimus, ut nemini Baptifmus miniftretur, nifi prius interrogatus fuerit , an velit baptizari. Nec vero in pueris quoque infantibus eam voluntatem deefle exiftimandum eft, cum Ecclefiae voluntas, quee pro illis fpondet, obfcuraelle non poffit.
3'j. Amenter quando poßint, vel non pojjint baptizari.
Praeterea amentes, & furiofi, qui cum aliquando compotes mentis effent, in infaniam deinde inciderunt, ut qui eo tempore nullam Baptifini fufcipieudi voluntatem habebant, nifi vitae periculum immineat, baptizandi non funt: cum autem in vitae difcrimine verfantur, fi antequam furere inciperent,ejus voluntatis ligni* ficationem dederunt, abluendi funt : fin minus, a Baptifini adminiftratione abftinendum eft-
idem-
Idemque judicium de dormientibus fieri debet.
Quod fi in mentis poteftate nunquam fuerunt, jta ut nullum rationis ufum habuerint, eos in fide Ecclefue non fecus, ac pueros, qui ratione carent, baptizandos effe, Ecclefis authoritaj,
& confuetudo fatis declarat.
40.	Qa* pratevea td Baptifmm fufcipiendum requirantur.
Verum praeter Baptifmi voluntatem, fides J*
.	.	t	t	,. r>	r fidts requiritur^
etiam ea ratione, qua de voluntate dictum elt, A[ex, de ad confequendam Sacramenti gratiam maxime A'" 4-r- ?• »*•
1	0	Art. 2.
Đeceffaria eft. Etenim Dominus, & Salvator
nofter docuit, (a) Qui crediderit, E3s baptizatur fuerit, falvtir erit. Deinde ut quemlibet ad* miliorum fcelerum, & male aćtae vitae poeni-teat: atque ut idem in pofterum a peccatis omnibus abftinere ftatuat, opus eft; aliter enim qui itaBaptifinum peteret, ut tamen peccandi confuetudinem nollet emendare, omnino repellendus eft. Nihil enim Baptifmi gratiae,
& virtuti adeo repugnat, quam eorum mens,
&confilium, qui nullum unquam peccandi finem libi conftituunt. Cum itaque Baptifmus ob eam rem expetendus fit, (b) ut Chriftum in- b)G*Ut,%.iy, duumus, fj* cum eo conjungamur, plane conftat, merito a facra ablutione rejiciendum effe, cui in vitiis, & peccatis perfeverare propofitum eft: praefertim vero, quia nihil eorum, quae wfruftr**ihi-ad Chriftum, & Ecclefiam pertinent, fruftra fufcipiendum eft ; inanemque Baptifmura, fi fiintndu/u eft. juftitiae, & falutis gratiam fpećtemus, in eo futurum effe, fatis intelligimus, (c) qui fecun* c) R’*-8-’•
j	«a	JTerut Jsaprißents
oum carnem ambulare non fecundum fpiritum # ponßM cogitat: etfi, quod ad facramentum pertinet,
O §	per-
perfeftam ejus rationem fine ulla dubitatione confequitur, fi modo, cura rite baptizatur, in animo habeat id accipere, quod a fanda Ecclefia adminiftratur. Quamobrem Princeps Apoftolorum magnae illi hominum multitudini , qui, ut ait Scriptura, compun&i corde ») Ait.». ;5. ab eo, & a reliquis Apoftolis, quid fibi faciendum eflet, qusefiverant, ita refpondit, (a) Pomitcntiam agite , fj* baptizetur unufquifque ve-b) Att.i.tg. firm, & alio loco, (b) Panitemini, inquit, £j* convertimini, ut deleantur peccata ve/tra. Item beatus Paulus ad Romanos fcribens aperte e) Kaw.Ä.u. oftendit, ei, (c) qui baptizatur, omnino moti) ibidim i}, rienduin efle peccatis : quare nos monet, (d) ne exhibeamus membra noftra ama iniquitatis pec-\	cato, fed exhibeamus nos Deo, tanquam ex mortuis
viventes.
41.	Quantum de his [ermonem habere conferat.
Hsec vero fi fideles fsepe meditati fuerint, primum quidem fumniam Dei bonitatem vehementer admirari cogentur, qui nihil tale merentibus, tam fingulare, & divinum Baptifmi beneficium, fola fua mifericordia addu&us tribuit ; deinde cum fibi ante oculos proponent, quam aliena efie debeat ab omni crimine eorum vita, qui tanto munere ornati funt, illud etiam in primis aChriftiano homine requiri facile intelligent, ut quotidie tam fande, & re-ligiofe traducere vitam ftudeant, perinde ac ii ea ipfa die Baptifmi Sacramentum, & gratiam confecuti dient. Quamquam ad inflammandos verae pietatis Audio animos nihil magis proficiet, quam fi Paftores accurata oratione explicaverint, quinam fint Baptifmi effectus,
42. Pue-
42. Praecipuus Baptijmi effeElus quis fit.
De his igitur quoniam fepe agendum eft, ut fideles magis perfpiciant, fe in altiffimo dignitatis gradu pofitos efie, nec fe ab eo dejici ullis adverfarii infidiis, vel impetti ullo unquam tempore patiantur, hoc primum tradere oportet, peccatum, five a primis parentibus origine contractum, live.a nobis iplis commilTum, quamvis etiam adeo nefarium fit, ut ne cogitari quidem pofie videatur, admirabili hujus Sacramenti virtute remitti, & condonari. Id vero multo ante ab Ezechiale praenuntiatum eft, per quem Dominus Deus ita loquitur: (a) Effundam fupir vos aquam mundam, mundabimini ab omnibus inquinamentis vepris. Et ApoftoluS ad Corinthios, poll; longam peccatorum enumerationem, fubjecit : (b) Et hac quidem fulfils , fed abluti ejlis , fed JanBificati effis. Atque hanc dodtrinam perpetuo a fandta Ecclefia traditam elfe perfpicuum eft. Sandtus enim Au-gullinus in libro, quem de Baptifmo parvulorum comfcripfit, ita teftatur: Generante carne tantum contrahitur peccatum ori finale, regenerante autem Jpiritu , non folum originalium, fed etiam voluntariorum peccatorum fit remifiio. Et fandius Hieronymus ad Oceanum , Omnia, inquit, in Bapti/mate condonata font crimina. Ac ne dubitare amplius ea de re cuiquam liceret, poli aliorum Conciliorum definitionem, facra etiam Tridentina Synodus idem declaravit, cum anathema in eos decrevit, qui aliter fentire auderent, quive afleverare non dubitarent, quamvis peccata in Baptifmo remittantur, ea tamen prorfus non tolli, aut radicitus evelli, O 4	fed
De eximiis B*-
pr-fini effectibus, G tfi. orar, 40. m fani} um Baptifma,
Primus ac pro-cipuus Baptifmi effeftus eft cui uf* cunque peccati remijpo.
Correi/. Prid. l'Jf. <[. <1, pe«, cato orig.
a) E?jcb. 36. 2%.
h) l.Cor.o. II.
D.Aug. lib.i. đe pecc. mer. & re-miß. c. 1 ^, Vidt eundem lib. 1, contra duas tpift, Pelag, c.\5. & in Encbir. c, 64, GrS£- '• 9-'t l9-
S. Hitru. e. 3. ni Ocetn. tf. 31.
ante medium.
C nc. V~i en. & Elorent. in dotit. de Sacr.prident. Synod, feff. 5.dt pescato orifr
a.) J?»». i.
b) Rm>.6.4.
e) O/.3.9.10.
d)	E?/j, 4. 24.
Qrn,
litt, lsb'6, cap, 14. & habetur de
'Potnit. dijt, 2, c. Quomodo reno* Vari,
J)t concupifien* ti* in baptizatis remanente Cone, *Trid, de peccato trig. Cejf.%, Quid concupiscent ia,
e)	T),Au*,l.i.
de peccat, merit.
t£r temijf. cap.^f).
f)	idj.i.dt
rtup. tr con, cap, 33; 25. dr fo».
/**/. /. 6. «»p. «j, r#fr. f. 1 <j, <fr
><r, Ap/ftr, 6.
g)	7.
hj £*»rf. ao. 17'
J5. Grff. W. 9. jKx 39-JRy. I. 30.
fed quodam modo abradi, ita ut peccatorum radices animo infixa adhuc remaneant. Namque, ut ejusdem fanćtae Synodi verbis utamur, in renatis nihil odit Deus: quia (a) nihil damnatio-nis ejl his, qui (b) vere confepulti Junt cumCbrifio per Baptifma in mortem, qui non fecundum carnem ambulant, fed (c) veterem hominem exuentes, Er* (d) novum, qui fecundum Deum creatus eft, induentes, innocentes, immaculati, puri, innoxii, ac Deo dilefti effeci i fmt.
41. Concupifcentia in baptizatis an ft peccatum.
Ac fateri quidem oportet, ficut eodem lo-co ipfius Synodi audloritate decretum eft, in baptizatis concupifcentiam, vel fomitem remanere : fed illa vere peccati rationem non habet. Nam ex Divi quoque Auguftini fen-tentia (e) In parvulis baptizatis concupifcentia rea. tus abfolvitur,ad axonem relinquitur. Atque idem alibi teftatur (f) Concupifcentia reatus in Bapti-fmate folvitur, fed infimitas manet. Concupifcentia enim , quae ex peccato eft, nihil aliud eft, nifi animi appetitio, natura fua rationi repugnans : qui tamen motus fi voluntatis con-fenfum, aut negligentiam conjumSam non habeat, a vera peccati natura longe abeft. Ac cum fandius Paulus inquit, (g) Concupifcentiam nefciebam, nifi lex diceret, (h) Non concupifces; ex his verbis non ipfam concupifcendi vim, fed voluntatis vitium intelligi voluit. Eandem dodtriuam tradit fandius Gregorius ita feri-bens : Si qui funt, qui dicant, peccata in Baptifm* fuperficie tenus dimitti, quid efi hac pradicatioric infidelius ? cum per fidei Sacramentum anima peccatis radiatius abjoluta, Joli Deo inbareat, Atque ad
eam
eam rem demonftrandam Salvatoris noitri te-ßimonio utitur, cum apud fandum Joannem ait (a) Qui lotus eji, non indiget, njfi ut pedes lavet, fed efi mundus totus.
^4, Omnia peccata Baptifmo tolli iterum detnen-ßratur.-
Quod fi cui expreffam hujus rei figuram, & imaginem libet intueri, proponat fibi ad contemplandum Naaman Syri leprofi hifioriam
(b)	qui cum lepties Jordanis aqua fe abhiiffet, teftante Scriptura, ita a lepra mundatus efi, ut ejus caro, caro pueri videretur. Quare Bapti* fmi proprius effedus efi peccatorum omnium, five originis vitio, five nofira culpa contracta fint, remiffio. Cujus rei caufa a Domino, & Salvatore noftro inftitutum efie , clariffifois verbis Apofiolorum Princeps, ut alia teftimo-nia omittamus, explicavit, cum inquit, (c) Panitentiam agite, & baptizetur unujquifque veßrum in nomine fefu C'crißi in remiffionem peccatorum.
4S. Ut culpa, ita etiam poma omnis Baptifmo remittitur.
Jam vero in Baptifmo non folum peccata remittuntnr, fed peccatorum etiam & fcelerum poenae omnes a Deo benigne condonantur. Nam etfi omnibus Sacramentis hoc commune efi, ut per illa virtus paflionis Chrifti Domini communicetur, de folo tamen Baptifmo didum efi ab Apoftolo , (d) nos per ipfum Chrifto commori, & fepeliri. Ex quo fanda Ecclefia femper intellexit, fine maxima Sacramenti injuria fieri non poffe, ut ei, qui Baptifmo expiandus fit, ejufmodi pietatis officia, quae ufi-tato nomine fandi Patres Opera fatisfadionis O 5	vo-
si /m». 13.10.
b) 4. Vag. *4-
c) AS. ?. 3 S.
Stcundut Bapti*
fmi ejjeptus tß omnium pennarum, qua peccatis debibantur, condonatio, D.'Tbom. in q. p, a. 69. art, 2.
JE a* Ambroßo in cap. 11. Ep. ud Kom, cui confen-tit. Aug, Uv. T. de nupt. & coni'up. cap, 34.
d) Rom. 6. J. Jam recent baptizato non eß imponenda fatis fad io.
D. TW. in %.p, y. 68. art. G"S*r. hb. 7, R*&>ß. ’[iß, I4.
4.69. nrt. a.
Ad - i'/ttra,
J’jtfl« inftrni in Rapnf ; , remittuntur.
Fufc, lit. dt fit ad Per. Dine. M/. I7.
vocarunt,. imponantur. Nec vero quae hoc loco traduntur, veteris Ecclefiae confuetudini adverfantur, quae olim Judaeis, cum baptizarentur, praecipiebat, ut quadraginta continuos dies jejunarent. Neque enim illud inftitutum ad fatisfa&ionem pertinebat, fed qui bapti-fmum percepifient, ea ratione admonebantur, ut Sacramenti dignitatem venerantes, jejuniis, & otationibus aliquandiu fins intermiffione operam darent.
417. Non liberatur mox baptizatur a panis civilibus.
Sed quamquam in Baptifmo poenas peccatorum condonari exploratum effe debet, ab eo tamen poenarum genere, quae civilibus judiciis ob grave aliquod fcelus perfolvendae fuiA, ndmo liberatur ; ita ut qui morte dignus fit, perBaptifmum a pcena , quae' legibus conftituta eft, eripiatur. Tametfi vehementer laudanda effiet eorum Principum religio, & pietas, qui eam quoque animadver-fionem, ut Dei gloria in fuis Sacramentis il-lufirior fieret, fontibus remitterent, ac condonarent.
47. Remittuntur in Baptifmo pana, qua poß hanc vitam inferri /olent.
Efficit praeterea Baptifmus poli; hujus vitae curriculum, pcenarum omnium, quae originale peccatum confequuntur, liberationem. Siquidem merito mortis Domini faćtum eft, ut haec confequi poffiemus. Eaptifino autem, ut fupra diftum eft, ei commorimur (a) Si enim, ut inquit Apoftolus, complantati fafti fumus firni-litudini mortis ejus, fimul & refurreftionis erimus.
4S- Qua-
j}. Quare per Baptifmum integra naturaßatus non Jtatim reddatur.
Quod fi quaerat aliquis, cur ftatim poft Baptifmum , in hac etiam mortali vita , his incommodis non careamus, atque ad perfedum illum vitae gradum, in quo Adam primus humani generis parens ante peccatum collocatus fuerat, facra ablutionis virtute non transferamur, id quidem duabus potiflimum de caufis fadum effe refpondebitur, quarum prima eft, quod nobis (a) qui per Baptifmum Chrifti corpori conjundi, atque ejus membra effedi fumus, plus aliquid dignitatis tribuendum non erat, quam ipfi capiti noftro tributum effet. Cum igitur Chriftus Dominus, etfi ab initio ortus fui, (b) gratiae, & vpritatis plenitudinem habuit, tamen humanae naturae fragilitatem, quam fufcepit, non ante depofuerit, quam paf-fionis tormenta, & mortem pertulit, ac deinde ad immortalis vitre gloriam refurrexit ; quis miretur, cum vide3t fideles, qui jam per Baptifmum coeleftis juftitia* gratiam adepti funt, adhuc tamen caduco, & fragili corpore vefti-ri, ut poftquam multis laboralibus pro Chrift® perfundi, morte obita, denuo ad vitam revocati fuerint, tandem digni fint, qui cum Chri-fto sevo fempiterno perfruantur ?
Altera vero caufa, cur in nobis poll: Bapti-fmum infirmitas corporis , morbus , dolorum lenfus, concupifcentiae motus relinquatur, illa eft, ut fciliccjt tanquam fegetem, & materiam virtutis haberemus, ex qua deinde uberiorem gloriae frudum, atque ampliora praemia confe-queremur. Nam cum patienti animo vitae in-
eom-
Cur fdfl Baptt-
pnu,m huius Vi», t& pan a verna* neant.
Osncil, Trii. /»/• S •	%.
IK Th. in 3. p, f. 6?. «V. i.
Prima ratit. u)
b) Joan. t. 14. di onh,ßd,X)atn, 1 Ut, 3. cap, 2Q.
Situuda Tatic,
a) 2.7>ra.4.7.
Jv.-tii.14.54.25.
i.; Jitrf.j.a.?.
Ttrtia ruti».
O 2.O.4. >*•
J^enati inter hum tut Vit* miftrtas fuant habent Um
it i am. t
d) Kfhef. 4.1.
commoda omnia toleramus, pravafque animi noftri affećtiones fub rationis imperium divi-11a ope fubjicimus, certa fpe niti debemus fo. re, ut, fi cum Apoftolo (a) bonum certamen certaverimus, curfum confummaverimus, fi-dem fervaverimus, repofitam quoque juftitiae coronam reddat nobis Dominus in ilia die ju-ftus judex* Sic vero etiam cam filiis Ifrael videtur Dominus cgiffe, quos etfi ab .ffigyptio-rum fervitute, Pharaone, atque ejus exercitu in mare demerfo, liberavit, tamen non ftatim in beatam illam promifiionis terram introduxit, fed prius in multis, variifque cafihus exercuit: ac deinde cum eos in promifiae terrae poffeffio-nem mififlet, caeteros quidem incolas e patriis fedibus exturbavit, (b) quafdam vero nationes reliquas fecit, quas delere non potuerunt, nt populo Dei bellicae virtutis, & fortitudinis exercendae occafio nunquam deeflet.
Huc accedit, quod fi per Baptifmum, praeter dona cceleftia, quibus anima ornatur, corporis etiam bona tribuerentur , dubitari merito pollet, quin multi praefentis potius vitae commoda, quam futurae fperatam gloriam confećtantes, ad Baptifmum venirent ; cum tamen non faifa hac, W incerta, (c) qua videfc tur, fed vera , atque aterna, qua non videntur, bona Chriftiano homini Temper propofita effe debeant.
4<j. Renati inter hujus vita miferias folida animi olleBatione non deßitmntur.
Sed interim tamen hujus vitae conditio, quae miferiarum plena eft, in his, qui (d) digne ambulant fua vocatione, fuis voluptatibus,
St
& laetitiis non caret. Quid enim nobis, qui jam per Baptifmuni (a) veluti palmites, infiti fumus in Chridum, jucundius, aut optabilius ef* fe poteft , quam, cruce in humeros fioftros fublata, eum ducem fequi, nullifque aut laboribus defatigari, aut periculis retardari, quominus (b) ad praemium fupernae vocationis Dei omni (ludio contendamus, (c) alii virginitatis lauream, alii (d) do&rinae & praedicationis coronam, (e) alii martyrii palmam, alii alia virtutum depora a Domino accepturi ? Quae quidem praeclara laudis infignia nemini darentur, nifl prius nos ipfos in hujus aerumnofae vitae ftadio exercuiffemus, atque in acie invidi de-tilfemus.
so. Quid prater culpa, O* pana remißonem Ea-ptifmo homini prafietur.
Sed ut ad Baptifmi effedus oratio redeat, exponendum erit, hujus Sacramenti virtute nos non folum a malis, quae vere mala dicenda funt, liberari, verum etiam eximiis bonis, & muneribus augeri. Animus enim noder divina gratia repletur, qua (f) judi, & (g) filii Dei effedi, (h) aeternae quoque Tahitis haeredes in-ftituimur. Nam, ut fcriptum ed, (i) qui crediderit,, o5 baptizatur fuerit, falvur erit: (k) mvm-datamque Ecclefiam lavacro aquae in verbo vitae Apodolus tedatur. Ed autem gratia, quemadmodum Tridentina Synodus ab omnibus credendum, poena anathematis propodta, decrevit, non folum per quam peccatorum fit remiffio,fed divina qualitas inanima inhaerens, ac veluti fplendor quidam , & lux, quae ani* warum nodrarum maculas omnes delet, ipfaf-
que
»,) Joan. *?. 9.
b) Phil. 3.14. e) Apoc.i4.4. d) Dm.n. 3. «) 4P«* 7- 9-
Tat tui Bdptifmt tfftlfui tfl gratis Dei largiti*.
D.Thom. in *.69. art,.4.
f)	I.]•*». 3.7.
g)	Joah.t, ,2.
h)	Rom. 8.17,
i)	Mar. 16.1Ć. Qjitmodo per JZiiptifmum filii Dsi tjfiiamttr, declarabitur S0. 9. dt pr&»
cat tone Dominica,
k) Ephtf.%.26.
Quid fit gratia. St fi'» 6'. Conci l, Trtd. de Juftifim catione cap, 7,
a) Rom. 5. h J 2. Or. *. 32. ĆT 5. «j.
Vi rt u: um inf u-^fđ *»3 Rapti fm. Dam, lib. 4.. fid. ari/?. tap. 1.
<0 Tit. j. ?. D. hb.t.
de B* pt. p ary ul, cap. 26.
J). Dom. in 3. p. q. 69. art.^. d<
«om/^ d iß. 4. cap.
J) /•<».». |6.
que animas pulchriores, & fplendidiores reddit, Atque id ex facris literis aperte colligi, tur, cum (a) gratiam effundi dicant, (b) eamque Spiritus Sandi pignus foleant appellare. st. Gratia divin*, qua Baptifmo infunditur 4 ad-duntur velati pedtffequa virtutes.
Huic autem additur nobiliffimus omnium virtutum comitatus, quae in animam cum gratia divinitus infunduntur. Quare cum Apoflolus ad Titum ait, (c) Salvos nos fecit per lavacram regenerationis, (s' renovationis Spiritus SunRi, quem effudit in nos abunde per fefiitn Chriftum Salvatorem noflmm, D. Auguftinus verba illa, Abunde effudit, explanans. Nimirum, inquit, ad remijjionem peccatorum, £j* copiam virtutum.
S2. Per Baptißnum Cbrißo incorporamur, jam vero per Baptifmum etiam Chrifto capiti tanquam membra copulamur, & connedi-mur. Quemadmodum igitur a capite vis manat , qua On gulae corporis partes ad proprias fundiqnei apte exequendas moventur ; ita etiam ex (d) Chrifli Domini plenitudine in omnes, qui juftificantur, divina virtus, & gratia diffunditur, qua nos ad omnia Chriftians pietatis officia habiles reddit. ss. Qui ftat, ut virtutibus in Baptijmo cumulati adeo tarde pietatem exerceant.
Neque vero mirum cuiquam videri debet, fi cum tanta virtutum copia inflrudi, & ornati fimus, tamen non fine magna difficultate, & labore pias, honeftasque adioues inchoamus, vel certe abfolvimus. Id enim ob eam rem non evenit, quod virtutes , a quibus adiones ipße proficifcuntur, Dei beneficio
no-
nobis donate non fint; fed (a) quoniam poll a) &<». 7. ij. Baptifmum acerrima cupiditatis pugna adver- Jl;, ,7 fus fpiritum relida eft. In qua tamen con- £>■ ^S-lib- 4-tentione animo frangi, aut debilitariChriftia-num hominem non decet; cum Dei benigni- hk- d' ?ur-
*	^ mer.& rum.c^g,
tate freti optima fpe niti debeamus tore, ut quotidiana rede vivendi exercitatione, (b) b^rhii.^.t. quacunque pudica funt, quacunque jufta, f/ fanFhi, ‘ ’?' eadem etiam facilia, & jucunda videantur.
Hsc libenter cogitemus, haec alacri animo aganuis, (c) ut Deus pacis, & diledionis fit nobifcum.
S4 ln Baptifmo cbaratter indelebilis imprimitur.
Praeterea per baptifmum confignamur cha* radere, qui ex anima deleri nunquam poteft: r*a,rit imprtf. de quo nihil eft, ut plura hoc loco differantur, Aug% ^ cum liceat ex his, quae fupra dida funt (cum dt Bgcfiu. «»-univerfe de Sacramentis ageretur) fatis multa, om.vid. Ć‘f.7. quae ad hoc argumentum pertinent, in hunc c^’'9fJ‘ls“r*Tn‘ locum transferre.
SS.	Baptifmum iterari nunquam pojfe demnnßratur.
Sed quoniam ex charaderis vi, & natura B*ptifmum fi«* abEccleiia definitum eft, Baptifmi Sacramen- {?»sljp.". tum nulla ratione iterandum effe, ea de re fideles, ne aliquando in errores inducantur, «».u. fepe, & diligenter a Palloribus admonendi erunt. Hoc vero docuit Apoftolus inquiens: wf.a1.
(d)	Unus Dominus, una fides, unum Baptifma. De- d) Epktf.+.q, inde cum Romanos hortatur, ut mortui per Baptifmum in Chrifto caverent, ne vitam , quam ab illo accepiffent, amitterent, cum in-quit, (e) Quod enim Cbrijtus mortuus eft peccato, e) R»m.6.10. mortuus eft jemel: hoc videtur aperte fignifica-re, ficut ille morx iterum non poteft, ita nobis
Cur Biptififut femel tantum fitflip tend ns fit* Syn. C*nfi*ntm i)» Aug. trad.
11. in Joan.
L" Mign.epi/.
¥]• & 79-
JJtet aliejuand* baptifari fuO conditions.
Al*x, ^.de B*-
pttfr., & tins ef-fed. cap. JDe
tJH/bUf.
if# papa tp, 92.
parochi qu*n~ tum errent, dum cum conditiont fine difirtmtnt dapu^ant.
bis denuo mori per Baptifmum non licere. Qua. re fanda etiam Ecclefia, fe unum Baptifmum credere palam profitetur. Quod quidem rei naturae, & rationi vehementer confentaneum eile ex eo intelligitur, quod Baptifmus eft qux-dam fpiritualis regeneratio. Quemadmodum igitur naturali virtute femel tantum generamur, & in lucem edimur, atque, ut D. Auguftinus ait, uterus non poteft repeti : fic etiam una eft fpiritualis generatio, nec Baptifmus ullo unquam tempore iterandus eft.
56.	Illi iterato non baptizantur, qui certa conditione interpoßta abluuntur.
Neque vero quifquam putet, eum ab Ec-cleiia iterari, cum adhibita hujufmodi verborum formula aliquem abluit, de quo incertum eft, an baptizatus prius fuerit, Si baptizatus er, te iterum non baptizo : Jivero nondum baptizatus er, ego te baptizo in nomine Patris, W Filii, i/ Spiritus Suntti. Ita enim non impie iterari, fed fande cum adjundione Baptifmum adminiftra-ri, dicendum eft.
57.	Baptifmus Canditionalis femper citra ullum di-/crimen ufurpwtlus non e/t.
Qua in re tamen diligenter a Palloribus aliqua providenda funt, in quibus fere quotidie non fine maxima Sacramenti injuria peccatur. Neque enim defunt, qui nullum fcelus admitti pofie arbitrentur, fi quemvis fine deledu cum adjundione illa baptizent, quare II infaus ad eos deferatur, nihil prorfus quaerendum putant , an is prius ablutus fuerit, fed ftatim ei Baptifmum tribuunt, quin etiam quamvis exploratum habeant, domi Sacramentum adminiftra-
ft ritum effe, tamen facram ablutionem in Ec-clefia, adhibita folemni caeremonia , cum ad-jon&ione repetere non dubitant : quod quidem fine facrilegio facere non poffunt, & eam maculam fufcipiunt, quam divinarum rerum fcriptores Irregularitatem vocant. Nam ea Ba-ptifmi forma et Alexandri Papae authoritate in illis tantum permittitur, de quibus, re diligenter perquifita, dubium relinquitur, an Ba-ptifmum rite fufeeperint, aliter vero nunquam fas eft, etiam cum adiun&ione, Baptifmum alicui iterum adminiftrare.
Si. Quit fit po/lremus firuBur, qui virtute Baptifini hominibus confertur.
Praeter caetera vero, quae ex Baptifmo con-fequimur, illud veluti extremum eft, quo reliqua omnia videntur referri, quod fcilicet cce-li aditum propter peccatum prius interclufum unicuique noftrum patefacit. Haec autem, quae in nobis Baptifmi virtute efficiuntur, ex iis plane intelligi poffunt, quae in Salvatoris Ba-ptifmo contigiffe Evangelica authoritas confirmavit. Etenim (a) cceli aperti funt, & Spiritus Sanćtus columbae fpecie in Chriftum Dominum defeendens apparuit. Ex quo fignifi-catum eft, eis qui baptizantur, divini numinis charifmata impertiri, & coelorum januam rele-nri,non quidem, ut fimul atque baptizati funt, fed ut magis opportuno tempore ingrediantur in illam gloriam, cum omnium miferiarum expertes, quae in beatam vitam cadere non poffunt, pro mortali conditione immortalitatem *ftequentur. Atque hi quidem funt Baptifmi frućhis, quos, fi quidem Sacramenti vim fpe-
P	&e-
Qui Tehafti^asr, funt irregularesm De Apoßatis, reiter. ba.pt. cap« Ex litterarum* <Le conf difi, 4. Cip. Eos c\ui lit, 3. deeret, de ba-ptif/no tr eius cfftRu cap. Dt quibus s
Quintus Baptis fmi effeSfus e(t cceli, quod peccat» tnterclufun» fuerat aperitio, D. Thom, in 5, p* 5.69. *rt, y.
a) Afatt.j, \6e Marc. i. 10. Lac. 3. 11.
S
Baptifmi fru-Rus, etfi omni-bus'' hemipibns
ßut com mune e, non AC]ut tamen ad omnes perveniunt.
JJ.Tbom. in 3 ,p, q.61). a". 8.
Ve pruAtitni-bits, ritibus, & car ementis J$Am ptifmi.
aj I. Or.T4.T4.
JDitn, de Ealef. Hit rar, c. 4.
Slit ut funt Vehit imagines effc-ftuum cH/ufeurim ejue Sacramenti.
TSionyf. Ar «ob. tap.^.Et'cl.Hier,
Cypr. rpift. 70. 4d Julian.
Kit us Bdptifmt funt tripi ati.
demus, aeque ad omnes pertinere dubitari no« poteft : fin autem, quo quifque animo affedus ad illum fufeipiendum accefferit, confideremus, plus, roinufve cceleftis gratiae, & frudus ad unum aliquem, quam ad alium pervenire omnino fateri oportet.
S9. Qtf*fit ceremoniarum Baptifmi -uis, [j5 utilitas.
Reitat nunc, ut quae de hujus Sacramenti pre-cationibus, ritibus, & caeremoniis tradenda fint, aperte, & breviter explicentur. Nam quod Apoftolus de linguarum dono admonuit, cum inquit, (a) finefrudu die, fi, quae aliquis loquitur, a fidelibus non intelligantur: idem fere ad ritus, & caeremonias transferri poteft. Imaginem enim, & lignifieationem earum rerum prae-feferunt, quae in Sacramento geruntur- Quod fi Horum fignorum vim, & poteftatem fidelis populus ignoret, non magna admodum Caere, nio niarum utilitas futura efle videbitur. Danda eft igitur Palloribus opera, ut eas fideles in-telligant, certoque fibi perfuadeant, fi minus ne-cellariae fint, plurimi tamen faciendas, magno-que in honore efle opportere. Id vero tum inftituentium audoritas, qui fine controverfia fandi Apoftoli fuerunt, tum finis, cujus caufa caeremonias adhiberi voluerunt, fatis docet. Ita enim Sacramentum majori cum religione, ac fanditate adminiftrari, ac veluti ante oculos poni praeclara illa, & eximia dona, quae in eo continentur, & in animos fidelium immenfaDei beneficia magis imprimi, perfpicuum eft.
60. Quutuplicer fint Baptifmi ritus.
Sed omnes caeremoniae, & precationes, quibus in Baptifmi admmiftratione F.ccielia utitur,
ad
ad tria capita redigendis funt, ut in iis explicandis certus ordo a Palloribus obfervari pof-fit, & quae tradita ab illis fuerint, auditorum memoria facilius retineantur. Ac primum quidem illarum genus eil, quae, antequam accedatur ad Baptifmi fontem, fervantur : alterum earum, quae, cum ad ipfum fontem ventum e 11, adhibentur: tertium earum, quae, peradto jam baptifmo, addi folent.
17. Quo tempore aqua ad Baptifmm necejjariti com• muni ritußt confecrunda.
In primis igitur aqua paranda eft, qua ad Baptifmum uti oportet. Corifecratur enim Baptifmi fons, addito myftica? unćlionis oleo. Neque id omni tempore fieri 'permiffum eft, fed more majorum fefti quidam dies, qui omnium celeberrimi, & fanctillimi optimo jure habendi funt, expediantur, in quorum vigiliis facrae ablutionis aqua conficitur: quibus etiam tantum diebus, nifi neceffitas aliter facere coegiflet, in veteris Ecclefiae more pofitum fuit, ut Bapti-fmus adminiftraretur. Sed quamvis Ecclefia hoc tempore, propter communis vitae pericula, eam confuetudinem retinendam non judi-carit; tamen folemnes illos dies Pafchae,&Pen-tecoftes, quibus Baptifmi aqua confecranda eft, lumma cum religione adhuc obfervat.
Baptizandi cur mox in Ecclefiam non admittantur.
Poft aquae confecrationem , alia deinceps, quae Baptifmum antecedunl, explicare oportet. Afferuntur enim , vel etiam adducuntur, qui Baptifmo initiandi funt, ad Ecclefiae fores, atque ab ejus introitu omnino prohibentur, quod lndigni fint, qui domum Dei ingrediantur, an* P a	te-
primum
Con far 4 ri a* quam ad Baptis fmum teft$t eft Qpr. ep. yo. & Baftl. Uit. de Spiritu Santfa cap. ly. & de conf. dift ,4, c. In Sabbate,
Qu* fint tempom Baptifmi conftm rendi pracipua. Leo epift. 4. ad Eptffopum gi-dlia.
Hon admitti ba» ptičar,dos in Ec» defiam , demon-ftrans.Tertul.lib. de corona militis C, 3. Cyril. Hier> 64techtfi\ *
JItne b Apt itandi competentes dicebantur, quod Ji-mul baptifivnm peterent. Au£*ß. i. i. retraft.c. 17. & tpiß.	&
a UH plerumque.
JJion.de Ecclef. Hier ar, cap, 4, M*r.c. 16. l<>.
tequam a fe turpiffimae fervitutis jugum repu. Ierint, & totos fe Chriflo Domino, ejufque ju. fiiffimo imperio addixerint. tfj\ Cut baptizandi, quid petant, interrogentur, tf infiruantur.
Tum vero Sacerdos ab eis exquirit, quid-nam ab Ecclefia petant; quo cognito, primum eos Chriftiana; fidei doćtriua , quam in Baptifmo profiteri debent, infiituit: id autem Catechifmo efficitur. Cujus inliitutionis morem a Domini Salvatoris praecepto manafle nemo dubitare poteft; cum ipfe Apoftolis jufierit: (a) Ite in mundum univerjitm, y docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris, W Filii, y Spiritus Sunili, docentes eos fer vare omnia, quacunque mandavi vobis. Ex quo licet cogno-fcere, Baptifmum non effe adminifirandum, priufquam fumma faltem religionis noitra capita exponantur.
Cj/i Quo pafto ex veteri Ecclefia infiituto catechi■ zuri debeant rudiores.
Quoniam vero Catechifmi ratio ex multis interrogationibus confiat, fi iis, qui infiituitur, adulta aetate fuerit, ad ea, quae rogantur, ipfe per fe refpondet -• fi autem infans fit, pro illo fponfor rite refpondet, folemnemquc fpon-fionem facit.
Gs- Quis fit Exorcifmi ufiis.
Sequitur Exorcifmus, qui ad expellendum Diabolum, ejufque vires frangendas, & debilitandas, facris, & religioiis, verbis, ac precationibus conficitur. Proinde Sacerdos ter in faciem ejus, qui initiandus eft, fpirat, ut ferpen-tis antiqui poteftatem expellat, & amifl» vitae fpiraculum confequatur.	66.
CC, Cur ejus, qui baptizatur, ori fal admoveatur.
Accedunt ad Exorcifmum aliae caeremoniae, quarum lingulae, ut quae myfticae Tint, propriam, atque illuftrem fignificationem habent. Kam cum fal in illius os, qui ad Baptifmum adducendus eft, inferitur, hoc fignificari per-fpicuum eft, eum fidei doćtrina, & gratiae dono confequuturum effe, ut a peccatorum putredine liberetur, faporemque bonorum operum percipiat, & divinae fapientiae pabulo de-leftetur.
C7. Quid /ibi velit Crucis ß^num multis corporis partibus adhibitum.
Obfignantur praeterea figno Crucis frons, oculi, pedtus, humeri, aures : quae omnia declarant Baptifmi myfterio fenfus baptizandi aperiri, ac roborari, ut Deum excipere, praeceptaque ejus intelligere, ac fervare poflit.
68. Quare nares, Ü* aures baptizandi faliva liniantur.
Poftea vero hares, & aures faliva liniuntur, ftatimque ad Baptifmi fontem mittitur, ut, quemadmodum (a) caecus ille Evangelicus, quem Dominus julferat oculos luto illitos Siloes aqua abluere , lumen recuperavit, ita etiam intelligamus facrae ablutionis eam vim e(Te, ut menti ad cceleftem veritatem perfpi-ciendam lumen afferat.
Cj. Quid doceat abrenunciatio illa Satan* fabla ab illo, qui baptizandus oßertur.
His peradtis, ad Baptifmi fontem veniunt, ibique aliae caeremoniae, & ritus adhibentur, ex quibus Chriftianae religionis fummam licet cognofeere. Sacerdos enim ter conceptis ver-P 3	bis
Satis ßgnißtati* in Baptifmo de conf. dtfi. 4. cap. Sal. ifid. 1st. 2. it 0>. Eceltp. tap 20, ir Aus, 1.1. Con/, c. it.
Signum Ctueit in Baptifmo adhiberi foUtum ftrim bunt Ba'?/. Ult. da Spiritu Sanfte. Chryf. Ub. contra Cent. & alli.
a) Jean. 9.7.
SaliVa ßgmfica-tin in Baptifmi. cuius rei mernik nit Antbr, lib.T0 de Sacrum, c, t0 & de iis, qui myf, mit, c, \, & de etn fee, dif, 4, e, poftea.
Qua ft Vis ab~ r enuntiationis, &rtg, N*£# orat, 40. Arrtbr, lib, \, de Sirarn, c, 2,
*30 CATECHISMI ROMANI PARS II. tis eum, qui baptizandus ed, interrogat, Ab-
renuncias Satana, omnibus operibus ejus , jy omnibus pompis ejus P At ille, aut ejus nomine Patrimis, ad lingulas interrogationes refpon-det, Abrenuncio. Igitur qui Chrifto nomen daturus ed:, hoc D»mum fanćte, & religiofe polliceri debet, fe Diabolum, & mundum de-ferere, ac nulluin unquam tempus fore, in * quo utrumque veluti hoftem teterrimum non deteftetur.
70. Quomodo baptizandus fidei Jua profejfmem faciat.
Ouomtdo bapti- Deinde ad ipfum Baptifmi fontem confidens, rafitrrt interrogatur a Sacerdote hoc modo, Credis in Aufi.i.j. Dettm Patrem omnipotentem P Cui ille refpondet, Cwf.etp. 10. Credo. Atque ita deinceps de reliquis Symboli articuiis rogatus fidem fuam folemni religione profitetur. Quibus fane duabus fponfioni-bus omnem Chridianae legis vim,&difciplinam contineri perfpicuum eft.
7/. Cur ab eo, qui aqua falutari proxime tingendus eft, petatur, num baptizari velit.
Sed cum jam Baptifmum adminidrare oportet, quaerit Sacerdos ab eo, qui baptizandus eft, num baptizari velit .• quo quidem per fe, vel ejus nomine, fi infans fit,'Patrino annuente, ftatim in nomine Patris, & Filii, & Spiritus Sanćti falutari, aqua eum abluit. Quem-a) Ci’iep.5.6. admodum enim (a) homo fua voluntate fer-SZČ*-' penti obediens, merito damnatus ed : ita Dominus neminem ad fuorum numerum, nid voluntarium militem adfcribi voluit, ut divinis jufiis fponte obtemperans, sternam falutem eoufequeretur.
72. Qftarn
f2. Quam ob rem baptizati caput mox Chrifinate inungatur.
Jsm poftquam Baptifmus abfolutus eft, Sacerdos iummutn baptizati verticem Chrifmate perungit, ut intelligat fgSb eo die Chrifto capiti tanquam membrum^mjunctum e(Te, atque ejus corpori infitum, & ea re Chriftianuni a Chrifto, Chriituni vero a Chrifmate appella-xi. Quid vero Chrifma fignifket, ex iis fatis jntelligi, quae tunc Sacerdos orat, D. Ant-brofius teftatur.
Quid defignet vefiit candida, vel album fuda-riolum , quod baptizato donatur.
Induit poftea Sacerdos baptizatum vefte alta, dicens, Accipe vefiem candidam, quam immaculatam perferat ante tribunal Domini noflri fefu Cbri-ßi, ut habeat vitam xternam: infantibus vero, qui veftitu non utuntur iifdem verbis album fuda-xiolum datur. Quo fymbolo fanćti Patres figni-iicari docent tum refurrećtionis gloriam, ad quam per Baptifmum renafeimur, tum nitorem, & pulchritudinem , qua, dilutis peccatorum maculis, anima in Baptifmo ornatur, tum innocentiam, atque integritatem, quam in omni vita baptizatus fervare debet.
74-	Qp* fit ratio ardentii cerei, qui a baptizat» tenetur.
Et deinde cereus ardens in manum traditur, qui oftendit, fidem charitate inflammatam , quam in Baptifmo accepit, bonorum operum Audio alendam, atque augendam efle.
75-	Quare „ ac cujufmodi nomen baptizato fit imponendum.
Ad extremum vero nomen baptizato impo-F 4	Bitur,
XJnftionis pefi Baptifspum rat» minerunt Dion, Artop. Ecclefl Hitrar. cap. 1.
&
ora.^O-.Ba/il.i b, de Spiritu San it 9
‘•17-
D.A*nbr, l.l»d§
Sacram. cap. j, Vcftis candida in Baptipat dari folic a meminit Ditnyf. ttbi fupra Ambr. de iis, qui myfl. inirt tap, 7, & aliit

Lucernarum dentium, qua dabantur in manibus bapttg^ato-rus.* » meminit Greg.	or
40. in fanffutt* Baptifma.
Homtn datur ba-pti gaudii, qut
gaifiutur, tej ptr xbrtnuntiatitntm pritrii pojftjforif , rtcmtn dart Qjri» ft, uf tn illius domininih trttnß txnt.
jlmbr. lib, j, it Satr0 cap, 3«
Cent ilium ritmim itibus abßintnw dum.
nitur', quod quidem ab aliquo fumendum eff, qui propter excellentem animi pietatem, & religionem in Sanćtorum numerum relatus eft. Ita enim facile fiet, ut quivis nominis fimili-tuđine, ad fan&it^l^ & virtutis imitationem excitetur ; ac praeterea, quem imitari ftudeat, eum quoque precetur, & fperet fibi advocatum ad falutem tum animi, tum corporis defendendam, venturum e fle. Quare reprehendendi funt, qui Gentilium nomina, & eorum praecipue, qui fceleratiffimi fuerunt, tam diligenter conferantur, & pueris imponunt: cum ex eo intelligi poffit, quanti Chriftianas pietatis ftudium faciendum exiftiment, qui impiorum hominum memoria tantopere de-leftari videntur, ut velint fidelium aures hujufmodi profanis nominibus undique cir* cumfonare.
76. Summit eorum, qua de Baptifmi myßeriis funt trudita.
Haec de Baptifmi Sacramento fi a Palloribus explanata fuerint, nihil eorum fere prae-termiflum efle videbitur, quae ad hanc cognitionem maxime pertinere exiftimanda funt. Demonftratum eft enim, quid ipfum baptifmi nomen fignificet, quae fit ejus natura, & fub-ftantia, tum ex quibus partibus confiet. Di-ćhim eft, a quo inftitutus fuerit, qui miniftri •ad conficiendum Sacramentum neceffarii fint, quofve tauquam paedagogos ad fuftentandam baptizati imbecillitatem adhibere oporteat. Traditum eft etiam, quibus, & quemadmodum animo affeftis Baptifmus adminiftrari debeat, quae fit ejus virtus, & efficientia.
Poftre-
Poßremo qui ritus, & caeremoniae ferventur, quantum propofita ratio poftulabat, fatis co-piofe explicatum eft. Quae omnia ob eam praecipue caufinn docenda effe Pallores meminerint, ut fideles in hac cura, & cogitatione perpetuo verfentur, ut in iis, quae adeo fände , & religiofe fpofponderunt , cum Bapti-fmo initiati funt, fidem fervent, atque eam vitam inftituant, quae fanćtiffim® Chriftiani nominis profeflioni refpondeat.

/
DE
0_nnntui S*crđ-
mtnti Onfirm*. lionif contempt ut irrtpfirit9
Hoc $Acr um tutum tß polyo-rymum apud Veteres , Jed Con-firmeitio ab Eccl, dicitur »b vtrba Chrifti Luc. 24.
49- “p. ?. 18. Alt. i.
CONFIRMATIONIS
SACRAMENTO.
CAP DT UI.
i. Cur hedie quam maxima Confirmationis virtus ßt explicanda.
Si in Sacramento Confirmationis explicando Pallorum diligentia unquam requirenda fuit, nunc certe opus elf illud quam maxime illulfrare, cum in fanda Dei Ecclefia hoc Sacramentum a multis omnino prater-mittatur, pauciliimi vero fmt, qui divinae gratis frudum, quem deberent, ex eo capere Audeant. Quare fideles ita de hujus Sacramenti natura, vi, dignitate, tum in die Pentecoftes, quo praecipue die adminiflrari folet, tum aliis etiam diebus, cum id Pallores commode fieri polTe judicaverint, docendi erunt, ut intelli-gant, non folum negligendum non effe, fed fumma cum pietate, & religione fufcipiendum, ne ipforum culpa, maximoque malo eveniat, ut fruftra in eos divinum hoc beneficium collatum efle videatur.
3. Quare Ecclefia boe Sacramentum Confirmationem vocarit.
Sed ut a nomine initium fumatur, Confirmationem ab Ecclefia hoc Sacramentum idcirco vocari docendum elf, quoniam qui ba-ptizatus eff, cum ab Epifcopo facro chrifma-te ungitur, additis folemnibus illis verbis, Signo te figno Crucis, & confirmo te Cbrifmate fa-,	lutis,
lutis, in nomine Patris, b? Filii, bf Spiritus SanEli, tiili aliud Sacramenti efficientiam impediat, jiov* virtutis robore firmior, atque adeo per-fedus Clirifti miles effe incipit.
_j. Confirmatio verum eft nova legis Sacramentum.
In Confirmatione autem veram, & propriam Sacramenti rationem Catholica Ecclefia Temper agnovit: quod & Melchiades Pontifex, & plures etiam alii fandiffimi, & vetuftiffimi Pontifices aperte declarant. Ac fandus Clemens ejus veritatis dodrinam graviori fen-tentia comprobare non potuit. Inquit enim: Omnibus fefiinandum eß fine mora renafei Deo, Cf demum ab Epifiopo confignari, id eft , feptiformem gratiam Spiritus SanBi percipere, cum aliuqui per-fettus Cbriftianus nequaquam effe pojjit is, qui injuria, O’ voluntate, non autem neeeßtate compulfus, koc Sacramentum prxtenniferit, ut a B. Petro accepimus , bf exteri Apoftoli, prxeipiente Domino, docuerunt. Hanc vero eandem fidem dodrina iua confirmarunt, qui eodem fpiritu pleni pro Chrifto fanguinem profuderunt, (a) Urbanus, (b) Fabianus, (c) Eufebius, Romani Pontifices , quemadmodum ex eorum decretis licet perfpicere.
4. Sacri Doclorer, qui hujus Sacramenti meminerunt.
Accedit praeterea fandorum Patrum con-fentiens audoritas; inter quos (d) Dionyfius Areopagita Athenarum Epifcopus, cum doceret, qua ratione hoc facrum unguentum conficere, eoque uti oporteret, Ita, inquit,
laptizatum Sacerdotes induunt veftt congrua munditia, ut ad Pontificem ducant : ille vero facro, *tque prorfus divino unguento baptizatum Jignans,
Stcqtt» Vocatu»* efi a Cone, Aur. cap. 1, & Flor, & Ain't.
Confirmationem Vere effe Sacramentum ex traditione pontificum oßenditur. Aftlch. in epiff. ad Epifc. H/fip. cap, 2. & habetur de conf. Hiß, S;.	Spiritus.
S. Clemens Papa " tp, 4. ad Julian. it JhU JCfifc.
a.) Vst*». in tpi. i. ad omnes
Curiftianos, cap. 7. & habetur dt co>j. difl. , c. Omnes fideles.
b) Fabian, in epi ft. 2, ad omnes Orient.
tap. j.
o Eufeb. in fpiß, 3. ad Ep. Tuf. & Camp. & habetur de conf. dift. ^, c.Jlfanu* dj Dion. de Ecd.Hier. c.6.2.
a)	Eufttf. lih.
6. Hifi. Eccl.
‘aP• 43»
//«c habetur ex tpift. Cornelii R oruatii. D.Arabr.iib, de its , «ui myfi. gnit, srp. 7. ćr /*£. i. de Spiritu Sanfte, cap. 6.
b)	D. Auf. lib.
a. can*, litt, jpif* til, cap, 104. ^ lib, t^.de Trin. cap. 26.
Confirm uti• Verbi l)ei autheri» fdf# eonfirmaiur,
O JEA4-30-
d) lyi/.IJJ. 2.
e) E»m. 5. s. C*«c. f7*r. t/» idoft.de Satr,
/
XJnde difiincfi• Sacramentorum ft petenda,
D Them, in j,p,
«{. 72. 4f/. I.
filer at iflima communionis participem facit, (a) ftu-fefaius quoque Caefarienfis tantum huic Sa-craniento tribuit, ut dicere non dubitarit, Novatum Hareticum Spiritum SanHum promereri non potuffe, quia , cum baptizatur ejjet, in gravi acritudinefignaculo Chrifmatis non e[i ßgnatus. Sed clariffima habemus hujus rei teftimonia tum a D. Ambrofio in eo libro , quem ds iis, qui initiantur, infcripfit, tum a Divo (b) Auguftino in libris, quos adverfus Petiliani Donatiifof epiftolas edidit -• quorum uterque adeo de hujus Sacramenti veritate nihil dubitari poffe exiftimavit , ut eam fcripturas etiam locis doceat, ac confirmet. Quare alter quidem verba illa Apoftoli (c) Nolite contrißare Spiritum SanElum Dei, in quo Jignati ejlis, Alter vero, quod in Pfalmis legitur, (d ) Sicut unguentum in capite, quod defcendit in barbam , barbam Aaron, tum illud ojufdem Apoftoli, (e) Charitas Dei diffufa eß in cor• dibits noßris per Spiritum SanElum , qui datus eß nobis, ad Confirmationis Sacramentum referri teftatus eft. i
S.	Qua fit Confirmationis, Er* Baptifmi differentia, Quamvis autem a Melchiade dićtum fit, Baptifmum Confirmationi maxime conjunftura elfe, non idem tamen Sacramentum, fed ab altero longe disjunćtum , exiftimandum eft. Conftat enim varietatem gratiae, quam fingula Sacramenta tribuunt, & rei fenfibus fubjećtse, quae ipfam gratiam fignificat, efficere, ut varia quoque, & diverfa Sacramenta fint. Cum igitur Baptifmi gratia homines in novam vitam gignantur, Confirmationis autem Sacra-
men-
mento, qui jam geniti funt, viri'evadant, (a) a) 1.0.13.**. evacuatis, quae erant parvuli, fatis intelligitur, quantum in naturali vita generatio ab incremento diftat, tantumdem inter fe differre Ba* ptifmum, qui regenerandi vim habet, & Confirmationem, cujus virtute fideles augefcunt,
& perfe&um animi robur affumunt,
Praeterea quoniam novum, atque diftin&um Alia ratio di ft* Sacramenti genus conftituendum eft, ubi ani-mus in novam aliquam difficultatem incur- »». <f** «* rit, facile perfpici poteft, quemadmodum Ba-ptifmi gratia ad mentem fide informandam “%""'1 indigemus, ita etiam maxime conducere, fidelium animos alia gratia confirmari, ut nullo poenarum, fuppliciorum, mortis periculo, aut metu, a verae fidei confeffione deterreantur, Quod quidem cum facro Confirmationis Chrifmate efficiatur, ex eo aperte colligitur, hujus Sacramenti rationem a Baptifmo diver-fam effe. Quare Melchiados Pontifex utriuf- s. MM. p,»t. que difcrimen accurata oratione perfequitur, ita fcribens : In baptifinute humo ad militiam reci- hat.dtanr.4ifi. pitur, If in Confirmatione coarmatur ad pugnam : smSIus"“^ in fonte Baptifimtis Spiritus SanBus plenitudinem tribuit ad innocentiam , Confirmatione autem per-fcBionem ad gratiam minißrat : in Baptifmo regeneramur ad mit am, poft Baptijmum ad pugnam confirmamur : in Baptifmo abluimur , pcft Baptifmum roboramur : regeneratio per fe falvat in pace Baptifmum recipientes , Confirmatio armat, atque in-firuit ad agones. Verum haec jam non folum Concit, Load.
...	*	....	fi	„ can.4g.Mild.
ao alus Conciliis tradita, fed praecipue a fa- cap.6. Fim»r. era Synodo Tridentina decreta funt; ut jam
de Onfirmat.
Chr iß us Confirmationis auefor. D. Thcm„in J.p, 7* 7**
S. Fabian Pap. in init. */>/)?. 2. 4’»** eft ad £p.
Orim.
Ontnid Sana-menta a Chrißo funt snßituta.
D.Thom , in 3, /■’. 4. 64. «rf. 2.
Antbr. Ub. 4, dt
Sderamtn. c, 4. F>< materia Qi:>m firmati on. A it”*
‘n Ff aim. 44. cb* lib, 1 y.de Fmi. tap, 26.
Quid J?t Chrif r.a apud facros author es.	V*de
D.Tnom.in ].p. •f.72. art. 2. Gr'gor. ik j. cm Cantic.
de iis non folum aliter fentire, fed nedubf-tare quidem ullo modo liceat.
6.	Quis Sacramenti Confirmationis ßt aiiBor.
Quoniam verofupra demonftratum eft,quarB neceflarium effet communiter de omnibus Sacramentis docere, a quonam ortum habuerint , idem etiam de Confirmatione tradere oportet, ut fideles hujus Sacramenti fanditate magis afficiantur. Igitur a Palloribus expli-candum eft, Chrifium Dominum non folum ejus a udor em fuiffe, fed, fando Fabiano Pontifice Romano teile, Chrifmatis ritum, & verba, quibus in ejus adminiffratione Catholica Ecclefia utitur, pnecepiffe. Quod quidem iis facile probari poterit, qui Confirmationem Sacramentum effe confitentur, cum facra omnia my-Ileria humana? naturae vires fuperent, nec ab alio, quam a Deo poffint inftitui. Jam vero quae fint ejus partes, ac primum quidem de materia dicendum eff.
7.	Qua fit fieri hujus myfierii materia.
Ha?c autem Cfirifma appellatur; quo nomine a Graecis accepto, etfi profani feriptores quodlibet unguenti'genus fignificant, illud tamen , qui res divinas tradunt, communi loquendi confuetudine ad illud tantummodo unguentum accommodarunt, quod ex oleo, & balfamo folemni Epifcopi confecratione conficitur. Quare duae res corporeae permixtae Confirmationis materiam praebent : quae quidem diverfarum rerum compolitio, quemadmodum multiplicem Spiritus Sandi gratiam, quae confirmatis tribuitur, declarat, ita etiam ipfius Sacramenti excellentiam fatis oftendit.
Quod autem ea fit hujus Sacramenti materia, cum fanda Ecclefia, & Concilia perpetuo docuerunt, tum a fando Dionyfio, & compluri-mis aliis graviftiinis Patribus traditum eft : in primifque a Fabiano Pontifice, qui Apoftolos Chrifmatis confe&iouem a Domino accepiffe, nobifque reliquilTe reflatus eft.
#. Quid oleum in materia Confirmationis fignificet.
Neque vero ulla alia materia, quam Chri-fmatis, aptior videri poterat ad illud declarandum, quod hoc Sacramento efficitur. Oleum enim, quod pingue iit, & natura fua manet, ac diffluat, grati* plenitudinem exprimit, quae per Spiritum Sanćtum a Chrifto capite in alios redundat, atque effunditur, ficut unguentum, (a) quod defiendit in barbam daran, ufijue in oram vefii-menti ejus: (b) Unxit enim eum Deus oleo latiti te pra confiirtibus fids : (c) h? de plenitudine ejus nos omnes accepimus,
p. Quid Balfiimum oleo admixtum bic admoneat.
Balfamum vero, cujus (d) odoratus jucun-diilimus eft, quid aliud iigniiicat , quam fideles , cum Sacramento Confirmationis perficiuntur, eam virtutum omnium fuavitatem effundere, ut illud Apoftoli queant dicere, (e) Chrifti bonus odor fumus Deo ? Habet praeterea Balfamum eam vim, ut, quicqnid eo circumlitum fuerit, putrefcere non finat: quod quidem ad hujus Sacramenti virtutem fignifican-dam valde accommodatum videtur; cum plane confiet , fidelium animos ccelefti gratia, qua» in Confirmatione tribuitur, praeparatos, facile a fcelerum contagione defendi poffe.
Cent. Luti. K
48. & C*rth*s. 11.
c. 36.
S, JJionjf. de
Eccl. Hier, cap, 2. & 4. S*nft, Feti1. Pap, in 2.
e piß. ad Ep. Of i»
ent. & citatur de ctnf. diß,^,c, liti Vefiris, Significati» Chrifmatis,
Olei figmficati» ex An*h, fuptr Ffil, ii 8. firm#
14. & I. de Spiritu Sanff» cap,
*) #^132.** b) JFfi/. 44.
O J°*n>
Significati* ba!~ fauti.
d) KcdfiX4-20#
C) S.Or.a.I*.
/ 0. Cur
Quandt Chriftiis
tonftihontm
Cljr:final it do-<uerit,
S, Fabianus pa-fa m ep. at, V.Tftn, in %'P, *,J2,. art. 4.
a) /»«». 3.5.
Chryfi lorn. 4. in Rffertur dt ttnfi difi. 4. tap. H<*tnc]uayn. Cbrtßits nan atm tactu corporis fui . fed Vcrius fanZhs materiant Confirmationis fairari \oluit.
jo. Cur neccffe fit Chrifma ah Epifcopo confeeta.ru
Confecratur autem Chrifma folemnibus c*. remoniis ab Epifcopo. Ita enim Salvatorem nollrum docuifle in extrema Ccena, cum Chri-fmatis conficiendi rationem Apoftolis commendaret , Fabianus Pontifex fanditate, & Martyrii gloria clariffimus tradidit. Quam, quam cur ita fieri debuerit, ratione etiam 0-ftendi poteft. Etenim in plerifque aliis Sacramentis Chrifius ita eorum materiam inftituit, ut fanditatem quoque illi tribuerit. Non fo-lum enim aquam elementum Baptifmi efle voluit, cum inquit, (a) ATifi quis renatus fuerit ex aqua, C/ Spiritu SanSlo, non putefi introire in regnum Dei, fed cum ipfe baptizatus eft, effecit, ut ea deinceps vi fandificandi praedita ef-fet. Quare didum eft a fando Chryfoftomo, Aqua Baptifmi purgare peccata credentium non pofi fet, n fi taftu Dominici corporis fimftificata fuifict. Quoniam igitur Dominus hanc Confirmationis materiam ufu ipfo, & tradatione non facra-vit, neceflarium elf, ut fandis, & religiofis precationibus confecretur, neque ad alium ea confodio nifi ad Epifcopum pertinere poteft, qui ejufdem Sacramenti ordinarius minifter in-ftitutus eft.
ii. Qua fit hujus Sacramenti forma.
Sed explicanda erit praeterea altera pars, ex qua Sacramentum conftituitur, forma follicet , & verba, quae ad facram undionem adhibentur ; monendique fideles, ut in hoc Sacramento fufcipiendo, tunc maxime, cum ea pronunciari animadvertunt, ad pietatem, fi' dem, & religionem animos excitent, ne quid
coele-
ccelefli gratiae impedimento effe pofiit. His
igitur verbis forma Confirmationis abfolviturr
Sipu, te Jigno Crucis, Cj* confirmo te Chrifimate falu- Cto. Flor. >»
tis, in nomine Patris, Cj5 Filii, V Spiritus SanW. iTif.mXf.f.
Sed tamen fi ad veritatem rationem quoque i- 7-»- ««•4.
,	_	Sacramenti ru-
revocemus, idcni facile probari poteit. Etc** tufque forma nim Sacramenti forma ea omnia continere de- iH*1“ bet, quae ipfius Sacramenti naturam, & fubftan-tiam explicant.
/Hanc effe perfeflam hujus Sacramenti formam, quomodo confirmetur.
Atqui maxime haec tria in Confirmatione •»/««/,•»a», obfervanda funt, divina poteftas, quae ut prin-cipaiis caufa in Sacramento operatur ; tum robiir animi, & fpiritus, quod per facram un-ffionem fidelibus ad falutem tribuitur; deinde fignum, quo notatur is, qui in Certamen ChrI-flianae militiae defcenfurus eft. Ac primum quidem verba illa, In nomine Patris, Cj* Filii,
Spiritus SanFli, quae extremo loco pofita funt:
Alterum, ea, Confirmo te Chrifmate [alutis, quae in medio funt: Tertium, quae in principio formae locantur, Signo tt Jigno Crucis, fatis declarant. Quamquam, fi etiam ratione aliqua pro- c°nfirm*t;»nh bari non poffit, hanc effe hujus Sacramenti ve- f"m* ~ ?“?*“ ram, & abfolutam formam, Ecclefise Catholicae rinmnda, auftoritas, cujus magifierio ita femper edo-fti fuimus, non patitur, nos ea de re quic-quam dubitare.
i j\ Quis fit proprius Sacramenti minifler.
Docere etiam Paftores debent, quibus po- D< nimfi™ c»n-tiffimum hujus Sacramenti adminiftratio com-miffa fit. Nam cum multi fint, (a) ut eft apud a) flw.ii.ir. 1’rophetam, qui currant, neque tamen mittaa- j^f^wffiri Q	tur i
C-wfirmationis
Jef.-j.Conc.Trid,
ili OtnfitmMie.
de >V~‘r. O!'d• c. 4..	£«». 7.
a) -4#. 8.14. IS-16.17.
b) A3. 19*
s. d omnes Cbri-jimnos.
d) £/>. 4. »d Epif. Thufci*»
& Ca>npania.
t) Circa, mednim Ep. 4. ad Vrofp. & cat, Epifc. orthed,
f)	Epift.t.ad Veren, cap. 3.
g)	Ep iß. 88.
Germania , €5“ Gallia Epifc.
h)	Aug.m^it. novi Teß>1«. 4». It.
tur ; necefle eft, qui veri, & legitimi ejus mi-niftri fint, tradere, ut fidelis populus Confirmationis Sacramentum, & gratiam confequi poflit. Solum itaque Epifcopum hujus Sacramenti conficiendi ordinariam poteftatem habe-re facrre literse offendunt. Nam in Adis Apo. ffolorum legimus (a) cum Samaria verbum Dei accepiffet, Petrum, & Joannem ad eos miffoj effe, qui oraverunt pro ipßs, ut acciperent Spiritim SanPlum: mulum enim in quemquam illorum venerat, fed baptizati tantum erant. Quo in loco licet videre, eum, qui baptizaverat, quod tantum ef-fet Diaconus, confirmandi poteffatem nullam habuifle, fed munus illud perfeftioribus mi-niitris, hoc eit Apoffolis, refervatum efie. Quin etiam (b)- ubicunque facrse fcriptura: hujus Sacramenti mentionem faciunt, idem ob-fervari poteif.
14. liem etiam Pontificum Maximorum decretis finditur.
Neque ad eam rem demonflrandam defunt fandorum Patrum, atque Pontificum, (c) Urbani, (d) Eufebii, (e) Dsraafi ; (f) Innocen-tii, (g) Leonis, clariflima teffimonia, quem-admodum ex eorum decretis perfpicuum eft. D. quoque (h) Auguftinus graviter queritur de corrupta iEgyptiorum, & Alexandrinorum confuetudine , quorum Sacerdotes audebant Confirmationis Sacramentum adminiffrare. Ac jure quidem hoc fadum elfe, ut ejufmodi munus ad Epifcopos deferretur, hac fimilitudine poffunt Paffores declarare. Ut enim in ex-truendis aedificiis, etfi fabri, qui inferiores mi-niffri funt, coementa, calcem, ligna, & reliqua™
mate-
materiam parant, atque componunt, abfolutio tamen operis ad architeftum fpe&at: ita etiam hoc Sacramentum, quo veluti fpirituale aedificium perficitur, a nullJb alio, nifi a fumrno fa-eerdpte, adminiftrari opus erat.
iS.	Cur in Confirmatione Patmi ajjumantur, qua inConfivmatione affinitas contrahatur.
Additur vero etiam Patrinus, quemadmodum inBaptifmo fieri demonftratum eft. Nam fi qui gladiatoriam dimicationem fubeunt, alicuius indigent, cujus arte, & confilio doceantur, quibus idibus,ac petitionibus, falvis ipfis, conficere aiverfarium poffint, quanto magis fideles, cum Sacramento Confirmationis, quafi firmiffimis armis tetii, ac muniti, in fpirituale certamen, cui »’terna falus propofita eft, de-fcendJmt, ducis, ac monitoris indigebunt ? Retie igitur ad hujus quoque Sacramenti admiui-ftrationem Patrini advocandi'funt, quibufeum eadem fpiritualis affinitas conjungitur, quae legitima nuptiarum foedera impedit, quemadmodum ante docuimus, cum de Patrinis ageretur, qui ad Baptifmum adhibendi funt.
Confirmationis Sacramentum non efi alfolute ne-crfiariam, non tamen prat emittendum.
Sed quoniam fsepe evenit, ut. fideles in hoc Sacramento fufcipiendo, aut praepropera fefti-natione, aut difioluta quadam negligentia, & cunctatione utantur, (nam de iis, qui ad eum impietatis gradum venerunt, ut illud contemnere, & afpernari audeant, nihil eft, quo.ti dicamus) aperiendum eft etiam Paftoribuš qui, qua aetate, quo pietatis ftudio praediti efife debeant, quibus Confirmationem dare oportet, Q a	At-
De Patrinis in Confirma jione agitur 30. cju, I. c, Si quts, & de conf difi. 4, cap, in Cat echt fm
In Confirmative, ne quanta ajfi&i-tas contrahatur; ßjf* 24, Conci U Trid. de reform« Matrim, c. 2. pi • de idem in 6, de iogna,fp ir it „ cap, Nedum, £r cap» Qjiamyis,
Confirmationis Sacramentum quibus dandum fit.
D.PIjom. in I'pi, q-71. «rr.H. ofiendit.
a) Aff. 2. a.
10 ttidtm 4.
F.cclrfi* Cbrijti clarum initium, Krc It f. 2. K‘H acctdem .d ftr-Vitutem Dd &e.
SAcramint» O»-
frrnAtitnu Cnri„ ftiani homints ferma ptrftfte auftlvttur.
Atqne illud ia primis docendum eft, hoc Sacramentum ejufmodi neceffitatem non habere, ut line eo falvus quis effe non poflit. Quamquam vero neceffarium non eft, a nemine tamen praetermitti debet, fed potius maxime cavendum eft, ne in re fanditatis plena, per quam nobis divina munera tam large impertiuu-tur, aliqua negligentia committatur. Quod enim omnibus communiter ad fandificationem Deus propofuit, ab omnibus etiam fummo Audio expetendum e fi.
17. Confirmationis Sacramentum ab omnibus fufei• piendum demonftratur.
Ac fandus quidem Lucas, cum admirabilem illam Spiritus Sandi effufionem deferiberet, ita inquit: (a) Et fattus eft repente de coelo fimus, tanquam advenientis /piritus vehementis, Cs* replevit totam domum. Deinde, paucis interjedis, (b)1 Et repleti fiunt omnes Spiritu SanElo. Ex quibus verbis licet intelligere, quoniam domus illa fandae Ecclefias figuram, & imaginem gerebat, ad omnes fideles Confirmationis Sacramentum, cujus initium ab eo die dudum eft, pertinere. Atqne id etiam ex ipfius Sacramenti ratione facile colligitur, illi enim facro Chrifmate confirmari debent, quibus fpirituali incremento opus eft, & qui ad perfedum Chriftian* religionis habitum perducendi funt. At nulli id non maxime convenit. Ut enim hoc fpeftat natura, ut qui in lucem eduntur, adolefcant, atque ad perfedam aetatem perveniant, etianid interdum, quod vult, minus aflequatur ; ia communis omnium mater Catholica Ecclefia vehementer optat,ut in iis,quos per Baptifnni®
rege-
regeneravit, Chriftiani hominis forma perfećte abfolvatur. Id autem quoniam myfticae undio*
Bis Sacramento efficitur, perfpicuum eft, eam ad liniverfos fideles aeque pertinere. js. Qua ut ate Chrifliani ad hoc Sacramentum ad* mittendi.
In quo illud obfervandum eft, omnibus qui- M hu facit ca-
dem pollBaptilmumConfirmationisSacramen-	17-
tum polfe adminiltrari, fed minus tamen expe- b,tur cmf-r .	...	- i‘IK c. Ue
dire hoc fieri, antequam pueri rationis ufum
habuerint. Quare, fi duodecimus annus ex-pećtandus non videatur, ufque ad feptimum certe hoc Sacramentum differre maxime convenit. Neque enim Confirmatio ad falutis ne-ceffitatem inftituta eft, fed ut ejus virtute optime inftrudi, & parati inveniremur, cum nobis pro Chrifti fide pugnandum effet -• ad quod fane pugnre genus pueros, qui adhuc ufu rationis carent, nemo aptos effe judicarit. ly. Quo patio, qui jam a tate funt proveBioret, fe ai hoc Sacramentum praparare debeant.
Ex his igitur efficitur, ut, qui adulta jam reta- Offirmando/pec-
catorum commif-
ceconfirmandi funt, fiquidem hujus Sacramen- f„um pometat. ti gratiam, & dona confequi cupiant, eos non nxD.Tk.tn ?. folum fidem, & pietatem afferre, fed graviora f fecundum, (r etiam peccata, quae admiferunt, ex animo do- "	/,/»«■ it
Iere oporteat. Qua in re elaborandum eft, ut «»/. dtß. s-peccata edam prius confiteantur, & Pallorum cohortatione ad jejunia, &alia pietatis opera fufeipienda incitentur, admoneanturque laudabilem illam antiquae Kcclefiae confuetudinem renovandam effe, ut non nifi jejuni hoc Sacra- c«*. Annii«. mentum fufeiperent : quod quidem fidelibus c*e' « facile perfuaderi polfe exiftimandum eft, fi hu-Q 3	jus
JJe Confirmatio•
iiis »jfečtibus Vid-JD.Thtm. in p. €}. 72. art. 7. Con c % Flor, m 'doflrin* df Sacrament.
Fjfe in gratia, dr manere in peccato rt pugnant, Oem Ep, 4. ad Julium AfcLhia-des Papa in Ep, ad Epifc. Htfp.
a) i. &t. 2.2.
Ratio nominit
tmtio huius ca-piris p rop o fit a hic tllußratur,
■ Conci!, Frid, J'Jf-7. can. I. de Confirm,
jus Sacramenti dona, admirabilefque effedn? intellexerint.
20.	Quot fmt Confirmationis efifieSius. Itaque Paftores docebunt, Confirmationem
hoc cum caeteris Sacramentis commune habere, ut, nifi impedimentum aliquod ex parte ejus, qui recipit, inferatur, novam gratiam tribuat. Etenim hsec facra, & myfiica fign* ejufmodi effe demonftratum eft , quae gratiam declarant, atque efficiunt. Ex quo fequitur, ut peccata etiam condonet, ac remittat; quo-niam gratiam fimul cum peccato ne fingere qui-dem nobis licet. Sed praeter hsec, quae cum aliis communia cenfenda funt, primum quidem illud proprie Confirmationi tribuitur, quod Bi-ptifrai gratiam perficit. Qui enim per Bapti* fmum Chriftiani effećti funt, (a) quafi infantes modo geniti teneritatem adhuc, & mollitiem quandam habent, ac deinde Chrifmatis Sacramento adverfus omnes Carnis, Mundi, & Diaboli impetus robufiiores fiunt ; & eorum animus in fide omnino confirmatur ad confitendum, & glorificandum nomen Domini noflri Jefu Chrifti ; ex quo etiam nomen ipfum in* ventum ejfe nemo dubitarit.
21.	Confirmationis nomen unde duElum ft.
Neque enim, ut quidam non minus impeti'
te, quam impie finxerunt, Confirmationis vocabulum ab eo deducitur, quod olim qui infantes baptizati erant, cum jam adulti effient, ad Epifcopum adducebantur, ut fidem Chriftia* nam, quam in Baptifmo lufceperant, confirmarent ; ita ut Confirmatio nihil a Catechefi differre videatur; cujus confuetudinis nulluffl
pro-
probatura teftimonium afferri poteft: fed ab eo nomen rei irapofitum eft, quod hujus Sacramenti virtute Deus in nobis (a) id confirmat, quodBaptifmo operari coepit; nofqueadChri-ftian* foliditatis perfedionem adducit. Nec vero confirmat folum , fed auget etiam : de quo Melchiades ita teftatur : Spiritus Sar.Bus, qui fuper aquas Baptijmi falutifero defendit illapfu, in fonte plenitudinem tribuit ad innocentiam, in Confirmatione augmentum pr/eßat ad gratiam. Deinde non auget modo, fed admirabili quadam ratio-ue auget. ^loc autem pulcherrime indumenti translatione Scriptura fignificavit, & expreflit. Inquit enim Dominus Salvator, cum de hoc Sacramento loqueretur: (b) Sedete in civitate quoad ufque induamini virtute ex alto.
22.	Virtus Confirmationis ex his, qua Apoßolis eve-nerunt, declaranda.
Quod fi Pallores voluerint divinam hujus Sacramenti efficientiam oftendere, (hoc vero ad commovendos fidelium animos maximam vim lucturum effe dubitari non poteft) fatis erit, quid ipfis Apoltolis evenerit, explicare. Illi enim ante pafiüonem, vel fub ipfam pafiio-nis horam adeo infirmi, & remififi fuerunt, (c) ut, cum Dominus comprehenfus elf, fiatim fe in fugam conjecerint : Petrus vero, (d) qui Ecclefiae petra, & fundamentum defignatus erat,
(e)	& fumtnam conftantiam, excelfique animi magnitudinem praefetulerat, (f) unius mulierculae voce perterritus, fejefu Chrifli difcipu-lum elfe non femel, aut iterum, fed tertio negaverit : ac poll refurredionem omnes (g) propter metum Judaeorum inclufi domi fe conti-Q 4
a) ^/.67.29.
') \
Jfafclcbiades lo~ co faprct citato, & habetur de confecr.. di fi, 5, cap. Spirit us, &•
Euffptut Etnif-fen, in hot», in die Penttcoji.
b)	49#
c)	ATlW.i6.96
d)	ATiff.16,1 J
e)	Matt.z6.yo
18-29,
g) Joan.2J.19,
uue-
a) Aft. J.14.H. & 4. i3.
b) Aft. 5.41.
Ctnßrmdtionit char after. c) Eph. 1.1;. J) Comil.Tar-rat, cap. jo, & habetur dt ctnf. dtfi.%. c.. Ditfum
'A
Gregorius HI. tp. 4. & habt-, tur ib ident, c* de hemme.
D. Thom. in q. p. qu. 72. art. dt ritibui Con• ßrmautms.
Trons quart tat* gatur. De etnfec. diß. ^. c. Hoyif-fime. A*g, in
l'fal. 141. Altx. He Alu 4* p*r» 4U.2S. mtmb. 6.
nuerint. At vero in die Pentecofles tanta Spi. ritus Sandi virtute omnes repleti funt, qt, (a) dum Evangelium, quod eis commiffum erat, non folum in Judseorum regione, fed in uni-verfo orbe audader, & libere diffeminarent, nihil fibi felicius accidere pofle exiftimaverint, quam (b) quod digni haberentur, qui proChri-fti Nomine contumeliam, vincula, tormenta, Cruces perferrent.
23.	Confirmatio CharaFlerem imprimit, E/ iterari non pote/l.
Habet praeterea Confirmatio eam vim, (c) ut charaderem imprimat; quo fit, (d) ut nulla unquam ratione iterari poffit : quod etiam ia Baptifmo fupra obfervatum e ft; ac de Sacramento Ordinis quoque fuo loco planius exponetur. Haec igitur fi a Palloribus fsepe, & accurate explicata erunt, vix fieri poterit, quin fideles, cognita hujus Sacramenti dignitate, atque utilitate, illud fumma cum diligentia fande,& religiofe fufcipere iludeant Reflat nunc, ut aliqua etiam de ritibus, & ceremoniis, quibus in hoc Sacramentq adminiftrando Catholica Ecclefia utitur, breviter perflringantur; qua explicatio quanto ufui futura fit, Pallores intelligent, fi, quae antea dičla funt, cum hic locus tradaretur, repetere voluerint.
24.	Quare eorum, qui confirmantur, frons ad modum Crucis inungatur.
Qui igitur confirmantur, facro Chrifmate in fronte unguntur. Nam hoc Sacramento Spiritus Sandus in animos fidelium fefe infundit, in eifque robur, & fortitudinem auget, ut in fpirituali certamine viriliter pugnare, & nfi'
quif-
quiflimis hoftibus refiftere queant. Quocirca declaratur, eos nullo metu, aut verecundia, quarum affectionum figna maxime in fronte Colent apparere, a libera Chriftiani nominis con-feffione abfterrendos effe. Praeterea nota illa, qua Chriftianus a caeteris veluti miles infigni« bus quibufdam ab aliis difiiuguitur, in illuftrio-li corporis parte imprimenda erat.
Qnn potißmum tempore boc Sacramentum conferatur.
Sed illud quoque folemni religione in Ec-elefia Dei ferratum e fi, ut in Pentecofte praecipue hoc Sacramentum adminiftraretur; quod hoc maxime die (a) Apofloli Spiritus Sanćti virtute roborati, & confirmati funt, cujus divini fadti recordatione fideles admonerentur, quae, quantaque'myfteria in facra unćtiona cogitanda effent.
26. Cur EpifcopuJ alapam infligat, b* pacem confirmato imprecetur.
Deinde vero, qui jam unćtus, & confirmatus eft, ut meminerit fe tanquam fortem athletam paratum effe oportere ad omnia adverfa in-tićto animo pro Chriffi nomine ferenda, manu leviter in maxilla ab Epifcopo caeditur. Podremo autem pax ei datur, ut intelligat, fe gratiae cceleftis plenitudinem, (b) & pacem, qu:e exuperat omnem fenfum, coufecutum effe. Atque haec fumma eorum fit, quae de Chrifmatis Sacramento a Palloribus, non tam quidem nudis verbis, & oratione, quam inflammato quodam pietatis ftudio explicanda funt, ut ea in animis, intimifque fidelium cogitationibus ia-ferere videantur.
Q 5	DE
D.7U«>.
?. 73. «rt-9-
Ptnttctflis Itm. port pratipue adminißratur.
a) Att.2.2.*.
AUpa quii
figntficet. Alatth. «j.
Si quis tt ptr« cujjtrit &cf
Pacis imprecatio. lj Phil,4. 7.
Sacrdituntum Xucharißia »mitium iß Sa* cramentorum maximum Dion, in lib. de Eid, Elter arc, cap« jirobr, lib, 4» dt Sacram, cap. 6. jilex/indtr J-'apa Df. 1. df habetur de tor/f diß,
2. Nihil,
Jn Euckarißia
it UVer entia quantum fit peccatum,
a} i. O. n. 30.
EUCHARISTIE
SACRAMENTO.
CAPUT IV.
X. Qmm myfleria Eucharißi* fumma, cm merentia traRari, LfJufeipi debeant.
Quemadmodum es omnibus facris my-fteriis, qua; nobis tauquam divinas gratis certiffima inftrumcnta Dominus Salvator nofier commendavit, nullum eft, quod cum fandiftinao Euchariftise Sacramento comparari queat: ita etiam nulla gravior alicujus fcele. ris animadverfio a Deo metuenda eft, quam ii res omnis fanditatis plena*, vel potius quae ipfum fanditatis audorem, & fontem continet, neque fande, neque religiofe a fidelibus tradetur. Id vero Apoftolus & fapienter vidit, & de eo nos aperte admonuit. Nam cum de-clarafiet, quanto illi fcelere obftridi effient, qui corpus Domini non dijudicarent, ftatim fubjecit: (a) Ideo inter vos multi infimi; if imbecilles, if dormiunt multi. Ut igitur fidelis populus, cum coriefti huic Sacramento divinos honores tribuendos effe intellexerit, & gratiae uberes frudus capiat, & juftifiimam Dei iram elfugiat, illa omnia a Palloribus diligentiffimie exponenda erunt, quae ejus majeftatem magis illuftrare poffe videantur.
3.	Qua de caufa, if quando Eucharifiia Sacramentum fit inflitutum.
Qua in re opus erit, ut, (b) Pauli Apoftoli
ratio-
b) l.Or.li.J5.
rationem fecuti, qui fe, quod a Domino acceperat, Corinthiis tradiđiile profeffus eft, in 'primis hujus Sacramenti inftitutionem fidelibus explicent. Ita vero geftam rem e fife, ex Evangelifta perfpicue colligitur, (a) Cm enim Dominus dilexijfiet fuoi, in finem dilexit cos : cujus quidem amoris ut divinum aliquod, atque admirabile pignus daret, Jciens horam jam advenifi-fe, ut tranfiret ex hoc mundo ad Patrem, (b) ne ullo unquam tempore a fuis abeffet, inexplicabili confilio, quod omnem naturs ordinem, & conditionem fuperat, perfecit. Etenim ,
(c)	celebrata cum difcipulis agni Pafchalis cce-na, ut figura veritati, umbra corpori cederet, panem accepit, Deoque gratias agens benedixit , *ac fregit, deditque difcipulis fuis, & dixit (d) Accipite, b5 manducate, Hoc eß corpus meum, quod pro -uolis tradetur, Hoc facite in meam commemorationem. Similiter & calicem accepit, poftquam coenavit, dicens : Hic calix nomum te-Jlamentum eß in meo fiamguine, Hoc facite, quoti ef-cunque libetis, in meam, commemorationem.
3. Cur hoc Sacramentum Eucharifiia meetur.
Hujus ergo admirabilis Sacramenti dignitatem, atque excellentiam, cum facri Scriptores fieri nullo modo pofife intelligerent, ut uno vocabulo demonftrarent, pluribus eam nominibus exprimere conati funt. Interdum enim Euchnrijtiam appellant; quod verbum vel bonam gratiam, vel gratiarum aftionem Latine reddere pofiumus. Ac rede quidem bona gratia dicendum eft : tum quia vitam aeternam , de qua feriptum eft, (e) Gratia Dei? vita sterna, praefiguificat, tum quia Chriftum Domi-
D<? inflitut torte
Sacram imi Eu* charißia.
Sejf. 13. Conci l, Tr/d, de Eucha-» riß i a tap. 2. 1*
a)	Joan,
Caufa inflitu-tionis.
Chryf, hem, 41, in Joan,
b)	Matth.xt, 20.
e) Z<*. t2.19,
Tempus tnßitum. t:onis%
Leo firm, 7, de
Pajftont Domini• & habetur de conf, diß, 4. c, Qju a corpus,
Di Thon-, m q.f, </.73. ***• il) Luc. 22. io. Mare. 14. 22,
1,0.11.24.25.
Dignitas Sacra* menti pluribus V stabil is expl/m catur, : Eucharißia e ur dicatur.
Chryfofi. hom. 24. in I. ad Or» fup, illud ;
Cali» benedicti9m nis.
D. Thorn. in *.p^ <].73.arr.4,
e) S,m. 6. 33.
a)	M», i. f4. jimbr. lib. <j. de Stemm, cup. ^,
in 4. dig. 8. lit. a.
b)	Orii.ltb.i. tentra Celfum.
c)	AfntJ:. j6. 2*. 17.
■Aftrc. 14. 22. Z«c. 22. 19. «.Car. 11.24.
d)	PM110.4.
e) Ibidem j. Ow. Niccen. “I- «4-
Cemmunie cur nominetur.
{) I.Car,10,16.
g) D*»'. W.4. rrrb.fd. cap. 4.
10 -i«£. *,Äf7.
26. in Joan f tjf.
minum, (a) qni vera gratia, atque omnium charifmatum fons eft, in fe continet. Nec vero minus apte gratiarum aćtionem interpre-tamur: (b) fiquidem cum hanc puriftimam ho-ftiam immolamus, inimenfas quotidie gratias pro univerfis in nos beneficiis Deo agimus, atque in primis pro ejus gratiae tam excellenti bono, quam nobis hoc Sacramento tribuit. Sed id ipfum etiam nomen cum iis, quae a Chri-fto Domino gefta effe in hoc myfterio infti-tuendo legimus , optime convenit. Etenim
(c)	Panem accipiens fregit, ac gratias egit. David quoque cum hujus myfterii magnitudinem contemplaretur, antequam carnem illud pronuntiaret, (d) Memoriam fecit mirabilium fuo-rum mifericors, & miferator Dominu f, efcam dedit timentibus fe, gratiarum aćtionem praeponendam exillimavit, cum inquit, (e) Confejfto, f/ magnificentia opus ejus.
4.	Quare huc Sacramentum Communio, pacis, if diritatis Sacramentum nominetur.
Frequenter etiam nomine facrificii declaratur ; de quo myfterio paulo poft latius dicendum erit. Vocatur prsetarea Communio, quod verbum ex illo Apoftoli loco fumptum elf« liquet, ubi ait: (f) Calix henediflionis, cui benedicimus , nonne communicatio /anguinis Chrijli eft ? E?“ panis, quem frangimus, nonne participatio corporis Domini eft ? Nam, (g) ut Damafcenus explanavit, hoc Sacramentum Chrifto nos copulat, atque ejus carnis, E/ Deitatis participes eßclt, no/ que inter nos in eodem Chrifto conciliat, ac conjungit, tf -voluti unum corpus coagmentat. Ex quo fa-dtum eft, (h) ut Sacramentum etiam pacis, £/ da-
rita-
ritctii diceretur : ut intelligeremus, quam in* »3. c.,nr.TrU. digni fint Chriftiano nomine, quo inimicitias fn exercent; odiaque, diffidia, & difcordias, ut cw</. me, <*t,.
„	.	ti. & Girth*?.a,»
teterrimasfideliumpeftes,omnino exterminan- c.77.&7%~ das efte: cum praefertim quotidiano religionis noftrse facrificio, nihil nos ftudiofius fervare^ quam pacem, & charitatem profiteamur,
S.	Qua ratione idem Sacramentum Viaticum, Zf Cena dicatur,
Sed Viaticum etiam frequenter a facris feri* Ex,i. «. 3. ptoribus appellatur; tum quia fpiritualis cibus eft, quo in hujus vitre peregrinatione füllen- 8. tamur; tum quia viam nobis ad aeternam gloriam, & felicitatem munit. Quare ex veteri Ecclefise Catholicae inftituto fervari videmus, ut nemo fidelium fine hoc Sacramento e vita excedat. Ac vetuftjftimi quidem Patres (a)
Apoftoli audoritatem fecuti, Crenae etiam no-miue facram Euchariftiam interdum vocarunt, *»*> c-mht ,,, quod in illo novilfimse crenae falutari myfterio	D'~
a Chrifto Domino fit inftituta.
(. Eucbariftia, cibo, aut potu fumpto , confici, Zf fumi non poteß.
Neque vero propterea a cibo, aut potione Euchariftiam conficere, aut fumere licet; quod ab Apoftolis falutariter introduda con-fuetudo, quemadmodum veteres feriptores memorias prodiderunt, perpetuo retenta, ac fer-vata eft, ut a jejunis tantum perciperetur.
7.	Eucbariftia -veri Nominis Sacramentum eß.
Sed, explicata nominis ratione, docendum Stf. 13. cw. erit, hoc verum eife Sacramentum, atque unum E“ h' ex illis lepteiu, quae fanda Ecclefia femper '<*. j-* religiofe coluit, ac venerata eft. Nam cum m.
cali-
9.7J.«rr.i.
jfmbr. ut. i. calicis Confecratio fit, myfterhm fidei apptl.
lätur. Praeterea , ut infinita pene facrorinu wp. j. vide-tem Scriptorum teftimonia omittamus, qui hoc in.
X). TiiOTJi. in 7, to.	x
‘ ter vera Sacramenta numerandum efle per« petuo cenfuerunt, ex ipfa ratione, & natura Sacramenti idem convincitur. Etenim in eo figna funt externa, & fenilbus fubjećta habet deinde gratiae fignificationem, & efficiam 6 tiam : praeterea de Chrifii inftitutione (a) neque Evangeliftae, neque (b) Apofiolus dubitandi locum relinquunt. Quae omnia cum in unum conveniant ad Sacramenti veritatem confirmandam, nullis aliis argumentis opus die perfpicitur.
fi. Multa ej]e in hoc Sacramento, quitu/ Sacramenti nomen conveniat.
i«. 22. 19
MdTC. I4. 22.
h) 1.0.11. »4-iS-
Sed illud Palloribus diligenter obfervandura ell, multa in hoc myllerio efie , quibus aliquando Sacramenti nomen facri Scriptores tribuerunt. Interdum enim & Confecratio, & Perceptio, frequenter vero & ipfum Domini corpus, & fanguis, qui in Euchariftia continetur, Sacramentum vocari confuevit. Ait A«g. de cdteth. enim D. Augullinus, Sacramentum hoc duo-*■'!/■ bus conllare, vifibili fcilicet elementorum randa.	fpecie, & invifibili carne, & fanguine ipfius
Tndlde Endi'r. Domini noftrijefu Chrifli. Atque ad eundem cp.^.it.caii.6. modum hoc Sacramentum adorandum elTe, nimirum Corpus, & Sanguinem Domini intelli-Enetur.fpeciet gentes, affirmamus. Verum haec omnia mi* TslcrimfntumHr nus proprie dici Sacramenta, perfpicuum eß. Scot, in 4.difl. Ipfae autem panis, & vini fpecies veram, & 8'2’ abfolutam hujus nominis rationem habent.
e>. QUO-
<), Quomodo differat Eucharißia a reliquis omnibus Sacramentis.
Sed quantum hoc Sacramentum a reliquis omnibus differat, facile colligitur. Nam cat- edp, 2. & can. tera Sacramenta materiae ulu perficiuntur, dum. ZuJfZflYi fcilicet alicui adminiftrari ea contingit. Ba- An%uß. in j .uh. ptifmus enim Sacramenti naturam tunc adipi- & Ami,r_ ,,h. 4. fcitur, cum re ipfa homo aqua abluitur. At d' 5-4--vero ad Euchariftke perJediouem fatis e(t lpfius wnf. difl. 4. w, materiae Confecratio ; verum enim Sacramen-tura effe non definit, quamvis in pyxide affer-vetur. Deinde in conficiendis aliis Sacramen-tis nulla fit materiae, atque elementi in aliam naturam mutatio, etenim Baptifmi aqua, aut Chrifmatis oleum, cum illa Sacramenta adnfi-niftrantur, priorem aquae, & olei naturam non amittunt: in Euchariftia vero, quod panis,
& vinum ante Confecrationem erat, confeda Confecratione, vere eff corporis, & fanguinis Domini fubftantia.
io. Duplex Eucharißia materia duo Sacramenta non conflituit.
Licet autem duo fint elementa, panis fcili- U"«» Euch*,
. p	..	.	nflia Sacrum.
cct9cz vmum> ex quibus integrum Euchanftise nb» duo, vide Sacramentum conficitur, non tamen plura Sa-
r	art. 2,.
cramenta, fed unum tantum effe,Ecclelise aufto-
ritate doćU confitemur. Aliter enim feptena-
rius Sacramentorum numerus, quemadmodum
Temper traditum, atque a Conciliis (a) Latera- a) J+attranenß
nenfi, Florentino, & Tridentino decretum eft,
conflare non poterit. Nam cum hujus Sacra- stramenta; «
menti gratia unum corpus myfticum efficiatur, ‘frl7iu’ZmZ‘‘
ut Sacramentum ipfum rei, quam efficit, con-	,v
Vpnio(.	rr	cap.adAMemiam
venue, unum effe oportet, atque unum qui- tit.de h at etici».
•	dem,
Concilium autem Florent. in doctrina. de Sferam. & Tr>d% fejj: j. tan.i. Definiunt.
a) • 56.
Euchtrißi* S.i*
er amentum trta fignifitat mjße-riti.
D. Thom, e a «fu. *• 4-
Primum prxte-ritum.
b)	Lu .22.19.
c)	I. Or. II.
.26.
Secundum pr*-fens.
Ter. in lib. de re-ftir, earn. Cone. Flor. in Dott. de Sacram.
Tertium futtt-rum.
đem, non quia individuum fit, fed quia unius rei fignificationem habeat. Nam quemadm» dum cibus, & potio, quae duae diverfae res funt, ad unam tantum rem adhibentur, ut fcilicet vires corporis reficiantur: ita etiam duas il-lis diverfas Sacramenti fpecies refpondere confentaneum fuit, quae cibum fpiritualem fi. gnificarent, quo mentes fuftinentur, & recrean* tur. Qnare a Domino Salvatore didunt elt, (a) Caro mea •vere eft cibus, Zf /anguis meus vere eft potus. Sed diligenter explicandum eft, quid Euchariftiae Sacramentum fignificet, ut fideles facra myfteria oculis intuentes, fimul etiam divinarum rerum contemplatione animum pafcant.
ii.	Quarum rerum fignificatio hoc Sacramento includatur.
Tria vero funt, quae nobis hoc Sacramento indicantur. Primum eft Chrifti Domini paC-fio, quae jam praeteriit, ipfe enim decuit, (b) Hoc facite in meam commemorationem : & Apofto-lus teftatus eft : (c) Quotiefcmique manducabatis panem hunc, C/ calicem bibetis, mortem Domini annuntiabitis, donec veniat. Alterum eft divina, & coeleftis gratia , quae praefens ad animam alendam, & confervaudam hoc Sacramento tribuitur, Quemadmodum enim Baptifmo in novam vitam gignimur , Confirmatione roboramur, ut Satanae repugnare, & palam Chrifti nomen profiteri poffimus : ita Euchariftiae Sacramento alimur, ac fuftentamur. Tertium eft, quod futurum praenuntiat, aeternae jucunditatis , & gloriae frudus, quos in coelefti patria ex Dei promifiione capiemus. Haec igitur tria,
quae
qtitf inftantis, praeteriti, & confequentis temporis varietate diftingui perfpicuum eft, facris mylieriis ita fignificantur, ut totum Sacramentum, quamvis ex diverfis fpeciebus conftet, ad fingul3 horum declaranda, tanquam ad uuius rei fignificationem, referatur.
/2. Oua ft hujus Sacramenti materia, & cujufmndi pants ft confer andus.
Sed in primis cognofcenda eft a Paftoribus hujus Sacramenti materia, tum ut ipfi rite illud poflint conficere, tum etiam ut fideles admoneantur, cujus rei fymbolum fit, atque ejus rei, quam fignificat, ftudio, & defiderio exar-defcant. Duplex itaque eft hujus Sacramenti materia ; altera panis ex tritico ccnfe&us, de quadrimo agetur .• de altera poftea dicendum erit. Nam, ut docent Evangelifbe, (a) Matthaeus, (b) Marcus, & (c) Lucas, Chriftus Dominus panem in manus accepit, benedixit, & fregit, dicens, Hoc eft Corpus meum. Apud Joan-nem quoque idem Salvator nofter feipfum panem appellavit, cum inquit, (d) Ego furn panis fhar, qui de caelo defendi. Cum autem varia fmt panis genera, vel quia materia differunt, ut cum alius ex tritico, alius ex hordeo, aut ex leguminibus , cseterifque terrse frućtibus confeftus eft ; vel quia diverfis qualitatibus praediti funt, (uni enim fermentum additur, alter vero fermenti omnino expers effe po-quod ad primum attinet, Salvatoris verba oftendunt, panem ex tritico confici opor-tera Communi enim loquendi confuetudine, cum panis abfojute dicitur, panem ex tritico intelligi fatis conflat. Id etiam veteris tefta-R.
Mitifici Etithet* rtjlia duplex. Alex, i. in Ep.
ad omnes orrh,
I.cap,4. & hab. de Conf, diß. 2« cap. j,
Damafc, lib. de orthod. fide cap. 14.
d) Matth, 26, 26.
b)Marc.i^22.
C) Xkc.22* 190
<J) Joan. 6. 41. Pants triticeus eft propria huius Sacfamenti mam teria,
D Thom, in f.f. 3.74. an. 3.
Alex, de Ales 4.
P. ([.
mea-
a) Zev.24.5.6.
JJjntriui 3. Krim
xitnfi Fi'iT. habetur de celeb, miff or. cap.fin. ĆJ JD.Tnom. in *.P.
*74-«rM-
b)	j\fatth. 26.
17.
Marc. 14. 12, iuc. 12. 7.
c)	Exad.lZ.iy.
il) Joan. 13.1. S^f. 4. II» qn. 6.
jdlex. de A'es 4. p. tj. $2. **»>».3. eid arg um.
D.@irjf.boHt. 83. »» Matth.
«) i.O>m-7.8.
meati figura declaratur, (a) Praceptum enim a Doruiao fuerat, ut Panes Propofiticnis, quj hoc Sacramentum fignificabant, ex fimila con. Acerentur.
13,	Panem, ex quo Eucharifiia conficitur, azymum effe conveniens eft.
Sed quemadmodum nullus panis, nifi triticeus, apta ad Sacramentum materia putandus eft: (hoc enim Apoltolica traditio nos docuit, & Eccleiias Catholicae auftoritas firmavit) ita etiam ex iis, quae Chriftus Dominus geflit, azymum effe debere, facile intelligitur- Ipfe enim (b) primo Azymorum die, (c) quo nihil fermentati domi habere Judaeis licebat, hoc Sacramentum confecit, atque inftituit.
Quod fi quis Joannis Evangeliftac aućtori-tatem opponat, qui haec omnia (d) ante 3iem feftum Pafchae acta effe commemorat, ea ratio facile diffolvi poteft. Etenim, quem primum Azymorum diem coeteri Evangeliftae appellarunt, quod feria quinta vefperi dies fefti Azymorum inciperent, quo tempore Salvator notier Pafcha celebravit, eum ipfum diem Joannes pridie Pafchae fuiffe deferibit, ut qui diei naturalis fpatium, quod ab oriente Sofe inchoatur, in primis notandum exifliniarit* Quapropter D. etiam Chryfoftomus primum Azymorum diem interpretatur eum diem,quo ad vefperam Azyma comedenda effent. Sed azymi panis Confecratio, quantum conveniat integritati, & mentis munditiae, quam fideles ad hoc Sacramentum afferre debent, ab-ApO' ft olo docemur, cum inquit: (e) Expurgate tus fermentum, ut Jitis nova confperfio , Jicuti efl11
tny
r
«syroi: etenim Pafcb a no/lrum immolatus eßChrißus, itaque epulemur non in fermento -veteri, neque in fermento malitia, C3 nequitia, fed, in azymis fine esitatis, y veritatis.
if'. Panis azymus ad Eucharijtiam non omnino ne-ceffarius,
Neque tamen ea qualitas adeo neceffaria exiftimanda eft, ut, fi illa pani defit, Sacramentum confici non pofiit. Utrumque enim panis genus veram , & propriam panis rationem, & nomen habet. Quamquam nemini licet private au&oritate, vel potius temeritate , laudabilem Eccleliae fine ritum immutare. Atque eo minus id facere Latinis Sacerdotibus permiflum eft, quibu3 praeterea Pontifices Maximi praeceperunt, ut ex azymo tantum facra myfteria conficerent. Atque haec de altera hujus Sacramenti materia expofuifie fatis fit: in quo tamen illud animadvertendum eft, quam multa materia ad Sacramentum conficiendum uti oporteat, definitum non efle; cum illorum etiam cortus numerus definiri nequeat, qui aut pofiint, aut debeant facra my-fteria percipere.
ss. Qtta materia fit ufurpanda ad confecrationem fanguinis Domini.
Supereft, ut de altera hujus Sacramenti materia, & elemento dicatur. Eft autem vinum ex vitis fru&u expreffum, cui modicum aquae permixtum fit. Nam Dominum Salvatorem vino in hujus Sacramenti inftitutione ufum ef-
> Catholica Ecclefia femper docuit, cum lpfe dixerit (a) Non bibam amodo de boc genimine wix ufque in diem illum. Quo in loco Chry-R ®	fofto-
jEuchdtifita in feine fermentat0 confici pojfet, fed non licet* CmiU Flarent, Sejf, ultttn. driret. de celti/, miff, cap, final.
Quam multa ma* torta confecrari debeat , non e fi definitum».
Vinum Vi tir aefua mixturft ad confutation nem fanguinis necejfarinm efi,
a) Matth, 2Si '»•
Mare, »4,
S.&rjf.btnj.t'J. j n etp.i^. M&tr. C<mc.Fltr. Curth. lil. Mp. 24-
A<1»* Jiln in hte $*crar/tento non tjl confecranda.
i>. G)l>. hb. 2. tptjt. ml Gviim linm.
tl5 J»*n-19.14-
b) ^4p«. *7. »s
jlmbr, lib. de Stcrarr/. cap. 1, l)nm. lib* 4,
‘•»4-
Crpr. Ut. 2. tp.
65. ad Cteeilium. JD.Tbent. 4. tad. art. 6.
JItiter. lib. 3. dec. tit. di mijf. etleb. tap. per-ttitiejui.
fuftomus, De genimine, inquit, vitis, qua cer. te vinum, non aquam produxit : ut tanto ante illorum hatrcfmi , qui aquam folam in hifce myfteriis adhibendam cenfuerunt, convellere videretur.
iC. Aqua in Sacramento vino cd admifienda.
Aequam vero Dei Ecclefia vino femper ad-mifcuit: Primum quod id a Chrifto Domino faćtum efife Conciliorum au&oritate, & fanftj Cypriani teftimonio comprobatur. Deine!;, quod fanguinis, & aquae, (a) quae ex ejus latere exierunt, hac permixtione memoria renovatur. Tum vero aquae, ut in (b) Apoca-lypfi legimus, populum delignant, quare aqua vino admixta, fidelis populi cum Chrifto capite conjun&ionem figuificat. Atque hoc ex Apoftolica traditione* perpetuo fanda Eccle-fia fervavit.
17. Non eft ncceffiriunt abfolute aquam adhiberi: Cj* minor aqua, quam vini quantitas effe debet.
Sed quamvis aqua admifeendae rationes ita graves fint, ut eam fine mortali peccato prs-termittere non liceat; ea tamen fi defit, Sacramentum conflare poteft. Illud autem Sav cerdotibus animadvertendum eft, ut quemadmodum in facris myfleriis aquam vino adhibere oportet, fic etiam modicam infundendam efie. Nam Ecclefiafticorum Scriptorum feU' tentia, & judicio aqua illa in vinum convertitur. Quare de eo Honorius Pontifex ita feribit : Permciofus in tuis partibus inolevit ahi’ fus, videlicet quod ma jor quantitas aqua in J‘uri‘ fcio, quam vini adhibetur, cum fecundum confueM“ dinem rationabilem Ecelefia generalis longe plut **•**
quum aqua adbibendum Jit. Hujus igitur Sacramenti haec duo tantum elementa funt: ac merito pluribus decretis fancitum eft, ne quid aliud praeter panem, & vinum, quod nonnulli facere non verebantur, efferre liceat. Sed jam videndum eft, h*c duo panis, &vinifymbola quam apta fint ad eas res declarandas, quarum facramenta effe credimus, & confitemur. si. Quot, Er* quantas res panis, vini fymbah in hoc Sacramento reprajentent.
Primum enim Chriftum nobis fignificant, ut vera eft hominum vita. Ipfe enim Dominus ait: (a) Caro mea vere efl cibus, E/ fanguis meus vere eft potus. Cum igitur Corpus Chrifti Domini vitae aeterna alimentum illis praebeat, qui ejus Sacramentum pure, & fandle fufeipiunt, rede iis potifiimum rebus conficitur, quibus hsec vita continetur : ut fideles facile poffint intelligere, pretiofi corporis, & fanguinis Chrifti communione mentem, animurnque faturari.
Nonnihil etiam haec ipfa elementa ad id va-ient, ut eam cognitionem accipiant homines, in Sacramento corporis, & fanguinis Dopuni veritatem. Nam cum panem, & vinum in humanam carnem , & fanguinem quotidie vi naturae immutari animadvertamus, facilius adduci poffumus hac fmfilitudine, ut credamus panis, & vini fubftantiam in veram Chrifti carnem, verumque ejus fanguinem coelefti fcenediftione converti.
Affert etiam aliquid adjumenti haec admirabilis elementorum mutatio ad adumbrandum, Quod fit in anima. Ut enim, etfi nulla extrin-fccus panis, & vini mutatio apparet, tamen R 3	eo-
Dt ton fee. di fi, cap, T. te& ftfy
Panis » & Vini fymbola Chrifiuna in hoc Sacrajntntt ut figmficent,
J>. Thorn. in J q. 74* art* *• a) Joan. 6. %€•
D^m. Hb. 4. de orth.fidt cap, 14*
X.
JRx ipfis eiertet;** tis quomodo fidem les ad huius Sa» cramenti veritam tem dignoscendam Venire pof» fin p.
Dam, lib, 4. dt
fide ort h. e, 14.
Qua fiat ex fum» piiono huius Sacramenti in ani» ma mutatio.
Vide cap. cunt JSfarth* do ctm
Iteration, Afif, {. Qjtaßvißi.
Quomodo hac
fy nt bola JZccle' ßa unit Atem de-ßgnent.
a.)
In Cor. 10. 17. & l2t12,
JJe forma conCt» crationis hunts Sacramenti a^unt Doff, Schot, in a.fint.
aß, t.
I)) Aaftttk. j6. a6.
M*rt. 14. jj.
c)	i«. »2. 19.
d)	i. C»r, 11. Jnnoc. dt celeb. M’tJf.p.l'Cap. 6. JBenediffione Qmflus confer craVtr.
D* con fee. dift.%.
cap. 40.
O Ambr. lib.de Äff. mit. c g.& Ub. 4, dc Sacram. (»t, 4.^5.
eorum fubftantia in carnem, & fanguinem Chri-fti vere tranüt.- ita etiam, tametfi in nobis nihil immutatum videtur, interius tamen ad vitam renovamur, dum veram vitam Euchari* Iliae Sacramento accipimus.
Accedit ad haec, quod cum (a) unum Ec-clefiae corpus ex multis membris compofitum fit, nulla re magis elucet ea conjundlio, quam panis, vinique elementis. Panis enim ex multis granis conficitur, & vinum ex multitudine racemorum exiftit; atque ita nos, cum multi fimus, hujus divini myfterii vinculo ar&if-fime colligari, & tanqua/n unum corpus effici declarant.
j-j. Qua forma ad conßcrandum panem uti oporteat.
Sequitur nunc, ut de forma, qua ad con-fecrandum panem uti oporteat, agatur, non quidem ejus rei caufa, ut haec myfteria fideli populo, nifi neceflitas cogat, tradantur; (eos enim, qui facris initiati non funt, de his erudiri necefiarium non eft) fed ne form* ignoratione in Sacramento conficiendo a facerdo-tibus turpifiime peccetur. Itaque a Ssandtjl Evangeliftis, (b) Matthaeo, & (c) Luca, item« que (d) ab Apoftolo docemur illam efife formam, HOC EST ENIM CORPUS MEUM, Scriptum eft enim Cenantibus illis, accepit ß fus panem, Zf benedixit, ac fregit, deditque Ufa' puliš fuis, If dixit : Accipite, Zf manducate, H°: eß corpus meum. Quae quidem Confecrationi* forma cum a Chrifto Domiuo fer vata fit, ei perpetuo Catholica Ecclefia ufa eft. Praetermittenda funt hoc loco (e) fandiorum Pa' trum teftimonia, quae infinitum efifet enume-
rare, & (a) Concilii Florentini decretura, quod omnibus patet, atque in promptu eft; cum prsfertira ex ill is Salvatoris verbis, (b) Hoc fiicite in meam commemorationem, idem liceat co-gnofeere. Nam quod Dominus faciendum precepit, non folum ad id, quod egerat, fed etiam ad ea, qua? dixerat, referri debet; atque ad verba maxime pertinere iutelligendum eft, que non minus efficiendi, quam fignificandi caufa prolata erant. Sed ratione etiam id facile perfuaderi poteft : nam forma ea eft, qua illud iignificatur, quod in hoc Sacramento efficitur : Cum autem haec verba id, quod fit, fignificent, ac declarent, hoc eft panis con-verfionem in verum Domini noftri corpus, fequitur formam in illis ipfts verbis conftituen-dam eile. In quam fententiam, quod ab Evan-gelifta dićtum eft, (c) Benedixit, licet accipere. Perinde enim videtur intelligendum, ac fi di-xiflet r Accipiens panem benedixit, dicens, Hoc eß corpus meum.
20. Non omnia verba, qua ex con/itetudine Ecclefia ad Confecrationem adbibentur, Junt neeeßkria.
Quamvis enim Evangelifta verba illa, Accipite, Cf comedite, prsepofuerit ; illis tamen non materiae Confecrationem, fed ufum tantummodo fignificari perfpicuum eft. Quare a facerdote quidem omnino proferri debent, fed ad Sacramentum conficiendum omnino neceflaria non funt : quemadmodum etiam profertur conjunćtio illa, enim, in corporis, & fanguinis Confecratione. Aliter enim fiet, ut, fi hoc Sacramentum nemini adminiftran-dum fit, confici non oporteat, aut non pof-R 4	fit
Vide Self. !?.
& 40. huius. Dottor til urnim, nutus,
franc, sie J\fäyr in 4..dift. 9. ej. 3. in fine.
a)	Cone. Flor. in äeer. de Seer. & Te d. reff. I J. cup. I.
b)	Lue. 11.19, 1. Cor. 11.24.
e) Mctth, 26, 16.
D» form4 con» feer at ioni f Vini Vitle c, cnmA£*T~ th& de eeleO,
firm* citifi-tr*ndi vinum.
».) Luc.ii.xo. l. Omi, *5.
t>) Luc. IX. 10.
Ly. Jfjttrni h* hi tur. Hebr, 13, Al". 14.
fit quidem : cum tamen dubitare non licent quin facerdos, prolatis ex more, atque infti. tuto fanćtae Eeclefiae verbis Domini, aptam panis materiam vere confecret, quamvis deinde contingat, ut nulli unquam facra Eucha-riftia adminiftretur.
21.	Quit fit forma conficiendi fanguinem.
Jam vero quod ad vini, quae eft altera hu-jut Sacramenti materia, Confecrationem attinet, ob eandem caufam, quam fupra commemoravimus, opus eft, ut facerdos ejus formam cognitam, & perfpećtam habeat. Eam igitur his verbis comprehendi certo credendum eft: HIC EST ENIM CALIX SANGUINIS MEI, NOVI , ET iETERNI TESTAMENTI, MYSTERIUM FIDEI, QUI PRO VOBIS, ET PRO MULTIS EFFUNDETUR, IN REMISSIONEM PECCATORUM. Ex quibus verbis plura quidem a facris fcripturis colliguntur!: quaedam vero inEcclefia ex Apo-ftolica traditione confervata funt. Nam quod dicitur , Hic eft culix, (a) a D. Luca, & ab Apoftolo fcriptum eft : quod vero fequitur, Sanguinis mei, vel Sanguis meus novi Teft amenti , qui pro volis, if pro multis effundetur in re-miftionem peccatorum , partim a (b) D. Luca, partim a D. Matthaeo dićtum eft : verba autem illa, JEterni, & Myfterium fidei, fanćta traditio Catholicae veritatis interpres, &cuftos nos docuit.
32. Quod hac ftt veraConfecrationisforma oftenditur.
Verum fi de hac forma nemo dubitare poterit, fi quod antea dićtum eft de forma Confecra-tionis, quae ad panis elementum adhibetur,
hoc
hoc etiam loco attendatur. Condat enim, iis verbis, quae vini fubdantiam in fanguinem Domini converti fignificant, hujus elementi formam contineri. Quare cum verba illa hoc aperte declarent,perfpicuum ed, aliam formam condituendam non efie. Exprimunt autem praeterea quofdam effufi fanguinis in paffione Domini admirabiles frućtus; qui ad hoc Sacramentum maxime pertinent. Unus ed, aditus
(a)	ad aeternam haereditatem, quae novi, atque aeterni tedamenti jure ad nos venit. Alter ed, aditus ad juditiam per myderium fidei: (b) Je-fum enim per fidem in fanguine ejus propitiatorem Deus propofuit, (c) ut ipfe fit judus, & judificans eum, qui ex fide ed Jefu Chridi. Tertius ed,^|) remidio peccatorum.
23. Forma Confecrationis [anguinis exponitur.
Quoniam vero haec ipfa Confecrationis verba plena myderiorum funt, aptiffimeque ad rem conveniunt, diligentius perpendere ea oportet. Quod vero dicitur, Hic eß enim Calix [anguinis mei, fic intelligendum ed : HIC EST SANGUIS MEUS, qui hoc calice continetur. Rećte autem, & appofite, dum fan-guis hic, ut ed fidelium potus, confecratur, calicis mentio facienda ed. Neque enim fan-guis hujufmodi potionem fatis fignificare videretur , nifi vafe aliquo exceptus effet. Sequitur deinde, Novi tejiamentiquod quidem ob eam rem additum ed, ut intelligeremus, Chridi Domini fanguinem non figura, quemadmodum in veteri Tedamento fiebat, (de eo enim apud Apodolum ad Hebraeos legimus, (e) fine [anguine teßamentum dedicatum non eß'e) fed vere, & reli 5	ipfa
D. Bm*V. W.4. difl.g. <m,q.0,2. ,V«£.lih,4.
1-
S inguini I Chrißi ejftćhti triplex, a) Hehr.10.1q,
k) S»'». J. 25.
•) Rone. 3.26.
d) Hitr,9.14,
Kxpoßtio Cer Te-crationts \tni ftimpta ex ea#
C* 11 Pif.i rti. t dt lelrbr.
e) Hetr.ff.ii,
, v
*) Htlr. 9.1^.
J**n. 6. & g.
Quomtdt Vinu m
confttratum fit my ft tu um fidei, CjTtgrrius Papa
htm, 22, de senf, ti;!. 2. c.jl.
JBaptifmks «ur fidti Satrumtn-tum dicatur,
A“S. ep. 15.-r<!
Umi if. de coup, difl. 1. ca/. Mac
ipfa hominibus tradi, quod ad novum Teft». mentum pertinet. Quare Apoftolus inquit: (a) Ideo novi teflamenti mediator eft Cbriflus, ut morte intercedente rcpromiffionem accipiant, qui vocati funtt extern* bareditatii. Verbum vero /Etenu, ad haereditatem asternam , quae Chrifti Domini aeterni teftatoris morte ad nos jure pervenit, referendum e ft.
Quod fubjungitur j Myfterium Fidei, non rei veritatem excludit, fed quod occulte latet, at* que ab oculorum fenfu remotiftimum eft, certa fide credendum efte fignificat. Diverfa vero hifce verbis fententia hoc loco fubjećta eft ab ea, quam habent, cum Baptiftno etiam tribuuntur. Nam quod fanguinem Chrifti*fub vini fpe-cie latentem fide cernimus, Myftqjjjim fidei dicitur : at Baptifmus, quoniam univerfam Chri-ftianae fidei profeffionem complećtitur,a nobis fidei Sacramentum, a Graecis myfterium jure appellatur. Quamquam alia etiam ratione fan-guinern Domini fidei Myfterium dicimus, quod fcilicet in eo maxime plurimum difficultatis, & negotii humana ratio experiatur, cum nobis fides credendum proponit, Chriftum Dominum verum Dei Filium, fimulque Deum, & hominem mortem pro nobis pertuliffe; quae quidem mors fanguinis Sacramento defignatur.
24. Cur maxime in fanguinis Confecratiane mortis mentio fiat.
Quapropter hoc loco appofite potius, quam In Confecratione corporis paffio Dominica commemoramur, his verbis, Qui effundetur in re-mißionem peccatorum. Sanguis enim feparatini confecratus ad paffioaem Domini, & mortem,
&
& paflionis genus ante omnium oculos ponendum, majorem vim, & momentum habet. Sed verba illa, quae adduntur, Pro Volis, SP Pro Multis, (a) a Matthaeo, & Luca lingula a linguiis fumpta funt, quae tamen fanda Ecclefia Spiritu cTrin^jilr^
Dei inftruda fimul conjunxit. Pertinent au- r“,:e M?'c" d,~
J	. catur pro Vobts,
tem ad paflionis fructum, atque utilitatem de- & pr$ multis.
clarandam. Nam fi ejus virtutem infpiciamus,
pro omnium falute fanguinem a Salvatore ef-	i
fufum effe fatendum erit; fi vero frudum, quem
homines ex eo perceperint, cogitemus, non ad
omnes, fed ad multos tantum eam utilitatem
pervenire, facile intelligemus. Cum igitur,
Pro Vobis, dixit, vel eos qui aderant, vel de-ledos ex Judaeorum populo, quales erant difci» puli,excepto Juda,quibufcum loquebatur, figni-ficavit. Cum autem addidit, C/ Pro Multis, reliquos eledos ex Judaeis, aut Gentibus intelligi voluit. Rede ergo fadum eft, ut pro mherfis non diceretur, cum hoc loco tantummodo de frudibus paflionis fermo eilet, quae falutis frudum deledis folum attulit. Atque huc fpe-dant verba illa Apoftoli: (b) Cbrißus femel ob- b) ■HWr*9•»!• latus eß cd multorum exhaurienda peccata : & quod Dominus apudJoannem inquit: (c) Ego pro eis <0 /">”.17.* rogo, non pro mundo rogo, fed pro his, quos dedifli mihi, qui tui funt. Plurima alia in hujus Confecra-tionis verbis latent myfteria: quae Pallores afli-dua rerum divinarum meditatione, & ftudio ipfi per fe, juvante Domino, facile a Aequentur. as. Non expedit in hoc Sacramento fenfuum adhibere Judicium.
Sed jam ad earum rerum explicationem oratio revertatur, qu* ut a fidelibus ignorentur,
ßul-
nullo modo committendum eft. Ac quonianj Apoftolus admonet, graviffimum fcelus admit, aji.ar.n.**. ti ab iis, (a) qui non dijudicant corpus Domi-ni, hoc in primis doceant Paftores, animum, atque rationem omni fludio a fenfibus avccau-T» Uu Sura- dam efle. Si enim fideles ea tantum in hocSa-7ud!!ium"{Tr7- cramento contineri fibi perfuaferiut, quae fen* €i,ndum,ß. v-- fibus percipiunt,in fummam impietatem addu-Mfymm. £tfi cantur necefie ein cum nihil aliud praeterpa-jtnfindtficit &t. njg fc viixj fpeciem oculis, tadu, odoratu, gu*
Et in ftqttrntia:	m A	/ °
Uffiod ntn upit ftu fentientes, panem tantummodo, ac vinum &e’	in Sacramento efle, judicaverint. Curandum
igitur eft, ut fidelium mentes, quam maxime fieri poteft, a fenfuutn judicio abflrahantur,atque ad immenfam Dei virtutem, & potentiam contemplandam dxcitentur. atT. Quid myftica Confccrationis virtute ia hoc St* cramento potijjimum efficiatur.
Triu fir auf- Tria enim funt maxime admiranda , atque 'sTcrZlmo *f- fufpicienda , quae in hoc Sacramento verbis /«.	, Confecrationis effici, fides Catholica fine ulla
Corp« Cnrifti dubitatione credit, & confitetur. Primum eft, *',um 'fl *■*" verumChrifti Domini corpus, illud idem,quod
$4rraMtnro.
X» m. dt tcd. natum ex Virgine, in ccelis fedet ad dexteram %‘«t.‘fI', i, Pattis, hoc Sacramento contineri. Alterum Smyrn.fr imnti eft, nullam in eo elementorum fubftantiam re* manere, quamvis nihil a fenfibus magis alie* Scriptortt c— num & remotum videri poflit. Tertium eft, T'ön/abßantu- quod ex utroque facile colligitur, etii verba »« ift •ritiqmf- confecrationis id maxime exprimunt, acciden-
fitn/t iLtCcLtftA	*■	b
diUnno. Amtr. tia, quse aut oculis cernuntur, aut aliis fen* fibus percipiuntur, fine ulla re fubjećta efle, mira quadam, atque inexplicabili ratione. Ac panis quidem, & vini accidentia omnia licet -- .	vi.
videre, quae tamen nulli fubdantia; inhaerent, fed per fe ipfa condant; cum panis, & vini fubdantia in ipfum Domini corpus, & fangui-nem ita mutetur, ut panis, & vini fubdantia omnino eile definat.
37, Certum eß, idem Chrißi corpus, quod natum efi de Muria Virgine, in Eucbariftia contineri.
Verum, ut prius de primo agamus, conen-tur Padores explicare,quam perfpicua, & clatra fint Salvatoris nodri verba, quae corporis «jus veritatem in Sacramento demondrant. Nam cum inquit: (a) Hoc eß corpus meum: H:c eft/unguis meus : nemo, qui modo fanae inentis fit, ignorare poted, quid nobis intelligendum fit; praefertim cum de humana natura fermo habeatur, quam in Chrido vere fuiffe, Catholica fides dubitare neminem patitur : ut vir fanćtillimus, atque doćUflimus Hilarius pnj-clare fcripferit, de veritate carnis, & fanguinis Chridi, cum ex ipfius Domini profedione, & fide nodra, caro ejus vere fit cibus, relićtum non ede ambigendi locum, as. Quomodo item verum Chrißi corpus in Euch a-rifiia effe convincatur>
Verum alter praeterea locus a Palloribus enucleandus ed , ex quo aperte licet cogno-fcere, verum Domini corpus, & fanguinem in Eucharidia contineri. Nam Apodolus podea-quam commemoravit panem, & vinum a Domino confecratum, & faqra myderia Apodolis luis adminidrata ede, fubjungit: (b) Probet autem feipfum bomo, Cj* fic de pane illo edat, de calice bibat i qui enim manducat, bibit indigne, judiciumJibi manducat, C?5 bibitf non dijudicans corpus
Do-
a) jtfjw.14.jik i*.', ai. «9. M-tnb, 26. afi.
S. HiUr. Iit. g. dt T< initat.
Vir i tat corpori? Curifti in Sacramento ex ( criptum
ris offenditur.
S«(f. 13. Concil. T'td, de Euch at. c. i. & can. c.J
b) 1.0, ii. n. 29.
4^ I.GV.10.16.
Primo inquiring d Ai eß Pst rum & DoSferum Ede-ß4 per omnia
J) Arni*. it Ut» qui mjfif. gnit.
Domini. Quod fi, ut Haeretici dićlitant, nihil aliud in Sacramento venerandum e (Tet praeter memoriam, & lignum paffionis Chrifti, quid opus erat tam gravibus verbis fideles hortari, ut (eipfos probarent ¥ Gravi enim illa Judicii voce declaravit Apoftolus, nefarium aliquod fcclus ab eo admitti, qui impure fumens corpus Domini, quod in Euchariftia occulte latet, ab alio ciborum genere non diftinguit. Quod etiam fupra in eadem epifiola uberius explicavit Apoftolus his verbis: (a) Calix benediRionir, cui benedicimus, nonne communicatio J'anguinis Cbrißi eß ? & panis, quem frangtmus, nonne participatio corporis Domini eß ? Quae quidem verba veram corporis, & fanguinis Chrifti Domini fubftan-tianj demonftrant. Haec igitur fcripturae loca a Palloribus explicanda erunt, atque in primis docendum, nihil in iis dubii, aut incerti reli* ćtum elfe > praefertim cum haec Ecclefiae Dei facrofanćta aućloritas interpretata fit. i’j. Ecclefiit Cbrißi fentcniia de fcnfu firipturartm, L"5 veritate corporis Domini in Eucbarijha, quomodo fit perquirenda.
Ad cujus lentendae cognitionem duplici via, & ratione poffumus pervenire. Prima eft, cumPatres, qui ab initio Ecclefiae, atque omni deinceps aetate floruerunt, & Ecclefiafticae do-«ftrinae optimi teftes funt, confulimus. Hi vero fummo confenfu omnes hujus dogmatis veritatem apertiffime tradiderunt : quorum fin-gula teftimonia alferre quoniam operofi laboris eilet, fatis erit, pauca notare, vel indicare potius, ex quibus judicium de cseteris facile fieri poterit. Primus igitur D. Ambrofius fide®
fuam
fiiam proferat, qui in libro de iis, qui initian» c. g. & Je «»C tur myfteriis, teftatus eft, verum Chrifti cor*	/»“v/,
in hoc Sacramento fumi, ficut verum ex &c.RtvrnUk.4.
r	j	S/tcr.tm. 1.4.
Virgine fumptum eft, ldque certiflima hde te- & detmfd.it.2. nendum effe; alio loco docet, aute Confecra- c^“d‘%u. tionem panem ibi effe, pod Confecrationem l urn Aflti*chtnm autem carnem Chrifti. Accedat alter tertis D. Chryfoftomus, non minoris fidei, & gravi- 4<;.i» Jm»»«». tatis, qui quidem cum multis aliis in locis hanc ipfam veritatem profitetur, & docet, tum vera praecipue hom. 60. de iis, qui facra myfteria impure fumunt, itemque hora. 44- & 45> in fanćhira Joannem : inquit enim : Pareamus Deo, neque lontradicamus, licet vel cogitationibus, vel oculis no-ftris videatur adverfari, quod dicitur ; ipjius enim.
Jemo infallibilis cß, fenjus noßer facile [educitur.
His vero omni ex parte confentiunt,qu,e D. Au» s. Au/ufl. «»• gurtinus acerrimus Catholicae fidei propugna* l* v,rjH‘ tor Temper docuit: atque in primis exponens titulum Pfalmi 33. fcribit enim : Portare fe in 1. R--.it. h*ie-manibus fuis homini impojßbile eft, filique Chrifto con-venire potejt j ferebatur enim ille in manibus fuis,qmn-	lc’~l~
do commendans ipfum corpus fuum, ait : Hoc eß cor- ,n manibus fui,, pus meum. Ac Cyrillus (praetereo Jurtinum, & s.Cjni.hb. 4. ,n lrenseum) adeo aperte lib.4. in Joannem veram J™n- '• *?• H- *“ Domini carnem in hoc Sacramento effe affir- juft. Aptitgu, mat, ut ejus verba nullis poffint fallacibus, & 2-^lrfinem-captiofis interpretationibus obfcurari. Quod fi 1’aftores alia etiam Patrum tertimonia requirent, facile erit fanäos (a) Dionyfium, (b) Hi- eIi^hŠ^Ć."^. larium, (c) Hieronymum, (d) Damafcenutn ad- b) L<K % ’.it’ dere,innumerabilefquealios, quorum de hac re	,p. »j
graviffimas fententias Doćtorum, & piorum ho-	fi.
minum induftria, & labore in unum congertas ‘\\) ut. "4. it paflim legimus.	-0. •nh- fid‘ <4-
S»curido Veritas cor pot is Chrißi in Eutharifti* per contrari,* Jententix damnationem fjccießii* fiicam potmp agnefei*
Berengarius fen-tmtiam fa am in ]Ft reellen fi Con., eil. abiuravit, ut con jiat ex cap. Ego Berengarins,
Concilium Ear. eap. i. & habetur At [urn. Tnnir.fr fide Cat hoi. cap. firmiter.
Con;, flor. in doRrinx de S*~ cram, cap. 4, & can. 22. Cone. Tad. /'«/. I}.
30.	Quoties contraria opinio in Conciliis Ecclcfnt condemnata fit.
Altera reflat vi3, qua fandae Ecclefi® judi-cium in iis , quae ad fidem pertinent, inveffi. gare liceat, contrariae fcilicet đodrinae, & opi-nionis damnatio. At vero confiat, Temper corporis Chrifti veritatem in fando Euchari-ftise Sacramento ita per uuiverfam Ecclefiam diffufam, & difleminatam efle, & confeutienti voluntate ab omnibus fidelibus receptam, ut, cum ante quingentos annosBerengarius id negare aufus eilet, ibique fignum tantummodo eflo aifereret, ftatim in Vercellenfi Concilio, quod Leonis IX. audoritate convocatum fuerat, omnium fententiis condemnatus ipfe haerefim fuam anathemati addixerit: qui poftea cum ad eandem impietatis infaniam rediiftet, tribus aliis Conciliis, Turonenfi, & duobus Romanis, quorum alterum Nicolans II. alterum Gregorius VII. Pontifices Maximi convocarunt, damnatus eft. Eam poftea fententiam Innocent III. in Concilio Lateranenfi Magno confirmavit: ac deinceps Florentina, & Tridentina Synodis ejufdem veritatis fides apertius declarata, ac ftabilita eft. Haec igitur fi Paftores diligenter expofuerint (ut nihil dicamus de iis, qui erroribus obcoecati, nihil magis, quum veritatis lucem oderunt) & infirmos confirmare, & piorum mentes fumma quadam laetitia, & voluptate afficere poterunt.
31.	Quomodo in Symbolo dogma de 'veritate corpora
Chrißi in hoc Sacramento includatur.
Cum praefertim fidelibus dubitare non liceat, quin inter caeteros fidei articulos hujus etiam
d«*
dogmatis fides comprehendatur. Nam, cum Dei fummam omnium rerum poteftatem credunt, & confitentur, credant etiam neceffe eft, poteftatem ei non defuiiTe maximi hujus operis efficiendi, quod in Euchariftias Sacramento admiramur, & colimus. Deinde cum credunt fandam Ecclefiam Catholicam, neceffario fe-quitur, ut fimul credant eam elfe, quam explicavimus, hujus Sacramenti veritatem. p. Quanta fit Eccleßa militantis dignitas, ex lujuS myflerii majejiate oßenditur.
Sed nihil eft profedo, quod ad piorum jucunditatem, & frudum addi poffit, cum hujus altiilimiSacramenti dignitatem contemplantur. Primum enim intelligunt, quanta fit Evangelici legis perfedio, cui datum eft, id reipfa habere, quod fignis tantum, & figuris Mofaicae legis tempore adumbratum fuerat. Quare divinitus dictum eft a Dionyfio, Ecclefiam no-ftram mediam effe inter Synagogam, & fupre-mam Hierufalem, ac propterea utriufque participem. Ac profedo fatis mirari fideles nunquam poterunt fandae Ecclefiae perfedionem, ejufque gloriae altitudinem, cum inter eam, & coeleftem beatitudinem unus tantum gradus in-tereife videatur. Hoc enim nobis cum cceli-tibus commune eft, ut utrique Chriftum Deum, & hominetn praefentem habeamus : fed, quo uno gradu ab iis diftamus, illi praefentes beata vifione perfruuntur, nos praefentem, & tamen ab oculorum fenfu remotum, facrorum niyfte-riorum admirabili integumento fc occultantem, finna, & conftanti fide veneramur. Praeterea fideles hoc Sacramento Chrifti Salvatoris no-S	ftri
Eignitas Sacra* menti Euchari-fiia, Mac habet magna ex partt D. Thom,tn q. 7S. *rt. i.
S» Dion, de Ectl.
Ht er arch, cap, y9 circa medium.
a) Priv. t. V'
D« eor.com it an• ti* p*rtium corporis Cbrißi in h»c SoscrAWstnto^ dt confec, difl, 2. cAp, Singult»&c. \Jbi panis oft, jlmbrofius in Ist/, de tis, qui myfltr, init. c, 9. I).Thom. in $./>. q. 7$. I. Chrißus nomen l)ti , cJr /»«»*/-Wix */?. pamAp, lib,
27.
JC* CoHpl, Epht-
fino in epiß, ad Htßorium, & refertur de conß dsfi. l. c, K*ctf~ farso.
ftri perfeftifiimam charitatem experiuntur. Ejus enim bonitatem maxime decuit, naturam, quam a nobis fumpferat, a nobis nunquam fub-trahere, fed quantum fieri poflet, efie, verfa. rique nobifcum velle, ut illud omni tempore vere, & proprie diftum videretur, (a) Delicia mea ejje cum filiis hominum.
33.	Ofifa, nervi, Cj* quacunque ad hominis perfeHio. nem pertinent, una cum divinitate hic vere ad-funt.
Jam vero hoc loco etiam explicandum e(l, non folum verum Chrifti corpus, & quicquid ad veram corporis rationem pertinet, veluti offii, & nervos , fed etiam totum Chriftum in hoc Sacramento contineri. Docere autem oportet, Chriftum nomen effe Dei, & hominis, unius fcilicet perfonae, in qua divina, & humana natura, conjunćta fit. Quare utramque fubftantiam, & quse utriufque Cubitanti* confequentia funt, divinitatem, & totam humanam naturam, quae ex anima, & omnibus corporis partibus, & fanguine etiam conflat, compleftitur: quae omnia in Sacramento elTe credendum eft. Nam cum in coelo tota humanitas divinitati in una perfona, & hypoflali conjunćta fit, nefas eft fufpicari, corpus, quod in Sacramento inelt, ab eadem divinitate fe* juućtum efle.
34.	Sanguis, Anima, £r* Divinitas, non eodem moh in Euchariftia, quo corpus Chrifii funt.
In quo tamen Paftores animadvertant ne-ceffe eft, non omnia eadem ratione, aut virtute in hoc Sacramento contineri. Qusdaui
enim funt, quae ex vi, & efficientia Co»fecrJ‘
tio-
de SACRAM. EUCHARIST. «75
tionis in Sacramento effe dicimus : nam cum U ttrmitu «*-
„ .	.	- \ r •/-	fecrationit tx yi
verba illa efficiant quicquid fignmeant, id ef- Verborum funt fr in Sacramento ex vi Sacramenti divinarum	•
1C ill	fy. jntttruilt,
rerumScriptores appellarunt, quod verborum <j£,r. 4. dip. g. forma exprimitur : ita fi contingeret, ut ali-quid ab aliis rebus omnino fejunćhim effet, concomitant i a# id folum, quod forma fignificaret, in Sacra-mento effe, caetera non item effe, docuerunt. »/?.<■. 3. Quaedam vero in Sacramento continentur, quod illis rebus eonjun&a fint, quae forma exprimuntur. Nam cum forma, quae ad panem eonfecrandum adhibetur, corpus Domini fi-gnificet, cum dicitur, (a) Hoc efi corpus meum; a) Murk,*6. ipium Chrifti Domini corpus ex vi Sacramenti in Euchariftia erit. At quia corpori Sanguis,
Anima, & Divinitas conjungitur, haec quoque in Sacramento erunt omnia, non quidem ex Confecrationis virtute, fed ut ea, quoe corpori conjunčla funt. Atque haec ex concomitantia in Sacramento effe dicuntur: qua ratione totum Chriftum in Sacramento effe per-fpicuum efi. Si enim duo aliqua inter fe reipfa conjungantur, ubi unum fit, ibi etiam alterum effe neceffe efi. Sequitur itaque, totum Chri- s',b e,nra Eu' Hum ufque adeo tam m panis, quam m vim mum chnjtur» fpecie contineri, ut, Quemadmodum in panis p,r am'>mn*n-lpecie non corpus modo, fed etiam Sanguis,
& totus Chriftus vere ineft, fic contra in vini fpecie non folum fanguis, fed corpus, & totus Chriftus vere infit.
3S.	Cur in Eucbarifiia duplex fiat Confecratio.
Sed quamquam haec ita fe habere omnibus ji,x. d< AUt fidelibus certum, & perfuafiffimum effe debet; 4
n .•	4.	.	.	Thfl. qu.2 1.
uptimo tamen jure inftitutum eft, ut feparatim mmt,. j.
S %	duae
jirnbr, i.Or.fU. Ltyit.xjs
T>t conf. di fr. 2.
c. 76. & habetur th Adfsjf. Ambr. Prxfat. Domin, pid. pofi Epipb. Extd. 15.
Fufius txplti*-tur ftjf.l J. Cent. Trtd. c.%. & tan.
3. & f'fr 2>.
tomm.fub utra-gtt* _//>*«# T.
a) Lnc.zz.i7'
De Tranfukßdn-
ttattont,
Conc. Tr id. dt Eucbar. cap. 4. ^Tr, Qjiimsdi.
dua? Confecrationes fierent. Primo ut padlo Domini, in qua fanguis a corpore divifus ed, magis referatur ; cujus rei caufa in Ccnfecra-tione fangumem effufum effe meminimus. Deinde maxime confentaneum fuit, ut, quoniam Sacramento ad alendam animam utendum nobis erat, tanquam cibus, & potus inftitueretur,-ex quibus perfefturn corporis alimentum coiv fiare perfpicuum eft.
36.	Totus Cbrißtts in quavis utriufque Jpeciei particula prae fens adeß.
Neque vero illud praetermittendum, non fo-lum in utraque fpecie, fed in quavis utriufque fpeciei particula totum Chriflum contineri. Sic enim Ambrofius fcriptutri reliquit: Singuli accipiunt Chrißum Dominum, W in ßngulis portionibus totus eft, nec per fmgulos minuitur, fed intt-grum fe prabet in ßngulis. Atque id praeterea ex F.vangeliftis facile colligi poteft. Neque enim credeudum eft , fingula panis fruftra propria verborum forma a Domino confecrata effe,fed eadem fimul omnem panem, qui ad facra my-fteria conficienda, atque Apoftolis diftribuenda fatis futurus effet. Id quod de calice fafturn effe apparet, cum ipfe dixit, (a) Accipite, & dividite inter vor. Haftenus quae explicata funt-eo pertinent, ut offendant Paftores, verum Chrifti corpus, & fanguinem in Eucharifti» Sacramento contineri.
37.	Pofc Confecrationem nulla materia hujus Seu-' menti fubftantia remanet.
Nunc, quod alterum erat propofituni, doce-bunt, etiam panis, & vini fubftantiam in Sacri'
mento poft Coafecrationem non remane15.
Hoc
Hoc vero quamvis maximam admirationem merito habere pofiit, tamen cum eo, quod prius demonftratum , necefiario conjungitur. Etenim fi eft verum Chrifti corpus fub panis, & vini fpecie poft Confecrationem , omnino neceffe eft , cum ibi antea non eiTet, hoc vel mutatione, vel alterius rei in ipfum conver-lione fa&um efle. At vero fieri non poffe conftat, ut corpus Chrifti in Sacramento fit, quod ex uno in alium locum venerit. Ita enim fieret, ut a coeli fedibus abeffet, quoniam nihil movetur, nifi locum deferat, a quo move-ur. Creari autem corpus Chrifti minus credibile eft, ac ne in cogitationem quidem cadere hoc poteft: relinquitur ergo, ut in Sacramento fit corpus Domini, quod panis in ipfum convertatur. Quare nulla panis fubftantia remaneat necefte eft.
jf. Tranfubftantiatio a Conciliis approbata in Scripturis fundamentum habet.
Hac ratione addućti Patres, & majores no-ftri in Conciliis, Lateranenfi Magno, & Florentino, hujus articuli veritatem apertis decretis confirmarunt^ A Tridentina vero Synodo explicatius ita definitum eft : Si quis dixerit in ficrofanfto EuebariftiSacramento remanere fubfian-tiam panis, Ejr3 vini una cum corpore, Ztf fanguine Domini noftri Je fu Chrijti, anathema fit. Haec veto ex teftimoniis feripturarum facile fuit colligere. Primum, quod in ejus Sacramenti in-ftitutione ipfe Dominus dixit, (a) Hoc eß corpus meum. Vocis enim , Hoc, ea vis eft, ut omnem rei praefentis fubftantiam demonftret: fiuod fi panis fubftantia remaneret, nullo mo-S 3	do
tor pus G rißt in
Euchar, tjjls irim.
dpi at*
D. '1'hom.in
V 7S. art.3..
Non per hei mu» tationem.
Nen per crea- /
ttonem.
Adejt per coti-Verfionom Scot. 4. ftnt. i. ii. *?■ 3- 4* ^ S-
£*• nofte fit dies» & ex mane meri» dies.
Later. Concih c. j. Eagtnius
IV. "I Ep. ai
Arm. data ap» probata a Cene* Flor. Trid. Sjn.
ftjf. i*.«**#a.
Tranfubflantia» tto Scripturis ji at hi tur.
x)M*tt.x6.x6 Mm. 14. 12.
I. Cer. u. Z4,' Extd. it.

t) Jean. 6. i l.
b) lindtm (J4.
c) Ibidem 56.
frAnfubßstntia* tio ex con fen fu patrum ejlendim tur.
X). Ambr, lib, 4.
4? habetur de eon fee, diß# a.
(. Punis eft.
A)PT*L
IjX ltl\ 4. de S trum, cap,^..& 6. de C^nftcr, d, 2, c% Omniu%
S,H:Ur,deTrin. l,%. & de mn fee, dljl. 2. cap, jg
do vere dici videretur , Hoc eft corpus mean. Deinde Chriftus Dominus apud Joannem, (a)
Panis, inquit, quem ego dalo, caro mea eft pro mn. di vita, panem videlicet carnem Tuam vocans. Ac paulo poft fubjecit: (b) ATifi manducaveritis carnem filii hominis, Zf biberitis ejus fianguinem, non habebitis vitam in vobis, & rurfus (c) Caro mea vere efi cibus, Zf janguis meus vere eft potus. Cum orgo tam claris, & perfpicuis verbis carnem fuam panem, & verum cibum, fanguinem item verum potum nominaverit, fatis videtur decla-raflfe, nullam in Sacramento fubftantiam panis, & vini remanere.
3D. Quomodo Patres in hoc Sacramento Tranfub-flantiationem agnoverint.
s Atque hanc perpetuo fandorum Patrum confentientem fuiffe dodrinam, qui eos evolverit , facile intelliget. D. quidem Ambro-fius ita feribit: Tu forte dicis , Meus panis eß ujitatus, fed panis iß e panis eft ante verba Sasu• mentorum, ubi acceffcrit Confecrutio, de pane fit ctu vo Chrifii. Quod quidem ut facilius probare poffet, varia deinde affert exempla, & fimi' litudines. Alibi vero cum verba illa inter-, pretaretur, (d) Omnia, quacunque Dominus reluit, fecit in coilo, Zf in terta ; Licet, inquit, figura panis, Zf vini videatur , nihil tamen albuli quam caro Chrifii, Zf fanguis pofi Confecrationu* credendum eft. Atque iifdem fere verbis eandem fententiam fandus Hilarius exponens do cuit, quamvis extrinfecus panis, & vinum videatur, vere tamen corpus, St fanguinem Do* mini eile.
40- Qi“
jfo. Qtta ratione Eucbarißia pofil Confecrationem etiam panis dicatur.
Sed moneant Pallores hoc loco, mirandum non e fle, fi poll Confecrationem panis etiam vocetur. Hoc enim nomine Euchariflia appellari confuevit, tum quia panis fpeciem habeat, tum quia naturalem alendi, & nutriendi corporis vim, quae panis propria eft, adhuc retineat. Eam autem efle facrarui| literarum con-fuetudinem, ut res ita appellent, cujufmodi efle videantur, fatis oftendit, quod in Genefi di&utn eft, (a) tres viros Abrahae apparuiffe, qui tamen tres Angeli erant, (b) Et duo illi, qui Apoftolis, afceudente in ccelum Chrifto Domino, apparuerunt, cum eflent Angeli, viri dicuntur.
41.	Quomodo fiat tam admiranda fubflantiarum con-
Difficillima eft omnino hujus myfterii explicatio. Sed tamen conabuntur Paftores iis, qui magis in Divinarum rerum cognitione profecerunt, (nam qui adhuc imbecilliores funt, verendum effet, ne rei magnitudine opprimerentur) conabuntur, inquam, tradere hujus admirabilis converflonis modum ; quae ita fit, ut tota panis fubftantia divina virtute in ftotani corporis Chrifti fubftantiam, totaque vini fub-ffantia in totam fanguinis Chrifti fubftantiam, fine ulla Domini noftri mutatione, convertatur. Neque enim Chriftus aut generatur, aut mutatur , aut augefcit, fed in fua fubftantia totus permanet. Quod Myfterium cum (c) D. Am* brofius declararet, Vides, inquit, quam operatorius Jit fermo Cbrifii; fi ago tanta -vis efi, in ferti 4	mone
F.cil. i©, ji, <S>- 17. 21.
Exod. 7. 18. £«/. 19. 3?.
a)	G>». 18. tt
b)	ABor. 1. 10. Vide D.T'iom. in 9-7S- ars. 3.
& 4.
Quam admirabilis fit cmer-fit.
c) T).Ami,I.4.
de Sacram, c. 4. & habetur de eonC. dijl. 2. c, Fanis efi.
i) Habetur de conf. d. 2. capt
Hos Ulitem,
b) Dam Jib, 14.
de orth, fide cap.
14.
Scot.4.. fen. d. u.
1- s•	r-
Trid.Syn.fitf.H.
can. 4.. quod nomen primo au» thoritate Concil. Later, magni receptum efl, c, i, <fr habetur de fum. Tritt. & fide Cath. cap, i,
SueroCanffum JSuihar, Sacra» mentum pie credendum» non lu riofe fer utandum.
mone Domini Ifefu, ut inciperent effe, qua non erant mundus fcilicet; quanto magis operatorius eft, ut fint ea, qua erant, tf in aliud commutentur ? In quam fententiam alii etiam veteres, & graviflimi Patres feriptum reliquerunt. Divus quidem Au-guftinus, (a) Fideliter fatemur, ante Confecrationem fanem effe, Es* minum, quod natura formavit; poß Confecrationem vero carnem Chvifti Cs3fanguintm, quoi henediElio confecr§vit, Damafcenus autem (b) Corpus fecundum veritatem con junclum eft divinitati, corpus, ex fanti a Virgine, non quod ipfum corpus af-Jumptum de calo defeendat, fed quod ipfe panis, e/ vinum in corpus , b5 fanguinem Chrtfti trrnf-mutentur.
42.	Stupenda huic converjioni commode nomen impo-ßtum eft Tranfuhßantiatio,
Haec itaque admirabilis converfio convenienter, & proprie a fanda Catholica Eccleiia Tranfubftantiatio eft appellata, quemadmodum facra Tridentina Synodus docuit. Ut enim generatio naturalis, quod forma in ea mutetur, rede, & proprie transformatio dici po-teft: ita etiam, quod iu Sacramento Euchari* Iliae tota unius rei fubftantia in totam alterius rei fubftantiam tranfeat, verbum Tranfubftan-tiationis rede, & fapienter a Majoribus noilris inventum eft.
43.	Modus Tranfubftantiationis, Cs* loci, quo Chrt-ßus eft in hoc Sacrrmento , curioßus non inquirendus.
Sed illud faepiflime a fandis Patribus repetitum fideles admonendi funt, ne curiofius inquirant, quo pado ea mutatio fieri polTit. Nec enim percipi a nobis poteft, nec in natu*
rali-
de sacram. Eucharist, «si
ralibus mutationibus, aut ipfa rerum creatione eius rei exemplum aliquod habemus. Ve-	CMifU
■*	_	0 .	r j	n. ~ corpus in minima
rum, quid hoc fit, fide cognofcendum eic s pants particula
quomodo fiat, curiofius non inquirendum. *««"»
Non minorem vero cautionem Pallores adhi- Jf/de ĆoiiCi Trid, beant oportet, in eo etiam myfietio expli-cando, quomodo Chrilti Domini corpus vel s<^»/n & Flor. in minima panis particula totum contineatur. ^cram9 Vix enim unquam hujufmodi difputationes iti-ilituendae erunt : fed tamen, quando Chri-ftiana charitas hoc poftulaverit, primum quidem meminerint fidelium animos illa voce praemunire, (a) Non erit impojfibile apud Deum a) %?, amne -verbum.
44.	Chrißi corpus in Eucharißia non efi, ut in luco,
Deinde vero doceant, Chriltum Dominum Ckufl*< in s«-
.	_	. .	_ (ramento non
in hoc Sacramento, ut lnloco, non eile. Ft- eßt ut /#c#, enim locus res ipfas confequitur, ut magnitu- /'“• "ßß'ßß'Jßß dine aliqua praeditae funt : Chriltum vero ut fubflantia, Dominum ea ratione in Sacramento efte non ^
aofue m parvo,
dicimus, ut magnus, aut parvus eft, quod ad *■ magrmfiati» quantitatem attinet ; fed, ut fubllantia eft. cMttn“*r' Subllantia enim panis in Chrifti fubftantiam, non in magnitudinem, aut quantitatem convertitur. Nemo vero dubitat, fubftantiam aeque in parvo, atque in magno fpatio contineri.
Nam & aeris fubllantia, totaque ejus natura fic in parva, ut in magna aeris parte, itemque tota aquae natura non minus in urnula, quam in flumine infit, necefie eft. Cum igitur panis fubllantiae corpus Domini noftri fuccedat, fateri oportet, ad eundem plane modum in Sacramento elfe, quo erat panis fubllantia ante Confecrationem. Ea vero utrum fub magna,
S 5	aa
D» fubjijUnti*
accidentium pa* ni s , & vini fine aliqua re fub"#*.
Colit gt boe p*tiß ex ta. Hos autem
dt conf. dtß.^.&c,
cum Af*ttha de ctlebr. Aft fatum.
$. GL'**fivißi»
<fcr probat. n.Thim, }. [.
<?. 7«;. arr. 2.
& q. 77. art. 1. & alibi fape, & Com» Conßant.
ra *•
Vidi O/rilliim lib, 4. in Joan, 1.22. Crpr. dt tana Domini. Jug, trad. 27. in Joan.
1).Thom, in q.p,
74* art• *• t- 75. art.%. Dam, lib. 4. dt Jdi onh, c. 14.
an fub parva quantitate effet, nihil ad rem omnino pertinebat.
45.	h hoc Sacramento nulla eft fubftantia, cui accidentia panis, vini inbtereani.
Tertium reflat, quod in hoc Sacramento maximum, atque admirabile videatur; quod quidem, jam duobus aliis explicatis, facilius a Palloribus traćlari poffe exiftimandum eil; panis videlicet, & vini fpecies in hoc Sacramento fine aliqua re fubjećta conflare. Nam, cum antea demonftratum fit, corpus Domini, & fanguinem vere in Sacramento effe, ita ut nulla amplius fubfit panis, & vini fubflantia; quoniam ea accidentia Chrifti corpori, & fangui-ni inhaerere non poffunt; relinquitur, ut fu-pra omnem natura ordinem ipfa fe nulla alia re nifa fuftentent. Haec perpetua, & conflans fuit Catholicae Ecclefiae doćtrina quae etiam facile eorum teftimoniorum au&oritate confirmari poterit, quibus antea planum faftum eft, nullam refidere in Euchariftia panis, aut vini fubftantiam.
46,	Quare Chriftus fub panis, Ü" vini fpecie corpus,
E/ fanguinem fuum tradere voluerit.
Sed nihil magis fidelium pietati convenit) quam omiflis fubtilioribus quaeflionibus, hujus admirabilis Sacramenti niajeftatem venerari, & colere, ac deinde in eo fummam Dei providentiam fufpicere, quod faerofanćta myfte' ria fub panis, & vini fpecie adminiflranda iß' ftituerit. Nam, cum a communi hominum natura maxime abhorreat, humans carnis efca> aut (anguinis potione vefei, fapientiifime fecit, ut fanćliflimum corpus, & fanguis fub earum
rum rerum fpecie, panis, inquam, & vini, nobis adminiftraretur, quarum quotidiano , & communi alimento maxime deleftamur. Ad-junftae vero etiam funt duse illae utilitates: quarum prima eft, quod ab infidelium calumnia liberati fumus, quam facile effugere non pof-femus, fi Dominum fub propria fpecie comedere videremur. Altera eft, quod, dum corpus, & fanguinem Domini ita fumimus, ut tamen, quod vere fit, fenfibus percipi non pof-fit, hoc ad fidem in animis noftris augendam plurimum valet : qu<t quidem, ut fanfti Gra-gorii fententia pervulgatum eft, ibi non habet meritum , ubi humana ratio prabet experimentum. Haec autem, quae haften us expofita funt, non rvifl magna adhibita cautione , pro audientium captu, & temporum neceffitate explicanda erunt.
47.	Quid boni confequantur, qui corpori, Cj’ /anguini Domini digne communicaverint.
Verum, quae de hujus Sacramenti admirabili virtute, & fruftibus dici poffunt, nullum effe genus fidelium exiftimandum eft, ad quos earum rerum cognitio non pertineat, quibuf-que maxime neceffaria videri non debeat. Ut enim Euchariftiae utilitatem fideles intel-ligant, ob eam- potiffimum caufam , quae de hoc Sacramento tam multis verbis differuntur, cognofcenda funt. Sed , quoniam immenfae ejus utilitates, & fruftus nulla oratione explicari poffunt, unus, aut alter locus a Pafto-ribus traftandus erit, ut oftendant, quanto in facrofanftis illis myfteriis bonorum omnium copia, & affluentia inclufa fit. Hoc vero aliqua
l>rimd riti*«
Secuitdš rat it.
G1'e gor. pup* homil. 26. ta E P annelid.
Tie multiplici, S' admirabili fr uff k tanti Saerarntrum ti agitur Sef. 13. One.
Ti id. de Euchar, c. 2. & c. vide Iren. lib«4. e. 34* Cyni. lib. 4. in Joan.c.\2.& 14*
CnryC. hom. 84.
in Joan.
I). Thom, in
'?• 79» Per t0tafr9* & alibi [apt.
Ambr. 7/7;, de Sacram, Cdp.^..4t Cbrjf. hom. 4^.
j»
l’/r Eiuhari-fl ia m nos Dt» Dr«/ nol’/x contunditur. Conferatur hie locus cum f«čt.6. uh. <irr. fjmte. Aug, lib. 7. con-/«/. ‘Op. 10.
*) Ja**. 1.17.
«84 CATECHISMI ROMANI PARS ft.
+
qua ex parte ita aflequentur, fi, omnium Sacramentorum vi, atque natura pateläda, Eu. chariftiam fonti, caetera rivulis comparaverint. Vere enim, ac neceflario fons omnium gratiarum dicenda eft, cum fontem ipfum coeleftiunj charifmatum, & donorum, omniumque Sacra, mentorum audorem Chriftum Dominum admirabili modo in fe contineat, a quo, tanquam a fonte, ad alia Sacramenta, quidquid boni, & perfedionis habent, derivatur. Ex hoc igitur divinae gratiae fonte anrpliifima munera, quae nobis hoc Sacramento impertiuntur, facile colligi poterunt.
4,7. Qux commoda panis, Cs3 vitium corpori, ea pra-/tantiori modo Kucharißia animx affert.
Commode etiam fieri videbitur, fi panis, & vini natura, quae hujus Sacramenti fymbo-la funt, perpendatur. Nam, quos ufus corpori panis, & vinum affert, eos omnes anima faluti, & jucunditati, meliori quidem, ac per-fećtiori ratione, Euchariftiae Sacramentum praebet. Neque enim hoc Sacramentum in fubftantiam noilram, ut panis, & vinum, mutatur ; fed nos quodammodo in ejus naturam convertimur : ut rede illud D. Augufti* ni ad hunc locum transferri pofiit: Cibus fum grandium, crefce, Zf manducabis me; nec tu ne mutabis in te ,ßcut cibum carnis ture, /ed tu mutaberis in me.
49. Quomodo per hoc Sacramentum gratia conferatur.
Quod fi (a) gratia, & veritas per Jefum Chri-ftum fada eft, in animam quoque influat eft neceffe, cum eum pure, & fande accipit, qu*
de
de feipfo dixit, (a) Qui manducat meam carnem, If bibit mem fanguinem, in me manet, If ego in illo. Nam qui pietatis, & religionis Audio affeđti hoc Sacramentum fumunt, nemini dubium efte debet, quin ita Filium Dei in fe admittant, ut ejus corpori tanquam viva membra inferantur. Siquidem fcriptum eft, (b) Qui manducat me, if ipfe vivet propter me : item, (c) -Panis, quem ego dabo, caro mea ejt pro mundi vita. Quem locum Cyrillus cum interpretaretur, inquit: Dei Verbum uniens fefpfum propria carni fecit ipfam vivißcativam. Eum erge decebat miro quodam modo uniri corporibus per facram ejus carnem, if pretiojum fanguinem, qua accipimus in benediElinne vivificativa in pane , if vino.
so. Homo peccatis joedatu.s, ac mortuus, Eucbari-ftia fumptione non vivificatur, etiamfi hoc Sacramentum gratiam conferre- dicatur.
Verum, quod dicitur, EuchariAia gratiam tribui, Paftores admoneant oportet, ita in* telligendum non eile, perinde ac necefle non fit, ut, qui re ipfa hoc Sacramentum utiliter percepturus eft, gratiam antea adeptus fuerit. ConAat enim, quemadmodum mortuis corporibus naturale alimentum nihil prodeft , ita etiam animae, quae fpiritu non vivit, facra myAeria non prodeffe. Ac propterea panis, & vini fpeciem habent, ut fignificetur, non quidem revocandae ad vitam animae, fed in vita confervandae caufa.inftituta efie. Verum hoc ideo didum eft, quoniam prima etiam gratia (qua omnes praeditos effe oportet, antequam facram Euchariftiam ore contingere au-
de-
a)	7.
b) Ibidi»
c) Itidem ^1.
B.Cyril, lit1.4. in Joan, cap. 1 & Epi. io« bid
N«/'.
Quomodo hoc Sacrament, pt gratia caufci.
D. Thorn. in q.JQ.art.n.
Vide lib. de Ecclm do girt. cap.
Cone. Trid. ftjf. ?3 . cap. J.&can. II* de con fee. dift. 2. c.
Qjti federate,
& cap,
Timorem & cap, Oja id eft Chri* ftum &c.
StcfbP Judas*
i) J. pr, n. 3».
Qjumtit Im S/t-
cramtvrum fit
de nneffitate Ja* lutis fait t m m Voto, vidt apnd D. Tlom. in 3, p.
<7-73- *”• 3-tf 9. 79. arr, 1, ad i.
k) S*P.l6.10.
Joan. 6. 49. Jnnoc. g. Uh, 4. dt rnyfi, alta
«• 44*
Bern. ferm, in cana Domini.
CJpr. lih. 4* in J»an. cap. 17.&
/'M-«M 7. jEf i» cel Uefa, d: cit ur.
Sir ablutio fet-hrum.
D, Ambr, lib.4, de Sacram, c, 6. & lib,^. tap. 4.
deant, (a) ne judicium fibi manducent, & bi-bant) nemini tribuitur, nifi hoc ipfum Sacra-mentum defiderio, & voto percipiat. Eft enim omnium Sacramentorum finis, & Ecclefiaftic® unitatis, ac conjunćtionis fymbolum; neque extra Ecclefiam confequi gratiam ullus poteft. ji. Quomodo anima hoc fpirituali cibo reficiatur, iff augeatur.
Deinde, quoniam, uti corpus cibo naturali non confervatur modo, fed etiam augetur, guftufque novam quotidie ex eo voluptatem, & fuavitatem percipit, ita etiam faerse Eucha-riftiae cibas non foluni animam fuftentat, fed vires illi addit, efficitque, ut fpiritus divinarum rerum dele&atione magis ac magis commoveatur ; ob eam caufam fit, ut gratiam hoc Sacramento tribui, re&e, & veriffime dicatur. Jure enim (b) inannae comparari poteft, ex quo omnis faporis fuavitas percipiebatur. si. Per Eucbarifliam peccata leviora dimittuntur.
Remitti vero Euchariftia, & condonari leviora peccata, qu» venialia dici folent, non eft, quod dubitari debeat. Quicquid enim cupiditatis ardore anima amifit, dum levi aliqua in re parum offendit, totum id Euchariftia, eas ipfas minores culpas abftergens, reftituit. Quemadmodum etiam (neque enim a propo-fita fimilitudine difcedendum videtur) quod innati caloris vi quotidie detrahitur, ac deperit, paulatim addi, & refici naturali alimento
fentimus. Quare merito a D.Ambrofio de hoc coelefti Sacramento diftum eft, Iße patiis quoti* di anus fumi tur itt remedium quotidiana’ infirmitatis. Verum haec de iis peccatis intelligenda funt,
quo-
quorum fenfu, & deledatione animus non per* movetur.
53.	Per hoc item Sacramentum anima a futuris nia-
lis prajervatur.
Illa praeterea in facris myfteriis vis eft, ut nos a criminibus puros, & integros, atque a tentatiojium impetu incolumes fervent, a tau-quam coelefti medicamento animam praeparent, ne alicujus mortiferae perturbationis veneno facile infici,ac corrumpi queat. Atque ob eam etiam caufam, ut teftatur D. Cyprianus, cum olim a Tyrannis fideles ad tormenta, & caedem propter Chriftiani nominis confeffionem vulgo raperentur, ne illi forte dolorum acerbitate vidi in falutari certamine deficerent, vetus in Ecclefia Catholica mos fuit, ut eis ab Epifco-pis Dominici corporis, & fanguinis Sacramenta praeberentur. Sed carnis etiam libidinem cohibet, ac reprimit. Dum enim charitatis igne animos magis incendit, concupilcentise ardorem extinguat necefie eft.
54.	Quomodo per hoc Sacramentum aditus ad ater-nam gloriam pateat,
Poftremo, ut uno verbo omnes hujus Sacramenti utilitates, & bengficia comprehendantur, dicendum eft, facrse Euchariftise fummam vim efte ad aeternam gloriam comparandam. Scriptum eft enim (a) Qui manducat meam carnem, {f bibit meum Janguinem, habet vitam ater-nam, b3 ego refufcitabo eum in novijßmo die. Hujus videlicet Sacramenti gratia fideles, dum hanc vitam degunt, fumma confidentiae pace, & tranquillitate perfruuatur.- deinde ejus virtute recreati, non fecus atque Helias, (b) qui
fub-
1). Tom, tad» 9- 79- 4rM-
ex Joan. c.	•
Aug. traSf, 26. in Joan.
S. Cypr. lih u epiß. 2. ad Cornelium,
D.T»om. in (]. 119. art. 2.
QjryftJt. dt fa» cerdo. lile. 6.
a) Jtan.Cn.tf.
b) j.*',5.19.3.
/M». 6. 44,^.
a)	Man.%. 14. 9. 10.
X«<. 10. ;S.
b)	Äfutt.Q.2I.
D* modis rtcim psends Euehart» ßitWJ.
c) TWV. /»i: 15. t. 8-
d) I. Or. 11. jing, dt unfit, dift, 2. c. O«* </*»», tdr zn rrutf. 26. z>* /?<*#. <5r /z/'. 5. cfc
fubcinericii panis fortitudine ambulavit ufque ad montem Dei Horeb, cum ex vita emigrandi tempus advenerit, ad aeternam gloriam, & beatitudinem afcendunt. Haec omnia a Pado-ribus latifiime explicabuntur, ü vel Divi Joan-nis locum , in quo multiplices hujus Sacramenti effećlus aperiuntur, traiftandum fumpfe-rint: vel admiranda Chrifli Domini faćfa percurrentes, ollenderint, cum eos jure, ac me-rito beatiffimos fuifTe exiltimemus, (a) in quorum tećla mortalis receptus eft, vel qui illius
(b)	vellis, aut fimbriae taćlu fanitatem recuperarunt, multo nos beatiores, & feliciores elfe, in quorum animam immortali gloria prae-ditiis ingredi non gravetur, ut ejus vulnera (k-net omnia, eamque amplifiimis muneribus ornatam fibi conjungat.
SS.	Quot modis corpori, E/ janguini Domini communicemus.
Verum docendum ell, a quibus ingentes illi facne Eucharilliae frućlus, qui modo commemorati funt, percipi poffint; neque unam tantum efle communicandi rationem, ut fidelis populus difcat meliora charifmata aemulari. Rećte igitur, & fapienter majores nofiri, ut in
(c)	Tridentina Synodo legimus, tres hujÄs Sacramenti fumendi rationes diftinxerunt Alii enim Sacramentum tantum accipiunt, ut peccatores, qui facra mylleria impuro ore, & corde accipere non verentur, quos Apollolus ait
(d)	indigne manducare, & bibere, corpus Domini. De his Divus Augullinus ita (cribit: fi?* non manet in Cbrißo, Es* in quo non manet Chrißm, procul dubio non manducat fpiritualiter ejus carnem,
'	licet
licet carnalitey, & vifibiliter premat <lentibus Sacra-vient,i corporis, W/anguinis. Qui itaque hoc mo-
cintra Donat,c.S, & Mag. in 4. dijt. 9, lit. B. &
do aifečti facra myfteria accipiunt, non folum
cx Ills nullum capiunt fnićtum, fed, ipfo (a) TrtpUci mtd§
Apoilolo teile, judicium fibi manducant, & bi-
bunt. Alii vero fpiritu tantummodo Eucha- tantum, &c„rm rifliam fumere dicuntur: ii funt, qui defiderio,	Cor.
& voto , propofitum coeleilem illum panem 16.
‘ r	.	,. Sptntualster
comedunt, fide viva incenfi, (b) qux per dl* tantum•
leftionem operatur ; ex quo, fi non omnes,
maximos certe utilitatis frućlus confequuntur. & frirituaUttr
Alii denique funt, qui Sacramento, & fpiritu jW'
facram Euchariitiam percipiunt; qui cum ex
Apoiloli dočtrina (c) prius fe probaverint, ac c) 1. a>r. u,
(d)	vefte nuptiali ornati ad divinam hanc men-	Matth, xi.
fam aocefierint, ex Eucha riftia capiunt uberri- n.
...	..	.	r cl	^	Qj** communiid*
mos illos quos antea diximus, trućtus. Quare r, perfpicuum eil, eos fe maximis, & cceleilibus u“r
* r	’	Cjumtu jt pn~
bonis privare, qui, cum ad corporis Domini v«» fruiutm. Sacramentum etiam fumendum parati e (Te pof-fint, fatis habent fpiritu tantum facram Communionem accipere.
SC. Antequam quis ad Eucharißiam accedat, prapa* randum animum eße, oßenditur.
Sed jam docendum eft, qua ratione prsepa- De preparati*«*. ratos fidelium animos eiTe oporteat, antequam "sejpi^’a'ne”.“ ad Sacrameutalem Euchariftise perceptionem Tr,d-dc Buchte.
_	•	.	.	. .	c.y. & can, 11.
veniant. Ac primum quidem, ut pateat, eam Vlue	^.
praeparationem maxime neceflariam eiTe, Sal-
Viortoust
vatoris noilri exemplum proponendum eil.
Nam, antequam Apofiolis pretiofi corporis, & fanguinis fui Sacramenta daret, quamvis jam mundi eiTent, (e) pedes eorum lavit; ut de- ej /«<». i?» s. clararet, omnem diligentiam adhibendam efie,
T	ne
D. "P^rntin ■5. to. «rf.4.
a) Eft. 16. a i. 24.
W k®'{. s-
fir tkam.
Jli difutm Eh-char ißt*, furti-ftitmrm prime
ne quid nobis ad fummam animi integritatem, & innocentiam defit, cum facra myfteria per-eepturi fumus. Deinde vero fideles intelli-gant, quemadmodum, fi optime affećto, & pra-parato animo Euchariftiam aliquis fumat, am-plifiimis ccelefiis gratias muneribus ornatur.' ita contra, fi imparatus accipiat, non foluni nihil commodi, fed maxima etiam incommoda, & detrimenta eum accipere. Optimis enim rebus, & maxime falutaribus hoc proorium eft, ut, fi in tempore iis utamur, vehementer profint: fin alieno tempore adhibeantur, perniciem, & exitium afferant. Quare mirandum non efi, ingentia quoque, & praeclarifiima Dei dona, cum bene couftituto animo accipiuntur, ad cceleftem gloriam confequendam maximo nobis adjumento effe : at vero, cum iis nos ipfos indignos praebemus, fempiternam mortem afferre. Id vero arcae Domini exemplo comprobatur, (a) Arca enim Foederis, qu.i nihil praeftantius Ifraeiiticus populus habuit, cui etiam per illam maxima, & innumerabilia beneficia Dominus tribuerat, a (b) Philiftaeis ablata, fummam illis pellem, & calamitatem cum aeterno dedecore conjunćtam importavit. Sic etiam cibi, qui ore accepti in fiomachum bene affećtum illabuntur, corpora alunt, & fu-lfentant.- qui vero in fiomachum vitiofis humoribus plenum infundi folent, graves nion bos efficiunt.
37. Quo paBo animus ad Euclarißiam Jit pr.spk randus.
Primam itaque illam praeparationem fideles adhibeant, ut difeernant menfam a menfa»
hanc
DE SACK AM. EUCHARIST. 29t liane facrani ab aliis profanis, coeleftein hunc difitmtnJtu efl
,	. caltfits panis a
panem a communi. Atque hoc iit, cum certo commiin/t credimus, praefens eile verum corpus, &fan-guinerti Domini, (a) quem in coelo Angeli ad- a) pßl 96. g. orant, (b) ad cujus nutum columnae coeli con-tremifeunt, & pavent, cujus (c) gloria plenum 0 ifi. 6.\.' eft ccelum, & terra. Hoc nimirum eft dijudicare corpus Domini, quod (d) Apoflolus ad- j)Gr. n% monuit cujus tamen myfterii , magnitudinem J9-venerari potius oportet, quam in difputatio-nibus ejus veritatem curiofius perquirere.
Altera vero illa praeparatio maxime necef- Secundo ream.;-faria eft, ut unufquifque a feipfo quaerat, num ^ pacem cum aliis habeat, (e) num proximos ‘A
r	.	....	^	.	,	«) I./«».5.I4,
vere, atque ex animo diligat. Inquit enim Matthaeus : (f) Si ergo offers munus tuUm aci al- q Mutth,^ tare, C/ ibi recordatus fueris, quia frater tuus balet *?• 24» aliquid aduerfum te, relinque ibi munus tuum ante altare, if vade prius reconciliari fratri tuo, ‘if tunc veniens offeres munus tuum.
Deinde confcientiarn noftram ferutari dili- tertio co»jVm* tenter debemus, ne forte exitiali aliquo pec- per s*cra~
* r mentum poentm
cato contaminati fimus, cujus poenitere necef. tentia a (dpi-fe fit, ut prius Contritionis, & Confeffionis v‘ß‘“ medicamento illud eluatur. Definitum eft Synod. tni. enim a famfta Trident ina Synodo, nemini li- 13 ‘ a>"‘u' cere, quem peccati mortalis conficientia fti-mulet, fi Sacerdotis facultas data fit , antequam fe Sacramentali Confeffione purgarit, quantumvis fibi contritus efle videatur, fa-cram Euchariftiam accipere.
Praeterea taciti cum animis noftris cogite- Quarto pramk-nms, quam indigni iimus, quibus divinum undf ‘fl hoc beneficium a Domino tribuatur. Quare mutio’/ **
T»	a-
a)	M*nbm 8. 10.
b)	V'id. 3.
Qjunto eß viden* dum , An Vera charttatc fimus fr aditi.
C) JO'AH.U. 1$
d) Matth. a*
Jeiunos communicant es ejje tit-crjfe tß, de conj] dt ft. 2. cap. 54. Liquido,
Item caßos.
Vide 33. qu. 4. c.Sciatis & c.j. yir cum propria 31. oju. 4. & Qmnis homo, de tonf. dsft. a*
t)
CmciI. Later, cap. a». & habetur dt potnir.
illud Centurionis, (a) de qup idem ipfe Salvator teflatus eft, fe noil invenifie tantam fidem in Ifrael, ex animo dicendum eft, (b) Domine non funi dignut, ut intret fub teButn mem. Ex* quiramus etiara a nobis ipfts, an illud Petri ufurpar-3 nobis liceat, (c) Domine tu feit, quin amo te. Meniinifle enim oportet, eum, qui fine (d) vefte nuptiali in convivio Domini accubuerat, in tenebrofum carcerem conjedum, fempiternis pcenis addidura fuiffe.
Sft. Etiam an pons aliqua ratio communicare volenti eft fufiipienda.
Neque vero animi folum, fed etiam corporis praeparatione opus eft. Nam jejuni ad facram menfam accedere debemus, ita ut fal-tem a dimidia antecedentis diei node ufqus ad illud temporis pundum , quo facram Eu-chariftiam accipimus, nihil omnino comederimus, aut biberimus. Poftulat etiam tanti Sacramenti dignitas, ut qui matrimonio jundi funt, aliquot dies a concubitu uxorum abfti-neant, (e) Davidis exemplo admoniti, qui, cum panes Propofitionis a facerdote accepturus eftet, purum fe, & pueros fuos ab uxorum confuetudine tres ipfos dies profeftus eft. Hxc fere funt, quse maxime obfervari a fidelibus oportet, ut fe ad facra myfteria utiliter accipienda antea parent. Reliqua enim, quae hac in re providenda efle videantur, ad hasc ipfa capita facile redigi poterunt.
Srj. Ckrißi/ini omnes Eucbarißiam Jumere faltem fe-mei in anno tenentur.
Sed, ne forte aliqui feguiores ad hoc Sacramentum percipiendum reddantur, quod tantam
tam praeparationem adhibere grave admodum, & difficile ducant : fideles fepe admonendi funt, omnibus eam legem propofitam effe, ut fleram Euchariftiam accipiant. Praeterea con-11 itu tum efi ab Ecclelia, ut qui femel faltem lingulis annis in Pafcha non communicaverit, ab Ecclelia arceatur.
Go. Quoties, 0? quibus temporibus percipienda fit Eucharijlia.
Neque tamen fideles hoc fatis habeant, fe, hujus decreti auffioritati obtemperantes, femel tantummodo cordus Domini quotannis accipere , verum faepius iterandam Eucharifiia* Communionem exiftiment. Utrum autem fin-gulis menfibus, vel hebdomadis , vel diebus id magis expediat, certa omnibus regula prs-fcribi non potell: verumtamen illa eft S. Au-gultini norma certiffima, Sic vive, ut quotidie pojfis fiimere. Quare Parochi partes erunt, fideles crebro adhortari, ut, quemadmodum corpori in fingulos dies alimentum fubminiftrare tieceffarium putant, ita etiam quotidie hoc fa-cramento alendae, & nutriendae animae curant non abjiciant. Neque enim minus fpiritualf cibo animam, quam naturali corpus indigere, perfpicuum eft. Vehementer autem proderit hoc loco repetdre maxima illa, & divina beneficia, quae, ut antea demonilratum eft, ex Euchariftiae Sacramentali Communione conle-quimur. Illa etiam figura erit addenda, (a) cum fingulis diebus corporis vires Manna reficere oportebat: itemque fandorum Patrum au&oritates, quae frequentem hujus Sacramenti perceptionem magnopere commendant. Ne-T 3	que
& rcr/tijf. cd fi.
S?(T. 15. Cone. Trid. de Euch, tan. 9.
Safiitit totumu-niiandum, jdmOr. hb. (id Sarram, cap. 4. Vide A'-ig. in lib.
%o. h$m. 41. Hoti. & de bon» ftrfev. <ap. 14. Ö* Ep. t l3. ad Jan. Vtdt it m c. Psr» alia , & c.
Quit i di e, & c.r. Si ejuotiefiun- \ que » &c.
Si non tanta punt di anfecr.
di ft. a.
aj Exid.zf.it;.
a)	B. Au?j<ß.
ferm. 28. dz verb, Damini,
b)	Ignat, in ep, ad Epht ßa/tl.ad Cafarium Patr, j&rnbr. lib, <5, de Sacram, c, 4.
z) Alf. 2.43.
S. Andclltus Ep.
2. & c. tat ur de ccnf, JD, j, cap, Jjpifcopus , &
5. cap, J\raffa Vide D ionyC, A>eop, de E-c!. Hier, e,^.&Greg,lib.2, Dial, cap. 23.
S.Fabian, Ep ad Hilar. Ep if, & habetur de ton C, diß, 2. cap. Et fi Pracipitur» ut fideles ter in anno communiant, Tar on.
Cene. III,c. <J0* Cone. Agat, (, 58* &Cabilonenfm JL Cone. Eat, tan. at, <*r ci~ tarter dt pan,
& rer/iijf, c, Omnis, & Trid, fijf. Ican. 9. fracipttur> at fidelts femel ad minus comma• nitent*
que enim unius S. Patris (a) Auguftini ea fult fententia, Quotidie peccas, quotidie fume: fed, fi quis diligenter attenderit, eundem omnium
(b)	Patrum, qui de hac re fcripferunt, fenum fuiffe, facile comperiet.
<57. Communicandi morent in Ecckßa olim frequentem fuiffe, demonflratur.
Ac tempus quidem olim fuiffe, cum fideles quotidie Euchariftiam acciperent, ex (c) Apo-ftolorum adis intelligemus. Omnes enim, qui tunc fidem Chrifiianam profitebantur, vera, & fincera charitate ita ardebant, ut, cum fine intermifiione orationibus, & aliis pietatis officiis vacarent, quotidie ad facra Dominici corporis myfleria fumenda parati invenirentur. Eam poftea confuetudinem, quse intermitti videbatur, Anacletus fandiffimus Martyr, & Pontifex Maximus aliqua ex parte renovavit. Praecepit enim, ut miuiftri, qui Mif-fae facrificio intereffent, communicarent, quod ab Apoftolis conftitutum effe, affirmaret. Ditt etiam in Ecclefia ille mos fuit, ut Sacerdos, perado facrificio cum Euchariftiam fumpfiffet, ad populum, qui aderat, converfus, ais verbis ad facram menfam fideles invitaret. Venite fratres ad Communionem : tunc, qui parati erant, fumma cum religione facrofanda my-fteria fumebant. Sed, cum deinde charitas, & pietatis ftudium adeo refrixiffet, ut raro admodum ad Communionem fideles accederent, fancitum eft a Fabiano Pontifice, ut ter quotannis, in Natali Domini, & Refurredione, & Pentecofte, omnes Euchariftiam fumerent : id quod poftea a multis CoacUys, praefertim vero
ro ab Agathenfi primo confirmatum eft. Ad jextremum, cum eo res adduda effet, ut non mod» fanda illa, & falutaris praeceptio non lervaretur , fed in plures etiam annos facrae Euchariftiae Communio differretur , decretum eft in Lateranenfi Concilio , ut femel ad minus fingulis annis in Pafcha fideles omnes fa-crum Domini corpus acciperent; qui vero id facere neglexilfent, Ecclefiae aditu prohiberentur.
fa. Pueris nondum ratione utentibus Eucbmßiam adminiflrare non convenit.
Verum, quamvis haec lex Dei, & Ecclefiae 3udoritate fancita ad omnes fideles pertineat, .docendum eft, eos tamen excipi, qui nondum rationis ufum propter aetatis imbecillitatem habent. Hi enim neque facrara Euchariftiam a communi, & profano pane fciunt difceruere, neque ad eam accipiendam pietatem animi, & religionem afferre poffunt. Atque id etiam a Chrifti Domini inftitutione alieniflimum videtur. Inquit enim : (a) Accipite, if comedite: änfantes autem idoneos non effe, qui accipiant, & comedant, fatis conftat. Vetus quidem illa fuit in quibufdam locis confuetudo, ut infantibus etiam facram Euchariftiam praeberent i fed tamen tum ob eas caufas, quae antea didse funt, tum ob alias Chriftianae pietati maxime confentaneas jamdiu ejufdem Ecclefiae audo ritate id fieri defiit.
c3. Qua atate pueris facra myfleria danda ßnt.
Qua vero aetate pueris facra myfteria dandi Cnt, nemo melius conftituere poterit, quam jpater, & facerdos, cui illi confitentur pec«
X 4	ca-
Tnfant ibus char. non efi ad* miniftranda,
One, Trid.ftjf. 2r. de communioni ne fuk utraque fpeci e, c. 4.
ĆT can, 4# D.Thtm, in 3. a. 80. art. 9.
a5 Matth, xC.
26.
Vide Cypr. ferat. el. de lapfijf Biß raidinm,
Ctneil.ArđU. f.3. er habetur 26.
4. 6.
Qui recedunt.
X). Thom, ibid, Conc.Carth. 4. c, 76.^ habetur 16, f. 6. C<*/\ 1^. ft«* per posmten» tum.
Lai cis, nip cc~ xedat Ecelepa aulloritasg fub altera tantum fpecie communi-candum ejf. Trid. Syn. ai* tomm. fub torraque fpecie f. 1.^.3»
aj Jmh.6. 51.
cata. Ad illos enim pertinet explorare, & a pueris percontari, an hujus admirabilis Sacramenti cognitionem aliquam acceperint, & guftum habeant.
64. Licet infanos aliquando ad Communionem admittere.
Amentibus praeterea , qui tunc a pietatis fenfu alieni funt , Sacramenta dare minime oportet. Quamvis, fi antequam in infamam inciderent, piam, & religiofam animi voluntatem prscfetulerint, licebit eis in fine vitae, ex Concilii Carthaginenfis decreto , Eucha-riftiam adminiftrare : modo vomitionis, vel alterius indignitatis, & incommodi periculum nullum timendum fit.
6s. Laicis fub utraque fpecie communicandum non e ft.
Quod vero ad communicandi ritum pertinet, doceant Parochi, S. Ecclefiae lege inter-dićhim effe, ne quis fme iplius Ecclefiae aućto-ritate, praeter facerdotes corpus Domini ia facrificio conficientes, fub utraque fpecie fa-cram Euchariftiam fumat. Nam, ut a Triden-tina Synodo explicatum eft, quamvis Chri-flus Dominus in ultima coena altiffimum hoc Sacramentum in panis, & vini fpeciebus in-flituerit, & Apoltolis tradiderit: ex eo tamen non efficitur, hanc legem a Domino Salvatore conftitutam effe, ut omnibus fidelibus fa-'cra myfteria lub utraque fpecie adminiftranda fmt. Etenim idem Dominus nofter, cum d« hoc Sacramento loqueretur, alterius tantum fpeciei fepius meminit ut, cum inquit: (a) Si quis manducaverit ex hoc pane, vivet in ater-num: &, Fanis, quem ego dato, caro mea eft pr»
,	mun-
munii vita : &, Qui manducat hunc panem, viant in A-termim.
KjC. Raiiones, ob quas Ecdefia alterius tantum /pe-ctei uftm laicis conccjferit,
Multis vero,^i iis quidem graviffimis ratio- Littis mi tm-nibus addućtam effe Ecclefiam patet, ut hanc 7,Z/.TtiTr‘x. potiffimum fub altera fpecie communicandi 2. D/»»f« >«>.
x	oiafecro, ad unam
confuetudinem non folurn approbaret,fed etiam pa rternJUactrdo-decreti auctoritate firmaret.	tai,m‘
Primum enim maxime cavendum erat, ne .prim* rAtia% fisnguis Domini in terram funderetur : quod quidem facile vitari pofle non videbatur, li in magna populi multitudine eum miniftrare oportuiffet.
Praeterea , cum facra Euchariftia aegrotis nth. praeito efie debeat , magnopere timendum erat, ne, fi diutius vini fpecies afiervaretur, Airti.cm.x4, coafeeret.
Permulti praeterea funt, qui vini faporem, Tmii mit. acne odorem quidem perferre ullo modo pof-fint. Quare, ne, quod fpiritualis falutis caufa dandum efl, corporis valetudini noceret, pru-dentiffime fancitum eft ab Ecclefia , ut panis tantummodo fpeciem fideles acciperent.
Accedit ad alias rationes, quod in pluribus %u*ru mit. Provinciis fumma vini penuria laboratur: neque id aliunde fine maximis impenfis, ac non ififi longiffimis, ac difficillimis itineribus convehi poteft.
Deinde, quod maxime omnium ad rem per- Quinta rati9. tinet, convellenda erat eorum haerefis, qui Jn^EucTiffti? negabant, fub utraque fpecie totum Chriftum cmt,”,ril‘r,0uf ene, fed corpus tantum exangue fub panis, p.ur. cyr. id ianguinem autem fub vini fpecie contineri af-
T 5	fere- *’
Jlfinißit IZucba*
Ti fit A Colus £a-<suios.
a) Sic Sacrifi-tiv.m ißud inßim. tust» cuius ojfi• u um committi toluit, &c. D.Th. in Hymn Tr id Syn.JeJf. 13. 10.
b) Matth. 2fi. 3l6.
Marc. 14. 12. Jxicis non licet res facras ad Cenfecratxonem JlucIj, ntcejjdriss Attingere d. 2£, c, Sacratas.
ferebant. Ut igitur fidei Catholic® veritaä magis ante omnium oculos poneretur, fapien-tiffimo confilio alterius fpeciei, hoc eft panis, Communio induda eff. Sunt & ali® rationes ab iis colled®, qui de hoc argumento differunt, qu®, fi opus effe videbitur, a Parochis afferri poterunt. Jam de miniftro, quamvis id a nemine fere ignorari pofiit, agendum eft, ne quid pr®termiffum fit, quod ad hujus Sacramenti dodrinam pertinere videatur. ft 7. Proprius hujus Sacramenti minißer eß Sacer dor.
Itaque tradendum efi:, folis Sacerdotibus potefiatem datam effe, (a) ut facram Eucha* riftiam conficiant, ac fidelibus difiribuant* Eum autem morem in Ecclefia femper ferva-tum effe, ut fidelis populus a Sacerdotibus Sacramenta acciperet, Sacerdotes autem facr$ facientes ipfi fe communicarent, fanda Tri-dentina Synodus explicavit, ofienditque hanc confuetudinem tanquam ab Apoftolica traditione profedam religiofe retinendam effe ; cum pr®fertim hujus rei nobis illuftre exemplum Chriftus Dominus reliquerit, qui & fan-diffimum fuum corpus confecravit (b) & Apo-ftolis fuis manibus porrexit. Verum, ut quacunque ratione tanti Sacramenti dignitati con-fulerstur, non modo ejus adminiftrandi po-teftas folis Sacerdotibus data eft, fed lege etiam Ecclefia vetuit, ne quis, nifi confe* cratus effet, facra vafa, lintea, & alia inftru* menta, qu® ad illius confedionem neceffaria funt, tradare aut tangere auderet, modo gravis aliqua necefiitas non incideret.
d. Pa*
/
CS. Pntefi EUchariftia per improbos Sit er dotes vel confecrari, vel admiuißrari.
Ex quo tum Sacerdotes ipfi, tum reliqui fi* 8eles intelligere poliunt, quanta religione, & fanćlitate praeditos efie oporteat, qui ad Eu-charifiiam vel confecrandam, vel adminiftran-<3am,vel fumendam accedunt. Quamquam,quod antea de Sacramentis diftum efi, ea non minus ab improbis adminiftrari,ii,quae ad illorum per-fećtam rationem attinent, rite ferventur, idem valet in Euchariftim Sacramento. Neque enim haec omnia miniftroruin merito niti, fed Chrifti Domini virtute, & poteftatc geri, credendum tft. Haec funt, qua? de Euchariftia, ut Sacramentum efi, explicanda erunt. Nunc, quod reflat dicendum, ut Sacrificium eft, oportet explanare, ut intelligant Parochi, quae potifii-Uium de hoc myfierio, quemadmodum fan&a Synodus decrevit, Dominicis, & feftis diebus fideli populo tradere debeant.
Eucharißia peculiare novi Teßamenti Sacrificium Deo efi acceptijfimum.
Etenim hoc Sacramentum non folum the-faurus efi: coeleftium divitiarum, quo, fi bene Btamur,Dei gratiam nobis conciliamus, Saniorem, fed in eo quaedam praecipua ratio inefi, qua ei pro immenfis in nos collatis beneficiis aliquam gratiam referre pofiimus. At vero Jiaec Vičlima, fi rite, & legitime immoletur, quam grata, & accepta Deo fit, ex hoc intelli-gitur. Si enim veteris Legis Sacrificia, de quibus fcriptum efi, (a) Sacrificium, Cf oblationem jtoluifii, & iterum, (b) Si voluiffes Sacrificium, de-fiijfiem utique, holocaujlis non dele flaberis, Ita pia-
I). T'ctom. in *. p, qu.%2. urt.q. Vide item Concit, T’t'l. ftjf. 14., cap» 6. & can, i o.
Dt Euchar, ut efi Sacrificium feß*.
2 2. Cone, Triti* tn prine»
Suer ument i » &
Sacrificii difiri* men innuitur,
Euch at i ft in S**» orificium quam fit Deo gratum. Vide If. cap, 56. it 61. Jerem.tf, Aupifi. liO. iü, contr, Tau fi» ca». 2r. a) PT‘‘I-19.7.
a) Gcn.$, 2i.
b) Matt,q,iy,
# l7- S-
JEucharifiiam a Chrißo ejji infii-tutam , cum ut fit Sacramentum* turn ut fit Sacri-fidum,
c)	P' ov. 9. a. Joan. 6.
3.	Como. ii.
S'ff. 32, Cone, 'Trt i, dt Sacrifi» fio Afiffac.j.a. J} i on, l. Keels fi. Hier, cap, q . Ignat, ad Swyr-
Titn,
Similitudo aoni fiafich.
d)	Exod, ia. 3.
4.	Dtht, 1 6.
euerunt Domino, (a) Scriptura Deum odoratum efTe odorem fuavitatis, id eft grata ei, & accepta fuiffe, teftetur, quid nobis fperandum deeo Sacrificio, in quo ille ipfe immolatur, atque offertur, de quo cosleftis vox bis audita eft, (bj Hie eß filius meus dileHus, in quo mihi lens complacui ? Hoc igitur myfterium Parochi diligenter exponent, ut, cum fideles ad rem divinam convenerint, attente, & religiofe fkcra illa, in quibus interfunt, meditari difeant.
79. Quaßnt caufa, ob quas Eucharißia a Chrißo Domino inßituta eß.
In primis igitur docebunt, Euchariftiam duabus de caufis inftitutam efTe: altera eft, (c) ut ccelefte animae noftrse alimentum effet, quo vitam fpiritualem tueri, (St confervare poffemus: altera, utEcclefia perpetuum Sacrificium haberet, quo peccata noftra expiarentur, & coe-lefirsPater fceleribus noftris faepe graviter of-fenfus, ab ira ad mifericordiam, a jufte animad-verfionis feveritate ad clementiam traduceretur. Hujus rei figuram, & (d) fimilitudinem in agno Pafchali licet animadvertere, qui, ut Sacrificium, & Sacramentum a filiis Ifrael offerri, & comedi confueverat. Nec vero, cum Salvator nofter Deo Patri feipfum in ara Crucis oblaturus effet, ullam fu* erga nos im-menfae charitatis illuftriorem fignificationem dare potuit, quam cum nobis vifibile Sacrificium reliquit, quo cruentum illud femel ira Cruce paulcf poft immolandum inftauraretur, ejufque memoria ufque in finem feculi, quotidie fumnia cum utilitate, ab Ecclefia per uni-yerfum orbem diffufa coleretur.
71. Qua-
71. Quomodo Sacramentum a Sacrificio fecernatur.
Differunt autem plurimum inter fe hse duae rationes. Sacramentum enim confecratione perficitur : omnis vero Sacrificii vis in eo eft, ut offeratur. Quare facra Euchariftia, dum in pyxide continetur, vel ad aegrotum defertur. Sacramenti,non Sacrificii rationem habet. Deinde etiam ut Sacramentum eft, iis, qui divinam Hoftiam fumunt, meriti caufam affert, & omnes illas utilitates, quae fuperius commemoratae funt: ut autem Sacrificium eft, non merendi folum, fed fatisfaciendi quoque efficientiam continet. Nam ut Chriitus Dominus in pafiio* ne fua pro nobis meruit, ac fatisfecit ? lie qui hoc Sacrificium offerunt, quo nobifeum communicant, Dominicae paffionis frudus merentur, ac fatisfaciunt.
7i. Quo tempore ijtud novi Teftamenti Sacrificium fit infiitutum.
Jam de hujus Sacrificii infiitutione nullum ambigendi locum fanćta Tridentina Synodus reliquit. Declaravit enim, (a) in extrema Caena a Chrifto Domino infiitutum effe; fimulque anathemate eos damnavit, qui afferunt, verum, & proprium Sacrificium Deo non offerri, aut offerre nihil aliud effe, quam Chriffum ad manducandum dari.
7J. Non licet SanBis , aut ulli creatura Sacrificium offerri.
Nec vero illud praetermifit, quin diligenter explicaret, uni Deo Sacrificium fieri. Nam etfi Ecclefia interdum Miffas in memoriam, & honorem Sanćtoruui celebrare confuevit: non tamen illis Sacrificium, fed uni Deo, qui Sanćtos
StCYAtotnti, & Sacrificii difirim . mm»
S-i<riflcium n»Vi Tefiamentt do fit inflitnium4 Trid. Synod. feffi 22.de Sacri ficto Aftjjd cap, j. & ca», I. & 2.
*) Luc. 2X.
I. Cor, u. 2. 19.
Soli De» Sacri»
fici um in Aftjfs offerri feff. 22» Co> f. Trid. c, %-
&	A‘<s-
i. 20. cont.Faujt. c.ll.i' l.t.dvir. c. 27. Vtrt» funt
«r* t ioni s , qua-S.Trinitati of• fertur S wifi-a Um.
Jfcdtßa Catholics de Sacrificio doflrina Scriptu» ns confirmatu)\
3.) Luc.12. 19. 1. Cor. ii. 24
jivofieli quando Sacerdotes fins'nfi it ut 1. Cone. Tnd.fejf. 22. it Satuf. Afijja Cc1. O cart. 2.
bj 1.Cor.10.21.
JZuckarifliA Sacrificium figuris, & Prophetiis Ttm terij Tefiatnenti f radi dum.
immortali gloria coronavit , offerri đocuit. Quare nec Sacerdos unquam dicere folet, Offero tibi Sacrificium Petre, vel Paule: fed dum foil Deo immolat, gratias illi agit pro beatiffimo-rum Martyrum infigni vićtoria ; eorumque patrocinium ita implorat: ut ip/i pro nobis intercedere. dignentur in ccslis, quorum memoriam agimus in terris.
74.	Unde doBrina illa Sacrificii, f/ Sacerdotii nova legis hauriatur.
Haec autem, quae de hujus Sacrificii veritats a Catholica Ecclefia tradita funt, ex Domini verbis accepit, cum extrema illa noćte haec ipfa facra myfleriaApoffolis commendans, (a) Hoc facite, inquit, in meam commemorationem. Eos enim, quemadmodum a S. Synodo definitum elf, tunc Sacerdotes inftituit, praecepitque, ut ipfi, & qui eis in Sacerdotali munere fucceflu-ri elfent, corpus ejus immolarent, & offerrent. Atque id etiam Apoftoli verba ad Corinthios feripta fatis demonftrant, cum ait (b) Non pote-/lis Calicem Domini bibere, £/ calicem Damoniorumx non potefiis menfa Domini participes effie, menfit Damomorum. Ut enim pro Daemoniorum menfa altare, in quo eis immolabatur, intelligendum elf : ita etiam (ut quod Apoftolus proponit, probabili argumentatione concludatur) menf* Domini nihil aliud, nifi altare, in quo Sacrificium Domino fieb3t, fignificare poteff.
75.	f)uibus potijfimum figuris, W prophetiis ifiui Sacrificium olim fignificatum fuerit.
Quod fi ex veteri teftamento hujus Sacrificii figuras, & oracula requiramus, primum quidem de eo Malachias apertiffime vaticinatus efl
ilis verbis : (a) Ab ortu foils ufque tul occafum m apium eft nomen meum in gentibus, in omni loco Jacrificatvr, D* effertur nomini meo oblatio munda, quia magmrivtft nomen meum in gentibus, dicit DominuS exercituum. Praeterea haec Hoftia tam snte, quam poll latam Legem variis Sacrificiorum generibus pranunciata eft. Etenim bona omnia, quae iis Sacrificiis fignificabantur, haec una Vićlima, tanquam omnium perfećfio, &abfolutio completa eft. Verumtamen nulla in re ejus imaginem magis exprefläm licet videre, quam (b) in Melclufedech Sacrificio. Ipfe enim Salvator (c) Sacerdotem fecundum ordinem Melchife-dech fe in aeternum conftitutum declarans, corpus & fanguinem fuum in extrema Coena fub fpeciebus panis, & vini DeoPatri obtulit.
76.	Idem Sacrificium, quod in Cruce fuit oblatum, in Miff a peragitur.
Unum itaque, & idem Sacrificium effe fatemur, & haberi debet, quod in Milia peragitur, & quod in Cruce oblatum eft: quemadmodum una'eft & eadem Hoftia, Chriftus videlicet Dominus nofter, qui fe ipfum in ara Crucis femel tantummodo cruentum immolavit. Neque enim cruenta & incruenta Hoftia, duae funt Hoftia?, fed una tantum ; cujus Sacrificium poft-qu3m Dominus ita praecepit, (d) Hoc facite in meam commemorationem , in Euchariftia quotidie infta uratur.
77• Eft etiam unus utrinque Sacerdos.
Sed unus etiam, atque idem Sacerdos eft Chriftus Dominus. Nam miniftri, qui Sacrificium faciunt, non fuam, fed Chrifti perfonam fufeipiunt, cura ejus corpus, & languinem con-
fici-
a! Mdiaeh. 1.
lOt. u.
t>5 G»n.
Hebr. y. ij.
e) Irfal. 109. 4.
Unum eß Chri*
fit Sacrificium, & E'clejia,
Vidi de Sumrnee 'Trinit. ea. Fir* initer , & Au£. Iit. 10. de Ovit, Dei c. io.
Lent. 54. ić.
i) Lhc. 22.19. I. Cir.ti. 24.
Chriflut tfi, ejui offert. & confiea erat, proprie . Chryftft boru.i, in ], epifi. ,:d Vim. & in hom, de prodir. Jude.
jim kr. lib, 4, de Sđtr. c. 4.
JAfijfcim tfife non folum laudis » ft d propeti at/o~ nis S aer/ß- tum ftjf. 12. Con .
'Tri d. de Sacrificio Mijfti c. 1. & ca, 3. Fr ud us. Sacrifici/ AfiJJ*.
jimbr. lih. j. tfiL ft. cap. ^o.	‘
jiug, lib. de c/V. 24.
See reti Dominica IX. pȧ Pen*
tecofttrv,
Did, Synod, fifjfi. 22. cap. 2. cau.j.
a) Cyf>r. lib. 1. tp. g.ad Cler. & plebem furni/»
fjciunt. Id qued & ipfius Confscrationis verbis oftenditur. Neque enim Sacerdos inquit, Hoc e[t corpuf Ckrifli. fed , Hoc eß corpus meum, perfonam videlicet Chrifti Domini gefPns, panis, & vini fubfiantiam in veram ejus corporis, & fanguinis fubfiantiam convertit.
~s. Miffs ut laudis, itu etiam propitiationis efi Sacrificium.
Qua? cum ita fint, fine ulla dubitatione do-' cendum eft, id, quod etiam fanda Synodus explicavit, facrolandum Miflae Sacrificium effe uon folum laudis, & gratiarum adionis, aut nudam commemorationem Sacrificii,quod in Cruce factum efi; fed vere etiam propitiatorium Sacrificium, quo Deus nobis placatus, & propitius redditur. Quare fi puro corde, accenfa fide, & intimo fcelerum noftrorum dolori affedi hanc fan diffiniam Hoftiam immolemus, & offeramus, dubitandum non efi,quin mifericordiam a Domino confecuturi iimus, & gratiam in auxilio oportuno. Hujus enim Vidimae odore ita deledatur Dominus, ut gratiae, & poenitentiae donum nobis impertiens peccata condonet. Quamobrem & folemnis efi illa Ecclefiae precatio , Quoties hujus Hfiia commemoratio celebratur, toties opus notira redemptionis exercetur: nimirum uberrimi illi cruentae Hoftiae frudus per hoc incruentum Sacrificium ad nos manant. yrj. Pertingit etiam Sacrificii Mijfia firuFlus ad de« funttns.
Deinde ve^p hujus Sacrificii eam vim effe Parochi docebunt, ut non folum immolanti,
& fumenti profit, (a) fed omnibus etiam fidelibus, five illi nobifeum in terris vivant, five
jam
jam in Domino mortui nondum plane expiat*
Tint. Neque enim minus ex Apoftolorum cer-tiffima traditione pro his utiliter offertur, quam pro vivorum peccatis, panis, fatisfaćtionibus, ac quibufvis calamitatibus, & anguftiis.
SO. Nulla Mijja ex communi ufu Ecckjia celebrata dicenda ejl privata:
Ex quo facile perfpicitur, omnes Miffas KaiUMiJfaprU
„	,	*	i	Vata dicenda tft,
communes cernendas eile, ut quas ad coinnm- j}£ %1 ConCt nem cfmnium fidelium utilitatem, & falutem Vjd-Jt
cap. 6. ©*
pertineant.	««, g.
S i. Quonam hujus Sacrificii caremoni<* pertineant.
Habet autem hoc Sacrificium multos, eof- Rituiapt* ?*• que maxime infignes, ac folemnes ritus, quo-rum nullus fupervacaneus, aut inanis exifti- Tnd.c.^. &e.7.
in	-	«	r, Vide etiam Dion.
juandus eit; verum omnes eo fpećrant, ut & jreop, ijeEcd. tanti Sacrificii majeftas magis eluceat, & falu-	*»'*
0	1	D.Tbom. i»,.,
taribus raylrems intuendis ad rerum divina-rum, quse in eo Sacrificio occultae funt, contemplationem fideles excitentur. Sed de his nihil efi: ut plura dicamus; tum quia hoc argumentum longiorem explicationem poftula-re videtur, quam propofitae inftitutioni conveniat ; tum quia innumerabiles pene libellos, & commentarios, qui de hac re a piis, & doćtiffimis viris confcripti funt, Sacerdotes in promptu habebunt. Ha&enus igitur fatis fuerit, earum rerum, quae ad Eucharifliam, tum qua Sacramentum, tum qua Sacrificium fit, pertinent, potiora capita, juvante Domino, expofuiffe.
V
DE
jDt poenitentia
tx Veteribus fei ipferunt Amb. lib. duos. A»p. fape t & de ptev.it. resned. & de vera, fal-fa pernitentia, (toufule item festem de pernitent, diß, in Dureta*
Luc. ij. 3. Jifutth. 1 8. 22. Trid. Syn.feff. 6. de Juflt fic. c. 14. de Pxnir. cap. 2. Terr, in lib• de patuit. H er. in %,c. Ifa. fuper iU iud , Ruit enim Hierufaltm. Aml>r. ad Vir^i-n*n* Upfam c.y. Äd**if. in 4. fen. difl. 14. litt. A.
& de Pxn, l. I. c. Cecunda.
r'neb. 18.
Luc., 3.
POENITENTIA
SACRAMENTO.
C A P U T V.
1. Accurate, /te frequenter duürina Pmitenti,e CM. flianis auribus eft inferenda.
Quemadmodum human® naturae fragili.
tas, & imbecillitas omnibus nota eft, eamque in feipfo quifque facile experitur: ita, quantam habeat necefiitatem Poenitentia; Sacramentum, ignorare nemo poteft. Quod fi diligentiam, quee ft Parochis in unoquoque argumento adhibenda elf, ex rei, quam tradant) magnitudine, & pondere metiri oportet, omnino fatebimur, eos nunquam in loci hujus explicatione adeo diligentes futuros effe, ut fatis videri poffit. Quin etiam de hoc Sacramento, quam de Baptifmo, eo accuratius agendum eft, quod Baptifmus femel tantum admi-niftratur, nec iterari poteftPoenitentiae vero toties locus datur , ejusque repetendae toties necellitas impofita eft, quoties poll: Baptifmum peccare contingat. Ita enim aTridentina Synodo dictum eft Sacramentum Poenitentiae non fecus lapfis poft Baptifmum , ac Baptifmum nondum regeneratis, ad falutem necefiarium elTe -• vulgataque illa S. Hieronymi fententil ab omnibus, qui deinceps res facras tradiderunt, magnopere comprobatur, Poenitentiam effe fecundam tabulam poft naufragium. Ut enim confrada navi unum vitre fervandae perfer-
fijgium reliquum eft, fi forte tabulam aliquam de naufragio licent arripere : ita poft amiffam Baptifmi innocentiam, nifi quis ad Poenitentiae tabulam confugiat,fine dubio de ejus falute de« fperandum eft. Haec autem non ad Paftores fo-]um, fed ad reliquos etiam fideles excitandos difta fint, ne forte in eis rei maxime neceffa-aiae incuria reprehendatur. Primum enim communis fragilitatis memores omni ftudio optare debent, ut divina ope adjuti, fine cafu, aut pro-Lapfione aliqua in via Domini progredi poffint. Quod fi nonnunquam offenderint, tum vero fuminam Dei benignitatem iutuentes, qui tan-quam (a) bonus paftor ovium fuarum vulnera obligare, eifque mederi folet, hoc faluberrimum Poenitentiae medicamentum nunquam in aliud tempus differendum efle cogitabunt.
2. Quam -varia fit -verbi Poenitentia fgnicaiio.
Ut autem rem ipfam aggrediamur, prius explicanda eft varia hujus nominis poteftas, & notio, ne aliquis ambiguitate vocis in errorem inducatur. Nonnulli enim Poenitentiam pro fatisfeiftione accipiunt: alii a Catholicae Fidei doftrina longillime remoti, cum arbitrentur, Poenitentiam nullam temporis praeteriti rationem habere, nihil aliud, quam novam vitam efle definiunt. Docendum eft igitur, multiplicem efle hujus nominis fignificationem. Primum enim Poenitentia de iis dicitur, quibus aliquid difplicet, quod ante placuerit, nulla habita ratione hujus cogitationis, bonum ne, an malum fuerit. Sic omnes pcenitet, (b) quorum triftitia fecundum faeculum eft, non fecundum Deum ; cujufmodi Poenitentia non falu-V s	tem
al Jann.xa. u, 34.10.
A/nbr, lit. a. «V pxmr, tap, 9.
Virbi Riniten-tin multifltx fani/icatio.
Prima,
b) J. O.7.18.
St eunda.
Tertia.
a)	ö*«' 6. 6. It'S. I S • *r-
Tßl. lOS. 4S* Jtrem. 26. 3.
n. *9-
JDnim improprie silicuius rti pet-nttet.
Jßern. ferm. 4. fu';«r can.
JD. Tnom. 1. p. 21. Art.y.
b)	Gen. (. C.
O 15.11.
Athene? pant-tentis attinent locum materia, in hoc Sacramento.
Sef. 14. Or-.
Tnd. de lJJtnit. c. %. & can, 4. ^4/cx*,
4,/,‘Tr*	54*
rnemh. j.
Ariji. 3. re*. 1.
tern affert, fed mortem. Altera eft Poenitentia, cum quis ex fcelere admiffo, quod quidem antea placebat, dolorem non Dei, fed fui ipfius caufa, concipit. Tertia eff, cum non folum admiffi fceleris caufa intimo animi lenfu dolemus, vel ejus doloris externum etiam aliquod fignum damus, verum unius Dei caufa in eo maerore fumus. Ac fmgulis quidem Pceniten-tioe vox proprie convenit. Nam cum in (a) facris Literis Deum poenitere legimus, ici per translationem dici perfpicuum eft. Eo enim loquendi genere, quod ad hominum mores accommodatum eft, facrae Literae utuntur, cum Deum mutare aliquid conftituifle declarant; quod non aliter facere videatur, quam homines, quos fi alieujus rei pceniteat, eam commutare omni ftudio laborant. Sic ergo feri-ptura eft, (b) pcenituiffe eum, quod hominem feci Ile t : & alio loco (c)“quod Saul Regem conftituiffet.
j. Quodnam ßt inter Poenitentia ßgnificatione di-ferimen.
Verum inter has Poenitentiae fignificationes magnum diferimen obfervare oportet. Prims enim in vitio ponenda eft : altera eft quaedam commoti, & perturbati animi affećtio : tertiam tum ad virtutem pertinere, tum Sacramentum effe dicimus ; quae iignificatio hujus loci propria eft. Ac primum quidem de ipla, ut virtutis parte, agendum eft, non folum quia fidelis populus ad omne virtutis genus a Palloribus inftitui debet, fed etiam quia hujus virtutis aćbionem tanquam materiam praebent, in qua Poenitentiae Sacramentum verfetur ; ac nili
prius,
prius,quae fit Poenitentise virtus rede inteiliga-tur, Sacramenti etiam vim ignorari necede eft. 4- fo interior Pernitentia.
Qr.are in primis monendi, hortandique funt fideles, ut omni contentione, & (ludio in intima animi Poenitentia, quam virtutem dicimus elaborent; fine qua ca, quae extrinfecus adhibetur, parum admodum profutura eft. Intima autem Poenitentia eft illa, cum ad Deum nos ex animo convertimus,&commida a nobis fce-lera deteilamur, & odio habemus; fimulque illud nobis certum, & deliberatum eft malam vita; confuetudinem, corruptofque mores emendare, non fine fpe veniae a Dei mifericordia confeq nendae. Hanc vero dolor, & triftitia, qiue perturbatio, & affedio eft, & paflio a multis vocatur, confequitur, veluti comes peccatorum deteftationi adjunda. Quaraobrem apud ■complures ex fandis Patribus Poenitentia; definitio hujufmodi animi cruciatu declaratur. s. Fides Poenitentia pars non ejt.
Verum in eo, quem pcenitet, fides Poenitentiam antecedat necede elTe. Neque enim poteft quifquam fe ad Deum convertere, qui fide careat. Ex quo fit, ut nullo modo Poenitentiae pars rede dici podit.
(i. Intima animi Poenitentia nirtus efl cenfenda. Quod autem intima haec Poenitentia, ut antea diximus, ad virtutem pertineat, aperte often-dunt multa, (a) quae de Poenitentia tradita funt, praecepta. Lex enim de iis tantum adionibus, quae fufeipiuntur cum virtute, praecipit. Negare praeterea nemo poteft, quin dolere, quando, quomodo, & quatenus oportet, virtutis fit.
V 3	Hoc
Duplex eft pasni» tentta , interior, & exterior. Ambr, ferm. de Pcenit.& habetur de Pati ir. dtft. 3, cap. Panir. & Aug hb.de Vera, & frtlf. Posuit, cap, g.
Gre*, how. in Ev ang.
Concil. Tri d. fejT. 14. de panit, cap, 5. & can, 4*
a} Matth,J.*,* 6-4.17.
Marc. r. 11.
Luc. 1^.
Lex Det imperat duntaxat aftto-net Virtuti con~ iunffaf.
Dolor triplici ratione vir tui cen» feri poteft.
fr itn a v Atio tft» fi non peccetur đefeftu,
a) ProV, a. 14. Secunda» ut non $tctttur excejfu.
iO C*»-4-iJ-
Jihr, 18.
Tertia ratio» ß Itono fine fit fu-fceptus,	fit
tripliciter Chryf, de Panit. & ha* her. de Pcen, difi. 3. f. Perfetta, tyiomodo iufiitia inter Deum» & "homines ejjf pofi. fit ex Arifi. in Ethic. *. »/r. ^0' eef Stot, 4.
«ty?. 14* 9' a.
Hoc autem ut rede fiat, Poenitentiae virtus praeftat. Interdum enim evenit, utexadrnif. fis fceleribus minorem, quam par eft, dolorem homines capiant: quin etiam, ut a Salomone fcriptum eft, (a) nonnulli funt, qui cum malefecerint , laetantur. Rurfus vero alii ita fe maerori animi, & aegritudini dedunt, ut de fa-lute etiam prorfus defperent: qualis fortall« Cain videri poteft, qui ait, (b) Major e/t ini. quitns mea, quam ut 'veniam merear : & qualis certe Judas fuit, (c) qui Poenitentia dudus fufpeix-dio vitam, & animam amifit. Ut igitur modum in dolore tenere pofiimus, Poenitentiae virtute adjuvamur.
7. Quomodo is^ quem vere poenitet, affeElus elje debeat.
Sed idem etiam ex iis rebus colligi poteft, quas fibi tanquara finem proponit is, quem vere peccati poenitet. Primum autem hoc ei propofitum eft, ut peccatum aboleat, omnem-que animae culpam, & maculam abftergat. Alterum eft, ut pro fceleribus admiffis Deo fa-tisfaciat: q.uod quidem ad juftitiam referri perfpicuum eft. Nam etil inter Deum, & homines propria juftitiae ratio intercedere non poteft, cum tam longo intervallo inter fe di* ftent; aliquam tamen efie juftitiam conflat, cujufmodi eft inter Patrem, & filios, intet Dominum, &fervos. Tertium eft, ut hom« in Dei gratiam redeat, in cujus offenfionem, & odium propter peccati foeditatem incurrit. Haec vero omnia fatis declarant, Poenitentiam ad virtutem fpedare.
f' Quibus veliili gradibus ad divinam illam Pernitentia virtutem ajcendatur.
Sed docendum eft etiam, quibus gradibus ad hanc divinam virtutem liceat afeendere. Primum itaque Dei mifericordia nos prsvenit, cordaque noilra ad fe convertit. Quod cum precaretur Propheta, (a) Converte, inquit, nos Domine ad te, £/ convertemur.
Deinde hoc lumine illuftrati, per fidem ad Deum animo tendimus, (b) Credere enim oportet accedentem ad Deum, ut Apoftolus teftatur , quia efl, Gj5 inquirentibus fe rimunerator fit.
Praeterea motus timoris confequitur, & fup-pliciorum acerbitate propofita, animus a peccatis revocatur. Atque huc videntur fpećta-re illa Ifaiae verba, (c) Sicut *u<r. concipit, cum appropinquaverit ad partum, dolent clamat in doloribus fuis, fic faHi fumus. Huc deinde accedit (d) fpes impetrandae a Deo mifericordia?, qua ere&i vitam, & mores emendare confti-tuimus. Podremo charitate corda noilra accenduntur , ex qua liberalis ille (e) timor probis, & ingenuis filiis dignus oritur : atque ita unum illud veriti, ne qua in re Dei maje-ftatem laedamus, peccandi confuetudinem omnino deferimus. Hifce igitur quafi gradibus ad hanc praeilautiifimam Poenitentiae virtutem pervenitur.
<j> Qui fit pracipuus virtutis Poenitentia fruHus.
Quae prorfus divina, & cosieftis virtus exi-fiimauda efl:, cui fcilicet Regnum ccelorum facrae Literae pollicentur. Nam apud fanćhun Matthaeum feriptum eft, (f) Poenitentiam agite, appropinquavit enim regnum calorum :■ & apud V 4	Eze-
Qjia die fxni-tentia Virtuti hic trsiduntur, bibentur de iu~ ftificatione in Conci l, Trid. fiffs 6. CAV. f>!
<0 Thre. ili
Primus gradus gratia. prsVt~ ni ens mi fler icor*» die» Dei. Stcue.dus gradus fides.
b)Ä*r. 11.&
Tertius gradtii timor„
e) If*. 16.17,
Quartus gradus
fe
d.) M*trh. 9, Quintus gradus char it as.
e) Kcclefi. f fi,
17.
Alex.de jlles 4, pa r. futnm* qu*. $<», mem, i, & A
Fruffus Potni» tenti a pracipuuS efl Vita ater na,
f) Matth, 4. !/•
a) Eftth. ii. 31-
b) %{teh, 3;, II.
Quid extiritr JPanstentia» D.Tbom. in lip. </•*4. art'U SMI.
e) E^tch. iS.
21.
jPrtma ratio eft, ut fides noftra de remifj'iont peccatorum, eorum indicio, quorum eft difctrnere inter lepram , & lepšam . magis confirmaretur, & eo nft i ent i* no-fira pacatiores redderentur.
Ezechielem, (a) Si impias egerit Panitentiam ab omnibus peccatis fair, qu* operatus «/7, if cufi adierit nmnia pracepta mea, if fecerit judicium, if ju. ßitirn, vita vivet: tum alio loco, (b) Nolo mortem impii: fed ut convertatur impius a via fua, if vivat. Quod quidem de aeterna, & beata vita intelligendum ede plane conflat.
10. Quid de externa Poenitentia fentiendum fit, quaque de caufa Cbnßus eam in numerum Sacramentorum referri voluerit.
De externa vero ;P<x’nitentia docendum eft, eam efie, in qua Sacramenti ratio confidit , habereque externas quafdam res fen-fibus fubje&as, quibus declarantur ea, quse interius in anima fiunt. In primis autem explanandum fidelibus videtur, quare fatftutn fit, ut Chrifius Dominus Poenitentiam in numerum Sacramentorum referri voluerit. Hujus autem rei illa omnino caufa fuit, ut nobis de remillioue peccatorum, quam Deus pollicitus eft, cum ait, (c) Si impius egerit Pcenitentiam, ifc. minus dubitare liceret Vehementer enim pendere animo de intima Poenitentia opus edet, cum de fuo cuique judicio in iis, quae agit, merito timendum fit. Ut igitur Dominus huic noftrse follicitudini fubveniret, Poenitentiae Sacramentum inili-tuit, quo per Sacerdotis abfolutionem peccata nobis remiffa ede confideremus , con-fcientiaeque noftrse ob fidem , quae Sacramentorum virtuti merito habenda ed, pacatiores redderentur. Neque enim aliter accipienda eft vox Sacerdotis peccata nobis legitime condonantis, quam Chrifti Domini, quiait
Para-
Paralytico (a) Confide fili, remittuntur tibi peccata tua.
Deinde vero, cum nemo falutem, nifi per Chriftum , ejufque paffionis beneficio confe-qui poffit, confentaneum , nobifque utilifli-inum fuit, ejufmodi Sacramentum inftitui, cuius vi, & efficientia Chrifti fanguis ad nos defluens peccata poll Baptifnium admiffa elueret; atque ita reconciliationis beneficium illi uni Salvatori noftro acceptum referre profiteremur.
•://. Quo pafto Poenitentia verum f:t nova Legis Sacramentum.
Quod vero Poenitentia Sacramentum fit, Pallores ita facile oftendent. Ut enim Ba-ptifinus Sacramentum eft, quia (b) peccata omnia, ac praefertim quod origine contraftum fuit, delet: eadem ratione Poenitentia, (c) quas peccata omnia poli Baptifnium voluntate, vel a itione fufeepta tollit, vere, & proprie Sacra-snentum dicendum eft. Deinde, quod caput 'eft, cum illa, quae extrinfecus tum a pceniten-te, tum a Sacerdote fiunt, declarent ea, quse interius efficiuntur in anima, quis neget Poenitentiam vera, & propria Sacramenti ratione praeditam efle? Siquidem Sacramentum filer a rei ftgnttm eft : peccator autem, quem pcenitet, rerum, & verborum notis plane exprimit, fe ani-Kium a peccati turpitudine abduxifle : item-que ex iis, quae a Sacerdote geruntur, & dicuntur, mifericordiam Dei peccata ipfa remittentis facile cognofcimus. Quanquam hoc aperte indicant illa Salvatoris verba, (d) Tibi dabo elaves Regni cekrum; C/ quodcunque foheris fuper V 5	ter-
ci) Muttlj.g.t,
Secunda ratto eft, ut I ominibus in promptu eJJeC inftr ument um . ejus peccat fi poß Jßr.ptifmum con* traft a /V* faličnim ne Chrifti eluerentur.
C>ncH. 'Trtd.
f-if-14. «i>.i.
S'IT. «4. Concit.
Ifirid. de pxnit. c, 1. & can. i,
bj AH. 3,. 38. c) AH. S. n.
Dilucide exponi* tur, quomodo Poenitentia ft /at ra rei ßgnum* Au*, lih. Š. de OV. Dei c. 10.
AÜ io facer dotis abfolvrnsis niti» tur au ft or itate Verbi Dei.
d) Matth, 16. 19.
Stjf. 14. One. Trid. de Peons t. C*p. 2.
a) Matth. 18, 22.
Quomodo defpe-Tantes ctnftUn-dt ßnt.
Ambr, dePanir.
Ub. i. cap. \.
2.	Au£, tn
HO. de Vera , & f*l. Potn. r. f.
D* mat tu a Botram, pari.
Tns aft us p cenite nt is t qui funt loco materia , quomodo tiuf-dem Sacramenti panes tjfe dicantur.
Tr id,Synod, ftjf. 14. de Pan, c.%. <&* tan. 4.
terram\ erit folutum W in cedis, Abfolutio enitn Sacerdotis verbis enunciata remiffionem illam peccatorum ligaat, quam in anima efficit.
13. Psnitentiic Sacramentum iterari poteß.
Neque vero folum fideles docendi fnnt, Poenitentiam in numero Sacramentorum ha* bendam effe, fed eorum etiam , quae iterari poffunt. Quaerenti enim Petro, num fepties venia peccati danda effiet, Dominus refpondifc (a) Non dico tili ufque fepties, ftd ufque feptu*• gies fipties. Quare fi cum ejufmodi hominibus agendum fit, qui fummse Dei bonitati, & clementiae diffidere videantur,' confirmandus erit illorum animus, atque ad fpem divinae gratiae erigendus. Quod quidem facile confequentur tum hujus loci, & aliorum tradatione, qui ffi facris Literis permulti occurrent, tum vero iis rationibus, & argumentis, quae ex fandorum Chryfoftomi libro de lapfis, & Ambrofii libris de Poenitentia petere licebit.
j j. Materia Poenitentia qua, CJ* qualis.
Jam quoniani nihil fideli populo notius e(Ie debet, quam hujus Sacramenti materia; docendum eft, in eo maxime hoc Sacramentum ab aliis differre, quod aliorum Sacramento* rum materia eft res aliqua naturalis, vel arte effeda: Sacramenti vero Poenitentiae quafi materia font adus poenitentis, nempe Contritio, Confejfio, ty Satisfacio, ut aTridentina Synodo declaratum eft; qui, quatenus in Poenitente ad integritatem Sacramenti, & plenam, ac per-fedam peccatorum remiffiionem ex Dei infti-tutione requiruntur, hac ratione partes Poenitentiae dicuutur. Neque vero hi adus quali
materia a fanćta Synodo appellantur, quia vera? materis rationem non habeant; fed quia ejus generis materia non lint, quae extrinfecus adhibeatur , ut Aqua in Baptifmo, & Chrifma in Confirmatione. Quod autem ab aliis di&um «ft, peccata ipfa hujus Sacramenti materiam effe nihil plane diverfum dici videbitur, fi diligenter attendamus. Ut enim ignis matcfiam ligna effe dicimus, qus vi ignis confutuuntur; ita peccata, quae Poenitentia delentur, refteffiu-'jus Sacramenti materia vocari poflfunt.
14. Qu* Jit Sacramenti Poenitentia forma.
Sed forms etiam explicatio Palloribus praetermittenda non e ft, quod ejus rei cognitio ex-fcitet fidelium animos ad percipiendam fumma tum religione hujus Sacramenti gratiam. Eft autem forma, Ego te 'abfilvo: quam non fo* lum ex illis verbis licet colligere, (a) Qua-tunque felveritif fuper terram, erunt fluta & in easlis ; fed ex eadem Chrifti Domini doćtrina ab Apoflolis tradita accepimus. Ac quoniam Sacramenta significant, quod efficiunt; & illa verba, Ego te abjoho, oltendunt, peccatorum remiffionem hujus Sacramenti admini-firatione effici; planum eft, hanc effe Poenitentiae perfeftam formam. Sunt enim pec* cata tanquam (b) vincula, quibus conflridae animse tenentur, & ex quibus Poenitentiae Sacramento ,laxantur. Quod quidem non minus vere de illo etiam homine Sacerdos pro-nunciat, qui prius ardentiffimae Contritionis vi, accedente tamen Confeffionis voto, peccatorum veniam a Deo confecutus fit.
is- Qu»
Peccata iff a auo -modo Sacramenti materia dici fojjint.
V« forma Sacram menti pfcnit.tn~
tii fijf. 14. One. Prid, de fotnir.
f. 3*
a) Mttt.ty.tt.
bl P«?. it. If“. 5. 18.
AI>x. dt At«
4. [mn. q». 77, mtm. 6.

X.) If?. 13.9. & 14. 2.
J) ms eß, qui mi-tisßer 19 $Acerdi~ tis abfolyit.
Vide Cone. 77 id,
f'$ «-4-	6.
b) fßhli.i 1. v) Rim. S. 33
HuniiUtai fani-tentis ceram Sacerdote eh'da* ronda.
iS. Quo fvuHit ad formam Sacramenti preces alia adjiciantur.
Adduntur praeterea complures preces, non .quidem ad formam neceffariae, fed ut ea re-moveantur, quae Sacramenti vim, & efficientiam , illius culpa, cui adminiftratur, impedire pollent.
srZ. Quantum differat poteßas Sacerdotum Chrifli in dijudicanda peccati lepra a poteßate Sacerdotum veteris Legis.
Quamobrem peccatores Deo ingentes gratias agant, qui tam amplam poteftatem in Ec-clefikjgacerdotibus tribuerit. Neque enim, ut oli« in veteri Lege (a) Sacerdotes tefiimo-nio fuo-aliquem a lepra liberatum effe dunta-xct renunciabant, ita nunc in Ecclefia ea tantum potefias Sacerdotibus fada eft,ut aliquem a peccatis effe abfolutum declarent; fed vere tanquam Dei miniffri abfolvunt, id quod Deus ipfe (b) gratiae, (c) & juftitiae author, & parens efficit.
17, Quo habitu; Zf quibufve ritibus fuam aElionem commendare pcenitentes debeant.
Diligenter vero ritus etiam, qui ad hoc Sacramentum adhibentur, fideles obfervabunt. Ita enim fiet, ut animo magis hsreant, quae hoc Sacramento confecuti funt, nimirum fe tanquai^ fervos clementilfimo Domino, vel filios potius optimo parenti reconciliatos effe; & fimul facilius intelligant, quid eos facere oporteat, qui velint (velle autem omnes debent) fe tanto beneficii gratos , & memores probare. Nam quem peccatorum poenitet, is fe humili» ac demiffo animo ad pedes Sacer-
do-
dotis dejicit; ut cum fe tam humiliter gerat, facile podit agno feere, fuperbiae radices evellendas effe, (a) a qua omnia feelers, quae defiet, ortum habuerint, & enata fint; in Sacerdote autem, qui in eum legitimus judex fedet, Chrifti Domini perfonam, & poteftatem veneretur. Sacerdos enim, quemadmodum in aliis, ita in Poenitentiae Sacramento adminiftrando Chrifti munus exequitur. Deinde peccata fu3 pcenitens ita enumerat, ut fe maxima, & acer-biffima animadverfione dignum effe fateatur, fupplexquedeli&orum veniam petit; quae fane omnia vetuftatis lute certiflima teftimonia a fanćto Dionyfio habent. is. Qiuts praecipue fruElus ex Sacramenta Pceniten-tut homines eripiant.
Sed nihil profe&o tam proderit fidelibus, nlhilque majorem illis alacritatem Poenitentiae fufeipiendae afferet, quem fi a Parochis fepe explicatum fuerit, quantam sex ea utilitatem capiamus. Vere enim de Poenitentia illud dici pofle intelligent, ejus quidem radices amaras, fruftus vero fuavifiimos effe. Poenitentiae itaque omnis in eo vis eft, ut nos in Dei gratiam reftituat, cum eoque fumma amicitia conjungat. Hanc vero reconciliationem interdum in hominibus piis,qui hoc Sacramentum fanfte, & religiofe percipiunt, maxima confcientiae pax & tranquillitas cum fumma fpiritus jucunditate confequi folet. Nullum eft enim tam, grave, & nefarium fcelus, quod Poenitentiae Sacramento non quidem femel, fed iterum, & fae-pius non deleatur. Qua de re ita Dominus per Prophetam inquit: (b) Si impius egerit Peeniten-
tiam
a) Euiso. ic.
D. ’Dim.Aretf'
in Ej?im ad Os-r»9philp
Pinus frulfüs •fi benevolentia UiVt/tst rtanci— hat 19
Cmc. Trii. f-ff,
14. f. 3.
St-undiis frufius efl pax, & tranquillitas anirni.
Tertius frufru* peccari quant um-r Vis graysf retoif* fit.
b) E?tck.ifl.jr.
a) T-Jatn. i.
S9-
t>) l.Jtan.t. 1.
IVeite ibitlfic.
vis dilutio.
c) l/f de A«-
tiochf.
9.1
J5/a« He«'.12.17. 1. Reg. r<>. peccata quad a m iron remitti quomodo intelliga-
-tur.
(?) Matth. 12. 31. ;i.
f)e q mbits dicitur Pfd. 128. Ft dint ßcut fanum, &c. Ambr. lib. 2. c/f Pan it. c. & 4.
Iib.2. de Ciin & AbeI» cap. 9. De Aug. Hb. I. de fer. Đomiui in mente cap. 22.
tiam ab omnibus peccatis fuis, qua operatus eß, {j? cußodient pracepta mea, & fecerit judicium, tj? ju. ßttiitm, vita vivet, tj? non morietur : omnium iniqui-tatum ejus, quas operatus eß, tum recordabor. Et S. Joannes: (a) Si confiteamur peccata noßra; fidelis eß, tjf ju/tus, ut remittat nobis peccata noßra, & paulo poll: (b) Si quis peccaverit, inquit, (nullum videlicet peccati genus excipiens) advocatum habemus apud Patrem jejuni Chrifium jufiuni, if ipje eß propitiatio pro peccatis noflris, non pro m-firis autem tantum, fed etiam pro tutius mundi. iy. Qua ratione quadam peccata dicantur remitti non poße.
<J)uod autem in (c) Scripturis legimus, quof-dani a Domino mifericordiam non elfe con-fecutos, quamvis eam vehementer imploraverint , id vero idcirco faćtum e(Te intelligimus, quod eos vere, atque ex animo delićtorum non poenitebat. Quare cum hujufmodi lententi* in facris Literis, vel qpud SS. Patres occurrunt, quibus affirmare videntur (d) aliqua peccata remitti non poffe, ita eas interpretari oportet, ut difficilem admodum efie veni* impetrationem intelligamus. Ut enim morbus aliquis ea re infanabilis dicitur, quod .aegrotus ita aftećtus fit, ut falutaris medicin* vim oderit .* fic quoddam ell peccati genus, quod non remittitur, nec condonatur, propterea quod proprium falutis remedium, Dei gratiam repellit. In hanc fententiam a D. Augullino dićtum ell .* Tanta labes eft illius peccati, ut deprecandi humilitatem fubire non pojfit, etiamfi peccatum fuum •mala conficientia i? agnofcere, Cf annuntiare cogatur. Quas quidem verba ita fane jntelligenda
funt,
fünf, ut alibi fe declarans Auguftinus inquit, fi in hac tam fcelerata mentis perverfitate finierit hanc vitam ; quoniam de quocunque peffimo in hac vita conftituto non eft defpe-randum, nec pro illo imprudenter oratur, dö quo non defperatur.
20. Nullus condonationem peccatorum ehr» Pccui-tenti am obtinere poteß.
Sed,ut ad Poenitentiam revertamur,haec adeo propria ejus vis eft, ut peccata deleat, ut fine Poenitentia remiffionem peccatorum impetrare, aut ne fperare quidem ullo modo liceat. Scriptum eft enim: (a) NißPoenitentiam habueritis, omnesfimul peribitis: quod quidem de gravioribus, & mortiferis peccatis di&um a Domino eft : etfi aliquo etiam Poenitentiae genere indigent leviora peccata, quae venialia vocantur. Sanćtus enim Auguftinus inquit: Cum quadam /it Poenitentia, qua quotidie in Esclefia pro peccatis •venialibus agitur ; illa fane frußra eßet, fi peccata venialia abfque Poenitentia dimitti poffeut, 21. Quot fnt partes integrales Pani tenti a.
Sed quoniam de iis rebus, quae sliquo modo in aAionem cadunt, non fatis eft univerfe loqui, curabunt Paftores, ftngillatim ea tradere, ex quibus verae, & falutaris Poenitentiae ratio a fidelibus percipi queat. Eft. autem hujus Sacramenti proprium, ut praeter formam, & materiam , quae omnibus Sacramentis communia funt, partes etiam, ut antea diximus, illas habeat, quae tanqnam totam, integramque Poenitentiam conftituant, Contritionem fcilicet, Con-fefmem, Is1 SatisfaFlionem. De quibus D. Chry-ioftomus his verbiis loquitur: Pernitentia cogit
pec-
Venfali* peicatx nun requirunt ne • effit rio P.fnitrnm. tt*m farritnen* talem.
a) Zuc.n.
Cent. TriU.i'ijf. «*•	7-
D. Iit. <[S». hem. 30. oaf. g. Cone. Tollt. IV. e of. <). *- TJ. It?, in 5. /’. <JK. t~.
I’m peeliuentea faun intege*-lit. qnalum J? aliqua defit. per-fella non iff. One. T'id.frjf. 14. de fan. tap. 3. ir can.^.ir i. kv. l6. ft. item a-Reg.
3. Reg. il. 17.
Joan. 4.
Pfal. 50. 19. Ail. 19. 18.
Joe. 4. 1 (>, Match. 3. g.
D. Chryfoß.
horn. 1 i. qua rfi de Peeuit.
partes Pi£ttiten~ ti a tjuomodo (annexa.
Tres Penitent i<t fart e s ex trib u< peccandi modis colliguntur.
J). Thor», in %.p. tj. 90. art, 2.
peccatorum omnia libenter ßiffcrre ; in corde ejus contritio, in ore Confejßo, in opere tota humilitat, kj/ fruBijera Satisfaüio. Hae autem partes ex earum partium genere effe dicuntur, quae ad aliquod totum conftituendum neceilariae Cunt: quoniam quemadmodum hominis corpus ex pluribus membris confiat, manibus, pedibus, oculis, & aliis hujufmodi partibus, quarum aliqua fi-de iit, merito iraperfedutn videatur, perfectum vero, fi nulla defideretur ; eodem etiam modo Poenitentia ex hifce tribus partibus ita con* ftituitur, ut quamvis, quod ad ejus naturam attinet, Contritio, Zf Confeßio, quibus homo ju* ftus efficitur, fatis fit ; tamen nifi tertia etiam pars , id efi SatisfaBio accedat, aliquid ei omnino ad perfedionem defit, neceife fit. Quare adeo hse partes inter fe connexae funt, ut Contritio confitendi, & fatisfaciendi con-filium, & propofitum inclufum habeat. Con-feffionem Contritio , & fatisfaciendi voluntas, Satisfadionem vero duae reliquae antecedant.
22,	Quomodo lue tres Pernitentia partes colligantur.
Harum autem trium partium eam rationem afferre poffumus, quod animo, verbis, & re ipfa peccata in Deum committantur. Quare confentaneum fuit, ut nos ipfos Ecclefiae clavibus fubjicientes, quibus rebus Dei fanftilli-muni Numen a nobis violatum effet, iifdera etiam ejus iram placare,&peccatorum veniam ab eo impetrare conaremur.
Sed idem etiam alio argumento confirmari poteffi Etenim Poenitentia eft veluti qu$dam dolidorum compenfatio ab ejus voluntate pro-
feda,
feda, qui deliquit, ac Dei arbitrio, in quem peccatum commiffum eft, conftituta. Quare & voluntas compenfandi requiritur, in quo maxime Contritio verfatur; & poeniteus Sacerdotis judicio, qui Dei perfonam gerit, fe fub-jiciat, neceffe eft,ut pro fcelerum magnitudine pcenam conftituere in eum poffit: ex quo tum Confeffionis, tum Satisfaćtionis ratio, & necef-fitas perfpicitur.
23.	Quid in hac materia proprie ft Contritio.
Quoniam vero harum partium vim, & naturam tradere fidelibus oportet, prius incipiendum eft a Contritione, eaque diligenter explicanda. Neque enim'ad ullum temporis pun-dum, cum in memoriam praeterita peccata redeunt, vel cum aliquid offendimus, Contritione animus debet vacare. Hanc Patres in Concilio Tridentino ita definiunt : Contritio eft animi dolor , ac deteßatio de peccato commijjb, cum propnfto non peccandi de catero. Et paulo pofir, de Contritionis motu fubjicitur : Ita demum preparat ad rernifionem peccatorum , fi cum fiducia divirut mi ferient di a, Zjf voto prafiandi reliqua conjunctus fit, qua ad rite fufeipiendum hoc Sacramentum requiruntur. Ex hac itaque definitione intelligent fideles, Contritionis vim in eo tantum pofitam non effe, ut quis peccare definat, aut propofitum ei fit novum vitae genus in* ftituere, aut ipfum jam inftituat; fed in primis male aćfee vitae odium, & expiationem fu-fcipiendam effe. Id vero maxime confirmant illi fandorum Patrum clamores, quos in facris Literis frequenter profufos effe legimus, (a) Laboravi, inquit David, in gemitu meo, lavabo X	per
Di contritioni prima Pceniten* tia parte Conci f. Tnd.fljf.ia.dt pjenitjnria capt 4. & can. Fulgent, do rernijf, peccat• C<ip. 12. Chrj/l de compunfl. cordis lib, \
2. Comti. Trtd. ihtderd, & fejf* 6. C.6, &14.
a) PTJ. 6.7.
V‘de tt.PC.^o.6»
i) Pf*l. 6.10. 10 J/M*. >5-
Vera Contritu mn corvorii fen-fit, ftd dolore Animi ijl me* ti end*.
M- S0-
bem.^o.caf, 1.
«) Pfal. S3. *.
d) Man.it.it. Inc.io. 3»
Cen. 37. 34.
3.	Res;. 31.27.
4.	Reg. 6. 30.
Judith 4. 9. Joan. 3 g.
r«^ Alert, dt Alee 4- P* ?. 67. mem. 1.2.
per Jingulas noBes leBum tneum: &, (a) Exaudivit Dominus vocem ßetus mei : & rurfus alius, (b) Recogitabo tibi omnes annos meos in amaritudine ani. nue mea. Quas certe, & alias hujufmodi voces vehemens quoddam anteadae vitae odium, & peccatorum deteilatio expreffit.
24.	Cur Contritio dolor a Patribus Concilii nomu nata fit.
Quod autem Contritio dolore definita eil, monendi funt fideles, ne arbitrentur, eum dolorem corporis fenfu percipi. Contritio enim efi: voluntatis adio. Et fandus Augu-ftinus teftatur, dolorem Poenitentiae comitem efie , non Poenitentiam. Verum peccati de-teftationem , & odium doloris vocabulo Patres fignificarunt : tum quia facrae Literae ita utuntur, inquit enim David: (c) Qiiandiu ponam cunfilia in anima mea, dolorem in corde meo per diem ? tum quia dolor in inferiori animae parte, quae vim concupifcendi habet, ex ipfa Contritione oritur : ut non incommode Contritio dolore definita fuerit, quod dolorem efficiat, ad eumque declarandum poenitentes vellem etiam mutare foliti fint. De quo Dominus apud fandum Matthaeum inquit: (d) V<* tibi Corozaim, va tibi Betbfaida , quia fi in Tyro, Cj* Sidone faBa efient virtutes, qua fails funt in volis, dim in cilicio, £/ cinere Poenitentiam egijfent.
3S- Quare peccati detefiatio vulgo a Theologis Corr tritio appelletur.
Rede autem Contritionis nomen peccati de-teftationi, de qua loquimur, ad fignificandam rim doloris impofiium elt, duda fimilitudi-
ne.
ne a rebus corporeis, quae minutatim faxo, aut duriore aliqua materia confringuntur ; ut eo vocabulo declararetur, corda uoftra, quae fuperbia obduruerunt, Poenitentiae vi contundi, atque conteri. Quare nullus alius dolor vel ex parentum, & filiorum obitu, vel cujuf* vis alterius calamitatis caufa fufceptus hoc nomine appellatur ; fed illius tantum doloris proprium efl nomen, quo ex amiffa Dei gratia, atque innocentia afficimur,
16.	Quibus praterea vocabulis eadem peccati dete« fiatio declarari foleat.
Verum aliis quoque vocabulis eadem res declarari folet. Nam & coutrio cordis dicitur, quia cordis nomen frequenter facrae (a) Literae pro voluntate ufurpant. Ut enim a corde motionum corporis principium fumi-tur; ita voluntas reliquas omnes animae vires moderatur, ac regit. Vocatur etiam a fandis Patribus coniis compunElio , qui libros de contritione confcriptos, de compunElicme cordis in-feribere maluerunt. Etenim quemadmodum ferro tumida ulcera fecantur, ut inclufum virus poilit erumpere : ita corda quafi fcalpel-lo Contritionis adhibito inciduntur, ut peccati mortiferum virus queant ejicere. Quare & Scilfio cordis a Joele propheta appellata eft : (b) Convertimini, inquit, ad me in toto corde veftro, in jejunio, if in ßetu, if in planSlu, if fein* dite corda vdira.
37. Cur. dolor de peccatis vocabulo Contritionis in* clufus, maximus, if vebementijfimus ejfe debeat.
Summum vero, & maximum dolorem ex peccatis, quse commiffa funt, fufeipiendum ef-X 2	te,
Dolor aliunde proven tens non dt cit nr Q/itnttP,
Eadem ptccati deteßatio alias cordis Contritio dicitur.
a) Qm. 6. J, /»*• '• %-PM 43- *9- <>. Mitth. ^. i; 16.
6. & t<;. er ig.
Cordis compun-
ftio,
Chryf\ in fibtdi
Computations
c.rdis.
IJid. de Summo bono lib, 2. c, ij» Cordis fcijjio.

Stnph. Dvlhr
Bonaventura,' iff 4, lift. 16. *rr0J, 2. 1. <f 4.
prima ratiff, JZx Augufl- in Itb. 14. Cint, c, 7.8. & 9.
*) Joan.+.li.
b) Dtut.6.
Mani,. 22. 27. Mähst 1. 29. Luc. 10. 27.
e) J«/, 2. 11.
Secunda ratio,
Arift. iit. a.
pr iorum cap. 28.
d) ^K.IO.37
Z«. 14. 2<[. '
'e; yl/iff.i6.2^
P 'idera ly,
finemodo,?»»-
eid a etui elicitos, tum imperatos . fecundum illud Rom. 12. 0 oft m er» ire.
s »4 CATKCHISMI ROMANI PARS II.
fe, ita ut nullus major excogitari podit, facile erit bifee rationibus demontirate- Nam curu perfećta contritio fit eharitatis aćtio, (a) qu® ab eo timore, qui filiorum eft, proficifeitur, patet eundem Contritionis, & eharitatis mo-dum ftatuenduin effe. At quopiam Charitas, qua Deum diligimus , perfećtiilimus eft amor, hinc fit, ut Contritio vehementiffimum animi dolorem conjunćtum habeat. Ut enim maxime diligendus eft Deus ; ita quae nos a Deo alienant, maxime deteftari debemus : in quo etiam illud obfervandum eft, eodem loquendi genere eharitatis, & Contritionis magnitudinem in facris literis fignificari. De charitate didum eft, (b) Diliges Dominum Deum tuum ex toto corde tuo : Rurfus, quod ad Contritionem attinet, clamat Dominus per Prophetam, (c) Convertimini ad me in toto corde veßro.
Praeterea, fi uti Deus fummum bonum eit inter omnia, quae diligenda funt, ita etiam peccatum fummum eft malum inter omnia, qui odiffe homines debent; illud fequitur,utquam ob caufam Deum fumme diligendum effe confitemur , ob eandem rurfus peccati fumnium odium nos capiat needle fit, Omnibus vero rebus Dei amorem anteponendum effe, ita ut ne vitae quidem confervandae caufa peccare liceat, aperte nos docent illa Domini verba
(d)	Qui mat patrem, aut matrem plus quam me, non ejt me dignus, & (e) Qui voluerit animam Juam fid-vam facere, perdet eam.
Sed illud etiam animadvertendum eft, ut quemadmodum, fando Bernardo teile, nullus finis, & modus charitati praefenbitur (Modul .	enim,
enim, inquit ille, diligendi Deum eß ipfum diligere fine modo;) ita peccati deteftationi nullus modus definiatur.
Sit praeterea non folum maxima, fed vehe-mentiffima , atque adeo perfećta, omnemque ignaviam, & focordiam excludat. Etenim in
Deuteronomio fcriptum eft (a) Cum quafitris Dominum Deum tuum, invenies eum : fi tamen toto corde quafieris, if tota tribulatione anima tua, & -pud Hieremiam, (b) Quaretis me, if inveni tis, cum quaf eritis me in toto corde veßro, if in-1 ir a vobis, ait Dominus.
an. Contritio vera effe non definit, etiamfi fenfbilis dolor de peccatis non fuerit abfolutus.
Quanquam, fi id minus confequi nobis liceat , ut perfećta fit, vera tamen, & efficax Contritio effe poteff. Saepe enim ufuvenit, ut quae fenflbus fubjećta funt, magis, quam fpi-ritualia, nos afficiant. Quare nonnulli interdum majorem ex filiorum obitu, quam ex peccati turpitudine doloris fenfum capiunt. Idem etiam judicium faciendum eft, fi lacrymae doloris acerbitatem non confequantur .- quae tamen in Poenitentia fummopere optaiidae, & commendandae funt. Praeclara eft enim ea da re fanćti Auguftini fententia : Non funt, inquit, in te Ckriftiana pietatis vifcera, fi luges corpus, * quo recejjit anima , animam vero, a qua recejjit Deus, non luges. Atqui huc fpećtant illa Salvatoris noftri verba, quae fupra allata funt:
(c)	V* tibi Corozaim , va tibi Bethfaida, quia fi in Tyro, if Sidone fail a effent virtutes, qua fail a funt in vobis , olim in cilicio, if cinere Poenitentiam egiffent. Tametfi ad eam rem comproban-X 3	dajij
Terti * rati*.
S. Bernard. libm de diligendo Dto circa mtd.
Dolor de pecca» tis no» tantum debet ejfe maxim, mus t fed et tam Vthementijfimus.
a) Dtut.4.29, Sap. i. 13.
b) Hier,29,133
Vera , & ut ilii Contritio etiam ejfe po'eft. fi non tantum dolorem» fentiamus de peccatis i quam de rebus externis flante fcili» cet natura imbecillitate.
Cone. Trid. (t(P. 14 .de r<en. c. £«, S. slug. fer. 4I# de Sanftisf
c3Af4W.lI.JH
a)	J«m. 5.
(1. 7.
JifitCth.it. 4t.
J.HC. tt. 42.
b)	2.	1?.
fT*l- 50 ■
c)	Z.K«. 7 37. |8.
d)	Aforrt. 26. 27.
e) Iß.&.vi.
f) E^c/j, i8, ati.
jiuguß. lib, de yera ,	/<*//<*
JPutnit. cap, 14. €✓* hab e jur de po?«, difl.	e?#
Qonßisret%
}$fin drfperan-du n pfi de Dei bonitate, etiam-/ 0 folutam pec* datorum Contritionem non ferim piamur.
g) Ettck. 51. 12,
dam fatis effe debent clarifliraa (a) Ninivita. rum, (b) David«, (c) Peccatricis, (d) Apofto-lorum Principis exempla, qui omnes plurimis lacrymis Dei mifericordiam implorantes, peccatorum veniam impetrarunt.
39. Peccata capitalia Jingillatim in Contritione dt-teflanda funt.
Maxime autem hortandi, & monendi funt fideles, ut ad fingula mortalia crimina pro-prium Contritionis dolorem adhibere Itu-deant. Ita enim Ezechias Contritionem de-fcribit, cum ait: (e) Recogitabo tibi omnes annos meos in amaritudine anima: mea. Etenim recogitare omnes annos eil fingillatim peccata excutere, ut ea ex animo doleamus. Sed apud Ezechielern quoque fcriptum legimus: (f) Si impius egerit Panitentiam ab omnibus peccatis fuis, vita vivet. Atque in hanc fententiam fandus Auguftinus inquit: Confideret peccator qualitatem criminis in loco, in tempore, in varietate, iit per Jona.
30. Sufficit univerfe quandoque peccata fina dete-flari.
Neque tamen hac in re defperent fideles de fumma Dei bonitate, & clementia. Is enim cum noftrae falutis cupidiflimus fit, nullam moram ad tribuendam nobis veniam interponit; fed peccatorem paterna eharitae corapledi-tur, fimul atque ille fe collegerit, & univerfe peccata fua deteftatus, quae deinde alio tempore, fi facultas erit, fingula in memoriam reducere, ac deteftari in animo habeat, ad Dominum fe converterit. Ita enim nos per Prophetam jubet fperare, cum inquit: (g) hf1' /	tai
tus impii non nocebit ei, in quacunque die converfut fuerit ab impietate fua.
31. Qua ad veram Contritionem Jint in primis ne-
Ex his igitur colligi poterunt, qu^ ad veram Contritionem maxime funt neceflaria, de quibus fidelem populum accurate oportebit docere, ut quifque intelligat, qua ratione comparare eam poffit, regulamque habeat, qua dijudicet , quantum abfit ab ejus virtutis per-fedione. Primum enim neceffe eft peccata omnia, quse admifimus, odifte, & dolere ; na fi quaedam tantum doleamus, fida, & limu-Iata, neque falutaris Poenitentia a nobis fufci* piatur. Nam, ut a fando Jacobo Apofiolo dićtum eft: (a ) Quicunque totam legem /erva-merit, offendat autem in uno, fiblus eft omnium reus.
Alterum eft, ut ipfa Contritio confitendi, & fatisfaciendi voluntatem conjundam habeat; de quibus poftea fuo loco agetur. Tertium eft, ut poenitens vitae emendandae certam, & flabilem cogitationem fufcipiat. Hoc vero Propheta aperte his verbis nos docuit:
(b)	Si impius egerit Poenitentiam ab omnibus peccatis fuis, qua operatus eft, W cuftodierit omnia pra-ceptamea, & fecerit judicium, Zf jußitiam, vita vivet, Gj* non morietur, omnium iniquitatum ejus, equas operatus eft, non recordabor, & paulo poft,
(c)	cum averterit fe impius ab impietate fua, quam *peratus eft, Zf fecerit judicium, Ztf jußitiam, ipfe ammam fitam vivificabit, & paucis interjedis, (d) Convertimini, inquit, W agite Panitentiam ai amnibus iniquitatibus vejtris, & nor, erit vobis ht
X4
Primum figfd tfi
Pcenitenti a,, in qua de fjutbuf* dant peccatis tantum dolemus,/
a) Jac. a. (et
StcuniuxtJ
One.Trid. fijf. 14. tap, 4.
b) Epub. jf/ 21. 21.
c) TbMtnt **v
i) Ibiim
Vttl-
a.) Jom. g, ti.
b) /mu. $,14.
Tertiunri
S. Ang* n iß, <54,
ad Jlfacedsn. & habetur 14, ep. 6 tap, 1. & i/2 6. de reg. Juris. *. Jßtccatum, j.
ruinam iniquitas : projicite a vobis omnes pravnu, cationes veflras, in quibus pravaricati eflis, if fa-cite vobis cor novum , £/ fpiritum novum. Idem etiam Chriftus Dominus (a) mulieri, qua? in adulterio deprehenfa eil, prafcripfit: Vade, inquit, ty jam amplius noli peccare. Item .Paralytico illi, quem ad Probaticam Pifcinam curaverat, (b) Ecce, ait, Janus faüus es, jam noli peccare.
js. Dolorem prat erit a culpa, fj5 cavenda in po• ßerum propo/itum Contritioni ltecejjarium ejje qßenditur.
Sed natura quoque ipfa, & ratio plane often-dunt, duo illa ad Contritionem in primis ef-fe neceffaria, dolorem fcilicet peccati admif-fi, & propofitum, cautionemque, ne quid hujuf-modi in pofterum committatur. Nam qui amico reconciliari velit, quem injuria aliqua affecerit, & doleat oportet, quod in eum in-juriofus & contumeliofus fuerit; & diligenter reliquo tempore provideat, ne qua in re amicitiam befiffe videatur. Quae duo obedientiam adjun&am habeant,neceffe eft: hominem enim legi, five naturali, & divinae, five humanas, quibus fubje&us eft, parere convenit. Quare, fi quid pcenitens alteri per vim, aut per fraudem abftulfc, refiituat, oportet -• itemque ali-cujus aut commodi, aut officii compenfatio-ne illi fatisfaciat, cujus dignitatem , aut vitam dido, fadove violavit. Tritum enim eft omnium fermone , quod apud fandum Augu-guftinum legimus, non remittitur peccatum, nifi reßituatur allatum.
3S- fo
33. Indulgendum eß aliis, Ji nolis volumus indui• geri.
Neque vero inter caetera, quae ad Contritionem maxime pertinent, minus diligenter, & neceflario curandum eft, ut, quidquid injuriarum ab altero acceperis, id totum remittatur , ac condonetur. Ita enim Dominus, & Salvator nofter monet, atque denunciat j (a) Si dimiferitis hominibus peccata eorum, dimittet C/ vobis Pater vefier colefiis delifta veßra : fi autem non dimiferitis hominibus, nec Pater vefier dimittet vobis peccata vefira. Haec funt, quae fidelibus in Contritione obfervanda funt: caetera, qua* *d hanc rem a Palloribus colligi facile poterunt, efficient quidem: ut in fuo genere Contritio fit magis perfeda, & abfoluta ; verum adeo neceflaria exillimanda non funt , ut fine his verae, & falutaris Poenitentiae ratio conflare non poffit.
34% Qua fit propria Contritionis vis, E»* utilitas.
Sed quoniam non fatis effe Palloribus debet , fi ea doceant, quae ad falutem videntur pertinere, nifi etiam omni cura, & in* dultria laborent, ut fideles ad eam ipfam rationem, quae illis praefcripta eft, vitam, adio* nefque fuas dirigant; vehementer proderit Contritionis vim, & utilitatem faepius proponere. Nam, cum pleraque alia pietatis ftu-dia, (b) veluti beneficentia in pauperes, jejunia, preces, & alia id genus fanda, & ho-nefta opera, hominum culpa, a quibus pro-ficifcuntur, a Deo interdum repudientur ; ipfa certe Contritio nunquam illi grata, & accepta efie non poteft. Nam inquit Pro* X $	phe-
Qudrtam. a) Mttth.6 te,
& n-
M-irc. u,
E‘tl. 2, 3,
Z««. 11,
Prima milita»
eß, nurui fit cer-tijjima peccatorum medicina, b) ProV. 11;. g, 5 8.61.1,
9.) Pf«!. 50.19
Jih ir a ut Hi tat iß 9 quod fit f a» silii, expedita» Jfi mcx an im s arrotantis medicina»
h) Pf*!, 31,5.
e) Luc. 17.14. Com 11, 'JV id,
M-H< <*!• 4-
Cbryfiß, himil* 9. ttt Pf«lt 5g,
pheta : (a) Cor eontritum, humiliatum Deut non defpicies.
Quia etiam (latim ut eam mentibus nollris concepimus, peccatorum remiffionem nobis a Deo tribui, alio loco ejufdem Prophetae verba illa declarant : (b) Dixi, confitebor adverfum me injnfiitiam meam Domino, Er5 tu remififti impieta• tem peccati mei. Atque ejus rei figuram in (c) decem leprofis animadvertimus, qui a Salvatore noltro ad Sacerdotes midi, antequam ad Illos pervenirent, a lepra liberati funt. Ex quo licet cognofcere, ver® Contritionis, de qua Cupra didum eft, eam vim efie, ut illius beneficio omnium đelidorum veniam ftatim a Domino impetremus.
3S.	Qua ratione ad pcrfeEUonem Contritionis me. nititur.
Plurimum etiam valebit ad fidelium mentes excitandas, fi Pallores rationem aliquam tradiderint, qua fe quifque ad Contritionem exercere polfit. Monere autem oportet, ut omnes confcieutiam fuam frequenter excudentes videant, num quae a Deo, five Ecclefia-ilicis fandionibus praecepta funt, fervaverint. Quod fi quis alicujus fceleris reum fe efle cognoverit, (latim feipfum accufet, fupplexqu* a Domino veniam expofeat; & /pati um tum confitendi, tum fatisfaciendi fibi dari poliulet; in primifque divin® grati® prsfidio fe adjuvari petat, ne in polterum eadem illa peccata admittat, qu® admififie vehementer poenitet. Curandum erit pr®terea Palloribus, ut in peccatum fummum fidelium odium concitetur; tum quia fumma elt illius foeditas, & turpitudo;
tum
DE SACRAM. POENITENT. 331
• \
tum quia graviffima damna, & calamitates nobis affert. Nam (a) Dei benevolentiam, a quo a) tf«l <®. 7. maxima bona accepimus, longeque majora ex- jap.'14. g.'aim pećtare, & confequi licebit, a nobis alienat, & f*p>.
*	, ,	.	^ JJe Ltnfef/ionit
fummorum dolorum cruciatibus perpetuo affi- s*cr*m,mxu, ciendos fempiternae morti nos addicit. Hade- *l“ra nus de Contritione: nunc ad ConfelIionem,quae eft altera Poenitentiae pars, veniamus.
36.	Qua ßt Conß/ßonis praßantia, quamque fuerit ad Cbriflianam falutem neceffaria ejus inßitutio.
Quantum vero curae, & diligentiae in ea ex- Confefarit fra. plicanda Pallores ponere debeant, ex eo fa-eile intelligent, quod omnibus fere piis per- *•*•$*•*•	f*-
Tuafurn eft, quicquid hoc tempore fanditatis, dam. pietatis, & religionis in Ecclefia fummo Dei beneficio confervatum eft, id magna ex parte Confeffioni tribuendum effe : ut nulli mirandum fit, humani generis Hoftern, cum fidem Catholicam funditus evertere cogitaret, per miniftros impietatis fure, & fatellites hanc idi. Synod.
velutiChriftianae virtutis arcem totis viribus dt Pxnlt.
CÄr• 4*
oppugnare conatum effe. Primum itaque docendum eft, Confeflionis inftitutionem nobis fummopere utilem, atque adeo neceffariam fuiffe. Ut enim hoc concedamus, Contritione	Contritit
peccata deleri, quis ignorat, illam adeo ve-Iiementem, acrem, & incenfam effe oportere, ltar-ut doloris acerbitas cum fcelerum magnitudine aequari, conferrique poffit ? At quoniam pauci admodum ad hunc gradum pervenirent, fiebat etiam, ut a pauciffimis hac via peccatorum venia fperanda effet. Quare neceffe fuit, W Gnfofliomt ut clementiflimus Dominus faciliori ratione fqlT<L */„ communi hominum faluti confnieret. Quod ßam . g	qui-
a) Matthe i6, 39* & i8. j8. Joan. 20. 3. & ai. 1$.
Jimbr. in fer, f, de Qiiadrajr. & habetur de Pa?«* dtft. 1. c,
JEcce w«mr fe«2-ItHS. Aug. lib. 2. de adult. (oniugm tdf, 9#
Or/. /;£. Mrd#-*
'JthrSnt, Cone. in decr. Eugt*.
mi IV.
Stcundo Confef-fioms excellenti* tnde colligitur, quod fit te? tiff—
jftttitn ad mores štnendandes in-frumentum,
J)e Pcen. d. 6. c. Sacerdos, & de pcen, & rerniff. **p.
Qmnis utriufijue futur.
quidem admirabili confilio effecit, (a) cuna Claves regni cceleftis Ecclefiae tradidit. jV ConfeJJio Contritionem perfecit.
Etenim ex fidei Catholicae doftrina omni* bus credendum, & Conftanter affirmandum eft, fi quis ita animo affećtus fit, ut peccata ad-miffia doleat, fimulque in pofterum non peccare conftituat , etfi hujufmodi dolore non afficiatur , qui ad impetrandam veniam fatig effepofiit, ei tamen, cum peccata Sacerdoti rite confeffus fuerit, vi Clavium fcelera omnia remitti, ac condonari ut merito a fanćtiffi. mis viris Patribus noftris celebratum fit, Ec-clefise Clavibus aditum in coelum aperiri. De quo nemini dubitandum eft, cum a Concilio Florentino decretum legamus, Poenitentiae ef-feftura efle abfolutionem a peccatis.
Verum ex eo praeterea licet cognofcere, quantam afferat Confeffio ütilitatem, quod iis, quorum eft corrupta vitae confuetudo, nihil tam prodeffe ad mores emendandos experimur, quam fi interdum occultas animi fui cogitationes , faćta, didtaque omnia prudenti, & fideli amico patefaciant, qui eos opera, & confilio juvare poffit. Quare ad eandem rationem maxime falutare exiftimandum eft Iis, qui fcelerum confcientia agitantur, ut Sacerdoti tanquam Chrifti Domini Vicario, cui perpetui filentii feveriffima lex propofita eft, animae fuse morbos, & vulnera aperiant. Sta-tim enim parata fibi medicamenta invenient, quae non folum praefentis aegritudinis fanan-dse, verum ita praeparandae animae coeleftem quandam vim habeant, ut deinceps facile fi»*
'v vi	tu-
turum non fit in ejufdem morbi, & vitii gs-nus recidere.
Neque vero illa Confefiionis utilitas praetermittenda, quae ad vita: foeietatem, & con-jundionem magnopere pertinet. Confiat enim, fi Sacramentalem Confeffionem e Ćhri-fiiana difciplina exemeris , plena omnia occultis , & nefandis fceleribus futura efie, quae poftea, & alia etiam multo graviora homines peccati confuetudine depravati palam committere non verebuntur. Etenim confitendi verecundia delihquendi cupiditati, & licentiae tanquam fraenos injicit, & improbitatem coercet. Sed jam Confefiionis utilitate expofita, quae fit ejus natura, & vis, Pafioribns tradendum erit.
Si. CnnfeJJionit Sacrament alis deferiptio, if natura.
Eam igitur definiunt efie peccatorum accu-fitionem, quae ad Sacramenti genus pertinet, eo fufceptam, ut virtute Clavium veniam impetremus. Rede autem accufatio dicitur, quod peccata ita commemoranda non funt, quali fcelera noftra oftentemus, ut ii faciunt, (a) qui laetantur, cum male fecerint; nec omnino ita enarranda, quafi rem aliquam ge* fiam otiofis auditoribus deleftandi caufa exponamus : verum accufatorio animo ita enumeranda funt, ut ea etiam in nobis vindicare cupiamus. Veniae autem impetrandae caufa peccata confitemur: quoniam hoc judicium longe difiimile efi forenfibus capitalium rerum quaeftionibus, in quibus confeflioni poena, & fupplicium, non culpae liberatio, & errati venia confiituu eft. In eandem fere fententiam,
quam-
'Tertio hinc ir.t ttlhgfwus Oi-fejftonis utilitam tem, quod vit* hitman* foci er#-* rem, puhlicam** que hontfater?*] confervet-
Quii fit Confirm fio, Vide AUxm de Ales 4. p, mem,j0 Scot. 4. fentm d. 17. q. j. Peccata accufit• torio animo in Confejfionp funp enumeranda,
a) Prov, 2.14« S, CnryCoft. horn* 20»in Gtnef0
jUg' 3. de
ytrb, Dom, in Hi' de Vera» & falf.p cen, c. 10.
hern, 40. in JŽvang. & Ub. IQ. moral, c, 1$.
Oucil.Trid.fel: 14.dtPten. c. 5. # tv* n, 6. AUx. de Ales 4.p. 9.76. vnem. 5. <arf. 2. Matth. 3.
a) Afrr. g. 37.
L) /o«”. 10.is
^4«cr. z« lib, ^o. Hom. bom ,40.
habetur dc pčen d. i. cap.Agite.
Jgmi. It. c) S. Aug. lib.
de Vera» & falft fern, cap, 10. ferm, 3. de Ver. Dam. Vide tte.m in Joan, traft.
H9.	traft. 49.
/» Tfil. icti.
tone. i«
a) x«(. 17.14. »s-
quamvis aliis verbis, fandiffimi Patres videntur Confeftionem definiifie; veluti cum fandus Auguftinus inquit, Con f effio eft, per quam morius latens fpe venia aperitur ; & fandus Gregorius, Cnnfejfio eft peccatorum deteftatio; quarum utraque, quod in fuperiori definitione continetur, facile ad eam referri poterit.
30- Qua ex caufa, Zf quando inßituta Jit a Chriflo ConfeJJio.
Sed jam, quod omnium maximi faciendum eft, docebunt Parochi, ac fine ulla dubitatione fidelibus tradent, hoc Sacramentum a Chrifto Domino, (a) qui bene omnia, & unius falutis noftrae caufa fecit, ob ejus fum-mam bonitatem, & mifericordiam inftitutum efle. Apoftolis enim poft Refurredionem in unum locum congregatis infufflavit, dicens s (b) Accipite Spiritum SanElum, quorum remiferitis peccata, remittuntur eis, if quorum retinueritis, retenta funt.
40. Ex quibus aliis Scriptura locis Confejfionem a Chriflo inftitutum efle colligatur.
Atque idem fignificare vifus eft Dominus, cum Apoftolis id negotii dedit, (c) ut Laza-rum a mortuis excitatum a vinculis folverent, quibus ccnftridus erat. Nam fandus Auguftinus eum locum ita explanat: lpfl, inquit,
Sacerdotes plus jam pofjunt proficere, plus confit entibus parcere ; quibus enim crimen remittunt, Dominus remittit, fcilicet per ipfos Apoftolos: JLazarum, quem de monumento jam fufeitaverat, obtulit Difcipulis fbhendum, uftendens poteftatem Jol-mendi efle conceflam facerdotibuc. Quo etiam pertinet, q,uod iis, (d; qui a lepra in itinere citrati
rati funt, praeceperat, ut Sacerdotibus fe often-derent, illorumque judicium fubirent.
41, Quomodo ex vertis Domini necejfario Confeßia Sacerdoti facienda colligatur, If quod Jint Ju= dices Apoflolorum fucceffores.
Cum igitur Dominus poteftatem retinendi, & remittendi peccata Sacerdotibus tribuerit, perfpicuum eft,ipfos etiam ea de re (a) Judices coniiitutos fuiffe. At quoniam, ut fanda (b) Tridentina Synodus fapienter admonuit, de qualibet re verum judicium fieri, atque in repetendis criminum pcenis juftitiae modus teneri non poteft, nifi plane cognita, & perfpeda caufa fuerit; ex eo fequitur, ut poenitentiam Confefiione fingiilatim peccata omnia Sacerdotibus patefacienda fint. Haec igitur Pallores docebunt, quse a fanda, Tridentina Synodo decreta, ac perpetuo a Catholica Ecclefia tradita funt. Si enim fandiffnnos Patres attente legimus, nufquam non apertiilima tefiimonia occurrent, quibus confirmetur hoc Sacramentum a Chrifto Domino inftitutum effe, & Confeffio-nis Sacramentalis legem, quam illi Exomologepn, If Exagoreufin Grseco vocabulo appellant, tan-quam Evangelicam accipiendam effe. Quod fi «nam veteris Teftamenti figuras exquirimus, fine dubio ad peccatorum Confeflionem videntur pertinere varia illa (c) Sacrificiorum genera, quae ad expianda varii generis peccata a Sacerdotibus fiebant.
43.	Quo fruFlu ad Sacramentalem ConfeJJionem Ec* ckßa certas quafdam caremonias adjunxerit.
Sed quemadmodum Confeflionem a Domino Salvatore inlUtutam effe fideles docendi
funt,
a)	A*z • Iit, ao*
dtOv.Dei cap.y,
Grtg. hom. 26.
in Evang,
Ambr. Ul/, 2. dt Cain , cap,4.& half, dc panic, di(\ 1. cap. Verbum Dei.
b)	Cone% Trid¥ de pan. fijf. 14. cap. 5. can, 7.
De exomelogtß
Icripfcrmt Clem, Rom. in Ep. 1« ad Jacob um f<a— trem Domini Cypr. de Up fis 4 & in eptfi, \Q.& $$.ad Cornelium, Baß1, ej. 288.>» T’g. brevioribus Leo Pdp. ep. ad rTntcd,
c) Sacrificia prt peccato figura fuerunt noßrs Conftfßtni» quft habentur.
Lev. 4. per totum 5.6.7. 8.9* u. 16. 4r N»w. 5.6.7. 8. 9. U, 14.15.^
jfluriau: tiliis in Jocis.
Huron, ep. 30. in epitaph. Jfakiela, & alii quts fipra cita-\iirtHt fee. 18.
Hac etiam atti~
SlT* f'tf-
1 ’rid. Synod, de f cenit. tap. <J. rtf' can. y, poteflas ad follendum cur daftn comparetur.
«0 Matt,iG.ig.
funt, ita etiam monere eos oportet, quofdam ritus, & folemnes eseremonias Ecclefiae aućto-ritate additas effe, quae etfi ad Sacramenti rationem non Ipećtant, ejus tamen dignitatem magis ante oculos ponunt, & confitentium ani-mos pietate accenfos ad Dei gratiam facilius confequendam praeparant. Cum enim aperto capite ad pedes Sacerdotis abjećti, demiffo in terram vultu, fupplices manus tendentes, aliaque hujufmodi Chriftianae humilitatis figna dantes, quae ad Sacramenti rationem neceflaria non funt, peccata confitemur ; ex his perfpicue intelligimus, tum in Sacramento cceleftem vim agnofeendam, tum a nobis divinam mifericor-diam fummo ftudio requirendam, atque efflagitandam effle.
43. Salutem citra ConfeJJionem recuperare non pof funt, qui peccatis funt obnoxii capi alibus.
Jam vero nemo exillimet, Confeffionem a Domino quidem inftitutam, fed ita tamen, ut ejus ufum neceffarium effe non edixerit. Etenim fic llatuant fideles, oportere eum,qui mortali fcelere premitur, Confefflonis Sacramento ad fpiritualem vitam revocari. Quod quidem pulcherrima translatione a Domino aperte fignificatum videmus, cum hujus Sacramenti adminiftrandi poteftatem (a) Clavem regni coelorum appellavit. Ut enim locum aliquem munitum, & fublimem ingredi nemo poteft fine ejus opera ■, cui claves commiff® funt: fic intelligimus, neminem in caelum admitti, nifi fores a Sacerdotibus, quorum fidei Claves Dominus tradidit, aperiantur. Aliter aoira nullus plane Clavium ufus in Eccle-
fn
fia effe videbitur ; ac fruftra is, cui Clavium poteftas data eft, quempiam coeli aditu pro-liibebit , fi tamen alia via introitus patere queat. Hoc vero praeclare a fando Augu-ftiuo cognitum eft, cum inquit : Nemo fbi dicat , occulte ago apud Dominum Panitentiam s no-■vit Deus, qui mihi ignofcat, quid in corde ago. Ergo ßne caufit dihluni, ( a ) Qux Jolueritis in terra, filuta erunt in caelo ? ergo fine caufa Claves data funt Ecclefa Dei ? Atque in eandem fenten* tiam fandus Ambroftus in libro de Poenitentia fcriptum reliquit, cum Novatianorum hs-refim convelleret, qui foli Domino potefta* tem remittendi peccata refervandam afferebant. Ecquis Deum, inquit, magis veneratur, qui mandatis illius obtemperat, an qui rt/iflit ? Deut nos jujfit ejus minißris obtemperare, quibus cum pareamus, honorem fili Deo deferimus.
44.	Quo retatis, Cj* anni tempore confitendum ft.
Sed cum minime dubitari podit, Confef-fionis Legem ab iplb Domino latam , & con-ftitutam effe; fequitur, ut videndum fit, quinam, quo aetatis & anni tempore ei parere debeant. Primum itaque ex Concilii Latera-nenfis canone, cujus initium eft, Omnis utriufi que fixus, perfpicitur, neminem Confedionis lege adftrićtum effe ante eam aetatem, qua rationis ufum habere poteft. Neque tamen ea aetas certo aliquo annorum numero definita eft ; fed illud univerfe ftatuendum videtur, ab eo tempore Confedionem puero indi&am effe , cum inter bonum & malum difeernen-di vim habet, in ejufque mentem dolus cadere poteft. Nam cum ad id vitae tempus Y	quif-
I), Auf, Ui, ja, homil. 40. afc- /io«
Itetur cie Peenit, i‘fi. i. c. Agite.1 Irem, in 4. fenr. dtfl.rf.ltr. A.
a) Matth. I J. S. Antbr. lib. J. de Pamt,
Nevatitntritnt
htrefit.
Trii. Sjned. ii poenir. t. 58. <ir tan% 8. Levit. 16« & 2%.
Later. Concil. caj<,xi. & de part* & remif. Qr/tnig utriufque fexus# Scot, in 4. d, 17, q> lJir.K.
quifque pervenerit, in quo te falute aeterna deliberandum ell, tum primum Sacerdoti peccata confiteri debet, cum aliter falutem fpe-rare nemini liceat, qui fcelerum confcienti* premitur. Quo vero potilfimum tempore com literi oporteat, eo canone, de quo antea di-ximus, fanda Ecclefla decrevit. Jubet enim feinel faltem quotannis fideles omnes peccati fiia confiteri.
4S.	Quoties Chrißiani hoc heneßcio uti deleant.
I(„itwis m	Verum, fi quid ialutis nofirae ratio poftu-
*et» confideremus, ptofedo quoties vel mortis periculum imminet, vel aliquam rem tra&a-re aggredimur, cujus traftatio homini peccatis contaminato non conveniat (veluti cum Sacramenta adminiftramus, aut percipimus) toties Confeffio praetermittenda non eft. Atque idem omnino fervare oportet, cum veremur, ne nos alicujus culpa?, quam admiferimus, oblivio capiat. Neque enim peccata confiteri poffumus, quae non meminimus ; neque peccatorum veniam a Domino impetramus, nift ea Poenitentiae Sacramentum per Confefiionem deleat.
46, Omnia peccata fpllatim in Confejßonc apt*
p) e finditUnibiit 1!? iircumßantiis cid ConfeffiontPt rssjiußtis. primo tJJ't debit integra.
Trid. Sy. A/. 14. de Pan. c. & t. 7.
rienda.
Sed quoniam multa in Confeffione obfer-vanda lunt, quorum alia ad Sacramenti naturam! pertinent, alia non ita neceffaria funt i de liis accurate agendum erit. Neque enim defunt libelli, & commentarii, ex quibus facile eft horum omnium explicationem depromere. Illud autem in primis doceant Parochi, ia Coflfeffioae curaadu© effe, ut inte-
gra»
gra, & abfoluta fit. Etenim omnia mortalia peccata Sacerdoti aperire oportet. Nam ve- ptcc*t* vwi*uv* nialia, qrie nos a Dei gratia non divellunt, & ZnlmuZvM. in quae frequentius labimur, tametfi rećte, at- ia. a«'.™ £>,-que utiliter, quod piorum ufus demonftrat, TJpfl'd.'fiX confitemur, tamen fine culpa praetermitti, mul- d‘ q»°tid„.ni,.&
’	rr	in Cone. Taltt.
tifque aliis rationibus expiari poliunt; at iy. e«p, 9. mortifera peccata, ut jam diximus , fingula enumeranda funt, quamvis etiam occultiffime lateant, &ejus generis fint, quae duobus tantum extremis Decalogi capitibus interdicuntur. Saepe enim evenit, ut ea gravius animam vulnerent , quse occulte admittuntur, quam illa, quae aperte, ac palam peccare homines folent. Ita vero a fandta Tridentina Owt &fani* Synodo definitum-, atque a Catholica Eccle- „nfaluTdtZ“ fia Temper traditum elt, quemadmodum fandiorum Patrum tellimonia declarant, Eft enim apud fandtum Ambrofium in hunc modum : s.Ambr.ut.dt Non poteft quis juflificari a peccato , nifi ante cm-	7'
fiefifus fuerit peccatum. Sandtus etiam Hierony- Hnr.fi.pir nui mus in Ecclefiailen idem plane confirmat; in-quit enim, Si quem fierpens Diabolus occulte mo- &‘-aorderit, if nullo conficio , eum peccati veneno infecerit, fi tacuerit, Is* pjeni tenti am non egerit, nec vulnus fiutm fratri, vel magißro voluerit confiteri i Magifier, qui Unguam habet ad curandum, ei prodefi-fe non poterit. Praeterea fandtus Cyprianus in Lit. i, Upjh fermoue de lapiis apertiflime hoc docet his verbis: Quamvis nullo fiacrificii, aut libelli facinore f“F'r confi.riHifint, quoniam tamen de eo cogitaverunt, id ipfium apud Sacerdotes Dei dolenter , if /impliciter conflentes, Exomologefin conficientia faciunt, animi Jui pondus exponunt fahtarem medelam parvis licet,
Y a	fer»
Gy rt. T'id. dt
Pesnit, fejf. T4* c. & can. j.
de i>era, & falfa pans. c. 14..
de pxn. d. o. Confideret.
Alex. A'et 4* Z7’ 9»- 77*
D. Them, in 2. 2. -J. 1^4.
4fr. i.
J}e'circumflantia t empor it Vide fett. 29. *» _/5W. Sc*r. 4.. dtß. \j, ' tj. I. //f. N. Circumflantia mn gravantes poffnnt reticeri.
C35 modicis vulneribus exquirunt. Denique haec omnium Ecclefiae Doćtorum communis vox eft, atque fententia.
47. Peccuterum circumflantia, dum quis confitetur, funt patefaciendec.
Sed in Confeffione fumma illa cura, & diligentia adhibenda eft, quam in rebus graviffi-mis ponere folemus ; omneque ftudium ita eo conferendum , ut fanemus animae vulnera , & peccati radices evellamus. Neque vero folum peccata gravia narrando explicare oportet, verum etiarti illa, quae unumquodque peccatum circumflant, & pravitatem valde augent, vel minuunt. Quaedam enim circumflantia adeo graves funt, ut peccati Ihortiferi ratio ex illis tantum conflet .• quare haec omnia confiteri femper oportet. Si quis enim hominem interemerit, explicandum efl, utrum ili® facris initiatus, an profanus fuerit: itemque fi cum muliere concubuit, Matrimonii ne lege libera, aut alterius uxore, aut propingua, aut alicujus voti fponfione Dear confecrata, aperiat neceffe eft. Haec enim diverfa'peccatorum genera conftituunt; ita ut primum quidem fimplex fornicatio, alterum adulterium, tertium inceftus, quartum facrilegium a divinarum rerum Do&oribus appelletur. Furtum etiam in peccatis numerandum eft. Verum fi quis aureum nummum furetur, levius omnino peccat, quam is qui centum, vel ducentos, vel ingentem aliquam auri vim, prafertim vero qui facram pecuniam abftulit. Quae etian» ratio ad locum, & ad tempus pertinet: quorum exempla notiora funt ex multorum libris,
Quam
quam ut a nobis commemorentur. Haec igitur, ut diximus, enumeranda funt : quae vero pra-vitatem rei magnopere non augent, fine crimine omitti poliunt.
Confejfio, in qua fponte aliquid'gravius reticetur , iteranda efl.
Sed ad Confefiionem adeo neceffarium eft, ut, quod antea diximus, integra fit, & abfo-luta , ut fi quis, dedita opera , alia quidem ,ex iis, qus explicari debent, pnetsrmittat, alia vero tantummodo confiteatur, non folum ex ea Confefiione is nullum commodum con-fequatur, fed etiam novo fcelere fe obftrin-gat. Neque ejufmodi peccatorum enumeratio Confelfionis nomine, in qua Sacramenti ratio infit, appellanda eft : quin potius pceni-tenti Confefiionem repetere eft necefle, fe-que ipfum illius peccati reum facere, quod Sacramenti fančlitatem fimulatione Confelfionis violaverit.
49.	ConfeJJio, in qua per oblivionem, vel incuriam levem aliquid oraiffum eß, non iteranda.
At vero , fi alia de caufa Confeffioni aliquid defuifie videatur, vel quia Paenitens nonnulla crimina oblitus fuerit, vel quia conficienti* fuse latebras non ita accurate perquifie-rit, cum tamen illud in animo haberet, ut integre omnia peccata confiteretur, nihil opus ei erit Confefiionem iterare : fatis autem habebit, fi quando peccata, quae oblitus erat, in memoriam reduxerit , ea Sacerdoti alio tempore confiteri. In quo tamen animadvertendum eft, ne forte nimis diffolute, & re-roifle confcientiam noftram fcrntati fimus,adeo-Y 3	que
O>nferfio, in qua alnjuni fpontt reticetur, quam fit noxia,
Tnd. Synod, fißi 14. <U i’xii. c.
Utgligtntid m&-gna j & ytlunra-
ria. tttTationtm
Conftffitnn ft-ßuUt,
JZudt, & rmotis ambagibus aperi tuda funt ft Cm
cat*.
JPrudent ft & Vf vecunda Confef-
fic.
/
a fit Con-fejfio * & extra fericulum revelandi,
Jhfatth. }?. 4,
Z«r. 10.
Rpm, 10.
tpie negligenter peccata admiffa memoria repetere ftuduerimus , ut ea ne recordari qui-dem voluifle merito videri pofiimus. Id enim ii faćhim fuerit, Confeflionem iterare omnino oportebit.
50.	Nuda, ßmplex, Zf aperta debet eJTe Confejjio, Praeterea curandum eft, ut Confeflio nuda,
fimplex : & aperta fit, non artificiofe compo-fita, quod a nonnullis Iit, qui potius vite fuse rationem exponere, quam peccata confiteri videntur. Ea enim Confeflio efle debet, qua nos tales Sacerdoti aperiat, quales nos ipfos novimus, certaque pro certis, ac dubia pro dubiis demonftret. Quod fi vel peccata non recenfentur, vel alieni a re, quam tradamus, fermones inferuntur, perfpicuum eft, Confsf-fionem hac virtute carere.
51.	Prudens, Zf verecunda debet efle Confejjio, Vehementer etiam commendandi funt, qui
prudentiam , & verecundiam in explicandis rebus adhibent. Neque enim nimis multis verbis agendum eft, fed, quae ad cujufqus peccati naturam, & rationem pertinent, brevi oratione, qurn modeftiam conjun&am habeat, aperienda funt.
S2.	Confeßo per internundum, aut per liter as feri non poteß.
Illud vero etiam tum confitenti, tum Sacerdoti maxime laborandum eft, ut eorum fernia in Confeflione fecreto habeatur. Quare fit, ut nemini omnino neque per nuncium, neque per literas, quoniam ea ratione nihil jam occulte agi poteft, peccata confiteri liceat.
SS- %*'
S3.	Expedit homini Chrißiano ßepius confiteri.
Sed milia res fidelibus adeo curae efle debet, quam ut frequenti peccatorum Confeffione animam ftudeant expiare. Etenim cum aliquis mortifero fcelere urgetur, nihil ei magis falu-tare effe poteftlob multa, quae impendent, vitae pericula, quam ftatim peccata fua confiteri. Nam, ut fibi quifque diuturnum vitae fpatium polliceri queat, turpe profećto eft, cum 'ia' eluendis corporis, aut vsflium fordibus tam diligentes funus, non eadem faltem diligentia curare, ne animae fplendor turpiffimis peccati maculis obfolefcat-
S/f. Quotuplici poteßate hujus Sacramenti minißer pr aditus effe debeat.
Sed jam de miuiftro hujus Sacramenti dicendum eft. Eum autem Sacerdotem effe, qui ordinariam, aut delegatam abfolvendi potefta-tem habeat, ex Ecclefiaflicis fandionibus fatis apparet. Habeat enim oportet non folum Ordinis, yerum etiam Juirifdidionis poteflatem, qui hoc munere fungi debet. Itluftre vero hujus minifterii teftimonium p rabent lila Domini verba apud S. Joannem: (a) Quorum remi* feritis peccata, remittuntur eis : £j* quorum retinueritis, retenta funt. Neque enim omnibus, fed Apoftolis tantum haec dićta fuifife confiat; quibus in hac funćlione Sacerdotes fuccedunt : idque etiam maxime confentaneum eft, nam cum omne gratiae genus; quae hoc facramento tribuitur, a Chrifto capite ad membra derivetur, merito debent corpori Chrifti myftico, id eft fidelibus illud adminiftrare, qui foil verum ejufdem corpus conficiendi potaftatem habent;
Y 4	cum
Utilitas frtqutnm tata Conftfßonsf.
D' ifgittTfts if id m eo Cnfef• ßottis facrjjnen-talis rniniftro. Trid. Sjn. ftf. 14. c.<[. Ć 6. dt Veen, can, \ 0*
a) Joan* a o*
Ordinis poteßas unde probetur. Trid. Syn. c.
/>/.
Jurifdiftionit f*-teßas unde probetur.
Cone. Antiochf. Coale td, & alia«
tj
’Quanta euiufcjue Sactrdotts in pr-* riculo mortis tir* ta abfohitiorwn foteftas.
'J''td, §yn .de Pjen.
PJT'H* caP* 7*
'faruditio, & priem
dentia in ßw-fejfario necejfa• ria.
Jl’ig. lib.de Veva, & falfa Ptn. e. TO. hab. de Ptn. i c*p% Qjiem p seni ret Ctnfejfarius Ja-dicis , & medici p er fon am fuß i« net*
cum prafertim fideles hoc ipfo Poenitentiae Sa-cramento ad faeram Euchariftiam fumendanj. apti,idoneique reddantur. Verum quanta olim religione in antiquiffima Ecclefia jus ordinarij Sacerdotis confervatum fuerit, ex veteribus Patrum decretis facile intelligitur, quibus cau* tum eft, ne quis Epifcopus,aut Sacerdos ia alte-riusParochia aliquid gerere auderet fine ipfuig audoritate; qui illi praefiet, aut nifi magna na-ceffitas cogere videretur. Ita vero ab Apofto-Io fancitum eft, cum Tito praecepit, (a) ut in fingulis civitatibus Sacerdotes conftitueret, qui fcilicet do&rinae, & Sacramentorum cceleftj pabulo fideles alerent, & educarent.
SS. Poieß quivis Sacerdos quemcunque peccatorem in neeejjitate abfolvere.
Quanquam, fi mortis periculum imminet, & proprii Sacerdotis facultas non datur, ne hac occafione aliquis pereat, in Ecclefia Dei cufto-ditum fuifle Concilium Tridentinum docet, ut unicuique Sacerdoti liceret non folum omni peccatorum generi, cujufcunque poteftatis fit, peccata condonare, fed etiam ab excommunicationis vinculo folvere.
SC. Qualis cuique de fua falute fillicito deligendus ßt Confefionis minifies.
Jam, prater Ordinis, &Jurifdidionis potefia-tem, quae prorfus neceflaria funt, opus eft in primis, ut hujus Sacramenti minifter tum feien-tia, & eruditione, tum prudentia praditus fit: judicis enim & medici fimul perfonam gerit. Ac, quod ad primum attinet, fatis confiat, non vulgarem fcientiam neceflariam efte, qua & peccata inveftigare, & ex variis peccatorum
gene-
generibus, quae gravia, quae levia fint, pro cujufque hominis ordine, & genere judicare podit. Ut autem medicus eft, fumma quoque prudentia indiget. Etenim diligenter providendum eft, ut ea remedia aegroto adhibeantur, quae ad illius animam fanandam, & in pofterum contra morbi vim muniendam aptiora elTe videantur. Ex quo poterunt fideles intelligere, cuivis maximo fludio curandum ede, ut eum libi Sacerdotem deligat, quem vitae integritas, doćtrina, prudens judicium commendet; qui, & quantum in eo officio, cui praeeft, ponderis, & momenti fit, & quae cuique fceleri poena conveniat, & qui vel folvendi, vel ligandi fint, optime noverit.
J7. Nunquam quee inter confitendum funt audita, ■verbo autfigno patefacere licet.
Sed quoniam nemo eft, qui non vehementer cupiat fcelera, & turpitudinem fuam occultari; monendi funt fideles, nihil ede, quod timeant, ne ea, quae ipfi Confedione patefecerint, a Sacerdote ulli unquam indicentur, neve aliquod ex ea periculi genus fibi ullo tempore creari podit. Sacrae enim fanćtiones graviffime in eo Sacerdotes animadverti voluerunt, qui peccata omnia, quae aliquis eisconfedus fuerit, perpetuo, & religiofo filentio compreda non tenuerit. Quare in Concilio Lateranenfi Magno ita legimus: Caveat omnino Sacerdos, ne verbo,velfigno, vel alio quovis modo prodat aliquatenus peccatorem.
JS. Qua fint pracipue olfiervanda Sacerdoti aliorum ConfeJJiones excipienti.	N
Sed jam rerum ordo poftulat, cum de mini-Sro di&um fit, ut quaedam praecipua capita ex-
y 5 pu-
Tria. Syn.
«4.d'Pin. c. g. 9-
S. Baftl. in brtv. q. 2*9. & Cone. Later. cm XI. & dr. Pan. . & remtC. c. Ovinis utrtu Qualis confeffam nus dilidendus *
Coftfijptrii quem* ta debeat tjjet*-citurnitas. Scotm tn 4. difi.xi.cf.2. De Panit. dtf.6„ c. S^cerdes , & de Pccn. & rtmifl c. Omnis , ex 4 Cone. Lateran* c. 41.
plicentur, quse ad Confeffionis ufum, & traćh* tie hit, qtt* a tionem non parum funt accommodata. Ma-Ena enim fidelium pars eft, quibus vulgo ni-tanitmm liil longius videri folet, quam ut dies illi, qui fuM eiftrrania. ^ccießafliCa lege Confeffioni prafflniti funt, effluant: tantum abfunt a Chriftiana perfećtio-ne, üt vix peccatorum fuorum meminerint, quae Sacerdoti patetacienda efflent ; nedum caetera diligenter curent, quae ad divinam gratiam conciliandam vim habere maximam per-fpicuum eft. Quare, cum illorum faluti omni Audio fuccurrendum fit, hoc primum Sacerdotes in pcenitente diligenter obfervabunt, fi veram peccatorum fuorum Contritionem habeat, certumque illi fit, ac deliberatum in pofterum a peccatis abftinere. Quod ii ita animo affeiftum effle animadverterint, moneant, & vehementer hortentur, ut pro tanto , & tam lingulari beneficio maximas Deo gratias agat, ab eoqus coeleftis gratiae praefidiuin petere nunquam definat, quo munitus, ac teftus facile poterit pravis cupiditatibus refiftere, ac repugnare.
Docendus eft etiam, ut nullum patiatur effle diem, quin aliquid de paffionis Domini noftri myfteriis meditetur, ad eumque imitandum, & fumma charitate amandum ipfe fe excitet, atque inflammet. Hac enim meditatione affle-quetur, ut ab omnibus Daemonis tentationibus ifpti, 5»,	in dies fe tutiorem effle fentiat. Neque enim
ulla eft alia caufa, cur tam cito vel leviter ab hofte impugnati animo, & viribus fuccumba-mus, quam quod ex coeleftium rerum meditation« divini amoris ignem concipere non finde-
DE SACllAM. POENITENT. 347
demus, quo mens recreari, atque erigi poffit,
Sin autem Sacerdos intellexerit, eum, qui ve.
Iit confiteri, adeo peccata fua non dolere, ut vere contritus dicendus fit, conetur magno Contritionis defiderio eum afficere ; ut deinde hujus praeclari doni cupiditate incenius, illud a Dei mifericordia petere, & efflagitare in animum inducat.
Quomodo fe gerere debeat Confejfariur erga eos,
qui fua peccata excufant.
In primis autem reprimenda eft quorundam Monndut >ß fuperbia , qui fcelera fua excufatione aliqua	J“*,
vel defendere, vel minora facere nituntur.
Nam exempli caufa, cum aliquis fateatur, fe 1^1' 4°‘ ira vehementius commotum fuifife, ftatim hujus perturbationis caufam in alium confert, a quo prius fibi injuriam faftam efle queritur. Monendus itaque eft, hoc elati animi, & hominis peccati fui magnitudinem vel defpicientis, vel plane ignorantis fignum eile ; tum vero ejufmodi excufationis genus ad augendum potius, quam ad minuendum peccatum pertinere. Nam qui ita faćtum fuum probare contendit , hoc videtur profiteri, fe tunc patientia ufurum efle, cum a nemine laedetur: quo quidem nihil homine Chriftiano indignius efle poteft. Etenim cum illius vicem maxime dolere debuerit, qui injuriam fecit, tamen non. peccati pravitate commovetur, fed fratri ir-rafcitur; ac, cum ei praeclara occafio oblata fuerit, ut Deum patientia colere, & fratrem maafuetudine fua corrigere poffit, falutis materiam ad perniciem faam convertit.
<re.
Co. Quemodo lis eonjulet Confeffarius, qui peccata fita confiteri erubefcunt, vel imperati eum adeunt,
Perniciofior autem eft illorum culpa exitii* manda, qui ftulta quadam verecundia impe* diti peccata fua confiteri non audent. Iis igitur hortando animos addere oportet, monfcn-dique funt, nihil efie, quod vitia fua aperire vereantur, nullique mirum videri debere, fi intelligat homines peccare; qui quidem communis eft omnium morbus, & in humanam imbecillitatem proprie cadit.
Alii funt, qui vel quod raro peccata fua confiteri folent, vel quod nullam curam, & cogitationem in perveftigandis fuis fceleribus po-fuerunt, nec commifla Confeffione expedire, nec unde ejus officii initium ducendum fit, fatis fciunt. Quos certe acrius objurgare opus eft, atque in primis docere, priufquam ad Sacerdotem aliquis adeat, omni ftudio curandum efie, ut peccatorum fuorum Contritione commoveatur; id vero praeftari nullo modo pofle,nifi ea reminifcendo fingillatim recogno-fcere ftudeat. Quare fi Sacerdos hnjufmodi homines prorfus imparatos cognoverit, huma-niffimis verbis a fe dimittet ; hortabiturque, ut ad cogitanda peccata aliquod fpatium fumant, ac deinde revertantur. Quod fi forte affirmaverint, fe in eam rem omne ftudium, & diligentiam fuam contulifie, quoniam Sacerdoti maxime verendum eft, ne femel dimilli amplius non redeant, audiendi erunt; prasfer-tim fi emendandae vitae ftudium aliquod prae fe ferant, adducique poffint, ut negligentiam fuam accufent, quam fe alio tempore diligenti,
&
& accurata meditatione compenfaturos promittant. In quo tamen magna cautio adhibenda eft, fi enim audita Confeffione judicaverit, neque in enumerandis peccatis diligentiam , nec ia deteftandis dolorem pcenitenti omnino defuiffe, abfolvi poterit; fin autem utrumque ia eo defiderari animadverterit, aućtor illi, & fu§for erit, ut majorem curam, quod antea dićtuni eft, in excutienda confcientia adhibeat, hominemque, ut blandiflime poterit, tračhtuo» dimittet.
Cr. Pudori quorundam quomodo cor.fulendum *.
Sed quoniam interdum contingit, ut mulieres alicujus fceleris in priori Confeffione obiit® iterum ad Sacerdotem non audeant redire, quod vereantur, ne vel in fufpicionera magnae improbitatis populo veniant, vel fin-gularis religionis laudem quaerere exiiiimentur; frepe tum publice, tum privarim docendum eft, neminem tanta memoria efle, qui omnia fua fafta, difta, & cogitata meminifle queat: quapropter fideles nulla re deterrendos efle, quominus ad Sacerdotem revertantur, fi in memoriam alicujus criminis redierint, quod antea fuerit praetermiflum. Haec igitur, atque alia hujus generis multa in Confeffione a Sacerdotibus obfervanda erunt. Nunc ad tertiam Poenitentiae partem, quae fatisfacftio appellatur, veniendum eft.
<2. Quid in genere, quidque in materia ConfcJJionit
Jignificet SatisfaElio.
Primum itaque Satisfa&ionis nomen, & vis exponenda eft. Hinc enim Catholicae Eccle-hoftes amplam occafionem diffidii, & di«
foot-
Sjjiid S*tnfd&io, ut a d f cenit vi m. ti aru pertinet» Vide caput fatis-faff to de pceru't, diß. q. & Doff, *n ill ud t & D. Thom, m 4. difi.
1*. <?.2* ***. I. *• I.
Satis faff ion it fpiritualis varii gradus, & multi*, pi ex a: cepe 6, vide J). Torn. in q.p. q, 58. art, 2,
&) I.Jodn.%. 2.
Jwfc idem Jean. 1. 29*
2. Or, 3.19. &pk. 1, <£* 5. iSffćr.p.ii.ij.i}
fcordise cum maxima Chrifthpi populi perni-cie arripuerunt. Eft autem Satisfaćtio rei de* bitas integra folutio. Nam, quod fatis e fi, ei nihil videtur deefle, Quare cum de gratiae reconciliatione loquimur, idem fatisfacere figni-ficat, quod alteri tantum praftare, quantum irato animo 3d ulcifcendam injuriam fatis ef-fe pofifxt: atque ita Satisfaćtio nihil aliud eft, quam injuriae alteri illatae compenfatio. Quod autem ad hunc locum pertinet, Satisfaćtio* nis nomen divinarum rerum Doćtores ad de« clarandam eam compenfationem ufurparunt, cum homo pro peccatis commiffis Deo aliquid perfolvit.
fjj. Quot fmt gradus ejus SatisfaElionis, qua com* penfationem aliquam peccati includit.
Quo in genere quoniam multi gradus e (Te poliunt, hinc fit, ut Satisfaćtio varie accipia* tur. Ac prima quidem, & praeftantiffima illa eft, qua, pro fcelerum noftrorum ratione, etiamfi Deus fummo jure nobifeura velit agere, quic-quid a nobis debeatur, cumulate perfolutum eft. Haec vero ejufmodi effe dicitur, quae nobis Deum propitium , & placatum reddidit: eamque uni Chrifto Domino acceptam ferimus, qui in Cruce pretio pro peccatis noftris folu-to pleniffime Deo fatisfecit. Neque enim ulla res creata tanti effe potuit, quae nos tam gravi debito liberaret: atque, ut fandius Joannes te* flatur, (a) Ipje eft propitiatio pro peccatis noftris, non pro noftris autem tantum, fed etiam pro totius mundi. Haec igitur plena, & cumulata eft Satisfaćtio, fcelerum omnium rationi, quae in hoc faeculo commiffa funt, pariter, aequaliterqu?
re?
refpojidens : cujus pondere hominum a dio* nes apud Deum plurimum valent, ac fine eo nulla prorfus seftimatione dignae haberentur. Atque huc Davidis verba videntur fpedare, qui poftquam fecum ipfe reputans illud pro-fuliffet, (a) Quid retribuam Domino pro omnibus, qua retribuit miki ? nihil praeter hanc Satis-fadionem , quam Calicis nomine expreffit, dignum tot tantifque beneficiis invenire potuit : quare fubjecit, (b) Calicem Jalutaris accipiam , C/ nomen Domini invocabo.
Alterum Satisfadionis genus ©ft ea, qu» & Canonica appellatur , & certo temporis fpatio definita perficitur. Quare antiquif-fimae Ecclefiae ufu receptum eft, ut cum pce-nitentes a peccatis folvuntur, poena aliqua eis irrogetur, cujus poenae folutio Satisfadio vocari confuevit.
Eodem vero nomine quodlibet etiam pcenas genus fignificatur, quam pro peccatis, non quidem a Sacerdote couftitutam, fed fpontc noflra fufceptam, atque a nobis ipfis repetitam fuftinemus.
*4- Quid fit hac Satisfacio, qua ad Sacramentum Poenitentia pertinet.
Verum haec ad Pcenitentiam, ut Sacramentum eft, minime pertinet, fed illa tantum Sacramenti pars cenfenda eft, quam diximus ex praecepto Sacerdotis Deo pro peccatis dependi, hoc adjundo, ut ftatutum cum animo, & deliberatum habeamus peccata in pofterum omni ftudio vitare. Id enim (c) nonnulli definierunt : Satisfacere eft Deo debitum honorem impendere, quod autem nemo debitum honorem Deo
pef-
a) ’.115.tr.
1] Hitim t?(
Trii. iymi, faff. 14. dt panie. c. 8. & 9.ixmh.ij.
c) A«V. lii,T4
Cur Drtts horni MI.
b
a) D. Aug. dt
frccl. dogma, c, ^4. GČ7" hab, dt fan. dift. 5. c. Se. quuuöur.
frena sterna
tum remifftont culpa pimp er re mittitur, tempo • ralis nan item. Trident, Synod, f'Jf. 14. de pan, tap. 8. can, i2.
j$.
it) G™.;, 17. c) i'fnM.12.14.
Cr ji.
<() Exod. -2. H*
Ji«»». 14. a. 22. PM 93. S.
e) 2. .Rf?. 12. 12. »5.
. Thom. 5 86. 4M-. 4.
£) Pfil. SO. 4-
pofiit tribuere, nifi qui peccata omnino vitare conftituat, fatis apparet: (a) & Satisfacere, eß peccatorum caiifai excidere, if eorum fuggeftioni aditum non indulgere. In quam fententiani,alii fen. ferunt, Satisfactionem eile purgationem, qua eluitur, quicquid fordium propter peccati maculam in anima refedit, atque a pcenis tempore definitis, quibus tenebamur, abfolvimur. Quae cum ita fint, facile erit fidelibus perfuadere, quam neceffarium fit, ut poenitentes ia hoc Satisfadtionis ftudio fe exerceant.
<5j-. Non femper cum remijjione posna aterna, qua eonfequitur condonationem culpa, pana temporalis remittitur.
Docendi enim fluit, duo efie, quae peccatum confequuntur, maculam, & poenam. Ac quamvis femper culpa dimiffa, fimul etiam aeternae mortis fupplicium apud Inferos con-ftitutum condonetur ; tamen non femper contingit , quemadmodum a Tridentina Synodo declaratum e ft, ut Dominus peccatorum reliquias, & poenam certo tempore definitam, qua; peccatis debetur, remittat. Cujus rei perfpicua funt exempla in Sacris Literis, (b) Genefis tertio capite, (c) Num. XII. & XXII. & (d) aliis permultis locis. Sed illud Davi-dis clarifiimurn, & maxime illuftre intuemur, cui etfi Nathan dixerat, (e) Dominus quoque transtulit peccatum tuum, non morieris, is tamea graviffimas pcenas ultro fubiit, Dei miferi-cordiam his verbis dies, noiftefque implorans:
(f)	Amplius lava me ab iniquitate mea, if a peccato meo munda me, quoniam iniquitatem meam ego cognofco, if peccatum meum contra me eß femper.
Qui«
Quibus verbis illud petitum eft a Domino, ut non folum crimen, fed pcenani etiam crimini debitam condonaret, atque a peccati reliquiis purgatum in priftinum decoris, & in« tegritatis ftatum reftitueret. Atque h*c cum fummis precibus peteret, eum tamen Dominus (a) tum filii ex adulterio fufcepti, (b) tum Ab-	a.	,a>
falonis, quem unice diligćbat, defedione, & 3*^ ^	j
(c) morte muldavit, aliifque poenis, & calami- c) a. jR«j. tatibus affecit, quas illi antea intentarat. In *4‘
Exodo etiam (d) etfi Dominus Moyfis preci- d) j*, bus exoratus Populo Idololatra pepercerat, Ub f it tamen minatus eft, fe tanti flagitii graves poe- A»».c. 16. '*r t, nas repetiturum effe: ipfeque Moyfes teftatus *' eft, fore, ut illud Dominus feveriffime in tertiam, & quartam ufque generationem ulcifce* retur. Haec vero a fandis Patribus in Ecclefia Catholica Temper tradita effe, ipforum audori* tate apertifiime comprobatur.
6'd. Quare non tantum indulgent Deus homini per Sacramentum Feni tent i a, quantum per Bapti• fmum.
Verum qua de caufa fadum fit, ut poena o- piuruu, i, mnisPceuitentiaeSacramento aeque,acBantifmo & °m"“ P*”*
A	c	Swamtnto Pxm
fion condonetur, praeclare a fanda Tridentina . ut m Synodo explicatum eft his verbis: Divina ju- f,Ztf”ur. "" ßitia ratio exigere videtur, ut aliter a Deo in era- Tnd. ttam recipiantur, qui ante Baptifmum per tgnoran- prim* ,Zie. tiam deliquerint: aliter vero, qui femel a peccati, fy*
Damonis fervitute liberati, C54 accepto Spiritus fanBi dono, (e) /cientes templum Dei violare, (f) & Spi-ritum fanftum contriftare non formidaverint.
Et divinam clementiam decet, ne ita nobis &,eunda ratii, abfque ulla Satisfadione peccata dimittantur,
Z	u$
ut occafione accepta peccata leviora putan-») Hitr.io.ig. tes, (a) veluti injurii, & contumeliofi Spiri-b) Rim.t. tui fando, in graviora labamur, (b) thefauri-zantes nobis iram in die irae. Proculdubio enim magnopere a peccato revocant, & qua-fi frano quodam coercent hae fatisfadoriae poenae, cautiorefque, & vigilantiores in pofterum pcenitentes efficiunt.
Ttrtu rath. Accedit, ut tanquam teftificationes quaedam fint doloris, quem ex commiffis peccatis capi-mus : qua ratione Ecclefiae fatisfit, quae noftris fceleribus graviter offenfa eft. Nam, ut fan-e) PA^o.19. dus Auguftinus ait, (c) Cor contritum, Cr burnt. c \A$’ &	^eus nntt Jpern‘t. Verum, quia plerumque do-
<u pan.dift, i..-. Ioy alterius cordis occultus eft alteri, neque in alio• Mag. in 4. Sin. rum notitiam per verba, vel alia quacunque figna pro-dtp. 20.	cedit ; rette ab iis, qui Ecclefia prafunt, tempora
Pcenitentia conßituuntur, ut Ecclefia, in qua peccata ipfa remittuntur, fatisfiat.
<5 7. Quomodo ex panis nobis infiittis alii juventur. Oparu ratu. Praeterea Poenitentiae noftrae exempla alios docent, quomodo ipfi vitam inftituere, & pietatem fequi debeant. Cum enim poenas pro peccatis nobis irrogatas caeteri homines intuentur , & fummam cautionem fibi in omni vita adhibendam, & mores priftinos corrigen-publico trimina dos effe intelligunt. Quare fapientiffime il« reiime‘mo,Xfuit. *uc* ^ Ecclefia obfervatum eft, ut cum ab ali* V‘icAog.ub.%. quo publice flagitium coinmiffum efiet, publi-
d, Ov. cap. 26.	1	n
&dtvtro.&foi. ca etiam Poenitentia ei indiceretur, ut caste* ran. c. ii. rj timore perterriti deinceps peccata diligentius vitarent : quod etiam in occultis criminibus, quae graviora effent, interdum fieri fo» litum erat. Sed ia publicis, ut diximus,
hoc
hoc perpetuum fuit, ut qui ea commiferant, antequam publicam Poenitentiam fufeepiffent, non abfolverentur. Interim vero Paftores pro eorum falute Deum rogabant, atque, ut ipfi etiam pcenitentes idem facerent, eos hortari non definebant. Quo in genere fumma fuit fanćti Ambrofii cura, & follicitudo, cujus lacrymis fertur, quam plurimos, qui duro animo ad Poenitentiae Sacramentum accefle* rant, ita emollitos elTe, ut verae Contritionis dolorem conceperint. Verum pollea tantum de veteris difciplinae feveritate remiffum elf, atque ita charitas refrixit, ut jam plerique ex fidelibus ad peccatorum veniam impetrandum nullum intimum animi dolorem , atque gemitum cordis neceffarium putent, fed illud fatis effe arbitrentur, fi fpeciem tantum dolentis habeant.
os. Per Poenitentiam Cbriflo ajfmilamr.
Deinde vero hujufmodi pcenarum perpef-fione confequimur, ut capitis noftri Jefu Chri-fti, (a) in quo paiTus eft ipfe, & tentatus, fi* roilitudinem, & imaginem geramus. Nihil enim tam deforme -videri poteft, ut a fanćto Bernardo dićtura eft, quam,ßib Jpinofo capite delicatum ejfe membrum. Nam teile Apoftolo (b) cobaredes fumus Cbrifti, ß tarnen compatimur; &, quod alio loco feripfit, (c) ß commortui fumus, if convivemui ; ß fußinebimus, EP conregnalimus.
69.	Quomodo pnfi Dei mifericordiam in peccato ja-ftitiit etiam locusßt.
Divus etiam Bernardus duo affirmat in peccato reperiri, maculam animae, & plagam ; ac turpitudinem quidem ipfam Dei mifericordia £ %	tol-
D. Ambt. Ub. ta
dt unica pan. c. IO. OjUodhabetut da patmt, dift. c. Rtptriuntur4
Quinta rdtitJt
a) Hebr.l. 1$,
D. Berhar.ftrm*
de omnibus SantHi.
b) Rom4 8.17*
c) 2. Tim4%, ii. 12.
D. Bernard, ii. ftrm. dt ccenaD#-mini. Vide ictr* D.Thom, in $,p4 q.%6* *rt44.^54
i). Chryptft, Jiom. 8o. ud (>(. Antio.
■S. Anguß, in lfal. <50. f“fr illud, Eue enim TentAtem.
Kut. 4. dift, 14.
4.4. Ut. X
JDuo in (cenit, anir/uidverterida, Sexta ratio.
a) I. Cor. if.
31.3*.
Corifli
-meritet opera no. ßra funt merito-rin & fttwfnftt-
7lee,
tolli ; verum fanandis peccatorum plagis val* de neceffariam efie eam curam, quae in remedio Poenitentiae adhibetur. Quemadmodum enim fanato vulnere [cicatrices quaedam remanent , quae & ipfae curandae funt : ita in anima culpa condonata fuperfunt peccatorum reliquis purgandae. Idem plane D. Chryfofto-mi fententia confirmat, cum ait: Non fatis eft figittam corpore extrahi; fed plaga quoque a Jagit* ta infltBa fananda cjl : fic etiam in anima pojt acceptam peccati veniam Poenitentia curanda eß plaga reliSla. Frequentifiime enim a fando Au-guftino docemur, duo haec in Poenitentia animadvertenda effe , Dei mifericordiam , & jufiitiam ; mifericordiam , qua peccata , & poenas aeternas illis debitas condonat; jufti-tiam, qua poenis tempore definitis hominem punit.
70,	Per Poenitentiam poenas a Deo tfobis prapara-ias effugimus.
Pcftremo Poenitentiae poena a nobis fufcepta Dei animadverfionem , fuppliciaque in nos confiituta antevertit. Ita enim docet Apo-ftolus, cum ait.* (a) Si nofmetipfes dijudicaremus, non utique judicaremur: dum judicamur autem, a Domino corripimur, ut non cum hoc mundo damnemur. Quae cum fidelibus explicata fuerint, vix fieri poterit, quominus ad Poenitentiae opera maxime excitentur.
71.	Unde nqftra opera fmt tum meritoria, tum etiam fatisfaBoria.
Ejus autem quanta vis fit, ex eo colligitur, quod tota a Chrifti Domini pafiionis merito pendet. A quo etiam honeftis adioni-
bus
bus duo illa maxima bona confequimur: alterum eft, ut immortalis gloriae praemia mereamur, ita ut (a) calix etiam aquae frigidae, quam in ejus nomine dederimus , mercede non careat: alterum, ut pro peccatis noftris fatisfaciamus.
72.	Cbrijti SalirfaElinnem, Zf meritum noflra Satit-fiFlio mm obfcurat.
Neque vero id perfeftnffimam, & cumula-tiffimam Chrifti Domini Satisfatftionem obfcurat, fed illud potius contra evenit, ut multo clariorem, & illuftriorein reddat. Eo enim copiofior Chrifti gratia videtur effe , quod non folum ea nobifcumjeommunicantur, qi^ ipfe folus, fed illa etiam, quae, tanquam caput in membra , fuis fanftis, & juftis hominibus promeruit, ac perfolvit. Qua ratione fieri perfpicuum eft, ut juftae, & honeftse piorum a <ft ion es tantum ponderis , & dignitatis habeant.- Chriftus enim Dominus tanquam (b) caput in membra , & (c) vitis in palmites, gratiam fuam in eos , qui fibi per charitatem conjunfti funt, continenter diffundit. Quae quidem (d) gratia bona opera noftra fem-per antecedit, Comitatur, & confequitur, & fine qua mereri, aut fatisfacere Deo nullo modo poffumus. Atque ita fit, ut juftis nihil deefle videatur, cum operibus, quae Dei virtute efficiunt, & divinae legi pro humana, mortalique conditione fatisfacere, & vitam aeternam, quam fcilicet, fi Dei gratia ornati e (e) vita decefferint, confequentur, mereri poffint. Nota eft enim illa Salvatoris vox ; (f) Qui autem biberit ex hac aqua, quam
* a	ei*
Trid,
/>/. l 4. pet"*
c. 8.	i}. »4.
& f'jT- 6. de]h-ftific. f. 16.
3i) Matth. 10, 4.2.
Mare. 9. 41.
A f trie a Sun [forum auomodo eti9in alui pro* jint.
C*ncil. Trid. ftf. 14. caf. i. Greg. in c.9. '.|# Rtg. tr. q. i *,
b)	Epl'. 4. ić.
c)	Jean. i«;. 4. v 6.7.I.
Hac ad vertun* tranfurnpta funt ex ftjf. 6. c. 16. Trii. Sjn.
d)	Gratia Dei bona Optra pra» Venit, confequi-’ tur,& comitature Conci l. Auril.
C'iH. iX.
1'u.lg. Ub, i* de Afo. c. n. & IX. Vitam aternam cum Dei gr+tia mtrt'i pojfumur.
Pfal. 55. &
e)	i.O.n.i8.
& 2. Cor. 17.
& 1. X<«. 4. 8.
W Hi-r, 6. I B. Jufli quomodo divina Itgi fatu» f-ciant.
f ) Joan. 4,13. «4-
Optr* impiorum lictt non fint Deo grata» funt ta nten fatisfa£ftiri a.
W". 6.
Sot. 4. dig. 14. Uju. I. lit. 0. «&"
17. q. 1. lit- P-Alt*. 4. ?, 7.75.
mem. 1. In fine, S.) K'«.14.13. H*br, U.5,
b)	i.O.«3;3. JJac fa rochi§2Q-cere debent 9 ne perca tor 8s defierent,
c)	Cvpr, lib, i. ep, 3, pofi medium, qua
in ordene*
T'‘d- Sy». ftjp.
14. dt fan. can. ?a. Lrt fcr. X. tit Jrtun, 10. JHenf. Bernard, tn ftnt.fcS, II.
ego dabo ei, fiet in eo font aqua Jalientis in vitam ditemam.
73* Ad hoe ut opus aliquod veram vim fatis faciendi habeat, quas fint potijfimmi necefiaria.
Sed duo praecipue in Satisfaćtione requiruntur , primum eil, ut is, qui fatisfacit, juftus fit, ac Dei amicus : opera enim, (a) quae fine fide, & (b) charitate fiunt, nullo modo Deo grata efife poliunt : alterum, ut ejufmodi opera fufeipiantur, quae natura fua moleftiam, & dolorem afferant : cum enim praeteritorum fcelerum compenfationes fint, atque ut (c) S. Martyr Cyprianus inquit, redemptrices peccatorum, omnino necefie efi, ut aliquid acerbitatis habeant. Quanquam non femper illud confequitur, ut qui fe iu illis moleftis aćtionibus exercent, doloris fenfum habeant. Saepe enim vel patiendi confuetudo, vel ac-cenfa in Deum charitas efficit, ut quae perpef-fu graviffima fuht, ne fentiantur quidem. Neque tamen idcirco fit, quominus ea ipfa opera fatisfaciendi vim habeant : fiquidem hoc proprium efi filiorum Dei, ita ejus amore, & pietate inflammari, ut acerbilfimis laboribus cruciati aut nihil fere incommodi fentiant, aut omnia laetifiimo animo perferant.
74. Quot fint opera SatisfaHionis.
Verum omne Satisfactionis genus Paftorež docebunt ad haec tria praecipue conferendum efie, orationem, jejunium, & eleemofynam: quae quidem tribus bonis, animae, corporis, & iis, quae externa commoda dicuntur, quae omnia a Deo accepimus, refpondent. Nihil vero aptius, & convenientius ad extirpandas
omni*
omnium peccatorum radices efife poteft. Nam cum (a) omne, quod eß in mundo, concupifcentia ear- a) /«•">• a. 16. nis fit, aut concupifcentia oculorum,aut fuperbia vita; nemo non videt, hifce tribus morbi caufis totidem medicinas, priori fcilicet jejunium, alteri eleemofynam, tertiae orationem , rediflime opponi. Praeterea, ft eos etiam, qui peccatis noftris offenduntur, fpedemus, facile erit in-telligere, cur ad haec tria potiffimum omnis Satisfadio referatur. Hi vero funt Deus, proximus, & nos ipfi. Quare Deum oratione placamus, proximo eleemofyna fatisfacimus, nos ipfos vero jejunio caftigamus.
7_r. Aßiüiones, qua extrinfecus hominibus immittuntur, funt etiam fatisfaftori*.
Sed quoniam multae, variasque aerumnae, & cs«icit. Trti. calamitates, dum in hac vita lumus, nos pre*	9*
munt; illud maxime fideles docendi funt, eos, qui patienti animo, quicquid laboriofi, & incommodi Deus immlferit, ferant, amplam fa-tisfaciendi, & merendi materiam nados efle: qui autem inviti), & repugnantes pcenam hu-jufmodi fuftineant, omni Satisfadionis frudu privari, fed Dei tantum peccata jufto judicio ulcifcentis animadverfionem, & fupplicium perferre.
76% Unus pro alio fatisfacere, non autem confiteri, aut conteri poteft.
In eo vero fumma Dei bonitas, & clemen- 41,x.i, jut 4. Cia maximis laudibus, & gratiarum adionibus praedicanda eft, qui humanae imbecillitati hoc n. Them. t« 4. condonavit, ut unus poflet pro altero fatis-facere; quod quidem hujus partis Poenitentiae v'
.	„	.	,	, _ c, linei» {an.
maxime proprium eft. Ut enim, quod ad Con-Z 4	tri-
$) Gr.»/. 6. S.
b) K«»>. v J. 4. V
1. C.r. ia.
JE/1«, n. 7.
eaF- ?•
ji'«, r/j ^/«r 4.
Jr, 4. 84. W'7/J. 2 arrt 2.
tritionem, & Confečtonem attinet, nemo pro altero dolere, aut confiteri poteft; ita qui divina gratia praediti funt, alterius nomine pof-funt, quod Deo debetur, perfolveae. Quare fit, ut quodam paćto (a) alter alterius onera portare videatur. Nec vero de hoc cuiquam fidelium dubitandi locus relićtus eft , qui in Apoftolorum Symbolo Sanctorum communionem confitemur. Nam cum omnes eodem Ba-ptifmo abluti Chrifto renafcamur, eorundem Sacramentorum participes fimus, in primis vero ejufdem corporis, & fanguinis Chrifti Do-, mini cibo, & potu recreemur; hoc apertiffime demonftrat, (b) nos omnes efie ejufdem corpo-. ris membra. Quemadmodum igitur neque pes fuae tantum, fed etiam oculorum utilitatis caulk munere fuo fungitur; neque rurfus, quod oculi videant, ad illorum propriam, fed ad communem omnium membrorum utilitatem referendum eft : ita communia inter nos Satisfactionis officia exiftimari debent.
77. Non omnis Satisfactionis -virtus aliis communi-euri potefl.
Neque tamen id fine ulla exceptione verum eft, fi commoda omnia, quae ex ea capiuntur, fpećtemus. Nam Satisfaćtionis opera medicinae etiam, & curationes quaedam funt, quae pcenitenti ad fanandos pravos animi affectus praeferibuntur : quo quidem utilitatis fru-Ctu eos, qui per fe non fatisfaciunt, prorfus carere perfpicuum eft. Hsec igitur de tribus Pcenitentige partibus, Contritione, Confeffio-ne, & Satisfadione copiofe, & dilucide explicanda erunt.
7*. II-
‘78. Uli impendenda non eß abfolutio, qui rem ablatam re/lituere non promittit.
Sed illud in primis a Sacerdotibus obfervs-ri oportet, u^ audita peccatorum Confeffione, antequam poenitentem a peccatis abfolvant, diligenter curent, ut fi quid ille forte de re, aut de exiftimatione proximi detraxerit, cujus peccati damnandus merito effe videatur, cumulata Satisfaćtione compenfct. Nemo enim abfolvendus eft, nili prius, quae cujuf-que fuerint, reftituere polliceatur. At quoniam multi funt, quibus, etfi prolixe pollicentur, fe officio fatis effe fačturos, tamen certum eft, ac deliberatum nunquam promif-fa exolvere, omnino ii cogendi funt, ut re-ftituant: faepeque illud Apoftoli eis inculcandum eft, ut (a) Qui furabatur, jam non furetur; magis autem laboret, operando manibus fuis, quod bonum eß, ut habeat, unde tribuat necefitutem patienti.
79. Cujufinodi fatisfaBio Pernitenti fit imponenda.
In irroganda autem Satisfaćtionis poena Sacerdotes nihil fibi fuo arbitratu ftatuendum effe, fed omnia juftitia, prudentia, & pietate dirigenda, exiftimabunt. Atque ut hac regula peccata metiri videantur, & poenitentes fcele-rum fuorum gravitatem magis agnofeant, opera; pretium erit eis interdum fignificare, quae poenae quibufdam delićtis, ex veterum Canonum praeferipto, qui Posnitentiales vocantur, conftitutae fint. Igitur univerfas Satisfaćtionis modum culpae ratio temperabit. Sed ex omni Satisfaćtionum genere maxime convpnit pceni-»entibus praecipere, ut certis aliquot, & defi-Z 5	»itis
Al>x, d' A:tt 4. pa, fumm* Tisto-
togi* f .86.0-4/« Thtolo^i,
a) Epbef,4,ii,
Juxta peccata-tum quaiitattrp imponenda Sati sfaffio.
TV id, Syn. ftjfi 14. de Pan, c,
& can, 1^, & de P.stt, dip. 3. c. Men fur am , <T alia,
Veterum Cana-nutn figor fubitim de inculcandus. Vide, qua eod» c. fer. 66, nata«. vi mus.
Qjta Satisfatli» pracipue imponenda.
nitis diebus orationi vacent, ac pro omnibus, & prsefertim pro iis, qui ex hac vita in Domino decefierunt, preces Deo faciant. Hortari vero etiam eos oportet, ut fepe eadem Satisfaäionis opera a Sacerdote indićta ultro • fufcipiant, ac repetant; atque ita mores fuos componant, ut iis omnibus, quae ad Poenitentiae Sacramentum pertinent, diligenter abfolu-tis, tamen virtutis Poenitentiae ftudia nunquam PutUcat« T*ni- intermittant. Quod fi interdum etiam ob pu-umUm diprt- Alicam offenfionem publica Poenitentia prae-dcquiefceninm	fcribenda fuerit, quamvis eam pcenitens re-
ȧ.	pUgjat> ac deprecetur, non erit facile audien-
dus : verum perfuadere ei oportebit, ut quae tum fibi, tum aliis falutaria futura funt, libenti, atque alacri animo fufcipiat. Haec de Poenitentia; Sacramento, fingulifque ejus partibus ita docenda erunt, ut non folum ea fideles perfe&e ihtelligant, fed etiam juvante Domino, re ipfa pie, & religiofe praeftare animum inducant.
«ptH4
DE
EXTREME
UNCTIONIS
SACRAMENTO.
CAPUT VI.
I.	Quart Paftorcs animarum ft pi ut apud populum de Extrema UnHionis Sacramento agere debeant.
Cum fanfta Scripturarum oracula ita doceant, fa) In omnibus operibus tuis memorare novißima tua, If in aternum non peccabis i tacite Parochi admonentur, nullum tempus praetermittendum effe fidelem populum cohortandi, ut in affidua mortis meditatione verfe-tur. Quoniam autem Extremis Unćtionis Sacramentum non potefl: fupremi illius diei memoriam conjunćtem non habere, facile intel-ligitur, fiepe de eo agendum elTe, non folum ob eam caufam, quod illarum rerum myfteria, quse ad falutem pertinent, aperire, & explicare maxime convenit; fed etiam quia fideles, (b) moriendi neceffitatem omnibus propo-fitam effe, animo repetentes, pravas cupiditates coercebunt. Quare fiet, ut in ipfa mortis expe&atione minus fe perturbari fentiant; fed immortales Deo gratias agant, qui, utBa-ptifmi Sacramento aditum nobis ad veram vitam patefecit, ita etiam, ut ex hac mortali vita decedentes, expeditiorem ad coelum viam haberemus, Extremae Un&ionis Sacramentum inftituit,
Nui i film* ptft meditanda. Confutatur f■ illa pofirtma 7, art. Symb. Apeli, a) £ d.7. 4a. Dtut, 32. 7. na.
Pfat. 6.
l>) Rom, cj Het/. 9. 27.
2' Quam
fid.tit.de S*ir. U»ff. in dtcrera-
fihu.
Tnd. Srn. fif. *4. dl £xt. Unit.
a)	14,
2farc. 6. 13. Cene. Confiant, J'larent. Cabi* lonenfe ca, 48, Vormatitnft
2.	Quam ob rem ifiud Sacramentum Extrema Until d
appelletur.
Ut igitur quae ad eam explicationem magis neceffaria funt, eodem fere ordine, qui in aliis .Sacramentis fervatus eft* exponantur; primum illud tradendum erit, hoc Sacramentum idcirco Extremam Unčtionem appellatum eile, quod haec omnium facrarum Undionum, quas Domitius Salvator nofter Ecclefise fu® commendavit , ultimo adminiftranda fit. Quare hac ipfa Undio a majoribus noilris Sacramentum etiam Undionis infirmorum, & Sacramentum exeuntium dida eft: quibus vocabulis fideles in memoriam noviffimi illius temporis facile redire pofiiint.
3.	Quomodo Extrema UnBioni propria Sacramenti
ratio conveniat.
Qilod autem Extrem® Undioni propria Sacramenti ratio conveniat, in primis explanandum e ft. Id vero maxime perfpicuum fieri po-teft, fi verba, quibus fandius Jacobus Apoftolus hujus Sacramenti legem promulgavit, attendamus. Infimatur quis in vobis, (a) inquit, inducat Presbyteros Ecclefia, & orent fupereum, ungentes eum oleo in nomine Domini: Zf oratio fidei fal-valit infimum, Zf allevi abit eum Dominus:	fi in
peccatis fit, remittentur ei. Nam quod peccata condonari Apoftolus affirmat, in eo declarat Sacramenti vim, & naturam. Hanc vero Catholic® Ecclefia? de Extrema Undione perpetuam dodrinam fuiffe, cum alia plura Concilia teftantur, tum a Tridentina Synodo hoc ita declaratum eft, ut in eos omnes anathemati? pcenani coaftituerit, qui aliter docere, aut fen-
tire
tire audeant. Ac Innocentius quoque I. hoc 代. m/. t. Sacramentum fidelibus maxime commendat.
4.	Cum kicphires jiant UnRiones, an plura etiam ibi» dem dici Sacramenta debeant.
Conftanter itaque docendum eft a Paftori-bus, verum Sacramentum efife, nec plura, fed unum, quamvis per plures Un&iones admini* ftretur, quarum fingulis proprie preces, ac peculiaris forma adhibenda eft. Unum vero eft vth s*t, 4. non partium continuatione, quae dividi non *3-*d *• -r<J* poffint, fed perfectione: cujufmodi funt caetera omnia, quae ex pluribus rebus confiant. Nam quemadmodum domus, quae ex multis, & di-verfis rebus compofita eft, una tantum forma perficitur : ita hoc Sacramentum, etfi ex pluribus rebus, & verbis conftituitur, unum tamen lignum eft, & unius rei, quam fignificat, efficientiam habet. Docebunt praeterea Parochi, quae fint hujus Sacramenti partes, elementum, inquam, & verbum. Haec enim a fando (b) Jacobo praetermifla non funt, in quibus fin- M /««*. p if. gulis fua myfteria licet animadvertere.
S.	Qu*fit Extrema Unftionis materia.
Ejus igitur elementum, five materia, quem- One. Trii. ftjf.
admodum Concilia, ac praecipue Tridentinum,
decrevere, eft oleum ab Epifcopo confecra- Amh
tum, liquor fcihcet, non ex quavis pingui, & u,i. c,r. M.
craffa materia, fed ex olearum baccis tantum-
1 0.
modo expreflus. Aptififime autem haec materia illud fignificat, quod vi Sacramenti inte-rius in anima efficitur. Nam ut oleum ad mi-
tigandos corporis dolores magnopere proficit : ita Sacramenti virtus animae triftitiam, ac dolorem minuit. Oleum praeterea fanitatem
refti-
Cb ne. Tri d, uk
fupr/ti
a) Jdc. cap. 9. **>
JEcchjsd Rom Ana •mm um E<cle-Jtarum M*ter, & Jldfagißra d. 12.f. Non dectt, & dt [um. Trin. t. JDamn/iMiiSm
JionaV. in 4. d> 21. *. 1.9.4.
reflituit, hilaritatem affert, & lumini tanquam pabulum pra?bet; tum vero ad recreandas defatigati corporis vires maxime accommodatum efl. Qus omnia, quid in »groto divina virtute per hujus Sacramenti adminiflrationem efficiatur, declarant. Haec de materia fatis fint. rt. Qua forma perficiatur hoc Sacramentum.
Forma vero Sacramenti efl verbum, & fo» lemnis illa precatio, quam Sacerdos ad lingulas Undiones adhibet, cum inquit: Per ifiam fanclam Unblionem indulgent tibi Deus, quidquid oculorum,fire narium, five taEius vitio deliquifli. Quod autem hsec vera fit, & propria hujus Sacramenti forma, fandus Jacobus Apoflolus fignificat, cum ait: (a ) Et orent fuper eum, & cratio fidei fui-vabit infimum. Ex quo licet cognofcere, formam precationis modo proferendam effe, tam-etfi, quibus potiffimum verbis concipienda fit, Apoflolus non exprefferit. Verum hoc ad nos fideli Patrum traditione permanavit, ita ut omnesEcclefise eam formae rationem retineant, qua omnium Mater, &Magiftra fanda Ecclefia Romana utitur. Nam etfi aliqui nonnulla verba immutant, cum pro, Jndulgeat tibi Deus, ponunt Remittat, vel Parcat; interdum etiam, Sanet, quidquid eommfi/li: tamen, quia nulla fit fen-tentia immutatio, conflat, eaudem ab omnibus formam religiofe fervari.
7. Cur hujus Sacramenti forma precationis modo ton-tineatur.
Nec vero quifquam miretur, cur fadum fit, ut aliorum Sacramentorum forma vel abfolute fignificet, quod efficit, ut cum dicimus, Ego te baptizo, aut, Signo tefigno Crucis, vel tanquaiB
ab
ab imperantibus pronuntietur, ut cum in Sacramento Ordinis adminiftraudo dicitur, Accipi poteßatem: haec fola vero Extremae Undionis forma precatione quadam abfolvatur. Id enim optimo jure conilitutum eft : nam cum hoc Sacramentum propterea adhibeatur, ut praeter fpiritualera gratiam, quam tribuit, fanitateni etiam reftituat aegrotis: tamen, quia non Temper fequitur, ut aegri a morbis convalefcant, q£) eam caufam precatione forma conficitur, ut #Dei benignitate id impetremus, quod Sacramenti vis conflanti & perpetuo ordine efficere non folet. Adhibentur autem ritus proprii in hujus quoque Sacramenti adminiftratione : fed eorum maxima pars precationes continet, quibus Sacerdos ad aegroti falutem impetrandam utitur. Nullum enim eft aliud Sacramentum, quod pluribus precibus conficiatur : ac rede quidem, quoniam eo potiffimum tempore fideles piis obfecrationibus adjuvandi funt. Quare & alii omnes, quos tum adede contigerit, St praecipue Parochi debent orare Deum ex animo, & ejus mifericordise laborantis vitam, St falutem omni ftudio commendare.
!i. Quinam hujus Sacramenti ßt auElor.
Verum cum demonftratum fit, Extremam Undionem vere, & proprie in Sacramentorum numero habendam effe, illud etiam fequitur, ejus inflitutionem a Chrifto Domino profedam effe: quae poftea a fando (a) Jacobo Apoftolo fidelibus propofita, & promulgata eft. Quamquam idem Salvator hujus Undionis fpecimen quoddam dediffe vifus eft, cum Difcipulos fuos binos, St binos ante faciem fuam mißt.
De
ne non tantum animus, fed etiam corpus interdum curatur,
Synod, Trid. feji 14. de Extrema \Jnlitont cap, 2# & tan, 2,
Cur in hoc Sacram mento tot preces adhibeantur.
Trii. Syrr. fif.
ead. in Doft. de Sacr. Extrema Unctionis cap, | m & probat, D, TfJm in4.d.2%. art,%0
a)	14.
De illis enim apud Evangeliftam ita fcriptum
a)	Af-tie.6.15. eft: (a) Exeuntes ^radicabant, ut Fani tenti am age-
rmt ■> y Damoni u multa ejiciebant, if ungebant in a Dämmt, iß 0[e0 multos agros, if fanabant , auam o uidem
imptratus,	_ -	.	1
D. B n. m vita. Unctionem non ab Apoftolis inventam, fed ArJiT'cafT' 3 Dom‘no praeceptam, non naturali aliqua virtute proditam, fed myfticam, potius ad fanandos animos, quam ad corpora Curanda infti-Dinyf. ut. <tt tutam fuiffe, credendum eft. Quam rem fandi Dionyfius, Ambrofius, Chryfoftomus, & G|pt-myfitnnimtian. rorius Magnus afleruut ; ut nullo modo dubi-
tur Chryf.ltb. i.	.	,
di S*t«rdotic. tandum fit, quin hoc unum ex feptem Catho-licae Ecclefiae Sacramentis fumma cum religione accipere oporteat.
<j. Extrema Unclio quibus adminißrancla ßt.
Sed docendi funt fideles, quamvis hoc Sacramentum ad omnes pertineat, quaedam tamen hominum genera excipi, quibus admini-Trin» firmi, & ftrandum non lit. Ac primum excipiuntur, <lui fano’ & fi';rno corpore funt. Iis enim Ex-«n.i.tju. i. tremam Un&ionem tribuendam non effe, &
b)	5.14. Apoftolus docet, cum inquit, (b) Infirmatur
quis in vobis ? & ratio oftendit : fiquidem ob eam rem inftituta eft, non modo ut animae, fed etiam ut corpori medicinam afferat. Cum igitur illi tantum, qui morbo laborant, curatione indigeant, idcirco iis etiam, qui adeo periculofe aegrotare videntur, ut, ne fupremus illius vitae dies inflet, metuendum fit, hoc Sacramentum praeberi debet. In quo tamen graviffime peccant, qui illud tempus aegroti ungendi obfervare folent, cum jam omni fa-lutis fpe amiffa, vita, & fenfibus carere incipiat. Conftat enim, ad uberiorem Sacramenti
gta-
gratiam percipiendam plurimum valere, fi aegrotus, cum in eo adhuc integra mens, & ratio viget, fidemque, & religiofam animi voluntatem afferre poteft, facro oleo liniatur. Quare Parochis animadvertendum eft, ut eo potifiimum tempore coeleftem medicinam adhibeant, illam quidem femper vi fua admodum falutarem, cum eorum etiam pietate, & religione, qui curandi funt, magis profuturam intellexerint.
Nemini igitur, qui gravi morbo affećtus non fit, Sacramentum Unftionis dare licet, tametfi vitae periculum adeat, vel quia periculofam navigationem paret, vel quia praelium.initurus fit, a quo illi certa mors impendeat, vel etiam fi capitis damnatus ad fupplicium raperetur. Omnes praeterea, qui rationis ufu carent, ad hoc Sacramentum fufeipiendum apti non funt: & pueri, qui nulla peccata admittunt, quorum reliquias fanare hujus Sacramenti remedio opus fit: amentes item, & furiofi, nifi interdum rationis ufum haberent, & eo potifiimum tempore pii animi fignificationem darent, pe* terentque, ut facro oleo ungerentur, nam qui ab ipfo ortu nunquam mentis, & rationis compos fuit, ungendus non eft : fecus vero, fi aegrotus, cum mente adhuc integra hujus Sacramenti particeps fieri voluififet, poflTea in ia-faniam, & furorem incidit.
10. Qua coi foris partes hic deleant inungi.
Non funt autem omnes corporis partes ungendae , fed eae tantum, quas veluti fenfuum inftrumenta natura homini attribuit ; oculi propter vifionem, aures propter auditum, nares propter odoratum, os propter guftum, vel
A a	fer-
Sani periculum mortit adeunti non detur Extrc-ma Uniti e,
Secundo pueri. 4*
infam non funt inungendi Bon. Card. in 4, dijt.
aa. «rr.a.3.1.
Tritt. Syn. di Extrema Unitione felf. 14. r. J. tr can. 5»
Skot. 4. fe>it. difl.ii. <ja*ß. tin/ca.
in urtA, iddem-
qut > agrotatic*. nt »#» eft iteranda XJnctio. J). 'JToom, in 4.
difi. 2?.	1.
are. 4.
prim» XJnctie-trem vraeat £«-thariflts* & Pa* ■nitentia Sa crn«» mtntbTto*
ferraonem, manus propter taftum, qui tarnet fi toto corpore aequabiliter fufus eft, in ea ta-men parte maxime viget. Hunc autem ungendi ritum univerfalis Ecclefia retinet, atque etiam hujus Sacramenti naturae optime convenit ; medicamenti enim eft inflar. Ac quoniam in corporis morbis, quamvis univerfum corpus male affećhim fit, tamen illi tantum parti curatio adhibetur, a qua tanquam a fonte, & origine, morbus manat; idcirco non totum corpus, fed ea membra, in quibus potif-iinium fentiendi vis eminet, renes etiam, velu« ti libidinis, & voluptatis fedes, unguntur, tun» pedes* qui nobis ingreffus, & ad locum movendi principium funt.
/r. Extrema UnHio iterari poteß.
In quibus illud obfervari oportet, in una, eademque aegrotatione, cum aeger in eodem vitae periculo pofitus eft, femel tantum ungendum effe. Quod fi poll fufceptam hanc Unčtio-nem aeger convaluerit, quoties poftea in id vitae difcrimen inciderit, toties ejufdem Sacramenti fubfidium ei poterit adhiberi. Ex quo patet, in eorum Sacramentorum numero, quae iterari folent, reponendam effe. ii. Qtta religinne, praparatione deleat ißud Sa* crarflentm fitfeipi.
Quoniam vero omni Audio curare oportet, ne quid Sacramenti gratiam impediat, ei vero nihil magis adverfatur, quam alicujus peccati mortiferi confcientia ; fervanda eft Catholicae Ecclefiae perpetua confuetudo, ut ante Extremam Unćtionem Poenitentiae, & Euchariftia Sacramentum adminiftretur.
Ae
Ac deinde aegroto Parochi perfuadere Audeant, ut ea fide fe ungendum Sacerdoti praebeat, qua olim qui abApoftolis fanandi erant, fe ipfos offerre confueverant. In primis au* Secundo ,p prm* tem animae falus, deinde corporis valetudo, cum illa adjunćtione, fi ea ad aeternam gloriam profutura fit, expetenda eft. Nec vero dubitare fideles debent, quin fanćtae illae, & fo-lemnes preces a Deo audiantur, quibus facer* dos non fuam, fed Ecclefiae, & Domini noftri Jefu Chrifti perfonam gerens utitur. Qua una Tenet temptfti. maxime re cohortandi funt, ut hujus faluber. v‘ rimi olei Sacramentum fande, & religiofe fibi adminiftrandum curent, cum & acrior pugna inflare, & vires cum animi, tum corporis deficere videantur.
J3> Qu° mimßrante hoc Sacramentum percipiendum fit.
Jam vero, quis Extremas Undionis minifier fit, ab eodem Apoftolo, qui Domini Legem promulgavit, didicimus. Inquit enim, (a) In- a) pc. »4, ducat Presbyteros; quo nomine non eos fignifi- e'xc££a cat, qui aetate provediores funt, quemadmo- V»Sie. '•!■&
.	1	can. 4. Vidi ittm
dum fapienter 1 rident. Synodus exponit, aut u. v>om. i» 4. qui in populo principem locum obtinent, fed Sacerdotes, qui ab ipfis Epifcopis per ma- 33.«ro nuum impofitionem rite ordinati funt. Sacerdoti igitur hujus Sacramenti adrainiflratio com-miffa eft. Neque tamen ex fandae Ecclefiae decreto cuivis Sacerdoti, fed proprio Paftori, qui jurifdidionem habeat, five alteri, cui ille ejus muneris fungendi poteftatem fecerit, hoc Sacramentum adminiftrare licet. Illud vero maxime animadvertendum eft, Sacerdotem in Aa 2
ea
'TrSynod, ih.
cap. 2.
Trima utilitas eß , csutd pecca-\ ta v «niti* a delet. t Vide Cone. Trtd, %c. a. de Extrem. XJttR. & can* 2$
i% H-
Sectttid» animum confirmat.
Qjto tempore hot Sacramentum Jit fufcipiendum. Tfid. Syn, ibi A.
«ap. ?.
a) S*f. i. 10.
ea adminiftratione, quemadmodum etiam iu aliis Sacramentis fit, Chrifti Domini nofiri, & fanćtae Ecclefise ejus fponfae perfonam fu. ftinere.
14.	Oh» fruEhts hujus Sacramenti ufu ad homines redeant.
Explicandae funt etiam accuratius utilitates, quas ex hoc Sacramento capimus, ut fi nihil aliud fideles ad ejus ufum podit allicere, ipfa faltem utilitate ducantur, cum ita comparatum fit, ut omnia fere noftris commodis metiamur. Docebunt igitur Paftores, hoc Sacramento gratiam tribui, quae peccata, & ia primis quidem leviora, & ut, communi nomine appellantur, venialia remittit. Exitiales enim culpae Poenitentiae Sacramento tolluntur. Neque enim hoc Sacramentum primario loco ad graviorum criminum remifiio-nem ihftitutum eft, fed Baptifmus tantum, & Poenitentia vi fua hoc efficiunt.
Altera eft facraeUn&ianis utilitas, quod animam, a languore, & indrmitate, quam ex peccatis contraxit, & a caeteris omnibus peccati reliquiis liberat. Tempus autem huic curationi opportunidimum exidimandum eft, cum gravi morbo afflićtamur, & vitae periculum impendet, Etenim homini natura infitum eft, ut nihil in rebus humanis aeque, ac mortem pertimefeat. Auget autem magnopere hunc timorem praeteritorum fcelerum memoria: cum praefertim gravidirna confcientiae noftrae accu-fatio nos urgeat. Ut enim feriptum eft, (a) ■venient in peccatorum fuorum cogitationem timidi, Ü8 traducent illos ex adverfe iniquitates ipforum.
Dein*
DE SACRAM. EXTR. UNCT. S7S
i
a) R'w.14.is, a. O.
by Tit. J.IJ. c) ».IVm.WlJ
Deinde illa cura, & cogitatio vehement angit, quod paulo poli (a) Itare oporteat ante Tribunal Dei, a quo de nobis juftiflima pro eo, ac meriti fuerimus, fententia ferenda fit.
Saepe autem evenit, ut fideles hoc terrore per-culfi, fe miris modis exagitari fentiant. Nihil autem ad mortis tranquillitatem magis conducit, quam fi triftitiam abjiciamus, & laeto animo (b) Domini adventum expedemus, parati-que fimus, (c) depofitum noftrum, quandocun-«jue illud a nobis repetere voluerit, libenter	j
reddere. Ut igitur hac follicitudine fidelium mentes liberentur, animufque pio, & fanda gaudio repleatur» Extrems Un&ionis Sacramentum efficit.
is. Quomodo ia anima exitu Dammes nohis infi dientur.
Praeterea aliud etiam, quod merito omnium maximum videri poteft, ex eo confequimur.
Nam etfi humani generis Hofiis, (d) quoad vi- d) 1 .&*.%. t. vimus, nunquam definit de interitu, & exitio Dullutlßlul* noftro cogitare: nullo tamen tempore, ut nos ”*' muuit- T,d' omnino perdat, ac, fi fieri poffit, fpem nobis divinae mifericordhe eripiat, vehementius omnes nervos contendit, quam cum fupre-mum vitae diem appropinquare animadvertit.
Quamobrem fidelibus arma, & vires hoc Sa-1 cramento fubminiftrantur, quibus Adverfarii vim, & impetum frangere, & illi fortiter repugnare poffint. Allevatur enim, & erigitur ssgri animus divinae bonitatis fpe; eaque confirmatus morbi incommoda omnia fert levius, ac ipfius Daemonis (e) calcaneo infidiantis artificium, & calliditatem facilius eludit.
A a 3	/<r.
nas muuit.
Cyril, Alex. i« lib, de exitu ani* ma.
Greg. lib. 24. mer, c, 17, & l?. Joan. Qi im.in h b, de ^ o. gradtb.
a) Gen. 3.15.
^'iC. Quomodo ex hoc Sacramento pojfit corporis fa- . nitas accedere.
Quarto fan it as
tor for is t fi it a expediat reddi„
tar.
a)
flfzr:. 6. 7.
jGrtf, bom. 29,
in Evangeliam
jFidet > & fp es aegrotantium hoc Sacramento fu~ fcep to eß erigenda*
b) Apoc.i4.*j.
Accedit podremo, fi quidem profutura fit, etiam corporis fanitas. Quod fi aegroti eo tempore eam minus confequuntur, id quidem non Sacramenti vitio, fed ob eam potius caufani evenire credendum eft, quod eorum magna pars, vel qui facro oleo perunguntur, vel a quibus adminidratur, fides infirmior eft; te-llatur enim (a) Evangelida, Dominum apud fuos multas virtutes non fecifie propter incredulitatem illorum. Quanquam etiam rede dici poted , Chridianam Religionem , ex quo altius tanquam radices egit in animis hominum, minus jam hujufmodi miraculorum adminiculis indigere, quam olim nafcentis Ecclefiae initio neceffaria effe viderentur. Sed tamen hoc loco fides magnopere excitanda erit. Utcunque enim, quod ad corporis valetudinem attinet, Deiconfilio, & voluntate ceciderit, certa fpe niti fideles debent, fe hujus facri olei virtute fpiritualem fanitatem confecuturos effe ; futurumque, ut, fi eos vita decedere contingat, praeclarae illius vocis frudum percipiant, qua feriptum edc (b) Beati mortui, qui in Domino moriuntur. Haec de Extremae Undionis Sacramento breviter quidem dida funt: verum, fi h*c ipfa rerum capita a Padoribus latius : & ea, qua decet, diligentia explanata erunt, dubitandum non ed, quin fideles ex hac dodrina maximum pietatis frudum percipiant.