-
/w. T.jyPc



/
/
.*



/
i
J
/

\
5















■



*■


•
.



'




. :]

oibr*
V—-
r~
'JtU'TUl	V~’<K /,
'
Opera Agricolationum : Columella; : Var/ roms ; Catomfq; : nec non Palladii :cù excriptionibus * D. Philippi
Bèroaldi:& commen^	\
t •• / T< vk-r.Wi r- X-
tamsqu£Einalus(	jv. \
impteffioni/	|
bus non, extàt.
' m\- viti I’ ^-^n
/ C5
'It •


r
/7,	''/>
aitT /tt <*■ fjf u' ,
'—d tn.pfoti.t4*- ' <
Georgms Alexandrinus Petro Pnoio, M » filio Veneto, S.
Rifcas didliones de tribus rei rufticse fcriptoribus annotatas:ut tibi ta p tinae elegantia iludiofo patricio morem gererem'pro tempore breuif/ fime enatraui.Quàq aut plura annotailemiaut enarratius ea fterpre tatus eém : fi mihi uel plus ocii a ledaone publica relictum : uei maius ab impref foribus (patium conceffum fuiflet, Nà tu optimus teflis es : hos libros potius traf curfim 8c in tumultu perle<ftos:cj diligentius emendatos fuiffejadeo me morbo grauiter tentatum impr eflores urgebant.Cetera mi Petre fi aKpi&ecn-Epujcr ru llica praecepta euoiueris:magna ex parte fine tradente cognofces.Illius tam2 SC te 5C reliquos ; qui Catonis V arronis :&C X. Coiumlllse libros legenti comonefa f ciò : ut de multis medicos confutanti alia ab herbariis difeant: nonnulla a ueteri/ nariis requirant. Sed ante omnes eum adeant mrumiquem diutius ruri uerfatu colendo agro: tuendo pecori :frudtibus condendis ; falgamifque faciendis egregie operam dediffe nouerint:quando res :difaplinaque ruftica potiflimum ufu: 3C experientia docente ha beatur.	Vale,
Philippi Beroaldi epiflota.
E agricolatione prxeipere apud prifeos regium ac prfcipale munus fuit: d	Siqdé Hiero Attalus & Archelaus reges : Xenopho ac Pcenus tnago D u
ces de ea re no parum multa prodiderut.Sed apud Romanos clanflimi rei ruflicaicoditores funt Pomus Cato. M. Varro ; Columella : atque Palladius: quibus ueiuti folidiffimis fulturis omnis ruflicaiio innixa fulcitur: Plinium eni ut Achillem femper excipi par efl.Hofce uno uolumine connexos nuperrime im prelTirBenedidlus bibliopola Bononiefiscafligatiusiimatiufquejqpriores im/ prefibres fadatauerint: Additis non paucis appediculisjquod ueiuti illicium em ptori fit:V "que faciat empturientem magis.Quicquid ideft le^or candide que/ foboniconfulito.	*	1

ENARRATIONES BREVISSIMAE PRISCARVM VQCVM MARCI CATONIS »
Oletum : confitus olea locus,
Centones;ex pa.nn.is uel lanis diuetfotum colorum in unum condenfatis uel c5/ futis fiebant*
Cuculiones idem putamus: quod cuculos.
Reiiculs oues : quas state uel morbo graues reiiaantur *	*
Pollintorem: curatorem pifHnna polline didlum nomen.
Corrudam : filueftrem afparagum uocant.
Clathri ligna funt cauearumtuel quibus aliquid munitur;aut fspituninde cis./ . trhats feneflrs
Clitells dicùtur eatquibo farcins colligats mulis portat.ide muli clitellarii.
Bulbimegarici:q> megarisciuitategrscisuenirent;&: genus eft ceps.
Medipontus: indrumentum funarium.
Myrtum coniugulum :id eft conmgalemia coniugiis.
Orchitesitediculares olius.	Paufia:a patiendo :oliua .
O (Ium uocauerunt prifci ; quod ex uno fado olei reficitur. Fadlum uero dice/ cebant.quod uno tempore conficerent:quem alii centum fexaginta modiorum; alii centum uiginti faciebant.
Lauream & laurum 8c mutata diphthongoloream pro eodem accipit Cato.
Alii folia didinguunt appellatione laurea;.
Delphicalaurus:q uidores delphis ea coronarentur	eft uiridior laurus : cy/
piia uero folio breui nigro per margines imbricato crifpa »
Matellionem;a matella deriuari fentimus:&eft aquarium uas.
Trufatiles molsialio nemine manuaris : q manibus trudantur-. Afinarismolsgrauiores funt;5: immobiles. o	...
Heluolum : color inter ruffum SC album : unde heluols uus ; 8C heluolu uinum» Amineum;genus uitism regione aminea.	_
Antepagmenta maluarum ornamenta.qus antibus appinguntur .i. affiguntur.
Trulleum: uas quò manus perluuntur. Trulla tamen 8C trua;ua- quo e culi/ na in latrinam aquam fundant.
Cocula;uafasneacoctionibus apta.
Incerniculum:ab incernendo: genus eff cribri.
Pedicinus:idem quod pes diciturpetiolus.
Nafiternamas aquale eft.
Delitiarcs teguls a delicia tigno dicfts :has alii colliciares uocant ♦
Abacus :menfa ftrutftoria &c coquinaria.
Solium & labrum uafa funt : quibus in balneo utebantur.
Falces firpicuias a ftrpido, i. a ligando ; nà his utuntur in uinea liganda.
r •	'	A ii
Spartea: a fpartojeft enim fpartum herba hibericailatxm quidam interpretatur genirtam.
Infundibulumrquo in uafa liquores infundimus»
Amermx ab amerino oppidoiubi plurima erat falix amerinatqua nunc uulgus appellat agnum caftum »
Scutrifcum:uafis genus“:& uidetur ex figura graca deriuari a fcutra»
Inibi:fic & mox ♦
Subliniatad pingat*
Polubrumruas aquatile ♦	u
Lingula diminutiuum a linguamideturque fignificare hic lignum uel lapidem concauum : qua aqua uel mnum confluit* Sed de hac diétione plura in plauti/ nis quaftionibus dicemus*
Goffra; a claudendo.
Robufleus:a robore»
Illigneas ab ilice ; pofleffiuum *
Pauito; ferito &C percutito»	- .
Tortiuum uinum eft nouiffime expreflfrm »
D flabefcat : ualde tabetcat ; abfumatur ; corrumpatur : coiliquefcat ♦
Aquifolios :ab arbore aquifolio»
Indidem:idem mox:ab inde & idem:
Pradiganeum uinum a pralegendo *
Lorea & lora fit maceratis aqua uinaceis*
Ablaqueare;a lacu deruiatur:& el} quando terra refofk radices fuperiores reci/ dimus*
Glubito:corticem detrahito:de quo plura in plautinis qu^ffronibus,
Rapinata rapo firailiter 6C rapitium»
Rudetuqi:terra quse pnijs rudis fuerat & inculta:tum autem arata.
Cariofus a *.arie*eft enim caries putnlago 6C uetuftas.
Cementa tlapides quibus adificia conlurgunt.
Silenti lunatcoeunte lunathoc eli interlunio*
Talea fciffiones funt lignorum & prafegmina*
Sefquipes : pes unus cum dimidio alterius.
Meta dicitur cógeries uel ffrues i acutu tendés: qua grace pyramis dicitur» Epillates : praceptor fme prafedus rei facienda*
Compitalia: dies fefli a compitis* Nam compita dicuntur in qua multa uia c6
uemuttt ♦
Sculponeasicalceos putamus ex lana contectos,
Equile abequot:ut ouile & bornie *
Coagmenta : coniundtiones arta & comparer :a cogendo:id eft flringendo RufrimatenatS: pompeii : funt oppida camparJa ♦
Halecem foemmmi genens apud Catonem minuti & uilis pifas genus putamus effe.-qq alibi ex inteftims pifcium facem legamus :qua: ganes oiim materiam pr$buit ♦
Oleitas fiue oletas ut oliuitas+eft tempus Legendarum oliuatum & fra&us olea: Leguli; olearum lediores*	„
Fadtcres dicuntur qui oleum faciuntn’nde fadus ♦
Capulatores;qui capulis oleum deplent, funt enim capula anfata uafa» Fracefcere dicuntur olius.qua: collega: caldore 8C uetuflate putreSunt» Stringere; decerpere & colligare unde flridtiua oliua qua manu leguntur jacWif Perentiam caducarum.
Deplere; eu acuar e,
Imbuere eri inficere;& primum intingere*
Patibulum ; fera eri lignea *
Fraces : oliuarum funt carnes : 6C inde feces*
Cortina ;uas quo oleum uel liquidum aliud influit*
Vipicum genus aliriquod alio nomine dicitur alium Libycum* Depfiticumadepfendo *eri enim depfere fubigendo maribus aliquid molle SC tenerum reddere;quo uerbo frequenter utitur Cato*
Condepfere eri commifcere &C mollire fubigendo;quod uerbum a grarco fit* Similago Sc fimila funt delicia farina triticea.
Alica fit ex 2ea;%ean graci ipeltam dicunt*
Spira dicitur bafis columna unius tori;& genus operis piftorii;& funis nauticus in orbem conuolutus*
Spharicum a fpharaud eri rotunditate*
Amylum;fine mola faétum *
Cremor;lac expreriiim ex grano aqua maceram*
Mana tpifcis eri*
Serta campanica;herba'eri quam melilotum dicimus*
Schaenus;arbor lentifci*
Panicula a pauiendorid eri feriendo dicta*
GrofTi funt primitiua ficus *
Infriare eri terendo aliquid digitisleuiter infpergere,
Conuoluolus ; a conuoluendo ; Q£ eri uermicuii genus qui fe inuoluit pampino; unde 8C inuoluolus dictus*
Acceptabuli menfura cum dicitur :hemina fignificatur pars quarta ; id eri dra/ dima quindecim *
Concinnare;apte componere*nam cinnus commixtio eri*
Infipiatud eri alterando fiat infipidum;qq alibi Legatuncum far incipiat;
Veratrum ; helleborus *
Laferpiciatum alaferpicioje autem laferpicium filphium:afam nunc uocant.
A iii
Epityrum:|cJ fine elegi cenfemus pityrum:ex confradis oliuis fit:ex quibus ét
nornen traxit.
Lotmm : urin a efì*
Ifchiaci dicuntur olttot-ou taXio^ud é a coxendicejde qua didione plura alio loco ♦	t
Tormina a torquendo:morbus :q> torqueat:unde torminofiis Dirpepfia grace:latine mala & difficilis concodio*
Codicillus diminutìuum a codice:efl autem codex arboris robur,
Cu’igna : uas proprie uinarium,	I
Pollucere : uerbum eft facrificale: reddentium libamenta deis:de quo plura in enarratione plautinarum uocum.
Fertum didum:q> ad facra feratur:&: eft facrificii genus,
Subffillum a fìillando didum : eri autem agritudo : quando riillatim urina emittittitur.
Strues dicebantur extrudiones rerum & proprie in facrificiis.
Catella diminutiuum : a catena >
Partiarius a partiende didustSc is eri;cum quo aliquid commune habemus 6C partimur.
Pinfo 6C pifo in eodem fenfu:eft in pila tundere uel molis frangere.
Dudarius: funis qui per orbiculos trochlea traiicitur.
Trochlea fiue trochaliaunftrumeata cum orbiculis ad fubleuanda & deprimen da onera,	*	’
Subfcudes appellantur tabella qbus tabula ititer fe configuntur :quia quo inni tuntur fucciditur, Pacuuius: Nec ulla fubfcus cohibet compagem . Solitaurilia:horiiamm trium diuer/i generis immolationem fignificant:hoc eri tauri arietis uerris.
Strigarla .'difficultas urina : quando guttatim miduriunt.
Collucare eri:cum profana filua rami deciduntur officientes lumini, Viduertas: calamitas diatur : q> bonisuiduet,
Auerun^es : auertas depellas.
Aceat :id eri acidum fiat,
Muceat:mucorem contrahat.
Cotyla:genus eri menfura.
Praadauea a pracidendo: quemadmodum fueddanea a fuccidendo:5i erat ho/ riia pro frugibus,
Canterius: equus cui adempti funt tefliculi,
Redpere eri exdpere ad ufum fuum & referuare Jnde recipitur dominorid é re/ feruatur domino,	r
Sedarius porcus quigregem pracedens dudt.
Inciles foria dicuntur ad deducendam aquam fadaridem Se inalia.
Eabustp eis utitur Cato:5d eft ablatiuus ab ea,
Stramenta a ftemendo.
Turunda r panificii genus.
Pocillum a poculo deriuari uidetur.
Concoqui dicitur cibus calore fbmachi,
Efitare forma frequentatiua a fupino elum deriuatur Bilis atraimelancolia dicitur.
Capis capidis genus uafis :inde p diminutionem capidula a capiendo.
Apiana ab Apio brafficajquam graci felinada uocant.
Loci locorum :uulua proprie dùtaxat i focmia:de qua plura alibi dicam. Intertrigo ab intertero: quando fimul membra interteruntur Sc confricantur ac/ cedente fudore.
Luxa & luxata membra fuis locis mota & foluta.
Coxendicem coxam exponit Nonius:de qua dizione enarratius fcribemus» Perna a pede dicitunuel a grarco nn-eppa,
Romanenfis fai: qui roma uenditur,
. . 0 . - ^
Reliqua interpretentur alii :Multa tamen inftrumétorù : arbor ù ; herba^ : 5C ua/ forum noia ptermifimusiqua ledlor mediocriter pentusdi mó diliges luerit : p fecognolcet
ENARRATIONES NONNVLLARVM DICTIONVM MARCI VARRONIS.
Confentis deos:e quibus confentia facra dicuntur : qua ex confenfu multorum funt ftatuta.
Ruflica uinalia quartodecimo kalendas feptembris celebrabat; quo die primum uinum in urbem deferebant.
Sementina feria a femente : q> fationis caufa fufeepta. a^-TreÀuiecrapjuitibus plenam.
TroAuTTupotnmuiti fr urnéti.
Pmacotheca:ubi tabula reponuntur.
Oporotheca:ubi feruàmr Irudtus autunales.
Pomeriu ;locus polì moenia.
Frubluis jgenitiuus a frudumt ab anu anuif ♦
Compafcat rinde compafcuus ager diatunqui reli&us ad pafcendum commu niter uicinif.
icToyacritextom,
Figline a figulis di&x >
Referre acceptum:efì fateri fe ab alio accepiffe»
Obllrigilandi caufajdetrahendii mordendi repugnandi ♦
Phyton hiflorias ; plantaru biftorias, Sic phyficon atxiwpu'd e fi caufa^ natura lium * Sic. n .Theophrafìus libros infcripfit.
Glaber glabra glabrum depilem fìgnificat,
Luridusifupra modum pallidus»,
Sybaris jciuitas calabryse»
Tubuli ifìfìulx (unt maiores lidtiles»
Csdua filua a cadendo *
Rofea; campus appellatur in agro reatino :c£ in eo arua rore humida femper fe/
rantur»
Pedamentum : palus quo uinea fuflinetur ♦
Acratophoron uinùtputo legendu effe gnrce aK^ccTO^opop oipop» Compluuiata uitis didta a cauis adiu copluuiis.
Mufipulisrid eft inflrumétis ad mures capiendos.
Pandatheriar infula infula in puteolano iinu»
Interdius : pro interdiu»
Frietur iteratur digito:inde copofxtù adfrio,
Juglandes funt nuces:quafilouisglandes ♦,
Obarari dicuntur obligati ab are .
Cohortes funt uiliaru intra maceriem fpatia.
Triclinium efl coclaue a tribus ledis flernendis »
Longurium :pertica eft longior» - r ..	.	.	^
Repaftinari ager is dicitur :cuius natum fodiendo mutatur »De origine & ligni/
ficato eiufdem plura Collumèlla»
Olea conditanea : qua condi uel condiri poteft apte ♦
A d ferunt * iiixts
Sefquimenfts dicitur menfis unus cum dimidiaparte alterius.hoc eft odaua
pars anni»
Veterina ammalia dicuntur:qua uehere qd pouunt»
Bipalium : inftrumétù eft ad fodiendum»
]Vledica:herba eft:qua: Sc melica:qua femel fata dece annis durat»
Etymon :reda interpretatio»
Peminofa tmali odoris a pedore dufta»
Melimela per fimpÌex»l»utrobiqj; fùt poma mufiea a fteAi id eft meh^ malum mellis faporem habeant ♦
Foriculifdiminuriuu uidetur a foris»
Orbiculata poma a figura orbis m rotunditatem arcumadi.
Retrimentum a reterendo deduci uidetunPlinius recrementa dicit*
Viere eft uincire uel inflettere*
SECVNDI* LIBRI*
•mEpio-rEpEco^: colùbariù*
o-Tro^u-rHptop :apodyterion:iocus:ubi deponebat ueftes ante igreflu balnei, Feriftylustlocus columnis claufus, opfji^ujjj ornithon :auiarium>
'iroÀ’uap^a.cr polyarnas : multorù agnoru*
TroÀ’u&ouTacr polybutas: multor ù boum ’TToÀu^u.EjAcLcr polymeias; multam ouium*
Hippion :argos quod 6C achaicii dicebatur : pelop ónefi urbs:8c uidetur ab equis diAum *
Bofphorustbouis tranfitusiro tamé exigit :ut bofporus dicamus*
Thracius a thracia:hoftfum ponti:p q<^ in propotida influit pontus* Cimerius:ubi iungitur pontus malotica* paludi*
Panlia : felta Palis paflom des : Vbi notandum : q> in hac dittione mutatur li c. Anniculus: unius anni*
Seminio :pro femine.
Bima duorii : trima trium: quadrima quattuor annerii*
Lufitania pars efl ulterioris hifpànis:quà nucportugaliam appellant : dittam dicunt a lufu Bacchi*
Oly flippo * lu fitanis urbs:qus noflris temporibus ulifbona dicitur*
Sacer mos efl (ut opinamur)facrumpromontorium:quodnucappellat caput fanéti Vincenti* L
Hypenemm:a uento natum uel fadtum*	lf
Palmuls cariota: : auro tou Kapoar :id efl capite.Sunt enim palmuls iniqus ca piti,
Raui coloris appellantur:qui funt inter flauos &C csfios*
Melanthius apud Homcrù i odyflea leruuf Vlyxis:que herus foeda morte reuer fus domum affecit.
Gurgulio : parf gutturis per quam pulmo attrahit & reddit (piritum ♦
Matrices dicuntur :quse ad progenerandum apta: funt;& pl^ruqj in gallinis* Succidia a fuibus edendis dicta Succidili exponit Nonius pro larido*
Abortet: aborfum faciet.
Tomacinsiquaz apud alios tomacula & tanac®:edulia sx carne porcina* Petafoé coxa cum crure porcino falita*
Turduli:populi funt hifpania*.
Bafculi : populi item hifpanix*	, /
Menalippaimulier quae cum Boote filio ad metapontum delata fuiti ubi facta
aedem habuit*
fiouTrai^oumagnum puerum*
CjouTrtpcumagnam famem*
Cjcconrnj/: magni oculi*
Gou^-ao"rocr : magna mamam *
Noxis praiftari:id efl pro damno fatiffacerei& emptoré indéné facere, Fiutceimurena: dicebantur in freto ficuloiquae gra:ce piota:,
Defultor :unde & defultorii equi :&i defultores q oli i in curfum agebant lingu/ los equos : ut nunc faciunt : qui eos ad brauium ut currant ; alunt*
Ephippium : flragulum : quo equus inflernitur*
Vari dicunturohtortiscruribusintrorfum :utputamus,Nam in exteriorem jv tem obtorta crura habentes uacciae dicuntur*
Salire proprie dicuntur animalia ratione carentia:quando focminam mares ine/ unt. Ab eo fit falior :unde lata falitur ouis.Et falax falacis nomen hoc é in coitu fortis &C creber.
Vegrandes: male gràdes parua 8C minuta*
Ricmusmermis efl exitum non habens canes acrius infeflans atqj boues. Aefliua ubi aflaté:hybema ubi hyemem agunt armenta &t greges,
Phrygia 8C lycaonia:regiones afta minoris*
Floci : parti cula lana diuifa ab uelleribus,
o ^ic^-O-cpicccr diphtheriatueflis pafloricia ex pellibus ouium aut caprarum. Salentini ; populi Calabria*
LIBRI* III*
Cataclyfmus:diluuium inundatio *
Salaria uia didat quoniam ex ilia fai in fabinos portan confueuerat*
Ogyges:rex thebaru : fub quo diluuium factum efl.
Initia latine rmyflena grace*
Sine afflatu ;id efl fine nota afpirationis*
Tedorium : illinimentum : 8C quali pauimentum parietis atqj incruflatio* Lithoflratus:locus efl lapidibus flratusifi uerbum gracum proprie interpretari uolumus*Verumiithofirataexparuuiis cruflis conflabant:quibus foium paui mentum incruflabatur*
Pauimentum a pauiendo : id efl a feriendo didum,
Embiem a ex origine didionis : qua graca efl : fignificat teflerulas : qbus inflrata pauimenta uariantur 5c uerficoloha fiunt*
Comitia adilicia i quibus adiies creabantur*
Sedores didi funt : q fpé lucri fui fecuti bona codenatom audionabantur : pqj his pecunias penfitabant fingulis jfedio uero ipfa adio.
nens
Hamonmm : coloris genus cedentis in fubruffum.
Apri miliarii dicebantur mille libraru : quos folebant in coenis apponere tomài* Apparuit :pra:fìo fuit :obfecutus eli: unde Sc apparitores*
Pofl pricipia;pncipia locus in cailris a principibus militibus didus» Scarusjpifcis eftiqui folus pifciu dicitur rumiaf iherbifqj uefci.
Rhynton:tarentinus nugator uilillimus i agédis pra'dpue fabulis:ad qué allu^ dunt tam Varro q Colum ella: apud quos modo legitur Mython anodo Rhyn/ thom
Lupus:pifcis eholim preciofus:quilanatus erat:& fubhohia fluuioru captus» Mazonomum :gra;ca dibtio : &C ppne lance fignificat ad feréda obfonia f méfà* Cancelli digna funt iter fe modicis interuallis i tranfuerfum inexa : qbus fcame & tribunalia atqj fenehr^ muniebantur*
Archetypon graredatine exemplar.
Defpondere animum : eh hatuere fine uite.
Palmaria:infui a in mari tyrreno.
nauere men&dimulq; propter comitiale morbu.
Thoius dignum cui inharet ted:ù tépli : graci qdà exponùt domu eherotùdà. Theatridion diminutiuù forma gneca a theatro.
Suggehusmel fuggehù ut hic:a fuggeto fit:& é locus editior.
Peripetafmata funt uela:qua: extenduntur ad occludédù 8C ornandu locu* ‘ Culcitra didìa:q> in ea tométum uel fagu inculcetur.
Penherotrophion: id eh columbarium.
Pullicium a pullis dermatun&eh foetura pulloru.
Canabin* pohehìuum a canabe herba.
Ornitobolciondocus ad alendas gallinas & aues.
Excudere dicuntur aues poh legitimum incubatum pullos ex ouis. Alibi legitur excludere .
Pedes apud hunc pediculos fignificant.
Nahurtium : herba dièta q, nafum torquere faciat.
Gallina aphncanxjquas grxci meleagridas appellant,Nunc Pharaoms aues di cuntur,
Amphibium dicitur duplicis mta;,
Chenobofiumdocus ad pafcendos anferes»
Hara : ftabulum dicitur tam de porcis cj de auibus.
Nefìotrophiondocus ad alendas anates
Feles animal efi : quod gradai Aoupop,
Meles item animal elbutrunque auibus mimicum : puto effe ea qua: uulgus fouinum & maturelium appellat *
Querquedula Sc phalerides: aquatica aues.
Gcures:donieffici & contrarii feris.
Theriotrophiondocus ubi ferae aluntur.
Exgrumantes:de menfura & reda uia excedeni:es:uel grumos eruentes» Grumufcolledio terra: minor tumulo ♦
Mulfum:uinumcummellemixtum.
Tibe trado:pro tibi:& refpicit ad morem currentium cum facibus m teflo Cere
me:pro tibi (ibi 6C mihi dicebant.
Cypiron: genus eft herbx paluftris
Melittonasiubi apes nutriuntur.
Illicium ab illiciendo didum*
Celiaddicunturiqui uentris fluxum patiuntur *
Laplana:brafiica filuertns.Eft enim braffìca alio nomine caulis :2>C utraque di/
dio latina eft.
Sifenherbaeft»
Afini : pilees q per diminutionem afeili dicuntur.
Mulus item pifcis olim preciofus;& cu barbatus Gt:putant qdàeu effe:qué uul pus barbonum dicit*
Huernculu:genus retis pifcatoni a uerrendo didu.
Hate fefìinanter annotata ftndimexpofui.Multa preterita funt qux fine iter/ crete itelliPi Doffuntffiue ex lectione diligenti :fme q, ea Varro interpretetur* Nonulla quoqj a peritiffimis «medicis reqrenda font,
annotationes colvmellae .
Herediolum iduoiy menfura iugeru:quod herede fequeretur*
Lacon cum:fornix concameratus ad thermas calefaciendas.
Cruditas: redundantia Oomachitque nafatur ex egra concodione.
Chiron & Melampus media preffantes a quo^ noie herbe quocj dide funt cc taurea melapodion.
Subfcribere :fauere proprie i caufis agendis:unde 5C fuferiptores fautores* Antolicus maternus Vlyxis auus oium furaciffimus.
Pedamentum : uirif fuftentaculum.
Natrix:genus natantis lerpentis.
Nexus dicitur obligatio quedam que per es & libram fiebat*
Signinù o pus fradlis tefìis addita calce conficiebatur*
Cortinale a cortina:dii menfam aut parietem fignificat defcendit»
Apotheca :ubi reponitur uinum*
Tribularium a tribula fieri uidetuné.n.tnbula inflrumetù ad terenda fruméta* Optima nomina:optimos debitores: Vnde & pecunia ù* noibus.
Beiliarns:qui beflias conficiebàt.Si ueftiariis legiturdocu fignificat feruanda^: aiefìium*
Mediafìinus : incoia media urbis :uel balneatorù minifìer & curator adium*
Veruadum:quafi uere acftù:&: efl quando uere primum agri profcinduntur ad differentiam reffibilis diétu*
Alicaffru ea forma ab alica deriuari putamus :q a filiqua filiquaflru.
Ptifana uidetur effe pultis genus ex farina hordeacea*
Caphiffenù genus uafis ruffici putamus ;fcaphifferium melius legédu* Hyana aial eft feru atqj agrefte:qua dicunt alterms anis maré:alternis anis fòe/ minam:fermoné quoqj humanu affimulare:in cuius fpina articulus fiue nodus eff ad medicamia efficax*
Hexaftichon:fex ordinu fiue uerfuum*
Diffichontduoru ordinu fiue uerfuum*
Septimùtialis fatio di&a a facrificio feptimutialioru:quod fiebat in feptem locis urbis roma: nominata feptimuntiu a fepté motibus i qs roma fita eft*
Grumus dicitur ager uel cliuulus*
Striga appellantur ordines re^ intra fecotinuata collocatam a ftrìgédo didla, Sicilire eft ea fecare:qua foenifeca prateriemnt ♦
Foenifeca dicuntur qui fcenum fecant*
Collucare ite dicebit:cu|>fana filua rami decideretur offidétes lumini.
Catulo fèceris:idéfacrificaueris canicula:ad quod fydus placandum frugibus inimicum canes imoiabantur :fàcere,n*facrificare*
Sedum herba eft : quam anago^ alio noie uocant*
Pellibus oues ueftiri:quomodo oues pellita pellibus ueftirentur ad cuftodienda lana.Varro docet*
Feria denicales colebantur : cum hominis mortui caufa familia purgabatur. Artrare eft aratrate:& é quàdo fata inaratur:poftq & nata fùt Si excrefcut ♦ Lotium urina eft.
Tubulus fuftiiisjfiftula maior *
Fiber : aia! é extremas f luuio^j oras acolés.Hunc graci caftora dicunt: latini ue/ ro fibru ponticu ♦ Huius pilus piuma mollior habetur ♦
Lentilcus arbor eft ex qua colligitur maftix:& eft trifera.’
Tarentina nux dicitur a mollicie torticis:eo q, uix attrectata frangatur* Apyrenum:malum granatum proprie dulce uccauerunt prifci medici » uerum fi gracam dicftionem iatinejex etymologia explanare uoluerimus :apyre
apyreni! dicituricui nulla mefl granorù duriria ;Uel ttimor | aliis»
Lac cyrenaicum filphium ef!»
Scyliaicep* efì genus.
Petiolus a pede diminutiuum uidetur.
Thafe uites a thafo infula nominata.
Mareotides ; agyptia.Nà maraotis pars efi: agypti.
Lageos :herha leporaria.
Pracia qua cito maturelcit :quaGpracoqua ►
Rhetica a rhetis populis alpium.
Pfitia:eriam uites funt»
Gemella uites ab uuis femper geminis nomen habuerunt»
Lanata uua a ianguinetqua eas ueftit ♦
Rubella nomentana dicuntur a rubente materia.
Apianis apes dedere cognomen pracipue earu auida.
Allobrogica <5c biturica a gente nomen habuerunt.
Haluola infignes funt colore inter purpureas mgrafque medio fapius uariantet 6C ob id uariana appellata.
Albuelis miris genus ficut item uifula»
Inerticula genus uitisjquoniam iners fit &C uiribus innoxia.
Murgentinam alii pompeianam uocant.
Oleagina ad fimilitudinem oliua.
Streptus :q>cu fole circuagatur.
Dactylides a digitali gracilitate didfct.
Tripedanea a menfura dicuntur. Alii legunt crepidaneas a crepida*
Bumalius a bouis mamma.
Stephaniris a coronario natura lufu foliis acinos intercurfantibus.
Ailopecis a cauda uulpium dida.
Nomenculator is erat :qui nomine citabatiauiuqj Sc feruoru nomina notieratti de nomencuiatio.
De lapide noxium :confuetudinetn exprimit romana.Nà folebant danatos mor tis de capitolino lapide deiicere.
Arelata: urbs narbonenfis gallia.
Siphones ififtula qbus aqs uel aliud liqdil mterueniéte fpiritu attrahimus atqj emittimus.
Interordinium : fpatium q uod efl inter ordines»
Dodransmouem partes affis.
Viuiradices dicuntur furculicum radicibusad differentiam maleoli & talearù. Decufiare:in decufles formare: atqj diuidere»
Decuflis etiam dicitur a decem aflibus.
In fpeae litteragraceud efl 2^ delta;uel A lauda.
)
Depangere jplantarennde depadus »
Retorridum dicitur iquod intépertiue amiflìs uiribus a fole torretur»
Sufum pro furfum dicebant antiqui»
Limes decumanus in femiris & limitatione agroru is uocatur :qui agrii ab exor tu sqnodiali ad occafum squinodtialem fecat»
Promncia dicebatur extra italia :6c ideo legimus uineas prouinciales SC italicas» Biturici : populi gallia: : inde biturica uitis »
Copendium: utilitas :c5tranum:di(pendiu»
Statumina a flatu arborù dicuntur:prout crefcendo flatu accipiut rami» Pedatio quando pedamentis uinea fulcitur»
Hornotinu dicitur huius anni taiii legut annotinu»
Ordo uinese fimplici iugo porretftusicanterius.
lugata uitis a iugo:quod ad fimilitudinem militaris iugi fiebat. Nam duabo de/ fixis haflis: tertia fuperligabatur»
Infoiare 6c infoiali dicitur fole admittere»
Dolabella diminutiuum a dolabra»
Maleolus dicebatur furculus utrinqj capitulatus e duro*
Oculi in arborii furculis proprie uocantur :unde germinatur»
Teredo :uermis efl iignii terens atqi exedens.
Delibrare efl:librum tollere.
Veternum : morbus ex nimio odo »
Cadunrid efl uno i&u ♦
Duélimicum mora*
Dadtyli funt digiti»
Coagmentare :e compares coniundtiones arte cogere Sc flringere »
Ramentum a radendo dicitur : id efl quod de rafo ligno uel re alia decidit» Scobem dicimus td rquod per terebram OC ferram in perforandis reba teritur at/ que edudtur »
Bulbus apud idoneos non tantum pro cepe capitur :fed etiam pro omni radice rotunda» Vnde legimus bulbos narcirii Sc bulbos cannarum.
Characata: uinea::id eli pedata: a grxco»NamxaPalKu,ar ^mininigeneris dù taxat pedamentum Ulns fignificat.
Heluenaci generis :id efl uitis heluenaca: :cuius duo funt genera:maior 5C mi/ nor:8i efl in fertilitate princeps »
Lentore : tenacitate & uifcofitaté ex humore procedentem »Nam létus tenacem SC uifcofum fignificat :unde & lentefco uerbum »
Draco appellatur palmes emeritus plunbufqj induratus annis *
Ameram apud Columellam legimus:qua: didtio femen ulmi fignificat ♦
Plinius tamen famariam uocat.
Simus dicitur : q é praffis naribus Jnde refimi q furfum uerfus depreffas gerut»
B ii
Coni : ftuces cupreffi»
Pituita eft catarrus.
Veterinarii; medici funt ueterinarum:hoc é afaliù qua1 aliqu id uehutit i hos nuc uulgus merefcaicos appellat.Hinc 6c ueterinatia medicina»
Gam ; liquamen ex pifce fadum»
Valuuli rioliculi funt legummù*
Suppuratio efbcu ulcus ad faniem tendit»
Scarificatio é:quando tenui uulnere fanguis emittitur*
Solea qua folo pedis fubiicitur »
Cunicula bubula : herba é qua fe tuentur teftudines contra ferpentes'pugnatu) ra. Nunc dicitur cotula 8C bonis oculus : & flos eius é maior chamemilla* Malagma a uerbo graco fuaAaxmw jquod efl: mollio ; Se eo utimur induriac mollienda»
Floces:faces funt uini.
Ceciliatgenus ferpentis.
Cimolia creta ab infula cimolotqua utuntur fullones in ueflibus abluendis» hac nunc uulgus terram {aponariam uocat.
Maguderisdaferpitii genus efl « Alu dicunt caulem laferpitu effe»
Armoracea : genus efl raphani*
Vacerra:flipes efl:ad quem equos folent religare»
Suffraginesmodi fub crura:qbus pedis uerfura conflat:tibiaq? pes ita annedi/ tur ;ut uerti poffit.Id quod fpedamus in bobus equis & cateris armentis* Numella:genus uinculi:quo quadrupedes alligantur*
Forda dicitur bos grauida:unde dc (acta, tordicalia*
Herba fantonica:genus é abfynthii amanffìmi dida a fantoniba gallia populis* Filicula:puto diminutiuum à filice*
Cedreatprimus fudor qui defluit in canali dum pix fit;cui tanta efl uis:ut i agy pto corpora hominu defundoru ea perfufa feruentur *
Strigofum dicitur iumentum:cuius corpus fame aut alia uitii ca flringitur» nam flrigofus quafi flnngofus a flringendo»
Inire efl concumbere:quando foemina marem recipit» Vnde legimus mulieres a uirisiniri»
Equienti mula:equum appententi :ut credimus»
Suffraginofa mula:cuius fuflragines morbo uitiata funt.
Hyofcyamos : herba efl.
Galadopotadac potantes»
Nomades : pallores dicuntur :quorum uita omnis in pafcendis gregibuf habetur a graco pe^ucoud efl pafco»
Tedu pecus dicitur ad differentia colonichappellatu tedu : q opimetis tegeret ♦ Altinates:ex aitino:qua urbs olim in littore uenetia florentiflima fuit»
Tarentinse oues a tarento : de quibus ouibus plura in plautinis quseflionibus» Polétia:urbs iuxta alpes diuidentes Italia a gallia*
Bet:ca:pars hifpanise a flumine dièta.
Molle pecus teètùihirfutum uero colonicum.
Munerarii dicebantur qui munera id e A ludos populo dabant.
Matricesjquse pariunt & foetus generant.
Coloflrum dicitur fpongiofa laètis denfitas poli partum prima :é & morbus co/ loflra quo ladtentes tetantu j; fi biduo a partu maternum lac guftauennt. Grauedo:grauior pituita 6c craflior linde grauedinofi.
Lacinia de ueflibus dicunturtdifcreta item animalia & in partes diuifa in lacini/ as fegregari dicuntur.
Claui : morbus pedes fere tentans .
Chordum fòenù dicitur fero natum.
Mendefius poflelTiuum a duitate a’gypti.
Nepita : herba efhqua grace calamitis.
Racadi a flacas iquorù aures pendulse &C non arreèta funt.
uo-repo. grace latine fecùda bollicali funt continentes foetù in matris utero cum
menÀruis.
Eximii proprie funt porci:qui de grege excepti ad facrifìcandu liberius pafcutur. Muria:fai cum aqua medicatum Si induratum: de qua plura Columella. Termes termitis:ramus de arbore redfus.
Paliurus arbor ert africa fuaué frudù faciens :quo uina commendantur.
Lotos item arbor efl peculiaris afnca:cuius baccis uefcuntur homines. >y$-uoTpoq>ia. ichthpotrophiadoca in quibus aluntur pilees. Ao-yo-rpocpiouleporaria,
Ruflica gallina funt agrefles roflro logiore:qua per dimiutioné rudicula quo/ que appellantur.
Cohortales gallina:qua f cohorte domi aluntur.
Meleagrides 8i numidica & gutteaiaues funt qua Se afra dicuntur.
Lamfla dicebantur qui domi gladiaturam docebant:gladiatores quos deinde ué derent munerariis.
PpdestpugiUator iterpretatur.
Pumiles 6c pumiliones i homimba dicunturmam grace:gallina quoq? pumiles
Melica gallina^ i media id genus auiu corpore ampliflìmo flat: l lictera pro d fubflituta.Media ;regio orientifiex qua medi qui 8i perfa dicuntur.
Aflerculus diminutiuum ab altere.
Scàdula fiunt ex robore abiete & picea fiflis uel affulatim defedis.
Teporius :aduerbiu dedudu a tpi aiuerbio:qd ligmlicat opportue de tepefliue. Pullatione idem putamus:quod pulliciumthoc elt foetura pullorum.
3 iii
Thaumantìas iris:filia Thaumantis.
Aionias: herba é qua pàpi'o^ amoenitate pfìat:5i alligat qc^d obuià habet, Xubar :lumen eft 8c pro aurora ponitur.
Hibero:hifpano.
Balaufus:herbae noninultudifTimilis anarafo.
Liguflrum:herba uilis.
Balfamu herba fignificat & arbore balfami: ficut 8c cafia herba 8C arbor. Ferrugineistpurpureis.Na ferrugo eft purpura inttnfior.
Fiameola: rubea ma flameum rubeu eft „
Sirpiculu icanifti^ ex firpis cofecftu Fifcma:uafis genus.
Portunusideus marisiquegraci Palamonaappellant .
Gerulus a gerendo:& is eft q corpore aliqd gerit.
Gemmo aftro:id eft ligno gemino^,
Lernei cancrùid equi ex lema palude exiit:dum Herculis pedem momordit pu gnantis:8c in. fydus relatus é.
Fortis fortuna: dies appellatus a Seruio tulio rege : q> is fanum fortis Fortune fe/ cundii tiberim extra urbem dicauit.
Ocpmii:herba eft qua bafylicon alii appellant.Sunt qui per g fcribant ogimu a a uerbo gra-co to^o.
Cylindrus dapis teres:quo terra denfatur & aquatur.
Pulex:uermiculus herbis infeftus ÒC precipue brafilcis.!
Limaces:cochlea a limo appellata.
Campa :uermis genus hortenfes herbas ifeftas ditfta a uerbo graco Ka^-irTUp quod eft ftecftere.
Eruca tuermis rodens herbas^
Robigo deo:ut anerteret rubigine:catulo ab uberibo trado faciebant.
Tages is fuit:qui primus etrufcis arufpicù difciplmà tradidit.
Caput nudum cute:id eft caluariam afmi.Nà afina caluaria in hortis poneba/ tur:ut fuaprafentia:quafped:abat foecundaret.
Tarcon:etruria dux 8c arufpex.
Vitib^ albis: uite bionia qua dicitur ampelos leuce.
^H&Ch’U ^e^P°^ls Pater fuittqui inter medicos praclarus habitus eft :fimili
id&durnas uolucresmoduam bubonem ulula uefpertilionem. Solebant enim ps lia'ad hortos tuendos noduam pennis patentibus figere ♦
Pingui amurca : face olei qua contra culices &C limaces mm habet maximam. Fruge ialis:micaialis.	-	-	- -
Serum :aqualadis.
Amaranthustflos é ab imortalitate nomen trahés. Vnde imortalefqj amaranthi nùq enim marcefcit.'fitqj ab a pnuatiua pticula :& ^-apai^co ficco.
Zi^iphù : arbor é non pndé in Italia nota.Ex fyria enim ad nos uenit:puto id eé quod zizipha. creat.
Hybernus onens dicitur:unde fol per hyemé oritur. •
Scellio:genus efì iellati lacerti.
Crepitaculum a crepitu.
Chalbanu fuccus e il ferula fyri$:&: grseci -^aÀ&apop dicunt per chmoftri uero ingchconuertunt.
Defrutum :uinù ad tertiam pté decocldtde quo & pafib Se fapa idé Columella plurima fcribit.
(^aye^aipcL phagedena: morbus ulcerofus ufque ad offa celeriter carne depa/ feens cu adufhone jemittitqj fetente fame:(Se puto hoc in loco effe malli quod in iumentis uermé appellant.
Efculentura dicitur ab elea.
oicr-rpocr oellrum:afilli latini uocant fiue tabaniimonùq furorem fignifìcat. Suffitas;fuffumigatas a uerbo fuffio.
Hipparchus Eudoxus & Meton iphilofophi qui de fydenbj 5c temporibus anni fenpferunt ♦
FaOus dibri in qbus cuiufqj anni gefla continebantur.
Vergili^: Ideila: funttquas pleiades alio nomine dicuntur.
Inuerfajmeta: fimilis:boc eli turbinicam habés figura:cuius ima pars angufìa é fupior uero lata. Ad meta inferiorem partem latam habet: fuperne uero tendit in acutum.
Boni confulatthoc ed bene fìatuatjin bonam parte (ut aiunt jaccipiat.
Aeras acradis: genus eft filuefiris piri.
Ebulus:herba efl faciens baccas in fimilitudiné fambuci.
Taxus : arbor eft ex qua fabricantur arcus Toxicaquoq: inde fudare dicuntur. Màdragor* duo funt genera:cadidus q & mas :& niger qui foemia exifìimatur. Ferùt mala auellana^ nucu magnitudine.
Cicuta : herba uenenofa.
Paliurus :herba paluftris.
Polycletes Phragmon & Ageladas jflatuarii fuere generofi.
Ithyphallus proprie membru uirile erectu dicitur:dicuntur 5c ithyphalli curato res Bacchnq in oreheflra faltabant.Hoc nomine didus eft Priapus i-QxcpaftÀccr grace.
Peftum:oppidum i Campania rofis generofum.
Naxius ardor Bachi corona fydus %ni{icat.Nam(ut ferunt poetala infula dia: qua poftea naxos didta fuit:relicfta Ariadne a Thefeo nuptias cum Baccho fecit:
B iiff
donataqj corona inter fycJera relata fuit.
Chelas : canchri brachia : quse facere uidentur libras fydus*
Nepa : fcorpm fignificat .Aln dicunt cancru*
Crotu. uenatoremfuiffedicuntprecibufqjmufaru inaflrarelatum:8i pro fagit/ tarlo ponitur.
Altera genitrix creta? promethea?. Alludit ad fabulam:quia Prometheus excreta terra hominem formauit*
Riphexn montes feptentrionales.
Caurus mentus qui Oc corus dicitur.
Lyra: fignum cselefìe.
Latrina eli locus priuatarum fordium.
Cloaca aero per quam fordes publica? eluuntur. .
Marra bidentes 8c farcula:rufhca funt mflmmenta.
Pedita participia uidetur noue didum a pedo. Alii legunt peretta.
Calta:herba eli nafeens in legetibus flore purpureo.
K 7	f 1 n	t	LI
Naralius:herbaeLt :&:eius duo genera*
Ora leonis herbam fignificat leoninam in montibus nafccntem : cuius flores cum emittuntur fimiles funt ori leonino aperto:
Glaucium : herba: genus filueflris &c erratica miagrum uocatur. Alii paralaion di cunt.Nafcitur enim in afflatu maris : aut nitrofo loco: inde nomen fumpfit nam glaucus casruleum fignificat:qui color efl maris,
Panace:herba qua? alio nomine dicitur centaurea:cuius plures funt fpesnnterp/ taturqj remedium ad omnia.
Bulbi megand a megaris ciuitate gra:d$. Veniebant etiam ex africa bulbi maxi/ me laudati, Vtrumque genus Columella fcnbit:cum dicit :megaris & g$tulis glebis,
Choerepolum:herba efl luxurians frondibus :& ab hoc nomen accepit. Laducula quàuis defeendat a laduca:tamen alia efl herba lac habens. Vlpicum:mordax Bc graue olens alium.
Fabis habilis:herbas fignificat quibus faba? condiri folebant, Sunt enim faba fa/ brorumconuiuia.
Sifer : herba cuius radice oli nobilitauit Tiberius Cafar flagitas ei omnibo anis a germania.
Ailyrio feie radix:hac fyriaca radix uocatur:q> ex hortis fyroru fit tranflata. Pe.ufiacnid efl agyptfi -sàthi potus quem e fruge excogitauit agyptus: ab aliis
Salgama appellabantur a prifeis quacucu conditanea ad uidum noflrum in ua fis feruabantur.
Inula : herba qua fuo afpedu atque natura trifliciam affert. Nomenqj fuum
adhuc feruat ♦
Olus pullunualio nomine atrum olus*
Lacftis guflus qua: condiat herba.De lepidio uidetur intelligerejcuius ufus non eft fine lacie.emendat enim cutem in facie;&: lepras tollitcicatricum uulnera & nomen trahit a graco *
Cimata in brafiìca dicuntur;qua: uereproximo poft primam fedionem e cauli bus colliguntur ;uel (ut alii dicunt)tenuiorescaulicuii.
Cuma::urbs campania^.unde cuniana braffica feffilis folio & capite patula» Signia:urbs capanis.Mauricini populi prope marfos»
Capua: campaniae ciuitas.
Fauces caudinae ; locus ubi romanus exercitus fraude famnitium interceptus fuit»
Stabiauuetus campaniae oppidum»
Vefuuium fme uefbium mons ardens in eadem Campania»
Parthenope : neapolis.
Subetide nympha: febetos fons eft neapoli;cuius aqua uicatim decurres omnes fere ufus neapolitanis pftat,
Popeii 8c herculaneu : oppida càpaniae.
Siler: fluuius iuxta praedi&a oppida»
Sabelli:populi a fabinis orti:q fcolunt montes q funt iter fabinos 6C marfos « Genera caulium ex his locis complura fiebant.Nam pompeianum £cenus cau le ab radice tenui intra folia craflefcit»
Sabellico ufque in admirationem crifpa funt folia»
Turni lacus:loc4s ex conuaile ancina ubi quondam fuit iacusTurni.inde fubiV erunt iacutures caules *
Tibunciuitas haud longe ah urbe olim fertilis pomis»
Brutii : populi funt ultimi habitatores Italice ficiliam uerfus »!
Mater antia porri:ex arida porrum erat capitatum : SC genus calium non excel/ fius folio numerofius quoqj atque tenuius.
Refoluit nexus.i.peperit £>C enixa e»
Portitor helles:aries q i celù deportatus c.
Capitis porri:id eft capitati porri»
Sampfucus:herba quam nunc appellant maioranam:alioque nomine amara/ cus dicitur.
Staphilinus:paftinacaeft erratica fiueaggreftis.
Eacii flores: hiacynthus : quem e fangumeEaci natum dicunt.
Corambla herba eft qua: oculos retundit & hebetes facit.Idtoque di<fta coram/ bla.Nam Kopa pupulam fignificat:	uero retufum Si hebes.
Latftuca^ quoque plura funt genera;hoc eft cealia::capadcces tarteftiaca: : pa/
phfa fiue cypria. E fì etiam fefiilis laduca.
Mea qua generant tarteflì littore gades.Tarteffiam laducà Tua dicit: quoniam Columella^ familia ex municipio gaditano progenita erat.
Ferali men(e lupercusa.februarius menfisan quo facraferalia mortuis Sebanti &ludilupercales.
Kalédx Venerisikalédae apriles.na a uenere apriiis nome trahit * Amphitritsmxor fuit neptuni.Tethys uero Oceani fenis.
Amores acrifioneos.i .Danae filis Acnfinquà conuerfus in imbrem aureum co/ preflit luppiter.
Dindymus: mons phrygis Cibele facer:quae dea facerdotes fuos in furias age/ bat.
Citheron :parnafli iugum:ubi erat nyfa urbs dicata Baccho. ^	^
Euie nos legendu eé dicimus : qq interpofita afpiratoe euchis legat, Nà ab wot tuapqusuox efl baccantiumafcitur.
Psandaus in Apolline pro uidoria uei pefle auertenda.
Satureia thymus Sc tymbra:herba fune. laccusiBaccus a fremitu.
Corymbus :uua efl heders.
Haron i agypto uocàt bulbo^ genus fcylls proximii aplitudine.
Melanthium grace : latine git dicitur : alio nomine melanfpermon : idefl nigrum femen, alii nigellam.
Molochen agtian ibifcu appellat. Quida alii dicunt malachenmoc é maluà. Miris fme fminsa uel ut alii mira:herba efl fimillima cicuta: caule folufqj & flo
re minor»
Mucroneigraphio quo in pugilatibus csreis fcnbimus.
Littera proxima pnms:id eft.b.beta.
Beta:herba nigra ÒL candida:qus & bleta dicitur.	... t
Lotus:arbor efl dicata matri deum.e etiam herba in phrygia laudatiflima.
Ofcitat leo:aperitur leonis flos,
Sabeum:arabicum,Naminarabia focliciodoramentapreaofanafcutur:ut bai
farnus :cafia; tus.
Pegafidum:mufarum a pegafo equo. Acheloides mympha: a f luuio acheloo did» Dryades: dea arborum .Napea : collium, Amphryfus: f luuius theflalia.
Lyceus & cyllene:montes arcadia.
Halefus: fluuius &c mons non longe ab atna Dioneis floribus:id efl Veneris.
Pirois :gemma a colore igneo dida.
Nidor :odor rerum affamm.
Giifcere eft crefceremnde perghTcit crefdt ualde p mflmdione epular u.
Paxillustdiminutiuum a palo*
Loculamenta a loculis deriuan uidentur	fignilicant capfulas*
Defpondent:hoc loco mori fìatuunt,Plautus &c Varro addunt animu*
Porrum tarentinum alio nomine fedtiuum dicitur,
Vrinare eft mergi :inde urinatores qui fub aqua natant.
Colocafia: herba é nili*
Tamaricu quoq? frutex ed*
Syrpushuncus ed.
Mugiles ipifces funt tam praecipuae uelocitatis:ut tranfuerfa nauigia interim fu/ pernatent.
Solea rombus & padenpifces plani funt.
Melanurium:pileis a nigra cauda nomen trahens,
Murena tartefia a tartefo oppido hifpamae lito quondam inter betis hodia : quo nomine etiam fluuius ipfe appellabatur.
Carpathium pelagus ab infula Carpatho di&u iter rhodum & cretam. Mudela:pifcis in lacu brigantino rhetite generatus, i urdus merula uaniipifcium nomina.
Fiuta::murena; in Irete ficulo a gracis ditda piota.
Crepida :prarupti faxi margo 6c extremitas uiaru : uel ripa paulo eminentiores crepidines dicuntur.
Pelamides a luto nomen traxerunt:qua prirnu cordila:mox cù annu excederet tynni uocantur,
Chalcis : pileis 6 de genere rombom.
Brachia dicuntur i pifabus feciidum ceruicem folliu more hiantes partes :quiba anhelitum reddere ac per uices recipere exidimantur.
Pedunculus :pifds per diminutionem a pedine.
Charchari :elachata:camarus:gobio:pilces lunt,
Oryx orygis : fera ed qua contrario pilo hoc ed ad caput uetlo ueditut ì onétéqj caniculam contuetur 8c adorat mafaturque precipue in getulia Lauticia ed epulani magnificentia.
Cerrus: arbor gladifera:ide polTediuum cerreus.
Signinu opusfut diximusjfiebat calce addita cófiradis tedis,
Leucoia:alba uiola,
Corycium antru in alicia:unde prima delatu ed crocu..
Amellus:flos ed qué eleganter Virgilius i quarto georgicoru deferibit, * Caules i herbis dicuntur:hoc é ipfum robur Ime dipes.
Scapus idé ed fruticibD & iis herbis:qua p hyemé non demoriuntur.
Gladiolus dolium narcifli i gladii forma figuratum.
Dardamse arces:phrygii faciebant mulierem menflmatamnuf| cindiam fblu/ tis capillis mudis pedibus contra erucas 8c cetera hortum circuire. lolcosjthefTalia auitas»
Protocomos : pnmum comantes, Alii prototomos legunt:id eft primae fedliois* Tyrfos tartefiacosud eli ladtucs tartefia;, Paphios :cyprix*
Sedlojfediuo,
Lubrica lapathos:quam hidrolaphaton,
Tamnus:herba eft minutis foliis & aculeata.
Scylla ; genus eft bulbi,
Rufcus;herba e afpa 5i horrida.
Andrachne:herba efì quae portulaca dicitur.
Atriplex: h erba eft filueflnsX& fatiua accufata a Pythagora.
Ricmus:genus cucumeris rotundi a uerme.Nam oblongus cylindro no eft ab/ fimilis.
Pix narida ab infula maris ionii ditfta,
Attei hymettiud eft attici mellis;quod optimum nafcebatur in hymetto monte athenarum.
Amula:uas ad aquam geftanda*
Canis erigonesud eft canicula fidus *
Hyperionis :id eft folis.Nam fol ab Hyperione progenitus fuit.
Armenia eaereola & damafcenatprunorum genera*
Perfica peregrina fuerunt:utpote qua* ab perfia ad nos tranfierint.
Afiatica perfica frigoribus proueniebanttcótra gallica tempeftma fiebant*
Xn ficorum genere funt calcidicse dnx purpurea: chelidone* manfc*;califtruti*: liui* :libyfta : flau*: & reliqua.
Sacris tardipedi:id eft uulcanalibus*	a
Congilis:rapi genus,	r i , , n r
Decoxit domino:debitam pecuniam cum non ef ie£ foluendo abftulit.
Ornithia ab ambus tradium nomen, Appellantqj tempus quod eft feptuagefi/ mo die poft brumam ab aduentu auium.Tunc enim adueniunt hirundines cico nes coturnices & reliqu* aues aduen*.
Alcyonii dies ab alcyonibus auibus nomen traxere:quarum foetur* ante bruma feptem diebus &c totidem poft mare fternitur.
Quinquatria : dies minem* facer.
Orthociflos ; recta hedera &c rigens:que fola fine adminiculo fìat.
Mulcantur :mufco integuntur*
Prodromi:aqlones appellatur:q odio ferme dieba exortu canicul* antecedunt, Procyomfteiia qu* antecanis dicitur latine*
Ethefi*menti flati:q quot annis in uigore seftatis perffant triginta diebus*
CafTiope’afhrum m quod relata fuit Calliope mater Andromeda*
Elices dicuntur reuolutiones ♦
T uberes : peregrina poma ex africa in italiani deportata ♦
Armeniaca : praecocia perfica quidam putant. Nam tuberes 8i armeniaca £xi/ me ab amygdala f lorent.
Dolus mendefiusifcriptor agyptius fuit.
Thalli dicuntur in porris 6c cepis 8c alio medii flipites tt'jroxu'O'aÀnpud efl ui refcere.
Mundus : m uliebris ornatus tgrace cofmos,
Valitudinariumdocus in quo agrori flant ut curentur,
Sedentaria opera qua ab artificibus fedendo fiunt.
Promus a promendo dicitur:& efl qui uidlum familia promit.
Cellarius qui curam habet cellarii. Cellarium, autem efl ; ubi reponebatur ad an nuum ufum neceffaria,
Atrienfis is erat:cui credebatur cura atrii ♦
Nomophylaces dicuntur legum cuflodes 6C fèruatores olttotoui/wjjuou a lecte & cpuAa| cuflos,
Defiutana:uafa ad defrutum idonea.
Digitelli diminutiuum a digito : de uidetur effe genus herba,
Batis:herba aculeata fponte nafcens:&: efl marina 6i hortenfis.
Sedum,alii fadumtaliifefTuujum uocant:herba efl in tegulis nafcens $
Elaee fcatiflacidum fiat.
Pruna onychina:qua: colorem habent onychosad efl unguis,
Sefquilibra: libra una cum dimidio alterius ♦
Ligula :genus menfura.
Pix brutia:fecundus efl liquor craffior defluens a ligno igni circundarotqua rur fus in cortinas aneas coniedta fpifTatur & coagulatur,
Rutabulum didtum a proruendo.
Penicillum diminutiuum a peniculo ; peniculus uero a pene: id efl cauda de/ riuatur.
Radula inflrumentum ferreum a radendo.
Scopula diminutiuum a fcopa,
Sefquiculeare :uas quod continet culeum 8c dimidium alterius,
Suffriare a fub & frio fit:hoc efl paululum conterere.
Pelliculare a a pelliculis fit : 6c uidetur effe circumligatis uel pofitis pellibus ob; turare.
Putearius pofTeffiuù a puteo,-Arbufliuum ab arbuflo poffefliuum*
In proximo decumano:hoc efl in limite decumano: q fit ab ortu folis ad occafu
ut fupradìximusialter ucro limes ex tràfuerfo currens appellatur cardo»
Scipio baculum fignificat*
Petiolis:paruis pedibus : diminutiuum efh Sefliana mala a feftio nomen accceperunt»
Epytirum fiue pytimm(ut diximus)a confraéta oliuajqux gr^ce didtur TTi-rù p:cr: nomen accepit *
Turiones dicuntur teneritates fumitatum arborum uel arbuflorum»
Sanfam Gregorius Tifernus utriufqj lingua interpres : quod Strabo grsece dicit 'TTupHpcL : fanfam intetpratatur: lignificatqj grace os olius*
Oleaftellum diminutiuum ab oleaflro.
Decemmodia 8i trimodixmafa funt ruffica:quibus ruflici in ferendo frumento dum ferunt utuntur» Necnon poilintor in frumento per molas frangendo tri/ modia utitur»
Gemellar uafis genus uidetur »
Oliuitatem appellarunt prifciicum olea cogebatur.
Glaucinum grasce dicitur oleum muftumthoc e£t exprefTum ante q diiux calce/ tur atqj premantur .Nam yAtuKocr grucce datine muftum.
Exanietur ;exudando ficcetur.
Glabratamuda &c fine pilis ;
Offuls:parux offre:&: hoc loco carnis frufìa.
DeculTatim:per decuffes»
Nouacula:culter tonforius*
Embamata ab grseco E^L.tbaTn-etp heri uidetur, & lignificar fmerfioes quàdo i/ tingimus uel pane uel obfoniu in uafculis repletis re liquida. Oxygarumtacetum cum garo frgnificat o|oo* eni grsce acetu: yapop Liquame
expifce»	c
Ligufhcum : herba efl in liguri^ montibus nafcens »
Vulturnus, uentus efl qui 8c grasce eurus ìflat ab oriente brumali »
Tefferas appellat iapillor um fruflra quadrata »
Scutulas :fcutis intertextas :quod opus a gallis é inflitutum primo*
Tomices grasco nomine appellatur ex canabi impolito 8C fparto leuiter torte re/ fìas:ex quibus funes fiunt, Pulmlli quoqjiquos in collo habet animalia ne refte ledantuntomices uocantur.
Rododaphnesirofa laurina quam nereum uocant» Cautere fiue cauterm : ferrum ad urendum • Focaneus quid fida Columella difce»
Opon cyrenaicumffuccus fylphii,
Coradnam picem: nigram»
Amites {perticai aucupatoris*
Baftemajgerms reds*
Crocodilus lacerta efl nili imefx magnitudistqua debellat ichneumon," Euante: genus uitis.
Lomentum : panis ex faba*
Gilbus jcoloreft
Briffam uuam tunc dicimusicu pedibus ad exprimédum uinum calcatur* Hydromelli:mellit£e aquae *
Meliflophylus : herba eft*
Mufìusmouus Glaciridiae : dulcis radicis *
Crocomaga : herba ejft»
Metreta: uas eft.
Choenis :genus uafis.
Omphacomelli:immaturomelli*	,	. -	• - r 0
Intrita ab intero uerbo cuius praeteritum é mtriuijSd fupmu itntu Ut: 8£ proprie dicitur cibus de aleato mortario ladtus*
Numerorum quorundam nomina:qua: item menfuris & ponderibus accomo dantur :afcripta funt*
As erat libra duodecim continens in fe uncias.
Dupondius a duobus ponderibus:id é libris duabus*
Treffis a tribus altibus:& fic deinceps ufqj ad ncnufiesu.ad noué altes, Decultis ab, x,altibus didiumiqux dicflio in omni denano numero menfurs ponderis ualet,
Aeris minima pars fextula dicitur : q> fit fexta pars unci*»
Semuncia:q> lit dimidia pars uncis»
Sextans:q? fexta pars altis, ii*
Quadratis : q> quarta pars altis* iii*
Triens : tertia pars.	iiii*
Quincunx a quinqj unciis:id efl partes quincj* y Semis dimidium eB altis, vi
Septunx a feptem & uncia conclulumnd efl uncis feptem» VW*
Bes olim des; dempto tnente,i,odo:6c declinatur beffis*	yiii
Dodrans:dempto quadrantemouem uncis* yiiii Dextans :dempto fexante:uncis decem* x Deunx : d empta unda : unds undecim *	xi*
Silicum didum eft.q» femundam fecet*
Sellertius:dupondius & lemis*



.SbìO' .
nilUtìtUR T <W-'-r.s -j;
: ’.d. ;:l.xr;.r-UH r t
'
*
p
?
« ...	.	t
..............VV ~-
omio-sn	' •'	' '
*	<


> - ^ , \ .
; :r ' ,
* f —
43*2«	■■
f •
U<. rjnnqr





>
EPISTOLA
Georgms Alexandrinuus Bernardo luflxniano equiti 6<£ fenatori facundiffi/ mo falutem»
Ififtratus athenienris patria fua p tpranidé potitus:fiue ut aliqd fa Pififlretus p	ceret:quo tyramcu fcetus minus inuidiofum foret ; ime Homerica ath»
maieBate motus:uatis jklanflimi carminadifpfaatc^ mébratim p uniuerfam gra’dà diffipata ad fe ppofitopmio deferri curauit.
Sedai illa lucri cupiditate mdiBmdapmifcua 6C temere cumulata plurimiat
tulilTent : gràmaticos accerfiuit : q tiic eruditiffimi bebatur : id oneris iniugens:
ut illi carmina mole indigefìà accurate excuteret : penitus rimaretur : & prude
ter reuolutam apte difìmguerét.Qui tyrano obfequétesmerfus quos tati uatis
no putauerutjofo a familia Homerica fummouerutmtpote fubditidos:& i Ho Subditicii,
meri domu médaa infcnpuoe xgreObs.Alus afterifcu appofuemtjq, lucis indi
geret.Alios.q> ifra poetx dignitate mderetunobeiifco cofoderiit.Vndefactù é:
ut diurni poeta; opusiqd prius ordie fortuito legebaturiPififlrati ipédio 8£ acri
grimaticoip iudicio comode diuifum puni candidu & ex 01 pte fpedofum hea/
mus. Quod i duo diuifum uolumina de facci noie pa\J/eo2uaa- graci dixerut.
Qua uellem : ut noftra atas aliqué Pifidratum forcita effet: qui pramiis hos ad QHare Ea ueterù feripta indaganda incitaret : ut libri in tenebris iacentes a fitu &C foedo ti V w»*u<x neasy atqj blattarii morfu mndicari poffent .Illis madaret:ut fludiofe q inlu/ cé prodirent:quiqj in manibus habentuneos plegerétiatq? emédarent. Quod fi nobis cócederetur : quorù faculo ars hac ipnmendoip libroni excogitata atqj in fummu culmé euedfa efl : forfan maxia dia latina^ littera^ iadura plurima ex parte reparari poffet.Sed p dolonres in cotrariti ceffit.Nà dodi pariter 8c indodi ad comgédos libros paffim cocurmt:quafi i cópitis &i in plebe uulga/ ria illa decàtétur. quaielicionbus teporibus remotiora : 3ó recódita mediocriter
qj dodis incognita fuerut.Quare cum res difficillima fine cura difcriminis 6C fine iudicio fiat : uix aufim dicere : obfuerit ne magis: an profuerit latinis litteris nouti iflud artifici ù:nifi copia libroru ingenia multo^ acuet: folertiamq; excita bit:qui collaris libris deprehenfifqj erroribus :merà uentaté quàdoqj affequen/ tur. Igitur eri Nicolaus lenfon Prifci Catonis libru uiri cenfura triumphoqj infi gnis:& fui cofeffione xui optimi fine asmulo agricola iprseffurus eétmecnon & tres dodiffimi illius Varronis libros:qui potius par :q emulus graicoip fcripto^
£ quocuqj difciplinaru genere fuit:&S fi hmufiitodi recognitione fepaz recufaffe: quod peritiffinu antiquarii & ociofi hominis foret : non potui faris honefle bo/ Antiquariis ms & ffiidiofis uins id petentibus negare:pra;fertim cum fe uereri dicerent:ne temerario & uelut facnlego quorundà conatu de maieftate Catoniana Varro/ manaqj doctrina plurimum nobis tolleretur. Id quod deprehendebant ex qui/ bufdam exemplaribus : in quibus pauca admodum i quxuere Catonis atqj
Agricolatio
Alias*
Varronis diapoiTenttoflendilTent.Qua; res hoc item effecit:ut in prima utriuf qjfcnptoris partemonulla pute aliter legi poffe.Sed nofìra hxc corredilo pn/ mum repentino & graui morbo mtermiffa:tum ne imprefforum operarii cum dominoru noxa feriarentur : precipitata fuit :alioquin diligenter examinanda 6c pro uana Sc recondita prifcarum rerum meterumq? uocum copia maturada*
Nam quid Catone noflraruditteramparentefut Plinius aitjantiqums ^ Apud
que multa in litteris remotiffima:& ipfis pontificii libris obfcurioramoPns ho/
fca^ didlionu figmficata cognouerit;huc antiquu 6c adoràdu patré iuuet Hoc r idé de Varrone dico : qui tribus libellis oém agricolatiois rationem fubtiliter Sc prudéter diuifam cumulate m dialogi more abfoluit. Abs quo n5 pauca ma'tua nus uates in georgicù futi carme tràftulit:atqj ita longe Hefiodu reliquit:pcep ta ruflica in partis quattuor partitus:r6ne diuerlìffima ab ea:qua Seruius mr/ gilianus interpres:alias dodtiflimusrin explananda Georgici carminis quadri partita propofitione tradit In quare plura differerem ; rufi ex iis libns: qui nunc fcequétffimi habmtut ;1d luce clanus cóftarec. Sed ut ledtor l^ior ad h*clegé daaccedattquadaannotauimus ftudtim enarràda.mqmbusalioquin multi
dubitatent.Quadam Intacta tebquimusiq, nos adhuc lateitmt poflmt abi •
uel bbns fidelioribus repemsmel ingemi bonitate & egregia praceptoai doctri/ na de erudmone 6c diligentia laudem quatere :Nà plurimi! rei latina: referret: hos auctores : qui primi ramano generi omnium rerum expetendarum prarep/ ta tradideruntiqemendatiflimos facere. Sed hanc emendationem noffra':qua lifcuqj ea fit:ubi dicamus Bernarde luflimane predare fenatorjmiliriicqj {nfi/ gmbus decorate : quem in omni publico munere magnificum atq? prudentem fere omnis europa cognomt.Nam in cenfura domi mirabili quodam tempera/ mento feuerus humanufqj fuifli.In dicenda fentéria qui- fenator te oraui ^ " piofiorfA: uehementior auditurfForis uero in gerendis maoiflratibus ♦ n	°
tua fiut clementia atqj iufliaafSed in obeundis legationibus peculiarem illam domus tu* cum fapientia eloquentiam adeo pr*flitifìi:ut uere LeonardumT lum luftuuanutn patrem tuum oratorem danflimum : ut corpore ita fpmtu 6C
orXum"Lt rT rt9m &mfla“Iu^anamperCOntl,'uam oratorum id dia : quod m Cunonum laudem de eloquentia hiftori*
rantJgiturdifertiffime Patricie: fi quando a publicis negotiis orinfi f ' m
fficos hosiibros : quos legiffe : nec imitile nec indecorum ^rit^ paulo armatius
MARCI CATONIS PRISCI DE RE RVSTICA LIBRI CAPITA.
Quomo agm emi parari^ oporteat,	cap.primù,
Patrifiamilias offiaa ♦	caput.ii.
Quomodo agrum in adulefcentia conferere patrem/ familias oporteat,	caput,iii.
Bubilia uti bii edificata heant& uidnia boa cap,iiii. Villici offida qualia oportet fiant,	caput.y\
Quibus iods confèri agrum oportet,	caput,yi.
Quo in loco arbufla 5c mvgx ferantur	caput,vii.
Ficos pluriù gene^ quo loco ferer oporteat	cap, viii
V ti falidta lods aquofis ferantur.	caput,ix.
Quot uillicus conferuos:quot boues 8c afinos Sc mini ffros 8c utenfilia habere oporteat,	caput, x.
Alia mflitutio quot et quibus conferuis 6c operibus in flitui uillicum oporteat.	caput,xi»
Quot & q f torculari pari uafa oporteat caput, xii. Quomodo torcularium & cellam oleariam parare oportet, _	_	caput.xm.
Villa sdificada quomo fabro locabis, caput.xiiii ♦ Maceria: quomodo adificentur,	caput, xy.
Calx quo pad:o,	caput, xyi,
Matenes q tepore anni tépeftiua fit,	caput.xyii.
Torcularium quomodo cedifices, cap.xyiii. Quot uafa uiaria 6C qbo Bipitibo 8C qlit fkaas ca.xix Trapeti colùnella quo fit cocinnada mo caput, xx. Cuppa trapeti quo fabrefiat modo, caput, xxi. Quomodo faber trapeua accomodet, i caput ,xxii. Qu* ad ufdemià opus futu tpeparetur cap.xxiii, inii gracù & helueolu quo fiat modo» cap.xxiiii. inumco&um quo fiat modo,	cap.xxy»
Quod uindemia faaa uafa reponatur, caput.xxyi. Sementim uti fadas,	cap. xxyii »
Qleas uites 8c ficos 8c cateras arbores cum feres:quo/ modo feras»	cap. xxyiii»
Stercus ad arbores colédas uti diuidas. cap.xxyiiii» Quomo bubus des 8c ouibus fronde, caput,xxx. Ad olea cogédam qua opus fint,	caput,xxxi»
Vti matura arbores putentur.	cap,xxxii.
Vinea quomo curet ;& uetus renouetus cap, xxxiii.
DB Seméti faciuda & quo loco»	cap. xxxiiii.
Qui: locis fàba filigo & hordeu feri déat cap,xxxv\ Quod flercusprxfìantius ad fegeté	cap.xxxyi»
Qua mala in fegete fint»	caput,xxxyii»
DE Fornace calcarea»	cap.xxxviii»
Quid confici per tépeftaté debeat»	cap» xxxviiii »
Quid ueris tempore fi.at»	cap»xL
Vitis ffitio 5C pyro^i & malori ali mó fiat cap»xli. Ficoru & olearu infitio alio modo.	caput. xlii.
Vites Oc olea quomodo infodiatur»	caput»xliii»
Oliuetum quo tempore putetur»	caput.xluù.
Quanta taleam oleagina decidas»	caput.xly,
Seminariumquofiatmodo»	caput, d vi.
Arundinem & uitiarm uti feratur»	capur»xiyii»
Semina cupreffi pyri nucis &C pini & cateram arbo/ rum qualiter ferantur :ac foueantur. caput»xlviiì» Vti uinea uetus de loco tràfferatur.	caput.xlviiii»
Prata quomodo ferantur.	caput.I»
Propagatio olea pomorumq;.	caput.li»
Qua diligentius propagari uoles»	caput.lii»
DEFaenificio»	caput.liii»
Bubus pabulum»	caput.liiii,
DE Lignis domini»	caput.ly.
Familiacibariaquantadentur.	caputivi»
Vinum familia quantum detur »	caput. lyii,
Pulmentariu fàmilia quàtu detur»	caput.lyiii»
Veffimenta familia.	caput.lviiii»
Bubus cibaria»	caput.lx»
Quo modoager colatur.	caput.lxi»
Quot ploftra habere oporteat»	caput. Ixii»
Funem q longum effe oporteat»	caput.lxiii.
DE Olea legenda»	caput.lxiiii»
Oleum uiride quomodo fiat»	caput.lxy»
Cuflodis & capulatoris officio»	caput.lxyì»
Ite cuflodis i torcularia erùt offiaa,	caput.lxyii»
Vafa olearia & uinaria extollere.	caput.lxyiii.
Dolia quomodo imbuantur»	caput.Ixyiiii,
Bubus medicamentum»	caput.lxx.
Bos fi agrotare cceperit»	caput.lxxi»
Boues ne pedes fubterant»	caput.lxxii»
Quomodo bubus medicamentum» Panem depfiticum fic facito»
Libum hoc modo fadto*
Placentam fic faato.
Spuam fic facito»
Scriblitam fic facito*
Globulos fic facito.,
Enritum fic facito.
Herneum fic fadto»
Spxricam quomodo fades.
Votum pro bubus.(
Sauillum fic fkdto»
Pultem pumcam fic facito.
Granea triticeam fic fadto* Amyllum fic fadto.
Salem candidum fic facito. Gallinas de anferes fic farato. Palumbum recentem fic fatato. Aream fic fadto.
Frumento ne curgulio noceat.
Olea fi fructum non fert.
Fid uti groffos teneant, Conuoluulus in uinea ne fiat, Oues ne (cabra fiant.
Amurca unguentum,
Veflimenta ne tinea tangant,
Fid anda ut integra fint.
Oleum fic in metretam indes»
cap.lxxiii, caput.lxxiiu* caput.lxxy. caput, Ixxyi ♦ caput.lxxyii, cap.lxxyiii, cap.lxxyiiii. caput.lxxx. caput, Ixxxi. caput.lxxxii. cap.lxxxiii. capdxxxiiii. caput.lxxxy, cap.lxxxyi, cap.lxxxyii» cap .Ixxxyiii, cap.lxxxymi. caput.xc. caput.xci» caput.xcii, caput.xdi, caput.xciii. caput.xciiii , caput, xcy ♦ caput, xcyi ♦ caput.xcyii . caput.xcviii » caput, xcyiiii.
Virgas myrteas uti ferues:ite aliud genus,	caput.c.
Si boué aliàqj quadrupede ferpens momorderit» caputaci., Boues uci ualeant,	caput.di.
Vinum familia per hyemem,	caput.au.
Qui ager a mari lóge aberitubi uinu gracu fic fàato cap.emi. Aqua marina concinnatio,	caput.cy.
Quomodo labra doliorum drcumlinias : & ut odorata fint : 5C ne quid uitii in uinum accedat,	caput.cyi.
Vinum fi uoles experiri duraturum fit: nec ne.	caput, cyii.
Vinum afperum lene fieri,	caput » cyiii.
Odorem detenorem uino demere,	caput.cix.
Si uoles (cire in uinum aqua addita fit:nec ne»	caput.cx.
Vinum eoum fifacereuoi.es*	caput.cxi.
Vt odoratum bene fit*	_ caput*cxii*
Vinum fi uoles concinnare ad aluu* caput. exiii * Vinum ad aluum mouendam*	caput, cxiiii.
Lentim quomodo4feruari oporteat* caput*cxv*
Olese alba: quomodo condiantur*	caput*cxvi*
Oleà alba fecùdù uindemia q utaris* caput*cxvii» Epityrum album nigrum dC uanu. caput*cxviii * Muftum fi uoles totu annum habere caput*cxviiii T Murtaceos fic facito*'	caput*cxx.
Vinum concinnare ad lotium*	caput*cxxi*
Vinum ad ifchiacos concinnare*	caput, cxxii *
Vt interdiu canes daufos habeas*	caput*cxxiii *
Vinum myrteum fic facito*	caput*cxxuii »
Ad tormina:8d fi aluusno confiflati& fitinea & lu/ brid molerti exirtent.	caput * cxxv *
Ad difpepfiam 6c rtranguriam *	caput * cxxvi *
Habitationem delutare.	caput.cxxyiv.
A^ea frumentaria quomodo fiat*	cap.cxxviii.
ligna amurca afpargantur,	cap * cxxviiii.
Dapem pro bubus*	caput ♦ cxxx *
Dapem quomodo facias*	caput. cxxxi*
Propagatiopomoiycetera^arbo^» cap.cxxxii. Ante q meflem incipias : ut porcum precidaneum facias*	capxxxxiii.
Tunica & centones ferramenta 6C reliqua utenfilia ubi emantur*	cap*cxxxiiii*
Pollintioné quo pado dari oporteat, cap.cxxxy* Vinearedéptori ptiario quom5 dies, cap.cxxxvi* Boues quomó feriis.cóiungere licet, cap.cxxxvii* Quéadmodù lucu collucare debeas* cap. cxxxviii » Si foder uelis alto piaculo qd facef dbeas ca.cxxxix Si agru lurtrauerisjqd facef debeas tue* cap.cxl*1 Villici offida*
Villica: officia*
Lex olea: legendae*
Lex olea: faciunda:.
Lex oleae pendentis.
Lex uini pendentis*
Lexuinoùiddtós*
cap.cxii. caput*cxlii* caput * cxliii. caput, cxliui. caput, cxly. caput ♦ exivi, caput, cxlyii *
Lex pabulo*	caput, cxlym
Fnictus ouium qua lege uemerit.	caput*cxlyùjix*
Quo pacto cupreffeta feri oporteat*	caput, cl*
Qua: Memius dc ,M.Manlius de uino emptoribus admetiendo monftraue/ •^t.	caput.di*
DE Vino focato*	caput.diù
Vinum emptoribus quomodo admetiaris* caput.clui*
Per hyemem de agro aquam pdlere*	caput.cliiii*
Medicamenta braffic*.	caput.dv*
Quot braffics genera &C qux natura*
Aluum deiicere hoc modo oportet*
Ad intertriginem remedia.
Luxum ut excantes *
Afparagus quo modo feratur.
Salfura pernarum Qc ofella: puteolanse*
caput* clyi* caput*dvii* caput*dyiii* caput, dviiii* caput* clx* caput.dxi*
a uu

Fcetierator q drupli»
MARCI CATONIS PRISCI DE RE RVSTICA LIBER*
ST INTERDVM PRAESTARE MERCATVRIS rem qusreretni tà piculofum fit: & ite fenerari : fi ti ho neflum iìt*Maiores.n,nofìn hoc fic habuereita in le/ e	gibus pofuere : furé d upli códénari : feneratore qdrupli*
Quàto peioré due exiPimarint feneratore q fìiré : bine licedexifiimare.Et uirù borni quom laudabàt;ita lauda/ bàt; Borni agncolà borni9 colonù. Ampiiflime laudari Mercator,	exiftimabatur:q ita laudabatur,Mercatore aùt ftrenuù ftudiofumq? rei quaré
da exifh’mo:ueru(ut fupra dixijpiculofum 6C caiamitofum, At ex agricolis et ui Strenmflimi ” fortiffimi Se milites Erenuiflìmi gignuturimaximeqj pms quaflus flabiiiffi/ Quaftus fìa rnu^5cofequituriminimeqj iuidiofus.Minimecj malecogitàtes fùt:q 1 eo ftu biliffimus, dio occupati funt,Ndc(ut ad ré redeàjqd pmifi inftitutum primum hoc erit.
Quomodo agrum emi parariqj oporteat.	Caputa',
Radiù cu cóparare cogitabis ;fic in animo habeto luti ne cupide emas: p	neue opera tua parcas uifere : Se ne fatis habeas circumire. Quotiés ibis;
totiens magis placebit quod bonum ent,Vicmi quo padto mteàtud ani Borni calum maduertito,In bona regione bene nitere oportebit:et un cum introeas & arcu/ fpiriasmti inde exire poffis uti bonum caium habeat:ne calamitofum fiet,folu bonum Tua uirtute ualeat,Si poteris fub radice montis fiet:in meridie fpetìett loco falubri:operariorum copia fiet bonurmin quem aquarium oppidum uali/ Naues ambu	prope fiet. Si autem mare aut amnis quo naues ambulant : aut uia bona
lant,	celebris q ue fiet .In his agris qui non fape dominos mutant ; qui in his agris pra
dia uendidennttquos pigeat uendidiffe uri bene adificatum fiet.Caueto ne alie
t-i-in-i Aifruslirtim PFP	Dc UOlTlinO Hofin rrvlnno	—JjC__
4uou nominem;quaixis qu^iuoius netax mmptuoius erit;relinquere non mul tum. Pradmm quod primum fiet : fi me rogabis ; fic dicam de oibus agns. Opri/ mo loco emito iugera cétu agri. Vinea eri prima:fi uino multo é ; fecundo loco Oletum.	hortus irriguus:tertio falidtu: quarto oletumtquinto pratum:fexto campus fru
mentarius:feprimo filuac^duatodauo arbuftummono glandaria filua.
Patrtftamiliasoffiaa.	Caput.ii.
Atenamuias ubi ad uillam uemtmbi larem familiarem falutauit:fun/ p	um eodem die fi poteri circueat: fi nó eodé die:at poriridie. Vbi cogno
Porindie ciuf n . t- Ult ^|uom. 0 un us cultus fietiopera quaqj fa^aunfet^aqj fient :po/ flnJie eius dici uiJJicumuocet:Roget quid operis ractumrauidrertet-Tanfue té pori opera fiant ccnieéìa qua durare poffint;aut qua reliqua fient conficere
quid factum uim frumenti aliarumqj rerum omnium, Vbi ea cognouit catione imre oportet operarum dierum. Si eiopus non apparet jdicit uiilicus (èdulo fe fé ciffeiferuos non ualmflejtépeftates malas fuifie:feruos aufugiffeiopus publi/ cum effeciffe.Vbi eas aliafqj caufas multas dixerit: ad r5né operarum operuqj Aqr5n£0p3 mllicum reuoca, Cum tempefìates pluuiaue {uennt : qus opera per imbrem fìe j.um ri potuerint ; dolia lauari: picari : uillam purgari: frumentum tranffem : ftercus reuocaf foras efferri : fterquilinium feri: femen purgari:funes farcirimouos fieri cento/ nes:cuculiones ue familiam oportuiflè farcire. Per fènas fòffas ueteres tergere: Cuculiones uiam pubiicà mumrimepres recidnhortos fodiri:prata purgari:uirgas uincim farare> fpinas rucari cremariqj:mudicias fieri:feruis excogitata abaria tatadari quàta p0q1L-^ eum oportuiffe.Vbi cognita a^quo animo fint:qua opera fint curanda:uti per/ ficiantur ratione curato Argentana.frumenti pabuli ue caufajqua paranda fint ratione uinaria oleariaq; : quid uenierit: quid exadtum : quid reliquum deinde fiet imperato quid ueneat.Qua fatis accipienda fint: fatis accipiantur .Reliqua qua comparanda fint:fi quid defit in annummti comparentur. Qua fuperfmt	.
ueneant. Qua opus fint locato docentur uideat. Qua deinde opera fieri uelit et Qtnpara ^ qua nolit:imperet:& ea (cripta relmquat.Pecus confideret:tonfionem uti faci/ comParatur* at. Vendat oleum:fi precium non habeat:umum frumentum quod fuperfitué dat.Bouesuetulos armentareiicula:ouesreiiculas:lanam:peiles:plaufìm ue/ tus : ferramenta uetera : feruum fené morbofum : Se fi quid aliud fuperfit: uédat* Reil^ufa. ^ _Patremfamilias uendacem non emacem effe opoytetJ	Vendace no
Qunmoagfuinadulefcétiacófererepatréfamilias oporteat. Caput.iii» ^acem. Rima adulefcentia patréfamilia agrum coferere ffudiofe oportet. Aedi/	1/
p	ficare diu cogitare oportet:coferere cogitare no oportet:fed facere opor lcan d1 *
tet. Vbi atas acceffit ad annos trigintafex:tu adificare oportet. Si agni Nf U1 a un confitumhabeasrita adificesme uillafundu quarat.Patréfamilia:uillà rufìicà u qu^^at. bene adificata habere expedit cella oleariam uinariamqj uti iubeant caritatem expedtare : & id rei 6c uirtuti 8C glona erit. Torcular ia bona habere oportet : ut opus bene effici poffit.Oiea ubi ledla fiet:oleu fiat cotinuome cotrupàtur.Cogi Oieu fiat con tato quot annis tempeftates magnas uenire:& oleam deficere folere. Si cito fu/ tinuo* ffulens:6c uafa parata eruntmihil damni erit ex temperateoleum uiridius SC melius fiet.Si in terra & tabulato olea nimium diu erit: putrefcet oleum:fe/ tidum fietme qua uis olei fiat.Oleum uiridius 6c bonum fieri pote fi: fi tempori Oleum uiti/ facies .In iugera oleti centum:uiginti uafa bina effe oportet ♦ Si oletum bonum dius, beneqj frequens cultumqj erintrapetos bonos impares effe oportet.Si orbes co Trapetos, triti fient:ut comutare poffis:funes loreos pnuosme&es fenos:fibulas duode/ Loresopri/ nas medipontos pnuos loreos trochleas gracamcas : binis fumbus fparteis duca uos. tunorbiculis fupenonbus odtonisunfenonbus fenis dtiusduces.fi rotas uoles facere : tardius ducentur : fed minore labore.
Bubilia uu bene aedificata habeatur & uiama bona.	Caput.ifii»
Clatratas.	Vbilia bona bonas pfepis falifcas clatratas.Clatros iter fe oportet pede
Villa urbana B	diftare. Siita feceris : pabulù boues no euciét. Villa urbana p copia adi
ficato i bono pdio. Si bene adificauens beneqj pofueris rus : ruri fi redde Frons occipi/ habitauerisilibenus & fapius uenies;fundus meliorent: minufq? peccabitur; rio prior.	fiu&i plus capies.Frons occipitio prior é.Vidms bonus eido.Familia ne fiueris
peccare.Si te libéter uicinitas uidebit:facilius tua uédes : opas facilius locabis; operarios facilius conduces, Si asdificabistoperis mrjientis materia iuuabunt.Si quid bona falute ufus uenerit:benigne defendent.
Villici officia qualia oportet fiant.	Caput, v.
h	Aec erut uillici officia.Difciplia bona utatur.Feria feruétur. Alieno ma
Litibus fami/	nu abffieat.Sua fernet diligéter.litibus familia fupfedeat.Si qs qd de
lia fupfedeat hqritr^p noxa bono m6 uidicet.Familix male ne fitipuideatme algeatme efuri Pro noxa uin at. Opas bene exerceat.Faalius malo &C alieno pfubebit. Villicus fi nolet male dicet,	faceremó faaet.Si paffiis erit dominusripune ne finat eé. Pro beneficio gratia
referat: ut aliis retfre facer libeat .Villicus ne fit ambulator: fobrius fiet femp* Ad ccenà ne quo eat.Familia exerceat.Cofideret qdfis impauent fiat,Ne plus cele at fape fe q dominii. Amicos domini eos héat fibi amicos.Cui mffus fiet aufcui In compito. tet‘Ré diuinànifi cópitalibus in cópito aut i foco ne faaat.TnmfTu domini ere/ Oieù mutuu datnemini.Qd cVminus crediderit:exigat. Satu femé:abaria:far:uinù : oleu Pollintor» nìutuù dederit nemini.Duas aut tres familias héat : unde utéda roget & qbus det.pter eas nemini.Ròné cu. domino crebro paret.Opariii mercenariù pollito ré diutius eùdé ne héat die,Ne qd emifìe uelit ifciéte domino:neu qd dominu celauiffeuelit.Parafitu ne qué héat.Auguré arufpicé:ariolu:chalda:ù nequécó fuiuiffe uelit.Segete ne defmgetmà id ifelix é.Opu^ rufficu oé curetuti faat fa cere:& id fàaat fepe du ne laffus fiat, Si fecerit:fcibit i méte familia: qd fit:&: il C bri f	^ ai"° ^ore iàciét. Si hoc fàciet:minus libebit ambular & ualebit redlms òc dor
eat>l Ut /	cubitu furgat:poflremus cubitu eat:prius uillà uideatclaufa uri
& U	fiat;Si uri fuo qfqj loco cubet:8i uri iuméta pabulù héant.Boues maxfa dilige/
Terra cario/ tiacuratos babeto.Bubulcis obfeqto pr5pte:quo libétius boues curét.Aratra uo fam caueto. mere^9 facitonti bonos habeas.Terrà cariofa caueto ne aresmeue plauflrù ne ue pecus ipellas iillà.Si ita no caueris:quo ipuleris:triénio fructù amittes.Pe/ Scabies ex fa COrl & ^u°us ^^g^er fubfìernatur:ungula: curétur.Scabié pecori Si iumtis ca ueto.id ex fame Si fi iplult £erl fdet.Opa oia mature cofiaas face. Ni res tuffi
me.
ca fic é:Si uni ré fero feceris:oia opa fero fàcies,Straméta fi deerùnfródé iligne Stercus fedii am re§lt?:e^ ^^ern^to °uibus bubufej.Sterqliniù magnù flude ut héaf. Ster lo cóferua 5-US	c°lema,C{i exportabis purgato : Si cómunito, Perautùnù euehito.
Circa oleas accumulato ablaqueatoqjiSi ftercus flercori addito confoue,Frode Cordum.	populeam ulmeam querneae^ c$dito:Si per tempus eam condito non peraridi
Sicilimenta Pa^u^um oulous,Item foenum cordum ficilimenta de prato demito:eaq3 arida Rapina, * condito,Pori imbrem autùm rapinam pabulumqj ferito.
Qiubus locis conferì agrum oportet.	caputavi*
Gru cjbus lods co feras :fic obferuari oportet ubi ager crafTus & Istus eft a	fine arboribus:eù agri frumétariu. eé oportet Jdé ager fi nebulofus eft:
rapa raphanos miliù panicù id maxime feri oportet.In agro craflb & ca lido oleà códitiuà radiù maioré aut faletinà orchite pofea fergiana colmianam aut albiceràiqui ea^ i his locis optimà dicét eé:eà maxie ferito. Hoc géus ole®
foco
cnor eritribi oleàliciniana feri oportet,Sin i loco craflo aut calido feueris hoftus ^vnentus nequi erit : Se foecùdo arbor pibit : Se mufcus ruber moleft us erit, Circu coronas ^
& circù mas ulmos ferito :& ptim populos uti frode ombus 8c bubus habeas :& materia fiqd opus erit parata fit,Sicubi i his locis np® aut locus iunctus erit: ibi cacumina populei^ ferito OC arudmetùjd hoc mó ferito : bipalio uomto : ibi ocu Arudmet* los radicis arùdinis pedes temos aliu ab alio ferito.Ibiqj corudi fento unde afpa pli-bulbos Uò ragi fiat.Ni cóuenit arundinem cu coruda:eo qa foditur &C icéditur:&£ umbri cat‘ ptim p tépus habet. Salice graci circum arundinetum ferito ; uti fiat ; q umeam Coruda, alliges. Vinei quo i agro cóferi oportet: fic obfemato. Qui umo locus optimus Amineum mi dicetur eé : 8i oftentus foli : ubi amineum minufculum 8c geminum eugeneum nufcuiu,
& helueolum minufculum erit conferito. Qui locus craffus erit aut nebulofior: Nebulofi'or , ibi amineum maius aut murgentinum aut apicium lucanum ferito. Csteta: ui Mifeibe uitef tes mifells maxime in quéuis agrum conuemunt.
Quo in loco arbufta & uirg® ferantur.	Caput, vii,
Vndo fuburbano arbuftum maxie cóuenit hére:& ligna & uirg® fali/ Arbuftum, f	dìum uti uenire poflint:& domino fiat:q utatur Jn eodéfondo fuu qc
qd cóferet: oportet copulari uined amineum minufculum & malum et apicium.Ea i olla uinaceis códuntur : eadé in fapa muffo in olla reéte códunt; qua fufpédas duratura, Aminea maiora utilia ad fabrum forrarium:pro paftìs ea recte feruantur,Poma mala ftruétea cotonea fcantiana quirinianaritem alia Qumniana, conditma mala muftea & punica:eo Lotium fuillum aut ftercus ad radicem eo/ rum addere oportet:uti ftabilia mala fiant.Pira uolema aniaana 8>C fementina, h^^conditiua i fapa bona erunt tarentina muftea Se cucurbitina. Item alia ge jyyju^ea nera qpluris ferito:aut inferito oleas orchites pofias : e® optim® conduntur uel Conditola, uirides in muria uel in lentifco contuf®. Orchites : ubi nigr® erunt & ficc® : faie j_otluSuiUu. confricato dies duos.Poftea Cale exeunto:in folem ponito biduù:uel fine fale in Voiema. defrutum condito.Serua irifapa.Cum uis condere uel ficcare umdia facias.	Sementina '.
Ficos plurimù generò quo loco Cerere oporteat,	Caput.yiii. Orchites.
Icos manfeas in loco cretofo Se aperto ferito :afficanas & herculanas fa/ f	gunnnas hibernas telanas atras pediculo lógo:eas in loco craffo aut fter
corato fento.Pratu fi irrigua habebisifonù nó defiaet .fi nó Se erit fic/ Coronaméta ex lumimto.Sub urbe hortu oe genus : coronamta oé géus : bulbos megaricos: omne genus.
Myrtum con myrtum comugulum Si album & nigrum daumm delphicà 8c cypricam &fil/ iugulum.	uaticammuces galbas:aueilanas prxneftmas & gratas,Ha* faato uti fera'tur,
Vti falida lods aquofis ferantur,	Caputami*
Salicta, ^	-vj——-----------------«.vju.vju5 mreus umDrous npeqj amnes
ibi feri oportet. Et id uideto : uti aut domui opup fi àt : aut ut uenire pof/ Prata irrigua unt. Prata irrigua fi aqua habebis nd potiffimù facito :fi aquà non habebis ; fic ut habeas qplurimum faato,Hoc modo pr^dium quod uis expedit fecere Quot uillicus conferuosiquot boues Qc afinos & miniflros	utenfilia ha/
bete oporteat.	Capot.x.
Illicus uulicos operarios beat gtiqnbubulcos duosifubulcu unu-affna/
ACmcbtella/ u niun“&0Plllon‘:»"un“:bou“temos:a(mosoneraaoscUtellanos q
rii ,011aria.	“ercus u_etìet tres;afinu unu acl oues cetumafa ollanaq? ffìruméta ha/
Ahenum. * beat.Ahenu unu qd capiat metretas triginta aut plunstopcuiu aheni unumn/ Metretas,	cos ferreos tres : urceos aqnos tres : infundibula duoiahenu unuiqd capiat ur/
Trulas.feilu ceos tres : aheni opculùunù : àphoras ollarias duas : qnquagenarià una : trulas Scutrifcum . tre^r^t:ulri aquanu unù .peluim uni i matehone : trullii : feunfeù unu: matella
Matella.	naflitemi:trdiiuua-icideUbrG uua;feftariuunu:pUuflra maiora tria : ara/
tra cu uomenbus fex .mga cu loris ornata tria : omaméta bubus fex ’imicé nnu *
Sirpeas.	CTatf duas!««cor!tias,lttuo,::flrP<asreftercenariastres:femuncùsSesiftra/
ta afims tna:fìrametana terrea odo:fercula odo:palas quattuor: raflra qnqr furculas quadndentes duas:falces foenarias tres:fkametarias fex : arborarias fe Rutabulum	ttes:cuneos tresififcclfe fannana'una' : forcipes duas:rutabulu unu:focu
Foculos duos IoS duos:dohaoleana decé;labra totldé:dolia qs umacios condat decem :amur rj s cana decem :uinaria decem :frumentanauiginti: lupinarium unum : feflertias caria3 amUr/ fcx: labrum uinaticum unum: folium unum : labra aquaria qnqjmpcula dolus Labra	^enis Pnua p^a* molas afinanas unas:& trufatiles unas:hifpaniefis unastmo
Trufetiles	^iacum unumtorbesxneosduos:menfas duas:fcanamagna tria:feinurn m
mola:.	cubiculo unum:fcabillia tria : fellas quattuor: follia duodedù in cubiculo unù »
Scabilliapila lfe^os^nsfubflentosquataior:&:ledoscdmumstres :■ pilam ligneam unam Pilù febanu. ^lloracam:telum regaleunum:pilasduastpilumfebarm unù:ferreanù unu;
feminarium unum quo nudeos fecernatimodium unum:femodium unu:cul/ atras odo:inflragula odo:puluinos fedecim:operimenta dece ; mappas tns ;
Alia iftitutio quot & qbus coferuis & opibus filimi uillicù oporteat, Cap.xi. »	tUUi C0S 0Perarios & operarias in mgera plura oportet habe/
nom n n 1 afmanum ; fubulcum unum : opilio/
Ai. |M„ „	'|bT; *“ ' *
uinaceoscodatjfrumétana mginti:opcuìa dolioli àc ted:ona parua plurarar Amphoras nas fex:amphoras fparteas quattuor infundibula duo:co!a uinaria tria:cola qs fparteas, flore demant tria:urceos muftanos decé:p!ofìra duo:aratra duojiuga ploftra/ Cola, ria duo:mgu afmariù untuahenù unu mobile quod capiat culeos triginta:oper culum aheni unu:uncos ferreos tres:ahenù aliud qd capiat culeos dece & opcu lù:urceosaquariosduos:amphoramnafiternam unam:peluim una:matelio/ Scutrifcum ♦ nem unu:trulum unii:{ituliiaquariumunumjtrulii fcutrifcu unum:candela/ Xrulum. brumunu:fcanum umbmenfas duas:fcabilia quattuor : arca uefliarià una: Arca uefha/ armarium promptuariù unù :fcàna Ioga fex:rota aquaria una: modium pfer/ n'a> ratu unu : femodni unii:foliu unum:labrum urnarium untriiabru lupinaria pr5ptuariu ♦ unum:ferias decem : ornamenta bubus & afmis niftrata tria : molas afmarias Labrum. unas:trufatilis unas : falces ferrulas lex : falces filuàticas quattuor: & arborarias Inflrata. toride:fecures quattuor:Sc cuneos tondemomeres ferreos fex:raflra quattuor: Serrule. raflrosquadridentes fex:crates flercorariasquattuor fcyrpeas : falculas uinati/ Raflrcs. casuiginti:8«: rufticarias decem : rorcipes duas:foculcs duos: rutabulum :corbu las amerinas quattuor uiigmti quala fatariamel alueos quadragmta ; palas li/ Infìragria gneas quadragmtaditres duos:culatras quattuor:inflragula quattuor:pului/ Mappas tres nos fex:operimenta fex:mappas tres:centones.pueris fex.	Totculatiù
Quot & qux in torculari parari uafa oporteat,	Caput.xii. preJa,
N tòrculariii qua: opus fmt.Vafis quinis:j5latéperata quinqj:fupuaca/ Supuacanea i	nea tria : fucculas qnqj : fupuacanea una : funes loreos qnqj : fubdudiari/ Aflercula
os qnqj : mediponthos qnqj: trochleas dece:capiflra qnqj: aflercula qn/
mmufculasdece:alueos decem:palas ligneas decem:rutra ferreaquinqj.
Quomodo torculariù &C cella olearia parare oportet.	Caput, xiii.
N torcularia ufu qd opus fit. Vrceu unù ameu qd capiat culeos qdra/
!	ginta qnqj: uncos ferreos tres:orbe aneù unti :molas unas:crtbm unu: Jncerni'cu«^
incemiculii unti :fecunm una ricanti unii: feria uinaria una : claué tor/ o-m ario uni:ledili flratii ubi duo cuflodes Libere cubét:& temus femus una ai p^13* -, fictoribus uti cubet : filanas nouas : uetus epidromu :pulumu : comi unu ducer	US*
nas :craticulas duas:carnariu unu:lcalas duas.Ité i cella olearia hac opus funt,	F‘ romum
Dolia olearia:Se opcula:óc labra olearia.xiiii.cdchas maioris duas:& minoris	duas *
a qnqua/ gp0ngia< nfpogiasduas: x^ull|s+
duas:trulas aneas tres:aphorasolearias duasmrceu aqriù unù : urna qnqua/ q ^ ■ Ua genarii uni: feflariù oleariù unù dabellù unù : infundibula duojfpogias duas :	P°!|§ias‘'
urceos fidiles urnales duos:trullas ligneas duds:claues cù cloflris in cellas du/ rentùnÙdiù as : trutinam unam .'centumpondium incertum unum:& pondera certa..	Lu
Villam adificandam quomodo fabro locabis,	Caput.xiiii. apud piau.
Illam adificandi fi locabis nouam ab folo: faber hac faciat oportet.Pa/ tuffitur., u	netes oésfuti iufliturjcalce &c cemen.tis;pilas ex lapide angulari : tigna
Fulcimenta» omnia qua? opus funt:limma ahena duo:poftes augaméta: afferes tfulcimeta: Faiifcas.equi pfepes hibernas & ailiuasjfalifcastequlieicellas famili^tcarnana tria : orbe* le.	haras decé: focumuanuà maxima & altera' qua' uolet dominus:fenefiras : cla/
Clatros mie tros in leneftris maioris 6c minoris bipedales decem : lumina fex : fcàna tria :fel/ neitras. ^ lasqumquettelastogalesduasdummana fexpaululù latatpilà ubitnticu pm
Antepagame fant unam:fulloniam una:antepagmenta:uafa torcula duo. Herus materiem
ta‘	f <1?* °PUS funt domui proflabit:& ad opus dabit. Succidet:dolabit lineabit
lecabitqs materiam unam duntaxat.Conductor uero ligna lapidem calce are/
nam aquam paleas & terram:unde lutum fiat .Si de calo mila tacta fiet:de ea re uerba diurna iii-i	lj..;____ it •	.	-i .
_ r	HUct ^pus mnc. ex numos hde bona loluat. In tegulas ungulas duo,
Id tedtum uc numerabitur. Tegula integra qua ent:qua:nonent:unde quar Deliciares te ta Pars abierit.'du#prouna.Dehciares qua:erut:probinisputabuntur:inaliis gula:.	quot erunt fingulis quaterna numerabuntur. Villa lapide fundamenta calce fu
v .	Pra terra pede:cateros parietes ex latere: iugamenta & antepagméta qua opus
illa ex calce erunt:indito .Catera lex uti mila ex calce & cemento: predum tegulas lingulas & cemento, duo id eli m loco falubn bono domino. Hac qua fupra pofita funt precia : ex
Maceria quo modo adificentur.	Caput. xv.
Acenas ex calce cementis filice uti dominus omnia ad opus pbeat * alta m	pedes quinq}:& culme pede uno craflam longam pedibus quindecim:
& uti fubiimat locari oportet.parietes mila fi locet in pedes.c.id eft pe/ des denos quoquouerfum habeat libellu tres pedes quinos & pertica una pedes centum ♦ Et fi fefqmpedale pariete dominus fundaméto faciat:& ad opus pra/ beantres pedes lógitudini opus efl calcis modium unum: arena modios duos. Calx quo pacto»	Caput.xvi»
Macerias»
Libellum»
Calcarius»
oc ex lonidLc luilc caiuul, oc ugud luiuicil aa k
dem ligna ad fornacem quod opus fietjprebet.
j^^ca	Materies quo tempore anni tempelliua fit.	Caput.xyii»
Materies te/	Jbus materies ite ridica : ubi folfìiaum fuerit ad bruma' femner tempe
pefliua» r fìmae^ Qua materies femen habet:cum matu^ femen habet : tum
Glubet. «V n-	matenes ^ n5 ^bet:cu^ glubet tum tempe
Itiua eu.eo quia femen mnde & maturuhabet.Id femen de cupreffo & de pino
qm uis anni temporibus legere pofiis.Item qd uis anni matura efl Sc tempefH
Hafcere,
rur	mis cum iblia cadunt tum utratf lempefliua fiec.	.
Torcularium quomodo velifices*	Caput.xyùu Torculariu ♦
Orculanù fi edificare uoles:quadram's uafis uri cotradiora'fiét.Ad huc £	modii uafa coponito : arbores craffas pedes duos: altas pedibus nouem
cu cardinibus : foramina Ioga pedibus tribus &C exculpta digitis fex » AB fole forame primu pede uno:& iter arbores & parietes pedes duos tres duos ar bores pedé unii arbores ad ftipité primu derecftos pedibus fexdeci : flipite? aaf/ fi pedes duos:alti cu cardinibus pedibus decé:fuculà pter cardines pedes noué: pr2,jum pr^lù longa pedes mgintiquinque:inibi lingula pedes duos:odo pauimétu: binis uafis cu canalibus duobus pedes trigintaquattuor :trapetibus locii deftra & finifìra: pauimétu pedibus mgintinter binos Hipites uedibus loeu pedes ui gintiduo. Alteris uafis ex aduerfum ab fhpite extremo ad pariete:q pone arbo/ ré é: pedes uigintriSùma torculario uafis quadnuiis : latitudine pedes fexagita fexdogitudiné pedes qnquagintaduo fit.Inter parietes 5c arbores ubi flatues: fundaméta bona facito:alta pedibus qnque:inibi lapides filices:totu fotu lon/ gù pedibus qnque:latu pedicis duobus ;odo craffum pedicino uno ♦ Ibi fora/ Pedicino* mé pedicinis duobus facito ubique arbores pedicino in lapide flatuito Jnter du as arbores :qd loci fupererit : robore expleto : eo plumbii ifundito:fuperioré par tem arbo^: digitos fex alta facito : fiat 8C capitulu robuflu indido uti fiet flipites Capitulu ro/ ubi ftent.Fundaméta pedibus quinis facito Jbi filicem longum pedicinis duo/ bufium. bus:&C latu, pedicinis duobus	craffiim pede uno Se planù flatuito ubi flipites Longum pe/
fìatultoJtéalterùflipitéflatuitounfuparboresfìipitefquetrabéplana impo/ didms duo/ nitodata pedicinis duobus:crafTam pede unodongà pedibus triginta:uel du/ Bus. plices indito : fi folidas non habebis. Sub éas trabes inter canales & parietes ex/ tremos:ubf trapeti flentitrabeculampedumuigintiquattuor imponito fefqui Trabecula* pedalem:aut binas pro fingulis defuper ponito Jn his trabeculis trabes qua in fuper arbores flipites flant : collocato Jn his tignis parietes extr mto : mngitoque materia : uti oneris fatis habeat, Haram ubi facies : pedes quinque fundamenta Hara* alta facito data pedibus fex :haram & canalem rotundam facito latam pedibus quattuor:et ceterum pauimentum totum. Fundamenta pedu duo^ facito:pri mu feflucato:poftea cemétis minutis & calce arenato femipedé unuquodque Feflucato* corium flruito:pauimenta ad huc modu fadto:ubi libraueris de glarea & calce Pauimenta » arenato:primu corium facito:id pdis.fubigitoud é altem corium face.eo calce Corium, cribro fuccretam indito alte digitos duos.ibi de tefla arida pauimétum flruito. Calcem eri / ubi flructu efl:pauito fricatoque oleomti pauimétu bonum fiet. Arbores flipi/ bro fuccretà. tefque robuflas auqpineas.Si trabes minores facere uoles:canales extra colum/ nà expolito : fi da feceris : trabes pedum uigintiduorum longje erunt.Orbe olea/ Orbis oleari/ rium latum pedibus quattuor: punicariis coagméris facito craffum digitis fex : us. fubfcudes iligneas adindito.eas ubi cofixeris:clauis corneis occludito Jn eu or/ Subfcudes * bé tres catenas indito.Has catenas cu orbibus dauis ferreis comgito.Orbé ex ul *no aut ex corylo fadto. Si utruque habebis alternas indito.
Suecutau
Quot uafa mnaria Sd quibus ftipitibusi& qualiter fadas* Caput, xix. N uafa umana ftipites arborefcj binis pedibus altiores facito fupra fo ramina arborum pedem quaqj utiabfientmna: fìbula locum faatò fe mipedem quoquouerfumnn fucculà fena foramina mdito.Foramé q5
Veictes.
ubi portulù figere oportebitmti in medio pralu retf:e fitum fiet. Lingulam cu fades:de medio pio collibrato: ut iter arbores biì cóueniat:digitù pollice laxam ti facito ueétes lógiffimos pedu duodecime! decé:fecudos pedù fexdeci: tertios pedù qndecf iremiffanos pedù duoded:alteros pedù dece:tertios pedù odio. Trapeti columnella quo fit concinnanda modo.	Caput, xx.
Columnella	Olùnellam ferream qua: in meditulio flat:eà redtà flare oportet in me
-	a c	dio ad perpendiculù cuneis falignisdrcùfigi oportet bene.eo plumbum
effundere caueatmilabet colùnella.Si aùt mouebitur : eximito : 6c più/ bù fùdito: Se denuo code mó facito idonee n5 fe moueat. Modulos i orbes olea
labeam bifariamhabeat quas figat clauis duplicibus ne cadant.
Cuppa trapeti quo fabrefiat modo.	Caput.xxi.
Cuppa. Mo	Vppam fadto pedes decem tam craffam q modioli poflulabuntimedi
diou.	c	am inter orbis qu$ conueniat tam craflam q colùnella ferrea erit. Eam
mediam pertunditoiuti colùnella indere poffis.eofiflulam ferream in dito:qux in colùnellam conueniat 6c in cuppam.Inter cuppam delira fimflra/ q; ptundito late digitos primoris quattuor:alte digitos primoris tres:iub cuppa tabulam ferream lata cuppa media erinpertufam figito:qua: in colùnellam co ueniat dextra fmiflraqjiforamina ubi fecerisilamims circùpledtito replicato in inferiorem partem cupps omnis quattuor laminas dextra finiflraqj : foramina utnnqj fecus lammas.Sublammas poculis minutis fupponitoieafq? inter fefe configito :ne foramina maiora fiant:quo cuppa; minufcub uidentur. Cuppam Clauulis figi <lua fim m modiolos entiutnnqj fecus imbricibus ferreis quattuor defuesiibiq? to.	^ utri9 fecus facito:qui figas.imbrices medias clauulis figito,Supra imbrices ex
trinfecus cuppam pertundito:qua ciauus eat:qui orbem claudat. Infuper fora mé librarium ferreum digitos fex latu indito iptufumqj intrinfecus qua ciauus eat : Hac omnia eius rei caufa fiunt:uti ne cuppa in lapidem conteratur. Arrnil «/ • r	las quattuor facito:quas circum orbem indas:ne cuppa & ciauus conterantur*
ttin eCUS	^tlm^ecus cuPpam materia ulmea aut faginea factam. ferrum fac tum qn°^
opus ent uti idem faber figat,Lx .opera opus funt: c um plumbum in cuppam Lx.opa opus emittas.un,cuppa qui concinnat:^ modiolos qui indat & plumbet operas & mnt.	bri d un taxat odio.Idem trapetum oportet acommodet fumptui. Sùma.lxxù»
Plumbet prateradiutores.
Quomodo faber trapetum accommodet»	Caput,xxu»
Rapetii hoc mó accomodare oportet: librator uti ftatuat » Pariter a la/ bns digita mimmù orbem abelie oportet. Ab folo mortarii orbes cauere oportetme qd mortarm terat .Inter orbe 6C miliarii! unù digitu ftereflè jMiliarium*
+	IlLlIIllb iCAd^Xiltci ♦ LiCClLilci UULilii CX-	ICA
numis feptuagmtaduobus. cuppa ornaméta totidé : olei torculu 6c uafa catera numis feptmgetis:caterus ornatus domi popeiis emptus é numis tricetis odio/ ^ gmtaquattuor:uedtura ducetis ociogmta numis empta é.Domi melius cocin/	1 **
natur Se accómodatur:Eo fumptu opus é. Si orbes ueteres trapeto parabis me tUS* dios craiTos pede uno digitos tres & altos pede uno dorarne femipedé quoquo/ uorfum eos aduexens ex trapeto téperato, Venuntur trapeti ad macerias numis centum od;oginta:téperàtur nummis triginta:tantidem pompeiis emuntur»
Qua: ad mndemiam opus fuut:in tepore parentur:	Capilt.xxiii»
Ace ad uindemià qua: opus funtuiti paretur : uafa lauétur: corbula far/ t	cmtur:pcétur dolia: et alia qua opus funt picetur : & cu pluet :aq ihui/
tur:8d qla paretur Se larciatur.lar molatur,mana ematur.olea: caduca: Pietur dolia fallatur.Vuas milellas ad umum pliganeum qd opam bibàt ubi tépus ent:le/ Qtiala fàrcia
Vinum preli
lei! idito. Marmor fi ides i culeù : libra fdito i urna : & nufceto cum muffo. Sii ganeutu, dolium refinà idesu culeum muffi.p.in,bene comunitonnde i fifcelia idito:& facito uti i dolio muffi podeat.eà crebro quaflato uri refina deliquefcat. Si fde/ ris defrutù aut marmor aut refinà dies uiginti pmneeto crebrounbulatoq; quo Tribulato»’ tidie.Tortiuu muffa circuncidaneum fuo cuiq; dolio diuidito:additoq: pariter, Tortiuu cir/ Vmum gracum & helueolum quo fiat modo .	Caput.xxiiu, cuncidaneu »
Inum gracum hoc modo fieri oportet. Vuas apicias percctì:as bene le/ Vuasapicias u gitoVbi delegeris in eius muffi culeum aqua marina ueteris quartas binas : uel falis puri modium & eum in lifcellam fufpenditotfinitoque cum mullo diftabefcat» Si helueolum umum facere uoles : dimidium helucoli Dihabefcat f dimi lum apicn m ito:defrutiqj ueteris partem tricefimam addito, Quicquid Helueolum uim deirudabis:partem tncefimam defruta addito»	uinum.
Vinum codhim quo fiat modo.	Caput.xxv, Defrudabis,
Vom umum cotìum e„t;& cum legetur faoto: ut. feruetur Famfc pri q mum. S.cqj iacito:Itudeas beneperco&um ficcumqjlegere.neuinum Vinaceos fuc nomen perdat » Vinaceos quotidie recentes fuccemito : ledios aflibus cernito»
fubftemitoiiiei cribm eius rei parato:eos conculcatos in dolia picata mdito:uel in latum uinarium picatum ad bene iubeto oblmitquod des bubus p hiemem. Lorea.	Indidem fi uoles lauito paululum ; &c lorea erit famdia: quod bibat.
Patibula,	Quod uindemia fada uafa reponantur,	Caput. xxvi.
Priuas fcopu	Indemia fadta uafa torcula corbulas fifcinas funis patibula fibulas iube/
[as>	u	to fuo qccjd loco codi,Dolia cii uino bis i die face extergeantur > Priuas
Deacinata/	fcopulas in dolia facito habeas illius renqs labra dolioru arcufnces. Vbi
erit lectum pofl dies triginta fi bene deacinata erunt dolia; oblinito. Si uoles de face demere uinumttum erit ei rei optimum tempus.
Sementim uti facias.	Caput.xxyii.
Ementim facito itaiocymum uitiam foenum gracum fabam eruum pa/ s	bulum bubus dato. Alteram & tertiam pabuli fationem facito, Deinde
alias fruges ferito :fcrobifqj inuedito oleis ulmis uitibus ficis fimul cum femine ferito ;fi erit locus ficcusitum oleam pro fementi ferito :& qua ante fata erunt:teneras tum fupputato;&: arbores ablaqueato.
Oleas uites & ficos &C cateras arbores cum feres:quo feras. Cap.xxvui. Leas ulmos ficos poma uites pmos cupreffos cu feres:bene cu radicibus o	eximito cii terra fua qplunma:arcCiligatoqj.uu ferre poffis i alueo:aut
i corbula ferri iubeto.Caueto aut ne cù uétus fiet aut iber effodias aut fe ras .Nà id maxie cauédù é i fcrobe q ipóes : fuma terrà fubdito.Poftea opito ter ra radicibus foenudeinde calcato pedibus beneande feftucis uecdibufq. calcato: quàoptime potens.Id ent ei rei primum.poh hac arbores craffiores digitos qn/ qj qua erunt:eas pracifas feritomblimtoqj fimo fumas 6c foliis alligato. Stercus ad arbores colendas uti diuidas,	Cap, xxviiii »
Tereus diuidito fic.Parté dimidia i fegeté ubi pabulu feras mehito;& fi s ibi olea erinfimul ablaqueatoiherculqj addito.Pohea pabulu ferito: p/ Circum deaf	té quarti circu oleas ablaqueatas qmaxie opus ent;additoiterraq fler
ablaqueatas, cus opito. Alteri quarta pteinpratureferuatoudqj cum maxime opus ent ubi Luna filentil Aonius flabit:euehitoluna filenti.
Quomodo bubus des SC ouibus frondem.	Caput.xxx.
Vfqjdù. hébis	Vbus fròde populei ulmei quernei ficulneiq; ufqjdù hébis dato.Oui
^	b	bus fròde uiridé ufqjdu hébis prabeto.Vbi fementim fadurus eris : ibi
oues delegato^ fronde ufq* ad pabula matura dato.Pabulu aridu qd condideris in hieme:qmaxime conferuato:cogitatoque hiems qlonga fiet.
Ad oleam cogendam que opus fint.	Caput. xxxi.
E f	D olei cogédà q opus erfit parétur. Vimina matura falices p tépus legi
a	^ur:|utl ^lt ur|de corbula flit:i ueteres farciatur.Fibula unde fiat : ari/
£ne2E*	da ilignea ubnea nucea ficulnea face uti i flercus aut i aqua coniician/
rur.Inde ubi opus ent:fibulas faatomecftes iligneos aquifolios laureos aut ul/ meos laato;uti fiét parati,più de Cappio atra potiffimu facito:aut ulmeam aut
più de fappio
pinea uel nuceà. Hac atqj alia materie oém cù effodies : lunaxiecrefcete eximi/ to pofl meridie fine uéto auflro.Tu erit tépefliuaicù Temè firn matu^ ent,Ca/ uetoqj ne p rore trahas aut doles materie. Qua femen matu^z no hébiticù giu/ het tépefìma erit. Veto anidro cauetome qua materie neue uinu traddes nifi ne/ AuO.ro uinu ceiTano,	Vti mature arbores putentur.	Caput, xxxii, ne tractes,
Ineas arborefqj mature face uti incipias putare. Vites ppages iulccs fur 11 fum uorfum quoad eius facere poteris uitis faato uti ducas .Arbores hoc
mo putetur:rami dmaricétur quos relinques : Sc uti redde cadatur;& ne cjIuan-/ nimxu crebri relinquatur : uitesbene nodentur per omnes ramos diligenter :caue centir>
Co ne uitem pracipites : &: ne nimium perfdringas : a rbores uti bene manta finta IsJoc|PntlI1. uites qj uti fatis multa afferanturficubi opus ent de arbore deliciantur; & in Arbores m^ri terram deprimantur : 8C biennio poO pracidito ueteres.	^
Vmea quo modo curetur;Siuetusrenouetur.	Caput.xxxiii.
Ineà fic faato;uti curetur. Vite bene enodata deligato redde Hexuofafne u	fit: fu fum uorfum femp adducito: quoad eius poteris lumarios cufdodef «
q; relinqto. Quamaltiffimà umeà faato alligatoqj redde : du ne mmni ^u^um u°tfu cófìringas.Hocmó eà curato;capita uitiup fèmétimablaqueato:uinea pura/ tà circun fodito : arare lapito ultro citroq; fulcos ppetuos ducito, Vites teneras q
a mte caluata ent:fulcos interponitoubiq.; uiuiradicé feritommbra ab fulcis re/ V^iradicem moueto:crebroqj fodito,In uinea uetere ferito ocpmia.Si macra erit qd granum capiat ne ferito ; 8c circii capita addito fdercus paleas uinaceas aut aliquid hoip : quo reddius ualeat,Vbi uinea frodere caeperit;papinato,Vineas nouellas alliga Papfnato, to crebrome caules fata; perfringantur.Ht qua; ià uitis in ptica ibit:eius papmof teneros alligato leniter ; corrigitocp : uti redde fpeddent. Vbi uua uaria fieri coepe/ rit: uites fubligato pampmatoq; : & uuas expellito: arcu capita farnto, Saliddu Sali dium glu fuo tempore cadito : glubito : ardleqj alligato.Libni c5feruato:& cu opus ent in bito. umea:ex eo in aquam comicito. Vimina unde corbula; fiant:conferuato.	Vimina un /
De Tementi faciunda & quo loco.	Caput.xxxini, decorbuhe,
Hdeo ad fementim.Vbi qfqj locus frigidiffimus aquofiffimufqj erit:ibi r	pnmù férito.In calidiffimis locis fementim pofdremu fierioportet.Ter/
ra caue canofam traddes. Ager rubricofus 8c terra pulla atterina rudeta Rudeta.
8C arenofa.ltem qua: aquofa non entubi lupinum bonum fiet.In creta &i ulioi/ ne 6C rubrica 8c ager qui aquofus erit: femen adoreum potiflimUm ferito : quze loca ficca 6C non herbofa erunt & aperta ab umbra:ibi triticum ferito.
Quis locis faba filigo & hordeum Ceti debeat.	Du{. vx
Abi i locis uaMi's no cakrnitofis ferito. Vitia & fctm gricii §minimè .	• „
f hetboGsloasferito.Sihginemocjilocoagto&cdrombi fol fdxunffi/
me fxetjferi oportet .Lentxm in rudeto àc tubticoxb x ^ hetboiixs non fiet
b ii
cofo.
Rapina*
Rapicium*
Stercuscolu/
binum*
Ridica» Faculas faci/ to*
Materia do / les*
Prafumium*
Lacuna*;
Auflm caue topmaxime*
ferito.Hordeu qm locus nouus enti aut qui reftibilis fieri potent : ferito. T rime-' (ìvé quo m loco fementim matura lacere non peteris : 8c qui locus refiibilis crab fitudine fieri poterit:fen oportet.Rapinam & coles rapini unde fiant & rapha/ num in loco Aercorato bene aut in loco erario ferito.
Quod riercus prafiantius ad fegetem,	Caput.xxxvi*
Va fegeté riercoràt,Stercus colubinu fpargere oportet i pratu uei i h°lV q tu uel f fegeté*Caprinù:ouilu;bubulu.ité cateti riercus oé fedulo cófct uato. Amurcam fpargas uel irriges ad arbores circum capita maiora am phoras;ad minora urnas cù aqua dimidio addito:& prius ablaqueato no alte.
Qua mala in fegete fint*	Caput.xxxy»*
I cariofam i terrà lacies acer:qd uellitur falfum é:6c malu. Hordeu 86 f	feenu gracii 6C emu : hac oia fegeté exuggunt: Se oia qua ueilutur ex eis
mala funt. N ucleos in fegeté ne indideris ; q fùriocat fruges, Lupinu fa/ ba uitia Ó6 catera riercus unde facias habét.Lupinu paleas fabalia 3ó catera iti/ dé. Aceris fronde ilignea quernea 36 fegetu riipulas:ebulu 86 cicuta 36 arcu fat# herba alta (ucdde;&: eà fubriernito ombus bubufq^*Frende.putridi 36 partem de nucleis fuccernito : 36 in lacu comicito : eo aqua addito pmifcetoqj rutro bene. Inde lutu circii oleas ablaqueatas addito:& nucleos ite cóburios addito* Vinea fi macra erit; farméta fua condito minute; 86 ibide inarato aut infodito. Per hie mi lucubratoe ha:c faato* Ridicas 86 palos quos pridie in tedio pofueras ficcos: dolatoifaculas facito * Stercus egerito : nifi intermeftris lunaq? dimidiata fit; tum ne tangas, Materié qui effodies aut prandes ab terra diebus fempté qbus luna plena fueritjoptime eximetur.Omnino cauetome qui materia doles neu cadas neu tangas fi potes nifi ficcam neu gelidam neu rorulenti. Frumenta bis face famas rtkefqjiaueniq; diffringas*De uinea 36 arboribus putatis farmenta deterge ; fifcini face ; & uites 86 ligna f caminum congere : ficulna 36 codicillos in aceruum componito.	DE Fornace calcaiea.	Caput.xxxyiii.
Ornacem calcaream pedes latam decem facitoraltam pedes uiginti ufq? f ad pedes tres fummam latamredigito.Si uno prafurniocoques;lacuna intus magnam facito uti fatis fiet;ubi anerem conapiatmeibras fit edu cendus.Fornacem bene ffrm facito;foras totam fornacem infimam compfecffa/ tur.Si duobus pra?fiirniis coquesdacuna nihil opus erit. Cum anere eruto opuf erit .'altero prafurnio eruitoan altero ignis erit ; Ignem caueto ne ftermittas;q^ femper fietmeue noclu neue ullo tempre intermittatur caueto.Lapidem bona in .ornacem qdiutifiimum qmiriime uarium in fornacem indito.Cum fornace acies.'fauces pracipites deorfum facito* Vbi fatis foderis:tum fbrnaa locum fa/ ato. ut qa tiriima &: qminime uentofa fiet. Si parum altam fornacem habebis.
ubi faaes lateres: fummum ff atuito aut ementi fummam cum luto exmnfeois
oblimto.Cumignemfubdideris;fiquaffammaexibit;lutooblinito nemfi pf
orbe iummu* Vetus ad pfurniu caueto ne accedat.Inibi auftru caueto pmaxie
Hoc Ugni erit: ubi calx codta erit:fumos lapides codfos eé oportebit* Item ifimi lapides codri cadent: 8i flamma minus fumofa exibit Jtaq; fi ligna 6C mrga no poteris uenderemeque lapidem habebis unde calce coquas :de lignis carbones coquito : uirgas &c farméta qua tibi uflioni fupereruntJin fegetem comburito* Vflio*
Vbi eas combufferis :ibi papauer ferito* *
Quid confici per tempeflatem debeat*	Caput*xxxvini.
Bi tépeflates mala erut : cd opus fieri no poterit : flercus de fterquilinio p)e flerqUili/ u egento.Bubile oinie corte & uillà bene purgato:dolia pldbo uincito uei nio'egerit0t materie quernea uiti ficca alligato. Si bene farferis aut bene alligaueris:
Sc i rimas medxcamétd fdideris:beneqj picauetis quoduis dolid uinand facere poteris.Medicametu i dolid boemo facito:cara pté. i, refina pté * i. & fulphurif partem.xxxiii * Harccmmam calicem ncuummdito.Eo addito gypfumcon/ e r • trito uti craffitudo fiat quafiemplaflru	eo dolia farcito* Vbi farfens qui co/ " arerls,
lore eunde facias: creta cruda partes duas calcis tertia comifcetounde laterculof faato:coquito i fornace : co tento: id q; iducito. Per ibré i mila quanto :qd pof/ fic fieri *Ne cedetur mudicias facito ♦ Cogitato fi nihil fiet : nihilominus fumptu	mu
futurum.	^ Quid ueris tempore fiat*	Caput.xi* dictas facitori
Er uer hac lieri oportet, Sulcos & fcrobes fieri feminams : uitianis locum p uertimites appagati*In locis craflis & humedtis ulmos ficos poma oleas . j. ^ f	0P01-tet.Ficos oleas mala pira uites inferi oportet luna fiiéti pofl me/
ndie iine uéto auflro. Oleas ficos pira mala hoc mó inferito : qué ramd infituruf pr acidito : inclinato aliquàtuld ut aqua defluat* Cd pracides caueto : ne li/ brd couellas. Sumito tibi furculd durd ;ed pacuitojfàlicé gracam difcindito:ar gillauel creti coaddito arena paululum &C fimum bubuld:Hac una bene code fato qmaxfe uti lutu fiat : dein capito tibi fciffam faiice:eaqj fhtpe pracifam ar/ cdligatome liber frigatur* Vbiidfecens:furculd praacucum inter librd Sc flir/ pé arcito primoris digitos duos:pofiea capito tibi furculd qd genus inferere uo/
les :ed primoré praacuitoobliquupnmons digitos duos: furculd aridd quem r t - jl*
acuens:exrmito:eoq? arcito furcuium quem inferere uoles: librum ad librd uor/ brumbrato
fato flirpem oblinito digitos gradum tres.Infuper lingua bubula obtegito fi plu at: ne aqua in librum permaneat : eam linguam mfuper librum alligatoneca/ dat:poltea ftramentis circundato;alligatoq; neu gelu noceat*
Vitis infido & pirorum Si malorum quali modo fiat.	Caput.xli. Infitio*
Itis infido una eft per uenaltera efl cum uua floret:ea optima efl.Piro/ u	rum & malorum infitio per uer & per folflidum dies quinquaginta 6C p
uindemiam.Cles & ficorum infido eft per uer* Vitam fie inferito* Pr*/ adito quam inferes icamqj mediam diffindito per medulla':eo furculos pr*acu/ Medulla cd tos fatato. Quos inferes medullam cum medulla componito. Altera infido efl, medulla*
b ni
Si uitis’uitem contingat : uitem utrinqj tenctam praacuito obliquerà mter fefe Surculos uiti medtxllà cum medulla libro coÌligato*Tertia infitio eft,Terebra uité quam infe cineos*	res : pertunditoq? : eo duos furculos uitigineos quod genus eflc uoles: infertos ob
®	liquos arcito ad medullam:fadto ut medulla medullà cóiungas arcitotea qua
terebrauens alterum ex altera parte,Eos furculos facito fìnt longi pedes binos: eos in terram dimittito ; replicatoqj ad uitis caput medias uitis uinclis in terram defigito: terraqj opito. Hac omnia luto ptadicfio oblinito alligato^ integito^ ad eum modum tanq oleas*
Ficorum 8c olearum’infitio alio modo.	Caput* xlii.
Icos^Sc oleas altero modo inferito* Quod genus aut ficum aut oleam eé Uhm fcalpro f	uoles : inde librum fcalpro eximito : & alterum librum cum gemma de
eximito*	eo fico:quod genus eflè uoles:fico apponitoqj i eum locum unde extra/
Eo fico.	xeris in alterum genus:facitoq} uti conueniat.Librum logum facito digitos tres
& ad eundem modum oblinito : integito qj uti catera*
Vites Sc olese quomodo infodiantur.	Caput.xliii.
Vicos fi locus aquofiis erit: alueatos effe oportet datos fiimos pedes tref:
fìernito.Si ptica no erit ; farmétis colligans* Poftea fcrobes fimili mo facito:al/ tos pedes tres fcilicet latos pedes quattuor : SC facito uti de fcrobe aqua i fulcri de fluat:& ita oleas inferito* Vitibus fulcos & ppagatioes ne minus pedibus binis cmoquouerfus filato.Si uoles uinea cito crelcat:& olea qua feueris: femel i me/ Quot menfi/ fe famto: fulcos Sc circum capita oleagina quot menfibus donec trima erunt:fo bus.	dere oportet* Eodem modo cateras arbores procurato.
Oiiuetum quo tempore putetur*	Caput* xliiii*
Liuetum diebus quindeam ante aquinodtium uernum inapito puta/ o	re*Ex eo die dies quadragintaquinque rede putabis* Id hoc modo puta
to : locus qui rede ferax ent : qua arida erunt:& fiquid ucntus inter/ fregerit: ea omnia eximito*qui locus ferax non erit:eo plus ccnadito : aratroqj bene enodato : flirpefqj leues facito.
Quantum talam oleaginam deadas.	Caput.xlv,
Aleas oleaginas:quas i fcrobe faturus eris:thpedaneas decidito:diligen t	terqj tradato:ne liber laboret: &: eri dolabis aut fecabis quas i feminario
faturus eris:pedales facito:eafq3 fic inferitoXocus bipalio fubadus fiet:
?	*- ■ . beneqj terra tenera fi fiet.beneqj glutufciet.Cu talea demittes:pede tm opprimi
^Ut:U T6 d ' to>k P3^ defcendit maleolo aut mateola adigito:cauetoqj ne librri fandas cum fv .ateo a a i/ acjjges<pal0 prius locri feceris:quo talea demittas. Si ita feueris:utiiis fiet talea:
.	meiiufqj umet*Talea ubi trima funt:tri denicj tibi cura funt:ubi liber fefe uer/
Talea trima. ^ ^ m f^bibus aut in fulds feres:temas taleas pomto:eafque diuaricato:uel Dmancato.- ocujos {mtQ fupra terram ne plus quattuor digitos tranfuorfos emineant*
Seminarium quo fìat modo,	CapuLxIyi,
Emmariù ad bue modù facitoXocù qoptimù 81 aptiffimù óc fiercora/ Seminarium s	tiffimù poteris 8i qfimilimù genus terra: ubi lemma politurus eris i hoc
uti ne mmis Lóge femina ex feminario feratur. Eù locù bipalio uortito, delapidatoqj ÒC circu fepxto bene : 6C i ordine feritori lèfqpedé quoquouorfum ta Delapidato ♦ lea demittito:oppnmitoqj pede:& fi pa^: deprimere poteris:maleo aut mancia adigito:digitù lupra terrà facito femina emineat: fimo bubulo fuma talea obli/ nito:fignùqj apud talea apponito:crebroqj fanito.Si uoles cito fèmina crefcàt: ad eundem med um alia lemma ferito.
Arundinetum S£ uitiarium uri fèratur.	Caput* xlyù,
Rundmem fic ferito,Ternos pedes oculos difponito* Vitiaiiu eodé m5 a	facito feritoq;* Vbì mtis bima erit jrefecato ♦ Vbi tnma etit:eximito. Si
pecus pafeetur* Vbi uitem fèrere uoles ter:prius refecato q ad arborem ponas*Vbi quinque nodos ueteres habebit:tum ad arborem ponito:quot ànis porrinam ibi fento:quot annis habebis quid eximas.	Porrina,
Semina cupreffi pin nucis & pini 5c cateram arborum qualiter ferantur: acfoueantur.	Caput.xlym,
Omariù femmariii ad eudé modù atq; oleaginu facito: Suù quodqj ge/ Pomarium (c p	nus taleaiy ferito, Seme cupreffi ubi feres:bipalio uortitojuere prio feri/ minarium,
to:porcas pedes qnoslatas facitoieo riercus minutu addito St coferito: glebifque comunico.Porca plana facito paululù cccauà.Tù femen ferito cribro Porca,] tanq lmù:&eo terrà cribro (cernito alta digitùtràfùerfum:eà terrà tabula aut pedibus c6planato:furcas circii affigito, eo pticas ftédito.eo farméta aut crates	iicane
duram uellesicupreffo? Gmul eueiles. Ad eùdem modum femenjrirorum malo rum ferito jtegitoque, Nuces pineas ad eundem modum nifi tanq alium ferito,
Vti uinea uetus de loco tranfieratur.	Cap.xlyiiii,
Ineà ueterem fi i alium locù tràfierre uoles:dùtaxat brachili craflum li/ u	cebit.Pnmù deputato binas gemas:nec amplius relmqto:ex radicibus
bene effodito:ufqueradices perfequito:& cauetc ne radices faucfes.ua uti fuerint:ponito in (crobe aut in fuico:operitoque &t bene occultato.Eodeque modo uineam ffatuito alligato laxatoque uti fueraticrebrcque fodito.
Prata quomodo ferantur.	Caputi.	Luna Glena,
Krata prio uere ffercorato luna filetnqua: imgua nó erunt. Vbi fauoni/ p us flarecoeperititù prata defendes:depurgatoque,hetbas maias ofs ra/ dicitus effodito,Vbi uineà deputaueris:aceruii lignor uuga^que fari/ to.Ficos interputatoi uinea ficos fuccidito alterne eas uites fcàdàt,Seminari p pfana/ um farito:& uetera refarrito.Hoc facito anteq uineà defodere iripias, Vbidaps ^ *
panata cùmeflaijeritmemo arare rcipito;&loca primù arato qua: ficriffima yertl0 3rare
b ti»
3
*
AquofifTima emtit;&: quscralliflima & aquofiffima emnt:ea pofìremù arato:dù ne prius obdureicant.	Propagatio olea: pomo^qj.	Caput Ji*
Pulii»	’	Ropagatio pomo.^ aliarùq? arboiy ab arbore aBs terra pulii q nafcétur:
p	eos f terrà deprimito : extollitoqj primoré parte uri radice capiat Jnde bi
ennio pori effodito jfentoqj» Fieri oleà mairi punicri cotoniri aliaqj mala omnia laurum mprtum nuces pranerimas platanum. Hac omnia a capite pro/ pagari eximiq? lériq; eodem modo oportet.
Qua diligentius propagari uoles»	Caput.lii*
In aulas pro/	Vx d^igentll3;5 propagari uoles : in auias aut in qualos pettufosppagari
pagari»	9 oportet:& cum his in fcrobem deferri oportet.In arbonbus ubi radices
capianticalicem pertundito .-per fundum aut qualum ramum qué radi cem capere uoles traiiato.Eri qualri aut calicem terra impleto; calcatoq; bene ri Per qualri ra ar^orern relinquito. Vbi ita fuerit;ramum fub qualo pracidito. Qualum madi mri traùdto. to ex UIla Parte prope imum.Si uero calix ent conquaflato cum eo qualo aut ca lice in fcrobe pofito.Eodé mó mté facito;eà anno pori readitofferitoque cri qua lo.Hoc mó quodque genus uxtis propagabis.
DEfòenificio.	r1**,.* i;;;
^	.	. ,	v.aput.im. •
Oenum ubi tempus ent ; lecato ; cauetoque ne fero feces. Prmfq femen f	maturum fiet fecato - 8C quod optimum foenum ent;feorfum condito.
Per uer cum arabitur ; ante q ocymum nafeatur ; des quod edant.
Bubus pabulum.	Caput dim.
Vbus pabulum hoc modo parari darique oportet. Vbi femétim parane b	ris:glàdem parari legiqueconuemt;6c in aquam confa ; Inde femodros-
Jfi'ngulis bubus in dies dare oportet(& fi no laborabat; pafeàt farius ent) Interdiu pa/ aut rnodium uinadorum quos i dolium condideris.Interdiu pafato;nodiu fóe/ fato.	ni pondo.xxv.uni boui dato.Si foenum no eritrirondé iligneà de ederariàdato»
Acus fabagi/ Paleas triticeas & ordeaceas acus fabaginri uiaam uel de lupino : ite de ceteris num, ° frugibus ofa condito. Cum riramenta condes:qus herbofliflìma erunt ; in te/ (rio condito Se fate fuperfpargito. Doride ea prò foeno dato. Vbi uerno dare eoe/ peris:modium glandis aut uinaaoru dato:aut medium lupini macerati Se fee/ ni.p.xv. Vbi ocymum temperiiuum ent:dato pnmum. Manibus carpito.'id re Ocymum. nafeetur. Quod falcula fecueris : no renalcetur, Vique ocymum dato donec are/ fcat.Item tempatepori uidam dato;poriea panicum dato;fecundum panicum Frondempo/ frondem ulmeam dato. Si populneam habueris admifceto:ut ulmea: latis fiet, pulneam»	u^mea nori habebis:quernea Se ficulnea dato.Nihil eri qd magis expediat;
Boues bene H ^oufs ^ne curare’ Boues nifi p hyemé:cri no arabùt:pafci nó oportet. Ni ui curare.	ride cri edut: femp id expecriàttói fìfeelias hfe oportetme herba fecrieturcu ara
Fiicellas» hunt»	h)E Lignis domini.	Caput.ly.
Sub dio me/	Igna domino in tabulato condito ; cod icillos oleagineos radices in acer/
l uo/ub dio metas ferito.
Familia! cibaria quanta cientur*	Caputivi,
Amilise cibaria qui opus facient per hyemem tritici modios riiii. s, uillico f	uillico epirtatse : opilioni modios.m. Compeditis per hyemem panis p6/ Epifìatse uil/
do.iui.Vbi uineam fodere coeperint ; panis. p. v ♦ufqjadeo dum ficus effe hc^*, coeperint:deinde ad panes.mi.redito.
Vinum familis quantum detur.	Caput,.lyu,
Inum familse ubi umdernia fadta erit;loram bihat menfes.iu.mele.iiii, femilia: u	heminas.i.inmenfecongios,iii,méfe.v.yi,yii*yiii.in dies fefìarios.i.in
méfe congios. v.Nono.x.xi.in dies heminas,iii.i.amphoram.Hocam/ piius fatumalibus & copitaltbus in fingulos congios pro homine, Summa mm in fingulos homines intra annum cum compedias ut quicquid operis facient :|> portione addito.Eos non efl nimium in annos fingulos uim.uii.x.ebibere.
Pulmentarium familia:quantum^detur.	Caput,,lyiii,
Vlmentanum familia: oleaz caduca qplunmu condito. Poflea oleas té/ ~ cimentar m p	pefbuas unde mimmu olei fien poterit:eas condito & partito;uti qdiu/
affime durent. Vbi olea comefe erunt: halecé et acetù dato.Oleù i mé/ fes dato unicuique.s.i.Salis unicuique in anno modium faris eft.
Veflimenta familia:,	Caput.lviiii,
Elìiméta familia; tunica.p.ui.s,faga alternis annis quotiéfcuque tuni/ Saga, u	ci aut fagi dabis : prius ueterem accipito : unde cétones fiat : Sculponias Centones,
'bonas alternis annis dare oportet.	Sculponeas
v	Bubusabana.	Caput.Ix,	^
Vbus cibaria annua fingala i mga fingulalupinimodios.c.xx.aut gla/ b	dis modios.cc.xl.foeni pondo.lxxi.ocymi faba: modios, xx.uiciaz modios
xxx.Prseterea generati mdetomti fatis mei* feras.Pabulu cu feres:mul tas fationes facito.	Quo modo ager colatur.	Caput.Ixi
Vid eft agrum Bene colere f Bene arare. Quid fecudumrArare .Tertior' gene arare, q	Stercorare. Qui oletum fapifiim* &C altiilimas radices exarabit: fi ma/
le arabit:radices fiirfiim abibunt:erafliores fientin radices uires ole*
abibunt, Agrum frumentarium cum aras : bene& tempeftiue ares:fiilcouano ne ares.Cetera cultura eft multum ferece: & diligenter eximere femina : òC per tempus radices qplunmas cum terra ferre. Vbi radices bene operueris : calcato bene:ne aqua noceat. Si quis qu*rat:quod tempus oie* ferend* fiet:agro ficco per fementim:agro lato per uer.
Quot ploftra habere oporteat,	Caputdxii.
q	Vot mga boum mulorum afinoiy habebis:totidem ploftra efie oportet.
Funem q longum effe oporteat.	Caput.ixiu
Vné torculu eé oportet extentum.p,iy,Funem loreù m ploftrum.p.lx, f	lora retinacula longa. p, xxyi. Sub mga in ploftrum, p, xii, x ♦ funiculum puniculus,
p.xv.in aratrum fub iuga loiy, p, xyi, funiculum ,p. vtu.
DE Olea legenda.	Caput,Ixìiii,
Lea ubi matura eritjqprimnm cogi oportet : ^minimum in terra Leguli*	°	tabulato effe oportet Jn terra & in tab ulato putrefar, Leguli uolunt u0
Factores,	olea caduca ^plurima fit:quo plus legatur,Faétores utm tabulato oiu
fit:ut fracida fit:quo bialius effidaxit. Nolite credereoleu in tabulato cre^eie pofTe, Quamcitiffime confides:tam maxime expediet : 6c totidem modiis cou ìeCtsE plus olei effident: & melius, Olea quae diu luerit in terra aut ùi tabulato; .	inde minus fiet olei 6C deterius,Oleum fi potens:bis in die depleto * Nam
,eu deple/ ^dmufiime in amurca & in fiaabus erit: tam deterrimum erit,
°*	Oleum uiride quomodo fiat.	Caput. Ixv»
Leum uiride fic lacito;oleam qprimum extra tollito, Si eli inquinata; o	lauito:a loliis & flercore purgato, Pofiridie aut poli diem tertium q &
dtaerit ; faato oleum, Vbi nigra erit : firingito ♦ Quam acerbifim13 olea erit:&oleum fkdes:tam oleu optimum erit, Domino de matura olea ole' Gelicidia,	um fieri maxime expediet. Si gelidda erunt:cum oleam coges :triduu atqj ql^/
triduum pofl oleum facito. Eam oleam fi uoies:faie fpargito, Quacaudm1^ mum torcularium 8c cellam habeto.
Curiodis 6c capulatoris officia,	Caput.ixyi»
Capulatoris.	Vriodis & capulatoris offida,Seruet diligenter cellam 6c tabularium*
c	Caueat qminimum in torcularium 3c in cellam introeatur, Quamun/
diflimo puriflimoqj fiat uafe ahaneomeqj nudeis ad oleum ne utatur: Cortina più/ nam ^ utetunoieum male fapiet. Cortinam plumbeam in lacum ponito; quo pea ^	oleum fluat, Vbi ladcores ueCtibus premermt:continuo capulator concha oie/
Fadores ’ue/ um q^^1gentl^'ime poterit:tollat:neccefTet, Amurcam caueat ne tollat ♦ Oleu criibus preme m laorum primum indito .Inde in alterum dolium indito. De his labas fraces rint. ^	amurcamque femper fubtrahito. Cum oleum furiuleris de cortina : amurcam
Fraces, dehaurito.
Item curiodis in torculana ef unt officia.	Caput dxyii.
Tem curiodis offida:qu$ in torcularia erunt. Vafa pura habeant curet i	cj* uri olea bene perfidantur : beneqj ficcentur, Ligna m torculario ne ca/
In fà&us,	dant.Oleum frequenter capiant,Fadonbus det in fadus olei feriarios;
8c in lucernam quod opus fiet. Fraces quotidie euciat ♦ Amurcam comutet ulqj ad eo idonee in locum: qui in cella eriipoffiemum peruenerit, Filcinas fpongiz effingat. Quotidie locum oleo commutet:donec in dolium peruenerit in torca/ lario óc in cella.Caueat diligenterine quid elei furripiatur,
Vafa olearia 6c umana extollere.	Caput.lxyiii*
Qletas*	Bì umdemia óc oletas fàd;a erit:prala extollito: lunes torculos mefipon
u	tos fubducriarios aut in camario aut in pralo fufpendito. Orbes fibui^s
ueóìes faitulas filcinas corbulas quala Icalas patibula omnia;quis ufus erit ari fuo quodqj loco repomto.
Dolia quomodo imbuantur»	Caput.Ixvim» Dolia ibuito»
Olia olearia ttoua fic ibuito » Amurca ipleto dies, vii» Facito ut amurca d	quotidie fuppleas.Pofìea amurca eximito 8c arefacito» Vbi arebit:cumi
nù pridie i aqua ifundito.Ea poflridie diluito ♦ Poliea doliti calefacito»
Minus q fi picare uelis tepeat:fans e.Lembus lignis facito calefcat. Vbi téperate tepedititti cuminti fditojpofiea limto*Si red:e laueris i doliti qnquagenarium cumini.p.iui. fatis erit »	Bubus medicamentum»	Capdxx»
I morbum metues:fanis dato falis micas»iii.laurea folia»iii»porri fibras»
5 iii»ulpicifpicas,iii.alii fpicas. 111. thuns grana * ni. herba; fabina: plantas iii.ruta: folia.iii.uitis albx caules.ili.fabulos albos,iii.carboes uiuos.iii. mni.s.iii.Ha’C oia fublimiter legi teri danque oportet Jeiunus fiet q dabit» Ter triduti de ea potitie unicuique boui dato.Ita diuidito:cti ter unicuique dederis: oém abfumas.Bofque ipfus 6C q dabit:facito ut uterque fublimiter flent » Vafe Bos ipfus fiib ligneo dato»	Bos fi agrotare coeperit»	Caput, Ixxi» limiter flet.
Os fi agrotauerit:datocotinuo cuti unti gallinaceti crudti.Integrti faci b	to:ut deuoret.Poflridie caput unti ulpici coterito cti hemina uini facito
bibat: fublimiter terat:& uafe ligneo det.Bofque ipfus ÒC q dabit fubli/ miter flet.leiunus ieiuno bom dato,
Boues ne pedes fubterant.	Caput.Ixxii»
Oues ne pedes fubteràt:priufq f uià quoqua agas:pice iiqda cornua ifi b mà unguito»	Quomodo bubus medicam étti, Cap.lxxiii»
Bi imz uaria coeperint fieri:bubus medicamétti dato quot annis uti ua u	leat,Pelle anguina ubi inderis : tollito: Si códito: ne quarras cti opus fiet»
_	Pells ^ fer & falé 6t ferpillti;hax ofa una coterito:cti uino dato bu/ ^>e^IS anSu^/
us oibus ut bibat,Per aflate bonus aquà bona &c Iiqda bibat femp curato : ut ua e^c	Pane depfiticti fic facito»	Capdxxim»
Anem teflitium fic facito.TVlanus mortariumque bene lauato»Farinam p m mortarium indito aqua paulatim addito:fubigitoque pulchre ♦ Vbi Piis teflitius ene fubegeris defingito :coquitoque fub tefla.
Libum hoc modo facito*	Caput.lxxy
u oc mó facito,Cafei podo.ii.i mortario bene diflereat» Vbi bene di Libum* l	ftnuent : farma filigmea libri : aut fi uoles tenerius eé : felibri Cimilagi/ Diflerat.
ms blu code idito:pmifcetoque cu cafeo bene : omi. i » ad dito : 8c una be/ ne pmifcetoJnde pane facito.Folia fubditoa' foco calido fub tefla coqto leuiter
Placentam fic facit.	Caputdxxyi» Foco calido*
mortariupuruxdirojfecatoquebene.Demde manibus déplxto. Vbi be DepEl
ne fubadtum entdarinUibr.un.pauUtim additoud utruque trafta &cico. In	^
qnaio ubi atefcant copouto*ubi arebut;componito puriter:cum facies i fingula
m lunuto Lduciicjuc p cripru i3.ci.to tr3iw3t i moru3riti>iroi vvd. uilìi.wv^	^ . r ^
Tradla.	p.mi»s.id una bene cómircetocù cafeo.Pofteai tabula pura qpatèat pedé.ì.^
Singulaum. ^a^tet^ ponitoifoliaquelaurea und:a fupponito:placétàfingito^Traclajinguj3 f totu foli! primù ponito:deinde de mortario tradita Imito:tradta addito fingw3 Cafeii abufuf tlni * Item linito ufqjadeo donec oém cafeu cum meile abufus eris» In fumtPut11 tradta lìngula indito:poflea folum contrahito : ornatoq; fecum ideinde premito Texto caldo» temperatoqj.Tunc placentam imponito;texto caldo operito» Videto ut bene ociofe pcoquas:apento dum inlpiaas bis aut ter»Vbi codia eritjeximito & me ^ le ungito » Haec erit placenta lèmodiaiis »
Spiram fic facito »	Caput, IxxyU »
Pira fic facato,Qjuantii uoles ^p ronejita uti placéta fitieadé oia fedito<■
' f	nifi 5 alio mó fingito i fole traéta:ai meile oblinito bene.Inde tanq i'e/
flim tradles facitouta ipomto in fole de fimplicibus completo bene art^f Ca:tera omnia quafi placentam facias ; facito coquitoque»
Scriblitam fic facito»	CaputJxxyU1'
Criblitam fic facito.In balteo tradles cafeo : ad eundem modum facito» f	uti placentam fine meiie:coqmtoque*
Globulos fic facito»	Caput, IxxviiùV
Lobos fic facito»Cafeum cu alica ad eudé modu mifceto » Inde quanto^ g	noie? facere facito: i aneli caldu ungue idito»Singuios aut binos ccqto*
uerfatoqj crebro duabus rudibus :codlos eximito,Eos meile ungito pa/ pauere infriatouta ponito»	Enatum fic facito»	CaputdxxX»
Ncitu fic ad elide modu faritomt globulos:nifi calice ptufum cauu h3/ Vngué calda e	beat,Ita unguen caldu fundito» Hoc peflu qfi fpiri fadto ♦ Idqj duabu5
rudibus uerfato pffatoqjJte ungito coloratoci : caldu nenimiund meile aut cu mulfo apponito,	Erneu fic facito»	Cap^lx***'
Rneum placentum tanq placentam,Eadem omnia inditotqua in p|3^ Hirnea Sdii/ e	centam eo permifceto:in alueo indito:in hirneam fidlilem eam demi10
lis^	to,In aulam aneam aqua calida plenam ita coquito ad ignem» Vbic0/
dium eritthirneam conflrmgitouta ponito»
Sparicam quomodo fades»	Caput .Ixx^1'
Paricam fic facito : ita uti fpiram : nifi fic effingito : detradlis cafeo me ^ s	(pharaspugnum altas faato,Easin folocomponitoidenfas eodem»10
do componito atque fpiramatemque coquito*
Globuli»
Infriato,
Sparita,
Votum pro bubus.	Caput,ixxxiu,
Otù p bubus ut ualeat fic facito, Marti Siluano i filua iterdius i capita u	fingula boum uotù facito. Adoris libras,rii,& lardi.p.iiius.umi feflari/ .
osali,s.Id in urnas liceto coniicere:et uinu idé i unu uas liceto conncer.
Eam rem diuina uei femus uelliber licebit lacere. Vbi res diuina fadta erit: (la./ tun ibidem confiimito. Mulier ad eam rem diurnam ne ad fitineue uideat quo/	gcj r-
modo fiat,Hoc uotum m annos finguios uoles:fi licebit uouere,	j - ' j
Sauillum fic facito,	Caput.lxxxmi, ^
Auillu hoc mó faato,Farina felibrà:cafei,p,ii.s.una comifeto quafi li/ s	bii mellis.p.ii,6<: ouu .Catinum fidale oleo ungito. Vbi bene oia comi/
fcuerisu catinu fdito.Catmu texto opito.Videto ut bene pcoquas:mo/ leu ubi altiffimu é, Vbi codù erit:catinu eximito:melie ungitotpapauer ifna/ to:fub tefto fubde paulifper :poflea eximito;ita pone cum carino 6c lingulas,	E!u catino lin
Pultem punicam fic facito.	Caput.lxxxv» gulas.
Vitem punicam fic coquito.Libram alica: in aquam inditojfacito ut be p	ne madeant.Id fundito in alueum purum:eo cafei recentis.p.iii.mellis
p.s.ouum unum:omnia bene permifceto.Ita infipito in aulam nouà, Infipito in au Graneam tnticeam fic facito,	Caput.Ixxxvi, lam.
Ranea triticea fic faato,Selibra trinci puri f mortariu pu^ idatrlauetqj g	bene:corticedecéter eluat.Pofìea i aula idat & aquà puram:coquatq;,
Vbicodum eritdade addatpaulatim ufqj adeo:doneccremor crafius Cremor, factus erit.	Amplium fic facito.	Caput.ixxxvm
Myllu fic facito. Siligine purgato bene:poftea i alueù idat:eo aquà ad/ a	dat bis i die.Die decimo aquà exiccato:exurgeto bene:i alueo puro mi/
fceto bene:facito tàq firx fiat.Id i linteu nouu idito:exprimito cremore Cremorem i i patina nouà aut f mortariu :id oé ita facito:& refricato denuo.Eà patinà i fo/ patinam, le ponito: ut arefcat.Vfii arebit i ollam nouà indito unde faato cu lade coquat.
Salem candidum fic facito.	Caput,Ixxxyiii,
Alem candidum fic facito. Amphoram defrado collo puram impleto 5	aqu® puramn fole ponito : ibi fifceilam cum faie populari fufpendito ÓC
f !	fupletoqj idenridem.Id aliquoriens in die faato ufqj adeo:do Suppleto idé
nec lai deherit tabefcere biduum.Id figni erit:menam aridam uei ouum demit/ tidem. tito : i natabit : ea muries erit : uei carnem uel cafeos uel falfamenta q uo condas. Muries * Porro muriam in labella uei in patina in foie ponito. Vfq;adeo in Iole habeto: donec concreuent.Inde flos falis fiet. Vbi nubilabitur nodu fub tedo eo poni/ Nubilabitur, to.Quoudie cum foi erit in fole ponito.	b
Gallinas & anferes fic farato,	Camir 1 Yxxviiii
Alltnas & anferes fic farato.GalUnas teneras qu* pnma panen-t c5da/ g dat polline uei fanna ordeacea cofparfa tumdas faciat. Eas in aquà m/ tigat;et i os mittat:paulati quotidie addat;et gula cófideret qd faris fit.
Bis in die faciat:6C meridie bibere datomec plus aquas:ira fiet horam.i.eodem modo antferem alitomifi prius dato bibere bis in die & bifefcam.
Palumbu far	Palumbum recentem fic farcito.	Caput.xc.
cito»	Aiumbum recentem fic farcito. Vri prenfus erit:ei fabam codam tofìa
p	primu dato.Ex ore i eius os iflato ite aquà.Hoc dies.vii.facito. Pofica
fabà fvefam pura de far purù faato;& fab^ tertia pars ut inferuefcat.Cu Depfito.	infipiatipuriterfaato 8c coquito bene.Id ubi excufPens deponito:bene oleo
Turunda’.	man^ ungito:depofitoqj primum pufiilum:poffea magis depfes:oleo tangito:
depfitoqj.Dum poteris fàcere turundas ex aqua:des efcam temperatam.
\j	Aream fic facito.	Caput.xa.
Rea fic fàcito.Locù ubi fàcias cofodito:poflea amurca cófpargito bene: a finito^ cobibat. Poftea cóminuito bene glebas. Deinde coxquato : Si pauiculis uerberato. Poftea denuo amurca c6fpargito : finitoqj arefeat. fpergito.COI1/ ^lta fecensmcq; formica nocebit:neqj herba: nafeentur.
*J	Frumentone gurgulio noceat.	Caput, xcii.
Ruméto ne gurgulio noceat nec mures tagatdutu de amurca facito :pa • f	lea^ Pa^ addito t finito marcefcat bene & fubigito.Eo granariu totu obii
nito,craiTo mto poflea confpargito:amurca bene oe qd lutaueris ♦ Vbi aruent:eo frumétù refrigeratu códito;gurgulio non nocebit.
Olea fi frudum non fert.	Caput.xcii.
Lea fi frudii no fert: ablaqueato. Poflea flraméta circuponito. Poflea O	amurca cù aq comifceto aquas ptes.Deinde ad oleà circùfudito ad ar/
bore maxima amphora una comixti fatis é. Ad minores arbores p réne idito.Et idé hoc fi facies ad arbores feracesih^ quoqj meliores fiet. Ad eas tamé Fici uti grof/ Eraméta ne addideris.	Fici uti groflbs teneant. Caput, xciii »
fcs teneant.	Iri uti groflbs teneant : facito omnia qua: modo olea: : Si hoc amplius :cu
Hoc amplmf f	uer apparet terram adaggerato terrà.Si ita feceris Si grofli non cadent;
Si fici (cabra: non fient :& multo feraciores erunt.
Conuoluulus in uinea nefiat.	Caput* xcmi'
Onuoluulus i uinea ne fiat:amurci coditoipura benefacitou' ua*s sneri
c	fdito cogiosduos:poEea igne leuic©qto:rudicula agitato crebro ufque
Tertiarium, f ,	adeoidd fiat ta' craflum q mei. Poflea fumilo bituminis tertiani! & fui
Q uartarium tuns	. Cbterito i mortane p fe utruqj.Poflea ifnato qminutifTime in
Infriato', '	amurca ^ da:& fimul rudicula mifceto:& denuo coquito fub dio.Na fi i redo
coquas cu bitumen& fulfur additu e:excadefcet. Vbi erit tà craflfum q uifcum:
Couoluolus, rinito irjgefcat:‘Hcc uite fub caput & fub brachia ungito.Cóuoluolus no nafce/
tur"	r l r	fiant.	Caput.xcv.
yes ne fcabraz fiant: amurcà códito:purà bene fa cito; aquà i lupino de/ o feruerit:& tzce de uino bono inter fe omnia pariter commifceto.Poflea cu detunderis:unguito totas:finito biduù aut triduù cofudét* Deinde t
malikuito:fi aqua manna no habebis faciesaquà falistealauito. Sihxcficfe/ Lauito^ censmon fcabra: fient:& lanx plus &: meliorem habebunt;& ricini non erunt Riemù (" molelìi,Hodem modo in omnes quadrupedes utito:fì fcabrx erunt*	%-/>*«*>•
Amurca; unguentum»	Caput,Ixxxxyi. ( } /
Murca decora axem unguito &C lora Oc caldamenta 86 coria omnia ; 86 a	meliora facies,
Vefìiméta ne tinea; tagàt,	Cap.xcyin
Efìimenta ne tineae tangant:amurca decoquito ad dimidiù : & ungito
u	funduarcaz 86 extrinfecus pedes 86 angulos» Vbieaadaruerittueflimsta
codito. Si ita fècens:Cinese no nocebùt.Et ite oém fupellerftilé fi unges: Supeliectile no putrefece. cu ea terferis fplédidior fiet»Ite ofa senea unguito fed prius exter unguito a/ gito. Po fica cù unxeris ea uti uoies extergito: fplédidior erit:6£ erugo nò erit mo murca» leda.	Pici andse ut mtegrse fxnt»	Caput, xcy ili. Extergito,
f lei arìdse fi uoies ut integra: finta uas fidile còdito, Id amurca decoda
unguito.	Oleum ficin metretam indes, Caput.xcvim. Oleum ime/
Leum fic in metretam nouam inditurus eris. Amurca ita uti é cruda pri tretam» o	us colluito : agitato qj dm ut bene cóbibat.Id fi feceris: metreta oleù non Colluito,
bibet : Oc oleum melius fuerit : 8c metreta ipfa firmior erit.	Combibat.
Virgas myrteas uti ferues.item aliud genus,	Caput.c»
Irgas myrteas fi uoies cum bacas feruare:item aliud genus quod uis:86 u	fi ramulos ficulneos uoies cum folusanter fe alligato : fafcicuios facito:
eos in amurcam demittito:fupraftet amurca facito:Sed ea quse demiflu rus eris:fumito paulo acerbiora» Vas quo codidens oblinito plane.
Si bouem aliamqj quadrupedem ferpens momorderit,	Caput.d»
Elanthii acceptabulum: 8d quod medici uocant fmymeum: conterito in m	uini ueteris hemina, Id p nares indito : 86 ad ipfum morfum tlercus fuil
lum apponito.Et idem hoc(fi ufus euenent;homini facito.
Boues uti ualeant.	Caput.cii.
Oues uti ualeant:86 curari bene fint:66 qui faflidient cibum:uti magis b	cupide appetant ; pabulum quod dabis amurca fpargito : primo paulu/
lum:dum confuefcant:poriea magis:86 dato rarenter bibere commixta Curanores cum aqua azquabiliter quarto qumtoqj die:Hoc fi feceris : ita boues 86 corpore r curatiores erunt:86 morbus aberit.
Vinum famili® per hyemem.	Caput.ciii» Quadratalia
Inum famiiia per hyemem quo utantur. Muffi quartarios,x.i dolium u	indito laceri acris.q.ii.eodem infundito fapze quadrantalia duo : aqua:
dulcis, q.i» Hac rude mifceto ter m die dies, y.cotinuos.Eo addito aqua
manna ueteris feftanos.lxmi.86 operculum indolium indito:86 oblito dies.x.
Hoc uinum durabit tibi ufqj ad lolftirium, Siqmd fuperfuerit poft folftitium :
acetum acerrimum 86 pulchemmument,	Acetu acera/
mum.
Ebullibit*.
'f	r
Um	m fierTvbi muna fada ent ?odé indolio infundito. Schoenum
& c^mmn^^^^^un^itotquod fiet fextarium unum^eodem in doliu con fundito:ut odoratum fiet^Poft dies*xxx.dolium oblinito. Ad uer m amphoras diffundito : biennium in fole finito politum effe. Deinde in tedù conferto. Hoc
uinum non erit deterius q eoum.
Aqua: marinas concinnatio,	Caput,cv*
Q uas marina quartariii ,i, ex alto fumito : quo aqua dulds no acce at, Fringito * a fefquilibrà falis frinoitoieodem indito &C rude mifceto ufqj adeo: onec
ouum gallina; codlumnatabit:defimtomiit:cre. Eodem uimuetensuel
amimi uel m.flli albi contos duos mfund.to: mifceto P^Poft^ m	pca
tum confundito 8C oblinito,Si quidem plus uoles aquas malinas co ~ %P
portione omnia ea facito,	.,	• •
Quomodo labra doliorum circùlinas : &C ut odorata fint: & ne quid uitn m uinum accedat,	Caput.cvi,
Apse congios, vi, qoptimas infundito i ahenù aut in plubeù : Se iris arida: s	cótufas hemina 8c fertà càpamcà, p. y .bene odorata una cù iri còtudas :
_ •	qminutiffime per cribrum cernas:&: ima cum fapa coquas farmentis &
q^minu _ jem f[amma:commoueto,Videto ne aduras,Vfq5 coquito:dum dimidium ex/ niepcr ru qUOquaSt Vbi refnxeriticófundito in uas picatum bene odoratum:Si oblinito,
V	• j Vtitorinlabradoliorum,
V	utor mia/	Vinum fi uoles experiri duraturum fit: nec ne.	Caput, cyii,
bra doho^,	Q[étà grand? dirnidm acceptabuli f caliculù nouu indito:& uini fefla/
n riù de eo uino eo qd uoles experiri eodé ifundito:& iponito i carbones: ^	facito bis aut ter iferueat.Tu id pcolato:polenta abnato, Vinii ponito
fub dio,Pofthdie mane guidato. Si id uinu fapiat:quod in dolio etfeito duratu/
mm,Sifubacidumeritnondurabit.
fubaadum.	Vinum afperum lene fieri.	Caput, evu1 *
Vinum afpe/	Inum afperum quod entdene SC fuauefi uoles facere:fic facito,De eruo
rum lene. u	farmi facito librum,& uini cyathos.un,confpargito fapa. Pottea facito
laterculos.Sinito cobiblt noddé dc die.Pottea cómifeeto cù eo uino i d° lio:&Z oblinito diesdx.ld uinù erit lene 3c fuaue et bono colore & bene odoratu* Odorem deteriorem uino demere.	Caput, cyum
'tf ^ttam de tegula crafiam puram calfadto in igni bene, Vbi calebit eam -	^ t	picato:retticula alligato:tettam demittito in dolium infimum leniter
nitobiduooblitumdolium.Sidemptuseritodordeterior id optime-non ; fapius fadto:dum odorem malum dempferis.
Si uoles fare in uinum aqua addita fit nec ne,
Caput.cx»
Afculum fàcito de materia hederacea ♦ Vinum id quod putabis aquam u	habere eodem mittito,Si habebit aquam:umu effluettaqua manebit»
Nam non continet uinum uas hederaceum»	Non continet
Vinum eoum fi facere uoles»	Caput.exi. mnù uas he/
Quam ex alto marinam fiimito:mari tranquillo cu uentus no erit dies redaceum» a Ixx.ante uindemiatquo aqua dulcis no pueniat.Vbi hauferis de mari: in dolm fundito.nolito implere, quadràtalibus qnqj mmus fit q plenu : opculu fpomto:relinqto qui fterfpiret» Vbi dics. xxx. pratenermt : trafiundito i interfoiret» alteri! dolili puriter:ód lemter relinqto i imoiqd defederinpofldies.xx.i alteru ite dolium tranfiundito.Ita relinquito ufqjinuindemia.Vndeuinu eoum face Vinu eoum, re uoles:uuas relinquito in uinea: finito bene coquatur»Et ubi pluerit 8C ficcaue nt:tiic deligito»Et ponito in fole biduù aut triduu fub dio:fi pluuia: non erunt.
Si pluma ent:m tedio in cratibus cópóito.Sd fiqua acina corrupta erunt depur/ gato.Tu fumito aquam mannam quadrantalia»s.s,& in doiiu quinquagena/ num infundito : aqus marina; quadratalia» x »1 um acina de uuis mifellis decar q » _ ..
pito de fcapo.In idem dolium ufq^dumimpleueris manu comprimito acina:ut	tata ia
combibant aquam mannam .Vbi compleueris dolium : operculo operito : relm/ t an^ ^car / quito qua mterfpiret, Vbi triduum praterient : eximito de dolio ; & in torculario bltode lcaP° calcato : &c id uinum condito in dolia lauta 5c pura & Cicca.
Vt odoratum bene fit»	Caput.exii.
Vmito teftam picatam. Eo prunam lenem indito : fuffito : ferta & fchoe/ s	no & palma:quam habent unguétarii ponito in dolia: & opito ne odor
exeat:anteq uinum indas. Hoc facito pridie quinum infundere uoles»
De lacu uinum qpnmum in dolium indito: finito dies,xv. apertam anteq obii/	.
nas relinquito:qua interfpiret uinum.Poflea oblinito» Poft dies.xl.diffundito i pe lacu Ha do amphoras : Se addito in fingulas amphoras fap^ (e (larium, i. Amphoras nolito 1U2aiindito» imp ere nimium anfarum infimarum fini» Amphoras in fole ponito: ubi herba Affundito i non aet amphoras operito me aqua accedati ne plus quatriduum in fole fiue anaphoras» ns.Poil quatriduum in culeum componito òc in fapa»
Vinum fi uoles concinnare ad aluum»	Caput.cxiii»
Inum fi uoles concinnare ut aluum bonam faciat:fecundum uindemià Vinum cócin u	uoi uites ablaqueantur : qtum putabis ei rei fatis effe umittot uites abla nare ac^ a^ud‘
queatoSc fignato.Earum radices circum fecator&puroato» Veratri ra/
dices in pila contùdito: eas radices dato circum uitem:& ffercus uetus 8t ueteré citiorem & duas partes terne oroidatot radices utns terram ifuper miidto. Hoc uinum feorfum legito.St uoles fetuarem uetuftatemtad aluum moue'dam fer/ nato:nec commi.ceas cum camero uino.De eo uino cyathum fumito:6c mifoeto aqua:& bibito ante coenam» Sine periculo aluum mouebit»
Vinum ad aluum mouendam»	' Caput.cxiiii»
Fafdculos ue ramata,.
Acetù lafTeiv pinatum.
In orcuià cal cato.
Epityrum»
Cortice oppi/ cato,
fviuiUceu
)

VIX S
C'
) N uinum muftum ueratri atri manipulum conucito m amphora. ybi i	firn efferbuerit:de uino manipulum eiicito.Id uinum fenato ad aluu
mouendam.	Ad idem,	.. i
, Inum ad aluum mouendam conannare. Vites cum abiaqueabutur: u	gnato ruSncame admifceas cum uino estero,Tris fafciculos ueratri atri -
arcùpomtd orcu radices : & terra infup imiato,Per umdemià de bis uiVu tibus ad delegeris {eórlùm feruato:cyathum in emeram potionem indito;aluu mouebit;Si poflndie perpurgabit fine periculo,
Lentim quomodo ieruari oporteat.	Caput.cxv.
Aderpitm aceto diluito:pmifceto lentim aceto iafferpiciato:& i fole po/ l	nito.Pofìea iétim oleo placato: finito arefcat.Ita itegra feruabitur rede,
Olea: alba: quomodo condiantur.	Caput,cxyi,^
Lese alba: quemadmodum condiantur ;Anteq nigra: fiant contunda'tur, o	& in aqua deiiciantuncrebro aquam mutet. Deinde ubi fatis macerata:
erunt : exprimat ; 8c i acetùconiiaat;&: oleu addat Se falis felibrà.m mo du olearù foemculù &c létifcu feorfum códat in acetù.Si una admicere uoles ci/ to utitor.in orculam calcato mambus ficcis.Cum uti uoles fumito»
Oleam albam fecundum umdemiam qua utaris.	Caput, cxyii.
Leam albam fecundum uindemiam qua uti uoles fic condito Muffi tàv
0	tùdem addito quàtu aceti,Citerà item condito ita:uti fupra fcnpm ed.
Epitirum album nigrum &C uarmm.	Caput.cxyni,
Pityrum album nigrum uariumqj fic facito.ex oleis albis nigris uanifqj e	nucleos eiiato.Sic condito,Concidito ipfas. Addito oleum acetum cori/
andrum cyminum foemculum rutam mentamun orculam conditoiole um fupra fiet:ita utitor.
Muflum fi uoles totum annum habere:	Caput.cxvim,
N amphoram muda mdito;&: cortice oppicato:demittito i piicmam :
1	) pod,xxx,diem eximito:totum annum mudum erit, _____	C
Mudaceosficfadto,	Caput,cxx,
m.	♦ 1_/ . U. ♦	LLCsi. C*. I X 1 ♦	ri	— 
defrixeris:lauri folia fubtus addito:dum concoques.
Vinum conannare ad lotium»	Caput»CX^i,
Inum concinnare:fi lotium difficilius trafibit.Capidam uel mniperunt u	contundito in pila:libram indito in duobus congiis uim ueteris. In uafe
aneo uel plumbeo deferuefacito, Vbi refrixeritan lagenam idito Jd ma ie ieiunus fumito cyatu pderit.	Vinù ad ifchiacos cocinaf »	Cap.CXX»'*
Inirad ifchiacos fic facito»De iunipero materia femipedé crafiam coci/ u	dito minutimi. Ea feruefacito cum cégio uini ueteris » Vbi refrixerit a la/
goena cófuditojó^ podea id utitor» Vmi cyathum mane temnis pderit»
Vt interdiu canes claufbs habeas» Cap*cxxiu\ c Anes interdiu claufos effe oportet: ut nodtu uigilantiores 6C acriores fint
Vinum myrteum fic facito» Cap»cxxmù	Myrta»
m Yrtam nigri arefacito i umbra» Vbi iam erit paffa:feruato ad uindemia.
In urna muffi contondito fnyrtae femodiumiid oblinito»Vbi defiuerit fer nere muffum:myrtam eximito Jd eff ad aluum crudam & ad lateris dolorem & ad cdiacum:& fi aluus non confiftet:&: ad tineas & lumbricos»	Ad tormina»
. Ad tormina : & fi aluus non confiftat : Se È tineaz Se lumbrici moleff i exi ftent»	Cap.cxxv»
t Riginta mala punica acerba fumito:contundito:indito in urceum Se uini nigri aufleri cógiop tres»Vas oblinito:poff ,xxx»dies appetito Se utior ,Ieiu •aus heminam bibito*
Ad difpepfiam Se ff ranguriam »	Cap.cxxvi*
m Alumpunicum ubi fforebit:colligito»Tres heminas in amphoram in
fundito» Vini quartate.i.ueteris addito.Et foeniculi radicem pura con tufam heminam unam.Oblinito amphorà*&poft dies»xxx*aperito & utitor, i1 tj Clbum conc0£luere & lotium facere:hmc bibito quàtù uoles fine peri/ Lotlli &cere* anT PfrPurgat & imbricos:fi fic conanes.Incanam mbe ,eP°ari-	uns drachmam conterito :& mei codlum dragmam unam:6i
uini e anum Se origanum : dato ieiuno Se puero pro arate in triobolum Se uini neminarmòupra pilam infeendat Se faliat deaes:&deambulet.
Habitationem aelutare*	Cap.cxxvii»
t Erram q maxime cretofam uel rubrico!im eo amurcam infundito:paleas
Vh' mT*Smit°cIuatr^uuirnfracefcat,Vbi bene fracuerit:rutro concidito. Fracuerit» i conaderis delutato.Ita neqj afpergo nocebitmeque mures caua faaétmeq? Delutato, nerba aiafcetunneqj lutamenta femdent fe»	Caua»
Area frumentaria quomodo fiat.	Cap.cxxvjii*	Lutamenta.
a	Rea ubi frumentum teratunfic facies.Confodiatur minute terra.
,. Amurca bene cofpargatur : Se combibat qplurimum.cominuito terrà:
cym ro autpauiculacosequato* Vbicoxquataerit:neqjformics moleff» ^	,
crune : &c curn pluet lutum non erit.	Cylmdroaut
Ligna amurca afpergantur.	Cap.cxxvmi»	pauicula*
Dapan pro bubus.	Cap.cxxx.	C' murcapfpar.
P r^mfi^ararrun6”	k^busfaaco.Pofieauemo arate idpito.Ealoca g”-iet3.
Dapem quomodo facias» r---------------	culigna»
Cap.cxxxi»
i	Ape hoc mòdo fièri oportet.louidapali culignj mid quica uis poluceto. poRutSÌ’
c n
Polucere,	Ho die fèrise bubus & bubulcis & q dapé faciét.Cù polucere oportebit Cc fades.
lupiter dapalis : tibi fieri oportet : f domo famiiiac(j mea culigna uini dapi eius Made dape rel ergo.Mads uino iferion efto.Made hac iliace dape poilucéda elio. Manus pollucenda	fterluito.Poftea uinù fumito, lupiter dapalis *mada: iftace dape polucéda eflo,
eflo.	Made uinoifenonefìo.Velia; fi uoles dato,cfepsloui affariapecuiaurna uini
Mace,	Ioni cade.Prophanato fine cótagione,Poflea dape fada;ferito miliù panicum
ientim allium.
Propagatio pomorum caterammqj arborum*	Cap,cxxxn.
Rbonbus ab terra pulii q nati erunt : eos i terrà deprimito,Hxtollito uti a	radice capere poffintJnde ubi tépus erit: effodito: ferito^ rede, Ficum
oleà malù pumcu mala fìrutea cetonia aliaq mala oia laurù cyprià del phicà prunu myrtu cóiuguiù &C myrtù albù 8c nigru nuces auellanas pranefli/ nas platanù. :hac oia genera a capitibus propagari Se eximi ad huc modu opor/ In arboribus tebit.Qiis diligétius fori uoles:in calicibus fen oportet,In arboribus radices uti radices uti ca capiant ; calicem pertufum fumito tibi : aut quaffilu : per eum ramulu tràflento : piant.	eum quaffilum terra impleto calcatoqj ; m arborem relinquito, Vbi biéniu erit:
Per quaffilu ramum tenerum infra procidito;cum quaffilo ferito, Eo modo quod uis genus ramulu tràfiè arborum facere poteris ; uti radices bene habeant .Item uitem in quaffilum pto/ rito.	pagato:terraq? bene operitoianno poli praecidito:cum qualo ferito,
Anteq meffem incipiasiut porca praeadaneù facias,	Cap,cxxxiii*
Riufq meffem ì'aaas porca pracidaneà hoc mó fieri oportet, Cereri por p ca praecidanea : porca foemina pnufq hafce fruges códàtur far triticù or/ Rapidum	kk* lemen rapiaum: thure uino loui lano lunoni prafato. Pnus q
Strue "	porca fóeminà fmolabis:Iano ftrué ccmoueto fic.Iane pater te hac ffrue còrno/
Madus	uenda bonas preces te precor uti fies uolés propitius mihi librifqj meis domo fa
Fertum *	miliaeq; meae madus hoc ferto. Fertu loui moueto :et madato fic lupiter te hoc
ferto obmouédo bonas preces precor uti fies uoles |>piuus mihidibenfque meis Vino {feriori domo familiteqj mea; uidnis hoc ferto. Poflea uinu lano dato fic, lane pater uti exta porreda te ftrue cómouéda bonas pces bene peatus fum:eiufdé rei ergo made umo infe non effo. Poftea ioui ficuupiter made erto;umo inferiori eflo, Poffea porcam Cereri uinù prxcidaneà imolato, Vbi exta pieda erata'ta uoueto:ffrué comoueto mada/ dato.	toqirtéutipriusfecens.itemianouinura dato:&iouiuinumdato,item utipri/
Centones.	us datu ob ffrué obmouédu 6C fertu libàdu : poflea cereri exta & uind dato .
Sculponeas »	Tunica: Si centones ferramta & reliq utenfilia ubi ematur,	Cap.cxxxiiii*
Cuculiones	Oma: tunicas togas faga :centones fculponeas calibus & minturnis:cu/
Catellas.	r	culiones ferramenta falces palas ligoes fecures ornamenta murices catei
Tuga romani	las uenafro:palla fuelfre:&: in lucanis ploflra : trabes alba: romaz dolia:
ca.	labra tegula: ex uenairo. Aratra in terram ualidam romanica bona erunt:in ter/
Vomeris»	pullam campanicauuga romanica optima erut. Vomeris idutilis optimi15
Trapeti» •:	ent.Tfapctipotnpeus^olas ad rufimateriam : dauescloflraroma: ac hama: »
Visina? oleant urcei aquarii uinarise umse 8c alia uafa smea capus .Nols fifcins Aenea capus
càpanics carus utiles funt.Funis fubdudanus (partu oe capustfifcinas roma/
nicas fueffs : caffins optims erut.Roms fune torculu fiquis faciet cafmi.L.nu/
mis:uenafri minturnis,d.eo indere oportet coria bona. vm.nofìratia recenti aq
deperfla fient qmmimu falis habeat:ea depfere & ungere unguine prius opor/
tet : tu ficcare. Fune exordiri oportet lógù pedesdxxii. toros. ni. héat lora i toros
fingulos,ix.latas digitos duos.Cu tortus erit longus.p.xiyiriu comiilura abibit
p.uureliquu erit pedes.xlyi.ubi extétù erit accedet.p,y,longus erit.p.Ii. Fune
torculu extentu longu effe oportet.p.y . maximis uafis;minoribus*p li.Funem g„mirMnj-
loreuinploflm mflii,p.xl,femifumu.p.xlv.loraretinaculain ploftm.p.xxxyi.	US>
ad aratrum.p. xxvi.lora produdroria.p.xxxyu.s.fubiugia in luflm lora.p. xix.	À
luniculum.p.ri.x.in aratrum fubiugiain luflrum lora.p.xii.funiculum.p.xx.
trapetos latos maximos.p.iiii.s.orbes altos.p.iii.&.s.orbes modios ex lapidici/
nis cù eximet craffum.p. i. &; palmu intermiliarui & labru.p, ii. digitos, ii. labra
craifadigitum fecùdariu.Trapetùlatù.p,iiii,&: palmurintermtliariù &labrù
pes.i,digit,i.labra craffa digi.y.orbes latos.iiii.& digit.v.craffos,p.i.digit
t 0_________________ r....	..........______^ Connodato3+
li.Ttapetu ubi aduectum erit:ubi flatues ibi 8c connodato concinnato^,
Pollintionem quo padto dari oporteat,	Cap,cxxxv,
N agro calmate Sc uenafri in loco bono parte od:aua corbis diuidat: fa/
1	115 bona feptima tertio loco fexta : fi granum modio diuidat partem,y,
uenafro ager optimus. ix, partem corbis diuidat. Si communiter pffunt p0[jint0r+ qj ex parte pollintori pars efbeam partem in pifìnnum pollintor ordeii,y,mo/
dio fabam quinta modio diuidat*	Vmearedem
Vineam redéptori partiario quomodo des.	Cap.cxxxyi, ptoru
Ineam curandam partiario bene curet fundum : arbuflum : agrum fm/ parflat IOi u	mentanum : Partiario foenum et pabulum quod bubus fatis fiet qui illic
fient extera omnia pro indiuifb.
Boues quomodo feriis coniungere licet,	Cap.cxxxyii, ^	^ r
Oues feriis coniungere licet. Hoc licet facere.Trahant ligna fabalia fru/ lViu Js e%s aU b	mentii qd n5 daturus eris .Mulis eqs afims ferix nullx : nifi i familia fùt f1S ena: nU /’
Quemadmodum lucum collucare debeas,	Cap.cxxxviii.
Vcum collucare romano more fic oportet,Porco piaailo facito. Sic uer/	u.
[	ba concipito. Si deus fi dex cuius illud factu eft uti tibi ius eft porco pia/ 01 uc‘iU'
culo facereulliufce (acri coercendi ergo, Harumcp rerum ergo fiue ego p fiue quis iulTu meo fecerit:uti id fecerit:red:e fa&um fiet, Eius rei ergo te hoc porco piaculo immolando bonas preces precor: uti fies uolens propitius mihi domo famili^qj mex liberifq; meis.Harumfcererù ergo maddehoc porco pia/ culo immolando.
Si fòdere uelis altero piaculo quid facere debeas. Cap cxxxix> I fodere uelis altero piaculo eodé modo facito:hoc amplius dicito : ope/ s	ris fàciundi caufà cum opus quotidie per partes facito: fed fi intermifenf :
aut feri* public* aut familiares intercefferintjaltero piaculo facito.
Si agrum luftrauens :quid facere debeas tunc»	Caput.cxl*
A u lufìra '	Gru luftrare fic oportet imperas folitaurilia arcuagi cu diuis uoléribus ì
®	f a	quodqj bene eueniat màdo tibi inani uti fila folitaunlia fuudù agni ter/
ràqj meà quota ex pte fiue circùagi fiue cirferéda céfeas : ut i cures lullra Prafamin	re^anL^ louéqj uiuo prafamino fic dicito:Mars pater te precor qu*foqj:uti fies
Inuifos * uoléspptf*118 mihi domo iamiliaqj meauquouis rei ergo agrù terrà fùduq; meu Salitaurilia fa^ltaur^ia Arcuagi iuffi. Vti tamé orbos uifos iuifosq; uiduertaté uaflitudinéqj circù api	calamitates intéperiafqj ^hibeflis defendas aueruncefq^.Vriqj tu fìuges frumé/
Viduertate ta mneta turgukaqj gradire beneqj euenire finis.Paflores pafcuaqj falua feruaf/ Auerunces * fis:diuifqj bona faluté ualitudinéq? mihi domus fàmiliaq; nofìra ♦ Harùfce re/ Grandire,	ra ^g0 fundi terr* agriq} mei luftràdi luflriqf fàciendi. Ergo ficuti dixi madie
Madie folita/ hlfce kHtaurilibus Uaétibus immolàdis efìo.Mars pater eiufdem rei ergo ma/ urilibus ladté ^ hlfce foljl^ntibus taunlibus efìo.Item efto Jtem cultro facito flrué & fer/ «bus.,	mm utt ad det. Inde obmoueto.Vbi porcum immolabis : agnum uitulumq! 6c
oportet. Etufq, tet ergo madles hifce foIitaunl.bus immolSnd.s eflo nomitare
uetat matrem ncque agnum uitulumqj.Siminus in omnis litabis fic uerba co/
aplto.Marspaterfiquidubiiliifcefoiitaurilibus ladlétibus:neque fatiffadlum
Verba conri/	folltauri^us Pucul0 • Si uno duobufue dubitauent:&: fic uerba cóapito,
.	Mars pater: tibi illuc porco neque fatiffàtum e fi : te hoc porco piaculo.
P‘t0'	Villici officia.	tCaput.cxIi.
Illia offiaa:qu* funt qua: dominus praapit : ea ofa qua in fundo fieri u	oportetrquaqj emi pararique oportetjquomodo qua: cibaria dari fami/
li* oportet: eadem uti cures faciafque moneo. Domino qu* dicet audi/ ens fis,Hoc amplius:quomodo uillica uti oportetquomodo imperari opor/ tenuti in aduentu domini:qu* opus funt parentur :curenturque diligenter* Villic* officia.	Caput, cxliif
Illic* qU* funt officia curato faciat Si ea tibi dederit dominus in uxoré: Vicinas qmt ^ u	ea eflo contentus.Ea te metuat facitome nimiù luxuriofa fiet * Vicinas
nimu utatur	auafque mulieres qminimu utatur. Neue ad domù neue ad fefe recipi/
Ambulatrix* at*	comanequoeat.Neueabulatrixfiet.rédiuinànefaciatmeuemadet q
r!^ea A4- J nir x ^omiri! aut dcnun*. Sato dominùp tota familia rédiui/ Villa couerfa ere* 11 a let:^dUconuerfam mundàque habeat.Focù purù circuuer/ Corona in fo/ fumquotl te pnus q cubitum eanhabeat. Calendis nonis feflus dies cum erit;
cum.	5Ta7v [7m!ndlat*Per -os itaque dies Lan familiari pro copia fupplicet*
Cibum tibi & famih* curet : uti codlum habeat .GaUrnas multas 6C oua uti ha/ beat.Pira arida lorba ucos uuas paffas ferua i fapa.Pira 6c uuas i doliis & mala
etiam ftmtfa* Vuas m umaceis 81 urceis in terra obrutas,Et nuces recentes pre/ neftinas in urceo in terra obrutas habeat, Mala fcantiana in doliis 6c alia qua: condi Colent Sc filuatica.Hac omnia quot annis uti condita habeat.Farinam bo Siluatica. nam 8c fubtile far fciat facere»
Lex olea: legenda.	Caput,cxliu.
Leam legendam hoc modo locare oportet ♦ Oleam cogito recte oem arbi	leseti
°	tratu domini;aut quem cufìodem fecerit:aut cui olea uenierit. Oleam ^ focare»
ne flrigito ; ne ue uerberato iniuffu domini aut cuflodis * Si aduerfus ea quis fecerit: quod ipfe hodie delegerit : pro eo nemo foluetmeq? debebitur. Olei qui legerint:omnes iuranto ad dominum aut cuftodem fefe oleà no furnpuifie neqj quéq fub dolo malo ea oleitate ex fundo.L,Manlii, Qui eorum ita no iu/ 0jeltate rauerint : quod is legerit : pro eo nemo argentum dabitmeque debebitur, Ole/ am cogi redìe: fatis dato arbitratu L.Manlii Scalze ita uti dat* erunt: ita reddi/ to;ni(i qu* uetuflate fradt* erunt.Sinon erunt:reddet;&: q? arbitratu deduce/ tur. Si quid redemptoris opera domino datum erit :refoluito » Id boni mri arbi/ E^demptoris tratu deducetur.Legulos quot opus erit prabeto 8c faélores » Si non prabuerit; °Pel:a» quanti conductum erit aut locatum erit ; deducetur: tanto minus debebitur .De fundo ligna 6c oleam non deportato* Qu i oleam legent qui deportauerit : in fin gulas deportationes.H.ii.deducenturmeque id debebitur.Omnem oleam pa/ rum metietur.Modio oleario affiduos homines qnquaginta prabeto iduas par/ tes ftridorumprabeto.Nequis concedatiquoolealegunda ÒC faaunda carius Stridores» Locetur, Extra q fi quem forium imprafentiarum dixerit : fi quis aduerfum ea feceritifi dominus aut cuffos uolent iurent omnes forii * Si nò ita iurauerit: pro ea olea legfida Sc fariuda nemo dabit;neqj debebitur ei q non ita iurauerit*
Acceffióes i.M.d.cc.accedat olea fai fa, M.v. olei puri.p.ix.In tota oleitate, v. aceti.q.ii,quod oleo falfo nó accepemtidum oleam leget i modios fingulos.H. dabuntur.	Lex olea fariunda.	Caput.cxiiiii»
Lea fariunda hac lege oportet locare. Facito rede arbitratu domini aut cuflodis. Qui id negorii curabit: fi ex uirgis uafis opus erit:facito * Ho/ mmes eos datoiqui placebunt aut cuflodi ; aut qui eam oleam emerit* rapetifarito.Si operarii condudi erutiaut facienda locata erit;pro eo refolui/ to:aut deducetur. Oleu ne tangito utendi caineqj furandi càmifi qd cuflos de/ dent aut dominus.Si fumpfentiin fingulas fumptoes. s, s. xl. d educet : nec]] de/ bebimr.Fadores q oleri fecerint :oes iura"to aut ad dominum aut ad cuflodem: Fadores fefe de fundo.L.manlumeq? alium quéq fuo dolo malo oleri neqj oleam fum/
puifle.QuieoRino ita iurauentiqu* eius pars entideducetur : neqj debibitur*
Soau ne que habetomifi que dominus mflerit aut cuftos.Si qd redéptons opa domino damni datum efitmin bom arbitratu deducetur * Si mnde oleum fiet: facito accedat o eum	ux u ioni,quod fatis fiet 8c uafa uiminea*	Vifioni*
c iiii
Lex oles pendentis.	Caputsxly«
Oleam pedé	Leà pédenté hac lege uenire oportet.Olea pendens i fundp uenafro ue/
temuenire. o	nebit.Qtii olea ement;amplms q cjti ement :ois pecums centefima ac/
cedet.Prscomu prsfens.s.s.L.et oleù romanici. p. cccl. uiridis. p. ii < olea: caducs.M.L. dridliue. M. x .Modio deano menfum dato unguims.p.x.pode/ nbus modiifqj domim datoris pnms cotylas duces.Dies argéto ex Kalen.men/ lium.x.oles legendx fàaùds qusqj locata eft :	fi emptor locarit idibus folui/
to.Redie hsc dan fieriqj fatifqj dan domino aut cuius erit promittito. Satifqu^ Satifdatum. dato arbitratu domini. Domino cum folutum erit:aut ita fatifdatum ent:qus i fundo illata erunt:pigneri funto.Ne quid de fimdo eom deportato. Siquid de/ portauerit:domim edo.Vafa torcula iunes (calas trapetos fiqd 8C aliud datum ent:falua retile reddito: nifi qua uetuftate frad:a erunt. Si non reddet : aquutn Lesuli 8d fac/ f°lult0*Si emptor legulis &: fadlonbus:qui illic opus fecerit no foluerittcui da/ tores*	ri oportebit: fi dominus uolet (bluat.Emptor domino debito: & id (atifdato pqj
ea re ita uti.s.s.eflutem pignori funto.
Lex uim pendentis.	Caput, cxlyi.
- - » -	Ege hac uml pedes uenire oportet. Vinaceos illutos 8C fxee relinquito.
. P i, v l Locus uims ad Kalédas otftobns primas dabitur.Si no ante ea exporta/ ina	uens : dominus umo qd uolet faciet ♦ Catera Lex qua olea pendenti.
Lex umo m doliis.	Caput,cxlvii.
tos.
Culei uini &	Inum in dolus hoc modo uenire oportet. Vini i culeos fingulos quadra/
u gena & fingula urna dabuntur:qd neque aceat:neque muceat. Id da/
Aceat muce/ at.
bitur in tnd uo proximo.Boni uin arbitratu degù dato. Si no ita fecerit: pro degudato erit. Quot dies per dominii mora fueritjquo minus uinil degu/ P	d / Hct:toll^cm ^les emptori procedent. Vinum acopiro ante Kalen.ian.pnmas,
Sinon ante accepent:dominusuinum admetietur. Quodadmenfumerit:pro eo dominus refoluito. Si emptor podulauerit domino iufiurandii :dabit uerum fecide.Locus uims ad Kalen od:obf.primas dabitur.Si ante non deportauant: donamus uino quod uolet faaet.Csteta lex qua olea pendenti.
Lex pabulo.	Caput.cxlyiii,
Va lege pabulu hybemu uenire oporteat ♦ Qua uendas finis dicito.P^/ d bulù fini accipito. Ex Kalendis feptébris prato ficco decedat. Vbi pirus *nier*	Morere coepit:prato imguo. Vbi fup iferque manus pmittet:tu decedi/
to.Vel die certa utnque faato.Catero pabulo Kalen.martiis cedito,Bubus do/ . r	rmtisbmis cateno uni cu emptor pafcet : domino pafcere recipitur. Olens afpa/
Domini ufio/ ragis lignis aqua itinere adtu domini ufioni recipitur. Si qd emptor aut pad°/ tu recipitur ♦ res aut pecus emptoris domino dani dederit:boni uiri arbitratu refoluat. Si ^ dominus aut familia aut pecus emptori dani dederit min boni arbitratu refolu6 tur. Domai pecunia fatiffecent aut delegerit : pecus & familia qua? illic erit p1*" Donicum »	gneri funto.Si quid de his rebus controuerfia: erit:toma: iudicium fiat.
Fructus ouìum qua lege ueniem	Caput,cxlviiu-
Rudum ouium. hac lege uenire oportet Jn fiingulas cafei.pódou.s.di/ i	midium andum:la.£te ferus quod tnulferit dxmidxum Se praterea laeflis
urnam. Hifce legibus agnus diem & nodtem qui uixerit:in frudtum/SC Kalen.iun.emptor fmd:u decedat:Si intercalatum erxt.tamen Kalen.maiis a/ gnos.xxx.ne amplius promittat.Oues qua non pepererint bina prò fmgulis in fru<ftu cedent.Die lanam ÒC agnos uédat .Menfes. x. coautore releget porcos Te/ tìarios In oues denas fmgulos pafeat.Conductor.ii.menlès pallorem prabeat. e arius Por Donec domino fatifiecent aut foluent:pignori elio.	^ n
Quo pacatocuprefTeta feri oporteat.	Caput.cl.	C (T
Emius Parthenius nolàus ad hunc modum monfìrauit.Semé cuprefli F m	tarétina per uer legi oportet : materiem ubi ordeum flauefat. Id ubi le/
geris in fole potuto: Teme purgato ad andum conditojuti andum expo/ fitum fiet. Per uer ferito in loco : ubi terra tenerrima erit : quam pullam uocant : ^ erra PuHa ubi aqua propter fiet.eum locum flercorato primum bene flercore caprino aut tenerniua ouilo. Tu uorrito bipalio terrà : cu flercore bene comifceto. Depurgato ab herba ^S.uafPPtet: gramimbufque.Bene terrà commuito:areas facito pedes latas qtemos.fub ca/ uas facito uti caua aqua cotinere poflit.In terras fulcos facito:q herbas de are/ rispurgarepoffis.Vbi area:fadla:erùtifeméferito crebruritautlinu ferifolet.
Eo cribro terrà icernito.Dimidiatù digitù terrà alta fuccermto. Id bene tabula Dimidiatum aut manibus aut pedibus coplanato.Siquàdo no pluet.uti terra fitiat: aquam digitum ter/
irrigato leuiter i areas, Si nó hébis unde irriges : gerito iditoqj leuiter. Quotiéf/ rà fuccermto. cuque opus erit .'facies uti aquà addas.Si herba: nata erunt:facito uti ab herbis purges qtenemmis : Si quoties opus erit : p affate ita ut dicftu é fieri oportet ; ÒC ubi femen fatu fiet:flramentis operiri:ubi gramen nafei cceperit tum demi.
Quae Memius & .M. Manlius de uino emptoribus admetiendo mon/ firauerint.	Caput.di.
Vod autem Memius Sc.M.Manlius monflrauerunt : in diebus. xxx, q/ scopas ^ ajr/ <1	bus minum legeris : aliquotiens facito fcopas uirgeas ulmeas aridas in fercul0>
afferculo alligato.Eabus latera doliis intrinfécus ufque bene perfricato: £a|-)us^ ne fax in lateribus adharefeat.	DE Vino focato.	Caput,dii.
Inum fecatum fic facito, Fifanas olearias campamcas duas illius rei ha/ y][num {xca/ u beto. Eas fecis impleto:fub pralumque fubdito:exprimitoque.
Vinum emptonbus quomodo ademetiaris ♦	Cap, diii.
Inum emptonbus fine moleflia quomodo admetiaris,Labrum culea/ u re illi rei facito, Id habeat ad fummum anfas.im.iiti tranfferi poflit.
Ad imum pertundito, Ea fiftulam fubdito uti obturaner rite poflit.
6C ad fummum : qua fini culeum capiet : pertundito, Id in fuggeftu inter do/ lia politum haoeto, uti hoc in culeum de ea uinum falire poflit ♦ Id impE/ to:poflea obturato.
tum.
Per hyemem de agro aquam pellere»	- i *
Fofìàs xciles,	Er hyemem aquam de agro depellere oportet.In monte tonas iciles pu/
Audtùnitate. p	ras habere oportet.Prima audlùmtate cum pluuius é:tum maxime ao
r |	aqua periculum eft.Cum pluere incipiet: familiam cum ferreis farcuus
Incilia»	exire oportet Jnalia aperire:aquam deducere in uias;& fegetem curare epo^
uti fluat. In uilla cum pluet circuire oportet :ficubi perpluat	fignare carboe.
cum defierit pluere : uti tegula mutetur, Per fegetem in frumentis aut in feget:e aut in fóffis ficubi aqua confidat:aut aliquid aqua: obftatad emittere patefieri remoueriqj oportet.
Medicamenta braflica.	Caput, cly.
E braffica quod concoquit.Braflìca efl qua omnibus olenbus anriflat»
Efìo cotdam ^	Ea efìouel codia uel crudà.Cruda fi edasuacetuinuguitojmirificeco/
uel crudam.	coqt: aluù bona facit. Lotiu q; ad oés res falubre efl * Si uoles in couiuio
multù bibere:canareq-j libétenante coenà eflo cruda quanta uoles ex aceto, Et ite ubi coenauens : comedo aliqua. Vbx folia reddet te quafi nihil ederis : biberif
Facito mani/ ^tbibefqjquàtù uoles. Aluum fi uoles deiicerefuperiore:fumito bradicajqua
pu[os	ieuiffima erit.p.iiii.Inde facito manipulos aquales tres :colligatoqt * Podea olla
datuito cum aqua. Vbi occipiet foruere : paulifper demittito unum manipulu, Feruere defidet.Podea ocapiet feruere : paulifper demittito ufque adrnodù du p . p v.numeres,Tum eximito.Item fanto alterum manipulum. Item temù podea x	coniicitocontundito:itemeximito.Inlmteumexuggitofuccum:quafi hemina
Pocillum	in P0C1^^ ffolile.Eo idito falis micam quafi eruum:&: cymini triti quatù oleat.
Podea ponito pocillù. i fereno nodtu.Qui poturus erit : lauet calida, Bibat aquà mulfam.Cubet fcocnatus.Podea mane bibat fuccu. Deambuletque horas.iiu'. _	,	Agat negotii fi quid habet. Vbi libido ueniet naufea : & apprehendet: decubat:
ibi o nau/ purgetque lèfé.Tantum bilis pituitaque eiiaet:uti ipfe miretur : unde tantum es>	fiet. Podea ubi decoritum uerfus ibit:heminam aut paulo plus bibat.Si ampli/
Infriet,	us ibit: fornito farina minuta:conchas duas.Infriet in aquàpaulù bibat codi/
tuet.Vew quibus tormina moleda erùtibraflìcà in aqua macerare oportet, Vbi macerata erit:conlicito f aquàcalida:coquito ufqjdù ea comadebit bene:aqua defundito.Podea falem addito Sc cumini paululum : & pollinem polente code addito.Et oleum podea fèruefàcito.Infundito i catinum uti frigefcat.Eo interi/ to.Quod uolet cibi podea edat. Sed fi poterit fola brafficam ede edat. Et fi fine febre erit : datouini atri duri. Aquse tum bibat qmmimum » Si febris erit ; Perte c cat ♦ aquam.Id facito continuo quotidie mane .Nolito multò, dare: ne pertedefcat.
/fu	Vripoffit porro libenter efle:ad eundem modum uiro Sc mulieri & puero da/
Simi u lum » to.Nunc de his quibus agre lotium it:quibufque fubfiillum ed. Sumito braf/ Subcru a* fieam : connato in aquam feruentem : coquito paulifper uti fubcruda fiet.Pq/ dea aquam dinundito nó omnem.Eo addito oleum Bt fole & cymini paululu*
Inferuefacito, paulifper:poftea iufculum frigidum forbere 6c ipfam braffica ce: lufculum* uti qprimum excoquatur :quptidie id facito*
Quot braflic* genera&qu$ natura*	Cap.clyx, \\\c 1
Rinapio te cognofcere oportet:quot genera braflìcx Gnt : & cuiufmodi naturam habeant* Omnia ad faiutem temperat :commeatque fefe fetn/ per cù calore arido fimul humido &c dulci &c amaro & acri* Sed qu^ uo/
^atur	feptem bona incomixta natura omnia hxc habet braf/ ^pja a
ica.Nunc uti cognofcas natura ea^,Prima eri leuis:qua nominatur Tiocc.Ea é	^pii a
grandis latis loliis ; caule magno : ualidam habet naturam : Se uim magnam ha/ plu df crtKiu bet* Altera eri cnfpa :apia uocatur, Hac efì afpera & natura bona ad curatione. ^ ^ alidiorque efl:qqu® fupralcripta*Item eli tertia:aua lenis uocatur:minutis KpapjT>H t
lauuous tenera oc acerrima.vJmruum elt litarum tenui iucco uehementiflima.
Et primum (cito de omnibus brafficis nulla eri iliiufmodi medicamento* Ad om ties tumores : ad omnia uulnera eam contritam imponito, Hac omnia ulcera purgabitrianagj fidet fine dolore.Eadem tumida concoquit. Eadem erumpit. Cancro^ P” Halem uulnera putrida càcrofaue purgabit fanofque faciet : quod medicamen/ |ablt'
fubma fi?nn &fklem fPTtCi ""f1''A[bus purulentis eft. Sed fiftulofusiSC	f
f“b CamfeJ" el u,ulnCTa hmufcemod, tere brafficam : fand fa/ SubtUS fup ' t.Optima efl ad hmufmodi nulnm• Et luxatum fi quod en :bis die calida fo/ Purat*‘ leto.Drafficam tntam oppomtojoto fanum faaet.Bts die id opponito. Dolo es aulettiSc fiouid contulum pMimr-wat-	_______ .	<■
Carcinoma
t" ,7	mammis ulceris natum:8c carcmoma*Braflicam tritam op/
ponito lanum taciet*Et fi ulcus acrimoniam eius ferre non poterit riarmam hor/ eaceam muceto:ita opponito.Humfmodi ulcera omnia hac fana faeietiquod iu medicamentum tacere non poteri: nec purgare, Et puero & puellae fiul/ i t.erit _ulufcemodi ; farinam hordeaceam addito ♦ Et li uoles eam confediam ^ietomul^%ar^amefleifalubriusmhil erit, Quo libentius edas
OG LiC VV. ULLlO WlIUIXc
cf c. i*«|«e afr3 prt * A/ n:	'77	uP°ttet leiunurn*
fct li bilis atra elt, fle fi lienes turgentjflc fi cor dolet ; 6c fi iecora aut nulmon^c
aut pracordia uno uerbo omnia fana facit*Et intro qua dolitabunt ♦	ci Pulmones*
fiu mradito:bonu e*Nà uena oés ubi fufflata funt ex cibomó poflùt pfpirare*£ Doiltafuilt *
toto corpora:udealiqsmorbus nafcit* Vbi ex multonV^l,	Venafuffla/
braflicafi uteris : id ut temoneo:nW iftoji ufuuemet & morbus.V^mrabii “exabo-amculartu nulla rotm purgat qmbral&a auda:fi edesconcifà^ ru?£ & co/' nandtu coafa fic S4Ufetptaa in (al&ex btaffica Si acetooximdleSi (ilefparla.
Haec fi uteris :oés articularios poteris expellere, Nullus fumptus é : & fi Sump' ptus eflètitamé ualitudmi^ cà expenrenEà mane oporret ìeiunum eé, Om^is Infòmofus. q infommofus é:hac cade curatióe fami facies. Ve^aflam brafficà & unda ca lidi falis paululu dato homini leiuno.Quàplurimà ederit tà atilTimù fanus U/ Tormina.	et ex eo morbo.Tormina qbus molefta emtific facito.Brafficà macerato bene»
uefacito. Vbi feruerit : i catinu idito.Dato edat fi poterit fine pane.fi nó :dato pa né pate ibide madefaciat.Et fi febrim non habebit dato uinfi atru bibat, Cito &/ nus fiet.Et hoc fi quado ufus uenentiq debilis fiet:ha:c res fanum facere poteft» Vbi brafiicam editata uti fuprafcriptù é.Et hoc ampliusdotium coferuato eius Ehtauerit. brafficà efitauentild calfacito.Eo homine dimittito. Cito fami faaet hac cu/ Lotmm^	m.Expertum hoc efl.Item pueros pufillos:fi laues eo lotiomuqua debiles fiet.
Lotio mugito ^ mbus ocui{ pamm funt clanico lotio munguitoiplus mdebut.Si caput aut pUlOSt , ceruices dolentieolotiocaldolauitoidefmétdolere.Et fi mulier eo lotio locosio
eruices o/ ueb{t;nun^iiuirofi fient.Et fouere fi oportet. Vbi in fcuteaferueceris foeta: uub
iellam fupponito pertufam. Ea mulier affidar. Circum ueflimenta eam dato. Laido.	Braffica erratica maximam uim habet.Eam arefacere conterereqj oportet bene
Loci uirioli.	mmunm,Si quem uoies purgare:pridie ne coenet:et mane ieiuno dato braffica
Minuam.	tri^tn aqua: cyathos quattuor.Nulla res tam bene purgabit meqj elleboiy neqj
fcamoneum ; & fine periculo. Et fcito falubrem effe corpori. Quos diffidas fanof facere facies:Qui hac purgatione purgatus ent:fic eum curato. Sorbitione liq/ da hoc per dies. vii.dato. Vbi effe uolet:carnem affam dato. Si effe non uolett dato brafficam coétam dc panem & bibat umum leue dilutum:lauet raro. Vta/ tur unctione. Q ui fic purgatus erit:diutina ualitudine utetur:neqj ullus ueni/ et morbus nifi fua culpa.Et fi quis ulcus tetrum uel recens habebit:hanc braffiv Fiftulaturun carri erraticam aqua inipargito:oppomto:fanum facies. Et fi fiftula erit:& tu/ dam non reci runjam non reapiet : diluito : indito in ueficam : & calamum alligato, Ita pre/ Piens '	mito.In fiftulam introeat. Ea res fanum faciet cito. Et ad omnia uetera ulcera
Polypus i na & noua contllta CLim melle oppóito fanum faciet. Et fi polypus in nafo intro/ 1° *	ierit:brafficam erraticam aridam tritam i malum comicito ; & ad nafum admo/
Subducito fu ueto jta ffibduato fufum animam qplunmum poteris.In triduo polypus exci/ fum anima. det,Et ubi ceadent:tum aliquot dies idem facitomt radices polypi perfanas ia/ cias. Auribus fi parum audies:terito cum mno brafficam:fuccum expnmito:iri aurem intro tepidum infìillato. Cito mtelliges te plus audire, Deinde impeog^ ni porca: brafiicam oppóito : fanam faaet : 6: ulcus non faciet.
Aluum deficere hoc modo oportet»	Cap.clv11»
Luum fi uis bene deucereffume abi ollam. Addito eo aqua: feffarios.vu a	& eo addito ungula de perna.Si ungula n5 hébis : pone de pna fiulta
p.s.qminime pingue. Vbiiam incipit coélumeffeeo addito braffic*
coliculos .ii. beta: coliculos.ii.cum radice fuatfeliculze paulum: herba: mercurìa
lis non multum : mitulorumi.ii. pileem capitonem & fcorpioné.i.cochleas.yi. Capito pifeis
& lentis pugillum.Htec omnia coquito ufqj ad feflarios tres iuris. Oleù ne ad/
dideris, itidem fume tibi fellanu unum tepidum. Adde uini coi cyathum unu.
Bibe mterquiefce,Deinde iterum eodem modo:deinde tertium.Purgabit te be ne.Et fi uoles infuper uinum coii mixtum bibere;licebit binas.Ex his tot rebus quot icriptum efbunum quod eorum uis aluum deiicere poteft. Verum ea re tot res funtiut bene deucias:<5c fuaue efl.
Ad intertriginem remedia.	Cap.clyiii.
Ntertrigini remedium.Cum in uia ibis:abfynthii pontici furculum fub intertfi207 i annuio habeto.	"	^
Luxum ur excantes.	Caput.clviiii.
Vxum fi quod eddiac cantione fanum fiet. Arundine prende tibi uiri/ j l	dem.p.iii.aut.y,longam . Mediam diffindeduo homines teneat ad uxum*
coxédices. Incipe catare in alio.S.f.motas danata daries dardaries afra ranestdic una pariter ufqj dum coeant,Ferre infup ladiatoiubi coiennt:& alte/ ram altera tetigerintud manu prende & dextra; finiRra pracide. Ad luxum aut fractura' alligai Tanfi fiet;& lamé quotidie cantato i aho.SXuel luxato. Vel hoc modo haut haut haut ifta pula fifia;damiabo damauftra ; & luxato. Vel hoc modo ♦ Haut haut haut iftagis turfis atdannabon damaullra.
Aiparagus quo modo leratur.	Caput. clx.
Ocum oportet bene fubigere: qui habeat humorem aut loco craffo.Vbi l	etit fabacius ; areas facito: ut poffis dextra (iniftraq; farrire rucareme cai
cetur. Cum deformabis nnteruallum facito inter areas femipedem latu i omnes partes.Deinde ferito. Ad linea grana bina palo aut terna demittito. Eo dena palo cauum terra operito,Deinde fupra areas flercus fpargito:bene ferito*
Secddum xquinodium uernumiubi natum erit;herbas crebro purgato;Caue/ toq; ne afparagus una cum herba uellatur. Quo anno feueris fubflramentis per hyememopentomeprnuratur.Demde primo uereaperito farncoqj runcatoc^, poli annum tertium q feueris incendito uere primo. Deinde ne ante farrierisiq afparagus natus emme in (amendo radices Ledas,Temo aut quarto anno afpa
ragum uellito a radice.Nam fi defringes flirpes fientintermorientur. Sed uf
^ licebit uellas : donicum in femen uideris ire. Seme maturum fit ad autìunù.. Donicum» Ita cum fumpfehsfemenuncendito.Et cum coeperit afparagus nafd:famto:et fler corato. Po ff annos.yiù.aut.yiiii.cum iam uetus efl; digerito: 8c in quo loco politurus ens:terram bene fubigito;&: flercorato, Deinde fofì'ulas faato : qua radices afparagi demittas . Interuallum fit ne minus pedes fingulos inter radi/ Foflulas faci/ ces afparagi euellito:&fic circumfodito: ut facile euellere poffisXaueto ne fran to*
gatur* Stercus ouilumqplurimum fac ingeras ♦ Id	optimum adeam rem.
Aliud flercus herbas creat.
Pernas falire* Sairomanie/ fis*
Sufpendito i carnario*
Salfura pernarum 8C ©fèlli puteolatise*	Caput.dxi*
Ernas fic falire oportet :m dolio aut fena*Cum pemas emeris : ungulas ' p	earum praadito*Salis romanienfis moliti in fmgulos femodios. In fun/
do dolii aut feri* falem flernito*Deinde pemam ponito*Cutis deorfunt fpedet. Sale obruito totum. Deniqj pernam alteram ifuper ponito* Eodem mo do obruito.Caueto ne caro camem tangat.Ita omnes obruito. Vbi iam oés com pofuens:falem infuper obrueme caro appareat:aquale facito* Vbi iam dies*y4 fale fuerint: eximito omnes cii fuo fale* Qux tum fummse fuerint urnas facito, Eodemqj modo obruito: & compomto.Pofl dies omnino duodecim pemas exi/ mito:& falem omnem detergito:& fufpendito in uento biduum ♦ Die tertio ex/ tergito fpongia bene.Perugito oleo.SufjDendito in fumo biduum.Tertio die de/ mito.Perungito oleo 3c aceto 6c commixto : & fufpédito in carnario. Nec tinea: nec uermes tangent*
MARCI PRISCI CATONIS QVI HOMINVM SVMMVSINOM NI VSV FVIT DE RE RVSTICA LIBER VNVS * Q VEM ABSO/
LVTVM NEC IMPERFECTVM PLINIO AVCTORE COLLEGI/ MVS*
♦MXVARRONIS REI RVSTICAE CAP1TAXIBRLL
Gr$d Se latini qui de re ruflica fcripferunt» Qu* difmngenda funt ab agricultura»
Vti ars ex agricultura fit conclufio»
X.a tribus modis terra dicatut Quot modis metiantur rura»
Quo fit uiila fktuenda modo:& qua: in uiila»
Quo fit loco potiffimum uiila fìatuenda»	cap»Xii»
Quod in uiila primitus facili da fint bubilia &C ouiliaj & cella: 8c uaf fa uinaria 8c olearia &C alia.	cap ^Xiii.
fa uinaria 8c olearia &C alia.	cap ^Xiii»
DE Septis qua: tutandi fundi ca fieri debeat & qliter» cap»Xuii» Adqmdinuenttefepes»	cap.Xv»
Dri eis qua extra fundu comoda fiati aut icomoda» cap»Xyi» Quibus rebus agri colantur»	cap»Xvii»
Di- » lumero familiae ruflicalis : & quot operis quifqj ager coli pof/ fit: Sede modocuiufqj.	cap»Xyiii»
Quot iuga boum lingulis iugeribus fatis finti quod mfìrumentum agrefte femiuocale nuncupatur»	cap.Xymi»
DE Eligendis bubus:8e de modo probandi; Se edomandi nouellos iuuencos»	cap»XX»
cap.XXi»
Jleam quo agro femndafit»».^^^^-------*__ t
/inea quo agro ferunda fit»	eap»XXy,
Juo i loco ridica: i mnea figi debeat :6e ad qua pté» cap.XXvi » ^uot diuidatur menfibus et temporibus annus:Si in quibus quid eri oporteanac colligi de agro feminata»	cap^XXyii ».
^uod dies habeat quelibet quarta pars anni:Si in quibus fignis ca: imtrent,	cap.xxyiii»
Juid mter tauomum Si equmoclium uernum fieri opor»
e3t»	cap.xxix»'
l^ua: inter equinoétiutn uernum Sv iiergiiiatuni exortum fieri de/
^ant»	cap. xxx»
Quid inter uergiliarum exortum ad folftitium fieri oporteat. Quid inter folftxtium &C caniculam faciundum fit.
Quinto iterualio iter caniculà Se zeqnotiu au&ùm q fieri oportet Sexto interuallo ab xquinotioautùnali: quid fien oporteat ufqj ad brumam.	cap.xxxim,
Sepnmointeruallointeruergiliarumoccafum &c brumam; qua; fieri oportet ►	caP *xxxy.
Od:auo interuallo inter bruma Se fauonìum: qus fieri opor/
tet.	cap.xxxyi,
DE Lunaribus diebus.	cap.xxxvii.
DE Stercore ÓC fìerquilmio.	cap.xxxym.
Quattuor effe genera feminumqua: quo tempore de loco debeant feri,	cap.xxxviiiì.
Qua: fint genera feminum :& quemadmodum propagari de beant; 66 quibus 66 quo loco debeat feri.	cap.xl.
DE temporibus tranfferendorum furculorum : 6C qua; fint poft fationem obferuanda.	cap.xli,
DE Melica.	cap.xlii,
DE Cytifo.	cap.lxui.
Quot modii ferut faba: tritici hordei farns, cap.xliiii.
Sata quoto quteqj die prodeant de terra. cap.xty.
Ex qbus foliis cognolci poffut anni tepora,	cap.xlyi.
Quemadmodum fata funt tuenda. _ cap.xlvu.
Qus in (pica funt uocabula 56 caufir eoru. cap.xlyni.
DE Frudibus matunscapiendis;56 foemiitio 56 ficilitioepra torum.	cap. xly nii,
DE Meffe 56 caufa huius uocabulnquare meffis appellata; quareue appellata; fint.	cap.l,
Aream qualem effe oporteat,	cap, i.
In femé quéadmo.fpicas fècerni oporteat:56 a tritura ca.lu,
DE Vindemia facienda,	cap,lini,
DE Olea legenda,	caP • ^-
DE Foeno condendo,	cap.Ivi,
DE triticocondendo,	__ cap.lyii,
DE Faba 56 leguminibus 56 uuis codédis. cap.lyiii,
DE pomis condendis,	cap.lyiui.
DE Olea condenda..	caput.Ix,
DE Amurca condenda.	cap.lxi,
DE Promentis frugibus tuendi caufa,	cap.lxii.
Cap. xxxi, Cap.xxxii, cap.xxxiu.
Quemadmodum frumentum (it promendum*	caput Jxiiù
DE Amurca tuenda ac promendat	capdxmi,
DE Vmopromendot	capdxy»
DE Olea promenda,	capdxvi.
DE Nuce 8c palmula*	capdxvri*
DE Vuis 3i malis 8c forbis penfilibus ^mendis.	cap.lxviri* '
DE Farre ^pmedo aut ad cibami aut ad latione aut ad uédédu.	capdxix»
*M*T * VARRONIS REI RVSTICAE CAPITA UBRIJL
DE Origine ac dignitate rei pecuariae* DE pecudibus arietibus &C agnis*
DE Capris hircis Si haedis*
DE Sue*
DE Bubus &c uacds*
DE Afinis."
DE Equis Si equabus*
De Mulis & hinulis ♦
DE Canibus*
DE palloribus*
DE Lacie cafeolana*
cap. prima*
cap*ix,
capuii*
cap iiii*
cap*vv
cap*yi*
cap *yii*
cap.viii.;!
cap. y iiii*
cap.x*
cap.xi.
•M.T.VARRONIS REI RVTSICAH CAPITA LIBRI.III.
DEVJlarinspaflionibus,	cap.primu.
Tradlatus*	cap U).
Qtia in uilla circiiue eà ali uel pafci poflint* cap.iii* DE auibus m aenere*
DE Turdis* &
DE Pauonibus*
DE Columbis*
DE Turturibus*
DE Gallinis*
DE An'eribus*
DE Anatibus*
DE Leporibus*
DE Apris*
DE Cocleis*	cap.xiiiv
DE Gliribus*	cap.xy* '
«S
cap.mi* cap.y. t cap* vi.
cap.yii*
cap.vui*
cap .vini,
cap.x*
cap.xi*
cap.xii:
cap.xiii*
De Apibus*	cap.xvi,
DE Pilanis*	cap.xyii.v
' ' ae;-:-' ■ a
Homo buia eft*
MARCI TERENTII varronis rervm rvsticarvm ad FVNDANIAM VXOREM LIBER J.	PROLCGVS*
Grsci 8c latini qui de re ruftica fcriprerunt, Caput primum*
OTlvS ESSEM CONSECVTVS FVNDA/
nia Sdcòmodius: fi tibi hsc fcriberem : qusenunc ut potero exponam :cogitans effe properandu:quod(ut diciturjfì eff homo bulajeo magis fenex* Annus enim p	ocffogefimus admonet metut fardnas colligamtante/
q profiafcar e mta : Quare quoniam emifti fundum : quem bene colendo fruduofum eum facere uelis: me que adhibeam curam roges : experiar. Et non folu ut ipfe quoad uiuam quid neri oporteat ut te monca :fed etiam poff mortem. N e q; patiar Sybillam non folum ceciniffe qu$ cum uiueret prodeffent homimbustfed etiam q cum periffet ipfa:&ld etlà ignotlffimis quo/ que hominibus: ad cuius libros tot annis poff publica (olemus redire:Cii defide/ - .	ramus quid faciendu fit nobis ex aliquo portéto : me nedum uiuo quidem necef
Uei acientes fanls meis quod profit facere:fed mortuo equidem. Quo circa fcnbam tibi tres adiuuant	indices:ad quos reuertareffi qua in re quaresiquemadmodu quidqj te i
colendo oporteat facere.Et quoniam(ut aiunt)dei facientes adiuuat ;prius inuo cabo eos .Nec ut Homerus & Ennius : mufas : fed duodecim deos confentis : neqj Dei colentes tamen eos urbanos : quorum imagines ad forum aurate ffant: fex mares fcc mina: totidem: fed illos duodecim deos:qui maxime agricolarum duces funt* Primum:qui omnis fructus agricultura: coelo &L terra continent: louem <Sc Tei/ lurem Jtaqjqhi parentes magni dicuntur luppiter pater: Tellus uero mater. Secudo Sole & Lunam :quoru tempora obferuantuncum qdam ferantur & c5 d ntur in tepore. Tertio Cererem Sc Liberu : q horum frudius maxime neceffa/ rii ad uidlum fint.Ab his enim cibus & potio uemt e fundo. Quarto Robigii & floram quibus propitiis:neqj robigo frumenta atqj arbores corrupit:neq; no té/ Robigaliaflo peffiue fl orent. Ita q; Robigo fona: robigalia: Flora: ludi floralia mffituti. Ite ad/ ralia.	ueneror Mmeruam Sc Venerem : quarum unius procuratio oleti : alterius lior/
Rufficauina torum :quo nomine rufrica urnalia mffituta. Nec non precor Lympham ac Bo In.	num euentu : quonià fine aqua ois arida ac mifera agricultura : fine fucceffu ac
Sine aqua bono euentuffruffratio eft non cultura. His igitur deis ad uenerationem aduo/ mifera agri / catis :ego referà fermones eos quos de agricultura habuimus nuper : ex quibus cultura.	quid te facere oporteat:ammaduertere poterisffn quis qua: non inerunt 36 qu*
Difperfim. res : indicabo a quibus fcriptonbus repenas 6c gracis & noffns. Qiu igitur Qui de agri/ fcnpfemnt difperfim alius de alia re; funt plus quinquaginta. Hi funt: quos tu cultura (crip/ habere in còfilio poteris:cu quid cofulere uoles :Hieron ficulus :3c Attalus phi/" fennt.
lometorjdephilofophis Democritus phy ficus tXenopho focraticus: Arifloteles & Theophraflus peripatetici : Archias pythagoreus ;ite Amphilocus athenien/ fis : Anaxipolis tharfius : Apollonius pergameneus : Apollodorus lemmus ; AnOo phanes malotes:Antigonius cynicus;Agatocles chius: Arifiandius athemenfisi Bacchius melefius:Bion foleus : Chareiteus &C Choreas athenienfis. Diodorus: priéneus;,Dion colophonius:Diophanes;nicenfis:Epigenes rhodiusiEuago ta
line	/-JurNMirinc nt-n/>»-»i^fic♦	nfDafOltCSltTlC
uerfibustut Hefiodus afereus :& Menecrates ephefius.Hos nobilitatos Mago carthaginenfis prateritpcenica lingua:^resdifperfas comprehéditlibris duode Hefiodus a/ triginta:quos CaffiusDionyfius uticenfisuertitlibros uiginti gracaligua:quos fereus, Sextilio pretori mifit. In qux uolumina de graas libris eorum quos dixi: adie/ Jvlago cartha cit non pauca: & de Magonis dempfit inflat librorum c clo ; Ho fce ipfos utiliter ginenfis. ad iex libros redegit Diophanes in bithyma.ÓC mifit Deiotaro regi* Quod breui
4.	^ v- W* V.-LAXLJ L	♦ V_J	1. X àVXki. V/JL.
pertinef ad agricuituram. Itacy p nus oflendam qux fecerni oporteat ab ea, Tu. de his rebus dicam fequés naturales diuifiones ,Fa erunt ex radicibuf trinis : & q ipfe in meis fundis colendo ammaduerti :6c qua: leguóc qua: a peritis audmi.
Quk difiungenda funt ab agricultura»	Caput, ii.
Ementinis feriis in adé Telluris uenerà rogatus ab aditimo : ut dicere Editimus f	dididmus a patribus nofltis : ut corrigimur a recentibus urbàis ab adi
tuo:Offèndi ibi .C.Fundaniù focerummeum &.C. Agrm equite ro/
14-m ♦ A/ D A C._______L U____/I___c>rd>	.
tiiuiucrr
cogitans porti itineri dia Idgiffima* effe : ad fubfellia fequétibus nobis procedit* ne Cii cdfediflemus: agrius uos qui multas perambulafiis terras :qua' cultiore ita> Orbis terra: lia uidiffif mquitr'Ego uero agnus mulla' arbitror eé:qua: ta' tota fit culta. Pnmfi dmifus m du cu orbis terra: dmifus fit in duafpartefab Erathofìene:maxime fecùdu naturam as partes.
^-1	-J «^ ri 1	P>c />♦*	A /TI ■,	/-
gis eam fuìfTe opportunam ad colédum q afìam.Primum ^ eft europa: fecudo 9 hac temperatior pars eft :qftenor.Nam intus pene iempiterna hyemes.Nec Vbi fol fex mirumfunt regiones inter circulum feptétrionalem Oc inter cardinem cali? méfibus no ubi fol etiam fex méfibus cotinuis non uidetur.Itaqj i oceano in ea parte ne na/ uidetur.	uigari quidem poffe dicunt propter mare cógelatum. Fundanius »Eo ibi tu qcq
Mare cógela nafci putes polle:aut coli natum.'"Verum efì enim illud Pacuuii:Sol fi perpetuo tum>	fit Aut nox : flammineo uapore aut fngore terra frudtus omn is interire. Ego hic
ubi nox Se dies modice redit Se abituarne afliuo die fi non diffiderem in eo infi/ ticiofum munen die uiuere no poffim:illic i femefìri die aut notile quemadmo/ Farcàpanu. dum qmcq feri:aut alefcere:aut meta poffitr'Cótra Quid in Italia utenfilenon Triticu appu modo non nafeitur: fed etiam non egregium fitfQuod far cóferam capano: q^ lum	triticum appuio:quod umum falerno:quod oleum uenafro.Non arbonbus co/
Vinum faler fita italia efl ; ut tota pomarium uideaturr'An phrygia magis uitibus cooperta;
_ __	quam Homerus appellat a^TreAoEcr-ra q haefaut argos:quam idem poeta
Oleù uéafra -iroAu-rrupoy ;in qua terra mgerum unum denos Se quinos culeos fert uini: qd nu*	quadam in Italia regimes. An no .M .Caro fenbit in libro originum fic: Ager gal
Tota Italia licus romàus uocatunqui uiritim Gufare mbente datus efl ultra agrum picena» pomariu uid In eo agro aliquotfariam in Ungula iugera dena culea uini fìunt. Non ne item » tur.	agro fauétfno:a quo tibi tricenaria appellantur uites:q> mgerum tncéas ampho
Ager gallicus ras reddatfSimul afpicit me:certe iquit :Libo Martius pfeélus fabrum tuos l'fu romanus uo do fuo fauétia hàc multitudinem dicebat fuas reddere uites.Duo in primis fpe/ catur.	dlaffe uidétur italici homfes colédo poffe frudlus pro impéfa ac labore reddere;
Aliquotfarià & utrum faluber locus eflet : an nó. quorum fi alterutrum decollat : Se nihilomi/ Culea uini, nus quis uult colere : méte efl captus :atq; ad agnatos Se gétiles efl deducédus. Fauétia	Nemo enim fanus méte debet uelle impéfam ac fumptum facere i culturali ui/
Decollat. det no poffe refici.Nec fi poteri reficere fruélus fi uidet eos fore: ut pefìilétia dif/ MéteécapD pereàt: Sed opinor qui hac comodius oriédere pofiint: adfunt. Nam.C.Ddni um Stoloni : & Cn. Tremelium Scrofam uideo uenire : Vnum cuius maiores d modo agri legem tulere. Na Stolonis illa lex : q uetat plus qngéta iugera habere Lex rioionis. auem romanum:&: qui propter diligériam cultura Stolonu cófirmauit cogno/ men : q nullus i eius fu do reperiri poterat tlolo : q> effodiebat arcu arboris radi/ ces:quanafeerétur efoloquos fìolóesappellabat.Eiufdem gétis.C.Licinms tri bunus plebis cum effet pori reges exadlos anis tricétis fexagintaquinq;: primus populum ad leges acapiundas in fepté iugera foréfia e comitiis eduxit . Altei um
collegam triumuiru:quifùit ad agros diuidudos campanos : uideo huc uenire
Cn.Tremelliù Scrofam uini omnibus uirtutibus politù :qui de agricultura ro/ i remellius manus penttffimus exiriimatur. An nó iure mqua-.'-Fudi enim eius propter cui/ (croia omm/ turam luCudiore fpedactilo fut multis:q regie polita adifiaa aliorum :ci3 huius bus uirtutiDD fpedatri uemant mllasmon ut apud Lucullù ueneant pmocotheccas: fed opero
P° a ffiecas t^eccas	in<luam Pomani ^mma facra uia tubi poma ueneunt : córra
Qporothecaf
aurea imago illi : Interea ad uos & Stolonem caena comefa inquit uenimus, Nà In facra uia nonX.mdemus Fundanium:qm nos auocauit*Bono animo erte fquit Agrius* pomaueneut Nam no modo cum illud fublatum efbquod ludis drcenfibus nouiffimi curri/ Ouù in cerea culi finem iacit quadrigis : fed ne illud quidem ouum uidimus : quod f cereali pó li p ópa pri / pa folet effe primum fftaq? dum hic nobifcu una fedeatis : aduenietqj editimus : mum. docete nos agriculturam:qua fummà habeat:utilitatem ne:an uoluptatem:an utrùq;* Ad te enim rudes agricultura nuc:olim ad Stolone iuiffe dicut Scrofa i/ quit:pnus diicernendum utru qua feràrur in agro ea fola fmt in cultura:an etià qua mducutur in rura ut oues & arméta. Video enim qui de agricultura & poe/ nice 8c grace & latine latius uagatosiq oportuerit.Ego uero inquit Stolon: eos no m omni re imitandos arbitror: ÓC eo melius feciffe quofdam:q minore pome rio finierat : exclufis partibus qua no pertinet ad hàc rem. Qu are tota pallio : q coniungxtur a plerifqj cù agricultura:magis ad pallorem :q ad agricolam perti/ nere indetur.Quo arca principes qui utnqj rei praponuntur : uocabulis quoqj funt dmerfi: q. unus uocatur mllicus:alter magillerpecons.Villicus agncolen/ Villicus und di ca collitutu!» at q? appellatus a uilla:q» ab eo in eam cóuehùtur frudtus :6c e/ Veha .nella»
uehunturcu ueneunt. A quo rullici etiam nuc quoqj uiamuehà appellat* pro/ Velaturi fa/
pter uedluras uellam no mllam:quo uehunt:5<: unde uehunt.Item dicuntur cere quid* Ah qui uecturis uniunt uellaturam facere.Certe iquit Fudanius:aliud pallio & ali ud pallio ali/ u a§1'lcu tUja : ^ a™ms * &: ut d extra tibia non alia q finiflra : ita ut tamen fit ud agricultu quodammodo comanda : q eli altera eiufdem carminis modorum incentiua : ra* altera luccentiua*Et quidem licet adiicias inquam:paflorum uitam effe incenti Incétiua Ti/ uam * agricolarum fuccentiuam audore dodiffimo bornie Dicearcho : qui gra:/ hia. a* uita qualis fuerit ab inihomobis ita oftéditmt fupenonbus temporibus fmf/ e oceat:cu homies pafloriciam uitam agerét :neqj Idret etiam arare terra : aut Palloricia ui etere arbores:aut putare* Ab his inferiore gradu astatis fufceptam agricultura.	Ca»
Quocirca ei fuccinit pafloralis: q efl inferior:ut tibia finiflra a delira foramini/ us.Agrius *Tu inquit : tibicen : n5 folii adimis domino pecus: fed etia feruis pe cu m. quibus domini dant ut palcàt : atqj etià leges colonicas tollis : f quibus feri bimus; Colonus in agro furculano ne capras compafcat:quas etiam aflrologia Leges coloni/ recepit no longe ab tauro.Cui Fundanius* Vide inquit ne Agn ifluc fit ab hoc: ca» cu ilegibus etiam feribatur: pecus quoddà.Quadam enim pecudes cultura fut inimicatae uenenomt illa quas dixucapra *Ha enim omma nouella fata carpe Capra cultu docorrupunt monmimmuuitesatqjoleas:Itaqjproptercainflitutum dmerla rainimica* de cà:ut ex caprino genere ad alii dei aram hoflia adduceretur : ad alii no facrifi/ caretur :cum ab eodem odio alter uidere nollet:alter etiam uidere pereunté uel/ let.Sicqj fadum utLibero pfi repertori uitis hirci imolarentur;proinde ut capi/ Libero patri te darent poenas *C ontra ut Mmerua caprini generis nihil imolarent: proptero/ hira f molant leam:q eam quam lafent: fieri dicut ftenlem:eiUs enim falmà effe fruduis ue/ Saliua capra Menù. » Vel hoc nomine etiam athenis in arce non iungi : praterq fèmel ad necef/ uenenu fru/
dui duis.
fanum facrificiumme arbor olea:qui primum dicitur ibi nata:a capra tàgipof fit. Nec ulla inqua pecudes agricultura fut propria : nifi qua agrum opera : quo cultior fit adiuuare : ut ea qua iundta arare pomnt. Agrafius. Si iftuc ita eft in/ quit:quomodo pecus remouen poteft ab agro:cum fìercus quod plurima pro/ deft:greges pecorum miniftrétrAgrius. Sic iquitmenaliu greges dicemus agri/ cultura effe : fi propter irta rem habendu flatuerimus. Sed hinc error :	pecus in
agro effe poteft : 5t frudtus non in eo agro ferre .quod no fequendù .Nam fic etia Difiusamus res	dluerfe ab a§ro erat a^uméda:ut fi habeas plures in fudo textores: at/
paflionem	4112inflitutos iRonas :fic8i aliosartifices.Scrofa, Difiungamusigitur inquit:
a cultura.	pafhonem a cultura : 8C fiqs quid uult aliud. An ego inquam fequar Safernaru
Iftonas i tex patris 6C filii libros : ac magis puté pertinere figilinas quéadmodù exerceri opor/ toria * *	teat:q argentifbdinas:aut alia metalla:qua: fine dubio in aliquo agro fiunt.Sed
Figline ut neqj lapidicma neqj arenaria: ad agriculturam pertinent:fic figilina. Neque Taberna di/ ^eo 110,11 ln 4uo agro idonea: poffint efie no exercéda: atq; ex iis capmdi frudluf uerforia.	ut etiana fi eligitur fecudum uiam & opportunus uiatoribus locus adificanda ta
bema diuerfon^tqua tamen quamuis fint fruduofa nihilo magis funt agricul tura partes .Non. enim fiquid propter agrum : aut etià in agro proledus domio Acceptu refer agricu^turx acceptum referre debet : fed id modo quod nec fatione terra fit natu : ^	ac^ finendum fufcipit. Stolon .Tu inqt inuides tanto fcriptori : Qc obUngilandl
Obftrigiladi cau^a figlinas reprehédis:cum preclara quadam(ne laudes)pratermittas :qua: caufa	ad agricultura uehementer pertineant.Cum fubnfiffet Scrofa: q, nò ignorabat
Q fio cimices llbros:8i defpiciebat:& Agrafius fe fare modo putaret; ac Stolonem rogaffet ut necantur.	diceret:coepit:Scribit amices quéadmodù interfìà oporteat his uerbis. Cucume
Fel bubulum	angUIni1 con^lto in aquam:eamqj infundito quo uolesmulli accedet. Vel fel
bubulum cum aceto mixtum: ungito ledum.Fundanius afpicit ad Scrofam tamen uerum diat hic inquit :ut hoc fcnpfent in agricultura. Ilie.Tam hercle <J
uuiuice peaes loieniuoitic.ui uwiìlciaoaesunqt Fùdani us.Nam malo de meis pedibus audirc:q quéadmodù pedes betaceos feri opor/ teat .Stoion fubndens dicam inqt eifdem qbus ille uerbis fcripfitmel tantù qua: j. I ' iam audmi.Cù homini pedes dolere coepiffcnt:q tui meminiflent ei mederi p0*' Ad dolors pe fe>Eg0 ^ memini mederi meis pedibus.Terra pedem teneto. Salus hic mane/ dum	t0 m meis pedibus.Hoc ter nouies cantare mbet:terram tangere:difpuere:ieiu/
num cantare.Multa inquam ite alia miracula apud Safernas inuemes ; qua: o/ mnia funt diuerfa ab agricultura:& ideo repudila.Quafi uero inqudmo ap^ cateros quoq? fcnptores:talia reperia'tur. An nò m magni illius Catonis libro ;q. de agricultura eft editus : (cripta fùt permulta fimilia :ut hac. Quemadmodum placentam facere oporteat: quo pado libum:quarari5e pernas faiire Illud nò
dicis inquit Agrius:quod fcribit:Si uelifin conuiuio multum bibere coenàre libe ter : effe oportet bramcà crudam ex aceto aliqua folia «
Vti ars ex agricultura fit conclufio» Cap uii.
Gitur inquit Agrafius qua difiugéda effet a cultura &C cuiufmodi fint i	quoniam difcretu^Stolonjcum afpexiffet Scrofam inquit: & arate &
honore & fciétia qua praftas:dicere debes.Ille non grauatus. De iis re: bus:qua in fcientia fintiquod m colendo nos docet:ars fit. An qd aliud : & a qui bus carceribus decurrat ad metasf Primum inquit:n5 modo eft ars:fed eua ne/ ^ quifi^carce ceffaria &£ magna. Eaqj eft {cientia : qua docet : qua fint in quoqj agro feruda 6C	decur /
faciunda: quaque terra maximos perpetuo reddat fru<flus»	rat ad metas
Qua agricultura fint principia & fines»	Cap.un. Agriculturae
Ius principia funt eadem:qua mundi effe Ennius fcribit:aqua:terra: pc*a^ e	anima :8d foLHac enim cognofcùda prius : q laaas femma.Quod im/
tium fruduu oritur. Hinc profedi agricola ad duas metas dirigere de ^ c}uas me/ bent:ad utilitatem:&:*uoluptatem.Valitas quanttrudumoluptas delegatio/ ^ nem!Pnores partes agit quod utile efbq quod deledat : necnon ea qua faaunt cultura honefliorem agrum Pleraqj no folum fruduofioré eùdem faaùtiut cu in ordinem funt confita arbufta atqj oltueta.fed etiam uédibilioremiatqj aduri/ Yédibilioré unt ad fundi precium:Nemo enim eadé utilitate no formofius quod efl : emere
^ aLAA * Vg/ Xl/J. AL Uti., wu-t) lenito ^ W L.L CA	Al A Jk,'V* L	JL J.AWd.0	LALO A i WL «AV.A	W	^	^
Ionum ad frudus peruenire non patitur.Etenim ubi ratio cum Horco habetur: Rat0 cu orco ibi no modo frudns eft incertus : fed etiam colentium mta. Qu are fi falubntas n5 eft: cultura no aliud eft :q alea domini uita ac rei familiaris.Nec hac uero de minuiturfria.Iftaenimfalubntasqua diaturecalo acterramoneft in noftra poteftatejfed in natura :ut tamé multum Iit in nobis : q gramora qua funt : ea diligentia leuiora facere poffumus.Etenim fi propter terram aut aquam odore
_____" _1 •__1_______ n.]	'_n r.lj...----	rcvU regionem a/
'-€*AAV4AVJL LAL«ciU.L U.CLU.O IlVJLi UOHUb LICC. 1	culaci ^iaaww*^* — 
tia ac fumptu.Quod permagni intereft:uti benepofita fint uilla tquatafint: quo fpedent porticibus oftiis ac feneftris. An non ille Hippocrates medicus in pq-p ocrat-es' magna peftdentia nò unum agrum : fed multa oppida fcientia feruauit.'Sed qd	peru3
ego illum uoco ad teftimonium'Nó hic Varronofter cum corcytaeflet exera tus : & claftis 6d omnes domus repleta effét agrotis ac funeribusumiffo fene/ Ult* ftris nouis aquilone: 6cobftrudispeftilétibusuanuaq-,permutataicateraqjei generis diligentia fuos comites ac familiam incolumes reduxit'	Obftrudis
Quot partes habeat difriplina cultura,	Cap.y,	peflildibus
f	Ed quoma agnculturatqd effet id initui ài Gnifdixi-.relmqt quot ptes qerie0ris
ea difciplma habeat : ut fit uidédu .Eqdé inumerabiles mihi uidentur: inquit Agrius :cum lego libros Theophrafti complures :quimfcnbuntur: Phy/
^	diiu
ton hiftorias 18t alteri phyficon : arion, Stolon ifli inquit libri no tam idonei iis : qui agrum colere uolunt;q fcholas philofophorum,Neque condico quin habe/ ant 8c utilia 8c cómunia quadam. Quapropter tu potius agricultura partes no bis expone. Scrofa agricultura inquit quattuor fut partes fumma. E quibus pri ma cognitio fund i : foium : partefqj eius quales fint.Secundum qua in eo fundo opus funt: ac debeant effe cultura ca. Tertium qua in eo pradio colendi ci fint Minimum. Eaunda.Quarta quo quidqj tempore in eo fundo fieri conueniat.De his quat/ tuor generibus fmgula minimum in binas dmiduntur fpeaes. Quod habet pri/ ma ea qua ad foium pertinent terra:8d alterum qua ad uillas & flabula.Secun da pars:qua mouentunatqj in fundo debeat efie cultura caufa.Eff item bipar/ tita de hominibus per quos colendum	de reliquo in (frumento. Tertia pars q
de rebus dmiditunqua ad quàqj rem fint praparàda:& ubi quaque faaunda. Lua meflru/ Q}?arta pars de temporibus: qua ad folisarcuitum annuum fint referenda: & us cui'fas. cluar ^ ^una: rnenffruum curfum ,De primis quattuor partibus prius dicam :de inde fubtilius de od:o fecundis.
DE folo fundi :qua Sc quot fint uidenda, Cap .yi.
Gitur primum de (blo fundiuidendum.Hac quattuor. Qua fit lot/ i ma . Quo m genere terra.Quantus.Quiqj profecutus'.Forma cum duo genera fint : una quam natura dat: altera quam fatioes imponut. Prior q, alius ager bene natus:alius male.Pofterionq, alius fundus bene confi/ tus efl4 3.lius male » Dicam prius de naturali» Igitur cum tria genera dnt a fpecic fimplicta agrorum : campeft re :collinum:& montanum.Et ex his tribus quarta ut in eo fundo hxc duo aut tria fint:haud multis locis licet uideri.E quibo tnba fafligi s fimpliabus: fine dubio ifimis aliqua cultura aptior q fummis:q, Hat: ca Udiora q fumma : fic collinis : q ea tepidiora q infima aut fumma. Hac apparet magis ita effe in latioribus regionibus : fimplicia cum fut .Itaq? ubi lati campi ibi magis adlus.Et eo in apulia loca calidiora & grauiofa .Et ubi montana ut i ue/ In apulia lo/ fuuio:q> leuiora:& ideo falubnora.Qui colunt deorfum:magis afflate laborat: ca cakdiora. qui furfiim magis hyeme Se uerno tempore.In capeftnbus maturius eadem ilia feruntur: q m fupenonbus : Sc celerius hic q illic coguntur. Nec non furfum q de orfum tardius feruntunac metuntur.Quadam in montanis prolixiora nafcun/ tur:ac firmiora propter frigus :ut abietes ac fappinuHic q, tepidiora populi ac faitees : furfii fertiliora ut arbutus ac quercus : deorfum ut nuces graca ac marif/ ca fici .In collibus humilibus focietas maior cu cipeftn fru^u q cù mótanoii al Segetes cape tis cotra.Propter hac tria fafiigia forma:difcnmina qdaTarionuiq, fegetes me/ {irìs Vinea llorcsexiftimàtureécapefiresmineacoilinatfiluamòtanajiPIerùqjhiberna ec colim*. lbl mnhora	» "c prats ibi herbofa^utano arborù tolerablior. Ci'
tra ari ma motana his locis comodiora : q, ibi tii Se pabulii multò : qd i campi5 aret :ac cultura arborum aptior:q tum hic frigidior aer.Campefler locus is elf melior :qui totusaquabiliter in una' partem uerget:q is qui é ad libella aquus:
his cù aqua: no habeatd elapfù : fieri folet uli’ginofus.Eo magis fi quis é ina?/ Vliginofus quabilis eo deterior:^ fit propter lacunas aquofus.Hac atqj huiufmodi tria fa/
(ligia agri ad colendum difpariliter habent momentum.
Quis fit ager optimus:& quis eo proximus: & quis deinceps. Cap, vii. Difpariliter Tolon.Quod ad hanc naturalem pertinet:de eo non incomode Cato Optfus ager f	mdetur dicere:cii fcnbitoptimù agrii elTetqui fub radice montis fitus
fit:& fpedlet ad meridiana cali parte.Subiicit Scrofa.De forma cultu ra hoc dico:qua fpecie fiant uenuffiora feq:ut maiore quoqj fructu fmt:ut q ha Arbufla in bet arbufla:fi fata fùt in qncuncé ppter ordines atq? fterualla modica.Itaqj ma quincùcem iores nofìn ex aruo aque magno male confito:& minus multu :&C minus bonu faciebat umCi. Quod quaque fuo quoque loco fut polita:ea minus loci occupat &C mmus officit aliud alii ab fole ac funa &C uento.Hoc licet cSiedrura uidere ex aliquot rebus: ut nuces integras quas uno modio comprendere poffis: q putami na luo quaque habét loco natura c5pofita:cu eafdé fi frigeris uix fefqmodio con cipere poffis.Praterea qua arbores lordine fata funt:eas aquabiliter ex oibus c r partibus fol & luna coquunt.Quo fit ut uua Sc olea plures nafcàtur :ut celeriuf C ^mo i10 coquantur. Quas res duaf fequùtur altera illa duo:ut plus reddat muffi & olei & precu pluris. Sequitur feciidu illud:quali terra folii fit fuduuel a qua pte uel maxime bonus aut no bonus appelletur.Refert, n. qua; tes m eo feri nafcique & Non ca?em cuiufmodi pomnt.No eadé oia in eodem agro redle poflunt. Namutalius efl oiai eoaem ad uitem appofitus : alius ad frumentum : fic de cateris alius ad aliam rem .Ita/ a£ro' que creta ad cortynii dicitur platanus effe:qua folia hyeme no amittat.Ttéque i cypro : utThcophraflus ait una. Ite fybari: q niic fybati thurii dicutunquercus umili effe natura:qua é i oppidi cófpéctu .Ite cótra 8c apud nos fieri ad elephan tiné:utneque ficus neque uites amittant folia. Propter eandem caufam multa
funt bifera:ut uites apud mare mima.Malus bifera:ut i agro cófentfo.Idé oflé Malus bifera
dit:q, {lorif feris plura ferutrihis qua fut culta meliora.Eadé de cà fut qua non
poflunt uiuere nifi i loco aquofo:aut etià in aqua. Et id difcriminau;&: alia i la/
cubus : ut arudines i aretino. Alia in fluminibus : ut i epiro arbores ulmi. Alia in Difcriminati
maruut faibit Theofraflus palmas Se fqllas.In galia tràfalpm r intus ad rhenu
cu exercitu ducere:aliquot regiones acceffi.ubi nec uitis nec olea nec pomanafee
tentur. Vbi agros flercorarét càdida fofTicia creta. Vbi falé nec toflicminec mari	?r“ • ' '
timu haberent; fed ex quibufda lignis cobuffis carbonibus fai.fis pro eo uteretur.
Stolli. Cato quidé inquit, gradatim aliu proponens alio : agrum meliorem di/ at effe in nouemdifcnminibus.& q fitprimusubiumea?poffint eflebónó u^ U no SC multo : fecundusmbi hortus irriguus : Tertius ubi falicta . Quartus-ubt NoUemagn oliueta » Quintus ubi pratum Sextus ubi campus frumentarius. Septimitó Mcntnmì ubi ca?dua fuua.Ocftauus ubi arbuflum.Nonus ubi glandaria filua. Scrofa." primatUm Scio inquit feri aere illum : fed de hoc non confentiunt omnes : q alii dat primatu pra£um para boni pratis:ut ego;a quo antiqui prata parata appellarùt Nà Cariar Vopifcus tunq
Itali* fumen a^ilicius caufam cu ageret apudCéfores:capos rofea aer: Italia: dixit eé fumen: in quo relidta ptica pofìndie no appareret propter herbà. Cétra uineam futjqui propter fumptum putent frudu deuorare.
Quod (pedes uitis plurim* fint.	Cap.vui.
Efert inquam: quod .genus ume* fit:q? funtrault* fpedes eius. Ali* Pedaméta f enim humiles ac (ine ridicis:ut i hifpama: Alice fublimesiutiqua appcl
lantur iugatcemt plerceqj in Italia. Quam nomina duo pedamenta & iuga, Quibus flat reda uinea : dicuntur pedaméta : quce tranfuer la iungutur iu ga:ab eo quoqj uinea:iugatce Jugom genera fere quattuor:ptica:arùdo:refles: Jugationis	& uites.Pem'ca é in falerno: Arùdomt in arpino: Refles: ut in brudulino mites:
fpoies	ut in mediolanenfi agro Jugatóis fpecies duauuna diredlamt in agro canufmo:
alteracépluuiatainlégitudiné &: latitudine iugatamt iitalia plerceqj.Ha: : ubi domo nalcuntur uinecemó memunt fumptum: Vbi multa &: propinqua uilla: Traduces ' non ua^e * Phmum genus quod dixi : maxime quarit falida. Secudum amdie Uum	ta.Tertium uineta aut eius genens rem aliquam. Quarta arbufla : ubi traducef
pofTint fieri uitium :ut mediolanenfes faciunt in arboribus quas uocàt populos: cannufiniin ardulatione in fids.Pedamentu item fere quatmor generum. Vnu n • t.	.	robuflum:quod optimum lolet afferri in uineam e querco ac iunipero: & uocac
ridica palus ndica. Alterum palus e pertica meliore dura: qui diuturnior : quem cu in fimui terra uoluit:puter euemtur :& fit folum fummu.Tertium quod horum inopi* fubfidio mifit arudinetum. Inde emm aliquot colligatas libris demittut in tubu los fidiles cu fildo pertufo : quof cufpid es appellant : qua humor aduétidus trafi re pofiit. Quartum pedamentum é natiuù :cuius generis ubi ex arboribus m ac bores traduélis uitibus uinea fit :quos traduces quidam rumpos appellant. Vi/ ne* altitudinis modus : logitudo hominif. Interualla pedamétorum : qua boues Traduces rii iundtiararepoflint.Eaminus fumptuofa umea:quce fineiugo miniflrataerato pi	phoron uinum.Huius genera duo. Vnum in quo terra cubilia prsbet uuis:ut i
afia multis lods:quce f*pe uulpibus & hominibus fit cómunis.Nec non fi parie humus mures:mmor fit uindemia :mfi totas umeas oppleris mufdpulis : quod in ifulapandathana faciunt. Alterum genus uineri: ubi ea modo remouetur a terra uitis:qu* offenderit fe afferre uui.Sub eam : ubi nafcitur uua: fiibudutur Ceflufmduf nrdter bipedales e furculis furcill*:ne uindemia fada deniq; difeat pedere i pai mam:aut funiculo aut uindu:quod antiqui uocabant ceflum .Ibi dominus fi/ mulae uiditocdpiciu uindemiatons:furcillas reduat hibernatu in tecta:ut fine fumptu eoru opera altero anno uti poflit.Hac céfuetudine in Italia utuntur rea tini.Hac ideo uarietas maxfe:q> terra cuiufmodi fit:refert. Vbi enim natura hu ... -	• midaabi alnus uins tollenda : 9 m partu & alimonio uinum non ut f calice qu*
Vinu^usnt rIt aquam:fed folem .Itaqj ideofut arbitrorjpnmum e umea in arbores afeen/
Quod tribus modis terra dicatur béataut né boa:aut céis. Capax.
folem
dituius.
Serra mquàmjcumfmodi fit refert :& acJ quam fem bona aut non bo/ l na fit:Et a tribus modis diatur:cómuni;proprio:&: mixto. Comuni ut cum dicimus orbem terra: & terram Italiam: aut qua alia in eà: cu & lapis & arena ÒC estera eius generis fut in nominàdo cóprenfa. Altero mó diri tur terra proprio nomine:qua nullo alio uocabulo neque cognomine adiecfto ap pellatur: Tertio modo dicitur terra: qua eri mixta: in quo feri quid poteri Se na/
-U-Axi	dLlIIllALlUncbi XII Ilici dlllll « cum lini Cllllillllll U.1 dC pULC
riatepartespermulta:inqslapis:marmor:rudus:arena:fabulu:argilIa: rubri/ {^ujus 9 ca:puluis:creta:ignis:carbuculus:id eri qua foleperferuet ita:ut radices latorù Mom- «■ cóburat. Ab bis qua proprio nomine dicitur terra :cum eri admixta ex bis gene/	1 -
ribus aliqua re:ut cum dicitur cretofa & fic ab aliis generum difcrimfbus mixta Horum uarietaterita genera hac ut praterea fubtiliora fint.Alia minimù in fin/
— * —gLdUUd dlLCHUUilL* JTOlUcrH
pracerea hi ipf* temi Ipcaes : temas m fé hab£t alias : o, namm ffi t humidlores pamm andiores: param med.ocres.Ne9 n6 hac difenmia pertmét ad fniflus. Vehemeceriuq! pena micco Kumidiore far adoreum potius ferdt 5 tnticù ,C5 Adoreum mmii^It.10re °r eU	5/ar:,n rne^locr! utriiq;.Pritei ea t'tiam difcnmfa o/ Sabulo rubi/
terraitbtreferr.fabuloal cùdus
aDD^tut	'^ar115 a<1 ferédoS furculos ^‘s.Cótra rubtcGdior
mSo^s n	T dlfcnmma	«fert uud fit macra.-an piguistan
mediocus.Quod ad cultura pingms fcrcùdior ad multatmaaacótra.ltaqjnux
«tetn
ttiMis se arbores prolixas & omnia fine mufco.In medicai ante teaamt i nbur a fi Pr.0Plus accedit:ut non fit macra:q ut fit ieiùa:eo ad omnes res cómodior:
nea j	^ ^ al^u<^ * qu°d deterius eri, Stolon. ISIon male inqt : qua fit ido/
• / a ad c°ledum.An nó Dionhanes birbvmnc fimbir fionn fi,m, _______
dicùtcétu pedes quoquouerfù quadratù Wenì. 4 - j arar pofiint. Verfu 5	-
dius ac mina latine appellatur. lugeri para mmStur^Sum ldTfi
decem pedes & lógitudine & latitudine quadratum. Ab hoc principio menfores Subfìciuum. nonnuq dicut in fubliduum effe unciam agri aut fextanté.Siquid aliud;cu ad iugerum peruenerunt : quot habet iugem fcrupula ducenta oélogitacxflo. Qu a tum autem ad antiquos nortros ante bellum punicu pendebàt bina lugera : qd* a Romulo primum diuifa dicebantur uintimtqua: q haerede fequerentunhere/ Centuria	dui appellarùt:Hac poftea a cétù céturia.Centuria efì quadrata in omnes quat
tuor partes:ut habeat latera longa.M.M.C.pedes .Ha: porro quattuor cétunx coniuétsmtfintin utranqjpartebmx.Etficappellatur inagns diuifìs uiririm publice faltus.
Quo fit mila fìatuenda modo:&: qua:in illa.	Cap.xi.
N modo fundi non animaduerfo lapfi funt multi:quod alii mila mi/ i	nus magnam fecerùtiq modus pofìulauit .Alti maioréxum utrùque
fit contra rem familiarem & frudtù.Maiora enim teda 6c ^dificamus pluris óc tuenturfuptu maiore.Minora enim fi fmtq pofìulatfudus:frudus fo lét difpcrire.L. Dubiù enim no eft :quin cella umana maior fit fàciuda i eo agro ubi uineta fòt ampliora: ut horrea fi frumétarius ager eff.In uilla adificàda hoc I rr u j- P°dfimiu : ut intra fepta uillx habeas aquà i fi non : q proxime. Primu Cb ibi fit na Mail iub dio ta ifccùdum : 5, influat perennis. Si omnino aqua n5 efl uiuai ciflems faaun/ da fub tedhsiSt lacus fub dio:& altero loco ut homfesiSc altero ut pecus uti pof Ut.	Quofit loco potifiimù mila ftatuéda.	Cap.xii.
Andam opera : ut potiflimum fub radicibus mótis filueflns mila póas d	ubi pafiiòes fint latrata ut contra uétos qui faluberrimi i agro Ùabut.
Qua: pofta fit ad exortus aquinodiales:aptiffima :q a:ftate habeat umbram:hpeme folem.Sin cogare fecundù flumen edificare:curandum ne ad
uerfumeuriiponas.Hyemeenim fìetuehemétcrfngida:&addate no falubns. Aduertédum etiam fiqua erùt loca paluftria:&: ppter eafdem càs:& q arefcùt: CTefcùtqj ammalia quada m;nuta:qua: no pofiunt oculi confequi:&: per aera in tus in corpus per os ac nares peruenmt:atq; efficiùt difficiles morbos. Fundam/ Védas quotì us‘QB1c* P°tero fqult: facere:fi iffmfmodi mihi fiidus hereditate obuenerit• quo
afliuspoffif^usKMmHanKeat-4flucuel^0fmff“rfP°nÌerf1>ltAgri®- Vendas quot allibD poffis:aut fi nequeas:relinquas.At ocroia. Vitadù inqtme in eà p/
tem fpedet uilla:e qbus uentus grauior ex his partibus afflare foleat. Neue i co
ualli caua:& ut potius in fublimi loco adifices.qui q perflat :fiqu0d é quod ad/
uerfariù inferat : facilius difcuritur.Freterea q ab fole toto dieflluffratur: falu/
bnor effiqfi/ befiiole fiqua: prope nafcutur aut inferutunaut efflantur.-aut ari
tudine ato pereunt.Nibi repennni fluuu ac torrentes penculofi illis:qm i humi/
libo ac cauis locis edifiaa habent & repentine predoni! manus:q, improuifos &
ciiius opprimere poffint. Ab utroqj fuperiora loca tutiora.	^
Quod in mila pnmitus faauda fint bubilia 8c ouilia:& celle 6c uafa uinaria
de olearia & alia.	Cap.xùù
N mila faciùda (ut flabulauta ut bubilia Cnt ibi: hyeme qua: poflmt Bubilia. t	effe caldiora:Frud:us ut é umù & oleum loco plano in ceilis.Ité ut’ua/
fa umaria Se olearia potius faciùda i locis andis.Frudtus :ut eft fabai létes :orcfeum:& far:<Sd fcenum in tabulatis.Familia ubi uerfetur prouidendù: li fedi opere uei frigore aut calore : & ubi commodiffime pofìfint fefe quieti rea/ pere. Villici proxime ianuam cellam effe oportet .Eumqj icire qui introeat: aut exeatnodtu:quid ue feratrprafertim fioflianusefl nemo .Inprimis culina ui/ Culina* denda ut fit admota :q> ibi hyeme antelucanis temporibus aliquot res conEaun tur :abus patui* &L capitur.Faciudum etiam plaufinsac cateto inflruméto oi i cohorte:ut fatis magna fint tetìa:quibus caelum pluuium mimicum. Hac em fi ftra claufum f confèpto 8C (ub dio:furem modo no metuunt:{ed aduerfus tem pe flatem nocétem no refiflut.Cohortes in fimdo magno dua aptiores, Vna ut i C0^01.jes terdms complumu habeat lacum:ubi aqua faliat:qui ftra fìilobatas:cum uenit Interdllisf fit femipifana.Boues enim ex aratro aliate reducfti hic bibut:hic perfunduntur Nec minus hoc loco reficiuntur anferes : fues porci .In cohorte exteriore locò effe oportet:ubi maceretur lupinumritem alia quademiffam aquam ad ufum ap/ tiora fiit.Cohors exterior crebro operta flramétis ac palea conculcata pedita pe/ cud um fit miniflra fundo. Ex ea quod euehatur fecundum uillam duo habere oportet flerquilinia : aut unum bifariam diuifum, Alteram enim i partem ferri Sterqlinia. oportet e mila nouum fimum:altera ueterem tolli i agrum,Quod enim q recés quod cu faciùt meliuf.Nec no flerquiliniu melius illud:cuius latera&C fummo, uirgis & fronde uindicatur ab fole.No enim fuccu quem quatit terraffolem an te exurgf re oportet.Itaqj periti qui poffmt ut eo aqua influat: eo nomine faaat.
Sic enim maxime retineatur fuccus.In ecque quidam fellas familiares ponunt. Sella famila Aedificium etiam fieri oportet: fub quo! tedlum totam fudi fubiicere poffis mef res< fem:quod uocant quidam nubilanum.Id fecudum aream faciundum: ubi tri/ turus fit frumentum:magmtudme pro modo fundi ex una parte apertum.& id ab area:quo 8c intrituram proruere facile poffis:fi nubilare ccepcnt aer:& inde (3omInocJfffi
rurfusceleriterreiicere.Feneflrashabereoportetexeapaite :unde commodiffi/ mepeif)ari
me perflari poffit.Fundanius .Frubtuofior inquit efl certe fundus propter ardili	^ "
cia:fi potius ad antiquorum diiigentiam:q ad horum luxuriam dirigas ardifica rionem.Illi enim faciebat ad frudtum commuem:hi faaut ad libidmesindomi/ tas .Itaqj illorum uilta ruflica: erant maioris q urbana : quse nunc flint plera/ que. Contra illic laudabatur uilla : fi habebat culinam ruituram bonam : prafe/ pes laxas : cellam uinariam 8c oleariam ad modum agri aptam : & pauunento procliui in lacum:quod fape ubi conditum nouum uinum orca:ut m hifpania Orcx. feruore muffi rupta : nec non óc doha:utinitalia: ne umum prolueret. Item catera ut eflent in uilla huiufcemodi : qua cultum quaterent prouidebant.
Nunc contra uillam urbanam qmaximam ac politiffimam habeant dant ope/ Villa poliitil/ Eam ; ac cum Metelli 6C Luculli uillis» peffimo publico adiiicatis certant ♦ fima.
Quo circa hi laborant:ut fpe&ét fua xCìiua. triclinaria ad frigus orientis :hiber/ na ad fole occidété potmfq onété .antiqui non curabant in qua parte cella urna Frudtus uina ria aut olearia feneftras haberet :dù fructus in eo uinarius quarat ad dolia aera riufquaritae frigidiore :ité olearia caldioré.Item uidere oportet fi eft collis;mfi quid impedi/ ra frigidiore* at;ubi pouffimu ponatur mila.
£)e ìeptis qua tutandi fundi caufa fieri debeanfS: qualiter. Cap.xuu.
Vnc de feptis.qua tutàdi fundi cà;aut patris fiat dica,earum tutela^ genera quattuor. Vnum naturale:alterum agrefle:tertium militare: quartum fabrile. Horum unùquodqj fpecies habet plures .Primu na Sepimentù tura^e fa-pimentù :quod obfen folet uirgultis aut fpinis : quod habet radices ui/ naturale ux ^Pls :ac uiatoris praetereuntis lafcim non metuet face ardete. Secùda fapes e fi ex agrefìi iigno : fed non uiuit. Fit aut palis flatutis crebris ac uirgultis impli citis :aut latis perforatis.& per ea foramina traietìis lógurus ferreis binis aut ter
Longurie fùt ms :autex arboribus truncis demiflis in terrà deinceps conilitutis.Tertium ita
per tue lo ^ re frePlment:um efl folfarSc terreus ager .Sed & folla ita idonea :ut oém aquà Militare S/ clua: ueniet a coc^° recipete poffit: aut fafìigmm habeat ut exeat e fundo aggens e/ bcs :quiintrinfecusfitìapfusinfolTam:feditaarduus:utcum tràfcendcre non pimetum *	^ ^acqe ^ p-{oc genus fiepis fieri fecundum uias publicas iolet : 8c lecund um ànes
A creref cum ^ uiam fa^ariam ; ^ m agro cruflumimo uidere licet locis aliquod cóiund;os ag f ffif C	getes cù folìisme flumen agris noceat : aggeres laciunt fine folfa.eos quidà uo/
°	‘eant muros : ut in agr o reatino ♦ Qu artù fabrile fapimentu : Oc nouiflimù é ma
IViacer a. ceria.Huius fpecies fere quattuor .Quod fit ex lapide :ut in agro tufculano.: q<3 e lateribus codilibus:ut in agro gallico .Quod e latenbus crudisjut i : -o fabi/ no .Quod ex terra 6c lapillis compofitifinforme:ut in hifpama:«S<: agrriiàrenti/ n0t	Ad quid muenta: sapef.	Caput.xy.
Rate-ea fine fept s fines pdii fatiomf notifarborum tutiores fiunt ne fa p milia- nxétur cù uiamf : ac limite!ex litibuf mdicé quarat, Serùt alù circa fapes pmof : ut habet uxor in fabimf Aln cupreflcs : ut ego habui inuefuuio. Alii ulmof:ut multi habent in cruftuminio:quod ubi pullulat maxi me:uel ferir . & ubi é càpuf:nullapotiorarborferùda:quomaximefrud;uofa: quod & fuflineat frpem:accolit aliquod corbulafuuarùnSt frondem mcùdifiì/ ma mimflrat ouibufac bubuhac uirgas pbet fapibufó<: foco :acfumo. Scrofa» Igitur primum hec qua dixi quattuor uidenda agricola. De fundi forma : Terraz natura : de modo agri : et finibuf tuend is »
Deeisquaextrafundumc5modafiant:autfcómoda, Cap.xyi.
Elmquitur altera parflqua extra fiidum.Cuiufappendices & uehe/ f	méter pertinent ad cultura propter affinitatem .ems fpéf totidem- Si
Appendices»	uiana regi0 ep.	qU0 ne^ue pru(rtus noqros exportare
expediat: neque inde quae opus funt apportare* Tertiumfi uia aut fluuii qua portentur : aut non : aut idonei non funt * Quartum fi/
quid ita é in confinibus fùndimt noftris agris proGt:aut noceat.E quifquattuot quod eft pnmù ; refert infefta regio fit nec ne.Multos enim agros egregios colere non expedit : propter latrocinia uicinorutnt ut in iardinia quofdam qui iunt p/ pe caliem &C in hifpania prope lufitanià.Qua? uicinitates in uectos habent ido/ neos.Qux ubi nafcuntur ibi uendantiód illic inuectos opportunos :qux in firn do opus futipropterea fructuofa. Multi eni habét in prediis : quibus frumétum aut uinù aliudue quid defit iportàdu:Còtta :no pauci quibus aliquid fit expor tàdu. Ira q; fiib urbe colere hortos late expedit ; ficut uiolaria aut rofaria Jté mul	ur^e CQ/
taquteurbs recipit :cù cade in lòginquo predio;ubi nò fit quo deferri poffit ue/ [eie hortos; naie ; non expediet colere »Tetnum é ite : fi ea oppida aut uicinia : aut etia diui/ tum copiofi agri ac uilla : unde nò care emere poftis :qua opus fimt in fundum «
ea parare poffis, Iraq; m hoc genus coloni potius anniuerfarios habent manos:
quibus imperét medicos fullones ; fabros :q in mila fuos habeat, qnonnuq uni/
us araficis mors tollit fundi frudtu. Quà parte latifundii diuites domenica co/
pise midare folét. Si enim ab fundo longius abfunt oppida aut uici: fabros' pro/
curent quos habeat in uilla:fic exteros neceflarios artifices :ne de fundo familia
ab opere difcedatiac profellis diebus ambulet feriata potius qopere faciundo a/ Ambulat feri
gru frudiuofiorem. reddat.Itaq? ideo Safernx liber praapit mequis de fudo ex/ a^a familia
eat prxter uillicù & patronù & unii qué uillicus legat.Siquis contra exieritme i
puneabeat.Siabient:utin milieu afaduertatur.Quod potius ita prseapiendu
fuit;nequis iniuffu uillici exient.neqj mllicus miuffu domini longius;q ut eodé
die redierit.Neqj id crebrius;q opus efiet fudo. Quarto eundem fundu frudtu/
ofiorem faaunt uecturx: fi mx funt;qua plaudra agi facile pofiint : aut flumi/ Yedtura.
na propinqua:quanauigari poffit.quibus utrifq; rebus euehi atqjiuehi ad mul
ta prxdia farnus .Refert etiam ad fundi frudtus : quemadmodum uicitms i con
fimo confitum agrum habeat. Si enim ad limitem quercetum habet;non poflis ^
redle iecundum eam filuam ferere oleam;quod ufqj eo efl contrarium natura: >—	*
ut arbores non. (olum minus ferant;fed etiam fugiant;ut introrfum in fundum fe declinét;ut uicis adfita ad olus facere folet:ut quercus fi luglandes magnx 6C crebra finitima: ; foecundiorcm faciunt flenlem.
Quibus rebus agri colantur.	Cap. xvii.
E fudi quattuor partibus;qua cum folo harent; 8C alteris quattuor qua d extra fundum ad culturam pertinent dixi.Nunc dicam agn quibus re/ bus colantnr.Quas res alii diuidunt in duas partes : in homines 5C ad/ miniculahominu ; fine quibus rebus colere non pofTunt.Aliif tres ptes iftrumé Vocale ffifm tigenus;uocale;femiuocale;& mutu.Vocale i quo fòt ferm.Semiuocale i quo Semiuocaie. fòt boues .Mutò in quo fòt plauftra.Oés ii agri colutur hóimbus ferms aut libe Mutum, ris aut utnfqj‘IJ^etis;autcò ipfi colunt;ut plenqj pauperculi cù fua progenie:
hoc genere femiuocalmm adiiaedù de pecore. Ha fola qua: agn colédi caufa erut ut folét effe pecuaria pauca habenda*quo facilius mancipia qua: folent fe tueri: & afiidua effe non poffunt.in eo numero nò modo qui prata habét:ut potius o/
uesjqfues habeant curent :federiam qui nò folum pratorum caulà habét pro/
pter flercus.	De eligédis bubus	de modo probandi:Si edomandi no
uellosiuuencos.	Cap.xx.
Gimr de omnibus quadrupedibus prima probatio é:qui idòci fint bo/ i	ues : q arandi cà emuntur. Quos rudis neqj minoris trimos : neq; ma/
Boues fint ui	Iorls quadrimos paràdum. Vt mnbus magni fint & paresme in opere
i ibus oai es ^rmior itnbealliorem cóficiat:amplis comibus 6i nigris potius q aliter:ut fint la Cradiscoxe/ ta fronte maribus fimis :latoped:ore:cra(Tis coxédiabus. Hos ueteranos ex c£/ diabus.	peflribus locis emédummó in dura ac mòtanamec non fi inadit uitandii. No/
uellos cum quis emerit muécos:fi eorum colla i furcas defhtutas induferit : & d dent cibum :diebus pauciferuntmafueti:& ad domadu proni: Tu ita ad fub/ Minutatim ^enc^um llt minutatim affuefaciat : & ut tironem cu ueterano adiugù t ♦ Imita/ afTuefaciaut. ^0,n*^lcl^us domantur: Et primù eos ^quo in loco & fine aratro aut eo leui fi/ mul gradi facias :& principio p arenam aut molliorem terram leniter procedat. Quos ad uetturas item inftituédum :ut mania primii ducant plauflra:& Ci pof Jis p uicum aut oppidum:ubi creber crepitus fit ac uarietas reru c0fuetudme.ee lebernma ad utilitate adducito.Neq? pertinaciter feceris dextru i eo manédum. Quod (i alternis fit finiftenfit laboranti in alterutra parte requies. Vbi terra k/ Almis arant uls :ut m cipamaubi non bubus grauibus:fed uacas & afmis q, arant :eo facili/ in cipania. us aq aratrum lene adduci poflunt ad molas :	ad ea : fiqua funt in fundo cóue
hunt :In qua re alii afellis:alri uaccis ac mulis utuntur :cxmde ut pabuli facul/ tas eff. Nam facilius afellus : q uacca alitur : fed fruduofior hac. In eo agricola hoc fpedannquo fafligio fit fundus.In confragofo enim hac ac difficili ualenti/ Valériora pa ora parandum: SC potius ea qua per fe frudum reddere pofImt:cu idem operis tidum faciant.
De Canibus : fine quibus utiqj uilla parò tuta fit:	Cap. xx{
Anes potius cum digmtate & acres paucos habendum q muItos:quos c	còfuefacias potius nodu uigilare : & interdm claufos dormire * & cate/
na uindos : ut foluti acnores fiant.Dein domitis quadrupedibus & Pe core infìrudo & canibus hoc faciundum. Si prata fint in fundo neq5 pecus domi rius habet: danda opera ut pabulo uendito alienum pecus in fuo fundo pafcat <3^ flabulet.	t
Stabulet. 0	^erfus infìrumétoru apparatus fundi iflituatur. Cap. xxii.
:,,. a	E reliquo ifìruméto muto : i quo frit corbula: & dolia & alia : fic praei/
; , ; : d ! > piédu.Qiiamafci i fundo ac fieri a domefficis poteruntieorò ne quid ■	. ,	ematur:ut fere funt:qua ex mmimbus & materia ruflica fiunt:ut cor
bes ; fifein^ : tribula : malei : Òiraftelli.Sic qme fiunt de cannabi: lino:iunco:pal/
ad maioré fundum Sc minorem adderemus:& demeremus ♦Ptaterea extra fa/ milia debuit dicere milieu 6C uillica.Neqj.n.fi minus.ccxl.iugera oliueti colas: nò poflis minus uno uillico habere : nec fi bis tanto ampliorem fundum : aut eo plus colas.Ideo duo uillid aut tres habendi fuere operarii modo & bubulci pro portione addendi. Ad minores maiorefue modos fudorum:hi quoq; fi iimiiis a/ ger eft.Sin autem ita diffimiiismt arari non poffit.Quod fi confragofus atqj ar duis cliuis minus multi opus funt boues & bubula:Initio illud quod modu ne/ qj unum neqj modicum propofuit ducentorum quadraginta iugerum. Modica enim centuria ea ducentorù iugerum:e quo ni fexta pars fit ea quadragitaiqui de ducentis quadraginta diminuitur:non uideo quemadmodù ex eius pracep/ to demam fextam parté:& de trededm mancipiis nihilomagisdi uillicù et uilli/ cam remouero:quéadmodum centu uiginti iextà parte demam. Quod autem ait in cétum iugeribus uinearum opus efle quindedm mandpia: fiquis habebit céturiamrqus dimidium uineti &C dimidium olmetidequeretur ut duof uiliicof & duas uiliicas habere deberet:quod é deridiculum.Quare alia ratione modus mandpioru generatim efl: aduertendus:& magis m hoc Safema approbandus: qui ait lingula mgera quaternis operis uno operario ad conficiendum fatis effe»
Sed fi hoc in Safema fundo in gallia fuitmó continuo idem in agro liguftico no
metano.Itaqj de familia magnitudine 6c reliquo in finimento comodiffime fd/
esiquatam pares:fi tria animaduerteris diligenter. In uianitate pradia cuiuf/
modi fint:& quanta:quotqj hominibus colantur.Et quot additis operis:aut de
ptis melius aut deterius habeas cultum biuium .Nobis enim ad cultura cfdit na
tura expenentid: &C imitationem.Annquifiimi agricola? tetando pleraqj coflitu Experiétia &
eruntdiben eorum magnam parte imitido .Nos utruq: facere debemus:& imi imitatio»
tari alios: Si aliter ut faaamus experientia tentare quadi fequentes nó aleam
fed rationem aliquam: Vt fi altius repaflinauerimus aut minus q alxifquod mo
mentum ea res habeat:ut fecerunt iim fartiédoitem &C tertio: ut qui infitiones
ficulneas ex uemo tempore in teflmu cótuierunt.
Quot iuga boum lingulis iugeribus fatis fmt;quod inflrumétù agrefle femi/ uocale nuncupatur.	Caput, xix.
E reliqua parte inftrumenti :quod lemiuocale appellatut : Safema ad d	iugera ducenta arui boù iuga duo fatis effe fcnbit♦ Cato in oliuetis du
centil quadragita iugeru boues trinos :ita fit ut Salerna dicat ueru ad cétu iugerariugum opus efle:fi Cato ad odtcgena.Sed neutrù modum horum ad omnem agrum cóuéire puto:& utruqj ad aliqué. Alia enim terra facilior aut difficilior eri alia.Terram profondere non nifi boues magnis uinbufpoffunt SC fape frada bura relinquunt uomeres i amo .Quod fequedum nobis m lingulis fudis dum fumuf nouicri triplici regula : fuperions domini iflituto : & uxinoni : Supioris do/ 6c expenéna quadatquod addit almos : qui flercus uedét tns;afmum molami mini ffìitutù iuieaiugerumcétumaugumboum:afinorù mgum ; afinum mcltndariu.In fcquédù.
barn legere expediat. Si ager macrior e fi: pro ftercore farare folent. Nec mfus ea difcriminunda m conlerundo quse funt frucfluofa propter uoluptatem ; ut qux pomaria ac floralia appellantur.Item illa qua: ad hominum uidtum ac fenfum deledtationéqj pertinent meqj ab agri utilitate funt dilunga.Idoneus locus eli/
Segetes fru/ gend us: ubi facias falid:um& arundinem :fic alia qua humidum locum qua:/
mentatia ibi runt: * Contra rabi fegetes frumenta nas :ibi fabam potiflamum feras ♦ Item olera faba.	qua arida loca fequuntur fic : ut umbrous locis alta feras : ut coruda non noceat :
Aprica terra	ita petit afparagus: Et aprica fit terra : ubi Ieras uiolam & hortes facias ; q>ea
hoitorum	nutricantur .Sic & aha alio loco ferunda ut habeas uiminaiunde utendo ali.
quid facias : ut (cirpeas uallos crates . Alio loco ut feras 6c colas liluam caiduà : a/ lio ubi aucupare .Sic ubi canabim : linum : iu ncum : fpartum ; unde necftas buba paleas: lineas refi is : funes. Q u ad am loca eadem alia ad ferundum idonea .Na & in recentibus pomariis defitis feminibus m ordinéq; arbufculis pofitis primis annis anteq edices longius procedere pofiint : alii conferunt hortos : alii quid a/ liud .Neqi cum conualuennt arbores idem faciunt:ne molent radices. Stolon. Quod ad heee pertinet Cato non male quod de lationibus fcnbit: Ager craffus et la:tus fi fit fine arboribus:eum agrum frumentarium fieri oportere. Idem ager fi nebulofusfit :rapa.raphanum:miliu:pamcii fert.
In agro cali/	<^ea ln quo aSro ^runda fit:qua pte:quo ordie.Cap.xxiiii.
Jea	N agro craflo 6c calido olea conditaneam radium maiorem : falent na
i	orchitem : pofeam : fargianam : colminiam : albicerem ; quam eam i his
locis optimam dicent effe:eam maxime ferere: Agrum oliueto conferu do nifi qui in uentum fauonium fped:et:& foli o{lentus fit:alium bonum nulla effe: Qui ager frigidior 86 macrior fit: ibi oleam licimanam feri oportere. Siilo/ co craflo aut caldo pofueris:hoflum nequam fieri 8c foecundo arborem perire:et Hoflu qnid. mufcurn rubrum moleflumefle.Hoflum uocant:quod ex uno fado olei refiac Fadu.	Facium dicunt : quod uno tempore conficiut. Quem alii centum quadraginta
aiunt effe modiorum : ali ita minus magnum : ut ad centum uigmti defeendat. Exinde ut uafa olearia quot & quanta habeat:quibus conficiunt illud quod Ca to ait Circum fundum ulmos 86 populos:unde irondes ouibus 66 bubus fint 66 materies fen oportere. Sed hoc neqj m omnibus fundis efl opusmeqj m quibus eft opus:propter frondem maxime fine detrimento ponuntur a feptentiionaii p / te : q. non officiunt foli.Ille aduatab eodem fcnptore:Si locus humedtus fit: ibi cacumina populorum ferunda 86 arundinetum. Id prius bipalio uomtonbi ocu los arudmis pedes ternofalium ab alio fen: aptam effe utnqj eadem fere cultu/ ram .Salicem gracam circum arundinetum fen oportere;uti fit qui mas alliga/ ri poffit.
-	Vinea quo agro ferunda fit.	Cap.xxy.
u	Inea quo in agro ferunda fit:ficobferuandum. Qui locus optimus ui/
no fit;& oftentus foli : amineum : minufculum : 66 geminum euge/
ma:fdrpo:ut funes:refìes:tegetes.Qu* e fundo fumi non poterùttea ff empta
erunt potius ad utilitatem q ob fpeaem ; fumptu irucftum non extenuabùt. Eo
magis fi inde empta erunt ipotiffimum ubi ea & bòa & precio uiliflimo emi pò, Pretio uiiiflx
terunt .Cums inaruméti nana difcnminaac multitudo agri magnitudine fini/ moemn
tur:empiuta opus funt :fifinesdiftantlate Jtac|jStoloniquit.Propofita magm>
^ vii iM_ l.n.LX' lÌCE itcl OPOlLCL Ut icti-CLC-L. Lictici v,i-ti ftii i	j[3 j —
tim enumerat : ut ex are ahena urceos òi nafiternam : item alia. Sic e ligno & fet - ro : ut plauflra maiora tria aratra cum uom enba fex : crates fìercorarias quattu/ orate alia.Sic de ferramentis qua fint:&: quot opus ad multitudinem ut furcas ferreas odio:3d farcula totidem dimidio minus palas:item alia.Item aiterà for/ mulam ìnftruméti fundi uinam fecit :in qua fenbit: fi fit centum mgerum : ha/ Qjia acina/ bereoportere uafatorculanamtlructamna:doliammoperculisculeorucdtin/ ^ gentoru : acinaria uiginti ifrumétana uiginti.Item eiufdem alia :qua mfus mul ta quidem aliufed tantum numerum culeorum fcnpfifie putome cogeret quot annis uendere uinum. Vetera enim q noua &: alio eadem tempore:q alio pluris Item fic de ferramentorum uarietate feribit permulta & genere & multitudie q fint : ut falces : palas : rafiros. Sic alia : quorum nonulla genera fpecies habét piu res : ut falces .Nà dicùtur ab eodé fcriptore mneatica opus effe fex : fcirpicula qn/ halces umea que:filuaticaquinqnarboraria:tres:& rufìicarisedecem.Hichac.At Scrofa.In	Itirpicu/
ftrumétum & fupellectilem rufticà omné oportet habere fcnptà in urbe & rure l®* dominum. Villicum cótra ea turi omnia certo fuo quaq; loco ad uillam effe po/ fita . Qua: non poffunt effe fub claui : qmaxime facere ut fint in confpedtu opor tet.Eo magis ea qua: in rariore funt ufu:ut quibus in uindemia utuntur:ut cor/ buia & fic alia. Qua enim res quotidie uidentur:minus metuùt furò.
Qua & quo quidqj loco maxime oporteat ferere.	Cap .xxui.
Vfcipit Agrafius. Et quonià habemus illa duo pria ex diuif one qua/ dripartita : de fundo : & de inftrumeto quo coli folet : o terna parte ex/ pecto. Scrofa. Q uomà fruCtu iqt arbitror eé fu di eu : q ex eo iatus na feitur utilis ad aliquà ré:duo confideràda reftàt.Qua &: quo quidqj loco maxie expediat ferere. Alia enim loca appofita funt ad feenù :alia ad frumétum : alia ad umum:alia ad oleum.Sic ad pabulum qua: pertinent. m quo e fi ocimum: farrago:uitia:medica:cytifum:lupinum.Neq? in pingui terra omnia feruntur reòte : ne qj in macra : nihil reCtius enim in tenuiore terra q ea qua non multo in/ digent fiacco :ut cytifum &: legumina prater acer.Hoc enim quoq; legumen :
leguuiu»»---------r &	-----a _	---------
linum : Quardam etià lerunda: non tà propter prafenté fruClum : q in annu prò fpicienté : q> ubi fubfeòta atqj relitta terram faciunt meliorem : Iraq? lupinum cu dominus filiculam coepit ;& nunq fabalia:fi ad filiquas non ita peruenit :ut fa/
i 1
ta quina ♦
Quid inter fauoniù 8C xquinodliù uernu fieri oporteat.Cap *xxvuii* Semiaria oé	N primo interuallo inter fauontum Si sequinodtium uemu hxc fieri o/
genus »	1	portet : Semiaria omne genus : ut ferantur : putari in primis : circii ui/
Seges	tes ablaqueari : radicefqj fumma terra pra:cidi: prata purgari: faliCt a fi
Noualis eri jfegetes farcire»Seges dicitur :quod aratum fed necdum fatum eft * Noualis ubi fatum fuit anteq fecunda aratione renouetur .Rurfus terram cum primu a/ Profcinder ranttprofcindere appellant:Cum iterum effrigere dicunt:q prima aratione gle/ OlTringef	bse grandes folent excitari. cum iteratur offringere uocant. Tettio cum arant ia/
Liraf	tìo femine : boues lirare dicuntur Jd eft cum tabellis ad uomerem fimul Si fatu
Offffnger frumentu operiunt in porcis :& fulcant in foffas:quo pluuialis aqua dilabatur: nonnulli poftea qui fegetes non tam latas habénut in apulia.Et id genus pradii per fatores occare fblét: fiquce in porcis grandiores relidi a: funt glebx.Qua: ara/ Lacuna ftria 1x11111 uomere lacunam ftnam fecit ifulcus uocatur. quod eft inter duos fulcofe/ Porca*	lata terra dicitur porca : q ea feges frumentum porrigat. Sic quoqj cum exta de/
Porriget* ls dabant:porrigere dicebat.
Qua: inter acqumodtium uemù &i uergiliaru exortu fieri debeant*
Cap.xxx*
Ecundo interuallo nuter uemum aquinodlium : Si uergiliarum exor/ f tum &: folftitium hxc fieri debet. Segetes runcari:herbà ex fegetiba eX purgari:boues terram profondere:falicé cadi:pratum aqua delendi, qux fupenori tepore fieri oportuerat: & non funt abfoluta:anteq gemmas agat ac florefcere inapiant:fiat. Quod fi qux folia mittere (olet:ante irondem floref in coeperint : ftatim ad ferendum idonea non funt, Oleam feri mterputanque o/ portet.
Quid inter uergiliarum exortum ad folftitiù fieri oporteat, Cap.xxxi*
Occaf	Ertio interuallo inter uergiliarum exortii 6c folftitium hxc fieri debet.
t	Vineas nouellas fodere:au* arare:Si poftea occare:Si deinde cominue
reme fit gleba dura.Quod ita occidunt :occare dicunt* Vites pampfa Papinar qd* ri:fed a fciente*Nam id q putare maiusmeqj in arbufto :fed in mnea fieti.Pam pinare eft farmento coles:qui nati funt:de his qui plurimum ualet:ad fecudum nonunq etiam tertium relinquere:reliquos decerpefeme relictis colibus farmé/ tum neq uear mimftrare fucum. Ideo in uiriario primitus cum exit uiris : tota re fecan folet:ut firmiore farmento e terra exeat:atq3 m panendis colibus uires ha/ Emucidù far keat ma-ores.Emuadum enim farmentum propter infirmitatem fterilemeq; ex métum»	fe potelWre mtòmquam uocant minorem flagellum:maiorem etiam unde
Flagellum	uuxnalcuntur:palmam priore littera mutata in.d.dalma a uéti flatu di(fta. Si/
Flabellum •	militer flabellum pqor tlagellum poftenor. Et uiris eo q mmtetur ad uuafpan/
Viris palma» atndasdicfta prmieaud^un&a pariendo^
m multis:dia coepta palma.Ex altera parte caprea dieffatq parit capreolum,is
neum: & helueolum mmufculum feri oportere.Quilocuscraflior fit autnebu/ Eugeneu. iofus; ibi ammeutn maiuslaut murgentinum apiciutn lucanum feri. Caeteras Heiueoiù uites 6c de bis mifeUas maxime in omne genus agri cóuenire.
Quo in loco ridica in uinea figi debeant	ad qua pté.Cap.xxvi,
N omni uinea diligenter obrerua : ut ridica uitis a feptentrione uorfus ì tegatur .Et fi cuprellos uiuas pro ridicis : quas inferunt alternos ordies imponunt ; neqj ea crefcere altius q ridicas patiantur < Neqj propter eas adferunt uitestq inter fe hac inimica. Agrius Fundanio uereor iquitme ante a/ ditimus ueniat huc:q hinc ad quartum actum accedamus ruindemiam eni ex/ pedto,Bono animo es inquit Scrofa:fifcinas expediet ac urna.
Quotdiuidaturmenlibus ÒCtéponbus ànus«& in qbus qd feri oporteat; ac colligi de agro fermata.	Cap. xxyni,
T quoniam tempora duorum generum lunt: unum annale; quod lol "pépus anale
e	drcuitu fuo finitjaiterum menllrud;quod luna arcum?enfcomprehé Méftruù.
dit: prius dicam de fole. Eius curfus analis primu fere circiter ternis mé fibus ad frudtus e il diuifus in quattuor partis totus :&idem fubtilius fefquimen fibus in odto.In quattuor tempora diuiditur in uer;*{latem:audl:unum:6C hye	*
mem. Vere (lationes quadam hunt;Terramrudem profcindere oportet. Qua: funt ex ea enata tpriufq ex iis quid feminis cadat tut fint exradicata Et fimul ca uis ah (ole percalefadtis aptiores facere ad accipiundum imbrem; & ad opus fad Itores relaxatas. Neqj ea minus bis arandum ter melius. Ae(late fieri mefles o/ portere.Audtunno ficcis tempellatibus uindemias & filuas excoli. Commodif/ fime tunc pra:cidi arbores fecudum terrai^ oportere;radices ut prioribus imbri/ bus effodiantur.ne quid ex his nafci poflit.Hyeme putari arbores duntaxat his temporibus cum gelu cortices &£ imbribus careant Sc glacie.
Quot dies habeat qualibet quarta pars anni Si in quibuf fignis coeli intrent.
Cap.xxviii,	,
les primus ueris e(l in aquario inflatis in tauro :audtunni in leone :hye d mis in (corpione cum umufcmufq; horum quattuorum ugnorum dies tertius Sc uicefimus quattuor teporum fit primus ; efficitur ; ut uer dies habeat nonagintaunum: xflas nonagintaquinque:audlunnus nonagintaunu : hyems ocftogintanouem, Qu* diuifio ad dies reddacda ciuilis noftros :qui mie prinapiu ue funt primi uerni temporis extat ad feptemidus februarii: afliui ad feptem idus riSt maii:aud:unnalis ad feptem idus fextilis:hibemiad quartum idusnouébris.
Subtilius defcnptis temporibus obferuanda quadam funt :eaque i partes odio diuiduntur.Primum ab fauomo ad aqumodium uernum dies quadraginta.
Hinc ad uergiliarum exortum dies quadragintaquattuor.Ab hoc ad folfhtium
dies quadragmtanouem .Inde ad canicula: fignum dies uigintifeptem. Deinde ad aquinodrium autunnale dies fexagmtafeptem.Exinde ad uergiliarum occa fum dies.xxxu.Ab hoc ad bruma dies .Lyii.Inde ad fauonium dies quadragin/
i-ap,xxxv»
Eptimo interualìo inter uergiliarum occafum & brumarmhac fieri o/ f portere.Serere	crocum quod iam egit radicem .Rofa etiam
conciditur radicitus in uirgulas palmares:& obruitur,Hac eadem po Yiuiradix ro	^ea tranffertur	umiradice. Violaria in fundo facere nó eft utile;
fa	ideo q neceffe eft terra obruenda puluinos fieri:quos irrigationespluuia: &
SerpiUù und temPeftates abluunt :& agrum facmt minorem,Ab fauonio ufq ad arduri ex/
^	ortum rede ferpillum e femmario tràfferri :quod didum ab eo q ferpit. Foffas
nouas fodere. Veteres tergere. Vineas arbuftumqj putare; dum m ,xy, diebus ante & pofl brumam ut pleraque:ne facias,Nec non tum aliquid rede feritur; ut ulmi,
Odauointeruallo inter brumam & fauonium:qua fieri oporteat, Cap.xxxyi,
Ctauo interuallo inter brumam &C fauonium hoc fieri oportet: de fege Vineasarbu °	tibus:fiquaelì aqua:deduci,Sinficcitatesfunt :& terra teneritudine
(laqj putare	habet : farcire. Vineas arbuflaque putare.Cum in agris opus fieri non
potefhqua: fub tedo pofiunt tunc conficienda antelucano tepore hybemo; aux dixi fcripta & pofita habef in mila oportet: maxime ut uillicus norit. > »
DE lunaribus diebus. Cap. xxxyii.^
Dies lunares	^es ^unates quoq5 obfeuandi : qui quodammodo bipartiti. Quod a no b
Intermen/ d	ua luna crefcit ad plenam : & inde rur (lis ad nouam luna decrefcit quo
(Imum.	adueniat ad itermefln, um ; e quo die dicitur luna effe extrema & pria
a quo athenis eam diem apptliant tpHp kou ptap mp:a.Ka2vc(r. Alu quadam fa cienda in agris potius crefcéte luna:qfenefcente. Quadam contra qua metas ut fruméta &: caduas filuas.Ego irta etiam inquit Agrafius :non folum in oui/ Decffcente ^us tondendis ; fed in meo capillo a patre acceptum feruo : ut decrefcéte luna ton luna caluuf dens caluus fiam. Agrius, Quéadmodum inquit luna quadripartita.^ quid ea tondens,	dmifio ad agros pollet/Tremellius:Nunf mre audifii inquit edauo lanam lu/
nam Qc crefcentem 8c contra fenefeentem: & qua crefcéte luna fieri oporteret: & tamen quadam melius fieri ocfiauo pofl lanam luna : q ante. Et fin ua fe nefeen/ te fieri conuemret melius:quanto minus haberet ignis id aflrum, Dixi de qua/ dnpartita forma cultura agri, Stolo:Eft altera quidem inquit temporum diui/ lio comunda quodammodo cum fole & luna: Quin fexpamtaiq-omnis fere fiu Primumppa ^US1lU,1.nt° de™quegradupcruenjtad perfcdtumucmdetmuil:adolm acmo
i-adum. dium •Vndeiexto prodit ad ufum.Pnmumpra-parandutmfecundo ferendum: tertio numcandum: quarto legendumiquinto condendum: fexto promendum. At alia in preparando ifaaendilcrobes : ac repaflmandum: aut fulcandum.
Vt (i pomanu aut arbuflu facere uehs.At al,a arandi aut fodiSdd : ut G Radices pia/ fatuas.Atqdabipaho uerteda tenaiplus aut mms.alia.n.radices ignttms dif tam lataf ludut: ut	^latlus “t putii ufq: eo:ut Theophraflus feribit : adibis i
eft coliculus uiteus intoftus ut dcmnus.Is enim uites quibus teneatifii quas eri Capreolus g
piat:&: ad loca capiundù fé engit:Ex quo a capiendo capnoius diftus. Oé pa/ Ocimumun
bulum primum oamum : farraginem : uiciam : nouiffime fóenum fecari. Odmù de,
didtd a grsco uerbo ochis:quod ualet cito: Similiter quoq; ocimum. i. cito. Hoc
amplius di&um ocimum ;q> citat aluum bubus : Si ideo iis datur ut purgentur
id eft pabuli Tegetes uirides fecftauanteq generent filiquas. Contra ex legete ubi
fata ad mixta hordeum & uicia 8c legumma pabuli caufa funt.Inde qjfar ferro Farrago un<J
cafum farrago didum:aut q> pnmum i farracia fegete feri captum .Eo equi &C Vicu unde
iumenta estera uerno tempore purgantur i&C faginantur .Vida dida a uinden
do.quod item capreolo! habetmt mtisjquibus furlùm uorfum lèrpit:&: ad Ica/
pum lupini aliumue calamum ad quem hareatrid !blet uincire. Si prata irrigua
habebis :fimulac lòenum fuflulens irrigare. Item poma qua mfita erunt: ficatari poma
bus aquam addi. A quo q> indigent potu: poma didta eé pofillt.
Quid inter folfhtium de caniculam faaundum fit:	Cap.xxxii,
Varto interuallo inter folflitium 5c caniculam plenque mefiem làciut quod frumentum dicunt quindecim diebus effe in uagims : qumdeci florere:quindeci exarefceretCnm (it maturum collige.Inde arationes ad fo!um:q>eo frudluoGores funtiquo caldiore terra aratur ;Cum profcindens: offringi oportet.i.iterare:ut Irangàtur gleba.Prima .n.aratóe gràdes gleba ex terra !cinduntur .Serundù lentem uicià ; cicercula : eruiiià : cateraq; q abi legumi na :alii ut gallicani quidam legaria appellant zutraqj difta a legendo:q, ea no fé cantunfed uellendo leguntur. Vineas ueteres iterum occare : & noueilas eriam tertio li fint:etià tu gleba.
Quiutointeruallointer camculà & aquinodfiù au<ftùm:qua fieri oportet.
Cap.xxxiin
Vinto interuallo inter caniculam 8c aquino<ftium auftuni oportet (Ira d	menta defecati : & aceruos co rimi : aratro oflringi : frondem cadi : prata
irrigua iterum fecari.
dexto interuallo ab aquinodtio au(riùali:quid fieri oporteat ufqj ad bruma,
Cap.xxxiiii.
Exto interuallo ab aquinocriio aucflùnali indpere oportere fcribunt fe f	rere:ufqjad diem.xci.Pofì bmmamifiqua neceflana caufa coegerit
non ferere:q> tantum interfitmt ante brumam fata: feptimo die, qua
barn optime feri in uergiliarumoccafu. Vuas autem legere:^ uindemiam fa/ Vuaslegef cere iter aquinodtium audlunale Bc uergiliarum occafum.Deinde mtes putare incipere:^ propagare & ferere poma.Hac aliquot regionibus;ubi maturius fri gora fiunt:affiora melius uerno tempof.
Septimo interuallo inter uergiliaBi occafum &i bruma qua fieri oportet»
e mi
Taleae
priufcj fata mata» Prima femina uidere oportetme uetu flate fint exudla : aut ne ‘lnt admixta:aut ne propter fimilitudine fmt adulterina. Seme uetuflu tantum Exferme braf ualet i quibufda rebus: ut naturi comutet.Ni ex femine braffiex uetere fato na fica:rapa.	fciaiùtrapa:&:cotraexraporùbraffici.Secundafeminauidereoportet : unde
tollas,Tempus enim idoneu quod fcnbit Theophraflusmere &C aucftuno:^ ca nicula: exortu. Neq; ex omnibus locis ac generibus idé ì ficco & macro loco Si ar gilofo.Vere tépus idonei! quo minus habet humoris.In terra bona ac pingui : aud:uno: q> uere multus humor. Quam fanone quidam metiuntur fere diebus triginta.Tertmm genus feminis quod ex arbore per furculos defertur m terram? fnn humum dimittitur.In quibuidam tamé efl uidendummt eo tepore fit de/ ,	plitatum:quo oportet.Id fit enim:anteq germinare aut florere quid incipit; &
'T' 1 es	qu$ de arbore tranf!eras:ut ea deplantes:potius q defringas. Quod planta: io/
lum flabilius : quo latius ; ut radices facilius mittat. Ea celeriter anteq fuccus ex/ arefcatun terra demittut.Demum in oleagineis feminibus arbores uidendum : ut fit de tenero ramo ex utraque parte aequabiliter praecifum : quas alii felauolas i alii taleas appellant : ac faciunt circiter pedales. Q uarum genus feminis qd tran fit ex arbore i alia. Vidédù q ex arbore i qua tra-fferat :& quo tpe : & queadm° du obligetNo.n.piru reapit quercusmeque m.fimalus piru . Harc fequuntut multi:qui arufpices audiunt multum:a quibus proditum in Gngulis arboribus quot generainfta fmt:uno itfu:tot fulmina fien.IUud quodfulmen concepit* fi m pirum Gluaticam infeuens: pirum quis bonam mon fore tam iucundam: q fi in eam:qu2 lilueflrisnon fit.In quancunqj arborem inferas:fi eiufdem gene/ ris efliduntaxat ut fit utraqj malus:itainferere oportet:referentem ad frueftum meliore genere:ut fit furculus q efl:quo ueniat arbor. Efl altera fpecies ex arbo/ re in arborem inferendi nuper animaduerfa in arbonbus propinquis ex arbore: qua uult babere furculum :i eam quam inferere uult: ramulum traducat 6C in eius ramo pnecifo 6C deiiflo implicat eum locum : qui contigerit ex utraejj parte quod intro efl falce extenuatum :ita ex ima parte quod ccelum uifurum eft:coC ticem cum codice exaquatum habeat eius ramuli quem inferet cacumen ut de/ tecfbum fit:ad caelum curat. Poflero ano cii comprhendit: unde propagatum é ? ab altera arbore pracidit.	°
De temporibus tranfferendorumfurculorum:& qua: fint pofl fationem ob/
feruanda.	Cap, xU,
Vo tempore quaqj tranfferas : hac in primis uidenda. Quod qu*
prius uerno tempore inferebantur.Nunc etiam folflitiafeut ficus
q> denfa materia non efl:& ideo fequitur calidiorem. A quo fit ut i locis frigidis ficeta fieri non pofllnt. Aqua recentiinfito inimica. Tenellum emm cito facit putre.Itaque qua fit camcula figno commodiflime exiflimantur ea inferi. Qua autem natura minus funt mollia :uas aliquod fu/ pra alligant : unde flilet lenta aqua : ne prius arefeat furculus <f coalefcat*
Infitio»
g'olfliriale
tempus
Ficeta*
iycsfo cù eoam! plataus nouella eét : radices tria Se trigfta cubito^ egifle,Queda fi bubus & aratrofpfcicIeris;& iteràdu anteq femé ladies.Ite praparatio fi qua fit i pratis :id é ut defédàtur a paflioe. quod fere obferuàt a piro florete: fi imgua fimt:ut tempefliue irrigentur.
De flercore & fferqmlmio.	Cap. xxxyni.
Valocamagroflercoràdauidédumj&qui&quoporinimu genere gtercus q	facias. Ni difcrimina eius aliquot. Stercus optimu fcnbit Cafìius eé ercus opti
uoiucru :prater paluttnu ac nanna.De hifce prxilat colubmu : q>ut	1
calidiffimu ac fermetare poffit terram.Id ut femen afpergi i agro oportere: non ut de pecore aceruatù poni. Ego arbitror praflare ex auiarris turdord ac merula/ rum : q? non folum ad agrum utile : fed etiam ad cibum : ita bubus & finbus : ut fiat pingues.Itaqj quiauiaria coducunt:fi caueto dominus; flercus ut in fundo Auiaria con/ tnaneat:minoris conducunt:q hi quibus id accedit.Caffius fecundum coliibi/ ducunt nu fcribit effe hominis.Tertio caprilum & ouihì 3c afininum. Minime bonum equinu : fed I fegetes.In prata enf ueloptimum:uel caterani ueterinarum qux hordeo pafcuntur:quod multi facit herbam.Sterquilinia fecundum uilia face/ Veterine re oportet : ut qpaudflimis operis egeratur .In eo fi i medio robuflea aliqua ma/ teria fit depada: negant ferpenté nafci.
Quattuor effe genera feminum:&qua! quo tempore 3c loco debeit feri.
Cap. xxxi.
Arionis auté gradus fecudus hic habet naturi:ad q<f tpus cuiufqj fe/ f	minis apta fit ad ferendu, Ni refert i agro ad qui parte coeli quifqj io
cus fpedetffic ad quod qua tépus res facillime crefcant:Nonne uide mus alia florere uerno tepore:alia afliuomeqj cade audunalnqua hybernor'
diebo cerafos.Quare cù ferma fere quattuor fint genem;qua trafreritur e terra in terrà ; per fe a natura : alia ex ind uflria : ut faciùt uiuiradices : qua ex arboribo dempta dimittuntur in humum : qua inferuntur ex arboribus i arbores , De fingulis rebus uidendù : quoquo tepore locoqj faaas.
Qua fint genera feminumquemadmodum propagari debeant: &: qui/ bus & quo loco debeant feri.	Cap. xL.	Genera femi
Rimù femé quod épr ncipiumoriendiud duplex. Vnum quod latet num. p	noftrù féfum. Alterù quod apertu latet : fi funt femina in aere : ut ait
phyficus Anaxagorasiód fi aqua: qua ifluit f agra iferre foletmt fcn/ bit THeophraflus.Illud qd appet ad agricolas:id uidédù dfiigéter, Quada.n. Gaibuli pila: ad oriendum funt ufqjadeo paruamt fint obfcura:ut cupreffi. N5 enim galbu/ CUprcffi liqui nafcunturrid efltanquam pila parua corrida id femen: fed his intus pri/ Primigenia migenia femina dedit natura.Reliqua inuenit experientia coloni. Vndeprima: pemma qua fine colono: priufqui fata;nata funt Secunda:qua ex his colletta : neque
Nutritiones *
Ve mulieres habentad partus dies certos :ficar/ bores
Venenu ge luradiabus ■ tenellis
Verfura lolio rum
Heliotropia
Ho exitiu herbae
Agrius Jn olintia quot annis reflibilia effe dicunt. Sed id aut tertio quoque an/ no uberiores ferant fru&us. Liamus. Agni alternis annis relinqui oportet : aut paulo leuionbus fationibusnd efi qua minus fugunt terrà,Dicetur inquit AgU/ us:de teroio gradu ;de nutritiombus atque alimoniis eorum, Ille. Qua nata lut inquit nn fundo alefcunt : adulta concipiunt : pragnantia uel cù flint matura pa/ riunt poma aut fpicàffi talia a quo profedu redit femen, Itaq? fi florem acerba ue pirum aliudue quid decerpfens:in code loco code ano mhil rena{citur:q>Pra‘ gnatioms diem idem bis habere non poteffVt eni mulieres habét ad partu dies certos ; fic arbores ac fruges.
Sata quoto quaqj die prodeat de terra.	Cap. xLv.	_
jRimum plarunque e terra exit ordeum diebus fepté : nec multopo" p	triticum i Legumina fere quatnduo aut quinque diebus i praeterquam
faba.Ha enim ferius aliquanto prodit:feges ollendic. Ite rmim &: ie/
quae molli natura funt : per brumalia tempora tegere oportet frode aut Orarne11 tis. Si erunt imbres fecuti ; uidendum necubi aqua confiOat : Venenum enim ge lu radicibus tenellis fub terra &c fupra uirgultamec eodem tepore seque crefeùt. Nà radices auctùno aut hyeme magis fub terra q fupra alefcunt.Quo certe ter/ ra tepore te&x propagatur: fupra terrà aere frigidiore tingùtur.Idqj ita effe do/ cent filmeflna:ad quaz fator no acceffit.Nà prius radices q ex ii; quse folent na/ fa crefruntmeqj radices lógius proceduntmifi quo tepore uenit fol. His duplex caufa radica q> 8C materia alia q alia lógius proudt naturaiódq alia terra aliam
uiam facilius dat,	^	_	_	,
Ex quibus foliis cognofci poflunt anni tepora. Cap. xLyi.
1 Ropter eiufrnodi res admiranda diferimina funt. Nà aliquot ex qui/ bufdà foliis propter eorum uerfurà:quod fit anni tépus ut dici polfic ” ut 0[ea Qc populus alba 5c falix.Hom enim folia cii conuerterunt fe ; (olflitiu didtur fuiffe. Ncc minus admirandu quod fit in floribus: quos uocant heliotropia:ab eo q» folis ortum mane fpedant:& eius iter ita fequuntur ad oc/ cafum:ut ad eum lemper fpeddent.
Quemadmodum fata funt tuenda* Cap. xLyii,
N feminario quse furculis confita 6c eorum moliora erunt natura ca/ t	cumina ; ut olea ac ficus. Ea fumma integéda binis tabellis dextra a^
finiftra alligata.Herb^que eligend^jese dum tenera funt uellend** prius arida fada. Etenim rixantur : ac celeriu s rumpuntur q fequuntur. Con/ tra herba in pratis ad fpem foenificia nata:non modo non euellenda in nutrica/ ruffed etiam non calcanda, Quol& pecus a prato ablegandum : ^ 5,mJ* iumentum etiam hominem : folum enim homines exitium herbas & e fundamentum*
cuius furculi cortice integrum feruandu :& cu (it exacuenda : ut no denudes me duiiam :ne extrinfecus imbres noceant:aut nimius calonargilla obliniedù : ac li bro obligandi!, Itaque uité triduo anteq inferut:defecant:ut qui f ea nimius eft Libro obliga humor diffluat:anteq inferatur. Aut in qua inferuntu ea paulo ifi*a q infitù é : dum incidunt;in qua humor aduéticms effluere poflit.Contra i fico & malo punica’ :
Si liqua etiam horum natura aridior.Cotinuo in aliis tranflationibus uidédù :
ut quod tràiferatur : in cacumen habeat gemma : ut in ficis. De his primis quat/
tuor generibus feminum :quedam q> tardiora furculis potius utendum:ut i lice/
tis facrit.Fici enim femen naturale itus f ea fico:quam edimus :qua: fiint mmu/
ta grana:e quibus paruis : q? ena(ci coliculi uix queunt.Omnia enim minuta:& turale
arida ad crefcendum tarda : ea qua- laxiora & foecundiora : ut fcemina : q mas : ex
proportione in uirgultis item.Iraq; ficusimalus punica:& uiris:proter firmine/
am mollicié ad crefcendum prona. Cétra palma Si cuprefTus Si olea in crefcen/
do tarda.In hoc enim humidiora:q aridiora.Quare ex terra potius in femina/
rio furculos de ficeto q grana ex fico expedit obruereiprater fi aliter nequeas: ut
fi quando quis tranfmare femina mittere:aut inde petere uult:tum enim per re
fficulam ficos quas edimus maturas per (erunt :& eas cum inaruerint compii/
eant:ac quo uolunt mittunt; ubi obrute in feminario pariant.Genera ficorum:
chia::ac calcidia:& lydùeafrica**Jté estera tràfmanna i Italia perlata.Simili de Genera fico^
caufa ole* femen cum fitnucleus:quodexeotardiusenafi:ebaturcolisqexco
fis.iò potius i ferhinariis taleas quas diximus ferimus.
De melica.	Cap.xLii.
N primis òbferues:uel f terra nimiu aridam aut uariatn:(èd tempera i tà femé demittas. In lugerù unù fi dì natura téperata terra : fenbunt opus effe melic* fefquimodui.Id feritur ita ut femé laddatur :quéad/ modi! (cilicet cù pabuli! Si frumentum feritur.
De Cytifo.	Gap. xLiii.
Ytifum (èritur in terra bene fubaéta taq femé brafflc*n’nde differtur c	Sii fefquipedé ponitur : aut eri! de cytifo d unores uirgul* deplàtant :
Si ita pagitur inferendo.
Quot modi! ferii tur fab* : trit ci : ordei : farris.	Cap. xLiiii.
Hruntur fab* modn quattuor in mgero:tritici quinqj:hordei fex:far/ Quot modii f	ris decem : Sed nónullis locis paulo amplius aut minus. Si enim lo/ ferutur
cus era (Tus plus: fi macer minus. Quare obferuabis: quantum i ea re/ gióriè confuetudo efl ferendi, ut tarum faaas:quatum ualet regio ac genus ter/ r*:iit ex eodeni fenline aliubi cum decem redeat:aliubi cum quidecim:ut i etru Aliubici! ce/ rialòéis aliquot in Italia: m fybiritano dicunt etiam cum centefimo redire foli/ tefimo redit, tu n: Iri fyna agarada : & in africa ad bizantiumitem ex modio nafa cétum.
Illud quoque multiim intereit in rudi terra : an m ea feras :qu* quot annis ob/
fita fit : qu* uocatuc reft.bilis : an in ueruaéto ; qu* iterdum requieuit. Cui Reffibiiis «
a medio mef fubfecent:quod manu fin ftra fummù prehendunt:a quo medio mefTem dieta fem.	puto.Infra manum (framentum quod terra’ haret:pollea fubfecatur • Contia.
quod cum fpica ftramentum haret:corbibus in aream defertur, Vbi diiceuit iu Palea, unde, aperto loco palam a quo nominata potefl elle palea. Alii fìramentum a i anc o. Stramentù, ut flramen dictum putant. Alù a fttatu quod id fubflernatur pecori.Cum e ma/ tura feges metendum :cù i ea iugeru fere una opera propemodum in facili agm latis elle dicatur.meffas fpicas corbibus in area deferre debent.
Area qualem effe oporteat,	Ca, Li.
Ream effe oportet {agro (ublimiori loco:qua perflare poffit uentus..
A ^	a	Hàc effe modica prò magnitudine fegetis : potiffimum rotundam &
'	media paulo extumidam : ut fi pluent no confiiìat aqua & qbreui#17
Area rotùda mo itinere extra aream effluere poflit.Omne porro breuiflimu in rotùdo e me/ Per rimo fa	dio ad extremum foiida terra pauita:maxime fi efì argillofàme xfìu perhmofa
in rimis eius grana oblitefcant & recipiant aquam :&oPia aperiant munbus bi Amurca tal/ fòrmicis.Itaq; amurca folent perfundere.Ha enim herbarum efl inimica: & for/ parù uenenù micarum &c talparum uenenum.Quidam aream ut habeant folidam : muniti lapide:aut etiam faaunt pauimentum.Nonnulli etiam areas teguntmt in ba/ gienistquod ibi Tape id temporis oriuntur nymbi.Vbi ea retedta :& loca calida Vmbracula. prope aream faemnda umbracula : quo fecedant homines in a:ftu tempore me/ ridiano.
In femen quéadmodil fpicas fecerni oporteatde tritura.Cap* Lii.
V x feges gràdiffima atqj optia fuerit: feor fu i area fècemi oportet fpi/
q	cas : ut femé optimù habeat E fpicis i area excuti grana : quod fit apd
Tribula	alios iumétis itictis & tribulevld fit e tabula lapidibo aut ferro exafpe/
rata:quo ipofito auriga aut podere gradi trahitur iumétis iùdlis:aut difeutit ex
p. -	fpica grana:aut ex affibus dentatis cù orbiculis quod uocàt ploffenù peemeum-
° L r ' Ia eo quis fedet:ut agitet qua trahat lumenta:ut m hifpama citeriore & alns lo/
cis faciùt. Apud alios exteritur grege iumentorù in ado	ibi agitate perticis i
quod ungulis e fpica exteruntur grana.His tritis oportet e terra fubiadari ualbf
^	. aut uétilabris:cii uentus fpirat lenis.Ita fìt:ut quod leuiflimù efl in eo atq? ap/
pellatur acus euanatur foras extra area:ac frumenti! : quod efl ponderofum pu/ uentua ns mm ueniat>
De Stipula	Cap. Liii.
D corbem mefli fada fpidlegiu uenire oportet:aut domi legere fbpu a	lam : aut fi funt fpica: rara: & opera: car^icompafa.Summa eni fpe
ctàda : ne in ea re fuptus fruflù fuperet.
De uindemia facienda.	(Pap
N umetis una cum erit matura: uindemiam ita fleri oportet : utui/ i	deas a quo genere uuanl & a quo locouineti incipias legere.Nam ^
ptxcox 8c mifella quam uocant nigri multo ante coquitur: quo prio*
Acus euami nat uel eua/ natur Spicilegu
Ne fuptus frudii fupe/
ret. MilTella nigra*
Qua: in fpi'ca funt uocabula 8C caufe eorà. Cap. xLviii*
N Tegetibus autem frumentum quo culmus extulit fpicàiea qux mul multiloca fpi i	tiloca non eli un ordeo & tritico tria habet continentia .Granum : glu ca*
mam:anliam:& etiam primitus ipica cum oritur uagmam * Grami Granii dicftum efl intimum (olidum.Glumam qui eli folliculus eius.Anftaiqua: ut a/ Gluma	7
cus tenuis longa eminet e gluma. Proinde ut grani apex fit gluma Sdanfla* Ari/ Arida. 7.
Pa 6c granum omnibus fere notum :gluma paucis .Itaque id apud Ennium fo/ Etymon a lum fcriptum fcio effe in euhemeri uerfibus. Videtur uocabulum etymon habe/ glubendo re a glubendoiquod eo folliculo deglubatur granum.Itaque code uocabulo apv Arida q> are pellant fici eius quem edimus folliculum. Arida dicta : q; arefcit prima granum fat. gerendo. Id enim ut gerat fpica feritur irumentum : non ut glumam aut aridam gerat : ut uitis feritur non ut pampinum ferat : fed uuam * Spicam autem qua fru dia ut acceperunt antiquitus uocant (pica a fpe uidetur nominata. Eam enim Spica a fpe quod fperant fore ferunt^Spica mutica dicitur qua: nó habet àrida, ea em quafi Spica mu Cornua funt fpicarù qui: primitus cù onuntur neque plane appparet.qua fubla/ tica	/
tet herba : ea uocatur uagina : ut in qua latet conditus glodius. Illud auté fuma i Vagina fpica iam matura:quod ed minus q granum uocatur frit : quod in firma fpica Frit, ad culmum dramenri fummum. item minus q aranum ed appellatur ur/ Vrruncu runcum,	£)e fructibus maturis capiendisfcenificio ÓC ficilitione
pratorum.	Gap, xLviiu,
Vmtacuiffetnecinterrcgareturdenutricatu.credens nihil defiderari : c	dicam inquit de /ructibus maturis capiendis. Primum de pratis fii/ ^	.
mis : herba cum crefcere defut:& adibus arefcit : fubfecan falcibo de/	i ^
bet:&: quoad perarefcat furalis uerfari.Cum peraruit de his manipulos fieri ac Furcilis uer - • j uehi ad uillam.Tum de pratis dipulam radcilis eradi: atque addere foemfiaa: fari pratu cumulum. Quo fadto fiolienda prata : id eìTìaìabus confecdanda quie femficia: Sialienda pratenerunt : ac quafi herba tuberofum reliquerunt capii .A qua fectione arbi/ Sicilire tror dictum ficilire pratu .
De Mede 8c caufa huius uocabuli. quare meffis appellata:qua/
re ue appellata fuit.	Gap. L,
Edis proprio noie dicitur in his:qua: memtunmaxie in frument0,[& Meflis ■/> m ^ eo ede uocabulo declinata. Frumenti tna genera funt meffionis.	/
Vnu:ut in iibrfa ubi falce fecunda terra fuccidunt dramentù:8<: mani/ pula ut quenque fubfecuennt : ponunt in terra, Vbi multos eos fecerunt uterum eos peredent:ac de fingulis (beant.Inter fpicas 6c dramentu : fpicas conuciunt in orbem atque in aream mittunt.Stramenta relinquunt infegete: unde to'litur in acecuum. Altero modo metunt: ut m piceno:ubi ligneum habent badllumii quo fit extremo fetrulafetrea. Hac cum comprehendit fafcem fpica/ tum defecatifit ftramenta Itantia m legete relinquit: ut poftea (hbfecétur. Ter/
Uo modo meBturiutfub urbe toma Stlocis plenfque ;ut flramentum mediu
Granaria	T triticù condi oportet in granaria fublimia : qua: pflétur uento ab ex/
fublimia,	a	ortu &feptémonù regione. Ad qu* nulla aura humida e propino flo/
Parietes te/	cis afpiret. Parietes & iolù opere tedlorio marmorato loricandi : u mi/
(florio lorica/ nus ex argilla mixto aggere e fruméto & amurca quod murem & uermemnon di*	patitur elle : Sgrana iacit (olidiora &C firmiora. Quidam ipfum triticu confper/
gunt:cu addat circiter m.M.modios quadràtem amurca:,Ite alius aliud afiiat; aut id afpergit:quod ut calcidici aut caneam aetam ac abfynthium. Ite huius Syri qui'' 4* generis alia quidam granaria habent fub terris fpeluncasiquasuocarit Tyrosiut in cappadocia aut thracia. Alii ut in hifpania citeriore puteos : ut in agro cartha/ ginenfi & ofìienfi.Horum folu paleis rufìernunt,&: curatine humor ant aer ta/ gere pofìfit : nifi cu promitur ad ufum : Quo enim fpiritus non peruenit : ibi non Tritici! maet oritur curgulio*Sic conditum tritici! manet ad anuos.L7miTium uero plus a‘nos ad anofqum centum.Supra terram granaria in agro quidam fublimialaountTut in hirpania quaginta	citeriore 6c apulia,Quidam qux non folum a lateribus per feneflrasifed etiam
Regirare	fiibtus a folo uentus regirare poffit.
De Faba de leguminibus & uuis condendis, Cap* Lvin» ^ Aba legumina in uafis oleanis oblita cinere per diu icolumia ferua/ f	tur, Cato ait ; uuam amineam minulculam &C maiorem & apiciarn ^
Vuaapiaai J	ollis commodiffimecondi.Eadem in fapa & mudo recfte quas fufpe/
ollis1	^as op^riinififimas elle duracinas òc ammeas fcancianas
De pomis condendis*	Cap. Lviiii
Coditiua me	Onditlua mala fìmeftea cotóia fcàtiana fcadiana : orbiculata atqj qua:
limela	C	a‘tea mufìea uocabàt inde melimela appellat. Ha* omnia in loco ari/
C1Sì	curit. Neq,tamé
eta ’	fine foriculis ine cii humorem amiHerint: pertinaci ueto uieta fiat.Ideoqj mhis
cameras marmorato & parietes pauimétaq;.L.laudabiliter laautiquo frigidius fit.In quo etiam qmdà triclinium flernere folét coenàdi ca.Etenim i quibus lu/ xuna coccffentiut f pinacothece faciunt: quod fpeclacum datur ab arte cur nb quod natura datum imitatur m uenuliate difpofita pomorù f prefertim quidé cum id non (it facienduiquod quidam fecerunt : ut romte coempra pomariis in/ tulerit in oporothecé illruédam couiuii caufa.In oporothece mala manere pu/ ^ tàt fatis commode. Alu i tubulosi ut opere marmorato. Alii fubflrata paleaiuel Cotonea ipé etiam floccis.Mala punica demiflis fuis furculis in dolio arens. Mala cetonia filibus »	ftrutea in penfilibus mnais.Contra i (apa condita manere pira anitiana femen/
tina. Sorba quidam difedla & in fole macerata.*ut pira & (òrba per (e ubicunqi fint polita in arido facile durare.Seruare rapa cofecfta in fmapeinuces luglades in arena iam decerpta ac matura 6C etiam immatura cum hareant i fua uirga : 8C demiferis in olla fine fundo.Eamque fi coniecens in tettami^ obteris circa ra mum.Si extrinfecus IpEitus afietiea non modo itegra eximiifed etiam maiora
mina/
legéda.Et qu$ pars arbufìi ac uinex magis aprica prius debet defcendere de ui/ te.In umdemiam diligentius uua no folum legitur ad bibendum:fed eligitur ad Forum ui; edendum.Itaqj ledlius delértur in forum ufanum :unde in dolium fanne ueniat num electa in fecretam corbulam linde i ollulas addatur: &C f dolia plena uinaciomm cotrudatur. Alia quas in pifanam in amphoram picatam defcendat. Alia qua in haram in carnarium afceclat.Que calcate uua erutieorum feopi cum folliculis Scapicufol/ fubuciendi fub praluÀ /ut fiquid reliqui habeant multi : exprimatur in eundem foculis lacum.Cum deflit fub prato fluere iquidam circùcidùt extrema i&C rurfus pie/ Lacus fub munti&mrfuscumexpreffumcircumcifitumappellant:acfeorfum qucd eft; prelo feruantiquod recipit ferum expreffi acinorum folliculi in dolia comiciuntur. Eo que aqua additur ?eauocatur loraiquod iota aanaiac pro uino operariis datur Lota acina Io hyeme.	De olea legenda. Cap, Lv,	. ra-d^^"
E oliueto oleam quam manu tangere poliis :e terra ac fcalis legere o/	-a)
d	portet potius f quatere:q> eaqu* uapulauitiiarefcitmec dat tantum
olei: crax manu ItriCta melior: ea qui digitis nudis laudabilior :q illa |yjanu quae cum digitafobus.puricies enim eorum quia nó folum Itnngit baccamifed (qa mefoor ^ w ena ramos glubit:ac relinquit ad gelicidium retedfos. Qui manu tangi no po Lfomtalia teruntnta quati debent ut arundine potius q ptica feriantur.Grauior enim pia/ Q^fon:. ca medicum quant.Qui quatiet:ne aduerfam cadatifape enim ita pcufla o/ (3raulor pla iealecum profert de ramulo plantam:quo facto frudtum amittunt polteri ani:	medicum
ut hic non minima caufa q? oliueta dicantur alternis annis non ferre frudtus aut qUellt non ique magnos. Olea ut uua per idem biuium cadit in uillam ; alia ad cibum datur:alia ut eliquefcat:ac non folum corpus intus ungat:fed etiam extrinlecus Itaqj dominum 5C balneas & gymnadum inde fequitur.Hac de qua fot oleu c6/ gen folet aceruatim :dies fingulos in tabulata uti ibi mediocriter fracefcanac pn mitus quifqj aceruus dimittitur per ferias ac uafa olearia,&trapetas quarresimo	j j r
i* olearia duro dC afpero lapide.olea ledta fi nimm diu (uerit in aceruis caldore	c
fracefcit : 6c oleum fetidum fot.Itaque fi nequeas mature cóficererin aceruis sa/	CI
dtandouétilare oportet.Ex olea frudtus duplex.Oleum quod omnibus notum: v estuare 6C amurca:cuius utilitatem: quod ignoratur a plenfqj licet uidere: ei torculis ole anis fluere f agros:ac non folum denigrare terra:fed etià multitudine facere Ite/ rilé :cu is humor modicus tu ad multas res tum ad agricultura prineat uehemé/ ter:q? circum arbori radices infundi foletimaxune ac oleam & ubicunqj in agro herba nocet.	-'f ^
De foeno condendo. ro Cap, Lyi,
Grius Ia dud i i mila fedens expedtocu daui te Stoloidu frudtus in a	uillareferas.Illeeni.Ecquid adfum.Veniofqmt ad lime.Fores ape/
n primu.Foemficiicodiitur melius fobtedto qf aceruts:quod ita fit tucùdius pabulum ex eo ftelligimr : qudd pecus utroque pofitp liberius eft*
De tritico condendo: >m Gap vLyii
r, ?v
4
Leas albas quas códicJeris nouas (ic celeriter ^mas : nifi codideris : pro/ o	pter amaritudinem refpuit palatum. Ite nigras rufi prius eas fale ma/
ceraris:ut libenter in os recipiantur.
De nuce &: palmula.	Cap, Lxyii	v
Vcem in glandem & palmulam Sc ficum fabinam quàto citius pto/ Palmula ca/	n.	masriucundiore utare:q, uetuflate ficus fit pallidior; palmula cacio/
nofior,	fior : & nux aridior.
Perniila	De uuis 6c malis & forbis péfilibus promendis, Cap. Lxviii. "
Enfilia ut uua mala& forbaapfa oflendunt:quando ad ufum promi p	oporteat :q, colore mutato & contrada acinorum : fi non dempfcris
ad edendum : ad abriciendum defcenfura fe minitantur . Sorbum maturum mite conditum citius promi oportet. Acerbum enim fufpenfùm lentiusefl.Quod prius domimaturitatemafTequiuult: quod i arbore nequit qmitefcat.
De farre promendo aut ad cibarium aut ad fationem aut ad uendendum, Cap.	Lxymi.
Eflum far promendum hyeme in piflrino ad torrendum:quod ad ci m	banum expeditum effe uelis.Quod ad fationem, tum promendum
•	_	cum f getes matuia: funt ad accipiendum.Item qua: pettinent ad fa/
rienem fuoquo p tempore promenda.Qua: uendenda uidédum:qua: quoquo tempore oporteat promi. Alia enim que manere non pofi'unt:anteq fe ccmmu/ Tum uédas tent:ut celeriter promas ac uendas. Alia qua: feruari pofluntiut tum uendas:cU cii cantas efl caritas efl.Sape enim diutius feruata non modo ufuram adiiaut;fed etiam fm (flum duplicant fi tempore promas.Cum hac dicerct:ueit libertus adutumi ad nos flens :& rogat ut ignoscamus :q (umus deteri :& ei ut i funus poflridie pro/ deamus,Omnes confurgimus ac fimul exclamamus:quid in funus r'qd funus f quid efl fadumfllle ilens naratmefcio quo percuffum cultelloconcidifle: qué qui eflet ammaduertere in turba non potuifle:fed tantummodo exaudifle ucce perperam fecifTe.Ipfe cum patronum domum fuftuliflet: & pueros dimififTet; ut medicum requirerent ac mature adducerent. Qvod potius illud adminiflt^ Animamlef/ fet ^	nos uem^et^quum efle fibi ignofci.Nec fi eum feruare non petuiffet:
p	quin non multo pofl animam efllaret : tamen putaret fe feciffe refte » Id non mo
lefle ferentes defeendimus de ade: 8/ de cafu humano magis querentes q mfian; tes id roma fk&um: defeendimus cmne.
c| in arbore unq pependerint»
De olea condenda*	Cap* .Lx*	Qlea:efui
Leas efui optie condì fcribit Cato orchites & pauleas nigras:fi Cale Gnt o	confricata dies quincjj : Si cum fale excufTo bidnum lì in (ole pofita fu/
erint:manere idoneas fólere:eafdé fine fale I defiutu. condire*
De amurca condenda* Gap*	Lxi*
Ecte amurcam periti agricola tam i ollis condunt:q oleum aut uinu: Conditio r	Eius códitio cu expreda effluxerit:quod fìatim de ea decoqtur dua amurca
partes;ac refrigeratum conditur in uaììs.
Depromendis frugibus tuendicaufa* Gap* Lxii
Vnt item alia conditiones:ut ea in qua adiiciunt muffimi quodne f	mo condit frudus ;nifi ut promat. De eo quoque uel fexto gradu ani
maduertenda pauca. Primum aùt propterea:q> funt tuenda ; aut q. utenda:aut q> uendenda.Ea $ funt diflimilia mter fe:aliud alio tempore uten/ dum & tuendum*
Quemadmodum frumentum fit promendum. Gap. Lxiii
Vendi caufa promendum id frumentum:q>curgufiones exefTe inri/ I rcmptum ♦ t	piunt.Id enim cum promptu ed in fole ponere oportet * ate^ catinos
quod eo conueniut:ut ipfi fe necent curguliones. Sub terra qui habet frumentù in iis quos uocant fyros:quod cum periculo introitur recenti apertio/ Interdufa ne:ita ut in quibufdam fit interclufa anima:aliquanto pod promere:q aperue/ anima ris oportet,Far quod in fpicis codidens p medem &: ad ufus cibatus expedite ue lis:promendum hyeme:ut in pidrino pifetur ac torreatur.
De amurca tuenda ac promenda. Gap, Lxiiii*	Retnmentu
Murca cum ex olea ed expreda:qui eft humor aquatilis:ac retrimen a	tum conditum in uas fictile :id quidam fic foient tueri diebus quin/
decim:eo q> ed leuiffimum ac fummum deflatum : ut tranciant f aha uafa.&hocidem interualiis duodecies.vi.menfibus proximis.Item i.aciat cum id nouidime potifiimum traiiciant cum fenefeit luna:tuncdecoquunt in ahenis leui igni duas partes quoad regerunt.
De umo promendo. Gap* Lxv,
Vdum ad ufum denique promitur :quod mudum in dolium condi/ tn tur, Vt habeamus uinum non promendum dum fernet,Neque etia
cum procedit:ita ut fit uinum fadum.Si uetiis bibere uelis : ql non Vinum ani/ fit anteq acefcit anniculum promito. Si ed uero ex eo uu*genere:quadam ma culupmito ture coacefcunt ante uindemiam confumi aut uenire oportet.Genera uini fiint: Falerna uetu in quo falernatqn* quanto plures annos condita habuerunt: tanto cum prom/ didima.
ptafuntfrutfuofiora.
D2 olea promenda.	Gap. Lxyi.
Vm menates dLfce&ffetjCofTimus mihi ignofce non dimittemus in/ c	quit telante q illa tria explicaris ;qux coeperas nuper dicere:cum fui/
mus fterpellati,Qux tria inquit Muriusr'An ea qu^ tria here dixilli mihi de pafìona resinila inquit ille qua: coeperas hicdilTerereiqua: olfet origo: qus dignitas:qua: ars:cum petam lèffum mfere uenifemusine medici aduétus nos irreptiflet.Ego uero inq dica dutaxatiquod eft hifìoricomde duabus rebus pnmuiqua: accepi de origine ac dignitate.De tertia patte ubi eli: de arte Scrofa fufcipiet: ut femigrarcis parioribus dica grace.Nà is magifìer é Luo 111 Hipn ge neri tui :cuius nobiles pecuaria: in brutus habetur. Sed hoc ita a nobis accipietis iquit Scrofa : ut uos qui eriis epirotiri thietate remie reminice. Hac qua fcitis p / feratis i medm. Nemo eni oia poteri fcire.Cu accepiriem códitioné ut mea par/ Nemo oia fci tes eflrent pnma : n 5 quo non ego pecuarias i italia habeà : fed n 5 omnes qui ha/ re poteri	bent cithara frit citharedi. Igitur inqua 8C hoies SC pecus cum femper fuiri e fit ne
o oes q ha cefpe natura:flue en{ al1qU0d fuit principili generandi animaliu ut putauit Tha et at aram j^es mi[eflus q/ Zeno cythieus ; fiue contra .-principium horum extitit nullum: ut utcit lare u credidit Pythagoras famius 8c Aririotiies riagintesmecefie eri humana ulta ad lummam memoriam gradatimdefcendifle ad hanc atatem:ut fcnblt Dicear/ chus:8d fummum gradum fuiile naturale.Cù uiuerent homines ex lis rebo qua inuiolata ultro ferret terra:ex hac ulta in fecunda defeendifle pariontiam e feris atqj agreftibusmt arboribus ac uirgultis ac decarpendo glandem arburiu mo/
ra poma colligerent ad ufumriic ex animalibus cii propter eandé utilitate qua poriunt filueftria deprenderentjac cócluderent & màfuefeerét. In quis primum non fine caufa putant oues affumptas 8c propter utilitate & propter placidita / Placiditas in tem : maxime. n. quieta de aptiffima ad uità hominii. Ad cibu eni lac &c cafeum ouibus	adhibitum:ad corpus ueflitum & pelles attulenit. Tertio deniq? gradu a ulta
pariorali ad agricultura defcenderunt.In qua ex duobus gradibus fuperionbus retinuerunt multa etià qua defcenderat:Ibi procerierut I5ge dum annus peme/ niret.Etia ntic in locis multis genera pecudum feraru funt aliquot ab ouibus:ut in phrygia : ubi greges mdentur complures : ut i famothrace caprarum quas lari R canta ne rotas appellat. Sunt enim in Italia circii iifcellu 6i tetricam motes multa. De ^	fuibus nemini ignotu : nili q ui apros non putat fues uocan. Boues perferi etiam
nunc funt multi in dardama & media & thracia. Afmi in phrygia Qi lychaoma. Equi feri in hifpania exteriore regionibus aliquot, Origo quam dixi : dignitas r.	quam dicam:de antiquis illufìririimus quifq; pallor erat: ut ofìédit graca & la
Polyarnas po onahngua:& ueteres poetae qui alios uocant polyarnas: alios polymelas : alios lybutas.	polybutas :qui ipfas pecudes propter caritatem aureas habmrie pelles prodide/
runt:ut argis Atreus qua fibi Thieriem fubduxifle queritur:& i colchide Oeta: ad cuius anetis pellem proferii regio genere dicuntur argonauta : ut in lybia ad Aurea mala. hefpendas:unde aurea maiarid é fecùdù antiqua cófuetudmé capras 8C oues : quas Hercules ex africa i graaà exportauit.Ea.mfua ucce graa appellarut ma
MARCI TERENTII VARRONIS RERVM RVSTICARVM LI/
BERJLAD nigrvm tirannivm.rrefatio»
IRI MAGNI NOSTRI MAIORES NON SI ne caufa praponebant rufticos romanos urbanis.
Vtmri enim qui in uilla uiuunt ignauiores:<| qui in agro uerfantur in aliquo opere faciundo : fic qui i
u	oppido federent:q qui rura coleret defidiofiores pu
tabant.Itaque annu ita diuiferuntmtnonis modo diebus urbanas res ufurparent:reliquis.vu*ut rura
colerent. Quod dum feruauerunt inflitutum utru ^ urbana que funt confecuti : ut 8c cultura agros foecundiffi/ tnos haberent : &t ipfi ualitudme iirmiores effent: ac ne gracoru. urbana defide/ rarent gymnafiaiqua nunc fatis uix lingula funt;nec putat fe habere mila ; fi no multis uocabulis retineant gracis : qum uocent particulati loca procoeconà : pale Apody terion flram ; apody terion ; pery flilon : orny thona : periflereon : oporothecen. Igitur qd nunc intra muni fere patreffamilia correpferùt relidis falce 6C aratro: &: manus mouere maluerunt in theatro ac circo:qin Tegetibus ac uinetis. Ac frumentii lo/ camus qui nobis aduehat ex infula cea &C chia.Itaque in qua terra cultura agri docuerunt pariores progenie fui:qui códiderunt urbemubi cétra progenies eo/ rum propter auancia contra leges ex fegeribus fecit prata .Ignorantes non idem effe agricultura de pariione, Alius eni opi!io;&: alius arator.Nec fi poflùt i agro pafci armentarius non aliud ac bubulcus. Armentu enim id quod in agro natu Arme tamis, non creat :fed tollit d entibus. Contra ; bos domitus caufa fit:ut comodius nafca/ Aha femina tur frumentum in fegete:&. pabulù in nouali. Alia inquam ratio ac fcientia colo co[5i: aha pa ni ; alia parioris, Coloni ea qute i agricultura fàdù ut nafcerentur e terra . Cétra ftorls parions: ea qua nata ex pecore. Qua^ iter fe cófocietas magn a : propterea q> pa Compafcere bulum in fundo compafcere q uédere plerunqj magis expedit domino fundi: 6c ftercoratio ad frudrus terreftres aptiflima:6i maxie ad id pecus appofitù ♦ Qui habet pradm habere utrun^ debet :difciplini & agricultura 5C pecoris pafcendi & etii uillatica paftionis.Ex ea eni quoqj frudus tolli poffunt né mediocres ex ornithonibus ac leporariis Sdpifcinis. E quis quonia de agricultura libm Funda/	.	.
nix uxori propter eius fundu feaitibi Niger Turanm noftenqui ueheméter de/ tmPturienlt ledaris pecore:propterea q> te emptonété i cipos macros ad mercatu adducunt ad mercatU crebro pedesiquo facilius fupnbus multa pofcentibus minifìres:quod eo facili/ us faai:q<3 8C ipfe pecuarias habui gradesri apulia ouiarias:&: reatio equarias.
Qua de re pecuaria breuiter ac fumati percurri : & fermombus norinscollatis Pecuanx, cu his qui pecuarias habuerunt in epiro magnas:tum cum piratico bello iter de/ Ouians lum & Acilia grxcix clafibus praeriem; incipiam hmc.
De origine ac dignitate rei pecuaria. Cap. i.
J fu
di quoque fit ad frudìù Jtaque potius emunt boue comibus m’gràtibus q albis: capra ampia q parua : fues procero corpore capitibus ut fmt paruis, Tertia pars Quofeminio eli;quo lemimo quaxédruHoc eni noie afini archadici in grafia nobilitati:! ita Afini archa / lia reatini : ufqj eo ut mea memoria afinus uenierit fefìertùs milibus, Ix * & tina dici*	quadriga rema confhterint quadringentis milibus.Quarta pars eft de iure im
perando:quéadmodù quique pecudem emi oporteat ciuili iure .Q_uod eni al/ tenus fuitud ut fiat meù necelfe efì aliquid intercedere.Neque in omnibus fa/ tiseli fupuiatioaut nùmoru folutio:ad domimi mutationé, Inemptioné alias fìipulàdu effe flati ; alias e fano pecore : alias neutro. Altera partes quattuor fòt cum iam emeris:obferuanda.De paflione:de foeturatde nutricatu:de famtate. Pafcendi primus locus qui eflieius ratio triplex.In qua regione quanque potif/ fimum pafcas:& quando.H quis:ut capras m montofis potius locis q frutiabus -	. q in herbidis campis. Equas contra:neque cade loca afìiua & hyberna idonea i
omnibus ad pafcendum.Itaque greges ouium longe abiguntur ex apulia in fam mu afliuatu m^1 ^'uammiatque aci publicanù profitentur:ne fi inferiptu pecus pauerit le/ ge cenforia còmittant mulietos : Oc a cipefln aliate exiguntur m gurgures altos montes. Qui potiffimil quaque pecudum pafcatur habenda ratio eli.Nec folò q fono fit fatura equa : aut bos :cum fues hoc uitent quarunt glande. Sed $ hordeum & faba interdii fit quibufda obiiciendd:&dandù bubus lupini! : Si la aarns medica 5C cytifù.Praterea q ante admiffuri diebus triginta arietibus & Macefcétes	tauris:datur plus cibi:ut uires habeant;fomims bubus demitur : q macefcétes
melius coci/ melius conapere dicuntur.Secunda pars eh de fotura.Vnde appello fotura a piunt	conceptu ad parta :hi eni primi pragnationis & extremi fines.Quare primii ui/
Fcetura	dendu de admiffione quo quaque tepore ut ineant facere oportet, Ni ut fuillo
pecori a fauomo ad equinodau uemù putant aptum : fic ouilo ab ardturi occalu ufque ad aquila occafu. Praterea habenda ratio quando:antequi incipiat ad / Equa uétré miffura fieri:mares ac (oeminis fecretos habeant: quod fere in omnibus binis mé fere.xii, me/ fibus ante faciunt &: armentarii & opiliones. Altera pars efi in fcetura qua funt fes:uacca.x. °bferuanda:q alia alio tepore parere folet.Equa eni uentré fert. xn, menes : uac E uéto coci/ ca òecéiouis Sc capra quinque:fus quattuor.In fotura res incredibilis efl m bib pere	pama:fed efl uera:q m lufitania ad oceani! in ea regione:ubi efì oppidù olifip;
po monte tagro : quadi e uento certo tepore concipmt equa : ut hic gallina qu0/ Hippenenra	roIent*fìuarò oua hippenemia appellant. Sed ex his equis qui nati pulli nò
plus tnenmu umunt. Qua nata funt matura 8c chorda ut pure moliter fìent.'Ui Chordi a/ dendii & ne obterantur .Dicuntur agni chordi qui p0fì tempus nafcuntut &
_	manferunt i uoluis intimis:uocit chorioma quo chordi appellati. Tertia res eu
Ouot dieb3 nutricatu qua obferuan oporteatu' quo quot diebus matris fugit ma'mà : & ^
RTmis mi/	&ubifflPam1habf/a&s mater, ut fubiiaatfubal^^^ mami:
qm appellantur lubrumindeftfub mima antiquo eni uocabulo marna rumis ut opinor.Fere ad quattuor menles a mima non difiugfitur agni;badi tres:pf
ma
k.Nec multo fecusnofìa ab eadé ucce fed alia littera:uox earù non me Ted be fonate uidetur.Oues uocem efferentes:a quo pofì balare dicunt:extrita littera: ut in multis»Quod fi apud antiquos non magna: dignitatis pecus effet : in calo ga[are defcnbendo a idrologi nò appellaffent eorum uocabulis tigna: qua: nò modo nò dubitarunt ponere: fed etiam ab his principibus.xu. Tigna multi numeràt ab ari/ ete Se tauro:cum ea praponerét Apollini Se Herculi ♦ hi enim dii ea fequùtur: fed appellantur gemini»Nec fatis putarut de duodeci fignis fextam parte obtine re pecudum noiamifi adieciflentiut quartam teneret capricornus » Praterea a
fyriam mòtemtaurum:ffabiniscanteriummontem.Bolphorumunum thraci/ um:alterum cimeriumr’Non ne in terris multarne oppidum i gracia hippionar gosr’DeniqueitaliaauitulismtfcribitPifo.Romanorumueropopulum a pa/ floribus ede ortum quis nò dicitr'quis Fauflulum nefeit paflorem fiiifTe nutriti/ ^ra^a a lIltu/ umr'qui Romulum Se Remum educauitmó ipfos fuide padores obtinebit»	^ls'
Quod parilibus potiffimumcódidere urbemr'Non idem q? muleta etiam nùc
ex uetere inflituto bobus Se ouibus dicitur.Et q> as antiquiffimum quod é fìa/ ^UlC^a
tum:pecore ed notatum.Et ^ urbs cum condita ed tauro Se uacca : qui efient Aes P^core
muris porta definitù.Et q, populus romanus cum ludraretur: folitaurilibus cir notatih
cumaguntur uerres anes taurus .Et q> nomina multa habemus ab utroqj peco/
re: a maiore Se a minore, Porcius ouimus caprilius : fic a maiore equitius taurus
cognomina afllgnificarnquod dicuntur ut Annii capra Statili tauri Pomponii Annii capra
Vituli. Sic a pecudibus aln mulri.Reliquum ed de fcientia padoralride qua ed
dicendum:quod Scrofa noder:cui hac atas defert rerum rudicarum omnium
palmam : quo melius poted dici : cum conuertident in eum ora omnes » Scrofa
igitur inquit.Ed feientia pecoris parandi ac pafeendriut frutìus qmaximi pof / pecuaria
fìnt capiantur ex ea:a quibus ipfa pecuaria nominata ed Nam omnis pecuaria
pecus fundamentum :ea partes habet diferetas nouem ter ternas : utfit una de
minoribus pecudibus.Cuius genera tria:ouis:capra:fus. Altera de maiori peco
re:in quo funt item ad tres fpeciesnaturadifcreta:boues:afini:equi. Terna ps
ed in pecuario : qua non paratur : ut ex iis capiatur fruòtus : fed propter eam : aut
ex ea fint:ficut muii.canes:padores.Horum unaquaque in fe generalis ptefom
nium nouenas : quarum in pecore parando neceffaria quattuor. Altera in pafeé
do totidem.praterea communis una.Ita fiunt omnium partes minimum còlo/ Minimum
ginta Se una :& quidem necefiariamecparua.Primum ut bonum pares pecus
unum fare oportet:quaatate quamque pecudem parare habereque expediat
Itaque in bubulo pecore minoris emitis anniculam: & qua ed fupra.x. quod a
bima aut trima fructum ferre mapitmeque longius p0d decimum anum pro/
cedit .Nam prima atas omnis pecoris & extrema derilis* E quattuor altera ps Frfaatas&:
é cognitio forma: uniufcuiufque pecudis qualis fit. Magni em itered: cuiufino/ extrema £|e/
fe11 nlis.
-,	Quarum una efì tonfura:q> oues Se capras detondunt:aut uellunt. Altera qua:
latius patet de ladìe & cafeotquam fcriptores gra:ci feparatim appellauerunt.ac fcriprerunt de ea re permulta »
De pecudibus arietibus 8C agnis»	Cap* li.
Nofìrum pé	Ed quoniam eos noftrum penfum abfoluimusiac limitata eli pe/
(iim ablolui/	f	cuaria quefìiomuc rurfus uos reddite; nobis epirots de unaquaq^
re;ut mdeamustquid pafìores apergamida: maledone poti fmt. InUS.	Atticus,Qui tunc Titus Pomponius;nunc Quintus Ceaiius cum
imitata	Romme eodem,Ego opinor inquit incipiam primus;quoniam in me uideo con/
I ,F. Atticus iea^e oCU[os & cjlcam Jg primigenia pecuaria: feris cum pecudibus Pnmum di Primigenia ^ oueg comprerienfas ab hominibus ac manfuefadlas;has primum oportet bo/ etx agna: nas emere;qux ita ab atate fi neque uetula fùt;neque mera agna:quod alteri iam nondum:altera iam non poffunt dare frudium .Sed ea melior atas quam fequitur fpes;qea quam mors.De forma:Ouem effe oportet corpore amplo : qua lana multa fit Sc molli miliis altis & denfis toto corpore maxime circu m cer . ,	uicem & collummentrem quoque ut habeat pilofum,Itaque qua id non haoe/
rent; maiores no fin apicas appellabant. Effe oportet cruribus humilibus : cau/ dis obleruare ut fint in italia prolixis in fyna breuibusTn primis uidédum ut bo ni eminis pecus habeas.Id fere ex duabus rebus poteft animaduerti;ex forma: ex progenie. Ex forma fi arietes fint fronte lana uefliti bene ; in tortis cornibus p/ nis ad roflrumtrauis oculis lana opertis:aunbus amplis; pedtore 6c fcapulis SC Linguaneni clunibus latis:cauda lata Sd longa, Animaduertendum quoque lingua ne ni/ gra	graiaut uaria fit;q> fere qui eam habentmigros aut uarios procreant agnos. Ex
progenie autem ammaduertiturifi agnos proaeant formofos.In emptióibus in/ re utimur eo:quod lex pradcnpfit.In ea enim alii plura alii pauaora exdpiunt » Chordf	Quidam enim precio fadlo m fingulas ouesmt agni chordi duo p una oue an/
numerentur:&fi qui uetuftate dentes abfuntutem bina pro fingulis ut pcedat* De reliquo antiqua fere formula utuntur : cum emptor dixit; tanti funt mii em/ Stipulat pri/ pt^ffid illerefpondet funtifid exprompfitnummos.Emptor hipulaturprifeafot fca formula mula fic.Iilafque oues qua de re agitunfanas redie effemti pecus ouilum:quod redle fanum efl;extralufcam furdamminamnd efì uentreglabromeque depe Mina.i.uen core morbofo etiam habereque redte licere.H^c fi redle fieri fpondesf Nec cuna tre olabro	^ fadtum efìnamé grex dominum non mutauit: nifi fi efì adnumeratum .NeC
no emptor potefì ex empto uendito illum damnare:fi non tradat:quàuis no fol uerit nummos: ut ille emptorem fimiliiudicio: fi no reddit precium.De alteris quattuor rebus deinceps dicam: depafìione Toetura: nutricatu: Sc fanitate. Pnmum prouidendum ut totum annum redle pafcantur intus & foris. Stabula 0,1 rnidaa ^otleoutfinemeuétofatqua:fpetìécmagisadoriétem:q admrodianum
tempus, Vbi Itent : (olum oportet effe eruderatum & prodiuu : ut euerri &ole
ci duo:e quis quoniam putì funt ad famfidum ut imoletitur ohm appellati fa/ Sacres pord
eres quos appellat Plautus cum ait.Quanti funt porci lacres: fic boues altiles: Boues alales
ad facrifìcia puplica faginati dicuntur optimi. Quarta pars eli: de fanitate res
multiplex & neceflaria:morbofu pecus 5i uitiolum;& quonia non ualet fape
magna aflfidutur calamitate.Cuius fcientia: genera duo:ut in hominem unum
ad qué ahibendi medici. Altera quce ipfe ena pallor diliges mederi poffit.Eius
partes funt tres.Nam animaduertendù qua’ cuiufquce morbi fit caufa : quaque qj
ligna caularum cani fint:8i qua quenque morbum curatio fequi debeat. Fere
morborum caufa erunt laborant propter aflus:aut propter frigora : necnon
etiam propter mmiu labore ;aut cotranum nullam exercitationem : aut fi cum
exercueris : riarmi fine interuallo cibum aut potionem dederis, Signa auté funt
ut eoru qui fine labore febrem habent adapertum humido fpiritu crebro 6C cor/
pore calido. Curatio autem cum hic eri hac perfunditur aqua : 8c perungitur
oleo SC uino tepeladlo :3C idem cibo furiinetur:8C inficitur aliquid ;ne frigus ce/
dat.Sitienti aqua tepida datur. Si hoc genus rebus non proficitur : demittitur
fanguis maxime a capite. Item ad alios morbos alia caufa & alia figna in om/
ni pecore : qua fcripta oportet habere magiUrum pecoris. Relinquitur nonum
quod dixi de numero utriufque partis comune. Nam & qui parat pecus, necef/
le eft conriituat numerum. Quot greges 8C quito fit pariurusme aut laltus de/ pru(q;lis
lini: aut i aper fint:6d ideo fructus difpereit. Praterealcireoportetigregequot
tosminas habeat : qua parere poiTint : quot arietes : quot utriufque genens lobo/
Lesjquot reucule fint alienanda.In alimoniis fi fint plures natriut quidam faciut fequédum ut quofdi iubducas. Qua res facere folent:ut reliqui melius crefcat.
Vide inquit Atticus:ne te fallat:& nouena iria partes non exeant extra pecoris
minons Qc maioris nomen.Quo pairio enim erunt in mulis 8c parionbusno/
uena partesr'ubi nec admiffura nec fatura obferuaturfln canibus uideo polle
dici.Sed do etiam in hominibus polle nouenarium retinere numerum:quod in
hybernis habent in uillis mulieres :& quidam etiam in ariiuis :	id pertinere
putant: quo facilius ad greges pariores retineant : 5c puerperiis familiam faciant
maiorem & rem pecuariam fruduofioré. Si mqui numerus non eft : ut fit ad Nùerus ad
amuffim ut non eft: cum dicimus mille naues iille ad troiani :centummr ale elle amufii no é
iudicium roma,Quare demes:fi uisduas res de mulis:admiffurà ÒC parituri.
Vadius parituram inquit prouide : ut non aliquotiens dicatur toma; peperille
mulam.Cui ego ut fuccmerem fubucio Magonem SC Dionyfmm fcnbere mula MuLxpattus
ec equam cum conceperint duodecimo menle parere.Quare non fi hic in Italia ~
cum peperit mula fit portentum adfentirt omnes terras, Neque enim hirundines
& ciconia: qua: in Italie panunti in omnibus terris pariunt. Non faris palmulas
canotas fynam parereanuectas in Italiam non poffe. Sed Scrofa. Si exigere ma
uis fine mulorum foetura & nutricatu numerum odlogmta Si unù eri qui exple/ Carictas
as duplice irii Lacuni;qux extra ordiaris fiudtuù fpecies dus accediit magna:.
f iiii
uefpemm aluntur latte :& mrfus difcemunturme nodlu a matribus coculcen/ tur»Hoc idem faciunt mane:antec| matres in pabulù exeant:ut agni faturi fiant lafte» Circiter dies decem cù pi a:terierunt : palos affigunt :& ad eos alligant libro aut qua alia re leui diftantesme toto die curfantes inter fe teneri delibent aliquid membrorum. Si ad matris màmam non accedet: admouere oportet:& labra a/ gni ungi butyro aut adipe fuiila.Sc olfacere labra lacffe.Diebus poff paucis obu/ Nutricatur Cere ^ls ulciam mollitam:aut herbam teneram:anteq exeant paffum:& cum t£ uerterunt:Et fic nutricantur:quoad fad:i funt quadnmeflres.Interea matres eo
Depulfì agni mm ^ts tcmPori^us non mulgeant : quidam qui melius omnino perpetuo : q> & ^	£ lanae plus fer iit :&agnos plures.Cum depulfì Cunt a matribus agni : adhibenda
diligentia eff :ne defideno fenefcant Jtaq; delimendu in nutricatu pabuli bonita te & a frigore & aiflu.Ne quid laborent curandu.Cum obliuione lam lad:is non defideràt matrem : tum deniqj compeìlédum in gregem ouium. Caflrare opor/ tet agnum nò minorequinqj méfiummeqj ante q caloref aut frigora fe exegerit. Quos arietes fubmittere uolunt:potiffimum eligiit ex matnbo :qu^ gemios pa rere folent.Pleraqj fimiliter faciendum i ouibus pellitis:quae propter bòitaté la/ Oues pellit* nae nò funt.Tarentinae & antiaticae pellibus integuntur : ne lana inquinetur : quo mmus uel infici redte poffit uellus:uel lauan ac paran.Hom praefepia ac ftabu/ la ut fint pura: maiorem adhibeant diligentia q hircis Jtaq3 faciut lapide ffrata: ut urina necubi in Pabulo confiPat. His quaecuqj mbentur : uefcuntnr : ut folia fi culnea &c palea uinacia :furfures obriciuntur modice :ne paru autnimiu faturen tur.Vtrilq enim ad corpus alédum inimicum: At max ime amicum cytifum 6C medica.Nam SC pingues facit facillimegenerat lac.De fanitate funt multa ; fed eafut dixi)i libro magifter pecoris fcnpta habet:&qu* opus ad medédù fe/ cum portat. Relinquitur de numero: qué faciunt airi maiore : alii minore : nulli enim huius moduli naturales.Illud fere oés i epiro facimus:ne mius habeamus i centenas oues hirtas fmgulos hoies :i pellitas capra binos.
De capris hircis:& hadis. Cap.iii,
Balafti	Vi Coffinius quoma balafli inquit : o Fauflule nofter : acape a me cu
c	homerico Mela'thio chordo de capellis : &C quéadmodù oportet breui'
terdifce,Quicaprinumgregemconflituereuultrin eligédo animad/ uertat oportet.Primum ataté ut eam paret:qua lam ferre frudtum poffit his eam potius qua diutiusmouella enim q uetus utilior» Forma uidédum:ut Mamilla pé/ fmtfirma magna : corpus lene ut habeat:pilo crebro :mfi fi glabra fu t. Duo erri files»	gua ea^.Sub roftra duas ut mamillas péfiles habeatha foeciidiores fut : ube
re grandioremt &: lac pingue habeant & multum proportione.Hircus melior is
& ponllimumpiloalbaaccermce&coUobreue:curculi0ne longiore. Mehot
Curgulioe lo fit grex:fi non eff ex colledis coparatus :fed ex confuetis una De feminio dico giore» eadem:qua Atticus m ouibus Hoc aliter ouium femen tardius effe quo ha funt placidiores .Contra caprile mobilius effe;de quarum ueiocitate in otigmum \u
poflitac fieripumm.Nonenim folum cauiigoIanàmcoffumpiVomum: fed
etiam ungulas ac fcabras fieri cogit.Cum aliquot dies fteterunt:fubiicereopor/
tet uirgulta alia : quo mollius requiefcant : punorefque (ìnt : libentius em ita pa/ Vligo.
fcuntur.Faaendumqj fepta fecreta ab aliis : quo enitentes fecludere poffis : ite
quo corpore agro .Hac magis ad uillaticos greges animaduertenda*Cétra illa
in faltibus qua pafcuntur:& a tedtis abfuntdonge portant fecum aates aut re/ Vtéfilia*
da: quibus cohortes in folitudine faciant xateraqj utenfilia.Longe enim&lateì
dmerfis locis pafci folent:ut multamilia abfmt fape hyberna pafìiones ab aiti/ Xn'reatinis a/
uis:Ego nero fcio inqmam mihi greges in apulia hybernabat:qui i reatinis mo/ fliuabant»
tibus aftiuabant.Cum inter hac bina loca:ut iugum continet firpiculos:fic col/
Les publica diflantes paflionesteaqj ibi ubi pafcuntur in eadem regione: tamen
temporibus diflinguunt:ut aitate q cum prima luce exeunt pailu :propterea q>
tunc herba rofcida meridiana qua ert aridior:iucundirate prailat: Soleexorto	+
puro propellunt:ut redintegrantes rurfus ad paftum alacriores faciant. Circiter Arbores tu
meridianos altus :dum deferuefcat:fub umbriferas rupes &C arbores patulas fu/ ^
biicmnt : quoad refr gerato aere uefpertino:rurfus pafcant ad foiis occafum. Ita
pafcere pecus oportet : ut aduerfo fole agat : caput enim oms molle maxime eit*
Ab occafu paruo interuallo interpofito ad bibendum appellunt:8d rurfus pafcut Appellùt ad quoad cótenebramtuterum.n .tum iucunditas in herba redintegramt .Hac ab blbendum. uergiliarum exortu ad aquinodtium audtunnale maxime obferuant. Quibus i Contenebra/ iocis melfes fad;a funt:intereit utile duplici caufa: q> caduca ipica faturantur : ult>
Si obtritis Itramentis Se ftercoratione faciunt in annum fegetes meliores. Reli/
qua paltiones hyberno ac uerno tempore hoc mutàt : q> pruina iam exhalatap/
pellunt in pabulum : Se pafeunt diem totum : ac meridiano tempore temei agere
potum fatis habent.Quod ad paltiones attinet:hac fere funt.quod ad faturam
qua dicam. Atietes quibus fis ufurus ad foeturà:bimeltri tempore ante lecerne/ Yegrandes*
dum.& largms pabulo explendum cum redierint ad flabula epaftu. i or el^
eli datum : fiunt firmiores ad labore fufhnendum.Tépus optimum ad admitte
du :ab arguti occafu ad aquila occafum : q» qu* poflea c5cipiunt:iiunt uegran/
des atqj imbecilla.Ouis pragnans efl:diebus.cl.Itaqj fit partus exitu audun/
fiali : cum aer é modice temperatus : Se primitus oritur herba imbribus primori/
bus euocata : Qu i diu admiffura fit cade aqua uti oportet: q> comutatio Sc lana
facit uarià:corrùpit Se utem. Cu omnes cóceperùt :rurfus arietes fecernédi. Ita Bimas falin ♦
fadlis pragnàtibus :q, funt molefti:ablut.Neqj pati oportet miores q bimas fali
rnqneq; natù ex his idoeu émecnó ipfa fiut ét deteriores :& no meliores : q tri/
ma admiffe:deterret a faliédo Se fifcellas e iuco aliaue qre:q, alliget ad natu/ pifcella ad
ra.Cómodius feruàtur : fi fecretas pafcut.ln nutricatu cù parer coepintuniiaut i naturi
Rabula:eaq; habét ad ei ré feclufa.Ibiqj receda nata ad igne ppe poniit:quoad
cóualueatbiduu auttriduu retinét:du agnofeitmfemagni:& pabulo fe fatu/
rit.Deinde matres cu gtege pallum prodeut;retmetit agnos:qui cu reduci» ad
De fue* Cap ♦iiii*
Ed qui fe portu pofl italico proditiae de fuillo pecore expetit : tametfi Scrofa unde. ^	Scrofam potiffimum de ea re dicere oportere cognome eius fignifìcat.
CuiTremellius .Ignorare inqt uidere;cur appeller Scrofa Jtaqj ut et id propter te fcianticognofce meam gentem luillum cognomen non habere: nec me effe ab eo auo ortum. Auus meus primum appellatus é Scrofa:qui quxfloC cum effet Licinio Nerume pretori in macedonia prouincia reli&us :qui prareffet exerdtuitdum prxtor rediret:hofìes fe arbitrati occaf onem habere uidoriariim preffionem facere coeperunt in caftra. Auus:cum hortaretur milites ut caperent arma : ac exirent cotra : dixit celeriter fe illos : ut Scrofa porcos difietìurum. Idq3 fecit.Nam eo pradio hofles ita fudit ac fugauit:ut eo nerua pte prator imperator Ut appellatus :auus cognomen inuenerinut diceret Scrofa .Itaqj proauos ac fu/ penores de Tremelliis nemo appellatus Scrofa.Nec minus feptimus lum dein/ ceps prxtorius in gente no (Ira, Nec tamen diffugio : qui dicam qua: feiam de Imi lo pecore : Agri enim cultura: ab initio fui fludiolus . Nec de pecore fuillo mini Se uobis magnis pecuariis : ea res necnon efì communis.Quis enim fund u colit Qui fuccidia noldrum:qum fues habeat r'Et qui non audierit patres noflros dicerengnauu dC m carnario	fumptuofum effe qui fuccidiam in carnario fufpendent potius e laniario q e do/
fufpédent e medico fundo. Ergo qui fuum gregem uult habere idoneum:eligere oportet pti lamario,	mum bona atate.Secundo bona forma: ea efl cum amplitudine membror u: p/
terq pedibus capite:unicoloris potius q uarii.Cum hac eadem ut habeant uer/ res uidendum:tum utiq; fint ceruicibus amplis boni feminis.Sues animaduer/ tantur a fàcie SC progenie Sc regione coeli. A facie:fiformofi fint uerres Sc Scrofa, A progenie:fi multos porcos patiunt. A regione: fi potius ex his locis ubi nafcun/ tur:ampli q exiles.Parari & emi folent fic.Iilafce fuef fanas effe habereqj rede lì ceremoxifqj pradan:neq3 de pecore morbofo effe:fpondes ne/Quidam adiici/ Deledat lu/ unt perfundas effe febri Sc a furia.In paftu locus huic pecori aptus uligmofus: to.	quod deledatur non folum aqua : fed etiam luto.Itaqj ob eam rem aiunt lupos:
cum fmtnadi fues:trahere ufque ad aqua :q dentes feruorem camis ferre ne/ queant.Hoc auté pecus alitur maxime glanae: deinde faba Sc hordeo SC cateto frumento:Qua res non modo pinguitudine faciunt:fed ét carnis iucundu fapo ré.Padum exigunt mane in azdate Se anteq adus incipiat.Subigunt in umbro pruina eua/ ^um locum : maxime ubi aqua fit.Pod meridie rurfus léito feruof pafcut. Hybet nuit.	no téPof n6 Prius exigunt padum:q pruina euanuittac colliquefada é glacies.
Quattuor	foeturam uerres duobus menfibus ante fecernendi.Optimum ad admiffu/
méfibus pra/	tempus a fauonio ad aqumodium uernum : ita enim contingit ut ada/
onans. te Pariatv ^ttuor mim ^nfibus ed pragnans. Et tunc parit :cum l^bu/ 6	lo abundat terra.Neque minores admittenda q annicula. Melius uigi /
ti menfes expedare :ut bima pariant. Cum coepermtnd facere dicuntur uf/ que ad feptimum annum.Rede admiffuras cum faaunt:prodigunt i lutuofos
bm Cato fctipfit h^c:In foradi fifcello caprae fera funt:qua falmnt e faxo pedes
plus fexagenos .Oues enim quas pafarnus:orta funt ab ouibus feris:fic quas a/ Oueforca ab
limus a capris fens orta:a quis propter Italiam caprafia infula eft nommata.De ouiba feriC
capris q< meliore femine eaqj bis panat:ex his potiffimum mares (olent (ummit
ti admiffuns.Quidam eriam dant operam; ut ex infula media capras habeant:
q, ibi maximi ac pulcherrimi fieri exillimantur badi. De emptióe aliter dico : at/ Nùq capra: fi
qj fiet: q? capras fanas fanus nemo promittit : nunq enim fine febri fuut.Itaqj fli ne (ebru
pulantur paucis exceptis uerbis. Ac Manilius fcnptu m reliquit fic : Illas capras
hodie recte effe 8C bibere poffe:habereq; licet hax fpondes ne.^De quibus admi/ Aunto fpirat
randum illud: quod etiam Archelaus fcribit :nó ut reliqua animalia naribus : Alfiofiu
fed auribus fp ritum ducere folere «Paftores curiofiores aliqui hoc cicunt >De al
teris quattuor quod eft idem paftu hoc dico.Stabulatur pecus melius ad hyber
nos exortus fi fpedat:q> é alfiofum :id ut plenque lapide aut refla fufterni opor
tet caprile:quo minus fit uliginofum ac lutulentum:Foris cum eft pernoctandu
item m eadem partem ca-li qua: fpedtant fepta fubfternimus uirgultisme oblini
tur .Nec multo aliter tuendum hoc pecus in paftu : atqj ouilum : quod tamen ha
bet fua quaxlam propria: q? potius filueftnbus deledantur faltibus:q pratis >	^
Studiofe enim de agreftibus frudibus pafcuntur latq; in locif cultis uirgulta car	aPr*
punt ritaqj a carpendo capra: nominata:.Ob hoc in lege locationis fudi exapi fo a carP ’ ~
let : ne colonus capra natum in fundo pafcat .Harum enim dentes inimici fatio/
ms: quas etiam aftrologi ita receperunt inctelum: ut extra limbù duodecim fi/
gnorum excluferint. Sunt duo badi SC capra non longe a tauro. Quod ad fatu
ram pertinet: definente audunno exigunt a grege in campos hircos in caprilia. ^
Item ut in arietibus didum : qua concepit poft quattuor menfes : reddit tempof
uerno .In nutricatu hadi mmeftres cum fint fadi :tum fubmittuntur:Sd in gre
ge incipiunt e (Te.Quid dicam de earum fanitate:quia nunq fut fana: nili tame
illud unum quadam fcripta habere magiftros pecoris:quibus reme iis utan/
tur ad morbos quofdam earum ac uulnera.Tunc corpus quod ufix uenit his : q>
fape inter fe cornibus pugnant:atq; m fpinofis locis pafcuntur. Relinquitur de
numero:qui in gregibus minor eft caprino q i ouilo:q capra lafaua «3d qua dif
pergunt fe,Contra oucs qua (e congregant Se codéfant in locum unu.Itaqj in a/ 1^ magnis
grò gallico greges piures potius faciut q magnos : q i magnis cito exiftit peftilen greglb3 pefil
na :qua ad perniaé eum pduat-Satis magnu gregem elle putat circiter quinq léna,
géas:quibus affétiri putat id ;quod ufuuéit Gaberio equiti romio:Is enim cum Caprariuf
i fuburbio mille iugeru haberet: &: a caprario quodam qui adduxit capellas ad
urbe. x. fibi i dies fmgulos déarios dar audiflet : coegit mille capras: fpil fe captu
rum de pdio i dieffingulof déanù mille.Titum eni lefellitmt breui oéfamifent
morbo. Contra in falentinis & in calmati ad centenas pafcunt. De maribus &C
foeminis idem fere difcrimen :utalii ad denas capras fingulos parent hircos ut
ego: alii:& ad.xy.ut Menas;nonnulli etiam ut Munus ad.xx.
gulas haras imicere debet. Sc cum pepererit : largiore cibatu fufìentare quo facili/
Lac fuppedi/ us lac fuppeditarepoffit.In quibus hordei circiter binas libras madefactas aqua, tare»	dare folent : quodqj conduplicant : ut fit mane &l uefperi: fi alia qua: obiiciant no
habuerint.Cum porci depulfi funt a mamma a quibufdam delici appellant :ne/ q? iam laCtantes dicuntur .qui a partu decimo die habentur puri; &C ab eo appeh Puri facres» lantur ab antiquis facres : q. tum ad facnhcia idonei primum dicuntur .Itac^ apd Plautum m menachmis eum infanum:qui putat ut pietur in oppido epidamno interrogat : qti hic porci funt facres ; Si fund us miniftrat dari folent uinacia ac fca pi ex uuis.Amiffo nomine laCtantis : dicuntur neftendes:ab eoq nodum ^ba frendere poffintnd eft frangere.Porcus enim gracum nomen eft antiquum fcd obfcuratum : q nunc eum uocant -^topopiln eorum potu fcrofie bis die ut bibat curant iaCtis caufa .Parere nunc oportet porcos quot mammas habeat ;Si nnus pariat;fruCtuariam idoneam non effe. Si plures pariat;effe portentum .In qu0 Sus.xxx»por illud antiquiffimum fuiffe fcnbitur ; q fus lauini Aenea triginta porcos peperit cos pepent	albos .Iraq; q> portenderit faCtum trigefimum annum;ut lauinenfes condiderit
oppidum alba.Huius fiiis ac porcorum etiam &c nunc uePigia apparent in arn/ ne : q> fimulacra eorum ab Aenea etiam nunc in publico polita ; SC corpus matris Salfura»	a facerdotibus: q in falfura fuerit demonPratur.Nutricare oCtonos porcos par'
uulos pnmo poffunt: incremento faCto a piris dimidia pars remouen folet; q net mater fola poteP fuPerre lacmeqj congenerati alefcendo roborari. A partù dece diebus proximis non producunt ex haris matrem przeterq potum.Proteritis de/ cem diebus finunt exire paPum in propinquum uilla? locum:ut crebro reditu a/ Iere poPint porcos. Cum creuerint ; cupiunt fequi matrem paPum domiqj fecet nunt a matribus ac feorfum pafcuntmt defidenum ferre poffmt parentisNutri/ ces; quod decem diebus affequuntur :fubulcus debet confuefacere omnia ut fa/
r, . - aant ad buccinam;Pnmo cum iam incluferunt ;cumbucanatumeP aperiunt:
uccmatu. ut exlt;e p0pint m eum locum;ubi hordeum fufum in longitudine fit. Sic em mi nus difperit ;quis i aceruos pofitum & plures facilius accedutilo ad.xu.conueni re dicuntur;ut filuePn loco difperfi ne difpereant. CaPrantur uerres commodif/ Maiales	bme anniculi mtiqj ne minores q femePres ;quo fadlo nomen mutat:atqi e uet
Ladìétibus CI^US dicuntur maiales.De fàitate fuum unum modo exempli caufa dicam-P°r lacfiippedita clsl^entibusfifcrofalacn5 potePfuppeditare: trìricum friétu dare oportet: c r erudii enim foluit aluù : uel hordeù obiici ex aqua quoad fìat trimePres De nU meroan.c.fues decem uerres fatis effe putant. Quidam etià hinc demunt.(Jre/ ges maiores moquales habét.Sed ego modicu puto cétenarium Aliquot m#0/ res facilitata ut ter quinquagenos habea't.Porcorum gregé alii duplica't: alu etia' maiorem facmnt.Mmdr grex q maior mfus fdptuofus	comites fubulcus
aores qusnt.Itaqj gregis numeru paPor ad fuam utilitate cóPituit ;n5 ut quot yerres hcibcat ♦ id cni 3. natura lumédu^
De Bubus 6c uaccis»	Cap,y.
limites ac lurtra;ut uoluteutur i luto» Qua: enim illotum requiesmt lauatio ho Volutetur in
minis : Cum omnes conceperint : rurfus fegregat uerres » Verres od:o menfmm i/ luto
cipit falire :permanetq3:& ut id red;e facef poffitad pnmum:defdeid retro quo
ad id peruenit ad lanium. H c enim conaliator fuma carnis datur populo» Sus
grace dicitur ucr olim 4ut-ho- ab illo uerbo dictus q> diatur -O-ueip : <j eft fmolare
A (uillo .n.pecore & genere immolandi mitium pnmum fumptum uidetuncu/
ius uefligia q? initiis cereris porci immolantur :& q; initiis pacis foedus cumfe/ ^fue fnftiu.
ritur : porcus occiditur: &: q> nuptiarum mitio antiqui reges:ac fublimes uiri in immolàdu
etruria in coniundtione nuptiali noua nupta &c nouus maritus primum porcum
immolant. Prifci quoque latini etiam graci in italia idem fadtitafle uidentur.ni
& noitra mulieres maxime nutrices naturam qua fcemina funt in uirgimbus ap
pellant : porcum.Et graa yoiponifignificantes effe dignum infigne nuptiarum: ^nima p fale
fuillum pecus donatum a natura dicunt ad epulandum:Itaqj iis animam data suca£^ c
pro fale:qui feruaret carnem .E quis fuccidias galli optimas Se maximas facere ^
confueuerunt. optimarum fignum : $ etiam nunc quot annis e gallia apportan/ jornacma,
tur romam perna: tomacina: 6l tamacia: 6c petafiones.De magnitudine galliaru
fuccidiarum Cato fcnbit his uerbis.In Italia in (ctobes terna atqj quaterna milia
aulia fuccidia» Vere fus ufqj adeo pinguitudine crefcere folet:ut fe ipfa flanf furti
nere non poffit meqj progredi ufq.Itaqs fiqms eas quo traricere uelitun plortru
impomt.In hifpania ulteriore in lufitania ulteriore fus cum effet occifus: Attiliuf
hifpanienfis minime mendax & multarum rerum peritus in doftria dicebat.L. Offula»
Volumnio fenaton miflam effe offulam cum duabus cortis quam penderet.iii.
& .xx.pondo.Eiufqj fuis a cute ad os :pedem &.iii.fuiffe : Cui ego. Non mi/
nus res admiranda cum mihi eflet didtaun arcadia fcio me efle fpedtatum fuem
qua: pra: pinguitudine carnis non modo furgere no portet :fed in eius corpore fo
rex exefo nidum feciffet:& peperiffet mures.Hoc etiam in uineta fatftum acce/
pi. Sus ad foeturam qux fit fcecunda animaduertunt fere ex primo partu :q> non
multum in reliquis mutat.In nutncatu:qua porculatione appellabat:binis me porcu[a^0<
fibus porcos finunt cii matribus.Sed eos cum iam palei poliunt; lècernùt. Porci
qui nati hyeme:fiunt exiles propter frigora : & q> matres afpernantur propter exi
guitatem iadtis:q> dentibus lauciatur.Propterea matré Icrofam lua quoque ha
ra fuos alat oportet porcos:qua: alienos afpematur:& ideo fi cóturbati funt i foe/
tura:fit deterius:diuifus eorum ànus bifanà :q> bis parit in ano.quaternis men/
fibus fert uétrem:bim's nutncat.Harà facere oportet cirater tau pedum altam et Binis méfib
latam amplius paulo:ea altitudine ab terra medum uelit exilire pr^gnans abor Hata
tet» Altitudinis modus fitmtfubulcus facile circunfpicerepofiit:ne quis porcel/
lus amatreopppnmatur :& utfacile purgare poffitcubile Jn hans ortium
effe oportet :&limen mfenus altum palmipedale : ne porci ex hara: cum ma/
ter produc : ttanfilite poffint * Quotienfcunque haras lubulcus purgat :
totiens arenam inucere oportet;aut quid item quod exficcato humore in fin/
Dispoliantur dibus non latismeqj ingredientibustquidifplodenturmeccuiusungula:dma/ Diuaricét.	ricent:Si cuius ungues fint lenes & pares:corium attradu non afperum ac dura
colore potifiimum nigro :deinderubro:tertioheluo: quarto albo* Molliffituus enim hic:ut dunffimus primus*De mediis duoba prior q pofterior melior: utri/ 9 pluris q nigri & albi.Neqj non praeterea ut mares feminis boni fint:quoru ^ forma eft fpedandai&cqm ex his orti funt:refpondeant ad parentum fpecieuii 8£ praterea quibus regionibus nati funt:refett*Bonknim generis in italia:plerl/ qj gallici ad opus.Contra nugatorii ligufli*Tranfmarini epirotici nonfolum tne Deom fup/ ^ores totius gradai fed etiam Italiauametfi quidam de italicis:quos propter a/ plida* plitudinem pnrflare dicunt:ad uicbmas faciunt:atqj ad deorum feruant fup/ plida:Qui fine dubio ad res diuinas propter amplitudinis dignitatem & coloris Noxis prtari proponendi.quod eo magis fit;q albi in Italia non frequentes q qui in thrataa i ubi alio colore pauci.Eos cum emimus domitos:fic flipulamur Jllofce boues ia nos effe : noxifq? prxfianf'Cum emimus indomitos fic.Illofce iuuencos fanos re de.deqj fano pecore effe noxifqj proflari fpondes ner’Paulo uerbofms hoc:q tua nilii actiones fequuntur .Lanii qui ad cultrum bouem emunt:qui ad altaria: ho Piai fanitatem non folent flipulari.Pafcuntur armenta commodiflime in nerr.o dbus :ubi uirgulta & frons multa.Hyeme cum hybernant:fecundum mare.a/ flu abiguntur in montes frondofos :Propter foeturam hoc feruare folco ante ad/ miffuram:menfem unum ne abo & potione fe impleant, q exiflimatur facilini macram concipere.Contra :tauros duobus menfibus ante admiffuram : herba Matrices.	& palea ac fógno fado pleniores.S: a foeminis fecerno.Habeo tauros tonde quot
Lyra fides* Atticus .ad matrices feptuaginta duosmnum anniculum:alterum bimù* Hoc fecundum aflri exortum facio:quod grxci uocant lyram:fidem noflri.Tum de niqj tauros in gregem redigo.Mas an foemina fit concepta:fìgnificat defcéfu ta/ urus cum iniit:fiquidem fi mas efl:in dexteriorem partem abit.fi foemina in fini fleriorem partem : Cur.hoc fiat : uos uidentis iquit:mihi qui Anflotelem legitis* Non minores oportet inire bimas:ut tnms pariant:eo melius fi quadrimele/ raque pariunt i decimo ano :qua:dam etiam plutes.Maxime idoneum tempii ad concipiendum a delphini exortu ufqi ad dies*xhaut paulo plus *	enf H3
conceperunt : temperatiffimo anni tempore pariunt* Vacc$ enim menfibus dece funt prxgnàtes.De quibus admirandum fcnptum inueni:exemptis tefliculis;^ flatim admiferis:flatim concipef *Eas pafci oportet in locis uiridibus 8c aquofi5» Cauere oportetme aut anguflius ftent:aut fmantur:aut concurrat.Itaqj 9 eas Tabani*	affate tabani conatare foient:&beffiola quadam minuta fub cauda. Aln ne co
Appellenda citentur : folent includere feptis.His fubfferni oportet frondem almduesquid i Oi ad aquam* bilia :quo mollius conquiefcant.Aeffate appellandum ad aquam bis:hyeme fe/ Secudu fla/ mei.Cum parere coeperint:fecundum {fabula pabulum feruari oportet ftegru: aula pabuitn quod egredientes deguffare poflint :faffidiofa enim fiunt.Et prouidédum quo recipiunt fe frigidus locus ne fit* Algor enim eas di famis macrefcere cogit.In «di/
Aec hic. At Q umtus Lucienus fenator homo quis humanus 5c focofuf h	introiens iamiliaris omnium nofirorum : Sic epirota: inquit yaipcTe ;
& Varronem nodrum inquit trci^epaAacot/. Scrofam enim mane falutaui ;cum alius eum falutaffet:alius conuitiatus effetiqui tam fero uemfiet ad coditutum, Videbo iam nos inquit balathrones : 5C huc afferam meum corm Balathrones & flagra.Tu ueroMuri ueni mihi aduocatusidum affes foluo palibuhfi poflea a me repetant: ut tedimonium perhibere pofiis .Atticus MunoiNarrafti inquit eadem :qm Termones fmt habitiquid reliqui fìt:ut ad partes paratus ueni/ at .Nos interea fecundum adtum de maioribus adtexamus.In quo quidem in/	*
quit Vaétius : Mese partes;quoniam boues ibi.Quare dicam de bubulco peco/ reiquam acceperim fcientiam :ut fiquid quis ignorat:a me difcat.fiquis fcitmuc ubi labar obfet uet. Vide quid agas mq Vacdi, Nam bos in pecuaria maxima de ber eflè audloritateiprsefertim in italia quse a bubus nomen habere fit exiflima/ Italia a bubo ta.Grseciaenimantiquafutfcnbit Timausjtauros uocabatitalos:a quorù mul titudine 8c pulchritudine a fetu uitulorum italiani dixerunt ;Aln:q>e fidila ber cules profecutus fit eo nobilem taurum;ut diceretur italus.Hic fbcius hominum in ruflico opere & Catferis mimfler.Ab hoc antiqui manus ita abffmere uolue/ runt : ut capite fanxerint; fiquis occidifTet.Qua m re teflis atticeiteflis pelopone fos.Nam ab hoc pecore athenis Bygefer nobilitatus agris homogiros noui inquit diuinse maieftatem boum ab his dici pleracp magna;ut buficon tbcuTr tppa &ou ^ p.0p,us ma/ Soujirip. Vnam quoque Bummam.Praterea fcio hunc effe in qué po/ tiiiimum luppiter fé conuertit :cum fe profìrauit per mare e fornice amans Eu/	, -	*
ropam. Hunc effe qui filios Neptuni e Menalippa feruarit : ne in ftabulo infan/ tes grex boia obtereret. Deniqj ex hoc putrefacio nafci dulciffimas apes mellis matres:a quo eas graia bugones appellanti hinc Plautium locutum effe latie.
Cum Hirtium pratorem renunciatum romam in fenatum fcriptum habere.fed bono animo es;non minus fàtiffàciam tibi:q qui bugoniam fcripfit. Primum in Bugones. bubulo genere aratis gradus dicuntur quattuor. Prima uitulorum ; fecunda iu/ Bubulum ge uencorum : tertia boum nouellorum : quarta uetulorum, Difcernuntur in prima llus^ uitulus 6c uitulann fecunda muencus Sc muencann tertia & quarta taurus 6C ^ uacca ‘Qua flenlis efl uacca;taura appellatur.Quse pragnans: horda. Ab eoi Taura horda fartis diefhordicalia nominantur ;q tunc horda boues immolantur.Qui grege armentorum emere uult obferuare debet prmum ;ut fint ha pecudes atate po/
tius ad fructus ferendos integra:q ia expta.Vt fint bene copofite;ut iteons mé Tris pilofis:oblonga:ampla migrantibus cornibusdatis frotibus:oculis magnis SC nigris auribus:comprefIis malis;fubfimi:ne gibberufpina leuiter remifla;ap ! tis naribxis :labtis fubmgns :ceruidbus craffis ac longis amilo : corpore ampio SuMmine demiffo bene co(tato:lans humeris : bonis clunibus: codam perfu&m ufque sbberi.
. ad calces : ut habeant inienorem partem frequentibus piis jhbfcripfis : cru / nbus potius mmonbus : tedlis genibus eminulis diilantibus inter fe:pe/
Deducutur fané fiunt:nifi ei qui onera portent Jdeo q> pleriqj deducantur ad molas aut aci ad molas. agricultura: ubi quid uehendum eft:aut etiam ad arandum :ubi leuior e fi terra utmcampama.Gregesfiuntfere mercatorum:uteorumqmebrudufio aut a/ Afeili doffua pulia afellis dofiuanis comportant ad mare oleum aut uinumutéqj frumentum rii*	aut quid aliud.
DeEquis& equabus.	Cap.yii	. ,
Vcienus:Ego quoqj adueniens aperiam carceres fqt:&: equos emitter l incipiammec folum mares quos admiffarios habeo.ut Atticus fingu/ losinfoemmasdenas:equisfoemmas qua: medius Equiculus uir f°r/ Equo^ gre/ tiffimus etiam patte militari iuxta ac mares habere folebat. Horum equoru & ges.	equarum greges qui habere uoluerunt : ut habent aliqui in peloponnefo & i aPu
lia:primum fpecftare oportet a;tatem quam praxipiunt. Videamus ne fint mino res trim$:maiores decem annorum: Aetas cognofcitur & equorufere omntn qui ungulas indiuifas habét & etià cornutam:^ equus triginta menfef pnmum détes medios dicitur amittere duos fuperiores totidé ifenores .Inapientes qu3^ tum agere and itidem eiiciunt:& totidem eiiciunt proximos eorum quos ami Columellaref runt:& incipiunt nafci quos uocant columellares quinto ano incipiente .Item e° Canini. dem modo amittere binos quos caninos habét : tum renafcentes eif fexto ano i/ pleri : Septimo omnes habere folent renatos & completos. His maiores qui furit Détef brochi negant mtelligi pofTe:praterq cum dentes funt fadti brochi: & fupercilia cana:et Lacux 1	fub ea lacuna: ex obferuatu dicunt eum equum habere ànos. x vi. Formaeffeo/
portet magnitudine mediamec uaftos nec minutos decet eflTe.Eauas clumba AC uentnbus latis .Equos ad admiffuram quos uelis habere degere oportet amplo corpore formofos nulla parte corporis inter fe non cogruenti: Qualis futurus fit Argutuqjca/ eqUUS. opdio comedian potefì : fi caput habet n 5 magnCimec mébns cófiifif; fi 6 Put* , f oculisnigrismaribusnonangufìis:aunbusapplicatis:n5 angufìa iuba crebra luba fubcnf/	fubcr{fpa fub tenuibus fetis fplicata in dexteriorem partem ceruicis :pecftuf
Pa* ,	latum & plenum : humeris latis mentre modicodumbis deorfum uerfum pffis:
Coda fubcril fcapillls [atls:fpma maxime duplia.fi minus no ex tanti:coda ampla fubcnfpa: Pa‘	cruribus redis ^qualibus introuerfis:potius figurata:gembufrotundif nec ma/
gnif ungulif dunf: toto corpore ut habeat uenaf: qua animaduerti poffint: q? hn mfcemodi flnti&cum efi: ager:ad medendum appofitufcorpore multo.Dc f^lC pe magifftereftiqua fint:q> genera fut multa.Itaqj ad hoc nobilefa regioiba di/ cùtur. In gracia theffalia eq: a terra apuli : ab rofea f ofeam .Eqbói futuri figna Gregales.	funt; ficu gregalibaf pabulo cótéditucurrédoaliaue qua re quo potior fit: fi c^
fiume traiiaédù efi:gregi f primif pgreditur:ac nó refpedat alios.Emprio eq/ na fimilif fere: ac bou & afinoru : q> eifdé rebufdominiù i emptione mutat :ut Manilii adioiba fdt perfcnpta.Eqnu pecufpafcédù i pratifpotiffimu herba. In fiabulifac prafepiba arido foeno.Cu pepererunt:ordeo adiedobifdie dada aq. Horu foetura initiu admiffionif facere oportet ab aqnoctio uerno ad folfi^um
reu
motms armenticium pecus (ìc contuendum :lad:entes'cum matribus ne cubét: atteruntur enim : 8t eas mane adigi oportet. Et cum redierit e paftmcum creue/ rint uituiriieuàdx matres pabulo uiridi obriciendo in pr^fepiis.Item his ut fere i omnibus ffabulis lapides fuflernednaut quid item;ne unguis putrefcat. Ab s/ quinoctio autunnali enim una pafcuntur cum matnbus,Caflrare non oportet ante bimum:q? difficulter fi aliter feceris fe recipiunt,Qui autem poflea caflran tur:duri Sc futiles fiunt. Item ut in reliquis gregibus pecuariis deledais quot an/ nis habendus : ÒC reuculs reiicmnds:q? locum occupant earum:qua; ferr pofiut Reiiculs frucffus.Si qua; amifit mtulumtei oportet fupponere eos:quibus non fatis prav bent matres.Semeflribus uitulis obuaunt furfures triticeos &c farinam hordea/ ceam & teneram herbam : & ut bibant mane & uefperi curant. De fanitate funt cóoiura.qus (cripta de Magonis hbns : armentarium meum crebro ut aliquid d . eo legat:curo. Numerus de tauris & naccis fic habendus:ut in fexaginta unus rtlien anus Ct amculus:alter bimus. Quidam habent aut maiorem aut minorem numerù gregum. Nam apud eum duo tauri m feptuagmta matribus funt.Numerti gre gum alius al um facit.Quidam centenarium modicum putat efieiut ego, Atti/ cus.cxx. habet; ut Lucienus.Hac ilie,
DeAfinis, Cap.vi.
T Murius :qui dum loquitur Vaecius cuttvLuciéo redufTetiEgo inqt a	de almis pouf limum dicam : q> fum reatinusiubi optimi &C maximi fi
..	. un5*e cluo ^emmi° ego hic procream pullos : 8t ipfis arcadibus uendidi Seminio,
aliquotiens.Igitur afinorum gregem qui facere uult bonum:pnmum mdendil; ut mares foeminafq; bona state fumat:utique ut qdiutiflime frueftum ferre pof fint;firmos:omnibufpartibus honeflos:corpore amplo:feminio bono ex his lo/ cis:unde optimi exeunt:quod faciunt peloponefircum potifTimum eos ex arca/ dia emebant ; in Italia ex agro reatino.Non enim fi murens optims fluta; funt f ]y[urena, licilia Sc helops in rhodo:continuo hi pifces omni man fimiles nafeuntur. Horù ta, f flalia^ genera duo.Vnum ferum:quos uocant onagros.In phrygia ÒC lycaoma fut gre Qnann ges multi. Alterum manfuetum: ut funt in italia omnes. Ad feminationes ona/ cprn^„f-grus idoneus:q, e fero fit manfuetus facile:& e manfueto ferus nunq. Quod fi/ miles parentum gignantur : eligendi Sc mas Sc foemina cum dignitate ut fit. In mercando item ut csters pecudes emptionibus Sc traditionibus dominum mu tant : Sc de fanitate ac noxa folet caueri.Commode pafcunrur farre Sc furfuribus hordeaceis: Admittuntur ante {blffitiummneodem tepore alternis annis pariat Duodecimo em menfe conceptu femen reddunt. Pra;gna'tes opere leuant Ven/ ter eni labore nationem reddit deteriore. Marem no difnjofit ab onen». ^ fionelaboris fit deterior.In paflu cade fereobferuitiquxf equis°Secfid^^artfi pullos ano no remone: a matre Proximo ano noflibus patmtur effe cu his :& le urte: capiffns ahaue qua re habet u.flos Temo ano domare icWflt ad eas res: ad quas eos qu.fq; uult habere in ufu. Relinquitur de numeroiquora greaes nó
Capi.	bus maialesn’n gallis gallinaceis capi.De medicinis uel plurima funt in equis &
Tigna morborum & genera curationù tqua? pafìoré fcnpta habere oportet. 1^9 ab hoc in graraa potifiimum medici pecorù KTHpoiaT-poi appellati.
De Mulis Si hinulis,	Cap. vii.
V m hac loquerentur :uemt a Menate libertus:qui dicit liba abfoluta c	elle:6c rem diuinam parata:fi uellét:uenirentilluc:6e ipfìpro féfacri/
Bigeneris.	ficarent:Ego uero m| :uos ire non patiar:anteq mihi reddideriris ter/
tium adum:de mulis:de cambus:de parioribus.Breuig oro de ifìis inquit Mu nus .Nani multi & item bigeneris atq3 infitiui non fuopte genere ab radicibus.^
Mulufhinu/	eclua emm & afìno & mulus. Contra ex equo & afma hinuluf. Vterqj eorU
j-u^	ad ufum utilis : partus frudus uenter. Pullum afmmum a partu recentem (ubu/
aunt equa; : cuius lade ampliores fiunt: q? id lac q afinmum ac omnia alia dicut erie melius.Praterea educant eum paleis fcrno ordeo. Matri fiippofiticia qucqj Mt f	mriruunt : quo equa ad mimrierium ladis cibum pullo prabere poffit. Hic rt3
fititia ” edudus a bimo poteri admitti. Neqjeniafpernatur propter cóiuetudiné equi/ nam :Huc minore fi admiferis 8i ipfe arius fenefat: & qua ex eo conapiuntut fiunt deteriora.Qui non habét eum afinum:quem fiippofuerunt equa;& afiuu c . . admirianum habere uolunc.de afmis quéq; amphrifimum & formofifiimu qu^ Memmio ar/ poriunt eligunt. qq} feminio natus fit bonoiarcadico ut anriqui diceba't:ut nos cadico.	experti fumus reatmombi tricenis ac quadringentis milibus Idmiflarii aliquot'
uemcrunt. Quos emimus item ut equos : riipulamurqj in emendo:ac faam US i rure tt accipiendo idem quod didum eft in equis. Hos pafcimus pracipue fano atque Cibif fuffun/ ordeo: &; id ante admiffuram largms faamus : ut abis fuffundamus uires ad i'oe damufuiref. turam eo tepore:quo equo! adducentes.Idemque ut meat equas peroneas cura mus .Cum pepent equa:mulum aut mula nutricantes educamus. Hi fi in pdu fìnbus locis 6i uiiginofis nati habent ungulas molles Jidem fi exadi funt teriiuo tempore in m5tes:quod fit in agro reatinoidunffimis ungulis fifit.In grege mu
Ioni DarandoifDedandaa'rac/V fórma. Alfeenfm,'r 9r ° r.
Hinuluf.
Equulof.
hicula in uus ducuntur. Hac me reatino audore probares mihi ino t: nifi ttfip^ domi equarum greges haberes tac mulorum greges uendidifies. Hinuliis q af/ pellatur :ex equo ÒC afina:minor q mulus corpore:pieròq5 rubicundior ^aunbuf uteqmms mbam & cauda'fimilem afini .Iteminuétreefì utequus duodecim
»ngnofa^:ltemUteqi,UlOS&CdUC"nt&aIUnt	eorum exdencto
De Canibus.	Cap. vii.
r	^^ues «**«*»
Sf rmqZ?Spa TUS,anare	enim na curtos c peco
funt maxteoucs.iandecapra	rec,efendendum*In rt110
P 1 ’ as enim lupus captare Tolet :cui opponmius
j ut partuf idoneuftepore fiat*Duoc(eaifio'eru menfe die decfo aiunt nafd. Qu*
/poft tépufnafeunturjfère uitiofaatq? inutilia exiftùt*Admittere oportet: cù. té/ y Pus	Uenent;bis die mane 6c uefpere:Peroriga enim appellatur quifqms ad/ Peroriga.
--^uiLciLe impuni lemen eiiciut.v^nioaa latis ut auimui	^
fendunt.Si failidium fallendi eli: fcylla medium conterùt cum aqua ad mellis Fafìidium fa craffitudinem.Tum ea re naturam equa cum méfes Ierunt:tangunt. Córra ab J 0CIS equa nares maris tangunt:tametfi incredibile quod ufuuemt memoria mi dandum.Cum equus matrem ut laliret adduci non pollet:cum capite obuolu/ to aunga adduxiffet:&: coegilfet matrem inire : cum defcendéti dempfiflet ab J t^^lis :ille impetum fecit in eum : ac mordicus interfedt.Cum cocepermt equa : yf Uldendum ne aut laborent plulculu :aut ne frigidis fint lods :q> algor maxime p/	e ^ ^
1/ pantibus oberi.Itaqj in flabulis 6t humore prohibere oportet humum : claufa ponaunos in 7 habereoriiaac feneriras:& inter fmgulas a prafepibufintemcerelongorios:qui teni^er^
‘j eas difcernant : ne inter fe pugnare polfmt. Pragnanté neq? implere cibo : neque efunre oportet. Alternis qui admittunt:diuturmores equos & meliores pullos fi/
| en dicunt iltaqj ut reriibiles fegetes elfent exudiores:fic quot annis qua pragnà ^.u(^iores ^ tes fiant.In decem diebus fecùdum partum cù matnba in pabulum prodigédii, d Ne ungulas comutet riercus cauebit. Qumquemeftnbus pullis fadis cum reda fi di iunt in riabulu : obiiciendù farinam ordeaceam mollita cii furfuribus : & fiqd ^ind terra natum libenter edunt. Anniculis iam fadis dandum ordeum & fur/ f fures ufque:quoad erunt ladantes.Neqj prius biénio confedo a lade rernoue/
!j dum.Eofq?cum ftentcummatnbus:interdumtradàdummecu fint difiundi f exterreantur .Eadem qj cà ibi frenos fu(pend édum : ut oculi confuefcant & uidef Frenos fufpé i eorii faciem:& e motu audire crepitus:Cum iam ad manus accedere confuerit dendum.
' interdum iponere his puerum bis aut ter pronurinterdu in uentrem:poriea iam f fedenté:hoc làcere cu littrimus:tu enim maxime crefcere : & lacertofu fieri. Sut
qui dicant pori ànù 8c fex méfes equulum domari polle. Sed melius pori trimu Farrago»
a quo tempore farrago dari folet. Hxc enim purgatio maxime necelfana equio
Pilori :q> diebus decem facere oportetmec pari ulfu abum alia guriare. Ab un/
decimo die ufq} ad decimuquartum dandu hordefi :quotidie aduaendo mmu/ ^utat;m t
tatim. Quod quarto die feceris.In eo dece diebus proximis manedu. Ab eo tepo
re mediocriter exercenda :& cu fudauerit oleo pugendum.Si frigus erit :i equi/
li faciendus ignis.Equis q> alii lunt idonei ad rem militarem:alii ad ueéturà: a/
Fi ad admiffurà :aln ad curfurà.-aln ad pradàmon ite funt fpedandiatqj habé	( .
di.Itaqi peritus belli aliof eligitmtq? alit ac docet. Aliter quadrigarius ac defultor ^e u tor‘ Nec» idé qui uecftorios facere uulnad ephippium aut ad prstdaiq ut ad ré mili/ taré : $ ibi habere ad cafìra uolunt acies. Sic cétra in uiis habere malunt piaci/ Veélorii eq dos:propter quod diferimen maxie inriitutum ut caftrentur equi.Déptis em te Cantem, fticulis fiunt quietio res ; Sdideo c^ femine carent.Ii cauterii appellantur:ut i fui/
ad quarédum cibum ducet fi no dabitur: & a pecore abducet* Si no prabebitur nifi ut qdà putàt & illue peruenerint:prouerbiu attollùt antiquù ; uel etiam ut aperiàt de Adiamone atque in dominù afferàt détes. Nec nò ita panem ordeaceu dàdu : ut no potiuf eu i lacte def ftritù : q> ei fofueti abc uti a pecore no cito deli Morticina o/	Morticini ouis no patiutur uefci carnefne dudti fapore mmffe abftfeat.
uis,	Dàt etiam hif ex oflibuf de ea ipfa offa cótufa : d étes enim facit firmioref & of tua
gif patulum. Propterea q> uehementiuf mala: deducuntur : acnorefqj Guntpptet medullarum faporem.Cibum capereconfuefcut interdm;ubi pafcùtur.uefpeti* Catulire*	ubi fìabulantur.Foetura: principium admittendi faciunt uerifprinapio:tum eni
Da'dù ordea/ dlcuntur catulire.i.oflédere fe uelle maritari* Qua cum admiflaipariunt circi/ ceofpane ter f°^lt10 ^ptagnantes enim folent effe ternos méfes.In foetura dandum poti/ ^	us ordeaceos q triticeos panes:magis enim eo aluntur:& ladtis prabent maiore
facultatem *In nutricatu fecundum partum fi plures funt :fiatim eligere opor/ tet quos habere uelis:reliquos abiicere *Qi.iàpauciffimos reliques:tam optimi i aledo fiunt propter ladlis copia : Subflernitur eis acus aut quid aliud :q> meliore . cubiculo facilius educuntur,Catuli uiginti diebus uidere incipiunt.Duodd men ^ v u^atim fibus primis a partu non difiunguntur a matre :fed minutatim defuefiunt.Edu v e lunt' eunt eos pluref in unum locum &£ iritant ad pugnandum quo fiant acriores:ne/ KT .. qj defatigari patiuntur quo fiant fegmores.Confuefaaunt quoq; ut alligari pri/ umellx,	tnum poffint lembus numellis :quas fi abrodere conatur :ne id cofuefcat facere
uerbenbuf eos deterrere folent .pluribus diebus cubilia Pernenda fronde aut p3 buio duabus de caufis:ut ne oblinantur :aut perfrigefcant.Quidam eos caPrat q. eo minus putant relinquere gregem,Quidam no faciutjq eos credut minus acres fieri* Quidà nucibo grans m aqua tritis perungut aures & inter digitos ;q> mufea 6C ricini publice foleant (fi hoc unguine nó fis ufus)ea exulcerare. Ne uul Ricini.	nerentur a bePiis : iponu tur his collaria : qua uocantur meliu :id eP cigulfi dreu
Melium coi/ collù ex cono firmo cuclambo capitatis:qua ftra capita ffintur pellis mcllif: ne lana*	noceat collo duricia ferri. Quod fi lupus aliufue qms his uulneratus eP : reliquos
quoqjcanes facit:qui id non habent:ut fint in tuto.Numerus canu pro pecons multitudine (olet parari. Fere modici! effe putàt:ut finguli fequantur fmgulos opiliones de quo numero alius aliu modu cóPituit* Quod fi funt regioes ubi be Eia fint multaidebent plures effe.quod accidit iis:qui per calles filuePres logit» Affiduioref cluos	comitari i aPma ac hyberna Villatico uero gregi i ffidù fatis effe du/
indefinenter, os	mar^ ^ fiamma .Ita eni fùt aPiduioresiq cu. altero idem fit acrior:^ fi
•	alter indefmeter ager é:ne fine cane grex lit.Cù circùfpiceret neqd ptenfTet: hoc
filétiu inquà uocabulu ad partef. De PaPonbus.CaD'.viu.
r Eliquù m*i hoc adluqu-0^”^---------------r ’ 1^
i quot & quod genus fint habédi paPores ides atate fupiores ad minores ét pueros:
res, Coffi/
eros:ut utro
canes defenfores.In fuillo pecore tamen funt:quce uendicent Riesmerres:maia/ lesifcrofe,prope enim hsec apris qui in filuis fepe détibus canes occiderut.Qiud dicam de pecore maiore reum fciam muloru grege cvl pafcereturt eoque ueniilet lupus:ultro mulos circufluxifle 8c yngulifcsededo eum cccidifler'& tauros foler diuerfos affi (Iere clunibus cótinuatos &C cornibuf facile propulfàre lupofr' Quare de càibu:; quoniam genera duo, Vnu uenaticum:& pertfet ad feras ac filueffies.
Alterum quod cufiodia; caufa paratur : & pertinet; ad pafìorem,Dica de eo ad	e
formam artis difpofìtam in noué partes.Pnmu idonea ^tate paradiiq) catuli 6C uetuli neque fibi neque ouibus funt prandio	feris beffiifnonunq prada:, Fa/ Qc^frau^
cie debét effe formoli:magnitudine ampla:oculis nigrantibus aut rauis :& nari/ bus congruentibus : labrif fubnigris aut rubicudismeqj refimis fuperioribus ;ne/ qj pendulis fubtus meto fuppreffo tSCex eo enatis dentibus duobufdextra & fini	. _
ftra paulo eminus fuperioribus diredis potius q brochis racutosquos habeant	1 } ^tl
labro tectos ; capitibus & auriculis magnis ac flaccis icraffis ceruicibus ac collo :i f1 d rcc il, ternodiis articulorum longis : cruribus redis :ac potius uariis q uaciis : pedibus i nterr|0Q!1‘ magnis altis qui ingredienti ei dilpiodantundigitisdifcretis: unguibufduris ac ^rtlcUi°rum, cumis : talo nec ut corneo nec nimium duro : fed ut fermentato ac molli : a femi/ „otiur. uani* nibus fummis corpore fupprefTo,Spinaneqj eminulamequecurua:caudacraf/ d uacul' fa: latratu grauiihyatu magno: colore potiffimum alboiqm tenebris fpecie leo/ nina.Pngterea feeminas uolunt effe mammofas aqualibus papillis.Item uiden/ dum ut boni feminis fintiltaqj a regionibus appellantur lacoes epirotici falama/ Lacoefcaef tini .Videndum ne a uenatonbus aut lamis canes emas. Alteri q> ad pecus fequé dum inertes: Alteri (i uiderint leporem aut ceruum:eum potius q oues fequent.
Quare aut a paftonbus empta melior :qu$ oues fequi confueuit:aut fine ulla co fuetudine qua: fuerit .Canis enim facilius quid affuefcit.Eaque firmior confue/ tudo qua: fit ad paftores ,q quie ad pecudes, Publius Aufidius Pontianus Ami/ terninus :cum greges ouium emiffèt in Umbria ultima:quibus gregibus fine pa floribus canes acceffiffent : pa Pores ut deduxerunt in metapontinos faltus Sc he/ racies emporium :mde cum domum rediffent:qui ad locum deduxerant:e de fiderio hominum diebus paucis portea canes fua fponte :cum dierum multoru uia interertet :fibi ex agris cibaria prahuerut :atque in umbriam ad partores re/ dierunt.Neque eorum quifq fecerat:quod i agricultura Saferna prarcepit: Qui Qru uclit fe
uelletfe a cane fedari: uti ranam oblidat codam. Magni mterefl ex femine effe acàefedan. canef eodem : q cognati maxime inter fe funt pr a lidio .Sed q quarum de empti one fit alteriuf :cum a priore domino fecundo traditum efl.De famtate 6c noxa rtipulationef fiunt esdé qua in pecore mifi q hoc utiliter exceptu eft, Alii predo fadut in lìngula capita canu. Alii ut catuli fequant matré. Alu ut bini catuli uni/ us canifmimem obtinea'tmt folent bini agm ouis.Pleriqj ut acceda't canes q c6/ fueuerut effe una. Cibatus canis ppriorhois q ouis.Pafdtur eni e culina & offi/ Cibatuf càis bus no herbis aut frode.Diugeter ut habeat cibaria prouidédù.Fames enim hof
liceret:& filios haberet e qbus ueliét. Quse ad ualitudine ptinent homm ac pc corisfme medico curari poffinamagiflru (cripta oportet habere.Is.n/me Iit teris idoneus no rones dominicas pecuarias coficere necquicq recate poterti De numero paflorù alii anguftiusjalii laxius cófìituere foiét. Ego in octogenas Greges miii/ hirtasoues fmgulos pariores coriitui:Atticus f centenas.Greges ouium:fed ma arii	gnos quos miliarios faciunt quidam : facilius de fumma hominu detrahere pof
funr:q de minonbamt fut Attici.Tremelbus. Septigenarii eni mei ut opinor:tu odmgenanos habuiflnNec tamé no ut nos anetù deamam parte. Ad equaru gregé qiuquagenariù bini homines mtiqj uterque horu ut feal habeat equas do mitas fingulas in his regionibus :in quibus fìabulari (òlét.Equas abigere ; ut in apulia Oc in lucanis accidit fa pe.
De lacrie : cafeo : lana,	Cap: vmi.
Vonià promirik abfoluimus; eamus fqt. Sed inq qd adieceritisr' De q extraordiario pecudù frucriu pradirilu e:de lacrie i eo & tofura lana. Eri eni lac omm rena quas cibali caufa cupimus liquétiu maxime au/ Eae alibile	bile : & id omlu ide capnnii > Quod àt maxime perpurget é equina : tu a ? mina :
deinde bubulujtu caprinu.Sed ho^ funt diferimina quada;&: a pariiombus:^ A muldtu	a pecudù natura;8c muldtu. A paftiombus: q, fit ab hordeo & fìipula & ofo ari/
do 8c firmo cibo pecude pafìa; Ad ppurgandù ea qua uiridi pafeuo magis flube ex herba qua ipfa fùpta ppurgare corpora norira (olet. A pecudù natura : q> laC melius é a ualétibus Se ab alns;qua nódum ueteres flint;q fi é cétra, A mulgeu do atque ortu optimum eri id : quod neqj enim longe aberi a mulfomeq; a par/ tu cétinuo é fumptum.Ex hoc laéle cafei qui fiunt maximi cibi funt bubuli ; &C qui difficillime tran(èant fumpti. Secùdo ouili minimi cibi:& qui facillime deii/ ciàtur caprini.Et etiam eri difcnmemutrum cafei molles ac recentes fint:an ari/ Molles cafe' C*1 & ueteres* ^um mo^es ^nt a^^es magls ln corf ore non refides:ueteres& ari alibiles et	contra.Cafeum facere incipiunt a uergiliis uernis exortis ad ariiuas uergiliaf.
Mulgent uere ad cafeum faciundum mane:aliis temporibus meridianis horis : Pabulù dif/ tametfi propter loca 8C pabulum difpanle né ufq^quaq? idem fit.Latìis duos co parile.	gios addunt coagulum magnitudine oles ut coeat: quod melius leporinù 8t adi
Coagulum num f agninum Alii pro coagulo add unt de lici ramo lac : &C acetum afpergbr;
Ite aliis aliquot reboiqd grsci appellat alii opon alii draconon.ISJó negari fq 'n
Rumia
Subrumila mml bicùtur agni laététes a laéle.Qui afpergi folet fales, melior é fofiilis q ma/ dentes ^n^s*tonfuraouiù pnmù aiaduerto anteq mapià làceremù Icabié Se ulcera habeat: ut fiopus é ante curentur ;q tédeantur.Téfurs tépus inrer squinoclin Succida a fu ^err^ ^ folriitiù cum fudare iceperint oues :a quo fudore recés lana tonfa fuca/ dorè	da e“ aPPeUata• Tonfas recentes eodem die perungunt uino & oleo ; no nemo
admnda czra alba 6i adipe fiullo.Et fi ea teda folet eé qua' pelle habuit iteda;
feci etiam pueli* pafcant: Qui pafomttcos cogere oportet in pafli'one’dìem toù pafcere communiter.Contra pernottare ad (uum quenque gregem. Elle omnes fub uno magifìro pecoris eum effe maiorem natu potius c| alios :& peritiorem q reliquos. Quod is qui state & (cientia prsilatianimo squiore reliqui parent.
Ita tamen oportet state prsftareiut ne propter feneduté minus fuliinere poffit pvq5tl,um ar/
labores.Neque enim fenes neque pueri collium difficultatem aut montium ar/ ^	ar/
duitatem atque afperitatem facile ferunt ; quod patiéd uui illis qui greges fequù	3	,
tur : prsfertim armentiaos ac caprinos : qbus rupes ac filus ad pabulandum cor tlQ^eS srnie
di.Forms hominum legende:ut fint firms ac ueloces:mobilef expeditif mébrif
qui non folum pecus fequi poffint ; fed etiam a befìiis ac prsdombus defen/
dereiqui onera extollere in mméta poffint.*qm excurrere qui iaculari. N6 ofs ap
ta natiotq? neq; baffiilus neque turdulus idonei:gallx apofiti fed maxfead tume
ta.In emptionibus dominili iegitimu fex fere res perficiunt; fi hsrcditatem lulli
adiit:fi ut debuit mancipio ab eo accepit a quo iure aulii potuit:aut fi i iure cui
cefiit potuit credere : Sc id ubi oportuit ibi aut ufucepit : aut fi e prsd a fub corona
emit. Tum ne cum in bonis fedione ne cuius publice uemt. In ho^ aut emptioe Sedio'
folet accedere peculium : aut fi excipiet flipulatio intercedere fanu eum efie fur/
tis noxnlque folutum. Aut fi manapio non detur dupla promitti:aut fi ita padi
fimplam.Cibus eorum debet effe mterdiu feparatim uniufcuiufq? gregis. Vefp/
tinus in coena qui fit fub uno magiftro communis.Magiflrum prouidere opor/
tet. ut omnia if:rumenta fequantur :qus pecori & pafforib^ opus fint: maxime
ad mdum hominum &L ad medicina pecudu.Ad quam rem habent lumétadof lumenta dof
maria domini:aln equas:aln pro his quid aliud:quod onus doflo ferre poffit* filaria
Q r od ad foeturam humanam pertinet pariorum:qui i fundo perpetuo manet: Qnus doffo
facile eri : ^ habeant conferuam f uilla : nec hac uenus parioralis lógius qd qus/
rit Qui aùt funt in faltibus de filueftnbus loas pafaint:& non mila fed cafis re
pentinos imbres uitant:his mulieres adiungere:qus fequantur greges : ac ciba./
na parioribus expediant:eofqj affiduiores Sciant:utile arbitrati multi. Sed eas
mulieres firmas erie oportet: non turpes qus in opere multis regicnibus non ce/
dant uins: ut iu illirico paflim uidere licet. Qus uel pafcere pecus uel ad io/
cum afferre ligna ac cibum conqusrere uel ad cafas inrirumentum feruare pof/
fint .De nutricatu hoc dico:eafdem fere St nutrices St matres. Simul afpiat ad
me:& ut te audio dicere inquit:cum in Ipburmam ueniffes:te uidiffe matreffa
lias eorum affer re ligna : & fimul pueros quos alerent; alias fin gulos: alias binof:
qus oriend unt foetas noriras : qus in conopeis iacent : dies alio uot effe leni muci r<
das & contemnendas.Cui ego. Certe mq. Nam m tUyrico hoc amplius mragni	'
te &pe cum uext panendi tepus.-non longe ab opere difcedereubique enixa'pue p
tum referre : quem non pepenffeifedmuemffeputes.Necnon euam hoc : quas peredit
uirginesibi appellant inonnunq annorum uiginti:quibus mos eorum non dene f™”"
gauit inK nupaasiut luccumbermt quibus uellent : * incomiuns ut uagan a • P
denique nùc é ut dia po{Tit:Nó tum Hnnms fcripCtTeptìngenti (at paulo plus Thebx ante aut minus anùaugufto augurio pofìquà inclita códita toma eft ,Theb«e qux an catadyfmon te cataclyfmon Ogygi condite dicuntur:ex carnè circiter duo milia ànorum 36 centum funt.Quod tépus fi referas ad illud prindpium quo agricola Cuntcaep/ tnatqj f cafis Só tuguriis habitabatmec murus Se porta quid eflèt /ciebant : im/ Immani nu mani numero annorum urbanis agricole prarfìant. Nec mirum:q> diuina na/ mero	tura dedit agros : ars humana axlifìcauit urbes. Cum artes omnes dicatur i grav
Artes iter mil eia iter mille anorum reperti;agri nuquà no fuerunt in terristqui colli poflint* le annorum Neque folum antiquior cultura agritfed edam melior Jtaque no fine caufa ma reperta	iores noflri ex urbe in agros redigebat fuos dues : q? & in pace a ruflids romanis
alebatur: 36 in bello ab his tuebatur & alebatur. Nec fine caufa terram eàdé ap/ pellabat matrem SC cererem : Sequi ea colerent:piam 8c utile uitam agere crede/ j . .	bant:atque eos iblos reliquias efle ex ftirpe faturni regis. Cui cofetaneum eh:^
mtla	imtia uocàtur :potiflimum ea qux Cereri fiunt Cacca, Nec minus quoque oppi/
di nome theba: idicat antiquifTimum effe agrum:quod ab argin grxee no a co/ ditore nome eft ei impofitu. Nam lingua pnfca & m gracia soles boetii fine af/ flatu uocatsolis tebas : Se i fabinis quo e grada uenerùt pelafgi : 36nuc ita dicut» Cuius uefligium i agro fabino uia falana no loge a reate miliarius cliuus appei Miliarius di iatur.Theba cum agricultura primo propter paupertate maxime fdi/creta ha / uus	berent:q>a paftonbus qui erant orti in eodem agro SC ferebat 3c pafcebattqux
poftea creuerut pecuia diuiferut:ac fadlu ut diceretur alii agricola alii paOores, Qua ipfa ps duplex é tametfi a nullo fatis difcreta: q, altera è uillatica partio; Pecuaria	altera agreflis. Hac nota & nobilis:qus & pecuaria noiatur:&multu hoies lo/
cupletes ob eà rem aut coducflos aut emptos habet faltus. Altera uillatica : q> hu milis uidet a qbufdam:adieda ad agricultura cu efiet paflio neqj explicata tota fepararim % fda' ab ullo.Itaqj cu putare eé re^ rurtica^ qua cóflituta funt fiu tìus caufa tria genera : unii de agricultura : alteru de re pecuaria : tertium de uil/ laticis partionibus:tres libros conrtitui.E quis duos fcripfnprimum ad Funda/ mam uxoré de agricultura : fecundum de pecuaria ad Turanium nigrum. Qui reliquus ert tertius de uilladcis frucrtibus in hoc ad te mitto:q> uifum fum debe/ re pro nortra uidnitate 3C amore feribere potiflimum ad. te. Cum enim mila ha/
V na It ho	heres opere tedtono & intertino ac pauimentis nobilibus lithortrotis (pecrtadam
{itoti* Cpe	parum putaffes ertemi tuis quoqj litteris exornati parietes eflènt .Ego quoque
éianda	rtuo ornat:ior ea erte portet fructu q iaertu :quoad facere portem ad temifi hac:
recordatus de ea re fermones quos de uilla perfera habuifTemus.Dc quibus ex ponendisiniaumcapiamhinc, Tracrtatus Cap. ii.
_ .	Omituseddiaiscumfolecaldoegoatque Axius ienator tribulis iuf
o eca o. c fragium tulirtemus : 6c candidato cui rtudebamus uellemu5 dlf
prarto: cum domum rediret Axius : inibidum dirimerentur inquit fiiffragia : uis potius uilla publica utamur umbra i q priuati candidati ta /
eam intmfecus eaclé re perungunt:& tegunt rurfus. Si qua i 15fura plaga acce/ pit;eù locu adlmùt pice liquida. Oues hirtas tondét cirater ordeaceà mefTem : 1 alus locis foeniiicia. Quida has i anno bis tondét: ut in hifpania citeriore : ac fe/ meflres facitit tonfuras:duplicé impendùt operam : q> fic plus putàt fieri lana: : quo nomine quidà bis fecàt prata.Diligétiores tegeticulis iubieélis oues tonde/ re folentme q floci intereant.Dies ad eà ré fumùtur ferenitòóiis id laciunt Iere a quarta ad decima horam. Cu fole callidiore tonfa ÓC fudore eius lana fit mollior
ueiumia appellant.exquoru uocauuioamniauucili.puua icuiam
q tonfuram inuentà.Qui etiam nunc uellunt:ante triduo leiunas habent:q là/ Yulfura.
guid^minus xgre radices lana retinent. Omnino tonfores in italiapnmu uemf
fe ex fidila dicunt.P.R.conf.an, cccc.lixii.ut fcnptù in publico ardea: i litteris ex/
tat:eofque adduxilTe Publium Ticiniu Mena.Oli tófores no fmfie affignificàt	.
antiquoru ftatux:q pleraque habent capillu 6C barbam magna.Sufcipit Goffi ^ o ore (iua/
nius. Vt fruétu ouis e lana ad ueflimentu :fic capra pilos admmiftrat ad ufu na do
uticu & ad bellica tormenta & iabnlia uafa.Neque non quafdà nationes ham _	..	,
pellibus funt ueflita :ut in gatulxa & fard ima* Cuius ufum apud antiquos quo/ ^ardl PeUl 3
que graxros fuifle apparet : q in tragoediis fenes ab hac pelle uocàtur diphtheria :	rai um ue
6C in comoediis qm in rufiico opere morantur : ut apud Ceciliu in hypobolymao ^ ltl*
habet adolefcens:apud Terenttu in eautontimorumenon fenes tondent.Quod
magnis uillis funt m magna parte phrygiamnde cilicia & catera eius generis fo/
lent ften. Sed q pnmu. ea ton ura i cilicia fit inftituta : nomen id alicas adieaffe Cilicia
dicunt. Illi hoc.Neq? ab hoc q mutaret CofTmius:& fimui Vituli libertus in ur
bem ueniens ex hortis dtuertitur ad nos:& ait:Ego ad te miffus inquit:ibam do
mum rogatum:ne diem feflum faceres breuiorem:&: mature uemres. Itaq: di/
fceffimus Ego & Scrofa in hortos ad Vitulum nigrum Turan iu.Mox illi par/
tim domum : partim ad lenatem »	v';
marci terentii varronis rervm rvsticarvmliber
TERTIVS ETVLTIMVS:	praefatio.
De uillaticis partionibus.	Cap. i.
VM DVAEVITAE TRADITAE SINTHO minum : ru flica 8c urbana. Qu.Pinm dubiti nó é: qum ha no folu loco difhn&a fintifed etiam tem/ c	porc diuerfam originem habeant: Antiquior é em Antiquior
multo ruflica:q fuit tempus:cii rura colerent ho/ fuflica ulta minesmeqj urbe haberét.Eteni uetufìifìimù oppi dum cum fit traditum gracu boetia theba : quod rex Ogyges adificauitiin agro romano romajquam Romulus rex. Nam in hoc
qua propter pafhóes capiatur fructus magni» Quid em refert utrù propter ouei fructus aut propter aues capias.^an ne duldor ludius apud te ex bubulo pecore unde apes nafcantunq ex apibus qua: ad uilla f’Sin alueams opus faciut i & nu Apros milia/ P^uris tua uilla illic natos uerres lanio uedis:qhic apros miliarios emif^Qui mi nos emis»	nus ego iquit Axius iltas habere poflum f reatina uilla.Nifi (i apud Seium ficu/
ium fit mei corficu i reatino : Sc hic aprii glan s cu pafcit em ptida facit pinguem : illic gratuita exile. Apms ; PofTe apud te fien inquit feianas paftioes no negauit Merula.Ego no effe tpfe uiduduo genera cù fintpaflionu» Vnùagrefìe in quo pecuaria: funt.Altem uiilaticu:in quo funtgallina:accolumba?& apes:& cate/ «	... ra qua: in uilla folent pafa.De quibus & pcerms Mago & CalTius Dionyfms:^
epati ac it	- qUOCj fgparati ac dilperfim i libris reliqueriittquos Seius legiffe uidetur. Et
periim	IC}e0 ex his pafiiombus ex una mila maiores frudus capere.q alii faciunt ex toto
fundo.Certe inquit merula. Na ibi uidi greges magnos anferu gallinam colfiba rum grufi :pauonu :necn5 glirifi pifcifi aprorfi.Catera: uenationesrex quiba re/ bus fcnba librarius libertus eius q apparuit Varronime abfente patrono hof pitio acdpiebatu ànos Gngulos plus.L.milia e uilla capere dicebat Axioadmira
ti.L-erte noltimq matertera mea: fundum i fabmisiqui é ad.xxmi:Iapide uia fa Lana a roma.Quidm mqmtr'ubi aliate diem meridie diuidere foleamrcfi eo re/
VM Tur/ enIrnTh^fU'ndeUCra0h>T?0aUp0n“eCaflra-At9'nhacullla <?U*
do™ igne “P“s«dS‘•nrt “ZusZdr15 terms : dearmtetmsreddit.Quid.k.mqmtAxmsrlxU.deride^Llinqui.SedaZZrWfipa/
Dolum ^ ueniasiopus erit tibi ut epulum aut triumphus alicuius.ut tunc fuit Scipionis nxcadeiaciut Metelli aut collegiorum coma : qua tunc innumerabiles excandefadunt anno/ a^ona ma/ nam macelli, Reliquis annis omnibus & hanc expedabis fummam. Snem
m : qua: nuc mumerabiles mtendut annonam. Sed propter luxuriam inq t;
Epulumouo	epulÙ ^U0tldiana é intralanuasromx‘N°nneité,L.Alburiushorno
tidianfi ^	'utfratis)apprime dodusicuius Luciliano caradere funt libelli: dicebat in alba/
no lundu ufi pafiiombus femper uind a uillafagrum enim minus decem te eremilla plus uicena.Idem fecundummarequolocouelletfi parafietuill^
4tnSZimrlI';lUllIareCePtur3-ASen‘i '	Cato nuper cum Luculli ac«<
mamr-t Kaniseius.xl.mébusfeflertiis uédiditpifcesfAxius Merula mi
Mferual.i.ce JlTeris	'IIk‘Qsi BmuI?cX°'
nam	ex rfta paffionetZo An m<3 r'f dT E?°Uer0 n5 ^
Morticinas remortm>runtanrLSauZS'Cred?-finifa^pritfUme’ClflnU'anCZm'ci eto* tuia/
bella dimidiata aedificemus nobisr’Opmor inqua non foluquod diaturiMalum cóf ilium confultori effe pelli mù ffed etià bonu cóliliu qui cófulit & qui coniuli/ tur borni habendù.Iraq? imus : uemmus in mila. Ibi apium Claudm augurem fedente iuenimus in lubfelliis :ut confuli: fi quid ufus popofciffet:elTet prillo. Sedebat ad fìmllram eius Cornelius Merula confulan familia ortus ; & Fircelms Pauo reatmusiad dextera Minutius pica &.M.Petronius Paffer. Ad quem cù acceffiflemusiAxius Apio fubridensreapisnosinqmt:intuum ornithona ubi fedes inter auesr'Ille.Ego mqt tejprsfertim cuius aues hofpitaleS etiam nùc ru ftoriquas.mihi appofuifli paucis ante diebus i uilla reatina ad lacù uellini eun/ ti de cótroiierfus interamnatiu 3C reatinoru. Sed non ha’C fquit mila : qq edifica tunt maiores nofln trugalior & melior ell:q illa tua perpolita f reatino Nuc ubi hic mdes citrum aut aurur'num minia aut armeniùr'nù quidé emblema aut ii/ thoUratumr'quae hic omnia contra aurum.Et cum ha:c lit comums uniuerfi po puliulla fbiius tua.Efec quo fuccedant e campo ciues & reliqui omnes alia quo equa: & afini* Praterea cum ad rem puplicam ad mini lirandam hac fit utilis: ubi cohortes ad deledum confuli adduda confidantiubi arma ohendant ; ubi cenfores cenfu admittant populum tua inquit, s. Axius. Hac in campo martio extremo utilis : & non delicus fumptuofior q omnis omnium uniuer la reatina: tum enim oblita tabulis pidismec minus figms. At in ea uefhgmm ubi fit Lyfip pi aut Antephyli : & crebra fatoris & paPons ;<5d cu m illa non fit fine fundo ma/ gno:& eo polito cultura tuatiPa neqj agrum habeat ullum meqj boué nec equa Deniqj quid tua limile udia illius qua tuus auus &£ proauus habebat. Hac em ut illa Ipenificia uidet arida i tabula:nec uindemiam in cella:neque in granano meffun.Nam quod extra urbem eP adiliaum:nihilo magis eP uilla : q eorum adtfcia qui habitant extra portam flumentanam aut in amilianis. Apius fub ri/ dens. Quoniam ego ignoro inquit:quid fit mila :uelim doceas me ; ne labar in ipmdetiam: q> uolo emere a. M. Seio inoPienli uillam.Quod fi ea adificia uil/ he non funt:quaafmum tuum quem mihi quadraginta miliiba emptum oPen debas : apud te non habent: metuo ne pro mila emà oPiae i littore Seianas ades* Quod adificium hinc me Luaus Merula impulit:ut cuperem habere : cum di/ ceret fe nullam accepiPe uillam : qua magis deledatus effet:cumapud eu dies aliquot fuiffet. Nec tamen ibi fe uidiffe tabulam pidam :neqj fignum aneum : aut marmoreum ullum.Nihilo magis torcula uafa uindemiatoru:aut ferias o/ learias ac trapetas. A xius refpiat Merulam : dC quid	m qUlt epj.
mila iPa : fi nec urbana habet ornamenta neque ruPica mébra. Cui ille. Non mi nus mila tua erit ad angulu uelinhqui nec pidor neqj tedor uidit unq: q i ro/ fea qua eP polita ope tedorio elegiter:qua dominus habes cóem cù alino Cù CgnificatTet nutu.mtóommus efie uJli.ea quaefTet fimplex mlfeuq eà i quo offet utrunq! & ea & urbana;& rogaffet qms ex hu rebus coHioeret.Quid iquit propter paPiones tuus fundus m roiea probandus fit:& q. ibi pafcitur pecus ac
Malù cófiliù
confuiton
pePimù
Sedes iter auef
Auefhofpita Les rudor
Emyliana
Vindemiato; ria uafa
Tedor tecto num
Villa ruPica urbana
tulit ad mare:&meas pelagios greges puciumreuocauit.LNoprop	a	li
lati Seroius Orata & Lunnius Mutena.-Quts emm propter nobthtate .gnorat pifdnas Philippi Hortenfii 8i LucuUotumQuare unde uehsmcipere Aa
dic.Iile.	.	^
De auibust genere.	^ap	im.
...	Go uero iquitfut aiùt)po(ì: principia x caftris;id eft ab histemporibus
Poit pricipia ^	(uperionbus q> ex pauombus frudus capiùtur maiores q e gallina.
Atq^ adeo no diffìmuiabo cp nolo de ornithone primum : q? lucrifece/ runt hoc nome turdi.Lx. enim milia {ircilina excàdere me fecerunt cupiditate» Merula iqmt.Duo funt ornithonis genera, Vnumdeledtatiòiscaulatut Varro hic fecit nofìer fub cafino:quod amatores habet multos ac menit.Alterù frudus Macellam	caufa;auo genere macellarii & i urbe quidam habent loca claufa & rure maxie
códuda i fabinis:q>ibi propter agn naturam frequentes apparent turdi. Ex his tertii generis uoluit effe Lucullus comndum auiariu :quod fecit in tufculano. ut in eodé redo ornithonis iclufum tridiniu haberet;ubi delicate comitaret;& ano In mazono/ ulcieret {mazonomo pofitos codos ; alios uolitare circa feneflras captos > Quod mo codi tur inutile menerùt.Nà no tantu i eo oculos delcdat itra feneflras aues uidere uoh
di.	^ ._____- _ct___j;.______ i
V*
^	t itesiquàtù offendit q> alienus odor nares opplet.
De turdis»	Cap,
Ed quod te male arbitror Axi dicam; primo de ornithone ; qd ftudus ,	f	caufa fàciù t. Vnde no ubi fumiitur pinguis turdi. Igit te (ludo ut peri
ftiliutedutegulis;autretefitmagna;iquamiliaaliquot turdom ac merularu icluderepoffmt.Quidacu eoaduciat prater ea alias quoq?qua pin/ gues ueneut care; ut miliaria ac coturnicesJn hoc tedu aqua oportet uéire pet fiflula;&: ea potius per canales àguflas ferpere;qua facile pofTint extergi, Si em ibi late diffufa aqua;& iquiatur facilius ;& bibitur futilius ;& ex eis caduca qu^ P ...	abundat per fiflula exire; ne luto aues laboret. Ofliù habere humile & angufld
0C ia	& potiflimu eius generis;quod cochliam appeilat;ut foletefièmcauea; in qua
tauri pugnare folent. Feneflras raras p quas no uideatur extrinfecus arbores aut _ ,	aues;q, earum afpedus ad defìderiu macrefcere facit uolucres inclufas. Taturn
a^re cere luminis habere oportet;ut aues uidere pofTint ubi allidant:ubi cibus ubi aqua fit.Tedorio teda effe leui circu odia ac fèneflras;ne qua f trarem us aliaue qua;
heltta	r*-. - t	, r ■■	•	-	• r	i	w .	t ’^neS
,	&	ex UC1S oi larre mixto.Diebus uigfti ante q tollere ueiis
largius dat : cibuq? plus poniti forre fubtiliore incipit alere.In hoc ted^ ^ qax tabulata habeat aliquod ad portici fupplementu. Contra hoc auiariu q
ce me in m'am'difciplina: uillatiCcE pafìiois:ac uim formamcjue eius expone .Me tuia:Non granate.
Quae £ mila circdue ea ali nel pafci poflinti Cap. ini.
Ritnu inquit domina fcienté ette oportet earum rerù qua f mila cir/ p	cune eà ali ac pafci poffintuta ut domino lint frudlui ac delectationi.
Eius difdplina genera funt tria:ornithonesdeporaria:pifcina.Nùc or OrmthoneU nitohonas dica oium alitò qua intra parietes mila folent pafci.Lcporaria te acci eporana pere uolomó ea qua tntam nofln dicebàtmbi (oliti lepores fmt: fed omniafep/ ta affixa mila qua funt 5C habét fclufa alalia qua pafeutur.Similiter pifcmas di co eas qua in aqua dulci aut falfa iclufos habét pilces ad uillam. Harum fmgula	;mum
genera minimò in binas fpecies diuidi pofTunt. In prima parte ut funt :qua ter/
ramodo funt cótenta : ut funt pauones: turtures: turdi ♦Altera fpecie funt : qua
nò funt cótenta terra folò:fed etiàaquàreqmròtmt fòt anferes querquedula a/ nates.Sic alterò genus illud uenaticò duas habet diuerfas fpecies. Vnam f qua efl aper caprea lepus ; Altera item extra uilla qua fòt: ut apes coclea grues. Ter/ tu genens aquatilis item fpeties dua: partim q> habét pifces in aqua d ulci : patri q, in marina. De his fex partibus ad ifla tria genera artificum parada aucupes uenatores pifcatores:ut ab h s eméda:qua tuorò feruorò diligétia tuearis i fce/ tura ad partus:& nata nutricare : faginefque in macellò ut perù emat. Neque nó etiam quadà afTumenda i uillà fine retibus aucupis uenatoris pifcatoris: ut gli/ res cocleas Se gallinas.Earò retò cultura inflituta pnma ea qua in mila habent, no enim folò augures romani ad aufpicia primu pararòt pullos : fed etii patref/
Stabulatur
tei aiueana:aues em motus luDgrunaas ao mino umanco mu: lcllu, x ^	»
na dulces fieri ccepta:& e fluminibus captos recipere ad fe pifces. Omnibus m/ bus his generibus funt bini gradus.fuperiores:quos frugalitas antiqua : inferio/ res quos Luxuria poflerior adiecit.Primus mille gradus antiquus maiorum no flrom erat : i quo e ent auiaria duo dutaxat in plano : cohors in qua pa icebatur Auiana gallina : & ea^ frutfus era'toua & pulli. Alter fublimis i quo era't colòba in tur/ nbus aut fuma mila. Cétra nòe auiaria fòt nomme mutato q> uocàtur ormtho/ nes.qua palatu fuaue domini parauit:ut tedia maiora habeàt.qtu habebat to/ tas uiilasun quibus flabulàtur turdiac pauones.Sic in fècòda parte ac leporario otaoi pater tuus Axi praterqlepufeulu e uenatióe uidit nunq.Neq; emmcrat magnò turdi id feptò:quod nòe ut habeàt multos apros ac capras:complura xugera maceriis cócludòt.Nó tum inquit mihucum emifli fundum tufculanum a,M.Fifone in Leporario apri fuerunt multi Jn tertia parte quis habet pifcinam nifi dulce	n Rhynton
ea d untaxat fcaros ac mugiles pifcesfQuis contra nòe rhynton non dicit fua ni/	^
hii interelTe: utrum his pifcib flagnum habeat plenum an ramsfNo Philippuf cum adMinidium hofpitem cafmi diuertifìetóc ei e fuo flumine lupum piicem formofum appofuifletiatqj ille guflafkt 6c expuiflet ; dixit. Perei ni pifcem pu/
h
perluceat: tota fepta maceriis altis:intra tholi colu nas exteriores lapideas & toti/ dem interiores ex abiete tenuesXocus eft.p.qumqj latus Jnter columnas exte/ riores pro panete reticuli e neruis funt:ut profpici m filua poffit & qux ibi funt : neqj auis ea tranfire.Intra itetiores columnas pro pariete rete auiarium efì obie/ Theatridio n ^-um. Inter has exteriores gradatim iubflrudum ut theatridion auium mutuli Mutuli	crebri i omnibus columnis impofiti fedilia auium Jntra rete funt auiu omne ge/
nus:maxime catricesmt lulmiola: merula;:quibus aqua miniftratur per canali/ Subtuf ftila/ culum :cibus obncitur fub rete .Subtus colunarù fiilobaten efì lapis a falere pe/ baten	dem SC dodrante altaapfù falere ad duos pedes altù a (lagno datii ad quinq^ut
Falere	in culcitris 8C colùnellas cornua: pedibus arcùire poflint.Infimo intra falere c Ù*
gnu cu margine pedali : & ifula in medio parua arcu falere : & naualia fut exca/ uata anatum (tabula Jn infula é colli nella: in qua intus adis: qui pro méfa fudi net rota radiati:ita ut ad extremum ubi orbile folet eé acutu r tabula una caua/ ta fit ut umpanum in latitudine duo pedes & femipede i altitudinem paltnin Hac ab uno puero qui mimftrat ita u rtitur:ut omnia una ponantur: & ad bi/ Peripetarma bendum &c ad edendumadmoueantur ad oés conuiuas.Ex fuggeflo falens ta ^	ubi (olent ede penpetafmataiprodeùc aues in flagnu ac na t:equo riuusproue
.	n'!t i duas quas dixi pilcmas:ac pifaculi ultro ac atro commeat;cu& aqua cali/
pi omn	da 6c frigida ex orbe ligneo menlàqj qui dixnin primis radiis effe epillomiis net
.. fls ad unuquenque faétù fic ut fluat in cóuiuà Jntrinfecus fub tholo (iella luci Hemifpenu fer ltlterdiu nodtu hefperus ita circùeunt ad infimu hemifperiu ac mouent :ut P dicet quot fint horauln eodé hemifpeno medio arai cardine é orbis uetorutU odio ut athenis in horologio:quod fecit Cyprefles.Ibique eminens radius a eat/ dine ad orbem sta mouetunut eù tigat uétum qui flat: ut intus fare poffis » Cu hac loqueremunclamor fit in campo. Nos a thiete comitiorù una ai id fieri no miraremur propter (ludia fufffagatoiy : & rame fcire uellemus qd effet : uenit ad nos Pantuleius Parra. Narrat ad tabuii:cu diriperet: quédam depréfum tefle/ T ^	. rulas coniicientern i locala :eù ad cófulé tradii a fautoribus cópetito^.Pauo fu*
1 e erulai glt;^eius candidati cuflos dicebatur deprehenfus. conucientem	De pauombus.	Cap. vi.
in ocu um	Xius de pauone inqt libere licet dicas. Quonii difceffit Fircellius; 5
Gentilitatif a	fecus fiqd diceres de his gétilitatis ci : fortaflis ante còduceret ferrai^
1	Qui Merula de pauombus noflra memoria iquit:greges habere c#7
pit:& uentre magno. Ex his.M. Aufidius Lurcho fupra fexagena miliau11^ mum m anno didtur capere. Hi aliquanto pauaores effe debent mares q'°b ^ na: i ad frudum fpedlesjfi ad deled:ationem contra:formcfior enim mas*	^
icendi greges agreftes trifmarmi effe dicutur i infulis fami i luco lunonis. pianafia i infula Pifonis.Hi ad cóflituendos greges paritur bona aeratele Form* pai/ forma. Huic eni natura (ormae e uolucribus dedit palmi. Ad admiffuca ^ ma pauoni nores bitnaz no idonea: nec iam maiores natu ♦ Palcùtur omne genus obie
mortua ibi Gntaues: ut domino numera reddat : folet ibidé Ternari cù opuf flint
ex hoc auiario ut fumàtur idonea:: excludatur in minufcultl auiariùjquodcóiun Minufculum
tìum é cu maiore oidio lumine illuflriore:quod feclufonu appellàt. Ibi cu eum Auianum
numerò habet exciufu qué fumere uuit:omnefoccidit,Hocideo in fedulò clam Sedufoirum
ne reliqui fi uideàt defpondeant ammiatqj alieno tepore uéditori monàtur,N6 Defpondeàt
eni ut aduense uolucres pullos fariòt C agro ciconi$:in teclo hirundines : fic aut animum
^ hic aut illic turdi,qui cum funt noie mares:reuera foemina: quoq; funt : neqj
id no fecutum ut effe in merulis iqu# nomine feminino mares quoq? finfPra:/
terea quoq; uolucres cum partim aduen$ iìntmt hirundines 6c grues:parti uer Aduen$ uo/
nacufe:ut gallina: ac columba. De ilio genere funt turdi aduentitio ac quot an/ llICres
nistranfmaread italiam aduolantcirciteraqumocìinm au<ftunale:& eodé re/ Vernacula
nolane ad aquinoeftium uemum,Et alio tempore turtures ac coturnices imma/ Turdi ex gè i
ni numero.Hoc ita fieri apparet in infulis propinqspotia palmaria pandatha/ nere acJuetl/
tia,Ibi enim f prima uolatura cum uemut: mora tur dies paucos requiefeendi cà tltlo
Idemqj fadòt cum ex italia trans mare remeàt, Apius Axio : Si quinqj milia hic Velatura
coieceris inquit:& erit epulum ac triumphus:fexagita milia quauis fiatimi fe Archetypon ''
nus des licebit multum. Dic illud alterum genus ornithonis qui animi caufa co Ornithotro /
flitutus a te fub cafino fertur : in quo diceris longe uicifTe no modo archetypon i/ phion :
uentoris nofin omithotrophioniMXenii Sttabonis:qui brundufii hofpes no/
fler primus i penftylo habuit ex hedera cóclufas aues quas paferet obietto re/
te : led etiam i tu fculano magno edificio Luculli, Qui ego cum habeam fub op/
pido cafino flumé:quod per uillam fluat liquidò : & aliò marginibus lapideis la
tum pedes. Ivii.Sd e mila i uillam pontibus triieatunlogum pedes, cccc.l.dire/
ftum ab infula ad mufeumiqua: efl a uinio fluuio ubi confluit altera amnis ad
fiimmum flumen ubi efl: mufeu.Circum huius ripas ambulatio efl: fub diuoipe
des lata de nos. Ab hac ambulatione in agrum uerfus ornithonis locus ex duabo
partibus dextra & e fmiflra maceriis altis coclufus.Inter quas locus qui efl orni/
thonis jpatet in latitudinem,p.xlyiii.deformatus ad tabui* litteraria fpecie cii
capitulo .orma qua: efl quadrata. patet in latitudinem pedes,xlviii.f lógitudiné
pedes,Ixxii.qua ad capitulum rotundum é.p.xxyii. Ad hac ita ut £ margine qfi
infimo tabula: deferipta fit ambulatio:ab ornithone plumula in qua media funt
cauea qua itroitus in aream efl, In limine in lateribus dextra & fini Ara porticus
funt primoribus columnis lapideis pro medus arbufculis humilibus ordinata cii
a fumma macerie ad epiflylum tedra porticus fit rete canabina. Ha funt ambo
omne genus oppierà:quibus cibus adminiftratur per rete;& aqua rimilo tenui affluit:fecundum flrlobatis interiorem partem dextra ac fmiflra ad fumma are/ am quadratam e medio.Diueria dua non late:fed oblonga funt oifcira ad cor liculas uerfustlntec eas pifcinas tantummodo acceffus femita in tholum	Porticulafi
ultra rotundus columnatus: ut eft m ade Catult.St pro parietibus fecens colum T0™ f coL nas, extra eas columnas eU ulua manu fataigrandibus arboribo teflaiut ffima ^uf
h ii
Colabam i/ terfi'dùt acci pitrem Coìùbxrede unc
Nibil colum bisfeoldius*
Paria ueneùt fingulis mili bus mimum
Coldbariaf
tegulis
Tegeticula
canabins
Si qui pulli fint idonei ad uendendum promat Jtem qua: fcctx funt: in certum locum ut difdufum ab aliis red:e habeat quo tranfferantur :& quo feras ex pe riflerone cuccare pofTint matres. Quod quidem faciunt duabus de caufis, V na fi faftiduint aut inclufe confeneicutiq? libero aere cum exierint in agros redinte/ grétur. Altera de caufa propter publicum.Ipfe enim propter pullos quos habet utiqj redeuntmifi a coruo occife aut ab acciptre intercepta. Quos columbarii i' terficere folenttduabus uirgis mfcatis defixis i terram inter fe curuatis : cum in/ ter eas pofuerint obligatum animal:quod item petere foleàt accipitres:qui qui/ dem ita decipiuntur : cum fe oppleuennt uifco. Columbas redire folere ad locum licet animaduertere:q> multi in theatro e finu miffas faciunt:ad locum redeunt: qua nifi reuerterétunnon emitterentur:Cibus apponitut circum parietes in ca/ nalibus:quasextrinfecusperfifhiIasfiipplent.Deled:antur milio tritico ordeo pilo fafeolis eruo.Item fere hac in turribus ac fummis uillis :qui habent agrefles columbas:quoad poffunt imitandum,In perifleronas atate bona parandri me/ q> pullos neqj uetulas:totidem mares quot focminas. Nihil columbis faccdius. Itaque diebus quadragenis concipit:parit & incubat & educat:& hoc fere totri annum taciùt.Tantummodo interuallum facirit a bruma ad aquinoclium ueH num. Pulli nafcuntur bini : qui fimulac creuerunt : & habent robur: cu m matri/ bus panut.Qui Met faginare pullos columbinostquo pluris uéda-tut : fedudlit
^XP Untte^-DTde^fU“tOCidldoSrauntP“^hyeme fe
bis.tóatetermanemeridteuefpen.Hyemedemuutobummedm.Qunipm/
nas habere tapmtun nido relmquùt tlltfis auribus;& mambus ubemTstut ctfco Uti poflint:obuciut,Eo enim totri die fe & pullos pafcrit.Qui ita educariur: cele rms pinguiores q alii fiunt.& candidiores parentes eorum.Rom* fi funt formo/ fi:bono colore integn boni feminis:paria lingula uulgo ueneunt ducenis nrimis: necnon eximia fingulis milibus nummum : quas nuper cum mercator tanti eme re uellet a.L. Axio equite romano:minoris quadringentis denariis daturum ne/ gauit, Axius: Si poflem inquit:emere penfìerona fadum :quemadmodum in xdibus cum habere uellem emi fiblilia columbaria:iam iiflem emptri emiflern ad uillam.Quafi uero inquit Picamon in urbe quoq? fint multi an ribe. Colum bana qui in tegulis habent:noh uidentur habere perifleronas :cum aliquot fu/ pra centum milium feflertium habeat inflrumetri :e quis alicuius totum emas cenfeoiSc anteq adifices rure:magnum condifcas hic i urbe quotidie lura affem lemillem cddere i lucos.Tum Merula fic.
F A turturibus.	Cap. yiii,
Erge deinceps,Ille:Turturibus inquitdocum cófìituédum pinde ma p	gnum:ac multitudine alere uelis.Cunqj ite ut de columbis didru é:
Ut c	ac feneflras & aqua pura' ac parietes ac camaras mu/
ni s ^ ono, e pro columbariis i pariete mutulos aut pales i ordine * (upr5 quos tegeticula: canabina: fint impofitx. Infimum ordinem oportet abeffe ab
mento maxime ordeo Jtaqj fenis his dat i méfes fingulos hordei modios Cngu/ los:ita ut factura det uberius anteq falire icipiant.Hos a procuratore ternos pui los exigit:eofque cu creueiit quinquagenis denariis uendit:ut nulla ouis huc af fequatur fructu. Prxterea oua emit ac fupponit gallinis:ex quibus ex his pullos excuflós refert.In tedili id in quo pauones habet:quod tedlu pro multitudfe pa uonù fieri debet :6d habere cubilia difcreta tedlorio leuata:quo neqj ferpens neqj beftia ulla accedere polXit.Pratereaiocu habere ante fe quo paflu diebus exeat apricis. Vtrùque locu purum effe uolunt ha uoiucres.Itaque pariore eoril cum bacillo circuire oportet:ac fìercus tollere:ac coferuare quod ad agricultura ido/ neum é Se ad fubriramé pullorù.Primus hos, Qu .Hortenfms augurali adiici/ Adiicialis eoe
ali caena pofuilTe dicitur rquod potius fàdlutaluxuriofiqfeueri boni uin lauda na ,
bàt. Quem multi fecuti ato precia eom extulerutitajut oua eoril denariis qms Uuadenaml ueneantripfi facile qufquagenis :grex cétenarius facile quadragena milia [exter/ <lrus tia ut reddat mt quidé Albutius aiebat;fi i fingulos ternos exigent pullos perfici fexagena pofìe.
De columbis	Cap:	yii
Nterea uéit apparitor Apnacofule:& augures ait citari. Ille foras ex/ i	it e uilla. At i uilLi ftro iuolant colub^:de quibus Merula Axi, Si uti
qua perifìerotrophió c5fìituifles:tuas effe putares quauis fera eént.
Duo em' genera earù f penrieotrophio effe folent, Vnii agrerie ut alii dicut faxa/ tile:quod habetur i turribus ac columiniba uilla:a quo appellata coiùba : qua:	u -^
propter timore naturale fuma loca i tedlis captat.Quo fit:ut agreries maxime iequltur turresu quas ex agro euolàt fuapte (ponte ac remeat. Alteru genus co/ liabar u é clemétius : quod cibo domeriico contentu ftra limina ianua folet pafei.
Hoc genus maxime é colore albo.Iilud alterum agrerie fine albo uario. Ex his p^1^ce}[um duabus riirpibus fit mifcellum tertiu genus frudlus ca :atque feedut loca unum penfìeró quod alu uocit peririerona:alii periflerotrophióu quo uno fape uei qnque mi	p '
ia mntfclufe.Peririeron fit ut teriudo magna camara tedlusmnooriio a"gurio	^
eneriris pumicatis: aut lationbo reticulatis utnque:ut locus ofs fit illurinsmeqj ierpes aliudueqd aial maleficu itroire queat, Intrifecus quafi lauififimo marmo rato toti parietes ac camara: obliniutur;& extrifecus circu feneftrasme mus aut Marmorato lacerta qua adrepere ad coldbaria poffit, Nihil em' timidius columba, Singulis obliniuntur, paribus columbaria fiunt rotunda f or die crebra. Ordies qplurimi poffunt a ter ra ufque ad camara,Columbaria fingula eiTe oportet:ut os habeat: quo itroire Columbaria 5C exire poriint.Intus ternam palmarum ex oibus partiba fub ordies fingulos ta Camera bulaz furia::ut fint bipalmes: quo utantur ueriibulo ac prodeat, Aquà e ffe opor/ tet quo ifluat.unde & bibere & ubi lauari poriint.Permunda funteni ha: uolu eres,Itaque pariore colubanum qutoquot menfiba crebro oportet euerrere . Eri em qd eum mqnat locu appofitum ad agricultura:ita ut hoc optimum effe fcrip QBot méfy ferint aliq ♦ fine ii columba qd onédent ut medeatur : fiqua perierit ut efferatur » bus.
h iii
Confra fmgulas perticas in pariete exculpta fint cubili'aearum :aut fit ut dixi: ueiìibulum (èptuma’n quo diurno tempore effe poflìnt atqj in puiuere uoluta, n.Prxterea fit celia grandis: in qua curator habitet tira ut in parietiba circum o/ nania piena fint cubilia gallinarum aut exculpta aut affida firmiter. Motus eni Acus fubffer/ cum incubat nocet Jn cubilibus :cu parturiet: acus fubffernédum. Cum peper/ nédù*	ennt Collere fubff ramen & recens aliud fubiicere: q, pulices & estera naia folét:
qua gallinam conquiefcere non patiuntunob quam rem oua aut faqualiter ma turefcunt aut confenefcunt. Qua ueiis incubetmegant plus uiginaquinqj opor/ tere oua incubare:quauis propter foecunditatem peperent plura.Optimum effe partum equmodio uerno.Ab autunnali itaqj qua antea aut poff nata funt &
iupponéda	cipiendo occupata effe q in cubando. Aptiffima ad partum funt annicula aut
bima.Si oua gallinis pauonina lubiicies :cum iam decem dies fouere ccepitgal/ linacia tum deniq; fubiicereiut una excudant .Gallinaceis enim pullis bis .deni dies opus (unt:jpauonmis ternoueni.Eas includere oportet: ut diem & nodé in/
cu ent. pratetq a mane Scuefpere dum cibus ac potus his detur. Curator opot
Quod iane
ouumeftru/ quam .-quodmanmnatat.plenumdefedit-Qui (Ùt?«'meUmant^ncuadt a
quod perlucet id effe ©binane. Qm hac uolut diutius remare:perfricant Tale mi nuto aut muria tres aut quattuor horas.Eaqj abluta condiunt in furfures aut a/ cus: In lupponendo oua obferuantmt fint numero impana .Oua qua incuban/ tur fi habeant in fe femen pullffcurator quadriduo poffq incubare ccepit : intelli gere pote fi: fi contra lumen tenuit; & purum uniufmodi efl'e animaduertlt ; pu/ tant eiidendum	aliud fubiiciendum.Excuffos pullos fubducendum ex fìnou
gulis nidis :& fubiidédum ei qua habeat paucos. Ab eaqj fi reliqua fint oua pa'J dora tollenda :& fubiiaenda aliis qua nondum excuderunt & minus habent tri gmta pullos . Hoc enim gregem maiorem non faciédum. Oblidendum pulli’5 diebus quindecim primis mane fubiedopuiuere fneroffris noceat terra dura) po entam mixtam cum naffurcii femme:&: aqua aliquanto antefa eia intrita :ue EI Vedi pedef derilc^ tu^c ln eorum corpore turgefeat aqua prohibendum. O ua"do de clunibus coeperint habere pinas e capite & collo eorum crebro eligendi pedes ffape enirn
?cZl“S f“rum .-cédédum Lnu ^nummeq^ i ffernlinti ^at’ffufrum beffiarum ex odore folét fterire.Prodigere defde (okt
Orntouoflio	doIutarePoffint^itaalibihorafmt.Neq5pulIos:fedomneor
mTnfr T T ™	& molhs:acq! f apneum .«en
t° fuprarete : quod proh.beat eas extra fepta uolare : & ineas .nudam ex/
Caldor	acclPIttem “t quid aliud : etutare «em caldorem & fcgus = quod
terra non mmus tfés pedes inter reliquos dodrantes a fummo ad cameram ad fe A fórno a dea
mipedem xque latum :ac mutulufa pariete extare potei! : in quibus diesnod:ef meram
que palcuntur* Cibami quod fic obiiciunt triticum ficcum in centenos uicenos
turtures fere femodium:quotidie euerrentes eorum i!abu!a:a flercore ne offen/
dantur:quod item feruamr ad agrum colendum» Ad faginandum potiflimum
tempus circa melTem, Et enim matres eorum tunc optimae funt:cum plurimi
pulì1 gign ii tur : qui ad farturam meliores Jtaqj eorum fruddus id temporis maxi pat.ra
De Gallinis,	Cap.viiiV
Xius, Egoq: requiro fartura a fura mem bra de palumbis „ De gallis : a Dic fodes Merula :Tum de reliquis fi quid idoneum fuerit ratiocina/ ri licebit. Igitur funt gallina:qua uocantur generum triummillatica: rufh’ca:&: africana.Gallina mllatica funtjquas deinceps rure habent in uillis: Drnithobo De his qui ornithouofeion inflituere uoluntmdem adhibita fcientia ac cura ca/ ^C10ri* piant magnof frurtus : ut maxime fachtauerunt deliaci : hac quinq; maxime a/ nimaduertant oportet. De emptione:cuiufmodi aut qmultas parent De fce/ mrarquemadmodum adnutnant & pariant ,De ouis:quemadmodum meubét & excudant* De pullis .'quemadmodum & a quibus educenmr.Hifce apendix adiicitur : faucet quemadrnod um faginentur : pars. v. Ex quibus tribus generibo Appédix proprio nomine uocantur foemma qua funt mllatica gallina:mares galli : capi ^p1 lemi femimares qui fint cartrati, Gallos caftrant: ut fint capi:candenti' ferro inurent marel tes ad infima crura ufqj dum rumpantur. At quod extat ulcus : illiniunt figli/ Cailra’t iérro na creta. Qui Ipeddat ut omithouofdon perfedtum habeat : fint licet tria gene/ ra paranda:maxime mllaticas gallinas, E quis in parando eligat oportet forai/ as.p emque rubicunda pluma: nigris pinnisampanbus digitis : magnis capiti/ Partoef. us . cn aerecda ampla * Ha: enim ad partiones funt aptiores. Gallos fallaces : qui anima uertunt fi funt lacertofiirubenti cridairoflro breui pleno acuto ocu/ Palea fubalbi
l u'ora Subalbicanti scollo uario aut aureolo : feminibus cati »
p o is.crun usbreuibus:unguibuslongis:caudismagnis:frequentibuspinnis:
em qui e eti funt : ac uoaferantfepein certamine pertinaces :& qui animalia qua nocent gallinis non modo non pertime fcant: fed edam pro gallmis omni i,
onent.Nec rame fequn,dum in feminio legendo tanagricos ac melica ac
dicos : qui fine dubio fUnt pulchri: &; ad praliandum inter fe maxime idonei: fed
ad partus funt fdenliores,Si ducentos alere uelisdocusfeptusattribupd -*
dua cauea coniàéìx magna conflituendaiqua fpeclent ad exoripm- US1 r U° utraque in logitudmem circiter.x. pedes latitudine dimidio mf	~ ^
die paulo humiliores, Vtraq? feneflra lata tripedali &; eo nel ^ fafla rans : ,taut lumen prabe* multum : neq, per eas quicqu/ue mtm	•
quod nocere folet gallis Jurer dmu: ofiru fit:qua galliarius cmraror eammiie pof
tt .In caueisaebraperaca:traie<a*fintiut omnes fuflinere poffuit gallinas. Galiariuf.
SU'*"
dum*Notandù earu oua aliquo figno^ aliena no excudut^Ad icubadu mfg Incubat*	nut pleriqjdx. aut.xi.Qui hoc muifqum^.q hoc plufmgmqnqj Jncubat tep
datibus dies triginta:tepidioribus uigintiqnq? :Cum excuditjquinq? diebus p» itus patiuntur effe cum matre.Demde quotidie ferenu cum eft :producut in pra ta in pifcinas uel paludes.Eifq? faciunt haras fupra terram aut fubtusnn qua: n°
inuftelajalixue qu^ befìia: noceant.Anferes pafcuntin humidis loas :& pabu/ Lum ferunt:quod aliquem fru<ftum ferat:feruntq3 his herbam qua: uocatur heris
Voraces funt enim funt natura. Quo téperandum his qui propter cupiditatem Tape m P do fi radicem prenderint:quam educere ueiit e terra :abrumpunt co u * beollum enim id:ut caput molle:Si hac herba n5 eft:dandum hordeu :aut tru metum aliud .Cum é tempus farraginis dandummt in fupralcnptis dixi. CulU incubat:hordeum his intritum in aqua apponédum.Pullis primum biduo po/ lenta aut hordeum apponitur :tribo proximis nafìurtium uiride confedtum mi/ nutatim ex aqua in uas aliquod. Cù autem funt iclufx in haras aut fpeluncas ut D u • r r - dixinn cibum obucmt hif pole tam ordeaceam aut farraginem herbamue tenera u i e q	aliquam concifam. Ad faginàdum eligùt pullos cirdter fexquiméfes qui fut nati
‘	•	eos fciudùt in faginarionbiq? polétam &: pollinem aqua madefaciam dat abu:
oagnarium* ^ ut ^ jies fanirent. Secudum cibu large ut bibant faciut poteftatem.Sic cura ti arater duobus menfibus fiunt pingues quotienfaiqj fumpferunt.Locus foiet purgari q> ipfe amant locum purum: neque ipfie ubi fueruntullum relinquunt
purum.
De Anatibus » Cap.x*
Neffotrophi/	Vi autem uolut gregem anatum habere :& coflituere neffotrophion»
on*	q Primu locum quis eff facultas : eligere oportet palufìrem : q, eo maxie
deled:antur.Siid n6:pctiffimuibi:ubi fit naturalifaut lacus aut fta/ gnu aut manufatta pifcina :qup gradatim defcédere poffint. Septum altu oportet ;ubi uerfentur ad pedes quindecim : ut uidiflis ad mllam, Sit quod uno Crepido*	oidio claudatur circum totu parietem intrifecus crepido lataiin qua fecundu pa^
rietem funt tedia cubilia:ante eas uefhbulum earum exaquatum tedlorio ope^ teflaceo.In eo ppetua canalis i quam & cibus poitur in his & immittitur aqua* Tedborioleui fic.n.cibu capiùt.Oés parietes tedtorio leuiganturme feles aliaue qua heff^j^
nuq ct ex aq gaman ; de quadà huiufmoi aquat
utrimque hifaduerfum ♦ Cum iam pinnaf habebunt : confuefaciendum : ut unam aut duas fe&entur gallinas. Caterve ut potius ad patiendum fmt expe/ ditx:q in nutricatu occupata: .Incubare oportet incipe fecùdum lunam nouam: DiebuC xx.
fere qua: ante pleraqj non fuccedunt*Diebus fere uiginti excudunt, De quibo excudunt» uillaticis(quoniam uel nimium diddumjbreuitate reliqua compéfabo. Gallina tuftics funt in urbe rara:nec fera.Manfueta line cauea u■ dentur roma fimiles fade non his uiilaticis gallinis noflris led alricanis afpedtu ac facie incontamina/ ta :In ornatibus publicis folét poni cum pfitacis ac merulis albis : item aliis id ge/ nus rebus inuOitatis :Neqj fera in uillis oua ac pullos faciunt : fed in filuis ♦ Ab hif ^Winaria gallinis d icitur infula gallinaria : qua eli in mari thulco fecundum Italiam con/ tra montes ligufticofmintimiliumalbumingauium:aliis ab his uiilaticis inue/ ftis a nautis ibi feris fadas procreatis.Gallina africana funt grandes uaria gilbe na:quas meleagndes appellantgraa.Ha nouiffima m triclinium genaummi Africa melea troierunt e colina propter fafhdmm hominum. Veneunt propter penuriam ma gndef, gno.De tribus generibus gallina faginantur maxime mllatica.Eas includùt i lo Géauium i» cum tepidum & anguflum & tenebncofum : q> motus earum &C lux pinguitudi gulofum, ni inimica. Ad hanc rem ele&is maximis gallinis:nec continuo his quas melicas Lux piguitu/ appellant falfo:q> antiqui ut thetm dicebat : fic medicam melicam uocabat. Has dini inimica» pnmo dicebantur quia ex medica propter magnitudinem erant allata :quaqj ex Melica, his generata poftea propter fimilitudinem, Amplas omnes ex his euulfis ex alis pinis Sc cauda farciunt turundis ordeaceis :partim admixtis ex faria loliacea aut Farciunt j femine lini ex aqua dulci. Bis die cibum dant:obferuantes ex quibufdam fignis turundif» ut prior fit concoftus q lecùdum dét. Dato cibo cum perpurgant caputine quos habeat pedes:rurfufeas concludunt.Hoc faciunt ufqj ad dies uigintiquinqj, fu deniqj pingues fiunt : Quidà ex triticeo pane intrito in aquam mixto uino bono odorato farciunt:ita ut diebus uiginti pingues reddant ac teneras :Si i farciédo nimio cibo fafìidiunt:remittédum in datoe pro portione: ficut decem primis p/ ceffit :in pofterioribus ut diminuant : eadem ratioe ut uicefimus dies 6C primus fit par,Eodem, mó palùbes faciunt:ac reddut pingues.
DeAnfehbns. Cap.ix.	* >
Ranfi inqt Axius nue i illud genus : quod no eft uilla ulla ac terra co/ ^
£	tétum : fed requirit pifcinas : quod uos philograxi uocatis amphibium.	0£?xCl
In qbus ubi anferes aluturmomine chenoboldon appellatis.Horù ore ufcJtiram/ ges Sapio Metellus Se. M.Seius habét magnos aliquot .Merula Scius inquit:	' '
ita greges coparauit anferum : ut hos quinque gradus obferuaret tquosin gallis Lnenoboiao dixi.Hi funt de genereide foetura:de ouis:de pullis:de fagina. Primum mbebat feruumin legédo obferuaremt effét ampli 8c albi:q plerùque pullos fimiles fui faaunt.Eft em' altew genus uarium:quod ferum uocatunnec cum his libe'ter c5 gregatmec n6 xque fit fcofuetus»Anfenba admittédù his tps é idóeù a bruma: „ ..	.
ad pariédù ÒC icubadu ufque ad folflitium*Saliùt fere i aq: mergùtur i Bumé Saliunt ma/
Cicuref.
Pros quidem habere pofle iti leporario nec magno negociotibi& c a	uos & cicures qui ibi nati funt : pingues folere fieri fds mqua Agri * »
Nam quem fundum in tufculano emit hic Varro a.M. Pupio / uidifìi ad buccinam inflatam certo tempore apros 6c capros conuemre ad pa&u ium :cum e fuperiore loco e palaftra effunderetur apris glans capns uiciaaut Q aliud,Ego uero inquit ille apud,Q,Hortenfium cum in agro laurenti ellem i Theriotrophi magis tragicos fieri uidi.Nam filua erat ut dicebat fupra quiquagfta iuge^m on,	cena feptatquod non leporarium:fed thentrophium appellabant.Ibi erat locu_
Omheufbuc excelfm : ubi triclinio pofitocoenabamus:apudquod Orphea ucxrariiuflìt-^*
cina inflauit cum eo uemffet: fìola 8C cithara cantare effet iuflus:buccinam inflauit:ubi A&Kanx.	tum orcunfluxerit mox ccruorum aprorum Si ca-terarum quadrupedum mula
tudorut non minus formofum mihi ficmfum fpetìaculum	m circo maximo
adilium fine afneanis befliis cum fiunt uéationes, rvrnrhleic	Cap.XlÙ.
Xius tuas partes inquit: fubleuauit Apius o Merula noffer - QuoA ad a	uenationé pertinet :breuiter fecundus tranfadlus e fi adus.iNec de co^
chleis ac gliribus quadro quod reliquum eff: neep enim magnum et^0 .	lumentum effe poteff »Non ifluc tam fimplex eff inquit Apius :q tu putas o
Cochlearium no{^er ]\]am idoneus fubdio fumendus eff locus cochleariis: quem totum cit ..	/- cum aqua claudas me quas ibi pofuens ad partum: non liberos earum fed iplaS
bugiti ‘ qUaras * Aquam inquam fundenda ne fugitiuarius fit paràdus locus: Is mollio1;
quem non coquit fol & tangit ros.Qui fi naturalis non eff :ut fere no funt i apd co loco : neqj habeas in opaco ubi facias : ut funt fub rupibus ac motibus : quord abluant radices lacus ac fluuii:manufacere oportet rofidumrqui fit fi adduxeris Papilla eru/ fiff ulam : 6C in eam papillas impofuerif tenues qusr erueffet aquam : ita ut in ali/ dtent aquam qUem lapidem mcidat ac late diffipetur Paruus his cibus opus eff: & is fine ad/ miniffratore : Et hunc dum ferpit : non folum in area repent: fed etiam fi riuus non prohibet panetes flantes muenit.Deniqj ipfe exgrummantes ad propalai*» Exgrummà/ uitam dlu producunt:cum ad eam rem pauca laurea folia interficiant: & afptf'' tel uel exgru gUtlt ful:fureS non multos Jtaqj cocus has uiuas an mortuas coquat:pleruqine matef,	fcit.Genera cochlearum funt multa uel plura:ut minuta albula qua afferunW*
a reatino : 8c maxima qua de illyrico apportantur : Sc mediocres qua ex africa al feruntur.Non q, in his regiombufquibufdam locis ac magnitudinibus fint d»17 Solitàa	pariles ,nam & ualde ampla funt.Quaq ex afiica:qua uocantur fblitana ita ^
Magnum bo earum calices quadrantes ocffogmta capere poffint: 6C fic in alliis regionibus c» / Ili defemt,	dem inter fe collata & minores ac maiores . Ha in foetura patiunt innumere 17
lia.Earum fetné minutum ac teffa molli diuturnitate obdurefcit,Magnis lis m areis fa&if magnum bolum deferunt ,Haf quoque faginare folent ita ^ ollam eam foramimbufinctuffent fapa 6c farte:ubi pafcantur .qus foramia n beat ut intrare aer poffit. Viuax,n,hac natura.
eas aquà large influere oportet: ut femp recens (It. Suntitemno diflimiliaalia Qi! erque Ju genera : ut querquedula phalerides : Cic perdices qux ut Archelaus fcribit : uoce lx,
*naris audita concipiunt *Qus ut fuperioresneqjppterfcecunditaténeqj pro/ Perdices uo/ pterfuauitatéfaginantun&ficpafcendo fiunt pingues.Quod ad uillaticarum ce audita co/ paftionu primu adtù. ptinere fu ratus dixi.	cipiunt.
De leporibus.	Cap, xi.
Nterea redit Apius:& percucftati nos ab illo;& ille a nobis tquid elffet i di&um ac facium: Aptus fequitur inqtiadlus fecundi generis affidliti Leporarium» us ad uillam qui fòlet effe:ac nomine antiquo a parte quadam lepora fium appellatum.Na neqj folum lepores eo includuntur:Silua:ut olim in mge ro agelli aut duobus:féd etià cerui aut capre* i iugeriba multis. Quintus Fului/
Us Lupinus diatur habere in tarqniéfi fepta iugera.xl.in quo funt inclufe no fo/
lum ea qu*dixi:fed etiam ouesfer*;etiam hoc maius hicinflatonienfi:&: qui/ q p-
dam in aliis locis .In gallia uero tranfalpina Cn .Pompeius tantum feptum ue/ ?	0/
natcis :ut circiter.xl.milia pafiuum locò fdufum habeat.Praterea in eodé con/ PeU'
fepto fer* hfe folet:de animaliba coclearia atqj aluearia atqj etiam dolia ,ubi ha/
beant coclufos glires.Sed ho^ ofurn cuflodia incremétù & pallio aperta:pr*ter
q de apiba.Quis enim ignorat fepta e maceriis ita eé oportef in leporario: ut te/
Ctorio tedia fint:& fint alta. Alterum ne feles aut meles aliaue qu* beflia intro/ Feles Meles»
ire poflint:alterù ne lupus tràfilire.Ibiqj eé latebras :ubi lepores iterdiu delite/
fcant Ì uirgultis atqj herbisarbores ramis patulis qu* aquil* impediat cona/ Facuditas le
tus. Quis enim nefeit : paucos fi lepores mares aut foeminas itromiferit : breui té poris »
pore fore ut repleatur .'"'tanta fcecùditas huius quadrupedis. Quattuor enim mo
intromiffis i leporarium : breui folet repleri. Vt enim f*pe cu habent catulos re/
centes: alios in uentre habere reperiuntur.Itaqj de his Archelaus fcribit: Annoru
quot fint :quis uelit fcire : in fpicere oportere foramina natur* :q> fine dubioaliuf Foramina na
Habet alio plura.Hos quoq? nuper inllitutu ut (aginarentur pleraqj :cum excep tur*.
tos e leporario codant in caueis : 8c loco daulb faciat pingues. Eorum ergo tria ge
nera fere funt.Vnum italicum :hoc noflrum primis pedibus humilibus pofleno
nbus altis Superiore parte pulla: uentre albo:auribus longis. qui lepus dicitur
cum pr*gnans fit:tamen concipere.In gallia tràfalpina 6c macedonia fiunt per/
magni.In hifpania & in italia mediocres.Alterius efl generis quod in gallia na/
fcitur adadapis qui h*c fere mutant:q> toti candidi fimt.Hi raro perferuntur ro
mam.Tertii generis efl :q, m hifpania nafcitur:fimilis noflro lepori ex quadam
parte: fedhumile:quem cuniculum appellant.Lehus putabat ab eo didum le/ Cuniculus.
porem a celeritudine ; q, leuipes effet * Ego arbitror a gr*co uocabulo antiq uo q, Vnc*e' eo *oles boetii lepore appellabat. Cuniculi didi ab eo : q, fub terra cuniculos ipfi Lepus facere folent :ubi latent in agris. Hom tria genera fi pofiis in leporario habere o/ portet:duo utique te habere puto:& q. in hifpania ànis tu fuifti multis: ut inde £e cuniculos perfecutos credam.	De Apris» Cap.xii»
qui conetut* diilurbare refiflat.Neqj tamen nefaa fua: imbedllitatif:qu* cum ca mufacum effe dicantur uoiucres:q> & fiquado difplicata? funt cymbalis & plau fibusmumero reducunt in locum, unu.Et ut his diis eiicona atq; olympon attn/ buerunt homines:fic his floridos 8C incultos natura attribuit montes. Regé fuu Sucollant.	fequuntur quocunqj it : & feflum fubleuant : 8c fi nequit uolare fuccollat : $ cLJ
feruare uolunt*Neq? ipfe Hint infidentes, Nec no oderunt inertes. Itaq? impete tes a fe eiiciunt fucos jq? hi neqj adiuuant & confumunt mei. Quos uodficantes plures perfequuntur.Etiam pauca extra ofhum aluei obturant oia qua uenit m ter fauos fpintusjquam rhithacem appellat graci, Omnes ut in exerdtu uiuut: atqj alternis cIormiunt:&: opus facium pariten&: ut colonias mittunt. Hiqj ces confidunt quadam ad uocé ut imitatione tuba.Tu id faciunt : cu inter fe u/ gna pacis ac belli habeant, Sed o Merula Axius no fler ne dum hoc audit: phyfi^ No curfu là; cà addifeat: q de frud:u nihil diximo curfu ìapada tibe trado. Merula de frudtu pada tibe tra mqt hoc dico:q fortafle an tibi fatis fit Axinn quo audforem habeo no fclum q do.	aluearia fua locata habet quot annis quinis milibus pondo mellis: feci etià hunt
Veianios	Varroné noflrum quem audiui dicétem:duo milites fe habuifTe in hiipania ^
tres ueianios ex agro fahfco locupletes jquibus cum a patre relitta eét parua uih La & agellus non lane maior mgerouno:hos circum uillam totam alueanum ic Apiaflrum cille &: hortum habmfleiac reliquum thymo & cythifo oppleuiHe & apiaflro: Mehfophyio quod alu meliphilomalu melifophiion: quidam meUinom appellai. Hos nunq mmus ut peraqi ducerent dena milia feftertia ex meile reapere eé folitos : tu. eo® 6c uelleexpedlareuit fuo potius tpe mercatorem admitterent q celerius alieno* Dic igitur inquit : ubi & cuiu fmodi facere me oporteat aluearium ut magnos ca/ Melitt onas Piam	Aus^^e‘ Melittonas ita facere oportet : quos alii melitrophia appellit:
Melitrophia ean^em rem fluidam mellaria .Primum fecundum uillam potiflìmum ubi non Mellaria.	tefonent imagines.Hic enim fonus harum fuga1 exiflimatur efle .Praterea pce/
rum eé oportet aere teperatomeqj aliate feruido neqj hyeme no aprico ; ut fpe/ éfet potiflìmum ad hibernos ortus:qua ppefe loca habeat ea ubi pabulu fit frd fluens & aqua pura.Si pabulu naturale no efliea oportet dominum ferere qu# maxime fequuntur apestea funt rofa ferpillum apiaflrum papauer faba iens p1' fum ocymum medica maxime cythifumiquod ualentibus utiliflimu efl. Eten! ab aqumoilio uemo florere mcipit:& permanet ad alterum a:quino<flium aUt^ Mellificium m‘ , u^oc apriffimum ad fanitatem apium :fic ad mellificium thymum Pr° fi /mum Pter hoc ficulum mei fert palmam:q ibi thymum bonum & frequens efl *
7	flul anl ^ymum contundunt in pila:& diluunt in aqua tepida:eo confpergu
omnia lemmaria confita apium caufa.Qiiod ad locum pertinet:hoc genus p°'
. .	tl Im^rn e ,£en uttl mxt:a uillam:non quo non in uilla porticu quidam flu01
Alm. ouseflentalueata ooBoctóBt.Aluo*nÒfct. aWÉwui.exmmtabw f0?/
dastalii e ligno ac corticibusialii ex arbore caua:alii ficfliles : alii etiam cX ei L ' quadratas longas pedes circiter tres latas pedem. Sed ita uti parum Unt qu* co/
De gliribus»	Cap»’ xuiiV
Lìrarium difTimili ratione habetur i q> non aqua fed maceria locus fey Glirarium g	pitur»Totaleuilapideauttedoriointrinfecusmcruftat:neexea ere Incrufìatur#
pere poflit.In eo arbufculas effe oportet: qux ferùt glande, qua- cum jfucfìum no ferunt: intra maceriem lacere oportet glandem & caftaneam: unde laturi fiant.Facere his cauos oportet laxioresjubi pullos parere poflint. Aquam Cauos» oportet effe tenuem:^ ea no utuntur multum: & aridum locum quaarunt » Hi laginantur in doliis qua etiam in uillis habent multi: qua figuli faciunt ♦ Multa aliter atque alia:^in lateribus eorum femitas faciunt:& cauu ubi cibum confli tuàt.In hoc dolium addunt glande aut nuces iuglandes aut cafianei. Quibo in Cumulatim tenebris :cum cumulatim pofitum eft in doliis : fiunt pinguiores»
De apibus»	Cap, xVr
Grius igitur relinquitur inquit: de pattfone uillatica tertius adtus de a pifanis* Quid tertius inquit Axius r' An quia tu folitus es in adole/
(icentia tua domi mulfum non bibere propter parfimonfam : nos mei negligimusf'Apius nobis uerum dicit inquit » Nam cum pauper cum duobus frambus & duabus foronbus effetn reliflusiquamm alteram 6ne dote dedi Lu Hereditate
cullo aquo hereditate me ceffa primum & primus mulfù domi mese bibere eoe/ me ceda.
puipie cu interea nihilominus pene quotidie in conuiuio oibus dare mulfu.prse terea meu erat no tuu:eas nouiffe uolucres:qbo natura piurimù igenii atqj artis tribmtutaqi eas melius me nofce q te,ut fcias de fcredibili eaRi aum natura audi Merula qua: estera fecit hylifcus:quse feq meliturgi foleant,i, q exercent mella/ Hylifcus na demonttrabit.Primum apes nafeùtur parti ex apib:parti ex bubulo corpo/ h/elituroi re putrefedlo.Itaqj Archelaus in epigrammate ait:eas effe»	*
Booct IJ/O^EPHO- TTE'iroiH^.Eya TEKpcL, Idem» ct^hkect ye^Eai^oo-KLoy 2VE^LE2^ic3a!, ri,v apes non funt folitaria natura ut aquil*:fed ut homfnes»Quod fi in hoc fà ciuat etii gracculnat non idem:quod hic focietas operis & adificiom : quod il/ he non e*Hic ratio atqj ars ab his facere opus difcunt:ab his edificare:ab his ci/ bana cedere,Tria.n.hai^ cibus domus opusmeqjidem quod cibo c$ra : neque quod ea mei:nec quod domus non in fauo fex angulis cellam totidem quot ha/ bet pedes:quod geometra: hexagon fieri i orbi rotùdo oflendùt, Vt piurimu loci Hexagononc includatunforis pafcunturnntus opus faciunt:quod dulcillimii qdé eft	deis deis 6C
hoiba ett acceptum : q, fauus uem t in altaria : & mei ad principia conuiuii Sci hominiba ac fecunda menlam admimttratur.Hxc ut homiria ciuitatestq, hic ett & rex & im «ptum» prau&foaetjs:q,lequumurofapu.a.Itaq, nullaha^affiditmlocomaumato VnguentatS aut eo qui maleoleatmeq, etiam m eo qui bona olet unguentaiitamhis unflus PunSunt* qui aceeflèntipungunt.Non ut mufex bgununtiqi nemo has uidenit illas i eat ne aut Cinguine Se adipe.Ideo modo eo confiduntiinquo efl Eipor dulcis mini/ me malefica: J nullius opus uellicans facit deterius. Nequeignauautnone: Vellicans.
Fauus* Fauus eftjquem fingunt multi cauatum e cserajcum fingula caua fena latéta ha beant :quot fingulis pedes dedit natura ♦ Neque qua: afferuntur ad quattuor ros faciendas propolim rhithacem fauum mei. Ex iifdem omnibus rebus capere di/ cdt iimplex:q> malo punico 8c afparago abum carpantifolum ex olea arbore cx/ ram:e fico mei fed no bonum4 Duplex minifterium prsberi ut e faba apia liro cu curbita braffica caram & cibum,Nec no aliter duplex quod fit e malo &C piro fil/ ueflriicaram 6c mei.Item aliter duplex q> papauere cara 6C mei,Triplex minifle rium cum fieri ut ex nuce graca & ex lapfana cibum mei caram.Item ex aliis flo ribus ita caperemt alia ad fingulas res fumantialia ad plures, Nec no etia aliud difcrimen fequantur in carptura aut eas fequatur ut in meile:quod ex alia re faci Carptura»	unt liquidum mei : ut ex filerà flore alia contra fpiflum:ut e rore marino,Sic
ex alia re ut e fico mei ifuaueicytifo bonum:&: thymo optimum. Cibi pars q> po tio Sc ea his aqua liquida unde bibant effe oportet, Eamque propinquam quae p terfluattaut in aliquem locum in fluat: ita ne altitudine afcendat duos aut tres digitosunqua aqua iaceàt teff a: aut lapilli ita ut extent paulum : ubi affidere 8C Mellifidix * bibere pofUnt.In qua diligenter habenda cura: ut aqua fit puraiCb ad mellificia
gius patitur : praeparandus his cibus ne tum meile Colo cogantur umere; aut rebn quere exinanitas aluos.Ig,tur Reorum pmguium circiteAecem p5do decoquat m aqu* congiis fex quas coflas in offas prope apponunt. Ali. aquam mulfam in uafculis prope ut fit curant.In quam addunt lanam purpuream : per quam fu/ gunt uerno temporeme potu nimium impleantur:aut ne incidant in aquam fin gula uafa ponunt ad aluos.Hac fupplentur.Ahi ficum & uuam paffam cum pi fierutiaffundunt fapitatqj ex eo fadas offas apponunt ibnquo horas hyeme in . pabulum procedere tamen poffint.Cum examen excitatum eff : q, fieri folet: cu rogemem adnatx profpera fint multx:ac progeniem emittere uolunt in coloniam:ut ohm emittere i co/ crebro fabini faiffitauerut propter multitudine liberorum, Huius qua: duo fo/
Vuxconslo/ lmt Pra:ire	^nt. Vnum ^ fupenonbus diebus maxime uefpertinis multa;
bat^e °	3nte ^oramen ut uux	ex a'1IS pendent conglobat*, Alterum q, cum iam euo
latur* funt;aut etiam inceperunt confonant uehementer: perinde ut milites faci unt:cum caffra mouent:qu* primo cum exierunt in confpeftu uoiitat reliquas qu* nondum congregat* funt refped:antes:dum conueniant. Cum a mellario i eci e unt animaduerf*:iaciundo in eas puluerem:& circum finiendo atfep 1I. .. territa^ fl11® noluerit perducet. Non longe inde obliniunt rhithace atqj apiaflf^ AIuus illiais CX en qj re us quibus delebantur .Vbi confederunt : afferunt aiuti prope eafdc illita rntus * iais 1 lta ‘ntus : Se ppe appofita fumo leui circundato cogunt eas intrare. Vtqi m nouam co omam cum introierunt permanent adeo Iibentenut etiam fi ProXl^ mam pofuens illam aluum unde exterunt:tamen nouo domicilio potius funt co tentaj.Quod ad paffiones pertinere fum ratus quoniam diximunc iam quoius 'icLibetur ea cura de fruiffu dicam. Eximendorum fauorum fignum fumunt cx
pleant me eas coanguftent.Ne in uailo loco & inani dfcfpodeant animum. Hac Defpondeac
omnia uocant a mellis alimonio aluos:quas ideo medias uidentur facere angu/ animum.
fìiffimas : ut figuram imitentur earum. Fid:iles fumo bubulo obliniunt intus &
extrame afpentate abfterreantuneafqj aluos ita collocant in mutilis parietis : ut
ne agitentur neue inter fe continganticum in ordinem Cnt pofita. Sic interuallo
pofito:alterum &C tertium ordinem infra faciut:& aiunt:potius hinc demi opor
tere q addi,Quartum media aluo in quaintroeant apes: faciunt foramina par/ pjeTjar-
ua dextra ac fmiftra. Ad extrema qua melliarii fauum eximere poffint: opercula
imponunt aluis.Optimx fiunt cortice,Deterrima: fid:iles:q> ex frigore hyeme 6C
urtate calore uehenientiflime hic commouentur ♦ Verno tempore & zrftiuo fere ^ fnuraciis
ter in menfe mellarius infpicere debet fumigans leuiter: & a fpurcitiis purgare al	i -
uum:& uermiculos elicere.Pra:terea ut aiaduertatme reguli plures exiflant: in ^ *	-
utiles enim fiunt propter feditiones. Vt quidam dicunt tria genera cum fint du/
cum in apibusmiger ruber uariusmt Menecrates fcnbitrduo niger ÒC narius : q
ita melior ut expediat melliario cum duo funt eadem aluo interficere nigru : qué
fcit cum altero rege effe feditiofum:& corrumpere aluumjq fuget aut cum mul „ f
titudme fugetur.De reliquis apibus optima efl parua uaria rotunda.Fur qui uo	{ucus
catur ab aliis fucus eit alter; e fi lato uentre, Vefpa qus fimilitudinem habet apis r,e *
neqj foc.a efl operisnocere 'olet morfu quam apes a fe fecernut. Hic diffemt _lc_ures
inter fe qua: fere & acures funt,Nunc feras dico qua; in filiiefìnbus locis pafcitat 1 aIcitant
cicuies qux cultis.Silueflres minores funt magnitudfe &C pilofejfed opifices ma
gis.In emendo emptorem uidere oportet ualeantian fint agra: Sanitatis figna:
fi funt frequentes in examine:& fi nitida 6c fi opus quod faciunt efì equabile ac
leue.Minus ualentium figna; fi funt pilofa; &C horrida; aut puluerulentarmifi opi
ncii eas urget tempus.Tum enim propter laborem afperat\tur:&macefcunt, Si Macefcunt
tranfierenda- funt alui in alium locum;id facere diligenter oportet;& tempora q
bus id potiffimum facias ammaduertendum : 6c loca quo tranfferas idonea pro/
indendum, Femporamt uerno potiufq hyberno; q> hyeme difficulter cófuefcùt
cf tranflat* manere-Itaqj fugiunt plerunqj fi e bono loco tranfluleris eo;ubi ido
nea bona pabulatio non eflffiugitiu* fiunt. Nec fi ex aluo in aluum in eodem lo/
co traiicias negligenter faciendum.Sed fi tranfitura: funt apes; apiaflro perfrica/
dum ; q illicium hoc illisi faui melliti intus ponendi a faucibus non longe ; ne	*
cum animaduerterft : aut inopiam ekx habuiffie dicatur ; aut cum funt apes mor
bidz propter prioris uernos palius ; qui ex floribus nucis grsae & cornu fiunt;
cadiacas fieri:atque urina pota refici.De his propolim uoca't : e quo faciunt ad fb
ramen introitus protelum i aluum maxime affate. Quamfem etiam nomine Celiae*^
eodem medla utuntur m emfdaftaf.Ptopter quam rem etiam carius m facta uia P«P°lls .
qua mei uemt rhithacem uocant quibus fauos extremos fimui conolutmant : q, Mel uenlt m
efl aliud mel eptopolisita9 in hoc mm ede illiciendi. Quo arca examen ubi uo/ bai ua-
funt confidere: eum ramum aliane quam rem oblmiunt.-hoc admixto apiaflro.
enim pifcinarum genera (irnt duosdulcium 8c falfarum. Alterum apud plebem 6C fine fru&unibi ipmphse aquam pifcims uillaticis nofìris mmiflrant» Illa: aute Maritima: pi maritima: pifcma: nobilium quibus neptunnus: ut aquam & pifcibus minifljat: fana: nobtlm magis ad oculos pertinent q ad ueficam: &C potius marfupium exinaniunt :q re; Matfupm exi plent.Pnmum enim xdificantur magno: (ecundo implentur magno:tertio alun naniunt tur magno.Hirius circum pifcinas fuas ex adifcns duodena milia feftertia capie Aluntur ma/ bat.Eam omnem mercedem aefcis quas dabat pifcibus : ccn fumebat, Non miru.
'	Vno tempore enim memini hunc Carfari fex milia murenarum mutua dedifle i
VI *M mure ponduspropter pifcium multitudinem quadragies feflertio uillamuemfle» natu mutua,	nofìra pifclna ac mediterranea plebeia rede dicitur dulcis : & illa amara-
>	Quis enim nofirum non una contentus efl hac pifcma r' Qtns contra maritimas
non ex pifcinis fingulis plures comundas habet plurisf Nam ut Paufias & cate/ Loculata are n Pl£^ot,es emldé generis loculatas magnas habent areolas : ubi difcolores furt cec ras fic hi loculatas habent pifcinas : ubi difpares difclufos habent pifces : quos per Loculata pi/ *nck ut ^aci:1 flnt:ac fandiores q illi in Ipdia quos facnficant.lbi Varro ad tubici/ (ana *	^ nam gra2Cum’Gregatim uemfTe dicebas ad extremum littus atqj aram : q> eos ca
pere auderet nemoicum eodem tempore infulas ludinorum ibi corrufas uidiffeS Sic hos pifcis nemo coquus in ius uocare audet,Hortenfius Quintus familiaris nofler :cum pifcinas haberet magna pecunia adificatas ac loculos: ita fa pe cù co ad uillam fui, ut illum fciam femper in coenam pilees puteolos mittere emptuna folitum.Neqj fatis erat eum non palei pifcinismifi eos ipfe pafceret ultro. Ac ma/ iorem fibi curam haberet:prius efurirent afini:q ego habeo:ne mei in rofia efu/ riant afmi.Ecquid utraque & cibo & potionertum no paulo fumptuofius q ego mimflret uidum Ego cum honore uno feruuio hordeo non multo aqua dome/ Pica meos multinummos alo afmos.Hortenfius primum qui militarent pifcato Multinumos res habebat complures:^ pifciculos minutos aggerebat frequenter: qui a maiori alo afinos.	bus abfumerentur, Praterea falfamentorum m eas pifcinas emptum coiicebac
_	.	cum mare turbaretur.Ac per tempeflatem macellum pifeinam ut mare obfoniu
Euerrtculu	prsberet;neqj euemculo i littus educere pollent:uiuam fabinam plebeia coena
HqUi e * e a/ pifces,Celerius uoluntate Hortenfii ex equili educeres redaricsfut tibi haberes) nos mu os. mu[os. ^ e p1fclna barbatum mulu. At inquit ille. No minor cura eius de agr0/ ar a^us mu tjs pifabus:q de mirius ualentibus feruis.Itaq; minus laborabat: ne feruus agef ^ aquam frigidam biberent fui pifces.Etenim hac incuria laborare aiebat. cuilum.Et pifcinas eius ddpiciebat:q> afhuaria idonea non haberet : ac refidet0 aquam in locis peflilentibus habitarent pifces eius. Contra ad neapolim. LXucU ius:pofleaq perfodifTet montem : ac maritimum flumen immififlet in pifcinas* qux reciproca fuerenpe neptuno nò cederet de pifcatu :efle caufam :ut antiqnos pifces fuos uideatur propter afìus duxifle in loca frigidiora:ut apuli (oletent pe/
cuarii facere;q> propter calores in montes fabinos pecus ducunt. In baiano aut
ipiisimaluos habeant:& uti congernimauerinttcomeduramcapiut fi mtus fa; dune bombutn:5dciim introeunt: ac foras trepidant & ii opcula alui cum remo ta fìntdauorum foramina obdura uidentur mellis membranis. Cum imt reple ti meile ;in eximendo quidam dicunt oportere:ita ut,ix.partes tollere: decimam relinquere,Quod fi omnes eximas: fore ut diicedant, Alu boc plus relinquunt q dixi : ut in aratis qui laciunt reflibiles fegetes plus tollunt frumenti ex mteruallis :
fic in alms: fi non quot annis eximas:aut non quoqjmultu: & magis his aui u/ p7xl'men(;jor{5
as habeas apes 6C magis frudtuofas. Eximend orum fauorum primum putant ee pauo^ t' us+
tempus uergiliarum exortum,Secundum allate exadla:anteq totus exoritur ar
tìuruSiTertium pofl uergiliarum occafum:& ita fi fecunda fit aluus:ut ne pius
tertia pars eximatur mellis:reliquum & hyemationi relinquatur fiue aluis ì\on
fit fertilis : nifi ab eximatur. Exemprio cum ert maior neqj numerofam neqj pala
facere oportet:ne defidniant animum faui qui eximuntur,Si qua pars nihil ha/
benaut habet inquinatum:e cultello prafecatur. Prouidendum ne infirmiores a
ualenuoribus opprimantur.Eo enim minuitur frudus. Itaqj imbealliores fecre
tas fubiiciunt fub alterum regem. Qua crebrius inter (e pugnabilt : afparagi eas
oportet aqua mulfa- Quo tacfco non modo non defiftunt pugna : fed etiam con/
ferdunt fe lingentes: eo magis fi mulfo funt afper fa : q> propter odore auidius ap/
plicant fe:atqj obftupefcunt potantes.Si ex aluo minus frequentes euadunt : ac Suffumigan
fubfidit aliqua pars:fuffumigandum &C prope apponendum bene olentium her/ dum»
barum maxime apiaflrum & thymum, Prouidendum uehementer ne propter
alium aut propter frigus difpereant.Siquando fubito imbri in pallu funt opreO
fa:aut frigore fubitoanteqipfeprouiderintrid fere quod accidit raro ut decipii/
tur:&imbris guttis uberibus offenfe iacent proPrata 6c aiTlida: colligendu eas
in uas aliquod : SC reponendum in tedo loco ac tepido prono ad meridiem qma
xime tempePate bona cinere fado e ficulneis lignis infriàdum paulo plus caldo
q tepidiore. Deinde concutiendum leuiter ipfo uafemt manu non tangas:& po/ Ininandums nenda in fole.Qii^ enim fic conciliata concaluerunt :fe rePituunt acreuiuifcut ut foiet fimtliter fieri in mufas aqua necatis.Hoc faciundum fecudum aluos: ut reconciliata ad fuum quaq; opus 8c domicilium redeant.
DePifcinis,
Cap. xvi.
Nterea redit ad nos pauo:Et fi uultis inquit anchoras tollere: latis ta i	bulis fortitio fit tribuum : ac ccepti funt a precone renutiari quem qua
qj tribus fecerunt adilem.ApiusconfePim furgit:ut ibidem candida co fuo gratularetur:ac delcenderet in hortulos Merula:Tertium adum de paPi ombus uillaticis pPea inquit:tibi reddam Axi.Confurgentibus illis Axius mihi refpedantibus nobis a candidatum noPrum uenturum faebamus, Non labo/ res inquit hoc loco difcemlle Merulam,Reliqua enim fere mihi fùt nota. Quod
LVCIIIVNII MODERATI COLVMELLAE REI RVSTICAE CAPITVLA LIBRI PRIMI +
Praecepta qua: (equantur qui ruflican uelint»	Ca.i.
Qualiter diTpofitus fundus maxime probetur»	Cauu
Qute precipue refpiciendo agro anteq ematurmotanda funt*	Ca.iii.
De falubritate regionum *	Ca. iiii*
De aqua.	Ca.v»
De pofitione uillar.	Ca- yi.
De officiis patriffamilia’.	Ca. vii.
De pecore 8c pecorum magtfiris	Ca. yiiw
Qualis corporatura mancipia cuiqj operi contribunda funt.	Cap.ix.
CAPIT VLA fecundi libri»
Terram nec fenefcerenec fatigari;fi flercoretur.
Quot funt genera terreni.
Qua- cura adhibenda fit bubus ab opera cWiunftis,
Quo anni tempore campi arandi fint : & quomodo.
Exilis terra quomodo flercoretur.
De generibus feminum.
De generibus leguminum,
Quod fit feminandi tempus.
Quot feminum modios lugerum pofiulet:& medicina: feminta. Quod folum cuiqj legumini conueniat.
De genere pabulorum	de medica uicia farragine auena foeno
graco eruo 6C cicera.
Quemadmodum & quot operis unùquodque frumentum & ie
gumen colatur.
Pro modo cuiufque agri quot operte defignentur:
Qua legumina amis noceant.-quaque profint; Degeneribus fìercoris*
Quibus temporibus agri Percorandi funt. Quemadmodum ex aruo prata fiant*
Quemadmodum fad:a prata colantur^
Quemadmodnm fuccifum foenum tradari 6C condi debeat* De area conPituenda ♦
De meile facienda :& de tritura.
Qua per ferias liceat agricola & qua non liceat facere.
Ca.i.
Ca.u«
Ca.iii.
Ca-iiii.
Ca.y.
Ca.yi.
Ca.vii.
Ca.yiii.
Ca.ix
Ca.x^
Ca.xi.
Ca.xii.
Ca.xiii.
Ca.xiiii.
Ca.xy.
Ca, xyit
Ca.xvii.
Ca.xviii»
Ca.xix.
Ca.xx.
Ca xxi.'
Ca.xxiL
arde* tanta ardebat cura uit arcbitedo perni ferit: ut luam pecuniam confume/
ret:dùrnodo perduceret fpecus e pifa'nis in marejobiecftaculo quo aftus bis quo
tidie ab ortu luna: ad nonam proximam introire ac redire rurfus in mare pollet: Obie&aculu
ac refrigerare pifcinas.Non hac, At flrepitus a dextracum lata candidatus no
fìer defignatus adilis in uillam. Cui nos occurrimus:&: gratulati in capitolium
profequimurnlle inde eundo fuam domummos noflram, Opinionis noflrafer
monem de partione uillatica fummatim hunc quem expofui habeto*
MARCI TERENTII VARRONIS QVI REM RVSTICAM EX POLIVIT LIBRI TRES . HOS DILIGENTER ATQuE VENV/
STE IMPRESSIT BENEDICTVS HECTORIS BONONIENSIS*
i uu
Qualis & ex quibus partibus uitis maleolus legendus fit.	Ca.vi.
Quomodo fecunditatem uitis explores	Ca»VU.
Qu® fpe&anda fit qualitas in eo folovquod uineis deflinaueris»	Ca.yin*
Quomodo amineas feraces facias»	Ca* ix»
Ex qua uitis parte femina eligenda funt	Ca.x»
Qua; fpedtands qualitates in eo folojquod uine* deflinaueris ♦ Ca.xi» Qus lulius gracinus tradiderit de terra uineali,	Ca.xii;
Quomodo terra paflinetur.	Ca.xi'ii
Quot modis uitis ponatur aut in prouinciis aut in Italia.	Ca. xiiii»
Meliorem effe pofitionem paftinato Colo q nou ali.	Ca. xy v
Qux menfura paClinandi foli abunde fit uineis,	Ca.xvi*
Quemadmodum & quo tempore uitis ferenda fit<	Ca,xyu*
Qua: obferuare debet qui uitem ponit,	Ca.xyUl*’
Quam longus debet effe maleolus,
Quot genera uitium ponenda fint,	Ca. XX.
Vtrum diflindus generibus uitium horti conferendi fint.	O. XXl*
CAPITVLA quinti libri.
Contra opinionem Attici & Celfi non effe fatis altas ferobes bipedaneos uineaticis feminibus.	Ca.i.
Non oportere uiuiradicis duos palos ueflire: fed fingula femina fingulis adminiculis effe contribuenda.	Ca ai*
Nouam confitionem uinea: nifi magna 5C affidua cultura adiuuetuncelcriterinterire,	Ca.iii.
Proflerni uitem in ferobem & recuruatam ufqj ab imo folo redam calamo applicari oportere *	_	O. iiiiv
A cofitione oibus menfiba fodiendum : Se curandù neherbs na/ fcantur uiuiradices ad unam materiam redigendos,	Ca.v,
Pampinationem maleolis adhibendam.	Ca.yi.
Tempefliuà eé pàpinationé : q digito palmites deficiuntur *	Ca. yii *
Non oportere per xftatem pampinos abnodare*	Ca. yiu.
Per autumnum ablaqueandam e fle uineam,	Ca.ix*
Quemadmodum ablaqueata uinea putetur.	Ca.x*
Quod fit optimum tempus putandi,	Ca.xi*
Quomodo maleolus refecandus fit,	Ca, xii*
Quemadmodum pedanda fit uinea & de canterfe	Ca.xfii*
Quomodo uitis alliganda fit,	Ca.xiiii*
Maleolisiugu iponendù:& qaltecanterius alleuandus fit *'	C^Yr
( .....--------------
CÀPITVLA terta libri.
De uitiario faciendo*
Qualia femina ÒC quando legas.
Quemadmodum femina eligas : & de habitu terra:. Degeneribus umearum.
Quemadmodum uites coli debeant.
De refecanda uinea uetere & propaganda.’
De propagatione.
De infttionibus frudtuofis qua: uites foecundas faciunt* Vt uua complura genera acinorum habeat. Vindemiam quomodo putes.
De pampinatione.
De fbflura.
Ne rubigo uineam uexet.
Ne formica uitem alcedat.
Ne forices aut uolucres uitem bcdant,
£)e arbuflis.
Decimetis.
De pomario couflituendo.
De fcrobibus faciendis.
Quomodo femina legas.
Quando ficus ferenda fit.'
De nuce ferenda.
De malo punica ferenda 4 De piro.
De malis ferendis.
De infttione arborum»
Quo oium geneRi furculi oibo arboriba inferi poffint. Decytifo,
Qe falice & genifla & arundine.
De uiola Sc rofa.
CAPITVLA quarti libri.
Quod genus uitis conueniat cuiq? folo & fìatui cali.
Quae uites fuburbanis regionibus ad eicam coterenda fut. Nihil magis ruflicis conuenire:q uitem colere.
Qua obferuare debet qui uineas mPituit,
Quali folo &: quomodouitiarium faciundumfit*
Cari»
Ca rii;
Carili*
Cariiii,
Ca.v»
Ca.vi»
Ca.yii.
Ca.yiii
Ca.ix.
Ca, x.
Ca.xi.
Ca.xii.
Ca.xtii.
Ca.xmi
Ca.xy »
Ca.xvi*
Ca.xvii*
Ca.xviii;
Ca.xix<
Ca.xx,
Ca.xxi.
Ca.xxii.
Ca.xxiii
Ca.xxiiii,
Ca.xxy.
Ca.xx vi.
Caxxyii.
Ca.xxviii,
Ca.xxix»
Ca.xxx^
Cari.
Ca.ii.
Carili.
Cariiii.
O.v»
Deboumcura:& cibariis,	Ca.iii*
De uitiis boum &: medianis,	Qa.inu
Voi gregibus peitilentia ingruitiqua: remedia adhibenda flint » Ca.v, Quod remedium adhibetur boui cruditate laboranti,	Ca, vù
Quo remedio fedatur dolor uentris Oc inteflinorum pecoris, Ca,yi,
De uitiofis incrementis lingua,	Ca^ii,
De tuffi boum,	Ca.viii»
Suppurationis remedia,	Ca,ix,
Qaudicanti boui quod remedium adhibeatun	Ca.x»
Ad fcabiem remedia ad morfurn rabiofi canis uel lup«.
necnon 8c ad coriaginem.	Ca»xi ♦
Ad exulcerationem pulmonis:& palati tumorem,	Ca.xu,
Ad tumorem ceruicis.	Ca.xu*»
Ad conuulfos armos :& cornua prafrad:a.	Ca.xiii**
Ad idtus ferpentis : 8C noxiorum animalium,	Qa.xV*
Remedia ad baufìam hirundinem.	Ca, XVI»
De machina facienda qua claufa iumenta curentur,	Ca xyu.
De cauri forma.	Ca.xviii
De fornici UcicccE ♦	Czi xix
Quotannis delectus faciendus,	Ca'xx
De confeptisr& fìabulis laciendis.	xx	V
Qu«e xtas idonea ad admifTuram,	XXT]I
Remedia ad lumbricos uitulorum.	?	Ca.xxiu.
De caOrandis uitulis.	Ca.xxiiu.
Deequis,	Ca.xxv,
De atate admiffarii:^ quis pullus generetur <	Ca.xxvi.
De indole ÓC forma equi.	Ca.xxyii.
De cura Si mediana equorum	Ca.xxyiii,
Ad tuffim. '	Ca.xxix,
Ad intertriginem Si fcabiem,	Ca. xxx.
Ad mufeas Se oculorum dolores,	Ca, xxxi
Ad fafìidia ciborum Si labem peftiferam remedia/	Qa xxxti*
De equarum cable.	a. xxxiii.
De mulis, )	Ca xxiiii*
Ad temperandam feuiriam admiffarii in libidinem furentis, Ca.xxxy, De medianis eorum	u[amu,
d-.; ■: . ; • ; jv ; '•'] ■
CAPIT VLA o&aui libri,
Ca * i*
De afelio.
Quemadmodum nouella uinea frequentanda eft,*&:pro/ pagines faciendae fint*
Quo tempore uiuiradix tranfferenda fit *
Quomodo ex arundinibus iugum faciendum*
Quomodo in hortulos uineae diuidenda: fint»
De politione iugi :&quatenus a terra leuindum*
Nouella uinea quomodo putanda fit»
Quemadmodum ueterana: uineae reflituantur. Quemadmodum eaedem putentur.
Qua? bonus uinitor in conditura iam uinea uitare ♦ aut fequi debeat.
Figura falcis*
De cura adminiculandae iugandaque uinex*
Quae bonus uinitor in conditura iam uinea uitare aut fequi debeat.
Quomodo pampinari 8C quot fofTuris uinea excoli debeat; De inferendis uitibus:& infittone tuenda,
Qe ratione pedaminum :uiminum:& de falidto»
De gemila.
De arundinetis.
De cadaneis & caftanetis,
• .	;	'~n
CAPITVLA fexti libri.
Ca,xyi; Ca. xyii, Ca.xviii, Ca.xix, Ca.xx, 0*xxi » Ca.xxii Ca.xxiii, Ca.xxiiii» Ca. xxv. Ca. xxyi, Ca.xx vi,
Ca,xxyii. Ca. xyiiù Ca.xxix ♦ Ca.xxx. Ca.xxxi. Ca. xxxit, Ca.xxxm.
Quemadmodum datas formas agrorum metiri debeas;	Ca.i*
Quotena femina iugerum in ternos pedes;ac deinde ufque in denos pedes difpofita recipiat,	Ca. ii.
De cultura prouindalium uinearum,	Ca. iii.
De ulmariis faciendis.	Ca.iiii	«
De arbuflo gallico *	Ca. y.
De generibus olearum;	Ca.yi,
De ieminarus oliuarum faciendis»	Ca.vii,
De arboribo pomiferis,	Ca. viii.
De mbus inlitionum generibus,	Ca ,ix,
Decythifo.	Cs.x,
CAPITVLA fepomilibri.'
De bubus parandis:atcjue emendis eatumque (brma.	Ca.i.
De bubus domandis	Ca.ii.
Quales partiones & qui Gtus partionu apium effe debeat	Ca. wi *
De fedibj apum eligendis.	Ca,v.
De uafis alueorum probandis.	■ Ga.yi»
Quemadmodum alueicollocandi fine.	Ca.vii»
De cóparandis apibo:& quéadmodu filuertria examina capiatur Ca.vuw Quéadrnodu uernacula examia obieruàtur:&: i aluos codatur, Ca.ix Qnx fit forma regis apium.	Ca.x.
Quomodo apiù paucitas emendetur.^	Ca.xù
De condendo examine:& eius fuga inhibenda*	Ca.xii i
Remedia apium laborantium morbo.	Ca.xiii*
Quid quoqj tpe faciat apes.8c qd eai^ curator facere debet	Ca.xiiiù
De meile conficiendo: 6C quando cartrari debent alui*	Ca.xv.
De cara facienda'	Ca. xy *
LIBER VNDECIMVS CARMINA CONTINET.
Ca i< Ca.ii. Ca.iii.
Ca.ù
Ca ii.
Ca.iii.
Ca.iiii.
Ca.v.
Cavi.
Ca.vii*
Ca. vui*
Ca.ix.
Cax.;
Ca.xi.
Ca.xii*
Ci.xiii *
Ca.xiiii/
Ca.xy*
Ci.xyi»
CAPIT VL A duodecimilibri.
Qua itra uillà agi debeat ab officio uillicationis prapofito* Quid quoqj méfe faciendù fit.-tpibo acómodàdo opera. Profa de cultu hortorum :<3d herbis hortenfibo.
CAPITVLA temidecimi libri,
Cura rei domertica & pracepta qua uillica exequi debeat. Quéadmodù tradare debeat penora fiue cellaria. Dirtnbutio inrttumenti dC fuppellediiis.
Qua ua faparare debeat penonbj & lalgamis cddiendis. Quéadmodam ex uino uapido acetum iiac.
Quomodo muria dura fiat.
Qua p quattuor anni tpa herba;& qùo codiatur; Oxygala quomodo fiat.
Conditura laduca.
Capa piroiy &c malo^ cateromqj pomoR: copofitio.
Aqua dulcis compofitiotqua in condituris utuntur.
De aqua mulfa facienda.
De caleo femando:&de qmWdam herbis condiendis, malis & piris in (ole ficc3.tidis*
De uuis paflis faciendis forbis feruandis.
De ficis aridis,
De ouibus emendis tuendifqj* ^ '	Ca.ii.
De arietibus eligendis,	Ca.iùY
De ouibus teélis,	Ca. iiii.
Medicina pecoris ouili•	Ca. v♦
De caprino pecore,	Ca. vi.
De medicina caprarum.	Ca. vii.
Cafei faciendi ratio»	Ca.yiù.
De fmbus & eorum medicinis*	Ca.ix,
De medicina fuum.	Ca,x,
Decallrationefuum»	Ca xi.
De canibus,	Ca.xii,
De morbis 8t medicinis canum,	Ca.xiii ♦
CAPITVLA noni libri.
De uillaticis partionibus.
Qe galmarum generibus t gallis cohortalibus parandis &
nutriendis.
De gallinariis conrtituendis,
De cibariis gallinarum.'
De feruandis Se fupponendis ouis.
De ouis *
De gallinis farciendis ,*
De palumbis Se columbis farcieudis Se columbariis conflituedis, De alendis turturibus»
De turdis educandis»
De pauombus ed ucandis »
De numidicatum Se rufticarum gallinarum educatione De ambus quas oraci a u_d)i&ioui& latini duplicis ulta appellant,
Deanferibuseducandisi&anferario conrtituendo^
De anatibus querquedulis Se fimilibus»
De pifcinis Si pifcibus alendis»
De politione pileina'!
CAPITVLA decimi libri»
De uiuariis faciendis Si includendis pecudibus feris.
De apibus.	„ j ••	•
Quot genera unt apum :& quod exus optimum.
Ca,i<
Ca.ii,
Ca.iii.
Ca.iiii»
Ca.y.'
Ca.yi*
Ca.yiiY
Ca. yiii.
Ca. ix*
Ca.x.
Ca.xi,
Ca.xii»
Ca.xiii» Ca.xiiii, Ca.xy * Ca ,xvi Ca.xvii»
Ca.i»
Ca.ii,
Ca.ui.




•S.'u J
• .: : :
■. . : :
. •: . . )









*•

j. •	’
■
1$
. . \ '.









♦ .		-	.
			
« fi			
			
■			
♦ \			
			
			
			

■


♦ r :	i
-•


•	■	..	,j : £rfnjy< ,


.a '3i.t
'
Ca,xvii.
Ca.xyiu,
Ca.xix.
Ca* xx,
Ca.xxi»
Ca,xxiu
Ca,xxnù
Ca.xxmù
Gap. xx y*
Ca,xxyi»
Ca.xxyu»
Ca.xxyui.
De aceto ficulneo faciendo.
Qua: praparanda fint uindemix.
De pi uriba generiba còdicura^ : ^bD uinum confirmatur *
De fapa coquenda.
De defruto:quod quidam neapolitanum uocant.
De defruto:quod addiicitur in uinum ad uetutiatem Picis liquida: alterum medtcamen:quo mufìum condias.
De pice qua utuntur allobroges ad condituram uini picati.
De pice nemeturica ad condituras.
De aqua falfa uel muria ad urna condienda.
Remedia acefcentis uini.
De uino dulci fàciendo,	_
Quemadmodum mufìum femper dulce tanq recens permaneat.Ca.xxix, Optima uini curatio :& remedia languentis uini,	Ca.xxx ♦
Si quod animal in mufìum ceciderit;& mterierit:remedia, Ca.xxxi. Vinum ex marrubio,	Ca.xxxii,
Vinum fcylliten.	Ca. xxxiii,
£>e aceto fcyllitico,	Ca.xxxuii,
Vinù abfmthité hyfopité abrotonite 5C reliqua^ nota^ quo fiat Ca, xxxv De muffo tortiuo,	"
Vinum fimile graco facere.
Vinum myrtiten quomodo facias,
PafTum quemadmodum fiat.
Lora optima quomodo fiat,
Mufìum lixiuum quomodo fiat.
De cafeo condendo.
Vua: olares quemadmodum componantur:& feruentur.
Mala granata quemadmodum feruentur.
Mala orbiculata fefliana melimela & alia genera quo feruentur, Ca.xly
Ca, xxxyi,
Ca.xxx vii,
Ca.xxxyui,
Caixxxix»
Ca.xL
Ca.lxi.
Ca xlii, Ca.xliii, Ca.xliiii*
De oliuarum albarum conditura.
Nigra: oliua: conditura,
Sirapa quomodo fiat,
Oleum quemadmodum fiat,
Qe oleo gleucino.
Oleum ad unguenta quemadmodum facias,
Qe falfura fuilb carnis.
Rapa & napos quemadmodum condias.
Sinapim quemadmodum facias.
Oleris atri & fifens radicem quemadmodum condias.
Ca.xlyi, Ca.xlvii, Ca, xlviii, Ca.lxix. Ca.l.
Ca. Ii, Ca.lii.
Ca, lui. Cadmi. Cady.
Moretum oxyporum:uel utalii:oxygarù quéadmoducoponas, Ca.lvi,
lior;ut rupto natura: foedere terreflre animal homo uentorum & mans cbie&us ira: fe fludubus audeat credere ifemperqj ritu uolucrum longinqui litteris pere/
fìantius locupletiflimum quéqj ad latrandi :&contra innocentes ac pro nocenti Caninii ftu/ bus neglectum a maioribus : a nobis etiam cócefiu m intra meenia 5C in ipl° "oro dium «	latrocinium r'An honeflius dixerim mercenarii falutatoris médaciffimum aucu/
Sòniti regis» pium circuuolitantis limina potentiorum fomniùqj regis fui rumoribus augura tis .xneqj enim roganti quid agatur intus refpondere ferui dignantur» An pu^cm fortunatius a cathenato repuifum tanitore fepe nodte fera foribus ingratis aaia^ Perdedecus cere : miferrimoqj famulatu per dedecus falcium decus & imperni prof ufo me fafciù decus patrimonio mercarir'Nà nec gratuita feruituti ; fed domf repéditur honor»C^u mercari»	^ ^	^ e°rum fimilia bomf fugienda funt; fupereft ut dixi unum genus ube
rale Sc ingenuum rei familiaris augédaiquod ex agncolatoe contingit. Cuius cepta fx uel temere ab indodtis duramen agrorum pofTefforibus antiquo mof ad minift rarentur ; minus iattura paterentur res rufìica.Nam induftria domino^ cum ignoratis detnmétis multa penfaret,Nec quorum còmodum aceretur: to/ ta uita uellét imprudétes negocii fui confpici;eoqjdifeendicupidiores agncolat* onem pnofceret. Nunc 6c ipfi pradia noflra colere dedignamur :& nullius mo/ menti duamufpentiiTimum quemqj uillicum facere ; uel fi nefeium certe uigorif expti: quo celerius quod ignoret addifcattSed fmefiidum locuples mercatus e; Pedifequoiy e turba pedifequorum letticariorumqj defettiffimum amf & uiribus in agrum letticariorii relegatfcum iflud opus non fblum fcientii fed &i uiridem state cum robore cor/ poris ad labores fufferendos defideret) fiue mediarum facultatu domfus ex mer/ cenariis aliquem iam recufantem quotidianum illud tributu :qui uettigalis effe non pofTet;ignara rei cui profuturus eimagiffru fierimbet. Quo cii afaduerta fope mecum retrattas ac recogitans q turpi confenfii defèrta exoleuerit difcipb3 Cura rufìica ruris:uereor ne flagitiofa&quodàmodo pudenda ingenuis aut inhonefia rionif»
citufliberator ab aratro uocatus ad dittatura uenerit» Ac rurfus fafcibus depob7 tis :quos feftinantius uittor reddiderat a fumpferat impatonad eofdem iuuen^ cos & quattuor iuge^auim horediolu redierit Jteqj .C»Fabritius & CuriusPe. tatus» alter Pyrrho finiba italio pulfo :dditis alter fabinis accepta quo turiti diu^ debantur captiui agri fepté iugeramò minus indurine coluerit.q fortiter
LVTIIIVNII MODERATI COLVMELLAE REI RVSTICAE UBER PRIMVS,	PRAEFATIO.
AEPENVMERO CIVITATIS NOSTRAE Prin
apes audio culpantes modo agrorum in foecuditatem modo edi permulta lam tempora noxiam frugibus ih temperiem iquofdam etiam pradicftas cuarimonias I	uelut ratione certa mitigàtes;^ exifìimét ubertate ni/ gpfCEtum fQ
mia prioris sui defatigammo effertum folum nequi re priitina benignitate prabere mortalibus alimenta.
Quas ego caufas Publi Siluine procul a ueritate abef fe certum habeo :q> neqj fàs e il exifìimare rerum natu ramtquam primus ille mundi genitor perpetua foecunditate donauit: quafi quo dam morbo fìerilitate affed;am:neqj prudentis credere tellurem:qua diuinam 6c sternam iuuentam fortita communis omnium parens didta fit:qma & cu dia Tellus comu peperit femper 36 deinceps paritura fit : uelut hominem confenuiffe . Nec poft ms Parens* h^c reor moiétta cali nobis ifta:fed noflro potius accidere uitio:qui rem rullici peflimo cuiqj féruorum uelut carnifici noxa dedimus:quam maiorum noflro^: optimus quifqj Se optime tradauent. Atqui ego fatis mirari nó poffum quid ita dicendi cupidi feiigant oratorem cuius imitentur eloquentiam tmenfurarum 8C numerorum modum rimantes placita difcipiina confedentur magiflrum : uo/ cis 3c citus modulatorem nec minus corporis geflicuiatorem fcrupulofiffime re qrat faitationis ac mufica rationis fludiofi, lamqj qui adiheare uelint fabros 3c architedos aduocent.qui nauigia mari concredere gubernandi peritos:qui bel/ ia mo ai armorum & militia gnaros :& ne lìngula perfequar ei ftudio:quod qs agere uelit:confultilfimum redorem adhibeat .Deniqj animi fibi quifqj forma/ mum reclQ torem praceptoréqj mrtutis e ccetu fapientium arceffat. Sola res ruflica : qua fi/ ^ acjp^ t ne d ubitatione proxima 8c quali confanguinea fapientia eli : tam difeentibus e/ geat q magi aris. Adhuc enim fcholas rhetorum:& ut dixi geometrarum mufi/ corumquemei quod magis mirandum efìicontemptilTimorum mtiorum offici nas gulofius condiendi cibos 36 iuxuriofius fercula finiendi ; capitumque ÓC ca/ pillorumconcinatoresnon foiumeffeaudiui:fed36iple uidi,Agricolationis ne/ Capillorum que dodores qui le profiterenturmeque difcipulos cognoui. Cum etiam fi pra/ concinatores didarum artium profelforibus ciuitas egeret:tamé ficut apud prifeos floref pof fet refp.Sine ludicris artibus atque et fine caufidicis olim fatis fceiices fuerunt: fu ^me cau^1 turaque funt urbes. At line agricultoribo nec còfiacre mortales nec ali coffe ma/ cls ^lces UC/
mfefiu é.Quo magis ^pdigii limile eft quod acciditmt res corporibus noaris ui/ beSt
taque utilitati maxime conuemens minime ufque in hoc tempus confumationé haberet :idque fperneretur genus amplificandi retinendique patrimonii quod of crimine caret. Ni catera diuerfa & quali repugnantia diffident a infima, Nifi
k
nobifnegetmcJ promittat pàuco^ é difcemere Xontéplatxo uero cuntity difaplina partium quando cuiq? conangxt:ut & fegetum arationuqj PerC1^ i j Nxara terra ufum : &C uarias diffimillimafqi terrarum fpecies pernoforet : quarum ncnn t culla	colore : nónuUaz qualitate fallunt Atq; in aliis regionibus nigra terra : quam p
r	*	i	______aliicmncmi*: lubrica melius reipo
funt genera:conferendis ac tuendis& in peconbo parandis coleruanauqj	g
6C hanc adfciuimus quafi agricultura partem :cum reparata fit ab agricolatio^ pafloralis fcientia. Nec ea tamen fimplex: quippe aliud exigit equinum liud bubulum armentum:aliud pecus ouilutmEt i eo ipfo diffimilem ratioo^^ poflulat tarentinum atque hirtum : aliud caprinum » Et id ipfum aliter cur Mutilum & mutilum &C raripilum : aliter cornutu &C fetofum : quale efl in cilicia, Potcu a ^ raripilum	ris uero Oc fubuld diuerfa profeffio : diuerfa padiones. Nec eundem glabra: iu
Porculator»	denfa:que cali flatu mec eandem educatióem cultumue quarut.Et ut a pecori/
bus recedam :quorum in parte auium cortalium 8c apium cura polita ed : cp11* tanti dudii fuit ;ut (uper ida qua enumerammus:tot nofcet Ipecies mfitiont1* tot putationum dot pomorum oleruque cultus exerceret r1 tot generibus ficorurb fic ut rofariis impenderet curam :cum a plerifque etiam maiora negligantur.^q/ q QC ida iam non minima ueddigaha mulofede coeperunt,Nam prata 6c faluda oenedaque 6C arundines quauis tenue nihilominus aliquam defiderat idudri/ am: Pofl hanc tam multaci tàque multiplicium rerum pradicationem non me praterit fi quem defideramus agricolam iqueque defcnbemus exegero a partici pibus agtellium operum tardentur dudia difcentmmtqm ti uaria tàque uad* faétia defperatione coterriti nolent experiri quod fe afTeqm pofle diffident. Ve/ rutamen quod in oratore iam.M»Tiillius rediflime dixit:par ed eos qui generi Par c cundta humano res utiliffìmas quarere ÒC perpenfas exploratafqj memoria tradere con
retare.
ucixcentiniirumentumtconieiurp.uujcjuuo	^ .
quod fapienter fperauerimus :perfeueranter confedari dumum enim culme a fedantes fatis honede uel in fecundo fadigio confpiciemur. An latta ninfa no folos adytis fuis Adliù 8c Virgiliu receperunt :fed eo^ & proximis & procul a ^ Fulmina Ci/ cndis facras conceffere fedes:No brutum aut Celiu Polionéue cii Meffala ^ ^ ceromT.	uo deterruer ab eloquétia dudio fulmia illa Ciceronis ♦ Nà neque ille ipfe LlC^,e
Paréf eloqué territus cefferat tonatibo Demoftheni Platoniquemec parés eloquétia eU* ^ tiaDeufille Meoniufuaftidimis fluminibo facudia fua polteritatis ftudia refrixerat -meoniuf.	minoris quidem fama opifices per tot iam facula uidemus laborem mw01
uitam difplicuifTe. Omnes eniffiait^M. Varro ia teporibus auoru coqueHus c}
Patres fannia: falce 8c aratro relidtis ftra murii correpfimus:&: in circis potius ac Miramur ge theatris <j i Tegetibus 8c umetis manus mouemus. Attonitiqj miramur gefìus ef fìuf effoemia toeminatoru : g? a natura fexum uiris denegatum muliebri motu mentiantunde toru ♦ Qpiantqj oculos fpedrantium,Mox deinde ut ?pti ueniamus ad ganeas: quoti/ Ganeaf. La/ dianam cruditate laconicis excoquimus & exuflo fudore fitim quarimufinodef conicif: que libidinibus 6C ebrietatibus :dies ludo uel fomno confumimus .Ac nos met/	,
ipfos ducimus fortunatos:^ nec oriente folem uidimusmec ocadenté.Itaq; ifìà tutam focordem perfequitur ualetudotNam fic iuuenum corpora fluxa & refo/ luta funtmt nihil mors mutatura uideatur. At mehercules uera illa Romuli prò ies all iduis uenatibus nec minus agreflibus operibus exercitata firmiffimis pvx ualuit corporibus. Ac militiam belli :cum res poiiulauit:facile fuflinuit durata pacis laboribus. Seperqj rufhcam plebe prapcfuit urbana, Vt enim qui i uillis f tra confepta morarentur:qq foris terram molirentur ignauiores habitos:fic eos quifub umbra duitatis intra moenia defides cumffarent :q qui rura colerent le/ jsqu ,• gmores uifos.Nudinarum etià cóuentus mani felium é propterea ufurpatos: ut	Un~m^1
nonis tantumodo dieba urbana res agerentur:reliquis admimfirarent rullica, conuetu "
Iliis enim temporibus ut ante lam diximus proceres curitatis in agris morabant
6c cum confilium publicum defiderabatuna uillis atceflebantur in fenatum.Ex a n
quo qui eos euocabàt :uiatores nominati funt.Ifque mos dum feruatus eli per/	{ (ena
feuerantiffimo colendom agrorum liudio ueteres illi fabini quirites atauique ro
mani :qq inter ferrum & ignes hoflicif incurfionibus ualiatas fruges largius ta/ perfèueràtiflì
men condidere q nos : quibo diuturna permittente pace prolatare licuit ré rufii/ mQ fcuj10	/
cam .Itaque in hoc latio & faturmaterra:ubi dii cultus agrom progeniem fuà
docuerant ; ibi nunc ad haflam locamusmt nobis ex tranrinannis prouincris ad	haftam Io
uehatur frumentù: ne lame laboremus :& uindemias condimus ex infulis cycla/ camup
dibus ac regionibus bxticis galliafque, Nec mirum cum fit publice concepta &C
confirmata iam uulgaris exifhmatio rem ruflicam fordidum opus	id effe ne/
goaum quod nullius egeat magifleno praiceptoue. At ego cum aut magnitudi/
nem totius rei quafi quandam uaflitatem corporis :aut partium ciuf uelut fin/
gulorum mébro^ fubtilitatem difpicio uereor ne fupremus ante me dief occupet
« iininerfam	_________nC___fo 1« U^_ r •____________________ r
1 .....................—: & ■—'—
di non ignarus :ut exploratum habeat quid cuique plaga conueniat:quid repu
gnet.Spderum ortus Sc occafus memona repetatme imbribo uentifque iminen
tibuf opera inchoet. :laboréque fruflretur.Cali di anni prafentis mores intuea
tur.Neque enim fémper eundé ueluc ex prifcripto habitu getunt :nec omnibus Nec pluuiù
annis eodoem uultu uerat arftasaut h.emfmec pluUlum fépet éuettauthumi/ femp £ uer.
dusautunus. Qu*prmofcerefinelumieammi&(ineexquifitiffinufdifciPUmf
no quéc^ poffe credideeim«Iam ipfa terra uarietaffic cuiulque foli habitufquid
kii
dita arguunt nofìri coloni : fxcut Tremellius qui quatens idipfum tamé excufat: qj Italia 6c africa folum caiumque dmerfe natura nequeat eofdem prouentus habere* Quacùqj funt autem:qua propter difciplina runs nofìrorum tempori cum priicis difcrepatmon deterrer debent a legione difcentem.Nam multo pu* Plura pbàda ra reperiuntur apud ueteres :qua nobis probanda f:nt:qqua repudianda* W3 a repudiàda £na Porro ^ gracorum turba efl de ruflicis rebus pracipiens : cuius princeps ce/ Scriptores rei Uberrimus uates non minimum profeffioni noftra contulit Hefiodus Boetius * ruftica	Magis deinde iuuere fontibus orti fapiétia Democritus abderites : focraticus Ae
nophon itarentinus Archptas:peripatetici magiiler ac dilcipulus Arifìoteles cu Theophraffo*Siculi quoqj non mediocri cura negocium iflud profecuti fot Hie ron & Epicharmus difcipulus : Philometor & Athalus. Athena uero fcriptotum frequentiam pepemt:aque probatiffimi audtores Chereas : Arifladros : Amph^ lochus:Euphiroius: Chreflus Euphrontismon ut mula putant Amphip0^5* qui 8c ipfo laudabilis habetur agricola fed indigena foli ama Jnfula quoqj cura tPamcelebrauerunt juttefìis rhodius Epigenesichius Agathocles : Euagon Anaxipolis thafii. Vnius quoque de feptem Biantis illius populares Menah/ der : 6c Diodorus in primis fibi uendicauerunt agricolationis prudentiam * his cedere mileiii Bachius:& ManafTeas : Antigonus iCymausipgameneus A/ pollonius.Dion coiophoiusiHegefias maromtes. Nà qdé Diophaes bithyniu5 Epitomis cir/ uticenfem tom Dionyfm poeni Magóis iterpreté pmulta diffufil uolumma : & cunfcripfit* epitomis circùforipfit. Et alii tamé obfcuriores : q uoiy pf ias nó accepimus : aliq^ Pro uinli par ^pédiu nfo Audio cótulerùtvHi fot Androtio i Aefchino : Anlìomenes ;Athéa' tet	goras : Crates : Dadis : Diony fius lEmphitó : Euphonon .Nec minori fide p uinli
pte tnbutu nobifftulerut Lyfimachus;&: EubolusiMenefìratusiPleutiphanes; Perfis iTheophilus.Et ut agrigolationé romana tàdé auitate donemusC nà ad/ huc ifhs audloriba grxce gétis fuitjià nuc M* Catone céforiii illù memoremus :q eà latìe loq prius iBituit*Poft hunc duos Safernas pf em & filili : q eà diligétius Hyginuf oe/ eru^mer^c*3CdeideScrofaTremelliiiiq etiàeloquétéreddiditi&.M.TerentiU dagopuf Vir ^ exP°buit :mox Virgilm q carmie quoque potete fedt. Nec pofiremo qTi pda-' gilù»	^g1 eiufmemimffe dedignemur lulli Hygini. Verùtamé ut chartagiriéfé Mag°
Mago mitica ^em mlbcationis paréte maxie ueneremur. Nà h uius odio de uigiti memorabv tionis parens la ^a u°fomia ex fenatufconfulto in latinù fermoné conuerfa funt* No min°fC
tur* ptinétis ad uites fingularé lib^ edidit.Cuius ueiut difcipulus duo uolu#113 imi tu^epto, de uineis lulius Graonus copofita ikeetius & eruditius poPe^|/ tati tra e a curauit.Hos igit Pupli Siluinepriufq cu agncolatióe cótrahas*3 _
t mfTe : qui Prothogenen Apeliemqj cum Parrafio mirati (ùntr'Necpulchritudi/ ne louis olympu Mmeruxqj phidiaca: fequentis aetatis attonitos piguit experin Dr^fim : Lyfippum: Praxitelen : Polycletum quid efficere :aut quoufqj progredi polient. Sed in omni genere Ccictix de (ùnnis admiratio ueneratioqj Se iferionbuf infènonbj ttierita laus contingit, Accedit huc q> ille; quem nos perfedlu e ite uolumus agri/ menta [auS4 colam: fiquidem artis co fumata; lit :&in umuerla rerum natura lagacitate De/ naocnti uei Pythagora; luerit conlecutus:& in motiba aftro^ uentoruqj Metonis prouidenriam uel Eudoxi:& in pecoris cultu doétrinà Chironis acMelampodis àc in agroru foliq? monitione Triptolemi aut Ariflei prudentiam;multum tamé jqec profecerit: fi ufu tremeliios ; fafernafqi : & llolones noflros axjuauerit. Potefl eni ma nec nfgui nec fubtiliffima nec rurfus quod aiunt pigui Minerua res agreffis adminifìrari. tnltienja. Nam illud procul uero efbquod plenque crediderunt:faallimam elle nec ullmf acuminis rufficationem. De cuius uniuerfitate mhil attinet nue plura diflerere: quom quidem càótx partes eius deflinatis aliquot uolumimbus explicada fut; quas ordine fuo tue demù perlequar ; cu prafatus fuero qua reor ad uniuerfa difciplina maxie pertinere,
Pracepta qua fequàtur qrufficari uelint,	Cap.i,
Vi fludium agricolationi dedentiantiquiffima fciat hac libi aduocan/ q	da: prudentiam rei : facultatem impendendi :uoluntatem agendi, Nà Facultas ipe/
is demum cultiffimu rus habebit(ut ait Tremellius)q 6i coler lciet:et dendi, poterit:& uolet .Neque enim fcire:aut uelie cuiq fatis fuerit fine fuptibus:quos exigunt opera,Nec rurfus faciendi aut impendendi uolutas profuerit line arte: quia caput eft in omni negoao nolle quid agendil fit maximeque in agricultura in qua uolutas facultalque citra fcientiam fape magnam dominis afferut iaóiu/ ram :cu imprudenter fad:a opera fruOrantur impenfas. Itaque diligens paterfa Facultas citra milias : cui cordi eft ex agri cultu certam fequi rationem rei familiaris augend x : {clénà affert maxime^ curabit : ut Sc statis fure prudentiffimos agricolas de quaque re confu/ ladturam.
Lat :Scc5mentarios antiquoru ledulo ferutetur. Atque ^ffimet quid eorum qlqj fenIerit :qmd pmcepent. An uniuerla qua: maiores prodiderat:huius temporis cultura:refpondeàt:analiquadiffonent.Multosenimiammemorabilesaudo ^	/i ’
res comperi perfuafum habere longo auifitu qualitatem cali fiatumque muta/ . ri jeorumque confultiffimum aerologia profefforé Hipparchum prodidiffe:té mUiaru pus fore quo cardines mundi loco monerentur , Idque etiam non fpernendus au dor rei ruffica Saferna uidetur aderedidiffe. Nam eo libro qué de agricultura feriptum reliqt : mutatum cali fitum fic colligit: q qua regiones antea pipter hie
misaffiduamuiolentiam nullam ffirpemuitis aut olea depofitamcuftodirepo
tuenntmunc mitigato 6c in tepefeente priffino frigore largiffimis olmitanbolibe Oliuitatibo* rique uindemiis exuberent.Sed hac fiue falfa feu uera ratio e;litteris aftrologis concedatur .Catera non diffimulanda erunt agrori cultori pracepta rufìicatxóif: qua cu plurima tradiderint poeni ex africa fcriptores;multa tamen ab his fallbp)/
kilt
rwc armg abfint greges armetitoru csteromq; quadrupede culta 6C dumeta Pal^a.‘* , _ torum !	hxc poiitio:qua defideramus difficilis & rara paucis cotingit.Proxia e buie q
pluria ex his habet tolerabilis qux no paucilTìma,
Quse prardpue refpidendo agro:anteq ematur notanda funt
Cnn.	iiK
Mentecaptuf
tuitos cafus magno animo fuffinereuta dementis elt ipium libi malà tacere tor/ noXffi/ tunam.Quod faattquinequidnu fms nummis paratici! a pnmis cunabulis(fi e.	modo liberis parentibus eft oriundus) audiffie potuerit	Soucr aTroA’n/
Troi pLHyErrop KaKocn-E!H:quod no folum de boue dicitunfed de omnibn tibus rei noftra familiaris .Adeo quidem ut multi protulerint carere penanbust & oroDter mu ma m mWnonnr» fedes (uas orofugerint, IMifi aliter exifìimai^11
nos ferre non gr£Edo:&i hac ipfahefpena detellabiles fuiffe uicinos.Nifi Autolicus lUf poterant	potuit tolerabilis eé conterminus : aut auentini motis icola palatinis u n ^
Autolicus	diu finitimis fuis Cacus attulit.Malo eni pratentoR- q prafentiu metrnn^0[ata
Cacus	uiarium meum nomine :q nec arbore prolixiore (fare nfa regióis: nec i
difciplmaa qua no peccàdo difcatur.Nà ubi qd perperà adminiflratu ceflit im/
profpere : uitat qd fefellerat : illuminatqj rectà uià docétis magiflenù. Quare no Imorofpere
fica praecepta nò còfumare (cientia:fed adiuuare promittut.Nec flatiquifqcò/
pos agricolationis erit his perledtis rònibus:mfi 6C obire eas uoluerit: 6c per facul
tates potuerit Jdeoqjhacuelutadminicula fludiofis promittimus:nò profutu/
rapfefola:(èd cu aliis.Acneifla qdéprafidia utdiximusmò afliduus labor 6c
expenéria uillicimò facultates ac uolutas impédendi tatù poilét:quatù uel una Prafentia
prafentia domini. Qua nifi frequés openba fteruenerit : ut i exercitu cù abeft i/ Jfu pollet
perator:cuòia ceffant officia, Maximecp reor hoc fignificanté pcenù Magonem
fuot^ fcriptorù primordiù taliba aufpicatù fententiis. Qui agrum parabit domò
uendatme malit urbanù q ruflicum lare colere .Cui magis cordi fuerit urbani!
domiciliù:rufhco pradionó entopus.Quod ego praceptum : (x pofiet his tòpo
ribus obferuarimó immutarem. Nunc quom plerofqj nofìrù auilis ambitio (x/
pe euocat ac fapius detfet euocatos:feqtur ut fuburbanù pradu! còmodiffimù. Suburbanù
effe puté: quo ut occupato quotidianus excurfus facile pofl negocia fori contui/ pradium cò
gat.Nam qui lo ginqua ne dicam tranfmarma rura mercantur : uelut heredi/ modiffimum
bus patrimonio (uo ;dc quod grauius eri uiui cedunt feruis fuis : quoniam qui/
dem Se illi tam longa dominorum di flantia corrumpuntur: &c corrupti pofl fla/
gitia qua; commiferunt : fub expedatione fuccefforum rapinis magis q cultu/
ris fludent.
Qualiter difpofitus fundus maxie probetur.	Cap. ii
Enfeo igitur i propinquo agrù mercaritquo & frequéter dominus ue/ c , niat: 6C frequérius fe uenturum q fit uenturus denùciet. Sub hoc eni brequentius metu cum familia uillicus erit i officio. Quicqd uero dabitur occafio rbuenturifn nis ruri moretunquse nò fit mora fegms nec ùbratilis.Nà diligete patréfamilia: jvora umDra decet agri fui particulas oés 8l 01 tpe ani frequétius circuire:quo prudétius natu	1S
tà foli fiue i fròdiba Sc herbis:fine ia maturis frugiba còtépIetur.JSJec ignoret qc/ qd i eo reòle fieri potent.Nà Illud uetus é & Catonis: Agrù peflime multari: cu ius dominus qd i eo fariendum fit nò docet fed audit uillicum• Quapropter uel a maioribo traditù poffidéti uel empturo fundum precipua cur^ fit fcire:qd ma Xieregióis genUs probetur:ut uel careat futili:uel mercetur laudabile. Q^od fi uoto fortùa fubfcnbinagm habebimus fabbri calo:uberi gleba:parte capeflri: pte alia colliba uel ad oriente uel ad meridie molliter deuexis:terreifq? alus atqj Si fortuna uo aliis filueftribus 8c afperis.Necprocul a mari aut nauigabili flumine:quodepor to fubfcribit*! tari fruòlus &: per qd merces muchi poffmt.Capus i prata & arua falidaque 66	"
arudieta digeflus:adificio fubiaceat.Colles aliijuacui arboriba ut folis fegeribo feruiàt : qua: tamé modice ficcis ac pfguibo capis melius | praopitiba locis pro/
ueniuntJdeoque etiam celfiores agri frumétani planities habere : & qmolliffi
me deuexi ac fimillimi debent effe campeflripofitione, Alii deinde colles oliue ^ molliffime tis uinetifque ; 6c earum futuris pedamentis uefliantur:Macenam lapidemque <f£Uex,
Pup ma pe iìilens
--   ------—________----— J AU* ♦ A. ■>«*	t**»***»-    LS
cultore fuifle eù loquùtur hifìoria^Quapropter cu fit fapiétis no ubiqj emere: nec aut ubertatis illecebris aut delicia^ cocinnirate decipi:fic ind uflru patnlia/
mons cali multa remedia pnores tradiderutiquibo mitigetur peltitera lues:ot exili terra cultoris prudentia ac diligerla macie foli uincere poteft.Hac aut cofe/ quemur fi ueriffimo uati uelut oraculo crediderimus dicentù Virg»	Ventos & proprium cali pradifcere morem
Cura fit:ac patrios cultus habitufqj locorum ►
Et quid quaqj ferat regio :& quid quaqj recufet»
Nec contenti tamen audmtate uei priori uei prafentiu colono^ noflra promife rimus exemplamouaque tetauenmus expenméta.Quod Sc h per partis nónu/ In fummacó	dànofum eft:in fumma tamé fit cópendiofurmquia nullus ager fine prole/
pendiofum	colitur: fimul tentando poffeflor effiat:ut m id formeturtquod maxie pra/
flari pofTit.Ea res etià ferodfTimos agros utiliores reddit,Itaq; nulq expenrnc1 torù uanetas obmittéda efl.Longeque etia in pingui (olo magis audédù: quot0 nec labore nec fumptu fruflratur efle<ftus.Sed quoniam refert qualis lundus ^ quomodo colatur:tam mila qualiter a-dificetur & qualiter difponatur, Multos eni meona prodidit deeraffeificut prafìantiffimos uiros, L, Lucuid :&,Qu, Sc Ne fundus	luolam:£luorum alter maiores;aiter minus amplas q poflulauit modus agniUil
uillam ane/ ^5x^uxlt;cuJn utrUnque fit cotra rem familiarem,Diffufiora em confepta nd q . f0{u pluns a:dificamus:fed etià fpenfis maionbus tuemur. At minora cu funt q rat*	poflulat fudus:dilabitur fru&us.Nà 3c humida res 3c ficca quas terra progene
rat: facile uitiantur : fi autem non funt aut propter anguflias incomoda funt te/ da:quibus inferantur pro portione edam facultatum : qoptie paterfamilias de/ Pro portione bet habitare: ut & libentius rus ueniat & degat in ec.Iocudius utique uiro fi etia acuitati! ha/ matronacomitatut:cuius ut fexusntaanimuseftdelicatior:amenitate aliq de/ ltare	ledàda erit:quo patiénus moretur cu uiro.Elegàter igitur adificet agricola :PeC
fit tamé adificatonatque area adem tatù cótempiatus:quod ait Cato : qtu ve uillafùdumquaratmeuefrudus mlla:cuius uniuerfù fitum qualem oportere effe :nunc explicabimus.Quod inchoatur adifiaum ficut falubri regione:^ 13 j .	.... lubernma parte regionis debet cófhtui.Nam araifufus aer atque corruptus plu
nto era 11 / rimas affert corponbus noffris caufas offenfarum. Sùt quadam loca qua ter horrent	tus minus concalefcunt: fed frigonbus hyemis ftollerabiliter horret : ficut theb^s
ferunt boetias.Sunt qua tepent hyeme:fed affate fauiffimecàdét:ut affirr°aC euboicatn chalddem. P^ra m , ».	a <>»• I a, ---------férerne
feminariùtnec pedamentù adnexu umesmec etia pecudes negligentius pafci fi/ nitJureigitur(quantumeafertopimoj.M.Porcius talépefìéuitarecéfmt, Eti primis futurù agricola prastnonuitine Tua (potè ad eam perueniret, Nos ad care ra pracepta illud adiicimusiquod (apiens unus de feptem imperpetuù poflerita /\cJ{11pm^us;'’ ti pronunciauit: Adhibendu modù iméfuràque rebusiidqj ut nò folii aliud adtu mo(jus risjfed Se agrù paraturis dictu ftelligaturme maioré q ratio calculo^ patit eme/ |^aJ:j0 ca[cu/ re uelit. Nà bue pertmet preclara noflri poeta fententia ♦	jiorQ
Laudato ingentia rura.	Exiguum colito.
Quod uir eruditiffimus(ut mea fert opinio)traditum uetus praceptù nueris n/
gnauit.QuippeacutafTimàgente poenos dixifìé conuenitjlmbeallioréagrù q Collucftàdu
agricola effe debere;quonià cù fit colludtandù cù eoi fi fundus prauaieat allidi cumagro
dominum. Nec dubiu qum minus reddat laxus ager non redte cultus : q angu
ftus eximie. Ideoqj poft reges exadtos liciniana ilia feptena iugera : qua plebis
tribunus uiritf dimferat maiores quaflus antiquis rettulere: q nunc nobis pra/
bent amplifTima ueterata.Tanta quidé Curius Dentatus qué pauloante rettu/ plCini-aria fc
limus :profpero dudtu parta uidtona:ob eximià uirtuté deferé te populo premii	_ °
noie quinquaginta foli iugera fupra confuiaré triumphalemq? fortuna putamt tenaiugCia
effe. Repudiatoq? publico munere populari ac plebeia menfura contentus fuit ♦ (gurius
Mox etia cù agroru uaftitaté uidtona noftra 6C internitiones hoftiu fecifTent :
criminofu tamen fenaton fuit;fupra quinquaginta iugera pofledifTe.Suaqi lege	. j —
.CXicinius damnatus eri:q, agri modii:qué in magifìratu rogatione tribùicia mus
promulgaueratumodica pomdendi libidine tranfcendifTet, Nec magis quia fu
perbii mdebatur tantu loci detinere :q quia flagitiofius quos horiis profugiendo
defolaflet agros :nouo more ciué romana fupra uires patrimonii poflidendo de/
ferere.Modus ergo qui in omnibus rebus :&in parandis agns habebitur. Tantu
enim oprinendù efbquanto eri opus:ut emiffe uideamurrquopotiremur : non
quo oneraremur ipfi : atqj aliis fruend u eriperemus : more prapotentiu qui pofii
dent fines gentiùrquos ne circuire quoqj ualent:fed proculcandos pecudibus 6C
uariandos feris derelinquunt: aut occupatos nexu ciuiu:& ergariulis tenét. Mo
dus auté erit unicuiqj uolutas facultafque.Neque em fatis eri:ut ia prius dixi;
poflidere uelle : fi colere no poflis.
De falubritate regionu *	Cap.	ilii _
Eqtur deinceps cafonianupraceptu:quofertur ufusetia Cato Mar A - r
f	cus: Agru erie reuifendù eù fepius:qué uelis mercari. Nam prima i/	remfen
fpectione neque uitia neque uirtutes abditas offendit : qua mox re/ "Um • tradtarib facilius apparét Jnfpedtóis quoqj uelut formula nobis maionb tra/ Prlma m^e/ dita Agri pinguis & Uti: de cuius qualitate dicemus fuolocoicu degeneribus dl°ne tetra:differemus.In umuetfu tamé quali teilificidd atq, feplus pradradfi ha/	IV vrif/
beoiquodiam primo punico bello dux indynfiimus.M. Atilius regulus dixiffe fi
memoratutiFundum ficun ne faecundiUmu quidem foli cum m&lubris: ita ' ,,r s -
Pro fultura
Vrbanauilla
Cenationes
Culina
Subteraneù.
etrgafìulum
Stabula
Bubilia
lugarius
Procurator
tare libuerit ad fuperiorem partem applicabuntur. Quippe ab imo ualéter refiflent córra ea:que fuperpofita mcubent.At fi fumma pars dim iuda ta:propriam molem fufcepent:^ ab ifenore mox appofueris Mu erit nmo/ fumq3PNà cu ueteri afìrmt mmofoq? reces adifiau:quafi furgeti relutìans ri cediti qd prius extruóìu fminebit cedén pau aa egraua p iaauntur; ceps attrahetur. Igitur id Brutture uitiù cu primu fìatu u euitandii eB.	.
De polmone mila;,	Cap, Vi,	a. Ami/
Oóus aùt membroruq. numerus aptetur uniueriocolepto :
daturi tres partes ; mban am : r uffici : &ù irudi u ana. Vrbanarut
nt qcelenme dilabatur:ut nec ludamenta panetu corrupanturmec unguar ^ dum.Lata bubuiia ee oportebit pedes,x.uei minime nouemiquse méfura <> ^ procùbendum pecon & iugario ad circueundu laxa miniBeria prabeat.
MIIS Pepita	im-n^nrnm GneAnCOttltXlO^
mé ipfo paululu itumefcétemec cu a uertice tottés imbribD cóceptus effluxerit t fundamenta conuellat*
De aqua	Cap» V4
It autem uel itra mila uel extrinfecus idudus fons perénis lignatio: Lignatio f pabuluqj uicinum. Si deerit fluens unda:putealis quaratur in uici/ Aqua no prò no:qua no fit hauflus profudimo amari faporis:aut falfi. Hac quo/ fùdi hauflus 9 C deficiet 6c fpes artior aqua manatis coegerit :uafta ciflerna hommibD pifci/ naque pecori fìruàtunqua tamé pluuialis aqua falubrltati corporis efl accomo dataffima. Sed ea fic habetur eximiaffi fictilibus tubis incótedH ciflerna dedu ritur. Huic proxima fluens aqua e moribus oriuda per faxa praceps deuoluitur Ut efl in guarceno càpania, Tertia putealis collina uel que no ffima ualle repeti/ paluqn's De tur.Deterrimapaluflris qua pigro lapfurepit.Peflilés qua f palude fempercó/ £|qens ^
mu
uenenari liquoris eluit pernicie : fed hac potui probatiflimà dixhCatem ad afìi ^ns uos temperandos calores 6c amenitaté locom plurimu cóferut faliétes riunquos Sali£tes (fi codino loci parieturjqualefcu 9 dumodo dulces urique perducendos in uillà	S
cenfeo,Sin fummotus longius ac collibus ent amnis	loci falubntas ediriorqi
fitus ripa permittet fuperponere uillam prafluenritcauendum tamen ent:ut a tergo potius q pra (e flumen habeat: & ut adificii frons auerfa fit ab infèflis eius regionis uenus:& amiciffimis aduerfa:cum plenque amnes aflate uaporatis : hyeme frigidis nebulis caligant:qua nifi ui maiore infpirantium uentoru fubmo uentur : pecudibus :hominibufque coferunt peflem. Optime auté falubnbus ut dixi locis ad oriente uel ad mendiem:grambus ad feptétrionem uilla conuerri/ tur. Eademque femper mare recfle confpicit cum pulfatunac iluótu refpergitur: nunq ex ripa: fed paulum fummota a littore. Nam proflat a mari longo potius Proflat a ma internali© q breui refugiflè:quia media funt Ipada grauioris halitus : necpalu/ ri ffuoifTe dem quidem mcinam efle oportet a d ificris : nec luncflam militarem mam : q, ii/ f^[1lltaris uja la caloribus noxiù uirus erucftat: &: ifeflis aculeis armata gignit animalia :qua: in nos denfiffimis examinibus inuolant, T um etiam natririri ferpériù que pe Ais Natrici hiberna defìituta uligine cceno & fermétata colluuie uenena emittit: ex quibus fepe cótrahutur esci morbi:quoru caufas ne medici quidé perfpicere queunt.
Sed 6C anni toto tepore fitus atque humor inflrumentu ruflicum fupelledilem
-r ““
quantoque fuent adtficus folum pronius onentutanto & aflate liberius capere Lmnn0 re pflatus 6c hycnais procellis minus mteiian dc matutino regelari ortu poterit : ut geiati <
lari ortu
eft opus ignib aut flamis cum fumo & fuligine fapor olei corrumpitur'. Propter quod debet torcular a meridiana parte mlullrari : neceffe ne habeamus ignes iu/ Cortinale	cernamqj adhibere:cu premetur olea. Cortinale ubi defrutum fiat:nec anguria:
nec obfruril !it:ut fine {comodo miniflenq fapà decoquet:uerfari poffit»Furnax Fumariù	rium quoququo materia fi no fit ia pridé cala féfìinatio ficcetur: i parte ruriica:
uill* fieri poteri iuncriu ruriicis balneis. Nam ea quoque refert eue:in quibus Balnea familia:fed tantu feriis lauetur.Neque corporis robori cóuenit freques ufus ea/ rum. Apotheca recrie fuperponétur his locis:unde plerunqj fumus exoritur : cu Apothec*	uina celerius ueturiefcuntjqu* fumo quodà genere pracoquem maturitate tra/
Veturtefcunt hunt,Propter quod aliud tabulatum effe debebit:quo admoueanturme rurfus Suriumario, nimia fuffumatione medicata fint: quod ad uill* fitum partiuque eius dilpofi/ rione fatis duriti eri, Circa mila deinceps hac effe oportebit: furnum & piririnu: Picinas mim quantu futurus numerus cclcnoR: poriulauent.Piicinas mimme duas : alteram me duas	qu* anferibus peconbufqj feruiat, Altera f qua lupini! uimina &C uirgas atqj alia
S.erqlmia	qua funt ufiba noriris apta maceremus. Sterqlinia quoque duo fint, Vnù quod
noua purgaméta recip at:8d {annù cóferuet. Alteri! ex quo uetera uehantur. Sed utmnque more pifcinau: deuexii leni cliuo & extrucriu pauimétu :qu* fd0 ne humore tranfmittàt.Plurimùeni refert no adficcatofucco fimù uires conti/ nere:& affi duo macerari liquore: ut fi qua itenetria fint (frameris aut paleis Ip^ na^ uel graminum femina intereat:nec in agrum exportata fegetes hetbidafred dantJdeoque periti ruftici qcquid ouiliba riabulifque conuerfiim progeffetut: fuppofias uirgis tegutmec arefeere folis i curfu patiùtur, Area fi competit ita co/ Area filice co riituenda eri:ut uel a domino uel certe a procuratore defpici poffit.Eaque opti/ rimeria ma	in f^lce conriru<ria:q? & celeriter frumenta deteruntur: non cedente folo
Glebula:	pullibo ungula^ tribularuque:& cade euentilata mudiora funt lapillifque caret
Nubilarium & glebulis:quas per tritura fere terrena remittit area,Huic auté nubilanti appi» Subitaneus can debet :maximeque i italia propter inconrianna cali:quo colata femitrita fru imber	menta protegantur: fi fubitaneus imber fcerient,Na {tranfmannis quibufdam
regioniba : ubi *rias pluuia caret : fuperuacuù é, Pomaria quoque & hortos opot tet fepto circùdari & ede in propinquo:atque ea parte quo pcff t 0fs Perccrata colluuies cohortis balneanortique:S: oleis expreffa amurca; fanies refluere. Na quoque eiufmodi letatur alimetis 8c olus 3C arbor.
De ofliciis patriffàmilise.	Cap, vii.
Comiter a/	*s omnibus ita uel acceptis uel compofitis precipua cura demini re/
gat cii coiofs “	quintur:cum in c*teris rebus:tum maxime in homimba. Atq; hi ^
coloni uel ferui funt:& aut foluti aut uincrix, Comiter agat cum edo nis a^ emque fe pr*beat. Auarius opus exigat q penfiones, quom 6C minus 1 oHendit:& tamen in uniuerfum magis prodeft.Nà ubi fedulo colitur ager pw rumque compendium.Nunq nifi fi	maior uis aut praxtanis mceflSt: dem/
mentum aneit :eoque remiflionem colonus petere non audet. Sed nec dominus
celi* ponantur luxta Tua pecora:ut ad eo^ cura Ct opportunus excurfus. Cés ta
tnen qproxime alter ab altero debét habitare:ne uillia diuerlas partis drcùeun/
tis fedulitas dillédatur.&: ut iter fe diligétia & negligéna cuiufc^ tefìes lit. Pars pruduaha
aùt fruduana diuiditur i cella olearia torcularia cella uinarià defruduanà farti
lia paleartacjs de apothecas & horrea:ut ex his quse funt i plano cuflodià recipiat
hùida^ re^ tanq uini aut elei uenaliu * Siccs aut cógerantur tabulatis ut frumé Granaria fe /
ta faenù fródes pales cateraqj pabula.Sed granaria ut dìxi (calis adeàtur & mo neprejjS
dicis feneftrelis aqlomba ifpirenturl Nà ea cali pofitio maxie fngida & minie hu perennitas
tnida é : qu* utraq? pennitaté conditis frumetis afferunt. Eadé ratio é i pia no fu Viaria cella
ta Ulnari* cell*:qu* fumota effe debet procul a balneis:furno:flerquiliniis:reli
quifqj imùditiis tetrù odore fpiràtibamec minus a cifìernis aquifue faLentiba:q
bus extrahitur humor : qui uinù corrupit.Neq; me pratent fede /ruméns opti/
mi qbufda uiden horreù camera conted;li teuius foli! terrenù pnufq cófferna/
tur pfofTum Si amurca recenti non falfa madefàdù :uelut figninù opus pihs con
denfatur.Tù deidecù exaruit fimili modo pauimenta tefìatiajqu* prò aqua re
ceperint amurcam mixta cala;& barene fuperffemiltur:& magna ui pauiculis
iculcatur atque expoliutur:oéfque parietù Si foli lùdurce tefìaceis puluinis fibu ^undure fi
Làtur. Nà fere ai his partiba *difiaa rimas egerùt : caua prabent Si latebras fub/ bulantur
terraneis aialiba.Sed Si lacuba diffiguùtur granaria :ut feparatt quaqj legumia
ponàtur.Parietes obliniùtur amurca fubado luto:cui pro paleis admixta fut an
da oleaflrbuel fi ea no funt olea folia, Deinde cù pradicìii teclorm inaruit:rur/
fus amurca refpergitur:qua ficcata frumétù ifertur, Ea resobnoxià gurgulionu
Si fimiliu aialium commodiffime uidetur conditas fruges deféndere:qu* nifi di
ligéter repofit* fmt:celeriter ab his confumuntur.Sed id genus horrei :qd fcnpfi
musi nifi ficca pofitóe uill* quis granii robuffiffimu corrupit fitu:q fi nullus ad
fit:pofTit etiam defofTa frumenta leruare:ficut trafmanms quibufda prouincns:
ubt puteo^ i moda q uos appellant fyros : exhauffa humus editos a fe frudus re Syri qui
cipit.Sed nosin noftns regionibatqu*redudant uligine:magis illà pofitionem Péfile horreù
penfilis horrei :& hanc curam pauimentorum Si parietum probamus :quom(ut
rettuli) fic emunita fola Si latera horreorum prohibent gurgulione :quod genus
exitii cum incidit:multi opinantur arceri poffe:fi xefa fruges in horreo uentiie/ Frugges uen
tur:8i quafi refrigerentur,Id autem falfiffimum eff.Neqj enim hoc facio expei/ tilentur
luntur ammalia;fed fmifcentur totis aceruis:qui fi maneant imoti fùmis tàtum
partibus infeflentunquom infra menfura palmi no nafcitur gurgulio Logeque
praflat id folum quod iamuitiatumq totum periculo fubiacere. Nam cum • r r f j-
get facile efl eo fublato quod uitiatum eratritegro iferiore uti.Hac Si fi extrinfe non eri gur;3 ous non tamen intempefliue uideor hoc loco rettuliffe.Torcularia praapue cei/ guho. l*qj oleata calida effe debent:quia cdmodius omnis liquor uapore foluitur : ac frigoribus magnis confifitur.Oleum quod minus prouenit:fi congelatur iracef/ fèt:ut calo^ naturali eh opus:qui conugit pofinone cali di declinatione : ita no
L
detrahat ad fperiu jqiiom maiores dedignétur parere adoIefcentuIo.Harc nee la Media; atatis bonofilTimofuccumbat operi.Media igitur fit atatis ÒC firmi roboris:peritus re/ uillicus	rum ruftica^uaur certe maxia cura: quo celerius adifcat.lSIà no é no fin negocu
altep: imperare SC aite^ docere, Neqj eni red:e opus exigef ualet:q qd:aut qua/ Illitteratus ^Cer facietidù fit:ab fubiedio difcit. Poteri etià fiitteratus tenacifiima memoria uillicus ^ fans comodeadmirirare.Eiufmodi uillicù Cornelius Celfus ait:fapius num mos domino q libru afferre:quia nefeius littera^:ucl minus poffit rationes con/ Contuberna ^ll:1gere:ue^ Per	ProPter cófcientià fraudis timere. Sed qualicùqj uillico con/
lis mulier	tubfcmalis mulier affignata eri : qua cótineat eù : & f quibufdà reto tamé adiu/
uet.Eidéadori pracipiendiì é:neconuidu cù dcmefìico:multoqj mmus cum extero habeat. Nónùq tamé eù quem affìdue feduiu 6>C forte f openba admini/ fìràdis cognouerit:honoris caufa menta tua die ferio dignetur adhibere.Sacri/
Sagas
miferit.Neqj urbémeqj ullasnùdinas nouerit.nifi emédauendédauepertine/
meti ferrametoruque cura ut duplicia q numerus feruorù exigit refeda & reF° .. .. f . flta cultodiatme qd a uicino petenda fit:quia plus m operis feruorù ; q i precio Veriita lami re^ emfmodi cofumitur .Culta uefìitàque familia : magis utiliter q delicate ha'
lia utiliter beat:munitàquediligéterauétofrigorepluuiaque:quacùda prohibetur peli*
Cétones cu bus manicatis : cétonibus cófedis uel fagis cucullis .Sud fìat nullus dies tam in/ culi	tolerabilis é:quo no fub diuo moliri aliquid pofiìt.Nec tantù operis agreflis fit
artifex: fed ÒC animi quàrù feruile patitur mg niù uirtutibo inrirudus:ut neque remiffe neque crudeliter iperet. Semperque aliquos ex melionbo foueat : parcat Timeant fe/ tamen ena minus bonis :ita ut potius timeat eius feueritaté : q crudelitate dete uentatem	fìét. Id conngere poterit: fi maluerit curiodire fubiedos ne peccet : <J neglige^3
fua cómittere ut puniat delinquetis Nulla é auté maior uel nequiriimi hóis c^ riodia:qoperis exadio : ut iuria reddantunut uillicus femp fereprafentet. blC
Exo uerunt optimi mons;qua- nuc exoIuerut:utina poffintoptinereme conferuo miru^r-quoqua nifi i re domini utatur:ne cibù nifi f cófpedu familia capiat : neue a^a Panis dilige q qui catens prabetur Sicenim curabit:ut&panis diligenter cófiat:& rel^1*3 ter confiat	falubtiter apparetur. Ne extra fines nifi a fe mirium progredi finat. Sed nec tp e
mittat m fi magna necefiitate cogéte, Neue negocietur fibi: pecuniamque ^ornI ni aut animalibus aut rebus alus promercalibus occupet. Hac enim negccia^ Reba^p met curam uilua auocatmec unquà patietur eù cum rationibus domini P3ria aceL calibus
in unaquaque reicù colonu obligaueritttenax effe iuris fui debet: fi'cut i diebus
pecuniarum i ut lignis & exteris paruis acceflìóiba exigendis ; qua^: cura maioré
moleftià q impenfà rufticis affert.Nec (ane é ufdicàdù nobis qcqd licet* NIam Summum
fùmum ius antiqui fumam putabàt crucé » Nec rurfiis f totù remittédù iquom ius funi ma
uel optima nomina nò appellàdo: fieri mala foenerator Alphius dixiffe feuenfTi crux
tne fertur. Sed ipfenoflramemoriaueterécofularéuirùqjopulétillimù.P,Vo Coloni indi/
lufiù affeueràtem audmi foeliciflimu fundu effe:qui colonos idigenas haberet: gens
Se tàquà i paterna pofiefiióe natos ià ide a cunabulis Ioga familiaritate retinét
Ita certe mea fert opimo ré mali e Afe frequétem locatione fundi; peioré tamé ur
eiutmodi homine lere prò mercede arem reaai^ropcci
ut se rufticos Se eofdé aiTiduos colonos retineamus;cu aut nobis metipfis non li cuent’aut per domeflicofcolere no expedierit;quod tamé no euenit nifi i bis re/ giombus; qux grauitate cali; foliqj ftenlitate uafta'turXxterfi cd medioais ad/ eft Si falubntas Si terra bomtasmunq no ex agro plus fua cuiq? cura reddit : c| colonimunq no etià uillicimifi fi maxima uel negligeritia ferui uel rapacitas in/ teruenit,Qua utraque peccata plerunque uitio domini uel còmitti uel foueri ni hil dubiu eflicu liceat aut cauere ne talis prafidatur negocio: aut iam prapolì/ tus ut fubmoueatur curare.In lógmqms tamen fundis;in quos nó efl facilis ex/ curfus patriffamiliatcù omne genus agri tolerabilius fit fub ìiberis colonis :q fub uillicis feruis habere:tu praapue frumentarium quem mimmejficut uineas aut arbuflù colonus euertere potefh& maxime uexant ferui qui boues elocant ;eof/ déqj Se estera pecora male pafeuntmee indufìrie terram uertut; lógeqeplusf/ putant feminis iaéli q q feuerint. Sed nec quod terra mandauerint fic aaiuuàt: ut recte proueniatJdque cu in aream contuleruntiper tritura quotidie minuut uel fraude uel negligentia.Nam Se ipfi diripiunt;& ab aliis furiDD nó cu	iutv
Sed nec códitum cu fide rationibus ifèrut. Ita ut Se adtor Se famila peccet&i ager Aétor fapius ifametur.Quare talis generis pradiu fiCut dixijdommi prafentia cantu/ Ager ifama/ rum eflicenfeo locandum,	t tur
E)e pecore Si pecorum magi {Iris <•	Gap,	y iii,
Roxima ed cura de feruis;cui quéque officio praponere conueniat : p	quofque Si qualiba openbus defilare.Igitur pramoneo ne uillicù ex
eo genere (èruorum :qui corpore placuerunt:inflituamus me ex eo q/ dem ordine:qui urbanas ac delicatas artisexercuent-Socors & fomniculofum c- r i fjj
genus id mancipiorum ociis campo circo theatris alea popina lupananba confu Q^^maci/ etuminunq non eafdem ineptias fomniatiquas cum in agricultura tranflulit: §enuS non tantum in ipfo feruoiquantum in uniuerfa re detrimenti dominus capit * pl0rU Eligendus eft ruflias openba ab infante duratus Si infpeftus experimentis . Si tamen is nó etit;de iis prafreiat :q feruituté laboriofa tolerauerunt. làque q tra/ fcéJ ent ataté pnm^ luuétamec dum fenedutis attigeritulla ne Si audoritaté
1	4 «
Ternbilior debet efleq feuior
Perennent
Mediaflinus
LacertoS
Viritim ma lefadlum Qafles de curise
Icendum etxa efl quiba operìba quéqj habitum corporis aut animi co d tnbuédu putemus. Magiffros peconba oportet prapcere fedulos ac frugaiiiTimos.Eares utraq? pluiq corporis flatus roburq;confetthu ic negoao:cù id miniftenu cuflodia diligentis & artis ofiiciu c. Bubulco quauis neceltariainon tamé fatis efl indoles métis:nifi cu uaflitas uocis & habitus me tuendum pecudibus effecit. Sed temperet uires clamentia:quom terribilior de/ bet effe q femori ut & obfequatur eius imperiis	diutius perennent boues non
confeci uexatione fimui operum uerberumqj.Sed qua fint magiffrorum mu/ ma quaque bubulco^:: fuo loco repetam Nunc àmonuiffe fatis eff mihil in hist in illis plurimum referre uires & proceritatem>Nam longiffimum quéque ara/ torem (ficut dixi,) faciemus : & propter id quod pauloante rettuli ; & q in re rufii'
lui .rneaiaiunus quamcuque narus ponit eeiuurncuu perpeueao	—- .
neus. Vines no fic altos: quomodo latos & lacertofos uiros exigunt. Na is haoi/ tus foffuris 8c putationibus cteterifque ea^: culturis magis aptus ♦ Minus in H officio q i exteris agricolatio frugalitatem requirit:quia 8c m turba Se fub moni/ tore uinitor opus facere debet. Ac plerunque uelocior animus é improborum ’ defiderat huius operis conditio : non folum eni forte : fed & acuminis firenui mi/ nifìrù poflulat.Ideoque uieta plunmu per alligatos excolutur .Nihil tamé ciuf dem agilitatis homo frugi non meliufq neq faciet.Hoc mterpofuune qs exifii' met i ea me opinione uerfari: qua malim per noxios q per mocétis rura colere. Sed & illud cenfeo ne confundatur opera fatnilix: fic ut oés oia exequàtur. N* id minime coducit agricola:feu quia nemo fuù propnu eé aliquod credit opus? feu quia cù enixus efi no fuo: fed comuni officio proficit:liberque labori multu fe fubtrahit.Nec tamé uintim malefadtù depreheditur:quod fit a multis:prop/ ter quod feparàdi funt aratores a umitoriba : uin itores ab aratoribus : eifque me/ diafiini: Claffes etiam no maiores qdenii hominfi facili da: quas decurias ap/ pellauerunt antiqui: & maxime probauerunt:q is numeri modus i opere corno diffime cufiodiretunnec praeuntis monitoris diligentiam multitudo cofunde/ ret*Itaque fi latior efi agenin regiones deducenda flit ha clafies:diuiduduque ita opus : ut neque finguli biniue fin t : quom difperfi no facile cufiodmtur. Ne^ tamen fupra decerne rurfus ubi nimia turba fit:id opus ad fe pertiere finguli no exifiiment. Hac ordinatio non folù cócitat amulationé: fed Qc deprehendit ign3 uos.Nam cum certamine opus exaretur: tum incefiantis animaduerfio itifi3 & line querela uidetur adhiberi. Sed ni mirti du qua maxime prouidenda funt agneo a futura pracipimus:de falubritate:de uia:de uicino:de aqua: fitu tundi modoicolonom & femorum genenbus:offiaorum operumque difi^u/ none, tempe iUe per hac ad ipfum lam terra cultu peruemmus : de quo bus libro in fequente mox differemus.
Sed ubi numeratio exiget ire p mimis oftédit Jn umuerfii fame hoc maxfe op/ tinédii ab eo efbne qd fé putet fare quod nefdat:qu*ratqj femp addifcere quod ignorat*Na cu multu prodefl rite qd facere:tu plus obeft perpera féciffé* Vnu eni ac folù dominatur i rufticatoejqcqd exigit ratio cultura femel facere : qppe _	,
cù emédatur uel iprudétia uel negligerla iam res ipfa decoxit* Nec intàtù pofb ^es ecoX1 modti exuberat:ut & ré amifla reffituat 6c quaffù téporù prateritorù refarciat*
In catens feruis hac fere pracepta feruàda funt:qua me cufìodifTe no poenit et:
ut rufhcos qui modo nó fcomode fe geflifTent:fapius q urbanos familiarius al/
loquerer :8d a comitate domini leuan ppetuù labore eo^ ftelligeré * Nonnùqua
etià iocarer : &c plus ipfis iocari permittere, Ia illud fape fario : ut quafi cu pitiori/
bus de aliquiba operiba nouis deliberet & p hoc cognofca cumfq; fgemum quale
quaqj é prudes.Tum etià libétms eos id opus aggredi mdeotde quo fecu delibe Hrgafluli tn "
ratd &C cofilm ipfo^ fufceptu putàt.Nà illa folénia funt oibus circufeptis :ut er/ ar^a
gafluli màcipia recognofcàt. Vt exploret:an diligerer uidli fmt:an ipfa fedes cu fcant ^ 1
flododia fatis tuta munitaqj fmt.Num uillicus aut alligauent quépià domino
nefciétetaut reuinxerit. Nà utriiq? maxie feruare debettut & qué pater fa milia
tali poena multauerit:uillicus nifi eiufdé permiffu copedib^ no eximat:& quem T . . f
ipfe fua fpote uinxerittantequa fciat dominus:no refoluat:tatoque curiofior i/ Jllul:loe ^
quifitio patriffamilia debet effe pro tali genere feruorum :ne aut in uefhanis aut p antn ^ j ■
i cateris prabitis iniuriofe traététur : quàto 8c plunba fubieéti ut uillicis operum	tuaru
magiffhs tut ergaflulariis magis obnoxii perpetiendis iniunis: 8c rurfus femtia
atq; auaricia lafi magis timendi funt.Itaque diliges dominus:cu & ab ipfis : tu
6C ab folutis:quibus maior eli: fidestquant an ex fua cófìitutioe iurta percipiàt.
Atque ipfe:panis potionifque probitatem gurtu fuo exploret:uerté manicas pe/ dumque tegmina recognofcàt. Sape etià quarédi potertaté facit de his:qui aut
niantur magiflros fuos. Et rurfus premio profequimur eos :qui rttenue atque i/ durtrie fe gerunt,Fceminis quoque foecundioribus:qua^ in (obole certus nume rus honorari debet:ociù nonnunquà Sc libertatem dedimus: cu plures educaf/
fent.Nam cui'eruerant filii uacatio:cuiplures libertas quoque contigebat. Hac r . &iurtitia& cura patriffamilia multum confert augendo patrimonio. Sed &1I/ LjUltres -
la meminerit:cù e ciuitate remeauent:deos penates adorare. Deinde fi temperti uacatl° uutn erit confertim:fi minus porterò die fines oculis pluflrar.Omnis partis agri reuifere atque artimare : nunquid abfentia fua de difciplina & curtodia remile/ rit.Num aliqua uitis num arbor :num fruges abfint.Tum etiam pecus 8C fami	re
liam recenfeat. Fundique inrtrumentum 6c fupelletìilem :qUa eunda fi p plu/ cen^at ris annos facere inrtituerit:bene moratà difciplinam:cfi fenedus aduenentiopti nebit.Nec erit ulla eius atas annis ita confeda: ut fpernatur a feruis.
Qualis corporatur* mancipia cuique opi contribuenda funt.	Cap. ix.
liii
noe terra refòueat tele cuius cultu Jidluros nos priori uolumfe polliari ia nuc dtf feramus.	Quot funt genera terreni,	Cap.ii.
Genera terre	AlidiiTimi ruflicarum rerum genera terreni tria effe dixerunt campc/
nI‘	_	c	Ore:collinum:montanum.Campum non ^quiffimafitumplàitienec
Collis demé/	perlibrata:fed exigue prona.Collem clementer & molliter affurgenté.
ter affurgés, Montem non fublimem Se afperumt fed nemorolum 8c herbidum maxie proba . uerunt.His au em genenba fmgulis fen* fpecies contnbuùtur.Soli pinguis uel macri:foluti uel fpifli ihumidi uel fica.Qua qualitates inter fe mixta uiaho & alternata plurimas efficiut agrorum uarietates.Eas enumerare non eft artificis agricola » Neq; enim artis offidum é per fpecies:qua funt innumerabiles : eua/ gari :& ingredi per genera qua poffunt & cogitatione métis 6c àbitu uerbo^ fa/ ale copulari. Recurrendum é igitur ad qualitatem inter fe diffidentium : quafi quafdam coniund:iones:quàs graci CTc^uYiacr t pap-ric-rHT-ujp : nos difeordan tium comparationes tolerabiliter dixerimus. Atq? etiam fignificandum é ex cm/ Siccanea' nibus:qua terra progereret:plura campo magis qcollerplura pingui fòloq ma Rigua.	cr° ^tari 'Pe ^lccanels ^ riguis non comperimus utra n umero uincant : cu uti/
que pene infinita funt : qua ficas :quaq; humidis Icas gaudent: fed ex his ruhd n5 melius refoluta humo : q denfa preuenit Quod nofler quoqj Virgilms cum Bc alias toecundi arui laudes rettuliffet adieat.	n y o
p r j- Et cui putre folummàqj hoc imitantur arando.
u re o u.	Neq; enim aliud efì colere : q refoluere & fermétare terrà :ideoq; maximos qu*/
itus ager prabet.Ide pinguis ac putris : quia cum plurimum reddat: minimum pofcit : & quod pofiulat exiguo labore atq; impéfa conficitur .Prafìàtiflimu tur tale folum iure dicatur.Proximum defde huic pinguiter denfumjquod impé Impéfam ma fam coloni laboremq; magno fatu remuneratur .Tertia efi ratio loci rigui: quia gno foctu re/ fine impéfa frudum reddere potefl. Hàc prima Cato effe dicebatjqui maxime muneratur reditum pratorum arteris antepóebat.Sed nos de agitatone terra nunc loqmuf no de (Itu:Nullum deterius habetur genus:q quod é ficcum pariter & denfum & macrum:qa cum difficulter tradetur:tum ne tradatum quidem gratiam re fert : nec relidis pratis uel pafcuis abude fufficit. Iraq; hic ager fiue exercetur : feU Ager penite/ ceflat:colono é paetiitcdus ac tanq peftilés refugiédus. Nam ille mortem facia dus comes hic teterrimam comitem mortiffàmé ,Sl tamen graris camenis habemus iidc^1 mortis fames clamitàtiba om-ria-roy -0-apeeip.Sed nunc potius uberioris foli metnfae/ rimus:cuius demonfìranda é duplex tradatio culti & filuefiris ,De filueflri re/
gioeinaruorum formam dirigenda prius dicemus :quom eiì antiquius facete agrum q colere.Incultum igitur loeu confideremus,ficcus an humidus: nei^0/ roi us arbonbp an Iapidibus confragofus : iunco ne fit an gramine uefhtus : ac
LVCIIIVNn MODERATI COLVMELLAH REI RVSTICAE LI/
BER SECVNDVS ♦
Terram nec fénefcere nec fatigari;fi ftercoretur.	Capri.
VAERISEXME PVBLI SILVINE quodegofi/ ne cundtatione non recufo docere ; cur priore libro ue/ . terem opinionem fere omnium :qui de cultu agrori! cj	locuti funt:a priripioconfeftim repuleriifalfàqj fenté
tiam repudiauerim cenfentium longo aui fitu ; longi/ que iam temporis exercitatione fatigatam 6C effoetam humum confenuiffe. Nec te ignoro cum & aliorum il iuftrium fcriptorum : tum pracipueTremellii autori/ tatem reuereritq cum plùrima ru dicarum rerum ptx cepta fimul eleganter^ fcite memori* prodiderit imdelicet illedus nimio fkuof prifcorum de limili materia differentium ; falfo credidit parentem oium terram ; Progeneran / ficut muliebrem fexum atate anili iam confe&à progeneràdis effe foetibus mha dis fetibus in/ bilem.Quod ipfe quoqj confiterer;!! in totum nulla fruges prouenirent. Nam habilis.
& hominis tum demum declaratur ftenle fenium : non cum definit mulier tnge Stenle feniu «. minos aut trigeminas parere;fed cum omnino nullum conceptu edere ualet.Ita que tranfadtis muenta temporiba;etiam fi Ioga uita fuperefl;partus tamen anis denegatus non redituitur. At e contrario feu fponte; feu quolibet cafu derelida humus ;cum eli repetita cultu magno foenore celfatorum colono refpondet. N5 ergo ed exiguam frugi! caufa terra uetudas;fi modo cum femei inuafit fenedtuf
regrelfu no habet;nec reuirefcere aut repubefcerepót;fed ne lalfitudo qdé foli RepUbefcere
minuit agricola firudtum.Neqj enim prudétis é addua tanq in hommibo nimia
corporis exercitationiiaut oneris alicuius pondere :fic cultibus & agitatiornoa a/
grorum fatigationem fuccedere .Quid ergo ed mqs:quod afleuerat Tremeili/
us intatta 6c filueftria loca tcufìi primu cc3cpcrit cultu exuberare i mox defde no
ita refpondere labori colonoRi^\^idet fine dubio qd eu emat «led cur ita accidat;
non peruidet.Necp enim iccirco rudis 5imo ex filuedri habitu m aruu tranfdu/
tfa foeciidior haberi terra debet fit reqetior & iunior :fed q multo^ anorum
fródiba 8c herbis :quas fuapte natura progenerabat;uelut faginata largionbo pa Fródibus là/
bulis facilius edédis educadifq; frugib fuffidt. At cli perrupta radris Si aratris ginata terra»
radices herba^ ferroqj fuccifa nemora frodiba fuis defierut alere matré; quaqj té
poribus autuni frutetis 8c arboriba delapfa folia fupiaciebatur ; mox cóuerfa uo/
plurimi crediderat ; nec fenio ; fed nf a fcilicet fertia minus benigne nobis arua re/ fpódét.Licet.n.maioré fru&u peipe ; fi frequéri éc tépediua Si modica dercora/
ti éC tépediua Si modica dercora/
dium erit:ut folum quod ex colore deflmamuf : pingue fit * Per fe tamen id parum eft: fi dulcedine caret* Quod utrunque fatis expedita nobis ratione contingit difcere. Nam perexigua confpergitur aqua gleba : manuque fub/ igitur. At fi glutinofa eli: quis lem (fimo tad:u preffa inharefdt;&: picis in more Ad digitos lé ad digitos lentefcit habendo:ut ait Virgiiius.Eademque illifa humo non dilfip3 texit hàbédo tur ♦ Qux res admonent nos inefie tali materia naturalem fiicum dC pinguitudi Scrobiba ege nern.Sed fi uelis fcrobibus egeflam humum recondere & recalcare :cum aliquo ftà recalear*	fermento abundauerit : certum erit effe eam pinguem: cum defuerit exilé;
cum aquauerit mediocrem, qq ifta qua nuc rettulimon tam uera poffint uide/
f-t G fit* nla t-f>rr3	nrrMipnfu ti-iinriim -n ^	^	__sii in/
---------------------------£->-------------
(Sili uafe madefacSa dulci aqua promifeeantunae more fceculenti uini diligen/
ter colata gufìu explorentur *Nam qualem traditum ab eis rettulerit humor fa/ porem :talem effe dicemus eius foli.Sed citra hoc experimentu multa funt:quaz Ebulu	^ c"u^cem terram ^ ftumentis habilem fignificent:ut iuncus 8c calamus grame
- •	& trifolium ebulum rubi pruni filueflres &: alia complura : qua etiam fdagato/
tibus aquarum :non tamen nifi dulcibus terra uenis educantur.Nec contento5 effe nos oportet prima fpecie : fummi foli : fed diligenter exploranda eft inferiori5 materia qualitas :terrena nec ne fit.Frumentis autem fat erit: fi aque bona fub/ erit bipedana humus. Arboribus altitudo quattuor pedum abunde efl.Hac cU Sedia fedlà; ita explorauenmus:agrum lationibus facmdis expediemus.Is autem non mini tur agricola mumexuberat*ficunofe& fote fubigitur.Quare antiqmffimumé formam hu msoperisconlcnbere :quamueiut fe^amlegeqjm profemdendis agns fedlant agncola.Igitur m opere boues arte mtfos habere conuenit:quo fpeaofius inore diantur: fublimes & elatis capitibamt minus colla eorum iabefadlentur: iuguqj melius aptum ceruiciba infidat.Hoc enim genus mndtura maxime probatu efl. Cormba illi / ^am illud quod in quibufdam prouinciis ufurpatur : ut cormba illigetur iugum gari iugu*	krerepudiatum éab ommb:quipraceptaruflidsconfcnpferut :neque infme/
rito, plus enim queùt pecudes collo & pedore conariiq corniba* Atque hoc m d tota mole corporis :totoque pondere nitutur. At illo retradis & refupinis capiti/ bus excrudantur:agreque terra fummam partem leui admodum uomere fau/ ciant .Et ideo minoribus aratris moliutunqui non ualét alteperfofTam nouali/ um terram refcindere.Quod cum fit oiba uirentiba plurimum confertur * Nam penitus aruis fulcaris maiore incremento fegetum arboruque foetus grandefeut. Et in hoc igit a Celfo di(fentio:q refomidas ipefamiqua fcilicet largior é i apli° ribus armetisa/—r /1.1^ - 3 tnin0ris
patentes:aliqua? etiam occaecatur ita:ut in eas ora hiatium foflarum competat: FofTae cecae et
fed latius aptas fumma parte decliuefqj :8C ad folum coartatas imbriciba fupinil patétes
fimiles facere conuemet.Nam quarum reda funt latera ;cclenter aquis umane : Hlàtes fofTae
& fupenoris foli lapfibus replentur. Operta: rurfus occaecari debebunt fulcis in al
titudinem tripedaneam depreffis:qui cum parte dimidia lapides miutos uel nu
dam glareamreceperint;aequentur fupenedaterra:qu^ fueratenofia. Vel li
nec lapis erit nec glarea : farmentis connexus uelut lunis informabitur in e€ craf/
fitudinem : quam folum foffae poffit angufte quafi accommodatam coartataque
capere.Tum per imum contendetur:ut fuper calcatis cupreffmis uel pineis: aut
(fi es non erutjaliis frondib terra contegatur :in principio atqj exitu follamore
ponticulorum binis faxis tantummodo pilarum mce cóflitutis & lingulis fuper/
politis : ut eiufmodi conllrudio ripam fulKeat :ne praeludatur humoris illapfus
atqj exitus.Nemorofi frutetofique tradus duplex cura efbuei exflirpadis radici pfUfet0fus
tus arboribus 8c remouédis:uel(fi rara funt)tantum fuccidendis incédendifque
Sc inarandis. At faxofum facile eri expedire ledione lapidum : quorum fi magna
eft abundantia : uelut qmbuldam fubftrudiombus partes agri funt occupanda:
ut reliqua emundentur:uel in altitudinem fulco depreffo lapides obruédi.Qcf
tamen ita faciendum erit : fi fuadebit operarum uilitas. lunci &: graminis perni/
cies repa rtrnationem : filias frequens exdirpatiotqua: uel aratro tieri potelhcum Filicis exflir/
intra biennium fapius conuulfa moriuntur :celerius etiam fi eodem tepore lier patio,
cores:& lupino uel faba conferas:ut cum aliquo reditu medeans agri mtio.Na/
que conflat filicem fationibo Sc ftercoratione facilius interimi. Verum 6C fi fubin
de nafcentem falce decidas :quod uel puerile opus é :intra pradidu tépus uiua
citas eius abfumitur. Sed iam expediendi ruris agricolationem fequitur cultoru
noualmm cura:de qua mox quid cenleam profitebor .Siqua ante difeenda fdt
aruorum fludiofis pracepero.Plurimos antiquorum qui de rufhcis rebo fcnpfe/
runt : memoria repeto quafi confelTa nec dubia figna pinguis ac frumentoru fèr
tilis agri prodidirte:dulcedinem foli propriam:herbarum:Si arborum prouentù
nigrum uel cinereum colore :de cateris ambigo.De colore fatis admirari no pof	(^glf,
fum cum alios :til Cornelium Celfum nó folum agricolationis :led uniuerfa na/ ^ . r
tura: prudentem ui^ fic Si fententia Si uifu deeralfe: ut oculis eius tot paludes:	uerI^na/
tot etiam campi falinarum non occurrerent:quibus fere contnbuuntur pradidi tUnc Prudes’
colores.Nullum enim temere uidemus locum:qui modo pigrumcotineat huo/
té:non eundé uel nigri uel cinerei colorismifi forte in eo fallor ipfe quod non pu/
té :aut in folo limofa paludis Si uliginis amar®:aut in mantimifareis faliarum
cigni polle iada frumenta, Sed eli manifèflior hic antiquo^ error : q ut plunb
argumétis conuincédus lit.Non ergo color tanq certus audor tellis é bonitatis
aruow. Et ideo frumétarius agerad eli pinguis magis aliis qualitatib allima'/
dus eft. Nam ut fortilfim® pecudes diuerfos Si pene innumerabiles : fic etiam
tobulhlfa terrxplurimos Si uarios colores fortit® funt. Itaque confideran/
Sine offenfa uerGs fulcis inferitur:Ea G «qualiter ac fine offenfatoe penetrauitjmamfeilu e to tu folum deinceps effe motum. Sin auté fubeunti durior aliq pars o	i ’ -
«	_ r	,	n t t_________>iirient:nonccv
tiene
quae iimoia uenanturarua:toto anu ucuuuuu	^	Wnuotri
tementi aut occationi aut fationi. At rurius qua: uaria fubafla funt^con i	^
ennio fìcnlitate afficiuntur.Medium igitur temperamentum maxime leqtia ^ Lioti lutofiqj arandis agrisjutneqj fucco careant :neq; abundent uligine:Quippe nimius uligie*	mor ut dixi limofos lutofofqj reddit. At quae ficcitatibus aruerunt:expediri pt°
non poffunt.Nam uel refpuitur duritia foli dens aratri : uel fi qua parte penetf^ uit :non minute diffundit humum :feduafìoscefpitesconuellit:quibus oblati tibus impeditum aruum minus redte poteft iterari:quia ponderibus glebarum; ficut aliquibus obffantibus fundamentis uomis a fulco repellitur. Quo euenit* _	. ut in iteratione quoqj fcamna fiant:& boues iniquitate operif maxime multent»
Boues mul /	huc:q> omnis humus quis latiffima:tamen inferiorem partem ieiuniorc
<aitUr*	habet:eamqj attrahunt excitatae maiores glebac.Quo euenit:ut ffoecundior ma
teria mixta pinguiori fegetem minus uberem reddautum etiam ratio ruffica ag grauatur exiguo profedu operis.luffa enim fieri nequeunticum induruit ager»
iriciclciciCr^ tcviu lauicm riuui»>	T^
«•„	tuoroperisexpedxtur.NamcommodeprofcmditurduabD.Vnaiteratiir.Tert13
PnrcLou®	tur dodrante.In liram flarim redigitur quadrante opera:.Liras autem rullici uo
H ' eant ea[dem porcas icum fic aratum eft :ut inter duos latius difiantis fukos me/ dius cumulus ficcam fedemfrumentifpntbeat .Colles pinguis foli pera (fla
Ii campi excolitur mgerum talis agri. Sed in aràdo maxime eit obleruanu Tràfuerfus per ut tranfuerfus monf fulcetur .Nam hac ratione difficultatis accliuitas	^
mosfulcetur gltur ffaborque pecudum6chominumcommodiffimeficminuitur.Paum men quotienfque iterabitur :modo i elatiora :modoin deprefiloracliui o *4
piat humoris aKmétu.Pót fame illa Celli' ratio numidi* & agypto cóuéire:ubi
pìerucj arboribus uiduum folù fhimentis feminatur.Atq? eiuTmodi terram pin
guibus harenis putrem uelut anerem folutam : c|uis lenifìimo dente moueri fa/
tis eft.Bubulcum autem per profafìum ingredi oportet:alternifq; uerfibus obli ^ltemjs uerq
quum tenere aratrum : &i alternis redo plenoqj fuicare : (ed ita necubi erudii fo/ l	i j
iumSc immotum relinquat:quod agrieoi* fcànumuocant.Bouescum ad arbo at.atiy ^
rem uenerint;fortiter retinere acretardareme in radicem maiore nifu uomis i pa	* -	,
dus colla commoueat. Neue aut cornu bos ad Bipitem uehemétius offendat:	°
aut extremo iugo truncum delibet iramumqj deplantet:ucce potius :q uerberi
bus terreat »Vltimaqu*fmt opus recufantibus remedia plag*:nùqOimulo la/ - « ,	«
ceffat.Iuuécùqj rede tradum calatrofumqj eum reddit .Nónuq tamen admo
neat flagello, Sed nec in media parte uerfur* cófiflat, Detqj requiem in fumma f eme 13 pla/
ut fpe ceffandi totum fpatium bosi^gilius enitatur.Sulcum autem ducere lógio
rem : q pedum centum uiginti contrarium pecori eft jquom plus *quo fatiga/ Z/.3*
tur :ubihuncmodumexceffit:Cumuétumeritaduerfuram:inpriorem parte ^ etltdaduer
iugum propellat : 6c boues inhibeat : ut colia eoi^ refngefcàt : qu* celeriter cófla/ ^uram ♦
gràt :mfi affidue ftringantur :& ex eo tumor ac deinde ulcera muadunt:Nec mi
nus dolabra q uomere bubulcus utatur:&pr*lradas flirpesffumafque radices
quiba ager arbufto cófitus iplicatur:ois refodiat: ac pfequatur»
Qu* cura adhibéda fit bubus ab opere difmdis. Caputi»
Oues cu ab opere difmnxerit riiiffridos confricet:mambufque copri/ b mat dorfum & pellem reuellatmec patiatur corpori adh*rere: quia 6C Difiunxerit i genus morbi maxime é armentif noxium.Colla fubigat:meruque fau Pelle reueliat ciba(fi *ftuauerint)infundat. Satis autem eft fingulis nini (èxtariofprabere.Sed ante ad pr*fepia boues religari non expedit:q fudare atque anhelare defiennt: cum deinde tempeftiue potuerint ue(ci:non multum nec uniuerfum abum: fed partibus «Se paulatimpr*berec6uemt. Quem cum affumpfennt ad aquam du Sybilo alie/ cioportet: (ybiloquealledari:quolibentiusbibat;tum demumredudoslargio dari* ri pabulo fatian. Hadenus de officio bubula dixiffe habude é : feqtur ut tepora quoque fubigédi arui pcipiamus»
Quo ani tepore capi aràdi (mt:& quomodo»	Cap.titi.
Ingues capi q diutius continent aquam :pfcindendi funt anni tempor P	iam incalefcente : cum omnis herbas ediderint : neque adhuc earum fe
mina maturuerint: fed tam frequentibus denfifque fukis arandi funt: ut uix dinofeatur f utra partem uomer adus fit :quom fic oés radices herbaiy p/ rupta: neca'tur»Sed cópluribo iteratóiba fic refoluatur ueruadù i pulueré:ut uel Refoluatur nulli uel exigui defideret occanone :cum feminabimus» Nam ueteref romani di ueruadu in xenit male fubadu agru:q fatis frugiba occandus fit»Cfi porro an rede aretur: puluerem frequéter exploraf debet agricoia.Nec tam uifu qs fallitur nónuq fupfufa terra Subadus Utéub fcams:ue§i et tadu» qmius deapimr:cu folidi rigoris admota ptica traf
u
ea & foenumgrarcum nec minus uida .Proxima deinde ciccra & eruuro & arra/ go :qua eli ex ordeoiSed de his prius differemus:qua nofìra cà feminatur: me mores antiquifiimi prarcepti : quo monemur : ut locis frigidis nouifTime : tepi . Calidis locis celerius : calidis ociffime metamus. Nunc autem profde : ac fi tem perata’ regioni occiffimeme	pracepta dabimus.	Quod fit feminandi tépus. Cap.vun
tamus,	p Lacet noflro poeta adoreum atq; etià triticu non ante feminare:qcCCI
derint uergilia:quod ipfum numeris fic ediffent.
At fi triticeam in meffemirobufìaq; farra Exercebis humum : folifqj iflabis ariflis.
Occafus uer/ Ante tibi eos atlantides abfeondantur. Abfcoduntur autem altero & triccii^0 gilia^	dio p°ft autunale squinodium : quod fere conficitur nono Kalédas odobns : P
Bruma intra pter quod intelligi debet tritici fatio dierum fex & quadraginta ab occafu uergiu dabilis, arum :qui fit ante diem ,yiùùKaLnouembf, ad bruma tempora .Sic enim e uant prudentes agricola: ut quindecim diebus priufquam conficiatur bruma.to tidemq? poli eam cófedà neqj arent:neqj uitem aut arborem putent.Nos quo/ que annuimus in agro tépato 8c minime humido fementé fic fieri debere.Cate/ Dum ficca tei rum l0015 ulignofis atq5 exilibo aut frigidis aut etià opaas pierùq; citra Kaléda* lure licet.	odobris feminare conuemretDum ficca tellure licendum nubila pédent:ut prl/
Gelicidia.	us conualefeat radices frumentoni ;q hibernis imbribus aut gelicidiis pruind^
Elices fulci a/ infeftentur.Sed quis tempeftiue fementis cófeda enticauebitur tamen ut pat^ quam»	tls firas crebrofqj fulcof aquarios: quos nonulli elices uocant: faciamus	crtfU^
^	*	humorem in colliquias tatqueinde extra fegetesdinuemus .Nec ignoro quofil*
Colloqa»	ueteres audores pracepifle :ne feminaretur agri : nifi cum terra plumis pmadutf
fet.Quod ego fi tempeOiue cópetat : magis conducere agricola non dubito. Sed (i(quod euenitn6nuq)feri funtimbres:quis Gtienti Colorede femé ccmittitur» Idque etiam in quibufdam prouinaismbi ftatus cali talis émfurpatur.Nà qd' ficco folo ingefium & inoccatum eft jperinde ac fi repofitum m horreo nó corra/ pitur. Atque ubi uemt imber:multorum dierum femétis uno die furgit.Trem^ lius quidem afTeuerat:pnuf q ipluuent ab ambus aut formicis fata edi.Aeflu115 ferenitatibustager aret.Idque etia fapms nos expti :ue^ adhuc eé cópimus. N3 gis apte tamé m eiufmodi agris adoreum q triticum feritur:qucm folliculuU1* quo contietur:firmii 6C durabile aduerfus logions tpis humore habet.
Quot ferninu modios luge^ poflulet:&C medicina feminum.	Cap.iX'
VgeR; agri piguis pier iique modios trina qttuor:mediocns quique F° lugerum mo [ flulat. Adorei modios noué fi élatufolu:fimediocre:decé defiderat'
dios trinci qt	Na quis de méfura mms audonbj c5uenit:hac tamé uiden ccm0^
fimu docuit nofter ufus:qué fiqs feq recufat: utatur j3ceptis eo^:q ubere capu^ i fmgula iugera tritici : qba & adorei odo modiis obferere papiunt A tq; h^c F ^
1
tuor.
agi fulcum oportebit :ut in utranque partem refcindamus :nec in eodem uefli/ gio terram moliamur,Exilis ager planus:qui aquis abundat;primum aretur: ul timà partem menfis augufli,Subinde reptembri fit iteratus paratufqj feméti cir/ ca squmodfaum,Expeditior aut labor eiufinodi foli efl:eoqj pauciores impendù tur oper«e:nam tres uni iugero fufficiunt, Item graciles cliui non funt afflate ari di:(ed circa feptembres Kalendap:quom fi ante hoc tempus profcind itur ; effata & fine fucco humus sefliuo fole peruritur mullafqj uirium reliquias habet, Itaqj optime inter Kalendas&idusfeptembris aratunac fubinde iteratur: ut primis pluuiis aquinodtiaiibo conferì’ poflxt ♦ Neque in lira fed fub fulco talis ager femi/ nandus efh	Exilif terra quomodo flercoretur»	Caput* *v*
Rius tamen q exilem terram iteremus: flercorare conueniet *Nam eo p	quafi pabulo glifat .In campo rariusun colle fpifTius acerui ftercons in
ilar quinque modiorum difponuntur; atque in plano pedes interualli quoquo uerfus od:o:in cliuo duobus minus relinq fat eht. Sed id nobis decrefcé te luna fieri placet : nam ea res herbis liberat fegetis * lugerum autem defiderat quod fpifTius flercoratur uehes quattuor 6c uiginti :quod rarius duodeuiginti* Difiedtom deinde protinus fimum inarari & obrui conuenitme folis halitu uires amittat,Et ut permixta humus pradifto alimento pinguefcar*Itaque cum in a/ gro dilponentur acerui flerconstnon debet maior modus eorum diffiparnq qué bubula' eodem die poflint obruere»
De generibus feminum »	Caput* vi*
Vm Tementi terram docuimus preparare :nuc feminum genera perfe/ c	quemur. Prima 6c utilifTima funt hoiba fruméta triticum &c fané ad/
oreum *Tritici genera complura cognouimus. Verum ex his maxime ferendum efhquod robus dicitur:quom & pondere & nitore proflet. Secunda conditio eft habenda filiginis: cuius fpeaes in pane precipua pondere deficitur. Tertium erit trimeflre:cuius ufus agricolis gratifiimus*Nam ubi propter aqs a/ liamue caufam matura fatio é omiffa : prafidium ab hoc petitur*Id genus é filigi nis .Reliqua tritici fpeciesmifi fiquos multiplex uarietas fiugum & inanis dele/ tSat glona: fiiperuacua funt. Adorei autem plerumque uidimus in ufu genera quattuor.Far :quod appellaturclufinumcandidioris 8cnitidi,Far:quod uocat uermiculumrutilù atqj alte^ cadidum:fed utruque maioris poderis q clufinù» Semen tnmeflre quod dicitur halicaflrundque podere Se boitate é pracipuu * Sed hac genera tritici &c adoreippterea cuflodiéda flint agricolis:cù raro qfquà ager ita fitus é:ut uno femine cótéti eé poffimus : iter ueméte pte alia uel ueli gio fa uel arida.Triticù aut ficco loco melius coalefcit* Adoreum minus ifeflatur hu more *	De generibus leguminu. Ca, yii »
l Eguminu genera cii firn cóplura tmaxiegrata&iufuhommfi uidm
tur:fkba:leacula:pifu:phafelus:cicer:canabis:miU5:paracu:felkmas
lupina:linu ét & hordeu:qa ex eo ptifana é.Item pabulorum optima fut medi/
Stercore gli/ fcit»
Fimii inarari 6c obrui»
Triticu»
Siligo»
Tnmehre
Far»T
Halicaflrum
Legumina
Semina medi tam radicem diluunt aqua t fimiliqj ratione madefaéta femina terra mandant» care ferentes» Alii hac eadem aqua uel amurca infufarcum coepit infeftari feges;perfundat iu cos:& ita noxia animalia fummouentur.Illud deinceps pracipiendum habeoJ ut demeffis fegetiba iam in area futuro femini confulamus ♦ Nam quod ait Ce / fus : ubi mediocris efl frudtus : optimam quanqj fpicam legere oportet : feparatim que ex ea femen reponere ,Cum rurfus amplior meffis prouenentiquicquid ex/ teretur : Scaphifleno expurgandum entifemp quod propter magnitudinem ac pondus in imo fubfederitiad femen referuandum, Nam id plurimum prodei t i quia quis celerius lods humidis : tamen etiam ficcis frumenta degenerant: nm cura talis adhibeatur.Neqj eni dubiu efl:ex robuflo femine polle fieri no robu/ Ex robuflo fi flum*QiIod uero ptohnus exile natu fitmunq robur accipere mamfefld é.Idc° eri non robu/ ^ue ^rg^us ^ alia: tu & hoc de femiba pelare fic differuit» flum.	Vidi ego leda diu & multo fpediata labore
Degenerare tamémi més humana quotannis Maxima qu^q manu legeret >fic omnia fatis P	In peius ruere : &c retro fublafla referri,
ranum ru/ Granum aut rutilum ficeti Se diffifTum fi eunde colore interiorem habet: in te 2^ um.	effe non dubitamus. Q^uod extrinfecus albidum : intus etià confpicitur candidi1
lLl§°*	lene ac uanu intelligi debet.Nec nos tanq optabilis agricolis fallat filigo.Na hoc
tritici uitium efl : & quamuis candore praflet: pondere tamen uincitur • Veru i11 humido flatu cali red:e prouenit &c ideo locis manantiba magis apta efl.NcC men longe nobis aut magna difficultate requirenda efl Nam omne triticum f° lo uliginofo pofl tertiam fationé conuertitur in filigmem.Proximus é his frume/ Hexaflicu or hs ufus ordehquod ruflicihexafìicu :quida &c cantherinum appellant:quom et deum. alia animalia qua ruri funt:melius q triticum pafeit :& homine falubrius q ma lum triticum pafcit.Nec aliud in egenis rebus magis inopiam defendit» Seritur foluta ficcaque terra & uel praualida uel exilnquia conflat arua fegetibus eius macefcere:propter quod pinguiffimo agro:cuius nimiis uiribus noceri non poh fit :aut macro nihil aliud cómittitur. Altero fulco feminari debet pofl aquinodi um media fere feméti fi lato foIo:fi gracili maturius.lugeru quinqj modios occu pabit.Idque ubi paulu maturuerit :feflinatms q ullu aliud fmmentu dem^en/ I'T alia cef	mt:‘Nam & fragili culmo & nulla ueflitu palea granfi eius celeriter decidit»
sona i /	caupls faa[lus teritur q catera .Sed quom eius meffem fufluleris :oPtJ
' hum	mi_l	nouaha pati anno ceffare:fi minus flercore faturare & oé mrus quod a ^
o deum	^uc terrx propulfare. Alteru quoque genus ordei efl :quod alii diflichut^*
méfé.melius tamé refpódetfi clemétia hiemis pmittit:cfi feminatur circa iduS^
Loci :cum uel in campis uel collibus frumentum feritunatqj hic uel pinguibus
uel mediocribus uel macris. Téporis :cù autuno aut etiam ingruente hieme fru/
menta iacimus .Nam prima fementis rarius ferere permittit : nouiffima fpifììus Sementis no
pofhilat .Grlncum aut pluuium aut (Iccum é.Nam illud idem quod prima fe Uxflima
mentis:hoc quod ultima defiderat .Omne auté frumentu maxime campo paté Frumentum
te:& ad folem prono apricoqj 8c foluto latatur.Collis enim quàuis granum ro/ càpo annco
bu llms aliquanto ; minus tamen tritici reddit. Denfa cretofaqj & uliginofa hu/ letatu/
mus filiginem & far adoreum non incomode alit.Ordeum nifi folutum 5C ficcù
locu non patat. Atqj illa uiciba annona requietum agitatumqj alternis 6C alxtiù
fimum uolùt aruum.Hoc nulla mediocritatem poflulat.Nà ut pfgmfiima uel
macerrima humo laciturulla poli cótinuos imbris;fi neceifitas exigat:quis ad/
huc limofo & madente folo fparferis : iniuna fuHinet, Hoc fi lutofo corniferis e/
moritur. Siliginis aut uel tritici:fi mediocriter cretofus uliginofufue ager é ;etia
paulo plus : q ut prius iam dixi : quinqj modiis ad fationem opus eft.Atfi ficcus
& relolutus locufademq- uel pinguis uel exilis é : quattuor ;quom e co trano ma
cer tantudem feminis pofat.Nam nifi rare conferitur manam & minutam fpicà
facit. At ubi ex uno femine pluribus culmis fruftificauit:etiam ex rara fegete dé Frudificauit
fam faat.Inter catera quoque non ignorare debemus qtam partem feminis am
piius occupan agrum confitum arbufto:q uacuum 6c apertu. Atque adhuc de/ Satio autuna
fatione autunali loqmmunhàc enim potiffimà diamus.Sed é altera :cum egit ^potifnma.
neceiiitamemeflre uocàt agricola.Ea locis pragelidis ac muofismbi afìas é hu/
mida.& une uaponba redle cómittitur.Catetis admodù rara refpondet:quam
tamen ipfam celeriter Sc utique ante aqumodtium uernii coueniet peragere. Si
uero locoru &c cali conditio patietur :quanto maturius feuerimus : commodius
proueniet.Neque enim é ullum(ficut multi crediderutjnatura trimefìre femen:
quippe idé laétum autùno melius refpondet, Sed funt nihilominus quadi aliis
pOLiora :qua fuflinent ueristeporesmt filigo5C hordeum gàlaticu 8c halicaflru. Robuilafru/
granuque faba marfica. Nam catera robufta frumenta femp ante hiemé feri de menta>
bene in regiomba téperatis. Solet auté falla nénunq 8t amaram uliginé uomere
terra : qua quàuis matura iam fata manate noxio humor corrumpit: èc locis già
brétiDus fme ulla fìirpe feminum areas reddit.Ea glabreta figms adhibitis nota/ ri b r
ri cóucnit: ut fuo tepore uitus eiufmodi medeamur .Nam ubi uel uligo uel alia	a re
pellis fegetem enecat ubi columbinum ftercus :uel fi id non eft folia cupreffi có/ uenit fpargi Se inarari .Sed atiquiffimum é omné ide humorem faéìo fulco de/ ducere:ahteruana erunt pradicta remedia. Nónulli pelle hyana fatoriam tri/ Satoria tri/ modutn ueitiunt:atque ita ex ea cum paulum imorata funt femina iaciuntmó modia» dubitantes prouentura qua: fic fata fint.Quzdam etia' fubterranea: nefìes aAub tas fegetes radicibus fubfeiftis enecant. Id ne fiat remedio é aqua: m.xtus fuccus Kerbs:qua mthci fed um appellant : nam hoc mefemme una notìe (ernia ma cerata laciuntur.Quidam cucumeris anguinei humoré expreffum Se eiufdé tri/
etiam qurputent in amis hanc eandem uice ftercoris fugi : quod fic ego interpre tormt exiftimem non lationibo eius pinguefcere humum : fed minus hanc q cs/ tera uim terrai cofumere :Nam certum habeo frumetis utiliorem agru eflejqu nihil q qui iftam fpicam proximo anno tulerit Juge^ agri ut Tremeliioiquattu or:ut nobis uidetur fab* fex occupat modii fi folum pingue fit: fi mediocre pau/ lo^amplius^Eaq? nec macmm nec nebulofum locum patitur *Denfa tamen nuo Septimontia ^Pe còmode refpondet. Media fementi pars feri: & pars ultima debet: qu^*e/ lis Satio	ptimotialis fatio dicitur:tépefliua frequentius:n5nunq tamen fera melior elt.
Poft brumam parum redte feritur :peffime uef quis fit etià trimeflns.Faba qu$ menfe februario feratur : quinta parte amplius q matura : fed exigua? paleas nec «..	multam filiquam facit» Veteres itaqj rufìicos pleruq; dicentis audio:malle fe m^
iliqua tura fapa[ia	trimeflrem*Sed quocunqj tempore anni feretur ; opera a*
a a la*	daerit:ut quantum deffinauerimus in fationem :tantum quintadecima luu^*
fi tamen ea no tranfcurret eo die folis radios :quod graci anrcKEucrip uocant» minus quartadecima utique adhuc crefcente lumine fpargitur: etìà fi coniei1 totum femen operiri non poterit.Nihil enim>nocebitur ei nodturms ronba aluiu ex caufis dum a pecore & ambo uindicetur,Pnfcis auté ru flicis nec minus Virg1 Amurca ma/ [10 prius amurca uel nitro macerari eà:6c ita feri placuit, cerari fabam La:tior ut fatus filiquis fallacibus effet.
Et quis igni exiguo properata maderet.
Nos quoqj fic medicata c5perimus:cum ad maturitate perdudta fit mnis a cut/ culione infeftari.Sed &C illud quod deinceps didtun fumus experti pracipimus^ Silete luna fa filente luna fabam uellito ante lucem.Deide ai in area exaruerittconfeftim pfl/ bi uellito,	ufq luna inaementu capiat excuffam refrigeratàqi in granariù conferto .Sic co/
dita a cucurliombD erit innoxia,Maxieq ex legumimbo ea fine iumentis teri:fi/ ne uento purgari expeditifTime fic potent.Modicus fafciculoru numerus refolu/ tus in extrema parte ares collocetunquem per logiffimu eius:mediuque IpatiU tres uel quattuor homines promoueant pedibus & baculis furcifue contundant» Deinde cum iam ad alteram parte area perueneritrin acernum culmos regerat» Nam femina excufla in area iacebunt: fuperque ea paulati eodé modo reliqui & Acus reiedfce	excutientur.Ac dunlTime qdé acus reiedta feparataque erunt a cudenti/
a cudétibus» ^us> Minuta uero qua de filiqs cum faba refederunt:aliter fecernétur ,Na cu*^ Vétilabris ia aceruus paleis granifque mixtus in unu fuerit cógeflus :paulati ex eo uétilabflS dtetur»	P longius fpatiù iadtetur:quo padto palea qua leuior é:citra deadit» Faba:qu^
Ventilator, ^onglus emittitunpura eo perueniet:quo uentilator eam iaculabitur.Letes
te media crefcéte luna in duodecima fblo tenui 8c refoluto uel pingui & ficc° ^ xime loco feri conuenit.Nam i flore facile luxuria & humore corrumpitur:Clu^ ut celeriter pdeat 8c ingrandefcat:anteq feritur:fimo arido permifceri debet, cum ita quatriduo aut quinque diebus requieuerit fpargi. Sationes eiuf duas et uamus : alteram matura p mediam femétem: feriorem alteram méfé februatio*
ni fufìmenturXeuem folutamq; humù deGderant.Nec in fabulofó Colo: Ced I ha
tamen parte martii menfis comodiffime terrz comittuntur. Nec impenfa graui fationem cultoris onerant jquippe fextams fère quattuor iugerù implent» Fre/ quentem tamen exigunt farritionem & runcationem : ut herbis liberentur » Ea eum fpicas edideruntipriufq femina hient aflibusimanu carpuntur 8c fufpenfa per-n^ in fole cum aflicauerintireconduntur» Atque ita repofita pennant diutius :q caz panis ^ ter a .Panis ex milio conficitur: qui anteq refrigefcat; fine faflidio poteft abfumi. ^ Sex mi/ Panicum pifitum & euolutum furfure:fed milium quoque pultem :quis in co/ pa^cg pia maxfe cu la die no fàflidiéda pbet.
Quod folu cuiqj legumini conuemat» Caput* x.
Vom de frumetis habunde pracepimus:de legumimba deinceps diffe q	ramus .Lupini prima ratio eft : quod & minimum operarum affumit : Lupinu uine
8c uiliffime emitur :& maxfe ex his qua feruntur iuuat agru ,Nà urne is emaciatis isiamemaciatis Sc amis optimu flercusprsbet:acuel effertofoloprouenit: uel optium fler/ repofitum in granario patitur auum.Boues p hieme codtum maceratuq; probe cus pbet* alit. Famem quoqj :fi ftenlitas ànorù inceffit hoibus :c5mode propulfat. Spar/ gitur ffatim ex area.Atqj id folum oium leguminum non defiderat requiem in horreo: fìue fèptembri méfe ante aquinoiftium :feu protinus a Kalédis odlobns crudis noualiba ingeras. Et qualitercuqj obruas :fuflmet coloni negligentià. Te/ porem auté autuni defiderat:ut celeriter cofìrmetur.Nam fi non ante hieme c5 ualueritifrigoriba affligitur .Reliquumquod feminis fupereff :in tabulatu:quo fumus perueittoptie reponas:quonià fi humor inuafit uermes gignit:qui fimui	|
atqj ofilla lupino^ ediderunt:reliqua pars enafei non poteff ♦ Id ut dixi:exilem	11 u ‘“P ^
amat terrà	rubrica pracipue.Nà acta reformidat : limofoque non exit agro. ppa^e[us
luge^i dece modios occupat. Ab hoc redle phafelus terree màdabitur:uel f( ueru/ adto uel meliuf pingui de reffibili agro. Nec amplius quattuor modiis iuge^ ob/ feritur. Similis quoque ratio eff pifi:quod tamen fàcile & folutà terrà defiderat: pjfbju tepidumque locum:& calum frequentis humoris.Eadé menfura iuge^ uel mo di° nanis q.phafelum liceat obferere. Primo tpe fementis ab a’quinoblio autum/ nali.Fab^ pinguiflimus locus:uel ffercoratus deffinatur:& fiue ueruadù erit f Faba * ualle fitum:quod a fuperiore pte fuccu accipit .Prius auté lademus femina: dei de profeindemus terrà.’profciffàqj in lirà reuocabimusmccabimufque: q, altius largiore humo contegat.Nà id plurimu refertmt radices enato^ feminu penitus demerfe fint, Sin auté proxlse meflis:occupàdum eritreflibiletdefedis fframe/ tis quattuor 8C uiginri uehes Oercoris in mge^difponemus diffipabimufqj.Et fi Tmnorcatum militer cu femen crudo lolo mgefiTerfus unarabimus : fporcatuque occabimus : q/ 0CCabimus uis fint qui negent locis frigidis oportere occari fabà:quia extàtes gleba: a gelici/ dus adhuc eà tenera uindicét:& aliqué tepore frigore laboranti prabeant . Sunt
menfis augufli uel pria feptébris. Subadlu folù pluriboiterationiba aratri uel ra fìmiargeqj flercore fatiatu. poflulàt.Nà id folù plurimù refettorio folù ^ melius ea prouemùt: fed q> etia pofl frutftù eo^ fic tratìatù folum fegetes optfas facit» Cbferédù é ^ugerum agn nó amplius quattuor fextanis raporum feminis obferendum eft J In uétré late/ ^uarta aPIlus naPls Ipargendùrqui no in uentré latefcùt: fed tenuem ra/ Icunt ‘ dice Jeorfu agunt.
De genere pabuLoru;&: de medica mcia iarragine auena fcenogracoieruo: cicera	Cap»	xi,
Tqj hac hominù caufa feréda cenfemusnlla demde pecudù. Pabulo / 1 abuloR> ge/ a	rù generacópluraificutmedicài^ uitia:farragine quoqj ordeaceam
nera	& auena:foenù grscù:nec minus eruù:& cicera,Catera neque enu/
merare & minus ferere dignamur :excepta tamé atyioide qua dicemus in his li/ bris : quos d e geiienbjfurculopcófcrip fimus. Sed ex his: qux placet: eximia eft Medica	herba medica : q femel feretur dece annis oibus. Deinde red;e quattuor* Interdui
cmaaatum etià fexies demetitur : q agr^flercorat ,♦ q omne emaciatù armentù ex ea p/gue/ armetum	fcit:q sgrotanti pecoriremediù efbq iuge^ eius toto anno tribus equis abunde
fufficit. Seritur ut deinceps pracipiemusXocù i quo medica proxfo uere fatutuf esiprofondito arca KaUdtobns:& eù tota hyeme putrefcere finito * Deinde KaLfebmaniodrhgenter iterato:&lapides omnes eligito:glebafque effringito.
mmiftran poflit* Aditufq utraq parte runcantibus pateat.Defde uetus fiercus miicito, Atqjita mefeultioapnlis ferito tantù:quantù ut finguli cyathi feminis locum occupet.x.pedu logù:& quinque iatum*Quod ubi fecerisligneis raffris (id em multum confert) flati' lada femina obrua'turmà celerrime fole adurun/ tur, Pofl fanone ferro tangi locus non debet. Atque ut dixi ligneis raflris farnen/ ...	dus:&idétidé runca'dus é:ne alterius generis herba iuaiida' medica perimat*
idettde run/ Xardius mefle prima eius facere oportebit;cum là feminù aliqua parte eiecerif « can us	Pofteaq uoles : tenera cum profiluent defeces licet; & iuméris prabeas. Sed itet
initia parcius dum cofuefcantme nouitas pabuli noceat.Inflatenf & multu cre/
F utic '	at rangulné*Qyom lenieris aute;fepius ei rigato,Paucos deinde pofl dies ubi
ru icar	coeperit ffuticare;oi's alterius generis herbas erùcato.Sic cultus fexies in ano de/
meti poterit ; & permanebit annis dece : Vitia auté dua fationes funt, Prim*
qui pabuli caufa circa aquinoflium autumnale ferimus ;fepte modios eius ii1
1 ■	.Patg^ridum eft;cum ia ois humor fole uentoue deterfus é, Ne^u
amplius prona debettq qUod eodé die poffit opiri. Ni fi nox fceflitiqtulocùque umoi.epriu qaao ruatur corrumpit, Obferuandum erit ; ne ante quintam ^
I
luge^agn paulo plus:cj[ modiù occuppat, Ha ne mrculioniba abfumatur : nà &CduéiIdiqua:ftercorandueritmtcuextntalìtuaquàdimittatur:& ab {ani: qua: protinus inatat feparetur foli'da>Tù i fole ficcetur:& radice filphu trita cum Lens in filiq aceto afpargatur:defricetur aqueJta rurfus i foie ficcata. & mox refrigerata có/ datur:fi maior é modus i horreo:fi mms f uafis oleariis lalfamétarnfq;. Qua re
ni femen:nifi magnus eff eius i ea regione:qua colis:prouentus:Si preciu pron tattferendù non eft:Agns eni praapue noxiu efUtaqj pinguiflimu locu Si mo Preaum pro/
fimum femen eius cómittnquo tenue imum prouemat.Idem etià:fi lato folo fe/ ratur menfe februario:dece modios m mge^ iaa oportere dicunt, Sefema qua Sefama rigantur maturiufque carent humore ab aquinotìm autunali ferenda funt : m Putre folum ickis oclobns.Putre folu:quod campani pullum uocant:plerunque defiderant* pullum Non deterius tamen etia pinguibus harenis uel congeftitia humo prouemunt.
Tantuque feminis:quantu milium paniruqj Jnterdu etiam duobo fextarus am
piius in iugerum fpargitur, Sed hoc quidem femen cilicia fynaque regionibus
ipfe uidi menfe lumo mlioque conferì:& per autùnum cu per maturuerit:tolli» Cicercula
Cicer aut acercula:qua pifo efl fimilis:menfe ianuano aut februario feri debet
lato loco calo humido. Quibufdà Italia locis ante Kalen.nouébris feritur» Tres
modii iugety implent,Nec ullum legumen minus agro nocet : led raro refpon/
det. Sed quomà nec ficatates nec auflros in flore fultinet : qua utraqj {comoda
fere eo tepore ani funt:quo deflorefcit cicer:quod anetina uocatur.Itéque alte/ Qcer aneti/
rius generis:quod pumcum.Sen menfe martio totopotefl::caIo humido : loco num>
qlatiffimo.Nà etià id terrà ladit:atque ideo {probatur a calidioribus agricolis:
quod tamen fi feri d ebeat pridie macer and um 'ent : ut celerius enafcatur. lugero (^annaP];s
modii tres abunde funt.Cannabis folii pingue ffercoratumque &: riguu ue» pia/
num atque humidu:& alte fubad:um depofcit in quadratum pedé. Seruntur
grana fex eius feminis arcfluro exoriente:quod ert ultio méfe februario circa fex/ Exortus ar/
tum aut quinta Kal.martias.Nec tamen ufque m aqufodtiuuernumdi fit plu ^
uius cali flatus : {probe feretur. Ab his leguminibus ratio e habenda napo^j rapo n aD	Olus
rumque.Na utraque ruflicos {plent. Magis tamen utilia rapa lunt:quia & ma/	b
iore incremento prouen iunt: 8c non hominé folti : uerd etià boues palcunt pra/
cipue in galliambi hiberna abana pr ad ictis pecudibus id olus prabet, Solum
putre & folutd res utraque defiderat. Nec denfa nafcitur humo.Sed rapa capis	y
Sl locis^humidis latantur,Napus deuexà amat Si ficca :téuique proprioré terrà:	mC 10
olareofis fabulofifque aruis meliorefatdoaque ^pnetas utriufque femé c5mu/ ^
tat.Nanque i alio folo rapa biénio fata cóuertuntur {napum, In alio napus ra/ - b
po^i accipit Ipecié riguis locis.Vtrunque redte ab lolflitio leritur ficcis ultia pte
\
Hyemalis
farntio
lor fibras habere coeperint: ordeu cu qnq; : taba & catera legumina cu	„
or digitis a terra extiterint:red:e farnétur,Excepto tamé lupmo:cuius femini co traria é farritioiquonia una radice habet:qua fme ferro fuccifa é:teu uulnera » totus frutex emoritur.Quod etiam fi no fieret: fuperuacuus tamen erit cu tu * cu fola hac res adeo no infeftetur herbis: ut ipfa herbas perimat, At aliae ege^ qua uel humidamoueri polfint:melius tamé ticca fartiunt : quomi ic ^ ^ non infefìantur rubigine,Ordeu uero nifi ficciffimu tangi rio aebet*raba mu ^ Faba no farri ne farriendà qdé putant:quod 8c manibus:cu maturuerit dubia fecernatur a c enc[a	tera runcatione:St itemataherba freno referuétur.Cuius opinionis etid Cotn
lius Celfus efì : qui inter cateras dotes leguminis hanc quoq? enuerat :quod
Adeoque fabam famendam cenfeo:ut exiftimem debere etiam ter farriri, Narn fic cultam coperimus non folum multiplicare frudu ;fed exiguam portionem in Fabà ter farti ua[uulis habere.Frefeque eius & expurgata modiu pene tà plenum effe: q inte ri ualuulis ntxxcu. uix minuatur méfura detradis putam inibo. Atque i totu ficut àte ia di/ Prefa detrae/ x jmus hiberna farritio plurimum iuuat dieba ferenis ac fìccis pofl bruma cofe/ tis putamini/ o - „,,„fi np\india no (int. Ea corro fic debet fieri :ne radices Catoni ^
lare defiit frumentum:putrefcit fi adobrutu e.Nmil itaque àplius i iteratione,^ remolin terra debet aquali ter. Eàque tranfarifo aquinodio uerno fiati pet^g oportet itra dies uigintnanteq feges i articulu eat:quonia ferius farrita corru111 pitur i fequentibus afliuis ficcitatibus 8c caloribus .Subiungenda deinde e a ^ Runcatio	rioni runcatio,Curandumque ne florentem fegetem tangamus: fed aut apte
aut mox cum defloruerit- rVnn#«	{nimenfri S/hordeum.ClCCluid d^-l^ 1.
uìceGma luna terra màdetur* Ah'ter fata fere limacé nocere cóperimus.Farragi/
né i reflibili ftercoratiffimo locotSd altero fulco ferere couem't.Ea fìt optfa cù ci/ Farrago
therini ordei.x » modiis iuge^ obferit circa acjnoétiù autunale ♦ led ipendétiba piu
uùsjutcófita ngataqj ibnba celerità*pdeat:& cófrmet antehyéisuioléui.Ni
frigoria cu alia pabula defecerdt : ea bubus catenfque pecudibus optie defeca
prabetur*Etfidepafcere fapius uolesiufqj in menfemaio funiac. Quod ietii
femen uoles ex ea percipere : a kab martiis pecora depellenda : 8d ab 01 noxa de/ Auena
fendenda eft:ut fit idonea frugiba.Similis fatio auena:qua autùno iata:partim Fanum gra*
caditur i foenu uel pabuiu ;du adhuc uiret femini :partì cudoditur*Foenu gra/ cum Siliqua
cùjquod filiqui uocat rufliciiduo tépora ladonù habet:quoi^ eli: alterum ep/
tébnsmenfis:cùpabulicaufafentur .ifdédiebustquibusuitiaarcaaquinotìi/ Primi februa
um, Alterù auté menfis ianuarii ultimi uel primi februariucu f melTem ft mina ru
tur* Sed hac ratione mgeru fex modiis:iila fepté occupamus * Vtraque terra
cruda nò incòmode fit.Daturqj opera:ut fpiffe aretur mec tamé alte.Ni fi plus
quattuor digitis adobrum eld; femen eius nò facile prodiit:propter quod nonul
u priufq ierit:minimis aratris profcindunt;atqj ita iaciùt femia:& farculisado gruq J_uxu/
bruunt^Eruu auté latatur loco macro nec humido : quia luxuria plerunq; corrà na
pitur.Poteà auté autuno ferimec minus polì brumi ianuarii parte nomflima:
uel toto februario:dù ante Kal.martias:qué méfé uniuerfu negant agricola hu
icleguminiconuenire:q> eotépore fatà:pecorifit noxm:& pracipuebubaiques FreFrofi bo
pabulofuocerebrofusreddat.Quinqjmodiisiugeru obfentur.Cicerabubus er u£S
ui loco frefa datur in hifpania beticaiqua cu fufpenfa mola diuifa eli;: paulà aq Qcera
maceratur :dù inlétefcit.Atqj ita mixta paleis lucretis pecori probetur*Sed erui
duodecilibra fatiffadutunimgolacera fexdecì.Eadéhomimba nò futilis neqj
iniocuda eft. Sapore certe nihilo differt a cicercuiaicolore tantu difcermtur. Na
6c obfoletiot 6c nigro propior*Seritur prfo uel altero fulco menfe marcio : ita ut
poftulat foli lautia:quod eadé quattuor modiismónunq 8C mbusunterdu etia
duobj Sc femodio lugeRj occupat*	.
Quéadmodu &C quot operis unuquodque frumentum St legumen colatur*
C3.0	Xll»
Venia quando miicque (ècendum fit perfecuti Ium us : ime quéadmo	_
q	dù q uotque operis foigula eorum qu* rectuiimus colenda unt :demo Quicque
ftrabimus, Peraéta femendifequens cura eft famtionis : de quanon Samuo conuenit inter auélores. Quidam negant eam quicqua proficere:quod frumé ti radices farculo detegantur: aliqua 6t fuccidantur:ac fi frigora incefferint poft farritionem gelu frumenta enecentur*Satius autem effe ea tempeftiue runcari &C purgari.Pluribus tamen farriri placct:fed neque eodem modo:neque iifdem temporibus ufquequaque fieri. Na in agris ficas & apricis: fimul ac primu farri/ rione pati queàt fegetes:debere eas pmota terra adobruriuc frudificare poftint.
Quod ipfum ante hyemé fieri oportere jdeinde poft hyemé iterari, In loas auté
iteratur ejncjj Si uigmtii tertiatur Se conferitur quadraginta♦ Catera legumfa oc/ cupantoperasJxi.i.méfes duos.Plumales quoqj 8c féria^cóputàtur : qba non aratur dies quinqj 8c quadraginta.Ité perafla femén qmba requiefcùt dies.xxx» Sic in afTe fiùt o(5to méfestòc dies decé.Superfunt tamé de ano tres reliqui me fes Se dies quinqj Se uigintitquos abfumamusraut f fatióe trimeflriii :aut in ue/ dtuns fòeni & pabulo^ Se fìercoris aliorùqj utenfiliu.
Qus legumina aruisnoceàtqusqjprofint. Cap, xiiii*
Ed ex bis qua* rettuli femétibaudé Sarfena putat aliis fìercorari & in/ ^ n	f	uariagros:aliisrurfusperurit:emaciari.Stercoranlupino faba ui/
■ r l i	tia erudì a lenti dcerula pilo. De lupino mhil dubito atq; etià de pabu
no a a UP1 lari uitiailì tamé eà uiridé defeda cófelli aratrii !ubfequatur:&: cjuod falx reli/ • querit priufq inarefeat uomis relcidat atque obruat.Id eni cedit prò ftercorcexni fi radices eius defedo pabulo relida: in aruerit :fuccu omné folo auferétiuimque Giifcere	terre a^^Lini^t:‘Qi10^ eti^i faba catenlque leguminibaiqmba terra glifcere uide/
turjuerifimile e acadere:ut nifi protinus fiibiata mefie eot^ profinditur: mhil iis
mtalferum quia lit falfa::alterum quia fit feruids nature» Quod etia Virghi115 fignihcat dicendo,
Vrit lini cam Vrit enim lini campum feges: urit auen* : pu feges Vrunt latheo perfufa papauera fomno.
Neque eni dubiù quin Oc us femimba ifefìetur agenficut U milio Se panico :f<^ omm folo quod prxdidoru leguminfi fegeubus fatifat:una prxfens medicina c Medicfa fìer ut ftercore adiuues:& abfumptas uires hoc uelut pabulo refoueas. Nec tantum coris	propter femina qu^e fulcis aratri cómittùturmcrù etià propter arbores Se uirgtil
ta;qux maioré i moda ìxtàtur eiufmodi aliméto. Quare fi eli ut uidetur agneo lis utiliflimutdiligétms de eo dicendu exifiiojcu prifds audonba quis nó omil’ fa restleui tamen admodu cura fit prodita.
Degeneribus flercoris.	Gap. xy.
Ria igitur detcoris genera funt:pra?dpue quod ex auibaiquod ex ho/ t	miniba:quod ex pccudiba colit, Aum primd habetur quod ex colum
bariis egeritur,Deinde quod gallinae cateracque uolucres edùtiexcep/ Grlùbinuui	tam® P^u^hba aut nadba aut anatis Se anferis. Nà id noxm quod efl. Max17
Operile ferri ^tame coldbinu probamusiquod modice fparfu terrà fermétare cópenmus* fermentat	" ec^riclu demde quod hoies fadunt:fi & aliis mila:purgametis fmifceat :qno^
1-4 ' • , eina ^ 6 na^ur* e1^ lentioris : & iccirco terrà perurit. Aptior é tamé furculis h°/ 015	* mims urmatqua fex menfiba paflam ueterafeere ; fi uitibus aut pomoru arb°^
bus adhibeas mullo alio magis frudus exuberat, Nec folu ea res maioré &C1C prouentu:fed etiàfaporé Se odore uini pomorumqj reddit melioré, Potefl Se ve Frugifer ar tus amurca:qua falé nó habetip.muxta buie commode fiugiferas arbores &
lenticula jcfieto quadraginta florentifìmulquegrandefcunt,
Pro modo cuiufqueagri quot operai defignentur.	Cap» xùn
T ut là pcerìfeamus quot operis i area perd ucantur ea:qu$ terra- ere/ e	didimus.Tritici modii quatuor uel qumqj bubulco^ operas occupàt
quattuonoccatons unà:fomtons duas pnmu & una cu ite^ fariun/ Qcca{:or p /j turiruncatoris unàimefloris una &C dimtdiàu toni fuma operai^decé 8c dimi/ cator dià.Siligims modir qnq? totidé operas defiderant.Sefamri modii.ix,uel.x.toti/ tor * U • de operasjquot tritici modii quinqj pofiulant.Ordei modu quinqj bubuld ope Qpa 00:at0/ ras tresexigun.t:occatorià unàjfarritoriàuna 8C dimidià:mefl'oriàuna: iummà na ^	/
operai fex 8c dimidià. Faba modii quattuor uel fex in uerua&o duas operas bu Sexquiopa bulcorù detinent:at f reflibili una,Occantur fèxquiopera, Ite^ farriuntur una opera:metuntur una, Sùma fìt operarù odio uel iépté. Vitizc modii (ex uel fep/ ’ tem in ueruadio bubulcorum duas operas uoluntun vedibili una. Ite occantur una opa:metùtur una,Suma fit operarum quattuor,Erui modii quinque toti/ dem operis coferuntunoccantur una:item finguiis farriutur:runcantur metun turqj totidem :cund:a fex operas occupant. Siliqua modii fex uel feptem totidé operis obruuntur:metuntur una.Phafeoli modi quattuor obnititur totidé ope/ ris:occatur metuntur una.Cicer uel ricercula modii quattuor operas bubulco^ tres poftulàt:occàtur opa una:rucàt una uellùtur una: Sùma fit fex opa^Xen tis fexquimodms tonde operas:occatur una: farntur duabu s:rùcatur una : uel/ litur una,Sùma fit opera^ odto.Lupini modii.x.obruùtur una:occantur una: Sùma fit.xi, metuntur una.Milii fextarii quattuor totidéqj pania bubulcos operas occupat oparum quattuor:occantur operis tribus:farriùtur tribj, quot operis carpatur icertù efl.
Ciceris modii tres operis totidem feminatur : occatur duaba. faraùtur una: run/ cantur una:uellùtur tnba:Suma fit undecim operarum.Lini decem modii uel odo quattuor iugis conferuntur : occantur tribus: runcantur una:uelluntur tri/ bus. S ùma fit undecim operarum. Sdami fextarii lex tribus iugis a profciffione coluntur : occantur tribus : runcantur una : uelluntur tribus : farnuntur quattuor & farriuntur iterum duabus:metutur duabus. Sùma fit opera^ qndecim.Can nabis feritur ut fupra diximus.Sed meertù eri quantam impenfam curamque defideret. At medica obruitur non aratro:fed ut dixi ligneis raRellis . luterum agri eius occatur duabusifarrit unus: metit unus.Hacconfumarione oparum colligitur polTe ag^ ducéto^'uge^ fubigi duob iugis boum : totidemque bubul cisfex mediaflinis:fi tamen uacet arbonbus:aut ubi fit arbuflum, Eundem modù Saferna tribus hoibus adiediis aflfeuerat pbe fatis excoli. 0UcT nos ratio docet fufficere pofiTe iugù boum tritici centù uingmtiqnque modiste tidéque le/ guminumt fit i afiem autùnalis /atio modios ducentos qnquagin-	Fr (i
hxc mhilomms cóferàt trimeftriù modù qnque & feptuagfta. Hoc deinde ifcn/
bat Semmaquxquartofulcofcrumtuiugenbuigmqnquedefije,.^
com opis, cy .Na prolciditur is agn medus quams duriflimi qnquagmta opis
reddit*	refngefcere ag^:qui no fìercoreturuta peruri fi nimm ftercoretur :magifij con/
ducere agricola frequéter id potius : q fmodice facere. Nec dubm quxn aquosus ager maiore eius copia:ficcus minore defideret. Alter q> affiduis humoribarig^5 Regelatur	adhibito regdatur.Alter q> per fe tepens ficatatiboihoc abfùpto largiore tor
retur:propter quod nec deeffe ei tale materia:nec fupereffe oportet:Si tamé nuj lu genus ftercoris fuppetet.&S multum proderit feafle:q,,M.Columella patruU Cretofis fabu mel5 do&iffimù & diiigenrifìTimù agricola fepenumero ufurpaffe memoria re/ lum	peto:ut fabulofis locis cretiìngereret:cretofis ac nimiu denfis:fàbulù. Atqj it3
no folu fegetes latas excitaret:ueru etia pulcherrimas ufeas efficeret .Ni idé ne/
uniuciiuis cxuoeranaiii congei uua ; aci uc ucyuuj.	licuiljj cuia vjua./
Prafidium ^et accer^t3 & aduecdri humu. Ii uero 6C ego reor fi defiaatur omnibus reb expeditiffi / agncola:lupim certe prxfidiù expeditiffimu non deeffe : quod cii exili loco citta mum	lc^us leporis Iparfent & farauentndqj tépefìiue uomere uel ligoe fucaderit-111
opturue ercoratxo’s exhibebit.Sucadi auté lupinii fabulofis locis oportet cum fecundu Hore :rubncofis cu tertiu egent florem. Illic du tenerum é conuertitut-' ut celeriter ipfum putrefcat:permifceaturque gracili folo. Hic lam robuflius:fl^
refob3MuiebaSdlUtIUS(Uflmeat& fufpmdat !Ut “ follbus uaP°rat* Quéadmodu ex amo prata fiant.	Cap.	xvii.
Tqj hac arator exequi poterit: fi n5 folù qua rettuli genera pabuiorU a prouideritmem etti copii foennquo melms arméta tueatur:fine q/ bus ferri comode moliri difficile é. Et ideo neceflarms ei cultus eff Pratum q> pa etii prati:cui ueteres romani primas in agricolatione tnbuerunt.Nomé quoque ratum*	indiderunt ab eo:q protinus effet paratum:nec magnu labore defiderarct .M*
quidé Poraus & illa c5memorauit:q nec tépeffanbus affligeretur:ut alia parV tes ruris:minimique fijptus egés per omnis annos praberet reditum: neque ed Siccaneum fimpiicéicum etiam in pabulo non minus redderet:q fceno* Eius igirur aiad/ Riguum	uem'mus duogenera:quorum alterum éficcaneum:alterum nguum Lato pin
gmque campo non defideratur influes riuus:meliufque habetur fcenumjqu0CÌ
--"‘“^«LciLcepouuicu.iNuinocinaenia ocreloluta humo*:, nnfirStU^ lenPot:elì.:cum Licultas irrigandi datur. Acne campus concai* LtMm>h,>e«n3UCColIÌSPr*ruPtlde^ettI^e nec coliedam diutius conb1^^ Dmguis é* t atlm Pr*aPlt^ fundat.Potei! tamen mediocriter aeliuis : fi aU
precipue oleas rigare* Na per fe quoque adhibita multi! iuuat* Sed udis utri/
ufque maxfe per hyemé eft	adhuc uere ante afìiuos uapores:dù etià uites 6C
arbores ablaqueata: funt*Tertiù loca optinet pecudù ftercusjatque in eo quo(j
difmmen eri* Nà optimù exifhmatur ; quod afinus facit;quonià id animal len/ Afinus létiffi
tiffìme mandit. Id ideoque lacilius concoquit:& bene coniètìù atqj idoneu pro/ me mandit
tinus amo fimum reddit»Pofl h acqua: dixius ouillu :&ab hoc caprini! é :mox
estero^ mmentoiy armentorù que * Deternmù ex ommbo fuillù habetur* Quin
etià fatis profuit cineris 8t fauill*.Frutex uero lupini fuccifus optimi fìercoris m Qnet^s ^ ^
prarbet.Nec ignoro quoddà elle ruris genus:in quo neque pecora ; neque auis ^
haberi pofifnt : attamen inertis eri ru flici eo quoque loco defici ftercore, Licet eni
quàlibet fronde ; licet e uepnbus cefpitibufque congeda colligere, Licet fiiicé fine
miuna uicim;etia cu officio decidere:66 pmilcere cù purgamétis cohortis «Licet
depreffa foffa quale fìercon reponédo prie uoluine fieri pracepimus cineré eoe/
nuque cloaca^ 66 culmos csteraqueiqua euerunturrin unu cógerere « Sed eo/
dem medio loco roburià matené defigere conuenit*Nanque ea res ferp ente no/ Viduus pecu
xiam latere i ftercore prohibet, Hac ubi uiduus pecudibus ager «Na ubi greges diba ager
quadrupeda uerfàtur jquadi quotidie ut culina &C cafale:qua:da pluuiis dieba Cafale ♦
ut bubulia Sc ouilia debet emundari* Ac fi tantù. frumétarius ager fit nihil refert
genera ftercoris fepararrifin auté furculo Si fegetiba atque etià pratis fundus eft
difpofitus:generatiquoquereponédu eftificutcapra^ Si amù.Reliqua deinde
in pnedirtum loca cócauu erigéda:& aftiduo humore fatianda funtmt herba/
rum femina culmis catenfque rebus fmixtaputrefcant,Aeftiuis deinde menfi/
bus non alitenac fi repaftines:totu fterquilmiu raftris permifeeri oportet:quo fa
cilius putrefcat:66 fit aruis idoneum.Pa^ auté diligentes exiftio effe agricolas:
apud quos mitiores fingula: pecudes tncenis diebus minus q fingulas: itemque
maiores denas uehes ftercoris efficiunt:totidéquefingulihomines:qui non *°/ Vehes fter
lum ea purgaméta qua: ipfi corporibus edutffed 66 qua coluuies cohortis 86 adi co^s ^ fidi quotidie gignit:contrahere 66 congerere poffunt- Illud quoque pracipiédù. habeo, Scercus omne ejuoet tépefliue repofitu anno requieuerit, fegetibus té ma xime utile.Nà 66 mres adhuc (olidas h3-bet:56 herbas non creat.Quàto auté ue tuftius fit minus prodeffe:quom mmus ualeat.Itaq? pratis q recétiffimu debe/ re inud:qd plus herba^ progeneret.Idqj méfe februario luna crefcéte fieri opor/ tere. Nà ea quoqj res aliqtù Iceni frusftu adiuuat. De catero ufus ftercoris qua/ fis i quaqj re debeat eé:tù dicemus:cu fingula pfequemur.
Quibo teporibus agn ftercorandi funt.	Gap.	xyi.
Nterim qui frumetis arua praparare uolet: fi autumno femété fadu/ i	rus é:méfe feptébriffi uere qualibet parte hyemis modicos aceruos lu
na decrefcéte difponat :ita ut piai loa iuge^i duodeuigiti: diuofi quat tuor Si uiginti uehes ftercoris teneant:Et ut paulo prius dixi : non antea diffi/ pet cumulos:q erit faturus (Si tamen aliqua caufa tépeftiuam ftercorationé fa/
fubie&is alfmétincù fupemeniés imber:3Uf mau n'uus perdurus: fuccu Ocr/ coris in inférioré parte fecù trahit, Atqj ideo fere prudétes agricola etià in aratis Collem ma/ colle magis : q uallé flerccràt ; quom ut dixi pluuia femp omné pinguiore mate/ gis c| uaiiem rii in ima deducant,
fìcrcorant Quéadmodù fuccifitfoenù trapani & codi debeat.	Cap» XIX‘
Oenù. auté demetitur optie anteq arefcatma 6i largius percipitur : & f	iucundioré cibù pecudibus prabet.Efì auté modus i ficcado:ut nec^
peraridù :neq; rurfus uiride colligat, Alte^ q omne fuccu fi amnit: flraméti uicé optinet, Altew fi nimiù retinuit ri tabulato putrefcit. Ac fepe cu co caluit tigne creat & incendili. Nonnunq & cù foenù csedimusn'ber opprefTit. ^ Coartabius	ptnaduit: futile eft interdii mouere.Meliufq pariemur fupenore parte
in fìrigam	^ccan*"^^c ^emtJ couertemustSd utmqj fìccatu coartabius in fìnga:atque
In metas ex/ te C1U1C<1U1C1modii qué debet:fìccatu eritrin metas extrui conuemet:eaiqj trui,	in angufìiffimos uertices exacui. Sic enf cómodifìime foenu defenditur a
pluuiisiquae etiam fi non fmtmon alienu tamen efì praditìas metas facere;ut » quis humoL heti..is inefìtexfudet atque excoquatur in aceruis;ptopter quod dentes agricola; quàuis illatu tedio non ante c5ponunt:q per paucos dies teme/ re congefìutut in fe concoqui & deferuefeere patiantur.Sed ià foenificia fequituC cura mefiìsjquà ut rede poffumus percipere:prius infìruméta praparàda fot: quibus fruges coguntur,	r
Deareaconfìituenda,	Cap.	xx
Rea quoque fi terrena eritiut fit ad tritura fatis habilis tprimù radat * a	Defde co fodiatur pmixtis paleis cù amurca: qua falé no accipitextri/
Aequata pa/	getur.Nà ea res a populatóe mu^ fòrmica^que fruméta defédit.Tu
uiculis	aquata pauiculis uel molari lapide codenfetur:Se rurfu$ fupieclis paleis incul/
cetur:atque ita folifo ficcada reliquatur. Sut tamé q pratis obiacéte fauonio pté tritura defìinàt:areàque demefìa fàba & leda expoliùt.Nà du a pecudiba legu Glabrefcit	mina ^culcàtur :herba ét un gulis atteruntur atque ita glabrefcit Se fit idonei
frumentis area.	De mefìé faciéda:& de tritura,	Cap* xxi> .
Ed cu matura fuerit féges:anteq torreatur uaporib afìiui fyderis q^ Difpendiofa ^	font uafìifìimi p ortu canicula celeriter demetatur. Na difpédio& c
cundatio	.	cundatio. Primu q? amba prada caterifque afalibo pbet, Defde q gr3
Ideeràfìinati na ^	^P1Ca' culmis arétibj & anfìis celeriter decidunt. Si uero ^cella nct°^
aut tutbines incefTerft :maior pars ad terra defluit. Propter qua recrafìfar^n^ debet. cd aqualiter flaueriba ii fatis:anteq ex toto grana indurefcat:cu tu ^ , °Um co^or^ traxerfit;medis faagda é:ut potius f area &: f horreo:q f aceruo llfZei agrogradefcatrrume'ta‘ Cofìat enf fi tépefìiue decifa fint: pofìea capere mere/ horreo	mentutn »Sutlt auteni metendi genera cóplura.Muiri falab uericularis atquc
ea fuperuemt humor léce prorepit Jtaqi fi palus in aliqua parte fubfidens refla/ gnat:fulcis deriuanda é. Quippe aquarum abundantia atqj penuria grarruniba sque eft exitio.
Quéadmodufaéìa prata colantur,	Cap, xyiii*
Vltus auté pratoiy magis cur* q laboris é. Primù ne flirpes aut fpi/ c	nas ualid lorifqj mcremeti herbas inefle patiamur, Atqj alias ante hye
mem alias p autùnum extirpemus : ut rubos uirgulta lucos:alias uel/ lamus ut f tuba ac folflitialis fpinas. Ac neqj fuem uelimus ipafaicu roflro fu fio diat:& cefpites excitet,Neque pecora maioramifi cu ficcifiimu folu e;quoniam demergnt ungulas & atterutriandutque radices hecba^,Tu deide macriora 8C pendula loca menfe februario luna creicéte fimo iuuada fut,Oefque lapides; 6C fi qua obiacét falcibus obnoxia colligi debent;ac longius exportari : fùmittique Prata fitu ue pro natura locoiy aut tépenus aut ferius.Sut et quadi prata fitu uetuflatis ob/ tu flatis ob ✓ dudtaiqba mederi foiét agricola ueteri uel craflo mulco femiba de tabulato fup/ ducfla iedlis: uel ingeflo flercore:quo^ neutrù tantù pdefìiquantù fi cinere fapius in/ geras:ea res mufcil enecat. Attamé pignora fùt ifla remedia;cù fit efficariffimu de ftegro locfi exarare,Sed hac fi prata cepimus;facere debemus.Sm auté noua fuerint inflituéda uel antiqua renouàdaflià multa lunt ut dixi:qua negiigentia exolefcat &t fiat flenliajea expedit interdii etià fruméti caufa exarare. quia talis ager pofl longi defidii latas fegetes afiert.Tgitur efi locfi qué pratfi deflinaueri/ mus:aftate profciflum fubacflfique fapms per autfinfi rapis uel napo uel etià faba coferemusrin fequente deinde anno frumento,Terno diligenter arabimus omnefque ualidiores herbas & rubos & arbores:qua iteruenifit radicitus exrir/ Rac{iatus ex pabimusmifi fi fruclus arbufliid facef nos prohibuerit,Deinde uitià permixta tirpabxmus femimbo foeni feremus ;tfi glebas farculis refoluemus : Se iduóta crate coaquabi/ Qrumj mus:grumofque quos ad uerfuràplerunque tracfta fàaunt crates; delpiciemus ita:necub£fèramentfi fcenifeas poflit offendere. Sed etià uirià no cóuemt ante defecare :q pmaturuent;&: aliqua femina fubiacenti folo iecerit.Tfi fcenifecum meliorem oportet inducere;ac defde religare;rigari;defde fi fuerit facultas aqua Si tamen terra denfior eft mài refoluta humo no expedit inducere maiorem ui riuo^ priufq cofpiflatu ; & herbis colligatu fitfolum;quom impetus aquarum proluit terram mudatifque radicibus gramina n5 patitur coalefcere; propter qd nec pecora quidem oportet teneris adhuc & fubfidentibus pratis imittere ; fed quotiens herba profiluerit falcibus defecare.^ pecudes;ut ante iam dixi molli folo infigunt ungulas : atque fterruptas no finunt herba^ radices ferpe 6c con/ denfare. Altero tamen anno minora pecora pofl foemficia pmittemus admitti ; fi modo ficcitas & conditioiori patietur. Tertio deinde cum pratum folidius ac du rius erit;poterit etiam maiores recipere pecucìes, Sed in totum curandum eft ; ut fecundum fauonii exortum.menfe februario circa idus immixtis feminibus foe/ m: macriora loca 6C utique celfiora ftercorentuc * Nam editior cliuus pr*bet etià
Ixcet.Feriis publias hofem mortuu fepelire no Iicet.M.Pordus Cato:mulis eqs afinis nullas effe ferias dixit Jdéq? boues pmittit cóiugere lignoi^ Si frumento^ aduehédo^ cà+Nos apud pótifices legimus feriis tantù denicaliba muios iugere no licere:cateris licef.Hoc loco certù beo quofdà:cu lólénia fefìo^: pcéfueri:de fideraturos lufìrationù caterorùqj facnfiaoR'jqua’jp frugiba fiunt:moré prifas ufurpatù,Nec ego abnuo docédi cura: fed differo i eum librù :qué còponere m animo é;cù agricolatóis tota difciplinàprafcripfero.Fmé itenm prafentis difpu tationis faciam :did:urus exordio fequente qua de uineis arbuftifq? ^didere ue/ teres autftores; quaque ipfe mox comperi*
LVCIIIVNII MODERATI COLVMELLAE REI RVSTICAE LIBER TERTIVS
Deuitiariofàciédo*	Cap. u
VOM DE CVLTV AGRORVM ABVNDH
primo uolumine pracepifìe uideamurrnó itépeluua ^1	erri arbo^ uirgultorùque cura : qua uel max ia ps ba
betur rei rufUcse. Placet igitur;ficuti V irgiiio:nobls quoque duo eé genera furculo^iquo^ alte^ fua fp0/ regignitur:alte^ cura mortalm procedit.Illud quod rr -T l JL L	nó epe Humana prouenit: materia é magis aptum»
Hoc cui labor adhibetur idoeu fruftiba. Vnde hoc itaque pracipiédu eft. Atque
Frutex
cé proprie dixerimus: lìcuti é uitis* Arbos,: Si fruticù docebimus cultù : fi prius de Seminarium uitibus pracepenmus. Qui uineà uel arbuflù co Patuere uoiet: feminana pnus facere debebit:ficeni fdet cuius generis urte pofiturus fit.Nique qua precio pa. rata difponitur:certà generofitatis fide nó habet jquonià dubiù eP;anis q uen/ diditdegédis femimba adhibuerit diligentià.Tù et quod ex longinquo petitur: pas: familiariter noPro folo uemt:propter quod difficilius cóuaiefcit alienu exte raregionis,Optimum efìitaque eodem agro:quo uitem difpofiturus es:uel ter te uicino facere feminarium.Idque multum refert loci natura, Narn fi colles ui/ Viduata pri/ nels ue^ Suffis occupaturus esiprouidédum efì:ut ficciffimo loco fiat femini/ (lino alinaóto	dm quafi ab incunabulis uitis exiguo afiuefcat humote. Aliter cu tran/
f tuaris de humido i aridum locum: uiduata pnPmo aiiméto deficiet* At fi ca*11 peures & uliginofos agros poffidebis : proderit quoque feminariu fimili loco fa'1 cere » uitem argo có fuefeere humore, Naq ue ex h is : cu i aq uofu agrum tra et tur.utruque putrefar.Ipfum autem agrum:quem feminano defignaueris p a/
A™ Curris, nU? ^ ruC<:orun;: fat,cnt bipalio uertere, Quod uertunt ruftici feflertiu :ea re/ Ager lacco/ paPinatio altitudinis habet plus fefquipedeTminus tamen q duos pedes* lug^
Ms uel nofìratibo uel dériculatis mediù culmù fecàt. Multi mergis:alti peflìnibj fpicà ipfam Icgunt Jdqj f rara fegete faallimùa denfadifEallimu é ♦ Quod fi falabo feges cù pte culmi demefia iit:protmus i aceruù uel f nubilar cogentur:
& iubide oportunius foliba torrefad:a proteritur. Sin auté fpicx tantùmodo rea Cs flinttpoffunt f horreil c5fèrn:& deinde p hyemé uel baculis excuti uel exteri pecudiba.Ac fi cópetibut i area teratur frumentuinibii dubiti efì:qn eqs meli/ us <| buba ea res conficiatur .Et fi pauca iuga (ut: ad licere tabuli & trahi poflis.
Qu$ res utraqjculmos facillimecómmuit.Ipfa:aut fpica melius fufiiba tundu/ bibula trahi tur:uannifque expurgatur. At ubi paleis fmixta fut fruméta mento feparentur.
Ad ei ré fauomus habetur eximius:q leuis aqualifqj tefìiuis rnéfiba pnat .Qué
tamé operiri lóti é agricola::qa dii expetatur :feua nos hyems depreheditiltaqj
i area detrita fruméta fic funt aggeradamt of flatu pofiint excerni. At fi copluri
bus dieba undiqj filebit aura minis expurgetur mepofl nimii uento^ fegnitiem Vannis ex/
uafla tépeflas irritu faciat totius anni laboré.Pura deinde fruméta:fi f annos re/ purgantur»
conduntur:reten'debent.Na quito funt expolitiora:mfus a curculionibaexedu
tur .Sin protinus ufui defiinitunnihil attinet repoliri: fatifque é i umbra refnge
rari:5i ita granario iferri.Leguminu quoque nò aha cura é : q reliquo^ fruméto Reteri
rummi ea quoque recoduntur.Atque hoc fupremù é aratoris emolumétum p/ Repoliri
cipiédoR: feminii :qua’ terra: crediderat,
Qux per ferias liceat agricola : Se qua: no liceat facere. Cap» xxii.
Ed cu. ti oai <J negoai rationé reddere maiores nofln cenfuerunt : nos	cf nego/
f	quoque monédos eé agricolas exiflfamus qus feriis facere : quoque C11 ratlo rec{.
non facere debeit.Sut eni(ut ait poetajqus feflis exerceredieba : Fas denda & iuta finuntiriuos deducere nulla»
Relligio uetuitifegeti prartendere fapem :
Infidias auibus moliri : incendere u epres :
Ballantumque gregem fluuio merlare falubri,
Quiq pontifices negét fegeté feriis fepiri debere»Vetit quoque lanap ci lauari
oues mifi propter medicini. Virgilius q> liceat feriis fiumie abluere gregé prace/
pit : &: iccirco adiicit fluuio merfare falubri.i» falutari. Sut enim uitia quo^ ci pe Salubri, i, &/
cus utile fic lauare. Feriis it ritus maioi^ etia ilia pmittit»Far pifere faces fcidere:
cideias feuareminei códuéìi colere.-pifcinas:lacus foflas ueteres tergere & pur Candelas (e/
gare:prata fialire:ftercora *qre:foenu i tabulatac5ponere:frudusolmeticodu uai:e*
(ftos cogere: mala pira ficus péderetcafeu facef :arborefferédi caufa collo uel mul
lo clitellario afferre. Sed iudto aduehere n6 pmittit :nec apportata ferermeqj ter
ra' apiri neq? arbore collucaf. Sed ne femété quidé admiflraremifi prius Catulo Arborem coi
feceris mec foenu ficcare:aut urncire: aut uehere. At ne uindemiam quidem cogi lucare,
per religiones pontificum ferus licetmec oues tondere: nifi fi Catulofeceris.De/ Catulo fece/
frutum quoque &C uinum defrutare licet. Vuas itemque oiiuas conditu legere li ns,
cet.Pellibus ouesueuin non licet. In horto quicquid olerum caufa facias; omne Defrutare»
Ferro ne tangantur. ViceGmo & quarto méfe refecentuir,Poft triceGmum & ^ xtum menfem tranfterantur Jn agro requieto umeam pomto * Nam ubi urne fuit :quod citius deamo ano Generis:agrms coprehendet :nec unq roboraDi ^ Agrum anteq uineis obferas explorato:qualis fapons fit:talem emm etiam g
cr.nnr	uini prabebit.Sapor auté(fìcuti primo docuimus uoluminejcomprehen
Pi4us aaer tur :G terram aqua diluas:&cum condens :tumdemii aquam deguftes^Ap
rru r„K,n fn Gma uitibus terra efì arenofajfub qua confìitit dulcis humor >Probus coniimil
cn moeit to/ ^ ^ tophus, Aeque utilis congeda & mota terra-Sabulum quoqj cu
phus,	ju[c{s argiUa: ulti conuenit.Omms auté qui per afìatem finditur agerjul
tibufarbonbufq5 mutilis.Terrainfenor aiit uitem Se arborem:fuperior cultodit* Saxa fumma parte terra refrigerant :& uites & arbores ladunt ima parte refrige
t-<	i- _____-i'_______od mViktic	.^rl ea mi3»rranfmittltltU^
fed firmum probùq’ faporé umi prabét:Humidis &C plais lons roDu i infirmi faporis uinum nec perenne faciunt.Et quom de feminibD atqj habitu praecepimus :nùc de genere mnea^ difputabimus.
... j. De generibus umeaip.	Cap, iiii.
nes gau e	jtes maxje gaucJent arboribaiquia naturaliter in fublime proceduti
31 k° d US	U	^ materias ampliores creant :& fiudtù aequaliter percoquunt.H°C ge
Arbu mu »	nus uitiumarbudiuumuocamus:de quo pluribus fuo loco dicouuS*
Vinearum autem fere genera in ufu ma funt:iugata:humi proietta : & -deinde tertia eft Aponi ufurpata:more arborum in fe confidentium genus comparatu* lugatura.	fugatum quadam pte deficitur :quada fupat.Iugata plus aeris redpit :&l altiu5
frudum fert:&: aqualius concoquit:fed difficilior ed eius cultus. At hac ita co? , diruta ed:ut 8t arari poffit: eocp ubertatem maiorem confequitur: q. fapius ^ minore ipenfa excolitur. At qua protinus in terra proieda ed : multum fed non bona nota uinum facit. Vinea optime repadinato agro repóitur.Nonuq tame uel melius qbufdà lods: fulcis comitatur.Interdum et fcrobiba dep6itur:fed ^ Scrobes ter/ dixi :repadmatur iugerum in altitudine pedu trium opis odogfta: Sulcum ^ nam quater/ terrenù duo^ logum feptuagita una opa effcdit.Scrobes ternarios .i. quoqi10. nani.	uerfus pedu triu una opa facit, xyiii. Vel ficui cordi é laxius uites póere : fcrobcS ^
Bipedanei,	ternarios.i, quoquouerfufpedu qternu una opa .xii.facit. Vei bipedaneos qu^
uerfus una opa, xx. effodit. Curàdu aut c : ut focis aridis & cliuofis aitws uittf ^ p6atur:q fi humidis &i planis.Ite fi ferobibo aut fulcis mea pofituri erimusi °P tnum erit ante ànù ferobes uel fuicos facere. Vinea quse angudiffime c5f^ltu^ quoquouerfus quinq; pedum fpatio interpofito ponitur .Inter.vii.uel Vi ea ualen des : qr and ime ut etiam facile aran poffit ;inter denos pedes condituitur*
J.	pofitio uinearum moaum fine dubio apri maiorem occupat: fed ualenti 1
muma* & fruduofiffima ed. Cum femina depones imum ferobem uel fulcum
agri uerritur operis qumquagfta. Colle aute &C cliuos media iugeri :fed ne mfus
duoba pedibo alte repafìfauens opis fexagita» Vel fi eodé loco : quo uineà ordia/
turus esjfacere uoles feminariùjtnbapedibaalte repafìiabis iuge^ opxs od:ogin RepaOinabis
ta.Tta tamé fi neqj lapismeqj tophus aut alia materia difficilior iteruenit. Qua:
res quot opas abfumatipa^ certum efl.Nos autem de terreno loqmur.
Qualia femina & quàdo legas »	Cap. ri.
Eraxfta repaff mattone méfé februario uel pria pte martri femia legito» p	Sunt auté optia qii* de uitibus notatis leguntur,Ni cui cordi é boa fe
minaria facere:circa uidemià uitesiqua 8c magmi 6>C icorruptum fiu/ tìù ad maturitate pduxermt : rubrica cu acetofne pluuris abluatur)pmixta de/ notat,Necunotàtumó anofacitifed cótmuistnbaiuelplunbauidemufeafdem £jeno£at nites ifpiatian pfeuerét eé foecunda:.Sic. n. mamfeffum é generofitate uitiu no ani ubertate frudlumpuenire. Si cóplunba uindemiis eundé tenore femarint ex eiufmodi uitiboledla [etnia, multù bonuque uinù pbebùt,Nà qlifcùque generis una::qua: & icorrupta: ad maturitate pueniunt:melioris fapons uinu faciut: q qua: pnpiéta:fluaut alia dea. Quéadmodu feia eligas:&d hituterr^.Ca.uu
Ernia auté eligito gradi aano:tenui folliculo:paucis mriiutifqj uinace Gradi acio te f	is:duld fapore. Optima habentur a lùbis. Secunda ab humeris .Ter/ nui folliculo,
ria fumma in urte leda:qua: celerrime comprehédunt:& funt feracio/ ra :fed 8c qceieriter fenefcunt.Pampinaria farmenta deponi non placet :qux lìe nlia funt.Locis pinguibus 8C planis Se humidis prarcoques uites ferito paribus a/ cinis:breuibus nodis ibeollas.Nam talis generis uitium eiufmodi ager aptus é»
Locis aridis & macris Se ficcis uitem fere maturam acrem & ualidà crebrifqi aci/
nis, Quod fi pingui agro ualidas uites depofuens :pampmis magis eiuxunabun Eluxuriabun
tur:&i qualécunqj frudum tulerinnad maturitate no pducét.Rurfus imbeoh tur.
les exili agro celeriter deficient :exiguumqj frudum dabunt. Vnumquodqj géuf
uitium fepatum ferito .Ita fuo quodqj tepore putabis Se uidemiauens. Semina
cum nouello uetere {armento depofita cito cóprehendunt *8C ualenter crefcunt;
fed celeriter fenefeunt. Atq; uetere farmento panguntur :tardius conualefcunt:
fed tardius defiarint,Semina qrecentiffima terra màdare cóuenit.Si tamé mo
ra interuenerit : quominus fìatim feratur :qdiligétiffime obrui tota oportet eo lo
co:unde neqj pluuias neqj uentos fentire poflmt. Plantaria facito ab exoriente a
decima luna:& a uicefima.Hxc uel melior efì uitiba fatio. Sed cum fetas:frigi/ y •	t
dos uentofaitato.Maieolum fic depomto»Virgam maleolaré no àplius q fex gé Vir^a male0
ma^ effe cóuemt:ita tamé funt fi breuia internodia habent. Eius imam partem anS*
qua in terram dimillurus es:acutifTima falce mxta nodum:fic ne gémàladas >
rotunfa plaga amputatoli flati fimo bubulo linito.Tù i terrà bene pafliatà et
flercorati reftum farmemumdcfigitoata ne miu5 quattuor géma abfaidàtur. D , , ,m-
Pedale quoquouerfus fpatium fat ent mter lemma reliq Cum comprehédetmt 1 P
identidem pampinentur ; nec plura far méta q debent: Item qfapifXime fodiant
quoniam m^qualitas arbo^ non patitur operis iurta comprehendi* Qtubuflia placet uitem proximo anno tranflatam non putare :fequenti deinde anno pur/ gare:& unam uirgam :qua fubmittamus:ac tertiam gemma refecaf *Tertio de/ inde fi uitis rede conualuerit : una plus géma fubmittere. Quarto duas gémas proxime putationi adiicere » Atqj ita quinto demum anno uite mgare.Nuc eun dem ordine cultura nos quoqj expti coprobammus*
De refecàda uinea uetere ÒC pipagàda.	Cap. vi.
Refecatio.	Eterem uineam fi in fumo radices habebit : refecare nolito. Aiioquin et
u	nouella uinea qua ex refecatione renata fuerit : uim inutilem habebit J
prima parte terra natatiba radiabus :neqi frudum uberem papies:^ nihilominus celeriter confenefcet.Eiufmodi itaqi uinea fi non aridos in opera ha bet truncos & Aedi poterti fadis fulcis optime rtemituriatqj ita renoueliatur. Sin autem ufqj eo exaruitiut curuarinon po0it:primo ano fumarim ita ne radi ces eruas aut ladas:ablaqueato:& rtercus ad radices additolatqj ita putato;aut paucas &c certas materias relinquas & fodias diligenter & fepius pampines : ue omnia fuperuacua farmenta nutriat.Sic exculta longas & firmas materias crea/ itiquas fequenti ano (crobibus inter ordines fodis propaginibusiac deinde tfl^
, j-----	°	ucauiaqueat*nonconfpiaanturieam umeamO.V
ca kal. martias antea refeces ablaqueato^ protinus cum alte ablaqueauens ^ refecatoiquattuor digitos ab radiabo trunci relinquito:& fi fieri poterit iuxta alì quem nodum ferrula defecatoli plagam acuriflimo ferro deleuato.Deinde mi/
nutam terram mediocriter rtercoratam ita fuperponitoiut adobruto trunco ne Mucidas et *™nus ^s digiti terra: fuper plaga fint.Hoc icarco ne fole inarefcatii ut melius exefof ptes ha materiam det i percepto humore quem terra prabet. At qua: mali generis & ^ bet.	fruduofa uinea eft : fummafque partes i mucidas & excefas habet; fi radices &
ius fotis alte polite funtioptime inferet rita ut ablaqueata i nudata pars ima le eundum terram fic amputetur ; ut cum aggerata fuerit fupra terram extet. Propagatio/ De qipagaticne.	Cap. vii.
nes	Ropagationum genera tria funti ufu maxime. Vnum quo uirga edi/
P	ta a matre Culeo comittitur. Alterum quo ipfo mater protiemituri at<^
. ,	in pluris palos per fuas uirgas diuiditur. Tertium quo uins Canditi
m uas ueltres partes ;fi diuerfis ordinibus deducenda eft. Hoc genus tardi#/ me coualefcitiqma uitis diuifam medulla ammt, Et cum genera npofuim115*’ unumqu que qualiter foaendum fit i demortrabimus. Virgam cuma
terra epnmereuoles; ferobemquoquouerfus quattuor pedum focitoiita pPa^a
ne x a ur a eruis ra icibo .Defde quattuor gém as ; qua; imti fcrobé pueniùt re/ [iqto.ut ex sra icescitentur,Reliqui pté iqux còtmens matri erti adradito ine
dentibus fodito: molléqj reddito» Vitem quam ponis :fàc ut ad orientem' fpetfet Lapides ffcro ! adminiculo religata Jn imo fcrobe lapides circa pondo quinqj pomrome uité p/ be»
^ mantifed iuxta radices fint»Prxterea polì hsec mneads heminam uua’ alba i ni Vineacia,
'f gra :uua nigra in alba ponito:atqj ita fcrobem uel fulcum cu in flercorata terra ! ad medium completo .Trienio deinde proximo paulatim fcrobem uel fulcu ufqj i in fimmù cópleto. Sic uites có fuefcent radices deorfum agere.Spanum auté ra/ f dicibus qua repant lapides prabent:& hpeme aquam repellunt:allate humoré I prabét :uinaceis radices agere cogut* Quom pcepimus quéadmodum uites po néda fmt.nunc cultura eaw docebimus.
Quemadmodum uites coli debeant» Ca» v.	•	• a
Ineam nouellam omnis gemas agere Cmito: fimul atq? papinus infiar u	quattuor digitorum erit:tum demum pampfato:& duas materias re/
linquito - Alteram quam yitis conflituenda caufa fubmittas, Alteram fubfidio habeas:fi forte illa ordinaria interierit :hanc rullici cuflodem uocant» ^
Proxio deinde anno cum putabis uitem: meliorem unam uirgam reliquito»Ter
tio anno uité in quam forma uoles:dum tenera é:compóito. Si iugatam erimus
fatturi : imam materia fubmittito:ita ut duas gémas: qua funt proxima a terra
falce acuta radas : ne polfint germinare : & d einde tres fequentes relinquas : reliq
partem uirga amputes. Sin autem uitem in le cofillere uoles:ficuti arbori bra/
chia fubmitti patiaris:& dabis operam ut in horreum qrettilTime firmetur.Ni
praterq q? fpeciem habet fic compofitam : tum etiam mius laborat: cum undi/
que uelut aquiLibno flabilita in fe requiefat. Sat eritautemtcu primo brachia
fubmittuntur:fingulas gemmas fingulis farmétis relinqme protinus onere gra/
uetur. Poli hac putationem lettis farmentis uirétibo sequaliter uineam fodito.	per prumatn
Vel fi ita late difpofita ent:arato. Ab idibus ottobf ablaqueare iapito :ante bru uit' ne co^to
mam ablaqueatam habeto.Per bmma uitem ne colito:mfi fi uoles eas radices :
qus in ablaqueatione apparebat;perfeq.Tù demu optime amputabis : fed ita
ne codicem Ledas;fed potius filar digiti unius a matre relinquas	ita radicem
releces.Na qua; protinus abraditur : pra::erq q> uulnus uiti probet eoqj nocet; tu
etia de ipfa cicatrice plures radices proreput.Itaquooptimu efl exiguam partem
reliqui : atque ita fumas partes: quas a:lliuas rullici appellant: relècare: qua: fic
refetta: inolelciltmec ultra uitibus obiunt.Pofifunt etia foboles cadi eo magis q>
frigoribo extirpatse minus recreantur .Peratta ablaqueatoe p bruma tertio quo/
que ano macerati ftercoris no mius fextanos binos ad radices uitiù pofuilfe coti
uenit:pterq colùbinu:qtt fiquo àpliufq hemina pofuens:uiti nocebit.Poll bru
ma deide ablaqueatione drcufodito. Ante aqnottiu uemu :qd é ottano Kalé»
apnlis ablaqueatione adaquato.Poli idus aprilis terram ad uitem aggerato» lugerum ui/
Aellate deinde q potes firpiUime occato Jugerum uinea: quinque operis abla/ nea:.v.opis
queatur: quinque foditur.tribus occatur Jugerum ualétis etià cbHituta’ umex ablaqueatur
quatuor operis putatur ; fex alligatur ♦ Arbullo nihil eiufmodi potell apte finiri;
Quin non fcobem feci famenta facit Jtaqj cauatum foramen cum purgauimus? undiqj adrafosfurculos ifenmusjatqj ita arcùlinimus. Talis infitio facillime co/ ualefat Jgitur fecundum a:quinod;ium perfe&am uitium infitionem habeto» Humida loca de una albatficca de nigra inferito Jnfruduofas uites foecudas ia cere uites : qua: exiguuum dant frud.iT : acetum agri cum cinere arigato upmm/ que codicem cinere linito. At fi frudum quem ofìendunt:ad maturitatem no & ducunt: fed priufq mitefcant uua inarefcut:hoc modo emendabuntuncum m i tiones amplitudinem acini habuerintrradice téus uitem pracidito: plagam acri , aceto pariter ac lodo ueteri permixta terra linito : eodem radices rigato : fepe io/ Plagam loao jlto : materias cita uua qua: frudum pferunt. inito,	Vtuuacoplura genera adno^ habeat,	Ca.ix,
St etià genus ifitois:quod uuas tales creat:in qbus uarii generis colo/ Vua uarii co	e	hfqj reperiuntur acini .Hoc autem ratione tali efficitur. Quattuor u
loris	quinque fiue etiam plures uoles uirgas diuerfi generis fumitoieaiqj i
ligenter òi aqualiter compofitas colligato:deinde in tubulum fidilem uel cornu arte inferito:ita ut aliquantum extét ab utraque parte :eafque partes qu$ ext^ bunt refoluitoun fcrobem deinde imponito : 8d terra flercorata obruito &C nfp*', donec gemmas agant.Cum inter fe uirgx cohaferintipofi: bienmum aut tri^11111 fa da iam unitate diffolues tubulum :& circa medium ferecrus:ubi maxime ul/ debuntur coiffe mitem ferra pracidito;6c plagam leuato: terramque minuta ag geratorita ut tribus digitis alte plagam operiat:ex eo codice cum egerit colessi11 Coles fubmit os optimos fubmittito : reliquos denato: fic uutc nafcétur quales propofuirnt*5' tifo,	Maleolum fdndito ita ne gemma ladantur medullamque omnem eradito: tum
Vua fine ui/ demum in fe compofitum colligato :fic ne gemmas alliges:atqj ita terra fterco/ naceis,	rata deponito & rigato,Cu coles agere coeperit :fape & alte refodito .Adulta ui/
tis talis uuas fine uinaceis creabit*
Vfdemià quomodo putes:	Cap.x.
u Indemia fada flatim putare incipito ferramentis qoptimis ^-acutifu/ misdta plaga leues fient :neque in uite aqua confidere poterit : qua & Plagas rotu/ mul atque immobilis é : corrumpit uitem : uermefque et alia creat ammalia : qua: das facito,	materiam exedunt,Plagas auté rotundas fadtqmam celerius cicatrice ducunt'
Sarmenta lata uetera male nata contorta omnia hxc pracidito .Nouella & n11. duaria & interdum fobolem idoneam: fi iam fuperficies paru ualebit to :brachiaque còferuato. Quàcelerrime poteris putatione pficito. Arida SC ue tera: falce qua amputari non poflunt: acuta dolabra abradito .In agro macro ^ ficco uineam imbecillam a bruma amputato. Quam partem non deputane'15 ' T ter duas gé ^rca Kahfebf.repetito, Ab idibus decébf ad idus ianuarias ferro tagi uité n [gCato*	non conu^t'Cum aut putabis :inter duas gémas fecato.Nam fi mxta
mas	gemam fecuerisdaborabitmec materie citabit, Cicatrixautéféphorfum p,
det :ita neque aqua neque fole laborabibhumoréqj rede capiet.In agro crai o
fiiperuacua fàrmenta procreet. Diuerfe auté qu^ fupra terram extare debet :ne
paffus fueris plufq diias aut ut maxime tres gémas habere.Reliquas qua? in ter/
ram ab fconduntu r t exceptis quattuor imis : lac adradas ine in fumrna radice ui/ Vitifcat.
tilcat : 8c hoc modo propagata celeriter conualefcit : &£ tertio ano a matre fepara/ Vite fuppla/
bitur. Sin autem ipfam uitem demere uolesiiuxta radicem ita ne ipfam iadas tato «
curiofe fodito:& uitem ita fupplantato ne radice abrumpas.Cum eam fìraueris
6c uidens quoufqj pofTit pertingere : fuicum fàciefunumiin quem uitem integra
dimittas>Deinde ex eo fulcoiquafi ramos folfarum faciesiper quos ut qusq; uir Ptopalet.
ga podulauit: propaletur :atqj ita terra adoperies. Sin"autem uitis exiguam ma
teriam habebit in diuerfos ordines deducéda enti neqj aliter potuerit palos : Bifune ta u{
ad quos perducitur pertingere iq ut diffluetur : curabis : ut q acutiffima falce ab jls>
ea parte qua bifurcata e Q : findas eam : Se idem fèrro acuto plagam emendes : fi/ Propagatio
cubi insequaliter findi uidebitur, Sic deducila poterit in plures ordines diuidi.	repta a colu /
Non inutilis eft etiam illa propagatio iqua' nos repetimusifiquando in ordinem
uitis deedineqj eft tam procera uirgaiqua: cum in imum ferobem demiffa fue/
rit:retorqueri & erigi fuper terrà pofTit.Breuitaté ne reformidaueris :fed quale/
cunqj uirga:cuius cacumen in imu faobé peruenit:deprimito di obruito. Dein/
de gémas quse fecudum ipfam matre funtifubmittitoiut materias a fuperiore p/
te citet,Tum demum polì triénium a matre amputato:& ad fuum palum eam
parte : qua a matre pracidens reducito: & caput uitis facito.Propagmis fcrobem
miuito triénio paulatim completo. Sumas radices praadito, Crebre fodito.
De inftóiba frudtuofis qua uites foecùdas faciùt.	Caput, yiii.
Vm auté inferere uolesioptimi genens farméta fruéluaria tum cu ge/	pfU
c	mafagere incipient mento auflro a matre pracidito. Sarmentum q<f ^ ^ r
infens de fuma uite fit rotundum boms crebnfqj nodis.Tres deinde no
tem deide quam infiturus es refecato:& plagam leuatoiatqj ita finditoiSi para/ Plagam leua tos lurculos in fifluram demittito :eatenus qua adrafi funtnta ut cortex furculi lo* corticem uitis aqualiter contingat:quicquid inferueris uimide uluidini legenter Libro ligato luto fubacfto paleato oblinito plagili alligatoine aqua uétulue pe/ netrare pofTit. Demde fupra lutum mufeum imponito :&ita deligatoiea res p/ bet humorem:nec marcefcere fmit.Infra ifinoné Si alligaturam falce acuta leni/ ter uitem uulnerato ex utraqj parte: ut ex his potiufplagis humor defluat :q ex infitione ipfa abundet: nocet enim nimius humor: nec patitur furculos ifertos co prehendef. Quibufdam antiquo^ terebrari uitem placet:atq ita leuiter adrafof T , n • furculos dimitti. Sed nos meliore racione hoc idem fecimus.Nam antiqua terre Terebra galli bra fcobem faritipropter hoc urit eam partem :quam perforat .Praufìa autem c^lon - f pars rato unquam comprehendit infertos furculos ♦ Nos rurfiis terebram ; e rameta a quam gallicam dicimus j huic infitioru aptauimus * Ea exficcat : nec urit, Clt‘
pioms nel fagittarii uel tauri:&nofìu ad luna putabimus.Genus eli anitnalis Volucra,	uolucra appellatur. Id fere prarodit teneros adhuc papinos & uuas, Quod ne fi
at uaicesiqbo uineà putauens:pad:a putatóe fanguie urfino imito. Velfip^ Pelle fibri a/ fibri habueris:i ipfa putatóe quotiés lalcé acuetifiea pelle acié detergeto.atqj cié detergeto, putaf incipito.Cu de umeis abunde diximuside arbufìis pracipiamus,
De arbufìis.	Gap, xyi.
Item maxime populus alit:deide ulmus : deinde fraxinus. Populus u	frode no idoneam het:a plerifqj fprobatur. Vlmus aùtjquà atinià uo
eant rullici :generofifiìma efì & latifìimaimultàqj frondem hét .HafìS De arbufìis. Maxime ferenda élodspinguibjuel eriàmedioenba, Sed li afpera & fiticulola loca arboribus obferenda erunt :neqj populus neq; ulmus tam idonea funt:qoC ni 8C filuefìres fraxini funt.Paulo latioribus tamen fbliis q catera fraxinimec dc teriorem frondem:q ulmi prafìàt.Capra quidem de oues uel libentius etià hac frondem appetunt. Igitur qui arbufìum confìituere uolent:ante annu q depu/ nant arbores : ferobes faciant quattuor quaque annu, Deinde circa kal. mai ri*5 in eàdem fcrobem ulmù Se populum uel fiaxinu deponant: ut fi ulmus d^eCC/, rit:populus uel fraxinus locù oprineat .Si auté utraqj uixerint:altera exittiia matur :«& alio loco deponatur. Arbufìum inter quadragenos pedes difpofitu ef conuenit. Sic emm 8c ipfe arbores Oc appofita uites melius cóualefcent : fru^u que meliorem dabfìt. Segetes etià qua in eo erunt:minuf umbra laborabut.
...	bore : quam depofuens : fapius circùfodito : quo celerius adoiefeant :6c tnéniui*
Brachia i mo ferro ne tetigeris. Completis fex Se triginta menfibus ad recipiédam uité form^ dii fcalarum, tos fupuacuos ramos amputabis. Alterna brachia in modum fcalaiy reliques al/ Mantabis.	ternifque annis : fexto ano fi iam firma uidebitur : ma ritabis. Hoc modo ab ipfc
arboris crure pedale fpatium intermittito. Deinde fulcu iter qttuor pedes ióguii» in tres alta :in dipódiu fèmifìem latu cu feceris:patiere minime duobo mélibu5 eii tempefìatibus uerberari.Tu demum circa Kal.martias uité de feminario & mimus dece pedi! .Sternito 8C amminicuIato:arborique iniungito.Eam pxitn0
Robufìiffi/ rit .'per omnia arboris tabulata diiponito materias:ita tamen ne uité oneres: ^ ma flagella certa &C robufìifìima flagella fubmittas. Arbufìiuà uitem q putare :tam alligò Tori uitis.'	tediligeter oportet.Nam in ea frudus maxie uis cófifìit .dmtiufque penar ;qu^
rmis toris Se idoneis locis religata é.Itaque oifo a'nis cóuenit fubfeq putanon^ ita ut tori renouentur Se uitis p idoneos ramos difponatur.
Oiiueta, " Deoliuetis.	r	Can.xvm
cófìituitui Magonj placet ficcis iocis oliuà aut no pofi aqnocìiu ferl* aut ante bruma.Nofìr* statis agricola fere uernu tépufìcirca kal.maii feruant*
ualidaqj uinea plures gemmas Si palmas relfqtojm exdi paudores.Sicubi f uite
brachium defiderabit : falce acuta Temei aut bis eo loco alte infìar digiti mucróe
ferito»Brachmm quis longum caue totum tollas:nifi Ti totu aruerit» Vineam no Vinea nouel
uellam ante bruma ablaqueatam habeto : ut omnes imbres limùqj conripiat. [a ablaqUea/
Vites arborefqjjquo citius ablaquearis:erunt ualentiores, Sed quacùqj melius
erunt pofita : ita ablaqueanda funt : ut a fuperiore parte feoldum codicem lacuf
culi fìant. Ab inferiore autem pulli altiores exdtentur :quo plus aqua limique co
tineant. Vinea uetus neq^ ablaqueanda é :ne radices quas in fummo habet: in/
arefcantmeqj arandame radices abrupantur*Bidétiba Tape & alte fodito xcpia/
liter t Si Bercore uel palea confpergito. Solum ante brumam uel cu circum ipfa
uitem fiimatim ablaqueauens Bercorato.	.
^	r- y;	Papinatio
De papmatione.	* v^a* X1*	.	r
Ineaqputare:tamuerepipinare utileeBmam 6i materia :qu* fru/ u	tìum habent : melius conuaiefcunt : Si putatio fequentis anni expediti/
us :tum etiam minus cicatricofa Tit:quom quod uiride &i tenerum de Putatio dea/ cerpitur: protinus conualefcit. Super hac quoque melius maturefeunt .Ante di/ tricofa. es decem q uinea florere incipit .‘pampinatam habeto. Quicquid fuperuacui e/ natum fuerit:tollito,Quod in cacumie aut in brachiis natum erit:decerpito:du taxat qua uuam non habebut .Cacumina uirga^me luxurientur demutilato» Demutilato Vuas qua meridiem aut peddentem fpe<Babunt:ne praurantur :fuo fibi pampi ne iuxunen/ no tegito»	Defoflura.Cap. xii,	tur
Imul atque uua uariari cceperit: fodito tertiam fofTuram:&: cum iam f	matutefeet ante meridiem priufq calere inapiet:cum defierit poB me
A fole ÓC A tlcbulA UlAXltTlC
ULI1L4ÌLU.L • iDlvJdTLXDUS	LXCILCl LALIXi-Lik* w^	IcLAlJL LAC LLC-iC.^
tota uertit:aratrii praterq quod fcana facit:tum etià boues qui arant aliquantu plnls fodiédi uirgarum :6i interdum totas uites fragunt.Finis autem fodiendi uineam nullus yi^g" nullus eB :nam quanto fapius foderis: tanto uberiorem frudtum repenes*
Ne rubigo uineam uexet.	Cap.
Alea^ aceruos inter ordines uerno tempore pofitos habeto in uinea» p	Quom frigus córra temporis confuetudiné intellexeris : omnis aceruos
incendito :ita fumus nebulam & rubiginem remouebit.
Ne formica uité afeendat»	Cap» xiiii»
Vpinum terito & cum fradbo mifcetoteoque ima linea drcunlinito.
|	Vel bitumen cum oleo coquito:co quoque imas uites tangito : formi/
cx non excedent.
Ne forices aut uolucra uitem kdat.	Cap» " xv»
Ites qua: fecundum adificia funt a foricibus aut muribs infeBantur»
u	Id ne fiat plenam lunaqbferuabimus.cum erit in figno leonis uel fcor/
Seminatri/
furca.
Ficumfrigori bus ne terito Precoques. Serotini» Groffuli,
Inaqua mui fa macerato.
to:ut nide uentis :quibus ante iteteruntcoltituas easicuraq;aamuciu, perior 8i ficciore 8c exiliore in planiorem humidioré pinguiorem agrum tran e/ ras,Semina trifurca maxime ponito.Ea extét fupra terrà mbuf pedibus In eo e faobe fi duas aut tres arbufculas ponere uoles t curato ne mter fe contingant, i ^ ut uermibus interimuntur :cù ferma depones dextra fimflra fi uisiquoufqj i min fcrobé fafciculos farmento^ brachii humani craffitudine deponito: ita ut iupra terram paululum extent : per quos afflate paruo labore aquam radiciba fubmini ftres, Arbores aut femina radicibus autùno ferito circa idus odiobf.Taleas & ta mos uere ;anteq geminare arbores incipiunt : deponito ,Sed ne tinea moietta u feminibus ficulneis in imu fcrobem taleam lentifa ita ut cacumen eius deorlum fpedet: obruito
Quando ficus feréda fit.	Cap. xxi.
Icum frigoriba ne ferito.Locaapricacalculofaglareofaunterdum &C 3
f	xofa amat.Eiufmodi agro cito conualefcit: fi (crobes amplos & idoneo^
feceris .Fxco^ genera etiam fi fapore & habitu differunt : rame uno ^
nas ferotinas ferito .At fi uoles ficu, quis no natura feram facere; cum grofinfi ^ nuti erunt.frudum decutito.Ite^j alterum edet frudumjin hyeme feram dif^^
ot-ì-Z C____	__________• .___1	■	■	_ a/
jfmnt. Semp proderit fimul ac folia agere coeperit rubrica amurca diluere : & & fkrcore humano ad radicem infundere.Ea res efficit uberiorem frudum &c far/ dum fici fpeaofms 8c plemus.
De nuce ferenda	Cap.xxii.
Vcemgracam ferito ardurifigno :uel circa Kal.febr,qua: prunaced1 n	nefcit. Agrù calidu durii ficcum defiderat.Nà in locis dmerfis eiufm0/
di natura ii pofueris nucem protinus putrefcet. Anteq nucem depóafi in aqua mulfa nec nimis dulci macerato:ita iucundioris fapons frudii : cum doleuerit :pbebit: 8c iteri melius atqj celerius nafcetur.Ternaf nuces in trigoritt
plici fiilo prorepit,Cum ad fcrobis folli radix peruenit:duritia humi coercita curuatur :& extéla i modu ramosi alias radices emittit,Nucé gracà 6c aueil3^
*■'“**• V.V1 ID L.<Lv-lXJ.VJL CÌA.CV	w ♦	^
nata : ea findito : 6i in medullam eius fine putamie nucé gracà uel auellana ^ reddito: & ita adobruito.Hoc ante Kal .martias facito : uel etiam inter nonas ^ idus martias.Hoc eodé tempore iuglandé 5i pineam 6C caflaneà (etere opotte »
Oportet aùt fcrobé olea: quoquouerfus pedes quaternos patere:i imum fcrobem
Iapidem glareamqj abiicereideide fup terrà quattuor digito^ iniicere :tu arbu/
fculam deponete ita feda:ut quod fcrobe extiterit in medium fit:arbufcula‘ aute
a tépeflatiba tueri diligenter adminiculàdo : & terra: qua: fcrobe reponitur : flerco Adminicula/
ra fmifcere. Oleam decet inter fexagenos pedes difponi : ut ipatium in latitudine
crefcendi habeat.ISIà qua: in proceritatem extéduntur :euanida: fiunt iparùqj fru Huanida: o/
dus ferunt.Optia eftolea liciniana:paufia fecuda oleo:efca: orchis.Sut 6C regis [e2E<
& radii non fine fpecie neqj olcomeqj funt tam grats:q quas fupradiximus : Si oleam pofueris eo loco: unde quercus effofTa eft : emorietur : ideo q> quidam uer/ mes:q funt educati in radice quercus nafcutur:iiq5 maxie femia oles cofumut.
Si in olea unus ramus aliquato csteris Istior efl : nifi eù recideris : arbor tota fiet retorrida .Omnis arbufculas pnufq tranfferantunrubrica notare conuemt : ut Retorrida quom ferentur:eafdem csli ptes afpiciant:quas etiam in feminario confpexerat.
Alioquin frigore uel calore laborabùt ab iis partibus:qus cétra cofuetudiné fub Rubrica no/' alio oppofitas habuerint.	De Pomario conflituédo. Gap. xvrii. tàdsarbufcu
Riufq pomarium cóflituas : qmagnum habere uoles circu munito ma Is ♦ p	ceria aut foffarita ut né folum pecornfed ne héini tranfitus fit nifi per Pomarium,
hoftium. Dum adulefcant femina fepius fi cacumia màu pfrada aut a pecore prsrofa fuerint in perpetuum corrupuntur.Generarim aut arbores dif ponere utilis maxime:ne imbecills ualérionto premàtur :qus nec uiriba nec ma gnitudine funt pares : neqj pariter crefcùt.Terra qus uiribus apra é eadé quoqj utilis é arbonba. De fcrobiba faciédis.	Caput.xix.
Nnte annù q poma difponere uoles : fcrobes fodito : ita fole pluuiaque gcropes f0[c a macerabuntur : & quod pofueris cito céprehendet. Sed fi quo ano (ero p[uuiaque bes feceris etià femina póere uoles :minfe ite duofméfes fbdito fcrobes raacerabùtur poflea flramétis eos fpleto Se incédito. Quo latiores patétiorefqj fcrobes feceris : ^nime>
noe erùt latiores ubenorefqj frudus.Scrobsclibàofimilisérimusqfijmuspate gcro^s
tior:ut laxius radices uagentur:ac minus frigoris hyeme minusqj ^suate uapo/ ^ rispangufìumosteneant.Tu etiàcliuofisloasterra:qusineu cógeiiaen.plu uiis no abluitur. Arbores pares interuallis fèpito:ut cu creuerint. fpatiu habeàt; quo ramos extédant.Nam fi fpifle pofuerismeqj terra quicquà ferere potueris.
JsJec fic ipfs frucìuofs en3t:nifi mter raféns.Itaque placet iter ordine qdragenof pedes: minimuque tricenos relmq uerfuris.
Quomodo femia legas.	Caput. xx.
Emina lege : ne minus crafià q manubriu efl bidéris : reda: lenia : pro/
{ cera fine ulcenba rintegro libro.Ea bene & celeriter comprehédunt. Se mia fi.ex arboribus fumes:de iis potiffimum fumitoiquse ciba ànis bo nos & uberes ferunt ff udus .Obferuabis auté ab humeris q funt cétra fole orié/ té:ut eofdem decerpas. Si cu radice plantà pofuerisrincremétii eius fuerit :quod Arbor infita cateris fenries, Arbos infita fruduofior:q qua infita non é:id eft q qua ramis fruduofior
o il
Cuneù uelli to.
to * Craffitudine mimi digiti furcuìi fine bifida .Arbore qua inlerere uoles: Terra diligenter exfecato: ea parte quse maxie nitida Se fine acatrice é.Dabifqj operam ne lib^j Ixdas.CQ deinde truncum recideris:acuto ferramento plaga leuato»DeI de quafi cuneum terrei! uel ofifeum inter corticem Se materiem me minus digi/ tos tres: fed lente dimittito me lardas aut rumpas corticé.Poftea furcuIos:quos i ferere uoles:falce acuta ab ima parte eradito tà alte q cueum dimififli: fed ita ne medullam neue alterius ptis corticé lardas. Vbi furculos paratos habuens:cune/ um uellito . Statiqj furculos dimittito in ea foramina :qute cuneo adarito inte£ corticem Se materiem fadìa fut.Ea auté fine qua adrafèns: furculos dimittito ita ut fex digitis de arbore extent.In ima aut arbore duos aut tres ramulos figito :du ne minus quatemum digito^ inter eos fit fpatium.Pro arboris magnitudine &
Oblinito pia gam.
Succofus li/ ber.
Digitis qua/
drariscircufi/
gnato.
Delibrato
materiem*
CA	Pcc aaraios dimittito:ita ut libri! feminis libro
arbons aqualem facias.Cum furculos diligéter aptauerif:cuneù uellito Deinde arbore :ut fupradixi:alligato & oblinito.Deinde terra circa arbore aggelato ufqi ad ipfum infitu.Ea res a uéto Se calore maxie tuebitur.Tertium genus ifitiomsi cum fit fubtilifTimum mon omni generi idoneum efL Et fere ea recipiunt tale i firioné : qua humidum fuccofumq? Se ualidù libru habent ficuti ficus. Nam Se ladìis plurimum remittitcorticem robuflam habet.Optime itaqj ea inferitor tali ratione .Ex qua arbore inferere uoles i ea quafito nouellos Se nitidos ramos» In his deinde obferuato gemmam qua bene apparebit : certamqj fpem germini habebit.Eam duobus digitis quadratis circùfignatomt gemma media fit: Se i& acuto fcalpello arcuncide diligenterme gemmas ladas.Delibrato item quam ar borem inferere uoles :in ea nitidiffimum ramum eligito :Sc eiufdem fps.cu cortl/ cemcircuncidito:&: materiem delibrato. Deinde meam partem quam nud^/
ita ne ladas. Deinde commififuras Se uincula luto oblinito fpatio refidto i fi[u3 gemma i ere germinet. Materia:quam inferueris:fi fobolem uel Tupm >a/ mumhabebit : omnia pracidito : ne quid fit quod poffit auocan : aut cui ma/ gifq mato feruiat * Polì unum Se uicefimum diem foluito emplafiruro* Hoc geneie etiam optime olea inferitur. Quartum illud genus infitionis im
De malo punico ferendo.	Cap. xxni.
Alum punicum uere ufqj in Kal.apriles retìe feritur.Quod fi acidum m	aut mmus dulcé frudù féret ; hoc m5 emédabitur. Stercore fuillo Se Lotio huma/
humano de lotio humano ueten radices rigato .Ea res & fertilem arbo no radices ri/ rem reddet:& primitiuos anos frudù umofum :poft uero etià dulcem 6c apyti/ gato num facit.Nos exiguum admodum lac cyrenaicùuino diluimus :&ita cacumi Apyrinum, na arboris fumma obleuimus.Ea res emédabit acorem malo^.Mala punica ne Acor, rùpantur in arbore : remedium placuit lapides tres : fi quom feres arborem : ad ra Ne rumpant
dir£ mfhtn rnllnr^uprtc At (t ztnnrp fatz hnhnpric + fri/Ua fprnrln	____
queto
dentutorqueto.Eo modo feruabuntur 8c ano toto
De piro.	Cap.xxiiii.
Iros autùno ante bruma feritoiita ut minime dies quinqj SC uigiti ad p	bruma fupfintiqus ut fint feraces cu iam adoleuermtialte ablaqueato
6c iuxta ipfam radicem truncù finditoin fixuracuneu pineum teda: adiigito;& ibi relinquito.Deinde obruta ablaqueatione cinere fupra terram fpar gito.	De malis ferendis.	Caput.	xxv.
Ala tfftiua cydonea forba pruna:polì mediam hyemem ufqj in idus fe m	bruar, ferito.Morùab idibaieor. ufqjina:qnodiumuernaleredefe/ .
res. Siliqua gra'cà qua qda Ktpa.-rioy uocant:deinde perficù ante bru/ 1 ^ mi p autùnù ferito. Amygdala fi parù feracia erunt :p forata arbore lapide adi/ tla‘ gito.Ita librù arboris inoiefcere finito >Oium aùt gene^ ramos arca kal.martias in hortis:ubi Sc fubada Sc flercorata terra efliper puluinos arearum difpoere co uenit.Deinde cù creuerint danda é opera:ut dum teneros ramulos habet:uelu/ ti pàpinentur:& ad unum fdilum prio ano femia redigantur .Et cù autùnus icef ICnt :atlten	*A/ it^ rmfiiG uni
uacera/
—|jLC iiouos icegros naDeu;yu yueoiob iuua u uigu/
re Sc gelicidiifteneras adhuc uirgas tueri .Poft quartù Se uicefimii defde méfem Pileolos* faue tranfferre Qc difponere in ordine uoles feu inferere: fatis tuto utrùqj facies.	A gelicidiis
Deinfitionearbom.	Cap.	xxvi.
Mnis furculus inferi p5t:fi n5 eft ei arbori:cui inferitur diffimilis corti o	ce. Si uero frudù etiam code tepore fert: fine ullo fcrupulo optime infe
ritur.Tria autégenerainfitionum antiq tradiderùt.Vnùjquod ref>/ t r.' da 8C fixa arbore recipit infertos furculos. Alterum :quod refeda inter librum & Infitl° materie admttnt femina :qu* uttaq! genera uerni temporis funt.Ternum enim |mSaftrat3 quom ip&s gemas cum exiguo coracem parte fui delibrati recipitiquam uoca't P agricoli emplaftratione. Hoc genus artans efl,Qu0^^I1(jtionum	c-
tradidenmus: a nobrs quoq, reperta docebimus .Omnes arbores fimul atque ge' Luna ae[cSte mas agere coeperint duna credete inferito: olmi auté circa annotìmm uemum ufque m idus apnlis.Ex qua arbore mferere uolesiSc furculos ad xfcionem fum/
O 111
Geniste
Euaida arù/
do
Pianta: omo tinse.
Perennat»
Arbo^ cura*
Frutex Vite ceteris,! fìirpibuspra: ponimus.
De Calice & gem’fta & amdine»	cap, xxix»
Alice de genifìà credente luna nere circa Kal.mar*ferito,Saiix Humi/ f da loca defiderattgenifla etia ficcaiutraqj tamen circa uinea ferutur:
—	—». J UV-i. ^	W 4.	MLiiC*.	*
nis acuta falce prsfedtà fpendéti pluuia difponito.Suntqui arundines integr35 fternant;cii ex omnibo nodis fata arundines emittit.Sed fere hoc genus euani/ dà exiléque 8C Humile arundine affert. Melior itaq? fatio efì ea quà prius demo fìrammus,Placet aut oìbus àms fimulac arundine cecideris dodi alte Se «quali ter fodere:at(^ ita rigare»
De uiola & rofa, Cap» xxx. loia q fatfurus éiterrà ftercoratà & repaftinatà minimu alte pedé m u	puluìnos redigat,Atq3 ita plàtas omotinas fcrobibD pedaliba fatìis alt
Kal*mar,difpofitas habeas,Seme àt uiola: ficut olety i areis duoba te/ poriba feritur uere uel autuno. Colit àt modo eo quo & catera olera? ut rutetut» ut arriatunut iterdù ét rigetur,Rpfà fructiba ac furculis difponi p fulcos p^da/ ies couemt p idétépusiquo & uìola.Sed oibo annis fodin ante klmar» ^ ^ putan oportet»Hoc modo culta multis ànis perénat»
L»I» MODERATI COLVMELLAE REI RVSTICAE LIBER» IIlH
Quod genus uitis cóueniat cuiq5 folo & flatui cali, Cap, i,
ACTENVS ARVORVM CVLTVS:VTAlt pr«flantifTimus poeta. Nihil eni prohibet nos Publi Siluine de iifdé rebus diduros celeberrimi carmini* h	aufpicari principia,Sequitur arbo^ cura : qux par*
rei ruftica: uel maxia é,Ea^ fpés diuerfe 8c muMot mes funt»Quippe uarii generisfficut auctor idem & fertjnullis hominum cogentibus ipfe;Sp5te fua u^ niunt»MuIta etiam noftra manu fata procedunt» Sed qu« non ope humana gignuntur filuefires ac feneifui cuiufque igenii p0/ ma uel femina gerunt» At quibus labor adhibetur magis apta: funt frugibn*/
docuimus:m de uitibus dìfputauimus .Itaque fupemacuu efì hic repetere iam traditam rationem terebrationis *	Terebratio
Quod oxum gene^ furcuInoibD arbonbD iTeripofiint. Cap. xxyii.
Ed cu antiq negauerft pofTe oe genus furculo^ i oém arbore inferi :&
(	illa qTi iiitionéiqua nos paulo ante ufi fumus:ueluti quàdi legé fan>
xerft : eos tanta furcuios coaiefcere : q fint cortice ac libro 5C frudtu co fimiles;errore huius opinionis difcutiendù ;tradendique pollens réne putaui: Qmne r qua poflit oé genus furculi:oi géeri arboris ifen. Quod ne iogiori exordio lege/ fuecu[0^npe ' tes fatigemus:qiiund exéplu fubiiaemus:qua limilitudine qd quifque genus uolet of arbori poterit iferere.Scrobe quoquouerfus pedum quattuor ab arbore olius ti loge fodito;ut extremi rami ole* poffint ei cótigere.In fcrobé defde fici arbufcqli deponito idiiigetiiqj adhibeto; ut robufla & nitida fiat. Po il tnénium aut qnquému.’cu ii latis amplu fcrementu coeperit ;ramu oiiua q uidebitur ni/ tidilTimus defled:e:&: ad crus arboris ficulne* religa. Atq; ita iputatis cateris ra mulis:ea tatù cacumfa qu* iferere uolesireifqto.Toti arbore fici detruncato: piagique leuato:& mediu cuneo findito.Cacumia deide oliu* ficuti matri in/
demu qtto ino cd bene poterit : ueiut Tpaginis ramulos oliu* ramofa a mf e re/ ecabis. Hoc mò oé genus i oém arbore iferitur»	De cytifo Cap» xxviii»
Ytuum:qué graci aut zeas aut camicin aut trifarin uocant : qpluri/ c	mum habere expedit:q> gallinis:apibD muiboicapris quoque & 01 ge/
neri pecudd utiliffimus é : q ex eo cito piguefcit : 8c ladtis plurimu pr* bet ouiba.Tu etii odio mefibo uiridi eo pabulo uti;<3d poflea arido pofiis.Prate rea i quolibet agro:quif macerrio celeriter cóphédit:oémque fiurii fine noxa pa Utur. Mulieres qdé fi ladtis iopia premutur:cptifd aridu i aqua macerari opor/ tet:cd tota nodte pmaduent:poflero die exjSm fucci ternas heminas permifceti vtlil modico uino:atque ita potandu dare:fic & ipf* ualebunt:&: pueri abundantia nam me no ladtis còfirmabuntur. Satio auté cytifi uel autuno circa idus odtobf ,uel uere fie xa Patltur ♦ ri potefl . Cd terrà bene fubegens ; i modu erui areas facito; ibique ueiut ocymd.
um imu
Stercoratam terram circa aggerato. Sipluuia no igeflerit : rigato. x v. pximis di/ ebus.Siniul ac noui frondem agere coepit farrito, Poft triénid deide c*dito : 8C pecori prabeto.Equoabundeeft uiridispondo.xv.boui pondo »xx catenfque pecudibus proportione uirium.Poteft adt et circa feptembré ramis fen Aridum fi dabis exiguum dato:quomi maiores uires habet:priufque aqua macerato:^ exempta paleis permifceto.Cytifu arida cum facere uoles : circa méfem feptem/ Gridefcere i/ brem cum feme eius grandefcere mapit:c*dito.Paucis deinde horis dum flacce aplt, fcat : i fole habeto,Deide i umbra adficcato : &c ita còdito.	r
Venucula:
durabiles»
Multiplicatio nefrugu red ditus auget* Campeftria largius.Colli naiucundius Vinum Amine®
Gemella?
Lanata ami nea*
xime pracoquesjfed duraci a: tum denique purpurea: & bumafìi da<ftilI^ue & rhodia: libica quoque & ceraunia non folum qua iucunditate faporis : uerum
dutur : ut uénucula: ut nuper in hos ufus explorata numifiana* At ubi uinoco fulimusiuitis eligitur qua 6c ih frudtu ualet:& m materia. Quod alteru ad tc ditus coloni:aiterà ad diuturnitatem ftfrpis plurimum confert. Sed ea tatnen
tur uei mediocriter roecunaaui moao is locus naoetura quo guitus	r
dofufqj fluit* Nà fi fordidus aut miis ediferaciffima quaque ferere coducit* multiplicatione frugu reditus augeatur. Fere auté omni flatu loco^: cafnPel^a/
iu eau magis exuoeranc aquuoi prona;icu iunrgcncruuoia mu auiu-p** -	^
bium quin fit ea nonulla^ uitiu natura:ut pro loco^z fitti boitate uini modo^ eant: modo fuperétur. Sola traduntur amine® excepto cali flatu nimis ubicuque fint etià fi degeneret fibi coparata magis aut minus probi gufluS ul pbere:caterasoisfaporepcedere.Ea :cu fint unius nois:no una fpecié gern^c*
rem:quia 8C ibres Se uétos fortius patitur* Nà maior celeriter in flore corrupl/ tur:& magis C iugis q in arboribus. Ideoque no efl i uineis apta:uix etia arbu{
flo nifi ppingui Se humida terra.Nà nec mediocri ualet:multoque minus i exii*
prolixa^ frequétia materia^ foliorùque : 8C uuam magnitudine dinofeitur ♦ Id
ternodiis quoque rarior largis frudibus a minore fuperatur : guflu no ufeitur?
& hac quidé utraque aminea»Ve^& alia dua gemella uocàtur ab eo q. dupl‘
ces uuas exigunt.Cognome trahunt aufleri uini:fed aque péms ea^ minor uu*
go nonffima. Quippe càpania celeberrimos uefuuii colles : furrentiofque ueflit'
Hilaris iter afliuos fauomi flatus:auflris affligitur .Cateris itaque partiba
lia no tam uineis q atbuflo efl idonea : cu pdidis regioibus comodiflime
fuflineat materia fruduquemifi q duplice no abfimilem minori germana
rit:ficutmaiorgemmamfori germana:qua tamé mior hoc melior efl :qu°
cundior etià mediocri folo.Nam illà nifi ppingui no refpódere iam didu efl*
T	_____*_“• _ 1___—	^U.^t- L______lAf.O ^
putrefcit.Sup hunc numeru quem rettulimus fìngularis hétur aminea :111 germana non dilTimilis prima fpecie pampini &i trunci: fed uini fapore
fzpe etiàgracili atqj pingui materia ficcaqj 86 uIiginofa»Tu fola maxfe utraque patitur intéperié celriuei fub axe frigido:uel xftiuo procellofoqj.Refert tamé cu ius generis :aut quo habitu uité prò regiois iìatu colere cenfeas » Neqj eni omni crio loloue cultus idem.Neqj eri idé fìirpis eius genus.Quodque praecipuum c ex oibus non faale didlu efticu fuum cuique regioni magis aut mmus aptu elle doceat ufus.Exploratu tamen habebit prudens agricola genus uitis habile eam/ po. Quod nebulas pruinàque fine noxa perferticriique ficcitaté uentoiqj pati/
race:terne denis uehemente;multaque materia ironaenceuciumLu ^	™ p	.
rari (arméti .Humido loco fciet no redite mandari fructu teneri & amplioris aci/ caj|0g ni : fed callofi & angurii frequétifque uinacei. Sicco redte contribui diuerfe natu/ Qran t • r rs femina, Sed 86 pori hac no ignorabit dominus loci plus effe poffe qualitatem	*•
cali frigida uel calida" ficca uri rofidà grandmofam uentofa'que uri plaadà fere/
nam uri nebulofam.Fngidsque aut nebulolsduo^gene^uites aptabit: feu p/
coques:quaiji maturitas fruga prscurrit hyemérieu firmi dunque acmi: quam Gelicidiis mi inter caligini uus deflorefeunt: 6d mox gelicidiis ac pruinis ut aliaiy caloribus telcunt uus. mitefcunt. Ventofoque 86 tumultuofo fìatu cali fidéter eafdé tenaces ac duri aci Tumultuo ni cómittet.Rurfus calido teneriores uberiorefqj cocredet: Sicco defìinabit eas: fus riatus cs
cida 86 ferena regio nullam non recipit.Cómodiffime tamé eam:cuius uel ima uri acini celeriter decidunt.Ac fi uoto eri eligendus uieis locus:Se riatus cali: fi/ cut cenfet uerifTime Celfusjoptimu eri (blu nec denfum nimismecrefolutù : fo/ luto tamen propiusmec exile nec latiffimum proximum tamen uberi:nec cam/ perire nec pceps limile tamen edito campo:nec ficcum nec uliginofu modice ta/ men rofidumiq fontibus non i fumo no in profundo terra fcaturiat:fed ut uici/ num radicibus humorem fubminiflret:eumque nec amarqm nec falfumme fa/ porem uini corrumpat:& incrementa uirentium uriut quadam fcabra rubigine coerceat: fi modo credimus Virgilio dicenti.
Salfa auté tellus :& qua perhibetur amara
Frugibus infodix ; ea nec manfuefeit arando :	Salfa tellu s
Nec bacco genus:aut pomis fua noia feruat.	_	frugibus in /
Cala porro neque niuale uiea: ficut pdixnnec rurfus ariiuofu defiderat,Calido ^1X tamé potiufq frigido latatur ribriba magifq féréitatiba offéditur:6c folo ficco :q nimis pluuiofo é amicior : perflatu modicolenique gaudet: procellis obnoxia é.
Atque ha:c maxie probabilis é crii : 86 foli qualitas.	Celum arii
Qua uitesfuburbanis regionibus ad efcacoferendafut. cap. ii.	uofum.
Itis àt uri ad efeà uri ad effufioné deponitur.Ad efeà no expedit infìi/ u	tuere uinetatnifi cu tà fuburbanus eri ager:ut ratio poffulet: incendi
tu fruélu mercàtib uriut domùuédere.Qua cù talis é códitio :ma
magis comendatur :& frequentibus materiis fródent & rito maturefcunt. Albu elis utilior:ut ait Ceifus i colie:q in capo:uel arbore q in iugo : i fumma arbore q in minia ferax :& materie frequentis ÓC uuse.Na" gracula: uites funt:ut marco Mareotica tica:thafia:pfythia:fophortia:ficut habét probabile gufiliuta nofins region 3 Thafia. Pfy &C raritate uua^ Sc acino^ exiguitate minus fluunt Jnerticula tamé nigra :qu^ thia» Inerti quidà graci amancio appellat:pót in fecùda quafi tribu effejq 8c boni uini e culai fecùda & inoxiaietià nome traxit	iners habetur in tentàdis neruis quis in guOu non
tnbu»	fit habibs.Ternù gradù facit eam Ceifus:qua fcecùditate fola cómendatur *‘u
Heluenaca ♦ tres heiuenaca:quaiy dua maiores nequaq minori bonitate Si abundantia tr>a/ fli pares habentur. Eam altera qua galliap: incola emarcù uocant:mediocri^ui'
Spionia dap	eius i uetuflaté difiùditunq praripue fola acerrimi :qfolù fertilità^ ^
liiis mudo cómendat At fpionia dapfilis truffo:fed amplitudine alioquin uua^ q nUtxl - / fertilis: ut holgoniaiaut murgendna:eadéqj pompeiana aut numifiana:^51, culateadéq; frirciticula atqj rabicula:ut nigra flagelana 6C retica ut attica:^ _ol/ um quas cognouimuscopiofiffima arcelaca maioria multis argitis falfoexid^/ ta.Nà has nup mihi cognitas pgulanà dico & hirtiolam fereolàque nó factle ab feuerem quo gradu habenda fmt.Quod et fi fatis foecundas fcioinondù tameIJ de bonitate uini qd afferunt:indicare potui, Vna étpcoqué uité nobis ate hoc pus icognità a graca cófuetudie dracontion uoatan comperimus: qua foecuu^ Dfacontion ditate uel arelata bafilicaque & biturica comparari poffit:generofitate umi aittf pracoquem» nea. Mul a praterea funt genera uitium:quarum nec numerum:nec appella/ ^	* tiones cum certa fide referre pofiùmus,Neque enim ut ait poeta ; Numerum
comprehendere refert.
Quem qui icire uelitdybiri uelit aquoris idem Dicere q multa zephyro uerfentur barena.
Quippe uniucrfa regiones : regionum q; pene fmgula partes habent propria ul/
tifi genera:quaconfuetudinefuanominant,Quadàetià flirpes cù loas uoca/
buia mutauerunt.Quada propter mutatione locoiy riicut fupradixms et quail.
Nomeculati ^	terra^ orbe uicina nationes noibo ea^ difcrepàt:uatiantque uoca^/
la,Quare prudétis magiflri éieiufmodi noméculationis aucupio quo poOd ^
°nlS aUcL1P10 queat fludiofos no demorari. Sed illud in totù pracipere:quod & Ceifus a**
~ r- • ante eum.M.Cato:Nullù genus uitium conferendi eé mu fama:nul!u di^ ^ cnero a ui COnferuandI nifi expenmeto probati. Atque ubi multa inuitablt regionis co ^ p re^remus* moda:ut nobile uitem conferamus : generofà requiremus iquit lulius gfxCin^ rrontet	Vbi mhii erit aut no multliquod proritet:feracitate potius fequemur qvx n
quatito inferior: quis generofiffimus fit proximopraferencJ à etia propriis uirtu
tibo.Na 8c feracior &: flore melius exuit : fpifafque &: albidas nuas actumidio/
ris acini gerit :graali amo n5 defcifcit.Atque ideo iter uberrimas uites numera/
tur.Nométan^ uini nobilitate fubfequùtur amineas : fcecùditate uero ét praue Nomentana
niuntiqppe cu fe frequéter ipleant:& id quod ediderut optie tuentur. Sed eai^
quoque feracior efl minor:cuius &L folium paraus fcmditun&: materia non ita
rubet:ut ammeis a quo colore rubelana nucupantur.Eadéque facima :qpluf Rubellanx
q estera facis afferunt Jd tamen mcbmodum repenfat uua^ multitudie : quas Fecinrie uute
&C in iugoifed in arbore melius exhibent. Ventos 8c imbres ualenter fu flerunt:
& celeriter deflorefcut:&: ideo citius mitefeut ; omnis incomodi patiétes prater Valenter caloris. Nà quia minuti acmi 8c dure cutis uuas habent:aflibus contrahuntur. Pr^ter calo / Pfgui amo maxi? gaudent:q> ubertate aliqua natura gracilibo 8c exilibus uuis |-ls prabere ualet,Frigidum ac folidu folii &C celum comodiflime fuflinetificut euge Eugenia al / nix du funt in albano collema mutato loco uix nomini fuo refpódétinec minus bana* allobrogica:quaip uini iucunditas cù regiòe mutatur.Magnis ét dotibD tres api/ Apiana ana cómenda'tur.Oés feraces mgoqj &: arboribus fatis idonea : generofior tamé ^ uua qua nudis foliis eft.Nà dua lanata quis fródib & palmitii pari faae fluxe re:qualitate funt difpariles:cu tardius altera recipietcarié uetuflatis.Pingui (o/ lo feraciflima:mediocri quoque foeciìda:pracoquis frudus Jdeoque frigidis lo cis aptiflima umi dulcis:fed capiti neruifque uemlque non apta:nifi matura le éte.Pluuiis uentifque Sc afferunt apibus pradi:quaR: uocabulo propter hanc
bafilica:qua^ minore cocolubé uocàt hilpani:l6ge oium primis utraqj proxia.
Nà 6c ueturtate uimS Ca^ patitur:&: ad bonitate aliqua per annos uenit.Ia ipfa
uero foecunditate praflant oibus:quas ante rettuli:tu etiàpatientia:quippe tur
bines ibrefque fuflinent:&: comode fluuntmec defiaut macro folo.Frigora me/
liufqhumores fuffinent;humoresc5modiusqficeatates:nec caloribus tamen
contriflantur. Vifula deinde ab his: Seminor argitis terra mediocritate latàtur. Argitis .Vi
Nà in pingui nimiis uinbus luxuriant : in macra tenues & uacua frutSu ueniù t. fula
Amiciores iugo q arboribus : fed argitis etiam in fublimibus fertilis uaflis mate/
riis ÓC uuis exuberat : humillimis tabulatis aptior. Vifula breuem materiam du/ Heluola ua/
rum & latum folm exigit:cuius amplitudine frueflus fuos optime aduerfus gran ne ab heluo.
dinem tuetur. Qui tamen nifi primo quoq? tepore matun legàtur : ad terrànea
dunt.hùoribus etiàpriulq defluàt putrefcut.Sùt & heibo!a:quas nonulli ua/
rias appellantmeqj purpureauneqj mgrx ab helbofnifi fallorjcolore uocitata:.
melior efl nignor abundantia uini : fed hac fapore preciofior .color acinorum in
neutra confpicitur aqualis:utraq3 candidi muffi alterna uice annorum plus aut
minus aflerunt.Melius arborem:fed & mgum commode ueffiunt. Mediocri
quoque folo foecunda: Hcut precia minor & maior . Sed ea generofitate uini p .
uel per negligentta pdiderut*At fi'^s cu falcia fódauerit diligentia:no ut ego ex^ fh'mo tricenas uel ckcenas certe :fed ut Gradnus mmimù coputans: licet inqu» amphoras uicenas papient ex fingulis iugeribojois ifìos:q fcenum fuum&°e Róaator cal ra amplexaturricremento patrimonii facile fupabunt.Nec i hoc errant : quipp^ culo pof to ut diligens rodnator calculo pofito mdet:&: id genus agricolationis maxime^ Vinitordeia familiari còducere.Nà ut àpliffimas ipenfas uinese pofcàt.no tamé excedut eP pide noxius, té iugera unius opera uinitoris : qué uulgus qdé pui aris uel de lapide ncxiu*^ polle coparari putàt.Sed ego plurimo^ opinioni diflentiés predofu uinitore^ primis effe céfeo Jfqj licet fìt emptus fex uel potius fextertiis oélomilibDicu lPl. Dote.i.peda fduocftoiuge^totidémilibanùmo^ptujuineafqjcùfua dote.i.cu pedamet^ métis	& uiminibo binis milibus in lìngula iugera polìtas duco. Fit tamen in afferri con
fumata predu fextertio^.xxix imiliu, Huc accedùt femiffes ufura^ fefìertia
ma
miliafit quadringéti oétuaginta numi biéini téponstquo uelut infantia uine_ rum ceffat a fruétu. Fit in affé fuma fortis 6c ufura^*xxxii.miliù quadringe^ rum Ixxx.numoi^.Quod quafi nome (ì ut foenerator cu debitore ita rufhcUS uineis fecerit:eius fuma: ut f ppetuu pdid:à ufurà femiffiù dominus conujCU papere debet in ànos fìngulos mille nogentos cjnquaginta fextertios Qua cóputatione uicit tamé reditus.vii,iuge^i fecundù opinione Graicinl*^ ^4 rà trigita duo^ milium quadrigento^ od;uogita numo^. Quippe ut deteri1 generis fint uineaitamé fi cult* fìngulos utiqj culeos uinnfmgula ea^ iuget^ ?/ squabunt, Vtqj tricentis nummis quadragena: urna: ueneantjquod minili11111 „ prxcium éànon*cofumàt:taméfepté culei feftertia duo milialc centum nU*11 Calculus que m0s,Ea porro fuma excedit ufurà femiffiu. Atque hic calculus; qué pofuimU51 pofuimus	Gr*dnirationem conrinet.Sed nos extirpanda uineta cenfemusiquo^ fingul3
Viuiradices » iUgera mìnufq ternos culeos prttbent. Et adhuc tamen fic computauimus : qu^ fi mille fint uiuiradicesjqu* depaftinato eximantur, cum fola ea res oém ipco/ fam terreni predo fuo liberet : fi modo non prouindalis fed italieus ager efì.N^ id cuiq dubium effe debet:cum 8i noftram & lulii ama rationé defpexerit.N05 ià eni uicetia milia maleolo^ per urne* iuge^ inter òrdmes pangms, Ille Maior qus/ quattuor milibus deponit:cuius ut uicat rato,nullus tamé uel imqflimus locuS flus ipéfa	non maioré qusffum reddet:q accepit ipenfam.Si quidé ut cultoris negliger
fex milia feminum ingerunt : reliqua tamé decé milia tnbo milibD nummo^j1 ter 8c cum lucro redéptor emerit:qu* fuma tertia parte fuperat duo mild ria:quanti conflare iuge^ uineaiy pr*dixms.Quàq noflra cura in tantu ia ceffitmt non inuiti feftertiis fextenis nùmis lingulis milia uiuiradids a me	^
ci mercé tur. Sed uix iflud alius pr* flitent.Nà nec quifq nobis facile credi * ^ tamen in agellis effe noflris abundantià uinijquantà tu Siluine nouifli*Me 7 ere itaque uulgatùq; predu uiuiradids pofuiiqj celerius nullo diflfentient^P^
Propofitum eft enim docere qua ratione Se uineae pariter feraces & preciofa: flu/ xurze poffint conftitui.
Nihil magis ruflicisconuenire:quitem colere* Cap. iii*
Vnc priufq de fatione uitm diiferamo alienu puto uelut quoddi fu/ n	damentu lacere difputatói futura;ut ante ppenfum Sl exploratu ha/
beamus;an locupletet patréfamilia mnea^ cultus*Et*n.pene adhuc fupuacuii de his coferendis praripe:du quod prius eft modum concedatur : an orno fint habenda Jdqj adeo plurimi dubitet:ut multi refugiat & reformidet ta le pofitioné ruris: at qj optabiliore prato^ pofiefti'oné pafcuo^cj uel filua cadua ludicét.Nà de arbufto ét iter autìores no exigua pugna fuit:abnuente Saferna genus id ruris*Tremelio maxime pbante.Sed hancTéntentià fuo loco aftimabi mus,Interim ftudiofi agricolationis hoc primu docédi funtmberrimu eé reditu Vberrfus red uinea^jatqj ut omitti ueterem illi foeiiatate aruo^: quibus 6c ante iam ,C,Mar ^lt:us uinea^j cus;&: mox Varro Teretius prodidit lingula iugera uinea^ fexcenas urnas uini prabuifte.Id enf maxime aftéuerat in primo libro reiu ruftica^ Varro,Nec una regionu prouemre folitu :ue^ 8c in fauentino agro & i gallico:q nùc pyceno con tribuitur. His certe téponbo & nométana regio celeberria fama é illuftris ; & pra cipue quam poftidet Seneca uir excellentis mgenii atqj dodrina: cuius in pra/ Seneca uit iis umeaR* iugera ungula culeos odonos reddiffe plerunqj copertù 6. Nam illa excelentxs in/ uicietur piodigialiter m noftris ceretanis accidiffemt aliqua uitis apud te excede genii, retuuaiy numeiy duoiy milium,ut apud me odingenta ftirpes infita intra bien nm foptenosculeosperaquarétiutprima ufeacétenas aphoraslugerariproebe Ceretani tenticum prata 6c pafcua & fyiua fi centenos fextertios lingula iugera. efficiant: lugeratim optie domino cófulere uideit .Ni fruméta maiore qdé parte italia quido cù qr/ Frumenta cu to refponderint : uix meminifte poftiimus. Cur ergo res ifamis é. Non qmdé luo qrto refpon / fed hoium mqt uitio Gracinus. Primo : q? in explorandis femimba nemo adhibet dent : diligentiamideo peftimi generis plerique uineta cOnferunt.Deinde fota non ita enutriunt, ut ante conualefcant ac profiliantiq retorrefcit.Sed 6c fi forte ado leuenntmeghgenter colunt.Iam illud a principio nihil referre cenfent:quem lo Retorefeant, cum conferant amo etiam feligunt deterrimi partem agro^:tanq fola fit huic ftirpi maxime terra idonea:qua nihil aliud ferre poftit.Sed ne ponendi quidem rationem aut perfpidunt:aut perfpedam exequuntuncum etiam doté.i.mftru
----17	--------F	uiiD frittili
fentem confedantur ;nec prouidét futuro tepori: fed quali plane in diem mua'r
fic fpat uitib:&eas ita multis paimitiba oneritmt poftentati no cdfulant. Hec C^?afi in
oia uel certe pluria ex his cu c6imferint:quiduis malunt:q fuam culpam conG/ teri.Quarunturqino refpondereubi umecaujusuel p auaridiuel mfcicntiam MacCa
Ed elecliodupliciter fadéda^eft» No eni fólù|fcraindam effe matrew f	fatis elì: ex qua lèmma petùtur : fed adhibenda ratio eli fubtiiiorjutejc
hispartiba trunci fumantur:qua & genitales funt & maxime ferti £s. Vitis àt fòecùda:cuius progenie ftudemus fubmitteremó tantu debet eo ahirn. ri uuas cópluris exigit.Póc eni trunci uafìitate id accidere:& frequétia p^m1^
^	pluribus materiis cu fruètu germinat ; fi denicj etià e duro uirga cù aliqbus race
Nepotu fru/ m{s dtattfi etià nepotù frudu grauida eli, Ea fine dubitatione ferax deflinancle d:u grauida bet I.egédo maleolo.Maleoius auté nouellus eli palmes inatus prioris anni fla/ Maleolus qf gel 1 o:cognominatufqj a fimilitudine rei: c^ i ea parte qus deciditur ex uetere la mento prominens utriqj maleoli fpecié prabet, Huc ex lòecùdiffima flirpe kgeI1 dum céfemus oi tépore:quo uinea: putàtur.Ac fuper terrà gémis tnbus uel ci'jat
tuor extàtibus diligéter obruendu loco modice humido nó uliginofo: du ta.wet* r,-—r.j„___________________»____---------r. _____________.vx habeat
launtuiLci dcuus mgranaeicaune auc pra:coque aur iera; tis frudlum afferat. Nà illa uolucnbo : hac etià tépeffatibo hyemis infeflai111-' le porro genus no una cóprobatur uidemia.Poteff uel anni prouétu uel ab^
caufis etià naturaliter infcecundauitis fenici exuberare. Sed ubi plurimis
emeritis annoiy fìipendus fides furculo conflititmihil dubitandum eft de foccUf» ditate.Nec tamé ultra quadriennium talis extéditur inquifitio.Id eni tépus uirentium generofitatem declarat:quo fol in eandé parte {igniferi per eofdé meros redit:per quos curfus fui pnncipium coeperat. Quem circuitum meatu5 ‘	die^ integro^ mille quadrigentoiy fexaginta unius anrcKaT-ao-racn^ uocaut
ffudiofi reiy adeffium.
Quomodo foecunditatem uitis explores.	Cap. yii,
Ed certum habeo Publi Siluina ià dudum te tadtum reqrere : cuius f	generis fit iffa foecunda uitis:quà nos tà accurate defcnbius. Ac ne cte
iis aiiq figmficetur : quai uulgo no habetur feraciffima : plurimi nàd! bituricà:multi pumcàjqdà bafiìicàmónulli arelatam laudibo efferunt. nera n5 fraudamus teflionionfo.Sut eni largiflimi umnfed propofuimus do/ cere uineas eiufmodi conferere:qua: ne minus uberes frudus pradicìis genet1^ afferant ;& fint precioli faporis uel aminei uel certe no procul ab eo gufiu. Cul Sint pcioli	lententia: fcio pene cium agricola^ diuerfam eé opmioné:qus de amÌelS
faporis	iueterato longo iam tempore conualuit tanq natali ÓC ingenita fleniitate lu^j
bris luce ueri tatis caruit ♦
uerti:
nos debet ad pofitione uitiea^iquas cti docuimus ratiois efTe coferere: nue ifli/ tutxoi ea^ pr^cepta dabimus,
Quseobfemare debet qui uieas ffìituit, ' Cap, ùii4 Vi meta facere cordi elhpracipue caueatme alienxpotius cur® q fu® c	credere uelitmeue mercetur uiuiradice. Sed genus furculi probatifii/ Vitiarium
mu domi cóferattfaaatqj uitiariu ex quo poffit agru uineis uefìire,
Nà qu® peregrfa ex diuerfa regióe fefa tràfferùtur:minus fut familiaria nofiro
folo q uernacula:& qua uelut alienigena reformidat mutata cadi loaqj pofirio/
ne,Sed nec certa generofitatis fidépollicétuncu fitfcertù:an isqcoferuent ea:
diligéter exploratu probatuq? genus furculi depofuerit. Quaobré biénii fpatiu
logii efle minimeexifìimadù efì:itra quod utiqj tepeflimtas feminu refpódet:
cu fempenutdixiiplurimu rettuleritexquifitigeneri fìirpédepofuifle, Pori
h®c deinde meminerit accurate locu uineis eligere: de quo cu iudicauent : maxi/
mà diligétia fciat adhibédà pafìinationriquà cù peregeritmó minore cura uité
co ferat ;& cii reruent:fùma fedulitate cultura? feruiat Jd eni quafi caput & co/ Caput & co/
lume eri fpenfa^:quonià f eo cofiriit:melius an fegnius terra màdauerit parerla lume fpéfa^
milias pecunia i ocio tradare. Igitur unuquodque eo^ que propolin fuo iam cultura*
profèquar ordine.
Quali folo ÒC quomodouitiariù faciùdù fit» Cap* y*
Itiariu nequeieiunaterra:nequeuligiofafaciédu eftifuccofatamé ac u	mediocri potius q pigui ttàetfi fere oés audores buie rei latiriimù. Io/ Vitiariu i fuc
cum deriiauemt.Quod ego mime reor effe prò agricola, Nà depo/ cola terra (itaz riirpes ualido folo:quis celeriter cóprehédant atque profiliàt:tamé cu fit ui/ Retorrefcunt uiradicesjSc frad® fint priufq tràfferàtur retorrefcunt :nec adolefcere queunt ♦
Prudétis auté coloni eri ex deteriori terra potius f meliorérq ex meliorei deterio
rem tràfferre.Propter quod mediocritas i eledióe loci maxie probatur:quom in Cofinio boni
confinio boi malique polita eri. Siue eni pori modu necelfitas poflulant téperii malique*
ua feia ieiuno folo comitteremó magna fentiunt differétiam: cum ex mediocri
materia in exilem tràflata funt: fiue latior ager conferendus eri:longe celerius in
ubertate coaiefcunt.Rurfustenuiffimo folo uitiarium làcere minie ratiois eft ;
cum maleoloi^ pars maior deperit :& qua fupereft tarde fit idonea tràllatiói ♦
Ergo mediocris & modice ficcus ager uitiano eri apriffimus,Bipalio prius fubigi
ducenos quadragenos pedes optinent fexceni maleoli pàgédi funt * Is numerus
pradid^ mi probatiriimum genus riirpis deponere.
Qualis & ex quibus partibus mtis maleolus legendus fit* Caput* vi*
ri Eiedioma/ leolo^.
Maleoli ex , amineif Sobolef ma/ tri fimilil
Pemidfìi’ma cù quadriga/ m femina*
Latatur tepo re potiu (q fri gore. Tràf/ ducatur in meliuf
Produdiffi/ mu flagella*
urnas prifcis cultoribus Cngula uinea^ iugera fudiffe:filfoecùditas amineis oe^u. iflet:quas pieniq^ folas àtiqui noueràtmifi putamus ea qua: nuper ac modo p a ne lóginquis regiòibo accerfita notiti* noflr* funt tradita : bitunci generis aut a filici meta eos coluiffe:ai uetufliffimas quafq? uineas adhuc exifìimemus amy neas.Si qs ergo talis pauloàte poriedifìeme rettuli: amfeas plunbus uindernus exploratas notet:ut ex his maleolos feraciffimos eligat: pojfTit pariter gener° a uineas Si uberes efEcere*Nihil eni dubiù é:qn ipfa natura fobolé matri fimue effe uoluerit.Vnde et pafìor ille i buccolicis ait*
Sic canibus catulos fi miles : fìc matribus hados.
Vnde facroie certammu fìudiofi pniciffima^ quadriga^ fefa diligéti obfenjat°c cuflodult:& fpem futura^ uidiona^: cócipmt appagata fobole generofi armetI’. Nos quoqj pari róne uelut olimpionica^ equa^rita ferociffima^ aminea^ ^ nibus electis larga uindemia fpé capiamus.Neqj é:qd téporis tarditas qu^ d terreat. Nà qcquid mora eri ri exploratioe furculi abfumitur.Cate^ cu f<xc^ ditas uitis cóprobata eri : celerrime infitiombus ad maximù numerum pe|- d citur.Eius rei teriimoniu tu pracipue .P. Siluie phibere nobis potes: cu Pu c -memineris a me duo iugera umeat*: ftra tépus biennii ex una pcoque uice i ceretano tuo poffidesrifitióe fadla có fu mata. Quénà igitur exiriimas Ul^ U
ale pradidtà rationé:tà feraces aminei generis uieas córiituemus-q biturici bafilici tanti! rettulit: ut itràfferedis femimba fimilé fìatù calidoaque: Si ipfiuS uitis habitum obferuemus:cù pleruque degenerat furculusrii aut fitu plaga:aC aeris qualitas repugnent.aut etiam fi ex arbore in iugu defertur.Itaque de fr:gl/ dis in frigida;de calidis in fimilia:de uineis m uineas tranfferemus.Magis tan^ ex frigido riatu riirps aminea poteri calidù fufìinere:q ex calido frigida ; quoii* oéu tis genus ta maxime pradicriu naturaliter latatur tepore potius q frigore» Sed Si qualitas foli plurimum iuuatmt ex macro aut mediocri tràfducat in me/ lius.Na quod alTuetum ( ripinguimullo modomaaé terra patiturmififapiu5 riercores. Atque hac de cura eligendi maleoli generarim pradpimuf* Nunc lllua proprie fpecialitenut non fola ex faecundiffimauiteifed Si uitifparte feracifli/ tua femina eligantur*
Ex qua uitifparte feia eligenda funt*	Cap* x*	^
Eraciflìma àt fefa funtmó ut ueterefaudìoref crediderutiextremj1 P, ciuf quod caput uitif appellàt. i. ultima Si produ&iflìma flagelld'113
adit nó palmitiì igenita fertilitate: fed loci opportuitatejqa reliqs truci pte^ ^ mor 01I&alimenta: quod a folo miniriratur:tràfcurrit:du ad ultima Puerlia * 1 \iiLut vile enim fpiritu oé alimenta uirétif; quafi quadam anima per moduli
Gitur fi tei}: naturam Publi Siiuine uelu t acnoriba mentis oculis itu/
»	eri uelimus par é legò foccùditatis eandé dixiile uirenribajatqj hoiba
caterifqj animaliba* Nec fic aiiis natiomba regiombufue ^pprias tnbuif Te dotes:ut aliis itotùfimilia munera denegaret. Quibufdà gentibus numero/ lam generandi fobolé dedittut argyptiis Se afns:quibo gemini partus familiares ac penes folénes fut. Sed Se italici generis effe uoluit eximis: fcrciiditaris albanas curiatia:familia:trigemine^matres.Germaniamdecorauitaltifumo^hominii .. exercitiba: fed & alias gentes no in totu fraudauit prarepua’ flature uiris. Nam !mi 10 &C Cicero teflis é romani! fe due Neuium Pollione pede longiore q quéq logifli iTllnes m Eer/ mum.Ht nuper ipfi uidere potuimus 1 apparatu pompa: circenfiu ludo^i iudese ^!lla ,. „ gentis homine proceriore celfifTimogermano.Trafeo ad pecudes. Armentis fub -	°	0
limiba ffignis meuania efhliguria paruis.Sed 6C meuania’ bos humilis ; 8c ligu/	rrn^tl
ria: nónunq taurus emineris flatura cofpicitur.India perhibetur molibo feram . lSf mirabilis : pares tamen in hac terra uaflitate beluas progenerari quis neget rtum ln iEn“ me/
agros optimis defici fegetibus.Tmolon & corycon flore croceonudaam 6c ara/ tra mccma
bià preciofis odoribus illuflré haberi.Sed nec'noftrà duitate pradidis egere irir pibusiqppe cum pluribus locis urbisua' cafia' frondete confpicimusriam tuream Tmol uf Hor
croceo.
plantam mature ampliatam florerifqj hortos myrra & croco. His tamé exédis T .. ur mmi^ admonemur cur* mortaliu obfequétiflimà effe italiam:qu* pene totius ita la Jd6 ' orbis fruges adhibito Audio colono^ ferre didicerit. Quo mnis addubitemus de jP^tifiima. eo irudtu : qui uelut indigena peculiarxfq? St uernaculus efl huius foli ♦ Non em ru 11 1 1 dubium efl marfia : furrentmicp ; & albai: atque cecubi agri uites omnium quas S^.na Pecu ia
terra fuftinetan nobilitate uini prinapes efleifaecunditas ab his forfan defide/ f1 ueinacu / retur,	ius
Quomodo amineas feraces fadas.	Gap. ix.
Ed & h*c adiuuari poteft cultoris induflria : nifi ut pauloante rettuli f benigniffima re^ oium parens natura quafque gétis atque terras ita munenba (ppriis ditauit: ut tamé cateras non in unmerfii fimiiiba do tibus fraudaret.Cur eà dubitemus cria in uitibus pdiiflam lege feruaffe:ut quis ea^ genus aliquod pr*dpue foecundri effe uoluerit:tanq bituricil aut bafilicù ; non tamen fic amineu Aerile reddiderit:ut ex multis milibo eius ne pauciffim*
ardeatino agro:qué multis téporiba ante poffedimus:64 i carfeolanoritéque al/ bano generis aminei uiris notas habuerimus numero quidem ppaucap: um ita fertiles:ut i iugo fingui* ternas urnas pr*berent:i pgulis aùt fingili* denalam Vitefm Pe phoras paquarent.Nec incredibilis debet 1 amitieis h*c fecùditas uideri. Nam gullf quemadmodu V^tro rerentius & ante eu.M.Cato poffet affirmare 2 feptenas
p ii i
& oculis indagantur jpedes ad greffum compofitos: brachia ad cmplexum» Nihil aures a Ac ne per omnes uices minifìerioru uagetur infolenter oratio: nihil aures agere cere ualent ualénquod efl oculorumi:nihil oculnquod eft aurium,Nec generandi qulde
primordiis miiceret.Atqj hanc animantis machina’ fpeciem emngeret.riac i 5 pecudes ac uirgulta progenuit,Hac uitiù genera figurauit* Quibus eadé 1P^3 mater ac pares prirnu radices uelut fundaméta quadam iecit:ut iis quafi pectl infifleret►Trucum deinde fuperpofuit uelut quandam flatura corporis & htiu5' Mox ramis diffudit qfi brachiis +Tu caules Se pàpinos elicuitjuelut palmas e0^ Qua alios frutìu dóauit* Aliof frode fola ueflmit ad protegédos tutàdofq? ¥tn. * Ex his igicjut fupradixius:fi no ipfa mébra genitalia cdceptuiatq? foetu gran1 ^ fed tàq tegmia &c umbracula eorù qua frudtiba uidua fut legerimus lurnbr# * ' no uidemia laborabimus «Quid ergo efl cur quis no fit e duro pàpinus:^ f ^ nero natus: fi tamen orbus efl : ét in futu^ qfi flerilis damnatur a nobisf	J
difputatio noflra colligebat unicuiqi corpis pti propriu efìè attributù off^* £|;-Icilicetei conuenit :ut maleolo quoq} qui opportuno loco natus efl:fbecundltat uis adut:etiam fi interi ceffet a ptu.Nec ego abnueri hoc me mflituiffe arg^e/ tari. Sed &C illud maxie profiteor palmite quis frugifera pte enatù :fi frucftu P01^ attulerit me ui quidem foecuditatis habere.Nec hoc illi fententia repugnat, N3 8C hoines quofdam no pofle generare quis cium mébrom numero coliate m3^ nifeflum eflme fit icredibileffi genitali loco uirga nata fruétu careat : cantutatf* quoqj foetu Jtaqj ut ad cofuetudiné agricolarum reuertar:eiufmodi furculos: ^
Ui LUIUIII liCUULciLC	Lv/»ytJL	kj,U.CU-Iii CUULU
Refecem fub rmt 1 ’T6 anni fequentis acquirere foecunditatem : Se ideo refecé fubmitti ut pt°^ nerarepoffit .Vei^ eiufmodi ptum compimusmon tamipfius refecis q matct111 effe munens.Nam quia inharet flirpi fila:qua efl natura ferax: mixtus adhvc parentis elementis & foecundis paflus feminibus ac uelut altricis uberibus tìus paulatim frudum ferre condifdt. Atque citra natura quandam pub&&tC. immatura atque intempefliua planta direpta trunco uel terra uel etiam recafa mferitur: quafi puerilis atasme ad coitum quidem nedum ad coneff^ habilis uim generandi uel in totum perdit : uel certe minuit* Quare magn°Pf^ cenfeo in eligendis feminibus adhibere curam : uti fruduofa parte uitis P. !^uS li ieramus eos:q futura	rn rnfenti fim ^
trùci ueluti fiphonem quam chabeten uocat m ecb an ;d : trahitur m fùmù, Qiio Alimenta ui/
cù pueneritabicòfifìitiatqj edam cofumitur.Vnde et materia: uehemétifiìmse rentis in fu/
reperiuntur aut in capite uitis : aut in crure uicfo radiabo. Sed & ha: fìirpes : qu$ m ù.
durocitantunduplia ex càprobata: fùt:q? a fcetu uacant:q?q3 ex proxfo terra in Siphoné me/
tegro atqj illibato fucco alùtur: 8c dia fertilefac firma:qua tenero prorepunt ; óc chanid,
quicqd ut fupradixiiad eas alimenti peruenit indiuiduù efl. Media funt macer
rima qua tranfcurnt bine parte aliqua interceptus :illinc a fé tracius humor, no
debet igitur ultima flagellum quali foecundum obferuarnetiam (i plurimum af
ferat : iiquidem loci ubertate i frueftum cogitur* fed id farmentum:quod media
uite fitummó importuna quidé parte defidtiac numcrofo fòetu bemgmtaté fua
oQendtt.Hic furculus: tràflatus rarius degenerat*cum ex deteriore ftatu mello/
rem lortitur : fiue enim pafìinato deponitunfiue trunco in feritur dargionbo latia
tur $iimétis q prius :cum efTet in egeno.Ttaqj cuflodlemus: ut a pradidus locis:
quos humerofos ruflia uocant:femina legamus:tamen qua attuiiffe frullìi an t~*utTletou*
tea animaduerterimus* Nà fi foetu uacua fint:quis laudabilem partem uitis ni/
hilcenfemus ad feracitatemcóferf maleolo, Quaf uitiofiffimaefl eorum agrico
laru opinio:qui minimum referre credunt :quot uuas farmentum habuerit: dii Pàpinariù *
ex uite fertili legatur :6c non ex duro trùce enatùjqd pàpinarium uocant* Hac
autem opinio :quaortaeflex infdentiafeminumeiigendorum: primum parù
foecundas uineas tdeide etiam nimis (lenies reddit* Quis enim omnino lam per
tam lOgam fenem annorum agricola maleolum legenti pracepit ea qua paulo/
ante rettulimus* Jmmo quis non imprudentiilimum quemque : & eum qui
mhd ab ud operis (acere ualeat : huic negodo delegat t Itaque ex hac confuetudi
ne ueniunt imprudentilfimi ad rem maxime necefianam : deinde edam m fir/
milTimam inutilidimus quifque ut dixi : qui nullum alium laborem ferre que/
at :huic offido applicetur. Is porro etiam fiquam fcientiam eligendi maleoli ha
bet :eam propter infirmitatem difiimulatiac fuperpomt:& ut numerum quem
utlhcus imperauitexplef po(Iitmihilcuriolemhilreligiofeadmimflrat*Vnum/ p ^	*
que e(l ei propofitum peragere laboris fui penfum :cum tamen ut fdat quod exe ^	' '1/
quatur :hoc iolum praceptum a magidns accipit :ne pampinanam uirgam de /-?ns U1 bel1
plantet : estera omnia ut feminibus tribuat *Nos autem primum rationem fecu lU*
ti : nunc etiam longi temporis experimentum :non aliud femen eligimus : nec
frugiferum ede dudmusmifi quod in parte genitali frudlum attulerit ,Nam il/
lud quod loco (lenii Istum robuflumque fine foetu procedit : fallacem feecun/
ditatis imaginem prsbetmec ullam generandi mm podidet* Id procul dubio
ucrum ede ratio nos admonet: fi modo ut in corporibus noflris propria funt
officia cuiufque membri : fic 6c frugiferarum (lirpium partibus propria mu/
nia. Videmus hominibus infoiratam uelutaungamteflicemquemembro/ Aurigare/
rumammam ifenfusmiedosadeadiicemenda iquitatìunanbusaunbufque OT1X3' '
brorù anima
fuapte natura quscùc^ gignùturmo penitus nec i profudù radices agutifed pcJ
re.Sitamérudis terra no fitjproximué uacuù arboribus aruu ♦Sìnechoce* ^ Rprtitilis ui/ bufìum uel oiiuetu. Melius tamé uetus olmetù quod non fuerit marita urne defìmac. Vltia é ut dixi códitio reflibilis umea .Nam fi neceflfitas facere cogi^ prius qcqd e£l refidua uiris extirpan debet.Deinde totum folum ficco fimo	_
fi id non fit alterius generis qrecentiffimo fìercore : atqj ita couerri : &C diugen 1 me refollas omnes radices i fumù regeri atqj cóburi.Tu rurfus uel fìercore ue fio qa non gignit herbas:uel de uepnbus egefla humo pafìinatu large cotegi* ubi pura noualia & ab arboribo funt libera:c6fideràdu é anteq pafKemus * cularis nec ne fit terra Jdqj facillime exploratur per flirpes qua fua fpóte £>ne ^ unt.Neqj.n.ullu é ti uiduu folu uirgultis :ut no aliquos lurculos ^pgeneret ^ Retorrida fca P^ros filueflres Se prunos uel rubos certe, Nà hac quis genera fpia^ fiat rio bra,	me fortia Se lata Se grauida fru&u cófurgere Jgit fi nó retorrida & {cabra:e
Terra furcu/ uia Si nitida Se plixa foecundaqj uiderimusteà ftelligimus eé terrà	^
laris,	Sed hoc i totum ad illud qd uineis pracipue é idoneum proprie cofideràd11 * .
prius rettuli:fi facilis é humus 6c modice refoluta:quà dicimus pullam	,
ne quia fola ea :fed qa fit habilis maxie umetis,Quis.n,uel mediocris agtlC°^ nefeiat etiam duriffimum tophum uel carbunculum : fimulatqj fi fint cólta#1 i fumo regefli tépefìatibo Se gelumec mrnus afliuis putrefeere calonbo ac refolul euque pulcherrime radices uitium p afìaté refrigerare: fuccumque retinere.qu^ res alendo furculo funt accómodatiffima. Simili quoque de cà ^ban folutà rea calculofumque ag^ & mobile lapidé:fi tamé de pingui gleba pmixta futm^ cade ieiunia maxie culpantur .Eri autéfut mea quoque fere opimo ) uineis am17 cus et filex:cum fuppofitum é modicum terrenù:qa frigidus & tenax humoris p ortum canicula non patiatur fitire radices .Higinus qdé fecutus Tremellui pf^ cipue motium ima:q uerticib defluente humum recipet:uel eti'à ualles q £ r .	minu allume Se iundatóib cócreuerit :aptas eé uieis afTeuerat:me nó diffóti^
feto a nu/ te<Qetofa burnus utilifhabeturuitnnà p fe ipfa creta:q utuntur figuli jquàq^ ^1US^	nonulli argilla uocàtummicifiìma é. Nec mius leiunus fabulo: &: qcqd ut ait
Solutnfiticu ^usAtticufretorridumfurculumfaatJdautéfoliiuligiofuméuelamai^&tjf
lofum,
Carbunculo/ fus*
Rubrica du/	^uiudd imq.^ed aut eaae uitem cum tenuit:ue^ en i upc
tmofiffimi. ?f3urahUmennf°<iTè|to^5:5,1‘tg^Ul^0l?llml:necnl™‘“?CCaf|nU^Cr3*l'•
au paura.	Qua luliusGracius tradiderit de terra uineali. ^ap* ^
Ed nenue per infinitas terreni fpecies euagemurmon intempeft111 ^
f memorabimus luliiGraciniconfcriptamuelut formulam : a ^
laudabimus ex ea matre fobolem |)paga té : qua? gemxos enixa dtf&Z caprariu fu
mittété foetus ea:^ pecudinq trigemino ptu comédàturr'Videlicet	femp é pa
rentù fecunditati ples refpofura Sc nos fequemur i uitibo hàc ipfà rónem : tato
qdé magis q> cóptù héam naturali qda malignitate defifcere fterdu ; quis diligen Parentum fe
ter pbata ferma. Idqj nobis poeta uelut furdis ueritatis idulget dicendo,	cunditati pro
Vidi lecda diu Sc multo (periata labore	ies refpofura
Degenerate tamen : ni ms humana quot annis	^
Maxima quaque manu legeret ,fic oia fatis
In peius ruere; ac retro fublapfa referri* Quod no tatumfeibo leguminum fedi Oia fatis ip tota agricolatóis róem didum eé itelligendum eff.Si mó lógi tpifobferuatóe co lUS ruere ^ pimus:qd certe copimusicu maleolum ;q qttuor uuas tulerit deputatu Si i ter/
gulos fetufi matre tulerit:cu etii feraciflimi tràflatóem fepe formident,Itaque
huius rois demoflratorem magis effe me:q iuentore libenter pjfiteorme qs exi/
ftimet fraudari maiores noflros laude merita.Nà id ipm fenfiffe eos nó dubiu é
quis nullo alio fit fcripto pdim;exceptis q rettulimus metris uirgilii.Et hic tamé
ut de feiba legumium pcipiatur.Cur.n. aut e duro nata uirgàiaut et ex fecùdo
maleolotquem ipfì |>ba!Tent decifà fagittà repudiabat: fi nihil itereffe ducebat:
ex quo loco feia eligerentur* Num qa ui fecunditatif certis qfi membris ieffe no
dubitabat:iccirco papiarium Si fagittà uelut iutiles ad deponendum prudentif/
fime dinauerunt.Quod fi ita efbnihil dubium ed multo magis ab his iprobatu
effe etia illum palmite;q frugifero loco natus:frudum nò attuliffet.Nà fi fagit/
tam.i. fupiorem ptem maleoli uitupandam cenfebàt fieri:cum effet eadem pars Sagitta quid
ferculi frugiferi : quanto magis uel ex optia uitis pte natum flagellum fi efl fleri/ Surculi frugi
leiprobatumab hisro ipadedarat:Nifitamen (q<3efl abfurdumjcrediderunt; feb
cum tranflatù Si abfciffum a fua flirpe deflitutumqj materno alimento frugife/
ro:qn ipfam matrem neq fuiffe* Atqj hac Si forfitan plunbo dida fint :q exige/
bat ro ueritatis :mfus tamen multis q poflulabat praue detorta Si meterata opi
nio rurticoi^* Qux fpedanda qlitates i eo folo:qd uineadefliaueris. Ca.xi.
Vnc ad reliquum ordiem ppolita difputatois redeo.Seqtur hanc eli/ n gendi maleoli curam pafliatois officium:fi tamen ante de qlitate Coli coditene *Nam eam qnoqj plurimum Si bonitati Si largitati frugum céferre nihil dubium e. Ac priufq ipfum pfpiciamus ullud antiqffimum cenfe/ mus rude potius eligendum ag^ ;fi frt facultas:q ubi fuerit feges aut arbuflum*
Nam dc uinetifqua logo fitu exoleuerutriter oés audores coflfrittpeffima elle Pineta fitu fi refecere uelimus:q. Si iferius folum plurimis radiabD fit ipeditum:ac uelut ir/ exoleuerunt* retitum : Si adhuc non amiferit mrus & cariem illam uetuflatis:qb hebetata q Caries uetu/ fi aliquib uenems humuftorpeat* Qua ob caufam filueflris aper precipue efl natls> eligendus: qui etiam fi frutetis aut arboribus obfeffusefl : facie extneatur
___
aduerfis fcrobium frontibuscumatos erigunt: duabufqjgemmis fupra tetra*11 e/ mmere paffim repoftto humo estera cosquàt: qua fadunt in eadem linea inter/ miffis totidem pedum fcannis dum peragant ordinem*Tu deinde relido ipatio Interordiniu proutcuiqjmoseft uineascolenti;uelaratro:uelbidente:uel fequentesordinem In quincunce infiftunt.Et fi foris tantum terra uerfetur: minimum e Id quinqj pedum interor/ dimurmfeptem maximuun bubus 6c aratro minimum fepté pedum: fatis am/ pium decem.Nonulli tamen omné uitem per denos pedes in quincunce dup0/ nunt : ut more noualium terra tranfuerfis aduerfifqj fulci f profdndatur. Id ge nus uineti non conducit agricola mifi ubi latiffimo folo uitis amplo incremento furgit. At qui pafìinatóis impenfam reformidant: fed aliqua tamen parte tionem imitari fludentjparibus alternis fpatiis omiflis fenum pedum latitudini
Exaltant,
latum pedum quinqj fadunt, deinde ter tanto Ipatium crudum rehnquunt*at<3_ ita fequentem fulcum infundunt,quod cum per deffinitum uineis locum ^e/ in. lateribus fulcorum uiuiradices uel decifos qrecentiflimofpalmites nou^0^ rigunt : confitis pluribus inter ordinaria femina maleolis : q uos pofleaq c^nf. L erint crudo folo quod emiffum eft : tranfuerfis ferobibus propagent : atqj otdmet umeana paribus mteruallis.Sed ha quas rettulimus umearum fationes :pt° n3 tura & benignitate cuiufque regionis aut ufurpandataut repudianda fut nobl^»
arbor erui & fumoueri debetme poflea fofforem moretur :neue iam paflinati* folum iacentibus molibus imprimatur	exportantium ramos atque trucos in/
fufpefilTimu. greffu proculcetur. Neque enim paru refert fufpenfiflimum efie paftinatum : ^ pafiinatum ♦ g fien poffit uefligio quoque inuiolatum : ut mota aqualiter humuf nouelli fetn1 nis radidbus quancu que in partem prorepferit molliter cedatme incrementa dn titia fua reuerberet: fed tenero uelut nutritio finu recipiat: & calefies admittat i/ bres ,eofque alendis feminibus difpenfet:ac fuis omnibus partibus ad educand3 prolem nouam confpiret.Campeflris locus alte duos pedes & femilTem infodi^ dus eft:accliuis regio tris.Preruptior uero collis uel in quattuor pedes uertedtn* quia cum a fuperiore pte in inferiore detrahitur hum us : uix iuftum paflinat,0| Regeflum ♦ ni prsbet regeftù, ac nifi multo editiorem ripam q in plano facere, rurfus depf^
ait in agro rauennate : pluf q fefquipedem prohibeat infodere.Primu autem did:i operis exordium efhnon ut huius temporis plerique fadunt agricola Pa .	, latim Iuleum exaltare :8c ita fecundo uel tertio gradu peruenire ad deffinnm P
cu ex a flinationis altitudinem ,Sed protinus aqualiter linea pofita re<5tis lateribus p ^ re'	petuam fofTam educeret p0ft tergum motam humum componere. atque
pofita eft imitatio terrae uinealis.Idem enim Gracinus fic’ait : Eflè aliquam ter/ tam calidam uel frigidamjhumidam uel ficcamiraram uel denfam: leuem aut graué;pingué aut macram. Sed neqj nimium calidu folum pofie tolerare uité: quia inurat :neq? praegelidum quom uelut ftupentis & congelatas radices nimio «*igore moueri non finat : qua; tum demu fe promunt .cu modico tempore euo eant humorem terra iufto maiorem putrefacere depofita femina. Rurfus nimia fiedtatem defhtueré plantas naturali alimento:aut in totum necare;aut fcabras & retorridas facere .Perdenfam humu caleflis aquas non forberemec facile per/ flari:facillime perrupi & prabere rimas:quibus fol ad radiceffhrpium penetret.
Eademque uelut conclaufa 8t coartata femina comprimere atqj rirangulare.
Raram fupra modu uelut per infudibulu tranfmittere imbres ; & fole ac uento penitus ficcari atque exolefcere.Grauem terram uix ullam cultura uinabilem: Cultura uin/ uix ulla fuflineriipinguiffimam &: latiffimam luxuria:macram ac tenuem ieiu ^bile» nio laborare .Opus efl inquit inter has tam diuerfas inxqualitates magno tem/ Macra ieiu/ peramento iquod in corporibus noftris quoqj defideratur:.quorum bona uale/ n^° laborare» tudo calidi & frigidrihumidi & aridi:denfi & rari :certo &: quafi examinato mo do continetur » Nec tamen hoc temperamentii in terraiqua: urneis deftinetur : Tépamétum pari momento libratu effe debere aitifed in alteram partem propenfius:ut cali/ dior terra fit q frigidior : ficcior q humidior : rarior q denfior : &: fiqua funt his fi/ milia :ad qua contemplationem fuam dirigat:qui uineas inflituet .Qua: cuéta (ficut ego reor)magis profunt:cu fuffragatur etiam flatus cali .Cuius regionem quam fpecflare debent unice uetus eft diffenlio: Sarfena maxime probante folis politio meri/ ortum:mox deinde meridiem:tu occafii. Tremellio Scrofa praxipuam pofitio diana» nem meridiana cenfente : Virgilio deinde induflria occafii fic repudiante.	Occafum re/
Neue tibi ad folem uergant umeta cadentem.
Democrito & Magone laudantibus cadi plagam feptentri5alem:q ei fubiedtas feraciffimas uineas :qua: tamen bonitate uini fuperentur. Nobis in umuerfum praecipere optimii uifum efl : ut in locis frigidis meridiano uineta fub iiciantur:tepidisorientiuertantur:fitamennon infeflabiitur auflris eurifque: uelut or* maritima: in borica .Sin autem regiones pradidis uentis fuerint obno yix : melius aquiloni uel fàuonio committentur .Nam feruentibus prouinciis ut aegppto & numidi* :uni feptétriom redtius opponetur : quibus oibus diligéter ex ploratis; tu demù paflinationé fufeipiemus.
Quomodo terra paflfetur» Cap» xiii*
Ius auté rano cd italici generis futuris agricolis nù cria prouindalibuf Rópaflinàdi e	tradeda e:cum i logiqms ptibus & remotis regioibus iflud geus uerté
di & fubigendi agri minime ufurpatur :fed aut fcrobibus aut fulas ui/ ne* pier lique conferuntur. Scrobibus uinea fic ponitur. Quibus autem mos eft fcrobib depoere fere p tresJogitudis:pqj duos pedes i altitudine'cauato folo q/ tù latitudo ferrameti patiumaleolosutriqj iuxta latera fofla^ confternunt.&
pudiat Virg»
uia exiflimét
nx omunaantur. tiaxi q	ot aeflmauens mterordiniorum fpatiis
mcenditur :& iuxta purpuram calamus infigitur*Attira panbD fpatiis ordiefd i
cum»
calamos erigantur. Satoris autem	pfafttam diììg^cer exé
Piatamexpu	eamuelutueteraneauicemtotacxput^eadut«m
tare*	materiam firmilTimam redigere modofqj SC cicatrices alleuare,	d
dices : quod maxie caueudum eft ne fiat in eximendo deua uermt* eas ampu
re. Sic deinde curuatam deponereme dua^ uitium radices iplicentur .ici eui ul/ tare facile é per imii folum iuxta diuerfa latera foflarum difpofitis pauas lapidi/ Lapides inio bus.Qui fmguli non excedant quinq? librale ponduf. Hi uxdentur(ut Mago pro diantur.	dit)& aquas hyemis &C uapores a flatis propulfare radiabo, quem fecutus V irgi
lius tutari femma Sc muniri fic praapit: Aut lapidem bibultiiaut fquallétis ilo/ de conchas. Et paulopoft.Iamq? reperti.
Qui faxa fup atqj ingentis pondere teda Vrgerent.hoc effufos mummen 3.d imbres
Hoc ubi hiulca liti fidit canis aflifer arua. Ideqj poenus audor probat uinacea pmixta Eercon depofitis femib i ferobe mouereiq illa (puocet:& eliciant nouas radiculas.Hoc p hyemé fingente: ut humu fcrobib inferre caloreitempeflate ac per aftatem uirentib alimentum &C humorem pbeat.Si uero fiolfi duitatis com mittitur uidetur exiledongias accerfitam pinguem humum fcrobib inferre cen (et.quod an expediat regiois anona opanlque ro nos docebit»
Quaméfurapafhnàdi(ohabùdefituineis.	Cap,	xvi. ^
Xigue hurnidu palliatum fatói c6uenit:melius tamen uel arido cUu/ c	tofo Teme cdmittit.Idqj cum fupra fummà ferobe coplunb internodii!
produdum ejqcfde cacumie fupe(l:duab gémis ta'tum lupra terram relidis àputatur : &c igeila humo fcrobib cópletis coaquato, Ddceps pallina^ maleolus ordiariis mtib iterferédus.Euque fat erit medio fpacio qT uacat inte uitif p imam linea depfgere.Sic.n. melius 6C ipfe coualefcet :8t ordianis f^^ modice uacuum folum ad cultura poebitur .In eadé deinde linea : i q ul^ir optinet ordiem fuum :pfidii cà quo^ ex numero ppagare poffit i locum e ^ tua uitisiqnque maleoli pàgédi funt p fpatium taleis qua pclfint a me 10
tantum deprimere donec altitudinis menfuram datam ceperit. Tum per omne
(patium gradus ^qualiter mouenda linea efl:optmenduqj ut ea altitudo f imo
reddatur : quae coepta eft in fummo,Opus c aut perito ac uigilante exactore qui
ripam erigiiubeat;fulcuqj uacuan.ac totum fpatium crudi foli cu emota iam ter
ra comitti: ficut praecepi fuperiore libro ;cu arandi ratione traderem: necubi fca/
na omittantur:&: quod eft durum fumis glebis obtegatur ,Sed huic operi exige
do quafi quondam machinam comenti maiores noftri regulam fabricauerut;ui
cuius latere uirga prominens ad eam altitudinem qua deprimi fuicum oportet.
contingit fumam ripae partem:id genus méfuraaconiam uocant rufiicuSed ea Qcom-a mcn
quoqj fraudem recipit:cum plunmu intereft utru eam pronam an red:a pona .	genus
Nos itaqj huic machina quafdam partis adiedmus :qux contendétium lite dii/ pa^1-a£or+
putationeqj dirimerent,Nam duas regulas eius latitudinis:q paftfator fulcu fa
(fturus eft m fpeciem grarcac litterae decufabimus :atq3 ita medie parti:qua regu/
ix comittutur:antiquam illam ciconiam infiximus:ut tàq fuppofitx uafi ad p/
pendiculum normata infifteret, Deinde tranfuerfe quae eft in altera uirguiae fa/
bnlem libellam fuppofuimus ,Sic compofitu organu cum in fulcu dimiftume: Organum
litemdomini &c conductoris fine iniuria deducit,Nam ftella qua diximus grae/
cae litterae faciem optinere:pariter ima folia: folum metitur atqj plibratiquia fiue
pronum feu refupinù érpofitóe machina deprehéditur,Quippe pdicfta uirgula
fuppofita libella alterutru oftenditmec pariter patitur exadtoré operis decipi.
Sic pmenfum ÒC plibratu in fimilitudiné ueruadi femp procedit.tantùqj (patii linea promota occupatur:qtu ut fufus fulcu s longitudinis ac latitudinis optinet; atqj id genus pparandi foli pbatiflimù é.
Quot modis uitis ponatur:aut i proufciis:aut i italia, Cap*xini.
Equitur opus uinea cóferéd®:qua uel uere uel autuno tépeftiue depo f	nitur, Vere melius fi aut pluuius aut frigidus ftatus cali é : ut ager pin/
guis:autcapeftris&uligiofaplamcies,Rurfusautunouficca:iica i a
c aeris qualitas: fi exilis atq* aridus capus: fi macer praruptufue collis. Vernaq? ^aleoluf ue| pofitois dies fere quadragfta funt ab idibus februarii ufque in aqnodium, Rur •• i-fus autónalis ab idibus odobris in Kalédis decébns .Satois autem duo genera maleoli uel uiuiradicis quod utrunque ab agricolis ufurpatur:& in prouiciis ma gis maleoli. Neque enim feminanis ftudent : nec ufum habent faciéda uiuiradi
pter firmitate facilius fuftfeat. Deide adolefcit maturius : qdeuéit ut celeriuf quo Viuiradix que fit tépefìiue edédis frudtiboitù etià nihil dubium é fapius traftatum .pot ta adolefcit cele men maleolus protinus inuicem uiuiradicis coferi foluta óc facili terra:caterum rlus* défe gratis utique uitem defiderat.
Melioré effe pofitioné paftinato folo q nouali »	Cap. xv.
f	Eritur ergo prius in emundata ioccataque & aquata paftiatoe: macro
lare nequeo* Nam paulo ante cum de fumma patte farmenti difputarem : qua fagittam dixeram uoatari:colligebam fere intra quintam uel fextam gemmam: qux fint pxix ueten farmento frudus medii *Hanc ergo foecuda ptem cofumit: q cotorquet maleolu. C d & ea ps qu* duplicatur tres gemas uel quattuor opti/
tauenm"quamur in eiufmodi maleolo: quem neceffe eft facere longiorem fi uolumus detortum depa'gere*Nec dubm qn gem^ cacumini proxfa qua fdti foecunda in eo relinquantur ex qbopapinis pululat uel Itenles: uel certe mius fe races*quosrulliciuocant racemanos.Quid qplutimu iterefì ut maleolus qui Racemarii* deponitur ea parte qua eli a matre decifus :coalefcat : & celeriter cicatricem du/ cat Nam fi id fatìum non eft uelut per fiflulam ita p aptam mtis medullam ni/ mius humor trahitur udéqj truca cauat* Vnde formicis alnfqj animali us : qux putrefaciunt crura uitium; latebra probetur* Hoc autern euenit retortis emini/ bus.Cum enim per exepaptionem ima; ptes eorum putrefacta; (unt.apte rn^u Pangédi opti la deponuntur, Atq? irrepétibus aquis prardidtifqj animalibus celeriter ene cut* ma r5*	Quare pagendi optima efl ro reéti maleoli:cuius imu caput cófertum ef^ biiur/
Cicatrice ob/ co pattini angutti faucibo ferramenti facile cotinetur :ac deprimitur .Id qj farmen ducut*	tum fic demerfum citius coalefcit ,Nam 8C radices e capite qua recifum é : aque
mittit:qua cum creuerunt cicatrice obducunt:& alioqn plaga ipfa deorfum fpc More ifundi/ dlans non tantum recipit humorem quantu illa:qua; reflexa 6c refupina more i/ buli*	fundibuli p medullam tranfmittit qcqd aquarii cadeflium fupfluxit*
Qua lógus debet eé maleolus*	Caput xyiiii,
Ongitudo qua; debeat eé maleoli:paru certa é :cu fiue crebras gemas ...	[	habet:breuior faciendus é :feu raras lorigior: attamen nec maior pede
Longitudo	nec dodrante minor ette debet * Hic ne p fumana terra: fitiat attatibus
maieoLi»	deorefliis altius cum adoleuerit exéptionem diflicilem pbeat.Sed hac pia
Palmipeda/	!Ubitmadearó=Po^palmip(dalùdepom.Vallis/^
Trigémis un ginofl	fitu ferimufetià trigémé:q é paulo minor dodràtedongior utiqj femi
de»	pede.Ifqj no ab eo trigémis ditfus é:q omo tnù oculo^efì:cù fere circa plagam
q matri abfcifusé:plenus fit gémaru:ledq> his exceptis qbus ett freques in ipf° capite:tres deiceps articulos totidéqj gémas habet* Sup catera illud quoq; fuie maleolu fiue uiuiradicé ferété pmoneome lémia exarefcàtiimodicù. uétu foléqi uitare:q uterque no incomode arcetur obiedtu uettis: aut cumflibet défi tegumi nis *Vemtamé prafìat eligere fationi filétis uel certe placidi fpiritus diem.Nam fol umbraculis facile depellitur. Sed illud etiam quod nodu tradidimus : anteq difputationiclaufulàimponamus dicendum ett*Si plurium generum uites ha/ benda fint aque feparata & dittinda fpecialiter :an cofufe & mixte cateruatim» Prius ditteremus de eo:quodprimu ppofuimus*
Quot genera uitium ponenda fint*	Cap* xx*
nodio fumi:ut ab utraqj patibD interuallis difìcnt *TaIi cójfìtioni luli'us Atticus abunde putat eflè maleorù fexdea.IHa nos tamen plus quattuor milibus coniè/ rimus»Quf negligétia cultoi^ magna pars deperit:& itentu feminù estera qua: uirentirarefcunt:	Quéadmodù & quo epe uitis ferenda fit.	Gap, xvu.
E pofitoe furculi non minima difputatio fiiit inter auctores ♦Quidam d	totum flagella ficut erat matti detractum crediderunt fatione cóuenif »
Idq; per gémas qnas nel etiam (enas ptiti complures taleolas terra ma dauemt. Quod ego minime probo :magifq: a (lentior his aucftonbD' q negauerùt efle idonea frugiba fiipioré partem materia:folaque eam qua efl mneta cu uete qagltta	• j
re (armento probauerunt ♦Catena omné fagittam repudiauerunt. Sagittam ru Alci uocàt nouiflimam ptem furculi : (iue quia lógms receffit a matre &c quafi e/ micuit atque profiliuit:feu quia cacumine attenuata pradidi tali fpeciem gerit.
tibus prompta erat:& ante oculos pene ex pofita. Omnis enim foecunduspampi
nus intra quintam aut fextam gemmam ftu&u exuberat :reliqua parte quis 15/
giflima uel ce(Tat:uel perexiguos oflendit racemos* Quam ob caufam fterilitas
cacuminis iure ab antiqs incufata efl.Maleolus autem fic ab iifdem pangetur : ut Sterilitas ca/
nouello farmento pars aliqua ueteris hareret.Sed hàc pofitionem dànabat ufuf* cummis icu/
Nam quicquid ex uetere materia relidtu erat:depre(Tum atq; obrutum celeriter feta.
humore putrefeebat tproximafque radices teneras & uix dum properantis uitio
fuo enecarat*Quod cu acciderat:fupior pars feminis retorrefeebat * Mox lulius
Atticus : SC Cornelius Celfus atatis noflra celeberrimi auctores patrem atq; filiu Cornelius C-r..... - r_____•__i r i. ■ r ___________i___________tnna» CeKusatatlS
cum :quo lemma panguntur, v nae eucticpaiui^ -*— ;—; —* ueteres qua refodiebantur.Hac enim propria appellatio reflibilts uineti erat. Nunc antiquitatis imprudens coluetudo quicquid emoti foli uineis praparatur: repaflinatum uocat .Sed ad propofitum uitiofa eflfut mea fert opinio)Iulii Atti
infra/
rut :qqua: itegra &c inmolata fine iniuna copofita efl. .Deide quicquid recuruii. Se furfum uerlus fpedat :diuerfum efl.Cum tempefliuum eximitur in modum humi repugnat obludanti foffori-Et uelut uncus infixus folo anteq extrahatur prarumpitur.Nam fragilis efl ea parte materia :qua torta 8c recuruata cu repo neretur coeperat uitium -.propter quod pfracta maiorem partem radicum amit/ tit. Sed ut (comoda ifla pratereamteerte illud quod efl inimiciflimum diflimu/
gmtatem miretuncum ftingi biturice frucftibus opimis.hic paribus chic refpon/ dent.illinc arcela curfus:illinc fpione ualifcene conuertant:quib alma tellus an nua uice uelut sterno quodam puerperio Istam hortiba difìamuflo demit ube/ Peris palmiti ra t in{;er qUCE fauetlte libero petis palmitibus uel generis alui. Vel flauentis ac/ buC	rutili uel purpureo nitore micantis : Vndiq? uerficoloribus pomis grauidus colla/
Verficolorib tet autùnus, Sed hsc qms deledtant mtilicas tamen uincit uoluptatem* Nam pomif.	& paterfamilis libenriufad fpectaculum rei fus qto efì ea luculennor defcendit.
Luculétior, qUocj qe facro numine poeta dicit :
Oculufdomi	quocùqj deus rircum caput egit bone flutti :
Verum quocuqs domini prsfenris oculi frequenter accedere :in ea pte maiorem in modii frudìus exuberat. Sed omitto illud quod in defcriptis etiam uitibus con tingere potefl nlla qus funt maxie (pedanda perfequan Diuerfs nots flirpes nec pariter deflorelciitmec ad maturitatem fimul pueniunt. Quam ob caufa q Sparata generibus uineta no habet :patiatur alterii icómodum neceflè é: ut aut Frudus pre/ ^ruc^um pf^coquem eleuettqus res mox acorem facit:aut fi maturitatem 'er cox aceréto exPe,af: a“ttat	P1^ 9“« popelaabmbus uo
lucrum pluuulq; aut uentis laceflita dilabitur ,Si uero intenedionibus truci uu* carpere genus uetat : primum negligenris uindemiatoris aleam fubeat. Neque enim fin gulis totidem antifhtes poflìt dare: qui obferuét prscipiantqjine acerba _ UUS demetantur, Deinde etiam quarum uirium maturitas competit cum diuet Multi anona	nota, fmt ; melioris guflus ab deteriore corrumpitur . Cofufufque i unum mui
taru fapor : uetuflatis impatiens fit. Atque ideo neceflitas cogit agricolam mufli ànonà expirneum plurimum prscio accedat:fi uéditio in annum uel in sflatem certe differri poffit Jam illa generum feparatio fummam commoditatem habet: q? uimtor cuique facilius fuam putationem reddetteum fcit cuius nots fit hortus quem deputat Jdque in confemineis uineis obferuan difficile efl:quia maior ps putationis per id tempus admim Aratur : quo uitis neque folium notabile gerit. At multum mterefl pluris ne an paucioris materias pro natura cuiufque flirpis uimtor lummittatiprolixifue flagellis incitet: angufla putatione uitem coerce/ at, Csli quam partem fpedat genus quodque uineti plurimum refert, Neque enim omni calido flatu nec rurfus frigido Istatur. Sed efl proprietas in furculis Cotriflatur ut alii meridiano axe conualefcant :quia funt calidiores, Alii feptentrionem defi sflu futculi, derent:quia contriflentur sflu.Quidam temperamento Istentur orientifuel oc cidentis. Has differentias feruat pro fitu & pofitione locorum : qui genera pef hortos feparat. Illam quoque non exiguam fequitur utilitatem : q> & labo / Maturefcere rem uindemis minorem patitur & fumptum » Nam & qus maturefèere in/ incipiunt:	cipiunt tempefliue leguntur :6C qus nondum maturitatem ceperunt uus : fi/
ne di (pendio differuntur. Nec pariter uetus atque tempefliuus frudtus pra’/ cipifat uindemiam:cogitqueplurisoperas quantocumque precio conducere» iam<5£ illud magns dotis eflpofle guflum cuiufque generis non mixtutn*
Rudentis igitur agricola? eft uitem qua precipue probauerit: ulla inter p	ueniente alterius nota fìirpe conferete,Numeruqj qmaximù eius (em/
per augere,Sed prouidentis dtjdiuerfa quoq; genera deponere .Neqj enim unq fit mitis ac temperatus é ànus ;ut nullo [còmodo uexet aliquod uitis genus: fme ficcus é id cotriflatur : feu pluuius : quod ficcitatibus gaudet: feu frigi/ dus & pruinofus : quod non efì patiens uredinis : feu feruens quod faporem non g - £ a| • q furtmet, Ac ne nunc mille tempeflatu iniurias pfequar : femp eri aliquod quod c ^ wtes uineas offendat. Igitur fi unum genus feuerimus :cu id acciderit quod ei noxii e fi :totauindemiapriuabimur:neqj enim ullum erit fubfidiu. At fiuaria uine/ ta fecerimufaliquid ex iis inuiolatù erit:quod fruciu pférat.Nec tamé ea cà nos debet compellere ad multas uitium uarietates :fed quod mdicauerimus eximiu genusudquant*multitudinispoffumusefficiamus:quoddeideproximùa pri mo:tii quod eff terti* uel quart* jquodqj eatenus uelut letat u quoddam còte/ pfimus tetradeo : fatis é em' p quattuor uel fumù quinqj genera uindemi* fortu nam operiri.De altero quod mox propofuerà:nihil dubito:quirt per fpecies dige rend* uites difponedsqj fiint in proprios hortos feminis ac decumanis diffingué d*.Nec quod ipfe potueram a meis familiaribus optmereiut ante me quifquam cord q maxie id probabit jeffecerit.Eft eni omnium rufticoijz operum diffidili/ mum:quia &c fumam diligentiam legédis defiderat femibus: & in difcernendis maxie pleraq; foelicitate Qc prudentia opus é.Sed interdumfquod ait diuinus.au niuinus au/ <ftor PlatoJrei nos pulchritudo trahit: uel ea confectandi qu* propter mfirmita/ ^ol; p[at0t tem comortales natur* confequi nequeamus Jffud tamen fi stas fuppetat 8c fci entia: facultafque cum uoluntate congruanno agernme perficiamus : quis non minimo statis fpatio pfeuerandu. Sed ut magnus numerus p aliquot anos di/ fcematur .Neque enim oe tps pmittit eius rei iudicium. Nam uites qus propter fimilitudinem coloris:aut trunci flagelloruue dignofci nequeunt: maturo nuòlu foiu(que declarantur: quam tamé diligétiam nifi p ipfum patréfamili* exhiberi polle no affirmauerim ,Nam credidiffe uillicis uel etiam umiton focordis e : cu quod longe fit facilius:adhuc ppauciffìmis agricolis contigerit :ut nigri uim ftir/ Perpauculi / pe careàt:quis color uu* poffit uel ab iprudétifTimo deprehédi.	mis.
V tru diflindlis genenba uitiu horti coferédi fint,	Cap, xxi.
Lia tamé unum mihi ratio fuppetit celerrime quod ppofuimus efficié i di fi fmt ueteranes uine* : ut fepatos fuico^ cuiufque generis p fingu/ los hortos inferamus :fi paucis anis multa nos milia maleoni infitis p/ cepturos.atqj ita difcreta femina p regiones cofituros:nihil dubito.Eius porro fa ciéds rei nos utilitas multis de caufis compellere pot .Et ut a lemonbus incipia: primu q ad omné rattoné uitaz non folum agricolationis : fed cuiufque difciplm* prudétem deleétant impéfms ea:qu* propriis generibus diffinguuntur :q qux pafTim uelut abiecfa & quodam aceruo confufa funt. Dei'de q uel aliemffimus Kfius d ruffic* uit* fi in agrum tempeffiue ueniat tfumma aim uoluptate natur* beni ^ ^
quos humili flatu uitis plerunqj luxta terrà coercetur. Cuq: mgo deflinetur a ti ore funcìaméto flabiliéda fit;fi modo quàdo fcandit excelfius plus aliméti terra:/ In maritàdis 9 defiderat.Et ideo i mantàdis arbonbus nemo minore pedaneà fcrobé uitibus arboribus	cóparat.Cetei^ illa pai^ prudés agricola^ fludio praapua eé comoda huilis po/
fitionisjqj celeriter adolefcàt fefatqua nó fatigatur multo foli prefla podere: fiantqj ubenora qua leuiter fufpenfa fint. Nà utraque ifla Iulii Attici ratio com minatur exéplo arbufliua pofitioif; qua.Cmulto ualidioré fettilioreque flirpeni reddit:quod no facerent;fi no laborarent altius demerfa feia .Quicqd repaflrna ti humus du efl recés foluta laxataqj uelut ferméto quodà itumelcit: cu deinde nò longiffimà cepit uetuffaté còdenfata fubfidii;ac uelut matàtis radicis uitium fumo (ole deflituit.Hoc auté minus accidit noflra fatioi;qua maiore méfura ui tis dimittitur.Nà q> f profudo feia frigore laborare dicutur.nos quoque dirti / mur.Sed no efl dipondii 6c dodrantis altitudo qua iflud efficere pofnticu ptx/ ferti quod paulo ante tulimus jdepreffior arbufliua mas fatio tamé effugiat prx dtdlù incomodum.
N5 oportere unius uiuiradicis duos palos ueflire: fed finaula feia fingulis ad miniculis effe combuenda.	Cap.	ii»
Lteiji dlud quod minori ipenfa duos palos unius feis flagellis cenfent a mantari, falfiffimù» Siue eni caput ipfu demortuu efl;duo iduatur Statumina	flatumina.fii mox uiuiradices totidé fubflituenda fimtiqua numero
fuo ratione cultoris onerat. Siue lenit ; St ut fape uemt uel nign é genens uel paiy fertilis;nò i uno fed i pluribus pedamentis frudtus claudicat;qq etià genera ffir .	pis mté fic in duos palos dmifam reip rufhcaip prudétiores exiflimant minus fer
Mergis pro / ^ fore:qU1 crate fradlura fit. Et iccirco ueteres umeas mergis propagare potius Pagare *	^ totas demere. Idem ipfe Atticus pr^apit.-q mergi mox facile religentur; ita ut
quaque uitis fuis radicibus tanq propriis fudamétis initatur. Ha:c auté qua: to/ to proflrata corpore cu i ferius foìù quali cògelauit atque irretiuit craté facit : St pluribus radicibus inter fé cònexis angitur ; nec aliter q fi multis palmitiba graua ta deficit.Quare per oia premieri duoba potius femimbo depofitis q unico peri/ clitarimec id uelut còpendium confed:ari:quod in utràque parte lóge maius af ferre poffit difpcndium ,Sed ia prioris libri difputatio repetit a nobis ^pmiffd & quentis exordium.
Nouam confitionem uinex nifi magna Si affidua cultura adiuuetur celen/ ter interire.	Cap.	iii.
N omni genere impenfa^fficut ait GrxcinusJplenquenoua °Pera,^r cannir n tue ^ tlUS au^Plcant:ur:q tuentur perfedla.Nam quidam ab inchoato ^ t r ne feòla	m°S extruunt:nec per*dificatis cultum adhibent. Ndnulli flrenue ia
U ‘ 1 bricant nauigia; nec confumata perinde inflruunt armamentis minifl^1 dUc*
Noua opera fortius aufpi
fed uere me^ códere:ac feparatù repóere due é ille biturìcus fcu bafilifcus feu fpi
nofus.qujc genera cu. ficdiffufa funt:qa mhil fteruemt diuerfe natur* quod re/
pugnet ;ppetue tamé nobilitàtur'Neqj eni pofl ànos qndecf uel paulo pluns de Ve tu fiate ui
prehendipofTit ignobilitas igufìu;cù lere oé uinù eà qualitaté fortini é:utuetu nutnacqrit
fiate acqrat bonitate. Quare ut dicere mflituimus utilifTima e fi gene^ difpofitó bonitatem
4uam fi tamen optinere non poffìs: fecunda efl ratio ut diuerfe nota: non alias
conferas mtis. q qua: faporem confimilem frudtumqj maturitatis eiufdé pra:be/
ant.PofTes iam((i te cura pomorum tangat)uLtimis ordinibus in ea fine uinetì:
qus fubiacet feptétnonibusjne cd increuerint obumbrent: cacumina ficoip piro/
tunaue Oc malora depangeretQux uel inferas interpofito biémi fpatiojuel fi ge/
uerofa fint adulta tranfferas.Hac de pofitione uinear una. Superefl pars àtiquif/
fima:ut pracipiamus etiam cultus earum:de quibus fequenti uoiumine pluri/
bus differemus»
LVCIIIVNII MODERATI COLVMELLAE REI RVSTICAE LI/ BERQuINTVS»
Contra opinionem Attici & Celfi non effe fatis altos fcrobes bipedaneos ui/ neatias feminibus»	Gap» i»
VM DE VINEIS CONSERENDIS LIBRVM a me fcriptù Pubh Situine coplunbus agricolationis fludiofis relegiflesiquofdam repertos efle ais qui ex/ tera qdé noi tra pracepta laudaffent:und tamé atqj alteri reprehédiifét.qppefemimba uineaticis nimiu me profùdos céfuiffe fieri fcrobes adiecfto dodrante fuper altitudine bipedanei:qua Celfus ÓC Atticus £> diderunt: fmgulafqj uiuiradices fingulis adminiculis pa^ prudéter cótribuiffe: cu pmiferit idé illi aubtores minore fumptu gémis de duétisduocótinuapordine ueflirepedamétajquautraqjibigua magis habét aiflimationé q ueri.Etenifut quod prius propofui pnus refeiiàjfi cótena bipeda danea ferobe luturi fumus:quid ita céfemus altms patinare ti halli méfura ui té pofitunr' Dicet aliquis ut fit iferior tenera fubiacens terra qua: no arceat : nec Repello d uriaa fua repellat nouas irrepetis radiculas : Iftud quidé contingere potei! etii	^
fi ager bipalio moueatur:&c deprimitur fcrobis i regeflo : quod é fermentatum plus dipondiofemiffe.Namfcmp in plano refufos: fed egefta Humohumidior efl:q gradu s foli crudi. Nec fané pofitio feminum pol! altum cubile fubfterm de fiderat .Verum abunde eli femipedanei cófitis refolutam uitibus tetri fubiace re:que ueluthofpitali:atqueetiammaterno finn recipiat incrementa unenti/ umu Exemplum eius rei capiamus in arbuftoiubi cum fcrobes defodimus :ad/ modum exigui puluens uiuiradici fubiiQmus » Verior igitur cauli eli de/
.^lc eni" 0Pt^nl	it-repenàbj numore fìirpibn jSbuenc: nec
& mollis ac tenera	uinculo cóprcfierit.
Z^aon0e^£S fod.cnda ^	n= he^nafcicur^ u^ad,
Vertendum ^^““Y^^s^utOTuertendifolibidenabfutuerùfatearjdelìmendusnó
folum bideti/	cft,c5 quanto crebrior fit:pius prodeiTe foffioné conuemat.Sed cum
t*us,	n	impenuK ratio modfi poflulatifatis plerifqj mfù efl ex Kalendis mar
rii ufo in otfobf. tricefimo quocj die noueila unterà confodereromnefq, herbas & precipue gramina extirparerqua nifi manu elrgUnnrr:& m^fumumraiaun/
hantur.Necpatiamurplufqin unammateria uires & omne alimen u	.
Bini pàpinì re,primo tamen bini pampini fùmittuntunutfit alter fubfidio:u alter torte dea fùmittùtur derit, Cum deinde paulum induruere uirgantum fingula: detrahuntur. Ac ne Clauiculus qua; relitta: funt procellis uentorum decutiantur : molli Se laxo uinculo adfurge q(ì naaniba	tis fubfequi conueniendum clauiculis fuis quafi quibufdam manibus adminicu
la comprehendant,
Pàpinationé maleolis adhibendam.	Gap.	vi*
Oc fi opa^ penuria facere prohibet f maleolo:qué & ipfù pampinare h	cenfemus, At certe i ordinariis uitibo utique obtinédù efì : ne pluribus
flagellis emaciétunnifi fi propagimb futuris profpiciemus.Sed ut fin culis materiis feruiat : qua^ icreméta eligere debebimus : applicato lógiore admi Siculo p quod |>repant in tanta:ut fequéris anni mgu exuperét:&i frulli cur/ uari poflmt. Ad qua menfuram cu incfeuermt cacuminarinfringédi fut: ut po/ tius craflitudine coualefcant:q fuperuacua lógitadine attenuetur. Idé tamé far Nepotes- di/ mmt- ^ {materla- fubmittimus:ab uno ufque i tres pedes & femiflé pàpinabi fcerpimus,	mus:&f0£s gius intra id fpatiu nepotes enatos fapius difcerpimus,Quicqd dei/
de fupra germinauentutatfu relinquioportebit.Magis eni cÓuenietpximo au tuno falce deputari fupioré partem :q sefliuo tepore pa'pinarncù ex eo loco unde Papmationis nepotem ademeristconfefli alte^ fundit:quo enato nullu rehnqmturs oculus in tépefìiuitas « {pfi materia : qui fequente ano cu frutìu germinet,
Tépefliuà elle pàpinationem : q digito palmites deiiciutur.	Cap* vl1^
Mnis autem pampinationis ea eft tempefliuitas: dum adeo tenenza o	mites funt:utleuita^u digiti decutiantur,Nam fi uehementius ^
ruerunt:aut maiore nixu conuellendi funt:aut falce deputata^ q utrunque uitandum efl. Alterum quia lacerat matrem;fi reuellere ceneri •
Qiiofdà emacitas m armentis:qiiofdà exercet in coparandis mancipiis .De tu/ Emacitas in endis nulla cura tangit,Multa etià beneficia: qua in amicos contulerunt :leuita/ coparandis te deftmunt. Ac ne irta Siluie miremur liberos fuos nónulli nuptiis uotifqj qua: mancipiis fitos auare nutriut:nec difdplinis aut catens corpons exeolut irtrumétis .Quid his colligiturr'Scilicet plerùq; fimili genere peccari etià ab agricolisiq pulcherri niepofitas uineas anteq pubefeat uariis ex caufis dertituùt, Alii lùptu anuù. re fugientes : & huc primtì reditu cemfirmu exirtimates fpenderejuhil : quali pia/
He fuerit necerté uineas facere quas mox auaricia detererent.Nónulli magna po Yinea res in/
tius q culta uineta pofiidere pulchru effe dicut.Cognoui ià plurimos q pernia firma , nunx
fu haberét:agru bonis ac malis róniba colédu effe. At ego có oé genus ruris:niii {pajjens
diligenti cura aeque exerceatur:frudduolu effe non porte xudicéitu uel maxime
uineas.Res em é tenera infirma miuriir maxfe fpatiés:qu$ nimio labor	uber
tate c5fumitur:fi modu no adhibeas foecunditate fua. Cu tamen aliquatenus
fec5firmauit;& ueluti iuuemle robur accepitmegligentià fuOinet. Nouella ue/
ro dum adulefcitmifi omnia iurta perceperméd ultima redigitur macie: & fic v
tabefcit:ut nullis deinceps impenfis recreari poffit.Igitur fumma cura ponenda
funt quafi fundamenta:&C ut membra infantium a primo rtatim die confitionis
formanda :quod nifi fecerimus omnis impenfa in cartum recidat mec pratermif/ Impenfa in /
fa cuiufque rei tempefliuitas reuocari queat.Experto mihi crede Siluine benepo caflù recidat
pofitam umeam bonique generis & bono cultore nunq nò cum magno feenore Expto mihi
gratiam reddidiffe. Ideoqj non fòlum ratione fed exemplo nobis idem Gracmus crede Siluine
declarat eo libro :qué de uineis fcripfit:cum refert ex patre fuo fepe fe audire foli
tum Paridium quédam ueterenfé uicinum futi duas filias & uineis confitti ha/
buiffe fund um : euius parte tertia nubéti maiori filise dediffe i dotem. Ac mhiilo / Exeplu h^bé
minus seque magnos frud/fcus ex duabus partibus eiufdé fundi percipere iolitu. tis duas filias
Minore deinde filià nuptu collocarte in dimidia parte reliqui agri. Nec fic ex pri Qc fundum
fìino reditu detraxirte. Quo quid còucitrMeliusfcilicet portea cultà effe tertià
illà fundi :q ante uniuerfa funt»
Proflemi uitem in ferobem 6C recuruatam ufqj ab imo fclo reclà calamo ap/ plicarioportere.	Gap. uii
T nos igitur Publi magno animo uineas ponamus:ac maiore fìuclio
c	colamus,Quarum confitionis folaillacommodiflimaratioert : qua
priore tradidfus exordio;ut fadla in pafìinato fcrobe uitis a media fez re patte fulci prorternatur;& ad frontem eius ab imo ufque reda materies eriga/ cuncalamoq; applicet.Id .n.pcipue obferuandu é.ne fimilis fit alueo icrobsried utexpffis angulis uelut ad ppendiculii frotes eius dirigàtur.Nà uitis fupina in alueo depofita:porteaq ablaqueat uulnenbo obnoxia é.Nàdu exaltare fortius orbe ablaqueationis fofTor ftudet:obliqua uitem plerunque fautiat: &C nonnuq procidit.Meminerimus ergo ufque ab imo fole fcrobis redù adminiculo farmé/ tum applicare: Scita infumum perducere» Tum estera: ut priore libro prai/
falce fittne (x trafuerfa fuerit acatrixtcalefìe fuperina'Jente aqua contineat*Sed necad eà parte: qua efì géma ; (ed ad pofterioré declinatur: ut iterdù potius de/ Delachry / uexa | in germine delachrymet. Nanque defluens humor cacat oculum : nec met.	patitur crefcere.	_
Quod fitoptimutépus putidi.	Cap.	xi,
Vtandi auté duo funt tepora. Melius autéfut Mago aitjuernu:anteq p	furculusprogerminet:cu humoris piéus facile plaga & lene 8>C aqua/
[c accipit:nec falci repugnat. Huc at fecuti funt Celfus & Atticus.No «r	bis neqj angufla putatióe coercéda fefa uidenturmifi Ci admodii malida fut: ne/
ernaputa/ qUe utlq3 uem0 readéda. Sed prioquidé ano quo flit polka ifrequétibo fbflioni t10*	bus omnibus méfibus dù frondet:ac papinatiombo adiuuàda funt: ut robur ac/
cipiant. Nec piufcj uni materia feruiat:qua ut educauerint:autfmo uel uere ft ..	magis copetit abradéda:&: nepotibus quos papinatioe i Tuperiore parte ornile/
. eP°j1 us 1 rat;liberanda cenfemus:atqueita f iugù fponenda.Ea enilenis & redta fine ci/ -ran a	catrice uinea efl : qua: fe primi anni flagello fupra iugu extulit. Quod tame apci
paucos agricolas &c raro c5 tigit. Id eoqj pradidli a udiores primicias uitis refeca re céfuerunt.Sed nec utique uerno ofbo regioibo melior putatio é. Nà ubi calli fngidu efl;ea (me dubio eligenda é.Vbi uero aprica loca fut;moilefque hyemes .	optima 8c maxfe naturalis efl autumnalis:quo tepore diurna quada lege & ater
In apricis na frudlum cù fronde flirpes deponunt: autumnalis Quomodo maleolus refecandus fit. Cap,	xii.
putatio.	Oc lacere: fine uiuiradicé fiue maleolu c6feueris:cenfeo.Na illa uete/
h	ré opinione dànauit ufus : no efle ferro fràgendos àniculos maleolos :
ai reformidét.Quod fruflra Virgilius & Saferna Stolonefque & Ca Error Virgilii tones rimuerunt:q non folli in eo errabat:qd primi ani capillaméta feminù ita dia patiebantur, fed poli biennium cù uiuiradix recidéda erat :omnem fupficié amputabant folo tenus iuxta ipfum articulum : ut e duro pulularet, Nos autem Capilaméta ' magifter artium docuit ufus primi ani maleoloiy formare ìcrementamec pati ui Magifler ar / tem l’uperuacms fródib luxuriàtem filuefcere.Nec rurfus in tantum coercere: tium ufus	quantum antiquipdpiebàt:ut tota fupficiem àputemus.Nà id qdé maximum
cotrarium efl.Primum q? cum a terra decideris feia:uelut itoierabili afledla uul nere pleraqj itereunt'Nónulia etià;qua ptmaater uixerunt : minus fcrcundas Pululant.	materias afferunt,Siquidc e duro qua pululàtiofum cófeflìone papinana
fime frudlu carent. Media igitur ratio fequenda efl : ut neque foie tenus maleo/ lum recidamusmec rurfus in iongioré materie prouocemus. Sed annotato fupe rioris anni pollice iuxta ipfà cómiflurà ueteris larméti una uel duas gémas re!m quemus;ex quibus germinat,
„•	Quéadmodum pedanda fit uinea :& decanterio. Cap. xùi»
p	tationé feqtur ia pedanda uinea cura. Veiy hic annus ncndu uehe
mente palum aut ridica defiderat .Notatum efl eni a me plerunque
nea.
Alfc^ qa faudatjquod f uìridi 8cadhuc ftirpe imaturafierinoxiù e.Negj enim Nó eatenus eatetmsplaga cólhrit:qua uefìigiù fecit acies.	P^3ga cófiflit
Non oportere per rifate pàpinos abnodare. Cap. viii.	quauefiipiu
Ed afìiuis calonba falce uulnus penitus fpreflù : & lamis ihacrefcit : ita fecit acies'.
^	ut nó minima pté de ipfo matris corpore necet. Atqj ideo fi là cauhbo
duns falce adhiberi neceffe é:id paulù ab ipfa mfe recidendo é'&ue lut refeces reliquédi flitcaloris excipiàt iiuriàieatenus q nafcutur a latere pai Refeces rnites.yltra enf nó ferpit uaporis uiolétia.In maleolo fimilis ratio é pàpmadi 6c
ns : 3c ipfe exceflèrit pedale lógitudiné decacumiare cóueniet : ut i ceruicé potius ^ cófirmetur:& fit robuflior. Atqj hac pofito^: fèminù prima cultura eft.
Per autumnum ablaqueandam effe uineam.	Cap. ix.
Equés deinde tpsfut prodit Celfus & Atticusiquos iure maxime no/
(	ftra atas probauit)poft idus odtobris priufq frigora fuadant: uitis ab/
laqueanda é. Quod opus adoptas offédit afimas radiculas:eafqs- pru dens agricola ferro decidit.Nà fi paffus é cóualefcereriferiores deficiunt : atque Viris abla / euenit ut umea fuma pte terreni radices agat : qua 3c frigore ffeflétur: & caleri/ queanda. bus maiore i modu aftuétiac ueheméter fitirematte i canicule ortu cogàt.Qua re qcqd i fefqpede natu é;cu ablaqueaueris recidédù é.Sed huius nó eadé ratio é amputandnqua traditur i fupiore pte uitis.pjà minime ablaqueanda plaga é mimmeqj applicandù ferramétum ipfi matri :cù fi iuxta truncù radice pcideris: aut ex cicatrice plures nafcétur :aut hyemalis ablaqueatóis aqua bruma ccgela/ tioniba noua uulnera puretióc ad medula penetrabit :qd ne fiat recidere ab ipfo codice ftatuimus digiti fpaciotcóueniet atque ita radiculas pracidere:qua fic ad empta nó amplius puiulant:& a catera noxa truncum defendunt. Hoc ope con fumato fi eft hycms in ea regione placida: patens uitis relinquenda e fi: fin uiolé/ tior id facere nos prohibet,ante idus decembris pradiifìi lacufcuh coaquadi lùt.
Si uero etiam pragelida frigora regionis eius fufpeda erunt:aliquid fimi:uel qd efl commodius : columbini riercons:aut in hunc ufum preparata ueteris urina fenos fedarios anteq uitem obruas:radicibus fuperfundas. Sed ablaqueare om/ nibus autumnis oportebit primo quinquennio:dum uitis conualefcat. Vbi uero truucus adoleuent:fere triennio mtermittédus eff eius operis labor. Nam & mi nus ferro crura uitiumladunturmec tam celeriter radicula in ueterato cort.ce enafcentur.
Quemadmodum ablaqueata uinea putetur. Cap, x.
Blaqueationem deinde fequitur talis putató: ut ex pracepto ueterum a	audiorum uitis ad unam uirgulam reuocetuneaque readatur d uaba D •
gemmis mxta terrà relidbs.Qua putatio non debet fecundum articu Putatl°* lum fieri ; ne reformidet oculus : fed medio fere internodio ea plaga obliqua
C^bM'Vv.M. pcNwTcU	/aLc /T„/S) C3y~ynfi~t> vTtte ^K!
~r">"2i-	/7tfh'frtc6x	>»k K-*i/u yyfZ:*- ~l^V^ up77t C*hp':
“\i t >-i	t ^ ir>nit
funt:qui in hunc ufum fuerant depofiti * Vel fiue hi quidem funt ex ordinaria ulte:in alterum palù mergus é attrahédus» Nam plurimù iterefl adhuc noua Pedamen	cófitione pedamé oé uefìin.Nec mox uinea tu fubfèrricù frutìus capiendus c,
Mergus-q* Mergi genus é:ubi fupra terrà iuxta fuu admimculù uitis curuatunatqj ex alto fcrobe lumerfus perduciturad uacàtem palum.Tu ex arcu ueheméter citat ma terià:qux protinus applicata fuo pedaméto ad iugù euocatur * Sequente deide ano ifecatur fuperior pars curuaturaiufqj ad medulàme totas uires matris pro/ pagata flagella in fe trahat;&: ut paulaticódifcat fuis radiabus. Ab ima deinde c »• j • pciaitur pxie palma :qux ex arcu fùmifla é. Et id quod a matre abfciflum recef/ ero icu o	(-1C:C£5feft{ a lacere circùfoditur : 8C fcrobiculo fadìo ad imù folù prociditur. Ado/
bruiturqj ut Se radices deorfu agatmec ex ^pinquo negligenter f fuma terra refe d:a progerminet. Tépus àt nò aliud magis idonei! é hùc mergù amputàduq ab y idibaodtob.iidus nouébr.uthibernis méfiba fuas radices cófirmet.Nà fiid uere fècerms quo gémare palmites fcipiùtimatris aliméris fubito deflituta làguefeit. Quo tepore uiuiradix tranffèréda fit.	Cap.	xvii*
Ade ratio ertitràfferédomaleolo.Nà in fecùdoautuno fi cali & loci
Gémere pai tmtes.
e	qualitas patitur :cómodiflime pofl idus oritobn$ exéptus cófèquetur.
Sin auté aliqua terra uel aeris repugnat riuria : tépefhmta s eius i pro/ X	^	^ ximu uerdiffertur.Neqjdiutius f umeisrelinquédus é:neuires abfumat:&: or/
• - «.	^ dinaria femina infeftetrqua quàto celerius liberata funt cófortio uiuiradicu :tait
to facilius cóualefcut. At i feiario licet trimà atqj etià quadrimà uité refèdtà: uel angurie putatà cu riodire :quomà nò cófulitur uindemia. Cu méfem tncefìmU Statuminiba exceriit pofita uinea.i.terno autuno uehemétionba fìatuminiba flati ipedienda impedienda, eri ita : no ut iibet aut fortuito faciendù Nà fiue prope truncù deponitur palus: pedali tamen fpacio recidédus eri.ne aut premanaut radice uulneret.Et ut fbf/ for tamen ab omni parte femma circufodiat. Ifque palus ponendus eri:ut frigo/ Paxilo palus rum & aquiloni] excipiat uiolentiam:uitemque protegat:fiue medio interordi/ adigendus ♦	nio pangetur : uel deponend us eri » Vei prius paxillo perforato folo altius adigen
dus eri:quo facilius & iugù Si frudum fuflineat.Nam quanto propius trucus cum ridica flatuitunetià leniter defixa flabilior é:quonià confìringens uité rtni M5 pandant tua uice furiinetur & fuflinet.Statuminib^ deinde firmiora iuga funt illiganda: onef fruduù eaque uel faligneis ptias uel coplunba quafi fafciculis arundinù cónedùtur :ut rigore habeant mec pàdantur onere fruduum.Nà uinex ia matura: fìngulis fe/ minibus fummittéda; funt:nifi fi tamen graalitas uiris alicuius angufìioré puta tionem defid erabit;cuius unus palmes atque idem pauco^i ocuio^ erit reli'quen dus prie* : lugum fortius minufque onerofum eri.
ExhaoindiV Quomodo ex harundmiba mgum faciendum.	Cap. xv»1
mbo luourn *	Rundinespluribus operis iungantur:cum & plunba locis nedunttir*
^	3	E* *que mter fe conuerfìs cacummiba uinaéd* funt:ut acquali5 era
Gtudo totius mgi fit.Nam fi cacumina in unum competuntnmbeeu/
teneram uineà melius adminiculo modico ij uehementi palo adquiefcere. Itaqj aut ueteres(ne noue radicé agant hamdinesjfmgulis uitibo applicabimus binas; aut fi regionis codino pmittit:depóemus haflilia:quibo adnediitur fmgule traf uerf* pertica i una parte ordinis: quod géus iugi catetiù. uocàt rufìid. Murimù _ . T 4 id refert effe quod paulù infra curuationé uitis prorepes pampinus ftatim appre l~atenI ^d' hendat:6d in tranfuerfapotius fefundat qm editaiuétolqj facilius fuflineat fub nixuscanterìo:idqj mgum intra quartu pedé cóuemetalleuan:dù le uineacor/ roboret in pedationem.
Quomodo uitis alliganda fìt,	Cap,	xiiin
Binde feqtur alligator: cuius officiù é:ut re<flà uité producat in iugu:	.
di qua fiue mxta palli efì pofita:ob(èruare debebit qui adneditme i al/ Aihgatons ganda materia flexù pali(fì forte curuus éjfequendù putet, nà ea res °“iau uncà uité iacit: fiue(ut Attico 8c nónfflis aliis agricolis uifum é)inter uité & pa/ la fpatiù reiinqtur:quod nec mihi difplicet. Reda harundo adiungenda Oirpi efì	ita per aebra retinacula in mgum perducenda. Vinculi genus qle fit quo
religantur femina plurimu refert. Nam dum nouella uinea efl ;qmolifllrno ne Retinacula denda efì:quia fi uiminibus falicis aut ulmi bgaueris:increfces uitis feipfam p/ cidit. Optima é ergo gemfta:uel paludibus deledus iuncus:aut ulua.No pefli/ e tamen i umbra ficcata faciùt i hunc ufum arundinum quoqj folia ♦
Maleolis iugù iponédu : Si qalte catetius alleuàdus fit.	Cap. xv.
Ed &C maleolorum fimilis cura agenda efì:ut ad unam aut duas gem f mas deputati autumno ueluerepriufq germinent:iungentur .Is ut
dixi canterius proprius a terra q uitibus ordinariis fubmittendus efì. Capulis illi/ Neque enim editior effe debet pedali altitudie:ut fit qua tenen adhuc pampini gent.Explan capulis fuis prolixius illigent:nec uentis explantentur.Infequitur deinde foffor: tene minuti * qui crebris bidentibus aqualiter Si minutim (oli terga cominuat. Hanc planam toffurà maxim, nos probamus.Nam illa qua in hifpania hibernam appellant; cum terra mtibus detrahitur : Si inmedia fpacia interordimorum confertur ;
(uperuacua nobis uidetur :quia iam preceffit autunalis ablaqueatio;qua nuda/ tilt fumas :& ad inferiores perueniet radiculas:& hibernos tranfmittet imbres.
Numerus auté fofìionis aut idem debet effe qui primi anrmaut una utique fre/ quenter folum exercendum:dum id incremento (uo uites inumbrent,nec patii/ tur herbam fubcrefcere .Pipinationis eadé debet effe ratio huius atque pnoris.
Adhuc enim compefcenda quafi puencia feminù etnee plufq in unum flagellu efì fubmittenda, Tanto quidem magis q> tenera atas eius non fuftinet Si toetu Si materiis onerari.
Quemadmodum nouella uinea frequentàdaé:& propagines faciéda fint.
Cap.	xvi.
Ed cum annicula 3C menfium fex ad uindemiam perdura efì: fubla/ Prafidiarii to frudtu protinus frequétanda eft:6c prafidiam maleoli propagandi maleoli.
Ed quomodo umeta placuerit ordinare :cétenrc fìirpes p fingulos hor/ f	tos (émitis difì:fguàtur« Veifut cmdà placetjm femnugera ofs mcdus
dirimatur:qua diflmcftio prater illud còmoda q, plus folis ÓC uéti ui/ Oculus & ue titopncbcucii ecià oculos & ucfìigia domini res agro iluberrias faalius admic/ ffigia domini titcerta-que a:flimationé i exigédis opfo prabetmeq, enf fallipoffumus perpa, &luberria	ria iterualla mgerto dmifis.Q_ufeua ipfa hortulo^ defcnptio quanto é mionb
Horuli modulis cóafa fatigatione ueluti mmuit:& fimuleos quiopa moliutun& ad fe flmandu fuitat.Nà fere uafìitas iftatis laboris afos debilitat,Nómhil etia pro/ deft uires & prouétu cuiufqj partis uinea^ noflè : utaifhmemus : qui magis aut Sr t " minus coléda fit. Vfdemitonba quoqj ha: femit* & iugù pedamétaque fariénba Portantur	opportuna'laxitate pbent:per qua'uel frutìus uel fìatumma portent.
De pofitione iugi:& quatenus a terra leuandu.	Cap, xx,
E politione iugi : quatenus a terra leuàdu finhoc dixilie habunde é: d	humilimà eé q uattuor pedù : celfifiimà fepté. Quas taméi nouellis fe
mimba uitanda é.Neqj eni hac prima cófìitutio ufea^ eoe debet, fed O i t hu Per	longà ferie ad hanc altitudine mtis perducéda efì.Caite^! quanto hu/
rmdius eft fo mic^^us l"°ld <5c celli humidiorefque uéti:tanto é altius attollendù iugù .N^m Lum tanto al ^tltia uitlum patitur celfms euagan: frudtufque fiimotus a terra minus putte/ tius attolen ^Clt' Et hoc uno modo perflatur uentis:qui nebulà & roré peftife^ celenter ad/ !US a ° m Gccanttmuitùque ad deflorefcendù & ad bomtaté uini cóferùt.Rurfus exilis ter um iug . ra & acclmìs torrenfque	:uel quai uebemétibo procellis obnoxia eft : humi/
lius iugù pofcit. At fi cunéla cópetut uotoùufta é altitudo umeai pedù quinque: tiec tamen dubium qn tanto melioris faporis prsbeant muflù :quàto i editiora iuga confurgant. Pedatam uineà lugatique feqtur alligatoris cura : cui antiqfli Pediata ufea mum elTe debet ut dixi redi conferuare ftsrpémec fìexum ridica perfeqmec pra iugataque ultas fta.tuminum ad fimilitudxné fui uité cófiguret. Id no folum ad fpecié pluri Ridica mum refeI:t j fed ad firmitate & ad ubertaté perpetuitatemque. Ni redus trun cus fimilem fui medulam gerit:per quam uelut quodam itinere fine flexu : fine impedimento facilius terras matris alimenta manit:& i lumapueniunt. At qux eurus funt 8c diftort^mo ^qualiter alligitur ihibentib nodis:& i ipo flexu cur fum terreni humoris ueluti falebras retardante,Quare cum ad fùmum palù re da uitis extenta eft :capirtro coftrfgitur :ne foetu grauata fubfidat curueturque. Tù ex eo loco qd proximù iugo lignù é:brachia difponùtur f diuerfas partis:pai mieque mppofite deorfum uerfus,curuantur uinculo:atque id qd iugo depen/ det frudus impletur. Rurfus curuatura iuxta uincuio materiam expnmit.Qi11 dam eam parte quam nos praecipitamus fupra iugù porrigunt:& crebris uimim bus innexis continen.t:quos ego minime probandos puto. Nam dependentibus palmitib nec pluma: neq? pruina grandinefue titum nocet: quantum religaus de quaù Kempeftatib oppofitis. Iidem tamen palmites priulq fruduf
litas eius partis grauata pondere ia matu^ frudum pronerm't;&: cambo ferifq; reddit obnoxium* At ai iugù in fafce piunba arundmiba alterna cacuminù ui/ ce ordinatu eft : fere qumquémi probet ufum. Neqj eni alia ratio putatióis aut extersecukurxiq qux primi biému Nà & autunalis ablaqueatio fedulo facien da;nec minus uacantiba palis propagines applicacix. Hoc eni opus nunq in/ termittendu efkquin omniba indauretur annis* Neqj enim ea qux feruntur a j)emortufs n°bis imortaliaeffepoffunt:attamen aternitatieo^ ficcofulimusiutdemortuif (uppltu;j lemmiba alia fiibftituamus.Nec ad occidione uniuerfum géus perduci patimur tur Qccidio cu plurni ànoR! negligentia.Quin etià crebrx folTiones dandauquis una pollit	•
detrahi culturx prioris ani, Pàpinationes quoqj fepe adhibendx* Neqjenifa tis efl Temei aut ite^ tota aliate uiti detrahere fronde fu peruacuà, Prxcipuse au/ té decutienda funt omnia :qux infra trunci caput egerminauerunt. Ite fi oculi fingull (ub iugo binos pàpinos emiferunt:quis largos frudlus offendantidetra / bendi funt fingali palmites t quo latior qux fupereft materia confurgat : & reii/
tur* Sed putatoris officili eft pedali fere fpacio cétra iugii uité copefcere : ut e ca pite quicqd teneri eft:per brachia emiftum prouocetur:&: per lugli inflexu prx/ cipitetur ad eà menfuram:qux terrà né poffit cétingere. Sed modus pro umbo trunci feruadus eft :ne plures palmites fubmittàtunq qu bo uitis fufficere queat Fere autéprxdidaatas lato (olo trucoque tres materias raro quattuor defide/ rat:qux per tonde partis ab alligatore dmidi debet. Nihil enim refert iugu i ftel/ lugum i ftel / lam decufari atque deducimifi palmites adiungàtur.Quà tamen fórma no om lam deculan* nes agncolx probaueruntmam multi fimplici ordine fuere contenti* Vei^ ftabi/ lior é urnea & oneri farmentow & fructui ferendo :qux ex utraque parte iugo de uindta pari librameto uelut anchoris quibufdi diftenditur. Tum etià per plu/ ra brachia materias diffundit.& facilius eas explicat uindemiaiqux fiibnixa : q q ux f fimplici canterio frequétiba palmitiba ftipatur * Poteft tamé : fi uel parum late difpofita uinetamel pa^ frueftuofa cxluque né turbidu nec procellofu habe/ at:uno iugo cétentus effe. Nà ubi magna uis & incurfus eft pluuia^ procella^/	pro/
que:ubi frequétiba aquis uitis labefaétatunubi prxcipitib cimis uelut pendens cell°inm * „ plura prxfidiadefiderat; ibi quafi quadrato firmanda eft agm ne. Calidis uero Pampini co/ fiificaonbo locis in omnem partem mgii porrigendù eft: ut prorepétes undique denfentur ca pampini iungantur :	condenfentur camera more : terram fitientem obumbret* men? nlocr'
Contra 8C pruinofis &c frigidis regionibo fimplices ordines inftituédimà Òi fic faci ^n^o atur U lius ifolaturhumus :5c fruftuspercoquitur.perflatuque falubrioré habet.Foffo/ muS‘ res quoque liberius & aptius ladtant bidétis :meliufque perfpicitur acuftodibus frudtus : 8C cémodius legitur a uindemiatore*
Quomodo i hortulos uinex diuidendx fiat*	Cap. xix,
tur :ut fdtari uitif poffit ab ea maxfe ptc :qu3c uulnerata e:papinù fundere* Pie/ runqj auté germe de cicatrice proceditjquod fiue longius profiluerit in flagellu Furuculusex fumittiturifiue breuius i pollice: fiue ad moda exiguù i furunculum :is ex quell capillamento bet 6c minimo capillamento fieri potei! » Nà ubi unius aut alterius fòlli pampi nus prorepfit e duroidiimodo ad maturitate perueniat:fèquente uere fi non ad/ notatus : neqj abrafus efì : uehémenté fundit materia. Qus cu conualuit 8C qua fi brachili fecitdicet tu fuperuagatà parte duramenti recidere:Si ita reliquam iu go fubiicere. Multi fequentes compendili temporis tal is uineas fupra quartum pedé detrucantmihil reformidantes huiufmodi refetì:ioné:cù fere plurima^ fìic uxta cicatri plum natura fic fe comodar : ut iuxta cicatrice nouellis frondibo repullefcàt* Sed cem repulle/ ^	ratlo minime nobis placetdiquidé uafìior plaga nifi habeat fuperpo/
Icunt*	gtam uaIentem materia:qua: poffit inoiefcere:foIis halitu torretur,Mox deinde
roribus & imbribus putrefcit.Hac tamen cu efl utique uinea readéda:prius ab Iaqueare;deinde paulii infra terràconuenit amputare:ut fuperieda humus u£ folis arceat : & radicibus nouellos prorumpentis caules tranfmittat : qua' po mt uel fua maritare ftatuminamel fi qua funt uidua in propinquo propaginibo ue / (lire. Hac auté ita fieri debebunt:fi uinea altius pofita nec in fumo labantis ra Degeneres	dices habebunt.Et fi boni generis eruntmanqj aliter in caffum dependet opera:
priftinum fer cd degeneres etiam renouata priftinù feruabunt ingenium :atqj fuma parte ter/ uantfgemd* ra uix adharebunt:& deficient anteq conualefcant. Altera uero uinea fruftuo/ fis potius furculis inferenda erit:altera funditus extirpanda & referenda. Si mo/ do foli bonitas fuadebit:cuius cù uitio confenuit : nullo modo reflituendam cen/ femus.Loci porro uitia funt: qua fere ad interneaonem uineta perducunt ma/ cies:& fterilitas terra falfa uel amara:uligo:praceps 6c prarupta pofitio nimiu Tofus ieiti/ opacafòli auerfa:ualles harenofa:etiam tofus plus iuflo ieiunus ; fabulomec nus *	minus terreno carens ac nuda glarea : & fi qua eft proprietas fimilis qua uité no
alit* Ceterum fi uacat his 6c horum fimilibus incommodis :poteff ea ratione fi/ eri reffibilis uinea:qua priore libro pracepimus.	Illa rurfus mali generis uinc
ta:quaquàuis robufla fint:propter fferilitatem frudu carent ut diximus:emen dentur infitione fad:a: de qua fuo loco differemus:cum ad eam difputationem peruenerimus ♦
Quemadmodum eadem putentur.	Cap. xxiii
Vnc quia parum uidemur de putatione umearum locuti maxime ne/
.	n	ceffariam partem propofiti operis diligentius perfequemur*Placet er/
Au pic p	go fi mitis ac téperata permittit in ea regione:qua colimus:cali clemé
talionem*	fa(^a uindemia fecundum idus odtobf. aufpicari putationéicu tamé eqnoòti
ales pluuia pcefferint:& farméta iuftà maturitate ceperit,nà ficcitas feriore pu tatione facit. Sin auté cali flatus frigidus SC pruinofus hyemis uiolentia denun ciatri idus iebruaf,hàc cura differemus. Atqj id licebit facere:fi erit exiguus p° feffionis modus. Nà ubi ruris uaffitas electionem nobis temporis negat u&cn/
uariantibD adhuc & acerbis uuis religari debentiquo minus roriba queant putre icere» aut uenris fenfqj deuaftentur.Iuxta decumanù atq; femitas palmites itritl fecus fletftendi funtmepratereutiu incurfuleditur.Et hac qdé ratione tepefli/ luxtadecu lia uitis pducitur ad iugù»Na quse uel ifirma uel breuis é:ad duas gémas recide manum pai da eri: quo uehemétioré fudat materia: quo protinus emittet i iugù*	mites,
Nouella uinea quomodo putanda fit,	Cap»	xxi
Vinquenis uines no alia é putatioiqut figureturtqueadmodu infli/ q	tui dicere fuprameue fupuagetur.Sed ut caput truci pedali fere fpa/ p)uramenta\
tio fit ifenus iugo:quaternifqj brachiistqua duraméta qdà uocat:di/ uidatur i totidé partis.Hac brachia fat erit iterimfingulis palmitiba i frudlum fu mitti: donec uinea iufti fint roboris.Cu aliquot ànis & quaft iuuemlé atatem cepertit: quot palmites relinqui debeant icertu é,Nà loci latitia plures : exilitas pauciores defiderat.Si qdé luxuriofa uitis nifi frudtu compefcitur :male deflore Luxuriofa ui fcit:& i materia frédéque effùditur.In {firma rurfus cu onerata e:aff ligit .Itaqj Hs. pingui terra fingulis brachiis licebit bina iniùgere flagella:nec tamen nùerofius onerare : q ut una uitis odio feruiat palmitiba : nifi fi admod u nimia ubertas plu ris poftulauit.Illa eni pergula magis:q uinea figura optinet:qua fupra huc mo dum materiis diflenditur.Nec debemus cómittere:ut brachia pleniora trunco fint. Verum affidue quom elateribaeo^ flagella licuerit fùmittere : amputanda erunt fuperiora duramentame iugu excedant : fed nouellts palmis uitis renoue/ tur:que fi fatis exercuerintriugo fuperponatur.Sin aliqua ea^ uel fradta:uel pa rum procera fueritjlociique idoneum optinebit:unde uitis anno fequenti reuo/ cari debeatrin pollicem tondeatur:qué quidam cufìodé:aliirefecé:nonnulli pii Cufìos refe diarium appellant.i.(armentum gémaa: duarum uel triu.ex quo cum procefTe/ ces^ pra,jlc|ia re frugifera: materiae :qmcquid eft fupra uetuffa brachia amputetur :& ita ex no rius<pui[efcit; nello palmite uitis pullefeit, Atque hsc ratio bene infKtutai^ uin eap i ppetuu cuffodienda erit,
Quemadmodu ueteranae uineae refiituatur,	Cap» xxu»
I uero aliter formatas acceperius:S£ a multo^ anno^ negligerla fup/ D • f uenent iugù :confiderandu erit:cuius longitudinis fint duramia:qus .
excedant pra:didtà méfurà.Na fi duo^ pedu aut paulo amplius fue/ i allJs ,imnco rit:poterit adhuc umuerfa uinea fub iugu mitti:G tamé palus trùco eff applici/ aPPUcitus * tus. Si eni a uite fdmouetur:8d i medio fpacio duo^ ordinum ad lineam pangi/ tur : trafileria deide uitis ad flatumé pducitunatque ita iugo fubiicitur. At fi du f améta eius logius excefTemt : ut i quartum aut qntu flatumen prorepferint : ma iore fumptu reflituitur,Mergis naque:q nobis maxime placet:propagata celerri me prouenit.Hoc tamen fi uetus & exefa é fiipficies truci. At fi robufla & itegra Statumen minore opera defiderat.Quippe hiberno tepore ablaqueata fimo fariatur: angu fteque deputat : & iter quartum & tertium pedé a terra mtidiffima parte corticis acuto mucrone bramenti uulneratur.FrequentibD deinde fofluris terra permifee
uulu	dixipiL ;oDnqu« roLUUiccjj lien ueuenni^arn uuua	- -- >
cicatrice non obduxerunt:c6modius aquam fiindunt,Tranfuerfe plui humons & percipiunt & continent » Eam culpam maxime uinitor fugito* Sarméta lata ixetera male nata contorta deorfum fpeclantia deadito. Nouella 5C fruduana Annotinos re immittito brachia.Tenera 6c uiridia feruato. Anda & uetera falce amputato* fecatc,	Vngues cuflodum annotinos refecato*In quattuor ferme pedes fuper terram ul
tem elatam totidem brachiis componito : quorum lingula fpertantdecufati iugi partis Tum uel unum flagellum fi macrior uitiseritiuel duo fi plenior brachio cuiq; fumittito :eaqjiugo fuperpofitapraripitato .Sed meminifleoportebit :ne in eadem linea unoqj latere brachii effe duas materia!plurefue pariamur. Nàqj ita maxime uitem infeflat : ubi non omnis pars brachii pari uice laborat : atque Extigitur.	^ua potione fuccum proli fua difpenfatffed ab uno latere exugitur. Quo fit ut
ea uena cuius omnis humor affumitunuelut i<ffa fulgure areicat. Videtur etia _	focaneus palmes :qui folet in bifurco medius prorepere:& iccirco eum prandio
ocaneus pai UOCabulo tuffici appellant rq- inter duo brachia qua fé diuidit uitis enatus uelut lnes’	fauces obfidet:atqj utriufqj duramenti trahens alimenta prorepit .Hunc ergo fa
q imulum diligenter idem amputent: & annetfant priufq corroboretur * Si ta/ men ita prxualuit :ut alterutrum brachium affixeritrid quod ibecillius eff tollit 8c ipfe focaneus fummitur.Recifo enim brachio aqualiter utriqj parti uires ma/ ter fuminiffrat .Igitur caput uitis pede ifra iugù c5ffituito:unde fe pandant qt/ tuor ut dixi brachia :i quibus quotannis uitis renouetur amputaris ueteribus 6C fumiffis nouis palmis :quarum deledlus fcite faciendus .Nam ubi magna ma/ teriarum facultafeff iputator cuffodiredebetme aut proximas duro id eff ab tru co & capite uitis relinquat :aut rurfus ex tremas. Nam illar minimum uindemia: coferuntiquom exiguum frudtum pra:bent .Simile falicet pampinariis ha- uité Palmx fumit ex^arlunt :cluia nimI°	onerant :& ufqj in alterum ac tertium palum : quod
tentur.	uitiofum effe diximus:extendunt. Quare medio in brachio cdmodiffime pai/
ma fumittentur:qua nec fpé uindemiadeflituant :neccmaaet ffirpem fuam. Nónulli fr udius auidius eliaunt extrema 8c media flagella fu mittendo: nec mi/ nus proximum duro farmétù in cuffodem refecandotquod faaendù nifi permit tentibus foli & trunci uiribo minimecenfeo .Nàita fe induunt uuis:ut neq? an/
Subfidiarius te maturitatem facere:fi begnitas terra: atqj ipfius trima latiaa non adfit :fubfi/ diarius idéqj cuffos in pollice refecari n6 debet:cum palma1 ex qba proximi fiu/ dius fperantur:idoneo loco fita fint.Na ubi ligaueris eas 8c f terrà fpedlàris de/ flexeris:ifra uinculum materias exprimis. At fi longius q ritus agricola^ permit tit : & a caoite u i n c	. a? i r ^.i.'_____ T____ -i ■ ______„c»»-irr:
-------- v-v qua maxime mxta truncus duo^ articulor uel tnu reiiq^/
mus.ex quo qu pollice ^pxfo ano citata materia formet i brachili, Sic reafa uittS ac reiiocata i iugu co tineat. Sed I fùmittédo cufìodé hac maxie funt obfétuàda.
nffimam quamqj partem uìheti fn'goribus’màcemmam uere uel autuno : quìn etiam per bruma meridiano axi oppofitas uitis aquiloni per uer 6c autunum de/ putari conueniettNec dubium quin fit horum uirgultoru natura talis: ut qua» to maturius detonfa fint pius materiseiquanto ferius plus frudtus afferant» ; ò Qux bonus uimtor i confìituta iam uinea uitare aut fequi debeat*
Ca.	xxiiii, '	'	" V
Vando igitur uinitor hoc opus obibit : tria precipue cufìodiat .F^imù q	ut qmaxfe frud:ui confulat. Deinde ut in annum fequentem qlxtiffi/ ''mitor
mas hinc iam materias eligat.Tum etià ut qiógiffimà perénitaté fìir <^:U1 c°nfulat pi acquirat.Nam quicqd ex his omittitur : magnum affert domfo difpendiù. ui tis autem cum fit per quattuor diuifa partis rtotidem exii regiones alpicit.Qua: declinationes cum contrarias mter fe qualitates habeant:uariam quoqj poiluiat ordinationem pro coditione (ux compofitionis in partibus uitium.Igitur in bra/ chia:qua; feptétnombus obiedta funt :paudffimas plagas accipere debét:& ma gis fi putantur ingredientibus frigoribus : qbus dcatrices inuruntur Jtaqj una ta tumodo materia mgo proxia:& unus infra eam cuftos erit fummittendus:q ui tem mox in anum renouet. At e contrario p meridiem plures palmites fubmitta tur :qui laborante matrem feruoribus ctftiuis opacentmec patiantur ante matu ritatem frudum humo urefeere. Orientis atque occidentis haud fané magna eft m putatione differentia : cum folem pari horarum numero fub utroque axe uitis accipit.Modus itaque materiarum is erit :quem didabit humi atque ipfius flir pis IcEtioa .Hac m unmerfumulia per partis cuftodienda funt. Nam ut ab una mte quau a qbufdi fundamentis incipia :femper circa crus dolabella demouen/ ndabella da terra efl.Et fi foboies :quam rullici fuffraginem uocant :radicibus adharet: c0bolec fuf/ diligenter explantanda ferroque alleuanda eft:ut hibernas aquas refpuat.Nam rag0t pradat ex uulnere fobolem repullefcentem uellere:q nodofam 6C fcabram plaga g0k0jem re/ reliquere. Hoc eni modo celeriter cicatrice ducit :illo cauatur atque putrefate pU[[er Curuaris deinde quali pedibus crura ipfa tnmcique circu facienda. fut:ne aut pà ^re	e 116
pmanus palmes internatus :aut uerruca fimilis furunculus relinquatur:nifi fi iu gum fuper feda uiris defiderabit inferiore parte reuocari.Si uero trunci pars fe/ p. . ,
‘°“s affiatu peraruit ;aut aquis noxiifque animalibus :qux per medullas ir/	° a e a ex
repunt : cauata uitisefl :dolabellaconueniet expurgare : quicquid emortuum PUr§ar^-cd * Deinde falce radi uiuo tenus : ut a uiridi cortice ducat cicatricem * Neq ue U1U0 tC cd difficile :mox alleuatas plagas terra :quam prius amurca madefeceris deni/ nUS * re.Nam & teredinem formicaque prohibet. Solem etiam & pluuiam arcet eiuf/ tnodi litura : propter qux celerius coale fcit : & frudum uiridem conferuat. Cor/ tex quoque aridus fiffufque per fumma trunci dependens corpore tenus delibra <^ortex ^ / dus ed:q> 8C melius uitis quali fordiboliberata coualefcit:^ mmus uino fecis af/ brancius* fert Jam uero mufeus : qui more compedis crura uitium deuinda coprimit • fitu MufcUS Ueter queSC ueterno maceratiferrodidrigédus & eradédufé. Atqj h^c i ima pte uitis* noraacerat'
aus ei i pur acor : ut prolixet aciem lerramea : oc quantum pumi-	—
Prolixet aaé reddat. Nec ignoret in quaqj re:qua parte falcis utendum fit.Nam plurimo per ferramenti.	Hanc mfcitiam uaftare uineta coperi.	Figura falcis. Cap.xxv.
e	St autem fic difpofita uinitonse falas figura : ut capulo parsjpxima quS
reélam gerit aciem:culter ob fimilitudinem nominetur. Qua fietìitut uinitoria falx finusquia flexuProcumt-Scalpru quod demde aduncum é:rofìrù appellatur.
Cui fuperpofita femiformis luna: fpeaes fecuns dicitur.Eiufq; uelut apex pronul Scabra	iminens mucro appellatur.Hard partium quaeque fuis mderibus fdgiturdi rr.o
°	* do uimtor gnarus efl.Nam cum in aduerfum prefla manu defecare quid debet:
1 UCr0*	cultro utitur.Cu retrahere auté:finu ,Cù alleuare:fcalpro.Cu icuruare: roOro.
Cum id:u cadere:fecun,Cù in angufìo aliquid expurgare:mucrone.Maior au
Dudtim poti quoque Uc ettiatur nmo uemgio aueuatur. ruua «u*» p---*—-rr -us q cefim » atque ita qua: defìmauit prxcidit.Qui cafim uitem petit ni fruitratus e ( quo fepe eueitCpluriba icftibo flirpem uulnerat.Tutior igitur di uiiior putatio e. qua: (ut rettuli)dud:u falcis nò idtu còficitur.
De cura adminiculanda: iugandscque uinea:.	Cap.xxyi,
Aec peraéta.Seqtur :ut ante iam diximus : adminiculanda iugand^/ h	que uinea:cura:cui ftabilienda- melior efì ridica palomequeea quali/
bet .Nam efl precipua cuneis fiflà olea quercus &c fuber :ac fiqua funt fimilia robora,Tertium optinet loca pedaméta res. Idque maxime proditur ex Pedamenta ♦ iunipero Si lauru & cupreffu.Reéte etiam faciunt ad eam ré filueflres pinus:at/ que etiam fambud probabilis ufus.Tantum in bis eorumque fimilia pedaméta poft putationem retraélanda funt:partefque eorum putres dedolanda:» Atque alia conuertenda : qua: proceritatem habét:alia fumouéda:quù canofa uel mllo breuiora funt:eoruque in uicem idonea reponédauacétia flruéda:decimata cor rigéda iugo. Si no ent opus nouo fatore trecétia mncula inferantur,Si reflituen da uidebitur anteq uitis palo applicetur:pticis uel arùdimb cóncdatur. At tu demumfficut in nouelia pracepimusjuitem iuxta caput cum ridicaudque fàcef no oportebit omnibus ànis eodem Ioco:ne uinculù inddat:& trucum fìrangu/ let .Brachia deinde fub Bella quadripartito locabimus :tenerofque palmites fup iugù ligabimus .Nihil repugnantis natura: efbut qmfquis obfequetur : leniti curuabiturme deflexus frangatur :neue iam tumentes géma: detergeantur At/ que ubi dua materia per unam partem iugi mittentur :m ea pertica media inter ueniat : diréptaque palma per lugorù cópiuuia decurrant : & uelut merfacacU minibus i terrà defpiciant. Id ut fate fiat:memfent alligator me torqueat iai/ mentum :fed tantum inflexum deuinciat* Sed ut omnis materia : qua’ do potefl praapitari : iugo fuperponatur : ut potius innexa pertica :	^
e uinculo pendeat. Sape enim notaui per imprudentiam ruflicof fubiicere
palmam : & ita colligare ut folo uimme fufpedeat. Qua uinea cu accipit pampini & uuaru pondus infringit»
Qua bonufuinitor i còflituta ii mea uitare aut feq debeat» Cap. xxvii»	Calmetis libe
Icdeideordiataufeta feftinabimus emùdare;farmétifc]ue & calmetif rare^ f liberare»Qua ficco tamé loco legéda fùt:ne lutofa humuf fculcata ma iorem jfoffon laborem prabeatjqui protinus adhuc filentiba uineis in/ ducédus é»Nam fi palmis inapiétiba progémantibufq? fofibré imiferis ì magni partem uindemia decuiTerit igitur anteq germinent per diuortiu ueris atq? hye per diuortiu mis qaltiffime fodienda uinea funtiquo latius & hilarius pullulent » Aeque ubi uens at^ue fe frondibus 8C uuis euefliennt teneris caulibus nec dum adultis modufhabéduf hyemis» eft.Idemqi uinitor qui ante ferro nunc manu decutiet:umbrafqj copefcat : ac fu peruacuos pampinos deturbet »Nam id plurimum refertmon infcite facere:frq/ dem uel magis pampinationi q putationi confuht .Nam illa quis multu iuuat : fauciat tamen &: refecat. Hac clementius fine uulnere medetur: & anni fequen, tis expeditiorem putationem facit.Tum etiam uitem mmus cicatricofam reddit quoniam id ex quo uiride & teneru detentu efhceleriter confenefcit. Super hanc materia :qua fructum habent:meliurcóualefcunt:&: uua cómodius involata p coquuntur. Quare prudentis eri & maxime callentis uinitoris exjiriimare ac de/ ^ua: if°lata (picere:quibus locis in annum debeat materias fummittere:nec orbos tantù de/ percoquntur trahere palmites merum etiam frugiferos :fupra modum fi numerus eorum p/ fuderit .Siqdem euenit ut qdam oculi trigeminis palmis egerminet:quibus bi/
luiull LcpLiLciic»iiuiii. uicHULL injictu. uitio ic inciucriL^cj ul pcrierrecum puiiiL*
Itaqj non folum frondem fuperuacuam nolet decerpere: qcf femp faciédù eri : ue tum interdia partem aliquam foetus decutere : ut uberi fuo grauatam uitem le/
uet ridqj faciet uariis de caufis papinator induririuf : etiam fi non erit maior fru Pampinator crius :q ut maturefeere queat .Si autem continuis fuperionbo annis dacriyli pro/ indurinus « bent : religatam uitem quielcere ac refici par erit:fi futura: materiae confulédum.
Na cacumia riagelloru definge luxuria comprimendo caufa uel dura parte uel trunci fuos pampinos remonerent tnifi ad renouadam uitem unus atq; alter fer uandus eri.Tum e capite quicquid inter brachia uiret : explantare. Atqj eos qui p ipfa duraméta flenles nequicq matré optant palmites detegere:cuiuriibet uel pueri eri officiu»
Quomodo pipmari Sc quot foriuris uinea excoli debeat »	Cap, xxyiii»
Empus aucé pampinationis anteq flore uitis oriédat maxie é leoédu : t	fed & poftea licet cade repetere.Mediti igitur eoiy dierù fpatiù quo aci
ni formatur umeaiy nobis aditu negat:quippe florétem frudu mouer non expedit : pubefeétem uero quafi adulefcétem cóuenit religare :foliifq} omni/ bus nudare: tum & crebris fofliombus implere màfie uberior pulueratòiba. Nec Puluerationi inficior plerofque ante me rurticarii re^ magirtros tribus foffùns cotétos fuiffe» bus*
Tempuf infe rendi.
Succofiorifli
bri.
Per bmmatn nópucandu.
Surculi qgnz turismi.
Ex quibus Gra’anusiqui ticrefèrttPotefì uideri fàris effe confìitutam uineà ter fodere,Celfus quoqj ÒL Atticus confentiunt tres effe motus in uite feu potius i oi furculo naturales. Vnum quo germinet .Alterum quo co floreat. Tertium quo maturefcat .Hos ergo motus cenfent foflìonibus concitari.Non enim natura q<3 uult fetis efficit iniii eam labore cum Audio iuueris atqj hac colendarum uineaiy cura finitur uindemia.
De inferendis uitibus x&C infitione tuenda.Caput ♦ xxix,
Edeo nunc ad eam partem difputationis ;qua fum profefTus uitium i/ t ferendarum tuendaruq$ infitionum pracepra.Tempus inferendi Iuli/ us Atricus tradidit ex Kalendis nouébris in Kale.mn.quoad polle cu/ {loditi furculum fiue géma affirmat. Eoqj debemus intelligere nullam parte an/ ni excipi fi fit farmétis alendis facultas.Id porro in aliis flirpium genenba : qua: firmioris Sc fuccofioris libri funt tpofle fieri fané conceflerim.In uitibus nimis te mere tot menfium rufhcis infitionem permiflam diffimulare nó é fidei mea:nec quid ignorem bruma: temporibus aliquando infitam uitem comprehédere^S^d non quid in uno uel altero experimento cafu fiat:uerum quid certa roe pler(3q:|) ueniat:difcentibus praripere debeamus.Etenim fi exiguo numero periclitadum fi in quo maior cura temeritati medetur :pofTum aliquatenus me contueri. Cu uero uafhtas operis etiam diligentiffimi agricola curam diflendit:omnem icru pu.um fumouere debemus . Eft enim contrarium quod Atticus pracipit. Na idem per brumam négat rette putari umeam. Qu* res quis mmus ladat uittm merito tamen fieri prohibetur :q> frigoribus omnis furculus rigore torpet:nec p/ pter gelicidia corticem mouet : ut cicatrice confenet. Atqj idem Atticus nó prohi/ bet eodem ipfo tempore inferere.ppter quod cu& totius obtrùcatione uitis - 8c cum eiufdem refedionis fiffura prscipit fieri. Verior itaqj ró eft inferendi tepen tibus iam diebus poft hyemé:cum Se gémas 6C cortex naturaliter mouet:nec fri/ gus ingruit: quod poftitaut furculum mfitum : aut fiflur* plagam murere. Per/ mifent tamen féftinantibus autuno uité inferere:quia non diffimilis eft eius ae/ ris qualitas uerna’.Sed quocuque qftempore deftinauerit infereremon alia tei/ at effe curam furculis explorandis :qua qua: tradita eft priore libro:cù de maleo lis eligendifpraecepimus :quos ubi generofof&: fcecùdos & qmaturiffimos uiti detraxerit:diem quoqj tepidum filentéqj a uentis eligat ,Tu confideret furcuid
fus pluris oculos quibn egerminet fefte. Itaqj fi funt Ioga itemodia necefle erit ad unam uel fummù duas gemmas readere furculum : ut tempeftates uentos & i r5sir^.rn? I! Isf Patl pofiit.Inferitur aùt uitis uel recifa uel integra perforata te/ re ra. e a requentior 6c pene omniba agricolis cognita infitio. Hac raridf pauas u urpata.De ea igitur prius difleram :qua: magis in confuetudine cidit uitis p<eruq’ fupra terram mónti q tamen ÓC infra : quo loco maxime fohL 3
eftatqj enodis,Cum fupra terram infitaefttfurculusobruiturcacumine tenus*
At Cii editiora terra efl ;iprum diligenter fubado luto linito ;& fuperpofito mu/ fco ligato :quod 8c calores & plumas arceat*Temperatur ita furculus : ut cala/ mo non abfimilis:ut coagmentet fiiruramjfub qua nodus in uite defideraturjq quafi alliget eam filTurammec rimam patiatur ultra procedere »Is nodus etiam fi quattuor digitis a refedtiombus fuerit ; illigari tamen eum priufq uitis findat : conuenietme cum fcalpro fidium fixerit iter furculoiplus iuflo plaga hiet.Cala/ piufjup0
tnus autem non amplius tribus digitis debet alleuari.Atqj is ab ea parte qua ra gajllet^
ditur :ut fitleuisieaqj rafura itadeducitunutmedullam contingat uno lateret Rafui:a<
atq3 altero paulo ultra corticem defirmgatur : figureturqj in fpeciem cunei : fic ut
ab una parte furculus artus datere altero fit tenuior tatqj altero plenior * Perque
tenuiorem partem infertus eo latere artetunquo eft plenior:& utrinqj contingat
fiffuram :nec nifi cortex cortici fic applicatur : ut nullo loco tranfiuceat me quid
patiatur coalefcere. Vinculi genus ad infitionem non unum eft * Alii mmmibus
obflringunt, Nonulli circudat libro fiiTuram,Plurimi ligant iuco:quod eli aptif
fimunuNam uimen cu inaruit penetrat & infecat corticem:propter quod mol/
fiora macula magis probamus:qua cù circuuenere trucum:adadis arundineis
cuneolis artantur. Sed antiquiffimum é : & ante hac ablaqueari uitem ; radicef/ ^uneois a“/
que fummas uel foboles amputari:&: poli hac adobrui trucum .Ifqj cu copre/
hendit:aiiamrurfusexigitcuram.Namfapiuspampinadueflcugerminat: fre ^°boles dc/
quentiufqj detrahenda fixnt foboles:qua lateribus radicibufque prorepunt. Tu tranencia*
qT ex infito profudit fubligandumme uento furculus labefafletur :aut expiante
tur tener pampinus:qui cum excreuit nepotibus orbandus eft mifi fi propter pe
nuriam & caluitiù loci fumitur in propagines. Autùnus deinde falcem maturis
palmitibus admouet.Sed putationis cuftodit ea ro : ut ubi nulla defideratur p/
pago : unus furculus euocetur in iugu * Alter ita recidatur : ut adaquetur plaget
trunco :fic tamen ne qd radatur,Nam e duro pampinandu non aliter eft :q i no
uella umiradice.Putandu uero fic ufque in quartuannu peius imperetur: dum
plaga trùci ducat cicatricem. Atqj hac per fifluram infitarù eft ordinatio :illa fit
per terebrationem,Primù ex uicino fiuduofiffimam confiderare uitem :ex qua
uelut traducem inharentem matri palmitem attrahas:5: per foramen tranfmit
tas. hfec enim tutior & certior eft infitio :cu & fi proximo uere non comprehen/
dit; fequente certe cù increuit coniungi cogitur:& mox a mfe reciditur* Atque—, . f
ita fupnciesinfita uitis ufque ad receptu furculùobtrùcatur* Huius traduas fi	^ duCls 3/
non eft facultas:tù detrad:ù uiti qrecentiffimum eligitur farmentù:& leuiter dr cu tas*
cunrafum ut cortex tantù detrahatur:aptatur foraminnatque ita luto drcunlini
tur referta uitis ut alieni generis uiti ulceratus furculus feruiat.Quod qdem nó
fit in traduce qa materno fuftinetur uber :dù inolefcat* Sed aliud eft ferramen/
tum quo priores uitem pforabant;aliud qcf ipfeufununc magis aptum compe Terebra Ico/
ri * Nam antiq terebra:quam folam ueteres agricola: nouerat :fcobem faciebat: bem iaaU
pemrebatqi eam partemiqua perfbrauemt ? deuffa porro cum priore connate/ Sechisi fcebat mec infitus furculas comprehendebat* Tum etiam fcobis nunquam he eximebaturmt non inhaereret foramini :& proprio mteruétu fuo prohibebat cor pus furcuiicorpon mtis applicari *Nos terebram:quam gallica dicimus:ad hac N5 feobé fed infitionem cdmenti longe habiliorem utilioremq? copenmus. Nam fic excauat ramenta lacit truncum ne foramen inurat » Quippe non fcobem fed ramenta facit : quibus exe ptis plaaa leuis relinquitur:qua: facilius omni parte fedentem furculù cotmgat: nulla interueniente lanugine :qua excitabat antiqua terebra Jgitur fecudu uer/ num sequino<flium perfedtam uitium habet infitionem:locifq5 aridis & ficcis ni/ gram uitem inferito :humidis albam.Neqj efl ulla propagandi necefritas:fi mov» do tam mediocns efl craffitudo trunci: ut incrementum mfita plagam poffit c5/ tingere .8c nifi tamen uacuus locus demortui capitis uitem repofcit. Quod cum ita efl: alter ex duobus furculis mergitur: alter edurus ad lugum i frutfu fiimi/
quere. DeRònepedaminù:uiminu:&: de falicto.	Caput .xxx.
Pedaminum	conHlt:uenLClls uineis:qu* uidebantur utiliter praxupipofie difie^
tatio	c ruerimuf:pedamina iugoruq3& mminù ^ifpiciendoru tradenda ro
efl.H^c enim quafi quadam dotes uineis ante praparantur : quibus fi deficit agricola:caufam faciendi uineta non habet :cù omnia qua funt neceffaria extra fundu quarenda fint. Nec emptionis tantum(ficut ait Atticusjpreciu one/ rat uitis rationem : fed efl etiam comparatio molefliffima.Couehenda funt eni temporeimquiffimo hiberno:quali & falices uiminales atq$ arundineta uulga/ refqj filua uel confulto confita.Caflancis prius faaenda funt: licet uiminaiibus ut Aticus putat:fingula iugera fufficere poffe quinis & uicenis mgeribo liganda uinea:arundinetis lingula iugera:uicenis mgandis caffanea &c mgem totidem palmulis quot arundinetis mgandi falicem :uel riguus ager uel uliginofus optie nec incomode id arundmeti;necinc6mode:tamen alit planus & pinguis :atque debet conuerti bipalio Jta enim pracipiunt ueteres i duos 6c femiflem paftinare v< ? T falidlo deflinatu folii*Nec refert cuius generis uimen feras :dum fit lentifiimu* Vimen lenti! putant tamen tria efje genera precipue greca gallica fabina falicis:quam pl«rl umum,	miuocantamerinà.Graeaflamcoloris:^gallicaobfoletipurpurei & tenuiffr
merina a/ mi uiminis. Amerina falix graalé uirgam Sc rutila gerit ♦ Atqj hac uel cù cacumi mbus uel taleis deponuntunpertica cacuminu modica plenitudinis:qua tatnen dipondiarii orbiculi craffitudinem no excedant: optime panguntur: eoufq; dum ad folidum dimittatuntalea fexquipedales terreno imerfa paululum obruutur» Riguus locus 1'patia laxiora defideraneaque fenum pedum p qncuncé reéie la/ Siccaneus lo dtint ficcaneus fpiffiora fic ut fit facilis acceflus colentibus :ea qnum pedum m/ cus.	terordinia effe abunde efl : ut tamen m ipfa linea con fitionis alterna uacuis int£*
miffis bipedaneis fpams confiflant femina ♦ Satio efl eorum pnulq germiuetlt:#
tuae primo memo laucta crebrius ad eit ut noueua umeta cum inde con/ daluermt tnba foffuris cotanta funt;aliter culta celeriter deficiunt.Nam quis ad hibeatur cura plurima falices intereunt : quarù in loco ex propinquo mergi ^ppa gari debent:curuata 8l defoffa cacumina:quibus reflituatur qmequid interci/ Anniculus aat ♦ Anniculus deinde mergus incidatur a fhrpeiut fuis radicibus tàq uitis pro/	„ UiLU
fit» De Gemila.	Cap.	xxxi	^US*
Eranda loca:qua:genus id uirgultorum non recipiunt: gemriam po/	léùffì
p flulant :qu$ plus cu fit fatis firmum:tu etialentiffimum eri uinculù« mumuiculu Seritur autem femine:quod cu eri natumel defertur uiuiradix:uel re/ pertlcalls fa/ biria cù id tempus exceffit : omnibus annis more legetis iuxta terram demeti po/	*
teri .Cetera uincula qualia funt ex rubo maiorem operam :fed m egeno tamen Exherbatur necerianam exigunt,Perticalis fere falix eundem agrum quem uiminalis defide	*
tat:melior tamen riguoprouembatqj ea taleis conferitur:& cum germinauit ad unam perticam fummittituncrebroque foditunatqj exherbaturmec minuf q ui nea papmaturmt in longitudinem potius q in latitudinem ramorum euocetur,
Sicculta quarto demum a'nocaditurmàqj uinculis praparatur .poteri anicula praedi ad femiriem fuper duos pedes :ut e trunco fruticet.Sed in brachia uelut humilis uinea difponatur.Si tamen ficcior fuerit ager;bima potius refecabitur»
De arundinetis.	Cap. xxxu.
Rundo minus alte pariinato:melius tamen bipalio fentur.Ea cum fit Arudo uiua/ a	uiuaariimamec recufet ullum locum ^pfpenus refoluto q denfo: humi ciflima.
do q ficco :ualli bus q cliuis ; fluminum ripis & limitibus ac uepnba co Seritur bui / modius q medus agris deponitur. Seritur bulbus radicis & talea calami :nec mi/ bus radias, nus toto proriernitur corpore,Bulbus tripedaneis fteruacatiba fpatus obrutus an
ponetunextét eai^ cacumfa: uel fi obruta funt tota: putrefiunt.Sed cultus arun
dinetis primo tnénio no alius eri:qcateris.Cum defde cófenuit: repaflmàdum
eri.Ea eri autem fenetftus cum uel exaruit fitu & fertia plurium anorum:uel ita
défatum eri;ut gracilis & cana fimilis arundo pdeat. Sed illud de itegro refodi C“ f T
debet:hoc poteri itercidi &c durari: quod opus turila riipationem uocàt. Quse ^ j imUS
ramò refedio arundineti ca:ca eri;qa nò apparet i terra qd aut tollédum fit^aut arUnd°*
AHidoafl»

De caftaneis & caftanetis,	Cap. xxxiiu
Nux caflàea	Aftanea roboribus proxima eft: & ideo fìabiliendis uineis tum m reca
Cefionem* c	ftmato nux pofita celeriter emicat x8C pofì quinquenium cafa more ia/
lidi recreatur :atq; i palum formata fere ufqj in alteram cafone pen/
tór ab nouembri menfe per totam hvemem ficcaterra:& repafìmatain altitu/ dmem dipondu Se femiffis nucem in ordinem femipedalibus.Ordines aùt qui/ num pedum fpatiis dirimuntur in altitudinem dodrantis.Cafianea depreflìs fui cis cómittitur :qui ubi nucibus funt confiti pnufq complanentur breues arundi/ nes ab lacere caflanearum panguntur: ut per hos fatioms idices cautius fodi : SC runcari poffit .Simulatqj femma Mauerint :&iam bima tranffern queuntun/
teruelluacur Mcbmipedesarburculisuacui relinquunturmedefitas plancas ema
ciet .Ipfms autem femen propter uarios cafus deponitur .Na interdu F™ S fcatunaut ficataabus nux marefeit.-aut aquarum abudatia putrefcit .Interdum p r - i fubterraneis animalibus ficuti muribus & talpis ifefratur.propter qua *ape no/ uefcunt / uella caftaneta caluefcunt. Atc^ ubi frequentanda funtimelms ex ulano Iic com
tA11JLLIdi. ♦ enviL/l	VeAViAJ^'V»	-
eO ibienio reformidat : propter quod cópertum eft còmodius nuabus q uiuira/ dicibus eiufmodi filuasinflitui .Spatiahuiufce fationis;qua fupra fcnpta funt: capita caftanearum recipiunt.M.M.dccc.lxxx. Cuius fumma(ficut ait Atticus) Statummu ex ^q[{ iugera prabebunt ffatuminum duodena milia .Etenim talea ,ppius flir duodena.M* pemrecifaquadrifidasplerùqj:acdeinde fecùdatalea eiufdem arboris bifidas Quadrifida ncjlcas fUmmmiflrant .Quod genus fiffilis admimculi manet diutius q teres pa Bifide ridice jus ^u[tus eiufdem eft pofitionis :qui umea. Supputari debet bima : quinctia trima. Nam ibi ferro repetenda efl ueris prindpio : ut incitetur eius proceritas * Potefl etiam quercus fimili ratione feri merum biénio tardius q cananea decidi tur. Propter quod ratio pofiulat tempus potius lucrari :nifi fi cliuofi glareofique montes : atque ea genera terra qua fupra diximus : glandem magis q carta/ neam portulabunt .Hac de uineis italicis uinearumque inftrumentis quantum \ incitici reor non inutl[lter ^ abunde diflferui :mox agncolarum prouindaliu mneaticos cultus noitra ^ mmus noflratjs & pallia arbufli cultus traditurus. tisarDuUi.	&
LVCIIIVNII MODERATI COLVMELLAE REI RVSTICAE U/ BERSEXTVS.
Quemadmodum datas formas agrorum metiri debeas » Caput .i*
RIORIBVS LIBRIS QVOS AD TE DE confìitué/
dis colendifqj uineis Siluine fcripferam: nonulla defuifle dixifhjcju* agreftiu operum Budiofi defiderarent ♦ Necji inficior aliqua me pteriiffe quis fqrété fedulo:qus: noBri p	feculi cultores quaqj ueteres litterarii monumentis prodi
derunt.Sed cum firn pfefTus ruBica- rei pracepta mifi fai formò aBeueraueram :qua uaflitas ems fcientia còtine/ ret nò cuòia me diifturu :fed plurima. Nam illud in uni/ Nò cundla us hominis prudentiam cadere non poterat .Neqj enf eB me didtu^ ; ulla difciplia aut ars:qua fingulari confumata fit mgemo.Quapropter ut in ma fed plurima* gna filuabom uenatoris eB idaganter feras qplurimas caperemec cuiq culpa fu Indaganter* it nò omnis cepiBerita nobis fatis abudeq? é:tà diffufa materia:qua fufcepimus maxima parte tradidiBe*Quippe ai in ea uelut omifla defiderentur : qua non funt propria noBra profeflionis :ut proxime cu de còmetiédis agris ratione Trebellius noBer requireret a memicinu atqj adeo còiùdù effe cenfebat demon Branti quéadmodum agrù paBinaremus:pracipere etià paBinatum quéadmo dù metiri debeamus. Quod ego nò agricola fed méforis officiò effe dicebà;cum praferti ne architetti qdé qbus necerfe é menfuraru nofle rationé:dignentur co fumatoru adificio^ qué ipfidifpofuerint modu cóprehédere:fed aliud exiBimet pfeffioni fuacòuenire:aliud cor:qiam extrutta metiutur:& fpofitocalcu o p/ fotti opens ròné còputant:quo magis uenià tnbuéda effe noBra difcip macen/ feo :fi eatenus progreditur: ut dicat qua quidqj ratòe faciendu : non quantum i
fitquodeffecent. Verum quom familiariter a nobis tu quoq; S'Iume Pr*cePta
rnòfurarù defideras:obfequar uoluntati tua :cù come dubites id opus geome/ tram magis effe q ruBicoru .Defque uenià fiqd i eo fuent erratu :cuius fcietiam Geometra^ tnihi nò uindico. Sed ad rem redeà.Modus ois are* pedali menfura còprehédi/ fcietiam mihi tur. Qui digito^, xyi.pes multiplicatus i paflus &C attus & climata & iugera &C nòmdico. Badia céturiafque mox ét in maiora fpatia pcedit.Paffus pedes habet qnque. Pes Paffus
Attus minimus(utait.M.Varro)latitudims pedes qttuordógitudis hét pedes Attus cxx.Clima quoquouerfus pedù eB.lx Attus qdratus undique finitur pedibus Clima cxx.Hoc duplicatum facit iuge^:& abeo quod erat ni ttum : nome lugen ufur lugeipunde. pauit. Sed hunc attum puiaa betica ruBici agmià uocàt.Itéque trigita pedù latitudine :SC:cxxvdògitudiné porca dicunt.At galli ca'detum appellàt.In areis Porca, urbanis fpatiu cétu pedu :i’agreBibj auté pedù .cl.qd’ aratorefcàdetù nominàt. Càdetum. SemiiugeRi quoque arepéné uocàt .Ergo ut dixi duo attus mgeip efficiunt logi/*
tuclmé pedù.ccxl.latttudme peda xxx. Qira: utrrrqj fu ma: in fé multiplicati q/ Stadium dratorù faciunt pedù milia.xxyiif dccc.Stadm deinde habet pafllis .cxxv»^ Céturix»	pedes.dcxxv.Qua’ méfura oéties efficit mille paflus:fic ueniunt quinq? miba pe
dù .Cétuna nunc didmusfut ide Varrò ait)ducétoR: numero iugeru mcdu. Ou auté ab cétu mgenba uocabatur céturia: fed mox duplicata nome retinuit:Sicut Tribuf unde tnb dièta prima a ptibus populi tripartito dmifi :qua tamé nunc multiplicata;
prifhnù nomen poffidét Hac no aliena nec pcul a ratiociniotpuod tradituri fu mus jbreuiter prafart oportuit.Nuc ueniamus ad^pofitù Jugeri ptis no ofs pof fumus: fed eas qua- cadùt i afìimationé fadi opis .Nàmfores pfeq fupuacuù fu it:p qbus nulla merces dependitur Jgitur ut diximus luge^ habet qdratorù pe/ dù milia. xxviii.dccc.q pedes efficiunt fcrupula .ccixxxyiu.uta minimapteid e ab dimidio fcrupulo incipiatparf.cclxxxviii.pedes efficiunt.l.id é iugeri dimidiù fcrupulù .Pars, ccixxxyiri.pedes. c. qux é fcrupulù .Pars. Ixxii. pedes : pars, xliiii. pedes .cc.hoceft fcrupuladuo.Pedes .ccc.hoc é fextula iqua funt fcrupula .iiii.
Pars.xliiii.pedes.dc.hoc eft fìcilicusu quo funt fcrupula.yi.Pars.xxiiii.p.M.cc.
Stcilicuf»	hoc eft femuncia ti q fcrupula, xii.pars.xii. p.ii.cccc.hoc é uncia :i q funt fcrupu/
la.xxim. Pars *yi. pedes .ini. dece ♦ hoc eft féxtans : in quo fcrupula .xlyiii. Pars .iiii, yu. cc. hoc eft quadransùn quo fcrupula.lxxii. Pars.iii.p.yiiii *dc. hoc é tnésti quo fcrupula.xcyi.Pars.iii.5c.xii.pedes.xii.hocéqncùsff quo fcru/ pula,exx.Pars dimidia p.xiiii.cccc. hoc é femis t i quo fcrupula. cxliiii. Pars di/ midia óc.xii.p.xiii.dece,hoc é feptùs:iquo fcrupula.cxxxùx.Partes dua: tertia; p.xxiiu. cc.hoc é pesti quo fcrupula.cxcii. Partes tres quarta: .p.xxi.de.hoc é dodranstin quo fcrupula.cetili.Pars dimidia Se tertia.p. miii.hoc é deftàfti quo fcrupula.cctlii. Partes dua tertia fecùda & qrta.p. nm .cccc.hocédeuns: fquo Expeditiffi/ fcrupula,cdxiiii.Iuge^pedes.xxyii.dccc.hoc é astiquo fcrupula .cclnjcyiii Ju/ mù rócmiù* geri aùt modus fi femp qdraret f agédis méfuris i lógitudiné haberet pedes, cqth Ager cunea / i latitudine pedes* ctt, etpeditiffimu eflet ratiocinid.Sed cu diuerfe forma agro tu[\	rù uemut i difputationetcmufqj genens fpecies fubiiciemustqbD qfi formulis ute
Multiplican/ mur.Ois ager aut qdratuftaut logus: aut cuneatuftaut tnquetrufaut rotfdust tur multipli/ aut ct femidrculufuel arcuftnónùq et plunù àgulorù forma e;hibet,Quadrati menfurafacillima é.Nàcù fitundiqj pedù totidé:multiplicaturi fe duo latera: & qua fuma &C multiplicatoe effeèta é : eà dicemufeé qdrato^ pedù :ra'q é locuf quoquouerfuf.c.pedù .ducimufcétiefcétenoftfiùt.jc. Dicemufigitur eù locù h3 bere pedù qdrato^tqua efficiùt iugeri triété & fettulàtpro qua portione ope nfeffeèti numeratione fàcere oportebit.
cario
C
T fi iogior fuerit cj[ latior: ut éxépli caufa iugeri forma pedes habet Ion ^	gitudmis*ccxLlatitudmis pedu .cxx .ita ut paulo ante dxxi. latitudinis
pedes cu longitudinis pedib3 fic multiplicabis centies uities ducéti qua drageni fiunt, xxviii.dccc Dicemus iugeri agri tot pedes quadratos habef. Simi literque ofs longitudinis pedes cu pediba latitudinis multiplicabimus .M.ccxl.
cxx.lxxviii.dccc»Sinàtcuneatusagerfuerit:utputal5guspedescétu ; latus ex Cuneatus
una parte pedes uiginti:<3c altera pedes dece:duas latitudines computemus;fiet utraque fuma pedes trigita.Huius dimidia ps é dedefqnquief dedes. Et qnqef lógitudiné multiplicàdo efficiemufpedef.M .d.Hof igitur i eo cuneo quadrato! pedefefle dicemuf. Qus parf erit iugeri femùcia & ferupula tria.
CCXL
C
CXX XXXIIII DCCC CXX x CCD
XX
CCXL
T fi paribus laterib} triquetra metiri debuerimus:hac formam feque Triquetrum a ris.EQo ager triàgulus pedes quoquouerfus.ccc. Huc nùe^ i fe mul/ tiplicatotfiunt pedes.xc. Huius fuma parté tertia fumito.i.xxx. Ite fumito parte decima i.noue. Vtràqj fuma coponito: fiunt pedes.xxxvnii.Dice/ mus hanc fuma quadrato^ effe in eo triquetro.Qus méfura efficit iugerum & trientem fialicum.
ecc ccc
ccc
Ed fi triangulus difparibus fuerit lateribus ageritan<j in lùbiedta fot f	ma qua; habec re<ftu angulùjaliter ródniù ordinabitur.hito unius la
teris linea pedes.l.&: alterius pedum centum. Has duas fummas i fe
rnultiplicato:quinquagies centeni quinq? milia.Horum dimidia.ii.d. Qua pars iugeri uncia 3c fcrupulum efficit.
L
l rotundus ager erit ut drculi fpeciem habeat : fic pedes fumito. Eflo {	area rotunda:cuius diametros id eft dimenfio habeat pedes. Ixx.
Hoc in fe multiplicato feptuagies feptuageni. mi.dcccc. Hanc fum^, mam undecies multiplicato: fiunt pedes quinquaginta tria nulia nongenti»
Diametros.i
dimenfio.

Huius fummo? quartàdecima duco pedesau.dcccL Hos effe quadratos in eo cir culo dico. Qua: fuma efficit iugeri fèxunciam fcrupula duo & dimidiù.
LXX
I femicirculus fuerit agencmus bafis hafceat pedes.cxl.curuatura a f	latitudo pedes. Ixx. oportebit multiplicare latitudinem cum bali ep/
tuageni centeni quadrageni fiunt, viiii.dccc. Hac undecies fiunt .cvu. dccc.Huius (umma quartadecima efl. vu.dcc.Hos pedes effe dicemus in iernl/ circulo:qui efficiunt iugeri quadrantem fcrupula qumqj.
( ____________________r_____________________r.„__
fi pono.Fit utruncp pedes.xx.Hoc duco quater fiunt.Ixxx. bc^ dimidiaeff.xLIté fexdeci peduiqui funtbafis pars dimidia. vili. Hi • Vm • i k rnul tiplicati fiunt.Ixiiii.Quartàdecimà ptem dico cù efficit pedes.iiii.paulo àplius* Hos adiicies ad quadraginta.Fit utraq3 fuma pedes.xliiu.Hos in arcu quadra/ to cé dico:q fadunt iugeri dmudili fcrupulii qnta & uicefima parte minus.
CXL
I autem minus q femicirculus erit:arcum fic metiemur.EOo arcus ^ iusbafishabpatnedp«;.yvi lanmdr»anfp nedes.illi.LatltUCline
Hexagonum
XVI
I fucnt fex angulo^ in quadratos pedes :fic redigitur, Efìo hexagonù quoquouerfus lineis pedes.xxx.Latus unum i fe multiplico tricies tri ceni.dcccc.Huius fuma: tertia parte ffatuo.ccc.emfdem partem deci mam. xc.Fmnt.cccxc.Hoc fexies ducendum ert:quonia fex latera funtrqua- con fummata effiaunt.M.M.cccxl.Tot igitur pedes quadratos eé dicemus. Itaque erit iugeri uncia dimidio fcrupulo 6c decima parte fcrupuli minus.
XXX
XXX	xxx
MMCCCXL
XXX	XXX
Quotena femina iugemm in ternos pedes:ac deinde ufqj i denos pedes dif/ pofìtareapiat.	Cap.	ii.
Is igitur uelut primordiis talis ratiocinii praceptis non difficiliter men k	furas inibimus agrorum:quorum nunc omnis perfequi fpedes Ion
gum 8C arduum eft*Duas etiam nunc formulas prapofitis adiiaam: quibus frequenter utuntur agricola in difponédis feminibus. Eflo ager longus pedes.M.cc.latus pedes.cxx.In eo uites difponenda funt ita:ut quinipedes in/ ter ordines relinquantur.Quaero quot feminibus opus fit:cum quinum pedum fpatia mter femina defiderantur. Duco quintam partem longitudinis:fiut. ccxl. & quintam partem latitudinisihoceft.xxiiii.His utrifqj femiffem per fingulos alles adiicito :qui effidunt extremos ordines:quos uocant angulares. Fit ergo altera fumma ducentorum quadraginta unius:altera uigftiqufque. Has fum/ mas fic multiplicato qufquies Sc uicies duceni quadrageni Cinguli funt.yi.xxv. Totidem dices opus effe feminibus.
cxc
Semina inter quinos pedes ponentur.
xcv
militer iter fenos pedes fi uoles ponere:duces fextam partem longitu 1	dmis in,cc.fiunt.cc.&: fextam latitudmis.cxx.id eff ,xx. His fummis
fmgulos affes adudes:quosdixi àgulares effe:Fiunt.cd.&.xxi. Has	anSu^a
fummas inter fe multiplicabis uicies 3c femei ducentos 8c unum:atque ita effici/ res es.M.M^M.M.ccxxi.Totidem feminibus opus effe dices.
MM
Semina inter fenos pedes ponentur,
CXX
MMMM	CCXXI
Imiliter fi inter feptenos pedes ponere uoles :feptimam partem longi/ f tudinis 3c latitudinis duces:& adiides affès angulares:eodem modo codemqj ordine confumabis numerum feminum .Denique quotcficp pedu fpatia facienda cenfuens:tota partem longitudinis 8c latitudinis duces : 8c praedid:os affes aducics. Hac cil ita fint : fequitur ut lugerum agri qd habet pe/ des.ccxl.longitudinis&Iatitudmispedes cxx.recipiat iter pedes ternos (hcc.n. fpatiu minimù effe placet uitibus ponendisjplógitudiné femfa.lxxxi.per latitu dine inter quinos pedes femma.xxv. Qui numeri inter fe multiplicati fiunt femi num.M.M.xxv. Vel fi.xxii.quoquouerfus inter quaternos pedes uinea erit dif polita longitudinis ordo habebit [emma.lxi.latitudinis.xxxi.Qui nUmeri effi/ duntmiugero uites. M. dccc.xa. ut fi in longitudinem per quatemos pedes
in latitudine per q uinos pedes fuerit difpofita:ordo logitudinis habebit femina ♦ Ixidatitudinis.xxii .Quod fi inter quinos pedes cófitio fuerit jper lógitudinem ordinis habebit femina.xlvini.Sed rurfus per latitudine femina,xxy.Q^i nume
titudini at uigitiuna.Qu® iter fe multiplicata: efficiut nume^.dcccixi.Sm aute iter feptenos pedes uinea fuerit conffitutatordo per logitudinem recipiat capita trigitaqnqjtper latitudiné.xviii. Qui nueri iter fe multiplicati efficiut. dcxxx. Totidem dicemus femina praparanda.At fi iter odlenos pedes uinea coferitur i ordo per longitudinem redpiet femina.xxxi.per latitudinem autem, xyi. Qnt numeri iter fe multiplicati effidunt .ccccixviTotidé femia dicemus praparàda. At fi iter nouenos pedes ordo i lógitudiné recipiet femia.xxiui.i latitudine.xuu. Qui nueri iter fe multiplicati faciut.ccclxxviii. At iter denos pedes ordo iongitu dinis redpiet femina. xxy. latitudinis. iii, Hi numeri multiplicati faciut.cccxxin Ne i ifinitu^) Et ne i ifinitu procedat difputatio nolìrateadé portione:utcuqj placuerit axio/ cedat difputa ra fpadatfemia faciemus. At de menfuris agro^ numerifcj feminum aixifie a u tio noftra de fitmixc ad ordinem redeo.
De cultura prouindalm uineaw.	Cap. iii.
Inea^ prouincialiu plura genera effe comperi:Sed ex his quas ipe co/ u	gnoui maxime probatur uelut arbufculse breui crure fine adminicu
Vites càtheri	P ^antes»Deinde qua: pedaminiba ad nixa: fingulis iugis iponu/
ata, ^	tur:eas ruffid càtheriatas appellat. Mox qua: defixis arudmibo circùuftìa p fìa
Characata: tumma calamo^ materiis ligatis i orbiculos girofqj fled:iitur:eas nónulli chara/ catas uocant.Vltima efl coditio flrata^ uitm:qua: ab enata ftirpe cófeflim ue/ lut proied:a p humù porrigitur.Omnium autem fationis fere eadem eft condi/ tio. Nam uel fcrobe uel fulco femia deponutur: quonià paffinationis expertes funt'exterarum gentiu agricola:.Qua? tamen ipfa pene fuperuacua efì his locis; quiba folum putre & per fe refolutum eft.Nanque hoc imitamur arandofut ait Virgiliusjidé etia partmando Jtaquecàpania cu uicinu ex nobis capere potert exemplum ; non utitur hac molitione terret quia facilitas eius foli minorem ope' ram defiderat.Sicubi autem denfior agerprouincialé ruflicum maiorem pofcti impenfam:quod nos patinando efficimusulle fulco fado confeqtur: ut laxius fubaifto folo deponat femina.Sed ut fingula eo^iqua: propofui umeaBi genera vitis fine ad pfequanpradidfum ordine repetam. Vitis qua fine adminiculo fuis uinbacon^ mmiculo	fìit:folutiore terra (crobe denfiore falco ponéda efì. Scrobes 3c fulci plurimi11^
profiint : fi i locis temperatis i qba afìas non efì perferenda :ante annum fiant q uinea conferatur. Soli tamen ante bonitas exploranda efì.Nam fi ieiuno atqu6 exili agro femia deponentur; fub ipfum tempus fationis fcrobs aut fulcus fa&etl/ dus en. Si ante annum fiant q uinea conferatur : fcrobibus in longitudinem
su
iatitudinécjj defoffis tripedaneis abunde eri:latitudine tamen bipedanea ♦ Vel fi quaterna pedum fpacia inter ordmes reliduri fumus jcómodius habetur eidem quoquouerfus dare menfuram : fcrobiba non amplius tamen q f tres pedes altitu dim's depreffis,Cateriì quattuor angulis femina applicabutur fubiefla minuta terraita fcrobes adobmut Sed de fpaciis ordinii eatenus pracipiendum ha Laxiora iter/ bemus:ut itelligantagricola fiue aratro uineasculturi fint: laxiora interordinia ordinia telinquéda: fiue bidentibj anguriiora,	Sed neq? fpaciofiora q dece pedu :neqj
contractiora q quattuor,Multi tamen tamen ordines ita difponunt: ut per red:a linea binos pedes aut plurimù ternos inter femina relinquant,Tranfuerfa rurfuf laxiora fpaaa fiant:per qua: uel foriòr uel arator incedat.Satióis auté cura non alia debet eriejq qus tradita eri a me tertio uolumine, Vnù tamen huic cófmo/ ni Mago carthaginenfis adiicit : ut femina ita deponàturme protius totus fcrobs terra compleatur.Sed dimidia fere pars eius fequente biénio paulati adaqua/ tur. Sic enim putat uité cogi deorfum agere radices, Hoc ego ficcis locis fieri uti liter no negauerimrfed ubi aut uliginofa regio eft:aut cali ftatus imbrifer: mini me faciendum cenfeo, Na confifiens in femiplenis fcrobibus nimius humor an ^atu teq conualefcant femina necat.Quare utilius exiriimo repleri qdem (crobes riir knfet pedepofita:& cu femina comprehenderit:riatim pori aquinotìm autùnale de/ bere diligéter atq5 alte ablaquean:& recifis radiculis fiquas i fumo folo citauerit pori paucos dies adobrui. Sic ,n, utruqj incomodò uitabit: ut nec radices in fu Radiculas ci perioré partem euocentur:neque imodias pluuiis pa^ ualida uexentur femma. tauerit ♦
Vbi uero iam corroborauennt : mhil dubiti eri qn caleriibo aquis plurimu i uué/ tur .Itaque Ioas quibo clementia hyemis permittit: adapertas uites relinquere:
& tota hyeme ablaqueatas habere eas conueniet De qualitate aut féinu iter au flores no cóuenit, Alii maleolo protinus cóferi uineam melius exifìimant: alii uiuiradice.Deqreqd fentiàuifupionbouolumimboproferiusfum. Etnuc ta/ men hocadiicio:eflequofdàagros qbus no aquebenetranriata femina:qimo/ „ ta refpondeant : fed ifìud raririime accidere. Notadum itaque & diligéter explo ^aril|lme ràdum erie.Qtiid quaque férat regioquid quaque recufet.Depofitam ergo riirpem id eri maleolù : uel uiuiradicé formare fic conuemt : ut uitis fine pedami €rat re§^0 ne confiriat. Hoc autem protinus effici no poteri * Nà nifi adminiculù tenera atque ffirma cótnbueris : prorepens pampinus terra fe applicabit.Itaque pofito femini arrido ineftitur qua uelut infantia eius tueatur:atque educetiproducat que in tanta flaturam : quantam permittit agricola ,Ea porro non debet effe fob limis. Nà ufque i fexqpedem coercenda eft.Cri deide robur accipit: & ià fine adiuméto confiriere ualet:aut capitis aut brachio^ icrementis adulefcit Nam duafpecìeshuiusquoqueculturafrit.Aliicapitataf uinearialiibrachiataf ma/	Vi
............ ............ ”	.Brachia
quattuor brachia pedalis mènfura chiudere tifa ut omné parte cxli fingula afpi/ ciane. Sed hxc brachia non ftatim primo ano tam procera fumittutunne onere tur exilitas uitis.Sed coplunba putatiomba i prodidi menfura educunt.Dei e ex brachiis qTi qusda cornua prominentia relinqui oportetiatqj ita tota ulte orn ni parte in orbe diffundi.Putationis auté ratio eadem eli: qua: i iugatis uitious Vno tantd differt :q? pro materiis lógionbo pollices quaterna aut qnu gemma^ Bigémes re/ rebnquutur:pro cuffodibo aut bigémes refeces effiaunt in ea, Deinde uineam feces *	" qua capitata di'ximusu'uxta ipfà matré ufq? ad corpus farmétu detrahitur : una
aut altera tantumodo géma relicftaiqua ipfi truco adheret.Hac auté riguis aut pinguiffimis locis fieri tuto poteff jcu uires terra & fméiù 3C materias ualet pr« bere.Maxime aut aratris excolunt qui fic formatas uineas habent :ea rationem
Gemant.
qproxima parte uitiu excolere uuucm/ ra uel brachiatis uel capitatis uitibD àteq gémét adhibetur. Cu deinde germ uerint:foffor infequitur :ac bidentibus eas partes fubigit jquas bubulcus non po tuit pertingere.Ts4ox ubi materias uitis exigit:infequitur pampinator:^ faper/
perent :omniaque aliméta pampini abfumàt: altera ut religata uitis rurfus adi/ Pampinandi tufn bubulco fbfiorique i excolenda fe prabeat. Pampinandi autem modus is modus	eirlt: ut °Pacls	humidifque & frigidis affate uitis nudetur : fcliaque palmiti/
bus detrahutur : ut maturitatem frueffus capere poffit : & ne fitu putrefeat. Locis aut ficds calidilque & apricis econtrario palmitiba uuacontegantur :& fi paru Pamoinofa PamPmo^a uitis efhaduedis frondib & interdu fframentis frudus muniatur, uitis^	M.qdem Columella patruus meus uir illuffnb difciplinis eruditus:ac diligen/
Columella uffimus agricola betica prouincia fub ortu canicula palmeiftegetiba uineas ad/ patruus me umbrabat:cu pieruque didi fyderis tempore quadam partes eius regionis Gc 'v us.Adùbraf dantureuro:quéincoia uulturnu appeiiant:utnifi tegumiriibamtesopaceI1/ uineas. tur:uelut alitu flameo frudus uratur .Atque hac capitata brachiateque uiflf Opacatur cultura eft. Nam illa qua in iugo fuperponitunaut qua materies fumiffis ara dinù flatuminibD per ordine coneditur :fere eandem curam exigit:quam iuSa/ ta,Nonnullos tamen uineis characatis animaduerti:& maxie eluenaci g^115 Characatis Pro^lxos palmites qfi propagines fumo folo adobruere:deinde rurfus arundiueS erigere : in frudum fiimittere : quos noff ri agricola mergos :galli cado focos u° cant.Eofque adobruunt fimplici ex caufa:^ exiff imét pius alimenti terram bere iruduariis f lageliis : itaque pofl uindemiam uelut inutilia farmenta z / dunt: & a ftirpe fummouent.Nos autem pracipimus calde uirgas cum 3 ^ fuerintpcifajfic ubi demortuifuitiba ordinef uacent. At fi' nouefiam	uinea
umeis
Mergi*
infìituereuelit:pro uiuiràdice ponere:cu guide partes farmene©^ qua: fuerant
obruta:fatis multas habet radices:qua: depofit^ fcrobibus cófefìfm cóprehen f
dàt. Superefl reliqua illa cultura profilata: uine$:qu$ nifi uiolétifiimo ca?Ii fia/
tu fufcipi no debet»Nà & difficile labore colonis exhibetmec ung generofi fapo/
ris uinù praebet» Atqj ubi regionis codino (olà eà cultura recipit ibipedaneis fero/
bibus maleoius deponitur; qui cu egerminauit : ad una materia reuocatur» Eaqj
primo ano copefatur i duas gémas.Sequéte deindeicu palmites profudit:unus
cù fumittituncseteri decutiutur. At ille qui fumifius e:cii fruifiu edidita eam io
gìtudiné deputatur : ubi iacés no excedit iterordinii fpatiù.Nec magna é difputa
tionis differentia cubatis ài ad ftatumé recta: ume*:nifi q? iacenti uiti breuiores
materia: fumitti debet:refeces quoqj anguflius i modii furunculo^ relinqui ♦ Et
poft putatione qua utiqj autfino i emfmodi uinea fieri oportet: uitis tota deHe/ ^imei lum/
tìatur i alteip iterordiniu:atq5 ita pars ea;qu* fuerat occupatamei foditur ; uel miilui*
aratur:& cum exculta efi:eadem mtem recipit:ut altera quoqj pars excoli pof/
fit.De papinatione talis ume* pas: iter audtores couenit.Aln negat effe nudàdà
uité: quo melius còtta liunà uéto^ fera^q; frudu abfcodat» Alus placet parcius
papinare;ut &c uitis nò i totu fupuacuis fródiba oneretur :& tamé frucfiii ueftire
aut protegere pofiit: qu* ratio mihi quoqj còmodior uidetut»
De ulmariis faciendis»	Gap»	iiii
Ed lam de uineis fatis diximusmuc de arboribus pr*apiendum efi. f Qui uoiet frequés & difpofitu arbuftum pariba fpatiis frudtuofiique habere;opera dabitme emortuis arbonbararefcat:ac prima quaque fenio ac tépefiate affluiti fumoueat:& i uicé nouella fobolé fubfìituat.Id aùt fa ciie còfeq poterit:fi ulmo^ feminariu. patatù habuerit»Quod quomodo qiis generis faciédù fit: nò pigebit deinceps pr*cipere» Vlmo^ duo effe generacóue/ 'apr.pr~ rut:gallicu.&uernaculù,Illud atinia:hocnofirasdicitur, Atiniiulmù Tremel	&
lius Scrofa nò ferente ameri:quod é femé eius arboris:falfo e opinatus, Ni ra/ U riorem fine dubio creat ; Se iccirco plerifque 56 fìerilis uidetur femimba inter fron> ^ia * Not ti ai» dem : qui prima germinatione edit latentibus. Itaque nemo f ferit ex amera : fed	fefnc
ex foboiibus.Eft auté ulmuslógei*tior 86 procerior:q noftras:frondéqueiucun ^obolibuf dioré bubus pr*bet. qua cu afiidue pecus alueris:& pofiea generis alterius fron dem dare infiitueris:fafiidium bubus affert»Itaque fi fieri poterit:totum agrum genere uno atini* ulmi conferemus » Si minus dabimus operam : ut in ordinibus Sifponédis pari numero uernaculas 86 atmias alternemus »Ita femper mixta frò de utemur:& quafi hoc condimento illeòt* pecudes fortius iurta cibario^ confi cient. Sed uitem maxime populus uidetur alere:deinde ulmus:poft etiam fraxi nus .Populus : quia raram neque idoneam frondem pecori prsebet : a plerifque populuf alit repudiata eft.Fraxinus qu* capris&ouibusgratiffitnaeft;nec inutilis bubus: uitem. locis afperis 86 montofis : quibus minuf l*tatur ulmus : tede feritur .Vlmuf: qu* VImuf uité 66 uitem commodiffime patitur ;8C iucudifìfimù pabulu bubus affert ;uariifque comodiffime
Scrobiculi
Vitis applic ta»
Tabulata Et borum
Decacumi/
nanda*
generibus foti prouemtnita pierifq? refertur Jtaqj cui arbuftu nouum iflituere cordi é: femtnaria ulmo^ uel fraxino^ parentur ea ratione equa deiceps fubfcrip fimus. Ni populi melius cacuminiba i arbufto protinus deponùtur. Igitur pùv gui folo Sc modice humido bipalio terra paiiinabimus:ac dilige ter occati 6C te/ ioluti uerno tepore i aream coponemus. Amerà deinde qu* ii rubicudi coloris erit:& copluribus infolita lacu erit: ut aliqué tamé fuccu. 8c lentore habeat:iniici emus areis:5e eas totas feminibus rpiffe contegemus :atq3 ita cribro putré terrà duos alte digitos icememus:& modice rigabimus: flramentifque areas coope/ riemusme prodeutia cacumina feminu ab auibus praerodantur, Vbi deinde pro repfermt planta; fìraméta colligemus:& mamba herbas carpemus. Itaque leui/ ter & cutiofe faciendum eff me adhuc tenera; breuefque radiculae ulmoiv conuel lantur, atque iplas quidé areas ita angurie compofitas habebimus : ut qui runca turi funt:medias partes eaip facile manu contingant.Ni fi latiores fuerint ipfis feminibus :qua proculcata erunt noxam capient aeriate. Deinde priufq tol oria/ tur: aut ad uefperu feminaria confpergi frpius q rigari debent.Et cu ternu pedù pianta fuerint : i aliud feminariu tranfierri : ac ne radices altius agant. Qu a: res porimodù in eximédo magnù labore affert.Tunccu plantas in aliud feminariu tr anikremus : oportebit non maximos fcrobiculos fexquipedu iter fe diflantis fo dere.Demde radices in nodii fi breuesmel in orbe corona; fimilé fi longiores erut innedeuS: oblitas fimo bubulo fcrobiculis deponi:ac diligéter circucalcari ♦ Pof/ funt etiam colledla cù flirpibus planta: cade ratione difponi. Quod m atinia ul mo fieri necerie eritqux non feritur ex amera:fed ha:c ulmus autùni tepore me lius q uere difponitur:paulatfque ramuli eius in manu detorquentuncum pri/ mo biénio ferri reformidat id:ii.Terti® demu anno acuta falce abliditur. Atque ubi tranflarioni non idonea eri:ex eo tempore autuni quo terra imbribus perma dueritjufquein uernum tempus:anteq radix ulmi in eximendo delibretur : re/ (rieferitur m fe. In refoluta terra ternum pedum quoquouerfus faciendi feto/ hes:atindenfa fulci eiufdem altitudinis ;qui arbores recipiant praparandi. Sed deinde in folo rofeido & nebulofo conferenda funt ulmi : ut earum rami ad orientem & m occidentem diriganturrquo plus folis media arbores: quiba uitis ; applicita 8c religata innititur:accipiant. Quod fi etii fruméns cófulemuf: uberi folo itra quadngfta pedef:exili ubi nihil feritur intra uiginti arboref difponitur* Cù deide adolefcere icipietffalce formanda & tabulata fflituéda funt. Hoc enim nomine ufurpant agricola ramos truncofque ^mittetis :eofque uel propius iet/ ro copefeùt: uel logiuf pmittiltiut uites laxius diffundatur, Hocin foiopingm me lus aliud i gracili.Tabulata iter Ce minus ternif pedibo abfint:atqj ita fanne tur, ut upior ramus i cade linea fit:qua iferior.Ni demiffù ex eo palmitem gef minante iferior atteret: fic frucriù decutiet. Sed quicùque arbore ieuerife^ ^ten nio proxio putare no oportet,Pori deinde fi ulmus exiguù crementù uerno rem pore anteq librum demit;decacuminanda eri iuxta ramulum:qui uidebitut ce
nitiMimusuta tamen, ut fupra eum truncu fìirpé dodrantale reliquas:ad qua
dubius & applicatus ramus alligetur :S£ correptus cacume arbori prabeat. De/
inde ftirpem poli:annumpracidi 8c alleuarioportet*Quod knullù ramulu. ar/ [famulusaiv
borideum Habuerit: fat erit noué pedes a terra relinqui:& fupioré parte detrun/ borideus
cari:ut nouie uirgai quas emiferant:ab iniuria pecoris tutx fmt*Sed fi fiei i pote/
rit uno ictu arborem praadnfi minus ferra defecati:Sc plaga falce alleuari opor
tebitieique plagam luto paleato contegime fole aut pluuis infefletur. Poli an/
num aut biennium cum enati ramuli redde conualuerint luperuacuos deputari:
& idoneos in ordinem fumitti conuemet,Quai ulmus a politione bene prouene/ rmt:leuiffima: uirgse falce debent enodari. At fi robufli ramuli erututa ferro am putetur:ut exiguam flirpem pmmente trunco relinquas.Cu deinde arbor con/ Ualuerit:quicquid falce contingi poterit:exputandum eft:alieuaduque eatenus ne plaga corpori maturius applicetur* Vlmum autem nouellam fic formai e con uemt*Loco pingui odio pedes a terra fine ramo reiinquédi : uel i aruo gracili fep/ tem pedes. Supra quod fpatium deide per circuitu i tres partes arbor diuidenda efhac mbo lateribus Cinguli ramuli fubmittendi primo tabulato affignentur*
Mox de ternis pediba fuperpofitis alii rami fumittendi funt:ita ne iifdé lineis qbs in fuperiorepofitis.Ineademque ratione ufque in cacume ordinàda erit arbor*.
Atqj in frondatione canendum:ne aut prolixiores pollices fiant:q ex amputatis	.
uirgis relinquuntur:aut rurfus ita alleuentur:ne ipfe trucusladatur aut dehbre btondatio
tur.nam paii: gaudet ulmus:qua: in corpus nudatur,Vitandilqj ne duaba pia/
gis una fìat:cu cicatrice n5 facile cortex comprehendat* Arboris aure ppetua cui/
tura e fi ;n6 foium auté diligéter eàdemdifponere:fed etià truncu arcùfodere:&I
quicquid frondis enatum fuerit:alternis annis aut ferro aputare:aut aftrmgere;
ne amula umbra uitis enoceat*Cu deide arbor uetuftaté fuerit adepta propter
ramum uulnerabiturita:ut excauetur ufqjin medullam:qua fit exitus humori
quem ex fuperiore parte conceperit* Vite quoqi : anteq ex toto atbor prauaieicat Vlmum ma#
conferete couuenit* At fi teneram ulmum maritauerismà nó fufferret fi uetufta ritauens *
uitem applicueris : còiugem necabit : ita fibi pares effe atate : &£ uirioa arbores ui/ Pares atate
tefqi couenit* Sed arboris maritanda caufa fcrobis uiuiradici fieri debet latus pe uinba arbo /
des duos:aluus leui t rra totidé pedu :graui dipondio 8C dodrante : longus pe/ res uitefqj
des fex habetiminimu quinque* Abfit autem hic ab arbore ne minus fexquipe
dali fpatio.Na fi radicibus ulmi uinxeris:male uitis comprehendetcù tenue/
rituncremento arboris opprimetur*Hunc fcrobem Gres permittit autumno fa/
cito:ut piuuiis & gelicidiis maceretur.Circa uernum deinde aquino&ium bina
uites:quo celerius ulmum uefliant: pedem inter fe diftantes fcrobibus deponen
dx. Cauend umque ne aut feptentrionalibus uentis aut rorulenta :fed ficca fera
tur .Hanc obferuationem non foium in uitmm pofitioneried in ulmorum cate/ Rubr{ca no/
rarumque arborum pracipio:6c uricum de lemmario eximuntur : rubrica note/ tenjuri
tur una pars: qua nos admoneat : ne aliter arbores conflituamus:q quemadmo
dum ih femmarxo fìetermt* Plurimum enim refert:ut eam partem ceu pe cui ab tenero c5 fueuerut. Melius aut locis apricis tubi edi flatus neque prsge dus neqj mmiu pluuius eftiautuni teporearbores & uites poft equino deponùtur. Sed e* ita conferendae funnut fuma terrà qua: aratro fubada iit: mipedem alte fubflernamusrradicefqj oés explicemus :& depofita fiercorata(u ego exiflimojfi minus certe fuba&a operiamus : & circucalcemus ipfum lemmi codicem .Vites in ultimo ferobe deponi oportet :materiafqj earum per fcrobé por riardeide ad arbore erigi :atq? ab fiuria pecoris caueis emuniri.Locis autem kt uidìs femina feptetnonali parte arbori applicanda funtdocis frigidis a meridie téperato fìatu cab : aut ab oriéte aut ab occidéteme toto die felem uel umbra pa tiantur.Proxima deinde putatióe melius exiflimat Celfus ferro abflien; ipfofcj colles m moda corona contortos arbori arcudamut flexura materia proludat;
Me logus do qua^ ualidiffimà fequente anno caput uitis faciemus *	^
cuit uffs	ufus:multo utibus effe primo quoq5 tempore falce mtibus afd„mo^rne' P
Siluefcere'	uacuis farmentis pati filuefcere.Sed eam quoqj qua primo furni e *	, .
ferro coercenda cenfeo ufque in altera uel tertia gemam:quo robuluoresp tes agat,Qui cu primù tabulati! apprehenderint:proxima putatione dilpone/ tur oibus annis :alioquin i fu pius tabulatu excitabitur : relitta femper una ma/ teriaiqua applicata trunco cacumen arboris fpeddet. làque uiti còflituta certa lex ab agricolis ipomtur.Plenque ima tabulata materiis frequentant uberiorem frudum & magis facile cultu fequentes. At qui bonitati uim Pudent:i fumas at bores ulte promouet:ut quaque materia fed euetita in celfiflìmu quéque ramu extendùt: fic ut fuma uitis filma arbore fequatunid eli ut duo palmites extremi trunco arboris appiicentunqui cacume eius fpedent:& put quifque ramus c5/ ualuitjuite accipit* Plenioribus ramis plures palmites alius ab alio feparati im Vitis nouella ponatur:graalionb pauciores. Vitifque nouella tnb torif ad arbore religetur: tribus toris uno qui efl in crure arboris a terra quattuor pedibus diflans.altero qui fumma religetur*	parte uitem capit:tertio qui mediam ulte cópleditur.Toru unu imponi tamen
oportet:quom uires uitis adimit :fterdu tamé neceflarius habetur :cu aut arbor fine ramis truncata efl;aut uitis praualens in luxuriam euagatur.Csteta pura/ tionis ratio talis efl:ut ueteres palmites:quibus proximi am frudus pependi omnes recidantur :noui arcuafis undique capreolis &C nepotibus:qui ex his na/ ti funt:amputati c5mittàtur*Et fi Ista uitis efl:ultimi potius palmites per caen mina morum prscipitentur. Si gracilis trunco proximis mediocris incedit :cu ultimus palmes plurimum frudum aflert:proxms nimium imtemque exau
Enodantur . ac melius conualefcunt:atque iplos palmites ita tabularis fuperponi co”u^ar/ ut a tertia gemma uel quarta religati dependeant:eofque non conflringi»0 ^ jtnentum umes prscidatur.Quod fi ita longe tabulatum eftmi materia p
comode f id perduci poffit:palmite ipfum uiti alligata {ixper tergemma religabi mus. Hoc ideo fieri prarcipimus : quia qua pars palmitis precipitata ert : fmtftu induitur. At qua uinculo adnexa furfu tendit: ea materias fequéte ano prabet.
Sed ipfoj^ palmitum duo genera funt. Altes^ quod ex duro prouenit:quod quia Palmes papi primo anno plerunqj fronde fine fructu affert :papinariu uocant. Altei^ quod narius» ex anniculo palmite procreat.Quod quia protinus creat:frutìuariu appellant. Frudìuarius» Cuius ut femper habeamus copia f uinea:palmitis partes ad tres gémas reiigan Traduces in da funt:ut quicquid intra uincuhìefl:materias exigat.Cù deinde ànis & robo/ arborem mit ce uitis conualuit: traduces in proximà quàq: arbore mittenda : eafqj poft bien/ tenda nium àputare: fimul atqj alias teneriores tranfrnittere cóuenit» nà uetudate ui/ tem fatigant.Nonnuq etiàcu arbore tota uitis comprehédere nequit:ex ufu fu/ it partem aliquà eius deflexà terra imergere:& rurfus ad eandé arbore duas uel tres propagines excitare:quo pluriba uitibus circùuenta celerius uefliatur. Viti nouella pàpinariu fmitti no oportetmifi neceffario loco natus eft:ut uiduum ra mù mantet. Vetenbo uitibus loco nati palmites papinani utiles funt : & plenqj ad tertia géma refedi optime fubmitùtur.Na in fequenti anno materias fùdùt»
Quifqs auté pàpinus loco natus i exputàdo uel alliga'do fradus é:modo ut ali/ qua gémam habuerit:extolli no oporteticù proximo ano uel ualidioré materia ex una cteauit. Pracipites palmites dicuntur:qui de hornotinis uirgis enati i du/
ro alligantur Hi plurimù frudus afferunt: iedplurimù matti nocent. Itaqjnili p • • r
extremis ramis:aut fi uitis arboris cacumen fuperauit : precipitati palmitem no oportet. Quod fi tamen id genus colis propter frudum fùmittere quis uelit: pai ]^0motins
exuberet.Prxcipitem uero plus ano pati nó oportet. Alte^ egenus palmitis: qcf de nouello nafatunSc in tenero alligatu dependet.Materia uocamus:ea & friu - -dum & noua flagella bene procreat.Et ià fi ex uno capite duie uirgx fumittanf	atena *
tur:tame utraque materia dicitur.Nà pampiarius qua ui habeat:fupra docui.
Focaneus efhq inter duo brachia uelut in furca de medio nafcitur. Eu colle de/ ternmum effe cópernq, neque frudum ferat:& utraque brachia inter quse na/ P°c3ncuf q.
^~—----------u muias paiminuub luumuus uiicictur+i’sam ex pluri/
bus uirgis piures pampinos creat:<SC cum fe multa fronde cooperit: peius deflo/ ret:nebulafque Sc rores diutius continet:omneque uiam perdit. Validam ergo uitem in ramos deducere cenfeo: & traducibus difpergere atque durare *cert f que uineanos coles precipitare :& fi minus luxuriabitur ffolutas materias relin/
ne fiat diligetis patriffamilias eiprima quaque arbore feniodefrdi tollere^rin eius locu nouella reflituere mte queatmec eà uiuiradice frequétare:ea & fi fit 6
Rumpotimi
Decacumine
tur.
'Tradux,
Vix ullam i/ penfà pofac olea.
Paufia
Orchis
Radius
Licinia.
Minor oleo
aptior
cultas :fed quod eP longe melius ex proximo propagare. Cuius utriufque ratio confimilis eli Atque ha:c de italico arbuflo fatispr^cepimus.
Dearbuflogallico,	^aP * v*	Tjj r
St alterum genus arbufh gallici:quod uocatur rumpotinum , Id dell
e	derat arborem humile nec frondofà.Cui rei maxime uidetur idonea
populus.Ea efl arbor cerro fimilis:quinetii cornus & carpinus 8C or/ nusmonunq 6C falix a plenfq? in hoc ipfum difponitur. Sed falix nifi in aquofis locis:ubi alie arbores difficiliter comprehendut:ponéda non efl:quia uini fapo/ rem infettar.Pofl etiam ulmus fic difponitur : ut adhuc tenera decacuminetur : ne altitudine quinded pedu excedat	fere ita coffitutu fupra ammaduerti»
ut ad otio pedes locis ficcis 8C ciiuofis:ad duodeci locis planis & uliginofis tabu/ lata difpona'tur.Picruq; auté ea arbori tres ramos dmidimrtquibus Cingulis ab
utra® parte cóplura brachia fumictutur : td omnes pene mrga-ne umbret eo té r	au__^«^uViicfmmentu no lientur.
in utraq; parte uiginti peau ipaua ilciuciuul,( m u.	o
parte quadraginta pedes:in alteram uiginti relinquuntur,Citerà limili ratione atqj in arbuflo italico adminiflrantur : ut uites longis fcrobibus deponantur : ut ea ié diligétia curetur:atqj in ramis deducatur:ut no noui traduces oiba anis i/ ter fe ex arboriba proximis comittatur:& ueteres decidatur,Si tradux ducè non contingit:media uirga inter eas deligetur,Cù deinde frudlus pondere uigebit: fubiecftis adminiculis fuldineatur.Hoc autem genus arbufli caterstq; oés arbo/ res quàto altius arantur &c circfifodmtur: maiore frucflu exuberant: quod an ex/ pediat patrifamilix facere :didu docet,
De generibus oleaiji.	Cap.	vi.
Mnis tamé arboris cultus fimplicior q uinea^ eff dongeque ex omni/ o bus ftirpibus minore impenfam defiderat olea : que prima omnm ar/ borum eff : nam quis non cotinuis annis fed fere altero quoque fru/ tffu afferat : eximia tamen eius ratio eff :q leui cultu fuffmetur:& cum fe non i/ duit:uix ullam impenfam pofat. Sed & fiquam recipitffubmde fmcffus multis plicat. Neale^a copluribus annis non ut umea deficit:eoque ipo tempore aliq^ etiam interim patrifamilue pra:ffat:&cum adhibita cultura eff: uno anno emen detur. Qua^ etii nos i hoc genere arboris diligéter pcipere céfuimus. Olea^ & cut uitui plura genera eé arbitronfed f mea notitia dece mo puenerunt.Pausai algiana : liciniana : fergia : neuia : culminia : orchis : regioa : circites : murtea * Ex d bus bacca iucùdiffima é paufia:fpeaofiffima é regia et uirgajqutt potius efca ff eleoéidonea.Paufi*tamé oleu faporis egregii:dii uiride é na rupitur. OrcneS quoque òc radius melius ad efca:q i liquore ffrigitur, Oleu optimu licinia at plurimum fergia.Omnifque olea 6c maior fere ad efcam:minor oleo é aPcl0^u Nulla ex his generibus aut perferuidu :aut gelida flatum cali patir .ItaquC a ^ ofislocisfeptentrionalicolle:frigidis meridiano gaudet. Sed neque dcp^e
loca neque ardua: magifqj modicos cliuos am at: quales i kalia fabmorum uel to ta prouincia banca uidemus, Hancarborem pleriqj exiflimanc ultra fexagelimu a mari aut non uiuere:aut non effe feracem.Sed in quibufdam locis redte ualet.
Optime uapores fufìinet paufia : frigus : fergia, Aptiffiraum genus terrae eff oleif: T . .. cui glarea fubefl : fi fuperpofita creta fabulo admixta èfl, Non minus probabile é ^ erra Ulli1(la foium: ubi pinguis fabulo eff.Sed & denfior terra :fi uiuida &: lata efhcommo/ caturig1"o a de recipit hanc arborem .Creta ex toto repudianda eff :magfs etiam fcaturigino fa:&: in qua femper uligo confiffit .Inimicus eff etiam ager fabulo macer & nu/ da glarea,Nam & fi non emoritur in eiufmodi folomunq tamen conualefcit.Po teff tamen in agro frumentario feri: uel ubi arbuffus aut ilex ffeterant, Na quer cus etiam excifas radices noxias oliueto relinquit :quarum uirus enecat oleam,
H$c in uniuerfum de toto genere huius arboris habui uobis dicere.Nuncper p/ tis culturam eius exequar.
De feminariis oliuarum faciendis, Caput . vii,
Eminarium oliueto praeparetur cario libero modo modice ualido & fuc f	cofo:neque denfo neqj foluto folo :potius tamen refoluto Jd genus ter
rar fere nigra eff :quam cum in tres pedes paflinaueris 6c alta foffa cir/ cudedens.ne aditus pecori detur.Infradturi ramos nouellos proceros &C nitidos:
i-V.C.1.C4ILV»7ILct LiL 11C LUI.L.I/
cem aut ullam aliam partem :quam ferra pracident:ladas,Hoc autem fàcile co tingit » fi prius uaria feceris : & eam partem fupra quam ramum fecaturus es foe/
ucira prauaanruriatqj lira piagx utraqj parce lai	, .
ce leuentur :& rubrica notentur :ut fic quéadmodum in arbore deterat ramus: ^ 3 f j ^Pars rec^e ^ cacumine calum fpecffans deponatur .Nam fi immerfà mergat difficulter comprehendit :8l cum ualidius conualuitiff erilis in perpetuum eff, bed oportebit palorum capita 8>C imas partes mixto fimo cu cinere oblinire:Si ita totos eos immederi :ut putris terra quattuor digitis alte fuperueniat.Sed binis i ducibus ex utraqj parte humantur. Hi funt de qualibet arbore breui fpatio iuxta eas pofiti 6c inter fe uinculo connexi:ut faale fmguli delibantur. Hoc facere utile eff propter foffbrum ignorantiam:ut cum bidentibus aut farculis femina/ rium colere inffituerisidepofira tale* non ladantur.Quidam melius exiffimit* oculis excolere: corde fimili rationedifponere:Sed utrunqj debet poff uernum ^quinodium fen:&: qfrequentiffime femmarium primo anno farriri : poff ero &fequentibuscumiamradicul*feminumconualuerint:raftrisexcolffOed bie nio a putatione abffineri : tertio anno fingulis feminibus binos ramulos relinam 6c frequenter farriri femmarium conuenit. Quarto anno ex duobus ramis infir/
uemo tepore paulo antequam germinent ♦ Atque ipfis fcrobes quaternutn pedum prgparantur anno ante. Si uel tempus non largitunprmfq deponantur arbores:{Iramentis incendatur fcrobes:ut eos ignis putres faciat:quos (oi & pru ina facere, debuerit. Spatium uitis metiri pingui & frumentario folo fexage/ num pedum in alteram partem:atqj in alteram quadragenum:macro nec ido/ Plantarias ar neo kgstibus quidem 3c uicenum pedum.Sed in fauonium dirigi ordines con/ bnfculas	uenit:ut jefliuo proflatu refrigerentur. Ipfe autem arbufculs hoc modo poflunt
,	tranffèrri :anteq plantarias arbufculas effodias folo : rubrica notato partem eius
nca notato*	^ meridiem fpe<£tet:ut eodem modo quo in feminario erat:deponatur .Dein
de ut arbufculte fpatium pedale in circuitu relinquatur:atqj ita cum fuo cefpite planta eruatur. Qui cefpes in eximendo ne foluatur : modicos furculos uirgaru i ter fe connexos facere oportet:eofq; pila qua: eximuntur applicare : & uummbus ita innectere:ut conflridttc terra: uelut inciufa teneatur.Tum fubruta parte una leuiter pilam cómouere :3C fuppofitis uirgis alligare:atqj plantam tranfferre. Qux anteq deponatur .-oportebit folum fcrobis copia fodere bidentibus :deinde terram aratro fubadlam : fi tamen pinguior erit fuma humus : mittere : & ita -e^ minibus fubflernere:& fic confectis fcrobibus aqua omnis haurienda efl : nulq dimittantur arbores » Deinde ingerendi minuti lapides : & glarea mixta pingui folo depofitiXq; feminibus latera fcrobis arcuncidenda : & aliquid flercoris inter/ ponendum.Quod fi cum fua terra planta non conuenit:tamen optimum c om/ ni fronde priuare truncum :atqj leuatis plagis acinoqj & ciere obrutis fcrobe uel fulco deponere truncos .Gratus autem magis eft :qui brachii craflitudinem ha/ bet.Poterit etiam longe maioris incrementi & robuflioris tranfferrnquem ita co uenitponi ut fi non periculum a pecore habeat:exiguus admodum fupra fcrobé emineatdsetus enim frondet. Si tamen incurfus pecoris aliter uitari non poterit: celfior truncus conflituetunut fit innoxius ab iniuria pecorum, Atqj etiam rigan dx funt planta:cum ficcitates incefleruntmec non pofl biennium ferro tangen/ dx .Ac primo farculari debentrita ut fimplex flilus altitudinem maximi fcrobif excedat .Deinde arando coxam bos aliamq? partem corporis offendat. Optimu efl etiam conflitutas plantas circunuenire.Gaudeas deinde conflitutum iam & maturum oliuetum in duas partes diuidi:quse alternis frucftu induantur. Neq? enim olea continuo biénio deerrat.Quom fubiedtus ager confitus no efl : arbori Terra eflibuf coliculum agit:cum feminibus repletur fructum affert. Sed id minime bis anno hiat.	arari debet:&bidentibus alte cfrcufodiri.Nam pofl folflitium cum terra aflibuf
Incilia, ^ hiat:curandum efl ne per rimas fol ad radicem arborum penetret. Pofl aquino Fimo pabula (Aium autùnale ita funt arbores ablaqueanda:ut a fupenore parte fi olea in di/ daz olea. uofo efl: incilia excitentunqua ad codicem deducant, Omnis deinde foboles: qua eximo flirpenata efl .-quotannis extirpanda eft * Ac tertio quoque n/ Hio uel pabulanda funt olea ♦ Atque eadem ratione flercorabitur oliue/ tum : qua in fecundo libro propofui : tamen fegetibus pro/piaetur* 1
fi ipfis tantummodo arboribus fatifreruauerir:rmguIiT ftercorif caprini fex libra; fìercoris (ìceimodii(ìnguli uel amurcsin fingulis,Conditimi flercus autuno de bet iniicnut permixtum hyemi radices olea; calefaciat. Amurca ualentibus infun denda efl ; nam eius per hyemem fi uermes atcjj alia fuberunt animalia : hoc me/
dicamento necantur.Plerunqj etiam loasficcis&humidis arbores mufco infe/ Arboref mu/
ftantur : quem nifi ferramento refecueris : nec frudium nec latam frondem olea i k0 lnfe{|an£'f ducet.Quinetiamcompluribusinterpofitis annis oliuetum putandum eft. Na prouerbium Ueteris prouerbii meminiffe conuemt:Eum qui aret oliuetum rogar frudu: qui	0lluct0>
ftercoret exorare:qm cadat cogere. Quod tamen fatis erit odtauo anno fecifle:	ceciat co
ne fruduaru rami fubmde amputentur .Solent etiam quis lata arbores frudtu gere<> non afferre,Eas terebrari gallica terebra conuenitiatqj ita in foramen uiridcm ta leam oleaftn dimitti:fic uelut inita arbor foecundo femine fertilior extet.Sed fme ablaqueatione adiuuanda eft amurca infuifa cum frulla uel noftra unna uetere. Amurca cuius utriufqs modus feruatur.Nam maxima arbori ni tantundem aqua miice ^ atur :untia abunde ent.Solent etiam uitio foli frudlu olea necare.Cui rei fic me debimur. Altis giris ablaqueamus eafideinde calcis pro magnitudie arboris plus minufue arcudabimus. Sed minima arbor modicum poftulat. Hoc remedio fi nihil fuerit effe&um :ad prafidium infitionis confugiendum erit, Quéadmodu autem olea inferenda fittpoftmodum dicemus.Nónunq etiam in olea unus ra/	*n u -
mus cateris aliquanto eft iationquem nifi recidens:tota arbor contnftabitur» Contriltabic Ac de oliuetis hadenus dixiffe fatis eft » Supereft pomiferarum arborum:cui rei Pondera at/ deincepspraceptadabimus.	borei^
Dearbonbuspomileris,	Cap. viii.
Odum pomarii:priufq femen feras :circuuenire maceriis uel foffa pra m	cipiofVel fape non fclu pecori :fed homini tranfitum negare :clì fi fapi	_
us cacumina manu detradaiaut a pecoribus prarofa funtrin perpetu/ Crementum um feminariù crementum capere nequeunt ,Generati autem difponere arbores Generarim utile eft: maxime ne etiam imbecilla a ualentiore prematur : quia nec uinbus nec difponere magnitudine par eftumpariqj fpatio temporis adolefcit .Terra:qua uitiba apta Semiare,, eft: arboribus eft utilis. Ante annum : q feminare uoles : fcrobé fodies :ita fole plu uiaue macerabitur:&: quod pofitum eft :cito comprehendet. At fi eodem anno et fcrobé & arbores ferere uoles : mime ante duos méfes fodito fcrobes : poftea ftra/ mentis incenfis calefacito. Quos fi latiores patentiorefqj feceris : latiores uberio/ refqj fruduspercipies .Sed fcrobisclibano fimilis fit:imus fumo patentionut la/ scrot,is cliba xius radices uagetur:ac minus frigoris hyememinufqj affate uaporis p àguftù noftmilifr
os penetret : etiam cliuofis locis terra:qua in eum congefta eft : pluuiis non ab/ luatur ♦ Arbores raris mteruallis ferito : ut cum creuerint fpatium habeant: quo ramos extendant .Nam fi fpifte pofueris: nec infra ferere quid poteris:nec s ipfa fruduofa erunt:nifi interraferis Jtaqj iter ordinem quadragenos pedes mi mmumque tricenos relinquere conuenit ♦ Seminalege craffa non minuf: q
manubriu bic!étis:red:a leuia ptocera (ine ulceriba integro libro:ea bene 8C cel riter coprehendent ♦ Si ex ueteribus ramis mmes de iis ; qui quot àms onos uberes frudus afferunt:ac illos magis qui funt contra folem:q q ramis aut pia tis conentur.Sed anteq arbufculas tranfteras:notabis uentos:quibus antea era Triforca,	confìitute:poflea manus admouetomt precliuo & ficco in humidum agru trai/
feras.Trifurcam maxime ponito.Ea extent minime tnbus pedibus .Si code tcro i *	.. _____u,,c-.,loc nolpsconfìituere : curato ne inter fe conftrineat: aut
aquofis pra-coques pomto: ut ante pluuià frudum deligas.Locis caudis II Groffulos de ^erito *^ut fi uoles ficum quis non natura feram fàcere : tum grcfiulos priore u u eunto	dum decutito uterum alterum ed et :qué in hyeme differt .Nónunqetia:quom
frondere coeperunt arbores : cacumina fici ferro fuma prodeft amputare : fic iirrni ores arbores 6c feraciores funt. Ac femper conueniet : fimulatq; folia agere coepe/ rint ficus : rubricam amurca diluere : Sc cum flercore humano ad radicem infon/ dere.Ea res efficit uberiorem frudum:& partum fici pleniorem 6c meliorem. Seréda: funt aut pra-cipue liuiana:afncana:chalcidica:fulca:lydia: califlrutix Bifera. trife/ t0pia, rhodia dibyca : hiberna : omnes etià bifera :& trifera flofculi. Nucem gra rx.	cam ferlt0 circa KaL febr.qua prima gemma fit. Agrum durum calidum ficcum
Nux greca i dederat. Nam in locis dmerfis nucem frdepofuens :plerunqj putrefar. Anteq aqua mulla, nucem deponas:i aq mulfamec mius dulci macerato.Ita iucundioris faporis fru
dum curri adoleuerit:prabebit:6C interim melius atqj celerius frondebit, Tetj - . ' ^____________aI*..	mlmr* ahflf snr^nc srl AnnnlU
bis lolum radix puenit:duritia humi coercita recuruatur: & ex fummo dii ^ mo^ ambas radices e mittit. Nucé gracà &L auelanà tarétinà facere hoc mó ris.In quo fcrobe deflinauens nuces ferererin eo terram minuta ppemodu (&*\ pedis poito :ibiq5 femen ferula repangito.Cu ferula fuerit enata ;ea findito : ^ 1 medulla eius fine putamine nucé gracam aut aueianam abfcondito: & ita a bruito :hocantekalen.mart.faato :ueletiam liiter nonas &L idus mart. t °L-c ^ tempore iuglandem & pineam et caftaneam ferere oportet.Malum punicum
Vrfa radices re ufque m Kalen.apnlis rede feritur.Q^uod fi acidum aut minus dulcem
rigetto*	dù feret: hoc mòemédabit* Stercore fuilloSchuaouriaqjuetere radices r-g
Ha res & fertilem arborem reddet: Si primis annis frudum uinofum & poft qn Frudus apy/ quénium dulcem Sc apyrenum facit*Nos exiguum admodum la feris uino ailui nnus* mus : 8c ita cacumina arboris fuma oblenimus : ea res emendabit acorem malo/ rum.Mala punica ne in arbore uentre medio rumpatur dapides trestquom fe/ Naia punica res arborem:ad radicem ipfam collocaueris. At fi iam arborem fitam habueris :	rupantur ♦
Iciliam fecundu radicem arboris ferito .Alio modo cu iam matura ma a uerint. amusos ivi/
nime dies.xxy.ad bruma fuperfmt.Qua: ut fit ferax:cu adoleuent alte eam ab/ laqueato iuxta ipfam radice truncu finditofifiurà cuneo teda piea adugi to :	ibi relinquito : deinde abfumpta ablaqueatione :cineré fuper terrà innato. p	^
Curanda eft aute:ut qgenerofiffimis pir's pomaria conferamus .Ea funt cruttu ^	6
mia « reaia ; fignia : tarentina qua fyria dicuntur: purpurea :fuperba: hordeacea: amtianea : neuiana : fau diana : lateritan a : dolabelliana : turramana : uolema : mul Ma[ fa:pracocia;uenerea.Quadam alia quorum enumeratio nunc longa é. Frate/ ^	^ S
rea malorum genera exquirenda maxime fcandiana matiana orbiculata fextia/ na pelufiana amerina fyrica melimela cydonia quorum genera tria fut: ftruthia: /-l . f i -chryfomelma : muftea. qua omnia non folum uoluptaté : fed etià faluaritaté affé	^ L
runt. Sorbi quoqj 8c armeniaci atq? perfici non minima é gratia. Et mala forba pruna poli media meffem ufqj inidus fèbf.ferito .Mororum ab idibus febf ,ufqj ^. ad aequinoctium fatio e tt: Siliqua gracà:qu€ quid i Ktpa-T-iop uocant : &C perii/ ^ cu ante bruma per autunii ferito.Amygdala fi parum ferax erit:forata arbore la ^ ^ pidem adiigito:&: ita libru. arboris iolefcere finito. Omnm auté generum ramos puju — ar£a circa Kalé.mart.inhortis fubacfta&ffercorata terra fupra puluinos arearu di/ ^ fponere conuemt.Danda efl opera: ut du teneros ramulos habent:ueluti pampi nentur: &c ad unum ftilu primo acino femina redigantur :oC cu autunus incef/ ferit anteq frigus cacumina adurat:omnia folia decerpere expedit : & ita craffis arundinibus qua: ab ima parte nodos integros Habeatluelut pileis fic inducere: atqj a frigore & gelicidiis teneras adhuc uirgas tueri.Pofl uiginti quattuor deide menfes fiue tranfferre & difponere in ordinem uoles:fme inferere fatis tute utnl/ que facere poteris, Sed ois furculus inferi potefi : fi non efl ei cui inferitur arbori cortice dilTimilis.Si uero etià fimilé frudu eodé tepore affettarne fcrupulo e/ gregie inferitur.
De tnbus infitionù generibus.	Cap. ix .	Yria cenerà i
Ria genera porro ifirionu antiq tradiderut, Vnu quo refeda ÒC fiffa ar/ fitionu. t	bor refedos furculos accipit. Alteru quo refeda inter libru & matenà Inoculatio
femina admittit:quae utraqj genera ueris temporis funt, Terriu quo emplariratio ipfas gemas cu exiguo cortice m parte fui delibrata recipit : quam uocant agnco/ las empiali ratione : uelut quidà ioculationé.EIoc genus ifitioms afliuo tempore optime ufurpatur:quarum confitionum rationem cum tradiderimus : a nobis
■ " \> )imus .CJf
repertamquoq; aocebi'mus .Omnes arboresfimul at^ ge'mas agere capeont: Lunaaefcm lunacrcknte m(erito:ol.uam autem arca aqu.ncxftmm ucrnum u(gì m >dusa/
te inferito.	prilis.Exquaarboremferereuolest&furculosadifmonemiumesm.detoUt,
tenera & ferax nodifq, ctebris:& cumpruno germmatum ibunt:deramubsqu
Surculi trifur	^aximenitida & fine11:icatrice efì. Dabifqj operam ne librum 1*
das Cum deinde truncum recideris : acuto ferramento plagam leuato, Deinde
ud':>t	r ___________1fwttrptn/V rnnt-pt-1'i*-»-» Jptviirfl /
nuafi cuneum tenuem ferreum uel offeum inter corticem &c materiam demitti/ to dirntos tres.-fed confidente dimittito me Mas aut rumpas comcem. Poflea
das .Vbifurculosparatos habuenstcuneumueiiitofìatimqj fur	^	^
mina : qu$ cuneo adacto inter corticem & materiam ..ecens ♦	« evtent
finequa adrafens : furculof fic inferito :ut femipcde uel amplius ear Mulcu impo fupra i deinde mufcum imponito ; ÒC ita ligato ne pluuia dilabatur» vci1 nito»	dam tamen magis deledtat xn trunco arboris locum feminibus ferra facere ; me
dtafque partes tenui fcalpeiio leuare : atque ita furculos aptare * Si pufulam arbo rem ferere uolesumam abfcinditonta ut fexquipedem e terra extet.Et cum dein de pr ftad er is : pl agam diligenter leuato :5c medium trucum acuto fcalpeiio per/ Fiffura* modice findito ata ut fiffura digitorum trium fit in ea. Deinde cuneum quo di/ ducatur inferitofurculos ex utraque parte derafos dimittito. Sic ut librum fe/ minis libro arboris squalem facias .Cum furculos diligenrer aptaueris ; cuneum eximito :& arborem ut fupra dixi alligato.Deinde terram circa arborem adag/ gerato ufqj in idipfum infitum .Ea res a uento & calore maxime tuebitur* Nos Nos oenus f/ «mm genus mfeioms muenimus.-quod cum fic fubtiliffimum non omni gene ficioiSs meni ri arborum idoneum eft; fed fere recipiunt talem inuoonem : qus hunudum mus	cofumqi & ualidum librum habent ficut ficus.Nam & ladhs plurimum mittit-
Succofus li/ & corticem robuftum habet .Optime itaqi inferitur caprifici ramus.Ex arbore i ber.	qua mferere uoles noueilos & nitidos ramos eligito.In us deinde feruato gem^
qua: bene apparebit certamq? fpem germinis habebit .Eam duobus digitis dratis circufignato :ut gemma media fit:& ita acuto (calpellocircucide dib^1 Delibrato.	ter negemmam Isedaf.Delibrato item alteram arborem qua emplaftraturus ej'
Emplaftratu ^ltlc^umtamumeligito :& eiufdem fpatiicorticemcircuridito:& materiai^^^ librato.Demde in eam partem quam nudaueris tpra’paratum emplariru ap ^ to sita ut altera delibrata parti conueniat, Vbi ita hac feceris circa gemmai^ ^ ne alligato :cauetoqj ne iadas ipfum germen .Deinde comiffurasidd uinCl\cctn Co mi iuras to 0^[inlto fpatio relidlomt gemma libera uinculo non urgeatur. Arboris a ^ oblinito*	infita fobolem & ramos fuperiores praciditoine quid fit quod poffit ocs.at^
necui magis q ifito feruiat.Poff.xxi.diem foluito emplaflrù. Et hoc gene^ t
rae etiam inferitili* olea . Quartum illud genus infitiomsiam docuimus ;cù de
uitibus dnputammus Jtaqj fuperuacuù efl hoc loco repetere traditam ratione terebrationis. Sed cù antiqui clenegauerint poffe omne genus furculom in omné arborem inferi:& ex illa definitione qua nos ante paulo ufi fumustueluti quadi lege fanxerùt eof tantum furculos poffe coalefcere :qui fìnt cortice ac libro di fru/
culi of generi arboris inferi. Quod ne logiore exordio legete fatigemus:unù exé pium fubiiaemus:quo poflit omne genus furcuii ofbufarbonbus fferi.Scrobem quoquouerfus pedes quattuor ab arbore olius ti longe fodito ;ut extremi rami ole# poffint ei cótfgere .In fcrobé deide fici arbufculam depóito: diligétiiqj ad/ hibetoiut robufla Si nitida fiat. Po ri biénium cii iam fatis amplum icremétu eoe perit :ramù oliu#:qui uidetur nitidilTimus :defle<rie;Si ad crus arboris ficulne# religa:atqj ita amputatis cateris ramulifea tanti! cacumina qu# inferere uoles relinque .Tu arbore fici detriicaiplagiq; leua:8i mediam cuneo finde. Cacumi Plaga ieua, na deide oliu# ficuti matri coh#ret utraq? parte abrade:Si ita firiur# fici ifereicu neuqj exime: 5i diligenter colliga nequa ui reuellatur.Sic interpofito triénio c5/ ualefcet ficufcu olea tum demri quarto ano cu bene coient: uelut propapies ramulos olm#a matre refecabis.Hoc mó oégéufiarborem iferes .Ac prmfqua ’ tmemUbn faciamus:cum fere fpeaes furculo» oéspfequimur:priores libros de cytnilo icipere pani :ac tepeftmu fuit.Niic arboris pr#apientes opportune eius memienmus. Decythifo. Caput x.
Y thifum f agro effe qplurimù maxie refert:^ gallinis apiba capris bu q , i|-c	bus quoq; & 01 generi pecudù utiliffimus éiqj ex eo cito pinguefcinfii	usuti/
labris plurima pr#bet ouis :tu et ocio méfibus uiridi eo pabulo utnSi 1 lmus* eaAr^0.Poffit‘ProPtefea m quolibet agro quiuis macerrimocelenter copre t •	.
^	^m^urii fine noxa patitur.Mulierefqdem fi ladlis iopia premutur:cy niunam inc
thi utTandu i aqui macerari oportet: Sieri tota nocte pmaduent: poflero die exprel i lucci ternas heminas permifeeri modico uino:atque ita potidum dare*
Sic Si ipf# ualebrit:Si pueri abundantia laciis crifirmabritur .Satio auté cythifi uel autuno circa idus odlobf.uel uere fieri poteri:cri terrà bene fubegeris : areo/
noxa
igellent rigaro qnaecim proximis diebus,Simul atque nona fròde avere rremr.
faroto;8dp0fl tnerau defdec*d.to:&pecca prabeto.Equo abunde ImrS
do.xii.bubus pondo uicena:c#terifque pecoribus pro portione
ante feptébré faaf comode feri :c5 facile cóprehédit & miimam fuflìnec Ariid fi
Seme grade/ bremtubi femen' eius grandefcere incipiet : cadito : pauciTq; horis du flaccefcat in fcere icipiet* fole habeto.Demde in umbra ex ficcato ;& ita codito, Had:enus de arboribusp/ Flacefcat*	cepiffe abunde efl reddituro pecoris cura & remedia fequéti uolumine.
LVCIIIVNII MODERATI COLVMELLAE REI RVSTICAE LIBER SEPTIMVS. PRAFATIO.
CIO QVOSDAM PVBLI SIL VINE PRVDEN/
tis agricolas pecoris abnuifie curam : greganor ù q5 pafìo^ uelut inimicam profeffionis fua: dilciplinam confìantifli' me repudiaffe.Neque inficior aliqua ideo réne fecifleiq/ fi fit agricola contrarium pafloris propofitum:cum ille q maxfe fubadto 8c puro folo gaudeat:hic nouali grammo foqj ulle frudrum e terra fperet : hic e pecore. Ideoqj ara/ tor abominetur. At contra paftor optet herbarum prouen tum .Sed in. iis tam difeordantibus uotis efl tamen quadam focietas atq; cornu dlio :quom & pabulum e fundo pleruqj domeflicis pecudib magis q alienis de pafcere ex ufu fit. Copiofa flercorattone ; qua cotigit e gregibo : terre flres frueftus
I méta unde exu^eran,:;^ec tarneri ulla regi0 efhui qua modo frumenta gignantur ; qua nó ut ouium ita armentorum adiuméto iuuetur ; unde etià iumenta nomen a re tra xere:q? noflru laborem uel onera fubuedrando uel arando iuuarent. Itaqj ficut ueteres romani pracepeuitupfe quoqj cenfeo tam pecorù q agrorù cultum pno Pecunia et pe fcere.Nam i ruflicatione uel antiquiflima efl ratio pafcédneadéqj quafluolifli/ culm unde. ma + ptopter quod nomina quoque pecunia & peculii tradta uidentur a pecore;
quod non folum ueteres poffederunt :fed adhuc apud quafdam gentis unu hoc ufurpatur diuiciaru genus Et ne apud noflros quidé colonos alia reffuperionut M.Catonis M.Cato credidit:quiconfuléti qua partem rei ruffica exercédo celeriter locuple dièta fi bene tari poffit;refpondit:fi bene pafceret. Rurfufq; interrogati quid deide faciendo pafceret*	fatlf uberes fruètus pracepturus effet : affirmauit fi mediocriter pafceret: Cirtefd
Difpendium c!e tam fapiente uiro piget dicere;quod eu qda auctores memorat qd nam qo^7 Compedium tenti cuidam tertium i agricolatione quafluofu efTet:affeuerafIe:fi quif uel m37 le pafceret:cópraferti maiusdifpédiu fequatur inerte 6i fauù paftoré ;q prudo tem duligentemque copendium. Vnde fecundo tamen refponfo dubiù non mediocrenegligétiadominifruètuspecorisexuberet.Qua ob caufamnos hanC quoque partem rei rufhca Siluine:quata ualuimus fduftria: fecuti maiotu pr^ Duo genera cePfa:P°^eritati màdauimus.Igitur cu fint duo genera quadrupedia :quorJ quadrupedi! tet^ ParamusiconfortiLÌopum:ficutboué :mulà:equù:afinu.Alterù u Vnde Italia. tls ac realtus cu^°dia: cà : ut ouem capellas ,Boué tamen de primo genet mus :cuius ufus nofln laboris efl particeps :nec dubium quinfut ait teras pecudes bos honore fuperare debeat:prafertim Oc in Italia	ab
Coflatiffime
repudiaffe.
f
Gramiofo
cupationem traxifìTe creditur *,<£ olim gfscci tauros italos uocarent»Et in ea urbe cuius mcenibus condendis fi mas 8C foemina aratro terminum (ignauennt uelut petumjquod idem atticis athenis Cereris &Triptholorni ferturmimfler;q,inter petii fuigentifiima fydera particeps aeii:^ deinde laboriofiflimus adhuc hommisfo cius in agricultura:cums tanta fuit apud antiquos ueneratiomt tam capitale eh Laboriofiffi / fet bouem necaffe :q ciuem .Ab hoc igitur promiffi operis capiamus exordium, mufhominis Oebubusparandisiatq? emendis earuqj forma. Cap.i.	_ fociusbos»
Vse in emédis bubus fequeda quseqj uitanda {untinoti ex facili dixen t q di pecudes pro regionis oeliqj flatu Oc habitu corporis & ingemi animi & pili colorem gerunt.Alis forma: funt afiaticis talia: gallicis:epiroticis alia:. Nec tantum diuerfitas prouinciarum : fed ipfa quoq? Italia partibus fuis di/ fcrepat .Capania pleruqj boues progenerat albos & exiles : laboris tamen 8C cui/ turi patrii foli n5 inhabiles, Vmbna uaflos & albos :eademque rubros nec mi/ nus probabiles animis qcorponbns,Etruria & latmm compados :fed ad opera fortes.Apénmusduriflìmos omnéquedifficultatemtoleratismec ab afpedu d/ coros. Qua: cum tam uaria & diuerfa fint:tamen quadam quali còmunia 8C cer ta pracepta in emendis iumentis arator feqm debet, Eaque Mago carthaginen/ Parandi funt fis ita prodidit :ut nos deinde memorabimus,Parandi funt boues nouelli ; qua/ nouelli qdra/ drati:grandes membris:cornibus proceris ac nigrantibus & robuflis:fronte lata ti,
& crifpa :hirtis auribus joculis & labris nigris :nanbuf refimis patulifque :cerui/ ce longa 6C torofa:palearibus amplis 6c pene ad genua (pmiffis:pedore magno: armis uaflis:capaci & tanqimplente utero;lateribus porrectis:iumbis latisidor fo redo planoque:uel etiam fubidente jclunibus rotundis: cruribus compadis arredifque.Sed breuionbus potius q longis nec genibus improbis:ungulis ma/ (geruice toro gms; caudis longiffimifSc fetofis pilofifque; corpore denfo breuique:colore rubeo fa £)0rf0 [U'D uelfufco: tadu corporis molliffimo.	idente.
De bubufdomandis.	Cap.	ii*
Alis nota: uitulos oportetfcum adhuc teneri funtjcofuefcere manu tra/ t	dari :ad préelepia religari :ut exiguus in domitura labor eorum:& mi/
nus fit periculi .Verum neque ante tertium; neque poft quintunv annù juuencos domari placet:cum illa retas adhuc tenera efbhac iam prxdura, Eos auté q de grege feri comprehenduntur:fic fubigi conuenit.Primu ommù fpatio fum flabulum pparetunubi domitor facile uerfari;&: unde egredi fine periculo poflìt. Ante ffabulìi nuli* àguflia: fint : fed aut capus aut uia late patens; ut cùq» Domitor, ducentur muéci : libem habeant excurfumme pauidi aut arboribus aut abiacen ti cuilibet rei fe implicd: noxaque caput.In flabulo fint ampla pfepia : fupque tranfuerfi afferefm modù mgorum a terra feptem pedibus elati configantur :ad Domituram quos religari poffint muenci .Diem deinde quo domituram auipicens : bonum aufpiceris. a tempeftatibus & religionibus matutinum eligito, Canabinifque funibus con tiua muencorum ligato.Sed laquei:quibus copulantur danatis pellibufmuolu/
Buculos	ti fintine tenera fronte fub comuaWantur.Cum deinde buculos comprehende
rifiperdudto ad Pabulum	ad Oipitefreligatoita :ut exiguutn laxainen ^
___	:__rnanome in colludanone alter alteri noce »
Si nimis alberi erunt : patere unum diem noctemqj deiemant.oimui ^ —
1.S	autem plaadi & qutóboues eruat:uel eodem d«
bus (ubiode. ^^^^^^^.^^^^anilicebi^producCTejficdocerepermillepafluscom
Lfite ac fine pauore ambuIare.Cum domO produxens :arte ad «.pites rekgato ita ne capite moueri P0^'^^ f|j™^K^saduUnonTii«uEo!m
Sub fèmma ean^"^u^ìraS marni fuucef ariores bubulco fiant .Ventri quoqj 5C fub fóeminamanum u	minibus in
Rediuiui. modi tadum poftmodum pauefeant :8C ut rediuiui cj plerunque ce . ln/ Librales ofLe borenti eximantur. Iraq? cum fint :a latere domitor (lare debet: ne ca ce
gì poffit.Pofl hac dedudis malis:reducito linguam itotumq; eius palatum ure defricatodibralefque offas in prafulfa adipis in Gngula dimittito: ac uini lingu/ los fextarios per cornu faucibus mfundiio. Ni per hzec blandimenta triduo tere mafuefcunt:iugumqj quarto die accipmntrcui ramus illigatus temonis uice tra/ hitur.Interdum &C pondus aliquod iniungitur:ut maiore nixu labotis exploret patientia,Poli eiufmodi experimenta uacuo ploflro fubuigendi :& paulatim lo gius cum oneribus producendi funt.Sic perdomiti mox ad aratru infhtuantur: fed in fubado agro ne ftatim difficultate opens reformidentmeue adhuc tenera colla dura profciffione terrx tundantur. Quéadmodum autem bubulcus in ara do bouem inftituat : primo prstcepi uolumme .Curandi ne in domitura bos cal ce aut cornu quéq cótingat .Nam nifi hac cauentur :nu| eiufmodi mtia quàuis fubada eximi poterit. " Verum ifla fic agenda pracipimusifiue ramum pecus non oderit.Ideoque expeditior & tutior ratio domandi efhquam nos m nolitis agris fequimur. Nam ubi plauflro aut aratro iuuécum cofuefdmus : ex domitis Placidiffimu bubus ualentiffimu eundéque placidiffimum cum indomito miungimus:qui$> cu indomito* currentem retrahat :& cundantem producat. Si uero non pigeat iugum fabnea jugimus..	re quo tres iungantur ;hac machinatione confequemur:ut etiam contumaces ^
ues grauiffima opera non recufent.Nam ubi piger iuuencus medius inter duo^ ueteranos iungitur : aratroqj iniundo terra melli cogitur mulla efl imperium ^ fpuendi facultas.Siue enim efferatus profili: :duori arbitrio inhibetur: leu co fiflit : duobus gradientibus etiam obfequitur :feu conatur decumbere : a n3 ^ Contuaciam tionbus fubleuatus trahitur .Propter qua undique neceffitate contumacjl deponit.	ponlt:^ac^Pafientiamlaborispauciffimisuerbenboperducitur.Hfletia
Qui decibit domituram mollions generis bos:qui decumbit in fulco .Eumnon leuitia ♦
ratione cenfeo emendane!iuNam qui ftimulis aut ignibus aliifque tormentis id Peruicax con uitiù eximi melius mdicantiuera’ rationis ignari fut:quoniam peruicax contuat uacia» ; eia pleruque feuientem fatigat «Propter quod utilius eft arca corporis uexatio / Ciibitore ^
afficiunt naturalia debderia q plaga:.Itaqj fi bos decubuit lutiliflimuelc fic pe/ des eius uinculis obligaritne aut infiftere aut progredi & per hoc pafei poffit.
Quo faceto inedia & fiti compulfus deponit ignauiamiqua: & amanffima efl in pecore uernaculo .Longeq? omnis bos indigena melior efl ;q peregrinus . Nam neqj aqus nec pabuli nec ceIi mutatione tentatur : neque infeftatur conditione regionis :ficut ille qui ex planis & campefìriba locis:in montana & afpera perau ftuseft: uel ex montanis in campeffriaJtaque etiam cum cogimur ex longin/ quoboues arceffère murandum efliut in fimili patriis locis traducatur. Item cu/ ftodiendum efbne in corporatione uel flatura uel uinbus impar cum ualentior iungatur.Nam utraqj res inferiori celeriter affert exitiu. Mores hmus pecudis £» Corporatoe» babiles habentur: qui funt propiores placidis q concitatis. Sed non inertes : qui Veretes pia/ futuerentesplagarum & acclamationum:fed fiduciauiriumnec auditu necui gam* fu pauidimec ad ingredienda flumina aut pontis formidolofi:multi abi edaces: uerum in eo coficiendo lenti : nam hi melius concoquut.Ideoqj robora corpora citra manem conferuàt qui ex commodo:q qui feflmàter màdut.Sed tam uitiu Feflinanter eft bubulci pinguem q exilem bouem reddere. Habilis enim & modica corpora madut, tura pecoris operarii debet effe : neruifqj & mufculis robufla no adipibus obefa: Modica cor/ ut nec fui tergoris mole nec labore operis degrauetur .Cum qua: fequéda funt in potatura* emedis domadifq; bubus tradidimus : tutela eoru peipiamus.
De boa cura:^; cibariis.	Capdii.
Oues calore fub diuo:frigoribus intra tedlum manere oportet. Itaqj
b hiberna ftabulatio eoru praparàda funt ftrametaiqu* menfe auguflo
intra dies trigira fublata: meffis pracifa i aceruum extrui debet. Horu, defeAio tum pecori tum agro efl utilis .Liberantur arua fentibus :qui $fliuo té pore per canicula: ortum recifhpleruqi radicitus intereunt :& flramentis pecoris fubiedti plurimum flercoris efficiunt .Hac cum ita curauerimns : tum & omne Ne p genus pabuli pra-parabimus idabimufqj operam : ne penuria abi maaefcat pe/ cibi r cus .Boues autem redle pafcendi non una ratio efl .Nam fi ubertas regiois mri/ fcat. de pabula fumimflratmemo dubitat:quin id genus cibi atteris praponédiì fit. quod tamé i riguis aut rofidis locis non cótingit .Itaque i iis ipfis uel maximum commoda efl:quod fufficit una opera duobul iugis:qu* eodem die alterna tem porum uice uel arant uel pafcùtur.Siccioriba agris ad pr^fepia boues alendi fut:
>enuna
maere/
mi unc uiu<*	jjicucine icenu. ivimus como/ prat5fe foenu
de tuemur armentum paleis :qua: ubique Sc quibufdam regionis fola: praffidio pa^ ex ml[i0 funt tòt probantur maxime ex milio tum ex ordeo :mox etiam ex tntico.Sed iu
u ui
Eluta cea
ri erui quaternos fextanos mixtos paleis dare conuemt : uel lupini macerat, mod. osiuel cicercula macerata femodiosiSC fup hax affatim paleasdicet autem fit le/ ita uina/	inopia & eluta & ficcata uinacea iqua eximuntur cum paleis m.fcere
' Nec dubium :qum ea longe melius cu fms folliculis anteq eluantur praberi pof/ fint Nam ài abi & uini uires habent : mtiduqj & hilare & corpulentum pecus fa Qunt Si arano abfìinemus frondis arida corbis pabulatoribus modiorum .xx. fufficit mei foeni pondo, xxx.uel fi non modo uiris laurea & lignea qua frondes & his fi regionis permittat glans adncitur ; qua nifi ad latietatem datur : fcabiem f ,	pant.Potert etiam fi prouentus uilitatem faat: femodius faba frefa praberi. Mé
Podoocl.fin/ fe febmano p[erqq, eadem cibaria funt. Martio & aprili debet ad foem podus ad gulis dan, llcl:quia ter;a prolanditur.Sat erit auté p5do quadragena fingulis dari Ab idi/ bus tamen menfis aprilis ufqj in idus iunias uinde pabulum tede (ecatunFote enim in Kalen.iulias frigidioribus locis idem prailari. A quo tepore in i\a e no uembris tota a flate Se defde autuno fatientur ffonde:qua tamen no ante eli uti lis:q maturuerit uel imbribus uel affiduis roribus .Probatur maxime ulmea: Frons ulmea pofl fraxinea : & ab hac populnea. Vltima funt ilignea & quernea & laurea, fed poli a flatem neceffarie deficientibus catens :pofiunt etiam & folia ficulnea pro be dari: fi fit ea copia :aut flringere arbores expediat .Ilignea tamen uel melior é quernea .Sed eius generis: quod fpinas non habet .Nam qj iuniperus refpuitur a pecore propter aculeos mouembri menfe ac decembri per fementem quantum appetit bos : tantum prabendum efl. Pieruqj tamen fufficiut fingulis modii già dis & palea ad fatietatem data : Vel lupini macerati modii : Vel erui aqua con/ fperfi fextarii .yii. permixti paleis:Vel dcerculx fimiliter cófperfa fextam.xihmi xti paleis : Vel finguli modii uinaceorum :fi iis ut fupra dixi larga palea aducii tur; Vel fi nihil hord efl:per fe foeni pondo quadraginta.
De uitiis boum medicinis. Cap.	iiii.
Ed no proderit abis fatiari pecora :nifi omni adiuuentur diligerla : ut fa f	lubri fint corpore: uirefq? coferuét. Qua utraqj cubodiuntur large da/
to per triduum medicaméto:quod coponitur pari pondere tnflis cup fique: & cum aqua node una fub diuo habetur. Idque quater ano fieri debet ul/ Naufeadifeu ^{5teporibus uens aflatisautunihyemis.Sempetiamla'gor& naufeadiluti tur: fiftegrù galliaceum crudumouu ieiunisfaucibo iferas:acpoflerodie 'pKaS ulpici uel all i cù ufo cóteras & 1 naribo ifundas. Neque hac tantu remedia fa u bntaté faciùt.Mulalargo Talemifcétpabula.Quidàmarrubiu dederut cu 0 ^ &: ufo:qdam porri fibras:alii grana turis:alii fabfam herbam putaque uin^^a[ merodilluunt.Eaque medicamenta potàdapbét.Multicaulibauitifalba ^^ uulis albis bubus medétur.Nónullipelle ferpétis obtnta cù ufo mifcét.Se e ^ dio CÙ dulci ufo tritum ferpillum : & cocifa & i aqua macerata fcyila.
titur.
mec
omnes prseclidte potiones tnu hemina^ (xngulis diek) pef triduu data-ialuupur gattrepulfifq} uitiis recreat uirestmaxie tamé habetur falutaris amurca : fi tatun de aqua: mifceas : 6c ea pecus infuefcas.Qua: protius dari no poteft; led primo pecus ifue/
abiafpergdtur^Deide exigua portioemedicatur aqua:mox pari meiura mixta fcas amurca,
datur ad faturi tate. Nullo àt tepore 8c minime a: flate unlius eft boues i cur um concitari . Nà ea res cit aluum meti ut	Cauendu quoque e ne a p/	,
fepia fus aut gallina perrepat. Na'hoc quod decidit immixtum pabulo bubus
affert necem»
Vbi gregibus pefìilétiaingruitjqua: remedia adhibenda funt»	Cap. v ^utàdus
Ve sgra pefliléria face ualetiqua cu in grege incidit: cófeflim mutan	flatus in
f	dus efl cali flatus:& i pluris partes diflnbutopecore Idginqua regio/
nes petenda funtiatqj ita fegregandi a fanis morbidi:ne quis iteruem at:qui contagioe cateros labefaciat.Itaqi cd ablegabuntur :m ea loca perducen/ da erunt:quib3nulla impafcitur pecusmeaduentu fuo etiàillis tabem afferat»
Euincendi funt auté quàuis pefliferi morbi:&exquifitfs remediis propulfandi.
Tue panaas Sc ereugii radices fcemculi femimbo mifcéda,& cd defruti ac moliri ca^uanjlim tritici farina càdétiqj aqua c5fpergéda:eoquemedicamie faliuàdd egrotd pe/ D '	.
cus.Tu panbD cafia myrthaqj & thuris p edento: ac tadudem fanguinis maria a’§rotu Pecus tefludinis mifcetur potio:cd uini ueteris fextariis triberSi ita p nares ifunditur*
Sed ipfd medicametd poderis fex uncia diuifd :porti6e aqua p tridud cd uino dediffe fat erit.Preiens remedid etià cognouimus radicula:quà paflores cófili/
ginéuocàt. Ea matfismotibo plurima nafcitunomniqj pecori maxime efaluta/	. .
ris.Leua manu effoditut ante folis ortd.fic eni letfta maiore uim credit habere.	° 1 !Smis
Vfus eius traditur talis:anea fibula ps auricula latiffima arcumfcribitur : ita ut remeamm. manate fanguine tàq litura reductu appareat. Hoc Se itrifecus'&i ex fupiore par i ' u a te auricula cd fadtd é:media ps defcnpri orbiculi cade fibula tranfuitunfid fatto foramini pdid:a radicula iferitunquàcu recés plagacòprehédit:ita cotfet ut ea labi n5 poffit.In eà deide aunculà ois uis morbi pefhléfqj uirus eheitundoee ps qua fibula circunfcripta e:demortua exadit: &: minia ptis iattura caput confer uatur. Cornelius Cei fus etià uifei folia cum uino trita p nares ifundere iubet»
Hac facienda fi gregarim pecora laborant. Illa deinceps G fmguia»
Quod remedium adhibetur boui cruditate laboranti. Cap» vi.
Ruditatis figna funt crebri ruttus:ac uentns fonitusffaflidia cibi:ner c	uoiy intétio:hebetes oculi.Propter qua bos neq*, ruminatmeq; lingua	*• • r
fe deterget.Remedio erunt aqua calida duo cógiii^ mox trioitabraf Cruditatis i fica modica caules cotti:& ex aceto dati. Sed uno die abflmendum é alio cibo» Sna Quida claufum itra tettd cdtinentme pafei poffit.Tum lentifci oleaflnq; cacu/ minu p5do»iiu.& hora mellis una trita prrn.cent aqua cógioiquà notte unam fub dio habét:atqj ita fauicibD ifundunt.Deide iterpofita hora macerati erui qt/ tuor libras obiiciunt.aliaque potos prohibent. Hoc per triduum fierridum ois
caufa langoris difcutiatur.Nà fi negletta auditas é 8c iflatio uétris & iteflino^ maior dolor feqtur;qnec capecibos fimtigemitus exprimit:locoqj ilare no pati tur:fepe decùbere;& agitare caput jcaudàqj crebnus agere. Manifeilu remedui é ^pxima Jumbo pté cauda; uiculo ueheméter obilrfgere: umique fextanù cum olei hemina faucibo ifundere : atque ita citatum p mille 8C qngétos paffus ager*
numfierta fi lcirunuiquceigci.tuuli.u^.^----------r--------_ r
mum e	dodrate aqua: calida datur. Vbi nec medicia (pceOit : myrti filueilris folio^ àux
bere	fibra: deligàtur:totidéque fextanicalida:aqua:mixtip uas ligneù fauciboifundii
tur.Atque ita fub cauda (anguis emittitur :q cu fatis profluxit : ihibetur pappri ligamine .Tum eccitate agitur pecus eoufque du anhelet, Sùt 6c ante detradlio né (anguinis illa remedia :tnbo heminis uini.'tribo pinfitiafii pmifcetur 16d poft ^	. . eà potioné currere cogitur. Vel (alis (extas cùm dece cepis cóteritur : & admixto
.	meile decoélo collina fmittutur aiuo:atque ita citatus bos agetur,
urauo.	Quo remedio fedatur dolor uétris &inteftinorum pecoris*	Cap* vu
Entris quoque & intefìino^ dolor fedatur uifu nantium : & maxime u	anatis: qua fi cófpexit cui mteflinQ dolet: celeriter torméto liberatur.
. i us nantiu	Eadé anas maiore profedtu mulos & eqnu genus cofpeclu fuo fanat.
Sed interdii nulla prode lì. medicina. Seqtur minus uitiù:quo^: lignum é cruéta & mucofa uétris proluuies. Remedio funt cupreffini qndeci coni : totidéque gal Mucofa pro/ Ia: & uiro^:qua: poderis uetufliffimus cefes:qbo f unti tunfis admifcentur au/ tues. Coni fleri uim quattuor fextarii : q pari méfura p quadridua difpéfati datur. Nec de fint ientafa myrtique 6C oleafln cacumina uindis :aluos corpus : ac uires carpit: operique inutile reddit. Qua: cum accident : probi bend u s ent bos potione per bi duum:primoque die cibo abffinendus. Sed mox cacumina oleafln & arundinis item bacca: ientifei & myrti danda: nec poteffas aqua: nifi qparciflime faciéda é. Bacca letiferi Sunt qui teneram laurum coloni fibram & abrotanum cerati cum pan portione dedenntjcum aqua calida duobus fextanis: atque ita faucibus infundant:eadé que pabula ut fupra diximus obiiciant. Quidam uinaceorum duas fibras torre/ faciunt, & ita conterutcum totidem umi aufieri tpotandumque medicamenta prsbent:omnia m humo res fupradixnnec minus cacumina pradidaip arbo^ obuciùt.Quod fi neque uétris cteuerit citata pluuies:neque intedinoR: ac uen^ tris dolor icibofque re(puet:&: pgrauato capite fapius confueuit : lachrymaqae ocutis 3c pituita nari profluent:ufque ad olla frons media uratunaurefque *ei:/ ro decidatur.Sed uulnera faéla iterdù fanefeutriterdum defricare bubula urina couemt.At ferro refaffa melius pice & oleo curatur.
De uitiofis incrementis lingua.	Cap. vii.
Increméta li/	Olent etiam faflidia cibo afferre uitiofa incrementa lingua:: qua^r^
gu* tante. ^
Teterinarii.
nas ueterinarii uocant.Hsc ferro reciduntur:& fale cii allio pariter to uulnera defricantur:donec laceffita pituita.Tum uino pluitur os:
& interposto um'us hora: fpatio uirides herba: uel frondes datur:dum fa&a ul/
cera dcatrices ducant. Si necj; rana: fuerint : neq? aluus citata : 5c nihilominus ci/
bos nò appetet:proderit aliò pinfitu cù eleo per nares infundere. Vel fale uel cu/
nrla defricare fauces. Vel eandé parte alio tunfo & hallecula linire. Sed hac his
folii fafìidiù e fi. Febricitanti boui cóuenit abfìineri cibo uno die.Poflero deinde Febridtanti
exiguu fanguiné ieiuno fub cauda mittnatque ìterpofita modica magnitudinis ^oul+
coòtos braffica coliculos tnginta ex oleo & garo faiuiati more dimitti : eamque
efeam per quinque dies ieiuno dan.Praterea cacumina létifci aut elea uel tener
rima quàque fronde ac pàpinos uitis obiicùtum etià Ipongea labra detergerne
aquà frigida ter die praben potandam.Qua mediana fub teòto fieri debet: nec
ante famtatem bos emitti.Signa febricitantis:manantes lachryma:grauatu ca/
put:oculi compreffi:fluuidù faliuis os:longior e cu quodam impedimento tra ^luuidum fa
òtus fpiritus interdum Se cum gemitu,	^uls os*
De tuffi boum.	Cap.	vili.	’
Ecens tuflìs optime fàluiato farina ordeacea difeutitur» Interdu ma ^^loiatum r gis profunt gramina concifa & his admixta frefa faba.Lentes quoque Lentes ual/ balbulis exempta & minuta molita:mifcentur aqua calida fextarui UU^1S exépta duo: faòtaque forbitio per cornu infunditur .Vetere tuffim fanant dua libra hy fopi macerati textanis aqua tnba.Nà id medicamenti! teritur:e cu lentis minu ta ut dixi molita feflarii quattuor more faluiati datur : ac poftea aqua hyfopi per comu infunditur.Porri ét fuccu oleomel ipfa fibra cum ordeacea farina contrita remedio é.Eiufdé radicis diligéter lota 8c cum farre triticeo pinfita uinoque da/ ta uetuftiflima tuflim difcutmt. Facit idé pari méfura eruu fine ualuulis cu tor/ Saluiati mor reo ordeo molitum 8c faluiati more i fauces dimiflum.
Suppurationis remedia.	Cap. ix,
Vppuratio melius ferro refcfditu r q medicaméto expfTo. Defde finus ‘	ipe q ci cotinebat:calida bubula urina eluitur:atque Iinimetis pice li Linimenta,
qda & oleo ibutis colligatur .Vel fi collui ea ps nò pòtdamfa cadete fé uu caprini! aut bubuli! ifMatur.Quidàcu uitiofàpté fufTerut:uria ueter eluùt atque ita aquis podenba fcoòta pice liqda cum uetere axungia linunt.
Claudicanti boui quod remedium adhibeatur. Cap.	x,
Anguis dimiflus in pedes claudicatione affert.Qua cum accidit: flati f	ungula ffpicitur.Tadlus auté feruoré demonftrat. Nec bos uitiatam
^ parte ueheméuus premi patitur. Sed fi fanguis adhuc fupra ungulas
i cruriba é: fricatione affidua difeutitur.Vel cum ea nihil profuit: fcanficatioe de
mitur, At fi ià in ungulis é : iter duos ungues cultello leuiter aperies Poffea lini/ Scarificatio. menta fale atque aceto fbuta applicantunac folca fpartea pes .ndmmt:maX1me SoIea fpar, que datur opa me m aqua pede mutat i ut f,c pes Oabuletut .H.cdé (angui, «a fe Ita / nifi emiffus fuent : (ante aeabit : qui fi fuppurauent : tarde percurabitur. Ac pn/ buietuE ' ' mo ferro arcuncifus dC expurgatus:demde paneis 6c aceto madentib iculcatis:
mox axuftgi’a uétere Si feuo hircino pari podere éeccftis ad fanitate perducit I Si fanguis ì inferiore parte ungula: eft: extrema pars ipfius unguis ad uiuù refe/ Ad uiuum re catur:& ita emittitur: ac liniméds perinuolutus fpartea munitur.Media ungu/ (ecatu c	la ab inferiore parte no expedit aperire:nifi eo loco là fuppuratio faéìa e fi. Si do
lore fteruo^ claudicat:oleo & Tale genua poplitefqj & crura explicanda funt:do nec fan tur.Si genua intumuerùt:calido aceto fouenda funt:& lini femen ut mi
Maturuit	tumori fubeft aliquis humonfermentu uel farina ordeacea ex pafTo aut aq mul
fupourati	& decoda iponitur.Et cu maturuit fuppuratio : refeiditur ferro. Eaqj emifla ut
0 * fupra docuimus hmmétis curatur.PofTut etiàf ut Cornelius Celfus pranpjtjlilii radix:aut fcylla cu faletuel fanguinalis herba qua polygona graci appellàt ; uel Redaufa tnarubiu ferro reclaufa fanare. Fere auté omms dolor corporis fi fine uulnere eri recens melius fomentis difcutitur. Vetus uritur:& fupra ufìum butyrum uel ca/ prina infìilatur adeps,
Ad fcabiem remedia & ad morfum rabiofi canis uel lupi necnon & ad coria/ ginem.	Cap.	xi.
Cabies extenuatur trito allio defrido ,Fodeq; remedio curatur rabio f	fa canis uel lupi morfus : q rame & ipfe ipofito uulneri uetere fai fame
to aque bene fanatur. Et ad fcabié prafentior alia medicina efl : cu nflabubula 8C fulphur coterutur:admixtaqj amurca cu oleo aqua aceto fcoquu tur.Deinde tepefadis fcifTiì alumé tritu fpargitur.Id medicamétù cadente fole Coriago mor illitu maxie prodefl. Vlcenbo galla trita remedio funt.Nec minus fuccus marru bus.	biicu fuligine,EH 6C infefla pellis bubulo pecoriicoriagine ruflici appellant : cu
Refrixit» pellis ita tergori adharetjutapprehéfa manib dedua a coflis no poffit. Ea res no aliter accidit:qfi bos aut ex lagore aliquo ad macie perdudus é ;aut fudans in opere faciendo refrixit:,aut II lub onere pluuia madefadus eri.Qua cù perm/ Efluates àhe ciofa funt:cuflodiendu efl:ut cu ab opere boues rediermt:adhuc afluates anhe lantefqj	lantefqj uino afpergantur : & offa adipis fauabo eo^ inferatur. Quod fi pradi/
dum uiriu inhaferitiproderit decoquere lau^:5c ea calda fouere terga : multo/ qj oleo &: uino confeflim fubigere. ac per omnis partis apprehédere 8t attrahere Flocces.	pelle.Idq$ optime fit fub dio fole feruéte. Quidà flccces uino & adipe commi/
fcent:eoqj medicamento pofl fomenta pradida utuntur.
Ad exulcerationem pulmonis ; & palati tumorem.	Cap. xii.
St etià illa grauis pniaes:cu pulmoes exulceramr.Inde tu Ilis & ma/ e	cies & ad ultimu pthifis iuadit.Qua ne morte afferatiradix coryli i/
ufla ita : ut fupra docuimus. plorata auricula iferitur ; & porri (vccVS filar hernia pari olei méfura mifcetur:& cu uini feflario potadus dat diebaeom pluriba.Interdii & tumor palati cibos refpuit:creb^qj fufpirium fecit:<5ih^c P eie pbet: ut bos latus pédere uideatur. Ferro palatu fauriare ; ut faguis phua >
Exéptu ualuulfs emù maceratu uiridéqrfroncJé uel aliud molle pabulu dà fa/
netur prabere.Sin opere collù c5tunderit:pr^rentiffimù eft remediu fanguis de PrefentifTi/
aure emiffus. Aut fi id fatìù non ent:herba qua: uocatur habia cù Tale trita & {/ mù remediù
polita. Si ceruix mota Se deiedta efl iconfiderabimus qua partem declinet : &c ex
diuerfa auricula fanguiné detrahemus,Ea porro uena qua i aure uidetur eé am
pliffima : farmento pnus uerberatur,Deinde cù ad ictù itumuit : cultello folui/
tur. Et porterò die iterum ex eodem loco fanguis emittitur : ac biduo ab opere ^ 0pere ug/
datur uacatio. Ternodemdelems miungitur labor:6d paulatim ad iurta per/ catlo^
ducitur.
Ad tumorem cruicis,	Cap,	xm,
Vod fi ceruix in neutra parte deiecta ert imediaque itumuit ex utra/ q	que auricula fanguis emittitur :q cù itra triduù q bos uitiù cepit:emif
fumnù ertutumefatcolia,neruiquetenduntun&ide nata duncies iugù no patitur,Tali mtio cóperius auté erte medicamétù ex pice iiqda & bu/ buia medulla &C hircino feuo & uetere oleo aqs póderiba copofitù atq; incocrtù ,
Hac cópofitione fic u tendù ert ; cum difiungitur ab ope {pafcua : ex qua bibit tu/
mor ceruicis aqua madefaétus fubiicitunpradidoque medicamento defricatur
& illinitur. Si ex toto propter ceruicis tumore iugum recufet: paucis diebo reqes Ceruix defri/
ab ope danda é,Tum ceruix aqua frigida defncàda Sófpuma argéti illiméda é, canc!a t
Ceifus qdé tuméti ceruleiherbàiquse uocatur habia(ut fupradixi)cotùdi & ini Qaui cerulee
ponriubet.Clauo^ q fere cerulee ifertàt:minor molertìa é .Ni facile operante mfertant,
lucerna iftillato,Potior tamé ràtio ert cuflodiédimenafeitunneuecolla cófpar
gì oportet.Deinde cum ad ficcum eruntrtubide oleo ibui.Si talum aut ungula
uomere Iselenttpicé duri 6c axungia cum fulphure lana fuccida iuoluta canden
tejerro fupra uuinusinurito.Quod idé remedium optie facitexépta ftirpe, Si
forte furculum calcauerit:aut acuta terta uel lapide ungula perculerit : qua ta/ -pithvm l
men (i altius uulnerata édatius ferro circunaditur:& ita inuritur ut fupra praxe	/
pi. Deinde fpartea calceata per triduum fuffurto aceto curatur. Ite fi uomef crus marina iacì:l1
fauciarit:mannaladtuca qui graci tithymalum uocitiadmixto faie imponatur Ca *
fubtrita.Pedes eluuntur calefabla bubula urina.Deinde fafee farmétoiy incenfo
cù ii ignis i fauilii readit : feruétibo cineriba cogitur ifirtere : ac pice liquida cum
oleo uel axungia cornua eius linuntur.Minus tamé claudicabunt armétarti ope Suffragines
difiunéri multa frigida lauentur pedes,Et deinde fuffragies coronas :ac di ferirne ^efricentur
ipfum quo diujfa ert bouis ungula: uetere axungia defncetur.
Ad conuulfos armos :& cornua prafraerta,	Cap,
Aepe etiam uel grauitate longiore:uel cum in profeindendo: aut du/ f	non folo aut obuia radici obluctatus conuellit armos, Q uod cum
accidit:e prioribus cruribus fanguis mittédus ert : fi dextrum armum Conuellit ar lafit in finiilrum : fi leuum in dextro. Si uehementius utrunque uitiauit: item mos» in pofterionbus cruribus bene foluentur . Prafradtis comibus linteola fale
c

Morti fèpis
UUi> conici UHI	xu»*j.w	w>. ^w	dAU 11^13.4<C,l CA/
tra uulnera eodé medicaméto arcùlmendame mfeftentur a mufcis :qua: ubi ul/ cenbus iTedemnt:uermes creant.
Ad liftus ferpentis.,& noxio^aialium,	Cap. xv.
St etià mortiferus ferpétis idìus : 8C magnoft! afaiiu noxiù uirus. Nam e	8c uipera & cecilia (ape cu in pafcua bos fprouide fupcubuit:laceflita
*iere morfum imprimit. Mufque araneus graa o-KinraÀHp appellati
micationé ferro capta herba : qua uocant perfona ; trita & cù fale [polita * r ius et ^ cyta a	eiiifdéradixcótufaprodeO. Vel(imoniamiitnfoliùiquod iuenitur fragofis lo/
cis efficacifllmù tradituri od oris grauis neque ablimilis bitumini: & iccirco grx/ aeam acr<paÀ-r-ioy appellantinoflriautéppterfigurauocàt acutu trifolium. Na ongis Se hiriutis folns uiret:cauléquerobuflioré faatq pratenfe.Huius ber „ ,r . luccus ume mixtus infunditur faucibDiatque ipfa folia cum Cale trita malag/ Scarificatio. matismrendunt.Vcl fi hanc herbi umdé tepu:. anni negat: femfa e.us collejta & leulgata cummnodantur porandatradicefque cum Tuo caule trita; farina: Se fale cómixts ex aqua muffa (caniicationt fuperponutitur. Hft & prafens reme/ dium fi conteras fraxim terna cacumina quinque librai cum tonde uim & duo Cecili* mor bus feflanis oleùexpfTumque faecum fauaba infundas.Itéque cacumfa eiufdé fus	arboris cum fale trita lai* parti fupponas, Cecili* morfus tumore fuppuranené
que molitur. Idem facit etiam muris aranei. Sed illius fanatur noxa fibula senea fi lacum lafum c5pungas:cretaque cimolia ex aceto Imas. Mus pniciem quam intulit:fuo corpore iuit.Ni & animal ipfum oleo merfum necatur : & cum im putruit c5tentur:eoque medicamine quadoque morfus muris aranei linitur. Letor malas Ye^ ^ ^ non adefl:humorque oflenditriniuriam dentium:cuminum cotentur: matis,	w elclue adiicitur exiguum picis liquida? & axungi* ut létore m malagmans habe
at.Id impofitum pnicié comouet. Vel fi anteq tumor difcuteretunin fuppurano nem couemt:optimum efl ignea lamina cquerfione refecare:&: quicqd uitiofi ^ inurere:atque ita liqda pice cum oleo linire.Soletetiam ipfum animal uiuu ere ta figulati circundan.QujE cu ficcata efl:collo boum fufpendatut. Ea res fnoxiu pecus a morfu muris aranei pr*bet, Oculofò uitia plerùque meile fanantur. Na fiueintumuemtaquamulfatritice*farin*cófpgitur 6c componitunfiuealbd i oculo e :motanus fai hifpanus uel amoniacus:ueI etiam capadocis minutfctl tum 36 immixtum melli uitui extenuat.Facit idé trita fepi* tefla: 36 p fifftilalT1
fer die oculo mfpirata* Facit 8c radix qua graci uocant k ayou^ot pHj; ; uulgus
auté noOra cofuetudme laferpitm appellat» Huius quarociique poderi dece par Maguderis
tCs felis àmoniaci adiiciutuneaqj pariter trita oculo fimiliter ifundùtunuel cade laferpitiutn ♦
radix cotufa & cu oleo letifa functa uitiù expurgat. Epiphora fupprimit poléta
cólperfamuÌfaaqua:&ifupciliagenafc|ripofita;paflinaca'que agreflis femina
^ fuccus armoracea cù meile cóleuata oculo^ fedant dolore» Sed quotielcuque
r^el almfiie fiiccus remediis adhibeturicirciiliniédus erit oculus pice liquida cu
cleome a mufas infeftetur.Nà & ad dulcedine mellis alio^que medicamento^
fio ha fola: fed 8c apes aduolant.
Remedia ad haulià hirudinem.	Cap. xyi»	Hirudo hau
Agnam etià pnicié affert hirudo hau fla cu aqua.Ea adherens fauciba	4
m	fanguiné ducitiSc fcremeto fuo tràfitu abis j5cludit.Si tà difficili loco
efl:ut manu detrahi no poffitififlulà uel arùdiné fferito:& ita calidu oleii ifundito. Nà eo c5tad:u aial cófefli decidit.Pót etia p fìflulà deufìice nuds odor imrttnq ubi fuperponitur igni: fumù emittit.Coceptu nidore fiflula ufque ad hirudine perfert ufque nidor depellet harenté.Si tamé uel fiomachii uel mte fìinù tenet:calido aceto p cornua infufo necatur.Has medicias quis bubus pce/ peri poffe tamé ex his plurima et oi maiori pecori couenire nihil dubium eft De machina ferienda qua daufa itimenta curentur.	Cap, xvii,
Ed & machina febricàda e:qclaufa luméta bouefque curetur:ut &£ p f pior acceffus ad pecude tutus fitmec i ipfa curatoe quadrupes relucta do remedia refpuec, Efì eni talis machinse fbrma,Roboreis affibo com pingitur folti :qd habet i longitudine pedes noué:8c i latitudine pars prior dipo/ diu femifFemtps poflerior quattuor pedes,Huic folo feptenu pedum ffipites re/
«Si ab utroque latere quaterni applicantur.li auté in ipfis quattuor angulis affi/ xi funt : oéfque tratuerfis fex themonibus quali uacerra inter fe ligantur ita : ut a pollerioti pte qus latior é uelut i caueà quadrupes poffit iducimec exire alia pte prohibetibus aduerfisafficulis.PrimisàtduobD ffatumimbaipomturfirmum iu AfficuIis.Sta gum:ad quod iumétacapiffràturmel boum cornua religàturmbi poffunt etià tumìa.Iumé numelia: fabricarimt iferto capite defcédétiba p foramia regulis ceruix teneatur ta capifìran / Cate^ corpus laqueatum & difìétum temombo obligatur;fmotumque meden tur Numella: tis arbitrio eft expofitum» H*c ipfa machina communis erit omnium maiorum Corcus la / quadrupedum»^	De tauri forma Cap,	xyiii»	queatum
voma de buba fatis pcepms:opportune de tauns uacrifque dicemus q	1 aurqs maxie mébris apliffimis:monba placidis:media state nrolri
dos celeo.Cstera fereoia eadé i his obferuabiusmus ibuba elioedii Vegetiora f/
Neque.n.abo dildat bonus taurus a caffratomifig, huic torna fan^c '	^	^ • -
afped:us:breuiora comua:torofior ceruixita ualla ut fit maxfa nomo r^0/	^
risjuetre paulo fuflridiore:q magis redus 6c ad ineundas foemias^abilislt0 De forma uaccs	Cap,	xix.
? Acca? quoqj |>batur altiffima? forma? I5gxqj:maxim^ utens t frontiba r iatiffimis:oculis nigris & patériflGmisjcornibD uenuftis & lewbj Se ni gràtibajpilofis auribajcópreffismalisjpaleariba & caudis apliflimis: i- & i- • __ i	^...^mipfpropadléiiQemmisnn.'p/Vi manba
Nix* »
utiles funt,Rurfus miores bimis miri oportet. Si ate tamé cóceperint;partu ea^i remoueri placet:ac p tnduù ne laborét ubera expnmupofìea mulctra phiben. Quotannis delectius faciendus.	Cap. xx.
Ed Se curandu é ciba ànis aque atque i reliqs gregiba pecoris : ut deh f	d:us habeatur^Na 3C nixx Si uetuftate qute gignere defierùt : fùmoué
da fut:& utique tauro qua locu foecùda^ occupat ablegàdaiuel ara/ tro domàdaiquomà laboris SC opis no minus q iuuéci pp uteri flenlitate patie/ tes fùt.Eiufmodi armetu maritia Se aprica hiberna defiderat: aitate opaaflìma montium:ac lata magis q plana pafcua.Nà melius nemorico her i is lute/ tis Se caretis qlapidolis locisduràtur ungula, Nec ta nuuios nuoque de i erat q Lacus manufadtos:quomà fluuialis aqua qua fere frigidior é:partum abigit. Frigofis tole oc caleftis iucundior eft.Ofs tamen extremi Irigoris tolerantior equino armento tàtior uacca * uacca efì ; ideoque facile fub dio hibernat.
De confeptis & flabulis faciendis.	Cap. xxi.
Ed laxo fpatio cófepta faciéda funtme ì angufìns cóceptu altera alte/ f rius elidatut iualida fortioris i<3us effugiat.Stabula funt optima faxo aut glarea Arata:no incomoda tamé erià fabulofa.Illa : q ibres refpuàt:ha?c q> celeriter exorbét;tràfmittùtque.Sed utraque deuexa fmt:ut hu/ more effundàt: fpeélétque ad meridie:ut facile liccétur:&: frigidis uéris no fint obnoxia.Leuis àt cura pafeui é.Nà ut latior herba cofurgat:fere ultio tpe afta/ tis icéditur.Ea res & teneriora pabula recreat :fenuba duris Se frutice furre&u^ Can bb fi i altitudine cópefcuit.Ipfis uero corpib affert falubntaté mxta cófeptu faxis Se fupiedus 21 canallb:) fai fupietfus :ad qué fatura pabulo libéter recurrùt: cu pafìorali figno °	3	quali receptui càitur.Nà ^ quoque femp crepufculo fieri debet: ut ad forni bue
ana pecus fiqd i filuis fubfliterit: fepta repetere cófuefcat. Hic eni recognoid grex potentmiierufque cóAare:fi uelut ex militari dilciplina itraAabularu & lira maferit.Sed nò cade i tauros exercetur iperia:q freti uinba p nemora uag3 tur :liberofque egreffus Se reditus habét:nec reuocàtur nifi ad coitus loeminu^* Qua atas idonea ad admiffurà.	Cap.	xxU*

exhilaratae lafciuiùt ,Quocl lì aut focmina recufat:aut no appetit taurus:eacìem Exhilarata ♦ rone q faftidiétiba cqs mox j5cipiemus*Eliatur cupiditas odore genitaliil admo to nanba. Sed 6c pabulu circa tps admiffura: fubtrahitur : fcemfas ne fìenles red dat nimia corporis obefitas:& tauris adiicitur:quo fortius ineat.Vnuqj marem
nnrlo^r ___' f.-Cf:__L _i _ _n.	_______________ ________________
^àifeftu é fi leua foemina . Id tamé ue^ eé nó alt appet : q fi pofl unù coitu for ehuuit ma/ da no admittit taui^Quod &: ipfu raro accidit.Nà quis pléa foetu no explet libi	lenifalle
dine : adeo ultra naturas termfos ét f pecudiba plurimui poliet biada? uoluptatis il t>?-ja* lecebrte. Sed n5 dubiù é ubi pabuli fitlatittaipofie ciba ànis ptù educari. At ubi aa^ u°lup péuria é alternis fumitmQuod maxfel opariis fieri placet;ut 8C uituli anui tpis taas Uieccbras
6c foeta’ cptilus uiridis 8c torrefactu ordeu maceratucj eruù pbetur : & tenerius olus torrido molitoque milio:& p uuam lacte faluiatur.Melius etid in hos ufus altina: uacca pbantunquas eius regionis incola ceuas appellat. Ha fot humilis flatura: lactis abudates : propter quod remotis eom fatibo generofo pecus alienis educatur ubenbo.Vel fi hoc prafidfo n5 adefltfaba frefa umu recte toleratiidqj precipue in magnis gregibo fierio portet.	^
Remedia ad lumbricos uitulo^.	Cap. xxiii.
Olet at uttulis nocere lubrialq fere nafcutur cmditattb.itaij mode/ Lnmbrid. ■ radu e;ut bene cócoquàt. Aut fi ia tali uitio laboratdupini (emicrudi conteruntur	ofifx faluiati more faucibj fgerùtur.Pocefl etcii arida
fico 8c eruo coteri herba fantomca:& formata i offa: ficut faluiatù dimitti * Facit jdéaxugijepsunatribo ptibohyfopipmixta.Marrubiiquoqj fuccus 6cporriua/ p)ecafirarS/ fet eiufmodi necare aialia.	De caflrandis uitulis. Cap. xxiiii, disuitulis
Aflrare uitulos Mago cefet:du adhuc tenen funtmeq; id ferro facere: fed fiffa ferula cópnmere teliiculosióc paulaticofrigere.Idqj optimu , ., _ §enus caflrationum putat:qd adhibetur aitati tener* fine uulnere.
Na ubi ià iduruit melius bimus q àniculus caflratur.Idque facere uel autumno luna decrefcéte pr*cipit:uituliique ad machina deligare.Deinde priufq ferrum admoueasiduaboanguflis ligneis regulis ueluii forcipiba apprehédere : & ipfos neruos quos gr*d Kpt^acn-Hpacr ab eo appellat ; q ex illis genitales ptes depeti dent cdprehenfos^ Deinde tefles ferro refecare	expffos ita recider: ut extrema
ps eo^c adherens pdidis neruis relfquatur.Nà hoc mo nec eruptoe fàguinis oi/ ditatur luuecusmec i toni effemfatur adepta oi uirilitate: formaque feruat ma ris:generàdi ui depofuinquà tamé ipfam nò protfus amittit. Nà fi namW, rfi
celerius cLtriòf ducit: nec a mufcts ifertétur.Hadléus de bub dixiffe abùde é.
De equis	Cap.	. ,xxv' ..
Vibus cordi é educano genens e^mrmaxie couemt prouidere aud:o/
ré idurtriu pabuli copia:qua utraque uei mediocria pofTut aliis pe
confo adhiberi. Sumà fèdulitaté 6C larga iàtietaté defiderat eqnum.
Ouod ipfumtripartitodiuiditur,Elienf generofa matenes:quacirco facnfque
certamtnifo equos pbet.Efl mularis:qua pao foetus fui copatur generofo_ Eft
& uulsaris rqua mediocres fceminas marefqj progenerat. Vt queque eft pQan/
rioruta ubere capo pafatur .Gregib it fpattora & palafitta nccno montana paf
mtnis pafa pmimtur.nec admifTun certa tpa feruetur.Generollsarca um^n
aqnoffliu maresiugétur:uteodétpequococepint:iàla:tisSi er	P P
ani méfem puocù labore foetu educét.Nà méfe.xii.ptu. edut.Maxie itaque randu é pdidlo tpe ànimt tà fóeminis q admifTariis defiderantibocoeùdi iiat po Libidinis ex/ tehasiquorua id pcipue armétum fi (phibeas:libidims extimulatur furiisiunde timulatur fu ét ueneno iditu é nome nnro^i-aq/eo- qd eqnse cupidini fimilé mortalibo amo nis . Hippo/ rem accédat. Nec dubiti q n aliquot regionifo tacito flagrent ardore coeundi (ce manes»	mia::ut etià fi mare nò habeat:affidua Se nimia cupiditate figuràtes fibi ipfas ue
nere cohortalium more auium uento concipiant.Quai.n.poeta licétius dicit» Scilicet'ante omnis furor eft infignis equarum»
Illas ducit amor trans gargara:tranfque fònantem Afcanium. fuperant montes flumina tranant»
Continuoque auidis ubi fubdita flamma medulis :
Vere magis:quia uere calor redit omnibus: ilis Ore omnes uerfse in sephyrum : flant rupibus altis *
Exceptantque leuis auras fape fine ullis
Coniugiis uentograuida^ mirabile didlu.	_	, .
Cum fit notiflimum etiam facro mote hifpani^:qui procurrit i occidente iuxt c;ne cojm c5 oceanum: frequeter equas fine coitu uentum ptulifife:foetumque educaffe; qf* me inutilis é	triénio pnufq adolefcat : morte abfumitur » Quare: ut dixi : daD
aP * mus operarne circa aiqno&ium uemum teque defideriis naturaliba diiungao/ tur.Equos auté preciofos reliquo tempore anni remouere oportet a foeminis^
Eoque tempore quouocatur a fóeminis moboràdus efl largo cibo: appropiq^ ^ Roborandus te uere ordeo eruoque faginàdus:ut ueneri fuperfit:quatoque fortior ituen ^ largo cibo*	miora ferma pbeat futura fìirpi, Quìdà etiam peipiunt eodem ritu ^u0 01
admiffanu faginare: ut hac fagina hilaris plurimis faetninis fuffidat. Ventarne ficcmiusq qndecf:nec rurfus plures q uigftmnus debet fplere, Ifqj admifiuraE Admiffanu pot & ufqj i ànos xx.pleraque idoneus eé. Quod fi admifiarius fers f ueneré é: fagmare. odore ^fricatur deteriis fpogia foemfse locis & admota nanba eq.Rurfus fi equa Si mers in ue mare no patitur:detnta (cyila naturalia eius lintitunquse res accédit libidiné » nerem* Nonuq ignobilis quoque uulgans elicit cupidine coeudn Na ubi admota fere
***«*iAJX	ctLllilL/CL-lci LU.I d C ♦ Idi	U.L- ^diL.UVJ Id	♦ V^/ Lt Li
byemis herbae delecerft: tedio cótmeatunac neque ope neque curfu exerceatur, nec frigori cómittàtunnec f aguflo claufo ne alia aha^ occeptus elidat. Nà hac ofa [còmoda fcetù abigiit.Quod fi tamé aut ptu aut abortu eq laborauit:reme/ dio erit felicula trita & aqua tepida pmixta adadia p cornu.Sm at pfpere ceilit; nunfe manu còtingédus pullus erre. Na laditur étleuiflimo cótadtu .Tata cura adhibebitut:ut & apio Sc calido loco cu matre uerfetunne aut frigus adhuc ffir/ mo noceat: a ut mater i angufliis eu obterat. Paulatf deide producédus erit: pro/ mdédùque ne flercore ungulas adurat.Mox cu firmior fuentjf eadé pafcua f q/ bus mater é dimittédus ; ne defideno partus fui laboret equa. Nà id peipue géus pecudis amore natoipmifi fiat poteftasmoxà trahit. Vulgari foemina foléne é oi bus annis parere:generofam conuenit alternis continere:quo firmior pullus la / die materno laboribus certaminum praparetur.
De atate admiffani: &c quis pullus generetur,	Cap* xxvi* Bimam redle
m	Arem putàt minore tnìno nò eé idoneu admiffura:pofie uero ufque concipere*
f uicefimum annu progenerare :focmina bimam redle còcipe ut pori tertm anu enixa roetii educet: eandéque pofl decimum nò effe utilem:q fex an/ nos a matre tardant:atque iners proles.Qua fine ut fòemfa fiue ut malculus co cipiaturmoflrt arbitrii fore Democntus afljrmat:qui praoipit ut cu progenerari marem uelimus : finiflrum tefhculù ad miffaru lineo funiculo alioue q uolibet ob gmj^r um te Ligemus:cum foeminà dextip.Icléque f ofbus pene pecudibus faciendum cenfet, fl)culum ob/
'v m uero natus é pullus:cófeflf licet fdolé exiflimare:fi hilaris: fi ftre ^eitnus* c	pidusffi neque cofpedlu nouaque rei auditu terretur:fi ante gregem
procurati lafciuia 6C alacritate fterdu &c curfucertamfs aqlis exupe rat: fi loflà fine cùdlatóe tra filit: potè fluméque tràfcédit.Hac erùt honefìi ani/ mi documéta.Corpis uero forma cóflabit exiguo capitemigris oculismanbo a n tis :bremDD auriculis 8c arredtis : cerulee molli fataque nec Ioga : défa iuba &:	^
dextrà pte profu fa dato Se mufculo^ toris nuerofo pedloreigràdibo armis a-	Corporis for/
dlisdaterib f nexis mentre fubrtndlo:teflibaparibD & exiguisdatis lùbis Ps fnb ma* tidétibjicauda Ioga & (etìacnfpaque^olibo atque alusLnbulque rette ue/ rett genu puoque «eque tcrorfus fpeflatiirotùdis clumb : femib torofe ac mi/ '	,
meroGstdum ungulis & altis & cocauu. rotundifque: quib coron* mediocres Tefiib exi/
x m gU‘S
Ad obfequia habiles.
Supcilia ca/ nefcere
Stabulentur ficco loco
Collyrium in feritur natu/ ralibus
fuppofitae funt» Sic ùniuerfu corpus'copofitfi : ut fit grade fublime ereétu ab af pecffcu quoqj agile :& ex l5go qm figura pmittit:rotudu.Mores at laudatur:qui funt ex placido Ód ex cdatato mitifTimi. Nà hi Se ad obleqa repiutur habiles :5: ad certaminu labore,Equus bimus ad ufum domefticu re^e domatur: certami tnb at expleto memo, fic ut tamé poft qrtu demu ami labori comittat ,àny no
inde ànu molares fupiorescadfit.Sexto ano quos pnmos mutauitjexaqt. Sep/ timo oes explétur aqualiter ;& ex eo cauatos gerit.Nec poflea quot àno^finma mfeflo cophédi p5t. Decio tamé ano tpa cauan {cipmt:& fupcilia nonuq cane/ fcere:& détes prominere.Hac qua ad animd & mores corpufe & ataté pnnent dixifTe:fatis habeo.Nuc fequitur cura tede 8C minus ualentiu demonitrare.
06	teeft mariesitorrefaéto & celerius tritico q ordeo reficitur. Sed Se
f umi potio dada é:ac defde paulati eiufmodi cibi fubtrahednmixtisor deo Se furfuriba:du cófuefcat faba Se puro ordeo ah > Nec mius quo 1/ die corpa pecudu q hoium defricàda fut,Ac fape plus pdefl pila manu fuutgi / fe terga:q fi largifiime cibos pbeat.Multù àt refert robur corpis ac pecudu ferua re.Quod utruqj cufìodieruusifi idoneis tpiba ad pfepia ad aqui ad exercitatio/ né pecus duxerfusicuraqj fuerit:ut fìabulétur ficco loco:ne humore madelcant ungula, Quod facile euitabius : fi aut flabula roboreis affiba cóiìrata :aut dilige ter lubfde emudata fuent:humus Se palea fupieéla.Pler^qj iuméta morbos co cipiunt laflitudfe SC eflumónuq Se frigore:&: cum fuo tpe urina no fecermt:uel fi fudàt 6C a cocitatóe cófefli biberìtiuel fi cu diu fleterit: fubito ad curfu exomu lata funtXafTitudini qes remediu é:ita ut i fauces oleum uel adeps uino mixta i fundatur,Frigori fométa adhibétuncaputqj Se fpfa tepéti adipe uel mno liniun/ tur. Si urina nò facit:eadé fere remedia fdt,Nà oleu imixtu uio fupra dia Se re/ nes ifunditur:& fi hoc paiy profuit:melle decodlo Se fale collyrium tenue iditur foramini quo meat uria:uel i qua cauina uel thuris mica uel bitumie collynu i/ ferit naturali!» .Hac eadé remedia adhibebutur fi géitalia deuflerit, Capitis do loré idicatlachryma:qua profluùtiaurefqj flaccida:^ ceruix cù capite aggra/ uata:8d i tetri fubmiffà»Xu refcindit uenaiq fub oculo éiSe os calda iouetur.ci boqj abflinetur pria dieJnde porterò potio ieiuno tepida: aqua pbetunac uiride grame;tu uetus feenù uel molle rtramétu fubrternituncrepufculoqj aq ite^ da tur pa^que ordei cù uitialibamt pexigua portoe cibi ad iurta pducatur. Si equ0 maxilla dolét;calido aceto fouéda:& axungia uetere còfncada fut:eadéqj	/
dicia tumentibo adhibéda é. Si armos laferit:aut fanguinem dimiflerit: m^10 fere i utroque crure uena foluitur:& thuris pollie cu eo q profluit figuie armi liniitur*&ne plus furto exafetur:rtercus ipio iuméti fluétibo uenis a ^ tu fafceis obligetur,Poflero quoque die ex iifdé figuis detrahitur eodé m0 c
tur iordeoa abflieat etiguo forno dato.Pofl tridui defde ufqjidié.n.pom fuc cufiftar triu cyathom mixtus ci olei hernia faucibus p cornu infudatur.Poft fe xtum diem lente ingredi cogatur i & ci ambulauerit in pifc nam dimitti eum co ueniet :ita ut natet. Sic paulatim firmioribus cibis adiutus ad luftap ucetur.
At fibilis molefìa eft lumento :ueter itumefcitmec emittit netos. Manus unda Sibiiismole/ infentur aluo:& obfeffi naturales exitus adaperiuntur:exeptoqjitercore potita fla mmento. cunila bubula:& herba pedicularis cum (ale tritai deceda melli mifcetunat/ que ita facta collyria fubuciuntunqua uentré mouétjbileqj oem deducut. V^ut dam myrrha trita quadrate cu herma uini fauciba ifùdùtj&C anu liq a pice o /
Unut .Alii maria aq lauant aluum i alii recenti muria. Solet etiam uer mes qua^ i Anu pice ob/ lumbrici nocere inteflinis : quom figna funt fi iurneta cd dolore crebro uolutant ; lmunt, fl admouent caput utero:(i caudam fapms ladant.Prafens medicina eft ita : ut fupra fcriptum eftnnferere marni & fimu eximere. Deide aluu mana aq uel mu na dura lauare rpoftea radice capans trita; cd feftano aceti faucibus infundere.
Nà hoc modo prodicta intereunt animalia.
Ad tuffim.	Caput.	xxviiii.
Mni autem imbecillo pecori alte fubfternendum eft :quo molimi cubet o	Et recens tuffis celeriter fanatur : pinfita lente & a ualuulis feparata mi/
nuteqj molita.Qua: cum ita facta funt : feftarius aqua: calida in eandé menfuram lentis mifeetunSc faucibus infunditur.Similifqj medicina triduo ad/ hibetunac uindiba herbis eacumimbufque arborum recreatur agrotum pecus.
Vetus autem tuffis difcutitur porri fucco trium cyathom cum olei hemina coplu
ribus mfufo.Iifdéqj ut fupra monuimus jcibis prabitis ipetigines:&qcquid fca/ impetigines.
hies aceto 8c alumine defricantur .Nonuq fi permanent ; paribus ponderibus p/
mixtis nitro <5d fciflb alumine cum aceto linuntur. Pabulo feruentiflimo fole ufqj
eo Griglie raduntur:quoad eliciatur fanguis.Tum ex equo mifcentur radices a/
greftis herba fulphurqj & pix liquida cù alumine,Eo medicamina pradida ui/
tia curantur.	Ad intertrigine SC fcabiem. Cap. xxx.
Ntertrigo bis die foluitur aqua calida.Mox decodo agrico fale cu adi/ Intertrigo., i	pe defricatur ;du faguis emaet. Scabies mortifera huic quadrupedi é;
nifi celeriter fuccurritur. Qua fi leuis é iter initia cadetis fobolis uel ca dria uel oleo lentifci linitur :uel urtica femine & oleo detritis:uel unguie cetuqcf i làcifco falitus thynnus remittit.Pracipue tamen huic noxa falutaris é adeps ma rini uituli.Sed fi ia iueterauittuehemetionba opufé remediif.Propter qd'bitumi ne SC fulphure & ueratro pia liqda axugiaqj ueteri comixta pari podere icoquu
ulceribD mederiliqda pice atqj oleo:qua expurga't replet uulnera aqua. Qua ;efecare fca/ cum expleta fut ; ut celerius cicatricem 6C pilum ducant ; maxime proderit fuligo kiem * ex aheno ulceri infricata.
Ad mufcas èc oculorù dolores*
Caput,	xxxi ♦
Vfcas quocp uulnera infeflatis fummouebimus pice & oleo uel ungui m	ne infufis jcitera erui fana redre curantur. Cicatrices oculoru ieiuna
faliua 8c fale defricata: extenuantur. Vel cu fufili Tale trita fepix tefìa: uel femie agrefhs paffinaca pmfito &C p iinteu fu per oculos ex predo, Omnifqj tj	dolor oculorum inuntftoe fucci plantaginis cu meile attico iuel fi id no efl» uti^i
Per nares pro ^ ce[erlter feuatur, Nonuf etiam p nares profluum fanguinis periculu atta tluuium fan/ ^ reprehenfum é ifufo nanbus uiridis conandn fucco* guinis.	Ad faflidia cibori & labe peftifèram remedia. Cap. xxxii.
Nterdu faflidiocibori languefcitpecus. Eiusremediumé genus femi/ i	nis:quod git appellatur.Cuius duo cyathi triti adiungutur olei cyathi!
tribus mni iefìario tatqj ita faucibus infunduntur.Et naufea difcu/
Naufea difcu titur : fi caput allii tritum cum uini hemina fapius potandum pra:beas ♦ Suppora rimr.	i- • i- ~c:. -1_ c._______________a/nnflea Imi/
•	LLLcvL L4.L t » -1.1 LJLcl.ll 1 JLLLd L>Cl lllt.Ld IdLy♦ L1L XLS. d L'dL*.v.vy»J w**•'
cie dc deinde morte corripiantur. Qpj od cù accidit : quaternos feflarios gari fingu lis per nares infundere utile eff : fi minoris forma: funt : nam fi maioris : etiam con Pituita p na / g^os<pa j-es ©em pituitam p nares elicit; & pecude expurgat,
pS* rabief Deeclua^rabl5 'CaP;	xxxiii.
^ra <ic^ ^ ^ ^ equarum rabies;ut cum in aqua imagine fiiam uide/ CiUDinae, r nnt ;amore inani capiantur.Et p hunc oblira: pabuli tabe cupidis iter/
eant .Eiufuefania: figna funt; cù per pafcua ueluti extimulatx cocur/ fant : fubide arcunfpicientes requirunt;ac defiderare aliqd uidentur.Mentis er/ ror difcuaturrii deducas ad aquam. Tum demum fpeculata: deformitaté fuam priflma: imaginis abolent memoriam. Ha:c de uniuerfo equa^ genere faufdirita funt. Illa proprie proripienda funt his : qba mulaiy greges cura: é fubmittere,
Dc mulis.	Cap.xxxiiii.
N educadogenere mulaiy antiqffimum efl diligenterexqrerejatqj ex i plorare parentem futuro prolis facmmam 8c mare: quorum fi alter nó eli idoneus dabat etiam quod ex duobus fingitur.Equam ccuenitf quo niam ufqj in annos decem ampliffimo atq: pulcherrimo formo efl) membris for tibus panentiffimam laboris eligere: ut di icordantem utero fuo generis alieni dir pem ifitam facile recipiat ac perferat : & ad foetum no folum corporis bona: fod u Inhefet plus genium coferat.Nam cum difficulter iniecfta gemtaliba locis animentur femina: focordio pa/ tum etIam ^cepta diutius m partum adolefcant:atqj perarito anno menfo ter/ terno q uigo tiodeamo uix edunturmatifq] inhoret plus focordio paterno q uigons mater/ ris materni.	* ^erunramen equo diiflos uti ufus minore cura reperiuntur: ita maior eri 3
Mirabiliffi/ bor engendi mansjquom fepe judiaum probantis frullratur experimentum* ma foboles ♦ ^u^tl a^ml^ani	tenus mirabiliffimam fobolé forma uel fexu ^generat.
Nam Sue parui' corporis feminas fingant ; flue etiam fpeciofo plures mares cj fe wunas reditum patriftamilfe minuunt» At qdà contenti ab afpetfu pciofiilimo/ rum feminii feraces funt »N5nùc| aliq generofitatem fuà natis exhibet , Sed he/ betes uoluptateTariffimi foliatanturad uenere*Huiufcemodi maribus fubad/ mota generis eiufdem femina:quomà fimilia fimiliba familiariora fecit natura. Similia, fimi Ataqj obieftu afin® cu fupiectu eblanditi funt : uelut incéfum:SC occacatu cupi/	,
dine fubtracfta quam petieratffafliclita fponunt equa»	/
Ad tépandam fauitiam admiffarii i libidine furentis. Cap.xxxy»
St & alterò genus admiffarii furentis f libidine iqcf mfi aflu inhibetur e	affert gregi pnicie »Nam & fepe uinculis abruptis grauidas in qetat : &
cù admittitur jceruicibo dorfuqj femfaie fpnmit morfus»Quod ne fa/
nota»
ipia principiis aguionro nguretur, mina aute no , lolu ex equa & almo:ied ex a/ fina & equo atéqj onagro & equa generatur.Quidam uero n5 diffimulandi au
ptus f afji.-q fmt nobdeq^.Neq, tamé uUù é i hoc parete aut aiotaut forma pfti	'
tius:a auod lemiahitafiniic	-----.	‘
o •	---------------v.wtnutHdx uiueirri more itrigolum pns p
terret habitum .Itaqj emfmodi admiffarius nepotibus magis q filiif utilior e. Ni----
ubi alma & onagro natus admittitur equa;;p gradus ifrada feritate qcqd ex eo Omcror » ypuemt ; paternam formam & modeftiam ; lortitudiné celeritateque auitam re/ D f c*	.C y
ert. Qui ex equo 8c afina cocepti generatur :q uis a patre nome traxerftiqri hin fV •U m uocantunmatn o ofa macris limilp*: /iinf- Tran» rnmrtAiflimii ^ afim tm	iuni»
feminando:cuius ut dixi Ipecies expiméto elt [peciolior. Verun tamen ab afpecftu n6 aliter ^bari debet ;q ut fit ampliffimi corporis : cerulee ua/ r, hdairobuitis ac latis cortisipe&ore mufcolofo 6C uartotfemiba lacertofisicruri/ ^ormini^,:) U bus compadrisjcoloris nigri uel maciIis.Ni murinus cù fitiafino uulgaris:tù ét certo^ls* no optfe tefpodetf mula. Neque nos uniuerfa qdrupedis (peaefdecipiet: fi alpm ^urius cclot proDamus:confpicimus, Na quéadmodum anetum qua: funt i linguis 8c n 1 tis macula:;plerunque i uellenb agno^ deprehéduntur;ita fi difcolo^es nrln! % nos i palpebris aut auribaoenV-f^hnl^mm,^,	t	:r uos 311
pagitur qlédcfcripfiàfeUùjcueftprot/^l^etufuf^I^l^^j^^^^^^
& ignomu equi fubuci : ac opaetmcbns&lbtur.Naobfcuto loco ptucus amo
to pdidhis qfi éx ea natus alitur.Cui deide cù dece dieba iiueuit equatfenaP P0/
fleadeflmanti6betubera.SicnutritufadmiiTanuaequafdibgerecodito.lnta
duètiaiquis matemoladte fit educatus:potei! a tenero coueriatufequiffanMlU riterearucófuetudinéappetere.Sed nóoportetmioremiqmmuadmitti.Atqi
id ipfum fi concedatur juerefiericóuenieticu&deledìo uiridi pabulo & largo hordeo firmidus nónùq eria' fagina-dufent.Nec tamen tenera; fiamme comito Deoener & tur .Nam nifi pnufea mare cognomnadfibenté admiffanfl calabuf proturbati uulf ans afeb « mmna depulfum enam catetis eqm freddit immicu Id ne fiat degener & uul/ uuigans aier/ „jns	aclmouetur:q foltoet obleqma fccmia.Neq; ,s carne mire fimtur.
Sed fi iam eft equa uenens patiens: confeflim abadto uilioretpredofomari iun Machia Cii/ gitur .Locus eft ad hos ufus extrusus machina' uocant rufltoduos panetes ad/
Machia.U./ fcerfoclluolom^&ltós. uiangufloiteruaUolicinterfed.ftat:nefa:m.acob. Opterà, flari aut admiiTanoafcendetiauerterefepoirit
ab iferiore clatris munitus : ad quod capifìrata imo cimo co	, ^	•
prona melius ieutif femina recipiat:8d facile fui tergons afcenfum ab edinore p
t te mioriquadrupediprxbeatiquaicfi exafmocóceptu edidit:partu	equeti a
uacua numt.Id enim utilius efl:q quod qda faciunt :ut Si fóetà nihilominus a miffo equo ipleant. Annicula mula redte a matf repellitur: & amota mótibD aut Annicu a mu	[pCls pafcitur :ut ungulas duret : fitq; poflmodum longis itineribus habilis»
La» Cute is ^am ditellis aptior mulus alia qdéagiltor^Seduterq; fexus & uiam redte gra/ aptior mulus (jjtur » ^ terrà comode ^pfcinditmifi fi preciù quadrupedis rationem rullici one/ rat:aut càpus graui gleba robora boi! depofcit» De medicinis eom.Ca.uitimu, Edicinam huius peconfipieruqi ià in aliis generibus edocui» ppna ta/ m men qustdà uitia mularù nó omittà:quoru remedia fubfcnpfi.Equié ti mula: cruda braflica datur, Sufpinofa fàguis detrahitur : de cu fefta/ Eduiéti mu/ ri0 uini atq? olentuns femucia: marrubii fuccus iffar emina mixtus infunditur» Suffraoinofe hordeacea farina imponitur :mox fupporatio ferro reclufa limme Suffraginofie ^ cliratur.Vel gari optimi fextarius cu libra oiei p naré finiftrà dimittitur. Ad/ Medica fan/ mifceturque huic medicamini trium uel quattuor ouoru albus liquor feparatis gufar iuméta u{te[lls>Femina fecari Se fterdu inuri folét»Sanguis dimiffus f pedes ita ut f eqs admittitur. Vel fi eft herba:qua ueratrum uocant ruttici :pro pabulo cedit, Eft uo-ruol^oc- cuius femen detriti! SC cu uino datupdicfto uitio medetur,Maaes &
1...r. \______femnrià fnlnhnrisioUUCIjei11
tatù arida foeni uice fagiatiuméta :ueru modice dada:ne nimio fanguie u letur pecus.Latta Se aftuanti mula ad os f fauces dimittitur :uinùque in ®s.^uS fudit,Cateraexequemurimulif:ficutpr;onbDhuiusuolumfsptibtradi i qua curam bou equarùque cótinent,
BHRoctAWS M0DERATI c°LvMELLAH REIRVSTICAHU/
De Afèlio*
Capa'»
E MINORE PECORE DICTVRISPVBLI SILVI ne principium tenebit mfor arcadi* miis hic uulganfque d	afellus : cuius pleriqj rufìicarù reni amftores in emédis tu
endifqj iumentis pr*cipuam rationem nolunt effe;nec in/ iuria. Nam & xam eo rure ; quod pafcuo caret ; contineri pote fi exiguo & qualicdqj pabulo cótétus. Quippe uel fo lus fpinifqj ;uel pticis alitur :uel obied:o falce fìraméto^»
Paleis uero qu* pene oibus regionibus abundant ; etiam glifcit ,Tum imprudentis cufiodis neglxgentiam fortiffime fufiinet : piagarli 6c Glifcit'paleif penuria; tolerantiffimus : propter qu* tardius deficit :q ullum aliud armentum*
Nà laboris & famis maxime patiens :raro morbis afficitur.Huius animalis ti exigu*tutel*plurima &neceflanaopera fupraportionerefpondét: cù&faalé
dereuehicula trah^t^t0ta^	^ ^eul^us aratris profaindat:SC no mima po
S*pe etiam : ut celeberrimus poeta memorat: tardi coflas agitator afeUi:
Vilibus aut onerat pomisdapidéqj reuertens
Inoiiiumiaut atr* maffam pias urbe reportat» lam uero molarù & confide/ di frumenti pene folenms eft huius pecons labor* Quare omne rus tana maxie neceitanum mifrumentil defiderat afellum :q ut dixi pleraqj utenfilia & uehere v^ff ■	l ■
in ur em ; & reportare collo uel dorfo comode poteri, Qualis autem fperies eius	13 Ue ^
Uer^UrA^r. atl^lma ^t:^uPeriore libro cù de preciofo pr*ciperetur facis didlu é L>e Ouibus emédis tuendifque, Caput.ii»
Ori quadrupedis omli pecoris fecilda ratio eri:qu* prima fitjfi 'ad uti P	itans magnitudinem referas * Nam id^praecipue nos contra frigoris uio
entiam protegit xorponbufqi norim liberaliora pra-bet uelamina» um etiam cafeilaélifqj abundantia non folum agreriis faturatffed etiam ele/ gantium menfas iucundis & numerofis dapibus exornat.Quibufdam uero na/ tiombus frumenti expertibus uidtum cómodat ;ex quo nomadumetarùm nln > rimi ya aK-roTrui-rai galaélopor* dicuntur.Igitur id pecus qua'uis mnlli(T, m'i fit:ut ait prudentiffime Celfusiualitudinis tutiffim* eft;minimeoiie f}/ léna laborat. Vemtamen elìgendu éad natura loci OuodfemM-rnk? pCn-folii hoc: (ed éc in tota ruris difapIinaVirgiIius pciptKifi	°^^ruan no ^
omnia»
Calabra ouef coloribus plurimum refert * Genens eximii :calabras:apulafque milites noOrs Veileriba pri exi (limabant :earumq; optimas tarentinas»Nunc gallica; pradofiores habentur mifApulia* eammqj precipua; altmates.Itaqj arca parmam & mutinam macris ftabulant campis,Color albus cum fit optimus: tumetiameftutiliffimusj^exeo pluri/ mi fiunt.Neque hic ex alio«Sunt etiam fuapte natura pao commendabilis pul/ Polleria	lus atqj fufcustquos prabent in Italia pollentia un borica corduba. Nec minus
Erithrei.	afia rutilos:quos uocat epu^pouo- erithreos.Sed & alias uarietatis in hoc pecoris
genere docuit ufus exprimet. Nam cum i municipium gaditanum ex uicmo atri Munerariif ex min coloris filueflres ac feri arietes : ficut alia: belila: munerariis deportarent : denortarenr M.Columella patruus meus acris uir fgenu atqj illuftris agricola quofdam mer/ t	* catus i'agros tranftulit : 3C manfuefados:te<2is ouibus admifit.Ex prima ortos
fed paterni coloris agnos ediderunt :q deide & ipfi tarentinis ouibus impoliti: te nuioris uelieris arietes progenerarunt .Ex his rurfus quicqd conceptum eli : ma ternam molliciem paternum & auitum rettulit coiorem.Hoc mo Lo ume a i/ cebat iqualencuqj fpedem qua: fuerit i beliris p nepotu gradus mitigata e^^te
redriffe.Ad propofitumreuertar.Ergoduogenera funtouili pecoris: molle &nir c   _ i •-    t     'i****	fiifit" nronna
geaerou:qus obieruan conuemat.^omunia i emeciis gregious iere iua:u lame maxime placet :miq non candid fiimos mares legeris:quoniam ex albo Ex albo fape pe fulcus editur ptus:ex erpthrao uei pullo nunq generetur albus* fuftuf*	De arietibus eligédis ♦	Cap.iii.
Taqjnó folum caro eli probandi arietis:fi uellere candido ueflitur: i	fed etiam fi palatum atqj lingua concolor lana: efl * Nam cum hze cor/
poris partes nigra aut maculofa: funt: pulla uei etiam uaria nafciturp/ [es>Idque inter ca?tera eximie talibus numeris figmficauit idé q fupra;
Ilium auté: quis aries fit cadidus ipfe:
Nigra fubell udo tantu cuilingua palato:
Reiiceme maculis infufcetuellera pullis	....
Nafcentum* Vna eademqj ratio é i erythrais SC nigris arietibus :quorù li militer : ut iam dixi : neutra pars effe debet difcolor lanx: multoque minus ipfa .	. uniuerfitas tergoris maculis uariet.Ideo nifi lanatafoues emi non oportet : quo
terna: no;,, melius unitas coloris appareat. Qux nifi pracipua eO in arietibus paterna no/ pieruque ta, pierurique natls inharent.Habitus ante maxime probatur : cum efl altus at/ natifinheret* qUe procerus Uentre promiffo atque lanato:cauda iongiffima : delique uelieris:
Mutilufaries ^onte ^ata:te^1bus ampiisjintortis cornibus :non quia magis:hic fit utilis (nam ,	efl melior mutilufaries)fed quia minime nocent Intorta potiuf q furtreéla^^ pa
tuia cornua*Quibufdam regionibus :ubi cali flatus uuidus uentofufque é : ca/ pros & arietes optauerimus uei amplilTimifcomibiqua tam prouedo maximam partem capitis a tempeflate defendant Jtaque fi plerunque e^tr°o cior hyems jhocgenufeiigemuf *Si demetior mutilum probabimuf maic
Paterna no; ta
nìam eft illud incómodù in cornutoi^cù fentiat fe uelut quoda natura loco ca^ pitis armata jfrequéter in pugnam <pcurnt:6d fit ifbemiasquoqj procacior * Na riualetn(quis folus admiflura; no fuffìcit ) uiolétifTime profeqtur .Nec ab alio té Riualé uiolé
peftiue patitur inire gregem mificumefl fatigatus libidine *Mutilus auté cùfe tiffime pfeq/
tana exarmatum intelligatmec ad rixam promptus :&eft in ueneremitior.Ita/ tutt ________■ .1	___■ r_____________ffnelliinttmérurai pe^
Poft bimatu
uis intonfas ♦Variam 8c cana comam iprobabis : q. fit incerti coloris. Maiore tri, ma dente minacem ftenlem repudiabis.Eliges bimà uafti corporisitorui & pro/ lixi uilli nec afperi. lanofi & ampli uteri,Nam uitàdus eft glaber :& exiguus: at que hxc fere comunia funt:In coparandis ouibus illa et tuéda humilia facere fta
cus :quis ex oibus aialibus ueftitiflimu : frigoris tamen impatientiffimu eft ;nec Lanoli uteri* minus teftiui uaporis Jtaqj cohors claufa fublimi materie preponi ueftibulo de/ Veftitiflimx bet:ut fit in eam tutus exitus azftuandi:Deturque opera ne qs humor cófiftat ut pecus femp qaridiftimis filicibus uel culmis ftabula coftrata fmt:quo plurius 6c moli/ usincubentfoetx.Sint qla mundiftima.Nequeea^ualitudoiqu^praapuecu/	pbéda
ftodienda eft: infeftetur uligene.Omni aut pecudi larga prebenda funt jihmen ta.Nà uel exiguus numerus:cum pabulo fatiatur :plus domino reddit : qmaxi/ mus grex:fi fentit penuriam,Sequeris auté noualia no folu herbida;fed qua: ple rùque uidua funt fpinis, Vtamur enim fapius audloritate diuini carminis.
Si tibi lanitium cura eft : primum alpera filua :
Lappaque tribuliq? abfint,	Quonià ea res ut ait idem:faabrafouis reddit:
cum tonfis inlutus adhafit fudor :& hirfuti fecuerunt corpora uepres.Tum etià Inuncata,
quotidie minuitur lana iqu® qto prolixior in pecore concrefcit:tanto magis ob/
noxium eft rubis:quibus uelut hamis inuncata a pafcentium tergoribus auellit * -
Molle uero pecus etiam uelamen quo protegitur amittit: atque id n5 paruo fu/
ptu reparatur .Inter audtoreffere conftitit primum effe admiffura tempus uer/
num parilibus fi fit ouis matura:fin uero foeta circa iulium menfem.Prius tamé
haud dubie probabilius:ut meffem uindemiam frudum :deide uineaticum foe
tura pecoris excipiat:^ totius autumni pabulo fatiatus agnus ante moeftitiam
frigorum atque hyemis ieiunium confirmetur,Nam melior eft autumnalis uer/
no' :ficut ait ueriffime Celfus :quia magis ad rem pertinetmt ante adfiuumqhi
bemum folflitium conualefcatifolufqj ex omnibus animalibus bruma comode Obferuaf ha nafcitur.Ac fi res exigit ut plurimi mares progenerandi Ght : Anftoteles uir ca 1/ litus fepten/1 diflìmus rerum natura pracepit admifTura tempore obferuare ficcis diebus na/ trionales. litus feptétrionales:&c5trauétumgregépafcam.us:&eu Ipetflans admittatur pecus .Ac fi fcemina generanda funtiaufinnos flatus captare:ut eadem ratione Matrices ine matrices ineantur.Nam illud qd’pnorelibrodocuimuflutadmiffarii dextenuel antur.	etiam fimfler urnculo tefliculus obligetur : f magms gregibufoperofum é pofl foe
Tefliculus	turam :defde longinqua regionis opilio tuiilicus fere omnem fobolé pafliói refer
obligetur. uet fuburbana .Teneros agnos du adhuc herba funt expertes lanio tradet:quo/ niam 8C paruo fumptu deuehuntur:&his fummotis fructus ladtisex matribus non minor percipitur.Sumitti tamen etiam in uicinta urbis quandoq3 oportebit Nam uernaculum pecus peregrino longe efl utilius.Nec comittidebet ut totus In demortua grex effetus fenedxute dominum deflituat.Cu prafertim boni pa tori ue pr m rii fubflituef cura fit annis oibus i demortuarù uitiofaruq? ouui locum totidé uei etiam p ura capita fubflituere: quoniam fape frigoru atque hyemis fauitia pa fierem ecl/ pit .Et ex eo uis interemit quas ille tepore autumni ratus adhuc effe tolerabiles no fummouerat .Quo magis etià epoter hos cafus nifi qua ualidiflimo: &C no co prehendatur hpemimouaq; progenie repleatur numerus :Qiiod qui faciet ferua re debebit:ne minori quadrima: :neue ei qua exceflit annos odio prolem fubmtf Ex uetef ma tat, Neutra em atas ad educandum efl idonea .Tum etiam quod ex uetere ma teria cogene/ teria nafcitur :plemque congeneratum parentis fenium refert. Nam uel Aerile ratum paren uel imbecillum efl.Partus uero icipientis pecoris no fecus:q obfletricu more cu/ tis fenium. flodiri debetmeqj enim aliter hoc animal :q mulienbus fexus enititur : fapiufqj Veterinaria etiam quanto efl omnis rationis ignarum laborat i partu. Quare ueteriana me medicina.	àicinx prudés effe debet pecoris magifler :ut fi res exigat uei integrum concep/
tum :cum tranfuerfus haret locis genitahb extrahat uel ferro diuiium citra ma tris perniciem ptibus ducat:quod graa uocant E^&puyaKocr. Agnus auté cum
efl editus erigi debet:atque uberibus admoueri:tum eius didudtum osjreffis
humedlare papillis:utcondifcat maternu trahere alimentum.Sed pnufq hoc fi Coloflra at exiguum emulgendum efl :qff paflores coloflram uocant:ea nifi aliquatéus emittitur: nocet agno :q biduo quo natus cum matre claudatur: ut ei partu fnu Luxuriatem. mox ^eide qdiu nò lafauitobfcuro 6C calido fepto cuflodiatur. Poflea luxuria/ - tem uirgea cum cópibo area claudi oportebit :ne uelut puerili nimia exultatione macefcat.Cauendum é:uttenerior feparetur aualidionbiqa robuftus angit17 becillum.Statica ét mane priufq grex pcedat 1 pafcua :deide ét crepufculo re e untib faturis ouiboadmilcere agnos :q cu firmi eflecoepunt:pafcendi funt 1^ flabufumcythifouelmedica:tu etià furfuribo:aut fipmittit anona farfa ot^ uei erui.Deide ubi cóualuerit circa meridiem pratis aut noualiba mlb connn^ matres ad mouenda: fut :	a fe mittendi agni : ut condifcant foris pafci d e^cm
pabuli .Nam 8c ante diximus * 8c nunc eoiy qua: omiffa fut meminimus
diffimas herbas effejqux aratro profdffis arms nafcantur:defde qux pratis uli/
gtne carentibus : palultns filuefìrifqj minime idoneas haberi,Nec tamen ulla fut
tam biada pabula aut etiam pafcuaiquow gratia non exolefcat ufu c6tmuo:mfi Gratia exole
pecudum falcidio pafìor occurrerit pra;bito falejquod uelut ad pabuli codimen/ fclt ufu c5tl/
tum per jeflate canalibus ligneis impolitum cum e paftu rediemt oues lambiit: nuo<
atqj eo fapore cupidine bibendi pafcédiqj cocipiunt. At contra penuria: hyemis
ruccurntur obieétis intratedbù perpra'fepia abis,Aluntur autem comodiffime
tepofitis ulmeis uel ex fraxino frondibus uei autumnali foeno jquod cordum uo
catur ,Nam id mollius Se ob hociucundms eft q maturù.Cythifoquoqj & fati/ Cordù foenu
ua uitia pulcherrime pafcuntur,Neceflario tamen ubi catera defecerunt;ét ex le Cicercula fu/
guminibus paleatam per fe hordeum uei frefa cu faba cicercula fumptuofi/ ptuofior*
orefl:q ut fuburbanis regionibus falubn pracio poffit praben,Sed (i uilitas mit
tit:haud dubium efl optima .De temporibus aure pafcendi ; 8c ad aquam du/
cendi per a flatem non aliter fentio:q ut prodidit Maro,
Luciferi primo cum fydere frigida rura Carpamusidum mane nouum :du gramina canent:
Et rofin tenera pecori gratiffimus herba,
Inde ubi quarta fitim cali collegerit hora. Ad puteostad alta greges:ad flagna p ducamus : medioq die : ut idé : ad uallem.	& *
Sicubi magna iouis antiqua robore quercus Ingentis tendit ramos;aut ficubi nigrum Ilicibus crebris atra nemus accubat umbra,
Rurfus deinde lam mitigato uapore compellamus ad aquam : etiam per affate id faciendum efL& iterum ad pabulum producamus Solis ad occafum :cum frigidus aera uefper
Sd ? ^: & ^tUS re^1Clt lam ro^a ^una> e ob eruandum efl fydus affatis per emerfiim caniculamt ante meridie grex
in occidentem fpedlans agatur	i ei partem egrediatur :pofl meridie i onété,
Siqm é plurima refertme pafcentium capita fint aduerfa (oli ; qui pier uqj nocet
ammaubus oriente pradicfto fydere.Hyeme 6c uere matutinis temporibus intra Ne capita fit
lepta contineantur:dum dies aruis gelicidia detrahat, Nam pruinofa iis herba aduerfa foli,
pecm i grauedinem creat: uentremque proluit,Quare etia frigidis humidifqs té Gelicidia,
potibus anni femel ei potefìas aqu* facienda efl ,Tum q fequitur gregem cucd!
fpeétus ac uigilans id quod ommba 6C ommu quadrupedi! cuflodibi&	' '

y 11
tecu
la,
Halucinaté,
paflorem decipiat,Sed hxc comuma tere fune m omni pecore ouilo. Nunc funt aenerofi propria dicemus»	Deouibus tedtis* Cap.mu
R^cum pecus quod plerique tarentinu uocatitmifi cu dommi pralen/ 2	na efbuix expedit haberi. Siquidem cura 8c cibu maiore deliderat.
Na' cd fit unmerfu genus lamgeru catens pecudiba mollius:tu ex om/ Tarentinum nibus tarennnum efl moU.iTimum:quod nuUam domini aut magiftrorum me/ molliffimu. ptiam fuftinetimultoqi minus auandaminec^ftusjnecftigons patiens. Rato fons ‘nlemqj domi alitur.Et efl auidiffimum cibi cu detrahitur fraude uillia* ri	ir m-paem.Singula capita p hyemem retìe pafcuntur ad nrafepia
natis fuis aliena: foboli pbet ubera » Quippe unguli agni binis nu tuntur ; nec quic<| fubtrahi fummiffis expedit, quo fatunor lactis celeriter con it/ metur:&: partanutriciconfociataminuslaboretineducatione ioetus lui. Qua/ , obeaufam diligenti cura feruàdù efl:ut efl in fuis quotidie matribus : & alienis o>u rume u non amantibus agni fubrumentur.Plures autem in eiufmodi gregibo q m hircis mafculos enutrire oportet.Nam pnufq foeminas inire polTint mares caftrati cu Pelles pul/	bimatum expleuerut : enecantur : &C pelles eorum propter pulchritudinem lanx
cherria lana, rnaiore pao: q alia uellera mercantibo traduntur.Liberis autem campis & om/ ni furculo ruboqj uacantibus oué gracam pafcere meminerimus me ut fupra di xùSC lana carpaturtegumenta.Nec tamé ea mmus fedulam curam foris :qa non quotidie procedit in pa(cua:fed maiorem domeflicam poflulat .Nam fapi/ Infuccada, us detergenda Só refrigeranda e.Sapius eius lana deducenda.umoq; & oleo in/ fuccanda.Nonuq etiam tota eft eluenda :fi diei permittit apricitas.Idqj ter an/ no fieri fat cE.Stabula uero frequenter euerrenda & purganda :humorqj omnis urinx deuerrendus e:q comodiffime ficcatur perforatis tabulis qbus ornila con/ firuunturmtgrex fupercubet.Nec tamen ceno aut flercorejfed exitiofis quoque ferpentibus tedia liberentur.Quod ut fiat:
Difce6c odoratam flabulis incedere cedrum:
Chalbaneoqj agitare graues nidore celydros.
Sxpe fub immotis prtefepibus :aut mala tadlu V ipera delituit : calli qj exterrita fugit:
Aut tedio affuetus coluber.	Quare ut idem iubet*
Cape faxa manu : cape robora pallor	'culo
Toientéque minas : & Cibila colla tumentem Delice. Vel ne iflud cum facere neceflfe fit:muliebris capillos:aut ceruina fepius ure cornua : quorU_ t-maxime non patitur flabulis prsdiélam peflem confidere .Tonfura: cettu
pus anni per omnes regiones feruari non poteft iquom nec ubique tardemec ce/ ienter aflas ingruit,Et eft modus optimus confiderare tempefìatesiquibus oms neque trigus fi ianam detraxeris :neq; sfìum fi nondum detonderis fentiat, Vei^ ea quandoqj detonfa fuerit ungi debet tali medicamine «Succus excocti lupi/ ni :ueterifqj uini fax & amurca pari menfura mifcentuneoque liquamine ton/ faonisimbuitunatqueubiqj p triduù delibuto tergore media fudabunt : quar/ p)e[1puto to die li eri uicinia maris:ad litus deduca merfatur rii minus eri : caleriis aqua fub dio falibus in hunc ufum durata :paulum decoquitur,Eaque grex perluitur ^ore* Hoc modo curatum pecus toto ano fcabru fieri no potfe Celfufaffirmat.Nec du kium eri;quin etiam ob eam rem lana quoque mollior atque}plixior renafcatur.
Medicina pecoris ouili .Caput
T quoniam cenfuimus cultum curamqj recrie ualentium:nuc quem/ e	admodum uitiis aut morbo laboratibus fubueniédu fit : pracipiemus,
qq pars hac exordii pene tota ià exhauria é:cu de medicia maioris pe coris priore libro difputaremuriquia cu fit fere cade corporis natura minoru ma/ iorumqj qdrupedum tpauca paruaqj morboru Sc remedioru differentia poffut inuemri :qua tamen quantulacuque funtmon obmittuntur a nobis. Si aarotat uniuerfum pecus ut;<54 ante pracepimus;& nuc quaremus effe maxie (aiutare.
Iterum adfeueramus in hoc cafu quod eri remediu pralens & fumu.Pabula mu rj i i
ternus :& aquationes totius regionis, Alium quaramus riatum cali.Curemufqj !.a	n11^-
fi ex calore 8C ariu cócepta periis inuafit ut opaca rura : fi inuafit frigore ut eligan	a u
tur aprica,Sed modice ac fine feriinatone perfequi pecus oportebitme imbecilli/
tas eius longis itineribus aggrauetur. Non tamen in totu pigre ac fegmter agere, y
Nam quemadmodum ferias morbo pecudes uehementer agitare & extédere n5	^ em° Coit“
conuenitritacóducit mediocriterexercef:S4 quafi torpentis exataremecpati ue R't^cel:e*
ternoconfenefcere atque extingui.Cu dehinc grex ad locum fuerit perd acrius in _	.
lacinias colonis diriribuatur.Nam particuianm facilius q uniuerfus conualefcit : ^aania^
fiue quia ipfms morbi alitus minor eri ex exiguo numero : feu quia expeditius cu
ra maior adhibetur paucioribus.Hac ergo <34 reliquame nuc eadem repetamus
qua fuperiore exordio percenfuimufiobferuare debemusrii unmerfa laborabùt;
illa fi fingula.Oues frequentius q ullù aliud animal infeflantur fcabiemua fere
nafcitur ; ficut norier memorat poeta: Cum frigidus imber
Altius ad uiuum perfedit:& horrida cano
Bruma gelu. Vd poli ton furas fi remedium prardifli medicaminis non adhibe
f ;,fl ^,“umrfud°rem	TabIuaS :fi t5fum gregem parians:
fi filuefinbus fpims ac rubis faucians: fiabulo utaris in quo mula: aut eq aut afir
■“fleterunt.Prxc.pue tamenexigtutascibi maciemimaces autem liaEiem far Marieffcab.é
Cit .Hxc ubi coepit itrepereilk mtelbg.tur. Vitiofum locum pecudes :aut morfu facit.
fcalpunt:aut corrili uel ungula tunduntjaut arbori ad fn'cant : par letibu uè e gent.Quod ubi aliquam facientem uideris coprehendere oportebit 8C ana ru ducere ,Nam fubefl afpera cutis	uelut quadam prurigo:cui primo	^
^	-	• potè occurrendum eft :ne totam progeniem coinquinet * Sed quidem celeriter.
Ques cotagi/ ^ & ^ cora;tfi prxapue ouefcontagione uexentur,Sunt autem compì __ one uexatur. ^ meqicam{na:qua iccirco enarrabimus mon qa cutfis ut necefTe fitifed qa n nnllic rpCTtonibus quadam reperiri nequeunt. Ex pluribus aliquod muentum re
mmmm
fem odio.Quod ub. Ctìam e^obl.tum J;____ M-.norpronrortum :mox promitur. 1 epeladtuqj me/
dicamentum linitur icabra parti : qua prius alpera rena acu	r
Redulcerat ♦ d ulceratur « Eidem remedio efl amurca duabus partibus decora : item u^.tus o minis urina tertis candentibus inurta,Quidam tamen hac ipfa fubieciis ignibu auinta oarte minuunt :admifcentque menfura pari fuccum uiridis cicuta, Dein
de ungulatis triti oc picis liquaminis ningulos incti laus textanos imunaunt.i cit etiam fulphuris triti SC picis liquida modus aqualis igne lento coctus,Sed ge orgicum carmen affirmatmullà effe prartantiorem medicinam.
Q uam fiquis ferro potuit refcindere fummu
Viceris os alitur uitiummiuitqj tegendo. Itaqj referandù ert:6c ulcera medi/ camentis curandum fubuat, Deinde aque prudenter febricitantibus ouibus: de talo uel inter duas ungulas fanguinem mitti oportet, Nam plurimum id qdem
Profuit incenfos artus auertere;<3c inter	.
Ima ferire pedis fallentem (anguine uenam. Nos etiam fub oculis & de auribus Claui xfefìàt fanguinem detrahimus .Clam quoqj dupliciter mfertant ouem: flue cum fublu/ cuem	mes atque intertrigo m ipfo difcnmine ungula nafcitur :feu cum idem locus tu/
Sublumes	berculum habeticmus media fere parte camno fimi is extat pilus: eique lubeft
Intertrigo * uermiculus .Sublumes & intertrigo pice liquidarne! alumine & fulphureatqu^ aceto mixtis rite eruentur ;uei tenero punico malo:pnufq grana faciat :cum aiu mine pinfito : fuperfufoque aceto uel aris rubigie infriata uel combutta galla cu T berculum auflei'°umoleuigata :& mixta .Tuberculumcui fubett uermiculus:ferro qc^u lu	tiffime circufecari oportetme dum amputatur etiam quod ifra eft animal uu ^
remus.Id enim cum fauciatunuenenatam fanié mittit:qua repreffum uU ita infanabile facit : ut totus per amputandus fit. Et cum tuberculum ^ ^ . genter circuncideris candens fauum uulneri per ardentem tadam in Ouis pUimo f^to ^ Quem pulmonariam fimiliter ut fuem curari conuenit : ^ e^l}s.
nar^a . auriculam : quam ueterinarii confiliginem uocant. Deeaiam 1X1 Veterinam.	^	----
cum maioris pecoris medicinam tradimus* Sed is morbus aHate plerunque co/
cipitur : fi defuit aqua, propter quod uaponbus omni quadrupedi largius biben/
di poteflas danda efì.Celfo placet: fi eri in pulmonibus uitium : acris aceti tan/
tum dare:quantum ouis (ufbnere pellit:uei humana uetens urina: tepefatfla:
trium emina^ inflat per finiflram narem corniculo infundere : atqj axungia fe/ Sacer ignf s
flantem faucibus infer ere. Eft etid infanabilis facer ignis:qua pufulam uocàt pa pufula,
ftores.Ea nifi cópefatur itra primam pecudem qua: tali malo correpta efl : uni/
uerfum gregem contagione proflernit.Sic quidem nec medicamétorum : nec ter
ri remedia patiturfNam pene ad omne tacflum excandefcit.Sola tamen ea o/
ris aucflor memorabilis Dolus Mendefius: cuius cómenta qua: appellatur grace uTro^yH^a-r-aufub nomie Democriti falfo produntur.Cenfet propter hanc Ix pius diligenter ouium terga perfpicere : ut fi forte fit in aliqua tale uitium depre/ henfum:confèflim fcrobé defodiamus in limine flabuli:& urnam pecudem qua ^uiuoia pe / fuerit pufilofa refupina' obruamus:patiamurqj fub obruta meare totu gregé : q> cus* eo facfto morbus propulfetur.Bilis refliuo tepore no minima pernicies potióe de pellitur huans ueteris urina::qua; ipfa remedio efl etià pecori arcuato. At fi mo/ Pcc°ri arcu / lefla pituita efl cuneis bubula:uel furculi nepeta filueflris lana muoluti naribo aro.Lanis in/ inferuntur:uerfanturq;donec flernuatouis.Fradapecudu nó aliter q hominii lucaris, crura fananturrinuoluta lanis oleo atqj uino ifuccatis:6d mox circundatis ferulif conligata. Efl etià grauis pernicies herba fanguinana : qua fi pafla efl ouis : to to uentre diflenditur : contrahitur qj : de fpumam quandà tenuem tetri odoris ex puit.Celeriter fangume mitti oportet fub cauda in ea parte:qua proxia efl clu/ Sufpiriofa. nibusmec minusm labro fuperioreuenafoluenda efl. Sufpinofe laboranti/ Mutanda re
bus auricula ferro refcindenda:mutandaqueregiones:quodin omnious mor/ glones j
bis ac peflibus fieri debere cenfemus. Agnis quoque fuccurendu efluiel febricita	p
tibus :uel agritudme alia affedtis:qui ubi morbo laborant : admitti ad matres non debent:ne in eas pernicie tranfierant.Itaq? feparari fi mulgenda funt oues:
SC celeflis aqua pari menfura ladri mifcenda efl:atque ea potio febricitantibo dà da .Multi lade caprino iifdé medentur:quod per corniculu ifunditur fauabus.
Efl auté mentigo:quam pafìores ofligené uocant ; mortifera ladlentibus. Ea ^etltIg° » plerunque fit fi per imprudentiam palloris emifli agni uel etià ha:di rofidas her/ bas depauerunt:quod minimecomittioportet.Sed cu ifedtu efl uelut ignis fa/ cer os atqj labra foedis ulceribus obfidet.Remedio funt hyfopus &: fai gequis pon deribus contrita* Nà ea mixtura palatu atque iinguà totùque os perfricatur,
Mox ulcera lauàtur aceto:& tue pice liquida cu adipe fmllo plmmtut.Qmbuf/ dà placet rubigmis anea: tertià pté duabo ueteris axùgia portoibo comifcere: te/ pefadoque uti medicamine.Nonnulli rolla cupreflìna mifcét aqua:& ita pluut ulcera atque palatu .Caflratóis auté ratio lam tradita eft ♦ Neque enim alia in
agnis cj in maiore quadrupede feruatur ♦
De caprino pecore»	Cap»	vi*
Ouiaricum»	T quoniam de ouiarico fatis duftu eft:ad caprinum pecus nuc reuer
e	tar Jd autem genus dumeta potius : q campertrem fitum defiderat»
Afperifqj etia locis ac filuefìriba optime pafcitur.Ni nec rubos auerla turmec uepnbus offenditurarbufculis frutetifqj maxime gaudet.Ea funt at/ buflus atque alaternus cpthifufque agreffismec minus ilignei querneique iruti/ Verrucula:. ces:qui in altitudinem no profilierunt.Caper cui fub maxillis bina: uerucula: coi Caper »	* lo dependent:optimus habetur:amplifTirm corporisicrunbo craflis:plena &L bre
^ '*	ui ceruice:flacddis & pragrauantibus aunbusjexiguo capitemigro denfo & ni/
tido atque longifTimo pilo.Nam &C ipfe tundetur»
Vfum in caffrorum ac miferis uelamina nautis.
Eft autem menfium feptem fatis habilis ad procreandum jquonià immodicus li bidinisdum adhuc uberius alitunmatrem flupro fuperuemt : &C ideo ante fex annos confenefcitiq? immatura ueneris cupidine primis pueritias temponous ex hauftus efl.Itaque quinquennis parum idoneus habetur foeminis implendis» Capella precipue probatur fimillima hirco:quem defcripfimus : fi etiam e il ube ris maximi:ói ladlis abundatiffimi» Hanc pecudem mutila parabimus quieto caii flatu:nam procellofb atque imbrifero cornuta femper.Nam 8c omni regio/ Mariti gregu ne maritos gregum mutilos effe oportebit:qui cornuti fere pernitiofi funt ^pptet inutiles »	petulantiam » Sed numerum generis huius maiorem : q centum capitù fub uno
claufo no expedit habere:cum lanigera mille pariter còmode flabulétur. Atque ubi caprx primum comparantur ; melius efl unum gregem totum : q ex pluri/ Ladni* bus particulatim mercari:ut nec in paftione feparatim lacinia deducantur : 6c in caprili maiore concordia quieta confiliant, Huic pecudi nocet aftus: fed ma/ gis frigus : 6C precipue foeta:qua gelicidio hyemis conceptum fecit» Nec tantum ea fola creat abortus : fed etiam glans cum citra fatietatem data effltaq nili po/ teff affatim praberimon efl gregi permittenda.Tempus admiffura per autum/ num fere ante menfem decembrem pracipimusiut propinquante uere gemant! bus frutetistcu prirnu filua germinat fronde:partus edatur Jpfum uero caprile uel naturali faxo:uel manu coflratu eligi debet :quoma huic pecori nihil fub flet Stabulumc5 uitur.Diligenfq? paflor quotidie flabulu conuerritmecpatitur flercus; aut hu/ uerrit»	morem confifìere lutumue fieniqua cundfa funt capris inimica.Parit autem fi
eif generofaproles:frequenterduosmonnùq trigeminos.Peffima efl foetura cu matres bina ternos hados efficiunt. Qui ubi editi funt : eodem modo quo ago1 educantur : nifi q, magis hadorum iafciuia compefcenda : 6i artius cohibenda e. Tum fuper laòfcis abundantiam:famera uel cythifus:aut hedera prabenda:ue etiam cacumina lentifci aliaqj tenues frondes obiicieda funt. Sed ex gemini5 ltl gula capita qua uidentur effe robufliora :in fupplementu gregis referuantur:^
tera mercatibus traduntur . Annicula uel bima capellaf nam utraque £tas
partum editjfubmftti haxlum non oportet.Neque emm educare nifi trima de/ bet. Sed annicula: confeftim depellenda fobolesdoima: tandiu dum poflìt effe uendibilis.lSlec ultra octo annos matres feruanda: funt:^ aflìduopartu fatiga/ ta: flenles exiflant. Magifler autem pecoris acendurus: (irenuus : laboris patie/ Magi fter pe/ tillimus :alacer atque audax effe debet:ut qui per rupes:per folitudmesiper ue/ Coris ^tenuuf pres facile uadat>Et non ut alterius generis pafìores fequatur : fed plerùq; ut an/ teced at grege : maxime ff renuu pecus eff : capelli capra: ced ent. fubinde qua: ce/ dit cópefci debet ne procurret: fed placide ac lente pabuletur ;ut & largi fit uberis Strenua pe / & nò ffrigofiffirni corporis *	cus.Strigofif
De mediana caprarum*	Cap*	yu	fimi corporis
Tque alia genera pecorum : cum pefhlentia uexantur :prius mor/ a	bo& langonbus macescunt: fola: capelli quis optimi atque hilares
fubito concidunt:ue!ut aliqua ruina gregatim proflernantur Jd acci/ dere maxime folet ubertate pabuli* Quiobrem adhuc cum eas pefhs perculit* omnibus fanguis detrahendus.Nec tota die pafcenda:: fed melius quattuor ho/ ris inter fepta claudenda:*Sin alius langor infeflat:poculo medicantur arundi/ ms & alba: fpina: radicibus:quas cum icrreis pilis diligenter contundimus:admi fcemus aqua plumalemffolamque potanda pecori pra:bemus* Quod fi ea res aegritudine non depellit :uendenda funt pecora* Vel fi neque id contingere p5t; ferro necanda lalendaque-Mox interpofito fpatio conueniet alui grege reparare*
Nec tamen anteq pefhlens tempus anni fiue uel fiiit hyemis uertatur aiflate: fi.
ue autumni uere mutetur. Cum uero fmgula: domo laborabunt: eadé remedia
qua: etiam ouibus adhibuimus.Nam cum diflendetur aqua cutis:quod uitium Diitenditur
grxci uocant u2vfpo^:fub armo pellis leuiter incifa perniciofum tranfmittet hu/ 3(lua CUC1S
morem:tum fadtum uulnus pice liquida curetur :Cum &C foeta loca genitalia tu
mebunt:aut fecunda non refponderint:defrutis ieffanus:uel cu id defuerit: bo/
ni umi tantundem faucibus infundatur : & naturalia ageratori liquido replean
tur. Sed ne nunc fmgula perfequar: ficut in ouilo pecore pradidlum eft : capri/
no medebimur.
Cafei faciendi ratio* Caput	viii*
Afei quoque faciendi non erit omittenda cura utique longinquis regi/ c	ombmubi multram deuehere no expedit Js porro fic tenui liquore co/
fiat :qcelerrime uendédus efbdum adhuc uiridis fuccii retinet.Si pin gui & optimo longiore patimur cufbdiamffed laede fieri debet fincero:& qrecé tiffimo.Na requietu uel maximu celeriter acoré concipiat id plerùque cogi agni aut h^d. coagulo: quis poffit & agreflis cardui flore conduci: & femmibus gne/ Coagulum, unus ficulneo laide jqcf emittit arbor :fi eius uirenté fauties cortice* Vcp	6
tunecmi
optimus cafeus efhqm exiguum medicaminis habet* Minimu auté coagulu cipit finum ladis argentei pondus denarii.Non dubium quin fici ramulis giaci/ Multra	atus cafeus iucund iffime Capiat. Sed multracueft repleta ladle: no fine tepore
aliquo debet efTe.Nec tamen admouenda ert flammis:ut quibufda placet : led Liquor in ca/ aut procul igne conftituenda : Sc confeflim cti concreuit: Iiq uor in fifcellas aut in lathof uei for calathos : uel formas tranfferendus efL Nam maxime refert primo quoq; tem maf*	pore ferum percoiari:& acocreta materia feparari.Quam obcaufam raffici ne
patiutur quidem fua fponte pigro humore defluere: fed cum paulo folidius ca/ feus fadtus efl:pondera fuperponut:qba exprimatur fes:. Deinde ut formis aut calaris exemptus eli: :opaco ac frigido locofne poffit uitiarijquis mùdiffi'mis ta/ Exudet acidù. buiis componitur : afpergitur tritis faiibamt exudet aad ù liquorem* Atqj ubi da liquorem,	ratus efl : uehementms premitur:ut confpifletur.Et rurfus torrido fide contingi/
Confpifletur* tur:rurfufq; pondenbo condenfat. Hoc cCi per dies noue ractu elt:aq dulci elui/ Fiflulofuf ca/ tur:d: fub umbra cratibo in hoc iaritis ita ordiatur:ne alter alteru cafeus contin/ feuf*	gat:5c ut modice ficcetur*Deinde quo tenerior permaneattclaufo neqj uétis ob/
noxio loco flipatur per coplura tabulata. Sic neq: fiflulofusmeqj falfus neqj ari/ dus prouenit. Quorum uitio^j primus (olet acadere fi pai^ prefliis:fecundum fi nimio fale imbutus :tertiu fi fole ex ufilus efh Hoc genus cafiei poteri etiam trans maria permitti. Nam is qui recens intra paucos dies abfumi debet deniore cura conficitur : quippe fifcellis exemptus in falem muriamq? dimittitur: & mox info Numellif in/ 6 Paulun^ Occatur.Nonnulli anteq pecus numelfis inducantmirides pineas nu ducant. CCS mmutram	mox fuper eas emulgentmec feparant nifi cù tranf
miferint in formas coadam materiam*Ipfos quidem uindes contertit nucleos: &C ladi permifcent:atq3 ita congelant* Sut qui thvmu contritu cnbroq? colatum cu ladecogant.Sirmlit r qlifcuq; uelis fapons efficerepoffis:adiedo quod ele/ geris condimento.Illa uero noriffima efl ratio taciùdi cafei:qué dicimus manu preflum.Nam qs paulum calatus i multra dii é tepefada re cinditur:& feruen a"?ynanu te aq perfulus : uel manu figuratus uel buxeis formis exprimitur. Efl etiam nóu prellu *	gran fapons muria preduratus;atque ita malinis lignis uel culmi fumo colora/
tus.Sed iam redeamus ad originem.
De fuibo & eorum medicinis*	Cap,	ix.
_	. .	N oi genere quadrupedi fpés maris diligéter e!igitur:quonià frequc
Patri tni tot	i ter patrl fimi[lor é progenies : q matri * Qu a re et f fiullo pecore repto/
progemei q	badi fut totius qdé corpis amplitudine eximii fed q qdrati potius lon/
^atrlj . f	gi aut rotundi funtmentre promiflo.-clunibo uaflis, nec proinde crunbo aut un/
Glandu o x gulifprocerif: ampi* & glandulof* ceruiciflroflnf breuibo & refupinif. Ma»eflJ cerulei .	reni pertinet:qfalaaflimof effe maref. Et ab annicula *tatecommode proge
Scroi*.	nerat:dum quadrimatum agant:polTunt tamé etià femeflrefimplere fcemina.
Scroi* probantur longiffimi flatuf : ÓC ut fint reliquif membrif finiiles
defcriptis uembus.Si regio frìgida. 6C pruinofa efì:qdunfììma Jenfa-q; 8c nigrx feta grex eligédus e fi. Si téperata atque aprica glabra pecus uel etià prifìfale al bum pót pafci. Foemina fus habetur ad partus edédos idonea fere ufque in ànos fepté;qua quanto fòecùdicr é cefenus fenefcit. Annicula nó improbe cócipitjfed mire debet menfe februario. Quattuor quoque menfibD foeta;quito parere: cù tam herba folidiores funt ; ut 8c firma laótis maturitas porcis contingat :	cu de/
fierint uberibus ali: fiipula pafcatur jcaterifque leguminu caduds frugibus.Hoc auté fit longinquis regionibus:ubi nihil nifi fubmittere expedit.Na fuburbanis ladlens porcus are mutàdus eh.Sic eni mater nó cducàdo labori fubtrahitur: ceieriufque ite^ cóceptù partum edet Jdque bis anno faciet.Mares uel cum pri naum ineunt femeflres:autcu fapiusprogenerauerunt:trimi aut quadrimi ca/ hrantunut poffint pmguefcere.Fceminis quoque uulua ferro exulceratur: & d catriciba claudatur: ne fint genitales. Qiiod facileno itelligo: qua ratio cópellat nifi penuria cibi. Nà ubi é ubertas pabuli fubmittere prole femp expedit.Cmné porro firn ruris pecus hoc ufurpat.Nam & mótiba & càpis comode pafatur:me lius tamen palufìnba agris:q fitientibus.Nemora funt conuenientiffima ; qua uefliuntur qu ercu : fubere : fago : cerris : ihciba : oleaflris : termitiba : corylis : pomi/ fenfque filuchribaiut funt alba fpina:graca filiqua iuniperus;lotos;pampinus cornus : arbutus : prunus : & paliurus ; atque achrades piri. Hac eni diuerfis tem Achradespiri ponb mitefcuntjac pene toto ano gregem faturant. At ubi penuria eft arborum terrenumpabulu cófetìabimurficcoiimofil praferemus:ut palude rimetur effodiantque lumbricos:atque i luto uoiutétur:quod é huic pecori gratillimu ; In luto uolu/ qn 8C aquis abuti poffint Maque id fecifle maxie p aflatem (pluitiSc dulcis eru tentur ifle radiculas aquatilis fiiua:tanq fcyrpi iundque Sc degeneris arundinis:quam uulgus cannam uocat.Nam quidem cultus ager optimas reddit fues:cu c gra/ Canna dege/ minofus;&: plunbus generibus pomorum confittisi ut per anni diuerfa tempora ner arundo mala:pruna:pirum:multiformes nuces:ac ficum prabeat. Nectamen propter hac parcetur horreis,Nam fape de manu dandum efbcum foris defidt pabulu propter quod plurima glans:uel affernis in aquam:uel fumo tabulatis reconde da eu.Faba quoque Se fimiliu legum’num:cù uilitas permitht:facienda eff po/ teflas.&utique uere:dum adhuclaólant uiridiapabula : qua fuibus piacque r _( • ••• nocent.Itaque mane priufq procedant in pafcua:conditiuis cibis fuftmenda fòt K ’°r •ltlU1 CY ne immaturis herbis dtetur aluus. Eoque uitio pecus emacietur. Nec ut esteri 1 * ItatUI: ^ greges uniuerfi claudi debent ; fed per porticus hara facienda funt: quibus aut a partu aut etiam pragnantes includantur. Nam pradpue fues cateruatimmr m condita cum fmt pariter inclufa: fuper alias alia cubant:	foetus elidunt
Quare ut dixi randte pavietik) hara: conftruenda funt in altitudinem Dedii ot/ tuoruie fus tranfilire fepta queat .Nam contegi non debet : ut a fucenore oalte cuftos numeros porcorum teceufeat: & fi quem decumbens mater oppreffe, Indufltms
nticubanafubtrahat S.autem mgdanstimpigetmduftriustnauus ommum
nauus
quas pafcit.Et nutricum & mino^ memmifTe debet jut umufcumfq} partù con fideretifémper obferuet enitente, claudatmt i hara fetum edat.Tu denotet pro tinus quotque 6c quales fune natuSd curet nequis fub nutrice aliena educatur*
) Porculator Na fàallime porci fi euaferint hara : mifcét (e:6c fcrofa cu decubuit sque alieno ac fuoprabet ubera, Itaqj porculatoris maximu officium eff :ut unaquaque cu fua prole claudat.q fi memoria deficitunquo minus agnofcat cuiufque proge/ Notam inno nieniipice liquida eandem notam fcrofa &: porcis motat: fiue per litteras fiue p tat>	alias formas unuquéque foetu eu matre diftinguit.Nà in maiore numero diuer/
(is notis opus ertine confundatur memoria curtodis. Attamen quia id facere gre gibus amplis uidetur operofumicómodiffimù ert haras ita fabricareiut lime ea rum in tamé altitudine confurgatiquantu poflit nutrix euaderedadtens ut fu/ pergredi n6 poffit.Sic nec alienus irrepit: & in cubili fuà quifque matrem nidus exped:at;qui tantu non debet odo capitum numerum excedere.No quin igno rem fecunditatem ferola^ maioris erte numeri ;led quia celerrime fatifeit : qua: pluris educat. Atque hac:quibus partus fumittituncodo funt ordeo furtinenda:
ne ad macie fuma perducantur;& ex ea ad aliquam pnicié.Diligens àt porcula ratlfclt	tot freQUetet* fnilla»	Ii K.T,r __________	______'——I
Obrtipa: fues
futili pecoris rede ualentis.
De mediana fuum.	Cap.	x
Equitur ut dicamus qua fit cura uitiofi.Febriatantiu figna funt cum f obrtipa fues tranfuerfa capita feruntiacper pafcua fubito cum pau luium procurrerunt : confiff unt : Sc uertigine correpta cocfdunt. Ezp notanda funt capita: qua in parte proclinentur : ut ex diuerfa parte de auricula (anguine mittamus Jté fub cauda duobus digitis a clunibus intermiflis uenam feriamus;qua; ert in eo loco fatis ampla:eamque farmento prius oportet uerbe/ rari:deinde ad idum uirga tumentem ferro refcindi:detradoque fanguine coi/ ligari faligneo libro uel etiam ulmeo. Quod cum fecerimus:uno aut altero die fub tedo pecudem continebimus ;& aquam modice calidam quanta uolent; & Strumofa:	rinxque hordeaca? fingulis feffarios prabebimus.Strumofis fub lingua fanguri
Prafentius	mittendus ert:qui cu profluxerit: fale trito cum farina triticea confricari in totu
remedium, os conueniet. Quidam prafentius putat effe remediù :cù per cornu fingulis te*
nos cyathos garidimittunt.Deinde fiflas taleas ferula^ lineo funiculo religant fi/r^iu —j--------------n-------r-—--------------- ^T *	- fa/
ii(
Qua cù pecudes biberùtmaufea correpta uomitant:atq] expurgatur. Omniqj bile depulfa acercula uel faba dura murìa cofperfajdeide fìcut hoibus aqua cali da potanda permittitur* Sed cuoi quadrupedi per aftatéGtisfitinfefla tu fml/ Per aflatem lo maxie efì: mimica:Quare no ut capellà uel oué:fic Se hoc alai ad aquà duci Gtis ifefta ♦ praicepmius : fed G fieri poteft iuxta flumen aut fìagnu per ortu canicula detine Eftuofillimu rii quia cù fit eftuofifiimùmó efì contentù potióe aqua: nifi obefam illuuié atq; fus< diftentù pabulo aluù demerfent:& refrigerauent.Nec ulla re magis gaudet ; q riuisatque cenololacuuolutan.Quod filocoijzfitusrepugnat:ut ita fieri pol/ Affatimfatià fit :puteis extradta large canalibus imiffa prebenda funt pocula : quibus nifi ab tur. Pulmo fatim faciantur : pulmonaria fiunt Ifque morbus optime fanatur auriculis infer nana* ta confiligine : de qua radicula diligenter ac fapius locuti fumus » Solet iam uitio fi fplenis dolor eas mfeflare:quod accidit:cum ficdtas magna prouenit:ut boco/
Ucon loquitur poema»
Strata tacent paffim fua quaque fub arbore poma»
Ni pecus inexitiabile fues dulcedine pabuli confed:antur:& fupra ftiodù efìa r te fplenis fcreméto laborit.Cui fuccuritur fi fabricetur canales tamaricis&; rufco ^anaies tu/ repleanturque aqua:deide fitiétibus admoueitur*Quippe ligni fiiccus medica/ macici5* bilis epotus iteùmu tumore cópefcit.
De caffratione fuum.	Cap.	xi,
Alfratioms auté i hoc opere duo tepora feruantur:ueris & autuni. c	Et eius admimftrada duplex ratio.,Prima illa qui ii tradidimus : cù
duoba uulneribus impreflis p uniquique plagam finguli exprimun tur tefhculi. Altera efl: fpeciofior : fed magis periculofa quam tamé non omit/ ti.Cù uirilé parte utrique fèrro refeci detraxeris:per iprefTum uulnus fcalpel Uù inferito:6c medii quafi cute:qua iteruenit duobus membris gemtalibairefd dito. Atque unds digitis alte^j quoque tefliculù edudto.Sic fiet una cicatrix ad/ hibitis cateris remediis:qua prius docuimus.lllud auté quod pertinet ad religi> one patriifamilia:n5 reticédù putaui. Sunt quadi fcrofa:qua mandunt foetus Scrofa man/ fuos.Quod cù fit nó habetur prodigiù» Ni fues ex oibus pecudib ipatietiffia dunt foetus famis aliquidofic indigent pabuli: ut non tantù alienici liceatjfobolem*, fed ét ^ u. fuam confumant.De armentis caterifque pecudibo 6C magiffris:per quos qua/	K /h'
drupedù greges humana follertiadomi:forifquecurantur:atqueobferuitur,(ni
fi fallor) fatis accurate differui.
De canibus.	Cap»	xii*
Vnc:ut exordio priore fum pollidtus:de mutis cuOodibj loquar : oa
n canis falfodidtur mutus cuftos.Nam quis hominùdarius aut tanta Mutl'
uoaferarione beftiam uel furé pra^dicac: ^ifle latratu * quis famulus j?'. r amantior domimfquis fidelior comes.^quis curtos incorruptior ' quis excubitor	amU ''
inueniri potefl uigilannorfquis denique ultor :aut uindex conrtantior 'Quare {,US ama"tIor ud in primis hoc anunal mercan tuerique debet agricola; ;quod 6c udii shru/ donim'
dius familiamque & pecora curtodit. Eius autem parandi tuendique triplex ra/ tio eft.Nàq? unù genus aduerfus hominu & fera^ infidias eligitur: & id uxilam quaqj iunda funt uillaucuftadit. At alte^ propellédis fiuriis hofum ac fera^:S<: id obferuat domi ftabuium : foris pecora pafcétia * Tertiu uenandi gratia cotn Villaticuf ca pataturn'dqi nò folti nihil agricola iuuat:fed & auocat:defidéque ab opere fuo nif .	reddit.De mllatico igitur &: partorali dicédù é.Nà uenaticus nihil ptinet ad no
fìrà profeflioné. Ville cuffos eligédus é apliffimi corporistuafli latratus canoriq; prius ut auditu malificu:defde etia c6fped:u terreattamé nónùqme mfus q dem horribili fremitu fuo fuget infidiaté. Sit aut coloris unius nfque magis eli/ gatur albus in pa dorali: niger in uillatico» Nà uarius in neutro é laudabilis. Pador albil probet quonià é ferai diffimilis : magnoqj opus fterdu difcrimine ed r propulfàdis lupis fub obfcuro mane uel etià crepufculome pro bedia canem fe/ riat. Villaticus qui h©mm maleficiis opponit : fiue luce clara fur aduenerit: terri/ bilior niger co fpidtur : fiue nocde ne cófpiciatur qdé propter umbvx fimilitudme quàobrem teddus tenebris canis tutiore accedam habeat ad inildtantc . 1 ro at Quadratuf* quadratus potius:c| longus aut breuis:capite tà magno ut corpotis uideatur ps maximaideieétis &c propédentibo auribus:nigris uel glaucis oculis acri lumine radiantibus:amplo uilloioque pedtore:latis armis:cruribus eradis SC hirtis:cau
, XCari't ^ Ca itueantur : femp excandefcant i exteros.Maxfe àt debent feudodia uigilàtes co/ lex e o ♦	(pici :nec erronei :fed adidui & nrcufepti magis:q temerarii.Nà illi nifi qd certù
erronei.	copererutmo idicàt, Hi uano drepitu : & falfa fufpitioe cocitantur. Haic iccirco
Dicipiiamo memor£qacredidi:qa no natura tanta :fed etiàdifciplia mores facit:ut cu eme res laat,	potedas fuent:eiufmodi probemus : 8c cu educabimus dominatosttalibo indi
tutis formemus.No multa refert an uillatici corpibograues Qc pa^ ueloces fint. Pius em comius:& i gradii:q eminus SC i fpatiofocurfu facere debét. Nà femp circa feptai&itra a:difiau confidant Jmmo ne longius quidem recedere debent ^	,	fatifque pulchre funguntur officio : fi aduenienté fagaciter adoriantut : &C latra/
c* *	tu conterrent: nec patiuntur propius accedere : uel condantius appropinquante
uiolenter muadunt.Primu ed em no adtétarnfecudu ed UcefTitù fortiter & p61-feueràter uidicari. Atque hac domedids cudodiboniia padoralibus. Pecuanu5 Pecuarius ca/ canis neque tam drigofus:aut pernix debet effe :q qui damas ceruofque Sd tielo nis no dhgo/ cidima fedtatur afaliamec tam obefiis aut grauis : q mila horreique cudos fys.	^ robuftus nihilominus aliquatenus promptus ac ftrenuus :quoniam ^ a
rixam 5d ad pugnam: nec minus ad curfum comparatur:cu & lupi repellere
Status pro/ dudtior *

iis efliq brea!s:aut etiam quadratus:quohia ut cfm nomiung nece/Titas exigi't celerrime befham confetìandi.Cxteri artus (ìmiles membris uillarici canis aque
mode pafcitvSin autem furculo còfitus ager fine pafcuo & farreo uel triticeo pa/ ne fariandi funt:admixto tamen liquore coda fabaried tepidomam feruens ra biern creat .Huic quadrupedi neqj foemina neqj mari: nifi pori annù permittent da uenus:qua fi teneris cóceditur:carpit &i corpus & uires:animofque degene/ tat.Pnmus effoeta partus amouendus efhquonià tiruncula nec redenutnt: & educatio totius habitus aufert incrementù.Mares iuuemliter ufqj in ànos decem Venus carpit progenerant * pori id tempus in eundis foeminis non uidentur habiles, quonii corpus & ui/ femorum pigra foboles exiriit. .Fcemina concipiunt ufquein annos nouem res.TirucuIa funt futiles pori decimu.Catulos fex melibus primisidum corroboretur;emitti no oportet nifi ad matre lufus adalciuiacaufa.Poriea cathenis per diem conti/
nédi; &: nodibus foluendi. Nec unq eos quo^ generofam uolumus indolem co/
feruare: patiemur aliena: nutricis uberibus educamquonià femper ÒL lac & fph ^aC ^ Prn / ritus maternus 15ge magis ingenii atq: mcremeta corporis auget Quod fi & {ce tUS matemu^ ta lade deficiturjcapnnu maxime couemet prxben catulis :dti fiant méfm quat tuor. Nominiba aut n5 logiffimis appellandi funt: quo celerius qfqj uocatus ex/	,
audiat:nec i breuionba q qusduaba fyllabis enCiciantunficuti gracu é crRuXaS ScVIax 'l' ^ latmu ferox:grecu AaKuipdaunu celer.Vel foemina ut funt gra ca craon-ou	tulus‘
AaKncruja. latine lupa cerua tigris. Catulo^ caudas pori diem quadragelimum q hnt editi:fic carirare conuemet.Neruus eri qui per articulos fpin$prepit:ufqj Carirare cau ar u runa pté caud^.Is modice cópreffus 6c aliquatenus edudus abriipitur,
Q_uo lacio neque i lógitudmé cauda foedù capit incremétum : 6C ut plurimi pa/ tores affirmant:rabies arcetur letifer morbus huic generi.
De morbis & medicinis canum	Cap. xiii.
Ere auté per seriatem fic mufcis aures canu exulceratur faperut totas ‘c*-(/m»« i >1 amittant.Quod ne fiat amaris nuciba cótntis limeda: funt. Quod fi 1	nlcenbus iam prarocupata: fuerint;codam picem liquidam fuilla: adi
pi uu neribus riillari conueniet. Hoc eodem medicamfe contadi ricini deodiit. d ;r: •
Nam manu non funt uellendime ut ante predixeram:faciat ulcera. Puhcofa: ca p ! m remedia fune. Sume cyminum tritum pari pondere cum ueratro aquaque U 1C° * * £~>V^ mixtum 3c inlitum feu cucumeris anguinei fuccus. Vel fi hac non funt :uetus amurca per totum corpus infufa, Si fcabies inferiauitygypfi & fefami tandunde conterito:&cupiceIiqda pmifcetomitiofamque ptéImito.Quod tu putatur et hoib eflecoueniés.Eadé periis:fi fuerit uehemetior:cedrfo Imuo re aboletur.Rehqua uitia ficut f cateris afalib pracipimus curàdafùt Hadéus de minore pecore.Mox de uillatias pafìiomb:quaconuenient.uolucruque pi/ fciuque &i filuerinum quadrupeda cura fequente uolumine praapiemus. F
y
2 il
LVCIIIVNII MODERATI COLVMELLAE REI RVSTTCAE U BER NONVS.
De uillaticis partionibus»	Cap* i»
VAH FERE CONSVMABANT PvBLI SIL/
uine ruris exercendi experiendique fcietiaiqueqj pe/ euan* negociationis exigebat ratio ;fepte memoraui q	mus libris, Hic nùc léquétis numeri timi lì poflìdebit
nec quia proximam propriàque rurtici curam defide rant ea qua: dicrtun fumus:fed quia no alio locotq i agris aut ullis debeant adminirtrari:& tamen agrerti bus magi's:q urbanisprofint,Quippe uillatica parti ones ficut pecuaria non minima colono rtipem c5ferunt:cu &: auiù rtercore ma cerrimis uineis:& omni furculo atque atuo medeatur:& eifdem familiare iocu Menfam opu méfamque precioGs dapibus opulentant.Portremo uenditorum animaliu pre/ lentant »	do mila: reditum augent.Quare de hoc quoque genere partionis dicendum ce/
Ichthyotro/ funEft autem id fere uel i mila uel arca mllam. In mila ert quod appellat graci phia»	oppr^Loyecr 'TTepicrT-epEuj^ecr iX-^uo-rpo^iaL latqj etiam cum datur liquoris fa/
cultas !-)£^u<-OT-poq>ia. fedula cura exercentur. Ea funt omnia ut latine potius lu quamur: ficut auium cohortalium rtabula.Nec minus ea^: qua: coclamba fep/ tx faginàturmel aquatiliù afalium receptacula.Rurfus circa mllam ponuntur pLeXicScopto-Kai ^HpoTpoqiia, Quod etiam Xo-yoT-pocpia. fludiofeadmini/ Apiaria»	Oratur qus nos fimiliter appellamus apum cubilia apiaria uel nantium uoluqy
qua: rtagnis pifcinifqj letantur : auiana, V el etii pecudum filuertriu qua: nemo nbus claufis cuOodiuntur uiuaria.
De gallina^ generib:gallis cohortalib paradis 5c nutriédis,	Ca. ii»
Rius igitur de his pracipiaiqux itra fepta uill$ pafcutur » Ac de aliis p	quidem forfitan ambigitur:an fintagreftibus poffidenda* Gallina/
rum ueroplerunque agricola cura folénis ert.Earum genera funt uel Cohortalis	cohortalium:uel ruflica:^:uel airicanai^.Cohortalis ert auis:qua: uulgo per oru
gallina,	nes fere uillas confpicitur. Rurtica :qu^ non dirtimilis uillatica: per aucupem ^
cipitur.Eaque plurima ert in infula:quam nauita: iligurtico mari fitam proda/ Gallinaria. erto nomine alitis gallinariam uoatauerunt. Africana ert : qua plenque numi^ Africana nu/ cam dicùttmeleagridi fimilismifi q? rutilam crirtam capite gentiqua: funt utra/ midica melea que in meleagride carulea. Sed ex his tribus generibus cohortales foemina: pro/ gns»	Pri-e appellantur gallina,Mares autem galli,Semimares:qui capi hoc nomine
Semimares uocantur:cum fint cartrati libidinis abolenda caufa.Nec tamen id patiut ami / capi*	^1S genitallbus ‘led ferro candente calcaribus inufìis :qux cum ignea ui conium
pta funt:fa<rta ulcera dum confanefcant figulari creta linuntur .Huius igitur
Utici genens no fpemédus eft reditus : fi adhibeat educadi faccia : qua plerique gtxco^ 8i precipue celebrauere deliaci.Sed & hnquomàproccra corpora Si ani *nos ad prcelia pertinacis requirebat : precipue tanagricù genus Si rhodium pro/ babàtmec minus calchidicù	medicu :quod ab fpito uulgo littera mutata me/
hai appellatur. Nobis noftrù uernaculii maxime placet:omillo tamen illo (lu/ dio gra:corum:qui feroaTfimu quenqj alité certaminibus Si pugna: pr^parabàt.
Nos enim céfemus iniìituere uedligal idufìru patriffamilixtnó rixofa^ auiu la/ Rixofàrum tufta:;cuius pleaiqj totii patnmomii pignus alea: uicftor gallinaceus pydies ab/ auium lani fluiitjgitur cui placebit (equi noilra jSceptaccohderet oportet primù qmultas* lise, Pycfles* Secùdum cuiufmodi debeat parare matrices .Deide qualiter eas tutari Si pafce/ re,Mox quibus anni temporibus eaip partus excipere*Tum demu ut fcubét Si excludant efficere,Poflremo ut comode pulli educetur opera dare. His enim cu ris S: minildems exercetur ratio cohortalis : qua graci uocat opfjffioT-pccpiaii,	Ornithotro
Paràdi autem modus efbducétorum capitum : qua paflons unius cura difpen/ dat;dum rame anus fedula uel puer adhibeatur cuftos uagatiumme obfidiis ho Obfidiis minum aut ffidiatorum aialiutn diripiatur. Mercari porro nifi fcecundiffimas aues non expedit.Ea: fint rubicundauuel fufca: pluma nigrifque pennis: Ac fi fie ri poterit omnes huius & ab hoc proximi coloris eligantur. Sin aliter uitentur al Vitentur al bxtQux tere cu unt mollesce rnitius uui3.cesttum tic foecùdas cjuidcrn fkciìc re7 [-j periàt ar : atque etìi co fpicua : propterinfigne càdons ab acdpitriba Si aquilis
nec panba ungulis tgeneroliffima^qj credutur:qute qnos habet digitos: ièd ita ne cruribus emineat traiuerfa calcaria.Na qua: hoc uinle gerit infigne : contumax ad cocubitii dedignatur admittere marétraroque foecuda:etii cu incubat:calcis aculeis oua perfrigit.Gallinaceos mares nifi falaariimos habere no expedit. At/ (qaI[inacei ra que i his quoque ficut foeminis idé color : idé numerus unguiu , Status altior [aciq]mi
---^	uiiLd lui ira » iViaAiriicc cduiuxiimidru uc	♦ r dica: cx ru/
tiloalbicares;qua: uelutincana:barba:depédent.Iuba: deide uaria::uel ex auro Eaua: per colla ceruicefque i humeros diflfufe. Tum lata Si mufculofa pectora lacertos xque fimiles brachiis. Ais tum proceniTims, Cauds duplici ordine (in/ gulis utnnque prominétibo pinis iflexs.Quin eria uafla foemina:Si frequenter horretiba plumis. Hirta robu ftaque crura : nec Ioga : fed ifeflis uelut fudiba r
dum promprimec eju, faale toe*u, Nà tedù reMere debe't & Xtc“eCo iugalé grege.Qum attollere minas ferpétéiuel aliud noad animal Talibus autem manbus qumi lingulis foemin* comparantur. Namrhodii oc neris : aut media propter grauitatem neque patres nimis (alaces : ncc focund*
S 111
Tema: fingu matres : qua; tamé tertia: Gngulis maritatur, Et cù pauca oua pofuerut inertes ad iif maritatur incubandum multoque magis ad excludendum raro foetus fuos educat» Itaque quibus cordi efb ea genera propter corporum fpeciem poffidere : cù exceperunt oua generofki^ ;uuigaribus gallinis rubiiciùtiut ab his exclufi pulli nutriatur» Tanagraei plerunqj rhodiis & medias amplitudine pares:no multu moribus a uernaculis diftant: ficut 8l calchidici.Omniù tamé horum generum noti funt» Noflrates V	Optimi funt pulli : quos conceptos ex peregrinis maribus noffrates ediderunt.
Foccunditas Nam 8c paternam fpeciem gerunt : & falacitatem fcecunditatemque uernacula uernacula » retinent. Pumiies auesjnifi qué humilitas ea^ delebat: nec propter foecunditaté Pumiles ♦	nec propter aliù reditu nimiù ^pboita hercule:q nec pugnacem nec rixofa: libidi
nis marem.NampIerunq; ceteros inféfìat:& no patitur inirifceminas;cù ipfe pluribus fufiTicere non queat. Impedienda efl itaque procacitas eius ampullaceo coriojquod cum in orbiculù formatu efljmedia pars eius refemditur :6c per exci fam partem galli pes inferitur, Eaque quafi compede cohibetur feri mores. Sed ut propofuiuam de tutela uniuerfi generis praei piam»
De gallinariis confhtuendis-	Cap»	iii»
Gallinaria»	Allinaria conditui debet parte uilla:qua hibernù fpeélat oriente.Iun
g dia fint ea furno uel culina; ut ad aué pueniat fumus : q é huic generi peipue falutaris.Totius aut officina. i.ornithonis tres cótmue extruù tur cella;qua^ ficuti dm ppetua fr5s arièti fit obuerfa.In ea deide fróte exiguus detur unus ommno aditus media cella;qua ipfa mbo minima eé debet i abtu/ dme & quoquouerfuspedes fepté.In ea Unguli dextroileuoc* ponete adltus ad utraqj cella faaedi fut.-iufli panca q é itridba aduetfus.Hmc it focus appl.ee/ tur tam logus:ut nec fpediat pradidlos aditus:& ab eo fumus pueniat i urra'qj cellam aque lógitudinis :& ad altitudinis duodenos pedes habeantmecplus U/ titudinis q media fublimitas diuidatur : tab ulatifq? fup fe quaternos 8c infra Cep/
.	tenos liberos pedes habeatiquonii ipfa fingulos occupat. Vtraqj tabulata galli/
uminan fe m-s feruii:e debét;& ea paruis ab onéte fmgulis illumfari feneffellis ; qua &: ipfe e	matutinùexitù pbeantauib?adcohortémecmrnusuefptinùitroitù,Sed curan
dù erit:ut femp nodibD claudatur:quo tutius aues maneat, Intra tabulata m^
. .	iores fenedra aperiatur: & ea clatris muniaturme pofTmt noxia irrepere alalia*
uianus»	Sic tu ut illudria fint loca:quo commodius habitet auiarius :qui fubinde debet
fpecularnaut incubantis aut parturientis fcetus» Nam etiam in iisipfis locis ita craffos parietes adificare conuenit:ut excifa per ordinem, gallina^ cubilia reci/ piant.In quibus aut oua edatunaut excludatur pulli.Hoc enim & falubnus & e egatms ed : q illud quod quidà faciùt: ut palis i pariete ueheméter adis : virai neos qualos fuperponant, Siue aut parietibus ita ut diximus cauatis:aut qualis
/^ •» »	.....	' -idi
cellam datur iun&is parieti modicis a(Terculis:q paulum formatis gradibo afpe AlTerculi afpe ranturme fint aduolantiba lubrici.Sed ab cohorte forinfecus prsdidtis fenefteilis rantur, fcanduli (imiliter imungantur:quibus irrepant aues ad requiem nodtumam,
Maxie autem curabimus ut &c haec auiaria: &C catera de quibus mox dufturx fu^
rnusiintrinfecus poliantur opere temono me ad aues feles habeant: aut coluber
accefium:&*quenoxùe prohibeantur pelles .Tabulatis infillere dormientem
auem non expeditme fuo ladatur ltercore:quod cum pedibus uncis adhefit:po
dagram creat. Ea pernicies ut euitetur:pertica: dolatur in quadrum: ne teres bre
tutas earum fuperfaliétem uolucrem non recipiat. Conquadrata deinde foratis
duoba aduerfis parietiba iduuntur :ita ut a tabulato pedalis altitudinis: & inter Cohortalifof
fe bipedalis latitudinis fpatiodillent ; hac ent cohortalis officina? difpofitio, Cate f.cma
rum cohors ipfa :per quam uaganturmon tam liercore:q uligine careat. Nam
plurimum refert aquam non eflfe in ea nifi uno loco:quam bibant:eamqj mun/
difllmam .Nam Eercorofa pituitam concitat.Puram tamen feruare non poliis :
nifi claufamuafisin hunc ufum fabricatis .Sunt autem qui aut aqua replentur Aclua ^erco/
aut cibo plumbei canales:quos magis utiles elle ligneos aut fidtiles compertum ^‘a
ell' .His fuperpolitis operculis clauduntur:^ a lateribus fuper mediam partem rana c^
aititudinisperfpatiapalmariamodicisforanturcauis:itautauium capita pof/ fint admittere.Nam nifi operculis muniantur :quantulumcumque aquauuel ci borum ineft:pedibus euemtur .Sunt qui a fuperiore parte foramina ipfif ©peiv culif imponant : quod fieri non oportet .Nam fuperfilienf amf proiuuie uentris cibos & aquam cofpurcat.	Cofpurcat.
Decibarnf gallinarum. # Cap.iiii.
Ibaria gallinis pbentur:optima:pinfitum hordeu&uitiamecmfus ci c cerculaitii etià miliù aut paniCù. Sedhsecubiuilitasànonxpmittit. Excreta triti/
Vbi uero ea ell carior excreta tritici mmte comode dantur. Na per fe id ci. frumétu :ét qbo iocifuilillimù elimo utiliter prscbetur:quia obeli auibuf.Potell etiam lolm docodlii oblici nec minus furfures modice a farina excreti:qui fi nihil habent farris non funt idonei.Nec tamé appetuntur ieiunis cychili lolia:femiaqj maxime probantur	funt huic generi grarillima.Neqj é ulla regiorin qua non y •
polht huius arbufcui* copia elTe uel maxia. Vinacea quis tolerabiliter pafcàt:da r maC< ri non debentmifi quibus téporiba anni auis foetu no edit.Na & partus raro & cunt* oua faciilt exigua,Sed cil plane poli autunii celTant a foetu:polTùt hoc cibo fufli	. . .
neri. Attamenquaciiqjdabiturefcapcohortem uagantibadieicipiente:&: iam i	.4
uefperum declinato bis diuidéda ed :ut& mane non protinus a cubili latius eua 0 —-^re^e/ gentur:8d ante crepufculù propter cibi fpem temporius ad offianam redeat :pof ant^° at^e fitq; numerus capitu fepius recognofci. Nam uolatile pecus facile palloris cufìo/ &eCU('
bnacea pa/
puluere nel cinere lauari.Gallma pofì primam emittùSt ante horam diei ufv.e/ cima claudi debettcuius uaga: cultus hic qué diximus erit.Nec tamé alius cku/ fx:niCi q> ea non emittetur:fed intra ornithone ter die pafcitur maiore menlura,
KT___n* _ ! ■ VJ!_______rlt'nma rrKnno	fprni Uel
impenfas de curas nm	»*«•*■"***	cajjcuil
AntiquifTima efl autem cu omnibus peconbus :tù in hoc fides pafìoris:qui niu eam domino feruatmulius ornithonis quafìus iungit ipéfas.De tutela fatis di/ tìu efìmùc reiiquu ordine ^pfequemur.
De feruàdis Se fuppcnédisouis*Caput»y»
Onfeda bruma parere fere id genus auium confueuit, Atq^ earù qua: c	funt foecunditfima: docis tepidionbo circa Kalé.ianuanas oua edere in
cipiuttfrigidisautemregionibaeodemméfepohidus«Sedabis idon^ is fecunditas earù elicienda efttquo maturius partum edant«Optime pta etur adTfetìetatemhordeum femicqchù +ldamS?maius fecit Quorum incrementum. Hordeum fa &; frequentiores partus.Et is cibus quali condiendus eh inteneclis cythifi iolus; cit frequentio ac femine eiufdem tquazmaxie putantur augere fbecùditatemauiù. Modus ci/ rés partus.	bariorù fit;ut dixi uagis binorum cyathorum hordei;aliqd tamen admifcendù
Suide couer/ erit cythifi :ut uel fi id non fuerit uitiai aut milii, Curai autem debebit effe cu fio/ rat	di;cum parturient auesuithabeant qmundiffimis paleis cófirata cubilia ♦ eaqi
Recolligan / fubinde conuerrat:& alia fìramenta qrecentiffima reponat.Nam pulicibo aliifqj tur.	fimilibus afaliba replentur : qux fecum affert auis ;cù ad idem cubile reuertitur.
Supponatur Affiduus autem debet effe cuflos :8e fpeculari pariétestquod fe facere gallina te glocientib\ flantur crebris fingultib interiecfi: auoce acuta.Obferuare itaqj dù edant oua:8e / confeffim circumire oportebit cubiliamtqua; nata funt recolligatur : notenturqj L quoqjdiefinteditati qrecentiffima fupponàturglocìentiba.Sicenimrufliciap pellant auis eas:qu3E uolunt incubare.Catera uel reponantur uel remittentur. Aptiffima porro fut ad excludendù recétiffima qu^.Poffùt tamen ehi requie tafupponi:dùneuetufliora fùt:q dierù decem .Fereautemcù primum partù confumauerùt gallina: incubare cupiùt ab idib ianua.qcT fecere non omnib p7 mittédù é:quonia qdé nouelfe magis edédistq excludédis ouis utiliores lùt.ln/

Negant enim hoc ampliorem gregé pofle ab una nutriri,Numerus ouo^: qua Numerus o/ fubiiriunturrimpar obferuatur mec femper idem.Nam primo tempore ideft mé impar fe ianuario quindecim nec unq plura fubiici debent:maio.ymi*nec his pauciora xi.aprili .totadeindea,*flateufque i Kalé.odobf.xm.Pohea fuperuacua é hu/ ius rei cura:quod frigoriba exclufi pulli pieròqj intereant, Plerùqj tamen etià ab Pullatio» aifliuo folflitio no putant bona pullatione iq ab eo tempore etiam fi facile educa tionem habet:iuftu tamen non capiunt mcremetum, Ve^ fuburbanis locis ubi a matre pulli no exiguis pois ueneutmec plerùqj intereùt jprobanda efl a fima	crefce/
educatio.Semper auté cù fupponuntur oua:có(iderari debet:ut luna crefcéte a decima ufqj ad quiiitàdecimam id fiat .Nam &fipfa fuppofitio per hos fere dies é cùmodiffima :& fic admimflrandum é :ut rurfus cum excluduntur pulli : luna crefcat:diebus quibus animantur oua:& in fpecié uolucrù conformatur. Ter Ce/ ptenis opus efl gallinaceo genere. At pauonmo & anferino paulo amplius ter no uerus:qua: fiquando fuerint fupponenda gallinis:prius eas incubare decem die/ bus fcetibus alienigems patiemur,Tum demù fui generis quattuor oua nec plu/ ra q quinq; fouenda recipient.Sed & hac qmaxima.Nam ex pufillis aues miu/ ta nafcuntur. Cù deinde qs uolet qplurimos mares excludi : logiffima quaque Acutiffima Sc acutiffima oua fubiiciet;& rurfus cù foeminas qrotùdiffima,Supponendi au/ 0ua mares, tem confuetudo tradita é ab his:q religiofrus hac adminiflrant eiufmodi. Pri/ mù qfecretiffima cubilia eliguntme incubantes matrices ab aliis auiba iquieten Matrices icu tur Deinde antequà conflemant:ea diligenter emùdàt:paleafque quas fiibflra bantes * turi funt fulphure &C bitumine atque ardente tada perlufirant,&expiatas cubi/ liba innciùt :ita factis cocauatif nidis : ne aduolantiba aut defilietiba decidat oua.
Plurimi etiam infra cubilium ftraméta graminis aliqd 6c ramulos lauri : nec mi
nus allii capita cum clauis ferreis fubùciùt. Qua còda remedia creduntur eé ad
uerfus tonitrua:quiba uitiantur oua:pullique femiformes interimuntur : anteq
toti partibo fuis confumentur.Seruat autem qui fubiicitme ùngula oua C cubili
manu componat: fed totum ouorù numerum in alueolum ligneum cóférat. De
inde uniuerfum leuiter in praparatum nidù tranffundat.Incubantiba auté gai/ Oua in alue/
linis iuxta ponédus é cibo :ut fatura ftudiofius nidis imorenturme ue longius e/ olo ligneo
uagatarefrigerent oua:qua quis pedibo ipfa cóuertant :auiarius tamé cù defili
erint matres:circùire debet:ac manu uerfare:ut aqlitercalore cocepto facile ani
mentur.Quin etià fiqua unguibo lafa uel frada funt :ut remoueat Jdque cù fe
cerit die iindeuicefirno animaduertat:an pulli roftellifoua percuderit:& aufcul/
tetur fi pipiant ,Nam fape propter craffitudinem putaminu erupere non que/ RnfMIi*; Pi/
unt.Itaque harentis pullos manu eximere oportebit:& matri fouédos fubiicere*
idque nò a'plius triduofacere. Nà poh unù &: uicefimù die filétia oua carét alali
bo Haque remouéda fùt:ne icubàs fani fpe diutius detieatur effoeta Pullos aùt
„5 oportet fingulosrut qCjnatuffit toUererfed uno drei cubir Ener ifl matre:»
a1ua ùfonaedu oes exdudatur. Pollerò die cù grex fuerit effmtusrhoc
Cribro lolia/ modo deponatur ♦) Cribro uitiario uel etiam loliario qui iam fuerit in ufu: pulì* no»	fuperponantur.Deinde pulegii furculis fumigentur. Ea ref uidetur prohibere py
tuitam : qua: celerrime teneros interficit. Pofl hac cauea cum matre claudedi fut 3c farte ordeaceo cu aq incoio uel adoreo farre uino afperfo modice alédi. N3 maxfe cruditas uitanda eft : ob hoc tertia die cauea cù matre contmedi fut pn/ ufqjq emittantur ad recente cibum t fmguli tentandi ne qd hejflerni habeant in. Ingluuies» gutture»Nam nifi uacuaeft ingluuiesicruditatem fignificat:abflmenqj debent
" dum cohcoquant.Longius autem non efl permittédum teneris euagamfedcir/
ca caueam continendi funt:& farina hordeacea pafcendi dum corroborentur: Cauéduq; ne a ferpentibus adflentunquorum odor tam peflilés : ut interimat umuerfosvld mtatur fapms incéfo cornu ceruino :uelgalbano:uel muliebri ca/ pillo.Quorum omnium fere nidoribus pradida peflis fubmouetur.Sed &: cu/ randum erit:ut tepide habeatur.Nam nec calorem nec frigus fubfhnet, tQpti/ muqj é ffra offirma claufos haberi cu matre:& pofl quadragefimu die potefla/ Plumulse du tern uagandi fieri »Sed primis qfi ifantix HieBus pertraAandi funttplumulaque mbus detra/ fubcauda clunibus detrahédseme flercore coinqnat^ dure(cant:& naturalia p/ benda:»;	eludat. Quod quis caueatur : fape tamen euenit:ut aluus exitum no habeat.Ita
? rf“'■•'V' que pinna pertunditur; & iter digeflis cibis obetur .S^roe etiam iam ualidionba Pituita» remediis tactis atq ipfis matribus etiam uitàda pituita pernicies erit» Qute ne v ..	~	hat : mundiffimis uafis 5c qpuriffimam prsbebimus aquam .Nec minus galli3
Gallinaria fu na femper fumigabimus;&: emundata flercore liberabimus:quod fi tamen pe/ migabimuf.	petmanferit:funtqui fpicas aleitepido madefadtas oleofauaboinferat.Qui
dam hominis urina tepida rigant ora; & tàdiu ecprimunt; dum eas amaritudo cogat per nares emolliri pituite naufeam. Vua quoqj q grxei aypnap o-ratpu/ A’wp uocant: cum cibo mixta prodefì. Vel eadem pertrita:& cum aqua potui da ta. Atque hac remedia mediocriter labora"tibuf adhibetur.Nà fi pituita circunue nit oculos : etiam cibos auis refpuit : ferro refeinduntur gena: : 6C coatta fub ocu/ lis fames omnis exprimitur : atque ita paulum attriti falis uulnenbuf infriatur»
Id porro uitium maxime nafeitur cum frigore & penuria cibi laborant aues. Ite cum per affate confides in cohortibus aqua potatur.Ite cum ficusiaut uua im/ matura nec ad facietaté pmifià é:qbus feilieet abis abflinéda funt aues: eofque ut fafìidiàt efficit uua labrufea de uepnbo imatura leda:qua cum ordeo triticeo minuto coda obiiatur efurientibus:eiufque fapore offenfa aues :oem afpernan tur uuà.Similis ratio é etiam capnfia:qua decoda cum cibo pbetur auibus & ita fici faftidmm creat.Mox quoque ficut i exteris peconbo eligeda quaque 0Ptt ma & deteriora uédéda.Seruet et f hoc genere p autuni tépus oibus ams:cu fit» dus ea^ ceflat mumerus quoque minuatur» Sumouebimus auté ueteres.rid elt qua trimatu exceflerut» Ite qua aut pa^ fòecùda:aut pay. boa nutrices futj&P Serotini pul/ clPue	oua ue^ ^ua ue^cofumut » Nec mfus qua uelut mares catar at9
i •	etià calcare coeperunt, Ite ferotini pulli : qui ab folfhtio nati cape iuflum incretas
tum non potuemt.In mafculis aùt no eadem ratio feruabitur:fed tandiu cuflo/ diemus generofos:<|diu foemina implere potuerunt.Nam rarior efi m his ambo mariti bonitas,Eodem quoqj tepore cu parere definent aues :id efì ab idi .noué bris preciofiorescibi fubtrahendi funt ;8t mnaceaprabedaiqua:fatis commode Vinacea pafcunt adiecdis interdu tritici excremetis.	Tritici e.xcre/
Deouis.	Caput. vi.
Voru quoqj longioris teporis cultodia non aliena en huic cur*, Qu* o	comode feruantur per hyemem ; li paleis obruas:*date ii furfuribus,
Quidà prius trito (ale fex horis adoperiunt,Deinde eluunt;atq; ita pa leis aut furfuribo obruunt.Nonulli folida :muld etiam frefa faba coaggerant.
Alii falibus ftegris adoperiunt. Alii muria tepefadda durant. Sed omnis fai que/ admodum non patitur putrelcerenta minuit ouamec finit plena permaereiqu* res ementem deterret, Itaqj ne in muriam quid è qui dimittuntjintegntaté ouo^ conferuant,
De gallinis faraendis.	Caput.yii,
p	Inguem quoqj facere gallina;quis fartoris non rudia fit officium; ta/
men quia non agre contingit :pr*cipiendum putam.ljocus ad hanc ré defideratur maxime calidus; Sminimi luminis :in quo lingula: caueis angudio ribus :uel fportis incluf* pendeant auesifed ita coartat* ne uerfan podint Vew habeant ex utraqj parte foramia, Yrid quo caput exeratunaltem quo cauda clu nefqj: ut & cibos capere podint : & eos digedos fic edereme dercore comqumen/
tur. Subdernaturaute mudiffima palea uel molle fcenuudedcordumfNamfi	.< >„S fri,
dure cubant non facile pinguefcut, Pluma omnis e capite 6c fub alis atqj clunibo detergeatur.Illic ne pedicuiu creetihic ne dercore loca naturalia exulceret.Cibo autem pr*betur ordeacea farina : qu* cum ed aqua confpfa ÓC fu badia Jforman/
f"! 1OFT't» KN» i	fri.	M a.. T T _ .	t • f	f *	II	1 **	^
L. - ,	-Hd ciuunas uuanua e uidAic ; udiiLuqj pictuexiau
qm digerere podint .Neqj ante recens admouenda é:q tentato gutture apparu erit: nihil ueteris efc* remanfirie.Cum deinde fatiata ed auis :paululum depoft ta cauea dimittitur : fed ita ne uagetur ;fed potius fiqd ed quod eà dimulet: aut
mordeat rodroperfequatur.H*c enim fere comunised cura fàrcientiù. Nàilli f
qui uolut non folum opimas: fed etiam teneras auis efficere jmulfea recente aa M \r r •
pr*didli generif farinacófpargut:& ita farciut.Nonulli triboaqu* partita un-" 3 ann^
boni uinimifcetimadefadtoqj triticeo pane obefcantaué:qu* prima lunafa ^ Co‘pat8uuC*'
niam id quoc^ cu dodiendu ed) faginari coepta : uicefima pglifcit.Sed fi fadidi^ n , r • cibumitondem diebus minuere oportebit :quot lam fartura: procederti--r T	Perghfcit,
men ne tépus omne opimadi quintam Si uicefima' lunam fuperueniunr A fimum ed aure maxima qua'qj auem laurionbus epulis deftinare S	-q OPimaRdl'
merces feqmtur opera &i impenfam.	’ icem digna
De palabis^ colabisfarciédis : 6i colabanifconfrituetidif.	Cap,ym,
ri .Sed id genus minore tutela pafatur iongmqs regionibus:ubi Uber egreflus auibus pemiittitur : quoniam uel fummis tumba uel editiflimis adificus aiiign3 tas fedes frequentant patentiba fénefìns:per quafad requirendos abos euolitat. _	. Duobus tamen aut triba menfiba acceptant condititia abaria:ca:teris fe ipfas pa/
Conditia ri/ ^	agrefliba:Sed hoc fuburbanis locis facere no poffunt:quoniamltl
bana *	tercipiutur uarus aucupù infidiis Jtaqj claufe intra tedu pafri debentmec i pia
no uuUelocomecm frigido: fed in edito fieri tabulam oportet : quod afpiciat hy/ fcemù meridie :Eiufque parietesme iam ditìa iteremus : ut m ornithone pracei pimusicontinuis cubilfc excauentur. Vel fi non ita competltipaxillis ada^bs ta Loculaméta ^uix fuperponantur:qus uel loculamenta quiba nidificent aues ruel fidiha co/
Colubaria	lumbaria recipiant:pKtpofitisueflibulis:per qua: ad cubilia peruemant* xO
autem locus Se ipfa: colùbai^ cella: poliri debent albo tedtono : quoniam eo co^ re precipue delectatur hoc genus auium.Nec minus extrinfecus leuigan pat^e/ tes maxime circa feneflramiSc ea fit ita pofitamt maiore parte hyberni diei loie admittat :habeatqj appofitam fatis ampla caueà retibo emunitam : qua exciu/ Apricatio	dat accipitres : & recipiat egredientis ad apricationem colabas .Nec mfus i agr°s
Matricef	emittant matrices :qua ouis uel pullis incubant me qfi graui perpetua cuflodl^
feruitio contriflata fenefcant.Narn cu paulù circa adifida uolitauennt : exhilara ta recreantur t&C ad foetus fuos uegetiores redeut. propter quos ne longius qdc cuagari:aut fugere conantur* Vafa qbj aqua prabeatur fimilia effe debent galli narus:qua colla bibétiu admittant:&: cupietis lauari jpropter anguflias n5 teri piant .Nam id facere eas nec ouis nec pullis :qba pleruqj icubat expedit.Cateru abos iuxta parietem cóueniet fpargi :quonia fere partes ea colùbari carent fler/ core ,C5modifTima cibaria reputantur uitia uel eruum:tu etià lenticula miliuqi Locuf fubide & loliu:nec mfus excreta tritici:&fi q futalia legumfa:qb etiam gallina alun/ coruerri	tur •^ocus adt fubinde cóuerri Sc emudari debet* Nam quato eff cultior: tanto
latior auis cófpicituneaqj ta faflidiofa efltut fape fedes ruas perofa:fi detur euo landi poteflas : relinqt Jd qcf frequéter in his regiomba: ubi liberos habeant egre! fus accidere folet.Id ne fiat uetus é Democriti praceptù .Genus accipitris tnnu/ Tinuguluf. gulù uocàt ruttici:fere i adificiis nidos facit .Eius pullifinguli fi&iliba ollis codu tur: : ttipantibufqj opercula fupponutur :& gppfo lita uafa i àguiis colu bar us fpendùtur :qua res amba amore loci fic conciliatine unq deferant .Seligeda ro flit ad educationem neque uetula :nec nimiu nouella: fed corporif Curanduqj fi fieri pottitmt pulli queadmodii exclufi futmuq feperentur.N^ fere fi fic maritata fut plures educant foetus. Sin aliter:certe nec alieni §enff*jeo fugantur:utalexandrina &campanea. Minufenim pareffuofdiligur:^ Foetant.	nec multu ineutmec fapiuf foetant.Pluma color non femper nec omnib1
batus efL Atq; ideotq fit optimus :nó facile diclu et Albus qui ubxq; uulgo con/ fpicitur :a qbufdà nó nimiii laudatus é;nec tamen uitari debet in bis qua: claufo continentur .Nam in uagis maxfe e fi improbandus:^ eum facillime fpeculatur acdpiter .Foecunditas auté quis longe minor fit:q é gallina^: : maiorem tamé p/
dit etià illìs feuerioribo fuis temporibufparia fingula :miliba fingulif fextei tiorù folita uenire «N^ noftri pudet fa:culi tfi credere uolumus :iueniri q qternu itii / bufnùmù duafauefmercentur.Quàq uel hofmagiftolerabilefputéttqoblefta métadelitiarupoiTidendihabendiq?caufagrauiare&argétopen(ent:qlilof q
na exerceruNa fiqua: flenlef:aut fordidi coloriiiteruemùt : fimiliterut gallina: temulenter, farciuntur .Pulli uero facilius fub matriba pinguefcunt : fi iam firmis : prmfq fub erugant, uolent:paucas fubtrahas pinnas : & obteras crura : ut uno loco quiefcant: prabe/ afqj copiofumcibum pariétiba:quo&fe&eos abundantius alant,Quidam le/ Obligant ctu uiter obligant crura:quomà fi frangantur dolorem & ex eo maciem fieri putent. ra.
Sed nihil irta res pinguitudinis efficit. Nam dù uincula exerere conantur m5 qe fcunt:& hac quali exercitatione corpori nihil adiiciunt.Fradla crura nó plus q bi dui aut fùmu tridui dolorem afferunt : & fpé tollunt euagandi.
De alendis turturibus.	Gap. ix*
Vrturu educatio fuperuacua é: quoniam id genus f ornithone nec pa/ Yurtui:	/
t	rit ; nec excludit uolatura.Ita ut capitur: fartura deflmatur.Eaqueie/ cu|ter
uiorecuraiqestera aues faginatur. Veru no oibotemponbuf.Perhye	. &
mc quis adhibeatur opera:difficulter glifcit.Et tamen quia maior efl turdi copia peui turturis minuitur.Rurfus affate uel fua fponte: dumodp fit facultas cibi:
pinguefcit.Nihil em aliud q obiiciturefca:fed precipue miliu: nec quia tiitico
uel aliis frumentis minus craflefcat:ueru q? fete huius maxie delectantur, rdye/ me tamen offa: panis uino madefadta: ficut etia palubos :celerius opimant:q cs Opimat offa: teri cibi .Receptacula no tàq colubis loculameta uel cellula: cauats efficiuntur : panif • fed ad lineam mutuli per parietem fixi:tegeticulas cannabinas acapiuntiprsten Loculameta tis retibus quibo prohibeantur uolare:quonià fi id faciant:corpori detrahunt.In Mutuli, his affidue pafcunt milio aut tritico: fed ea feia dari nifi ficca no oportet. Satiatqj femodius cibi in diebo fingulis uicenos $C centenos turtures. Aqua femper recés:
6C qmudiffima uafculis qlibo colubis atqj gallinis prsbetur, Tegeticulsqj mun/ denturme flercus urat pedes:quod tamé & id ipfum diligenter reponi debet ad cultus agtoiy arboruqj:ficut &ommauium:prsterqnantium,Huius auis stas ad faginam :nó tà uetus efl idonea : q nouella, Itaqj circa méfem cù ià cófirmata efl pullities eligitur.	- Pullides.
De turdis educandis. Gap. x.
Vrdis maior opera: 8d impenfa prabetur:qui omni quidem rure fed fa Defpondent, t	Lubrius in eo pafcuntur:in quo capti funt.Nà difficulter in aliam regio
Veterani.	nem tranffemtunqa caueis claufi plurimi defpondentiquod faciunt et
cum eodem momento temporis a rete in auiaria conienti iunt.Itaqj ne id acadat ueterani debent intermilcernqui ab aucupibus in hùc ufum nutriti : quafi able/ (flores fint capriuoru :moefliciàqj eoie mitigent in ter uoland o, Sic enf confuefcent 6c aquam 8C cibos appetere feri: fi manfuetos id facere uiderintXocu aque muni tum 8C aprica q colubi defiderant: fed in eo tranfuerfe pertica perforatis parieti bus aduerfis aptantur:qbus infideant:aim fattati cibo requiefcere uoiunt^Ea p ticx non altius a terra debent fubleuari :q hofs flatura patitur :ut a flante conti Ficus tt 'nf't	§* F0^mc ‘	ponuntur fere partita his ornithonis ; qua: fuper fe perticas non
^	habent:quo mudiores permaneant,Semp auté arida ficus diligenter pinfita : «Si
pmixta polline:pberi debet :tam large quidem:ut fupfit.Hàc quidam màdùt: Se ita obnciunt* Sed iflud in maiore numero facere uix expedit : quia nec paruo
p. .	. r	códucuntur : qui mandant :& ab his ipfif aliquantum propter iucunditatem co
flidia^65^ a/ ^um^tut,’is^uhi uarietatem cibo^ :ne unù faflidiant:pbédam putant» Eaedcu Auiaria	obliduntur myrti 6c lentifci femina.Ité oleaflri OC ederaces bacche :nec minus ar
Volatura	buri.Fere .metta in agris ab eiufmodi uolucrita hxc appetuntur:qu® in auiarii*
quoqjdefidentium detergent faflidia:facmntqj amdioré uo!atura:quod maxie
métanorum uice dantur, Vafa qta recens Òc munda prabeatur aquainon difli/ Emptitari	milia fint gallinariis,Hac impéfa : curaque, M .Terentius ternis fape denariis (i
V* w v.fc^ v-f»’r          --- I --------------■    —   — “	w V-V.A.
pulum.	qUX ne ruflicis quidem cóténédus fit hic reditus, Atqj ea genera qua intra fepta
Luxuries	mila; cibantur fere perfècuti fumus : nuc de his dicédu é : qta etia exitus ad agre/
quotidiana ffia pabula dantur.	De pauomta educandis. Gap, xu
Cibantur *	Auonu educatio magis urbani patriffamilia: q tetrici mflici curam po
p fcit.Sed ne hac tamen aliena efl agricola captantis undiqj uoluptates acquirere:qta folitudines runs eblandiantur. Haiy auté decor auiu ét exteros medum dominos obled:at, Itaqj genus alitum nemoroGs 8c paruulis m7 fulis:quales obiacent italia:fàcillimecótinetur ,Na quoniam nec fublimiter p° teff :nec per longa fparia uolitare :tu etiam quia furis :ac noxioru animalium (3 pinx meatus non é: fine cu fiodia tufo uagatunmaioreqj pabuli partem fibi rit.Foeminaquidem fua fpontetaq fèruitio liberata fludiofiuspullos enutriut» Nec curator aliud làcere debet: q diei certo tempore ffgno datouuxta uillam Numerus re gem conuocet:«5c exiguum ordei cocurrentibus obiiciat:ut nec auis efuriat&nu cognofcatur* merus aduenientium recognofcatur.Sed huius pofTeffionis rara conditio é: qua re mediterraneis locis maior adhibenda cura efl, Ea fic adminiflretur. H^1 uS
filueftrifqj ager planus fublimi eluditur maceriateuius tnb laterib porticus ap/
plicantur, & in quarto dux celta:ut fit altera cuftodis habitatio:atqj altera fìabu
lum pauonù . Sub portiaba deinde p ordine fiunt arudinea fepta i modu cauea
rum:qualia colùbaria ted:is fupponuntur.Ea fepta difìmguùtur uelut clatris i/ Clatris,
tercurrentiba calamis : ita ut ab utroqj latere fingulos adituf habeant, Stabuiù au Lingulas edo
tem carere debet uligine:cuius in. folo p ordine figuntur breues paxilli :eoruq: p/ [atas habent.
tes fuma: lingulas edolatas habent:quiE tranfuerfis foratis perticis induantur» Exemptiles p
Ha: porro quadrata pertica: paxillis fupponutur :ut auem recipiant a balie tem» tIC$v
Sed iccirco funt exemptiles:ut cum res exigit:apaxillis dedubla liberu aditu co Gallinacea
uerrentiba flabuiii pbeant,Hocgenus auiumteu trimatum expleuit joptimep/ falacitatc*ha/
generat » Siqdé tenerior atas aut ffenlis : aut pa^i foecùda é. Mafculuspauo gai bet +
linaceam falacicaté habet:atqj ideo quinqj foemias defiderat.Nà fi una uel alte/
ram foeta tapius cóprefìit :uix du cócepta i aluo uitiat oua ;nec ad pai tu finit p
ducuquomi fmatura genitalibus locis excidut»Vltima parte hyemis cocitantibo
libidine cibis utriufque fexus accendéda uenus é.Maxie facit ad hàc re:fi fauilla
leui torreas fabamitepidaqj des ieiunis quito quoqj die,Nec tamen excedas mo
dum fex cyathorum in. fmgulas auis.Hac cibaria non omniba promifeue fpargé
da funt: fed in fmguiis feptis :qu*arudmibD intexi oportere propofuerarn : por;
tione feruata quinque foemiaru &c unius maris ponenda funt cibariamec minuf
aqua qua: fit idonea potui. Quod ubi faddù efl :maref fine rixa deduoitur i fua
quifque fepta cum foemmif:& ^qualiter uniuerfufgrex pafeitur» Nam etiam in
hoc genere pugnaces inueniuntur mafeulàqui Oc a cibo & a coitu prohibent mi/
nus ualidosmiS fint hac ratione feparati.Fere autem locis apricis ineudi cupidi/ tas exercet mares:cum fauonii fpirare coeperunt.Id efl tempus ab idibus februa j^otarit riis ante martium menfem * Signa funt extimulat* libidinis :cu femetipfum ue/ luti mirante caudae gemmatibus pinnis protegit»Idque cu facit :rotari diacur»
Pofl: admiffurse tempus confeftim matrices cuffodienda: funt:ne alibi q i flabu/ lo foetus edant. Sspiufque digitis loca foemiaru tentàda funt »Na i promptu ge Loca tentan/ runt oua:qbus iam partus appropinquat,Itaq; includenda: funt incipientes : ne da » extra claufum foetum edant .Maximeque temporibus his quibus parturiut:plu ribuf flramentis exaggerandù eff auianum:quo tutius integri foetus excipiatur»
Nam fere paiiones cù ad nocturnam requiem ueneruttpdicflis perticis infiflen/
tes : emttuntur oua: qua: quo prius ac mollius deciderint : illibatam feruant ite/
gritatem» Quotidie ergo diligenter mane temponbo foeturze fìabuia circùeunda
erunt:Siiacentiaouacolligéda.Qua:quàtorecentiora gallinis fubie&a funt:
tanto comodius excuduntur.Idqj fieri maxie patriffamitae ratione conducit.Na
fornis pauones :qua: non incubant:ter anno fere partus edunt:atq: fouét oua:
totumtépus foecunditatis:aut excludendistautetìà educandis pullis cofumut, Primuf par/
Primus c partus qumqj fere ouoru»Secudus quattuor »Xertius aut tnu aut duo tuf quiq: ouo
rum^Neqj é qX còmittatur ut rhodis aues pauoninis icubét : qua: ne qdé fuos rum »
Auiarius*
fcetus comode nutriat.*feci ueteres maxfe qu^qj gallili* uernaculi generis diga/ tur.Eseque nouem dieba a prfo lun* incremento nouem's ouis incubent: (ìntque ex his qnqj pauonina 8c estera gallinacei generis.Deamo deinceps die ofa gailia cea fubtrahantur,Totidé recentia eiufdem generis fupponantur : ut tncefima lunatqu* e fi fere noua:cum pauoninis excludantur .Sed cu fìod is cura non ef) fìigiat obferuare defiliété matrice fapiufq; ad cubile peruenire: 8c pauonia oua qu* propter magnitudine difficilius a gallina mouentur : uerfare manu. Idque quo diligentius faciatrima pars ouorum notanda eft atraméto:quod fignum ha bebit auiarius an a gallina conuerfa fint.Sed ut dixi meminerimus cohortales q maximas ad hac rem preparati :qu* fi medioens habituf funtmo debent ampli us q terna pauonina 8C Cena, generis fui fouere.Cum defde fecerit pullos ad alia nutrice gallinacei debebunt tranffem :8C fubinde q nati fuerint pauonini ad una congregari idonee quique & uigiti capittfgrex efficiatur.Sed cum erut editi pui Li : fìmiliter ut gallinacei prio die non moueantur. Poflero die cu ed ucatrice tràf/ ferrantur in caueà. Primifqj diebus alantur ordeaceo farre umo refperfo. Nec mi nus ex quolibet fruméto cocfta pulticula 6C refrigerata.Pofì paucos deide dies hu ic cibo adiiciundum erit concifum porrù tarentinu & cafeus mollis ueheméter ex prefìus. Nam ferum nocere pullis màifeftum eff.Locufl* quoqj pedibus adép/ tis utiles cibandis pullis habentur jatqj his pafd debent ufq3 ad fextum méfem •
. j01 „dur^tlsordeudemanupbere.Poffimtautépoftquftu&tricefimum
-f	,diem %	etiam m agro fatis tuto e^ucit fequiturqj grex uelut matrem gai
na iinguitien. [mam fmgultieté Ea cauea daufa fertur in agni a paflore mifia ligato pede lóga
tem*	linea gallina cuftoditunad qua circuuolant pulli:qui cù ad fatietaté parti fùtjre
ducunturin uillam perfequétes: ut dixi nutricis fingultus .Satis auté coueniti/ ter audtores non debere alias gallinas :qu* pullos fui generis educant:in eodem Loco pafci.Na cu cofpexerunt pauoninam prolem : fuos pullos diligere definunt & immaturos relinquunt :perof* uidelicet :q?nec magmtudineinec fpecie pauo ni pares fuit. Vitia qu* gallinaceo generi nocere folet:eadem has auis infertant. Sed nec remedia traduntur alia :q qu$ galinaceis adhibentur. Nam & pituita & cruditas & fiqu* ali* funt pertes:hifdem remediis qu* pr*pofmmus prohibe tur. Septimii defde menfem cu excerteruntun rtabulocu cateris ad noerturnam requiem debent includi. Sed erit curandu ne humi maneat. Nà q fic cubitat: tol Lendi funt:&: fupra perticas imponedi:ne frigore laboret.
Denumidica^ 8c rurticaril gallinarii educatione.	Cap. xii.
Rurtic* galli	Vmidicarù eadem c fere: qu* pauonu educatio.Caterù fiiuertres gab
nXt	n	qu* rurtic* appellatur:in feruitute nò feetant, Et ideo nihil de his
peipimusmifi ut cibo ad fatietaté pr*beatur:quo fint couimow, epulis Amphibiu. aPtlores* De amba qs gr*a a^_q>iC)iop:latini duplias uit* appellat. Ca. xiii-
Enio nùc ad eas aues : qs graci uocat afut^iBiop :qano tatù terrertna u	fed a quatilia quoqj defiderant pabula.Nec magis humo q rtagno con/
fueuemnt,Eiufqj generìfanfer precipue ruflicis gratus s :q> nec maxfam curam pofcit :8c folertioré cuftodià pbet q canis*ISÌ3 clàgore prodit infidianté: Sicut Se Clangor anfe memoria tradidit in. obfidione capitoiincu aduétu galloni uocifèratus éjcanibus ns infidianté filentibus Js auté no ubique haberi pottut exiQimat ueriffime Celfus:q ficain pdit»
Anfer neque fine aq:nec fine multa herba facile fuftinetur: neque utilis é locis co fitis:qa qcqd teneri cotingef pót carpit. Sic ubi uero fiume aut lacus efijhero®/ que copiamec nimis iuxta fata: fruges; id quoque genus nutriédù é:qa ét noffa cere céfemus; non qa magni fit frudus ;fed qa minimi onenf. Attamé pra2itat ex fe pullos atqj piuma;qua nó ut i omb lana Temei demetere;fed bis ano uere & autùno uellere licet atque ob has quidé caufas;fi pmittit locorum coditiomel paucof utique oportet educare ; fmgulifque mariba ternas foemias defilare. Nam jppter prauitaté pluris inire no poiiunt.Qxnetià ftra cohortéuit ptcéìi fint xixre tis angulis haras facere oportet i' qbus cubitét 5C foetus edat.
De anfenbus educandis;& anferano cófìituédo.	Cap. xiu^	_ Haras facere
Vi uero greges nantiu pofiidere fiudét ;chenoboicia cófìituàtiqute tu q demu uigebut;fi fuerint ordinata ratione tali .Cohors ab oi cateto pe/ core fecreta clauditur alta noué pedu maceria porticibufque circudata ita ;ut i aliq pte fit cella cufiodis.Sub portiabD deide qdrata hara cernetis uel ét laterculis extruutunqs fmgulas fatis efi habere quoquouerfus pedes ternos t&C aditus fmgulos firmis hofiiolis munitos : quia p foeturà diligenter claudi debét &C Hofiiola* extra uillà .Deide no loge ab adificio ; fi é fiagnu uel fiumen : alta no quaratur Inuriare aqua> Sin aliter lacus pifcinaque manu fiant; ut fint qbo inurinare pofiint aues.
Nam fine ifio primordio no magis;q fine terreno reéte uiuere queunt.Palufiris
quoque fed herbidus ager defiinatur;atque alia pabula conferantur;ut uitia tn/
foliii foenu graal ;fed pcipue genus intubi quod graci appellant o-£ptp, Laétuca Lacfiuca ab^
quoque in huc ufum feia uel maxime feréda funt;quoma 5i moiliftimu é olus; his libentini/
6C libérifìfime ab his auibo appetitur .Tu etià pullis utiliffima é efca.Hac quom me appeti/
fiparata flint curadu efi;ut mares foemiaque qamplifiimi corporis;& albi colo/ tur*
ris eligantur ,Nà é aliud genus uarium : quod a fero mitigatum domefìicù fadu
efi. Id neque aque foecundum e;nec tampciofum;|)pter qQ minie nutriédù é.
Anferiba admittendis tépus aptiflimum efi a bruma ;mox ad pariédum & ad i/ cubandum a Kal.febf .uel martii ufque ad folfiitium ;qd fit uitia pte méfis iu/ nii. Ineunt auté no utpriores auefide qba dixiusrififientef humi.Nà fere i flu/ Peranno pa tnie;aut pifcinis id faciunt.Singulae^ ter anno pariuntrii prohibeant foetuf fuos	ntp ^
excudere :quod magis expedit:q cum ipfi fuos fouét.Nam 6c a gallinis melius r enutriuntur ;& longe maior grex efiicitur.Pariunt auté fmgulis foetibo oua ;pri m0 qna ;fequéri qternamomfiimo terna.Qué ptum nonulli pmitmnt ipfis ma triba educare; qa reliquo tempore anni uacatur* funt a foetu.Mmime autem co cedédum efi foemis extra feptum parere;fed cum uidebuntur fedem quxref: co/ primenda: funt ; atque tentands.Nam fi appropiquat partus: digito tanguntur
edii
olia :quse funt f pria pte locoru gem'talm. Q_paobré perduci ad hard debétnndu di'qj ut jfóetu edant .Idqj fingulis Temei lèdile fatis eftjquonià una qua^q; recurrit eodem : ubi primo pepent. Sed nouifTimo foetu cù uolumus ipfas incubare : nota Aliena oua di erunt unmfcuiufqj partus:ut Tuis matribus (libiciantur :quonià negatur anfer no excudit» aliena excudere oua:mfi fubiedta fua quoqj habuerit»Supponi!tur auté gallmis huius generifoua iicut pauonina plurima quiq? ipaudffima tria:ipfis demde an fetibus pauciifima » vii» plurima *xv. Sed cufìodui debent: ubi fubncianturherbaj urtica^:quo qfi remedio medicatur:ne noceri poffint excufìfis anferibajquos ene cant urticaufi teneros pupugerunt»Pullis auté Formàdis excubàdxfqj. xxx. diebus opusefbcum funt frigora» Nam tepidis.v»&: uiginti fatiseii» Sapius tamen anfer.xxx, die nafdtunatq; is dui exiguus efi dece primis diebus pafatur in bara claufus cu matre»Pofìea cu ferenitas permittitiprodudtur in prata 3c ad pifcfas. Cauendu é ne aut aculeis urtica: copungantunaut efuriés mittatur i pafcuù :fed S ‘ k	ante conci^s intubis nel laducse foliis faturetur » Nà fi eli adhuc pani nrmus Se i
oa loribus digens ciboru peruenit in palcuù tfrutiaba aut folidionba herbis obludatur ita et is oblu / pertinaciter:ut cdlii abrùpat.Milui quoqj aut etia triticu mixtu cù aq rede prx atur» b betur :atqjubi fepaulum confìrmauit :ingragem coaqualiù copellitur:& hot/ deo alitur.Quod 8c i matriciba pr^bere non inutile eii ,pullos auté non expedit plures in fingulas haras q uicenos adiid :nec rurfus omo ai matnba includirquo nià ualidior enecat infìrmu.Cellas i quiba fcubitat: ficaiTimas eile oportet: iub / dratafqj habere paleas:uel Ci ex no funt gratiilimù quoqj fòenu» Catera eadem qua: in aliis generiba pullo^ feruanda funt: ne coluber & uipera :aut etià muiiel lapoiTit afpirare » Qu$ fere pernicies ad internicionem profìernùt teneros» Sut q hordeu maceratu fcubantiba apponantmec patiantur matrices frpius nidum relinquere.Deindepuliis exciufis primis quinqj diebus polentam uel maceratu far Gcut pauombus obiiaunt .Nonnulli etiam uiride nafturtium confedum mi/ nutatim cum aqua prabét ,Eaque eis efì efea iucundiffima» Mox ubi quattuoc menfium funt : fartura: maximus quifque deiìinatur; quoniam tenera atas prx cipue hétur ad hac ré aptiilima.Et e il facilis harum auiù fagina,Ni pter polé/ tam & poliinem ter die nihil fané aliud dari neceiTe eil:dummodo large bibendi Ad creandas Pote^as ^at ♦Fdec uagandi facultas detur .Sintquecalido 6c tenebrofo loco ♦ di , - Qu* res ad creandas adipes multum conferunt. Hoc modo duobus menfibus cóierùt tene/ P^n8ue^cuntietiam propter nimiam pullitiem fape quadragita diebus redditur
bra:.
opima»
Pullities. De ana^tibu5 querquedulis & fimilibus,	Cap» xy.
Cn minus anatum cura fimilis : fed maior impenfa eil : nam ciaufep3 n	cuntur anates querqued ula : bofchides :phalerides : fimihfque uclut
f ui • CrCS apna ^ Paludes rimantur.Locus planus eligitur : ifque muni/ tur fublimiter pedum, xv. maceria. Deinde clatris fuperpofitis grandi macula re abus contegitur :ne aut euolandi fit poteilas domeilias auibus:aut aquilis: aut
acdpitnfco muolandi.Sed eà tota maceries opere tedlorioleuigat extra ftraqjme Maceries le/
feles aut uipera perrepat,Media deinde parte neflbtrophii lacus deffodit f duos uigatur,
pedes altitudinis ; fpatmqj lÒgitudim datur Se latitudini quantd loa' códitio per/ NelTotrophi
mittit,Ora lacus ne cóprimàtur uiolétia te (lagnata: unda:qu3: femp ifluere de/ um,
bet:opere figmnc cóflernùtur.Eaq; no i gradus oportet erigi: ied pamati cimo
(ubfjdere : ut taq e littore defcendat i aquà.Solu aiìt (lagni per circuitu quod he
infìar modi totius dua^ partiu lapidiba iculcatis ac tedlono munì end li é,ne po
fit herbas euomereiprabeatq? nàtiba aqua puram fuperficiem,Media rurlus ter
rena pars ede debet:ut colocaftis conferatur:ali!fq? familiarib atqi uiridjro:qus jnopacant.
inopacant auiu receptacula. Sut enim qba cordi eli: uel i ifulis tamaricu aut lyv
po^ frutetis imorari. Necob hàc tamécaufa totus locus filuulis occupetur:(ed	^
ut dixi per arcuitù uacetmt fine ipediméto:cu apricitate diei gediùt aues : nan/
di uelocitate concertét.Nà quéadmodu defideràt effe qui irrepant:	ubi Ciclite
fcentibo fluuiaticis animaliba infidiéturrita effcdiutur fi non (ut libera fpatia : q
permeét extra lacu.Deide p uicenos undiq? pedes gramine ripa: uediàtur.Sitq;
pod bue agri modu circa macenà lapide fabricata 8C expolita tedorns pedaba in
quadratu cubilia : quib^ nidificent aues. Eaque cotegàtur iterfitis buxeis : aut
myrteis (ruticibotqui no excedant altitudine parietu. Stati deinde perpetuus ca
naliculus humi deprelfus condruatur :per quem quotidie mixti cum. aqua cibi pabulatuc
decurrant: fic enim pabulatur id genus auium .Gratifiima ed Si efea terredris le
guminis panicum 6C miliii : nec no Si ordeum : (ed ubi copia ed etiam glans ac ui j^lua^ a^e/
nacea prebeatur. Aquatiliba aut cibis fi fit facultas datur canimarus Si riuaiis al cuja
lecula:uel fiqua funt in incrementi parui fluuio^ ammalia.Tempora concubi/
tus eadem qua: atteri filuedres alites obferuant martii fequétifque menfis : per
quos feduca: furculique i auiariis padlm fpargendi fut rat colligere poffint aues
quibus nidos condruant,Sed antiquidimum ed:cum quis neffotrophion codi
tuere uoletmt prodictarum auium circa paludes in qbus plerùque foetant:oua
colligant;& cohortalibus gallinis fubiiciant. Sic eni excudi educaaque pulii de/
ponunt ingenia filuedria : claufique uiuariis haud dubitàter progenerat. Nà fi
mó captas aues: quo cófueuere libero uictu: cu docile tradere uelis: parere cun/
tìantur in feruitute. Sed de tutela nantium uolucru fatis di&ù ed.
De pifanis Si pifaba alendis.	Gap. xyi
Erum oportune:dummeminimusaquatiliu ànimaliùiadcura pue/ u	niemus pifeiù ;quo^ reditu quis aliéiffimu agricultoribo putéfquid
eni tam contrarium excogitare queam :c| terrenum fluido)no omitta tamé.Nà Si ha^ dudia re^ maiores nodri ceiebrauerunt:adeo qdé:ut etià dui ciba aqs fluuiales clauderet pifces:atque eadem cura mugilem fca^que nutrirét qua nunc murena Si lupus educatur . Magni^eni exidimabat uetusilla Romuli 6c Numo radica progenies; fi urbana ulta còparetur uiilatica nulla pte copiaci
defici. Quàobré no folum pifcinas quas ipficofìmxeràt frequétabat i fed edam quos my natura lacus fecerat:c6uedis marinis femimba replebat .Inde uelinus Sabatinus la inde etia fabatinusrité uolfméfis Se ciminus lupos auratafqj procreauerutrac fiq cus.	fune alia pifeiu genera dulcis unda toleratia. Mox iflam cura fequés atas abo
leuit:3c ìautiaa locupietù maria ipfa neptunùq; clauferunt.Et iam tum auoru Luxuoriofif/ méoria cii circuferetur.M.Philippi uelut urbamffimù quod erat luxunofiiTimu fimum dictù fadum atqj didum. Nam is forte cafinijcum apud hofpitem coenaretrappofd tumque e uicino flumine lupum deguftafTetratq? expuiffet:improbum ladum dido profecutus:Peream iquit nifi pifeéputaui.Hocigitur periurium multoru Lupus tybe/ fubtilioré fecit gulàrdodaqj & erudita palata faftidire docuit fluuialé lupum J rinus.	nifi qué tyberis aduerlb torrente defatigaffet.Itaqj Teretius Varro : Nullus eit
Rhinton,	iquit hoc Iaculo nebulo ac rinthomqui no iam dicat nihil fua interefle ut^ eim/
modi pifcibus an ranis frequés habeat uiuanù. Attamé iifdem temporiba quiba hanc memorabat Varro luxuriem : maxime laudabatur feueritas Catonis : qui
Delicia popi i ..	-----------------------------—	-----
nales,	ferebatur uiuaria; quo^ fìudiofillìmiiuelutantedeuictaiy getium Numatmus
Mores occal/ ^ Ifauricusrita Sergius aurata 5c Licinius Murena capto^ pifciurn latabantut Luere»	uocabulis.Sed quonia Cxc mores occalluere no ut hac ufitata:ue^ ut maxie laii
dabilia & honefìa iudicarétur. Nos quoqj ne uideamur tot ii faculoiy fieri cadi gatoresrhunc etiaquailu uillaticum patriffamilia demoflrabimusiqui fiue in/ fulas fine maritimos agros mercabitur:propter exilitatem foli qua plarunque lit tori uicina eflifrudus terra percipere no poterit:ut ex mari reditum confhtuat. Huius autem rei quafi primordium eli natura loci cotemplarhquo pifeinas fa/ cere coffitueris.No eni omnibus littoribus omne genus pifciurn haberi poteri , Limola regio planum educat pileem uelut foleam rhombum parietem. Eadem quoque maxime idonea eri conchiliis murias & orireis purpurasique chonca/ Sphondili ^um petiunculis balanis uel fphondilis,At harenofi gurgites planos quidé non peffime : fed pelagios melius pafcuntmt auratas ac détices punicafque & idige/ nas umbrafue:ue^ cochiliis rnius apti.Rurfus optfe faxofum mare nominis fui Saxatiles q> i nutrit,q,f. q> in petris riabulétur faxatiles didi funnut merula: turdique: petris riabu> nec m(us melàuria. Atque ut litto^ fic & fretoiy diEerérias norie oportet: ne nos lefttur, Mela alienigene pifees decipiant,Nó enim omni mari poteri omnis effe:ut elops qu* nuria »	pàphilio profudo nec alio pafeitur : ut athlàtico faber : q generofiriimis pifaba ad
In noflro ga/ numerat : i noriro gadium municipio ;eumque prifea cofuetudie racum appe^
pferat i nofìra uiuaria:diuturni queat poriìderi,Sola ex paofis pifaba murena quis tattefiaci carpathiique pelagi :qd é ultimum uernacuia quouis holpes *■ 1 to peregrinum mare fuflinet.Sed iam de litu pifeinarum dicendum eri.
De pofitionepifdnx»	Cap»	xyu*
Tagnu céfemus eximie optimù quod Tic pofitu eftmt infequés 'maris f	unda priore fubmoueatmecitracófeptum (mat remanere ueterem .
Nàque id fimillimù eft pelago:quod agitatu uéns aludue renouatur: Stagnu 0pe nec cócalefcere pot:quonià gelida ab imo fludù reuoluit i parte fupiore. Id at fjgnmo> fìagnum uel exciditur i petra cuius rariflima é occaso:uel i littor ccitruitur ope Squamofi. %nino:fed utcunque fabricatum é:fi femp inf luéte gurgite nget:habere debet gregge, fpecusiuxtafolum.Eo^quealiosfimplicesSireéìosiquofecedatfqmo igrege . alios i coclea retortosmec minus fpatiofosrqbo murena delitefcàt, Qu àq nonuL
liscómifceri eas cu alterius nota: pifeib no placet: qa fi rabie uexàtur : qd buie
cóuemt.Faciliusenf uetusfubmouetur undaicu qcunquepte fludus urget : p
•	TT T	j ^ f    _ — m	-» 4 1-V	1 I X""! i « 4"* t»
ucr
oftédatma pifeib fìagni loci fitus hac i altitudine gurgitis méfura abunde efl *
Nec dubium qn qto magis imo mari uenit unda :tàto fit frigidionquod é aptif fimum nàub. Sin àt locus : ubi uiuarium còfìituef céfemus : pari libra cu aquo re maris eft: i pedes noué detodiatur piscina:Si idra duos a fumma pte cuniculo rìui perducantur :curanduque ut q largiffime ueniant:quonià modus illa aqua iacentis infra libram matis no aliter exprimitur : q fi maior recétis freti uis incef/
&rit*Multi putant in huiufmodi flagnis logos pifeib receffus Si flexuofos in la/ terib fpecus effe fabricados:quo fint opaciores afìuantib latebra. Sed fi recens mare non femper ftagnum permeat:id facere contrarium eff. Nam eiufmodi receptacula nec facile nouas admittunt aquas:nec difficulter ueteres emittunt ♦
Plufque nocet putris unda q prodefl opacitas.Debét tamé fimiles uelut celia pa
rietib excauarimt fint qua ,ptegat refugiétes ardore folisiSi nihilominus facile
qua coceperit aquà : remittant. Ve^z meminifTe oportebit: ut riuis per quos exun
dat pifeina : prafigantur ahenei foramimba exiguis cancelli:qbus ipediatur fuga
pifciu .Si uero laxitas pmìttit e littore feopulos q peipue herbis alga ueftmntur ;
nò erit alienò p ftagm fpatia difponere:Si quantum^commimfci ualet hominis
ingenium :reprafentare faciem ueri maris: ut ciaufi qminime cuflodiam fentiat
Hac ratione ffabulis ordinatis aquatile pecus inducemus, Sitque nobis antiqO Aquatile pe/
fimum meminifTe etiam in fumatili negocio quod in terreno praeipitur Si quid cus.
quaqj ferat regio.Neqj enim fiuelimus:ut i mari nonunq confpeximusun uiua Mulus fetui/
rio multitudinem mulo^ pafcere:queamus:cu fit nobiliflimù genus:Si fetuitu/ tutis indigni
ris indigniffimum.Rato itaqj unus aut alter de multis milibus daufìra patitur, fimus.
At contra itequéter aiaduertimus itra fepta pelagios greges inertis mugilis Si rapacis lupi. Quate ut propofueram qualitatem littoris noftri contempfemur :
mo.
fi uic!emus fcopulos an probemus.Turdi cù plura getieraimerulafqj	auidas
Fiuta: Mure/ muflelasttu etia fine macula:nam fut Se uarmlupos fcludamus Jté flutas qux nx:	maxime probant murenasfi quz fut alia faxatilis nota.qua^ praaa uigent»
Nam mie ne captare qdem nedù alere códuat.Pofidt ifla eadem genera edam Lutefcuntli / litteris arenofi ftagnis contineri.Na'qua:limocenoqjlutefcùt:utiàante dixi co chyliis magis 6c iacétiba apta fdt afaliba.Neq; eft eadem lacus pofitioiqus tea/ pit cubante : atque eadem prarbent cibaria profìratis pifabo & erediif. iNaque foleis ac rhombis Se fimillimis animalibus humilis in duos pedes pifeina depn/ mitur in ea parte littonsiqua profudo receffu nuq deftituitur. Spiffi deinde da tri margimba infigGtunq fuper aquam femper emineant:etiam cu mans ceftus Obieàu ere/ intumuerit.Mox pteiaciutur in gi^ moles:ita ut completfantur fmu fuo:& ta/ pidmis .	men excedat fìagni modu.Sic.n. & maris atroatas obiedtu crepidinis fragitur:
p	se I traqllo cófifìens pifeis fedibo fuis non exturbatur:necj ipfu uiuanu repletur
cógerie:qua tépefìatiba erudat pelagi uioletia.Oportebit at nonulU^oas mcv
mare line nuota traimittat. mie cica lacenuu raumot cc ^ j
j	- quiadétibDcaret:autlambutcibos:autitegroshauriut:màdereqdén6poiiUt.
^ e ^je Itaqj pberi cóuenit tabétis aleculas 8d falibo exefam chalcidéiputréqj fardiniam poi un .	nec minus fcaroi^ branchia : uel qcqd ftefhni pelamis aut lacertus gerit: icombfl
cu as. > charchariqj elacat* uéterculos :Sinep fingula enueré : falfaméto^ cium purga/ nia* . - r méta:qua: catarioR: officinis euermtur.Nos àt plura noiauimus genera : no qa Catanoru o c-^.a cQ(q;is [{ttoriba exeùttfed ut ex his aliqua quoiy erit facultas:pbeamus.Fa ficins.j C1't;	ex pomis uiridiba adaperta ficus.Et nuces digitis ifradta: funt dada: : nec
minus elix lì molle forbii qqj fut abi forbilib pximnut muitra recés cafeus fi lo ci coditio uel iaais anona pmittit. Nulla tamé aque q pdfe falfura: pabula c5 mode datur:quonia moderata funt.ois em' iaces pifeis magis nariba efca':qocu/ Iis uelligat.Na du. femp fupinus cubat: fublimius afpeto:&ea qua i plano fut dextra leuaque no faale prouidet.Itaque cu falfaméta obieda funt:eo^ [eques odore puenit ad abos*Cateti at faxatiles aut pelagici fatis ex his fed recétiba me Gobio.	lius pafcutur.Na & allecula modo captacàtarus exiguufque gobio quifque
----^;«,,v,.1HV.tf>t'cinnir»réalit.Siauadotaméhvemisfeuiaa non
pdiiLur eius genens cicaiu udii.	-------------- ------------f
alit. ;	poma concifa prabentur.Ficus quidem arida femp obiicitur:eximia fi Gt ut be/
tica numidiaque regiombj larga.Cate^ illud comitti no debet:quod mula ta/ ciuntmt nihil pbeannqa femetipfos etiam diu claufi tolerari poffint.Na nifi pi PifcatORz Fob: ^as^ominicibariisfaginatur:cumadpifcato^fo^piatusé:maciesidicateuno
Atque n^c uiiLanca paltio tmem pr^lenti duputationx laaatme	^ ^
mine ledlor fàtigetur.Rediemus autem fequenti exordio ad curam filueftrin P eorum cultumque apium »
LVCIIIVNII MODERATI COLVMELLAE REI RVSTICAE LIBER DECIMVS.	EXORDIVM,
ENIO NVNC AD TVTELAM PECVdVM
filueftnum & apium educationetruquas & ipfas Pu bli Siluine uillaticas paftiones iure dixerim, Siquidé mos antiquus lepufcuLis capreifque ac fimilibus feris u	iuxta uilla pleruqj fubiedta dominicis habitatiombo
ponebat uiuaria : ut e cofpedu fuo claufa uenatio pof fidentis oblectaret oculos :& cù exegifiet ufus epula/ rumjuelut e cella promerentur,Apibus quocj daba/ tur fedes adhuc noftra memoria uel in ipfis uill* parietibus excifisjuel in prote/
<tis porticibus ac pomariis. Quare quado tituli qué feripfimusthuic difputatio ni ratio reddita eft:ea nunc qua: propofuimus Cingula profequamur ♦
De uiuariis faciendis 6C includendis pecudibus feris ♦	Caput	i, q +
Erse pecudes :utcapreolidamxqjmecminusorigu ceruo^cjgenera & LaUt{tfx t f	apro^ modo lauticiis 8c uoluptatiba domio^ ferumt: modo qu$ftui ac
reditiba. Sed q uenationé uoluptati fuse clauduticótenti fùtjutcùqj co/ petit pximus sedificio loa fitus:munire umarm fempqj de manu cibos & aqua pbere,Qui uero quseflù reditu q; defideràttquod é uicinu uillse nemus( id enim refert no procul effe ab oculis domini)Gne cùtìatióe pdictis aialibo deflinàt, Et fi naturalis defuit aqua : uel iducitur flues : uel ifoffi lacus fignino coftruutur : q	.	,
recepta pluuiatilé cótineat,Modus Itluas p cuiufque facultatiba occupatunac fi ^ uma ,s lapidis & operse uiiitas fuadeatihaud dubie cernetis & calce formatus arcundat murus>Sin aliter crudo latere ac luto coffructus-Vbi uero neutm patrifamilia; coducitiratio poftulat uacerris icluduSic eni appellat genus clatro^.Idqj fabri/ acerre geu^ cat ex robore querceo uel fubereo. Na olea rara é occafio» Quicquid deniq: fub c atroci* infuria piumati magis diuturnu e:p coditióe regiois ad huc ufum eligitur. Et fi ueteris arboris trucusifiue utcraffitudo poffulaumfiflilis ffipefc5plurib3Ìoas p latus eftbratur:& i circuitu uiuarii certis iceruemetibD fpatiis defixus erigitur.
Deinde per tranfuerfa laterum caua tranfmittuntur ramices:qui exitus ferarum Ramices trsf obferent.Satis eft autem uacerras inter pedes o&onos defigere jferifque trafuer/ mittiitur, fis ita clatrareme fpatiorum laxitas qua foraminibus interuenitjpecudi prabeat Clatrare, fugam.Hoc autem non licet etiam latiflimas regiones:tracffufque montiti clau/ dere:ficut gallia^ necno 6c i aliis quibufdam prouinriis locoiy uaffitas patitur,
Nà & fabricàdis mgés eff uacerris materia copia:& catera i hàc ré foeliciter fup petut, Quippe crebris fótiba abundat folu : quod é maxime pradidis genenbuf falutare,Tum etiam fua fponte pabula feris benigniffime fubminiflrant:praei/ pueqj faltus eliguntur : qui & terrenis faetibus:& arboribus abundant. Nam ut graminibus ita frugibus robur : ne iis opus habet : tnaximeque laudantur
qui fiintfctaciffimi quernea:glandis:& ilignesmecminuscerrratcum &«*» fìi csterorumq; pomorum filueftrium:qua: diltgétius perfecuti lumus» cum ^ cohortalibus difputaremus.Nam eadem fere funt pecudum filueftriu pabuia* qua: domefìica^Cótentas tamen nó debet effe dilige's paterfarmiia: abis : quo fuapte natura terra gigmt: fed temporibus a“m quibo fiiu^ pabulis caret : condi a
/•	___oì tip-] ri norprt fa rrp1 un f	il ri tTì
Viliffimeco-ftitent »
m “pTurii fai expedit : fed cfi «ii foeta partus ediderit :quo melius educét na/ tos .Itaque cuOos uwarn frequéter fpeculan debebit itiam effata	ma/
flSaute!15 N™” dùi iuuenis poffidétunq. am longioris mtam fatto eft .De minons afit °	icreméti afalibus:qualis efl lepusdiaic pnrcipiemus: ut i bis uiuarus qua: mace
ria munita (unt: farraginis 8C oleiy tere ituba: lacftuc^qj femina paruulis areous j? dmerfa fpatia fatìis mnciàtur.Iteque pumcù cicer:uel hoc uernaculumec miu^ ordeum & cicercula códita ex horreo promàtur : & aqua calefh macerata obucia Sdenter	tur *^cca n° n^mis ab lepufculis appetatur.H<ec porro alalia uel Umilia hisl
etiam filéter 8C faale itelligiturtq nó expediat cóferre f id uiuarifuquod uacerris Clatris fubre cirCLidatù efhfiquidem propter exiguitatem corporis facile clatris fubrepunt : 8C punt.	Uberos nad* egteffus fugam moliuntur*
De apibus*	Caput*	ii.
Enio nunc ad alueorum cutam ; de quibus neque diligentius qcq pa u	pi potei!:q ab Higinio iam didum eflmec ornatius q Virgilio :nec
elegantius q Celfo. Higinius ueterum audorum placita fecretis dif/ Induftne	perfa monumentis induUrie collegit.Virgilius poeticis floribus illummauit.Cel
fus utriufque memorati adhibuit modum*Quare ne attentanda quidem nobis fuit hxc difputationis materia:nifi q. cofumatio fufcepta: profeffionis hac quoc? fui partem defiderabatme uniueriitas inchoati operis noflri uelut membro ali/ quo recifo; mutilata atque imperfeda cóipiceretur. Atque ea qua:	a/
bulofe tradita de originibus apum non mtermifnpoeticse magis licentis: q noj flr$ {idei concelferim .Nec fané ruflico dignum eli fafcitan:fuerit ne mulier pul Melliffa cherrimafpecieMelliffa:quamiuppiterinapem couertit:anut Euhemerus
eta dicit:crabrombus &: fole genitas apes : qs nympha phnxonides educauef ^
Apes iouis	mox didao fpecu louis extitilfe nutrices:eafque pabula munere dei fortitas.
nutrices, U.tc irif» mfunm	. -1------ TA-----ApApreant
uiwA	Auuis exncnie numces:caique pauuiti munti. ».
bus ipf^ paruum educauerant alumnum.Ifla enim quis non dedeceant poet^
fummatim tamen Sc uno tantummodo uerficulo leuiter attigit Virgilius ♦cu
fic ait. Didimo Carli regem pauere fub antro . Sed ne illud quidem pertinet ad agricolas:quàdo & in qua regióe pnmù nata: fùt.Vtrù f thefTalia fub Arifhro: an i ifula cea ut icribit Homerus :an Eridthonii téporiba f mote hymetojut Eu thromus:an erette Saturni téponba:iit Nicàder,N5 magisq ut^examia tanq estera uidemus aialia cocubitu fobolé (pcreét:an haredé generis fui flonba eli/
inquirere, Studiofis quoqj littera^ gratiora funt irta in odo legétiba : q negocio/ Negodofi fis agricolis. quoniam neque in ope : neque in re familiari quicq iuuant,	agricola:.
Quot genera fint apum:& quod ex ns optimum,	Cap, iii,
Vare reuertamur ad ea:qusalueo^ cultoriba magis apta fut,Peripa/ q	teties feéìx códitor Anfloteles f his libris : quos de afalibus confcripfit Genera apu
apum fiue examinù genera complura demonflratiea^qj alias uaftas fèd glomerofas:eafdeqj nigras 3c hirfutas apis habét.Alias minores quidé: fed sque rotudas:& ifufei colorisihomdique pilli, Alias magis exiguas:nec ta ro/ tùdas:fed obefas tamé & latas coloris meliufculimonullas minimas gracilefque & acuti aluei ex aureolo:uarias atque leues:eiufqj audontaté fequés Virgilius maxime probat paruulas oblongas leues nitidas tardetis aurotpanba lita corpo Paruuias ra guttis : monba etia placidis. N à qto gradior apis atqjrotudior: tato peior. Si hau uero feuenor maxie peffima: fed tamé iracudia nots melioris facile delinit affi/
cedere: quis i demortua^ locu quot anis pullos fubflituàt. Na fere dedmo ab in ^ demortua ternitione anno:gens unmerfa totius aluei cófumitur,Itaque ne hoc f toto apia/ fun^ l°cu pul do fiattfemp propagàda erit foboles : obferuid uqj uere cii fe noua perfundet ex/ los fubflituut ammatut exdpiatur & domicilio^ numerus augeatur.Nam fepe morbis inter/ apiuntur,quibus quemadmodum mederi oportet:fuo loco dicetur,
Quales paffiones:8c qui fitus paflionum apium effe debeat, Cap. iiif,
Nterim per has notasjquas iam diximus t^pbatis apibus deflinari de/ i	bent pabulationes.Exqj fiat fecretiffimx:ut 8c noEer pracipitMaro:
uidu* pecudibus:aprico & minime proceilofo cxli flatu.
Quo neque fit uentis aditus:nam pabula uenti.
Ferre domum prohibent,neque oues hadique petulci Floribus infultent:aut errans bucula campo.
Decutiet rorem : &£ furgentis atterat herbas,
Eademque regio foecunda fit fruticis exigui 8c maxime thymi aut origani aut et tymbraue[nollratiscunil^quam (atureiamrullici uocant. Pofthlc frequés Gc maementi maions furculus :ut tofmannus :& utraque cytifus.Eft enim fati/ f ua Si altera Ime fpontis utemque femper utrem pinustSc mmoniexmara proli n'Anannus aor ab omnibus improbatur Hedera quoque non propter bonitatem «rifiuti/ SuifpStis.
fcurifed quia probent plurimum mellis. Arbores uero funt probatiffimx rurilià atcj alba Ziziphus :nec minus amaricus:tum eriam amygdala perfici atque piri denique pomifera^ pleraqueme fingulis immorer. At filuefìrium cómodiflìme fariuntglandifera robora;quin etiam terebintus:nec diffimilishuic létifcus : SC odorata cadrus. Ac tilia: fola ex ornniba funt nocetesitaxi repudiatur.Mille pra terea femina uel crudo cefpite urrentiaiuel fubada fulcoiflores amiciffimos api
Leucoia Sar ora ^eucola ; tum Punlca; ro^ luteolaque 6c farrarie mola, nec minuscole/ rans luteola ^ls nummis iacyo^115 coryriusjtem ficulufque bulbus croci deponitunqui co/ uiola	loret odoretque mella Jam uero nota mlioris innumerabiles nafcuntur herba;
Rapiftri olus cu^tlfque atque pafcuis regionibus :qua fauorum caras exuberant:ut uulgares lapfanamec his praciofior armoratiatrapirtriqj oIus:&intubi fiiuertris:ac nigri papaueris flores.Tum agreflis partinacaifid eiufdem nominis edomita ; quam Thimus mei §racl	uocant.Verù excumftis quapropofui:quaqueobmifi tem
la faporis pra f’0riS comPenc*ia fequensfnam fexputabilis erat numerusjfapons pracipui mei cipui reddit* ^rec^11:thymus.Thymodemdeproximatymbraferpillumque& origanum*
Marinus ros * 1 el:tl*i1°tJ: fed adhuc1 generofe marinus ros &: noflras cunela:quam dixi fatu reiam.Mediocris demdeguftus amaranthinnac ziziphi flores reliquaqj:qua|> pofmmus cibaria, oed ex omnibus deterrima nota mei habetur nemorenfe : qd ex fparto atque arbufìo ^pueit uillaticù : quod nafatur i oleriba & rtercorofis her bis.rit quom litum partionum atque etiam genera pabulo^ expofui.nùc de ipis receptaculis & domiciliis examinum loquar.	r
f)e fedibus apum eligendis.	Cap.	y*
Edes apibus collocanda ert contra brumalem meridiem procul a tu/ f	muitu 8i coetu hominu ac pecudumec calido loco nec frigidoini utra
q? infertantur.Ha’C autem ima parte (it uallis : Si ut uacua: cù prode Vtenfilibus unt pabulatu apes:facilius editiorilo aduolet.*&: collecrtis utenfilibus cù onere p colledis	procliuia no a:gre deuolent. Si uilla fitus ita cóperitmó ert dubitanda quin adi
Apiarium, fiao iundtum apiarium maceria circtidemus: fed in ea parte qua; tetris latrina rterquiliniique 8c balinei libera ert odoribus. Verum fi politio repugnabit: nec maxima tamen incommoda congruent :fic quoque magis expedit:& fub oculis domini erte apiarium. Sinautem eunda fuerint inimica:certe uiema uallis occu ^tur :rtur° fepius defeendere non fit grane pofìidenti. Nam res ilia maximam i emdeuderat:quxquoniam rariifimaert:interuentu dominitutius curtodi/ tur. Neque ea curatorem fraudulentum tantum fed etiam immunde fegnitiz pero a e .xque enim dedignatur:fi minus pure habita efhac fi tradetur frati'' u e er* e u	fuerintalueariamon editiflimo claudantur muro:qui “
me u pra: onum ublimior placuerit: tnbus elatis ab humo pedibus : exiguis in or in^m ene e Is apibus fitperuius.Iungaturque tugurium: quo & curtodes
habitent :& condatur infìrumentum. Sitque maxime repletum praparatis al/ ueis ad ufum nouorum examinum;nec minus herbis falutaribus;6c liqua funt alia : qus languentibus adhibentur^
Palmaque ueftibulum:aut ingens oleafter obumbret ♦
Vt cum uere noui ducent examina reges;
Vicina inmtet decedere ttpa calori*	_	^
Obuiaqj hofpitiis teneat frondentibus arbos ♦ Tu perénis aqua fi eli facultas perenn{s inducatur : uel extcudta manu detur, Sine aqua neqj faui neque mella nec pu i denique figurari queunttSiue igitur ut dixi prsterfluens unda uel putealis cana libus immiffa fuerit ;uirgis ac lapidibus aggeretur apum caufa>
Pontibus ut crebris poffint confiflere &£ alas
Pandere ad azffiuum (olemifi forte morantis,	_	.
Sparferit:aut ptxccps neptuno imcrlcnt cunis^	Coferi acide cires, totu apia^
rid debét arbufcub fcreméti parui tmaxfeq; propter falubritaté.Nà fut etià re/ medio laguentiba c^tifi:tu deinde cafix atqj pini Se rofmarinus:quinetià cunela 6c thymi frutices Jtéq; uiola^ uel quacuqj utiliter deponi patitur qualitas terra:
Grauis & tetri odoris nò folu uirentia :fed &C qualibet res prohibeaturjficuti ci/ Neue ruben eri nidor*,cum eft ignibus aduflus;aut odor paluOns ceni: nec minus uitentut tes ure -oco cauai rupes aut ualles arguta,quas graci h^/oucp uocant*	cancros*
De uafisalueorum probandis*	Caput. vi.	Valles argu/
Gitur ordinatis fedibus alueatia ordinanda funt:& fabricada pro c5> tx cchos i	d itione regionis, Sme illa ferax eft fubens:haud dubitater utilifTimas ^
aluos faciemus eX corticibus : quia nec hyeme rigent : nec candet xfta d11	c0‘'tl/
te:fiue ferulis exhuberatihis quoqjicutn fint naturae corticis fimiles:quibo com clDUs* mode uafa texuntur. Si neutrum aderit; opere tedlorio falicibus connedtuntur.
Vel fi nec hec fuppetent digno cauat* arboris aut in tabulas defecit ai fabricabu/
tur.Deterrima eft conditioYidtiliumiquse & accenduntur sfìatis uaponbus t èe Fidtilesalui
gelantur hyemis frigoribo. Reliqua funt alueorum genera duo ; uel ex limo fin/ gelant
gantur;uel lateribus extruàtur.Quorum alterum mire damnauit Celfus:quo/
niam maxime eft ignibus obnoxium. Alterum probauit:quis incommodu eius
praecipuum no diffimulauerit: q fi res poftulet tranfferri non poflit Jtacj non af
lentior ei:qui putat nihilominus eius generis habendas effe aluos.Neqj enim fo Repugnat ra
lum id repugnat rationibus domini:q fmobiles fmtjcum uedere;aut alios agrof tionibo dui -
inffruere uelitfhoc enim commodum pertiet ad utilitatem folius patrifFamili^:
fed quod ipfarum apium caufa fieri debet;cum aut morbo aut ftenlitate aut pe
nurialocorum uexatasconueniat in aliam regionem mitti;nec propter praedi/1
fla taufam moueri poterunt;hoc maxime uitàdum eft :Itaque quis dofliffimi
uiri aufloritaté reuerebantame ambitione fubmota qd ipfe céferémó omifi. Ambitione
Na qd maxie mouet Celfii me fit ftabula uel igni uel funba obnoxia:p6t uitari fubmota *
opere lateritio cireumcinflis uel circuftruflis aluismt impediatur rapina prae/
donis ♦ Et cótta flàmarum uiolentiam proteguntur. Eafdcm cum fuerint moue dae:refoiutis flrudurx compagibus licebit tranfferre,
Quemadmodum aluei collocandi fint.	Cap.	vii»
Suggefìus le	Ed quonià plerifqs ur ifìud opofù tqualiacùqj uafa placuerit colloca/
iiigatur *	f n debebót. Suggeftus lapideus extédit p totù apiarm i tres pedes al/
titudfsitotidéqj craffitudis extrucftus Jlqj diligerer ope tcdtono leui/ gaturntaneafcéfuslacertisiaut anguiboialiifuenoxiis aialibopbeàtur. Suppo/ nutur deide fiue ut Celfo placet datenba fa dia domicilia: fiue ut nobis aluearia : pterq a tergo circù ftrudta :feu quod pene omniil I ufu efì:q modo diligéter ifia curàt p ordine uafa difpofita iigàtunuel laterculis uel ceménfita ut fingulabmil panetiba anguflis cótineàtur: liberxq^ frótes utriq; fint.Nà 8ó qua procedi] t: no nuq patefaciéda; funt:& multo magis a tergo:qa fubfde curatur examia,	m
autem nulli parietes alueis iterueniét: fic tamé collocàda: erut:ut paulum a c ab altera diftetme quom inCpiciutur ea qua: i curatóe tradàtur:barrente ubi ^ / teràcócutiat:uicinafqi apes cóterat: qua:oém motti imbecillis:ut careis qcie. ♦
né tris effe abside eff:quonià fùmù fic quoq? paiv comode curator ifpicit.Ora ca uea^i qua pbét apiba uefìibula : proniora fmt:q terga : ut ne if luàt ibres : & fi foC te tamé igreffi fuerìt :nó fmorétur : fed p aditù effluàt.Propter qd cóuenit:alue aria porticiba fupmuniri. Sin aliter luto punico fródiba illinitis abùbrari, Quod tegimé cu frigora Se pluuiasrtu artus arcet. Nec tamé ita nocet huic generi calo/ ris a:ffus:ut hyems.Itaqj femp adificiii fit polì apiaria :quod aqlois excipiat in/ iurta.‘flabiilifqj pbeat tepore.Nec minusipa domicilia quis edificio pregane: obuerfa tamé ad hibernu oriété coponi debebùt:ut aprici] habeàt apes maturi/ nu egreffu:& fintexperrediores.Na' frigus ignauiàcreatrppter quod etià fora Foramina an mina:qb3 exitus aut ìtroitus datunanguffiflima effe debentjut qminimu frigo gufliffima. ns admittàt.Eaque fatis é ita forarime poflint cape plus unius apis fcrementu. Lucifuga: bla Sic nec uenenatus fìelliomec obfcenu fcarabei :nec papilióis genus lucifugaque *	biada: ut aitMaro:p laxiora fpatia ianua fauos populatur. Atque utiliflimum
é p frequétia domicilii:duos uel tres aditus i eodé opculo diflatis iter fe fieri con Obfidia *	fallacia lacerti: q uelut cuflos ueffibulipdeótibus inhiàs apibo affert exitiu.
Eaque pauciores itereut:cu licet uitare peff is obfidia p aliud uadétiba effugiu. Decópandis apibs: & quéadmodu filuefìria examia capiàt:
Caput	vili.
Tquehac de pabulationibus domiciliis & fedibus eligendis abunde a	diximus.Quibus prouifis fequitur ut examina delideremus.Ea por/
.ro ue^ *re parta uel gratuita contingunt. Sed quas precio comparabi/ musiliudiofius pradidis comprobemus notis. Et earum frequentiam pt! • ufquam mercemur:apertis alueanba confideremus. Vei fi non fuerit infpitien di facultas : certe id quod contemplari licet: notabimus » In ueflibuio lanuje
complures con{ìftant;& uehemens fomis intus murmuratium exaudiatur. Atqj
etiam fi omnes intra domicilium filentes forte concjefcantjlabris foramini aditus
ad motis :& inflato fpiritu ex refpondente earum fubito fremitu poterimus exifti
mare uel multitudinemjuel pauQtatem,Pracipue autem cuflodiendu :ut ex ui
cinia potius:c| ex peregrinis regionibus petantur ; quoniam folent c$li nouitate noll{tate
lacefliri.Quod fi non contingit ;ac necelTe habuerimus longinquis inneiibj ad/ laceq'untur #
debere : curabimus ne falebris follicitentur.Optimeq; nodtibus collo portantur.
Nam diebus reqes danda eft:& infundédi funt grati apibo liquores: quibus in/
ttaclaufum alantur.Mox cu periata domum fuerit: fi dies fuperueneritmec ape
tiri nec collocari oportebit alueum nifi uefpen : ut apes placida mane pofl totius
Hodtifrequiem egrediatur.Speculariq; debemus fore triduo;quid uniueria: fep>/
fundant.Quod quom faciunt;fuga meditantur.Ea remedia;qbusdebeant in/
hiberi:mox prttcipiemus.Et qua dono uel aucupio contingunt : minus fcrupulo
fe probatur :qq nec fic qdem uelim nifi optimas pofliderejoi & impéfam ea/
dem operi cuflodis poftulent bona atq? fproba .Quod maxie refert: nò fint de/ Degeneres in
generes imifcéda:qua infamet generofas.Na mior frudius mellis relpondet: cù famat genero
fegniora interueniùt examia. Veru tamen quomi interdu propter còditioné loco las.
rum uel mediocre pecus (ni malu nullo quidé mò paranda efl) curi uefiigan/
dis examibo hac ròne adhibebimus. Vbicuqj faltus mt idonei mellifici nihil anti
qmus apes q qbus utantur micinos eligunt fontes .Eos itaqt còuenit pleruqj ab
hora fecuda obfideri : fpeculariqj qua turba fit aquantiù .Ni fi pauca admodu
circuuolantmifi copium capita riuoip didudtas faciunt rariores antelligéda é ea/
rii penuria:propter qui iocù quoq; no eé mellificii fufpicabuntur.Ac ti comeant
frequétes:fpé quoqj aucupidi examia maioré faaùt.Eaqj fic inueniuntur. Pri/ gxamina (IC
mùqlongefintexploridùé:praparidaqjinhicréliqmdarubrica:qua tiic fo/ jnueniuntur^
{lucis illitis contigerit apu. terga fonte libantiu.Còmoratus code loco facilius re deuntis agnofcere poteris. Ac fi no tarde id faaénfcias eas in uicinio cófifìere.
Sin aute fonus prò mora tepore exiflimabis diflantii loQ.Sed cu aduertens cele riter redeùtismó agre perfequeris iter uolantm:ad fede perduceris examinis. In his auté qua longius meare uidebutur : follertior adhibebitur cura qua talis efl.
Arudinis iternodiù cù. fuis articulis exciditur: & terebratur ab latere talea :p qd forame exiguo meile uel defruto fflillato ponitur iuxta fonte. Deinde quom ad odorem dulcis liqmis còplures apes irrepforiit: tollitur talea :& appofito forami/ ni pollice nò emittitur nifi una:qua cu euafit fuga fuà demóflrat obferuam at/ que is dii fufficit pfeqtur euolàté.Cu deide cófpicef deflit apé:tù altera emittit.
Et fi eàdé petit cali parte :uefligiis prionba ihajet: fi mms alia atq? alia foramie adaperto patiatur egredi:regionéqj notetu qua plures reuolet:& eaf pfeqtur:do nec ad latebra pducatur examinis.Quod fiue é abditù fpecu;fumo eliciet :04 eu erupit aris flrepitu coercetur.Nà flatam fono territumei in(frutice uel i editiore filua fronde cófidet:& a uefligatore praparato uafe reconditur.Sin autem fede
Rimis hiat.
Vernacula
examina*
Nulla regni fociecas*
Exploratam fuga pfafcere
habet arboris cauae:& aut extat ramus:quem optinenttautipGus trunciffi me/ diocritas patitur Jacutiffima ferra:quo celerius id fiatprxciditur*Primu fuperi/ or pars qu* ab apibus uacat:deinde inferior quatenus uidetur inhabitari Tum tecifuf utraq? parte mundo ueffimento contegitur : quoniam ha'c quoq? plurimu refert:ac fi qbus rimis hiat illitis :ad locum perfertur .Relidbfque paruisfut iam dixi j foraminibus more cateraru aluo^ collocatur.Sed indagatore coueniet ma tutina tempora ueffigandi eligere : ut fpatium diei habeat : quo exploret cornea/ tus apum.Sape enim fi ferius coepit eas denotare:etiam cum in propinquo fut: iuftis operum perad:if fe recipiutmec remeat ad aquà.Qjuo euenit ut uelligatot ignoret:qlonge a fonte diflet examen,Sunt q p initia ueris apiaftrumiatqj (ut il le uates ait) Trita meliffophila Só cherithz ignobile grame: aliafqj colligant fi/ miles herbas :quiba id genus animaliu delectatur	ita aluos perfficentmt odor
& fuccus uafis inhxreat .Qua: deinde mundata exiguo meile refpergant:& per nemora non longe a fòntiba difponàt ea.Qua:cu repleta funt exammiba:domu referant.Sed hoc nifi locis qba abundant apes:facere non expedit.Na fape ina/ nia uafa natìi q forte pratereunt: fecum auferunt.Neque efl tanti uacua perder cóplura: ut uno uel altero potiare pleno. At in maiore copia fi multa intercipiun tur:plus é quod f repertis apiba acqritur.Atqj hac ró capiédi filueflria examia* Quéadmodum uernacula examina obferuantur:& i aluos condatur. Caput	vùu.
Einceps talis altera efì uernacula retinédi ,Semp quidem cuffos fèdu d	le circumire debet aluearia.Neque enim ullum tempus efhquo non
curam defiderent : fed eam portulant ddigentiorem :cu uernat 6c exu dant nouisfcrtibusjqui nifi curatorii obfidioprotinuf exceptifunt :diffugiunt* Quippe talifeft apii! natura:ut pariter quaq plebs generetur cum regibuhqui ubi euolandi uires adepti funt:confortia dedignantur uetufìiorujmultoq* ma/ gifimpia,Quippe cu rationabili genere mortaimitii magif egétiba confilii mu/ tif anjmalib nulla fit regni focietaf, Itaqj noui ducei procedùt cii fua muetutei qua: uno aut altero die in ipfo domicilii uefhbulo glomerata confifiens : egreffu fuo propria defiderium fedis ofleditiEaque uelut patria contéta é: fi procuratoti protinus affignetur.Sin autem defuit cuflos:uelutiniun’a repulfa peregrina re/ gioné petit,Qtiod ne fiat boni curatoris eft uerniftemporibo obferuare alueos in ocftauam fere dienpoft quam horam non temere fe noua proripiunt agmina: e° rumqj egreffus regreffufqj ut diligentius cufìodiat .Nam quadam folent:cufu/
fere
ante triduum q eruptionem fadura funt :uelut militaria figna mouentiumtu/ multus ac murmur exoritur. Ex quo ut uenffime dicit Virgiiius:
Corda licet uulgiprafafcere memorantis Martius ille teris rauci canor increpat. & uox
Auditur fradtos fomtus imitata tubarum*
Itaque maxime ob/eruare debetiqua: iflud faciunt :ut fiue ad pugnam eruperit (nam inter fe tàq ciuiliba bellis Sc cu alteris quali cum exterif gentibus proeliant) fiue fugae caufa fe proripuerint : praelio fit ad utruqj cafum paratufcufìos.Pugna p qdem uel unius inter fe diffidentis : uel duoru examinum difcordantiu facile c5 , u§na coPe/ pefcitur.Nà ut idé ait: Puluens exigui iacfru copreffia quiefcit* Aut aqua mul clttit ladiu fa pafToue 6c alio quo liquore fimili refpeifo uidelicet familiari dulcedine fauié/ Pu jUe^s* . tium iras mitigante. Nam eadé etiam diffidentis reges cociliant, Sut eni plures	u ce ° rni/'
Pape unius populi duces: Si quali proceru feditioe plebs in partis deducitur. Qd? t^at uas* fiequenter fieri prohibédum é: quoniam inteflino bello tota: gentes cofumatur*
Itaqj fi conflat principibus gratia:maneat pax fcruenta.Sin au té fapius acié di/
dicantis uocaueris:duces feditionù interficerecurabis.Dimicantiu uero proelia
prtedi&as remediis fedantur. Ac deinde cu examen uel agmen glomeratu in pro/
ximo frondetis arbufculae ramo c6federit:animaduertito:an totum examé i fpe/ Examen fpe/
ciem unius uuas dependeat.ldqj fignum erit aut unù regem me He: aut certe plu ciem uua:*
ris bona fide reconciliatos patieris dum in fuum reuolét domicilili * Sin aut duo/
bus aut etiam compluribus uelut ubenba didu&m fuerit examé:ne dubitaueris
& pluris proceres & adhuc iratos effe: atm his partib qba maxie uidens apes
glomerari :requirereduces debebis.Itaqi Tuccoprardida^ herbaru id eft melif/
fophili,uel apiaffn manu illita ne ad taéìù diffugiant:leuiter inferes digitos ; &C
deduétas apes fcrutaberis idonee auélorem reperies*	0	r.
Qua; Et forma regis apium,	‘ Caput .x.	Forma rcg.S.
Vnt autem ii reges maiores paulo 8C oblogi magis q catera apes : re/
P étionbus cruriba: fed mius amplis pinis pulchri coloris ÓC nitidiffeuef/ que ac fine pilo fine fpiculo : nifi quis forte pleniorem quafi capillum ; quem in uentre gerunt:aculeum putat:quo 6c ipfo tantù ad nocendù no utun/ tur.Qudà et ifufci atqj hirfuti reperiuntur :quo^ pro habitu dànabis igenium.
Nam duo funt regum facies :duo corpora plebis*
Alter erit maculis auro fqualentibus ardens:
Et rutilis clarus fquamis mfignis 8c ore*
Atq; hic maxime probatur : qui eft melior. Nam deterior fordido fputo fimilis tam foedus eft:q pubere ab alto
Cum uenit x6c ficco terram fpuit ore uiator* Et ut ait idem:
Defidiam latamqj trahens inglorius aluum*
Omnes igitur duces nota deterioris Deda neci:melior uacua fine regnet in aula*
Qui tantum « ipfe fpohandus eft alis : ubi &pius cù examine fuo conatur emp Rerinebimus
tionefada profugere Nam uelut quadam compede retinebimus erronem dnré ^ 5 , -
detradis alis:qui fuga: deftitutus praefidio:finem regni non audet excedere : p/
pter quod ne ditionis quidem populo fua: permittit Longius euagari*	* ^ detradis alis
' Quomodo apium paucitas emendetur»	Caput xù
Ed nonnùquam necandus efì:cum uetus alueare numero apium ac/ f	flituitur: atque infrequentia eius aliquo examine replenda efUtaque
PuIIicies	cum pnmo uere in eo uafe nata é pulliciesmouus rex eliditur : ut mul
titudo fine difcordia cum parétibus fuis conuerfetur »Quod fi nullam progeniem tulerint faui:duas uel tres alueorum plebes in unum contribuere lice bit:fed prius refperfas dulci liquore. Tumdemum includere & pofito cibodum conuerfari confuefcanuexiguis fpiramentis relitìiftriduo fere claufas haber.Sut qui feniorem potius regem fubmoueant :quod eft contrarium:quippe turba ue/ tuflior uelut quidam fenatus minoriba pareat neceffe eft: àtque imperia ualido/ luuemori exa rum contumaciter fpernentes paetis ac mortibus afficiuntur»IUi quidem meo/ minari » i	moq0 quod iuueniori examini foiet accidere :cum antiquarum apium rehdtus a
nobis rex fenedute deficit	tanq domino mortuo familia nimia licentia i.cor
dat: facile occurritur,Nam ex his alueis qui plures habet principes » ux u iigitur.Ifque tranflauas ad eas:qua: fme imperio funt:rector coni ituitar.
/	autem minore molefha in his domiciliis qua aliqua peffe uexatur:paucitas api/
um emendari.Nam ubi cognita eft clades infrequentis aluei jfiquos habet tauos oportet contiderare.Tum deniqj carei:qua femina pullorum continet partem ^ cidereun qua regii generis proles animatur»Eff autem facilis confpedu :quoni* fere ipfo fine terrarum uelut papilla uberis apparet eminentior:&: laxioris fifftI/ ia q fint reliqua foramina:qbus popularis nota pulli detinentur.Celfus quidem affirmat in extremis fauis tranfuerfas fiff ulas efle:qua contineant regios pullos. Higintus quoqj audontatem gracorum fequens megat ex uernaculo ut cateras apes fieri ducem ;fed in circuitu fauorumpaulo maioraiq fint plebeii feminis m ueniri reda fotamia repleta quafi forde rubri coloris :ex qua protinus alatus rex
figuretur»	,,
De condendo examine	eius fuga inhibenda»	Cap» xii*
T eff illa uernaculi examinis cura:fi forte pradido tempore fada erup e	rione patriam faffidiens fedem longiorem fuga denuntiauit Jd autem
fignificat jcumficapiseuadit ueffibulum:ut nullaitroreuolet: led fc confeflimleuet fublimius.Crepitaculis ateis:aut tertarum pleruc^ uulgo iacen/ Cu pitacu is	terreatur fugiens iuuentuf.Eaque qua uel pauida cum repetierit alueu
areis»	temfi:& in eius aditu glomerata pependent:uel ffatim fe ad proximam ft°n^
r	contu^nt:protinus cufìos nouu ioculamétu in hoc praparatu perliniat mtrin e
liniat	CUS Pra:dl<5tls herbis .Deinde guttis mellis refperfum admoueat.Tum manib ,
Pel •*	aut etiam trula congregatas apef recondat. Atqj uti debet adhibita certa cura.
ligenter compofitu 6c illitum uas interim patiatur in eodem loco effeidum a ^ fperefcat.Primo deinde crepufculo tranfferat &i reponat in ordine aliquorum^ Aduefpere	ueorum oportet:aut etiam uacua domicilia collocata in apiariis habere.
^cat*	nonnulla exammaiquxcuprocefTerint:ffatim fedem fibiqusrant in prox
eadéque occupétìquam uacuam feperen'nt.Ha’C fere acquirenda^ ac etiam te/ tinenda^ apiù traditur cura.	Remedia apiù laboràtiù morbo.	Ca. xù.
Hqtur ut morbo ueì pefìilentia laborantiba remedia defiderétur.Perti/ f	lenti® rara in apibus pernicies. Nec rame aliud : q quod in estero peco/
re peepimusiqd fieri poffk reperiomifi ut logius aluei tranfferàtur.
Morbo^aùt facilius Se cauf® ifpiciùtur:Si mueniùtur medians.Maximufque
uel minimus ànuus ea^. labor e fi initio uerisiquotithymali floret frutex t&: quo
amara ulmi femina fua promunt. Nàqj ficut nouis pomis ita bis primitiuis fiori
bus illecl® auide uelcùtur poff hibernà fame aiioqn citra fatietaté:tali nocete ciV
bo cù fe affatim repleuerintipfluuio alm nifi celeriter fuccurntur intereunt. Nà ^ Ullt
^ tithymalus maioiy quoq? afaliù uétré fbluit: Se proprie uulnus apiù. Eaqj cau
fa é;cur f regionibo itali®:qu® fint ems generis arboris cófit®;raro frequétes du
rent apes.Itaqj ueris prfapxo fi medicatos cibos pbeas iifdé remediis Se prouide/
ri potine tali pefte uexentur:6<: cù iam laboràt fanari.Nà illud : quod Higinus
maiores fecutus auctores prodiditiipe no exptus affeuerare no audet : uolétiba
tamen licebit expiri.Siqdé pcepit apiù corporeiqus cù eiufmodi pefìis inceflitì
fub fauis aceruatim ene<ft® repiuntur: ficco loco p hyemé repofita circa a-quino/
diù uernù cù clamétia-diei fuafent pofl bora tema i fole proferreificuineoqj ci/
nere obruere. Quo latfto affirmat intra duas horas cù umido alitu nidoris alata	apes teuù
funt.refumpto fpintu fi pparatù uas obiiciatur irrepere.Nos magis ne intereant uilcant »
qua deceps diefturi fumusisgns examimba adhibéda céfemus ♦ Nà uel grana
mali punici tunfa Se uino àmineo cófperfaiuel uua paff® cum rore futono pari
méfura pinfit®:6<: auffero uino ffuccata dari debent. Vel fi p le fruflrata fùt ofa
cade aqs pòderiba i unù leuigata Si fidili uafe cù àmineo uino fferuefadairnox Leuigata
etià refrigerata ligneis canaliba apponi.Nónulli roré marinù aqua mulfa deco/ In iecuefada
du:cù gelauent fbriciba ffufumpbét bbandù.Quidàbubulàuel hominis uri/
nà:ficut Higinus affirmat jalueis deponùt.Necnó etià llle morbus maxime eft
cÙfpicuusiqui horidas cotradafqj carpit:cù frequéter alia mortua^ corpora do
mittitis fm's efferunt:aha ftra teda ut publico ludu marito filétio torpét. Id cù
accidit arùdineis infufi canaliba offeruntur cibi: maxime decodi mellis Si cù gal
la uel arida rofa detriti.Galbanù ét:ut eius odore medicetur : icendi co uemt paf
foqj Si defruto uetere feffas fu Itinere. Optfe tamé facit amelli radix : cuius é fru/
tex luteus:purpureus flos.Ea cù uetete àmineo uino decoda exprimitur: Si ita ^rne *
liquatus eius fuccus datur.Htginus quidé i eo librojqué de apiba fcripfit: Arifto
machus inqt hoc modo fuccurendù laboràtiba exiffimat.Primù ut oés uitiofi fa
ui tollantur :& ciba ex integro recens ponatur.Deide ut fumigétur.Prodeffe etià
putat apib uetuflate corruptis examé nouù c5tnbuere:quis periculum fit ne fe
ditione c5 fumatur me^camé adieda multitudine la:tatura.Sed ut cocordes ma
neant ea^ apiù qu® ex alio domicilio tranffemntunquafi peregrin® plebis fub/
mouere reges debere .Nec tamé dubiù qn frequentiamo^ examinù faui:qurià
hs adoptione domicilia cohrmentur .oed òcici cum net aiau ucl «-cuo. fàuos fubuaamusiquo^: pulli ia fedes Tuas adaperiunt:	uelut opcu a
num obduétas caras erodunt exerentes capita,Ni li fauos [maturo ìoetu tra Phasedena. Ierimusjemonét pulii cd foueridefierint.Sapeétuitio : qd'graci
6	uocant : intereut. Siquidé cum fit hac apium cofuetudoiut pnus tantu cararum
confingant:qtu putant explere fe poffe. Nónunq euenitiut cófumatis opiba ex/ reis * ut examen conqrendi mellis ci longius euagatu lubitis ibnba aut turbini in filuis opprimatur	maioré parte plebis amittatiqd' ubi fattum é:reliq pau/
citas fauis coplendis n5 fufficit. Cunqj uacua carard ptes coputrefcant : & uitus
uehemétiusimpffumfauos fediba fuiscómoueat.Quod lilactu.e. ac lium delinqudt.Efl illa ci interitus : q> interdd còtinuis annis plurimi notes }puc .p ■	niunt:&: apes magis mellificiistq foetiba fludét.Itaqj n ormi li quibo é minor ha^
e,1IC11S re^ fcientia:magis frudliba delebantur ignorantes exitid apiba fminere : qua & u ent « nimio fatigata opere plurima pereunt. Nec ullis inuentis fupplemétis cum £e inuen is,	qUétate nouiffima reliqua interedt.Itaqj fi tale uer inceffit: ut & prata &C arua
fiorita abundent : utiliffimu eli tertio quoqj die exiguis foraminita relibis : pet rirvfTtnr alnniv evitus 6cludi:ut ab ooe mellifico euocata aoesiam fe no foe/
num uitio laborantium remedia.
Quid quoquo tpe faciant apestSd quid ea^ curator facere debeat. Ca.xini.
Einceps illa totius anni curafut idé Higinus comodiffime pdidit) ab Primu xqui/ d	aqnobio primo : quod menfe martio circa calen. yiii. apnlis in obaua
bid quando	parte arietis coficitur : & ad exortu uergiliard dies uerm tpis habétuc
duo Sc qnquaginta : p hos primum ait apes curandas eé adapertis alueis : ut oia purgametliqua funt hiberno tpe congefta eximantur:5<: araneis q fauos corra' puntdetrabis:fumus imitatur fabus incenfo bubulo fimo ♦ Hic.n.quali qu3^ dam cognatione generis maxime é apita aptus. Vermiculi quoqj q tine® u°ca^ tunitem papiliones enecandi funt.Qua: peftes plerunqj fauis adherentes dee ^ Curator ca/	fimo medulla bubula mifceas:& his incenfis nidore admoueas.Hac
ab rebus ra Pericl téPus quod diximus: examina firmabunt.-eaqj fortius opita US eis	Maxime ueto cuflodiédd efl curatori qui apes nutrit:cd aluos trabare ^ebe^tr
uenereis*	Unqj pridie caldus ab reta uenereismeue temulétus nec nifi lotus ad easfCt'f u3
etetl ^ll V Abflineatqj fereoitaredolentitaefculentis:ut funt faifamenta:& eoip oia ^1 ^ moniis a i * mina;itemqjfetentita acrimoniis alliiuelcepardcaterardcjj rerum
de qnquagefimo die ab aqnobio uerno cd lit uergiliarum exortus arca * V«
ftiaias incipiunt examina umba &Z numero’augeri, Sed Scnfdem diebj intereat:
4U1 paucas & agras apes habent. Eodem qj tpe progenerant in extremis pribo Fa/
^orum iplioris magnitudinis:q funtcatera: apes * EofqjnonuIIi putant efle re/ OePcri. ges.Vcr: quidé gta:co^ auctores oio-rpouo- appellat :ab eo exagitet neqj patia tur examina coquiefcere.Itaq; pcipiut eos enecari. Ab exortu uergilia^ ad folfii SoIPitium tiumjqd* fit ultimo menfe iunio circa o<ftaua parte cacti fere examinat aluijquo quando, tpe uehementius cuPodiri debentme noure foboles diffugiant,Cunq? paolo fol/ Examinant ffitio ufqj ad ortu canicula:qui fere dies. xxx. funt;pariter frumeta 3C faui deme/ a[uf4 tuntur.Sed ii quéadmodù tollidebeat:mox dicetuncu deconfeiflura mellis pd Ortuscanicu plemus. Citerà hoc code tpe progenerari apes poffe iuuéco pempto Democri/ l^, tus & Magomec minus Virgilius prodiderut » Mago qdé némbo et bubulis idé Quomodo n fieri affirmat. Qua ratione diligentius profequi fuperuacuù puto.-cófèntiés Cei/ oenerat apes fo qui prudentiffime aitino tanto interitu pecus iflud ad mitti: ut fxc requirenda Vetribus bu/ fit. Ve^ hoc tpe:36 ufqj in autùni aqnoéliu dedmo quoqj die alui aperiende fut £>ulis apes 86 fumiganda:.Quod cu fit moleftù exammiba:falubernmu tamé effecouenit. progenerari » Suffitas defde 66 afluatis apes refrigerare oportet : cofparfis uacuis ptibo aluo^ Alui fumiga/ 86 recétiffimi rigoris aqua infufa.Deinde fiqd ablui no poterit:pinnis aquila uel da. étcuiuflibet uafla alitis:qua rigore habent : emù dari. Praterea ut tinea fi appa/ Suffitas, ruerint euerranturipapilionefque enecétunqui plerùque inter alios morates api bus exitio funt.Na 36 caras erodunt Sc flercore fuo uermes pgenetant : quos al/ uom tineas appellamus,Itaque quo tpe malua floréticù efl eam maxima mul/ Tinea, titudoffiuasaneu fimile miliario uefpere ponatur inter aluof:&in fundù eiuslu Milliarium * menaliqd* dimittitatur:undiquepapiliones cócurrent. Dùque arca flamulam papili6es ad uolitent : ad urantur : q? nec facile ex anguflo furfum euolantmec rurfus logius ab fiàmulà. igne poliunt recedere : tù latenbo aeneis circa ueniant : ideoque propinquo ardor cófumuntur. A canicula Iere poli die qnqgefimù aréturus oritur:cù irroratis fio Aréluri ortus riha thymi 36 cunela thymbraque apes mella coficiunt. Idque optima nota emi tefcit autùni aqnodlioiqff é ante calemo&obris:quom odlauà pté libra fol atti
auri exortu arca aquinoftiù libra:ficut dixi fauo^ fecunda é exéptio. Ab aqui/ Aequinodiu noélio deinde quod cóficitur circa.viii.calen.odobris ad uergiliarù occafum die autùni qdo. bus.xl.ex flonba tamaricis 3c filueflrib frutetis apes colleda mella cibariis hye/ Occafus uer/ misreponùt:quibanihil éomnino detrahendùme fapius iniuriacotrifiatame/ oilmtum. lut defperatione rerum profugiat, Ab occafu uergilia^ ad bruma qua fere cóli/ Bruma rido, citur circa.yiu.cale,odtobris uel ianuariiu odaua pte Capricorni ià recedito mei	^
le utuntur examfa.Nec me fallit Hipparchi ratio:qua docet folfiitia 86 aauir
nrQ-^niC	nrtmtc ntlh-l (torMr\t>»	Ciri	- — 1 	»	1
cis ùmfidis ; quia & notior eft ifla tutus agricolis concepta opinio. Nec tamen „oLm!
^ H
Hipparchi fubtilitas pinguioribus ut aiùt rufhcorum litteris neceflaria ed.Ergo uergiliaru occafu primo ftatim coueniet aperire aluos: & depurgare gcqd imu/ _ dieft :diligentiufqj curareiqm per tpa hyemis non expedit mouere auttepetace Apnalumo re uafa4Qua' ob caufam dum adhuc autdni reliquis funtjapnciflimo die purga die»	tis domiciliis opcula itus ufqj ad fauos admouéda funttoi uacua pte fedis exdu/
fajquo facilius angufìis cauea^ per hyeme concalefcant Jdq5 femp faciendu eit etià in his aluis ; qus paucitate plebis mfrequétes funt. Qmcqmd deinde nmaru eft aut foraminù luto Sc fimo bubulo mixtis illimemus extrmfecus: nec mfi adi/ tus quibo commeent relinquemus. Et quis porticu protesa uafa : mhilominus cógeflu culmo^ 6C frondm fuptegemus:qtumq3 res patietur a frigore 6c tépella - j ^	o i m c	11 ^ i ipI intus inauctuctquse tpe ny
mudiciarum tamgeg nos n5 exifìimamus tpe hyberno fame laboràtibo.ad ip^cs a
naliculis : uel co tu fa mella 6>C aqua madefatìam ficù aridi:uel defrutu; aut pa / fumpbere.Quibj liquoribo munda lana imbuere oportebit: ut iniiflentes apes qfi. p lymphoné fuccu euocent. Vuas et pallas cu infregenmus : paulu aqua re/ perfas probe dabimus. Atq- his cibariis nó folu hyeme:fed etia quibo tpibus(ut iam fupra dixi)tithymalus : atqj ét ulmi l lorebut : fuhmendx funt.Poft confetta bruma diebo fere.xl.quicquid é repofiti mellis nifi liberalius relicftu cofumunt. Ssepe ét uacuatis estis ufqj in ortum anflun qui é ab idibus februaf ieiuns fauis accubantes torpent more ferpentu :& qete fua Ipiritum coferuant: quem tamen Svobombo li ne amittant: fi longior fames incefìferit:optima é p aditum ueflibuli fyphombus quamina im dulcia liquamina imittere:6£ ita penuriam temporu fullmere : dum ardun or/ mittere.	tus & hirundinis aduentus comodiores polliceantur futuras tempeflates ; Itaqj
poli hoc tempus cu diei pmittit hilaritas .-procedere audét in pafcua. Ni ab sq/ nodio uerno fine contatione iam paffim uagantur:^ idoneos ad foetum decer/ punt flores:atqj intra teda cóportant. Hac obferuanda per anni tpa diligentif/ fime Higmus peipit.Cate^ illa Celfus adiicit paucis locis ei foebcitaté fuppete/ re:ut apibo alia pabula hiberna:atq; alia pbeantur slliua. Itaque quibus locis poli uens tpa flores idonei deficiunt : negat oportere fmota examina relinqui?
Serotini flo/ bed uernis tpibo & pafiionibo abfumptisun ea loca tranffern:qus ferotims f lotv ___	DITC, t-rn/mfl Cr ^	_‘i__L.___	ic	Dì ina neri ^
lerru	™ -/----ex aliis tranfferuntur fcyrummec minus in ficiba cù ex reuq^
matutino eius partibus in hyblam conferuntur.Idemque ait ex flonbus csras fieri:ex
rore mella»' tu^no rore meba:qus tanto meliorem qualitatem capiunt: quanto fucun i Tineofifaui*	materiacsraconferà.Sed ante tranflationemdiligenter alueosinfpiceteP^
pinueterefque & tmeolos & labantis fauos eximere .Nec nifi paucos ^°Fan
rcferuarc^ fimul etiartl ex flore meliore ^plurimi fìant * Eaque uafa qux quis tranlterre uelit:non nifi nodibus Se line concuffione portare.
De mellecoficiendo:& quando caflrari debent alui.	Ca. xv.
Ox aere tranfadìo fequitur : ut dixirmelhs uindernia :propter qua to/ ^e^IS uinde fi*	tius anni labor exercetur. Eius maturitas ftelligitur:cu afaduertimus mia*
fucos ab apibo expelli ac fugariiquodeft genus amplioris incrementi Cmillimurri apis.Et ut ait Virgiiius:ignauum fucos pecusimune fine docflri/ Ignauu fircos ^afauisafiìdens.Namneq; alimenta congerit:&: ab aliis inuedlaconfumit, Ve/ p^us a pie/ runtamé ad procreationem fobolis conferre aliquid hi fuci uidentur infidentes fe pibus arcent Minibus : quibus apes figurantur. Itaque ad fouendam 8c educandam noua pro/ familiarius admittuntur.Exclufis deinde pullis extra tedia proturbantur. Et Ut idem ait: a prsfepibus arcent.Hos quidam pracipmnt in totum exterminari oportere : quod ego Magoni confentiens faciendum non cenfeo : uerum fauitia modum adhibendum. Nam nec ad occidione gens interiméda efl: ne apes iner/ Ad ocadioné tia laborent :qu^ cum fuci aliquam partem cibariorum abfumunt: farciendo dà/ gens, na fiunt agiliores : nec rurfus multitudinem pradonum coalefcere patiend um é : ne uniuerfas opes alienas diripiant * Ergo cum rixam fucorum & apium fapms committiuideris:adapertasaluosinfpicies: ut fiue femipleni faui fintdifferan/ tur:fiue iam liquore completi &C fuperpofitis caris tanquam operculis obliti de/ metantur. Dies uero caftrandi fere matutinus occupandus efl. Neque enim con uemt affo medio exafperatas apes laceffiri. Duobus ferramentis ad hunc ufum opus efl fefquipedaliuel paulo ampliore menfura fadtis. Quorum alterum fit culter oblongus ex utraque parte acie lata:uno capite. Aduncum fcalprum alte/ rum prima fronte planum Sc acutiflimum : quo melius hoc faui fuccidanturrii/ lo eradantur : & quicquid fordidum deciderit: detrahatur. Sed ubiapofferiore parte:qua nullum efl ue{libulum:patefadtum fuerit alueare:fornum admoue/ bimus tacftum galbano uel arido fimo.Ea porro uafe fidlili prunis immixta con/ duntur.Idque uas anfatum fimile anguria: oli* figuratur ♦ Itaque ut altera pars fit acutior : per quam modico foramine fumus emanet . Altera latior efhut ore paulo patentiore ac latiore: per quam pofiit afflan . Talis olla cum eri alueari. ^ obiedla; fpiritu admoto fumus ad apes promouetur:qu* conferiim nidoris im/ ^1<aoris Tatl patientes in priorem partem domicilii &: interdum extra ueriibulum fe confe/ ent:es" runt: atque ubi poteflas fadla eri liberius infpiciendi : fere fi duo font examina: duo genera quoque fauorum inueniuntur.Nam etiam in concordia foum qu*/ que plebs morem figurandi casas : fingendique obferuat. Sed omnes faui fem/ per cauearum tedlis Sc paululum ab lateribus adherentes dependent : ita ne fo/ lumcontingant:quoniamid pr*bet examinibus iter.Caterum fioura cararum talis eri : qualis 6c habitus domicilii. Nam & quadrata Sc rotunda fpatia * nec minus longa foam fperiem uelut forma quadam fauis prabent.Ideoqj femp n5 eiufdem figurareperiutur faui,Sed hi qualefcunqj fmtmon oés eximantur. Na
priore mefie dum adhuc Futa paHioniba ahundant:qmnta pars Fauo^Jpofierio re ai lam metuitur hyes: terra relinquenda é ♦ Atqj hic tamé modus no é in oiba
Scalprato fer trotinfecandi funt faui.Deinde (ubied;is duobus brachiis erapiédi atqj ita ^pme ramentoell di.Smauté tranfuerfitedtiscauea^inherétituncfcalpratoferraméto éopus : ut opus*	aduerfa fronte impili defecentur.Eximi auté debent ueteres uel uitiofi: & relinq
maxime integri:ac meile pieni. Et fiqui tamé pullos continent:ut examini pge nerando referuétur. Omnis deinde copia fauo^ cóierenda é in eum locu : in quo mei conficere uolesdinendaqj funt diligenter foraminaparietum: & feneflraru; ne quid fitapiba pemiihqua: uelut amiffas opes fuas ptinaciter uefligàt: & pfe/ r «	. . cuts cofumunt.Itaq’ ex hifdem rebus fumus et i abdito loci faciendus:q propul
Caitrataialm fetintraretenta-tis, Caflrate deinde alui fiqux traTuerfos fauos in aditu hébunt couertendse erut:ut alterna uicepofleriores ptes uefiibula fiant. Sic.n.proxime cu caffrabutur ueteres potius fauriq noui eximentur:ca:raque nouabùtur; qus tato deteriores funt:qto uetufliores. Quod fi forte aluearia circuflrudta &C imo/ bilia fuerint:cura: erit nobis:ut femp modo a po{leriore:mó a priore pte caftren/ tur .Id que fieri ante diei quinta hora debebit. Deinde repeti uel pori nona: uel pofìero mane. Sed quotcuque fàui funt demiffi:eodé die du tepent mella colice Saligneus q/ re S°ue,nit ’ ^abgneus qualus uel tenui uimine rarius cótextus faccus iuerfx me/ lus inuerfe tX “mi“s;£lualls eft quotiinu liquatur:obfcuro loco fufpenditur.In eum deinde mete fimilis, carPt^m congerutur faui. Sed ad hibéda cura é: ut Teperentur ex partes cararum * qua uel pullos habet uel rubras fordes . Nam fut mali faporis & fucco fuo mella * * n r	corrùpunt. Deinde ubi liquatu : uel in fubieétu alueum def luxituràffertur in ua
u eus u ^ (i£qi]ia:qUJE paucis dieboapta fut:dum mufleus ftudus deferuefcat.Ifque fa/ r US* r ™ pius lingua purgàdusé.Mox deinde fragmina fauo^:qua infaeco remanfemt: mgu a*	retradlata exprimuntur. Atque id (ecuda nota mei def luit:& ab diligentionbus
feorfum reponitur :ne quod efl primi faporis hoc adhibito fiat deterius.
De cara facienda.	Ca. xyi»
Aera fruétus quis aris exigui:no tamen omittendus efl: cum fit eius c	ufus ad multa neceffarius, Expffa fauoiy reliquia : pofleaq diligéter
aqua dulci piuta funt:in uas aneum coniiciunt * Adieda deide aqua liquatur igmbo.Quod ubi fadìum é:cara p fìraméta uel iuncos defufa colatur* Atque ite^i fimiliter de itegro coquit :& in qs quifque uoluit formas : aqua prius adieéta defu nditur i Eaque concreta facile é eximere:qm qui fubefl humor:non patitur formis inharere ♦ Sed ia confiimata difputatione de uillatias pecudibus rftr EaTfll’onibus 1 V* reliqua nobis ruftica& re^ pars fubefl de cultu horte^ Publi Siluine:deinceps ita ut & tibi 6i Galiioni noflro complacuerat : incarme11 conteremus*
Ora*
Lycii IVNII MODERATI COLVMELLAE DE C VLTV HORTO/ «■VM CARMEN LIBER.XL PRAEFATIO.
OENORIS TVISILVINEiQVOD STIPVLANTI
fpoponderamtibiireliquampenfiunculampercipe* Nam fu f	perioribus decem libris hac minus parte debitu : quod matu/
re perfoluo reddideram.Supere^ ergo cultus hortorum fe/ gnis ac negledus quondà uetenbo agricolis muc uel celeberri mus. Siqdem cum partior apud prifcos eét frugalitasilargior tattien pauperiba fuit ufus epulaniIad:is copia: ferinaque ac domefìicarù pecu/ dum carne:uelut aqua frumentoque fummis atque humillimis uid:um toieran t’bus.Mox cum fequens &C precipue noflra atas dapibus libidinofis preda con/ fìituerit. Coenaque non naturalibus defidenisifed cenfibus aflimentur: Plebeia pauptas fummota preciofioribus cibis ad uulgares compellitur. Quare cultus hortorum:quoniam 6C frudtus magis in ufu eri:diligentius nobis q tradiderunt maiores : praxripiendus efl.Ifque ficut infìitueram profa oratione prioribus fub/ ne&ereturexordiis:nifi propofitum expugnaffet frequens poflulatio tua : qux peruicit:ut poeticis numeris explerem georgici carminis omilfas partis:quas ta men ut ipfe Virgilius fignificauerat:poft fe memorandum reliquit.Neque enim aliter iflud nobis fuerat audendum: q ex uoluntate uatis maxie uenerandi: cu/ ius quafi numine mffigante: pigre fine dubio propter difficultatem operis : uerù tamen non fine fpe profperi fucceffus agreffi fumus tenuem admodum & pene uiduatam cprpore materiam:quai tam exilis efbut in confumatione quidem to tius operis annumerari uelut particula poffit laboris noflri : per fe uero & quafi fuis finibus terminata nullo modo fpeciofe confici. Nam & multa funt eius qua/ fi membra:de quibus aliquid poffumus effarritamen eadem tam exigua flint: quod aiunt gracriut ex incomprehenlibili paruitate arens finis effici non poffit Quarequicquid eft iflud:quod elucubrammus:ideo propriam fjbilaudem no uindicat:ut boni confuiat:fi no fit decori prius editis a me fcriptorum rnonume/ tis, Sed iarn pr*fari definamus.
IVLII POMPONII FOR.TVNATI INTERPRETATIO IN CARMINIBVS COLLVMELLAE Emorabiles horti m fabulis narantur f ui(Te hefpendurtinn qu.bus noti poma quide aurfa. ed m tantu okafiriuimerunt.Anteoisueroregis &akynoinauficS puella: patns fadulis celebrati fant.Reges	hortcafi cutx iQteati facre.Tarqmnnis fuperbus (j> horto deleoatu^ w.i
ponfum excifis liliisrad filium io
dicat. Iti.xii, tabulis horti mea	Ortorum quoqj te cultus filume docebo*
tionóuilla^habetur.Epicurus	Atqjeaqusquondàfpatiis exclufus iniquis.
prunus hom magifier exiltiatus	^ ?i	r * q*	,	« •
eft.Quare his exemplis pricipes: Quom caneret latas legetes 8c munera bacchi & fiudiofi hoies hortis incubere gt te magna pales : necnon ceiefìia mella *
Virilius nobis poft fe memoranda reliquie, ueaetiattributae:cuius iucundo Principiofedemnumerofoprabeathorto, numine auxiliate ad interpretano pinguis agenputres glebas relolutaqj terga, nemueniamus.Quaex Pipio:	2eri£.&f0flTusgraalis imitatur arenas,
tituUhont^nó^deralbexcèrpfìus Atque habilis natura foli:qua gramine lato In proem io relictas a .P. Virgi. Parturit ; 6C rutilas ebuli creat uuida baccnas,
Nam neep ficca placet s nec qu* flagnata palude. Silutnus exigebat: urgebatq? etia Perpetitur querula icmper conuicia rana facile laudis cupidu.Virg. tamen Tum qua fponte fuafrondofas educat ulmos
Palmjcburqueferisl^atm&aiperafiluia. dem fpatiis exclufus iniquis.	Acrados : aut pruni lapidofis obruta pomis,
Praetereo atqj aiiif pofi me me Gaudet : & imuffi confternitur ubere mali,
motida,reliquo Multipotteri Sed negar Kelkborosr & noxia oalbana fucco: tati tnbumqua adeo digna puto:	v7	&	, ,
ut agricolationis fuae terminos po Nec patitur taxos nec ftrenua toxica fudat,
nat:n<5 ergo iniuria hoc negocium
COtonis omoriDmep at-umuuuuuo	---------------------------------r—
poetica magis decora fabulisiqrudico^obferuatiom' :autdiligétite:nos tamépro mterptatóe dicemus.
Aiunt muliere fpecie pulcherrima noie meliffam ioué i ape conuertifle.Homerus ex fcabronib natas dicit:quas Ngmphs phryxonideseducauerunt.Mox i cretenfiantro louis extitilTe nutrices : & pabula diuinitus fortitasìqba infante educabat.HocVirg.indicat ingens. Didxo cxli regé pauere fub antro. Et io qua regione nata? fintraci agricolas minie ptinetran in thedalia fub ariftheoran i infula tearan eritrei tpibus fub monte himetioian in creta fub faturno:ur menander ait.Nec ad nos ptinet perferutari: utru ut alia aialia gingatur.-an ex florib progenie ingrant.& utru euomant meban ex alia parte edatur. Pr’1] cipio fedem.Eligatur ab olitore n5 macilentu folu ac flerile: cui facile terga .i. cefpites in fuperficie reto1 uamur.Numerofo:ab numero herba^&cu fit foffusageruta teratur ut fit inftar gracilis barena: : uel l‘
pafcecet. Et noxia’galbana.Ncgat & galbattum herbam adeo ipfo olfatti acrem ^'nidore férpeotes fu gat.Neget & taxos moel}as:& funebres arbores.-quibo theflàlta docente Plinio tnaxie abudat. Qqaru umbralac & fuccus Ijetù affert:unde toxica:quafi tax/cafnutappeIlata.Fumus etiataxi muresnecat. Neget maadragora:qux natura quanda cu hoibus mixtam habet cu & mas fit & foemia.Ea fofTuri ab auerfante uento cauét.Se ocafii fpedat prius tribo circulis gladio fepiunt. Visdas in poculo fónifera eli:
acétolfatu. Cicuta ut Pl^.fcribit
Quamuis femihominis uefano gramine foeta uSéepSa^atéfdlSlT Mandragora: pariat florestmoefìamque cicutam*	Exea illiti tefles.-Sdoca circa pu
Nec manibus mitis ferulas nec cruribo a:que,
Terga rubitfpinifqj ferat paliuron acutis»
Vioni quocjj fiat amnes:quos incoia durus*
Attrahat auxilio femper fitientibus hortis.
Aut fons iliachrymet putei non fede profunda :
Ne grauis hauOuris tendentibo ilia uellat.
Talis humus uel parietibo uel lepibus hirtis.
Claudatur: neu fit pecori neu peruia furi.
Neu tibi datdalea: querantur munera dextra:
Nec polycletea uel phragmonis aut ageladze.
Arte laboretur : fed truncum forte dolatum Arboris antiqusmumen uenerare ithyphalli Terribilis membrijmedio qui femper in horto'.
Inguinibus puero predoni falce minetur.
Ergo age nunc cultus : 8C tepora quajq; feréd is Seminibus qux cura fatis:quo fydere primum Nafcantur flores:peflique rofaria gemment.
olitoribo aqua hauriétibp é: & fic
nò facile locus irrigatur.Cingàt loca horto idonea uel parietes uel fepes.-qua: hoc modo fiut platant' fam buci fpatio triétalidde femina rubore oblogis iferta pafiillis ordinati ponutur:fepé memo tacuit oc turi qc pecori inuia:po(i trinatu gaudet fmaulis anis rubi aduri:& aduflióe afpiores erupunt .Uedalus ingenio fus fuit iter fidores laudatus pueros fuos diflrisentes fe fecit.Huius dadali munera itelligit munera :no ii
bertaté ueneré cohibét. Cicuta: ad uerfatur uis pericampi herba: fi milis papaueris cu feruétiffima fit acét fungis fimile remediu affert & panaces & thus. Femila: pu eroiy torméta fut. Sacrata? tamen libero patri.-afinis fapidiflfimse fut ceteris iumentis ueneno: i5 afinus grata hoflia baccho cadit. Ru bi: fpinofo dorfo cruriba noxii fut uificddi& ftringédi habét. In radiciba rana nutriunt: qua ex fuo noie rubeta dicut: ideo ad malefi/ eia magicis auxiliii pftat : decodi lamé i auflero uino détes firmant. Efl genus rubile? rhiofam gigit.
Paliuron :aphrizuiton uocant genus é fpina:: & efficaciffimu co tra ferpentes. Vicini quoqa fiat amnes:fit horto uicinus fiuuius: aut i eo fotes eriipant. Aqua enim alimentu herbis pbet. Puteus i horto &fi utilis: multo tri labori
té fe Se nudu talo inceflènté. Phragmo:fculptòr Se pidor fuit.ergo opa phragmonis & agelada: Se po lideti & dedali frétatis nò querat rullici: fed locét i medio horto imaginé priapi i trucq expfla ut etiam mo net Tibulus cu ait: Pomofifqj ruber cullos ponatur in hortisTerreat ut faeua falce priapus aues.Columel la nò priapuTed honefiiore uocabulo Ithyphallu noiat.-priapus filius bacchi 8c ueneris fuit : qa uinù ue nere cit.Nuc eg^ptus Ithiphallu noiat. Alti thiphòamt Diodorus fcnbit:hic deus putatur facratus ab Ifi de cuinterépti mariti ofyridis mébra oia legiflétmufg repit uirile mébru :iò téplu huic ,ppe nilu (latuit cu facerdotiba. Ergo age:tps fatòis dicit.Pelìu opidu i lucaniaicuius moenia f>pe mare magni fpatii adhuc «egra uidétur latitudie Si altitudie mirada:a tufeis còditu pofiìdonia dixerut:& eius finii poffidoniatem poìlea romani miffis huc colonis ampliauerutmt ait Strabo.Hic rofa fere albicas bis ano puenifmaio Se feptébri. Fodit hortus poti occafu caniculx.Stellx cu occidui finguf a poetis ad oceanu potus <Ta iuif felCanis hic ut feribit Iginus:erigonis fuit: & i ligua habet (iella una:q canis appellat' . In capite mia qua nónullifyriódicunPljmius utfi refert aqlones àtecedutdiculaeexortu:quos(pdromas appellat pod ex ortu idé aqlones cóftàtius fpiiat ethelias uodt.Ontur.vii.calen.augufli. Occidit fed nò tota po(l .xl dies
Du bacchi naxios andof.corona dicir.Àriadna corona dono acccpjr a Thefeoride nupfit libero patri: & pofi eius morte li ber pater corona i cacio collocauit. Alii dicùt hac corona dedilTe bacchù Ariadna::cu ad minoé i creta uer,it:alit dicùt corona futffe data a uenere baccho i nuptiis deo^.Hsc càao & leone ex oriente occidit.Exoritur cù fcorpio habet fiellas noué i rotùdo difpofitas.Alii dicùt hanc corona otiri i no nisodlobris. Celeret: ga fol rppter breuitaté diet^ celerare uidet Atlatides:uergilia::qua:i6 tnetuùt ortum folis .qa.xi.kalé.nouébris
ani filia ait F'nus* ut alii ^deucalio Q^° ^acc^1 genus:aut aliena fìirpe granata nis filias habuinx^qùae uno uo Mitis adoptatis curuetur frugibus arbos; tabuloatlitidesdicùt.Ve^qntj Pierides tenui deduate carmine mula:* ex his hyades notatae a fratre : qui Oceani fitiens cum iam canis hauferit undas.
Et paribus ntan orbem Iibrauent horis, didxuergilia:dicunt:ga cùuere Quom fatur autunus quailans fua tpapomis exoriùtur: ita ea^ exortus xfìaté Sordidus 8ó muflo fpumàtis exprimet uuas ;
Tumm,h,ferrarouer(erurroborepa[, filia: Hyfefex Boetia:& funt fep Dulcis humus : fi iam pluuiis detolla madebit; té:una ueroqa fifipho nupfit non At fi cruda manet calo durata fereno ;
?aVu matVfumqu^poft dùutam Tum luffi uemant declino tramite riuu troia fparfis capillis lugendo i co Terra bibat fontis & hianti compleat ore:
T^uod C nec cali nec campi co petit humor : tìas	idé impite noflri Angeniumq} loci uel iuppiter abnegat imbrem:
fuculas dicunt a foiba. Ego puto Expedietur hyems : d um bacchi naxius ardor qm foes luto gaudeat.H^ puells Aequore ceruleo celeretur uertice mundi
&coTlocàt?ieffigi?tauri plSi ^olls ^ ad.uerfo metuant athalantides ortus: indicat. Trepidus fugit chelas Atq; ubi ii tuto necdù confifus olympo. fcorpiu dicit:cuius prima ps dicu Sed trepidus profugit chelas & fpicuia phoebus tur chela:: fol igreditTcorpiù. xiiii	negat tergoqj eroti ieflmat eq uino
breuesdies fugere uidet fol : & q Neleia plebs generis matri ne parate falfae; fugit fignùpbet timoris.	Spica Ifla promethea genitrix fuit altera cretae,
!a phoebus dira negat: fole igredi Altera nos enixa parens q uo tempore fauus
Tellurem ponto merfit neptunus & imum
tràturchproné:alii ut lunius igius Concutiens barathrum Ixtheas terruit undas aitfuififecrotù filiù euphemis nu
tricis mufa^:& habitalie i parnafocum mufis:& uenationiacerrime incubuiffe:unde & ufum fagitti^& equo infediflè.Pofl morte peiba mufa^ a loue iter affra relatù:& uaria forma cófcriptù. Eqna fptet equhfagittis qa uenator:cauda fatirica: ga camiimba fatira exercuit.Coronl hét i pedtba (irlhp.vii.pKP5 ocadit:exothur direcSus. Fefrinat :adhucéieadéfidione:qa ,ppter breues dies fellinare uidetur- & go ubi hyems efr o coloni minime parcendù reor. Falfe matri.i.tcme. Falfx:qa fine cultura do mu te parit.-fobiugit poflea terra' fuilTe géi rice' nofira'.Prometheus ex luto cretaceo hoiem formauit: pater deucauonis hlius iapeti:q foit unus ex titaniba: Diluuiu fuit unu Ogygio rege:de quo famothraces fai^ Ugygtus utt rex i thebana regióe:qué ut ait Varro:ferùt códidifìè thebas Boetis. Aliud diluuiu fu^
tetra; ni ^.mio^ote aefatigamiir:poflea cù plni'ttpsgetcfuadet. Cimiidétìsafatri. Comas fupfidetn
•	(i- UIric*e’ Cudlruiamoratia.dia.n.cudaticu no opus cxegit;mTi iminéte h^eme. Ranra&clatra:
'-a agricola^ funt ad pcdédos agros. Vifcera:radices herba^ dicit:qus ad fer ilitaté amputada: fùt. atns.i.terra£:ut plvnms li.n .Seqtur terra cui uni re^ natura: partiu eximiae ,ppter merita cognome indi
laius ^^terns ueneratóis.Nos nafcétes excipit: natos alit: femelcy editos fuflinet: & femp nouifllme com
plexa gremio ia ab reliqua natura
Tanoj Smul ftygium regem uidere trementem	p“l° ^	fcpS
*	actaratcum pelagi ftreperent lub pondere manes» holepculToapliusnon recipit : &
^°s foecunda manus uiduo mortalibus orbe	*T-Lucretius fic ait li.v.Q uare ét
Lx°generat:nos abrupta: tum montibus altis Deucalionea: cautes peperete: fed ecce ptiriorj^ternufque uocat labor:eia age fegnis Pellite nunc fomnos:& curui uomere dentis
uiridis lacerate comas :iam fcindite amidtus :
Tu grauibus raftris cundlantia perfode terga ♦
Tu penitus clatris eradere uifcera matris Ne dubita: 6C fummo frequenti cefpite mixta Ponereiqute canis iaceant urenda pruinis»
Verberibus gelidis iraque obnoxia cauri»:
Alliget: & fauus boreas :eurufqj refoluat»
Polì ubi rhyphea torpentia frigore bruma:
Candidus apnea zephirus regelauerit aura »
Sydereoque polo cadet lyra merfa profundo»
Veris Sc aduentiim nidis cantauit irundo Rudere tum pingui folido uel ftercore afelli Armentiue fimo faturet ieiunia terra, ipfe ferens olitor dedudtos pondere qualos Pabula nec pigeat feffum prabete nouali Immundis quacunqj uomit latrina cloacis :
Denfaqj iam pluuiis durataqj fumma pruinis Aequora dulcis humi repetat mucrone bidentis :
Mox bene cum glebis umacem cefpitis herbam
atqj ét materni] nome adepta terra certo tpefudir.Can is iaceat uréda pruinif.fiiguf ut ardor urit efficitqj adufiioe fertiliores glebas : ió cifal pini cinere maxie(pba't i flercoran dis agris. Canis:ga fngoribo 3c gelicidiisalbefcit.Supfides tellu ris iire.i.impetu & uiribaide uétis fic Plynius:fubfolaus uétus é qui fpirat ab oriéte aqnotSialis : ab oi Iu brumali uulturnus. Illu graeci aphelitó:hùceu^appelllt:a me ridie aufler ab occafu bruali aphri cus notu & libanu noiant.-ab occa fu2eqnoéìiaiifauonius:ab occafu folftiali chorus.zephirum & agre fié uocàtta feptéttionibD feptétno: iterqj eu&exortù folftitialé agio apud eos didus Òc boreas. Ri phei mótes fub feptétrione ultimi: unde credùtfpirare borea q maxi mas hét hyeme uires.zephirus fpi rat ueredyra ca’dir.iiii.nonas febr. aliq uolut kalen febr.& nodu qri & occidui terga leonis. ur lunius Iginus:ait Ouid.in analiba illis. Illa node aliquis tollés ad fgdera uultum.Dicetubié hodie q Igra fuintheri:duq3 lyram qrit medii
orpheo mula: i calo lyra collqcauere. Alii dicut eé lyra arióis cytharedirq fuit ut Herodotus meminit ii.t tpe cipfeli tyrrani conthiaci primus cium cythari(ìa^:hyrudo nuciat uer. Rudere:ruder ifirumétu fimi leftypbotericudueheda Hercora:&jtnùditiasidóeu. leiuna:^»macilétia&fterilitateterrx. Qualos*
OTmoapo“j& alL^tebraSaìéS"’^graa dia»hipponfCm. Hiac^hiacyntucóo» tat fabula duplex ludii pfercfeiuf
quéapollodilexerat.aut ex aiacis (^ontundat marra: uel fradìi dente ligonis.
cruore editi fòt h,ac^tl.Putria maturi foluantur ut ubera campi difcurrédo : ut grxca^ litteraru fi	,. rij r ir
guralegat ifcripta: (puenit maxie Tunc tritura iolum fplendentia farcula fumat:
igallia:cuiusradtx é bulbofa.Sut Angufìofque foros aduerfo limite ducens.
ata^ RW&» in obliquum diftinguat tramite paruo. fed purpurea latiora folia (Imm a Verum ubi iam puro difcrimme pedìita tellus radice carnofa exemit: unde hia/ Depofito fqualore nitens fua femina pofcit ; combina uelìis appellata : maxia pm *t & m uar{os terrefìia fydera flores
«SSquLTutìnq Candidaleuco.a& flauennaluminacalth*
(Puenit:catterai uere. Rota nafcit Narciflique comas : & hiantis laua leonis fpinamelius qfrutice:eius genera Qra ferucalathifque Ultentia lilia canis
pSaSeiuTcuTafartóSirnS Necnon uel mueos uel caruleos hiacynthos : color:trachina:albidica:cétifolia: Tunc quae pallet humuquae fródens purpurat auro
Ponatur uiola : 6c mmiu rofa plena pudoris. iferunt‘’:&utrgiesdecét.ió &pu/ Nunc medicaipanaces lachryma fuccoqj talubri: dorè pfeferùt. PahacefuttPlyni, Glaucea &i profugos uidtura papauera fomnos :
Spargitetqu^ uiros acuùt armant® puelUs i wrchiróraliq liguflicu ex ghe Pa Jf m megans uemat genitalia lemma bulbi:	.
naas.-uolùt.panacesex utrotj tpe Et qua- Iella legit getulis obruta glebis, ieui& fubadaterra leuiraro ditfe	qUS frugifero leritur uicma priapo:
rif.Inuentt & eius gtiis q pipis fa gxatet ut ueneri tardos eruca maritos :
Eqi“guiia™otita mfa1! lam breue cherepolum.-Sc torpéti grata palato
& ubicg fuauius é fatiuùiftluefhriù herba^ unii genus erratica uocat
lis cyjsoreuiiis radix appellatur zinzibef.aptidnos imntatis Irisgengibér.-alii dicunt eélothó Eruca-tota «eneris é eius et femé fcorpióis aranei murifq^ uenenifmedetbefh'olas corpori inafcétes arcet:i códiédis ob foniis mici faporis é.-létigines ex aceto fugancicatrices reducit ad càdoré cù felle bubulortefiate fiue hgeme fata facile erupitdaduas tépando algore mifcet :ió olitores cu laducis uédunt.Eruca feriturprope pria/ pi fiat uà: qa cu calida fitrueneré icitet. Frugifero.i.abùdanti.Cheropolù ipo uocabulo pcipit:& fignifi/
cateffepbreue.i.ga frondibo la/ .	,.r-i i o rrt.-	xuriat & no uirgulto: qf a foliis lu
v^icoreanam tenebris frodens lacftucula ubrisr	• -
xuriàtiba nome accepit. Inthiba Aliaqj infradis fpicis i6c olentia late	ipatiétiora frigoris funt g laduca:
yip.catquxg, fabts habilis fabnlia mifcet.
lam hferjaffynoqj uemt qua: iemme radix	ferfltur u^no t^e;uItim0 uere pia
Sedtajqj prxbetur madido fatiata lupino *	taetràfferùtur:& erraticu inthibu:
Vt pelufiaci proritet pocula zythi,	q^ggptii cicoria uodt. Alium
*r- ^	^ j- i	^	wot-rp*	p ftmplex 1 fcnbit ut Pompoms
Tempore non alio udì quoq? taigama merce.	afTeritetufius fernet ; ió uenenatis
Capparis 6C thfìes mulse ferula-qj minaces	medet'.Hmc .pximu é ulpicu: qd
Plantantur♦ necnon ferpentia gramina menta::	qdàaliùpunicu uoca't.Spicas ha/
Ht bene odorati flores fparguntur aneti.	_
Rutaque palladio bacche uictura laporem,	palmarii ftc & fpics alii leuiter de
figutur. Qus:q$fabis:uno uet
fu dicitcodiméta multa:fifimb^ ferpil!u:nepetà:pulegiù:timu:ùe^ic5diédis fabts hac adhibétur: ftfim bru ferpillu cù porro fediuo:& liquamie uel oleo. Apnius tamé aliter códit-.fed magis faluti cj fapon con/ fert.Plpn.lomctù fabatiis mifcet.funt &.n.fabce cóuiuia fabto^.Siter:T pberius carfar nobilitauit ciba att nis a germania flagitas. Gelduba: caffellù é rhenoiminès ubi generofù fifer nafat:ex quo uf frigidis co uenire locis.cogtur ide neruus ex eo facile extrahit :pofìea mulfo ifert’. Afyrioq.? uenit. Segtur fpriaca radix ab bortis fpnoiy tràflata.ide fmerbiù multa fprio^ olera.Cluod fpria fìt i hortis opofiflima. Huius gnis é rubra tingédis lanis apta: faxofis & afpis locis nafcés:pcipue tràs euphratccaule ferulaceo tenuique:
ut Plp.fcribinzitù & cemafià:fed Diodorus de zito latius prinio&.vjib. Ferùt bacchu i PcSr'3 ufum nini doctuflè.& ubi caeli flatus: & natura terra: uites no ferret:pqtù ex hordeo co ca P	r
ferenté:qué nónulli zitù dicùt.Hoc & ofvris prius i xgypto docuit:& i ihracia:m iq? uqy •	Y
^ ujatfrars
ti pte é:q auguflanica é noiata ppe thebaidé.Pelufiù urbe còdidit peleus Achillis paté	u
luflrajioné lacus:g alluit pelufu moenia.Eo.n.tpe peleus furiis agitabat :qa fratre foco iteremerat: & pus
zitù cupit:ga nullo alio tge uilior é falgama. Capparis ferit" i ficcis locis area circù effofla flrudis uudi^ aut ex natura ripis:aut ex artificio lapidù: ut luxuriari pmittat :rtrangulat eni loci fertilitate: aliate floret:ui tet et polì tiergilia^ itstuù- Inula fuoafpeélu ac natura trifìitii affertnentur iterualo cjuadràtalitac fteteo ratoIoco:i fruticecrefdt:radiciba ferpit ut harùdocómanducatia ieiunisdeliba,pdefl eius radicis fucus:ti neas pellit:ftcca i ù bra cù thuris farina tulTfentiba-.pdefi & uenenatis morfiba obftflit.Cerulae.pedagogo rum feeptramt Martialis ait:& pueris timori funt.Senio .ppter leuitaté adiumétù pflant.Q uibufdà i locis P nutriméto ignis fumis:& folTifadmouent'.fubfelliaex his ét fiùt:ea^ femécù caule ante maturitatem ci bis adhibet”: fi cù meile fumit :cibus talis ftomacho utilitate pbet.Caput tamen grauat: irata hpemé negli gùt ferulae.Prometheus his ad fole adadis: mortalib3 igne reflituit. Miothae.-mons é:ut Arabo meminit: didusaplutóis pellice:quà.pferpinai herbàmétà mutauit.Huic piatodomu amoris petéti uirile mébrù nradidit:qd’ a fe métulà noiauit.Sed Pl^n.ait méts nome fuauitas odotisdedit.graeci mità noiauerùt.uf<5 dea méta q méfas grato odor geurrit:(erit melius furculoqfeie. Anethù & anefùmt culinas: ac medico lù offtdas excitetferit:quéadtnodù fitpilhinis calidàhabétuitnuenenisaduerfanté. Ruta: :uis uenena
uicé pftat:ac efcà fapidiorem facit: qd*uenenisaduerfet : argumétoé 5e qUX lacelTenti fletum factura fynapis mu(tela cu id cibi pguftet: P“S"a	0l[eris pulli radix lachrymofaqj cepa
Sd^adtaìdSapìla*"'1' Ponitur:& ladls guftus con*at herba
K'acS Tum quoqj confentur toro qua plumna tetra motiia ut lachrymasciac comedé/ Orbe uirens pariter plebi regiqj fuperbo ti:planta melius tràffert «Pythago pj-fgonbus caules ; 8c uens cymata mittit»
nmikt|lfSSnferCLlaS Quspariuntueterescefpofolittorecum* eiusi pulmétariiseft: cu i patellis Qua: marrucini qua: Tigna mote lepino » decoqt-Semetritu admixto mu/ pm2UIS ltem capua & caudmiS fàuabus botti:
fruiipTululfic5feéHonéguftu0fua Fontibusód fcabiacelebres; &£ uefuuia tura: ué efficit:qua urbs noftra hyeme
utit :nec decrefcit fi adiicias cinama & cariophales.Smapis & filuelìris é & fatiua. Gius atr^ ad mace/ rias feri gaudeuqa ùbra fouet :fi alternati frutices legeris i uno quoqj loco cóualefcit.& fi radicitus no enei las: suo durabit. Pulli.i.atri.Terra pullà nigra dicimus: & pullatos ,pceres a colore uefhu. Cepa icre
^	vt*».*^»»** V'iiat.u	valila
paty & alio^ & ulpico^ aqua falla & tepida pungant' & ficco loco bores obiiciùt :diu durat. Peregrina fuit lepidu:pfert’ & arnulse & origano:cù frutificauerit poli fationé:ad terrà padit:&flercorat:qa folet ui/ olétia hvemis emori: ufus eius nó nifi cù ladie qd* reddit.-fapidius.Plynius ait lepidu ni facit cute emundat cu cara & rofaceo lepras toIht:S£ ulcera cicatricù.dentiu dolores alligatu brachio cópefcit.Columella dt/ cit q. lepidu deiicit figna & ulcera q mulieres fibi ex fucis fecerut. Noie graio.qa leprà tollinq grsce le pislepidos df :& ulcera faciei ex fucis fimilts uf leprofe forms.Poflea feréda é braflica:qua & nobilibus feruit & plebi:& hyeme caules emittit.uerno tpe cimata ide defcribit brafiica^ gna.M.Cato triafgna póit 'i illa ftmplicitate feptébrina latis foliis caule magno. Apia q é crifpa. tertia minutis caulibacerria oium lenis uocat.pofiea brafììce medicinas enumerat.qba folis utebat illa aaas.io accepimus populù ro. qngé tis ànis remediis tifi ex braffica ufu: uolumé ex ea crifipus edidit.Et pythagoras partius celebrat .M .uarro j)bat.Plyn.ruflicitatis amator laudiba affert arcg graccos feptébrina appellare a:lià:&apii fimilitudie folto ru apii didli oliuaculi dicere leué caribé:ferit tote ano:& polì cimata cauliculos educinquos Caeiius api tius ,pbat fapidiffimeq; códit quo demu apponete Drufus ce.Ti.catfaris, f.fafiidtuit nó fine parétis cafltg3 tióe.duod é qd* perierit gula:ité apitius fapidioris ganete cópofttor pla'tida brafiìci iubet i fimo afmino: fùt alia: fpés:cùanafeffili folio:capitepatuloiaricianuerofiorib & excelfioriba foliis.Triziana bis itopo labili iìnpédio:p5pe!ana .pceriore caule: & ifra folia cralfefcit frigoris ipatiés.-brutia grandtb foliis hp°tc
«A.i^i^vjudUtdULind’dUull. OC LKDlinind.OC IIlCrclli»CX dntliJd»VJ UU 1 LUUdLiCflCU iuuwwit» -
dx fetit':é & braffica filueflris:q maxiecatoni celebrata.Stabtana uero ad furcas caudias:tenerria é PteD° péfts tytfuta uefeumaamarior.Sedtterdu gratior.Marrucia rubrapaulu:paucis foliis:fignia breuiorc« ^
io & futi
lo.oeapauiupternaxmtnustapit.Uamameifale&oleo tabefaaacodiutihaitiDtiaa totu-» ‘ -reìlé àbaxk hoc nofiris italis nimtu gracili palato fafhdio é ututur tamé & alig ina italii:auosan italos apf
--* vaiaci. Wv i.u Itiucnui UdlliLU CXIlDl.UBtLU-R	v.tn\.Lji\^v_iì u v/pu3« iV.vdft.
rucini populi fut i regióe marfo^:ur. filius li.viii.mamidna fimul frétanis aemula pubes. Sigma urbs é in Campaniailepitio mòte pofita. Stabia:uetus oppidu icapaniafuitrqd1 lucius l'olla legatus bello focialt millus a populo romano kalédis mati dekuit:& i mila abiit:huius ex agro decurrut parui fiuuii fed amoe
nifitmi uerfus furcas caudmas : ue fuuius ftue uefeuus mons,ppe ne/ apoli:& pomis & cóflagratóe: fi/ guis uno tpe fatti falcio ballò poe tac:&:plpnio attulit.	Sebetos:
fonseftneapolùcmus aqua uica/ tim decurrés:oés fete ufus neapoli tanis pflat.Papintus lufiluai^ pria mo.Et pulchra tumeat febetos alu na. Pompei : pcpeio^e oppidu fuit i planitie fitùf pe farmi fluuiu. Depópeisméiioné facit Catcire ru(Tica:& papmiusifiluif:& pena . peiani placdt magis octa fami. Saliate herculear^ppemaie funt: ubi Herculaneum porti peii. Si/ ler ftue ftletus fluuius q diuidit lu canta a picétinis campano^teuius aqua utrgulta idurefcut : ut fcribit filius. Sabelli.'populi afabinis orti fuere: habitatqj m'ótes :q fut i ter fabinos & marfos.	Brut»;
ferut & paflores lucano^ fuere: i/ deaufugere:&fumi regióe cófe/ derit ubi cófentia é:q fuit eo^ me tropolis:quà regione prius aufóes hab/tauerut.Brutii multo poli té pore & ab Annibaie & a romanis pp eo£? pfidia deleti pene fuere: fi ue digniate fiue honof ad feruilia opafemp coadi.. Vbi htec feia ie ceris:cura ut diligéter foueas fata: ne aut auiu rofirocarpàtiaut pedi bacalcét-Sicfolét cumulato fee/ nore uenire mefies. nec obliuilca/ ris iducereaquasme fitis partus có funret: & cù eruperit fata parco im bre irroret & fi opus fuetit pedat: Eximatqj angenté.i. laguidatn bcrba.Si uero i collib fuetit hor/ tus adqué nec rtui nec fontes pcurrut:expeda quoufcg fol arietém igrediat .huct^ tràffer plantas quo con/
Dodlaqj partenope febetride rorida lympha: Qus dulcis pompeia palus uicina falmis : Herculeis : uitreoq; filer qui defluit amni.
Qua: duri prabent cymofa fìirpe fabelli;
Et turni lacus:& pomofi tyburis arua:
Erutiaqj 8C tellus: &: mater aritia porri.
Hac ubi credidimus revoluta femina terra: Afliduograuidam cultuicuraquelouemus :
Vt redeant nobis cumulato Canore mefTes »
Et primum moneo largos inducere fontis:
Ne fttis exurat concepto femine partum.
At quom Cata fuos nexus adoperta refoluit: Florida quom foboles materno pullulat aruo: Primitiis planta modicos tum prabeat imbres Sedulus irrorans olitor : ferroque bicorni Pedat : & angentem fulcis exterminet herbam. Ac fi dumofis pofitifunt collibus horti:
Nec fummo nemoris labuntur uertice riui: Aggere prapofito cumulatis area glebis Emineat : ficco ut confuefcat puluete planta.
Ne mutata loco fitiens exhorreat alius.
Mox ubi nubigena phryximec portitor Helles Signorum & pecoRj princeps caput efferet undis: Alma finum tellus iipandet:adultaque pafcens Semina depofitis cupiet denubere plantis: Inuigilate utri: tacito nam tempora greffu Diffngiufr^^Uoque fono conuertitut annus» Flagitat ecce fuos genitrix mitiffima foetus:
Et quos enixa é partus iam quarit alendos
liduiHu lawm	^ -i r —r——	----uvi uigimniTUl lll OUlUUiu
pecus cium peco^. SA .Varro li.iui.dicit atiquos huic pecori tantù tradidiiTe: ut fabula canat habere lanaf aureas. Vnde Hercules cu huc i hortis hefpendu iclufiffet:putauerut terrà illà educere mala aurea. Nam & ouis grarcc mila dicit.Hac ét caufa lafon cu argonautis ppauit arbitris phrgxeu ariete bni habere auream non ab re paftoralé uiti beati dicebat. ^ Inuigilate uin.Sic Om.li.vi.Tpa labutur tacitifq? fenefomus an Dis:& fugiut freno no remoritediesdo itiuigtlateóidate qd terrapofeit. Crifpetur: a natura apii; q«od
crifpum efh Apium dicitur ab apicerquiaafitiqui apicem capitis apio coronabant.Porri duo genera :fé dìiuum & capitatum:fediuo nero catfar audoritatem dedit.-edés Cingulis diebus cu oleo pro couferuanda uocerpofl fiiticné defecatur: ut capire fiatcmfTius.-laudatiffimu in segypto:rr,os hoflixarcj arida:. Sectiui duo genera:alteru quo utiitur medicamérariiralteru flauidioriis foliitcuius fuco haufto trium denanort>tn argenteorum pondere perit. Melas eques romanus in carcerem dctrufusuullu Ti.cxfaris. Stapnilinum palìinaca crattcam Plyniusuocat.
Plante'tur etiam peregrina: herbs priuIgnafq3 r0gat protestate nunc Tua matti
Sicanitficul. morgetes fialià habi Pignora .tempus adeft : uiridi redimite parentem tauerunindedidaficajaiaficilia:& Progeniettu cinge comamrtu differecrines*, a triangolari forma trinacria. Cro J\Junc ap10 viridi crifpetur florida tellus :
hx IlmTapesmuSnd “nd Nunc capitis porri longo refoluta capfflo hgbleum ut in himeto monte atti/ LtEteturtmoltemcjj finum Itaphiiinus inumbret, ere:unde mel atticum & himetiu. js|uniC & odorata peregrino munere pianta
Sicaniis crccex deteendant montibus Hybla: ^ torminadifcutit.Diodes hàc ber/ Natacp iam ueniant huan fampluca canopo, baamaracum appellat. Egyptius Et lachrvmas imitata tuas cyrenia uirgo:
qCernii^uen^Canopr.Sed melior fladtis ponaturachaicamyrrha: to urbs non longe ab alexandria; Et mate damnati mceflo qui fanguine furgunt
^acli	jmmortaleCj amar ambi,
canopum falutaris aeris benignità ht cluos m!' te Pant dmes natura colotes : tehoiesallicir. Cgrcne (me cy/ Difponat plantis olitor quos femine feuit. renia ungo fuit filia penei regis ar Nunc ueniat q uis oculis inimica coramble,
lalutati properet laftnca fapore:
gitin agpptu tranflulittexqua ri/
lios fufeepit quattuor atifteum nomium:anteum:& argrumiab hac urbs egrene dida : condit qua bathns cyrni filius teOàhs.Herodotus uerodica bathum milcuilTe fecyreneis:bathus paterarchefilai.-qui ex fri/ xo uxorealium creat bathum : bathum uero cyrni filium non dirit herodotusifed polvnnefli ex nympha ethearci regis filia eieda i mar odio nduercalùq ,puenit ad ifulà tereateuius erat rex polinellus . Cyrnus: rex corficse finte] cyrna ab eodida fuit prius teranne noiatarquia teranei theflalix habitaueruutmunc loq/ tur de cynara filia regis thraciz conuerù in florem lachrymandomt ex lachrymis helenx nata herba: qua appellant heleniu.Grdo ficefl.-ponatur in hortis herba nata ex lachrymis cynyrae.'qua: ed imitata lachrr/ mas tuas o cyrenia fine cyrene. Murra: ftue mirrha filia fuit cyn^rx regis cipri:& conuerfa in herbam-Cyniras filius fuit paphi.qut urbem in cyprum condidit paphum.bxc herba ab aliis ut plynius ait fmirita uocatun& ed fimilis cicute.-fed fioribus ac fiore minor:cibo non infuauis cum uino menlìrua.-óc partufu't laudat il lima in acaia. Bacii flores: ex cruore ere fi aiacis fìatim nata dicitur herba iacynthus: Plynius ait: bare herba mulierìba medetur. Eaciììiuppiter ex regina afopi filia genuit Eacum:Eacus genuit peleum-thelamonem.-phocumrthelamon aiacem: Bacii flores a proano eaco Amaranthus nomine ipfo: nunq inarefcitxfemper uiuens.fed alia eli herba:qure a nobis fempruina dtcitur:ama antho uero fpica rubicun da potiufq flos nullius odoris. Alexandrino palma daturtqui fi in principio autumni decerpatur : hyema^ les complet coronas. Nunc ueniat.De laducis incipit loqui.-quse adeo grate: ut quofdam ciues ladun nos in ualena gente ab fe nommauerinuapud antiquos unum genus laduarum fuit : quod a copia tee 1$ appe auere a ucam:hoc precipue fomnum facit.CIuidam fcceret ria genera unum anguffisfo!iis:a*1£? rum rotun t cau is. Tertium fetTile laconicum uocantalii coloris Se temporis:& fatus difereuere. Nig13 nuario feritur. Alba martto.Rubens apnii.Efl & purpurea laduca:quam ceciliam uocant : rotunda uero Sitelis noltis uenen refragatur Ideo eunuchum uocanr.Omms laduca refrigeratiua eli natura adrate-'c ia lìomacho. hac coferuatus fuit diuus auguRus egritudinetconfiilio & audoritate Antonii mufe me
la&uca faflidium aufertrappetitum cit.Columelk nunc hxc'genera facit 8c rubfcatind^n & fufcam ceci/ uam uocat.-pallidam & fptfTis foliis capadocam. Albicantibus foliis tarteffidaifiue gaduanam.-puniceam: & abundantis laólis paphiam hacc fola fuit apud antiquos italos.Cecilia feritur i.m u a rio : capadoca februa rio, Tarteflìs tnartioipaphia aprili.Cecilia a due cecilie dida capadocia prouincia mafia proxia bithiniae. Tartcffus urbs fuit in littore prope gades unde familia Columella: emanauit.Locus hoc nomen accepit a
•tartaro : ut meminit Strabo prop/
Trifìta qua; releuat longi fa {lidia morbi*
Altera crebra uirettfufco nitet altera crine*
Vtraqj cectlii de nomine dieta metelli*
Tertia qua fpiflb fed puro uertice pallet*
Hsc fua capadoca: feruat cognomina gentis Et mea:quara generant tartefi littore gades. Candida uibrato diferimine candida turfo e fi. Cypros item paphio quam pingui nutnt in aruo Punicea depexa coma:fed ladtea cura: efl*
Quot facies uocidem funt tempora quàcp ferendi. Ceciliam primo deponit aquarius anno. Cappadocamqj premit ferali menfe lupercus* Tuqj tuis mauors tartefida pange calendis.
Tuqj fuis paphié iterum iam pange calendis. Dum cupit	cupida quatit fe iungere matri.
Et mater facili mollifiima fubiacet aruo.
In genera nunc funt genitalia tempora mundi.
ter fubterraneas illic cauernas. Ex hoc Homerus unum os inferni co ffituere uidetur.Cypros infula in
maripamphiliombiefi urbs pa/
phos dicata ueneri : & qua paulo ante diximus decimoqu inte calen das februarii aquarius incipit ex/ oriri.-decimofeptimo calendas fe/ bruarii ingreditur aquarium. Aquariusganimedes efhqui po/ cula diis miniflratrpcr hunc ianu/ arium intelligimus. Primo an/ noiquiaianuariuseft principium anni.. Lupercalia fiebant menfe februarii.Sacra panis Ivcei arcadi/ ci.Lupeicus didus aliceo:quia li cos lupus e(ì:uelaluédo:quia tue luebatur id efl purgabatur per ca/ prum.Nudienim facctdotes lup/ ci currendo luflrabant ciuitatem: & uerberabant pregnantium ma/ nusmulierum: ut facilioris edent
partus zona ex corio capri- Mc
Nunc amor ad coitus properatmunc fpiritus orbis	feferali:quiamenfe februarii fie/
bant parentalia: id eft facnficia in/ feris diis:qua: feralia dicuntur fe/ crificia inferorum:hinc dicitur mé
Baccatur ueneri: flimulifque cupidinis acffcus Ipfe fuas adamat partes foetibus implet.
Nunc pater aequoreus : nunc & regnator aquarum. f,s.'sabim dicunt februum -i- pur/ Ille fuam tethyn:hic pellicitamphieriten*	gamentum:&februare purgate le
Et iam cxruleos partus enixa marito	Ib^u^rd^quoriti luperas
Vtraque nuc reierat:pontiique natantiba implet>	iuflrabatur:ut feribit Varro.Mar
tius a matte nomen habet. Apri# lis a uenere quae paphia diéìaé.
Venus nata fuit a fpuma maris: id efl aphrodite.Scd melius aprilis ab aperiendo. In genera nunc funt:
defaibituemum tempus quod genitale animantibus herbis efl &diis:hoc etiam tempore coelum incipit
luxuriari ac mare. Pater aequoreusad efl oceanus cui uxor fuit thethps.. Regnator a quarum Nep tuunus:cuius uxor amphitrite:qus diu reludlata efl fugiens toros ut uirginitatem feruaret. Tandem Nep nus delphinum miftt: qui diu nauigando peruenit ad puellam: cui perfuafit nuptias. Quare Neptun/ nus delphinum inter aflra collocauit:& uere mare implet nymphas natantibus, luppiter: etiam fufatat amores in danaem filiam Acrifii qua potitus fuit in aurum Iiquefadum uerfus.	Acrifioneus : nomen
declinatum ab acrilione patronomicum nomen ab acrifio: id efl danaetfiha acrifii. Imbre:id efl auro li/ quefecflo. Sed quid ego:dicit hxc canenda e(Te a poeta cui metalaurus frontem cingit. laurus dicata phoebo:uel quod fulmine non tangatur: uel quod daphne prima amata a phoebo in laurum fit mutata.
beue:ex qua luicepit Corybatus ed tofq; ta’aa faaa edocuit: quos a no
mine fuo corybates appellauit. Maximus fpfe deum pofito iam {iilmine fallax Dindimo-.mosiphrvgiaiquo A r z	. r.
beles (aera fiebàt:& dicimus nue/ Acnfioneos ueteres imitatur amores.
ro pluri didima. Parnafus mós Inqj fmus matris uiolento defluit imbre* q phoddé facit bipiirà incùbenté j\jec crenicrix nati nunc afpernatur amorem :
hSeTpopdifun^aquie'paZfi Sed Paticur nexus filmata cupidine tellus* fbntis.hiatida dicutur rr.ufis Tacer: Hmc mari a : hinc montes : hinc totus uemqj muu ** i quo furgut duo colles, Alter dici	^git ; hinc hofum I pecudu ; uolucruqj cupido*
Iho dtaufKamrpte!e-»bi Atq!3mor ignefclt mma: ffu,t<?	“L
funi filétia mufa^.bic lune antra:	Dum iatiata uenus foecundos compleat arcus*
maftones poetai f qbo igne pfo/ Ec generet uanas loboles : femperque frequentet
^Ukkfìebacficpoets'pallidipi Prole noua mundummacuo ne torpeat suo*^ renédicunt.Etmfa iaphnea urbs Sed qu.d ego infreno uolitare per athera curar ubi natus bacchus:q dionifius ert PalTus equos audax fublimi tramite raptos*
mfaurbséiprimaidia:quauidot P a eanat maioie deo quem delphtca laurus tndo^ bacchus códidit. Silen/ Impulit : &C rerum caufas &L facra mouentem tia;qa nemus ingens illic é. Sub Orgya naturaz fecretaque federa cali.
parnafo eli fons cartalius: & del/ £xtlmulet uatem per didyma cartra cybelles* phi liberum oppidum oraculo. „	..	r r /	, 7 , .
Apollinis infigne.Etalii hiemer/ Perque citheronemmyfeia per tuga bacchi*
fnsafricani fontes bropocrene: de Per fua pamafijper omifia filentia mufis*
Agamppe.bt i attica regioe iaitus p^ru nemoris bacchea uoce trement
P/lla;teP“n:S:tecl“eeuleP*an*
curri eflent uiólx abeis mufa: ui/ Me mea calliope cura leuiore uagan-
Clrices nomen acceperat & dticla:	reuocattparuoque luber decurrere gyro:
piendes:ut Outdius indicat : inde g pecum graali connedtere carmina filo:
quecunqj mularum funt pierà di	» .	r .
cuntur. pean ditfus eli phoebus Qua: canat mter opus mulas modulante putatot
Deliusra deio infula in mari Pendulus arbuifIis:olitor uiridantibus hortis» SScSStS Qsareagequodfeqmmrpamod.fcnmmefuki nusfuitapolinifemaratii.a quoto Spargantur csecis naiturcia dira colubns: tiusmfulxfama manabat. Ari
iroteles dicit infulam appellatam:quia repente apparuit	.i.manife(ìo:quia manifeflata fuit. Hit
nati Diana & Apollo.Sspcnumero concutitur, Alii ortpgiatritalii cpnetum:alii afleiiam:alti cinthiajn xetunt.multa de hac. M .Varro & M utianus & pi vn: In cunabula nero Strabo docet. Teium, urbs .
tufi ,ppe lùtus.ufus eius fi parcus .pdefipp calida natura':fi mutus nocet.Rarocg méfis apponit'. Cinara gtatu olus à& hoc fortitu nome <j> cineribogaudet, Aliud.n.flercus no cupit: potóibo grata.io uocé (Ira/ guiat: ga corpus enerue reddit.lise ad fimilitudiné hederae corpmbos nutrit.Reliqua eius natura carmi/
nibo facile colhgit.Harc nuc prò hareoliscoriandrùpcipuu zegyp tiué:ferpétes fugat. Alii melantiu dicut git. Alii nigella'. Alii melaf perió (uauisodoris cibis gratum. Serpentu ac feorpionu plagis me/ detu '.Bibit‘&cótra araneas. In nigrore téditno dicit grata cumio Afparagi duogna:hortenfe &fil uefire.fed incultu gratius é. CLd? corruda .alii libpea uocat. Afpara gus dicit no a grtsco.-aut ab aiperi tate.ut feribit Varro:fed ab caldea uoce:q caulem fignificat : qa bare herba femperefeiti caule & uir/ gultu.Moloche.ab aliis heliotro piu dicitur folem femper fequitur. Aliae herba quas uocaf bronias pampino^ amoenitate prefiat .io in fenefiris apponimus luxurians femper:aligatcg quicqd obuia ha bet:quom dicit. Ceulra,pxima primae.i.b.qua.’ é ,pxima.a. Mu aone.i.fiilo. In cereis pugilari bus.-fiilo feribimus. Beta duplex nigra & candida. lam uer pur pureu.Homerus tris celebrat flo/ res. Lotu.croau&hiaamtu.Lo tufin phrigia laudatiflima.Crocu incicilia.hiacpnthus in grascia. Sabet populi in arabia fidici funt apud quos omne pecoris & odo/ ris genus e.ut balfamus.cafia:thuf mirrha.cpnamu. Aliud tamé hét infelicitatis ferpentu.f. multitudi/ né colore rubicudo palmi logitu/ dine qui uulnus lattale faciunt.-eo rum metropolis é faba . Nulla eft apud hos ambitio. Sabeu mare fe
re albo uidet colore. Infulas hét
foelicillimas, Pegafus equus na
Us fontem fecitfub parnafo mufis gratum.unde mufie pegafpdes dicuntur. Achelous^ e^mdo monte fluit astholiam ab acatnania diuidens in forma hominis cum herculepugnauinindei forma tauri cui ber cules alterum ex comibus exemit :& ipfe in fluuium mutatus e.Npmphs acheloides fut comites' mufk^ Menalus mos archadtx. AmphrpfiusfluuiusthefTaliaeiuxtalocubebide'rad qué phoebus: ut oridit Valerius flaccus Itqinmo^pauit armenta regis admeti. Drpadesnpmph^qrcuufunt. Napeteflo^-Tempe filua i thellaiia. Cyllene mons archadiKtubi enutritus mercurtus:Cyllenius ditfius é Lyceus
Indomitojtnale fana cibo quas educat aluos.
Et fàtureìa thymi referens tymbratq; faporem,
Et tenero cucumis jfragiliqj cucurbita collo: Hifpida ponatur cinara: qua; dulcis iacho Potanti uemat: nec phoebo grata canenti ♦
H$c modo purpureo furgit glomerata corimbo Myrtiolo: modo crine uiret:deflexaq3 collo Nunc adoperta manetmunc pinea uertice pingit: Nunc fimiiis calatho: fpimfqj minantibus horret: Pallida nonnunq tortos imitatur achantos Mox ubi fanguineis fe floribus induit arbos Punica: qua; rutilo mitefeit tegmme grani: Tempus haris fatioflamofaqj tunc coriandra Nafcunturgracili melantia grata cumino:
Et bacca afparagi fpinofa profilit herba :
Et malache prono fequitur qua: uertice folem : Quaque tuas audax imitatur nyfie uitis:
Nec metuit fentismà ueprita iproba furgens Achradosundomitafque biomas alligat alnos» Nomine cù graio ceu littera proxima primx Pangitur in aera dodii mucrone magiflri.
Sic & humo pigui ferrata; cufpidis idtu Deprimitur lolio uiridis pede candida beta Quin 5c odoratis mellis iam floribus inflat: lam uer purpureum:iam uerficolonba anni Foetibus alma parens cingi fua tempora gaudet. Iam phrygia; lota; gemmantia lumina promant. Et connmentis oculos uiolaria foiuunt.
Ofcitat & leo:6d ingenuo confufa rubore Virgineas adoperta genas rofa pflat honores.
ciificat. Acthna tnons Cyciìix uici
tiusucrticedicut eé planitie cineri (^elitibusjtemplifqj fabeum mifcet odorem ■ Stó S Nunc uos pegafidum comitis achelotclas oro exhalat fumus & ignis : & exefi Menaiiduq; choros dnadum nymphafq; napeas puices.hicnedùt deiecifiè fe Etn Q^a: colitis nemus amphnfique 8i theflala temf
Qua. tuga cylleoés SC opaci tura tycei: calceosempedodi pbuert. La Antraque cafìalus femper rorantia guttis: thxtfiuuius obliuióis iiferno; uri	qU£E ficanii Flores legilìis halefi♦
Srr^^cCumcerer.sprolesueUt.stntentachcrcts
parauit hortumbi nullas meile ft5 Aequoris atnei uernantia lilia carput. des pdicat. Ia<j dio. Dione mr J^aptaque Isthei comunx mox radia tyranni
PÙt Sydenbus trifìes umbraflét tartara calo : pura genus cóchae: cuius laguine PfatpOiUlt dltemque 10U1 léEtumque lalutl» ugif pànus eiufdé nois. Sarra : ge Et nunc inferno potitur proferpina regno.
Hscad^ytó&fydóai^manphoe Vos CJuoICluelJ_m PoGtolutìu moeftoque timore niceo : & ex eope fanguie tigebaf Huc facili grefiu teneras aduertite plantas* pànus.-g fenarù aplebediuidebat Tellurifque comas facris optate caniffns:
Purpurat, crjr colute:Triùpha H,cnul|a,n„mphls.nonuUatapina: tesuero purpurati auro iteriecto:p s- n r i i ■ i - r •	r
ciofauedis oflrum dicitur:& farra Calta (ides nobis colitur: fantìique penates:
na purpura tpria f^dóia phamcia Omnia piena iocis : fecuro piena cachino :
cinauero dicitura coccotcuiul lue	p
CUS pannum ringebat.Vfus purpu Dum phabus tener ac tenera decubit 11 herba:
tx toma; fuit a principio : ga Ro Gaudet Oc arguto fugientis gramine fontis* mulus primumrtum alii reges tra Nec n {jos potaire luuat nec f0[e tepentIS bea purpurea ufi funt: ut rlymus	& t -	• j	n i i
indicat, Svrius HellaeH i lingua lamque dioneis redimitur l loribus hortus. canis lucidiflima.Pprousrlapis p Jam rofa nitefeit latrano clarior olito,
oojusacoloreiguirodr&rs. Nec tam nubitugo borea latoma pheebe rielperus filius aurora fuit: cutus _	i &	1* r ■	,
amore propterpulcritudinetn ma Purpureo radiat uultu.nec lynus ardor
ter perdita fuit: poSea in filua con Sic micattaut rutilus pyrous:aut ore ceruleo
Hefperu s eoo remeat cum luafec ortu. afcendiflè montem athlanté : nega Nec tam lydereo luiget taumantias arcu : amplius rediiffe.-ut cunque fit in Quam nitidis hilares collucent fcetibus horti* ter e re atus.ót lucifer et dr. QuaCe age uel mbare exorto:là nodìe fuprema
Vel quom phoebus equos f gurgite merlar ibero: Sic ubi odoratas ptexit amaracus umbras, j
arpite narciffiqj comas fìeriliTqjbalaufi, pC Cunc 116 coridonis opes defpemat alexis : rocmofo nays puero formofior ipfa ^ei ca‘!atlus molami nigro pmixtaligufiro oaliatila cura cafìa nedtens croceofque conmbos ^parge mero bacchi ma bacchus codit odores» tc uos agreftes duro qui pollice mollis ^emetitis flores: cano iam uimine textum Surpiculum ferrugineis cumulate hiacyntis: lam rofa dtilendat contorti fframma mnci Prelia flameola rumpatur fifcina calta» Mercibo ut uerms dmes portunus abundet:
Et titubante gradu multo madefadtus laccho Aere finus gerulus plenos grauis turbe reportet. Sed quom in maturis flauebit meffis aridis. Atqj diem gemmo titan extenderit ad'o: Haufent Sc terris lernei brachia cancri:
Allia cu cxpis cereale papauer aneto lungitetdumqj uirent nexos deferte maniplos Et celebres fortis fortuna dicite laudes:
Merciba exadis hilarifqj recurrite in hortos : Tum quoqj profciffo nguoqj infperfa nouali Ocyma comprimite Si grauiba défate chylmdns Exurat fata ne refoluti puluens edus:
Eatuulus aut pulex irrepens dente lacedet»
Neu formica rapax populari femina poffit:
Nec folum teneras audent erodere frondes Implicitus conche limax hiriutaque campe Seo. quoniarn ualido turgefeit lurida caule Brafficatcùque tument pallétta robora beta: Mercibus atque olitor gaudet fecurus adultis»
Et iam maturis quant fupponere falcem :
S*pe ferus duros laculaturmppiter ignes Gradine dilapidas hofum boumque labores: Sape etia grauidis irrorat peflifer undis:
Et quibus infefta baccho glaucifque falibtis Nalcutur uolucres: ferpitque eruca per hortos Quos fuper ingrediens exurit foemina uifu: Qua capitis uiduata coma fpoliataque nudo Vertice trunca tacent tridi confumpta ueneno»
Iris filia thautnatis fiiit:qua ufa cfl iunofempnuncia. Thaumantias patronomicu é. Iubar:lumééut docet V arro: ponit fepenumefopi anrora,, Hiberia hirpatna a flumo hiberoride hibe^ mare hifpanutn f ocadéce:ubi fol occidit : efficing occafu marerubicudu. Balfmù: n5 multo a narcifio difFert:eius fu tu tei ra fierilefcit.Balfamu ut Cor neliuscelfusaitémodicaarbor ut qfcg ramus intumuit: fi uim fieri adhibeas pauét uente fragmie lapi dis aut tefise apiutur:humori ufu medicandu c pcipinl mote libano Ex balfamomagnu ueCligal colli gebat.Ideo Plpn.bellu cu hyeto/ lolimis fuidè^pter balfamu fert/ bit.Cafianómóherba iucuda& odorifera:fedérad medendu ne/ ceflaria:pegrinaé„01iueto roma nus ager finn fuo nutriuit.ut idetn Columella idicat.Vidimus i hot tisnoftris tìorenté cafri- Venus peli hortis. Flora: fiorito- Bac chus odoribus. Portunus deus portus é. Aliter palemó ditfius: fi/ lius fuit Athamàtis. Gerulus a gerendo didlus. rufiicus df gge/ ritfmdlus& herbas. Chilon/ drusunflrm rufiicanu ad pmédu foliu terra:. Ocymu: non facile nuccognofcit:ferit feptébri. Traf ferturmartio; fcorpiones creat:ut Plinius feribit in methaphyficaTi redae p triduu fupponit’.	Pulex
a nigrore puluis i hortis fata rodtt. Scribit remedia ad euitada alalia q folét nafei i herbis: & ad euitan/ dos ibres & gelicidia. Tufcis fa cris.qa ois uts arufpiciae & armi/ nuathufcismanauit. Hic mala rubigo. rubigalia (aera inflituia ratnerubigoflragularedu rubi gabba madabat atulus tradus ab ubcrito canis.Plp JixXxx.ma/ res catuli placidis numi to hodia/ ru uice tenét .ergo no folii horto/ rumpedesifedétnuminu nasca/ tuliseuitàus Tages:arufpex fuit ethrufeus. Thirreniatetluuriadr.
Tarchon : ethrufcop,? opulcntifii mus fuit:& arufpex optius. Amy' thaon. pater melipodis medici.nu de Amythaonius melàpus deus, hiic edocuit chiró filius fatuini:& philars filia’ oceani. Palladia amurca.pallas ut dixi olea iuenit: uti fitoleu.Etolci fletcus é amur ca. Phryges iuenerut mulierem emittente méftruali morbo fangui né debere circiidare hortos.Plyn. fic ait : negat Apollo pefiem polTe crcfcere.tiaà nuda uirgo reflrin git .lolcos.-uulgata urbs é i thelTa lia:& patria lafonis q phrixeu rap tii ex colchis i patria cótulit cu dra cone fopito magica incatatóe ope 8c auxilio medea:. Medea filia oeta fuit & echates foror cyrces magica cj dracone cuftodienté uel lus aureii fopiuit-.Sc argonautis tra didit poft necatos filios ad argeum athenaiy regé iuit. Inde i mediam hfc pulfa tandé i italta uenit : & c5 fedit i regione marfo^r : ubi magi eam arté:& fopire ferpétes docuit. Aliidicut dracone fuiile interem ptum ab argonautis Valerius flac cus hac materia nobili & heroico carmieplurbo librisapit. Em cafalax.i.libidinofa: Lapatii alii dixere rumicem & eius giiisfilue firé olcalido dicut. Aliquiofila paton . Aliqui hydrolapaton: & hippoIapaton.Vis lapati éciere urina: 5c brgefumptu uétrem fol uiticaligine oculoi^ difcutit. Sci lanobiliflimaée gencriba bulbo ru eius duo generaimafculu albis foliis foemina nigris. Addit te rtiu genus cibis gratù. Epimenidó’uo cantangufliore & minus afpero folio.Rufcus efl ubi includitur fe menafparagi. Afparagus femper aefeit in tyrfumrideo dicit tyrfuto rufco. Corruda genus efl afpa fagi. Tamus herba eli minutis foliis. Andrachia herba : qua: folet inaici mótiba .Antes fulci fùt & i uieis & i agris & i hortis: pha felus Si phafeolus dicitur: fi fuerit
Htecne ruricola: paterentur monflra falutis Ipfa nouas artes uana experientia rerum Et labor ofienditirruferis ufufqjmagifler: Tradidit agricohsjuentos fedare furentis Et tempeflatem tufeis auertere faens*
Hinc mala rubigo uindis ne torreat herbas Sanguine iadtantis catuli placatur 6C extis :
Hinc caput arcadici nudum cute fertur afelli Tirthenus fixiffe tages in limite ruris.
Vtqs louis magni prohiberet fulgura tarcon Sape fuas fedes percmxit uitibus albis:
Hinc amytaomusjdocuit quem plurima chiron Nodt urnas crucibus uolucres fulpendit: 56 altis Culminibus uetuit feralia carmina flere»
Sed ne dira nouas legetes animalia carpant. Profuit interdum medicantem lemma pingui Palladia fine fruge falis confpergere amurca: Innata ue aris nigra fanare fauilla Profuit 3c piatis latices infundere amaros: Marrubii multoque feri contingere fucco At fi nulla ualet medicina repellere pefiem: Dardania ueniunt artes: nudataqj plantas Fcemmaiqua iuftis tum demum operata iuuenta Legibus obfceno manat pudibunda cruore Sed refoluta fmus:refoluto moefla capillo Ter circum areolas & iepem ducitur horti.
Qua quom luftrauit gradiens mirabile uifu * Non aliter q decufla pluit arbore nimbus:
Vel tereris mali uel tedle cortice glàdis.
Voluitur ad terram diflorto corpore campe Sic quondam magicis fopitum cantibus anguem Vellere phryxeo delapfum uidit lolchos.
Sed iam protocomos tempus decidere caules :
Et tartefiacos paphiofque reuellere turios Atque apio fafces 6c ferto cingere porro» lamque eruca falax facundo prouenit horto: Lubrica iam lapathos :ià thami fpóte uirefcunt:
Et fcyia tyrfuto fapa nuc horrida rufeo Prodic 6c afparagi corruba fimillima filo. Humidaque andrachne firientes protegit antes.
nutis sgei^xia olymporundc id leguoiéad nos manauit. Late Columella feipfutn dedarat^adVaem P ximi uoluminis: cu logtur de cucumere ac cucurbita.Pix laudatifiìma i naritia ifula mans fon». Hy
metus mons f attica rcgioc ut dixi
Etgrauis atriplici confurgit longa phafelus A u modo dependens ricini modo more chylindri ^ole lub aefìiuo gelidas per graminis umbras ntortus cucumis tpregnanfq? cucurbita ferpit j na neq2 eri illis facies :nam fi tibi cordi.
Longior eri gracili capitis qua? uertice pendet.
Le tenui collo femen lege fiue globofi Corporisjatqj uteronimiù qua? uaria tumefeir,
^entre leges medio : fobolem dabit illa capacem Narycia; picis :aut aerici mellis hymeti.
Aut habilem lymphis hamulam:bacco uel lagena:
Tum pueros eadem fluuiis innare docebit.
Liuidus at cucumis grauida qui nafeitur aluo.
Hirtus &: ut coluber nodofo gramine tecrius Ventre cubat flexo femper collectus in orbem:
Noxius exacuit morbos a flatis iniqua.
Foetidus hic fucco:pingui quoqj femine fartus.
At qui fubtrichila manantem repit ad undam Fabentemque fequens nimio tenutaur amore Candidus jeffoeta tremebundior ubere porca:
Mollior infufo calathis modo latrie gelato :
Dulcis eritmguoque madefeit luteus aruo Et feret auxiliu quondam mortalibus agris.
Quom canis origones flagrans hyperionis aflu Arbores aperit foetus :cumulataque moris Candida fanguineo manat fifeelia cruore.
Tunc precox bifera defeendit ab arbore ficus.
Armenufqj & cereolis prunifqj damafei Stipantur calathi :& pomistquabarbaraperfis Mi ferat: ut fama eri patriis armata uenenis Ac nunc expofiri paruo diferimine lati Ambrofios prabent fuccos oblita nocédi:
Quin etiam em Idem gentis de nomine duria Exiguo properant mitefeere perfica malo:
Temperiiuamadent:qua maxima gallia donat Frigoribus pigro ueniunt afiatica foetu.
ubi multa: apes. Hamula uaseft apctapitmficlagena. Decane ori ganeo udixi.Hipen'ó folis pater fol hipionis. Arboreos aperit foetusmbi herbas defcripfit.
Incipit de arboribjtSc icipit a mo ris.Mora i sgrpto & cypro abun datisfuccifunt. Trinus eis color primu albefcutriderubelcut: poli nigrefcunt.Primu alba fuiflè feti bùt fabuls.coloré mutauerunt ex cruore Thyfbes.Pruno^? genera nigra & cadida:& qua cu frugibo maturefcùtordeacea. Afinina ni gra funt & a uilitate ditfìa cerma a purpurea laudatiora ab externa gé tearmeniefuauiflimiodoris. So lét & pruna adoptiua eé : & q ma lis inlerutur. ut i batka regióe ma luradicùt.Qua nuobj nuapru na:qua amigdala amigdalina. Addutur&itotu peregria qua a ciuitatefyriedamafco damafeena nucupatur-Sut& euliclina & fil ueliria.De prunis nulla métio eli apud Catone : quo magis mirat’ Plinius cu àte urbéfcódita latinus
ager hac arbore abudaret. Alii di
euntccepiifepoftCatone. Perfi ca tota afta (uewt:& a perfide tràf lata -unde & nome habet: & cum difficultate primu tranfiere. Nuc fpótejpueniutirhodo rràflata ab agypto pfici m inie fru ticat fabula elle uidet' uenenata fint:& cum cruciatu apud pfas giogi:a Syrotj regep ueneno i agyptu tranf lataubicg tena mitigata tradunt. Parte agypti: falfo teflat hoc pq mo Cyifc necare uoluifle: ut cunq^ tamé é ut iuuat nó ut pegrinis. fed ut patriis uti.In italia gallica q du tacina dicùCÈt q tarde ueniut afta rica funt & pcotia:& g adoptione duda:nucipfica :lmia odoratiora & fapidiora cateris : fub arduro maturefeunt.
Ardafas'exorittìfflonisfeptébris.Sunt& morioa qua: itus moftYcoIore finiil/a.-hullius pene odoris ac faporis cortice ptlofò: 8i p adoptione fada. Alia pficus é qua: ad nos nuq puenit mprtis rubétib? fitnilis fa ta in memphia Perfo Alexàdri macatdonis attauo. Vnde illi nomérqua ex re alexader triuphàs ex egppto folia huius pfici i corona uidoria: Cibi iflituit: ut plpntus refert Jn zona artophilacis fulget della unarqux ardurus dicitur.Euboia i mari a’geo auujfa boetix fuit: ubi regnauit Lpcaon q ob macìatos hoRes in lu pu uerfus é. Infignis mónba duo
AcgraujsatóunTubfyderepartuntarbos.
nrbs calchis.In hac & i chio infu Linis, calchidicis Se caums amula chus* la de qua diximus nafcùt? artificio Purpurea^ chelidonia: pinguefqj manfcs,
ha^ diues:a gba exprimitur mei:	califlrutus rofeo quxfemine ridet
qd' poflea de codione ftccatu : ht ...	/■
concretu:& ifacbarontràfit. Fico Alhaqjjqux feruat nana: cognomina cera:, rù gha hsc q italia recepit. Ficus Scifla lybifca fimul pid:o quoq; iydia tergo, lydiarc] purpurea: cui fimilis ma Quin 8c tardipedi lactis iam rite folutis,
WfigWtaloSlArM Nubenouafentur^cillpendentibusund.s. cana pfertur cudis fuau itate: qua: Congilishlllifìti mittit quam nutfia campo, a multis Ipbifca noiatur:ex p rxco Qu^qj amiturninis defertur bunias amis .
audonba SiTSia^ompeS Sed iam maturis nos flagitat anxius uuis, qux còmode fìccantur ad annuos Euchiusjexcultofque iubet claudamus ut hortos,
Claudimus; jmperioque tuo paremus agreftes.
rodiadiciturin hyeme maturatur Ac met:lrnus tua munera dulcis iacche. chelidoniaa chelidoniis populis Inter iafeiuos faty ros ; panafq ue biformes*
ì britania noiata: dì & ferotina du Brachia urtante* uetulo marcentia umo.
« cornos.Efi et pratcox fiuealba	i	,	,	uuiu,
fiue nigra bifera éXmdTe & uide j te menallum te bacchum teque iyeum,
mia’.Fici feruturautuno ut melius Laneumque patrem canimus: fub terta uocantes
juenia't poli uulcanalia nubibus Ferueat ut lacus ac mufìo completa falerno :
pluuiam fpondmóbus. Tardi Exundent pinsui fpumanria dolia mudo.
^SretanStusraldIere5 Haflenusagrorum cultus librine docebam calo ExpuIit:Etiunoné uiculis Sydecei uatis rélerens pracepta Maronis, alligauitiaolympomukanus uo Qui primus ueteres aufus recludere fontis.
Afcreum cecinit romana per oppida carmen,
ille praceps ruit & coffam fibifre
git :ut Valerius fiaccus libro fecundo docet Amituirarpoptili fuere i fabinia primi & nobiliores. Silius hinc amiturna choors.Bunias patronomicu nome a fonte bunio: q e(t i agro amiturno fic & bunias ficus & Qurfina fupradido feruntur tempore.Nomina bacchi euchios: bonus filius cum a patre qreretur mena lius a menalio monte archadite Ipsus	.i.foluo.Namuinu mente foluitlsneus qui efliorcu
lar bromius a fonitmNidilius a noderqa bacchanalianodu fieba't.Diomfius quia filius iouis & Nife: Nifi urbs cfl in argvpto ut diximus in qua natus bacchus. Afcra opidum & uicus in boetia patria hefitf” poetx.-qui uerfus de runicationecompofuit.Etpaucos:hefiodus afcreus:dicit;ut Virgilius idé de feait* Afcrcumqj cano romana per oppida carmen.
Expliciubt interprtctatioRes luhi Pompobii ia carminibus Columel Is,
lvcii ivNn moderati colvmellae rei rvsticaelI/ ber dvodecimvs .
Qb® intra mila agi debeat ab homme officio uillicationis prarpofito» C a. i*
LAVDIVS AVG VTALIS TAM INGENVAE na/
turse q eruditionis adulefcens copluriu fludioru & pra:d pue agricolationù fermonibus ifhgatus excudit mihi cui c	tus hortorum prorfa ut oratioe componerem. Nec me ta
men fallebat hic euen tus rei jquompdi^am materiam carminis legibus implicarem.Sed tibi Publi Siluine per/ y. ... tinaciter expetenti uerfificationis nofiraeguflumnegare 1 a ols non fuflinebam i facturus moxC fi collibuiflèt ) qtf nunc £u us* aggrediormt olitoris curam fubtexam uillici officiis.Qui quis prio rei ruflica: ii/ bro uidebar aliquatenus executusiquom tamé eam fimili defiderio nofìer idem Auguftalis fspms flagitabat : numerum quem iam quali cófumauerà uolumi/ nù exceflinS: hoc undecimù praceptù ruflicatois memorias tradidu Villicu fudo familisqj ppom cóuenit statis nec prima nec ultima.Nà feruitia fic tyruculù co Seruitia tyru ténunt :ut feméjquonià alter nódu nouit opera rurisihicexequi là no pót « Atq; culum cotem hunc adulefcétia negligentéjfenedus facit illu pigru.Media igf atas huic officio nunt. eft aptiffima .Potentqj ab ano .xxx.ufque in.xhfi no interueniant fortuita cor/ Media atas poris uitia fatis ualidi fungi muneribus agricola.Quifqs auté defìmabitur huic negociotfttoportet idem fcientiffimus robufliflimufque:ut edoceat fubiexftos;
& iple commode faciat qua pradpit, Siqdé mhil redle fine exéplo docetur : aut Nihd recide fi tì..-n - n - re	■	at*-, Ab. neexemplo ♦
heus docet.Itaque in oeconomico Zenophontistqué. M, Cicero latino fermoni
tradidit : uir egregius ille Symachus athenienfis rogatus a Socrate utrum ne fi .
res familiaris defideraffet mercari uillicum tanq fabi^ :an a fe infìituere confue/
uent. Ego uero inqt ipfe inflituo. Etenim qui me abfente in meum iocù fubfìitu
itur:& uicarius mea diligentia fucceditns ea qua ego: fcire debet. Sed & hac ni .	.
mium prifca & eius quidem temporis funt:quo idé Symachuf negabat quemq lJ1J:arius me®
ruflicarinefare.Nosautemmemoresignorantianoflra uigentis (enfus adule/ ^l lSentl‘E *
fcentulos corporifque robufli peritiffimis agricolis cómendemusjquorù moniti/
oniba uel unus ex multis .Nam non efl difficile erudire non folum rufìicationis
fed impandi confequatur fcientiam. Quidam, n. quis operum probatiflìmi arti	Pa/
fices : imperitandi parum prudétes:aut fauius aut ettamiemus agendo rem do/ rurnPruc^en/
minorumcorrumpunt.Quareficut dixi docédus apuericiarufliasopenbuf tej *
edurandusimultifque prius experimentis infpiciendus eht futurus mllicus.Nec Edurandus*
folum an perdidicerit difcipimam ruris :an etiam domino fìdem ac bemuolèntià
bb
exhibeat: fine quibus nihil prodefl uillici fuma fdentia : Potetifiimum ^u-tem ^ 1 eo magifleno fare Sc exiftimare quale offidu & quis labor fit cuique iniugé us-Nam nec ualétiffimus potfet exequi quod imperatur :fi nefciat qd agatmecpe/ ritiffimus fi fit iualiduf Qualitas itaque cmufque rei còfideranda é. Quippe aii
lis minus uirium:plus artis adhibetur: ficut putationibus infitdibufqj uineti.Plu - ... .r , rimu etiam fcientia pollet i aliqba :ut i pafìione pecoris atqj emfdé mediai Raetia pollet	ofum offiaorù ulLlicus: qué iam prius dixi exifìimator bonus eé no pot:
L-omger per ^ fuem etiam perltuS:ut i uno quoqj corrigere queat perperam fatftum. Neqj peram tadu. ^ fans en	hédlfre peccanté:fi non doceat redi uià,Libenter igitur eade
loquor :tà docédus é futurus uillicus q futurus figulus aut faber. Et haud facile dixerimmù illa tanto expeditiora fint difcentibus artificia:qto minus amp a ut* Rufticationis auté magna 6C diffufa materia eft:partefque fi uelimus eius perce fere :uix numero coprehédamus Quare fatis admirari nequeo:quo prio cr.p toru meoru exordio iure conqueflus fum.Carteraru artiu minus uita: neceiiana rù repertos antiflites ; agricultura neq; difcipulos neqj praceptores inuentos.lNi/ fi magnitudo rei fecerit reuerentiam uel difcédi uel profitédi pene imméfam fcie tiam :cu tamen non ideo turpi defperatione oportuerit eam negligi. Nam nec oratoria difciplina deferitur ;quia pfedus orator nufq repertus eft :nec philofo/ Nullus cofu/ phia :quia nullus confumata fapientia :fed econtrario plurimi femetipfos exhor mata fapfa. tantur uel aliquas partes earum adifcere :quis uniuerfas percipere non pofllnt. r j • Etenim qprobabilis ro eflobmutefcendi : quia nequeas orator eiTepfedus: aut e pon ens m focorcjmm compelln quia dcfponderis fapientiam. Magna rei quatulùcùque tapietiam*	p0{fedens:fulffe partiapem no minima efl gloria.Quis ergo inquis docebit fu/
turu mllicujfi nullus profeffor eftfEt ego intelligo difficillimum effe ab uno ue/ iut audore eunda rufìicatiom's cofequi pracepta Verumtamen ut unmerla di fciplina uix aliqué confultum :fic plurimos partium eius inuemas magiftros : p quos efficere queas pfedum uiliicum.Nam & arator repetitur aliquis bonus optimus foffor:aut foeni fedormec minus arborator :& uimtor : tum etiam uete rinarms & probus paffonqui finguli rationem fcientia fua defideranti non fub/ trhant .Igitur coplurium agreftmm formatus artibus:qui fufeepent officium uu licationis:in primis conuidum domeflicum multoqj etia magis externum uitet. Somni & ui/ Somni 6c mni fit abflinentiffimus :qua utra9 funt inimiciffima diligentia, n» ni abfiinétif/ & ebriofo cura officii pariter cum memoria fubtrahitur: Sc fomeuiofum plurl/ fimus*	ma effugiunt. Quid eni poHit aut ipfe agere :aut cuiqua dormiens fperare:
A uenereis a etiam fit auenereis amoribus auerfus: quibus fi le dederit: no aliud qequa uetfus»	cogitare : qdlud qd‘ diligit, Nà uitiis eiufmodi pelledus animus : nec preniiu^
jucundius q irudu libidif :nec lupplicium grauius q Irufìationé cupiditatis fumat.Tum igitur primus oium uigiletffamiliàq fetnp ad opera cunctante p
temporibus anni feftinanter producatì& flrenue ipfepcedat .PIunmù.ntrefett colonos a primo mane opus aggredùnec lentos per ocium pigre ^cedere* Siqdé Symachus idem ille:malo inqc uniuf agile induftrià:^ dece hominum negligen Malo unius tem Se tarda opam » Quippe piurimu affert mali : fi operario meretricandi pote/ fduftria q de/ fos fiat.Nam ut i itinere conficiendo fepe dimidio maturius peruenit is qui na/ cé tarda opa tiiter6d fine ullis conceffatiombus permeabit is qui cù fit una profedtus um/ Nauiter btas arbori fonticuloruqj amoenitate uel aurse refrigeratione captauit :fic in agre Nauus opari ffi negocio dici uix pot :qd nauus oparius ignauo OC cellatore proflet» Hoc igi/ us pftat ceda tur cudodire oportet uillicu : ne datim a pria luce familia conctanter Se languide tore ♦ procedat ; fed uelut in aliquod proeliu cù uigof Se alacritate animi pcedenté eum tà| ducem flrenue fequaturmamfqj exhortationibus f opere ipfo exhilaret labo tantes.Et interdu taq deficienti fuccurfurus ferramétu auferat paruper uSe ipfe fungatur eius officio t moneatqj fic fieri debere i ut ab ipfo fortiter fit effetffu. Atqj ubicrepufculu incefferit meminé poff fe relinquat: fed omnes fubfequatur mor optimi pafforistqui e grege nulla pecudem patitur in agro reliq.Tum uero cum tedìumiubierit : idem faaat quod ille diligens opilio ,Nec in domicilio flati de/ litefeat: fed agat cuiufqj maxima curam .Siue quisfquod accidit plerùqO faucia/ tus in opere noxam cepit:adhibeat fomenta:fiue alterum languidiorem in uale/ yalitudfariù tudinarium cofeffi deducat : Se cóuenientem ei cateram curatione adhiberi iube	^ne
at :eoiy uero qui rede ualebuntmo minor habenda é ratio:ut cibus Se potio fine	a ce|[a
fraude a cellariis praebeatur.Cofuefcatqj rufficos circa lare domini focù familiare ^	^
femp epulari ;atqj ipfe in cofpedu eoru fimiliter epuletur.Sitqj frugalitatis exe/	^
più:nec nifi facris diebus accubans caeneufeflofqj fic agat:ut fortiffimù quéqj Se frugaliffimù largitiomba profequatur : nónùquà etià fax menfa: adhibeat :& ue lit aliis quoqj honoribus dignari.Tum etià p ferias infìrumétù rufficù fine quo nullù effiei opus potefbrecognofcat : Se facpius mfpiciat ferramenta .Eaq femp duplicia cóparet:ac fubide refeda cufìodiat :ne fi quod in opere uitiatù fuent:a uicino petendù fit:quia plus i operis feruorù auocandis q i peio rerum eiufmodi dependitur ♦ Cultà ueffitàqj fàmilià utiliter magis habeat :q delicate :id efì mu/ nitam diligenter a frigoribus Se ibribus:qua: utraqj prohibentur optime pellibo manicatis &: fagatis cucullis.Idqj fi fiat ofs pene hyemalis dies in opere tolerari sagat{ cuculli poffit. Quare tam uefìem feruitiorù : | ut dixi ferraméta bis debebit fingulis me	6
fibus recenfere.Nà frequés recognitio nec impunitatis fpemmec peccandi locum
6e tede munita fit .Nec fiqué dominus aut ipfe uixerit; fine iuffu patriffamili* cefoluat.Sacrificia nifi ex pcepto domini facere nefeiat. Arufpicé fagàque fua fpo te non nouerit:que utraque genera uana fupftitoe rudes aios ifeftant No urbe no ullas nundfas nifi uendenda: aut eméda: rei neceffaris caufa frequentauerit. Neque eni colonis fus termios egredi debetmec abfentia fua familis ceffandi:
bbù
aut delinqueftdifpatium dare. Semitas nouofque limites f agro fieri pro 1 ea '
Hofpité nili ex amicitia domini qrariffime recipiat. Ad mifleria fua coleruo non adhibeat,Nec ulli termios egredi:nifi magna coegerit neceffitas permittat, ecu Promercaliba niam domini neqj in pecore nec aliis in rebus promercalibo occupet, Ha:c enim res auocat uiilici curam :& eum negociatorem potius facit qagricola:nec nunq finit cu rationibus domini paria facere:fed ubi numeratio exigitur:res pro numi ofienditur.Itaqj tà ifìud uitandu habebit:q Hercule fugiédù uenandi aut aucu/ pandi {ludium:quibo rebus plurima: opera auocantur.Iam illa:qua etià in ma ioribus imperiis difficulter cuflodiutur :c5fiderare debebit:ne aut crudelius aut « »	. remiffius agat cum fubieótis.Semp foueat bonos & fedulos:parcat etia mmusp
agis uerea ^^ ^ lfa téperet:ut magis eius uereantur feueritaté:q ut fauitià deteflentur, tur euentate	lcj cufì0dire:fi maluerit cauef ne peccet operarius:qquompecaueritfe
ro punire, Nulla eft auté uel nequiffimi hominis amplior cullodia:q quotndia/ «-, -, -t ”	-, na operis exadtio*Nam illud uerum e. M,Catonis oraculu: Nihil agedo homies
i age o ma[e agere difcut .Itaque curabit uillicus:ut iufla reddantur. Itaque non agre omies ma e conpeqUet;ur, femp fe reprafentauent. Sic enim Se magiari finguloru on.aoru agere i cut, qqjgcnter exequentur fua muniafamilia pofl operis exercitatione iatigata cu bo quietique potius ac fomno:q maleficiis operam dabit, In uniuerfa porro uiiu catione:ficut i estera uita:preciofiffimu eft intelligere quòque nefeire fe quid ne fciat:fempque cupere quod ignoret adifcere.Nam 6c fi multu^pdefì iaentia:plui tamen obefl {prudentia :uel negligerla maxle i ruflicatione:cuius é difaplina: ca put femel fea(Te qcqd exegerit ró cultura ,Na. quàuis fterdù emédatu fit ppera Res domfo fafiù uel fprudétia uel negligétiaires tamé ipfa ia domio decoxit.Nec mox i ta/ decoxit,	tum exuberat:ut 8C ladurà capitis amiffi refh'tuat:& quaflu refaraat. PralabÒ
tis uero teporis fuga q fit irreparabilis :qs dubitet fHius igitur memor precipue femp caueataie iprouidus ab opere uincatur .Res é agrefhs infidiofiffima cudta ti .Quod ipfum expffius uetufliiTimus auctor Hefiodus hoc uerfu fignificamt, ai £i2^£p-&oAiepyocr ayuHp ain-Hcn nraAaiEi.
Serere ne du/ Quare uulgare illud de arborum pofitione rufìicis ufurpatil ffiererene dubites: bites *	Id uillicus ad agri totu cultu referri iudicet. Credatque pratermifias no duoded
horas fed amm periffemifi fua qque die quid {fìat efficerit.Ni cum propriis pe ne momentis fieri quicq debeat :fi unu opus tardius q oporteat peradlum fit:cf terte quoque qute fequuntur culturse:pofl iufla tepora ferius adhibetur: omniP
us, T am funt ardluri (ydera nobis Hardoruque dies feruandi 8c lucidus anguis:
Qua quibus in patriam uétofa p aquora ueòlis
Pontus & oftnfen fauces tentantur abydi.	, - ot
Contra quam obferuationé multis argumentationibus difTeruifle me nó i a
iu;epoaimpr0Diiume maialipouicentui ; ul lclu:» tpciu terminis ita aauenus a/ aiebus flatis aeris mutationes refpondeant .In hac auté ruris difciplina no confi ftrologos, deratur eiufmodi fcrupulofitasifedC quod dicitur pingui minerua) quantumuis Scruplofitas. Aitile continget uillico tepefiatis futura; praifàgiu : fi perfuafìim habuerit ; modo ^iitei modo poli : interdum etiam flato die orientis uel occidetis cópetere m fyde tls «Nam fatis prouidus erit ;cui licebit ante multos dies cauere fufpetìa tépora.
Quid quoqjméfe faciendum fitjtéporibusaccomodàdo opera: Cap. u.
Taqj praecipiemus qd quoq? menfe fàciendu fit: fic teporibus accomo/ i	dantes opera ruris ; ut permiferit flatus cadi. Cuius uarietatem mutau
tionéqjjfi ex hoc commentario fuerit pmonitus uillicus :aut nuq deci/ pietur:aut certe non frequenter.Et ne defifcamus ab optimo uate q ait:	Ille ue
re nouo terram profcindere incipiat. Noui autem ueris no fic principium obfer/ uare ruflicus debet :quéadmodu aflrologus ut expedet certu die illu q ueris ini dum facere diritunfed aliqd etiam fumat de parte hyemis : quoniam conlump/	.
ta bruma iam intepefcit anusjpmittetqj dementior dies opera moliri,Poffit igi/ ia ltePeiclt tur ab idi. ianuariis ut pncipem menfé romani anni obferuet : aufpicari cultura^ aniails * . . officiaiquorum alia ex priflinis refidua confumabitiatq; alia futuri temporis in Aulpicancu choabit. Satis autem erit p dimidios menfes exequi quodqj negocium : quia neqj	° _
prsfeflinatum opus nimium immature uideri poffit ante quindecim dies fadu i tia nec rurfus pofl totidé nimium tarde.Idibus ianuar.uentofa tempeflas 8t icertuf	.
flatus,Xviii.Kaiéd,februa.tempeflasicerta.xyii.Kaled.februa.foliaquanum Qila ° 0 1 tranfit.Leo mane incipit occidere :africus interdum aufler cu pluuia.Xvi, kalé. aquarium, februar.cancer definit occidere :hyemat.Xy.kalend,februar.aquarius indpit o/ tin*Ventus africustempeflatem fignifìcat.Xi.Kaléd.fèbr.fìdiculauefpere occi/ dit:dies pluuius, Viii. calend, februar. ex occafu priflini fyderis fignificat tempe/ flatem.Interdù etià tepefias. Vi.calend,febr.leonis qua: é i pedore clara (Iella occiditmonunq fignificatur hyems bipartita. V.calé.febr.aufler aut africus hye Fidicula occi/ mat .Pluuius dies.III,cale.februar.delphinus incipit occidere.Item fidicula oc/ dit, cidit jfignificat pridie calend. feptébr. eorum qua fupra fyderum occafum tem/ peflatem fàcitu'nterdù tantummodo fignificat.Hoc igitur femeftrium &C deicepf fequétia tempeftatibus annotatis percenfmmus:quo cautior uillicus :ut iam di/ xi:uel abftinere poffit operibus:uel feftinationem adhibere .Itaqj ab idibus ianu ariis:quod habetur tempus inter brumam Bt aduentum fauonii :fi maior eft ui/ nea uel arbulti modus :quicquid ex autumno putatióis fuperfit:repetendum é: ^ i- •j-fed ita ne matutinis temporibus uitis faucietur :quoniam pruinis & gelicidiis no	. US n0/
durnis adhuc rigentes materia ferrum reformidant .Itaque dum ha religata fic c^urms* cantur :ufque in horam fecundam uel tertiam poterunt uepres attenuarime in/ cremento fuo agrum occupent tfegetes emundari:acerui uirgarum fieri : ligna denique conficu ut cum demum teperi iam die putatio adminiflretur. Apricis
bb iii
etiam & macris aut aridis locis prata iam purganda & a pecore funt defendeda. ut feni fit copia, Siccos quoqj 6c pingues agros tempeftmum e profondere, W 6C uliginofi &: mediocris habitus fub a^ate no agendi funt, Macemmi uero aridi pofl a:flatem primo autuno arandi:fubinde conferendi,Sed iugerum gri pinguis hoc tempore anni cdmode duabus operis profeinditur : qa hybernis t t ^	_ j	rnltn fili nr^phipr.	liante Caleo*
_	uernaculum uocant:feu tritici.Eoruq; tempefliua farritio efì:cum enatalrum^
Tempefìma ta qua£tucr ferarum eiTe coeperunt. Hordeum quoqj maturum qmbuffuperelt farritio	^
um teneram non expedit, Eruum quidem melius priore mcnfe.Nectame im probe hocipfo uel proximo feremus.Nam martio nullo modo terra: commenda Vie® palat®. epfe rufìlcl prxapiunt. Vinesque iam palat® & ligat® rede iam fodiuntur. Surculi qui primi florem afferunt;flatim circa idus funt inferendi:ut cer^lor tuberum amygdalarum perficorumqj ridicis uel etiam palis conficiendis idone/ um tépus é. Nec minus in adifiaa fuccidere arborem conuenit: fed utraqj me V us fiunt luna decrefcente ab uicefima ufque in tricefimam:quoniam omnis ma/ teria Gc c®fa iudicatur carie non infeflari. Palos una opera c®dere:&: exputatos Materia luna acuere centum numero potefl: .Ridicas autem querneas fiue oleaginas findere : decrefcéte fuc & dedolatas utraqj parte exacuere numero fexaginta .Item ad lucubratione ue/ ciditur	fpertinam palos decem uel ridicas quinqj conficere : totidemqj per antelucanam
Lucubratio lucubrationem,Materies fi roborea efriab uno fabro dolari ad unguem debet p uefpertina an quadratas pedes .xx.hoc erit uehis una .Pinus autem quinqj&.xx.pedum ®qj te lucana	ab uno expeditunqu® & ipfa uehis dicitur .Nec minus ulmus 5i fraxinus pedu
xxx. cupreffus autem.xl.Tum etiam fexagenum pedum abies atque populus: Ad ungué cj/ {;ngUilS 0perls ad unguem quadrantur :atque omnes h® menfur® fimiliter ue/ drantur.	hes appellantur. His etiam diebus maturi agni & reliqui fetus pecudum:nec
r adrUfe/ minus maiora quadrupedia carattere fignari debent.calend, februar. fidis mcu aiu carattere ^ ocayere:uentus eurinus 8C interdum aufler cum grandine eft.III.nonas te/
ugnati	bruar.fidis tota 6c leo medius occidit : chorus autem feptentrio.nonnunq &u0/
nius .Nonis februar.medi® partes aquarii oriuntur : uentofa tempeflas >Vu> idus februa.califlo fydus occidit :fauonii fpirare iapiut,Vi.iduffebruar.uen^ fatempefiaf Jll.iduf februar, euruf.Perhofcedief locif maritimif & ca^fui ficcif prata uel arua purgantur :& in fenum fubmittuntur .Reliqu®	^
Paland®,	nearum propter brumam uel frigora omifl® : nunc paland® & alligandae
ne poflea tumentef gemm® fedantur 8C oculi atterantur Jtem uinearum 1° eifdem locif peragenda arbuftoruqj fiue putatio fiue alligatio finienda e^^jn3 rum iufla certa effe non poffunt .Inter nonaf deinde &C idu f : pomorum e riafàaédafut:6dmatur®plàt® defeiariif f faobeftrafferantur.Pafliatioq ^
SU:s menk decembri uel l’anuario cepta efì nam nunc includenda e & m’tiba con emenda.Paftinatur àt terreni iuge^ ita:ut folu f altitudine triu pedù defodiatur Pafìfatio operisixxx*uel in altitudine dipondii femiffis opensd.uel ad bipaliù:cj é altitu c'o duorum pedum opensad.Hac tamen in agro ficco furculis conferédis mini/ Altitudo bi/ pafìinationis menfura é. Nam oleribus deponédis poffit uel fexquipedalis patii • 3ititudo fatiffacereiqua: pleruque in fingula mgera trigita opis cóficitur. Hoc eo detti tempore flercons ps f prata egerenda pars oleis &C cateris arboribo infpargé da,quom etiam uitiaria diligéter fàcienda: maleolufqj qrecentiffimus curiorifTi CuriofifTime pangendus. Populos 8c Calices Se fraxinos tpriufq frondeat : pianta fq; ulmo^ pangendus duc ponere utile é tante aut fatas nunc exputare Se circùfoderetac fumas earum maieolus ^fliuas radices amputare,.Sarméta uineis nódum fofTis atqj arbuftis Se fegetiba ramos aut rubostquicqd deniqj iacens fodientem uel alio genere terram molien rem poteil: impediretnunc egeri &C ad fepé applicari oportet.Rofaria noua cófe/
uel etiam fulco deponere.Trmieffriu quoqj fatio non é aliena buie tepori : quis tepidis regionibus melius adminiffretur p méferrnanuarium,Idibus febr .fagit/ tarius uefpere occiditrucheméter hyemat.xvi.calmami uefpe crater oritur:uen Vehementer ti mutatio, xv.cal.mar. fol i pifees tràfitum facitmonnunq uétofa tépeftas .xiii. hyemat J &.xii.calmar,fauonius uel aufter cum grandine & niuibus.x.calé.mar.leo de Crater, linitoccideretuéti feptétrioRaies qui uocàturornithiai pdies.xxx.eflefolétrtum Ornithia:.
irundo aduenit: vnii, cal mar. ardìurus pria nodìe oritunfrigidus dies aqlone Ardi uri ortuf uel cororiterdum pluuia.yiii.calmar.fagitta crepufculo fripit oriri maria tépe/ Alcponei dies fìatestalcyoei dies uocàturu atlàrico qdé mari fuma traqlliras notata é.yii.cal mar.uétofa tépeflas irudo cólpicit.Per hos dies frigidis Icas eayt retp quas fupra fcripfimus tempefìiua é admimflratio.Loas atcahdiorib quis fera rame necef/ faria.Cxte^ maleoli & uiuiradias pofitó huius tpis eé uf optfa.Nec tamé dete rior et iter cale.& id, fequétis méfismtiqj fi no fit feruétiflìma regio. Si nero ma gis et frigida uel melior eli .Infido quoque arboiy atque uitiu tepidis locis hoc té pere comode admifìrabit.cal.mar.afneus:iterdu aufter cu gradine, vi,no.mar rii uidemiatorapparettquégraci i-puyHT-Hpadicatifeptétnonalesuéti.iiii.no. Videmiator. mar.equus mane oritur ifiatus aquiloms.in.idus mar. pifcis aquilonius definit Equus, oriri:feptemtrionales uenti.Pridie idus mar. argo nauis exoritur : fauonius aut aufteriiterdum aquilo. His dieb commode iftruunturhortiide qbus fuoloco ^rgonau^ dicam fecretius : ne iter hanc quafi turbam opemm negligentius olitoris officia exoritur defcripfiffe uideanaut nunc ordinem reliquarum culturarum cceptum interru/ piffe.Igitur a calen.mar.eximia é uirium putado ufque ad.x.cal.apr. fi tamen gemma fe nondum moueant . Surculi quoque lilentes ad infidonem nunc pra Vltlù Putat5 apueutiliterque leguntur : & ipfa mfitio uidum atque arborum longe nunc Surcuh fllé/
efl optima,Fnigidis quoqj lods 8t humidis uitiiim fatio nùc precipua eft tkd ^ Samtura	ficulnea cacumina iam tumentia utilifiime ponuntur. Sarntura quoque frume
to^i iteratur egregie. Modios tres una opa recte facit. Prata purgare &c a pecore defendere iam tépeftiuum eft.Locis quidem calidis Se ficcis edam a méfe rnnua, ut fupra diximusad fieri debet. Nam frigidis uel a qnquatnbus prata rette fub Scrobes qter mittutur.Scrobes omnis generisiquos ens autuno cofiturusihoc tepore prapa/ nani»Terna/ rare oportebit,Eo^ quaternarii:hoc é quoquouerfuspedu qttuor fi e comodum rii*	terrenu,xiii.ab unofmnt,Ternariiauté.xyui.C^teru ad deponedas uites : nec
non magni incrementi arbores: fulcus q fit pedu centu &C mginti latitudine bi/ pedanea:! altitudine deprimi debet dipundn femifTe:euque fimiliter una opa ef Rolarium fe/ nac.Rofarifl ferotinu pfoffiim & culti habere ii tépus
rotium	cum radices amutòqu* falem non habeat.nunc conuemet ifundere.Maximii
fex congii:mediocribus arboribus urnse fatiffaciunt:cateris exifìimanda era por tio. Sed tamen qua; nihil uitii habuerint:aliquanto ktiores fientUi amurca rige tur ifulfa.Nonnuili hoc optimum tempus effe feminariis infìituendis dixerunt. Tum etiam baccas lauri &c myrti cateroi^que uindium feminù f areolis cmierer Orthociuos.' pra:cip{ùt.Nam orthocifios & hederas ab idibus februa,uel etiam calen. marni .poni oportere iidem cenfuerunt,Idibus mar. nepa incipit occidere : fignifkat te/ Nepa oca i pe{^atem. Xy{{,calé, aprii. occidit nepa : hpemat, xvi,cal. apnl, fol i arietem tran/ riyemat	fltum facit : fauonius uel corus, xii. cal, aprii, equus occidit : mane feptétrionales
Aeanottium uéti ♦ x, cal, apr. aries incipit exoriri : pluuius dies : interdum mingit :ottauoca/ ^	le ndas apnlesxqnottium uernu tépefìatem fignifìcat. Ab id,eadem qux fupra
utiqj pagéd a funt. Optime auté uliginofa 6c pinguia loca nunc demum profd/ duntur: atq; menfe ianuario ueruatta facimus. Nunc ultia parte martii iut ite/ randa:& fiqua: pgultr uidu generofaip:uel fiqua in agris aut uepnbus fingula/ res arbores marite a putatoribus relitta* fundante caLaprii,utique deputari de bendpoff quem diem fera 8C infruttuofa fit huiufmodi re^ cultura,Milii quoqj & panici bxc pria fatio efhqua: pagi debet arca id .apr, Vtnufque femfs feflarii qni fingula iugera occupat. Qumetia pecus lanatiijcateraque quadrupedia té/ pus idoneum eft caflràdiXocis at tepidis ab id,febr,ufque ad id, aprii. In locis frigidis ab idibo,mar,ufque i id.maias omnia rette pecora cafirantur, cal. apr* nepa occidit mane : tépeftatem fignificat. Non. apr .fauonius aut aufter cum gra * dine nonnunqhoc idem pridie, viri id.ap.uergilia uefpere celantur i interdum hyemat.yii.id.apr.yi.&.y.aufìri & africi:tempeffaté fignificat.iiii, id.apr. iole oriente libra occidere incipitaterdu tempeftatem fignificat.Pridie id;ap, fuc^ Ix celàtunhyemat.His diebus loris frigidis prima umea^ folììo utique antei ♦ peraganda eft.-Quaque menfe martio poft confettura aqnottium fieri debue
_ -, f.	• rùtmucdeniqueqprimuexequendafùtiFiriuitefque adhuc rette iferunt* e
todin leiana m-naria qUa, funt ante fattaauncari & adhuc commode fodiri poffunt.
tarentinte radice lanaria lauari debent:ut tonfura praparentur♦ Idibus apm1
uernum
Pergulte
Hyemat
3^ luPraocciditthyemaLxvuiKal.maias uentofa tepefias 8c imbres t nec hoc CQnftantcr.xy*Kai.maias fol in taurum tranfitum faat:piuuiam fignjfìcat>
.Xl‘ ^♦maìas uergilùe cum fole oriutur:africus uel aufler:dies humidus.ix.ca/ Ortus uerm./ cn.maias prima nocte fidicula apparet:tempefl:atem fignificat. quarto calen/ [iaF)^ cd fole maias aufler fere cum pluuia, Kalen.maus mane capra exoritur : auftrmus uiesifterdum pruina piu ma:. Pndix Kal.maias canis fé uefpere celat: tempefìa/ te figtuTicat.Perhos dies eadern qua fupra perfequemur.Pofìuntqj fi iam Iibru terruttunt,inferi elea: uel éplafìran:cateraqj pomifera arboreseodé empIaOrari onis genere iferi.Sed Se prima pampinario rerite fchoatundù ^prepétes oculi di/ gito dècuti poffint.Siqua praterea i uineis aut foffor difìurbauitiaut negligétia °rnifit:diligés uinitor reflituere debet: Se fracta tuga cofiderare Se refarcire : aut g j t ^ifiecftos palos reponere:ita ne teneros pampinos explantet.Eodem tepore foe/ : tus foccundi pecudes fignari oportet.Kal.maiis hoc biduo fol una dicitur tenere particula : fucula cu fole exoritur rieptétrionalesuentì.y. no. maias cétaurus to/ tus ap paret : tépé fjate fignificat.iii.no.maias idé fydus pluuia fignificat. Pridie . T no.maii nepa medius occidititepeflatem fignificat.No.maiis uergilia exoriun/ ;NePa: occa turimane fauonius, vii,id.maias affatis ritiri fauonius aut comsu'terdù & plu 1US* uuiai.vi.id.uergili^ tota apparet.fauoius aut corusriterdu pluuiar.iii.id+maias ^ fidis mane oritur: fignificat tépeiìaté.Per hos dies mca'da: fegetes funt. foemfec^ inflituendi funt.Bonus opanus prati iuge^ defecatmec mius mille ducétos ma	aniP os
nipulos unus obligat:q funt finguliquaterna^libra^ .Arbores quoq;tépuseft cbllSat' ablaqueatas arcu.fodere & opire.Vna opa nouellas circufodiet arbores,Ixxx.me Qiocres.Ixv*magnas.I.Hoc méfe feminaria ofa crebro fodere oportebit: fed.a ca/ len.martu ufq? in idi.feptem.omnibus menfibus non folum feminariis:féd eria nouellis uineis danda foffio eff.Iifdem diebus ubi pragelidum & pluuium cala efliolea: putanturiSc mufcatur.Cate^ tepidis regioniba duobus temporih} ani Clea: mufea facere iftud oportebit.Primo ab id.oclob.ufqj ad id.decéb.itere ab id.feb.ufque tur inid.marrii. Siarborlibrumnonremittit:hoceodemmenfeimpaiiinato femi Impafìinato nario. NouifTima pofitio eft oleariis talea: : eamque oportet cum panxeris. fimo Panxeris 6c cinere mixtis oblinire : & fuperponere mufeum : ne fole findantur. Sed hoc idem opus melius fiet ultima parte menfis martii : uel prima menfis apnlis :8c cateris temporibus:quibus pracipimus feminana plantis uel ramis conferere.
Idib. maiis fidis mane exoritunaufter aut euronotus: iterdum dies humidus Euronotus xyii.calen.iunias idem quod fupra.xyi.&.xv.cale,mnias euronotus uel auffer cum pluuia,xiiii.calen.iun. fol i geminos introitum facit, xii.caien iun fucul exonuntur : feptemtnonales uentimomiq au fler cu pluuia. xi 8c xii *1
nias araturus mane occidit:tépeflaté fignificat.
neexoritunfeptetnonales uenn.Ab .dius ufque ical.tunns ueteranam uinei pnufquam florere mcpmtntenm fodere oportetteandemque & ceteras omnef umeaf mdempapmare. Qnodfi fepmf feceriftpuenltf una opera iugerum
uineti papttiabit» Quibufda regioiba oues nuc t6détut:6c pecons nati aut amif fi ratio accipiturJté q lupina fìercoradi agri caufa feritmunc demù aratro fub/ uertit, calen, iun. &, iiii. non, aqla exoritur: tépeflas uétoia:& iterdupluuia.vii* id.iun.arcturus occidit: fauomus aut corus.mi.id.iun.delphinus uefpere exori Rorat,	tur :fauonius iterdu rorat*His diebus fi opere uitfi fumus:eadem qua: extremo/
\	méfe maio faciéda funt Jté oés arbores fru&ifera: circufoffa: aggerari debent: ut
ante folftitiu id opus peratìum fit.Quietià prò códitione regióis & celi terra uel ftei-a T profa'ditur uel iterat.Eaqj fi é diffiolis^fcinditur opis triba: iteratur duaba:ter tiatur l -'* tiatur unaXiràtur aut iugera duo opa Ima, At fi facilis é terra:£>fcinditur iuge^ urxirat» opis:iteratur una;Liratur una iugera quattuor:cù i fubadta ià ten'a lati/
p	ores porche fulcàtur.Quse ratio colligit:ut per autunu facile poflìnt uno iugo:tri
tiri obferi modii cétum qnquagita : catero^que leguminu modi: centu.Iifde di/ i	..v .. -____________________rnfpramr,. Vinearum
oporrer.rt caien* aure mnus u ia aeiicic uinais neroamiquc i
dem cadam pbebimus Jd-iun .calor fcipit.viii calenaulias fol Ctroitù cacto faciti
tépeftaté fignificat.xi.cal.iuLanguifèrq a greris dicitur ccpiou^ocr màe occidit Angui er.	tépeflaté fignificat. viit, &. vii. 8i. vi. cal, mi. folfìrtiu : fauomus de calor dii* calen.
op locus	iul.uétofatépeflas.Hisdiebo eadéqu^ fupra.Sed OC uicià f pabulù lecare opor
p , ,	.	tet:priufq filiqua eius durécur:ordeù metere:fabà ferorina ducere:fabà màtu/
a a ero ia. ^ - c5terere;g^ paleas eius diligéter recódere:ordeù terere:paleafqj ois recedere: aluos cabrare.quas fubide nono quoqj aut.x.die ad caLmaias cófiderare Oc cu/ rare oportet.Nùc aut fi funt pieni atqj opculati faui:demédi fùt. Sin autémaio/ Operculati re ^ uacàt:aut fine opeulis adaperti funtmódù effe maturos figmficaturnta^ vi11,: .	mellatio é differéda. Quida i prouinriis tràfmarinis uel hocffequéte méfe fefar/
Mellatio tla ferut Cal^ulus fauoniusuel aufìer:&calor.uiimon.iul.corona occidit ma/ odama	ne.pnqle non,iulias càcer medius occidit : calor. yiii, id, iul. Capricornus medius
P^xleUS*	occidit, vii, id» iuLcepheus uefpe orit :tépef!até fignificat. yi.id. iul» prodromi fla
Procyon1 re ^1Piunt’diebus eadem qua: fupra. Sed 6C profciffiim ueruatìù optfe nuc ^	iterat : Qc filueflns ager decrefcéte luna utiliffime extirpatur.Idiba iuliis ptccyon
exoritur mane:tempeftatem fignificat»xiii.cai»augufìas fol i leoné tràfitum fa/ cit : fauonius »ymi. cal » auguflas leonis i pedore clara della oritur rinterdu tempc datemGgnificat.viii»cal.augudasaquarius iripitoccideredareffauóius ueiau Caligo azdu/ der»feptimocalen»augudas canicula apparet: caligozeduofa.vi»cale*auguftas olà.	aquila oritur. liii - calen. augu das : leonis in pedore dar* delia* exoriuntur: it^
dum tempedatem fignificat» iii»calen»augudas aquila occidit:fignificat tempe datem. His diebus locis temperatis 8c maritimis medis conficitur	mtra^
es ar^°t,es:que fuerant in fegete:rircunfodere:6C adobruere oportet Jtem qbuf magna feniécis praparaturmunc debent iterare,Nam de fodiendis colendifue ttouellis umeis fepius lam dixi:nullum effe menfé omittendum idonee autum/ nae S-’qumodfrum conficiatur ♦ MemmifTe autem oportebit : ut per hos 6c augu §ufti ttienfis dies antelucanis 6c uefpertinis temporibus frondem pecudibus cav arnus» Item quafeunque uineas culturi fumusine peraflum fed mane ufque JJ1 tertiam	a decima ufque in crepufculum fodiamus .Qiubufdam regiombD	{c(ama
^cut m cdicia 8c pamphilia hoc menfe fefama feruntur» Italis autem regiomba plcu[ne)s «umidis poliunt ultimo menfe iunio feri. Quinetiam tempus efl ficulneis ar/ bonb;) ^ boribus caprificum fufpendere, Quod quidam exifhmant iccirco fieri debere: pic - ^ur-^e-116fruftusdecidat:& uteeleriusad maturitatemperueniat.Ka .augufli etefi*.	^
Pridie nonas augufli leo medms exontuntempefìatem fignificat.vii.idus aug» aquarius occidiumedms nebulofus aflus.Pndie idus augu. fidis ocadit mane;
autumnus incipit. His diebus eadem qua fupra. Nonnullis tamen locis faui 1 1SCCC1 lC* demetuntur. Qui non funt meile repleti nec opercuiatndififerenda efl in men/ fem odtob. mellatio.Idibus augufli delpbinioccafus:tempeflaté fignificat .xix. kaiendas feptembr.eiufdem fpderis matutinus occafus : tempeflatem fignificat decimo calendas feptembns fol in uirginem tranfitum facit. Hoc & fequentì die tempeflatem fignificat:interdum &C tonat. Hoc eodem die fidis occidit.x. calendas feptemb.ex eodem fydere tempeflas plerunque oritur & pluuia.yii.ca lendas feptemb.uindemiator exoritur mane:&ar&urus incipit occidere ; inter/ Videmiatot: dum piuma. lii .caien. feptem .humeri mrginis exoriuntur : etefi* definunt flare : ptefia,.
6C interdum hyemat. Pridie calendas feptéb.andromeda uefperi exoriturnrerdu jriocu^antur Hyemat. His quidem diebus arbores ficorum inoculantur:quod genus infitio/ nis emplaflratio uocatur. Idque licet uel commodius facere luperiore mefe pqfl t ^
idus iulias:quo tempore etiam aliarum arborum nonulliemplaflrationem	h
aunt.Qiubufdam locis ut i betica maritimis regionibus &C in africa ufdemia co flatur.Sed frigidioribus regiomba puluerationem faciunt:qua uocat rullici oc catione tquom ois gleba i uineis refrfgit :8C refoluitur f puluere. Hoceode tpe. Occatio. Pul pnufq aie* puluerétur : fi pexilis é uel rara ipfa uitis:lupini modii tres uel quat ueratio. Pul/ tuor i fmgula iugera fpargaturici ita occamnq cii frutificauerit: prima tu toflio ueretur.Fru/, ne cduerli fatis bonù flercus uineis pbét.Multi etià fi pluuius é flatus cali: ficut tificauennt. fuburbana regione itali* pampinis uitem fpoliant:ut percoqui frueftus poffint: Papims ulte nec putrefeere imbribus. At e contrario locis calidioribus.ut mo nominatis pro/ Ipoliant uinciis:drca uindemià adùbratur: uel flramentis uel aliis tegumétis uu*:ne ué tis aut caloribus exarefeant. Hoc id em tempus efl aridis uuis ficifqj coficiendis : dequibus quemadmodum palla: fiant:fuo loco dicemus:cum umica perfeque/ mur officia. Filix quoq: aut carex ubicunqj nafcitur tauguflo menfe recle exflir Carex , patut:melius tamen circa idus mlias ante canicula exortum ♦ Calendis feptem/ P1^15 auflri/ oris calor : quarto noti « leptembr, pticis auflrinus definit occidere » calor enf ante nus.
rato
Aréturi exoc
tUS , ;
Virginis fpi ca*
Argus nauis
occafus
Eqnodtium
autumnale.
Maturitas
uuarum
feptemb. ardi urus exoritur : fauonius uel coms.yii.id. feptemb »pifcis aquilonis definit occiderei& capra exoriturjtempefìatem fignificat. ili, id, feptemb. fauoni us aut africusjuirgo media exoritur.His diebus locis maritimis & calidis uinde/ mia & extera qua fupraferipta funt comode admimfiràtur,Iteratio quoque ara tionis peradla effe debet:fi ferius terra profeiffa efì.Sm auté celerius:etia' tertia/ tu fiue fatum folii effe cóuemt.Hoc etiam tempore qui cófueuerut mna codire: aqua marina prxparàt:& aduedlà decoquut.de qua cóficiéda cfi uillicx oftaa exequar :peipia.Idibus feptébris ex prillino fydere nonuq tempeflaté figmficat. xv.Kal.odtob.ardlurus exoritur: fauonius SC africusuterdum eurus: qué qdam uuiturnu appella't.xiiu.Kal.odlob.fpica uirginis exoritur: fauonius aut corus: xiu.Kal.cdtob. fol in libram tranfitfi facit:crater matutino tempore apparet, xu Kal.odlo.pifces occidunt manentem aries occidere incipit: fàuóius aut corus: i/ terdum auller eu imbriba. x.Kal.odlob.argo nauis occidititépeftate fignihcat i/ terdu etiam pluuiarn.viiii.Kal odlob.Centaurus icipitmaneorirutempeitatem fignificatriterdu &pluuia.yiii+Kal.odlob.&:.vii.8i*vi*eqnodliu autunale p e/ runque figruficat.v.Kal.odtob.badi exoriutur:fàuonius:nonuq aufter cu plu/
uia.iiii.kal.odlob.uirgo definit oriri:tépeflatem fignificat.His diebus uidemi*
-iKt	„1..	A i Kit- finirla flIIOlTl
Naturalis maturitas. Vinacea ifuf/ cata:

Fora
Napix.Rapi
ns.
miam.Qjuidam cum concoloratas 6c perlucidas uuas animaduertiffentmonul li etiam cum pampinos ac folia decidere confideraffent.Qux omnia fallacia fut quoniam immaturis uuis omnia eadem poffunt accidere:propter intemperiem folis aut anni.Itaque nonnulli gufìu explorare maturitatem tentauerunt:ut fi/ ue dulcis efièt fapor uux fiue acidus:proinde exifiimarent. Sed & hac ipfa res habet aliquam fallacfam.Nam quadam genera uua^ nónùq dulcedine capuit propter aufleritate nimia.Itaque opportunum eflfquod nos facimusjipfà natu ralem cotemplari maturitate. Naturalis at maturitas efi; ficum exprefferis ui/ naceajqua acinis celant :iam infufeata & nonulla propemodum nigra fuerint » Nam colore nulla res uinaceis potefl afferremifi natura maturitas:prafetti cum ita in media patte acinoiy finti ut & a fole afluante 8t a uentis protegantur: hu/ morque ipfe non patitur ea pracipi aut ifufcarimifi fuapte natura. Hoc igitur quom exploratum habuerit uillicusffciat uindemia fibi effe faciédam. Sed an/ teq fmdlum cogere fapiat:cund:a paaparada erunt fuperioreffi fieri pollet )mc fe.Si minus certe ut ante quindecim dies dolia partim picata :partim defricata: & diligenter lota marina uel aqua falla & retìe ficcata. Tum& opercula cola<? 6C catera fine quibus probe confici muflum no potefl. Torcularia uero & diligenter emundata lotaque. Et fi res ita exegirit picata prxparataque habeat ligna:quibus defrutum Bc fapam dccoquat.Tum etiam falem atque odoram*-^
^raneis locis p hos dies £ùt. Farraginaria quoqj pecori futura p hyemem pra-fi Farraginaria lo.iteqjfiliquamquod ruOicifcenumgracumuocant,Necminusfpabulii ui tianunc demuincóferitur *Tumetiilupinihaceritprecipua.fatio:quéquida Uel ab area protinus i agrum deferri putant oportere,Miliù & panicù hoc tòpo/ re detnetitunquo fafeolus ad efcam leritur.Nà ad pcipiédum femen ultima par Fafeclus « te °ftob.circa Kalédas ncuembris melius obruitur. Quare cum hac cund:a in 3gris exequi debeat:poffit eoru curamrqua itra uilià faciéda funt:uillica delega Ita tamen ut ipfe cofideret an recfte fadla fint*cal. od;ob, &:, vi,non, interdum tepeftatem fignificat.iiii, non.obtob*auriga occidit mane: uirgo definit occidere fignificat nortunq tempefìatem, ni. n. od:, corona fcipit exoririrfignificat tépefla y	t ■
tciXi,Phdie nonas oclob hadi oridturuefpere:aries medius occidiriaquilo ,yiih e S1 idus o&obris corona clara ftella exoritur.yi.idus odrob.uergilia exoriutur uefpe exol:t:USt teifauonius & interdum africus cum pluuia,iii.& pridie idus otflob,corona to/ ta mane exoritunaufier hibernus & nonunq pluuia.Per hos dies frigidis regio
bus uindemia &: catera qua fuprafcripta funt fieri folent.Hifdemque tegioni e , -,	~
nibus fruméta matura feruntur : &c pracipue far adoreum .Locis etiam opacis tri ^ aQ0I’eu *
ci modios quattuor uel quinqjjfarris adorei modios,ix.uel.x, ordei modios ,-v.	0
uel.yi.milii uel panici feflarios.mi.uel, vdupini modios.yiii.uel ,x, fafeoli mos ^	"
dios quattuor :pifi modios tres uel quattuonfaba modios fex: letis modiu unu
tiel paulo amplius:lini feminis modios nouem uel decem:cicercula modios tres
uel quattuor : ciceris modios tres uel quattuor : fefami feflarios quattuor uel	, .
quinque : uitia pabularis modios feptem uel ocfto : uitia feminalis modios . ItI^Pa. u a
qumque : uel fex: erui modios quattuor uel quinque: farraginis ordeacea mo ns.*i e/
dios fepté uel odio: filiqua modios fex; Medica fingulos cyathos ferere oportet f muia^s*'
areolis logis pedù decedatis pedù qnqj.Canabis grana fex i pede quadrato po;
nuntur Jdibus otì:ob,& fequéti biduo iterdum tempeflasmonnuq rorat, xiiii*
cal. nouembris fol in fcorpioné tranfitum facit, xui.	xii, cal, nouembris folis ex
ortus : uergiliaincipiunt occidere : tempefìatem fignificat.xi.cal.nouembris tau
ri cauda occidit:aufter iterdum pluuia.yiii.cal.nouembris cétaurus exoriri ma
ne definit:tempefìatem fignificat. viii.cal jiouem.nepa frós exoritur:tempefìa
tem fignificat. v.cal.nouembris uergilia cccidunt:hyemat cum frigore & gelici/ Hyemat cu
diis, quarto cal.nouembris ardturus in uefpere occidit:uentofus dies.tertio cal, gelicidiis ♦
6c pridie nouembris cafìiope incipit occidere:tempefìaté fignificat. Per hos dies ^
tnodepropagantur.Seminariatuncare&focieret£pusefl™umetramat£res tunììtfc™3
ablaqueare: nec mmus umeas:eafdemque pntare.Item qua m arbufì.s u.té de
putare. Seminaria qui luo tempore pampinata non lunttarbufcuhque tko/
rum uifeminarìis putari:Si: ad fingulos Hilos redigit debent:qux tamen mebus
Oia ftrenue dum tenera funt: per germinationem pampinantur* Sedquom omnia in g
r -1, r»___ __i... n_____f * • j -	maximefementis.Vetuseit aoricolarum p
uemmterne/ uerDium.Maturamiauoncuii«*.^wv,^r« -	,	i:	at a	.	-	'
tif*Maturam Itaque in totum pr^apimusmt quifque natura ocus frigidus entus prima ^ fationé fepe feratur :ut quifque calidus nouiffime* Vitia Sd faba (lercorare agrum dicuntur, decipere	Lupinum nifi m florem uertensinibii agrum ftercoraueris*Sed nec ulla res ma/
*■	*	_ r	riifiir .	rV; nrtmiq fpfnnoriDiiS
Elices.
ponba li fìt fraxineì : fi minus orneam: fi nec ha:c Ittnligneam iroae	“
prxbebimustGlàdis quoqi nò l'utile é fingulis iugis modios fingulos dare me. men amplius ne laborent:nec minus diebo^xxx.prabueris.Ni fi pauciori 3 u bus datur(utait Higinus)p uer {cabiofi boues fiunt.Glans aut paleis imncen/ Siluabarba/ da efl latqj ita bubus apponenda. Tum etiam filuam fiquis barbaricam.i. co.& rica cofeiea. mineam uelit facere:red;e conferere glandibus 8C ceteris feminiba.Tum & olea Viride oleu. deflringéda é:ex qua uelis uiride oleu efficere:quod fit optimu ex uaria oliua: cu incipit nigrefcere.Nà acerba nifi ex alba olea fieri no debet.Kal. nouéb. ÒC po fìridie caput tauri occiditipluuiam fignificat.iiii.no.nouébris fidicula mane ex/ oritunhvemat & pluit.viiidd.nouéb.idé fydus totumexorit .-aufìer uel fauoni/ us hy emat. vii. id. nouéb. rtella clara fcorpionis exoritur : fignificat tépefiaté: hye matiuel uultumus interdii rorat, yiridus nouéb, uergili^c mane occidunt: figmfi cat tépeflatéihyemat.y. idus nouéb,hyemis initiumiaufìer aut eurus : interdu rorat.His diebus ufqj in idus qua: fupiore mèle facere n5 potueris:adhuc tolera biiiter effiaes.Sed & proprie hoc obferuabis :ut pridie q pleniluniu fit : fi mais certe ipfo plenilunio omnem quam faturus es fabam uno die pagas : fed poftea licebit ab auibus &: pecore defenfam obruas.Eiqj fi ita competierit luna curlusi
ueno mgero iatiftacere modios* iVI*ccc*xl. 1 um etiam conuemt oieas	.
re*Et fi funt parum frudtuofe uel cacuminibus retorrida frondis:magnis ar ^ bus quaternos modios flercoris caprini circunfpargereiin cateris autem pr° gnitudine portionem feruare*Eodem tempore uineis ablaqueatis columbm fìercus ad fingulas uitestquod fit inflat unius feflariimel urina homims^1fa/ os: uel alterius generis quaternos feflarios flercons infundere* lugerum
uiTHn fetios pedes pofitarum dux opevx ablaqueaot.Idiba nouembns dies icet us:feplus tametl placi'dus, xvùKalédaf decébriffìdif exoritur mane:aufter:in erc!um a^° magnuCxv^cab decembrifaquilonnterdum aufter cum pluuia,
Xun.calend. decembr* fol in fagittarium tranfitum facit : Tucul* mane oriuntur: ternpeftatem figmficat.xii,cal.decemb.tauri cornua uefperi ocadunt:aqlo frigi u'*6c pluuia. xi, cal. decembr, fucula mane occidit : hyemat. decimo caL deceb*
|epuf occidit mane:tempeflatem fignificat.yii,cal♦ decembr,canicula occidit fo/
. ortu i hyemat.Pridie cal, decembris tot* Tucul* occidunt ìfàuoniuf aut auffer lnterdum pluuia,Hifdieba qu* pr*terita erunt fuperiortba opera cofequi opor fpt*Et fi non plurimum ferimus:optimum é intra cale,decemb, fèmentem con/
^ciue*Sed eticiim Ioniis	3d diurnum temjpus ^ili^uid conciendum ef^«.
Nam multa funt qu* m lucubratione recte aguntur, Siue enim uineaf pofiide/ paIi ridic* muf ? pali 6C ridic* pofTunt dolari exacuiq},Siue regio ferul* uel cortiaf ferax é : dolantur i lu apiba aluearia fieri debent,Siuepalm* fpartiue foecunda eft:fifan* fpart*que. cubratione» Seu uirgulto^ corbef ex uimine, An ne csteta nunc pfequar: nulla regio no ali/ Spart* quid affert:quod ad lucubrationem confici poflit.Nam inertifeff agncol* expe citare diei breuitatem:pr*cipueinhif regiombuf in qmb brumalef dief horai^ nouem funtmocfteique horarum quindecim,Poflit etiam falixdecifa pridie ad lucubrationem expurgari:& ad uitium ligamina prsparari,Qu* fi natura mi/ nuf lenta efl : ante dief quindecim pracidenda efl:Sd purgata infìercore obrué da eflmt lentelcat.Sin autem iam pridem c*fa exaruit: in pifeina maceranda Salix léteCcat eft,Tum etiam per lucubrationem ferramenta acuere:& ad ea facere uel fatila manubria aptare:quomm optima funtilignea:deindecarpinea:poflh*c fraxi/ nea.Kaien,decembris dies incertus f*pius tamen plaadus,viii, idus decembris fagittarius medius occidit: ternpeflatem fignificat, viLidus decembris aquila ma ne oritur :africus rinterdum aufler:irrorat,iii»idus decembris corus uel feptetrio interdum aufler cum pluuia. His diebus qu*pr*terita erunt fuperiore menfe opera peragi debebunt mtiqj in locis temperatis aut calidis marni frigidis re&e fieri iam non poffunt, Idibus decembris fcorpio totus mane exoritur : hyemat,
Xyi.caLianuarii fol in Capricornum tranfitum facit:brumale folflitiummtHip parco placetataqjtempeflatem f*pe fignificat.Xv,caledas lanuarii capra occi/ dit mane:tempeftatem figmficat.ix.calendas ianuarii brumale folftitium (ficut caldsi obferuant)fignificat, yx. calendas ianuarii delphinus incipit oriri mane: té peflatem fignificat.mi. calendas ianuarii aquila uefpere occidit rhyemat, iii, calè das ianuarii canicula occidit uefpere:tempeflatem fignificat,Pridie calendas ia/ nuam tempeflas uentofa,His diebus qui religiofms rem mflicatn uolunfnifi fi uinearum caufa paflmesmam negant debere terram ferro commoueri Itaque quicquid citra id genus effia poteflud ab his comprehenditur,ut olea legatur 3C confiaaturiutuitispaletur:5Ccapitetcnus alligetur:&mgaurneis.mponantur Palmare.,.'
& capmremur.Cxtmjm palmatend efl matenas aUrgarelhoc tempore non ex/ materias alh
jpedit:quia plurima pfopteg rìgoremiqui fit ex frigore : franguntur, Poffunt etia his diebus cerafa 8C tubures & armeniacae atqj amigdala caterarqj arbores :qus prim$florentunferi commode.Nonnulli 8c legumina ferunt,Kalendis ianua/ rii dies incertus, tertio nonas lanuarii cancer occiditjtempefhs uaria.Pridie no/ nas ianuarii media hyemsiaufter multus: interdum pluuia.Nonis ianuariis fi/ dis exoritur mane:tempeftas uaria, Sexto idus lanuarias aufler:interdum fauo R elioiofiores ™’us.v,idus ianuarias aufternnterdum imber,Pridie idus ianuarias incertus fla K • r	tus cadi. Per hos quoq? dies ab (linent terrenis operibus religiofiores agncoIa::ita
agncoL* > tamen ut	caIendis ianuariis aufpicandi caufaomne genus operis mfteurét,
tS.al.ianuanU Cxtemm Jjflerant terrenam molitionem ufque in proximas idus. Sed nec igno «.ulpicatur» rare debeb .t ullllcus qulci unl iUg0 boum quoquo menfe per fmgulos dies prx/
(lari fatis efl,Quare huius quoque curae rationem fubiiciemus »Menfe ianuario paleas cum erui macerari fefknis fex.uel paleas cum cicerculae frefx femodio: ^ .	uel frondis corbem pabulatorium modiorum uigintnuel paleas quantum uelit
Aftatim ♦	& foeni pondo uigmti ; uel affatim uiridem frondem ex ilice uel lauro : uel qa om
nibus praedat farraginem ordeaceam dabit ficcam:fèbruario idem :martio idé. Vel fi opus fadluri funtffceni pondo quinquaginta, Aprili frodem querneam & Foeni pcdo*l populeam.Ex calendis ad idus uel paleas uel focm pondo quadraginta.Maio pa bobus» bulu affatiuumo ex calendis fronde affatiriulio idéiauguflo tdeiuel paleas ex aruo pódo qnqgitaifeptébri frode affati.odtobri frode 6c ficulnea folia» Noué bri ad idus frondem uel folia ficulnea:qua; fint corbis unius» F.x idibus glandis modium unum paleis immixtum : & lupini macerati modium unu paleis imi/ xtu :uel matura farraginé»Decébri fronde and a: uel paleas cu erui femodio ma cerato: uel lupini quod ex femodio macerato exegerit:uel glandis modium unù aliter modios duos:ut fupra fcriptu é uel farragine »
Profa de cultu hortorum :& herbis ortenfibus»	Cap,	iii,
T quoniam percenfuimus opera qua; fuis quibufque temporibus an/ e ni mllicum exequi oporteret: memores polliciti nofiri fubiimgemus cultus hortorum :quorum aqua curam fufcipere debebit:ut & quoti diani uitftus fui leuet fumptum : & aduenienti domino prabeat: quod ait poeta: inemptas ruris dapes. Democritus in eo libro:quem georgica appellami pana tn Perennare	Prudenter cenfet eos facere:qui hortorum extruant munimenta:q> neque latere
fabricata materies perennare poffit pluuiis ac tempeffatibus plerunq; infeflata» neqj lapides fupra rei dignitatempofcatimpenfa.Siueroamplum modum fe/ pire quis uelit, patrimonio effe opus. Ipfe igitur offendam rationem qua V ' f nes	£na °Pera ^orturn ab incurfu hominum pecudumque munimns ♦ Vetufh^fJ■rrl,
ma ep » aU(qores uiuam fepem ffrudtiliprotulerunt:quia non folum minorem impen/l fam defideraret:uerum etiam diuturnior imenfis temporibus permaneret.
uepres effiaendi confitis fpinis rationem talem reddiderunt.Locus quem eFf
deflinaueris ab aquinodtio autumnali fimui atque terra maduerit imbribus.
cuuaJandus eft duobus fulcis tripedaneo (patio inter Ce difìantibus. Modum ai jttudinis 8c latitudinis eorum abunde eft effe bipedaneum : fed eos uacuos per/ hyemare patientur praeparatis feminibus quibus obfera ntur. Ea fmt uafìiffima/ ^e**byemare rurn (pinarum maximeque rubi & paliuri & emsjquem grati uocat KUf/oo-fia/ iblcos* *p°or:nos fentem canis appellamus. Horum autem ruborum femina qmaturiD Cynofbatos. «ma reiigi oporteterui moliti farina immifcerejquacum eft aqua confparfa:
Elinitur uel nauticis uetenbus funibus uel quibuflibet aliis refìibus. Siccati de
tode funiculi reponuntur in tabulato. Mox ubi bruma confetta eli : intermiffis
quadraginta diebus circa hirundinis aduentu cu i£ fauonius exoritur; pofi idus
februarii fiqua in fulcis per hyemé con flint aqua exhauriturtrefolutaqj humus:
qua erat autuno regefla:ufqj ad media fulco^ altitudine reponit ; Pradid:i dein
de funes de tabulato prompti explicatur; & i lógitudiné per utrunqj fulcù porre
<Ai obruuntur:fed ita ut no nimiu fupergefìa terra femina fpinarù : qua inha/
rent toris funiculoru enafci poflìnt.Ea fere circa tricefimu die prorepunt. Atque
ubi coeperunt aliquod incrementum habere: fic infuefci debent:ut in id fpatium
quod fulcis interiacet inclinentur. Opprtebit auté uirgeà fepé iterponere : qua
fuperfcendant fentes utriufq; fulci :& fit quo interdum quafi adminiculo pnufq
corroborentur acquiefcant. Hunc ueprem manifeflum efl interimi non pofle:
nifi radiatus effodere uelis.Caterum etiam pofl ignis iniuria melius renafci du
bium nulli efl.Et hac quidem claudendi horti ratio efl maxime antiquis proba
ta.Locum autem prius eligi conuemet:fi permittit agri fitus iuxta uillam praei/
pue pinguem:quique adueniente nuo:uel fi nó fit flues aqua fonte puteali pof/
fit rigari. Sed ut certam perennitatis puteus habeat fidem: tum demu effodien	pute
dus eft:cum fol ultimas partes uirginis optinebitud efl menle féptébriante aq/ us e °die u*
nodlium autumnale. Siquidem maxime explorantur uires fontium:cum ex 16/
ga ficcitate artatis terra caret humore piuuiali. Prouidendum efl autem ne hor/
tus area fubiaceat:neue per trituram uenti poflint paleas aut puluerem in eum	^
perferre:naq? utraqj funt oleribus inimica. Mox ordinandi paflinandiq? foli duo	oleiy fa
funt tempora:quoniam dua quoqj olerum fationes. Nam & autumno & uere hones. plurima feruntur:meliuS tamen uere riguis locis:quoniam Se nafcentis anni cla mentia excipit prodeuntia femina:& Citis artatis reflinguitur fontibus, At ubi lo cinatura neqjmanu illatammeqj fua fpontis aquam minirtrarepatitur mullii quidem aliud auxilium efbq hyemales pluuia.Potefl tamen etiam i ficciffirnis locis opus cuflodiri: fi depreflius paflinetur folum:eiufq; abunde 6 gradum ef/ fodere triba pedibus:ut m quattuor confurgat regeftum. At ubi copia efl rioan/ Reaeflum. di fatis erit bipalio non alto : id efl minus q duos pedes ferramento nouaie couer	D
ti. Sed curabimus ut ager quem uere conferì oportet:autumno arca calédas no uembris paflinetur. Quem deinde uelimus autumno inflituere^menfe maio có uertamus:ut aut hyemis fngoribus:aut afliuis folibus & gleba foluatur:Eradices herbarum necentur,Nec multo ante flercorare debebimus:fed cum fationis
Exherbicf us appropinquauif tempus : ante qumtum diem exherbandus erit locus flercoran locus;	dufque:&ita diligenter fofiìone iterandus:ut fimo terra commifceatur. Opti/
Stercus anni mum uero ftercus e fi ad hunc ufum afinitquia minimum herbarum creat.pro/ maceratu	ximum uel armenti : uei ouium ft fit anno maceratum » Nam quod homines ia/
auntjquis habeatur exceilentilTimum : non tamen necefie eft adhiberemifi aut nud* glarea: aut fine ullo robore fokmfiima: arens:cum maior,f. uis aliméti de fideratur. Igitur folum quod aere conferere defìinauerimus :poft autumnum patiemur efloflum iacere bruma: frigoribus : 8C pruinis inurendum- Quippe eCO Vis frigoris trario ficut calor sflatis ita uis frigoris excoquit terram ; fermentatamque foluit, excoqt terra. Quare peradta bruma tum demum flercus imicietun Sc circa idus ianuarias hu Ares iformà mus refofla in areis diuiditunqus tamen fic informands funt:ut facile runcan/
____	_ T	___-______________________________________r\ft>nu\l
Eruncent, alterna uice dimidias aceas eruncent, Hsc ante fationem qus facienda funt di xifTe abunde efl,In uno quid quouue tempore uel colendum uei ferendum at: prscipiemus.Et primum de his generibus loquendum efbque poffunt duoous feri temporibus:id efl autumno 8c uere.Sunt autem femina braffics ÒC ladtucs ciners terucs ; naflurcii : coriandri ; chsrefblii: aneti tpaflinacs : ciceris : papauens Hsc enim circa calendas feptembris:uei melius ante calendas martii februario ferùtur,Locis uero ficcis 6c tepidis qualia calabrys & apulis maritima poliunt circa idus ianuarias terrs committnRurfus qus tamen autumno conferì debent (fi tamen uel maritimum uei apricum agrum mcolimusjhsc fere funt: allium: cspe:capituIa:uIpicum:finapis,Etiam nunc quo quidq; tempore terrs rnàdari plerilq^ conueniat : per menfes digeramus,Ergo pofl calendas ianuarias confefli red:e ponetur lepidium. Menfe autem februario uel planta uel femine ruta atq; afparagus:& interdum cspe femen &Cporri.Nec minus fi uernum 8c sfliuu fru étum uoles habereifyriacs radias & raps napique femina obrues.Nam allii SC Sc ulpici efl huius temporis pofitio .At circa calendas martii locis apricis licet por Ingranduit rum^, lam ingranduit jtranfferre, Item panacem ultima parte martii menfis. P0^11*	Deinde circa calendas apnhs sque porrum atque inulam Sc ferotinam plantam
Porri caput ♦ rutaE‘ ^ ut maturius nafcatur cucumis cucurbita capparis ferenda efl, Nam femen bets:quom punfcù maiù florebit: tu demum optime feritut. Porri au£e caput circa idus maias tolerabiliter adhuc tranfiertur, Pofl hos nihil ingruente Circa uulca / K^ate °^ru^ debet: nifi femen apii: fi tamen rigaturus es : fic eni per sflaté proue nalia i meu/	auguflocirca uulcanaliatertia fatioefl.Eaqueoptia radids ScraP*
fto ^ , na^ ^eris :nec minus °^erIS atn*	hac funt fationu tepora. Nunc de
his qus aliqua curam defiderant:de fingulis loquanquaque prsteriero intelu/ ... . . .... gi oportebit nulla opera poflulare nifi roncatoris.De qua femel hoc dicendu e> Vlpicu alliu, Omni tepore confulendu effeiut herbs exterminentur ♦ VIpicuquod quidam don ° COr3 / Punlcum uocant: grxcl autem atppco-Kcpc^op appellant longe mai^s
e incrementi^ alliùJdqj arca Kalen.odobnsianteg deponatur:ex uno capi/ f m P^ura diuiditur,Habet enf ueiut aliium plures coharentis fpxcas:eaq5 cum nt diuifa liratim feri debent:ut in pulumis pofita minus mfeflentur hyetrus a/ Spicas lirati <luis,Efl: autem lira fimilis ei porca;quam in fatiombus capefìnbus rubici faci/ In puimis Unt :ut uìiginé uitent.Sed hac in hortis minor eft fàcienda:8c per fummam par Lira aux tem eiusnd efl in dorfb inter palmaria fpatia fpici ulpici uel alu(nam id quoqj fi Spici jniu'ter conferiturjdifponendi funt» Sulci liraru inter fe difìent femipedali (patio*
Lteinde cù ternas fibras emiferunttfpica farriantur-Nam quo fepius id faeftum ep unaius femina capiunt incrementum.Deinde anteq caulem faciàt :omné ui/ ridem fuperficiem intorqueret^ in terra profìernereconueniet;quo uafliora ca/
Plta fiant,Regionibus auté pruinofis neutrum horum per autùnum feri debet:
ditti menfis*Sed quando conferemustuel iam matura in tabulatù reponemus : feruabimus in his loa'stquibus aut obruentur aut eruentur:ut luna infra terram Luna infra fit. Nà fic fata &C fic rurfus recondita exiffimantur neqj acerrimi faporis exiftere: terram fit* neep mandentium halitus inodorare .Multi tamen hac ante calédas ianuar. die/ Mandétium bus ferunt mediis menfe decembrijfi cali tepor & fitus terra permittit. BrafTica halitus ino / cum «vi*folioru erit tranfferri debet :ita ut radix eius liquido fimo prius illita 6c i dorare* uolutatnbus alga temolis pangatur. Hac emm res efficit:ut in codura celerius Teniola madefcat:& uiridem colorem (me nitro conferuet .Efl auté frigidis 8c pluuiis re/ Vt braffica ^ gionibus pofitio eius optima polì: idus apnlis :cuius depreffa planta cu tenuerit uiridé colore quatu olitoris ratio patitur:fapius farnta & fìercorata melius conualefcit:plenio fèruet* rifqj incrementi 8c coiiculù facit & cymà.Nónulli hàc eandé loas apricioribus a cajendis martii deponunt* Sed maior pars eius i cymà profilit:nec poflea hyber/ nù caule amplù facit:cù efl femel defeda .Poflis auté uel maxfos caules bis tràf Cyma, ferre :idque fi facias:pius feminis&: maioris incrementi prabere dicunturXadu ca totidem foliorum quot braffica tranfferri debet.Locis qdé apricis 8c maritimis optieautuno ponitur :mediterraneif & (rigidis contra hyemenon aque como/ de difpergitur. Sed huius quoqj radix fimo liniri debet :maioréqj copiam defide rat aqua fiqua tenerioris folii.Sùtque complura laduca genera: qua (uo quoqj r „ tépof feri oportet*Earù qUa, fufcl & ueluti purpureùaut ét uiridis coloris: óc cn/ attUC3: fpi folii uti ceciliana menfe ianuario rede diffent, At cappadocia:qua pallido et	r
pexo denfoque folio uiret:menfe februario* Qua deinde candida 6c crifpifTimi ^‘eJl iana 3 fola:ut in proumcia batica efl finibuf gaditam muniapn : menfe marno resi r P
& CVDm	A/rt*	PcXClOÌlO^
pangitur.Ed 3c cyprii generifex albo rubicunda leui & tenerrimo folio *
idibuf’apnlifcommode difpom'tur. Fere tamé aprico cadi fìatu ;qbo locif aaua» “llP‘imi1 copia efl: pene roto anno faduca fer. pdt.Qua; quo tard.us caule faaat-cu ali/ ,0 quod incrementum habuerit lex.gui teftam media pte accipiat :eo quafi onere
Ci'neca
Sinape.	<»^^5 jlmimgenusftetcotishuicoIeriuideturaptiffimii.Smapeat^ co
natidrummec minus erucam & ozimu ita uti fata funtifua fede imota pernia/ nent .Neque efl eorum cultus alius q ut ftercorata mncentur.Poffunt auté non folum autunoifed òc nere conferì .Pla'ta quoque finapis prima hyeme tranfla/ p	tx plus cvma uere afferunt.Panax utroque tempore lem & fubad:a terra tarlili
Panax*	me differitur : quo maius incrementum capiat.melius tamen eius uema fatto e*
Nos doruit Porrum fi fedmum facere uelisidenfius fatum praceperunt priores relmqui: & ufusSeAnm ita cG mcreuent fecan. Sed nos docuit ufus longe melius fieri fi differaseodt. Canitatum more quo capitatum modids fpatiis :id ert inter quaternos digitos depangas^ Dormm * cum conualuertt defeces Jn eo autem quod magni capitis efficere uoles ferua u fit:ut anteq tranflatu deponas:omnis radiculas amputesfibraru iummas p/ tes intondeas.Tu teffula uel cócha quafi fedes in fingulis fubiedta femitibD ai/ obruuntur:ut fiant capita latioris incrementi .Cultus autem porri capitati alii/ dua farritio Sc ftercoratio e fi. Nec aliud tamen festini nifi q> totiens rigari &C flef/ co rari farririq? debet : quotiens demetitur. Semen eius locis calidis menfe ianua,' rio:frigidis februario feritur .Cuius incrementum :quo maius fiat:raris linteolis complura grana illigantur :atque ita obruuntur.Enatum autem deferri debet i Apium	his locis : quibus aqua fubminiffrari non potefl circa squinodiium autumni. At
P *	quibus poffis humorem prabere : menfe maio redte tranffèrtur. Apium quoque
poffis plantis ferere :nec minus femine:pra:apue aqua la:tatur:& ideo fecundii fontem comodiffime ponitur. Qiiod fiquis id uelit lati folii facere :quantum fe/ minis poffint tres digiti coprehendere :raro linteolo illiget :6c ita in areolas difpo fitum religet. Vel fi cnfp.x frondis id fieri malueris:femen eius inditum pila: & fa ligneo palo pinfitu expoliamqj fimiliter m linteolis ligatum obruat, Poteff etia circa hanc operam fieri crifpum qualitercuque fatum: fi cum eff natumuncremé tum eius fliperuoluto cilindro coerceas. Satio eius eff optima poft idus maias Ozima.	u 4ue ,ri folffitium :nam teporem defiderat .Fere etiam his diebus ozima ferun
pauicula uel tur equorum cil femen obmtù é:diligenter inculcatur pauicula uelcplidro. N* cylindro,	fofpéfam relinquas : pleruq; corrupitur. Paffinaca fifer atqj mula ccua
Siler. Inula	a^te paffuto & loco ffercorato: fed qrariffime ponenda funt: ut maiora ca
piant fcreméta.Inulà uero mteruallo triu pedu feri conuenit:quoniam uaffos a cit frutices : Sc radiciba ut oculus harudis ferpit .Nec é alius cultus hotji ofum :ni fi ut farritionibo herba: tollantur, Comodiffime aut deponetur pria pte fepté r ’
.	uel ultia pteaugufti,Ati^olus:quod quidam gr£tcorum uocant hippofelinon ♦
At^oius nonnulli o-ft-ipaatop; pattinato loco femine debet conferi maxime iux 3 maceriam : quoniam & umbra gaudet : & qualicunque conualefat loco»
tt
‘jque cum femel feueris:fi non totum radicitus tollas:fed alternos Frutices in fe
^e:quàob caufam iuxta fonte méfe martio recfte ponitur,Cuius fi forte femina derat uligine
uligi/ Menta defi/
•j _ x	—■**».»**** xw-zv-td. i.v/w.vw	li-icitcj-v/« ^/wxxmej xx xwxc^ xetnina
etecerunt:licet de noualibus filueflre mentafirum colligere;atque ita Tuerfis ca cuminiba difponereiqu® res feritate detrahit & edóità reddit* Ruta autuno fefe Mentaflru i a5am menfe martio deferre oportet in apricii ; & anere aggerare ; r ùcarique d óec uerfis cacumi coualefcat : ne herbis enecetur* Sed uelata manu debebit rucari ; qua nifi contexe rubus* ris Petniciofa nafcuntur ulcera.Si tamen p ignoràtià nuda manu rùcaueris : & Ruta*. Prurigo atque tuor inceflencioleo fubfde pugito. Eiufdem frutex pluriba annis ^snet moxiusmifi fi mulier qua; i mefiruifé contigerit eui&ob hoc inaruerit*
Thymii & tranfmarina cunela Sc ferpillujficut priore libro iam rettuli;magis al Xhymù !jearia curantiba q olitoribo fiudiofe conferuntur. Sed nos ea códimétoru cd( na CódimétoK funt quibufda efculentis aphfììmajnó allenii putamus in hortis habere. Locum ca Efculétis neque pingue neque flercoratù fed apricii defiderant mt qua macerrimo folo p aDtlqlma fe maritimis pleriique regiomba nafcuntur.Ha res Sc femine 6c plantis circa aq Macerrimo noftium uernum feruntur:melius tamen efl thymi nouellas plantas difponere: r0[0 quxcum fubado folo depreffa fuerint : ne tarde comprehendàttandi thymi fru/ ticem contundi oportet, Atq; ita pmfito pridie q uolueris uti aqua medicareiqua: cu fuccii eius percepis:depofitis fruticibus infuditur: donec eos retfle confirmet*
Catterii cunela uiuaaor efl q ut impenfe curada fit.Lepidmm cù ante Kal.mar* Cunek. habueris difpofitum: uelut porrum fedum demetere poteris rarius tamé. Nam Lepidia* pofl kal.nouebns fecandii nò e.rit:quoniàfrigoribus uioiatu emoritur;biénio ta nien fuffìciet fi diligenter fàrritum Sc flercoratum fuerit. Multis etiam locis uiua citatem fuam ufque in annos dece prorogat.Beta fìoréti punico malo ferme ob/	et:a* ,
ruiturftmulatqj quinqj folioru é:ut braffica differtur sedate fi riguufé hortuf R^nm chicca at fi ficcaneus autuno cù iam pluma incefferiridifpoi debebùt.Charephylù ite/ neus hortus, que olus atmplicistquod graci uocant ap^pa<|)a|up circa calé.odobres obrui oportet non frigidiffimo loco.Nam fi regio fama hyemes habetipofi id. febf .feie Atriplex, differéda funt : fuaqj fede partienda. Papauer Se anethù cade habent conditione Cherephyion fationisiquà charephyiù Sc andraphafm.Satiui afparagi Sc quam coruda rufii/ Coruda ♦ ci uocant feia fere biénio praparantur. Ea cum pingui Sc flercorofo folo pofl idus februarias fic obrueris ;ut qtù tres digiti feminis comprehendere queunt;finou/
lis foffulisdeponas .Fere pofl quadragefimu diem inter fe implicantur :8C quafi Spógi* qua;
unitatem faciunt ; qs radiculas fic illigatas atq; conexas olitores fpongias appel/
lant .Eafqj pofl quattuor Sc uiginti menfes i locum apricum Sc bene ualidu fler/
corofùq; tranffem cóuemt .Sulci autem inter fe pedali menfura difìantes fiùt n5 Stercorofu5‘
amplius dodrantalis alatudimssm quam ita (pongiol® deprimuntur : ut We
fupetpo ita terta germinent Sed in locis ficds pambus fulcomm imis difponen/
da funt leminaiut tanqm alueous maneat, Atuliginofis econttanoin fummo
pofcaz dorfo collocanda me humoré m'mio la:dantur»Pnmo deinde ano cum ita confita funtiafparagum quem emiferunt infringi oportet.Nam fi ab imo ueilere Spongiola» uolueris mix adhuc teneris ualidis radiculis tota fpongiola fequetur.Reliquii ari nis non erit decerpendus :fed radicitus uellendus.Nam mfi ita fietiflirpes pr$/ firads angunt oculos fpongiarutn quafi excscantmec patiuntur afparagum emittere.Csterum Mus q nomffime autunali tempore nafciturmó omnis é tol lendus: fed aliqua pars eiufin femen fùmittenda eft .Deinde cù fpinam fecerit: eiediis femimbo ipfihfcorpionefita uri funtiin fuo loco perurendi funt:& deinde r .	fula omnef confariend i : herbxqj eximenda;:mox uel fìercus uel cims iniiciéduh
apreolul ter ^ ^ hpeme fuccufeius pluuiis mananf ad radicem perueniat. Vere deinde pri ramentum. ^ caeperit germinar : capreolis : quod genuf bicornif ferraméti é : terra cdmouea ap anus»	facilius fhius emicet:6c relaxa humo plenionf crafììtudinif fiat radix.
Raphani radix bif ano re£te feritur:februario méfe cum uernum frudtù experta muf	augufto menfe circa uulcanaliacum matunul .Sed hxc fatio fine duoio
melior habetur Cura eft eiusmt terra flercorata Bc fubarta obruaturipolf ubi ce .	perit aliquod incrementum:fubinde aggeretur.Nam fi fuper terram emerferit:
ucumis.	dura 8c fungofa fiet.Cucumis 6c cucurbita cil copia é aqua::minorem curam de
fiderant mam plurimum iuuantur humore. Sin autem ficco loco fieri debuerit:
mentis inditis tegenda : mox flercorata terra ufque in dimidium fulcri aggeràda: pofitifqj feminibo tam diu é aqua prahendaidonee enafeantur. Atqj ubi conua/ lefcere cceperuntiadierta humo incrementa corri profequéda fixntidonec fulcus coxquetur.Sic exculta femina fine rigatione tota artate faris ualebunt :frurtriqj iucundioris faporis:q rigua prabebut. Aquofis autem locis primo quoqj tepore r ,. non tamen ante Kalen.mart* femen ponendri eft: ut deferri pofiit aqumortio co Cucurbitae. fe(q0	de media parte cucurbitae femen inuerfo cacumine ponitomt fiat iere
menti uaflioris.Nam funt ad ufum uaforu faris idoneauficut alexandrina cucur bitae eri exaruerint. At fi efculents merci praparabisrrerto cacumine de collo cu/ curbita: fumptum ferendum erit:q> prolixior 8C tenuior frurtus eius nafcatur: q
"4 fcilicet maius ceteris inuenit precium. Sed cuflodiendriéjutqminime ad eri lo/
Mulier no a Cum:in quo uel cucumis aut cucurbita: cofita funt :mulier admittatur. Nam fe/ mittatur a re COntartu eius languefeunt incrementa uirentiri. Si uero etiam in m éflruis fuc cucumeres» rft :U1fu quoqj fuo nouellos foetus necabit.Cucumis tener & iucundiflimus fit:fi Vt cucumis anteq feras :femen eius larte maceres.Nonnuili etiam quo dulcior exiflat : aq dulcis fit.	mulfa idem faciunt.Sed qui pramaturum frurtri cucumeris habere uoleticonfe
rta bruma flercoratam terram inditam cophpnis obferatimodicriq: prabeathu^ morem.Deinde cum enata femina fuerintitepidis diebus 5c infblaris iuxta a Diebus ifola/ jfirium fub diuo ponatrita ut ab omni afflatu protegantur»Caterri frigoribus ac tis.	tépeftatibus fub tertri referat .Idqj tà diu faciat :dri aqnortiu uernri cofiaatur.
tea totos cophynos dimittat in terram Sic enf pr^coquem frudum habebit* oiiunt etiam (i fit opereprecium uafis maioribus rotula fubiicijquo minore la/ Secularibus i ore producatur:& rurfus intra teda recipiantur .Sed nihilominus fpeculariba tegi. lntegi debebunt: ut etra frigoribus ferenis diebus tuto producantur ad fole. Hac Tteerio Caf* ratione fere toto anno Tiberio Cafari cucumis prabebatur. Nos autem ieuiore fere toto ano opera iftud fienapud agyptia gentis dolum mendefium legimus :qui praei/ cucumis pbe pit aprico 86 ftercorofo loco alternis ordinibus ferulas alternis rubos in hortis co/ batur ♦ ltas habere. Deinde eas confèdo aquinodio paululum infra terram fecare 86 li/ gOeo ftilo laxatis uei rubi uel ferula medullis ffercus imittereiatq? ita femina cu
rrlPfT Q	i ^ fr**I	11	t** f-	A/	I « c	r\rs in
fcl. lXi.a.WV^LCtL.C4.	Cti. L4.Ì LC-UCC « Ali	i. CAL	LLl^KJL 1U/L40	UI*
ris prabere frudu.Satio fecunda eius femim fere qufquatnbus obferuatur.Cap ^
.	■	■■ r r	i ,	? •	t i i ■	•	■ r Pappans*
paris plurimis prouincus lua {ponte noualibus naintur .oed quiba locis eius mo p rj • rr
pia eff :fi fèrenda fuerit.*ficcum locum defxderabit .Ifqj debebitantecirculan fof/ ^lCU atls °
fula :qua repleatur lapidibus 86 calce uel punico luto:ut fit quafi quadi lorica:
Pe pofiint eam prarumpere pdidi feminis frutices:qui fere per totum agrum ua
ganturmifi munimento aliquo prohibiti funt.Quod tamen non tantum icomo
dum eft(fubinde enim poffunt extirpari) quantum q, noxium uirus habent :fuc
coqj fuo fienle folum reddunt.Cultu aut nullo aut nouiffimo contenta e» Quip
pe qua res etiam in deiertis agris citra rufhci operam conualefcit* Seritur utroqj (^epina.
sqnodio, Capina magis frequenter fubadam poflulat terram : q altius conuer
fam.Itaqj ex calen,nouembf.profandi folum debet :ut hyemis frigoribus 86 ge
'icidiis putrefcatrintermiffifqj quadraginta diebus:tum demum iterari:& iter/
pofitis uno ac uiginti diebus tertiari:& protinus fdercorari .Mox bidétibus aqua
liter per foflum in areas difponi:& deletis radicibus ofbus .Deinde ad calen. fe/
bruar. fereno die conueniat femina fparghquibus aliquid fatureia femen inter/
mifcendum eritmt eam quoqj habeamus.Nam 86 uiridis efui eh iucunda : nec
arida mutilis ad pulmentaria condienda.Sed capina uel fapius certe non minus
debet q quater farrirùCuius fi femen excipere uoles:capita maxfa generis afcalo .	.	.
nii :quod eh optimu:menfe febf.difpomto quaternorum uel etiam quinù digi Afcaloruum.
torum IDatilS dlhanrm. ^	nirprp ?npr minile rpr ronfornVo
luens:tnaiii caparum uentis prolfernuntur .totuqj temen excutietur:auod fcili A hau cet non ante legendum eh:q cum maturefeere coeperit : colorem q; nigiiim habe mm*
re .Sed nec patiendum é ut perarefcat:aut totum decidat: uerum inteori thalli
ueUendi:& fole ficcandi.Napus 86 rapa duas fationes habent :& eandem cultu/ ram quam raphanus. Melior eh tamen fatio menfis auguhi. lugemm agri Napus 86 quattuor feflanos femm.s eorum pofctt ; fed itauttadic?s fyriac* Fupet hanc RaPa menfuram paulo plus q heminam feminis recipiat. Qui aftate ifla fetet r
Semina me/ dicare fedo
Sibi Sc uici / nisnafcantur
Canterius Erue* cap*»
Mulier in me ftruis,
caueat ne propter {Iccitates culex adhuc tenera folia porepentia cofumat >Id quo que ut uitetur jpuluis enim qui fupra cameram inueniturmel etiam fuligo:qus fupra focos tetfis inharet: colligi debet. Deinde pridie q fatio fiatcómifcen cum feminibus 6c aqua confpargi : ut tota node fuccum trahant. Nam fic macerata poflero die recle feruntut. Veteres quidé auéìores ut Democritus prarcipiunt fe mina omnia fucco herb*:qu* fedii appellatur medicare jeodemq; remedio ad/ uerfus beftiolas uti:quod uerum effe nos experientia docuit, Sed frequentius ta men quoniam eius herb* minus larga eft facultas:fuligine & pradidto puluere utimur : fatifqj comode tuemur his incolumitatem plantarum ,Rap* femina hi ginus putat pofl trituram iacentibus adhuc in area paleis infpergi deberi : quoni am fiunt latiora capita:cum fubiacens foli duritia non patitur in altum defeende re.Nam iflud fape fruflra tentauimus :itaque raphanum & napum melius exi flimamus fubada terra obrui, Seruantq; adhuc antiquorù confuetudinem reli gioftores agricolanqui cum ea ferunt:pra!cantur ut & fibi 8C uicinis nafcatitur. Locis frigidismbi timor efì ne autumnali fpatio hyemis gelicidiis perurantur:a/ mndimbus humiles canterii fiunt:uirg* 5t uirgis flramenta fupra iaciuntur & fic a pruinis femina defenduntur, Vbi uero apricis regionibus pofl piuuias noxia incefferutit animalia:qu* nobis appellantur eruca;grace autem campa nomi/ nantur:uel manu colligi debent :uel matutinis temporibus frutices olerum con/ cuti Sic enim dum adhuc torpent notturno frigore: fi deciderunt : non ampliuf in fuperiorem partem prorepunt.Id tamen fuperuacuum efi facere : fi ante fatio nem femina uti iam pradixi : fucco herba fedi macerata funt. Nihil enim fic ma ceratis nocent eruca* Sed Democritus in eo libro : qui grace inferibitur nrepti ap/ vnraftooi/: affirmat has ipfas befliolafenecari: fi mulier qua in menfhuis efi: folutif crinibus &C nudo pede unamquaque aream ter circumeat :poft hoc enim decidere omnes uermiculos t8c ita emori,Hattenus pracipiendum exifiimaui de cultu hortorum 5C officiis uillici :quem quamuis infirudum atque eruditu omni tempore alias opere ruftico effe oportere prima parte huius exordii cenfue rim:quoniam tamen plerumqj euemt : ut eorum qua didicerimus memoria nos deficiat :eaqj fapius ex commentariis renouanda funt : omnium librorum meo/ tum argumenta fubiechut quom res exegifiet: facile reperiri pofTit qd inquoqi quarend u : Sc qualiter quidque faciéd ù fit
LVeiI IVNII MODERATI COLLVMELLAE REI RVSTICAE U/
BER TERTIVSDECIMVS ET VLTIMVS VILLICA.
PRAEFATIO
ENOPHON ATHENIENSIS EO LIBRO PV/
Bli Siluine :qu{ oeconomicus infcribitur iprodidft mari/
tale coniugium fic comparatum effe natura : ut non folu Ytiliflìma ui
iucundiffimamerum etiam utiliffima uitse focietas mire ^ foaetas<
X	tur i iampridéfquod etiam Cicero aitjne genus huma /
num temporis longinquitate ocdderet: propter hoc ma/
rem cum fòemina effe coniundtum .Deinde ut ex hac ea dem focietate mortalibus adiutoria fenedtutis nec minus propugnacula praeparentur ; tum etiam cum metus &C cultus humanus non uti feris in propatulo ac filuePnbus locis : fed domi fub te/
«fto accurandus erat meceffarium fuit alterutrum foris & fub dio effe tq labore & mduftria compararet: qua: te&is reconderentur ffiquidem uel ruflicamuel na uigare : uel etiam alio genere negociari neceffe erat : ut aliquas facultates aequi/ % reremus. Cu uero para t* res fub te&um effent congeff * : alium effe oportuit qui & illatas cuflodiret tSC extera conficeret opa:qux domi deberent adminiflrari.
Nam &C fruges Si extera alimenta terreflria indigebant teclo:&: ouium exteraru que pecudum foetus atqj frudius claufo cuflodiéda erantmec minus reliqua ute Vtenfilia filia :quibus aut alitur hominu genus:aut etiam excolitur.Quare cu operam Si diligentiam defiderarent ea:qux propofuimusmec exigua cura foris acquireren
turjqux dum cuflodiri oporteret :iure ut dixi a natura comparata eft opera mu
lieris ad domeflicam diligentiam :uiri auté ad exeratationem forenfem Si extra xe‘c. a 10j neam.Itaqj uiro calores Si frigora perpetienda :tu etiam itinera Si laborem pa/	ls*
cis ac belli :ideftruflicationis Si militarium flipendiorudiflnbuit.Mulieri dein Mulieri do/
ceps:q» omnibus his rebus eam fecerat ihabilemidomeflica negocia curanda tra meftica nego didit.Et quoniam hunc fexù cuflodix Si diligenti* affignauerat:iccirco timidio eia, rem reddidit q uirilem.Nam metus plurimum confert ad diligentiam cuflodie/ di. Quod autem tum neceffe erat foris Si in aperto uidlumquxrentibufnonuq iniuriam propulfare:iccirco uirum q mulierem fecit audaciorem.Quia uero par tis opibus xque fuit opus memoria Si diligentia :non minorem foeminxtq uiro earum rerum tribuit poffeffionem.Tum etiam q fimplex natura non omnis res commodas ampledti uolebat:iccirco alterum alterius indigere uoluittquonia qd alteri deefl:prxflopleruq6 alteri.Hxc f xconomicoXenophon Si deide Cicero Domeflicus qui eum latinx confuetudini tradiditmon inutiliter differuerunt.Nam Si apud [abormatro/ grxeos Si mox apud romanos ufqj i patrii nfo^i memoria fere domeflicus labor na[ls v matronalis fuit tàq ad requiem forenfm exercitationu omni cura depofita patri
dd
buffamilias intra domefiicos penates fé recipientibus ,Erat enim fumma reueré/ tia cù cócordia &t diligétia mixta iflagrabatqj multer pulcherrima diligéna: amu lattone: fìudens negocta uiri cura maiora atq? meliora reddere +Nihil confpiaey In comune	katur in domo diuiduu *Nihil quod aut maritus aut foemina proprium effe turis
cofpirabatur ^ai diceretffed i comune còfpirabacur ab utroqj : ut cum Forenftbus negociis ma tronalis indufìria rationem pare Faceret Jtaqj ne uillici quidem aut uillica ma/ gna erat opera:cu ipft domini quotidie negocia fua reuiierent : atq^ admimfìra/ rent*Nuc uero:cu pleraq; fic luxu & inertia defluuntiut ne lanificii quidem cu/ ram fufcipere dignentur:fed domi confeda ueftes Fafiidio fint tperuerfaq: cupi dine maxime placeant qua grandi pecunia 8c totis pene cenftbus redimuntunni hil mirum é eafdem rurif& inffrumétorum agrefliu cura granari: fordidiffimu/ que negocium ducere paucos dies in utlla morari, Quaobcaufam cu in totu no folum exoleuerit: fed etia occiderit uetus ille matrufamtltaru mos fabmaru atqj romanarù :neceflaria irrepFit uillica cura:qua tueretur officia matrona:quóni a & uillici quoque Fuccefferut in locum dominoru :qui quonda prifca confuetudi ne non folii coluerant : fed habitauerant rura » Vei^ né uidear tépeff iue cen fotu m 0PUS obiurgandis monbus noffrorum temporum fufcepiffe : iam nunc officia uillica profequar.
Cura rei domeffica & pracepta qua uillica exequi debeat.	Caput .i.
A porro(ut inffitutù ordine teneamus:quem priore uolumine inchoa e	uimus)iuuenis effe debet:idefl non nimiù puella:propter eafdem caU
fas quas de atate uillici rettulimus:integra quoq; ualitudinisinec fce/ Foeditas faffi ^ ^a^Itus nec rur^us pulcherrimi,Nam illibatum robur 8c uigiliis &: aliis fuflici/ diofum faciet et foribus :fceffdas fa flidiofum : nimia fpés defidiofum faciet eius conturberna iemJtaqj curandum eff :ut nec uagum uillicum & auerfum contubernio fuo ha beamus :necrurfus intra teda defidé &C complexibus adiacentem fcrmina. Sed nec hac tantum qua diximus in uillica cuffodiéda funt, Nd in primis cofideran/ dum efft:an a nino ab efcis a fuperflitionibus a fomno a uiris remotiffima fit: 86 ut cura eà fubeat quid memmiffe:quid m pofleru profpicere debeat : ut fere eum morem feruet: qué uillico pracipimus:quonia pleraqj fimilia effe debent in uit° atqj foemina :&tam malli uitare q premium rede fadorum fperare. Tum borace:ut qminima operi uillicus intra tedum impendat:cui 8c primo mane cu familia pdeùdu é: 8c crepufculo peradis operibus fatigato redeundu .Nec tam e Munia domi ^n^tuendo uillici domeflicarù reni uillico remittimus curi : fed tamen laborem capeffenda	elus Autrice data leuamus.Cateni munia qua domi capeffenda non in totum
muliebri officio relinquéda funt: fed ita deleganda ei:ut identidé oculis uillici cu (todianturSic enf erit diligentior uillica: fi meminerit ibi effe : cui ratio frequcn/ Perfuafiffi / tef	, encT efttEa porro perfuafiffimu haber debebit:aut in totu aut certe pm
rimu domi fe morari oportere .Tdc quibus aliquid magro facienda erit feruiS; eos foras emittere:quibus autem in uiila quid agendu uidebitur :eos intra parI
mum.
tes continere : atqj animadueitere : ne diurna ceffando fruflrentur opera» Qj-icc ^omù autem mferùtur diligenter mfpicereme delibata fint;& ita explorata atqj inuiolata recipere »Tuqux Teparareconfuméda funt:& quz ruperfieri poflunt Delibata» cuuodireme fumptus annuus méfìruus fiat » Tu fiquis ex familia coeperit ad/ Ne fumptus uerla ualitudine effici jutdendu eritiutis qcómodiffimemimf!retur»Na ex hu annuus meri ius cura nafcitur beniuolentia : nec mius oblequiu,Quinetii fidelius q prius fer ftruus fiat» Ulte fludét qui conualuermt ;cum eri agris adhibita diligentia»
Quéadmodum tracriare debeat penora fiue cellaria»	Cap.	ii*
Ori hac meminiffe debebit :qua inferanturmt idoneis 8t falubnba lq p	cis recondita fine noxa permaneant. Nihil enim magis curandi! eri : q
preparare ubi quidqj reponatur: ut cu opus fit:promatur»Ea loca qua lia effe debeant & in primo uolumine:ci! mila conrtitueremuf:&: i undecimo cu de officio ulli ici difputaremus: id dida funt.Sed ne nunc quidem demonrirare breuiter pigebit.Nam quod excelfiffimum eri conclaue preciofiffima uafa 6c ue flem defiderat: quod demqj horreum ficcum atqj aridum frumentis habetur ido neam:quod frigidum còmodiffime uinu curiodit:quod bene illurire fragile fup pelletriilem atqjea poriulat opera:quis utilia luminis indigent. Praparatis igi/ tur receptaculis : oportebit fuo quidqj loco generarim atqj etiam fpecialtter non/ Suo qdque nulla difponere:quo facilius cum quid exporiulabit ufus recipere poffit »Na ue/ loco generati tus eri prouerbium.Paupertatem certiffimam effe:cum alicuius indigeas:uti eo non poffe:quia ignoretur ubi proiedum iaceat:quod defideratur.Itaq; in re fa/ miliari laboriofior eri negligentia q diligentia. Quis enim dubitet nihil effepul/ Laboriofior é chrius in omni ratione mta: difpofitione atque ordine : quod etiam ludicris (pe/ negligentia q (riaculis licet fape cognofcere Nam ubi chorus canentium non ad certos modos diligentia, neqj numeris prseuntis magiriri confenfit tdiffonum quiddam &: tumu tuo u Chorus» audientibus canere uidetur. At ubi cerris numeris ac pedibus uelut fadta compì/ ratione confenfit atqj concinuit:ex eiufdem uocum concordia non foiu ijplis cane tibo amicum quiddam 3c dulce refonatmeruetiam fpeclantefaudientefque ktif fima uoluptate permulcentur. lam uero in exercitu neque miles neque fperator fine ordine ac difpofitione quicq ualeat explicareicum armatus inerme,eques pe ditem:plaurirum equites fi fint permixti confundant.Hac eadem ratio prapa/ rationis atque ordinis etiam in nauigns plurimum ualet.Nam ubi temperias ij ceflit:& eri rite difpofita nauisifuo quidque ordfe locatum armamétum fine tre pidatione mimfter promit:cu é a gubernatore poriulatù. Quod fi tanti! hac pof funt uel i theatris uel i exercitibus uel ena in nauigiismihil dubiù eri: quin cura uillica ordine difpofitionéque re^: quas reponit idefideret.Nà & unùquodque facilius confideratur:cu eri affignatu fuo loco:&: fiquod forte abeft: ipfe uacuus locus admonet:ut quod deeri:requiratur. Si quid uero curari aut cocinari opot tet:facilius intelligitur:cu ordine fuo recenfetur»De qbaommba.M. Cicero au/ doritatem fequens Xenophontis in oeconomico fic inducit Symachum fcifcitan
dd «
ti Socrati narrantem
Difinbutio infìruméti &C fupelle<5ìilis.	Cap»	Àu*
Reparatis idoneis locis ifìrumétu Se fupelledtilé diflribuer coepimuf. Mddufmulie p	Ac prima ea fecreuimustqba ad res diuinas uti folemustpoflea muti
kris.	dù. muliebremad dies fèflos comparatur;deinde ad uinlétité die^
folemniu ornatu mec minus calciamenta utrique fexui conuenientia.Tù iam fé/ orfum arma ac tela feparabutur:& in altera parte quiba lanificia utuntur. rPoft quae ad cibù comparandum uafa(ut aflolent Jconftruebantur.Inde qua: ad laua tionem rqua: ad exornationem tqua ad menfam quotidianam atque epulatione pertinent : exponebantur. Poftea ex iis qbus quotidie utimur:quod menftruum effet fepofuimus, Annum quoque in duas partes diuifimus.Nam fic minus fal/ lit :qtii exitus futurus fe.Htrc poftq ofa fecreuimustcum fuo quaque loco difpo fuimus. Deinde qba quotidie feruuli utuntur:qua ad lanificia : qua ad cibaria coquenda & conficienda pertinent:hac ipfa q uti folent tradidimus:& ubi ea po nerent *>demonftrauimus:& ut falua effentipracepimus. Quiba autem ad dies feftos 8c ad hofpitum aduentum utimur ad quadam rara negoaa : hac prio Annumerata trac'lc^mus : ^ ^oco omnium demonftrauimus : & ei oia annumeramus : atqj an
cxfcripfiraus ?,X“wlPteXfCrlp,ITS:eUm9'a‘im°nUrUS:utlluodcun90puseff«:farec r	uncle datet :& mcmimITctatq; annotaret c|d & quando & cui dcdiffet :& curo
recepifiet:utqdque fuo loco reponeret Igitur hac nobis ab antiqs per Symachi perfonarn pracepta idufiria ac diligentia tradiderut:qua nue nos uillica demo
Subidereco; .	_
gnofeat.	ta ^tu dilabatur:aut fruges aliaue utéfilia negligentia defidiaue fua corrumpan/
Vté ilia.	tur.Pluuiis nero diebus:uel cu frigoriba aut pruinis mulier fub dio rufìicù opus
Pedlita lana obire non potuerit: uel ut ad lanificm reducatur:prapataqj fint 6c pedita lana: quo facilius iuxta lanificium perfequi atqj exigere pofTit.Nihil enim nocebit: fi fi bi atqj acoribus 6c aliis in honore feruilis ueftis domi confedta fuerit:quo mius patnffamiliarationes onerentur.Iflud no etiam in perpetuum cufiodiendu ha/ bebit :ut eos qui foris ru Picari debebut:cum iam e mila familia proceffent:req rat. Ac fiqsfut euenitjcuram contubernalis eius intra tedlù tergiuerfans fefellerit caufam defidia fafcitetur:exploretqj utrù aduerfa uaiitudine inhibitus rePiterit Valitudiariu an P^nc^ delituerit .Et fi compererit uel fimulantem langoré fine cundatione in ualitudinarium deducat :prafìat enim ope fatigatum fub cufiodia requiefeere ■ unu aut alteri1 diem :q prefium animu nimio labore ueram noxam concipere.
C etan Deniqj uno loco qminime oportebit eam cofiPere meqj enim fedétaria eius oP3 0Pa>	e^,:^odo ad telam debebit accedere:ac fiqd melius fciat docere:fim?hus ad/
diteere ab eo qui plus intelligat: modo eos qui cibum familia cóficiunt inuifetc*
.	. tum etiam culmam 8i bubilia nec minus prafepia mundanda curare. V7alitudi^
Valitudiana na quoqj uel fi uacent ab imbecillis identidem aperire:imundidis liberare»u£
pURl res Egerit: ben e ordinata 6C ornata & falubria languenti^ prabeantur.	Salubria Iati
enis Sluodj & cellariis aliquid attendentibus aut metuétiba interueniremec mi/ guétiba. nlls latereffe paftonbus in flabulis frucftu cogentibusjaut ut foetus ouium alia/ jU.Ue pecudum fubrumantibus;tonfuns uero earu utique interefTe:& lanas etià Subrumati/
erentur .C^teraqj quee fi refedlionem defiderant: fabris cocmanda tradantur* Ferraméta ni Fot tremo his rebus omnibus conflitutis mihil hanc arbitror diftributionem pro/ ridetur. *uturam nififut iam dixijuillicus fepius 8c aliquando tamen dominus aut ma/ frona confiderauerit :animaduerteritquei ut ordinario inflituta conferuetur.
Qu°d etiam in bene moratis ciuitaribus femp eft obferuatum:quaru primori/ Bene morata bus atque optimatibus:non fatis uifum é bonas leges habere:nifi cuftodes earu ciuitates. diligentiffimos ciues creaflent:quos graci nomophylacos appellant. Horu erat Nomophyla officium;eosquilegibaparerent:laudibusprofequinecminus honoribus : eos a\ ^ r
auté q no pareret:poena multare.Quod ntic falicet feaut magiftratus affidua iunfditione uilegum cuftodiétes. Sed hac in uniuerfum admmiftranda tradi/ difle abudefit.
Qua & qualia uafa parare debeat péonbus & falgamis códiédis.Cap. riii.
Vnc de cateris rebajqua omiiTa erant prionba librifrquonia uillica re n.	feruabantur officili pracipiemu f: 3C ut aliquif ordo cuftodiatur : icipie/
mufa uerno tepore : quoniam fere maturifatque trimeftnba confuma tif fationiba uacua tempora ià cotigut ad ea exequeda:qua deicepfdocebimuf.
Paruarum rerum curam non defuilTe poenif gracifque auiftonbo atque et roma
tiif memoria tradidit.Nam 8C Mago carthaginenfis dc Hamilcar :quof fecuti ui
dentur grxcsgetifno obfcuri feriptoref Magnaftaf atque Phaxanus.Tù demù
noftri generis :poftq a bellis ocium fuit: qua fi quoddara tributu uiiffui humano
conferre non dedignati funtmt.M. Ambiuius & Maenas licinius.-tù etià.C.Ma
rius:qbus ftudium fuit piftoris & cocimo minus cellarii diligentiam fuis prarce Coci.Cellarii
ptis inftituere. His auté oibus placuit eu qui rerii harum offiaii fufceperiticaftu diligétia :
effe continentéq|2 oportere : quoniam totum in eo fit :ne contradetur pocula uel
cibi :nifi aut ab impube:aut certe abfhnenriffimo rebus uenereis,Quibus fi fue/
rit operatus uel uir uel foemina:debere eos flumine aut perenni aqua priufq pe q	l
nora contingant:ablui.Propter quod his neceffarium elle pueri uel uirginis miV u n^r^s re "*
Salgama. Penora mu/ coré ne cétra
5 frtgidiffimum & ficaffimumme fitu penora mucorem contrahant. Vafa au J folka ueI UItr<* Plur?.P0BUS|. amPla! & “V™ alia reae picata monnulla ta c„“ t cc
mpn nuraorout conditiofondifnr-rpvprr^rt*------------r. i i-	.	mjh-uclu
menputaproutconditiocondituraexegent.HacuafadeditaoMtafciopor/ tet patente ore :& ufque ad imum aqualiatnec in modum doltorum formatat ut exemptis ad ufum falgamis quicquid fupereft aequali pondere ufque ad fun/
dum depnmatur jcum ea res innoxia penora conferuet : ubi non innatent : fed femper fintiuf fubmerfa. Quod in utero dolii uix fieri pofTet propter inaequali/ tatem figura,Maxime autem ad hoc neceflarium elle aceti 3c dura: munir ufu. Qus utraque fic confiauntur,
Quéadmodum ex uino uapido acetù fiat* Cap.	y.
N fefiarios duodequinquaginta ferméti libra:fici arida: pondo quadra i	tem : falis feftarium .Ha-c fubterito : & fubtrita cù quartario mellis ace/
to diluito :atque ita in pnedùftà menfuram adiicito .Quidam ordei to fli fefiarios quattuor:& nuces ardentes lugtandes quadragintamentae uiri/ dis nondo (elibram in eandem menfuram adiirint.Oilidam fèrri maffàs pvurMf
*ta;uL igius ipeuem iiaueanueaiqj m eanuem meniuram oimiuum. x uin etiam exemptis nucleis ipfas nuces pineas uacuas numero quinque uel fex incendunt: & ardentis eodem dimittunt. Alii nucibus fapineis ardentibus idem faciunt. Quomodo muria dura fiat.	Cap.	,yi.
^uria	^riam dura fic facito. Dolium qpatentifiimi oris locato in ea parte uil
m	Le: qua? plurimu fblis accipit.Id dolili aqua colefii repleto : ea efl enim
r . buierciaptiffima :Velfinonfueritpluuialis:certe fontana dulciflimi Indito fportà taporis. 1 um indito fportam iunceam uel fparteam qux replenda eft fale candi mnceam,	do:quo candidior muna fiat .Cum falem per aliquot dies uidebis liquefcere
ex eo mtelligis nundum effe muriam maturam.Iraq} fubinde alium falem tan/ diu ingeres donec in fporta permaneat integermec minuatur. Quod cum ani/ maduertens : faas habere munam maturitatem fuam . Et fi aliam uoluens : hac in uafa bene picata diffundes:&opertam in fole habebis:omnem enim mucore uis folis aufert :& odorem bonum prahet.Eff aliud muria: matura: expenmen/ tum. Nam ubi dulcem cafeum dimifèris in eam:fi peflum ibitffaes effe adhuc crudam :fiinnatabit:maturam.
Qua: per quattuor anni tempora herba: & quomodo condiantur. Cap. vii.
Is praparatis circa uecnu aqnodtiu herbas {ufum colligi & repoi opor h	tebit : cirreà:caulé ; capari : apii coliculos : ruta oleris atri cu fuo caule an
Silentis her/	teff de folliculo exeatritem ferula: cum coliculo filentisiqteternmu flo
jjg,	rem Daffmac.Taoreffri ne! fntiit.-vrn rniinrlts filentè >..W„ _ll_a.
Battis
co i en .reponuntur.Defde fi tatù remiferùt humoris: ut fuo fibi mre ablui po'/ fmt( i minus) uperfufa dura muria lauatur	podere fpofito expnmutur. 7-11
fuo qdqj uale codit :& ius ut fupra dixi :qcJ é mixtu duab ptih aceti «Si una mu ifunditur, Foetuculiqj aridi quod é per uindemià qjximo anno lecffum fp1^3*
metutn fporu'turu'ta ut herbas deprimati ius ufque x fummum labp> fidelixp/ ^etiiat.OIus at^ 3C ferula & fòcmculum quom legens fub ted:o repom'to : dum accefcat.Deide folta ÓC corticc oém folliculo^ detrahitoiCauIes fi fuerxt pollice craiiiores arundine feccato:&: f duas partes dimdito. Ipfos quoque flores me fint
^rrtQn'rT	Or	_____<—— -------- r	J   I r
^afnta (pifTaméto fcem’culi aridi cotegi: ut ius fupueniat»Cimà caule capparim fi^cefcat111 pede milui puleiù digitellu copiunbus dieba fub tedio ficcati:dà f laccefcati& tii '	e ca 4
codé modo códxriconuenit:quo ferula ruta fatureià cunela.Sunt q ruta muria tantù dura fine aceto códianttdemde cù ufus exigitiaqua uel etiam uino abluàt ^ fuperfufo oleo utatur, Hac códitura polTet comode Satureia uiridis & aque ut udis cunela feruari.	Oxygala quomodo fiat. Cap. yùi
Xygalàfic facito,Ollamnouà fumitoieàqj iuxta fundù terebrato.	Oxygala»
o Deide cauu qué feceris furculo obturato:& ladte ouilo qrecentiflimo uas repleto :eoqj adiicito uiridiu condiméto^ fafdculos origani métte capecoriadn.Has herbas ita f Iad:edemittito;ut ligarnia ea^ extét.Pofl die qn Cauutn obtu
tfufurculu quo cauu obturaueraseximito;&:fe^ emittito .Cudeidelac cepent raueras.
manare; code futculo cauu obturato utetmifloqj triduo ita ut fupra dici lì é ; (eiy emittito;Se fiiciculoscodiméroiy exéptosadiicito,Defdeexiguù andi thymi &£ cunela arida fup lacdifìrigitojcòcifiqj fectim porri qtu uidebit adiicito & pmi/ fceto.Mox itermilfo biduo rurfus feiy emittitoicauùqj obturato;^ falis triti qtu latis erit adiicito;& mifceto;opculo defde fpofio &C oblinitomon ante aperueris olla q ufus exegerit. Sut q fatiui uel ettà filueftns lepidii herbàcu collegerut ;in umbra ficcent;deinde folia eius abietto caule die & node muria macerata expf/ faqjlad:i mifceàt fmecódimentistd: falis quàtu faris arbitratur adiiciant. Tunc estera qua fupra pcepimus faciat, Nónulli recentia folia lepidii cum dulci lacie in olla mifcent;&: pori die tertium quéadmodum prscepimus;fey emittunt»
Deinde coperta fatureta uiridé;tum et arida femina coriandri atqj aneti & thy mi & apii in unum bene trita adiiaunt;falemq$ bene cosrium cribratum permn fcent.Catera eadem que fupra faciunt,
Conditura latriucs»	Cape	vlll{
Aules ladtuca; ab imo depurgatos eatenus;qua tenera folia uidebun/ c	tur ; in alueo falire oportet ; dieque unum & noelé finere dum m uria
remittat,Dande in muria luere :&exprellos in crani» pandere dum an- e arncceIcant. I un, lubiternereanetu aridil &: foeniculum rutaque aliqd &: d r ™“cce*can£* ri conadere;atque ita mifcere.Tum ficcatos coliculos ita coponere4ut fafenli ui/
n VS ^e^jl ll:crPon^Uf Uuos ìpe ante dura minia die Sc nodte macerare opor/ tebit.Sinuhterque afliccatos cum fàiaculis Udtucafy codi & fuperfundi ius-qtt fic aceti duarum pamum atque unius murà.Deinde arido fpilWto feniculi fic copnmimt ms fupnatet.quod ut fiat isiqhuic offirio peririfepe fuffundere
òalgama*	ius debebitmecpati fitire falgamatTeJ extrifecus muda fpogia uafa ptergere : &
aq fontana ^recétiffima refrigerare*Simili' ratione intubii 8C cacumina tubi: q Armoracio*^ I aétuca ccdire oportet : nec minus thymi Sc faturei* 8c origani : tii et armoracio^ cima*	cima, j-|^c it quse fupra fcripta funt.-uerno tpe componiitur.
Cxpe pirorum «Si malo^cartero^qjporao^compofitioi	Cap* x*
Vnc qua; per urtate arca melTem uel et exactis ia mefliba colligi 6C re Alcaionia ce;	n	poni debeat pcipiemus*P5peii uel afcalonii capi:uel et marfici fina
pa.FrutiGca/	plicé:qua uocit unione rufliateligito.Ea ert aùt:quse no frutificauit
uit.	nec habuit foboles adhxrétis.Hac prius f fole ficcatojdefde fub umbra refrigera
ta fubftrato thymo uel cunela coponito i fidelia ;& ifufb iure qd fit aceti triù par tifi 8>C unius murise: falciculu cunela; fupponitonta ut ca-pa deprimatur:quse cu Pruna ony / ius cóbiberit fimili mixtura uas fuppleat *Eodem tpe corna & pruna onychia 6C china*	pruna filueflriamec minus genera piro^ Se malori codutur,Corna qba pro oli/
uis utatur:ite pruna filuefìria &C pruna onychina adhuc folida nec maturiffima legéda funtmec tamé nimid cruda:deide uno die umbra ficcada*Tu a:qs ptiba acem 8c fapà uel defrutd mifceatur Sc ifundatur*Oportebit at aliqd falis adiice/ Dolobelliana reme uermiculus aliudue aial mafci poffit.Ve^ comodius feruitur : fi dux ptes Volema.	fapx cù aceti una pte mifceatur.Pira dollobelliana cru flumina regia ueneria uo
lema neniana laterifiana decimiana laurea mirappia pruna purpurea cù imatu
p,„„ fi, ra_not3™™p^uda legens dili'géter mfpidcomc fint integra fine uicio aut uet Picata Melia micuIo.Tu m dal, prata fidelia c6ponito.& aut paflo aut defruto espleto ita ut omne pomu fubmerfum fitmpculo deide pofito gypfato Jllud in tota prseci/ piendù exiflimauimullù eé genus pomi:quod nò poffit meile feruari. Itaq3 cu Oé pomum fit hxc res interdù srgrotatiba faIutaris:cenfeo uel pauca poma in meile cuftodi/ meile feruari ri:fed feparatageneratim.Namficomifceas:alterumabalterogenere corrum/ pjtur*Et cù opportune mellis feamus mentione:hoc eodé tpe aluicaflrandse:ac mei còfidendù :ca;ra faciéda é:de qba nono libro iam diximus*Nec nùc alia cu/ ram exigimus a uillico:q ut adminiPratibj iterfit:frud:uquecufiodiat*
Aqua: dulcis copofitio qua icòdituris utuntur*	Cap* xi.
Aete^ cù eodé tpe mella nec minus aqua mulfa i uetuflaté reponi de/ c	beat:meminiffe oportebit:ut quom fecundariù mei de fauis fuerit ex/
-	.	emptù :ca;rsE flati minuta refoluatur:&: aqua fontana uel carlefti ma/
purcicia exi ceretur * Expreffa deinde aqua coletur* & m uas plùbeum defufa decoquat : oifq?
purciciacLi fpumis eximat * qux decotta cù tam cralfa fuerit q defrutum refrige retur:«Sc bene picatis lagenis condatur* Hoc qdam meile pro aqua mulfa utun/
T	^dio^
ad condituras defiinata pet fe fadenda erit optimo meUe aqua mulfa:H« au»
non uno modo componitur ♦
aqua mulfa facienda»	Cap» X1'f
Am quidam ante multos annos calefìé aquam uafis indudùt;Sc fub dio in fole habét. Deide cu fspius eam i dia uafa tranffuderint &: eli tum * * ' ^uauerintCnam quotiés et p longù tps diffuditur aliquod crafiamen
imo fimile feci repitur)ueteris aqua fefìariù cù libra mellis mifcét. Non/
Pf 1
IC. $ °ttum i fole quadragita dieba effeitum demum f tabulatum qd fumum	{nue
accipit:reponunt.N6nuIli qbanó fuitcura calelìé meterare aquam: recentem teràre aqUj^ umunt:eamq3 ufqj i quartam pté decoquunt.Demde quom reltixeritifiue dui ^ore rnulfam facere uoluntjduoba aqua feflariis feflarium mellis promifcenr ^i Uero aufìerioré feflario aqua dodrante mellis addiciunt:& his portioniba fa/
^am i lagenam diffundunt:eamq; ficut fupra dixi quadragmta dieba ffolatam Infoiata» pofìea f tabulatum quod fuffumigatunreponuntcafeo ufibus dcmefìicis ppa/ mndo hoc maxime idoneum »	De cafeo in ufus domeflicos fer/
Hando:&de quibufdam herbis condiendis.	Gap,	xiii,
Empus equo & caleus feri minimum remittitultio tpe cum iam t exiguum laéìis é:nó tam expedit opas morari ac eo^ frudibus defe/ rédis:&: fané fepe deportari pp aflum acore uiciantur.'Itaqj pftat eos hoc ipfb tpe i ufum cóficere.Id at ut qoptie fiat opilióis officium é:cui feptio li/ ro pcepta dedimusiqua feq debeat. Sut et quadà herba qs appropiquàte uin ernia cddire poffis: ut portulaca Se olus cordum:qd qdam battim uocant.Ha Q[ù cordum erba diligéter purgantur :8d fub umbra expanduntur.Deide quarto die fai in battis» undis fidelia^ fubfìernitur.S^ féparati unaquaq; ea^ cóponitunacetoque infu lo ite^ fel fuperponitur. Nam his herbis muria non conuenit»
De malis & piris in fole fìccandis.	Gap.	xi'iii.
Oc eodé tpe uel ét primo méfe auguffo mala & pira dulciffimi faporis	n-
h	mediocriter matura eligùtur : &: i duas uel tres ptes arudine uel ofieo	„ 0 r?
epitelio dimfai fole ponutur:donecarefcàt,Eo^ fi é multitudo: non ^te o dl , minima pté cibario^ p hyemé rufìici uindicat» Nap pulmétario cedit : ficuti fi/ ^1CUS <P. PU / cusiqua cu arida fepofìta é:hyemis temporibus rufìicorum cibaria adiuuat» mentano» De ficis aridis,	Cap»	xv,
A porro neqj nimium uireta neq- nimiu matura legi debet i&ieo Io/ Vireta ficus* e	co expandi: qui roto die fole accipit» Pali aut quattuor pedita inter fe
diftantes figuntur:&: pertids luga'tur.Fada deinde i huc ufum can/ nadugis fupponutur :ita ut duobus pedibus abfint a ferrame humorem cmem fere nodibuf remittit humus :trahere poflint.Tunc ficus ùiiicitur *& crates na/ fìorales culmo uel cat.ce uel lil.ee tex* ex uttoq, latete fuper tetram piane dL nutunutcum fol m occafum fuent: engantunfc ftet feaedmes tel£d.neato te Tefludleato ito mote tugunorum uirefcentem ficum a tote & interdum a pluuia defendat. tctìo
Orca: picata:
In. horreum ficaffimum reponi» Perennet
Farina fid»
Mafia fici»
Inolia uua: * Lixmia, Decoloretur»
Sorba i uree/ dispicatis»
Nam utraqj res pr^idum frudum corrumpunt. Deinde cu ament in orcas pi catas meridiano ternpore calentem ficum condere calcare diligéter oportebit fubie<fto tamen arido fceniculo & iterum uafis repletis fuppofitoqjiuafa confefìi opculare 5C oblinire c5ueniat:& i horreu ficafiimum reponi:quo melius pénet» Quidi ledis ficis pediculos adimunt:&: i fole expandunt:quom deide paulum ficcata: funt:anteq idurefeat in labra fidilia uel lapidea congerunt eas.Tum p0, dibD lotis i modum farina: pculcàtià: admifcéttorrefadafefamacù anifo agyp tio ÓC feie foeniculi 8c cymim.Haccù bene pculcauerintiSi tota mafiam còmi' nuta: fici permifcuennmodicas offas foliis ficulneis muoluattac religatas iunco uel qualibet herba offas reponunt m crates & patiutur ficcari .Deinde quom p/ aruerunt:picatis uafis eas codunt.Nonnulli hanc ipfam farina fici ords fine pi/ ce includunt: &: oblita uafa clibano uel fumo torrefaciùt: quo celerius omnis hu mor excoquatur : fic ficcata in tabulatu reponunt:&: cum exegerit ufus teffi co/ minuut.Nà duratam mafiam fici aliter eximere nò pofiunt. Alii pinguiffimam quàqj uiridé fico^ eligiit:&: arudine uel digitis diuifam dilatant:atqj ita in fole
munt in figuram ftellarum flofculorumq;:uel m formam panis redigentes » Tu rurfus i fole afiiccant:& ita uafis recondunt»
De uuis pafiis faciendis:8d forbis feruandis. Cap»	xvi»
Imilé cura uua: defiderantiqs dulcifiimi faporis albas maximis adnis f	nec fpiffis luna decrefcente fereno & ficco calo pofl hora qntam legi
oportet:& i tabulispaulifp porrigi:nec iter fe podere fuo pfia collida/ tur,Deinde alieno uel i olla noua fiddi ampla pparata lixiuiam cineris farméti calefieri còuemt.qua cii feruebit exiguu olei qoptimii adiid Si ita pmifceri.De/ inde uuas pro magnitudie binas uel ternas iter (e colligatas f ahemi femés dimit ti :& exiguu pati:dd decoloretur: nec rurfus còmittere ut excoquantur, naq ii moderatione téperamétoqj opus é.Cu defde exemeris :f crate difponito rarius <f ut altera alteram còtingat.Poff tres deinde horas unàquàqj uuam cóuertito nec f eodé uefiigio reponito:ne i humore qui defluxerit:cormpatur, Nodiba auts còtegi debent quéadmod um fici : ut a rore uel piu uia tuta fint. Cum deinde mo dice arueruntnn uafa noua fine pice operculata Si gypfata ficco loco reponito» Quidam uuam pafiam foliis ficulneis inuoluunt:&afliccat: Alii foliis uir.gfois: nonnulli plataninis femiuidas uuas contegunt :&ita m amphoras recondunt Sunt qui culmos faba exarant: & ex eo : quod crema uerunt cinere lixiuiam fa/ cmnt.Deinde in iixiuia fefiarios decem falis tres cyathos Si olei cyathum adiid/ ^:Tum adhibito igne calefaciant: & cetera eodem modo adminifirét. QT0^ fi uidebitur i aheno pajy ieffe olei:fubfde qtù fatis erit adiicatunquo fit pingul/ or & nitidior uua paffa.Eodem tempore forba manu leda curiofe i urceolos p1, catos adiidto;& opercula picata imponito:ò: gypfo limto.Tum ferobibus bipe/
aneis ficco loco fera tecfxù fad:is urceolos ita collocatomt oblita ora eo^ Jeorfu. fpec^ét.Defde terra c5gerito:& modice defup calcato,Melius e atplunbo fcrobi I0115 pauciora uafa diftàtia iter fé diTponere,Nà i exéptoe eo^ dù unu tollis.-fi re ldlia cótnoueris: celeriter Torba uitiàtur.Quidà hoc idé pomu.qda etia f de fra to còmode fèruat : adiedìo fpifTatnéto fpifTi fccniculi : quo deprimàt ita Torba : ut pius fupnatet;ac nihilominus picata opcula diligéter gypTo liniutinepofTit Tpi ritus introire.	De aceto ficulneo faciédo.	Cap.	xvu.
Vnt qusedà regioesii quifco uini ideoqj et aceti penuria e fi, Iraq; hoc f eodem tpe é ficus uiridis qmaturi0ima legéda : utique & fi ia pluuix iceUerùt : 8cppter ibres i terràdeciditiqua: cu Tubledlaéun doliu uel i àphoras códit ;5d ibi fimt fermétari,Deide cu exacuit 6c remifit liquore : qcqd
C	_____1 Or m f'ì	ri&nc* rxlirl-n rilrTllttntfllf » iiOC	tlOtSil 3.CCT
mrix o^ccti uiu pbct:nec uncj ulu aut luucutt.	**^**«^	^-----
Sut q multitudini Oudétes aquà ficis pmifceàt:& fubide matunflìas ficus recé tis aduciàt:& patiàtur i co iure tabeTcereidóec fatis acris aceti fapor fiat.Pofìea i iùceis fifcellisuel fparteis faccis pcolàttliquatuqj acetu iferuefaciùtidù fpumà Se Sparteis fac/ oém fpurcicià eximàt:torndi tiì falis aliqd adiicmtiqua: res phibet uermiculos cis pcolant, aliaue inafd afalia, Quaipparandafintuindemiae, Cap. xvni,
Vàuis priore libro q fenbitur uillicusiià dixius qua: ad ufdemià ppa/ q ràda fiinttno tamé allenii extet là uillicse de iifdé rebo j3cipe:ut itelli/ „
gat fuse curse eé debere quacùqj fub tedio admiffràtur circa uidemià _ccem?. ia:' Si ager àplus autuineta aut arbufta gràdia (untipéne fabncàda: deccmodix &	iX
trimodisc fifcella: texéda 8C picàdse.Nec minus faculse & ungues ferrei qplurimi	fer /
paràdi Se exacuendi funtme indemitor màu diflngat uuas:& no mima fructui ^ Eu portio difpfis acinis i terrà dilabatur,Funiculi quoqi fifcellis aptàdi funt: Se loro. trimodiis.Tù lacus uinarii & torcularii Se fora.Ofaqi uafaffi uicimi é mare) aq
marina: fi mmsjdulci elueda fut Se cómudàda:& diligéter afficàdame humore __________________ •	• -n i r	rtiorihiTc fìififtpnd^ :ne
fime cafìiffimeque faciedainec p uidemià ab torculari aut umana cella recedei dum é:ut oia qua- mu0ù cóficiutipure mùdeque faciàttne furi locus detur pté frudtuum itercipiédi.Dolia quoque Se ferite caeteraque uafa àte qdragefimu ui/ Delia picàda demisedié picàda funt:atque aliter ea qua demerfa funt humi:aliter qua flant fupra terrà. Ni ea qua demerfa funt:ferreis làpadiba ardétiba calefiùt:& cu picé o utapulutT1 f fundu deflinauit: fublata làpade rutabulo ligneo Se ferrea curuata radula dici/ n a<juIa tur quod diflillauit: aut quod i lateribus hafit.Deide penicillo detergitur:& fer c ^ u uentifiima pice infufa nouo alio rutabulo Se fcopula picatur, At qua fupra terrà	x
c5fiflunt:& cóplurisdiesanteqcurétur i fole pducùtur.Deide cu fatis infoiata funta labra cóuertuturfubiedtis puis tnb lapidiba fufpédùtur:atq5 ita ignis Cubiicitur:&tàdiu icéditurjdonec ad fundù calor tà uehemés peruemat: ut ape
fementiflìma i funditur, uolutatutq^:utoés dolu partes linatur. Sed hsc die qe to a uentis fieri debentme admoto igne quom aff lauerit uentusiuafa rumpan/ Selqcullea/ tur< Sunt aiit (efqculleanbo doliis picis dura: pondo uicenaquina fatis : nec du/ na dolia ♦	biuni quin fi quinta pars picis brutia: in uniuerfam cofturam adiiciatur: utilifii
mum fit omni uindemia*,
De pluribus generibo coditura^ : qbo uinu cófirmatur.	Cap* xix.
Vra quoqj adhibenda e:ut expreflum muftum perenne fit:aut certe
f	iri irlufoKilA (T~ì i	J„1_
tima elle eà céfemusmec omnino quicq pmifcendujquo naturalis fapor eius ifu fcctur.Id enim praflantilTimu e:quod fuapte natura placere potuerit* Cateru Ouabelliffi/ CU	ultlo:aut r]ouelIa^ uinea^ muflu laborabit:eligenda erit pars ui
jeuique pnmum igne & tenuibus admodum lignis :qua: gremia rufl a appel/ Gremia _ latiti fornacem incendemus :ut ex commodo munumferuSt. I.iqueqmnra Crudo.u no erit huic decoquendo : cola mncea uel fpartea ex crudo:id efrnon malleato maleato fpar fpartopparatahabeat* Itemq? fafciculosfoeniculifulfibaiiligatosiquos pof t0	fit utique ad fundum uaW dimittere : ut nuicnd fipnc	.
amiciatur: oleo bono plumbea mtnnfeci atqj ita muflu aduci, Ea res no patitur defrutum aduri*
De tapa coquenda*	Cap.	xx.
^ n m^^1§enter fa£flu defrutum ficutuinu foletacefcere* Quc^ 1 a lt’tlaettiinerimus anniculo defrutojcuius iam bomtas expl0/
^'-ucnc, i.\a i ccctura erugine remittat anca : óC meaicammis lapore uitiat; vJdo res ■ìt uino fere apti fimttq cu defruto coquutur:iris focnùgrarcu fchoenum.Ma/’ rtim rei^ lingula libra defrutarium:quod ceperit mudi amphoras nonaginta : Cufti ià deferbuerit 6c expurgatu erit:tum adiici debent*Dcinde fi natura tenue muftum erit:cum ad tertiam partem fuerit decoiflum : ignis fubtrahendus efì : fornax protinus aqua refrigeranda. Quod fi fecerimusinihilominusdefru/
;proaeit tamen.LNam tjuduiu	---------
Aelius &: fpifTius fit.Ex hoc autem defruto:quod fi erit cod;um fatis eft fingulos fcfìarios fingulis amphoris immifceri.
Ds defruto: quod quidam neapolitanum uocant»	^aP* .	XXIt
” Vm amphoras mufii nonaginta in defrutario decoxeris : ita ut ià exi/ , c	guu fupfit decod:ura:qua: {igmficat decodtum ad tertias. Tudemu
medicaraia adiicito:qu® funt aut liqda aut refinofa.i.picis liqd$ ne/ meturicse:cù eà diligéter ante aq marina deceda plueris dece feflarios.Ita refi/ ns terebfthina: fefqlibra.Hseccum adiicies:plumbeum pagitabisme aduratur.
Cum deide ad tertias fubfederit codura : fubtrahe igne : Si plumbeum fubinde
agitabis:ut defrutum Si medicaméta coeàt.Deinde cum uidebitur mediocriter Aromata cw
calere defrutum:reliq aromata cotufa Si crifìrata paulati ifpges:6d iubebis ruta brata*
buio ligneo agitari quod decoxeris eoufq;:dum defrigefcit.Quod fi no ita ut pci
pimus pmifcuens:fubsident aromata:& adurentur. Ad pdidum àt modum
rnufli adicii debet ii odores mardi foliu :iris illyricamardu gallicu :crocu palma :
cypeip:fchoenu.:quo^i fingulo^ felibri fàtifiàciét.Ité myrrhai qncux:calami po
do libra mafia: {èlibrà:amomi pòdo quadras :croci qncux:crip^pàpinaca; hbrà.	p.'x ct.u
H^c ut dixi arida cotufa Si cribrata debet adiici:& his comifceri rafis:quod é ge
nus cruda: picisieaqj qto é uetuflior:tato melior habet .Nà logo tpe^durior fci
cii é:cótufa i puluere redioit:& his medicamimba admifcetur.Satis é at pdidis
poderibo fex libras eius mffceri.Ex hacc6pofitionc:qtu i fefiarios mufii quadra
genos odonos adiiciendù fitucertu é:quonià natura uini exiflimare oportet:
quid fatis fit.Cauendiiqj efbne conditus fapor intelligatur : nam ea res éptoré
fugat.Ego tamé fi humida fuerit uindemia trienté:fi ficca quadrante medicami
nis m binas amphoras mifcere fchtus fumata ut quattuor urnarum effet mufii
modus. Vrna aute quattuor Si uiginti fefiariorum.Nonnullos agricolas fmou/
lis amphoris quadrante medicaminis indidifle fciofied hoc coados fecifie pptec
■ifftrtnifafp nini Pliifè-nrtrli♦minrl tmv	__ ' _______-
Defruta >
Ligula*
das fmgulas:item ad tertias decod:i defruti feflanos binos finguiis amphoris mi fcere oportebit,Ea res etiam fi non in totum perennat:certe uf9 in altera uinde/ miam plerunq; uini faporem feruat.
De defruto:quod adùcitur in uinum ad uetuflatem, Cap* xxii Vrtum qdulaffimi faporis decoquetur ad tertias:6d decotftu ficut fu/ / m pra Jixi defrutu uocatur,Quodcu defrixittràffert iuafa : 8C reponi/ tur :ut poft annù fit in ufu.Potefl tamen etia poft dies nouem q refri/ xerit adiici in uinum:&: melius é fi anno requieuerit.Eius defruti fextarius in du as urnaf mufìi additarci muffii ex uineis collinis efbfed fi ex campeffnbus:tres hemina: adiiciuntur.Patimur autem;cum de lacu muftum fublatu e:biduo de/ feruefirere 8C purgari,Tertio dte defrutum adiicimus,Deinde interpolilo biduo, cum id murtu pariter cum defruto deferbuent:purgatur:& ita eoadiicitur i bi/
Salitura*
diligenter totus oblinitur luto paleato ita igni admouetur : ac tadiu iam torre turtqdiu rtrepitù edit; Cum filere coepit dine habet cocitura, Praterea faenugtse cum maceratur i uino uetere p triduum:deinde eximitur:& i furno ficcatur uel £ fole.Idq^ cii eft aridum faAum. molitur ; &c ex eo molito port (alitura murti co cnlear cumulatu uel fimile genus poculi eius:qui eft quarta pars cyathi adiici turi binas unias. Deinde cum là perfette muftum deferbuit 3c con ftitit : tantu/ dem gypfi floris mifcemus:qtum falis adieceramus. Atqj ita porterò die purga/ mus doliu	nutritum uinum operimus atqj oblinimus.Hac coditura Collu/
Columella il
rtris agricola tjas pro fa[e adiiciebat. Ea porro fàcit fine dubio maiore menfurà & odoris melio ns: fed periculu habet ne uitietur uinu : fi male coda fit aqua;Sumitur auté hac ut i£ dixera: qlongiflime a littore, Ni liquidior eft 8C purior :q qua: a littore ma/ ris haurta e,Ei fiquisfut Columella faciebat jreponet ; poli tnenniii in alia uafa eliquatam tr£ffundat.Deinde port alterum triennium decoquat ufqj ad parte temi;longiore habebit conditura uini.Nec ullu periculu erit:ne uina mtientur. Satis ert it fertarios fingulos adiicere falfareafq? m binas murti urnas:quis mui ti eti£ binos imifceantmonnullietii ternos fertarios,Idq facere non recufetta fi genus uini iantu ualeat:ut aquse falfie no intelligat fapor.Itaqj diligens paterfa/ mili$ ; cu parauerit fund u : flati prima uindemia tres aut quattuor notas coditu tx totidé amphoris muftì experietur:ut exploratu habeat quantu plurimu fal/ fe uinii quod fecerit:fine offenfa gurtus pati poflit.
Metreta picu Picis liqde alte^ medicamen quo murtum condias, Cap. xxlI!' Spatha li/	Icis liquida nemeturic^ metreta adde in labrum aut f alueu : & ^n,e°/-
gnea;Eliqua p	dem ffundito cineris lixiuiT congios duos:deinde permiiceto (patha
tolixiuia*	gnea.Cum requieuerit:eIiquato lixiuii.Deide iteiy tandundé lixlUia:
addito: code padlopet,miTceto&: eliquato .-Tertio quoqjidéfàcito.Gms at oJo/	,
^ picis aufert: Si eluit fpurcicià. Pofì eódé addito picis brucia: : fi minus alterius ^IX “tutia., 9puriffim$ quinqj libras .Hsec minute concidito: & admifceto pia nemetunca:.
A ù aqua: marina: q ueturtiiTimx fi erit: fi minus ad tertià parte recétis aqua: ma
. 1 fi	. JTL	1	* ' ‘ * . A	, I _ f   _	IMA* Ca*. 1 s* +—***» ****** m *mm «l    
Acanti unitas fiat, Nodtibus àt lab^ opire cóuenietme irroretur.Deindecù aq farina:qua addideris:fole còfumpta uidebitur:fub ted:u uastotù fèrre curra/ bis,Huius auté medicaminis quidà pondo quadrante in fefiarios,xlyiii.mifcere Aditi funt:&: hac conditura contenti effe. Ahi cyathos tres eius medicamenti adii ciunt in totidé feftarios:quot fupra diximus.
De pice qua utuntur allobroges ad conditura uini picati*	Cap. xxnu
cortica appellatur:qua utuntur ad codituras allobroges.Ea fic con Pix corticata p	ficitunut dura fit: &quato é faclra uetuflior reo melior f ufu é.Nam
omni lentore mifio facilius i pulueré refoluitur:atqj cribratur ♦ Hanc ergo conteri Se cribrari oportet: deinde cu bis muflum deferbueritrquod plerùqj é intra quartum dié:q de lacu fublatum é:diligéter expurgatur manibus. Et tue derma prredicfla: picis fextans &C femiuncia in fefìarios quinqj & qnquagita adii/ citur : Si rutabulo ligneo promifeetutmee poflea tangitur dum iferuefeat. Quod tamen non amplius dieba quattuordecim a conditura patiendum efl.Nà opor/ tebit pori hunc numerum dierum confefhm uinum emundare : Se fi quid facis aut labris uaforum aut lateribus inhafitreradi ac fuffricari &C protinus operculis impofitis oblini. At fi ex eadem pice totam uindemiam condire uolueris : ita ne gurius picati uini pollit intelligufat erit eidem pici fex fcrupula i feriarios qnqj & quadragita.Tum demum mifcere cum rnurium deferbuerit : <SC faces expur/ gata: fuerint. Oportebit autem falis decorri contritiqj (èmiuncia in eunde modu murii adiicere.Nec lolii huic notie uini fai adhibédus eri:ue^ fi fieri pollit in oi/ bus regionibus omne genus uindemia: hoc ipfo pondere faliendii erimam ea res mucorem uino inefie non patitur.
De pice nemeturica ad condituras,	Cap.	xx^
Ix nemeturica in liguria conficitur.Ea deinde ut fiat condituris idoea Pix nemeturi p	aqua marina qlongififime a littore de pelago fumenda eri : qua: in di/ ca,
midiam partem decoquenda.qux cum in tantii refrixerit : quatti ne contarla corpus urat:parte aliquam eius qua: fatis uidebitur praduria: pici imi/ fcemus:& diligenter lignea fpatha uel etiam manu peragitabimus:ut fi qd meri uitii eluatur. Deinde patiemur picem confiderei quom federit aquam eliqua/ bimus,Poriea bis aut ter ex reliqua parte aqua decoda ti diu lauabimus & fub igemus eam : donec rutila fiat. Tu eliquata in fole qttuordecim diebo patiemur effe:ut quifqs ex aqua humor remanfmafiiccetur .nodiba autem uas tegendu jrroretur.Vi erit ne irroretur, Cu hoc modo picé praparauenmusi mna cu iam bis deferbu na c5dj[i: pice
ee u ......... r
erìnt condire uoluerimus:in mufii feflarios odio & quadratica cyathos duos pi/ cis prsdicftaE ricadiidemus.Exea menfura quamcódituri tumuf:feflanos duo! mulli fumer oportebit, Deide ex his fefìarùs i picis fextanté paulati murtu rìun
Et ut permifceatur medicamen : rutabulo ligneo peragitare conueniet.
De aqua falfa uel muria ad uina condienda.	Caput.	xr.vu
Voniam quida imo enim fere omnes grteci aqua falfa uel maria tnu q	fìu condiut:eam quoq; partem cura no omittenda putaui. In medi
terraneo quo non é facilis aqua marina inuedaoific erit ad conditu/ ras conficienda muria,Huic rei maxime é idonea calertis aq:fi minus ex fonte U quidifTimo profluens,Ha^ ergo alterutram curabis qplunmu 8t qoptimis ua/
^	du. j^LiULUlAU.	\^ULVJU L.U ictCcU iULLIL ciLLei U-Clicl fc*^**--
rr^eta a<l fenfim aquam eliquato idonee ad facem puenias :femp eni in requieta aq crafia craiiamen, men aliquod i imo repitur.Sic curata cu fuerit: i modu defruti ad tertias deco/ quenda é, Adiicmtur àt i aqucedulas fertarios qnquagmta falis fèrtarius:& mel lis optimiunus fertarius.Hscpariterdecoqi&oém fpurcicià expurgari opor/ Spurricia ex tet.Deide cù refrixerit:tù qtucunqj humoris ertitàtum m amphora muftì por/ purgaci».	tioné aduci,C^uod fi ager maritimus é:filentibus uentis de alto qqetifiimo ma/
ri fumenda é aqua:& i tertia partem decoquendaiadiedtis fi uidebitur aliqbuS Odoratior ui aromatis ex hisiqux fupra rettuli:ut fit odoratior umi curatio. Murtù a't anteq ni curatio,	de lacu tollas uafa : rote marino uel lauro uel myrto fuffumigato : & large repie/
Murtù de la/ to: ut i efferuefeendo uinum fe bene purget. Portea uafa nuabus pineis fuffnea cu*	to.Quod uinum uoluens dulcius effe porterò dieiquod aurterius quinto dieq
fubrtulensicódire oportebitita fupplere oblinire uafa, Ncnulit etiam fui/ Suffumigatif fumigatis feriis prius condituram addunt:& ita murtum infundunt* feriis*	Remedia acefcentisuini»	Cap.	xxyii*
N quo agro uinum acefcere foleticurandum ert :ut quom uuam lege i	ris 8C calcauerisipriufq uinacea torculis exprimantur : murtum i cor/
hem diffundas :& aqua: dulcis puteana: ex eodem agro partem dea/ mam adiicias & coquas:doec ea aqua quam adieceris deceda (it»Portea quom refrixeritjin uafa diffùdas:&operias & obliniasJta diutius durabit: & detnme ti nihil fiet,Melius ert fi ucterem feruatam compluribus annis aquam addide/ ris.Longeque melius:fi aqux nihil addideris:& decimam murti decoxeris :frig* dumque in uas tranrtuleris,& fi m fertarios uel murti heminam gypfi mifcueuf o ea q decodumrefrixeris:reliquum murtù quod in uinaceis tuent expretfu; primo quoqj tempore abfumito,aut a:re commutato.
De uino dulci faciendo*
Cap.
xxyiu*
Itium dulce fic facere oportet, Vuas legito:in fole per mduum expan/ Dulce umu dito: quarto die meridiano tempore calidas uuas proculcato : muflu Mufium lixi lir n	^lxiuid Hoc efl anteq prado prefTum fitjquod in lacu muHi fluxerit tol uium.
.0k Vuoiti deferbuerit in feftarios quinquaginta irim bene pinfità necplus un/
Podere addito: uinù a facibus eliquatum diffundito. Hocuinù erit fuaue r^u corpori falubre.Irim qcand id i ffima pinfito : foenu gracu uetere uino mace
tenaifcEnigr2eci pondo quincuncem & triente :fchoeni pondo quincunce i unum retnufceto.Tum in ferias fingulis:qux fint amphorum feptenù addito medica/
Cls ficcis heminas fingulas adiicito.Tertio die q calcaueris codituram infundito: _ .
fed antequà condias murti aliquantum in feria de feria tranftertome in condien	^
do cu medicamento efferuefcat & fluat Sit auté curatio gypfum & medicarne ^la tr^nllèrto
^nuin labello permifcetoiquantu feriis fingulis fuerit neceffarid: idqj medica/ ^abeuum .
dentum murto diluito:& ipfa ad ferias addito & permifceto.Cu deferuerit rta/
tim repleto 86 oblinito. Omne uinum cum condieris molito rtatim diffundere: Diffundere *
fed finito in doliis liquefcere. Portea cum de doliis aut de feriis diffundere uo/ Defecatum *
lesmere florente rofa defecatum qliquidirtimu in uafa bene picata 86 pura traf
ferto* Si in ueturtatem feruare nolet: in cado duarum umaiu qoptimi uini ferta/
to melius 86 firmius erit. Vinum etiam fi bonos odores addideris:omnem malu odorem 86 faporem prohibueris .Nam nulla res alienum odorem celerius ad fe Mulla, res alie d ucit q uinum.	num odorem
Quéadmodum murtum femp dulce tanq recens pmaneat.	Cap, xxviiii celeriter ad
Vrtùmt femp dulce tanqua recens pmaneat; fic facito, Antequà pio fe ducit q ui/ m uinacea fubiiciantur:de lacu qrecentiffimu addito murtu i amphora num *
nouà:eàqj oblinito	fpicato diligéterme qcq aqua itroire poflk * Impicato*
Tunc in pifrinam frigida 66 dulcis aqua tota amphora mergito:ita ne qua pars extet.Detde port dies,Ix.eximito:fic ufqj in annti dulce permanebit*
Optima uini curatio & remedia languentis uini*	Cap»	xxx*
B eo tempore quo primu dolia operculauerismfqj ad aquinodlifi uer Operculaue a	nù femel in dieba trigintafex uinum curare fitis é : poft aqnodiu uer ris*
nu bis. Aut fi uinù florere fcipiet: fapius curare oportebit ne f los eius peffum eat:& faporem uitiet.Quato maior artus erit:eo fapius conuenit uinu nutririirefrigerariq 66 uentilari. Nà quàdiu bene frigida ent:tàdiu retìe ma/ nebit*Labra uel fauces dolio^z femper fuffricari nucibus pineis oportebit:quotiéf uinum curabitur, Siqua uina erunt duriora aut minus boaiquod agri uino aut
temperate fit facflum: fumito fece uini botti 8c panes facitoì& in fole arefacito. & coquito in igne, Poffea terito:& pondo quadrante amphoris fingulis infrica
to 8c oblinito, Bonum uinum fiet.	.,
Si ferpés i ui	Si quod animai in mufìum ceciderit:& interierit remedia.	Cap. xxxu
nu ceciderit ♦	I quod animai in mufìum ceciderit: & interierit ferpés aut mus forex
f Ue ne mali odoris uinum faciatrita ut reptum corpus fuerit: id igPe adoleatur.Cinifq? eius in uas quo ceriderat frigidus infundatur : atqj rutabulo ligneo permifreatur * Ea res erit remedio.
Vinum ex marrubio,	Cap,	xxxii
Inu marrubii multi utile putat ad oia intefìina uitia:& maxie ad tui u	fim,Cum uindemia facies: marrubii caules teneros:maxie de locis in/
cultis 8c macris legito:eofqj in fole ficcato.Deide fafciculos facito 3C co niite palmea aut iuncea ligato:& in feria mittito:ita ut uinculù extet.' In mufti dulcis fefiarios,cc,marrubiilibras,viii,adiicitomt fimulcù muffo deferuefcat ♦ Pofiea eximito marrubiu:&: purgatu, uinu diligéter oblinito.
Vinum fcyliiten*	Cap,	xxxiii.
Inum fcylliten coquendu ód ad corpus reficiendum:item ad ueterem u	tufTim 6c ad fìomachum hoc modo condire oportet, Primu ante dies
xl, q uinù uoles uindemiare : fcyllam legito : eàqj fécato qtenui (lime i ficut raphani radicem Jtaleolafqj feclas fufpende in umbra:ut adficcentur.Deiu de cum aridx eruntun muffi aminei feffarios.xlviinfcylfe aridx adde pondo U/
Defecatum ^ram:eam9inefie Patere dlebus tngmtaiPoffea eximitodefecatum uinum uinum	araP^ot,as ^onas adiicito. Alii fcribunt in muffi feffarios quadragintanouem :
[cyllx aridae pondo libram 6C quad rantem adiici oportere : quod & ipfum nó £>/ bo,Hoc ipfum (cylix pondus:quod fupra in aceti duas urnas aduaut:& p qua/ draginta dies ineffe patiuntur.
De aceto fcyllitico,	Cap.	xxxiii*
Vi fcyiliticu acetu facete uolut:decé bàbata; in tres amphoras muffi q	mitis :aceti acris congiù aut duplù fi nò eff acre.Si i olla:qu2 fert am
phoras tres:decoqs ad palmum :id eff ad quartas:aut fi nò dulce mu Muffumlim ffum ad ternas defpumatur. Sed mufìum de fub malfa 5c limpidum fit. pidum.	Vmum abfynthiten : 5c hyfopiten : 3c abrotoniten:&: reliquarum notaiy qu0/
modo facias,	Cap.	xxxV»
Inii abfynthiten:&: hyfopiten:& abrotoniten:& thimité & marath*/ u ten:& glycorisen ficcòdireoportet.Ponticiabfynthii pondo libra muffi feffariis.iiii.decoque ufqjad quartam.Reiiquii quod erit tttg1 dum:adde i muffi aminei urna, Idé ex reliquis:que fupra fcnpta funt:facito* Ponunt et puleii aridi tres librs cù cógio muffi ad ternas decoq ; & quom tc xent liquor:exempto puleio i urnam muffi adiici.Idtj mox tuffientiba per / Glycorises» mem ^atur:Y0caturque uini nota glycorises,
w. •	-	..	* —i
De mu Ho tottiuo.	Caput,	xxxyiì
Vftum tortmum éjquod polì prima prefTuram umaceoru arcuncifo Tortiuum, 111	pede exprimitur Jd mufìum comiaes in amphora nouam : & implebis
ad iùmum. Tii adiicies ramulos roris marini aridi lino colligatos * ùed patieris una defèrueicere per dies feptem ♦Deinde eximes ramulorum falci/ culli ; 8c purgatum diligenter uinum gypfabis . Sat erit auté roris marini fefqmli brarn i duas urnaf mufti adiicere.Hoc uino pori duos menfes pofTis prò remedio Vinù fimilegracofacere, Cap,	,xxxvii,
Vas pcoces qmaturiflimas legito :eafcp p triduum i fòle ficcato:quar/ u	to die calcato : 8C murium quod nihil habeat ex tortiuo coniicito in fe/
riam: diligenterqj curato:ut quom deferbuerit feces expurgetur. De/ ltTde quinto die :quom purgaueris muriuifalis codti 6c cribrati duos feriarios ;
Uel quod eri minimu jadiiato unum feriarium in feriarios murii.xlvim.Quidà etiam defruti feriarium mifcent.Nonnullietiamduasadiiaunt :fiexiriimat ui hi notam parum effe firmam ,
Vmum myrtité quomodo facias.	Caput,	xxxyiii,
Inu myrtité ad tormina & ad alui proluuiem:& ad imbecillii fìoma/ Myrtites . u	chù. fic facias, D uo funt genera myrti : quom aiteru é nigrù : altem al/
bum*Nigri generis baccs cu funt matura leguntur	femina eani exi
muntunatque ipfe fine feminibus in fole ficcantur ideiti fidili fidelia ficco loco reponuntur ,Deide per uindemiam ex uetere arbufio :uel fi id non eri ex uetu/ tiffimis uineis amine^ bene matura uuas fole calido leguntur :& ex his murium adiicitur in feriam ,Et fìatim prio die antequà id ferueat: bacar myrti qua fue/ rant repofira : diligenter conteruntur :et totidem cani libra contufarum appetun tur: quo t amphora condiri debét,Tum exiguum murii fumitur ex ea feria: qua medicaturi fumus:& tàqua farla cofpgitur :qcqd cótufu & appéfum é.Poft hoc Maffula, cóplures ex ea mafTula fiunt,Et ita per latera feria f muftù dimittuntur:ne alte/ ra offa fup aiterà proueniat.Cù deide bis muftu deferbuerit:& bis curatum é:& rurfus code mó & titùdé pódens bacca:ficut fupradixncontùditur, Neciàut T prius maffula fiunt:fed i labello muftu de eadem feria fumitur :pradido pende	^bello mu
ripmifcetur:ficutfitmftariuriscraffi,quodquomépmixtum:in eandem feria ^um*
confiinditur:&rutabulo ligneo peragitatur ,Deidepoftnonu die c|idfadùeft: c rr •
uinu purgaturfcrupulis arida myrrha feria fuffriatunopculùqj fupfponitur ^uKna£ur*
ne qd eo decidat.Hoc fado poft feptimù die rurfus uinù purgatura f àyhoras
bene picatas & bene olidas diffunditur. Sed curàdù é:ut quom diffundis diqdu
& fine fece diffundas. Mei attica ter iferbuere fecito:& totiens defpumato, Vel Defpumato,
fi atticu no habueris qoptimum mel ehgito:& qter uel qnqes defpumato Nam
quito é deterius itito plus habet fpuraci*.Cum deide mel refrixent. baccas albi
genens myrn qmatunflìmas legtto :& pfriato ttame iteriora feia cóteras. Mox
fifceEo ligneo mdulas expnmito: fuccumiiue earum qui fit fedariorum fex cura
Laguncula ' mellis decoro feflanb mifcetur in lagunculam diffufum oblinito * bed hoc menfe decembn fieri debebit :quo fere tempore matura funt myrti femina. Ui/ ftodiendumaj erit ut antequa" baccha legantur(fi fieri peteftjfeptem diebus: m autem ne minus triduum ferend fuerit : aut certe non pluent : & ne roruletz le/ eantur cauendum.Multi nigram uel albam myrti baccham tcumiam maturuit diffringunt :SC duabus horis eam cum paululum m umbra expofitam ficcaue/
Per colum iu runtiplrtemnt ita: ut quanta fieri potefl mtenora femina integra permaneant.
1	-n- r , • - rr - .^„«4	:exDnmunt:Sc oer colummnceum Liqua/
ceum*
cum: fi ut eius copioiiortacultas-internam panem	&
Picatis lagii/ picans lagunculis condunt, Sic confedum diutius permanet. Sed quod non e/ culis*	coxeris jpoterit innoxium durare biennio : fi modo munde 5L diligenter i ec /
Paffum, fis, PafTum quéadmodum fiat,	Caput,	xxxvmu
AfTum optimu fic fieri Mago prarcipit :ut 8c ipfe feci, Vuam praxro/ p	quem bene maturam legere : acina arid a aut mtiofa reiicere : furcas uel
palos: qui cannas fuffineant : inter quaternos pedes figere :& ptias iu/ lugare	gare ,Tum infup cannas ponerein fole pandere uuas:Sd nodtibus tegere: ne
irrorentur,Cum deinde exaruerint acina decerpein dolium aut in feriam coii cere,Eodem muftum quaoptimum:fic ut grana fubmerfa fint adiicer, Vbi co/ biberint uua: feqj impleuerint :fextodieinfifcellam conferre: & pio pmere: paf/ fumqj tollere,Poflea uinaceos calcare adiecfto recentiffimo muffo:quod ex aliis Vuas ifoiaue ijui-s fa(qum fuerit ;qUas p triduum infolaueris ,Tum pmifcere Si fubactam bri
r f Acina corrupta purgato 6C leccrnito ♦roncci in pciuua luipcnaiio^rcruLc^ uu ^ acina line id/ perm ye faat0,Vbi fatis corrugata erunt acina:demito:&fine fcipionibus pionibus,	md0[lum conficito : pedibufqj bene calcato. Vbi unum tabulatum feceris : uinu
confpergito uetus .Poflea alterum fupercalcatoritem uinum cófpergfto Eodem modo tertium calcato: & infufo nino ita fuperpomto: & finito dies quiqj.Poftea pedibus proculcato: & in fifeina noua uuas premito,Quidam aquam carie Hem ueterem ad huc ufum praparant: & ad tertias coquunt. Deinde cum uuas ficut
t --------e pafli, Lora optfa quomodo fiat. Cap.	.
Vantum uini uno die feceris:eius pté decimam quot metretas eniei^ Lora>	^ confiderato : 8c totidem metretas aqua: dulcis in uinacea fed qm u
unius diei uinum expreffum erit : addito. Eodem fpumas c
frutì fine fap#	facem ex lacu confundito Si permifceto:eamc^ intritam mace/
rari una nocle finito :poflero die pedibus proculcato: & fic pmixtàpra;lo fubuci/ fo.Quod defde fluxerit aut doliis aut amphoris condito,Et quom deferbuerit: 0ùturato.Cómodius aùt fematur i amphoris Hac ipfam loram. M. Columella ex aqua uetere faciebat: & nónùq plus bienio innoxia feruabat.
Muflum lixmu quomodo fiat»	Cap.	xli*
Vflum lixiuu de lacu flatim tollito.Hoc aut erit quod difiiliaucritian m teq nimium calcetur uua.Sed de arbufliuo genere:quod ficco die lege uum> risnd fkcito.coniicies in urnam muflnmellis optimipondo*x.& dilige ter permixtu recodas in lagenaieamqj protinus gypfabis nubebifqj in tabulata poni .Si plus uolueris facerejpro portione qua fupra mei adiicies.Pofl uicef mu ^ alter ù diem lagenam aperire oportebit :& in aliud uas mu Au eliquatum obh/ gta Q ca/ nire :atqj in furnum reponere.In cacabo figuli nouo uei m Aagneo coquitur mu Ai arbuAiui aminei urna:& mala cydonea grandia expurgata.xx.S: integra ma la dulcia granata qua: punica uocàtur:& Torba no pmitia diuifa exemptis femi/ nibus :qua: fint inAar féAarioru trium.Hac ita coquutur :ut omnia poma deli/ quefcantcum muAo :3c fit puer: qui fpatha lignea uel arundie pmifceat poma: ne poAint aduri,Deide quom fuerit decoda ut non muitii iuris fuperfit:reinge/ ràtur&pcolàtuneaqjquaicolofupfederitidiligétercótritaleuigàtun&item i _	-,
fuo fibiiure léto igni (ne aduratur carbóibajdecoquuturidóec eraAamé i moda	r
fa:cis exi Aat.Prius tamen q de igne medicamétu tollatuntres hernia: roris fyna/ ci eritriti & cribrati fuper omnia adneiuntur :& fpatha permifcetunut coeat cum cateris.Tum refrigeratum medicamétum adiicitur in uas fidile nouumpica/ tum :idqj gypfatum alte fulpenditurme pallorem trahat ♦
De cafeo cridedo» Cap»	. x^i!*
Afei aridi ouili proximi anni fruAa ampla facito:& picato uafe compo c nito .Tum optimi generis muAo adimpleto :ita ut fuperueniat :& fit ius aliquanto copioftus : q cafeus combibit : 6>C fit uitiofus : nui mu i u.un femper fupernatet.Vas autem cum impleueris: Aatim gypfabis » Deinde po A dies ,xx,licet aperias;& utaris quom uoles adhibita conditura.EA autem per fe non iniucundus»
Vua: ollares quéadmodum criponantur:&: feruentur»	Cap» xliii»
Vas bumaAos uel duracinas uei purpureas cum defecueris a uiteicon/ u tinuo pediculos earum impicato dura pice.Deinde labellum fidile no Pediculos ipi uum ipleto paleis qficciAimis cnbratis:ut fine puluere ita uuas cato pice, fuperponito. T u labello altero adoperito 5c arcu linito luto paleato : atq$ in tabu/ q u UUa lato ficciAImo compofira labra paleis ficcisobruito.Omnis autem uua fine noxa Wnda. feruari poteA ;fi luna decrefcente Se fereno calo poA horam quartam :cu ia mlo/ ^ lata emec roris qiucq habeat tuiti detrahatur. Sed ignis i proxio decumao fiat: q esumano « ut pix femeatu qua pediculi uuarti Aati dimittantur. In doliu bene picatu de/
fruti amphoram comidto.Demcle tranfuerfurfufles fpifle aratou’ta ut defrutum non. contingant.Tum fuperponito ficfliles nouas patenas:& his Tic uuam uispo-' nito Si linitojut altera alteram, no cotingat.Tu opercula patenis imponito h/ nito.Deinde alterum tabulatum & tertium:ut f diu magnitudo dolii fimihter i/ ftruito:^ eadem ratione uuas componito.Deinde picatum operculii dolii defru to large linitoimpofitum incinerem opturato.Nonnulli adiedto defruto cote ti funt tranfuerfas perticas aptare:& ex his uuas ita fufpendereme defrutum co/ tingat ♦ Deinde operculu ipofrtu oblinire. Quidam uuas quom ita ut fupradixi legerunt:doliola noua fine pice in fole ficcant.Deinde cum ea in umbra refrigera uerunt:furfures ordeaceos adiiciunt :&uuas ita fuperponunt:ut altera alteram Tabulatum non c5primant,Tum generis eiufdem furfures infundut: 5C alterum tabulatum uua^i	uuaru eodem modo collocat Jdqj faciunt ufqj dolium alternis furfuribus 6c uuis
». • f	compleant.Mox opercula impolita linunt: & uuas ficciflimo frigidilTtmoq; tabu
legna co/ [ato rep0|lunt: Qy1qan;1 eadem ratione arida populnea uel abiegna fcobe uiri/
diu ^ CU ° ^es uuas cuflodiunt. Nonnulli ficco flore gypfr obruunt uuas: quas non nimio
maturus uitibus detraxerut. Alii rame cù legerut uuà: fiqua funt f ea uitiofa gra na forficibus amputat:atqj ita i horreo fufpédutu quo tnticu fuperpofitii é. Sed ‘	h*c ratio rugofa facit acina:& pene tà dulcia q efl uua pafla. M, Columella pa/
truus meus ex ea creta:que fitit àphorxdata uafa i modu patenarum fieri iube bat .Eaqj itrinfecus di exterius cralle picari ,Quse cum pra;parauerat :tu demU purpureas 8c bumaftos 6i numifianas Si duracinas uuas legi pracipiebat, Pedi/ eulofqj ea^ fine mora in feruentem picem dimitti: Se m praididas patenis fepara tim fui cuiufque generis ita componi me uua: inter fe contingerent. Po ii hoc opec cula fuperponi 6C oblini craflo gypfo.Tù pice demum dura:quae igni liquata ef/ fet fic picata:ne quis humor tranfire poffit. Tota deide uafa in aqua fontana uel cifternina ponderibus impofitis mergi.Nec ullam partem eaiy pati extare ♦ Sic In fidtilibus °Ptlme Eruatur uua.Sed quom efl exéptamifi eo die confrimitur: acefcit. Ni/ uua:, S hil efl tamé certius q uafa fidtiiia facere:qua fingulas uuas laxare accipiant. Ea debent quattuor anfas habere:quibus illigata uiti dependeant. Iteq* opercula eo rum fic formari :ut media diuifa fint:ut quom fufpenfa uafa fingulas uuas rece/ perint:ex utroqj latere appofita operculi dua partes coeant jói contegant uuas»
Vua i pulta/ Et h$c uafa & °Percula extrinfecus Sc intra diligenter picata efle debebunt .Dei/ °	de cum contexerint uuas : luto paleato multo adoperiri : fed uua dependentes a
_ .	. fe uariaq; funt acina .Illud in totu maxime pracipimusme in eodem loco mafe
U-^ j -?a 3 ^ UU$ c°Ponatur:neue in uicfo unde odor malofu poflit ad eaf puenire.	bu
neieode oco iufrnodi halitus celeriter acia corrupùt.Et tamé cuflodiédoiy pomo^: róes qs^eC tulimusmo oés oiba regidibaapta futifedp coditióeloco^: 8C natura uua^: aliis cóueniùt, Antiq pleria^ ferrùculas 6c uéucuias 6c maiores amicas & S
taasiqugqj maiores 8C duri & rari acini erat:uafis condebant* Nunc auté circa
J? j ettl tnaxie adhunc ufum numifiana: probantur*Hac fereno C2Elo:quom iam
‘ol rorem fuftulit quattuor uel quinq? horasCfi modo luna decrefcat :& fub terris
eft ) modica matura leduflima leguntur*Deinde in cratibus ita ponuntur;ne al
tera aheram coliidat.Tu demum iub tectum referuntur:& arida uel uitiofa gra (2rana forfw
na forficibus amputantur* Et cum paululum fub umbra refrixerunt:terna aut abus - ut-^
etlam quaterna pro capacitate uaforu in ollas dimittuntur :& opercula diligen/ Vinaceorum*
^ pice obturanturme humorem tranfmittant*Tum uinaceorum bene pes pra/ pes;
fo expreffus proruitur :& modice fepatis fcipionibus refoluta intrita folliculoru i
^olio fìernitur.Et deorfum uerfus ipedtantes olla componuntur ita diftantes ut
mtercalcari poffint uinacea*Qua cum diligenter confpiffata primu tabulatum
fecerunt: aha olla eodem modo componuntur : expientq? fecudutabuIam.Dein
de fimiliter doliis extrahuntur olla:6i fpiffe incalcantur*Mox ufqj ad fummu la
^tum umacea condebantur:& flatf operculo fuperpofito cinere i modii gypfi té/
perato dolium linitur *Monendus tamen erit qui uafa empturus eft ;ne bibulas	blbulas
aut male codas ollas emat, Nam utraque reftranfmiflfo humore uitiat uuam, °^as emat *
Quinetiam oportebit:quom ad ufum promuntur olla:tota fingula tabulata de
trahi. Nam confpiffata uinacea fi femel mota funt:celeriter acefcunt:& uuas cot
rumpunt*	Mala granata quéadmodum feruétur* Cap* xliiii*
Equuntur uindemia rem autunaiiu copofitionesjqua 8t ipfe curam f	uiflica dilfendunt.Nec ignoro plurima in librum hunc non effe colla/
ta :qua,C.Martius diligentiffime perfecutus eft.Illi eni propofitu fu/ lt urbanas méfas Sc lauta cóuiuia inflruere.Libros tres edidit ;quos infcripfit no ca[gamarj tninibus coci & falgamari* Nobis tamen abunde funt ea qux ex facili ruuicx pecjYcu[0S pU fimphatatinon magna fpenfapoffunt contingere.Quidàpediculos punicorum ficuti fun t in arborem torquent me pluuiis mala rumpatur :	hiantia difpereàt:
eaqj ad maiores ramos religant:ut fmota permaneant.Dcide fparteis reflibo ar/ <fuent:> borem eluduntme autcoruis aut cornicibus aliifueauibuspomfl laceretur.Non nulli uafcula fidilia dependentibus malis aptant	illita luto paleato arboribus
bscrere patiuntur* Alii foeno uel culmo fingula inuoluunt:&; infuper luto paleato craffe linunt:atqi ita maioribus ramis illigantme ut dixi uento comoueantur.	;
Sed hxc oia ut dixi fereno cado adminidran fine rore debent. Qu«e tamen aut facienda non funt :quia luduntur arbufcuhriaut certe no continuis annis ufur/ panda:prafertim cum liceat etiam detrada arboribus eadem inoxia cufìodire.
Nam Sc fub tedo foffulse tripedanea ficciflimo loco fiut* Eoque cum aliquanta terra: minuta: repofitum eft rinfiguntur fambuci ramuli, Deinde fereno cado ora/ nata legantur cu fuis pediculis inferuntunquonià fambucus tam apertam& lap fam medullam habet ut facile malorum pediculos recipiat* Sed cauere oporte/ bit :ne minus quattuor digitis a terra abfint	ne mter fe poma contingant.Tu
fadst fcrobi operculu imponitur:6C paleato luto circulimtuneaqs humo qux fue
rat egefta fupaggeretur .Hoc idem i dolio fieri potefli fiue quis uolet refoluta ter ram ufqj ad dimidium uas eiiciturifeu quod quida malunt fiuuialem harenam
Y	no. uenemetiter c3.i.ciicrnc6 in co rruud	^—
ta deco oren/ ^ jc|um cjeco[orentur;fii exempta per triduum in fole ficcariipoftea Loco frigido
tur*	fufpendi;8c cum res exegerit:una noóte 8t pollerò die ufqj in eam horam i qua
fuerit utendum aqua frigida dulci macerari.Sed & idem audior eft creta figula/ ri bene fubacta recentia mala craffe illinire:& cum argilla exaruit frigido loco iu/ fpendere.Mox cu exegerit ufus :in aqua dimittere Se cretam refoluere. Hac ra/ Creta pomù tio tàq recentifTimu pomum cuflodit.Idem iubet Mago i urceo nono fidili fub/ cudodit.	fìernere feobem populneamueiilignea:& itadifponere :utfcobem inter fecaica
ri pofTit.Deide fadlo primo tabulato rurfus feobem fubfìemere:& fimiliter ma/ la difponere idonee urceus impleatur : qui cum fuerit repletus operculum impo/ _ _	nere: & craffo luto diligenter oblinire.Omne aùt pomù quod in uetuftate repo/
omu. cu pe/ n{tui: :curn petiolis fuis legendum e fi : fed fi fine arboris noxa fieri etià poffit cum tiolis Legedu* ramulis. Nam ea res plurimum ad perennitatem confert.Multi cù ramulis fuis arbori detrahunt	creta figulari cum diligenter mala obrueruntrin fole ficcat.
Deinde fiqua rimam creta facit :luto limunt:6£ afficcata frigido loco fufpcn/ aunt. Mala orbiculata feffianamelimela &c aliageneraquomodo feruantut» Caput.	xly.
Viti eadem ratione qua granata :in ferobibus uel doliis feruant cydo/ m nea.Nonnulli foliis ficulneis illigant:deinde cretam figulare cù amur/ ca fubiiciunt:8<: ea liniunt mala:qua: cum ficcata fimtrin tabulato fri/ oido loco 8C ficco reponunt.Nonnulli hac eadem in patinas nouas ficco gypfo ita Cydoneama obruunt: ut altera altera non contigant. Nihil tamen certius aut melius experti tutiflima.	fumus:q ut cydonea maturifTima integra fine macula Sc iereno caio decrefcente
luna legantur :d: in lagona nona:qua fit patentiffimi oris deterfa lanugine: qua malis inefì:componantur leuiter &C laxeme collidi polTint.Deinde cum ad fau/ ces ufqj fuerint compofita: uimineis furculis fic tranfuerfifardétunut immodi/ ce mala comprimantmec patiantur ea cum acceperunt liquorem fubleuari. Tù qoptimo &C liquidiffimo meile uas ufqj ad fummù ita repleatur :ut pomù fub/ merfum fit.Hac ratio non folumipfa mala cuflodit:fed etiam Liquorem mulu , faporis prasbet: qui fine noxa poflit inter annum dari febricitantibus :ifque uoca Melomeli qd tur melomeli. Sed cauendum efluie qua: in. meile cuflcdire uoluenf: immaturi mala condantur : quoniam grofTa filata funt ita indurefeant : ufui ut non fintd / lua uero quod multi faciunt :ut ea diuidant ofTeo cultrofemina eximant. $
Mei coheteet quorem acceperit.Nam ea mellis eft natura:ut coerceat uitiamec ferpere ea pu/ uitia.	tiatur : qua ex caufa etiam exanimum corpus hominis per annos plurimos inn
peruemat odor:coUocatur. L>emae Luonraia petuli «occulis ufum pediculi deorfum rpec^etitiqueadmodum etiam i arbore nata fut & ne inter Ce alterum ab altero co tingantur .Ita obferuandu é:ut unumquo que
genus fepatim propriis arculis repóatur.Namcum una claufa iunt iuer a gene p)iuet.fa geru
fa unter fe difcordant :& celerius uitiantur.Propter quod etiam conleminalium rafter [e ninearummon tam efl firmum uinum : q fi per fe fmczrum amineum uel appia cor(JanU num aut etiam fecinum condideris. Verum ficut prcdixuquom diligenter ma/
U fuerint compofitamperculis arculis arcularum contegantur & luto pa eato li/
nantur operculatne introire fpiritus poffit,Atqi ea ipfa nonnulli fic in alus gene
nbus :ut fupraiam diximusrpopulnea quidam etiam abiegna fcobe mterpofita Scobe mala
mala cuflodiunt.Hxc tamen poma non matura: fed acerbiliima legi debent :cu cullodiunt,
eius radice menfe od:obri:quod maxime matura eft e terra erueris :afpero linteo
lo uel etiam cilicia detergito quicquid barena: inhaerebit, Deinde acutifiimo cui
fello fummatim eradito:& qus plenior radicula fuerit:pro modocraflìtudinis i
duas uel plures digiti longitudine diffundito.Deinde ex aceto modice in cacabo
sneo coquitorita ne taleola: myrti defint.Pofl hoc in umbra triduo ficcentur : 6C
ita in fideliam picatam recondantur tadiedo paffo uel defruto quod fupernatet:
fpiffamentoqj cunela: impofito contedum uas pelliculetur. Cù radices eius era/ y -
feris:taleolas ut fupra facito :& in umbra triduo uel etià quatriduo ficcato. De/
inde ficcatas in uafis fine pice interiecta cunela comicito :cunela impo ita conte/
hemma Calis codi:&iure macerentur taleolxmonec qmimi«uxx	fV,(7Wm
reapianc. PoHea exempta icerum ficcenmr	pattalo u.mfeculéa.
famentum umifeculentimec minus fi fit mulli oc utnuiqjeoru quarta parte do ni defruti confundito f ollam:qu® cum refèrbuerit:taleolas mute aducito:od Ita j i - . firn ab igne remoueto:&rudicula lignea peragitato : donec per feda: refngefca't. teaducito,
•-w	rr J*_ rii-	• ______ ^ 11	tn ♦ fi i ei 11	I fr'ni
nec amaritudinem dimittant.Deinde effufa muria forba qoptima 6c maturiffi/ ma femine detrado contere:& cum inula mifce :tum fiue paffum feu qoptimu defrutum adiiato:& uuas obturato.Quidam cum condiuerunt inulam muria/ que macerauerunt :exficcant:&malif cydoneis tritis qua: in defruto uel meile de coxerant:mifcent:atqueita fuperfundunt paffum uel defrutùuas opercula/ Vas opcula/ tum pelliculant.	tu pelliculat.
De oiiuaru albarii conditura. Cap.	xlvi.
Muraiola.
Cerbam paufeatn menfe feptébris uel oclobns dum adhuc uindemia é a contunde Se aqua calida paulum maceratam exprime: foenicuii [emi/ nibus Se lentifci cu codio Tale modice permixtam reconde in fideliam:et muflum q recentiffimum infiinde.Tum fafciculum uiridis fòeniculi ruperpclìtu merge :ut oliuar premantur Se ius fuperemineat.Sic curata cima tertio die poi/ fi's uri .Albulam paufeam :uel orchité:uel radiolummel regiam dum contuneei primam quaqi ne decoloretur in frigidam muriam dem erge: cuius quom tanta parata habueris:qtum faris fuerit:implenda amphora Foenicuii aridi fafcicuid fubilerne in imo. Deinde uiridis foenicuii femina & ientifei defiriifla Se purgata murtiola habeto. Tum exempta muria olmam exprimito :Se permixtam pradi diis feminibus in uas adiicito.Deinde cum ad fauces peruenerit:eius foenicuii an di fafciculos fuperponito:Ó<: ita recentes muffi duas partes Se unam dura muria permixtas adiiato.Haccondituracompofitis oliuis toto anno commode uteris. Quidam oliuam non contundunt:fed acuta arundine mfecant ridque operofius quidem : fed melius efhquia hac candidior efl oliua:q ea qua ex contufioneliuo rem contrahit. Alu fme contunderunt : fme illiferunt oimas modico Cale codio & p-adidlis feminibus imifccnt.Deinde fapam uel paflummel fi efl tacultas:mel/ la infundunt.Melle autem quomodo fia t paulo ante hoc ipfb libro orarcepimus. Catera omnia fimiliter adminiflrantur .Pofias oliuas uel regias fine macula q/ candidiffimas manu tritas eligito.pjeinde fubftrato foenicuii in amphoram con/ licito : iter mixtis femibo lentifci nec minus foenicuii :& quom ad fauces uuas re pleueris:adiicito murià duram.Tu fpiffamento fadlo de arundinum foliis oliua premitomt infra ius merfa fit.Et iterum infundito murià duràidù ad fummum amphora labru perueniat. Ad hac oliua per fe paru iucunda ell:fed ad eas con/ dituras qua lautioribus menfis adhibentur : idonea maxime é. Nam quom res exegit de amphora premitur:& cotufa reapit quaaiq; uolueris condituram.Ple riiqi tamen fetiuìi pomi Se rutam cum apio tenero Se mentam minute concidut: Se contufis oliuis mifcent.Deinde exiguii aceti piperati &Hofcuiù mellis aut mul fi adiiciuntioleuqj uiride irrorant: atq? ita fafciculo apii uiridis contegitur .Qal/ dà fi ledla oliua in modios fingulos fuos heminas falis permifcent:& adicdlis f"e minibus létifci faeniculoqj fubilrato amphora ufqj ad fauces replent oliuis. Dei/ de aceto no accerrimo ifundfit:Sd quom ii pene àphorà fpleuemt : feniculi fpiP famento deprimuntbaccà:& rurfus acetù ufqj ad lummu labru adiiciunt. P0/ flea.xl.die omne ms in fundent: & uel defruti tres partes cu aceti una permifccti Se amphora replent.Efl & illa probata c6pofitio:ut quom muria dura paufea al batubicù maturuerit:oe ius defundatur:& imixtis duabus partibufdefruti icU aceti una repleatur àphora .Eadé conditura poflìt erià regia coponi uel orchita» Quida una parte muri* Se duas aceri mifcentteoq? iure oliuas pofeas coipmca/ das faciut quibus fi per fe quis uti uelit: faris iucundas experietur :quauis & ha* fit de muria conditura qualécùqj recipere poffit, Oliua pofea cu ia decolorat"115’k
a!;xtec| mitefcantjpetioke leguntur:& iti oleo qoptimo feruantur. Hìec maxime Petiolx.'
ftota etiàpolì: annum repreientat uiridé fàporem oliuarù,Nonnulli etiam cù de
eleo exirnerùt iaftridìo Tale afperfas prò nouis apponut»Efì 8c illud códitura:ge
^^stquod in duitatibus grms pieràqj ufurpaturudq} uocant epityrum. Oliua Hpityru codi
paufea orchita cù prìmù ex albo decoloratur : fìtqj luteola fereno calo màu diOrf tura oliuarù»
§iturj Si in cannis uno die fub umbra expanditur .Et ficjui adharent pediculiifo/
haqj aut furculi leguntu r. Porterò die cribratur : Se nouo fifco inclufa pralo fup /
ponitur juehementerqj premitunut exudet qua.tulùcùqj habet amurca» Pati/
tour autem nonùquà tota notrte 8c porterò die pondere preflam bacca ueiut ex/ Exanian-
aniari;tù refolutis corticulis eximimus eam in fingulos modios oliua triti fa/
lis codii fingulos feftarios infundimusjtemquelentifci femen rutaque & foenicu
li lòlia fub umbra ficcatatquaita fatis uidentur concifa minute admifeemustpa
timurque horis tribus dum aliquatenus bacca falem combibat.Tum fuperfun/
dimus boni faporis oleum ita :ut obruat oliuam:& foeniculi aridi fafciculù depri
toimustut iusiupernatet.Huic autem conditura uafa noua fidlilia fine pice pra
parantur, qua ne poffint oleum forbereitanqua oliuaria metreta imbuuntur ii/ Oltuana me
quidattum 6c afficcantur .Sequiturauté frigus hyemis :perquodoliuitas ficut ttctx, ^
uindemia curam uiliica repetit»5 ;	Oliuitas.
Nigraoliuaconditura. Caput»	xlyii»
Rius itaq?(quia iam inchoauimus)de condituris oliua^ pracipiemus: p ac rtatim conficiendi olei rationem fubiiciemus.Paufea bacca uel orchi ta nonullis regionibus etiam neuia conuiuiom epulis praparantur»
Ha igitur cum nigruerint : nec adhuc tamen pramatura fuerint : fereno calo di/ Nigruerint
rtringere manu conuenit : ledi a fque cribrare 8C fecernere quacuque maculofa ui
tiofa minorifue incrementi uidebuntur.Deinde fingulos modios oliua falis inte/
gri ternas heminas adiicere : Sc in uimineos qualos infundef &£ fuperpofito copio Cofudefcere
fo Talenta ut oliuam contegat triginta dies pati confudelcere atq? omnem amur/
cam extillare.Portea in alueum diffundere!mundaque fpongia falem ne perue/
niat detergere.Tum urnas adiicere de fapa uel defruto amphoram replere fuper
polito fpiflamento aridi foeniculiiquod oliuam deprimat.Plerique tamé tres par
tes defruti aut mellis Sc unam mifcentaceti. Aliqui duas partes 6C unam aceti Sc
eo quo condunt iure. Quidam quom oliuam nigram legerunt : eandem portio/
ne qua fupra faliunt:& (ic collocant in qualis?ut imixtis feminibus lentifri alter/
na tabulata oliuarum :Sc fimiliter fupra falifufque in fummù componunt.Dei/
at falis.Tum in amphoram confundunt adiedto defruto uel fapajuel etiam mei Le G eft copia :cxteraque fimiliter faciunt.In fingulos modios oliua: fingulof ferta rios maturi feminis lentifque Sc ternos cyathos feminis foeniculi. Si id non eft :ip (ùm faeniculù códfum quantum fatis uidebitur adiici oportet.Deinde in fingu/

liVmodns oliuarum falis codi fed non moliti ternas heminas admifcerii& ita in amphoris condi : ea (que fafcicuiis foeniculi obturari :& quotidie per terram uo/ lutari ^Deinde tertio quoque aut quarto die quicquid amurca ineft mitti ♦ Poft xl.dies in alueù diffundi:&: a fole tantumodo fepari.Sic non fpongia detergan/ Mafful* falis tur °hux:fed ita ut erunt exempta: imaffulis falis mixtis in amphoram condan/ Colymbades tur & fpifTamentis impolitis ad ufus in cellam reponantur * Maturam oliuà in flatura fradam colymbadem de muria tollito:fp5gia tergcto.Demde cana uin di fcindito duobus uel tribus locis:& triduo in aceto habeto iquarta die fpongea extergeto un uas in urceum aut cacabum nouù mittito fubllrato apio &L modica Lauri turioes ruta ^^^^‘Deinde pleno uafe oliuis immitte defrutu ufque ad os,Lauri turio s nes in hoc ufu mittito: ut oliuas deprimant:pori dies uigiti utere»
Sirapa quomodo fiat.	Caput	xlyiii»
Liua nigra maturiffima fereno c$Io legituneaqj fub umbra uno die in o	cannis porrigitur : 5c q ua:cu q? eri uitiofa bacca (eparatur. Item fiqui ad/
hefxrant pediculi adimuntur: foliaqj furculi quicuqj funt itermixti eli/ Ot;uififcoi/ Euntur*P0^ero^ie diligenter cribratur:ut fiquid ineri riercons feparetur. Dei/ i v '	de intnta 0^luf nouo fifco includitur : 8t prxlo fubiiaturmt tota node exprima/
tur.Foriero die iniicitur qmundiffimis molis fufpenfisme nucleus frangatur.
Et cu eri in fanfam redadda :tunc fai coddus tritufqj manu permifcetur cuna calte ris aridis condimentis, Ha:c autem funt carpii cyminu femen foeniculi amili ag/ ptni. Sat erit autem totidem heminas falis aducere: quot iunt modii oliuarum* & oleum fuperfundereme exarefeat. Idque fieri debebit quotienfque mdebitur ariicari.Nec dubium efl quin optimi faporis fit: qua ex olma pofea fada eri.Ca terum fupra duos menfes fapor eius non permanet integer. Videntur auté alia genera huicrei magis effe idoftea :frcut frania &culminea.Verumtamé habe Oleaftellum tur pracipua in hos ufus olea calibraca : quam quidam propter fimilitudiné ole ariellum uocant»	Oleum quemadmodù nat.	Caput* xlix.
Oliuitas*	Edia efl oliuitas plemque initium menfis decembris.Nam 8c ante hoc
m	tépus acerbi! oleu conficitur : quod uocatur ariiuum : & citra hunc mé
fem uiride premitur : deinde poflea maturum .Sed acerbu oleri facere patriffamilia róibo no conducit jquonià exiguu fluitmifi bacca téperiatibo i teC rà decidit:8<: necerie é ei fublegere :ne a domeriias pecudibo fenfue co fumatur* Viride» Viridis auté nota coficere uel maxfe expedit:quom &C fatis fluit:<3c precio pene duplicat domini redditu. Sed fi uaria fùt oliueta:necerie eri aliq pars eo^ matu/ ro fruddu referuetur.Locufaùt i quo colici oleii debeat:étdefcriptus é priore uo lumie.Pauca tamé ad ré ptinétia cómemorada funt:quaprius omifera.Tabu/ latu quoterai olea neceffariii é:quis pceptu habeamus umufcuiufqj diei fruélus molis&pl° riatì fubiiciatur. Veru tamé qa [modica multitudo bacca torcuiatj0 Péfìle horreù	^C15 av,r, Ebor éjoportet péfrle horreù quo fponàtur frucriusndq; tabu 2
Lacufculi ♦	limile ee dét granario bére laeufeulos tà multos q pofìulabit modus: olu1*
—uci Lcguus oporiccconuernicx.	—-------—- —
per canales aut fiGulas defluat. Nam eft inimiciflima oleo amurca:que fi rema Inimiciffima fJt jn bacca faporcm olei corrumpit. Itaque cu lacus quéadmodu diximus ex/ oleo amurca» fruxeris:aflerculos inter fe diflantes femipedalibus fpatiis fupra idu ponito : 6c cannas diligenter fpille textas iniicitoita:utnebaccam tranfmittere queant : Sc oliuse pondus poffint fuflinere: luxta omnis auté lacufculos ea parte: qua de/ fruet amurca :fub ipfis fifìulis in modfi folTula^ concauu pauimentum uel cana lem lapideum efle oportebitiin quo confidati unde exhauriri poiiit quicquid defluxerit.Praterea lacus uel dolia preparata fub tedio haben oportebit:qua .e otfum recipiant fui cuiufque generis amurca: due qua fmcera fluxerit : Uue etia qu* falem recepenti uttaque ufibus plurimis idonea eft O eo auto confiam Trapetum mola: utiliores funt q trapetutrapetS q canafis & folea.Mol* qfaaluma pa/ tifit admiflrationé. Tu pro magnitudine baccani uel fubmitu uel etiam eleuan pojfTunt -ne nucleus qui faporé olei uitiat:confringatur.Rurius trapetu plus ope Organum ris faaliufque | folea 8c canalis efficit. Eft 6C organum creda tribula fimile: ouod rudicula uocatur.Idque non incòmode opus efficit:nifi q> frequenter uitia tur:5c fi bacca fifculum mgeftens impeditur.Pro conditione tamé 6l regionum confuetudine pradida machina exercentur. Sed & optima molai): tu etiam tra peti. Hac anteq de oleo conficiendo difiererem-.prafan neceffe habui >Nuc ad ipfamrem uemendumefl:quaqmultaomiffafunt:qua Gcutante uindemià : fic ante ©Imitate praparanda funtitanqua ligno^ copia:qua multo ante appor Dec-moj —; tanda eft : ne quom res defiderauerint opere auocentur* Tu fcala corbula de/	,
cémodia trimodia fatoria: quibus diffida bacca fufcipitunfilci funes. cane es ^ 0[eQ fpartei:concha ferrea:quibus depletur oleum:opercula quibus uala olearia con	t
giunt.H*c omnia multo plura me debentiquoniam in ufu depereunt:&pau
dora fiunt:quorum fiquid fuotempore defuerit:opus intermittitur. Sed lam
quod pollicitus fum exequar.Quom primu bacca uariare coeperint:& ia qua/
dam nigra fuerint:plure5 tamen alba fereno calo manibus diff mgt olma epor
tebit:&S fubffatis tegetibus aut cannis cribrari & purgari.Tum diligenter mù/ Oliua i fifeis
datam protinus in torcular deferri :&integram in fifeis nouis includi : plerifque nouis. "
fubiia:ut quantum poffit paulifper exprimatur. Pofiea relolutis corticulis emo
ii debebunt :adiedis binis feflariis integri falis in fmgulos modios, Et aut tegu/
lis fi confuetudo erit regionis : aut certe nouis fifds fanfaexprimi, Quod deinde Sanfa*
primu defluxerit in rotundu labrum :na id melius eft | pliibeu quadratu : uel Gemellar *"
ftrudile gemellar:protinus capulator depleat:& m fidilia labra huic ufui ppa Capulator
rata defundat. Sint àt in cella olearia tres labrorum ordines:ut unus pria nota j depleat
id eft prima pffura oleum recipiat ;alter fecunda:tertius tema, Nà plurimum
Iteràtìo^Tcc refert no mifcere iteratione : multoqj minus tertiationem cù prima preiTura’on/ tiatio* Lixi ge melioris faporis eli : ^ minori ui pralitquafi lixiuù defluxerit* Cum dem/ uum*	de paululù in labris primis confliterit oleù teliquare id capulator in fecunda la/
Ventilatur bra debebit:& deinde in fequentia ufque ad ultimam,Nam quanto farpius tran tranflatióe: flatione ipfa uentilatur & quali exercetur: tanto fit liquidius & amurca liberatur Sat erit auté in fingulis ordinibus tricena componi libramifi uafta fuerint oliue ta:8«: maioré numerum defiderauerint,Quod fi frigoribus oleum cum amurca conaelabitunplufculo fale codio utique utendum erit,Ea res refoluit oleum : & feparat ab omni uitio,Neque uerendu ertine falfiim fiat,Nam quatuncuqi ad/ ieceris falis:nihilominus faporé non recipit oleu. Solet auté ne fic quidé refolui Oleariìcù maiora frigora incerteruntutaqj nitrù torretur & contritum infpergitur 8c co/ mifcetur :ea res eliquat amurcà.Quidà quis diligétes olearii baccam integra pio Pinguitudo, non fubiiciunt:q> exirtimant aliquid olei deperire. Na cum pradi pondus acce/ pitmon foia exprimitur amurca: fed & aliquid lecù pinguitudinis attrahit. Illud auté in totù praxipiendù habeo:ut neq; fumus neqj fultgo quadiu uinde oleum '	confìcitur:in torcular admittatur aut in cella oliuanam. Nà ert utraqjres mimi
ca buie rei,'Peritiflimiq} olearii uix patiuntur ad unam lucerna opus fieri,Qna/
ingioio cit.iii.i3 d-ucuut.	minime uapor ignis aeuaeratur.JL/oua auii- ^
(èri* in quiba oleum reponitur : non tantù eo tépore curanda funt : cum frudtus necellìtas cogit:fed ubi fuerint a mercatore euacuata:cófertim uiilica debet ad/ j.. . f hibere curà:ut fi qux feces aut amurcas in fundis uafo^fubfederinr: femel rtatf ixiua e	emundentur:8d non calidiffima lixiuafne uafa caram remittant) femei atqj ite^
tur*	eluentur,Deinde aqua tepida leuiter manibus defneentur :& fepms eluantur:
atque ita fpongia omnis humor afliccetunSunt qui creta ficularem i modurn li qukfe fecis aqua refoluant:&cù uafa Iauerint:hoc quaft iure Ttrinfecus oblinat ÒC patiantur arefcere,Pótcù res exigat:tali pura aqua,Nonnulli prius amurca . * deinde aqua uafa perlinunt & afliccant,Tum coniiderant nunqd caram noua arari ua a *	jererit jqam fere fexta quaque oliuitate catari oportere antiqui dixe/
rune:quod fieri porte no inteliigo.Nam quéadmodù noua uafa fi calefiant;iiq'
—	r	dam caram facile redpiantrticuetera non credideram propter olei fuccum cara
^aaucLunujexiiumarutque latius ee noua uoua uqua gumi piuere ;	—
fumigare alba cara:ne palloré capiàt.Eaque fiiffitioné femp faciendam iudicat quotiéfeunque uel noua uei uetera uafa curantur :olea noua pparatur. Mulo •	, cu femei. noua dolia uel ferias craffa gùmi liuerunt:una in perpetua gumiticne
Gummitioe, contenti fuht,Et fané qux oleù fémel terta cobibit altera gùmitioné non recipit» Gummitio ^efpuit enim olei pinguitudo talem materiamiqualis ert gummis. Portméfen* decembris circa calendas ianuarias eadem ratione qua fuperius dirtringéda erit oleaifii rtatimexprimenda,Nà fi repofitaintabufatù fueritjceleriter cotale cit
quomà hyemalita pluuù's amurca plus codpit jqu* e cetraria huic rei. Cauédu é itaqjme fiat oleù cibanti :qcì uno mo uitan poterit: fi prinus illata de agro bac
*3Lni lalfuméiq in area fruméta crefcere.Idqj mendaciù uetus ille Potcius Caro k refellit. Alt enf in tabulato corrugati oiiuà;minoréqs lien. Propter quod cu fa/ In tabujato ^ unius menfuri rufHcus fub tecto repo!uent;& pofl multos ics eam movere corrugan 0li Uoluerit:obliti prioris menfura: qua itulerat ex alio aceruo fimiliter epo..to 9tU/ uam< cunq; méfuradefuit fupplet.Ecque facio uideturplus efle qete q recentis bac/ reddereteum longe plures modios acceperit. Attatné maxime id uerum die: nihilominus ex preao uiridis olei plufq multitudine alii mille numerum cetra/ hitur. Sed SC Cato dicit.Et fic quidé quicquid ponderis aut menfura: o.eo acce/ dit: fi portiones ueiis in fadlum adied:a: bacca: computare. Quapropter dubitare non deben ms letfam oiiuam primo quoque tempore comolere praioque Cubi»	^
cere.Mec ignoro etia cibami oleu effe faciendu .Nam ubi exefa uermiculis ouua 1 decidit : uel tempeftatibus 8C pluuiisiniutum defluxit:ad prafidium aqu^ caln da; decurritur : ahenumque calefieri debet :ut immunda: bacca: eluantur. Sed id non feruentiflìnia fieri oportet : uerum modice calida:quo cómodior guffus elei fiat.Nà fi excoctus efl:etià uermiculorum cseteramque imunditiaip faporé tra/ hit. Sed quom fuerit olma elota : reliqua ficut fupra praecepimus : fieri debebunt Elias autem n5 nfdem probum & cibarium oleum premi oportebit. Nam uete/ res ad caducam oliuammon autem ordinano aptari oleo:femperque cum expf/ ferint fada: flatim feruentiflima debent aqua bis aut ter elui. Deide fi fit preflu/ ens impofitis lapidibus ut pondere preffi detineantur immergi, Vel fi nec u. men eff:in iacu aut pifana qpunffìma: aqute macerant poflea mrgis uerbera ri:ut fordes fa:cefque decidant:Sd iterum eim ficcarique.	^
De oleo gleucino.	Cap.	.
Vanuis non emt huius téponsotó glcuonicompofo^tame huic par Oleu gteuc. q	ti uolumisrefemataé:nepawoportune uillicicóditoiba iterponeret ♦ num»
Hac àt ratione confa' debet. Vasolea qmaximudi aut noud aut cen te bene folidii preparati oportet.Deide p rmdemia mufli qoptimi genens & q recentiffimi fertarios fexagmta cu elei pondo odoginta in idconfundut: aroma ta non cribrata:fed ne minute qdem contufa:uerum leuiter confrada m reticuv Reticulu fu/ lum lunceum aut linteum adiici:Si ita in olei atque muffi partem demitti, aiti ceurru àt bis portioibj péfare atque ifra fubiicimus:calami fchoeni cardarne mu:to bai fami:corticis de palma ffaenigraci uetere pruno macerati & poftea ficcati atque et torrefadmuna radicis:tum ét iridis gracarnec minus anefi egyptii pari pon/ dere, i, uniufcuiufque libra &: qdràté: ut fupradiximus : reticulo iclufa dimittito & metretà limto.Poff feptimù die aut nonu p fe metreta fiqd facis aut fpurciaa faucibus mharebit ;manu eximito Se detergeto *Demde oleum eliquato: nouifqj
tiaffs teconJito:inox reticula eximito : Sd aromata in pila qmundfiflime cótundi to: trita qj in eandé metreta reponito:«5c tantudé olei qtum prius f fundito: & ob turato: in iole ponito. Po ft feptimù die oleo repleto	quod reliquum e il muftì
picato candore condito. Ni id fi non exhauferit medicamétu dabitur potatu im beciliis bubus 6c extero pecori.
- i	Oleum ad unguenta quéadmodum facias.	Gap.	Li*
Uleu ad un/	Leum it fecundariu no infuauis odoris quotidiana unddené pbef po
guenta*	0 teric	neruo^ laboratiba, Anteq ohua nigrefcat:cu primu deco/
lorari coeperitmec tamé adhuc uaria fuerit:maxie licinii fi erit: fi tnv nus regia:fi nec hsc fuerit:tùc culmini bacci manu ftringito:& flati purgatam prslo itegri fubiicito:8i amarci exprimito.Deinde fufpéfa mola oliui frigito : eiqj uel i regulas uel i nouo fifeo adiicitoifubiecfliqj prslo fic pmitome uafa in/ torqueas : fed tantu ipfms pii podere qrulùcunqj e xprimi patiaris » Deinde quo/ Capulator* mo^°flc Huxerit.'protinus capulator amurca feparare:& diligenter feorfum in noua labra trifferat:eiufqj eliquet reliquia olei.Quod poflea fuerit expffum :p° terit ad efei uel cu alia nota mixtum uel per fé approbari ♦
De falfura fuill^ carnis ;	Gap*	Lii»
Adtenus de oleo abunde dixifle fatis efl. Nunc ad minora redeamus* n	Omne pecus 6c prsapue fuem pridie q occidat :potóe phtberi opot/
Sitiente por „ . tetiquo fitearo ficcior.Ni fi biberit:plus humons falfura hébit.Ergo curn occidito utiete cu ocaderisibene exofTato. Ni ea res minus uitiofam & magis durabile falfura lacit.Deide cù exoflaueris:cod:o fale necnimiu minuto fed lufpéfa mo/ 1^ in fracco diligcter (alito maxfe i eas ptes offa rehefta funt largum falcili Exanietur » ^arcitoIcóPofitl^ue fupra tabulata tergoriba aut fruflis uafla pedera fponito: ut exaniet tertia die pódera remoueto:&: mamba diligéter falfuri fricato: eiqj cu uoles reponere minuto & trito fale afpgito atque ita reponito, Nec defieris eius quotidie falfura fricare donec matura fit.Quod fi ferenitas fuerit his dieba qba pfricatur caro:patieris eà fale cofpfam eé noué dieba, Aut fi nubilii aut piu/ uianundecima uel duodecima die ad lacu falfura deferri oportebit:& falé prius In carnario	excutl ;c^ei"de aqua dulci diligéter pluimecubi fai ihereat:& paulù aflìcatum in
f f nd '	carnario fufpédi:quo modicus fumus pueniat:q fiqd humoris adhuc cótinetur
-	’	ficcare eum poflìt.Hac falfura luna decrefcéte maxfe p bruma : fed ét menfe fez
bruario àte idus comode fiat.Efl & illa falfura qua: ét locis calidis of tpe ani pdc Gl brat ca/ ll[urPar^:cluom a9 ptidie fues phibita funt:poflero die mad:àtur:&: uel aq can a Off ! ft^te:uel ex tenuiba lignis f làmula fadda glabrata (ria utroque mo pili detrahun ro, ux turjcaro i libraria frufla cóciditur. Deinde f feria fubfìernitur fai codum fed mo diceput fupra diximus)mfrad:us. Deide offula1 carnis fpiffe coponuntur	altet
nis fai ingeritur. Sed quom ad fàuces lènte peruentum efl: fale reliqua pars repfr tur:&impofitis ponderibus in uas conterituneaque caro femper conlumatut* tanquà fallàmentum in muria fua permanet*
& napos quemadmodum condias »	Cap*'
Apoi^ qrocùdiflima fumico:eaqj fi funt lutuofa detergeto iSc fumma cute nouacuia decerpito.Deinde(ficut cofueuerunt (algamarii ) decu Salp^marii» fatim ferraméto lunato fcidito* Sed caueto ne ufq? ad imu pracidas ra Deaifatim» pum.Saléinterfcifurasrapofuno nimiù minutu afpgito:& rapa falueoaut fe/
^a coponito:&: fale plufculo afpfa triduo finito:dù exudét, Pofl tertia die media
& tfa eluito. Et poftea i quadrata cifià uimineaiqua: neqj ipifle:folide tamen 5C Craliis uimimba cótexta lit:rapa ccponiro.Deide ficaptata tabula fupponito ut u ad fund u : fi res exigat, itta ridà deprimi poffit. Cù ,n «fabulatu fic aptaueris grauia pódera fupponito 8c finito nocite tota & uno die ficcari.Tu i dolio picato fi itili uel i uitreo cóponito;& fic infundito: ut a iure co tegantur. Napi quoque : Napi, fed integri fi minuti funt: maiores aut infecitiieodé iure quo rapa còdici pofiint.
Sed cur and u efbut hac utraqj anteq caule aut cymam faciant :dù fut tenera co ponatur. Napos minutos integros aut rurfus amplos in tres aut quattuor pattes diuifos in uas coniicito: &c aceto infuftditojfalis quoqj codi unum feftariù in con gium aceti adiicitotpofl tricefimum diem uti poteris»
Sinapim quemadmodum facias.	Cap.	Liiii.
Emen finapis diligeter purgato 6c cribrato,Deide aq frigida eluito, f	Et ai fuerit bene lotù:duaba horis i aq finito.Pofiea tollito:fic mani/
bus expfìum i mortariù nouu Se bene emùdatù adiicito:&piflilis co Intrita* terito,Quomcomtu fuerit:tota [trita ad mediu mortariù còtrahito:6f compri Scarificato, mito manu plana.Deinde cu copiferis fcarificato:6i ipofiris paucis carbomba ui Exaniet. uis aqua nitrata iuffudito:ut oém amaritudine eius & pallore exaiet,Deide fla tim mortariii erigito : ut ois huor eliquet, Poft hoc albù acre aceta adiicito: &C pi fìlliopmifcetocolatoqj,Hociusadrapaccdiédaoptimefacit.Ca:te^fi uelis ad Exaniuetis* ufi! còuiuioy pparare cum exaniuetis finapi:nucleos pineos qrecentiffimos : Sc amylum aducito:diligenterque conterito infufo aceto. Csteta ut fupra dixi faci/ Sinapi ad em to,Hoc finapi ad embammata non folum idoneojfed etiam fpeciofo uteris. Na bammata. eft candoris eximiiifi fit curiofe fadum »
Cleris atri Sc fiferis radicem quemadmodum condias.	Cap.	Ly.
Riufq olus atrù coliculu agat .radice eius ferito méfe ianuario: uel et p februario:& diligenter defricatome qd terreni habeat: i aceto & fale
copomco.Deidepoftdietricefimueximito: & cottiadus delibratu Cotticcmdeli ab1.c1to.cwe9: meduUa eius cocifa 1 fidelia uitrea uel noui fidile c5ucito:& adii btatum. ato ius iniralcnptu : quod fic fieri debebit. Sumito menta Se uuà paflam fid exi/ gua' capi andi : ea'qj cù torrido farre exiguo meile fubtento iqna cu fuerit bene trita : fapa: uel defruti duas partes & aceti una pmifcetoiatqj ita in eandé fidelia cofunditotea'^ opculo cotedà pellicato.Quo m deinde uti uolesjcu fuo mre co
gg
afas radiculas promitooleum aducito.Hoc ipfo tempore fiferis radicem p0^ ris eadem ratione qua fupra condire.Sed quom exegerit ufusieximes de fideua Moretum * &oxymelli cum exiguo oleo fuperfunde*	.
Moretum oxypoi^uel ut alii oxygari quemadmodu coponas. Cap. Lvi* Ddito i mortami fatu reii : méta : ruta : conàdrù : apiii : por rù : fectiuu: a	aut fi no erit uiridé capa ; folia lacTtuca ; folia eruca : thymii uiridé : nepe
tam : tu et uiride puleiu	cafeù recente 8C falfum, Ea ofa pariter coteri
Mixtura £ ca f0iacet{q5 pipati exiguu pmifceto.Hac mixtura cu in catillo copofuerisioleu iu/ tlllo ♦	__C:_ — Cum-, nit«i,-Ji3 fnnrarlirT-a finir rnlTÌitpric*t-ìJirf»c orides DUtO^t^S
mum leniter torrefatta cd his uiridibo qua fupra ditta funt cóterito. Ite aceti pi perati exiguu pmifcetotcui fupra oleu fupifundito, Cafeu gallicd :uel cmuicuq; nota uolueris minutaticodditoi&coterito.Nucleofqjpmeosfieoiy copia me/
dito.Si condimenta mridia no erutipuleid arida uel thymu uel origanu aut an dam fatureia cd cafeo c5terito:acetdq3 pipatd 8c oleum adncito. PolTunt tamen hac arida fi reliquo^ no fit poteflastetii fmgula cafeo mifceri. Piperis albi fi fic: fi minusmigriuncia tres:apii feminis unaa duadaferis radicis qd iilphio graci uocàt fefuncià : cafei fex tante. Hac cótufa 8c cribrata melli pmifceto: & i olla no ua feruato. Defde cum exegerit ufus : qtulumcuqj ex eo uidebit aceto dc garo di luitoXigudici unciaJpafTa uua detrattis mnaceis fextantéjpipis albi uel nigri Oxyporum - qdranté*Hac fi maiorem impenfam mtabisipofTunt melli admifcen;& ita fer/ ^	* uari.At fiptsciofius oxyporum facere uoles:hac eadem cum fuperiore compo/
(itione mifcebis : 8c ita in ufum repones.Quod fi etiam cum lafer habueris (p fil/ -phio: melius adiicies pondo femunaam*
Multa fcifiTe dicat no oia»
Laufulà peratti operis mei Publi Siiuina non alienum puto indicem lc c	tturis : fi modo fuerint qui dignentur ifìacognofcere. Nihil dubitaiTe
me pene infinita efie qua potuerint huic inferi materia merum ea qua: maxime uidebantur necefiana:memoria tradenda cenfuifTe. Nec tamen canis naturam cundtarum rerum prudentiam .Nam etiam qcunque funt habiti mor talium Capienti (Timi: multa fafle dicuntur non omnia*
LVCIIIVNII MODERATI COLVMELLAE RERVM RVSTICA/ rum libri : opera & impenfa Benedicci Hederis Bononienfis impreffi Bononia loanne hentiuolo*ILreip,bononienfis habenas feliciter moderante*

X
-	'	-* > -	. / ^4	^
• . : ' •
i.x:: ' :	' i
'..............-
::L'.n
,
-




- 2'::- •



- '.............-






'
•' • •




.














Tituli libri primi Palladii Rutilii
E pr^ceptis rei ruftic®* Titulus primus De quattuor rebus qbus agri/ cultura confifìit.	ti-iù
De aeris probatione	ti, lii *
De aqua probanda.	ti,iiii.
De qualitate terrai^.	ti,y»
De xnduflria 8C neceffarus ad rura fententiis,	ti.yi.
De agri eledtóe 8C fitu :	ti. yii,
De edificio,	ti.vin.
De hibernis & telliuis man fioniba 3c pauimétis,	ti.ix.
De calce & arena,	ti.x.
De latericiisparietiba,	ti.xi.
De lumine & altitudine	ti. xii.
De cameris canniciis.	ti. xui*
De ope albario,	ti. xuii
Detedtoriis,	ti.xy.
De uitada ualle qua |)pter aquas diligi folet,	ti.xy i.
De ciflerms ÓC maltha frigi dana.	ti.xvii.
De cella uinaria	ti. xyiii*
De horreo;	ti.xix,
De olei fadlorio.	ti.xx.
De flabulis equo^ Sc bouiti.xxi*	
De corte.	tl.XXll,
Deauiariis,	ti.XXili*
De columbariis.	ti.xx Ilii*
Deturturario,	ti.xxy*
De turdis.	ti.xxvi.
De gallinis.	ti.xxvii»
De pauombus.	ti.xxviii*
De phafiams	ti.xxix.
De anfenbus.	ti.xxx.
De pifcmis.	ti.xxxi*
De fenili paleario 3c	
lignario.	ti.xxxii.
De Oerquilinio»	tl.XXXlli,
De locis horti & pomarii	SC fepiba SC
ferendi tempore.	tl.XXXllii.
De remediis orti uei agri	. ti.xxxy.
Dearea,	ti.xxxyi ♦
De apium caflris	ti.xxxyii.
De apibus emendis.	ti.xxxiii.
De balneis.	ti.xxxix.
De malthis calidaria & ffaria.ti. xl.	
De pifirino,	ti.xli.
Demflns agreflium.	ti.xlii.
PALLADII RVTILII TAVRl AEMILIANI VIRI ILLVSTrIS DK RVSTICA LIBFR PRIMVS,
De praeceptis rei ruitica:.	Titulus primus
ARS EST PRIMA PRVDENTIAE IPSAM:
cuipcepturus fis:efìimare pfonà*Nequeenf forma/ tor agricola cfebet artiba 6C eloquétia rethores emula ti:qd aplerifque facflu. e:qdum diferteloquùtur ru flicis;afTecuti fut:ut eo^ dodrfa nec a differtiffimis
poffit ftelligi. Sed nos recidamus pfationis mora: ne Reddamusp quos rephedimus imitemur.Dicendo at nobis é(fi iatoxs mora * diuina fauerintjde 01 agricultura <3^ pa fcuis &£ xdifi/ ais rufìicis: fecundil fabricandi magirtrosjeo^quef/
Uetionibo:&T of genere eo^ qux uel facere:uel nutrire oportet agricola réne uo/
Nuptatis ÓC ufufrudusifuis tamen teporibo p uniuerfa diftindris ♦ Sane in pomis hoc feruare córtitui:ut eo mele quo ponéda futtlìngula cù liia oi exeqr difciplia*
De quattuor rebus quibus agricultura confiflit*	T.	ii*
Rimo igitur eligédi & bene colédi agri ratio quattuor rebo confìat:aere p aqua:terra:indurtria.Ex his tria naturalia:unù facultatis & uolùtatis efì , Natura é quod i primis (portare oportet:ut eis loris qux colere de fìinabis:aer fit falutaris & clemens:aqua falubris 6c facilis uelibinafcens uel ad Aer clemens» ducrta uel imbre colleda:terra uero foecunda & f tu commoda ♦
De aeris probatione*	T.	rii.
Eris igitur falubritate declarat loca ab ifimis ualliba liberanebula^ a	nodibus abfoluta :& habitatorum confiderata ccrpufcula : fi ei color fa
nus:capitis firma finceritasn'offenfù Iumeoculo^:purus auditus:fau/ Ino£fenfù ju ces comeatu liqdx uocis exercet. Hoc genere benignitas aeris approbatur. His mecculorù» autem contraria noxiu cali illius fpiritti confitentur.	Commeatus
De aqua probanda.	T.	iiii.	liquida uocis
Qua uero falubritas fic agnofeit. Primù ne a lacunis aut palude du/	1
a	catur : ne de metallis origine fumat : fed fit pfpicui coloris : neque ullo
aut fapore aut odore uitiet mullus ibi limus ifidattfrigus rpe luo mul ceat : afìatis icédia moderetur. Sed qa folct his cita ad fpém cufìoditis occultio tem noxam tedior feruare naturaripfam quoq; ex icola^ falubritate nofcamus: fi fauces bibentiu pura funt:fi faluo capite i pulmonibo ac thorace aut nulla efì; aut rara caufario, Nam plerunqj has noxas corporis ad inferiore partem qua fu/ pra funt corrupta demittunt.Sed ut uitiato capite ad pulmonem uel fìomacum Caufatio. morbi caufa decurrat:tunc culpandus aer potius inuenitur.Deinde fi uenrer aut Noxa corpis uifcera uel latera uel renes nullo dolore aut inf latione uexentur : fi uitia nulla ue/ fica funt.Hac atque his firmila fi apud incolas pro maiori parte conflare uideris nec de aere aliquid nec de fontibus fufpiceris.
’ De qualitate terrarum*	T*	y
N teras uero qu^renJa fcccùditas^Ne alba & nuda fit gleba : ne rpa/ Arense 'fqua/ » cer fabulo fine admixtione terreni;ne creta fola;ne arens fqualentes: letes. Auro/	ne ieiunaglarea;neaurofi pulueris lapidofa maciesme falfa uel ama/
fus puluis.	rame uiiginofa terrame tofus arenofus atqj ieiunusme uallis nimis opaca & feli
Tofus ieiu	da. Sed gleba putris 8i fere nigra :& ad tegendam fe graminis fui crate fuffans
nus;	aut mixti coloris:qua & fi rara fit: tamen pinguis foli adiunctione glutinetur.
Qua ntulerit nec fcabra fint nec retortamec lucci naturalis egentia ferat.Quo» frumetis didis utile fignù é: ebulum :iuncum ;calamu:gramen : trifolium non Pin •$ tcrra macrumuubos pinguestpruna fdueflna.Color tamen non magnopere quaren Pinguem fic ^ oflifod pinguedo atque dulcedo.Pingue ficagnofcis.Glebiparuula duln aq agnofds» cófpargis 8c fubigis : fi glutinofa 5 Bc adharet:c5ffat illi inefle pinguedine * Item fcrobe effofTa 8C repleta fi fupauerit terra ; pinguis é ; fi def uerit exilis : fi conuene/ rit aquata mediocns.Dulcedo aut cogno!citur:fi ex ea pte agri:qua magis dii. plicet:gleba fictili uafe dulci aqua madefaCti iudido faporis explores. Vineis quoqj utile p hac ligna cognolces.Si coloris Sc corporis rari aliquatenus atqj te/ foluti é.Si uirgulta qua ^ptulit: deuia nitida procera fcecunda funtiUt piros ul/ ueftres:prunos: rubos:cateraqj huiufmodi neq; ftorta neqj flenlia: neq; macra exilitate languéria. Situs uero terrari neq; planus ut Pagnetmeq; pruptus uqde fluatmeq; obrutus ut i imù deieCta ualle iubfidatmeq; arduus ut tepe flates im modice fenriat &f calores.Sed ex his oibo utilis femp efl aqta mediocritas:& uel campus aptior 8>C humore pluuiu cf uo fallere fubducés : uel collis molliter per la tera iclinata deductusmel uallis cii quadà moderatoe & aeris laxitate fubmiffa uel mons alterius culminis defenfus obiectu &t a molefltonba uétis liber auxilio aliquo : uel fublimis afper led nemorofus & herdus. Sed cum Gnt genera terra / rum plurima:ut pinguis aut macra fpifla uel rara ficca uel humida:& ex his ple Pinguis ac re raq; uitiofa ;tamé ppter feminu differentia (ape necefiana :'maxime ficut fupra
pondet. Illud ueto detemmu genus é:quod ent ficcu limul 8c fpifTum:& macru uel frigidum : qui ager pefliferi more fugiendus efl ♦
De mduflria & necelTanis ad rura fententns.	T	vl'
Ed ubi hxc qua naturalia funt neqj humana ope curari poffunt: diligi f	tius eflimaueris:exeq tecouenit parte qua reflat iduflna. Cuius bec
erit cura uel maxima: ut has quas fubieci ex oi ope ruflico i primis Prafentia do beas tenere fentétias. Prafentia domini proueCtus é agn. Color terra no magn° mini proue/ pere defidereturjqa bonitatis incertus é auCtor.Genera ofum lurculoiu uel ku/ dli^s agri.	gum ptaclara: fed terris tuis expta comitte Jn nouo em genere feminu ante eX/
perimentu no é fpes tota ponenda.Loas humidis femina citius q ficos degene/ Cuparum,	rant:quare fubinde fuccurat eleClio. Ferrarii lignarii: doliorum cuparumqu
fedtores neceffario habendi funtme a labore (blenni rufiicos caufa detidenndx Favores.
^'bis auertat.Locis frigidis a meridie umeta ponantur:calidis a feptentnone : té Vieta a meri
peratis aboriente:uei( fi neceife fitJocaJente.Operarum ratio unum modum te die,’
ftere non potefl in tanta diuerfitate terraru : 5C ideo foli & prouincùe confuetudo
facile oflendetiquis modus unamquaqj rem faciat fiue in furculif fiue f omni ge
nere fatoru .Qu* florent conflat non ede tangenda.Bene eligi ferenda non pof/
funt :ni(l hoc officium priufeligenfaffumat .In rebufagreflibuf maxime officia
iuuenu cogruunt: imperia fenioru.In uitibus putandis tnaconfiderada funt.fru
ftuum fpes fucceffura materies: locus q feruet ac reuocet .Vite fi maturius putef Cóuenit ad
plura farmétadi feriusdrudlus plurimos confequeris.De locis deterrimis ficut ar meliora tranf
bores ita homines couenit ad meliora tranfferre. Poff bonam uindemiam ffridi/ ferre,
us jpofl exiguam latius puta. In omni opere inferendi putandi ac recidendi durif
6c acutis utere ferramentis, In uite uel arbore qux facienda funt :per age ante
apertionem floris & gemma1. In uineis aratro prxtermiffa: foffor emendet.
Locis calidis Ciccis apricis pampinandum nó efbcum magis uitcs oportet operi/
ri .Et ubi uineas uulturnus exurit aut flatus aliqs regionis inimicus:uitem tega/
mus ftramibus uel aliunde qua fitis. Ramus latus uiridis Se fieni is i media olea
abfandendus efl:uelut totius arboris inimicus. Sterilitas & peflilétia aquo mo/
do fugienda funt.In paflinato folo inter nouellas uites omnino nihil é conferens
du .Graci iubent exceptis caulibuf :teitio anno qua libebit iniungere.Omnia le ^egumja fe/
gumina gracis audonbus feri iubentur in ficca terra : faba tantù modo in humi/ ^ ^
da debet fpargi .Domino uel colono confinia poflidenti qui fundum uel agrum
fuum locat jdamnis fuis aditibus fludet.In agro periclitantur interioramifi cola
tur extrema. Omne triticum folo uliginofo pofl tertiam fationem in genus faligi
nis commutatur.Tria mala xque nocent : flerilitas : morbus : uicinus. Qu i terra	|
(lenlem uineis occupat:& laboribus fuis SC fumptibus efl inimicus.Càpi largius 1
uinum colles nobilius ferunt. Aquilo uites fibi obiedas foecundat:auffer nobili/ nc^u^
tat.Ita in arbitrio noflro eff:plus habeamus an melius .Neceflitas feriis caret.. . 7	^
Quanuis temperatis agris ferendum fit:tamen fi ficcitas longa eff demina occa/	j:ce 1 a‘le/
ta tutius in agris q in horreis feruabuntur.Vix malitia a:que & uoluptatis & uti ml caret'
litatis aduerfa eff.Qiii coiit:grauem tributis creditorem patituncui fine fpe ab/
folutionis aftridus eff. Qui arando erudii folum inter fulcos relinquit: fuis fru/
dibo derogat:terra ubertate infamat. Fa-cundior eff culta exiguitaf; q magnitu/ Foecù^lor cu^
do negleda.Nigrat'uitefomnino repudiefmifi i proufciif&: eiufgenertf quo acia exiguitaf.
ticiu fieri cófueuit.Lógiufamimculù uitiffcreméta ,pducit.Tenera 8c uiride ui/ Acinaticium
té ferri acie ne recidas. Olficifura farméti auertatur a géma me eà ff illa qua flue
te cófueutt extiguat.Pro macie uel foliditate uitm nutriéda farméta putator initi
gat.Terra pfudafqd graci afferùt^olea gràdef arborei efficit : frudu f minoref SC Aqti fruduf.
aqtofac ferofmagifqj amurca(pxios. Aer oleas tepidufiuuat & uétifmediocnba
fine ui5Chorrore pflabiliLVitiCquaadiugùcoliturpatatefadhoc^pducédaé:
ut locis moleflioribj qttuor pedibus a tertatplacidioriba uéro fepté fumitas eius ifurgat,Hortus <jcxloclementi fubiacet:& fontàohùorepcurntur:|)pe é liber fitifii; nulla ferendi difciplina reqrat. Subligatio acerbis uuis faciéda é:quado e* Ligatura fui/ cutiendi aut rumpendi acini nulla formido efl.Ligatura in uitibus locum debet tibus	mutareme unum femper affiduitas coterat uinculorum.FolTorem fi apertus ui>
tis oculus uideritjcarcabitur fpes magna uindemi$:ideo dum eft claufa fcdietur» Terra: altitudine :cù foecuditate fi ad fruméta duobo pedibo explora: qttuor uero fi ad arbufta uel uiteL Vitifnouella ut facile fcremétù dileda cófeqt :ita iteritù ce leré fi negligatur fcurrit * Modù tene afliatif facultatibo tuif in aflùptce cultura:? ne luperatis uinbus excedente menfura turpiter deferas qd arroganter affumis»
Semia ànicu ^emina P^u^[ ann^cu^ e^e non debent me uetufìate corrupta non prodeant » Frumentum collis grano robuftius fed menfura: minus refundet.Omnia qua: -e Crefcente lu/ runt:ur:cre^:ellte ^uria ^ diebus tepidis fant {érendamam tepor uocat :fngus in/ na ferendu	cludit.Si tibiager eft filuis inutilibus tecftusntaeumdiuide.ut loca pinguia pu/
ras reddas nouales . Loca ftenlia filuis tedia effe patiaris : quia illa naturali uber/ tate refpondentjhxc beneficio laetantur incendii.Sed fic uréda diftinguesiut ad incenium agrum poft quinquénium reuertaris ata efficies ut arqualtter uel fieri/ lis gleba cum foecunditate contendat .Graea iubent oliuamtcù plantatur 6C legj Oliua legen/ tur:a mundis pueris atque uirginibus operandi! .Credo recordari arbori buie ee da a mundis, prazfulem caftitatem.Nomina frumentorum fuperfluum eft praecipere.-quae aut
loco fubinde aut atate mutantur.Hoc fatis eft:ut eligamus praecipua in ea regio •	______ 1 * «io	tic 'irJi T iirtiMinc	rM 113 C ft
lUCCÌCl3.tUr»0C 110.11 iUjJIct	UiA*
fcecundant :qus fi ex fe aruerint anteq profeindasan his terrae fuccus aufertur. Ager aquofus plus ftercoris quaerit :ficcus minus.Calidis maritimis ficcis apncis campefttibus locis omne opus uinearum maturius inchoetur: frigidis mediterra neis humidis opacis montanis loa's tardius :quod no folum de meniìbus aut die bus dixerim : fed horis operandi. Omne opus rufticum cum lien praecipitur :neqj Frumentale/ cito é:{l ancequindecim diesmeq? tarde fi poft quindedm fiat. Frumenta omnia tantur paten maxime laetantur patenti campo ÓC foluto 8C ad (olem rechui.Spiffa & cretofa « ti campo.	humida terra bene far 5c triticum nutrit:hordeum foluto delectatur & ficco.Na
me :ubi qualitas xftatis humedta e:catens raro relpondet euentu.aemen fìre locis tepidis melius refpondebit: fi feratur autuno. Si neceffitas coget de fa terra fperari aliquid :poft autùnum plantanda eft uel conferenda:ut malitia eIL^ hpbemis ibnbus eluatur. Aliquid etiam terra: duiris uel areme fluuialis fubnet^ dii é:fiilli uirgulta cómittimus.Semfarm mediocri terra iftituere debemus iu
i	....__ r. r <	r	-r r —
ita eft uicibus permutanda : ut ei qua’ m fumo fueratnma Cuccedat. Iti latandi's In letadi's ar, arfc>oL:ibus crates faciemus terram prius trunco admouentes & mox latamen : ut boribus ♦ fic opus natura beneficii alternante cumuletur * Agri prafiilem non ex diied:is 6c tenere educatis feruulifponaf:quia fiduciam prateriti amoris ad impùitatem cui prafentifexpedat.	‘
De agri elezione uel fitu*	T*	vii*
N eligendo agro uel emendo confiderare debebisme bonum naturalis i	fecunditatis colentium deprauauerit inertia: & indegeneres furculos
uber foli feracis expéderit;quod quauis emendari pofiit infiuone me/ liorum:tamen harum rerum fine culpa melior ufusé:qcufpe corrigendi ferus euentus Jn feminibus ergo fruméto^ prafens emendatio poterit effe. In ume/ is maxie confiderandu atqj uitandù é:quod pleriqj fecerunt (ludendo fama tan tum latitudini pallino^ ferma uitiù flatuentes uel flerilia uel faporis indigni quod grandi ubi labore conflabit ut corrigas ; fi agra compares mnis talibus occu paturn.Pofitio ipfius agri qui eligendus e:ea fit.In frigidisprouinciis orienti aut meridiano lateri ager effe debet oppofitusme alicuius magni motis obietìu :his duabus ptiba exclufis algore rigefcat:aut p pté feptetnoms remoto:aut per occn denas in uefperam fole dilato Jn calidis uero prouinciis pars potius feptentriois optanda efl:quse 6C utilitati 8C uoluptatiSc faluti tequa bonitate refpondeat» Si uicinus é fluuiusmbi (latuimus fabrica; fede parare:eius debemus explorare na turamjquia pleruqj quod exalat intmicu efl:a quo(fi talis fit)conueniet refugere coditorem. Palus tamen oimodo uitanda e il: precipue quae ab aulirò efl uel oc/ pajUSU][t;jja adente: &: ficcari confueuit afflate propter peflilentiam uel alalia inimica quae ge nerat.	De adifiao,	T.	*vU1‘
Edificium pro agri merito Sc pro fortuna domini oportet iflitui. Quod
a	pleruqjimodice fumptum difficilius efl fuflinereq condere. Ita igitur i icium sp
sflimanda efl eius magnitudo:ut fi aliquis cafus incurrerit:ex agro m fortuna domi quo efl unius anni aut ad multum biennii penfione reparetur Jpfius auté prato m » ni fitus fit loco aliquatenus er edi or e & ficciore q estera propter miuriam funda/	multum
mentoru:& ut lato fruatur afpedu,Fundamenta autem hoc modo ponéda fut: ‘Pratonum. ut latiora fint ex utraqj parte femipedis fpatio:q parieris corpus increfcet. Si la/ pfs uel tofus occurrat facilis caufa efl collocandirin quo fculpi taqtu fundamenti forma debebit unius pedis altitudine uel duom ,Et fi folida uel conflncla mue/ nietur argilla. v. uel. yi. pars altitud inis eius : qua fupra terrà futura é : fundamé/ tis deputetur. Quod fi terra laxior fuerit :modo maioris altitudinis obruantur: donec munda fine rudem fufpitoe occurrat argilla ,Qus fi omo defit: quartam merfifTe fufficiet. Studédù praterea ut hortis & pomariis cingi poffit aut pratis.
Sed totus fabrica tradus unius lateris longitudierin quo frons erit:meridiana p té refpiciati prio àgulo excipies ortu folis hyberm:& paululù ab occidéte auerta tur hyemaiijtapuéiet :ut p hyemé fole iilufltet ;6c calores eius allate no fétiat.
DehybemisSi^niuismanfiombus&pauimentìs» T»	IX>
Orma fame debet effe eiufmodnut ad habitatióem breuiter ccllecftas Manfiones* f	& sfiati & hyemi prabeat maffiones, Qua hyemi parantur ita fint
Hilarare cur	cófìitutamt poffit eas hyberni folis totusppemodù curfus hilarare.In
lus folif. bis pauimenta opportùa effe debebunt.Primù in fabricis planis earum obarui/1 dù éiut aqualis Sifolida contignatio fiatine gradus ambulantium tremor fa/ brica titubantis excutiat.Deinde ut afferes querna cum afculeis non mifceantur Nam quercus humore concepto cum fe coeperit ficcare torquetur :& rimas in pa uimento facietiafcuius autem fine uitio durat. Sed fi quercu fuppetente afculus defit : fubtiliter quercus ficcetur :6d tranfuerfus atqj directus duplex ponatur or/ do tabularum dauis frequentibus fixus. De acerno aut fago aut fraxino diutiffi'' -	.... me tabulata durabunt : fi flratis fuper paleis uel filice humor calcis nufcf ad tabu
^	ll lati corpus accedat,Tunc fuper flamminabis rudus.i.faxa contufa duabus parti
contuf^ aXa bus una calcis temperante conflitues .Hoc cum ad .vi.digitorum craffitucD nem feceris ÒC regula exploraris aquale .Si loca hyemalia funt : tale pauimentu debebis imponereiin quo uel nudis pedibus flantes miniflri hyeme no rigdcat. Indulto itaque rudere uel teflatio pauimento congeflos 8c calcatos fpifle carbo nes cum fabulone 5c fauiila 8c calce permifcef i8c huius impenfe craflitudinem lex unciis iubebss imponi:quod exequatum nigra pauimenta formabitfi qu^ Efliua- man/ fundentur ex poculis uelociter rapta defugét .Sed fi a?fliua màfiòes fùttonétem fionef.	folflitialé Oc parte feptétrionis afpiciant:8c uel teftatiù(fìcut fupra dixtmus)acci
Teffer^ i pa/ piant pauimétii uel n larmora uel tefferas aut fcutulastquibo aquale reddat an/ uimento • gulis lateriHq; coniùchs.Si hac deerùt fupra marmor tufum flernatunaut are na cum calce indutfa leuigetur.
De calce barena.	T	x
Raterea fcire c neceffarium conflruenti:qua calcis & arena natura Ct a	p	utilis.Arena ergo fofficia genera fut tria,Nigra:cana:ruffa.Oium pd/
a genera	pue rupfa melior.Meriti fequétis é càna.Tertiù loca nigra poflidet .Ex
his qua cophenfa manu edit flridores:erit utilis fabricati.Ite fi pano uellfteo ca dida ueflis infpfa 6c excuffa nihil macula reliquerit aut fordis:egregia é, Sed fi foflilis arena no fuerit:de flumimba glarea aut littote colligetur ♦ Marina arena tardius ficcatur.& io nó continue fed intermifhs temporibus conflruenda efline
flatim cum effoff* funt mifceantur.Nam diutino fole;aut pruina:aut imbre ua nefcunt.Fluuiales tectoriis magis poterunt conuenire.Sed fi uti neceffe fit maris arena erit commodum prius eam lacuna humoris dulcis immergi: ut uitium iis aquis fuauibus dota deponat.Calcem quoque ex albo laxo duro uel tibu.u/ no aut columbino f luuiali coquemus aut rubro aut fpongia aut poliremo ma^ more,qua; erit ex fpiffo 8c duro faxo flru duris cóuenitjex fiflulo uero aut moUi
°ri kpìde tedlorù's adhibetur utilius Jn duabus arena’ partibus calcis una mifce/ a eft.Xn fluuiaii uero arena fi tertiam partem tefìx codia: addideris : operum fo {i^itas mira proflabitur.	De latericiis parietibus. T. XI't
Vod fi latencios parietes in pretorio facere uolueristiflud fèruare debe Lateritii parie d bis:utperfecftispanetibufinfummitatequa:trabibusfubiacebit: fìru/ tesi pratono tìura tenacia cum coronis prominentibus fiat fexquipedaii altitudine: ut ^ corrupt2 tegula aut imbrices fuerint: parietem no poffmt penetrare per plu tuam,Deindeprouidendu efbut ficcis & afperatis pariettba latericiis inducatur tectorium : quod humidis ac lembus adharere non poterit :& ideo tertio eos pri/
Us debebifobduceremt tecdorium fine corruptione fufcipiant ♦
De lumine &: altitudine.	T.	xii. Ej[}fuas feptg
N primis fludend ùedin agrePd fabrica : ut multa luce clarefcat. Dein lì	de ut partes temporibus diuifas ficut fupradixi cogruis partibu s offera
musridefl ariiuas feprentnonuhybernas meridiano :uernas& autù/
Hales orienti .Menfura uero hac feruanda é in tricliniis atque cubiculis:ut quan ta latitudo uel longitudo fuerit:in unù computetur:& eius medietas in altitudi/ nem conferatur.
De cameris canniciis.	T.	xiii. Camera can/
G Ameras in agreflibus adificiis ex ea materia utilius erit formare : qua nicia. facile inuenietur. In uilla itaque aut tabulis faciemus aut cannis : hoc genere. Afferes ligni gallici nel cupreffì diredos & aquales ccnfiitue/ mus in eo loco:ubi camera facienda é:ita ordmatos:ut inter fe fefqpedalis men/ fura fit uacua.Tùc eos cathenis ligneis ex iunipero aut oliua aut buxo aut cuprei fo facftis ad contignationem fufpendcmus :& binas inter eos perticas dirigemus pertfca, tomi tomicibus alligatas.Poflea paluflrem cannam uel hanccraflioremiqua in ufu é	a|| • ^
contufam fadta 3c flndtim iundta crate fubnedtimus :3c per omne fpatium cum	6
ipfis affenbus 8c perticis alligabimus.Dehincprimo.impenfa pumica induemus & trulla aquabimus: ut inter fe cannarum membra conflnngat. Pofl arena ÓC
calce coaquabimus.Tertio tufi marmoris puluerem mixtum cù calce ducemus:
6C poliemus ad fummum nitorem.	De ope albario.	T. xriii.
Pus quoq? albariù fepe delebat:cui calce debebimusadhibere:cu mul ^Pus cibari/ o	to tepore fuerit macerata. Ergo ut utilem probes : afcia calcem quali li/ um*
gnu dolabis. Si nufq acies eius offenderit:&: fi quod afcia adharetffue rit molleatqjuifcofùicóflatalbariis opibocouenire. De ted-oriis. X.xv»
Arietu uero tedura fic fiet fortis & nitida.Prio trullis frequétetur idu/ Tedoria. p aio.Cij Occari ctrpitiitc^: iducatur SC tertio. p0fi hac tria coria ex mar . ■noTOgrao coopiatur ad trulla.Qua; fdutìio ante tidiu fubioenda e't
utrutruquo calxfubig.tutimunduleuemus.Hacquoq,marmoris grani idu/
tìio cu ficcati icepent : aliud conu fubtilius oportet ipotvi: (ìc & foliditaté cullo/ diet. Simtorem» Deuitandauaile. T,	xyi.
Itandumeft autem:quod plerique feceruntaqusecaufa:uillas i jfimis u	ualhbus mergere : & pauco^ dierum uoiuptaté proferre habitatora fa/
luti .Quod etiam magis metuemusjfi proufncia qua colimus:de met bis filate fufpedta efl.Cui fi fbns defit aut puteus :rifìemas confi ruere couetiiet: quibus omnium eonducipoffit aqua tedloru.Fiunt auté hoc modo.
De ciffernis 8c maltha frigidaria,	T.	xyii »
Igninis parietibus magnitudo ea:cui deledans 8c fuffias : con fli uatur f	longior magifq latior.Huius folum alto rudere folidatum relido fulo/
riislocoteflaceipauimentifuperfufioneleuigetur. Hocpauimentum omni cura terendum ert ad nitores;& lardo pingui decodo aflidue perfricanda. Quod ubi dedudo humore Gccatum eme rimis in aliqua parte findatur:etiam parietes fimili corio uelentur obdudi : & ita poff diuturnam & folidam ficcitaté aqu.'E pr^beatur hofpitium. Anguillas fané pifcefque fluuiales mitti in his palei/ Anguillse i ci/ cliuecoriueillet:ut: horum natatu aqua flans agilitatem currentis imitetur.Sed 6 flem’s	aliquando in quocùqj loco pauimenti uel parietis tedum fuccumbat:hoc genus
Maltha	maxtha; adhibebimus:ut humor in exitum nitens poflit includi,Rimas SC lacuaf
Vnpuen Axii ^ernarLfm piGdnas ^ puteos fardemus hoc genere ,Et fi humor per faxa mana •	■	bit : picis liquida quantum uolueris: tantumdem fumes unguinis quod uoca
® - ■	111113 axungiam uel feuum.Tunc in olla utrunque mifcebis:& donec lpumet:co
ques,Deinde ab igne remouebis. Cù fuerit eadem refrigerata promixtio: cal/ cem minutim fuper adiicies:&: ad unum corpus omnia mixta reuocabis.Cuque uelut flrigmentum feceris linferes locis corruptis ac manantibus :& prefium id/ ma denfitate calcabis. Salutare erit aquas illuc per tubos fidiles duci : Sc opertis Celeflifaqua fmeare dflernis .Nam ca’Iefìis aqua ad bibendum omniba antefertur:ut & fi flu antefertur,	ens adluberi poflit:qua falubris non efldauacris debeat & hortorum uacare cui
tura. De cella umana.	T.	Xyiiu
Ellam uinariam feptentrioni debemus habef oppofitam frigidam uel ,s c	dbfcura proximam loge a balneis flabulis furno flerquilmiis ciflernis
aquis 8c cscteris odoris herrendirita mflrudam neceffariis ut non uin catur a frudu : fic autem difpofitam ut bafilica ipfius forma calcatorium loco ha beat altiere conflrudum .Ad quod inter duos lacus qui ad excipenda uina hinc Tubi fidiles mc^e depreffi fmt .‘gradibus tribus fere afeendatur aut quattuor. Exhislacubus
Ccltl3.vCS ilTll/'Q-f 1-IaI	____ O * f 1__	** 1 1"
p	s uel Lupra dolia poffumus collocare fpatio inter fé lonaiore diflantes : utf i*
to foiidetur :ut etiam fi ignorata fe cupa diffuderitdacu fubdito excipiantur non
pitura mna qua fluxerint.
De horreis»	T* ^	xix.
Itus horreom c|ais ipfam defideret pté 8C fupiot & lóge ab oi humore ^	Si lartamie Se fìabuiis ponédus é fogidus uétofus Si ficcas ;cuiprouidé
d fi fìmcftura: diligentia ne rimis poffit abrùpi » Solfi ergo omne bipe/ dis fternatur nel mionbus laterculis :quos fiiiTofTo teflaceo pauiméto debemus ìprimere»Tfic diuirafcellas (fi magnus fperabitur feminfi modus jgrano cuique tribuemus :Si fi terra: pauperies minora promittitruel craticiis podiis erfit difcer Craticiis po/ tienda granaria uel uimineis uafculis redditus tenues colligemus .Sed facitis gra/ diis riariis amurca luto mixta parietes linuntur.Cui aridi oleafiri folia uel oliuce pa kis adiiciuntur :quo tectorio ficcato rurfus amurca refpgitunqua: ubi ficcata fue fit: frumenta condentur. Hxc res gurgulionibus 3c catens noxiis animalibus ini , mica eft ♦ Aìiq coriàdri folia frumentis mifcent ad feruandfi profutura .Nihil ta/
Kien diu cufiodiendis frumentis comodius erit; q fi ex areis in alterfi locfi uicinfi
tranffufa refrigerentur aliquantis diebaiatqj ita horeis inferantur. Negat Colu/ Negat Colu/
mella uétilàda effe fruméta : quia magis mifcétur aialia totis aceruis ; qua: fi non mella uétilan
moueanturu ffimitate itra méfurà palmi fubfiflent :3c hoc uelut corrupto corio da fruméta
estera illxfa durabunt. Afifemit idem noxia aialia ultra pradiétà menfurà non
poffe generari herba.Herba conisa ficca (ut grceci affetuntjfubflrata frumétis ad
dit aitati. Ab horreis tamen aufter debet effe aduerfus. De olei laétono. T.xx*
Learis cella meridianis fit obieda ptibD 6C cótta frigus munita ut illi p
o
hit affringi.Trapetis 8C rotulis 6C prailo nata eft eius forma:qua cofuetudo diéla
hit .Receptacula olei femp muda fint me nouo fapore ifeda ueteri ricore corra/ pantur. Ac fi qs maiori ddigentise ftudet : fubiedis hic ide cumculifpauiméta fu/ fpédat ; Se igne fiigerat fornace fuccenfa* Ita purus calor olei cella fine fumi nido/ re uaporabit:quo fiepe infectum colore corrupitur Se fapore.
De ftabulis equo^ uel boum.	T.	^ xxu
Tabula equorum uel bofi meridianas qdé refpiciat ptes ; no tamé ege/
S anta feptétrionelumibaiqusp hyeméclaufamhil noceàt:p aftaté pa tefada refrigeret. Ipfa ftabulappter ungulas aialiu ab oi hfiore fufpéfa fint .Boues nitidiores fient:fi focfipxie habeat:& igne itédat.Odo pedes ad fpa tifi flandi fingulis bofi paribus abfidant :8ó i porredóe.xv.piata: roborea fuppo naturftatóibusequorfimtiacétibamollefitiftatibaduru. Decotte. T, xxii. p
Ors ad meridie pateat :& obieda fit foli quia facilius enpppter ea:qua: ^°rSt c	ifunt aialia. Ad sftatis tépandfi calore porticus furcis afTerfoo 8C frode
formaritqua: uel fcàdulis uel(fi copia fuppetit 3tegulis:uel fi facilius & fine ipenfa placuerit tegetur canaba aut gemftis»	Deauiariis. T. xxiii*
Irca parietes cortis extremos auiaria faciéda funttqa ftercus auiu maxi Letamen an/ c	me neceflariu eft agricultura: excepto anferfi lata mie: quod fatis oibus fetu ofbim/
hh micum.
mimicù é.Sed habitacula catcra^auìu maxie neceflarìa funt»
De columbariis»	T»	xxiiiù
Olumbariu uero pót accipe fublimis una turricula in pratorio cofìitu/ Leuigati pa/ c	ta leuigatis ac dealbatis parietibus un <jbus a .iiiriptibusfficut mos cfì)
cietes»	fenefirella breuiffima fient:ut colubas folas ad introitu exituq; pmit/
tant.Nidi figurentur interius» A muflelis tuta fient: fi inter eas uetus fpartea prò iiciaturiq afalia calaantur:ut eà fecreto no uidentiba aliis unus attulerit:n5 per/ Ne colùba lo eur*t»Et neqi locu deferunt:fi p oés fenefìras aliqd de fìragulati hois loro aut ui/ cù deferant, cu^° aut fune fufpendas.Inducunt alias: fi cumfo pafcantur a(Tidue:uel hirci ala Hirci alam . ri_I balfami liquore tangantur.Fcttus frequentant:fi hordeum torrefadlu uel fa/ bà uel herbù fape cófumat, Trigita auté colùbis uolatibus diurni tres feOarii tu tici fufficient aut creturaiita ut herbu foetus gratia méfiba prabeamus hybernis» Ruta ramulos pluribus locis oportet cotra aialia inimica fu fpendere.
De turturibus»	T.	xxv.b/
Ed colubari cellaiduo fubiedta cubicula fiant. Vnù breue Si prope o s	fcuiy :quo turtures claudi poffint:quos nutrire facillimu é.Na nihil ex
petutmifi ut aflate:qua fola maxie pinguelcuntitriticu uel miliu mul fa maceratu femper accipiat. Semodius unus diurnus cétu uigiti turtunba luffi
cit. Aqua fané eis frequéter mundior debet offerri»	De turdis. T. xxyi*
Liud uero cubiculù turdos nutriat :q fi alieno tepore faginentur:& uo a luptatem tibi & redditu maxin m praflat parcitati beneficia miflrate luxuria.Fit auté locus mundus 8c lucidus 8c undiqj leuigatus.Xranf/ uerfa in hoc ptica figuntur :qba poffmt port fclufu uolatù federe. Rami et uiri/ Caries cum des fape mutentur .Carica tufa mixtis pollinibus largiflime prabeantur. Myrti pollinibus.	etia fi facultas é lentifci oleafìri edera arbuti femina fterdù ad excludenda fa Hi/
Ria 3C maxime aqua munda pbeatur.Claudatur illafi & recéter capti mixtis ali quibus ante nutritis :quom focietate ad capiédos cibos pauidi noua captiuita/ tis moeRitudiné cofolentur»	De gallinis.	T»	.xxvii»
Allinas educare nulla mulier nefcit.Hoc de his pracepiffe fufficiat : ut g	fimo & puluef utantur 8c cinere. Sint praapue nigra aut flaui coloris :
Alba gallina	fed alba uitentur» Vinacia cibo Renlefcut : hordeo femicodo &: parere
uitentur.	fape coguntur;^ reddut oua maiora. Duoba cyathis hordei bene pafcitur una
gallia.Supponéda funt his femp oua numero iparia luna crefcente a decia ufq? Pituita.	* qntàdedmà,Pituita his nafei foletrqua alba pellicula ligui ueRit extrema.
bis mifceatur afiidue.Si amaru lupinii comedat: fub oculis illis grana ipfa proce dut : qua nifi acu leuiter aptis pelliculis auferantur:extinguut. Oculos portuia/ ca iucco lorinlecus 8c mulierisladecuremus:uel hàmoiaco fale:cui mei 5C Qtn1 nu aquale mifcentur.Pediculos ea^ perimit Raphifagria di torrefactu ciminum
pana 8c pariter tunfa cù uìno Se amari lupini aqua : fi penetret lècreta pi Depauonibus*	T>
tennarut
nà ferii pullis nocet Xocufta etià pediba ablatis pbentur Jta pafcendi lunt ufqj ad fextum dié.Defdehordeum poterisprabere foiémter .Tricefimo quito fame die poflg nati funt:&: in agrum tuto elici poflunt comitàte nutrice pafcendi: cu/ ius fingultu reuocantur ad uilla.Pitxiitas uero OC cruditates his remediis fubmo uebis : quibo gallina curatur.Maximum illis piculum é:cum incipit crifìa pdu/ cima patiuntur làgores infantum fimilitudinejcum illis tumétes gingiuas déti/ culi apite nituntur. Dephafianis.	T.	xxix»
N phafianis nutriendis hoc feruadù é;ut nouelli ad creandos foetus pa ì	rentura'd é qui ano fupiore funt editi. Veteres eni fcecudi effe no pof/
funt.Ineunt fòemias méfe martio uel aprili, Duabo unus mafculus fuf ficit :quia ceteras aues falaatate no aquat. Semel in ano foetus creabùt. Viginti fere ouis patiendi ordo códudet.Gallina his melius incubabùtuta ut.xv. phafia «ina oua nutrix una cooDeriatrcatera fui aeneris	t r - r.
(jjwU/	,
déti/ Denticuli.
cui limi iber afpgftunpoft triticu fradum pbebis 8c locufìas 8c oua formica:* Sa ne ab aqua prohibeatur acceffume eos pituita cocludat*. Quod fi pituita patic tur phafiani tallio cum pice liqda trito rofìra eo^ debebis affiduus pfricare : uel uitium ficut gallinis fieri cofueuinaufèrrc. Saginadi hac re é:ut unius modii tri ticea fària in breuiffimas offulas redada claufo phafiano p xxx+dies mini firata
fu	\//^l lì	^	1 O ♦ «I te-»'*'* Or	y-kyH 11 frinii t'
fo:Se ita. inferantur faueibame fub infima lingua pte mergatur.Quod fi euene/ Prabeantur rit :^atJ pibunt. Illud quoqj magnope curemus: ut pbeatur noua aliméta dige' aliméta dige flts : qa eos facillime onus abi harentis extfguit.
•n.f ° Deanfenbus.	X*	xxXf.
Nfer fané nec fine herba nec fine aqua facile fuflietur.Locis confitis ini
flifi
^	aa area Paucatur. lemel hoc tecens :cotuetuai
né fpote retmebut,Gallinis ficut pauonina etiam anferis oua fupponas.Sed anfe rina oua ne noceantur fuppofitis fubiiciatur urtica.Parui primis,x.diebus intus pafeendi funt:poitea fereno eos poterimus educer :ubi urtica nò fuerit:cuius acu ìeos formidàt.mi.méfiba bene faginanturma melius pinguefeùt i tenera state. Polenta dabitur i die ter.Large uacadi licentia prohibetur;loco obfcuro claudé/ tur ÓC calido.Sic maiores ét fecùdo méfe pinguefcut.Nà puuli fspe die tncefimo faginatur :melms fi ad facietaté miliù prsbeamus infufum Jté anferum cibaria legume oé porrigi pottexcepto herbo, Cauédù efì ét:ne pulli eo^ fetas glunant» Grsci faginandis anfenb polenta duas ptes : & furfuris qttuor aq calida tépàt;
rc Ca *	fcat optabisitunfas caricas 6c aq maceratas in offaf uoiutabis exiguas ; Se p.xx.
continuos miflrabis anfenbus. De pifcinis, T,	xxxi.
Is ordinatifcatera exequéda funt, Nà pifeinaj dute uel folo ipreffe uel b cafo lapide circa uillà effe debebut ; qs facile é aut fonte aut imbre fup/ pleruut una ex his ufui fit pecoribus uel auibus aquaticis. Alia made/ faciat uirgas Se coria Se lupinos ; Se fiqua rufìicitas cófueuit infundere.
De raenili: paleario: lignario,	X»	xxXlU
Repofitioes ♦	Oeni paleam ligni canaio repofitòef nil refert i q pte : dù modo ficca;
f	atqt pnabiles ; Se longe remoueantur a uilla propter cafum furnpie^15
icendii. De flerqlmio,	r X.	xxXlU*
Tercom cogeftio locù futi tenere debebit :g abùdet bumorei Si |>pter Sterquìlimu s	odonfhorréda a ptorii couertatur afped:u,Humor abundans hocpIda procul apto/
bit ftercorùut fiqua ffunt fpfaPi fefa putrefiàt,Stercus afinorù prirnu é fio*
^axiehortis.Defdeouilù8ccapnnù Se iuméto^:pordnù ueropeffimù» Cferes optimi, Sed colubinum femidiffimumtcxterarùqj auiu fatis utile é:excepto pa ti flrium.Stercus tquod anno requieuerit: (égetibus utile etnee herbas creat» Si fcetufhus fit minus proderit»	Pratis uero recentia iìercora proficient ad uber Vber herbans
berbarum*	Et maris purgamenta:fi aquis dulcibus eluantur jmixta reliquis
uicem flercoris exhibebunt» Et limus quem fcaturiens aqua uel fluuii incre /
*nenta refpuerint»
De locis horti Sc pomarii 8C fepibuf& ferendi tempore» T»	xxxiiu» poman^
Orti 8c pomaria domui pxfa eé debebunt »Horfus fit fierquilinio ma h	xie fubiedtusjcuius eù fuccus fponte fcecundet» Ab area longe fitus*Na
puluere palearia patitur inimicu.Fcelix pofitio e:cui leuiter fclmata pia hiaes curfus aqua: fluentis p fparia difereta deriuat. Si fons defit:aut fprimedus efl puteus:aut fi nequeas hoc:pifcina fupius cóflruéda é :ut illi aqs pluuia cóle/ rente hortus p aiflmos rigetur ardores * Si hac of facultate carueris : femper altius tribus uel qttuor pedibus ad pattini fimilitudiné fodies hortulu :q fic cultus ne/ gligit ficcitates.Sed huic quis cétra neceflitaté mixta ttercore quadibet terra con/ uentat: tamen hac genera funt in electioe uitanda:creta qua argillam didmus: atqj rubrica.IHud quoqj cuttodies in hortistquos humoris natura no adiuuat: fyjunjaon{{ ut diuidas partes	hyeme ad meridie lattate ad feptétrioné fpatia colenda co/ mu[ta genera
uertas.Munitionismultafunt genera .Alu luto inter formas claufoparietes fi/ ^jacei:ias> guratos ex lateriba imitantur.Quibus fuppetit:macerias luto & lapide excitant»
Pleriqj fine luto congetta in ordine faxa cóponùt. Nónulli fodis fparia coléda p/	cainU3
cingunnquod uitandu é:qa horto fubducit humoresmifi forte focus paluttris co
latur. Alii fpina^ plantas & feia i munitione difponut. Sed melius ent rubi^ feia
& fpfauqu* rubus caninus uocatur jmatura coligeret&cà faria herbi ex aq ma
cerata mifcere: funes dehinc fparteos ueteres hoc genere mixtionis fic iducere :ut
itra funes fefa recepta feruentur ufq? ad uerni téporis initia.Tuc ubi fepes futura
é:duos fulcoftnba a fe pediba fepatos fefqpedif altitudie faciemus:&p utrofqj fu
nes cu feiba obruemuf ieui terra. Ita tricefima die procedut fétef quos teneros am
miculis opus é adiuuareiq iter fe p fpatia uacua relictta iungentur. Partes fané
horti fic dmidédx Cut :ut ha: i qbaautuno feiabitur juerno tepore pattmétur.qf
uero feiba uere c5plebimus:auttini tepore debemuf effbdere.Ita utraq? pattiatio Atex i hortis
decoquetur benefeio algoris aut folis. Area: faciédie fùt aguttiores &: lóoa;.i,duo/
deci pedu 15gitudie:& fex latttudie:fic ppter fpatia utriqj purgàda diuifa. Mar
gines uero ea^ ioa's huidis uel imguifduoba pediba erigàtur : ficcif uno ’extulifle
fufificiet.Inter areas(fi humor cófueuit effluere)fpatia altiera ipis areis ette debe/
bunt ;ut facilius ingrediatur area de fupiore parte humor admittus:& ubi fitien
hh iii
—s	tem faturauerìtn’n alias poffit exclufus auerti»Serendi tempora licet per menfes
\	)	certa fignemusttamen fecundum loci &c*li naturam unufquifque cuflodiat» ^
Frigidis locis autumnalis fatio celerior fiat juerna uero tardior.Galidis autem te .. Qua feréda giombus & autumnalis férior fieri poterti & uerna maturior. ' Qusjèrend? < funt cu luna funt ;cum luna crefcit :feminentunquae/ecanda funt uel legenda leum minui/ ) ctefcit femi/ tur. ~
nétur.	De remediis horti nel agri.	T.	xxxv*
Ontra nebulas 8c rubiginem : paleas & purgamenta pluribus locis p# c	hortum difpofita fimul omnia cum nebulas uideris irtare:combures.
Contra gradinem multa dicuntur.Panno rofeo mola cooperitur.Item eruent* fecures contra ortum minaciter leuantur.Tum omne horti fpatiutn al/ Nodlua tuffi ba uite procingitur, Vel noertua penms patentibus extenfa fuffigitur. Vel ierra/ eitur.	menta quibus operandum ert: fepo unguntur urfino. Aliqui urfi adipem cu oleo
tunfum referuant : & falces hoc cum putaturi : funt ungunt. Sed hoc in occulto debet erte remedium : ut nullus putator intelligat. Cuius uis tanta effe perhibe/ Cotra culices tur utneclue gelu neque nebula neque aliquo animali pollit noceri. Intereit ut rei profanata non ualeat. Contra culices & limaces uel amurcam recentem uel ex cameris fuliginem fpargimus. Contra formicas:fi in horto habent fota men :cor nodlu* admoueamus: fi foris ueniunt :omne horti fpatium cinere aut creto candore fignabimus. Contra erucas femina:quo fpargenda funt: fempui uo fuccó madefiant: uel erucarum fanguine .Cicer intra olera propter multa pot tenta ferendum ert. Aliqui cinerem de fico fuper erucas fpargunt.Item fquil/ iam uel in horto ferunt:uel certe fufpendunt. Aliqui mulierem mértruantem Mulier men/ nu^ Cl’n£qani folutis capillis nudis pedibus contra erucas 6c cotera hortum faci/ fìruans cétra unt arcumlret Aliqui fluuiales cancros plunbus locis intra hortum crucifigut. erucaf.	Contra animalia quo uitibus nocent:cantarides quas in rofis inuenire confueui/
Càtander. mus :o[eo me(.fas refolui patieris in tabem:Si cum putando funt uites:hoc oleo Cotra cimi / ^ces perutlges t	Extinguuntur cimices amurca 6c felle bubulo ledis aut locis
ces*	perundis. Vel foiiif edero tritis ex oleo: Vel incenfis fanguifugis. Vt olera
animalia inferta non generent :in corio tertudinis omnia femina :quo fparfurus es:ficca. Vei mentam locis pluribus maxime inter caules fere:hoc proflare & tur herbum aliquantulum rtratum :proapue ubi radices & rapa nafcuntur.
Vei acre acetum fucco iufquiami mixtum fertur olerum pulices necare : fi (pat/ Cap^/ gas. Campas fertur euincere : qui fufliculos allii fine capitibus per horti otn^e fpatium comburens nidorem locis pluribus exatarit .Si umbo uoluerimuf con/ fulere:allio trito faicef putatorio feruntur ungendo. Nafci quoque prohibe^ tur:fi circa arborum uel uitium crura bitumen 5C fuiphur incendas. Vel u a latas de horto uicino campas excoquas aqua : 6C per horti tui fpatia uniuer.a ^ fundas. Ne cantarides uitibuf noceant :m cote qua falces acuuntur :	^
conterendo ♦	Democritus artent;neque arbonbus neque fatis quibu 1
fcoceri poffe a quibufamque Befìiis:C flamales cancros plurimos uel mannos: Fluuìales cara qu°sgra>ciTrayoupocrnominant:nonmtnusq.x.fidtili vafculoin aqua mii/ ai,
05 tegas:ó£ fubdiuo flatuesjut^x.diebafoleuaporentur.Pofìeaqu^ciiq; disfa Colueris effe:perfundas.& odtoms diebus peratìis hoc repetas:dóec fbhde qus optauens adolefcant : Formicas abiges origano & fulphure tritis foramen afp/ gens,Hoc &C apibus nocet.Item coclearum uacuas teftas fi ufferis : 3C eo cinere *°ramen inculces. Culices galbano infufo fugantur aut fulphure. Pulices amun puyces a{r, usr ca Per pauimentum frequenter afperfa, Vei cimino agrefti cum aqua trito. Vel ca fugs,ntur cucumeris agreflis femé aqua refolutù fepeinfundens:uel aquam iupinoip pfi/ fotri aufieritatiba iuncfla.Mures fi amurca IpifTam patina infuderis : & i demo mures ne nodte pofuens:adharebunt Jte necabuntur:fi helleboro nigro cafeù uel panem canc;OSt Ciei adipes uel polenta pmifceas &C offeras-Et agreffis cucumeris :&C coloqntidis fuffufio fic nocebit. Aduerfus mures agrefles Apuleius afferit femina bubulo fel le maceranda anteq fpargas.Nonnulli rododaphnes foliis aditus eo^ claudunt: quirofishisdumm exitu nituntur intereunt. Talpas graci hoc genere perfeq uu qfalp^ tur, Nucé perforari iubent uel aliquod pomi genus foliditatis eiufdé. Ibi paleas 8c caram cum fulphure fufficiéter includi.Tuc oés paruulos aditus 6c reliq (pira menta talpaip dihgeter obrui:unù forame quod ampiu efl referuami emus adi/ tu nucé intus incenfam fic ponbut ab una parte flatus poffit accipe:quos ab alia parte diffundat» Stc impietis fumo cuniculis talpas uel fugere protinus : uel ne/ cari. Mures rufìicos: fi querno cinere aditus eo^ fatures:attatìu frequenti (cabi/ es occupabit ac perimet. Serpentes prope omni aumentate fugantur : 6c noceres fpiritus innocentia fumi graue olentis exagitat» Vramus galbanù :uei cerni cor/ C°Ka ferpen nua:radices liiii:capr$ ungulas, hoc genere monfira noxia prohibentur. Opinio tes* gr^co^s eff . Si nubes locuflarum repente furrexerintdatentibus intra tedia cun/ diis hominiba eam poffe tranfire,Quod fiinobferuantes homines fub aere dep/ hendantmuili frudtuum noceri: fi continuo omnes ad tedia confugiant » Pelli etiam dicuntur amari lupini uel agrefhs cucumeris aqua decodla:fi muria: mix ta fundatur,Extimant aliqui locuflas uel fcorpios fugari poffe:fi aliq ex eis uri tur m medio,-Campas nonnulli ficulneo cinere perfequuntur. Si permanferint Campai»' urina bubula :&amurca arqualiter mixta conferueant 6c ubi refrixerit olera om nia hoc imbre confpargere Trpad3oKop«2^acr grxei uocat afalfa:qua: folét hor tis nocere.Ergo uctnculu uerueeis Eatim occifiplenum fordibs fuis fpatio quo abundantdeuiter debebis operire.Poff biduum reperies ibi animalia ipfa conge fta.Hoccumbis uel temo feceris :gcnus omne quod nocebittextigues,Gradini credit obmareffiqs cocrodili pelle uel hyene uel marini uituli p fnatia coffeffio • ‘ nis circii fèrat :6d m mila: aut cortis fufpendat ingreffu;cu maluuident Linere,	*
Ite fi palufirem tefiudinem dextra manu fupinam ferens umeas perambulet:^ reuerfus eode modo fic illa ponat in terra.& glebas dorfi eius obuciat curuatura: ne poflit muerti: fed fupina permaneat. Hoc fadto fertur fpatium fic defenfum
nubes inimica iranfcurrere^NonuIIi ubi iiìare malti uideritjoblato fpeculo ima
iedla uiticular creditur cótra iminés maid totius uinetc mébra uefìiffe» Cia Teia Eanx uel ali	ue^ agn Terutur ab oiba malis ac mòfiris tuta feruariìfi agre fi is cucumeris
ns caiuaria tt:Itls l'a^iab3 ante maceretur Jté a:que caluaria fed no uirginis ftra hortu ponen da é uel potius afin$*Creduturm*fua prafentia foecudare qua; Ipedant De area.	T	xxxyi
Rea loge a uilla effe non debet :& ^ppter exportàdi facilitate 3C ut fraus a	minor timeatur domini uel ^curatoris uicinitate fufped:a, Sit aut uel
Munita can	ffrata filice:uel faxo montis excifatuel fubipfotritura: tepore ungulis
celiis	peco^ 8c aqux àmixtione folidataiclaufa deinde6d robuffis munita cancellis p'
pter armetaiqux cu teritur iduamus,Sit circa hac locus alter planus & purus:i qué frumeta tranffufa refrigeretur 6c horreis iferatunqux res i eoiy durabilitate proficiet.Fiatdeide undecuqj proximu tedtu maxie ihumidisregióiba:fub quo propter ibres fubitof fruméta (fi neceffitas coegerit) rapti uel muda uel femitnta ponatur.Sit autem loco fublimi 5c undecuqj pf labili doge tamé ab hortis uieis Pometa ♦	atqj pometis .Nam ficut radicibus uirgultoiy profunt litamen & palete : ita infi/
_	dentes frondibj per forant i atque arere copellunt. De apiucaffris. T.xxxyii»
De apiu a/	Pxba ftationem non longe a domini redibus in horti parte fecreta & apri
tionCr a	^ a ueiltisremota&calidiore locare debemus.qu* in quadrati con
ffituta menfuram fures 3c acceffus hominum pecudumque fubmoue/ at. Sit abundans fforibojquos in herbis uel fruticibus uel i arboribus procuret i/ duffria. Herbas nutriatioriganum thymum : ferpillum:fatureiamimeiifphyl/ Ium ; uiolas agre fles : affod illu m citriagiaem : amaracii : hiacyntum : qui iris uel gladiolus dicitur fimilitudine foliorum : narciffum crocum catterafque herbas fu auiffimi odoris & floris. In fruticibus uero fiat tolte lilia fabx rofmarinustede/ tx In arboribus 21 %iphus lamygdalus : perficus : pirus : pomiferxquc arbores :q^ Flore defudo bus nulla amaritudo refpondet fiore defudo. Silueffria uero glandifera robora i therebintus:lentifcus:cedrus:tilia:ilexminor&tinus. Sed taxi remoueantut Thymi fucy inimica. Primi faporis mella thymi fuccus effundit. Secundi meriti timbra cus. i . , ferpillum uel origanum. Tertii meriti rofmarinus & fatureia. Csteta ut at butus 8c olera faporem tuffici mellis efficiunt Sint autem arbores a feptentrio nali parte difpofits. Frutices atque uirgulta ordines fuos fub rnaceriis exequan tur. Herbas deinde in plano poff frutices conferemus. Fons uel riuus huc con ueniat ociofus : qui humiles tranfeundo formet lacunas : quas operiant rata & rranfuerla. uirgulta t fedes tutas apibus prsbitura cum ficient. Sed ab nis Coqns fufo/ aP’lUm ca^s l°nge fmt omnia odoris horrendi: balnes ffabula coquins imt>/ rÌ2	ria. Fugemus prsterea animalia : qus funt apibus inimica : lacertos blaesas»
Pums cuffos ^ ^	Aues etlamPatiis Sc aepitaculis terreamus. Purus cuffos tre/
6c caffus.
quens & caftus accedat :habés noua aluearia pparata: qba excipiatur exattu'nu rudis muétus. Vitetur odor ceni & càcer adufìusj&locus q ad Humana uocem falla imitatione refpcdet. Abfint 6C herbae titimallus hellebo^ tapfia abryntium:	t
cucii mis agreflis	ofs amaritudo cóficiend^e aduerfa dulcedini» Aluearia meli/ Aluearia *
ora funtjquae cortex formabit raptus ex fubere:qa no traimittut m frigoris aut
caloris.Poflunt tamen 8d ex ferulis fieri,Si ha: defintifaliginis uimmiba fabricen tur : uel ligno cauatae arborisaut tabulis more cuparum. Fidilia deterrima unt: qua & hyeme gelantur :& aliate feruefcut.Sed iter ea loca qua’ muniri decere pr xcipimus i podia ternis alta pediba fabricetur idu&a tefìaceo 8C albario ope le Podia,
.	. i________________ nrvYaminln émoris irrepere lupra
Gtdefenlis felibus apricare. Adimsomneffoliopponanturhibemo:qm unocor ^pnaite,
tire duo uel tres effe debebuut ea magmtudmerqu* apis forma no poffit excede te Sic n.noxns afalto mgreffurefiftetur angufto.Velli apes obfidere uoluent exeuntesialiocu no defuerit urentur egreltu.
£)e apibus emendis.	T»	^	xxxviuj
Pes fi emenda funt:puideamus ut piena aluearia coparétur: quam re a	uel infpedho uel murmuris magnitudo uel frequentia mófìrat cómean Comeatis ac
tis ac remeatis examinis:& uicina potiufq ióginqua regióeme aenf no remeantis ex uitatetétentur.Si uero iógius aduehéda: funt:collo node portétunnec colloca/ amims » re nec aperire aluearia nifi uefpere inflante debemus, Speculemur deinde poli triduùme oé tanuas fuas egrediat examé.Hoc»n,figno fuga meditatur allume re.Córra hxc 8C estera fuo unaquaeqj méfe redemus.Tamécredutur no fugere fi flercus primogeniti uituh adimamus onba uafculoip.	Onba uafcu/
De balneis.	T „r	j n xxf1^ iorum.
On alienum efl: fi aquse copia potiatur patréfamilias de flrudurabal.' n nei cogitare. Qua: res & uoluptati plurimum confert & faluti.ltaqj bai neu cóflituemus in ea parte:qua calor futurus é loco ab humore fufpé/ forne uligo eum fornacibus uicina refrigeret» Lumina ei dabimus a parte meri/ diana S>C ocadentis hibernriut tota die (olis iuuetur Se ilJufiretur alpedu, Sul/ penfuras uero cellarum fic facies, Aream primo bipedis fìernisrinclinata fit ta men flratura ad fornacem : ut fi pilam miferis : intro flare non poffit : fed ad for/ nacem recurrat. Sic eueniet ut flamma altum petendotcellas faciat plus cale/ re. Supra hanc liraturam pila: laterculis argilla fubada & capillo confimela: fiant diflantes a fe fpatio pedis unius & femiffis: alta’ pedibuf binif & (emif.
Super has pilas bipeda conflituantur bina in altum:atque his fuperfundan
tur teflacea pauimenta : Saune fi copia efl : marmora collocentur. Miliarium bifarium* uero plumbeum^cui area patina fubeflunter foliorum fpatia forinfecus flatua/
mus fornace fubied:a:ad quod miliarium flftula frigidaria dirigatur : Se ab hoc ad folum fimilis magnitudinis ftftula procedat: qux tantum calidx ducat itenu quantum fiftuia ilii frigidi liquoris intulerit.Cell* aut tic difponantur : ut qua> drx non fmt.fed uerbi gratia fi quindeci pediba longe fuerint.x.lat* fint: fortius Solia. PifaV enim uapor inter angufla lunabitur folio^:forma pro umufcuiufq; uolutate ai nales cella, detur.Pifcinales cella in sfliuis balneis a feptentnone lumen accipiant : m hye Camera fi/ malibus a mendie.Si fieri poteriata conriituantur balnea?;ut omnis earum p gmnx.	hortos decurrat clames. Camera: in balneis fi fignina: fiant : fortiores lunt. ^
fi de tabulis fiunt:uirgis ferreis tranfuerfis & ferreis arcubus fu rimentur. £>ect tabulas nolis imponere fuper arcus:has uirgas bipedes conflitues ferreis anebo/ ris colligatos capillo iter (e atque argilla fubatria coharentes ; 8c ita impemam te ftaceam fuperinducis. Deinde albani operis nitore decorabis. Poriumus et !i eo/ Hiberna xdi pendio (ludemus : hiberna aditicia balneis imponere :hinc & habitationi tep^ e fiaa balneis i fubmittimus:&: fundamenta lucramur.	^
ponere. Mal/ De malthis calidaria frigidaria.	T»	.
iha calidaria	Cire c5uenir:quomà de balneis loqmurtqu* funt malthtetcalio^t-^*
f	uel frigidarisejut fiquàdo i foliis (affa funt opa:poflit repéte fuccu.n*
Calidaria: cópofitio talis é. Picé dura ca:rà alba póderibj aqs : riupana picisliqda: totius pódens dimidia pattéitefìà minuta t lore calas oia fimul mi^ lundurasob ta c5fundes:& mdtuns curabis iferere.Aliter,-Hamoniacu remiffutn ficu ftupa picé liquida tundis m pilo:& iundluras oblinis. Aliter. Hàmoniacù & fulphut utruqj refolutù line uel infunde iundluns.Ité picé dura:caram alba &z hamoni/ acum fup remifTum fimul mnduns adlme:& cautere cunbta percurre. Ite flo/ rem calcis cù oleo mixtum uidtuns illine. Et caue ne mox aqua mittatur. Aliter* Sanguini taurino & oleo flore calas admifce.6d rimas comndionis obduato. Ite ficu & picem duram & orirei terias ficcas fimul tundes. His omnibus mndu ras diligenter adlines.Item maltha: frigidaria fangumem bubulum .-flore calcis fcoriam ferri pilo umuerfa contundis:& caroti mriar efficies: & curabis adlmire. Caroti inflat Item peuum LUefa<riu cribellato cineri admixtum fngida aqua inter nmas U/ Cribellatus benti(fialinatur)obfiriet*	..
anls‘	Depiririno.	T
I aqua copia eri:fufura balneas/debet piririna fufciperemt ibi forma Aquaria: mo/	t)s a^uarlis molis fine aialiu uel homm labore fruméta frigantur^
^ *	Demrirumentisagteriium.
m lata ceiiior Iuleus attollere:Didetes doiaoras laices pui<iLw..<»- ^ ^ Lupos .i.fer/ I arbore utamur & mte.Ité mefibrias uel foenanas ligoes lupos.i.ferrulas rulas manu/ briatas miores maiorefq3 ad méfurà cubituqbo faale é:qd p ferra fieri non p briatas*	refecando trunco arboris aut uitis interferi:acus per quas in pariinis ^arm-
Aguntur ^falces a tergo acutas atqj lunatas jcultellos ite curuos mmores: per nouelhs arboriba furculi aridi aut extantes facilius amputentur. Ite falacu/ as '5reuiffimas tribulatas quiba filice foieirms abfciderei Terrulas minores uuan/ V g3sruncones:quibusuepretaperfecjuimur:fecuresfimplicesueldolobratas;far cnnes ^ CU'Os U£l fimplices uel bicornes uel afaas m aduerfa parte referétes rari ros. Item Cauteres cauterescafìratona ferramentaatqjtófonaiuel quxad afaliu folétptinere medi Ocrea: cinam. Tunicas nero pellicias cu cuculis SC ocreas mamcafqj de pelli ba : qu* uel 1 ii^UIS uel m uepnbus rufhco operiet Sc uenatorio poffint elTe communes.
PALLADII RVTILII TAVRIAEMILIANI VIRI ILLVSTRIS DE ^HRVSTICA LIBERSECVNDVS. TITVLIMENSIS IANVARII Xpletis his qua: ad generale pertinent pr^ceptum:nunc operas Tuas fingu lis menfibus explicantes a menfé ianuario faciemus initium»
De ablaqueandis uitibus.	X	i*
De pratis abfhnendis in loris macris .	X	ii
De prolcindendis agris Sc fungendis boba uel arandi difriplina.	X	iii.
De hordeo galiatico ferendo.	•	X	ilii
De cicercula ferenda cumdifriplina fua.	'p	w
De uitia Teréda no ad pabulù fecàdù fed ad Teia redigéda cu difciplfa fua. T. vi De foenograco ferendo legendi feminis caufa cum difciplina fua. *	X. vu»
De herbo ferendo.	-p.	vili.
De farriendis frumentis & leguminibus cum difriplinis fuis ♦	X	ix.
De paftinandi generibus Se ferobibus uitium»	X.	x.
De tabulis uinearum.	X	xi.
De menfura pallini italica.	X.	xiì*
De fola & cado Se loco pangendis uineis congruenti: Se ea qua illuc pertinet di/ fciplina»	^	X, xiii.
De hortisn’n eodem de ladluca ferenda cum difciplina fua : item naflurcio fimilt ter 3C eruca ritem caulibus allio 3C ulpico.	X. xuii.
De pomis rineo de (orbo: de amygdalo.	*p
De nuce iuglande cum difriplinis fuis:de pomis tuberum:&: de cateris pomis: quorum difriplina fuis menfibus continetur.	X. xyì.
De lignandis aialibus:& lardi & pna^ cófeótóe ÓC echini & rapis. X. xyii De oleo myrtino.	ti.xviii
De uino myrrite.	ti.xix.
De oleo laurino»	ri.xx.
Delentifcinooleo»	ri.xxi»
De gallinarum partu ♦	ti. xxii
De cadenda materie.	ti.xxiii.
De horis.
Ablaqueare.
Excodicare.
Verfuraboù
MENSIS IANVARIVS 7
Deablaqueandisuitibus.oabUqueand*funi
uitesjquod itali excodicare appellat;id efì circa uitis co dicem dolabra terram diligenter apenre:6i purgatis 01/ bus uelut lacus efficere;ut folis teporibus 6c imbrito pr0 >	uocentur.
De pratis ab (linendis in locis macris.	T.	11 *
Prids aut marcis aut aridis locis prata iam purganda funt.^ a pecore » uindicanda.
De prolcindendis agris	jugendis bob^tuel aràdi difciplina»	T uu
Ingues 8C ficci agri profcindi Sc apparari iam podut.Sed boues melius p	collo q capite iunguntur ; quos ubi ad uerfura ueniunt; arator retineat»
& iugum propellat;ut eo^ colla refrigerentur.Sulcus àt in arationi a longior q centum uiginti pedum e fle non debet. Seruandu é ne inter Iuleos non
en ne mtoms ager aretur ;aut(quod raspe iitjpolt longas iiccitates lem imore pu* fus* Nà terra qus lutofa tradlatur i primordio;fertur toto anno non pdTe tradis ri.Qua: autem Cupra leuiter infufa efl 8c fubter ficca;fi tunc aretur; a (Teritur p triennium (lerilis ueri.Et ideo mediocriter ifufus ager ;ut neclutofus neq aridus fit profcindi debet. Si collis e(l;tranfuerfus per latera fulcetur ; qua: forma tunc feruanda efbcum femen accipiet.
De hordeo gallatico ferendo.	T.	iiiu
I clemens fuerit hyemhhordeum gallaticum quod graue Sc candidum f	ed;circa id.tanuariaf feramus locis temperatis.Odo modiis iugerum
complebitur#
De cicercula legenda.	?*■
Icercula menfe hoc feritur loco tato calo humido.Tres modii iugerum c	complent. Sed hoc genus feminis raro refpondetiquia decipitur auitro
uel (iccitate dum (Ioret;quod tunc prope neceffe e fi euenire»
De uicia ferenda cum difciplinafua.	T#	fn
Oc menfe ultimo colligendi feminis caufa non pabuli fecondi uiaa i h	tur.Iugerum fex modii occupant. Serenda efì in terra profetila pou
ram fecundam uel tertiam cum ros effe defierit : quem (èrre non pote Sed fiatim cooperienda eft ante nodem.Nam fi nuda manferitmodis humo/ re corrumpitur. Obferuandum efine ante uicefimamquintam lunam leta quia fic fatam limaces perfequuntur.
■' *• 1
VH«
De fòenogr^co ferendo»	TV
Genum grxcum i Italia colh'gédi femims caufa méfe latiuano ultio ck/ f	ca februarias kaf ferimus»Sex modii iugero fuffirient. Arandu é fpiffe
fed no alte-Nà fi plus q quattuor digitis obruatundifiFicile nafdtur*
Iccirco qdà mfmis aratris ^pfciffa prius terrà femàt:& farcubs flati fata coopiùt.
De herbo ferendo,	T*	vili,
Erbum feri Se hoc menfe nouiffimo potefl loco ficco ÓC macro, In iugero E quinqj modii feruntur*
De farriendis frumentis & leguminiba.	T»	ix» sarcu[anja
Oc menfe ferenis &ficasdiebD:dii gelicidio no é:funt farculanda fruy ^umenta E	menta,Quod opus pleriqj negant fieri deberejqa radices eo^ detegan
tur aut incidàtur:& necétur frigore fubfecuto»Mihi aut uidetur herbo fis loois tantu effe faciendu.Sed triricu & far farritur quattuor fòlio^ : hordeum qnq3 : faba 8C legumina cum fupra terrà quattuor digitis fuerint» Lupinus uero
fructum& maxima redditura:ut ad menfurà modii complédi frefa propemodù , ficut integra refpondeat,Si ficcas fegetes farculaueristaliqd cótta rubigine prx/ Sarculare fe/ flirifli:maximehordeumficcumfarietur,	^	getes»
De paflinandi generiba Se ferobiba uitium.	X *	x .
Affimi fieri nunc tempus efl. Quod fit triba genenbajaut terra i totum ^a^lnum * p	foffa aut fulcis aut fcrobib3»Terra tota debet effoduubi ager immudus
efl:ut filueflnba truncis & radiciba filiris uel herhaiv noxia^ fpatia libe rentur, Vbi auté muda: funt nouales : ferobibj paflinemus aut fulris * Sed fulris melius erit : qa humore ueiut in totù fpatia pafhnata tranfmittunt. Fiunt ergo fulci tanta longitudine;quantam deflinauens tabulae?latitudine pedum duo^
& Cernis uel trium : ita ut iumfti duo foffores defignatu linea fpatiu bidentiba p f fequantur altitudine trium uel duo^a & femis pedum»Deinde fi per hoies uinea colenda efl: tantum crudi foli relinquimus & fic alter fulcus iprimitur » Si uero arandae funt uinea:» v»uel»yi.pedu fpatia quae no funt fodiédaa medio relinqui/ mus*Quod fi ferobes fieri placeanfaciemus tribs pediba altas:duoba femis lataf tuba lógas* fiue fofforiba colatur uineta*feu boba:cade fpatia qua iter fulcos fut diifta.deruemus. Vitra tres uero pedes altius fodienda ferobes no funt: ne labo/ rent frigore farmenta:qua pangimus»Latera ferobiba aqiiter incifa fmtme obii qua uitis faucietur alte nitentiba ferramétis cu foffor icilbet* Pallino uero omne quod uerfabitur:trium uel duoi^ femis pedum altitudine terra uniuerfa fodiet.
In quo erit diligentiame crudu folii fraude occulta foffor includat.Quà ré fubi de cuflos mrga i' q pdiéta altitudis modus de ignatus eft:p fpatia qu^ fodmtur exploret/Radices oés Si purgaméta maxie rubi Si filias in fummu regeri fariar*
Qua cura in oi pofitionis genere 6£ ubique feruanda efl
De tabulis umearurru	T X1 *
Abulas ࣠p domini uoluntate uel loci ratione faciemus : fine integru Quaternaria t mge^ cótinétes: feu mediu:feuqternaria tabula:qua:quarta iuge« tabula*	pté quadrata confidet. Deméfurapafìmi.	T. xlU
Enfura paflini hac eft Jn tabula quadrata iugecali ut centeni otftcge/ m ni pedes per fingula latera dirigatur :q multiplicati trecétas uigitiqc/ Decempedae.	tU0£: decépedas qdratas p fpatiu oé cóplebut.Secùdum hunc nurne/
rum omnia que uoluens patinaretdifcuties.Decem & odo enim decempeu^ decies & odies fupputatte trecentas.xxiiii.explebunt.De quo exemplo docebe/ ris in maiore agri uel in minore menfura.
De folo Se calo de loco pangendis uineis congruenti : 6i ea qua* illuc pertinet difciplina.	T.
Ed folu uineis ponédis nec fpirTum nimis nec refolutu fit tamen refolu/ s	to fpximum :nec exile nec laetiffimu tamé lato proximu i nec cape (tre:
nec pceps : fed potius edito capo:nec ficcu nec uliginofù modice tame10 Via cotnflat fiduinec falfum nec ama^:quod uitiù fapore corrupto mna contriftat.Caiu me Calu. ibridu diocrisqualitatistepidùtamémagisqfrigidu:ficcùpotius q nimis imbridum» Sed ante oia uitis pcellas uetofqj iormidat. Ad pallinàdu rudes agros potius eli gamus uel maxime filueftres, Vltima còditio é eius loci:in quo fuerunt uetuf ^ uineta .Quod fi neceffitas coegerit: prius multis aratoiba exerceatur : ut abolitis radidbus prioris uinex Si omni earum cane Si fqualore depulib nouella uitis tu
glarea 5i cakulofus ager & mobiles lapidesci tamen hac oia glebis fe pinguiba milcuere)8C filex cui terra luppofita eftjquia frigidus eli Si humoris tenax :radi/ ces arlìate fitire non patitur Jté loca ad qus de cacumimba terra decurrit:uel ual les quas fluminu faturabit aggedio : fed hoc i his locis qua; gelu & nebulis ffefta effe no poffunt. Argiliofa terra comoda eO:argilla àt fola grauiter inimica:Si ex Siticulofus. tera clu* igeneraliba dixi.Nalocus q mnera uirgulta ^duxerit: uel uliginoius: uel fairus:uelamarus:uelfiticulofusSiaridusapprobatur, Niger fabulo Si ru/ beus utilis eh: fed cui fortis terra permixta eh.Carbunculus nifi hercoretur :m3 cras uineas reddit Jn rubrica difficilius comprehendunt:quis pohea nutriatur. Sed hoc genus terra: openbo immicu eff :qa paruo uel humore uel fole nimis ma Pi ' am cali ^e^at:auc dura eh,Maxime utile folti efkquod iter oés nimietates teperamcu/ -	/■ /x t tum teriebit:8i raro proximum q denfo fuerit.Plaga c$li uinea fpedare debet lo
Cis fdgidis meridiana: calidis feptétrionalé :tepidisorienté:fitamenauhros uCj-
meam i / euros regio non habeat inimicos, Quod fi hoc eh uitiù: melius i aquilonem
fauonium uineta dirigimus.Sed locus qui pahinandus eh:pnus ipedimentis » Si oiba elilis li ber et arbonba : ne poh calcatu afliduo terra effoffa folidetur. b ca pus eh :duoba lemis pediba pahinetur:fi diuus tnbi;collis proruptus,uu.ne cl/
frus tereadecurratmalìisueto duobus pedibus, Sed ager uligmofas : q huorès altius fofius erucftat (icut rauenatis foinnoa in amplius q in pedem femis efibdi aturJliud experimentis afllduis comprehendi : iiites melius prouenire; fi uel fìa tim fofTx teme uel non longe ante pangantuncum tumor paftini nondum repe frta foliditate fubfedit.Hxc quotai in faciendis fulcis 6C fcrobibus approbaui :ma xime ubi mediocris eft terra»
De hortis: i eo de lactuca : na flurcio eruca : cauliba tallio & ulpico*	T xuii
Enfe iàuano laduca feréda é uel decébmut pla'ta eius februario tràffe fri	ratur Jtéq; februario feritur : ut poffit aprili menfe tranfferri. Sed certa
eft eam toto ano bene feri : fi locus fit latus flercoratus irriguus » Anteq pangatur:radices eius refecemus aqualiter:& liqdo fimo liniamus:uel qua iam pan(^jEt panda funt:nudata latamen acdpiant. Amant fblum fubadum pingue humi dum fìercoratu. Inter has herbas manu euelédaénó farculo.Latior fit: il rara po natur mel cù producere incipiet caulé:eo leuiter inafo gleba prematur aut tefìa»
Candida fieri puta'tur:fi fluminis arena uel littoris frequenter fpargatur in me/ diasuS: coiledis ip& fbliis aligentur. Si uitio loci uel tpis uel feminis cito laduca durefcit:planta eius auulfa 6c denuo pofita teneritudine cófequetur. Ite multis femimbo códita nafcetur:fi caprini fìercons bacca fubula fubtiliter excauaueris:
6C in ea femé laduca naflurcii ocimi eruca radicis immiferis » Tunc inuolutam
fimo bacca terra optime culta breui fcrobe demerfens .Raphanus nititur in radi/
cem:extera femina in fummodaduca pariter mergente profiliunt finguloru fa/
pore feruato. Alii hoc ita a Aequantur. Auulfa laduca folia carpunt: qua radici
busiunda funt:& in eifdégradibo futculopandisprater raphanù feia fupradi Pandis
da deponunt:ac fimo adimunt: Sic obruta itet*' laduca pradido^: femmù cau
libo ambietur.Laduca dida é: q> abudatia ladis exuberet.Hoc méfe naflurciu Laduca un/
cóflat 3C ex oi tpe eé ponédudoco qliplacebit SC calojfimù no defideratdrfiore de.
^uis diligatitamé deefie nó curat. Si cu laduca feraturmafei fertur egregie. Et Naflurcium» nunc 8C méfibo qbo uolueris & locis temei fecere ml moreris. Hoc et méfe caulef & toto ano feri pofluntrfed melius aliis qbo aferiptum efl.Hoc etià mele allium & ulpicum bene feritur: fed allio alba terra proficiet.
De pomisu eo de forbo amygdalo nuce iuglade&exteris pomis, T- xv.
Ente lanuario februario & martio locis frigidis : calidis ueto odobri & . m	nouembri forba feruntur egregie ita : ut matura in fetninano ipa poma
pangantur.Ego expertus fum multas arbores ex pomis fponte pregeni q uancj0 plà tas : & in crefcendo & m ferendo extitifle foelices.Pla'tas etiam fi quis ponere .uo ^onédx.
luerit:habebit arbitrium:dummodo calidis locis menfe nouébri: temperatis ia/	^
nuano uel februario:frigidis martio inclinate difponat. Amat loca humida mfi/ tana & frigidis proxima: folum pinguiffimumteuiusindicium certiflimum fa/ cit:fi frequens ubicunq; nafcatur,Planta efl tranfferenda robuflior : ferebé defi derat altiorem fpatia largiora;utfquod illi prodeft)a uentis frequentibus agi/
tata grandefcat, Si uermes patietur infertas : qui in ea ruffi ac pilofi folét meaui
cuneus eius radiaba inferatur. Vel arca parte ultimam folla fadta cumulo inge/ Quomodo Ai cineris adaquatur. Menfe apnli forba inferuntur in fe i cydcneo in fpina alba forba feman; uel trunco uel cortice. Sorba feruantur hoc genere. Led:a duriora ac pofita :ubi
tur*
fius terra calcatur.Ite feda per partes liceantur in fele: & feruantur in uafcuhs iti hibernu ,Cu uoluerimus uti: aqua fetuéti macerata remrefamt fapore iucundo* Aliqui cum pediculis fuis uiridia leda lu'pendunt locis opacis &C bccis. Item ex Ex forbis ui/ f°rbis maturis ficut ex piris uinum fieri traditur & acetum. Alii forba in fapa alta nu dc acetum runtdmpoffeferuari*
De amygdalo*	T.	xyI' „
Mygdalus feritur ianuario 6C februario rite locis calidis odobri & nout. a	bri femine & piatis qua: de maiori radice tollunttir.Sed in hoc genere ar
boris n ihil utilius é ; q feminariu facere. Faciemus ergo alca pede uno. e Cacumina	mts areamrin qua obruemus amygdala non amplius.liii.digitis alta:ita ut cacu
amygdali fi/ mina figamus in terra fpatio inter fe binoiy pedu feparata.-Amant egiy dufu ficcd gamus*	calculotum catum calidifumù:qa matura florere confueuerunt.Ita flatuend^
funt arbores: ut ad meridiem fpedent. Cum in feminario adoleuennt: relidis ibi qua fpatio fufficiant planns:alias tràlFeremus méfe februario.Sed ipa amyg Mulfa mace/ dala ad ponendum 8c noua legamus & grandia .-qua antequà ponimus : pridie remus* aquata nimis mulfa maceremus:ne germen extinguatex multo meile mordaci/ tas. Alii prius fimo liquido p triduum nuces eas macerant. Deinde die & node effe patiunt in mulfa: fed qua fufpitionetn tantum poffit habef dulcedinis. Cu in lemmario amygdala difponimus: fi ficatas interceffit:ter in menfe rigemus : & Latamen*	herbis nafcétibD circufodièdo fape purgemus.Terra feminarii latamen debet ha
bere admixtum.Spatia inter arbores.xx.aut.xy.pediba dediffe fufficiat.Putan/ Àmarefcunt da eli nouembri menfe:ut fuperflua 6C arida & denfa tollamus.Seruanda funt a pecore:quia fi rodantur : amarefeunt. Circumfodi non debent quotiens f loree: quia inde f los eius excutitur* In uetuflate plus affert.Si ferax non eflnheda cu/ neum terebrata radice mergamus. Vel filicem fic inferamus:ut libro tegete clau datur.Locis frigidis:ubi metus eli de pruina. Martiahs dicit hoc remedio fubue/ mri anteq floreant.Radices nudantur:^: albi lapides tninutiffimi mixti arenis congeruntur.&: ubi iam tutum uidebitur ut debeant germinare: effofli iterum Fx amaris	^aPIC‘es fobmouentur.Teneras nuces amygdalus creabitfut dicit)fi ante florem
j i	radicibus ablaqueatis per dies aliquot calida aqua ingeratur. Ex amaris duiccs
fiunt: fi circùfolio fhpite triba digitis a radice fiat cauernatper quam noxium e fudet humorem. Vel mediuc truncus terebretur :& cuneus ligni melleoblitus i/
prìmac. nel fi circa radices fuillù fìercus affddas.amygdala ad legedù maturità
té iacee :cù fuerit (pollata corttctba. hsec fine cura hois feruàtur f Ioga, Si difficul
tercoriù dimittentcpaleis obruta cótinuorelaxabut.Ité decoriatajfiaqua mari/' £)ecoriata>
nalauemusautfalfa:&càdida fìunt8Cplurimaduràt.Menfedecébriuelfanua
tio circa idus amygdalus inferiturdocis uero frigidis 6c februario. Si tamen furcu
foscódiasanteq germinet:utiles funt:qde fumitate fumuturJnferuntur <Si(ub	amyg/
cortice & in trunco.Inferuntur in fe Qi in perfico.Graa alierunt naia amygdala aa[a fcnpta f
fcripta:fi aperta teda nucleum fanu tollas:Si in eo quod libet fenbas : Se iterum
luto <3i porcino ftercore inuolutum reponas*.
Denuceiuglande*
Vucem feremus extremo ianuario uel februario. Amat loca montana
n humida Si frigida plerunqj lapidosa. Potefl tamen Si locis tempatis iu
uante humore nutriri.Serenda ed nuciba fuis eo more quo Si amygda la feruntur Si iifdé menfibo.Siquas nouebri menfe difponis:aliquatenus in (ole ficcabisìut exiccetur noxium uirus humoris.Quas uero mefe ianuario uel febru	^
ario poGturus es:aqua fimplicipndie macerabis. Ponemus auttranfuerfas:ut a ,
tusid ed carina ipfa figatur in terra: Cacumen ipfum:cùpommusnuce:i aqkv	V.
nis pté dirigemus.Lapis fubter uel teda ponéda ed:ut radice no fimplicet : léd
repercufifa refpergat, latior fiet:fi fapius tranfferatur.In frigidis locis bima: in ca
lidis trima tràfferri debet.Radices plantaiyfficut in aliis arboribD folemusjin hoc
genere refecare no debes. Fimo bubulo ima planta tingenda é. Sed melius cinis
afperaatur i fcrobibjme calore dercoris aduratur.Et cinis creditur uel corticis te/
neritudmé pcurare uel fruétuù denfìtaté. Altis fcrobibadelecdatur pro arboris
magnitudinetSi defiderat iterualla maiora: quia dillicidiis folio^ (non pximis |iorum>
uel Cai generis nocebit arboribus.Debet aliquando circufodime caua fiat uitio fe
ned;utis.Canalis longus a fummo trunco ad imu debet excludi: ftc beneficio fo/
lis 5C uenti dure cuntiquie i putredine tràfibant.Sidura nux erit uel nodofa:cor
tex circucidendus erit:ut uitiu mali deducat humoris. Alii radicum {urna praei/	,
dunt. Alii terebrat* radici paiu de buxo imprimut uel cuprinudauum uel fer/ Cuprinus cla
reum. Si tarentinam facere uolueris : folam nucis carnem lana propter formicas uus*
obuolutam in feminario debebis obruere. Si ferentem iam in hoc genus uelis
mutaredexiuo per annum continuum ter rigabis in menfe.Cortex i nuce dimif/
fus maturitatis indiciù e:qualis debet Seponi.Nuces (eruantur uel paleis obru Quóferuàt.
tx uel arena: uel foli is fuis aridis: uel arca ex ligno fuo faeda indufse : ud capis
mixta qbus hanc uiciffitudinem reddunt:ut eis acredinem tollant;Martialis ex
pertum fe ainuirides nuces tamen liberatas putamimbus fuis meile demergriSe Acredo.
poft annum uindes efle.Se ipm mdita medicabile fieri:ut ex eo fada potio arte
rias curet Sf fauces Jnferitur ut plerique menfe februario in arbuto:fed melius in
trunco ut aliqui Si in fe.
De aliis pomis qua maxime per alios menfes feruntur .
Tuberes ife/	Oc menfe tuberes inferuntur cydoneo.Nunclocis temperatis perfico/
rutur cydóeo	h rum ofla ponuntur. Et inferitur eadem perficus in fe m amyg dalo m
Perficus	pruno:fed pruno armenia inferimus & pmcoqua.Nuc etiam prinus
inferenda eft antequa germinetiin fe &C perfico. Et cerafus opportune inferetur agrefìis.	.
De lignandis animalibusi&lardi & pernarum confezione ; Pechini: oc
rapis.
T.
xvi.
Alalia cara/
Oc menfe(ficut Columella dicit)maturi agni 6C ammalia omnia mino Zer fjpnétur	^ ra at<due maiora caraZere fignentur.Hoc tempore lardi echini falfi ra/
°	*'	porum condiendorum & pernarum iufìa confeZio efl.
Deoleomyrtino,	T	XVU'
, . . -	Oc menfe ex baccis myrti oleum conficies hoc modo. Vndam folior“
Vinu itipticu ^	per 0}ei libram unam mittes 8c per uncias.x.uiniueteris fìiptid emina
6C cum oleo bullire fàcies.Iccirco autem uino refpergentur follarne ^ gantur anteq decoquantur ♦
De uino myrtite.	T	xvu.
Tem eifdem baccis uinum myrtite fic fàcies.In uini ueteris feflarus ut/ i bicis.x.mittis grana myrti confraZa fefìarios urbicos.iii.qu^ fint. xix diebus mfufa.Poftea expreffis mvrti granis colabisi eo uino mediu croci fcrupulu &fciii unum fcrupulum mittis :& ex mellis optimi decem libris omnia temperabis.
De oleo laurino.	T	xix.
Lauri baccas	Tem ex lauri baccis oleum conficietur hoc modo.Lauri baccas qpluri/
bullire.	i mas & maturitate turgétes in aqua calida bullire facies: & ubi diu fer
buerint:olei q? ex fe dimiferint:fupematantis undam pennis ieuiter co/
gentibus in uala tranffundes.
De oleo ientifeinoi	T	xx.
Entimemi etiam olei matura cófeZio e:qua; fit taliter. Grana matura L létifd qplurima colligis:6c i una die ac noZe fupra fe aceruata eé patie ns.Deide fporta granis eifdé plena cuicuq? uafculo fupponis. Tue ex eo humore q def luxerit: fupnatans oleu lentifcinu ficut laurinu colhgetur.Me/ mento atfne rigore pofTit aflringijaqua calida fa:pe fuffundere.
De gallinarum partu.	T	xxi»
Aliina^ partus foecunditatem repetit hoc menfe poh brumalem & incipiunt ad educandos pullos oua fupponi.
De eidetici3 materie.	'jLf
Cxdécla ma	Oc etiam menfe cardenda materies é ad fabrica:cù luna decrefcit.&-r1^
teries.	h dica: uel pali faciendi.	De horis:	T	. xXl1*
Icmenfis in horarum (patio cum decembri menfe conuenit:quaru
h	fic menfura colligitur.
Hora
Hora»
Hora
Hora
Hora
Hora
Hora
Hora
Hora
Hora
Hora
♦i*	pedes	xxix»
;»ii»	pedes	xv«i»
♦iii»	pedes	xv»
♦iiii»	pedes	xii»
♦V»	pedes	X»
♦vi»	pedes	ix.
• 4 : ♦yu»	pedes	X.
*viu*	pedes	xii»
♦ix.	pedes	xv»
♦X.	pedes	xviii» , ^
♦xi»	pedes	XXIX»
Palladii rvtilii tavriaemiliani viri jllvstris de re
RVflica liber.iu»
Tituli menCs Februarii»
T.
T»
T»
T»
T»
T»
T.
»i»
ii»
iii»
iiii»
V»
vi» vii* T. viii*
De pratis feruandis 8C letamine faturandis»
De profcindendis collibus»
De fatione trimefiri»
De ferenda lenticula cudifcplra fuaa'té cicercula»
De ferendo cannabo.
De agris medica parandis»
De herbo ferendo»
De curandis uitibus & arboribus & hordeo gallatico ferendo De ponédis uieis paflio uel fcrobibo aut fulcis01 qua illucptiet difciplia.t.ix De arbufliuis uitibus & plantis arborum uitileraru ♦	T »
De umeis prouincialibus ♦
De putandis uineis communibus altis uel humilibus De putatione arbufti.
De prouincialibus uineis putandis»
De nouella putanda.
De propaginibus.
De infitionibus»
De inftituendis oliuetis.
De pomiferis & (patiis earum generale praceptum»
De fodiendis palandis 5c ligandis uineis uel iatandis arboribus & plantis circum
fodiendis»	T»
De rofis liliis croco uiolis conferendis »	T.
De lini femine ferendo.	T,
De Cannetis & afparagis & plantis falicum 8c genetta & feminaris
ir
T.
T.
T»
T»
T.
T.
T.
Ti.
T.
X»
xi»
xii*
xiii.
xiiii»
XV»
xvi»
xvii^
xviii»
xix»
XX»
xxi,
xxii»
an
Prata letami ne faturentur
Canabum»
xxy. xxyi» XX vii* XX Vili*
xxix*
XXX*
xxxi*
xxxii»
XXXlli*
xxxiiii*
myrti Si lauri,’ ::	T.	xxiii*
De hortis in eo de fepibus tde ladluca carduo naflurcio coriandro papauere ai lio ulpico i de fatureia cu difciplinarité cepullis fimiliter de aneto finaphde cauli/ bus cu difciplina fua:dc afparagistde malua méta foemculo padinaca cunela ca: rofolio beta porro cù difciplia fuarinula & colocafiis fimiliter, T. xxiiu« De pomisprimo de pirotde malo cydoneo filiqua moro auellana mixa cumdifciplinis fuis»	T.
De educatione porcoru *	T *
De uino myrtite aliter*	T *
De uite thyriaca»	T *
De uua fine granis*	T :
De uite nimis lachrymofa*	T*
De myrtinis alia cófedlio fecudum graxos»	T*
Vt propomata fponte nafcantur*	T♦
V t uitis botrioncs uarios ferat*	T*
De hortis*	T*
MENSIS FEBRVARIVS*De pratis femandis 8c latamfe faturàdis *T*I*
OC MENSE LOCIS TEMPERATIS PRATA incipietcufìod;ri:qu<Eprius(fi macra funt)fparfo latamie faturentur:quod eliciendum efl luna crefcente. Quato re h	centius fuent: tanto plus nutriendis herbis ualebit: q<f a
fuperiori pte fudatur:ut fuccus eius p totu poflit elabi. De profandendis collibus *	T*	U,
Oris tepidis aut fi clxmés tépus & ficcu fuerit : colles pm/ gues:uel hoc méfe profcinde* Defatoetrimefìri * T*	iu*
Oc menfe ferendu omne trimeOnu genus* h De ferenda lenticula rite cicercula*	T*	iiii*
Oc etià méfe lenticulam feres folo tenui ÒC refoluto uel etià pingui: fed h ficco maxime qa luxuria 8c humore cormpitur. Vfqj ad duodecima 1^ nà bene femfatur ;qua ut cito exeat atqj gràdefcat:pnus cu fimi aridi/ tate mifcéda é:atqj ubi ita reqeuerit.iiii.dieba aut, v.tuc fpargitur.Iuge^ modii unius femen iplebit.Hoc etia menfe cicercula feritur ricco Oc modo quo ante de/ fcripfi* De erendo cannabo ♦	T*
Oc menfe ultimo cannabum feris terra pigui flercorata rigua uel pl^ h	na atque humida ÒC altius fubadta ♦ In uno pede quadrato fex eiuld^
feminis grana ponuntur* De agris medica parandis. T* Jl‘ n	Vnc ager qui accepturus efl medicamjde cuius natura cu erit feréda.
dicemus: iteradus é : Oc purgatis lapidiba diligéter curadus. Et circa
tnam'as kal.fubadto ficut in hortis fole formad^ funt are* lat* pediba,x* long* pedibaquinquagitaita; uteisaquaminiftretur;&facilepoffintrùcarùTucm/ iecìo antiquo fìercore i aprile méfem referuentur parat*.
De herbo ferendo ♦	vii.
Oc meniétotoherbu adhuc Ièri potefliquiamartio ferédumnó é;ne h	pafìu fuo pecoribus noceat : ÓC boues reddat infanos .
De procurandis uitiba & arborifo:& hordeo gallatico ferédo.T. yiii ^.
Vnc pomis & uitiba uetus urina fi affundatur :&nuero frudluu prx/	Un/)
n	fìat Se fórm*:cui prodent;ut amurca mifceamus ifulfà maxie i oieis:	t Pomis«:
Sed hoc frigidioriba dieba anteq feruor incipiet.Etia nuchordeu galla/ ticù quod graue 3C càdidum efì : feretur locis frigidis circa martias kal.
Deponendis umeispafìmouelferobibusautfulcis;<5iomniqu* illue petti/
net difapìma.	rT*-/-	,	. .. lx', _
Oc menfe omnia genera pafìfati foli feu fula feu fcrobes uitiba coplea h	tur. Natura autem, uitis calum oé foltiqj fufìentat : fi genera cóuenien
ter aptentur Plano igitur folo fìatues ulte;cuius genuf nebulas fufìinet Se pruinas ;coiliba quod licataté durat 6d uétos.Pigui agro graciles atqj fcecun/ das:macro fèraces & fólidas;denfo ualidafatqj fródofas:frigido & nebulofo qu* hyeme celeri maturitate pr*ueniunt;aut qua; duris acinis inter caligines fecuri/ us florent mentofo flatui tenaces;calido grài tenerioris & humidi dicco eas qua: pluuias ferre non poffunt .Et ne m ulta d tcamus ; eligenda funt genera:qua: pro/ feffione uitioip fuorum cotraria loca diligunt his:m quibo durare n5 poterant.
Placida fané regio & ferena tuto genus oé fufcipiet. Vitium genera numerare no
attinet. Sed notum é maiores uuas pulchre fpeciei grani callofi & ficciores ad me Viperài cal
fami feraciffimas uero &, cutis tenerioris Se fapof nobilesmaxfe qua; citius de {0fj; acj m£{à+
fiorefcunt;uindemiiselle femandas.Locanaturaplerifq; uitibo mutant. Sol* Amine*.
amine* ubicunqj fint uiinum pulcherrimù reddunt.Calidu fìatu potiufq frigi/
dum fufìmebunt.De pingui ad macrum trafire no pofliint :nifi fìercus adiuue/
rit.Ha^ duo genera funt;maior Se minor.Sed minor melius defiorefeit & citius
iternodiis inioribo Se grano breuiore.Si arbori applicetunpigué terrà.fi colatur
i ordines : mediocrem defiderat. Imbres cóténit Se uentosmà maior fape uitiatur
in flore. Sùt Se apian* pr*cipu*.Satis efl genera ita dixifle.Induflrius uir pro
bata deligat;& terris talibus mandet ;qu* imitari eas poffint :unde fumuntur. j-)e q-
Sic merita fua qu*qj feruabit .Sed ulte uel arbore melius erit de exili ad pigué 0 /tJàfferre
tranf ferre. Nam fi a pingui terra ad folu exile tràfierint : utiles ede non poffunt. ^ 3
Eligenda funt farmeta qu* pangimus de mte mediarne^ de fumma neque de
ffima.v. uel.yi.géma^ {patio a ueteri (pcedétia ;qa no facile degenerat qu* d lo
cis taliba tràfierrutur. Sumàtur aùt de uite foecuda.Neqj putemus brachia effe
fertilia :qu* uuas fmgulas aut bfaspducutjfed qu* multa ubettate curua'tur.nà
pòt fetax uitis;feraciores i fe hfe macerias.Erit 6c hoc fignù fertilitatis;G de duro
aliquo loco fructu dtabit:fi fcetu ipleuent ramulos ex ima pte furgetes. Sed hoc figaispofitis p ufdemias c notadu. Ad pagédu nouellas palmes debet eligi duri i S urna f lagei f£ nlbil habes : & ueteris farméti : qa hoc putrefcente fa-pe corrù pitur. Su ma fla/ la repudie/ ge^a repudiemus ac furculos : q licet bono loco nati funt : tam é feracitate carae/ muC.	riit.Pipmarius q de duro nafaturjét fi attulerit frudius:p» frugifero no é ponen/
dus.In fuo eru locofoecudatur a matre:traflatus uero tenet rieniitatis uitiu quod nafcédi coditione fufcepit » Caput farmentucu deponitur :torquédù no é:nec ali Tortura ue / 4uo more uexandu.Nec demerfa penitus foecudiore pte quod Aerili proximu é: xatio eA:	fupra terras relinquatur. Deide ipa tortura uexatio é:&: ps ea de q radix prafu/
mituruniuria nulli fubiicienda é:cù q cótédere cogatur:anteq teneat. Pcnendaz fùt uites placidifdiebo ac tepidis.Curadùqj ne farméta fole urantur aut ueto:fed uel Aati ponatur:uel obruta referuentur.Hoc méfe ac deiceps toto uere uiea po néda é regionibo frigidis pluuiofis pinguibo capis & humidis prouiciis. Sit aute méfura farméti cubitus unus. Vbi piguis é natura terram : maiora iter uites Cpa/ tia reliquemus:ubi exilis agufla.Nulli itaqi in his umbo qs toto folo paAiato dif ponut:ternos pedes iter fingulas uites quoquouerfus dimittut. Sed hoc genere diuifionis in iugerali tabula pangentur tnamilia fexcéta farméta. Quod fi duos femifpedes inter uites relinq placuerit:i eadé tabula ponentur uites qnquemilia. qdrigent* feptuagita fex.Sed ad ponédii utimur hoc ordine .Linea feruatis his (patiis qu* placuerit cuAodire:cadidis lignis uel qbufcuqj notabimus.Tue tenfa p tabula linea in eis locis furculos uel calamos figemuf: ubi uitis unaqu*qj uétu ra é. Ita (patiu totius tabui* furculis cóplebitur ad nume^ uitiu futura^ . Atq; is q padlurus é:proiedta circa furculos iarmenta fine ullo errore deponet.Praterea non efl: uno genere uitiù oé paflinù cóferendù :ne annus iniquus generi fpé uin _	demi* totius extinguat. Et ideo qttuor aut qnqj eximii generis farméta pange/
labulatim. muf seq maxi'e expediet genera tabulati difpói:& decumàis diuidi nifi deterre/ at opis difficultas. Qcf fi efl;ueteres uieas fingulorù generi! furculis tabulati po terimus iferere.Et facile hocgéus colédi :quod é pulchrù atqj utile cófequemur Ita 8c maturitatis Se floris tpa qu* i aite diuerfa fùt:fuis poterimus opportuita tibus optier. Nec patuo coflabit:fi legatur maturitas cù acerbitate difpédiu:cu unius tépefliuà uidemià feq fit pmixta cruditate uiriofù : alterius feras maturità tes expecflare dànificù.Huic comodo adiicit :q? prò generù diuerfitate p gradus accedete u idemia mior oparù niierus eà potent expedire : & generati cèdere : ac melius puros fapores fine lueflamie alterius generis unaquteqj uia feruare. Hoc fi difficile uidebiturmó alias fimul cóferas:q qu* Se fapore Se flore Se maturità te coueniùt.Sed h*c i paftinis uel fulcis r5 entri fcrobibo uero p angulos.iiii* ^ méta deponis.Sed(utairerit Columellajuiaceà flercon mixtà fimul fparges : & (i exile foli fuerinpigué terrà fcrobi ifères uel aliunde porrata. Cu uero plantam uel maleolu difponimus :modice humido folo fed potius arido q lutofo duabus gémis ».upra terram reliétis farmenta ponemus obliqua:fic facilius cóprehédét.
" De arbuniuifmtiBus 8C piatis arboru ui’tifera^.	X* x*
Vod fi arbufiu te habere deled:atj piatita generofa uitis prxus in femi q	natio nutrire debebismtinde radicata trafferatur ad fcrobé; cui arbor Radicata uiV
inmncìa é. Seminarium uero dicimus axjue folTam tabulam pedum tis, duo^ femis altitudfe.In. haciquàp numero ponéda^ uitium uel qualiùcùcp pia ^tendis aut contrahis : bremffimo (patio difìantia iter fe farmenta depones*
Si uallis aut hume&us eli capus: triù gémam exceptis minutis quas habebit in/ fotus»Et ubi cóualuerit :hmcpoft biènni radicatas uites uel arbufculas tranffe/ ras * Quas cu depones in fcrobe :ad fingulas materias redigis:putatis omnibus Sfua: fcabra funt:curtatis etiam radicibus : (iquas potueris inuenire uexatas * In fcrobe auté ad arbufìù faciendum duas radicatas uites deponis: hoc (erutas ne fe in radice c5tingant»Sed lapides qnu ppelibra^ medios inter utràqj conditu es:& ipfas uites ad ferobis latera difereta coniunges .Mago afferit:fcrobé no pri/ mo anno effe coplendamffed fubfde coaequandam.Qua: res ulte faciet altius fu dere radices .Sed hoc aridis ^uinciis forte c5ueniat:humidis auté fata putrefiet recepto huoremifi dati terra cumuletur. Sed arbuda qui faciet : plantas arborii de his genenba ponat. Vel fi agro fuppetit abudantia : hif utatur : populo :ulmo: fraxino in montanis & afperis :in quibus ulmus minus lata e* Has etià Colu/ mella dicit: feminario debere nutriri. Mihi uidetur:^ nulla prouicia ed :qua no ex his quacuqj ("ponte producat.Plantas etià maiores de locis quibufcuqj tranfla tas uel eorum generu tnicos radicatos hoc tempore circa fcrobé uitis oportere c5 flitui.Sed fi ager frumentarius fuerit:ubi arbuda difponis :quad ragenos pedes inter arbores relinque:ut feri poffit :m exili autem uicenos .In fcrobe uero uitif ab arbore fua fefquipedif fpatio didare debebit.Nam uitifmultù fubieéta arbori incremento arborifopprimetur. Caueifetiam muniéda edaduerfum pecoril ap petétifiniurias:& arbori fua: protinus alliganda ed .Ed & aliud de tranffèrenda exarbudo uitecopendm.Fit exuimineparuacorbicula :qua:menfura pedif uel aliquanto minuf circini fpatio poflit ampledti.Hac ad arbore :cui uitif adharet fertur :& m profundi media parte pertunditur: quo far menti uirgam poffit ad/ mittere.Induco itaqj farmento uitis eiufde qua tranfferre difpóif:corbicula ipa ex aliq arborifpte fufpenditur:&: uiua terra repleatur:ut fatmentum terra poffit mcludnquod farmentù prius intorquetur .Ita exado annui temporif fpatio: far mentum quod claufum ed :radices creabit intra pradidà corbicula .Tue fub fu do corbis incifum radicatum fatmentum cù ipfa corbe portabitur ad loeu :quem mtiba arbudiuis dedinabis iplereubiq; obruitur circa arboris mantàdae radices.
Hoc genere eju^tu uolucns ninxicrLi uitiu tr^iteres fitte	prcdcdi^
De uineis prouincialibo.	X.	xi.
Ine^ in pmnciis multis genenb fiunt. Sed optimum genus ed : ubi Vinexpuki/ u	uitis uelut arbufcula dat breui crure fundata. Hac primo calamo iuua ales,
tur;donec folidet,Sed altior fefqpede eé no debet* Vbi robuda fuerit;
Viticula*
Focaneus»
Annotinos ungues cudo dù recide.
fola confidet * Aliud genus eduri quo canmVpIuribus arca difpofitfs ipfa uitis p cannas farmentis ligatis in orbiculos flecditur (e fequentes* Vltim* pofitionis ui/ tis ed jqux per terram proietta difcumbit.Hse omnes 8c fcrobibus ponuntur Si fulds» De putandis uineis in conuallibus altis uel humilibus,	T» xu*
Oc menfe locis frigidis aliquatenus Si temperatis uitium iuda puta/ h	tio.Sed ubi multa: funt uineatdiuidantur Si pars earum qux fepten
trionem refpiaet uerno putetur : alia pars aduerfa clamentionbus plagis refcindatur autùno,Sed in putatione femper nitamuriut uitis fiat in cru/ re robudiorme debili uiticula duo duramera feruemus, Auferenda flint lata in/ torta debilia malis locis nata farmenta. Focaneus etiam qui iter duo brachia me dius nafcitundebet abradi,Qui fi pinguitudine fua brachium quodcunqj p*0/ ximum debilitaueritrilli decifo ipfe fuccedat,Erit tamen optimi putatoris inferi/ us farmentum quod bono loco natum fuerit:reparanda uitis caufa femper tueri 8c ad unam uelduas gemmas relinquere Jn locis claimentioribus altius uitem li cebit expandere :in exilibus aut $ fluo fis aut decimis aut prccellofis humilior ed habenda,Locis pinguibus fingulis brachiis uitium bina flagella dimitte. Sed erit fapientis edimare uxm uitis, Nam qua: altius colitur :8c fóecunda ed J plus odio palmites habere nó debet :ita ut confememus femper in inferiore parte cu/ dodem , Circa crus quicquid nafatur:amputandumed:(i non defideret umea reuocari.Quod fi truncus uitis (ole aut pluuiis aut noxiis animalibus c cauatus pu. gamus quicquid ed mortuum plagafcp eas amurca linimus 6c terra : quodp derit aduenum pr^didta .Cortex etiam recifusSc pendens auite tollatur ; qua: res minorem fecem reddit in inno ♦IVIufciis mdettur ubicucjj repertus >Sed pia/ ga::quas in duro uitifaccipiet ; obliqua: 6C rotunda: ede debebunt,Decifis ficut fu pra dixi male natis ommbj 8C uetenLo nouelios &c frudtuariof feruas, Vngues ct cudodum ficcos 8c annotinos recide:& ornnia qu$ uetera uel fcabra reperief. Ha: qu$ altius coluntur ut in iugo uel pergula : ubi quattuor pediba fupra terra leuata: deterunt:quaterna brachia habeant. Si macra uidferit in fingulis brachi is fingula flagella dimittimus: fi pinguis bina. Sed prouidendum : nei una par te fint farmenta qua: feruas,Qiiod cum fit:uitiftanq fi fulgure tangatur :arelcit, Relinquéda fut farmenta neque arca durum neque i fummo :quia hac uelut p* pinaria minus afferunt:illa uitem nimietate fcetus onerant :6c longius ducut. Quate in medio loco fèruanda funt :qua tuemur.Plaga nó iuxta gemmam:^ aliquanto fuperius fiat:&: auertatur a gemma propter lachryma defluente.
De putatione arbudi.	T» xiii*
Itis qux in arbore collccatur:prima eius materia ad fecùdam uel tertia u	gemmam peidatur .Deinde ommba annis aliqd p ramos crefcer tubin
. de patiamur:unam materiam femp ad cacumen arboris dirigentef Sed qui fruótu uolut maximii:materiafpluref p ramof dimittant :q uinu me/ liuCt farmenta in cacumen extédut, Fortioriba ramif atboK: pluref materia * de/
k&oribus imponendo funt pauciores.Putandfi autem ratio talis eli ;ut 8c uetera
iartnenta quibus primi anni frudrus pependit : omnia recidantur; & noua circun
cifis capreolis 8c ramulis inutilibufdimittantur. Sed prouidendum é.-omniba an Omnibus an
nis uitem relolui ac religari ; quia refrigeratur. Ita formandi funt rami arborum nis uité refol/
vitiferarum ne alter fub alterius linea dirigatur ; fed loco pigui ulmus a terra cedo U1- ac reliaari,
pedibus:gracili uero lèptem fine ramo relinquenda é.In fbio rofido Se nebulofo
fami arborifm'tifera in orientem Se occidentem putatione dingàtunutlatera ua
cvafolisradiis membra totiusuitisoffendant .agédum eflautem:ut uitis fpif
•a von lit in arbore :& delicientibus primis arboribus fubfìituendx funt ali* * in
loco cliuofo humilius rami arborum feruandi funt ; in plano Se uligmofo altius
palmites ad arborem non duro uimine Iigenturme eos uinculum recidat aut at/
terat Hoc autem noueris:quia palmes quod extra ligaturam pendens habue/
fit; frudtu induet;quod infra ligaturam materi* fequentis armi deputabit.
De prouincialibusuineis putandis.	T.	xiiii
Ites quas prouinciali more uelut arbufculas flare dixnfi inflituere uelis u ramos a quattuor partibus his relinquesin eis brachiis farmenta p uitis poflibilitate feruabis .Vites autem qu* cannis in orbem cogatur lic putentunquemadmodum h* qu* nituntur ridicis aut palis.Ill* uero qu* fi/ ne aminiculis iacent;quod pro fola indigentia faciendum eft uel neceffitate pro uinci*:primo anno duas gemmas deinde plures habebunt. Sed huius generis uinea flricftius efl putanda. De nouella putanda,	T.	u xy*
Ouellam uité Columella dicit a primo anno ad una materiam eé for/ n mandam :nec recidenda totam : ficut itali* confuetudo efl. Anno fecun Nouella uitii do expleto quia uel intereant uitesin totùrecif*:uelinfcccundafarmé ta producànqu* amputato capite uelut pampinaria de duro coguntur exire;q/ re iuxta ipfam cómifTuram ueteris farmén una uel duas gémas relinquedas;q<J efl mento in uiticula fortiore feruandu;& fané excipiendam calamis nouella uel exiguis palis : ut tertio anno robufliores poflit accipere.Nam quadrima nouella ubi latum folum efhtres materias mento nutrire cogetur. Statim poli putatio/ nem farmenta decifa uineis & rubi & impedimentum foffons omne tollatur.
De propaginibus ♦	T.	XV1\
Oc etiam menfe propagad* funt uites. Sed uetus & exefa uinea : cu/ p h	jus duramenta longe procederunt(ut Columella dicit Jmergis meliuf t0Paomcs*
reparabitur t mfoffioe tonus corporis obruatur :quod agncol^ cer Merous ad. tum ed duplicete. Mergum dicimus quotiens uelut arcus fupra terram rclfqtur 6	^
alia parte uitis infoda.Namfut ait ColumellaXum tot* drat* funt;plunmis ra dicibus totius corporis fatigantur.Mergi uero pod bienium reciduntur in ea par te:qu* fupra ed :& in loco mdas uites relinquunt.Sed(ut agricola afferùtÌDofl bienium fi reci das : plet ucj mfirmas habét radices & repente imul pereunt.P De infitiombus.	^ *xyj,^
kk
Infitionù gc/ nera*
Serratura*
Cófiderater*
Gallica tere/ bra*
Ramus (ucci dus*
Oc menfe calidis SC apricis locis optime celebratur infitio;qua: fit tri/ b	bus generibus* Sed ex his duo nunc fieri poffunt : tertium referuatur
sfiati * Sunt autem genera inferendi hac aut fub cortice :aut in truco aut empialiro, Inferemus ergo fic arborem uel ramum in loco qui nitidus efi : & fine cicatrice:ferra recidemus non lafo cortice*Polì ferraturam plagam ferrame/ tis acutis incidamus.Inde quafi cuneum tenuem fereum uel olleum maxie leo/ ninum inter corticem Sc lignu tribus prope digitis confideranter deponimus: ne corticis fafcia diffipetur:&: in eum modum fubdudo cuneo:li:atim furculu mer gimus una pte decifum falua medulla & cortice partis alterius:qui fupta arbore fex uel odo digitis emineat, Duos uel tres uel plures furculos pro trua qualità/ te confhtuimus:quaternis digitis uel amplius inter eos fpatium relinquemus^ Tunc iunco aut ulmo aut uimine ftringimus:& fuper lutum mufco tedum poe mus :ac ligabimus:ut quattuor digitis fuper lutum poflit furculus eminere,p e rofqj deledat fìndum primo fedte arbòris truncum uinculis altioribus i medio findere: Sc ibi furculos ex utraqj parte rafos in modum cunei:ut integra ut me/ dulia demergere pramiflo ante cuneolo : quo iubdudo depofitus furculus rede unte in plagam materia poffit alinngi,Sed hoc utruqj genus uernum eif: 5w ut crefcente luna:ubi incipit gemma arborum turgefcere.Surculi autem quim ie/ rendi funt:Gnt nouelli fertiles nodoli de nouo nati ab orientali arboris parte deci fi crafTitudine digiti minoris bifurci uel trifurci gemmis pluribus uberati,Si arbo rem minorem defiderabifinferererin qua fine dubio meliora incrementa proueni unt : circa terram feccato: Sc quod melius eft: furculos inter lignum corticemq; depone*tuftc flringe. Quidam rafum ex utraqj parte furculu conuenientem foli ditati arboris inferendas fic in medio deponunt : ut cortex furculi undiqj cortici ar boris reddatur squalis,Sed in nouelia arbore terra mota ufq; ad ip.um infitu coi ligatur:qux eam res a uento 8C calore defendat. Mihi afieruit diligens agricola: omne infitum fine dubio comprehendere:fi depofitis furculis uifcù nó tempera/ tum in ipfa plaga pariter mergamus : quafi glutio quodam fuccos materis utri/ ufq:mixturu.Deemplaflratione fuo méfedicemus.Quartu genus Columella fic rettulit. Gallica terebra ufque ad medulla arbore peforanda:plaga interius le uiter inclinata, Ibi edu&o omni fcobe:uitem uel tamil ad modù foraminis im/ preffi delibratum :fuccidum tamen & burnente Aride imprimi una aut duaba gemmis foris relidis ,Tunc argilla 8c mufco locù diligenter operiri Jta & uites i ulmo inferi pofTe comiflas.Hifpanus quidam mihi hoc genus infitionis offodu-quod ex perfico fe afferebat expertum,Saliciframù brachii craffìtudine folidu Io gii cubitis duobj aut amplius terebrari iuffit i medio :& plantam pfici in eodé lo co in quo confiftitjfpoliatà ramis oibuffolo capite relido per ipfum faligni mau/ brìi foramen induci.Tunc eudé falicis ramù terra capite utroque demerfoun at: cus fimilitudinem debere curuari : forame luto mufco uinculis ff tingi, Anno inde exempto :ubi ifia medulla falicis caput pianta fic cohalerit : ut unitas ii*-
duobus mixta cotponb us : plantam fubter incidi atgj tran^em.*8i aggerari terra; Perfici pom Sfu^ arcu Calicis cu perfici cacumine poffit operire, Hmc perfici poma fine offibus fine offiba. ^afd.Sed hoc locis humidis conuenire uel nguisiSd Calices aquationibus adiuua das:ut & natura ligni uigeatjqux delecflatur humore;& fuperfluenté copii Cuc C1 graminibus minirtret alienis «
De inftituendis oliuetis.	T.	xviii*
Oc méfe locis teperatisifìituemus oliueta;qua uel pafh’nis cóferéda h	fut; ut extremas circa decimanti tabulas cingat;uel fiiù locutenebut.
Si ponut f pali io; radicata: piata decifis capitiba & brachiis 86 i trucu redatfls ufqj ad méfura cubitis unius 56 palmi i fermato terra foflfa defigantur; locù palo antea deprimente hordei grana fubtetiaciatur;86 amputetur his qcqd putridi irmentum fuerit aut arentis tunc capita earum luto uelentur 36 mu/
Ceo ; ulmeis uinculis uel tenacibus quibufcuq? coftricfta ; fed maxirnu beneficium efhut proficiat incremento : fi rubrica partes notentur ; quibus obuerfa: ileterunt & contra eas limili ratione ponantur.Sint a fe difcreta: pedibus, xy*ueLxx* Ofs fubinde circa eas herba uellatur :86 quotiens fe imber ifuderit jbreuiltimis ac fre quentiffitnis folfioibus follicitentur.Et fubinde dudda a trunco terra atq; permix ta in aliquato altiores cumulos congeratur. Quod fi oliuetù fuo loco facere uo/ lueris: hac genera terram fequens, Terram cui mixta fit glarea: aut cretam fabu Ionis coniumftione relolutam aut pingue fabulone aut terrà natura; denfioris 66 humidas.Creta figuli omnino repudiàda eft 86 uliginofa:& in qua femper huor affi Hit :& fabulo macer 36 nuda glarea,Quàuis eni coprehédat m5 conualefcit.
Pote fi feri:& ubi arbutus aut ilex fleterat,Nam cerrus 56 afculus excifa radices noxias relinquitiquaru uirus oleam necat. Locis a:fluofis feptentrionali colle: fii gidis meridiano gaudet. Mediis cliuis delebatur. Neqj imu loca neqj arduù pa/ gacca^ 'us
cominia:& exterae quas nomiate no attinet.Paufia tamen oleu quod reddit:dii uiride eli optimu. Sed cito uetuflate corrupitur. Optimu licinia dat plurimum «V *, fergia. Sed de his hac generaliter prxcepifle fufficiet ; maiores baccas nbo: mino/	ln®res ac/
res oleo profuturas,Si frumentarius ager efhquem conferimus olmeto ; quadra CZ ° 20 genis inter fe pedibus difient:fi macer quinis .Melius faciemus:fi ordines i fauo nium dirigamus, Cd deponentur in ferobes ficcas conflituantur quaternis pedi/ bus folTas.Glarea etià ubi lapides defuerint:mifceatur 66 Oercus. Si claufus lo/ cus efl; modice fupra terram qua ponuntur:emineant,Si pecora formidantur:
natium faciendum eflud efl tabula effoflafficut fuperiuf dixi:utibi (ficut Colu mella dicitjrami ferra incifi in modum fefquipedalem deponantur. Inde pofl q» quénium poterit ualida planta tranffem :& locis frigidis hoc ménfe plantari.
kk ii
Scio plerofqjjquod fadlius àtq? utilius eft: radices oleam iqu* in filuis plerumj funtiaut i lods defertisjin cubitale menfuram reafas aut in feminario fi placue ritiaut in oliueto Colere dìfponere:& admixtióe fìercoris adiuuare » Quare pro/ ueniet : ut ex unius arboris radicibus numerofa planta nafcatur *
De pomiferis & fpatiis ea^: generale prscceptù. T» xix»
Tiam pomiferas arbores poflumusin pafh'nis a jfèptétrionali regio6 Pomariù 1	C difponereide quibus figillatim dicemus:qua fpecialiter funt tenenda
Nà pomis eadem cóuenit terra : quaz uitibus » Scrobes auté maiores facies : ut materi* pfis & frudui.Si pomariù facies jinter ordines tricenos pedes relinques.Piatas flatues radicatas.quod é melius feruabisme cacumina aut ma nu fradìa aut erofano crefcant. Vnùquéqjordinem fuo generedeputabisine in firmae a ualentioriba opprimatur. Piatas fimiliter notabimus : ut ipfis quibus fte terat cardinibus:opponamus. Decimo ficco &: exili f piami pingue & humidum tranfferemus. Si truncos ponere uoiueris; fupra terrà prope tribus pedibus eri/ _	.	.. gantur. Vbi duas in una ferobe plantas deponisicauendu efl ; ne fe contingant:
Feraciores	nam uermibus interibunt,Sedfut Columella dicit)feraciores funt : qu* femini/
nuciba ponùt bus:hoc eO nucibu fuis:q quae plantis ponuntur aut ramis* Vbi regio ficcior é: Aquationes ♦ aquationibus adiuuentur*
De fodiendis plantis & ligandis uitibustuel l*tandis arboribus* T* xx.
nc locis maritimis 6c calidis fodiend* funt uitef. Vel(fi hac puincix n	cqnfuetudo efl ^exarandae; & in eifdem locis palanda : aut ligàda fùt
uinea priufq gemma ^pcedat : cuius concurfione uel attritu incurritur grandedifpendiù.Nùc oleacateraqj arbores latamé aedpiuntdecrefcételuna* Sufficiet aùt maiori arbori ueges una:minori media : ita ut fubduda a radiabo terra & fimo pmixta reuocetur*Tempore hoc fiqua fùt in feminariis plàta:circù fodienda funt 6c amputandi eis rami fuperflui: uel radicula quas circa in fupe/ riore parte miferunt*
De rofis:liliis:croco:uiolis conferendis»	T*	xxi.
Semina rofa/	Oc menfe rofaria c5feremus:qua fulco breuiflimo aut ferobibus po/
rum ^	h	n éda funt : uel uirgultis uel et femine. Semina aùt rofa^z no putemus
medios flofculos efle aurei coloris:quos rofa ferunt. Sed baccas nutri untiqsinbreuiflimi piri fimilitudme plenas femimbopofl uindemià reddùtm^ turas;qua^ tamé maturitas ex colore fufeo & mollitie poterit aflimari.Siqua et funt antiqua rofaria : hoc tpedrcù fodiuntur farculis uel dolabris: & ariditas uni - -	uerfa recidatur.Nunc &: qua rara funtipoflunt duefla uirgai^ ^pagine reparari»
i ro am tem Si rqfam tépius habere uoiueris:duobus palmis ab ea in gytu fodies:& aq calida ponuSj a e/ bis rigabis in die, ISSunc &: lilio^, bulbos ponemus : uel lilia ante habita farnemus rf	diligétiame oculos circa radice nafcentes Sc minores bulbulos fauriemus»
Bulbuli Ulio/ g a matre fubtradriatq; i alios digefli’ ordines noua lilieta formabùt * Ite uioU^
cum*	piata 8C croci bulbi ferendi funt:uel fubtiliterffi fuerant ante) fodiendi*
ulieta/
De lini feihine ferendo*
t:
xxiu
Odmenfe aliqui lini femen lieto folo in iugerum, x,modios (parpunt:
Se lina confequuntur exilia,
De cannetis & plantis falicumuelgeneftx,	T,	xxiiù
Empore hoc canneta ponéda funt fad:is breuiffimis fcrobibus Se ocu/ Canneta, t	lis cannai^ p Cingulas ferobes obrutis : q femipedis fpatio inter fe difta
re debebùt, Sicaiids Se ficca; puincia: Audemus: ualles humidas uel irriguas opus eft deputare cannetis,Si frigida regio édocis mediis mflituàtur fed Afparapi fucco uiiìa^ Tubditis. Inter hxc afpago^ et femina Ipargere pofTumus:ut mix/	^	^ '
ta nafeàtur: qa Se afparagi coluntur & inceduntur hoc mo quo cana:, Sed fi fut antiqua canneta:hoc tpe farriétur:red(is qua: in radice purgada funt : id eft pu/ tribus male porrectis:«Si fi qua gignédi oculos no habebut, Nunc falicis plantas & omniu generutqua; arbuflo applicàda; fut:uel genefìa: ubi deerit:ohruemus*
Ex baccis ét myrti SC lauri feminaria faciemus: uel fi fuerant: excolemus.
De hortis.	T.	xxiiii.
Irca idus februarias fepes horto^ ex congedo in fumba fpina^ femine c	faciend* funt: ficut dicitu é cu de munimine loqueremur hortof^, Ite
gra'ci dicut de grofla rubi uirga fieri debere particulas ; 8C palmanba fcrobibus obrui: & quotidieCdonec frondeant)foffione Se rigatione nutriti . Hoc menfe lactuca feritur:ut pofiit aprili menfe tranfferri. Item carduus feritur Se na fturciu Se coriandrù Se papauer ficut menfe nouébri:5d allium uel ulpicu. Nuc Cepullas fez fatureia fetitur pingui agro no fìercorato fed aprico: uel melius mari pximo : Se ris. cu cepullis mixta feminatur.Hoc ét menfe cepullas feris:frd cófìat Se uere Se au Capitulu ce/ tunoeé feminandas.	Si femé eius feueris t in caput crefcit: & minus redditm pulla:
femine. Si capitulu ponasnpfum macefcit:«S: multa femé eduat,Terra cepx de fiderant pingue uehementer fubaéta irrigua flercoratà.Ibi areas faciemus oibus herbis Se ra dice purgatas.Seremus placido Se fereno die: maxie auffro uel euro fiàtiba.Si minuente luna feratur: tenues Se acriores fpuemut: fi crefcéte robufbe SC faporis humedti.Rarius fùt ponéda:runcàda: ac farculàda funt fapius.Si ca pita uoiuerimus hìs eé maiora:folia oia debemus auferre:6i fic fuccus ad inferio ra cogetur. De qba uero femina colligéda funtn'uuétur àminiculis:ubi caulé cce/ perit excitare.Cù niger color feminis fuerit:pferut maturitatis indicia. Vellendi funt talli adhuc femificci cu femine 6e fic in fole ficcàdi.Hoc méfe anetù feres lo/ cis frigidis.Oém cali flatu patitunfed tepidiore latatur.Rigetur : fi fe imber ab/ Veiledi talli. fìineat:feratur rarius. Aliq femé eius no obmut:opinàtes q, a nulla aue tàoatur Nuc Se finapi ferere poffumus ♦ Hoc ét menfe caules feremustq Se toto anno feri Caules, poffunt.Solfi pingue Se fatis fubaétfi diligfit:arena Se glareà timent:fabuioe Se arenis no delectàturmifi pennis unda fuccurrat, Oém cali fìatfi caulis patitur: frigida magis.Cotra aulirli pofiti citius lerfit:cotra feptétrionem fenus.Sed hic Se fàpore caulis uincit Se robore, Giuis deledatur: Se ideo ponenda funt pianta
Kk ni
Nitrii feruat uirorum
Menta*
C^refolìum»
Beta*
Porrus.
Sectilis*
Capitatus
Colocafia:
bulbi
Citreta tegù/ tuta frigore.
p puluinos areali.Gaudet flercore SC farcuIatione.Rarius pofitus coualelcit. Ce lerius contar uirore feruato: fi dum efì triù uel quattuor folio^ nitrum tritu eri/ bello defup fpargas:& fpecié pruina: canéris imitetur.Columella dicit plàta^ ra dices alga marma iuoluédas feruanda: mriditatis cà fimo fimul adharcte* Pone da: funt piàtx maioris mcremétiiqa licet fenus comphédatjfcrnores fiét. Si hy/ ems é: tepido ià diedi ailìasicu fol m uefpera declinatur: piata pagéda é. Vafìior fiet fi terra opiatur affidue.Semé bramea: uetufìù mutatur in rapa ♦ Hoc menfe poO idus fpongias afpago^ uel nouas formare incipiemus ex femineiuel antiqs ponemus. Mihi et iiiud utile uidetur ac diligés : ut afpagi agreflis radices plurias in unù loca cógeramus cultù uel certe faxofù;qu$ flatim frudù détex loco:qui aliud mi aiebat.& has annis oibus incedamus i fcopisiut frudus frequétior fur gat ÒC iortior.Hoc aùt genus e fapore iucundius.Nunc et malua feri pót* Méta quoqj fere pletis uel radicibus loco humido uel circa aquas. Apricù folii nec pin/ gue nec flercoratù defiderat Hoc méfe fceniculii feres loco aprico & maxfe faxo/ fo.feritur primo uere.Pafìinaca Se lemine ponetur 6c piatis loco pigui: foiuto ai/ tius paflinato:rara llacues:ut robur accipiat. Cunela ét nuc fentur:&: colitur eo more quo alliti uel cepulla. Nunc carefoliù locis frigidis poft idus feratur* deiide rat agrii laetu humidu Ptercoratu. Hoc méfe beta feremus :quauis polfit Si tota aliate feminari. Amat agm putrem humidu locum.Tranfferéda é quattuor aut quinqj ioliorti radiabo fimo recenti oblitis. Amat frequéter effodi: & multo lier/ cote faturan. Hoc menfe porrus ferendus.qué fi ledile uelis: poli duos mefes q fatus eli:poteris defecare manente in areis fuis:quis aderat Columella ét fedi/ uum diutius duratura meiioréq? fi tran{feratur:& quotiens fecabitunaqua iuue tur SC liercore.Si capiratù facere uelis:quod uere feueris:cdobri menfe tranffer/ re debebis. Serendus é loco Isto & maxfe campeliri:area plana paftinata alte 6C diu fubada & liercorata.Si fediuum ueiis:fpiirms,ficapitatù rarius feris. Sar/ culo frequentandus eli & herbis liberandus. Cum digiti craffitudmem habuerit a media parte praei fis foliis & truncatis radicibus tranfferatur. oblitus fimo liqui do quaternis uel quinis digitis feparetur.Cum radices aget:modice comprehen/ dendus & alleuandus eli farculomt fufpenfus a terra quod fpatii uacuum fubter muenerincapitis ualittate cogatur implere. Item plura femina in unum ligata fi depofueris:grandis porrus nafcetur ex omnibus. Item fi capitieius rapa femen immitas fine ferropangas:multum fertur increfcere.Melius fi frequenter hoc facias. Hoc menfe inula feritur : quo canneta ponuntur. Seritur oculis ficut cala/ mi:quos abfeindere 8c terra leuiter debemus obruere terra foria & fubada exci/ tatis ad lineam bulbmis: quibus eius oculos oportetinfodere:trium pedum in/ terfefpatio feparantur. Hoc menfe colocafia bulbos ponemus. Amant humi/ dum locum pinguem maxime irriguum . Circa fontes latantur & nues:nec de foli qualitate curant: fi perpetuo foueantur humore, Frondere prope femper p° funti fi tanquam citreta tegumentis defendantur a frigore,Hoc menfe ciminun*
& anifum feritur loco bene fubaéto: 8C cui letamenad mìlceas, Quod fatum ef!; berbis purgetur aflidue.
De pomis Se primo de piro»	T»	xxv+
Latitas pirorum méfe februario locis frigidis ponemus:calidis uero no p	uembri, Sed menfe nouembri pira locis tepidis conferenda funt: ut folo
iuuentur irriguorita & florem plurimum proferent:^ magnitudinem pomi turgentis acerent,Nafci tamen tali folo maxime diligunt:quali uineas di ximus conuenire. Sed Ixto folo & ualidas arbores Sc fru&us plurimos cofeque/ mur.Lapidofi generis pira uitium mutare credutur:fi terris mollibus coferatur*
Sed pirum plantis ferere ppe tardus euentus é;tamé qbo hoc placuit:ut femina generofa nihil fibi de agretti afpitate pmifceant:plantas bimas aut trimas eo mo Firo^ re quo olea: ponunturrradicatas magnis fcrobibusponantfupra terram tnbaah tas uei quattuor pedibus*Quarum dedfa cacumina argilla mixta mufeus debet operirefNam fiquis pirorum femen afpergac mafei quidem necefie efl originem fuam refouente natura:cuius stternitati nulla tarditas por caufare fattidiù * Sed homini hoc fpeettare longinquu é.cù &: fero uemant:& degeneris nobilitate de/
pfantis fuis feruntundulcediné ac teneritudine feruant:diu tamé feruata no du
rant:in!ita uero mora tpis futtinebut* Spatia iter piros,xxx,pedum menfura di
fcernat.Genus hoc arborisCut proficiatjfrequentt humore SC affiduis foffionibus
eft colend um ufqueacleoiut tempore quo florere confueuitmihil perditura cre/
datur de flore prolato: fi eam tunc foffor adiuuerit.Multum profias:fi fteried:o Litamen bu
anno qualelibet letamen adiungas. Sed bubuiù fpifla Sc grauia poma generat, bulum.
Aliqui cinerem mifcét:credétes hic contrahi pomis argutos fapores.Generu ua/
rietates exequi fuperuacuum puto, cum in ponendis uel excolendis nulla fit di/
ttantia. Si languida arbor eft piri ; uel ablaqueat* radicem terebras : SC ibi ligneu ^ uermes
palum deprimis .Vel in trunco fimiliter terebrato ex theda cuneum figis. Vel fi narcantur m
hoc defit ex quercu.Vermes eius arboris Sc nati necantur: Sc nafei prohibentur: ^ •
radicibus felle taurino frequenter mfufis.Item feces uini ueteris recentes fi radici ^ir°*
bus affundantur per triduum: diurnis arbores in floribus laborare non faciunt, r -j r •
Si lapidofa pitus eft:ab extremis radicibus terram priorem leuabis : SC fecernes LaPld0 a
omnes lapiUos:quibus diligenter remotis alteram terram cribro cretam in loco mS*
eius infundis.fed hoc proderit fi rigare non cettas.Menfe februario &C martio pi/
rus inferitur more quo dicttum eft:cum de infitione loqueremur : fub cortice Sc i
trunco. In feritur autem piro agretti malo: ut nonulli amygdalo Sc fpm*:ut Vir IrKcntur P1
giliusorno SC fraxino & cydoneo;utaliq Se punico:fed fitto ligno.Surculus pi/ ruS
ri qui inferitur ante folftitiù :àniculus elle debetpriufq figaturjfoliis Sc oi te/
nera parte priuari.Poftfolttitid uero eu figisrquifummum germen inclufit.Pi/	.
rus omni genere inferitur*Ordienda ^unt pira ita:die placido decrefcente luna Gondieaapi
a uicefima fecunda ufqj ad odaimm.Hadem poma ficca 6C manu leda bora a e cunda in qntam uel a feptima f dedmà a caducis diligéter eleda ftegra 8c prope dura 8c aliquanto uiridia i picato uafe daudutur,quod opculo tegitur	deor/
fum os eius inclinatur:atqj obruitur i eo loco:circa qué perénis aqua decurrit» Ite qu$ dura funt i carne 8c cutejprius f aceruo pofitajubi fe mollire coeperintjin uas fidile lene codum picatùqj ponuturtSi opculo fupueniéte gypfantur ♦ V as Pira inter d ^reui fcr°be tegitur i eo loco, q quotidie l'ole tagatur.Plurimi pira obruta iter pa leas ° leas aut frumenta feruarunt ; Aiti fiatim leda cum tenaciba fuis picatis urceis co diderunt:&: oribus uafculo^:gypfouelpiceclaufis ipfa fubdiuo obmta fabuloe texerunt» Alii pira qua: fe non contingerent:ì melle feruarunt» Ite pira diuifa oC purgata granis i fole ficcantur» Aiiq aqua falfam:cù coepit undare calefadaidif/
fa manere patiùtur.Pofl i aq pura biduo macerant,Deide in fapa uel palio uel dulci uino merfa cuftodiunt*	Vinum piri & acetum,
Vinum de pi	Inum de piris fit:fi contufa & facco rarifiimo condita ponderibus com/
ris.Acetum »	u	pnmdtur aut pralo.Hyeme durat:fed prima acefcit allate,Acetum &
fit de piris, Pira filueflria uel afperi generis matura in cumulo referua/ tur per triduum,Deinde mittuntur in uafcuio:cui fontana aut plumalis aqua mifcetunSi opertum uas per.xxx,dies relinquitur : acfubmde quanta fublatu fuerit aceti ad ufum: tantu redditur aqua ad reparationem.
Liquamen ex piris»
Iquamé de piris caflimóiale fic fiet.Pira maturifiima cu fale calcantuf Liquamen ca j	itegro» Vbi carnes eo^ fuerit refoiuta:uei f cupellis uel i uafcuiis fidili
iximoniale»	^ picatls c5dtutur»Pol méfèm tertiu fufpéfa ea carnes liquore dimit
tunt faporis iucudi:fed coloris albiduli»Circa hoc illud pdentiut tpe quo faliun tur:pro aliqua pte uina nigella pmifceas»	De malo»
Enfe februario & martio mala feramus : fi calida & ficcaregioneodo/ m bri Si nouembri» Eorum plura lunt genera : qu a numerare iuperfluu eft » Amant pingue ac latum folum : 6C cui humorem non tam riga/ tio q natura fuppeditet» Et fi in arena uel argilla fibrigationibus adiuuetur » Montanis locis debent ad meridiem uerfa confhtui» Et frigido folo proueniunt Poma uermi ^ c®li tapor adiuuent.necin afperis 6c humedis fedem recufant» Macrum & culofa&ca/ andum folum poma uermiculofa efficit & caduca» Seruntur omni genere fi/ duca»	cut piri» Neque exarari neque effodi defiderant»Iccirco eis magis prata conue/
niunt» Stercus ouillum tantum non exigunt quidem: fed libenter affumunti uel fi cineris pulueres mifceatur» Amant modeflas rigationes»Putatio illis apta Radici inie/	; ^ maxime ut ar^a & male nata tollitur. Citius fenefcit hxc arbor : SC in ^/
duslaois do nec^ute regenerat» Si caduca funt pomajfiffie radici lapis iniedus poma retine/ ma retfebit ^itJLacettx uiridis felle fi tangantur cacumina :non putrefdt» Vermes eius fui 0
ftercore mixto humans urins àut felle bubulo extinguuntm.Qui fiplures arcà arborem funtjsreo fcalpro femel rafi non ultra nafcentur^Qus rara funtjbubu/
Ium ftercus obducat.Si fpifla poma ramos onerabunt:interlegenda funt qusgj Poma interle
uitiofa:ut alimentum csteris fuccus aquiparet:&: generofis abundantiam mini géda mtiofa.
flret:quam numerofa utilitate perdebat. Malus omni generi inferi potefì quo pi °
rus. Menfe februario martio & aliis quibus pirus infentur:in malon pironipi/
tJojprunoiforboiperficojpIatanojpopuIojfahce.Diligenter legenda funt mala: p^a[us
qus uolumus cufìodire.Ea in locis obfcuris:ubi uentus non fitittramentis prius
*n crate fubiedis in cumulos fecreta difponimus:qui cumuli frequenti diuifione
feparentur. Aliqui diuerfa dixerunt. Vel lìngula in uafculis fidiliba picatis atqj
oblitis claudi:uel argilla inuolun uei folos pediculos creta adlini:uei i rabulis fub
flrata palea difponi:& ftrametis de fupenori parte coopiri. Mala rotunda quaz _ , . ^
orbiculata dicuntur:fine cura toto anno feruare fe pofiunt. Alii in puteo uel m ci ^biculata i
Oerna mergunt uafa fidlilia:quibus diligenter picatis & daufis mala committii/
tur. Alii ex arbore mala disfa fumpferunt:& pediculis eorum pice feruenti mer;
fis fupra tabulatum per ordinem difponuntmucum foliis fubter expofitis.pleriqj
fcobem populi uel abietis inter mala diffundunt. Conflat mala fic ponédamt pe
diculorum partes deorfum facias:neqj antequà ufui neceffaria uideantur effe: Cydonea.
contingas. Vinum & acetum fit ex malis:ficut ex piris ante praxepi,Cydoneis fe
rendis plerique tempora diuerfa dixerunt.Tamen mihi ufu compertum eft i ita
lia circa urbem menfe februario uel incohante martio plantas Cydoneorum radi
catas in pafliato folo tenuiffe adeo fòeliciter :ut fsepe fequétis anni fruge gaude/
rent: fi pofita maioris flatus fuiflent,Locis Ciccis 5C calidis extremo odfobn uei no
uembri incohante ponantur. Amant cydonei locu frigidii humed:um. Si in tepi
do flatuuntunopus efl illis rigatione fucurri. Ferunt tamen flatum mediocris
ficus inter naturam frigoris & caloris.Et in planis & in decliuibus prouenuitjta/
men magis inclinata & deuexa defiderant.Serunt aliqui cacuminibus & talea:
fed tardus efl in utroqg prouentus.Ita ponenda funt larga: arbores cydoneime al
cera quatiéte uento Oiilicidium tangat alterius. Dum minor efhuel quando po/ Cydonei ilii/
nitur riuuetur llercore:maior uero cinere uel creta: puiuere femel toto anno radi ^dium
cibus miffo>JPoma in his & rito matura & maioris incrementi affiduus humor
efficiet.Riganda funt:quoties colefiis negatur infufio :& circumfodienda locis
calidis cdobn menfe Sc nouembri:frigidis uel martio:Nifi circumfodiatur affi/
due:aut flenlis efflatur:aut eius poma degenerant. Putanda efl:ficut probaui :
& a uitiofis omnibus liberanda ♦ Si arbor agra efljamurca aqua ^qualiter mix ta radicibus debet affundi* Aut calx uiuus temperatus cum creta: uel refma lo cularis pici liquida mixta trunco arboris adimi. Vei ablaqueata arbori arca radices impans numeri poma cydonea pro magnitudine eius ponenda & ob/ ruenda firmantur. Quod annis fmgulis fa&um cuflodiet a uitiisded arbo/ ns longa derogabit atatu Menfe februario cydonea inferuntur melius
Cydoea fer/ uantur.
melius i trùco c| in cortice* Redpiunt in fe furculos prope otnnis generis pun'd forbì omnium malof^ qus meliora producunt Jnieruntur autem nouella arbo res:quibus fuccus eft in cortice* Si maior eft arca radicem melius inferetur : ubi cortex &C lignum beneficio foli adherentis humefcit.Legenda funt matura cydo neaique hoc more feruantur. Vel inter binas tegulas pofita:fi funt matura liuto ex omni parte daudanturmel defruto incoquantur aut pallo* Alii que maiora funt: Gd foliis inuoluta cuffodiunt. Ahi tantù locis ficcis reponunt : a quibo uen/ tus excluditur, Alii canna uel ebore in quattuor partes diuifa fublatis omnibus: que in medio funtiin uafe fidtili meile obruunt, Alii i meile fic integra dimittut. In quo genere condiendi fatis matura deliguntur. Alii milio obruuntiuel paleis feparata demergunt, Alii plenis uino optimo uafculis mittunt. Vel uini & defru ti ad feruanda cydonea equum corpus efficiunt. Alii doliis muffi mergunt: atqj ita claudunt:quod odoratum reddit 8C uinù .Alii in patina noua ficco gypf° ^ ruunt feparata cydonea.
Siliqua.
Iliqua februario menfe feritur & nouembri:& femine & piatis. Amat f	loca mantima:cahda:{icca:campeffiia*Tamen(ut ego expertus fum)
i locis calidis ioecundior fiet:fi adiuuetur huore.Potefl 6C taleis poni* Scrobe defiderat largiorem .Inferi eam poffe menfe februario credunt aliqui in pruno uel amygdalo*Silique feruantur diutiffimeifi expandantur i cratibus.
Morus £ 3
Mica eft morus Oc uitis.Mora nafcutur ex femine.Sed &£ poma & uir a	gulta degenerant. Scréda eft taleis uel cacumimba : melius àt taleif fex/
quipedalibus ex utraque parte leuigatis ac fimo oblitis * Cum locum palo ante fecerimus:immergimus:ac tegemus cinere terris admixtomon ampli us q quattuor digitis operimusiSeremus a medio februario & toto martio ; lo/ cis uero calidionba octobri poliremo uel nouembris iitioifed uerno maxime die nono calendas apriles. Amant loca calida fabulofa & plemnqj maritima. In to/ fo uel argilla uix comprehédut. Humor affiduus moris prodefte non creditur . Foffionibus letatur Sc ftercore. Putria in his & arida poft triennium funt puta da.Plantam fi robuftam tranfferes menfe octobri uel nouembri: fi teneram fe/ bruario 8c martio. Scrobes defiderant aitiores: interualla maiora: ne umbris prematur alterius Feracem altioremque arborem mori fieri aliqui tradiderunt : fi perforato hinc inde trunco fingulos cuneos inferamus therebinthi hinc : inde lentifci* Circa ocftobres calendas morus ablaqueanda eft : & radicibus eius ui/ niueterisrecentiffimaifarcesinfundenda, Inferiturautem in fico fetan/ tum fub cortice* Vimo infita comprehendit : fed parturit magna: infoelicitatis augumenta*
fi
Auellana
Vellatis ponenda: funt nucibus fuis.Non amplius Cupra terra ducen Avellana a daefii^craffitudmedigitorum duomm.Plantis tu dc fobole exptus fum melius prouenire menfe februario :feu planta feu femen exponi tur. Gaudent loco macro humido frigido etiam fabuiofo» Menfe iulzo circa no uas aueliana matura eft,	Mixa,
Vnc feruntur mixa ex nucleis in aliquo uafe pofitis idonee planta: idu/ ant firmitatem;calo tepido terra foluta humore moderato*In feruntur	lx‘lt
menfe martio forbo uel fpinis
pomis aliorum menfium,	_	-j* r
Tiam nunc tuberes feruntur & inferuntur:& ofìa duracinoru uel pian	et:es •
e	ta eiufdem generis ponuntu r ; fi tranfferuntur & inferi poliunt. & mef
piius inferet :& offa prunoi^. Ficus et Jocis téperatis nunc poni potefh forbus hoc etiam menfe fen:& ampgdaii femina in areis obrui;& Icas tempe pIptacea ^ tatis nunc inferi menfe inchoantejfrigidis uero exeuteiconditis rame furculis an teq germinet.Et piflacea planta uel nuc ftatuiaut fieripot:& caflanea^: femen alpargi. Nuces quoqj iuglandes Sc nunc feminariis recondi Sc ipfam inferi:& hv gidis & humedtis locis nunc poterunt pineta feminari.
De educatione porcorum.	y4~	T	xxvi. Verres inire.
Vnc uerres maxime foemmas inire debebùt.Legédi funt uafli &C ampli n	corporisifed rotundi potiufq longi: uétre & crunba magnis nofiro bre/
ui:cerulee gradala & fpifIa:iibidinofi:àniculi : q ufque ad quadrimos inire foeminas poflunt. Scrofas uero longi lateris debemus eligerequibus ad fuftinendum foetunc onus magnus fe uenter effundaticatera uerriba fimiles.
Sed m regiomba frigidis deii 8>C nigri pili:in tepidis qualefcunq; prouenerint.Foe mina ad creandum ufqj in annos lepte partus onera geflare fufficienad concipi/ endu anicula debet fcipe.Quarto exépto méfe pariùt: ubi qntus incipiet. Incipi unt atfficut dixijméfe feb.ut folidionbj herbis nati 8C flipula fuccedente pafean tur, Vbi facultas é tranfeundriuenditis qui fubinde nati funt: celerior matribus feetura reparatur .Genus hoc oibus locis haberi por: melius tamé agris palufìri/ bus q ficcis:pcipue ubi arbori fruétuofa^ filua fuppetit:qua: fubxde maturis fru èlibus alterna per annum mutatione fuccurrat.Maxime locis graminofis Se can narum uel iunci radice nutriuntur, Sed deficientibus alimentis p hyemé nonùq prebenda funt pabula glandis cafìanea: uel frugum uilia excrementa caterarum uerno magis cum laèlent nouella uirentia : qua porcis folent nocere. Neque gregatim claudenda funt porca more aliarum pecudum : fed haras fub p ortici/ bus laciemus : quibus mater unaquaque claudatur	alumnum gregem tutior
ipfa defendat a frigore. Qua hara a fuperiori parte defeda fint : ut libere nu/ merum paflor exploreti&oppreffisa matre foetibus fape fubueniat fubtra/ bendo. Curabit autem ; ut foetus proprios cum unaquaque producat.
Plus uero q odofficut Columella dicitjnutrire nen debet, Mihi uero utilius
Vt plurimil probatur experto:porca cui pabula fuppetut:ut plurimum fex nutrire debere : fex nutriat quia licet plures pofTit educare:rame frequentiore numero fudta deficiet * In por porca,Sud:a as etiam éa5modù:q> imiffi uineis necdii turgentibu uel exad:a uidemia grami ne perfecuto diligentia fofibris imitantur»
De uino myrtite aliter.	T. xxyii »
N huius menfis initio aliter myrtite fic facies.Mittis uini ueteris .x.ie/ i	fìarios in lagena ; Sc baccarum myrti libras qnq? mifcebis .Cum.xx. &
duop: dieiy fpatium confufa tranfegenntjper quos uas quotidie conue nit agitarhtunc palmea fporta colabis prxdidtis.xJejQariis mellis optimi fot titer triti pondo quinqjmikebis* De uitethynaca. T. xxyiii* Vitis thyria/	Hyriacà uitem fic facies:cuius ideprofectus e:ut uinu eius uel aceta
ca*	t	uel uua uel (armento^ cinis proficiat cótra morfus omnium bediaru.
Fit àt fic.farmentum quod pangendù é:triu dxgitoiy fpatio f una par te findatur:& fublata medula ad eius uité thyriaca: medicarne addatur, tue ter/ ra’ madetur uinculo diligenter adridtum. Aliqui eadé farmenta iam medicami/ ne fatiata intra fquilla: bulbum recondunt: &: terris hac ratione comittunt.Aiiq antidoti eius afFufione radices uitis infundunt. Sane farmentum fi de hac ulte fu
Vua qusr ca
matur ad tranfferendum:potentiam materni medicaminis non tenebit. Opotte bir autem thyriaca: infufione affidua uim lucci fenelcentis iterare.
De uua fine feminibus.	X. xxyiiii.
St pulchra fpecies uua:: qua: granis interioribus caret:Hinc efficitur : e ut fumma iucunditate fine impedimento forberi podit : uelut unum
reat granis in	ofurn corpUS uua^tpit a't grxeis audlonba hac rone p arte fuccedente
enonbus	natura.Sarmentii quod obruendù e:qtu latebit i terra:tanni findere debebfus:
j ^	6c medulla 01 fublata ac dilige ter exculpta mébra ite^ diuifie ptis adunare 5c ui/
tulpta ♦
culo conflncdo deponere. Vinculum tamen papyro afTrrunt efTe faciendum:
& fic in humida terra effe ponendum. Diligétms qdà larmentum reum&u qtd excifum eR:intra fquilla: bulbii demergunt:cuius beneficio afferunt fata omma coprehendere pofTe facilius. Alii tempore quo uites putant:farmentum fructifè rum putattE uitis in ipfa uite : q pofTunt de alto fublata medulla excauant non vJpon cyrey diuifum :& calamo affixo alligantme pofTit muerti. Tunc ott cp KupwpaiKop: naicon.	qUod grarci fic appellantan excauata parte fuffundunt:ex aqua prius ad fapa: pi
guedinem refolutum :& hoc tranfaefrs od:onis diebus femper renouant : donec uitis germia nouella procedant.Et f granatis malis fien hoc pofTe firmatur a gra: cis:fic i cerafis opus é expiri.	Deu tenimislachrymofa.	T	xxx
Ites qvielachrymarum nimietate tabefcunt:&: deplorando uim robo u risfui auertuntur a frudluarunco earum lacerato graci finum fieri iubent. Si hoc minus prod erit : rad icu m robur pingue refeinditut af/ fèrat medicinam uulnus impreffum. tue ifulfa amurca ad medietatem decotta Sc refrigerata pl^ga excifioperlinetur:& fub hac acetum acre fundatur ♦
Myrtiti’s alia confedio apud gr^cos»	T.	’xxnJ
R$d itém myttite (ic praecipiunt temperari. Myrti baccas maturas in g	umbra ficcatas Si poftea tufas uncias odo mittis in linteo:& fufpen/
dis in uino:& uas cooperies:ac lmibis*Et cum plurimis dieba fic fue/ tttiauferes Si uteris. Aiic| myrti baccas fine pluuia colledas maturas ex locis fic/ cionbus calcant mei exprimunt:	uino mifcent .yiii. cotularum menfuram per
amphoram uini.Quoc! uinum medicina quoqj proderit:ubi Ptipticis efl uten/ Stipdciiutc/ uum:ftomachum folidare titubantemrreiectiones fanguims inhibere:fluore ué tns ailringere :Iimù difTinterica: pailionis medicabiliter alpirare fertur*	Fluore uetris
v t propomata fponte nafcantur ♦	I* ♦	xxxii,
Onditum uel ablynthium uel rofatum uel uiolatu ^pcedere fpote fer/ c	tur ex uitibus(ut natura fufcipiat quod procurare fueuit induftria) fi
farmenta in uas aliquod lemiplenum fupradidis potioniba merfa fer nentur:et uiuam terrà fimul refoluas ad lexiui modù :donec oculi farméto^ ni/ tàtur exire .Tuc eadem farrnéta germinàtia in quo uolueris loco uitium extera/ rum more deponas*
Vtbotrionesuariinafcantur*	X,	xxxiii*
T uitis botriones Si albos afferre poffit Si nigros ;graci fic fieri debere u iufTerut*Siuicinx funtuites nigra &i alba:cu putatur:farméta utri/ Botridef ua/ ufqj inter fe diu i fa fic fungerne meaios utriufqj generis oculos aquan rii* do reddere pofifis unitati.Tunc papyro ligabis {iridio Si molli: atqj humida ter/ ra curabis adlimre:&. interiedis ternis dieba adaquare idonee gramen noux fro/ dis erumpat. Hinc exempto tpe fi libuerit:genus efficies j> plura farmenta*
De horis*	X*	xxxiiii*
h	Ic menfis in horarum menfura cum nouembri menfe cocordat : quas
Hora	nat numeri ratione colligimus* *i* ; pedes xxyii*		Hora	yii.	pedes	* yiii*
Hora	♦u* pedes	xyii*	Hora	♦yiii*	pedes	*x*
Hora	♦iii* pedes	♦xiii<	Hora	,ix*	pedes	♦xiii*
Hora	♦iiii* pedes	♦ X*	Hora	*x.	pedes	*xyud
Hora	»y. pedes	♦yiii*'	Hora	♦xi.	pedes	♦xxyii
Hora	*yi* pedes	♦yii.'				
PALLADII RVTILII XAVRI AEMILIANI VIRI ILLVSTRIS DE , RE RVSTICA LIBER.IIII* XIXVLI MENSIS MARTII*
De putandis uineis:&' inferendis Si pangendis uitibus*	X*
De pratis purgandis in locis frigidis : Si profeindendis agris	T*
De panico & milio ferendo cum difeipiina»	^
De cicere ferendo cum ordine fuo*	X*
u*
IU*
iiii*
u
De cannabo*	jT*	v*
De cicera.	T*	yù
De nouellis puluerandis 8l fodi'édisjuitibDpalandis ac ligandis:&: ueteranis uu neisreftituendis&agris.Sdadis*	T*	vù*
De oleis amurca faginàdis Se estera ea^ curante de feminarus Se rofariis faaen/ dis uel colendis :& larriendis frumentis,	T\	vili.
De hortifun. eo de carduis cu difdplina:de ulpico allio & cepulia cunela aneto u> napi cauliba maluis armoracea origano ladruca beta porro caparri colocafeif iatu reia nafturcio itybis raphanis:de melóiba 8c cucumere cu. difeipiina luanterri de afpagis 8c fpogiis eo^: fi militer Se ruta &c conàdro cù difeipiina fua: & cucurbita fimiliter 5£ blito:ite de anifo & cimino.	T.	ix.
De pomis :in eo de malo punico cu dilciplina 8>C uini fui cófetìióejde citreo fimi/ liter : de mefpilo Se de fico cum difciplinis fuis &: aliis pomis: quo^ difeipiina fuis menfibus continetur.	T*	x*
De comparan iis bobus 8l tauris ac uacas*	T* xi»
De domandis bobus,	T*	xii*
De equis equabus : &C pullis & state eo^.	T*	xili*
De mulino genere 6C afinis*	T*	xiiii*
De apibus*	X*	xv*
De horis*	T*	xyi.
MENSIS MARTIVS*
De putandis uineis & inferendis 6c pangendis uitibus*	T*	i*
OC MENSE LOCIS FRIGIDIS PVTATIO VINE/ arum celebratur : de qua abunde februario méfe locuti fumus h	ufqjquo incipit gemma eé fufped:a. Nunc oportet uineas in/
fereremii uites non aquato fed fpiflo humore lachrymabunt* Seruabimus ergo:ut truncus q mferitur folidus fit: Sc alime/ to humoris exuberetmeqj ulla uetuflate aut iniuria laceratus arefcat.Tùc decife uiti furculi qui inferendi funt:fint folidi rotundi : gemis fpif/ fis Se plunbo oculati.Tres tamé oculi in infitione fufficient.Radédu eli ergo far/ métù. ad menfurà digito^ duo^: ut ab una parte fit cortex. Aliqui no patiunt nu dam medulla:fed leuiter radut.ut incifura fenfim poffit in cacume exire: & cor/ ticata pars cortici noua: matris aptetur,Infimus oculus ita infigendus c : ut trun/ co mmftus adhareat:qui oculus exteriore ptem debet alpicere uincuio falicis in/ fufo: &i paleato luto defup alligari:tegumeto quoqj aliquo a uentis &c a fele de/ fendi:ne hi quatiat;hic adurat, Vbi calor tpis coeperit:ligatura ipi pinnirilio &£ ca uefperi tenuis debet frequéter humor affundriut hoc ahmeto contra uim c37 Calami adiu li torentis animet. Cu ergo germen ruperit:&aliquod coeperit incremétu : cala/ tonum*	mi adiutotio debet annedtime motus alìqs fragile pcedétis farméti quafiet ac~/
fem.Vbi folidùis quantumcunqj procéfTèrit: uincula oportet abCcindùne adde/ fcetitia molliffimi germinis nodo duca: conftndtioms angatur* Aliqui infra terra femipedis fpatio effoili mti furculos inierunt:Si beneficio congeflionis accumu Jantjuthocquoqj nouis farmentis prxter nutricis alimenta fubueniat.NonnuI/ b circa terras melius a flerunt inferendum:quia in altieri difficilius comprehen/ dunt* Vfque ad idus uel aquinoefrium mtes locis frigidis pangenda funt: feu pa ffinato feu fulco leu fcrobibusimore quo didlum eff.
pratis purgandis in locis frigidis:& qilcindendis agris* T, ii»
Vnc locis frigidis prata purganda atq? feruanda funtXocis gelidis coi n	[es pingues 6c agros profeidere uliginofos atq? exarare coueniet, Ver Veruafta*
uaéta etiam:qua ianuario menfe funt fadla: repetere.
De panico 6C milio ferendo cum ordine fuo*	T*
Alidis & deas regionibus panicum feremus & miliumXeué & foluta p^^icu & mi c	terram defiderant. Nec in fabulone folum : fed in arena quoqj pueni/ [lum t
unt.-dumodo calo humido & folo ferantur irriguo: quia ficcum &C ar/ gillofum agrum reformidant.Herbis liberentur affidue. Quinq; feffariis fpatiu
lugeri complebitur.	.
De cicere ferendo cum ordine fuo*	T. iiii*
Vnc cicer utrunqj ferere debemus loco latiffimo calo humido* Mace/ n	randum eft pridie:ut poffit atius nafei. luge^ tribus modiis confere/
tur. Cicer grande nafei graci dicunt: fi infundatur aqua tepida pridie: amare cria loca maritima : temperius prouenire fi feratur autùno*
De cannabo.	T* y*	rannabum "
Ocetiammenfecannabumferimusufqj in aquinctfhumuernuhac
h ratione:qua in februario difputatum eff*
De cicera.	T. yi*
Vnc cicera feritur: qua difìat a cicercula folo colore : quofordetfidni/ Cicera* n grior efì primo fulco uel fecundo folo lato, lugerum quattuor uel tri/ bus uel etiam duobus modiis implebimus.
Denouellis pulueràdis36fodiédis:uitibuspaladis acligàdis. T* vii.
Oc méfe nouella uinea incipiat puluerari. Quod nuc ac deinceps per Vinea pulue h	oés calendas ufqj ad ocfìobres faciendum é:nó folum propter herbas: ratur.
fed ne tenera adhuc femina folidata terra confìringat.Graminùradi ces qua plurimum uitibus nocent:extirpanda funt. Nunc locis frigidis uinearii foflio celebranda efì.Et palanda atq? liganda funt uites. Sed nouellam molliba uinculis alligemus:quia eam teneram uincula duriora pracidunt.Palus maiori/ bus uitiba folidus: minoribus ponatur exilis. Propter umbra molefìiam fìatua/ tur ab aquilone SC plaga frigida fpatio quattuor digitorum uel femipedis remo tus a uite:ut poffit omni parte circunfodi*
Vt uetus uinea reparatur.	11 H
Infuifa amuc ca oleis fun/ datur»
Rofaria per/
colantur.
Cardui,
Ineas uetlres nuc alig. a terra altius truncant ftudétes repatioi: fed ui u'	tiofum eft.Nam plerunqs uaftior plaga fole putrefcit & rorita.Qua/
re hoc genere reparetur»Prius ablaqueabitur altius idonee eius nodus appareat,Deinde infra terrà fupra nodum recidaturiut opta de frigore nil time/ at, Hoc faciendu é:fì optimi generis uitis fit & alte polita:alioquin generofis me/ lius erit inferenda farmetis.Oia fupradidla locis calidis prfo menfe: frigidis uero poft idus ipius exequemur.	Aegras uites refouere.
Egras uites uel quibo fr udius arefeit: circii fodies :& urina ueterem a	fundis.Ite cinerem farmenti uel querci aceto mixtum fubiiceiaut W/
cifas circa terrà litamine refoueto : 8c quas germinàt fortiora dimitte» Lsfas bidente curare.
Vm uitis bidéte laeditur aut ferroiplagà fii terrae iundta efl :adline fler c	core ouilo uel caprino.Tunc terra mixta circufbffa ligare curato. Si t
radice Isfa eflioperiens liquidum latamé admifee.
De oleis amurca faginandis : 6C caetera earum cura.	T. vili.
Vnc oleis laborantibus circu radices infuifa amurca fundetur. Maxi/ n	mis arboribo(quod Columella dicit)fex congii : mediocribo quattuor :
caiteris pro xflimatione fufficiut. Alii paleas fabae binos p maiorem at borem qualos* Alii ueteris urina: human® trùco qtum fatis uidetur affundiiriSi arbori mortariu flatim faciuntimaxie locis ficcis trunco ante coopto. Oleà fleri/ lem terebra gallica pfbrabis ♦ Tunc duos frugifer® arboris ab auflrali pte ramos eiufdé magnitudinis tollis;&: ftndte in forame urrunqj coniicies ; Vel lapide uel pini uel querci palos & abfcifTo eo:quod fupabitduto paleato curabis occulere. Si fine fruge luxuriantioleaflripalu radiato eius infige. Nunc quibo moris efl: frumenta iterum farrire coueniet.Nunc locis frigidis feminanaiqu® februario di da funtibacca^ & femitlu fiunt:& rofaria in menfis initio percolantur.
De hortis.	T. ix.
Vnc horti optime fumunt cultionis initia.Menfe martio carduus feri/ n	tur. Terrà flercoratam 8C folutam diligitiquis in pingui pofiit meli/
us prouenire.Et hoc illi còcca, talpas prodefl: fi pangatur in folido: ne terra ab iimias animalibus facilius pforetur. Scrédi funt cardui luna crefcéte in area ià parata femina fpatio femipedis difereta. Cauendu ne femina inuerfa po/ nantur:nà debiles incuruos & duros creabunt. N6 alte impriméda funt: fed tri/ bo digitis comphenfa mergantur idonee ad primos articulos terra pueniat.Tunc leuiter opiantur & herbis liberentur affidueidonec plantaria folidetur:&rigen/ tur fi xflusinteruenit.Si cacumina feminum cófringasifpinis carebunt.Ité fi fe/ mina eo^: madefeceris p triduum laurino oleo uel nardo uel opobalfamo uel ive/ co rofo uel mafìicino:& poflea ficcata depfTerisieiufdé fapons orietur: cuius un guentu femina cóbiberunt.Singulis fané annis a codice auférend® funt planta* ut nec matres fatigenturifii foboles p alia fpatia digeratur» cum aliqua tamé &Ì
jfrcis parte uellend® fuht.Quos referuabis ad (emina colligenda: liberatos omni bus pulhs terta fupertegere debebis aut cortice. Nam folent femina fole uel im/ brib interire* Contra talpas prodert catos frequéter habere in mediis carduetis»
Murtelas habet quida manfuetas» Aliq foramina earu rubricca & fuoco agrertis Cati in cardu
cucumeris impleuemt. Nonulli iuxta cubilia taiparu plures cauernas apiunt: ut etI-s
ille territa; fugiant folis admiflu.Pleriqj laqueos in aditu ea^ fetis pendétib po/ Cétra talpas
uunt, Hoc etià menfe ulpicii bene & alliù feremus : & cepullas & cunela locis fri/
gidis Se anetù.Nunc 5d finapes & caules optime feruntur uel plàtantur: Se mal/
ua (eritur 6c armoracea:&: origani planta tranffett » Lacrtuca & beta & porrus &
capparis feri portantcolocafia fatureia & narturtiu .Intyba etià & raphanu
nunc aliqui ferunt :qba utantur artate. Nunc melones ferendi rarius. Dirtent in Melonef fere
ter fe femina pedibo duoba locis fubadtis uel partinatis maxime arenis, Semina di
eius mulfo &: ladre per tnduu maceranda funt:&: tunciam ficcata ponenda: hic Semina mul
fuaues efiicientur.‘odorati aiit fi eo^ femina mulris dieb iter rofe folia ficca mer	tnacerada
gantur.Nunc&: cucumeres feminantur rare fulcis faélis altitudine fefquipedali Cucumerif.
latitudine pedum trium.Inter fulcos.yii.pedum fpatium crudum relinquis:ubi
poflint uagari. Herbis iuuanturrideo farculo 8c meatione nó idigent. Semina fi
ouilo ladte &mulfamaceres:di:lcesnafcentur&candidi. Longi & teneri fiunt:
fi aquam in patenti uafculo fub eis ponas duoba palmis inferiore: ad qua fertinà
do tales efficientur.Sine femine nafcetur: fi prius eop femina oleo fabino punga
tur:& herba ea qua- culex dicituntrita confricentur. Aliqui florem cucumeris cu
uiticulae fure capite canna inferunt:cui prius oés nodos pfbrauerint : ibi cucumis Qleu metuit
nafeetur in nimià longitudine tenfus.Oleum fic metuit:ut fi iuxta pofueris: ue/
lut hamus plicetur.Quotiens tonat: uelut timore conuertitur. Si eius flore ficut
in fua uite ert : in forma fidriii clauferis ac liga ueris : quale uultu forma uel horni/
nis uel afalis habuerit:tale cucumis figuram prtabit.Hacoia Gargilius Martia
lis afleruit. Columella dicitrioco aprico &: flercorofo fi rubos habeamus aut feru
las:port autuni aquinotiù his iuxta terrà recifis & excauatis ligneo rtilo inter me
dullas latamen imittamus : & cucumeris femen addamus. hic nafei frutrtus qui Afparagi.
poffunt 6C inter frigora no negari.Hoc menfe afpagos feremus circa apriles cale/
das pingui loco humido fubadorita ut minonb fortulis ad lineam diredis bina
aut terna grana femipedis (patio difereta ponantur.Dehinc flercore folum tega/
tur:& herbse fubinde uellantur:uei per hyemen fupra ftramina iaciantur primo
uere tollenda.Hinc poft triennium nafcentur afparagi. Sed expeditior ratio ert:
fiafpagoiy fpongeas ponas:quecito frudumminiflret.Hxfic fient.Semiaafpa
ragi quanta mba digitis comprehédere poflis:poft idus februarias pingui 6c fter
corato folo m fingulis fortisponis:& leuiter obrues.His coeuntiba radix connexa
nafcetur:qua; appellatur fpongia.Sed &: hsc moras habet » Nam per biennium	a(pa
in feminario fuo ert rtercore 3c aflidua runcatione nutrienda» Deniq; port arqui/
nodium autuni tranfferetur: 8c uere afpagum dabit» Has erit utilius compara/
Ruta*
re <| longa expecilatìone nutrire.Has tamen in fulcis difponemus: fi loca ficca fu t inter medios fulcos: fi humida in fummitate fulcorum.Humor fpógias afparago rum tranfitu fuo debet tantum rigaremon filiere, Afparagum quem primo ptu/ Lerinticonfringere debemus non auellere:ne adhuc inualidam moueamus fpon/ giam ♦ Caiteris annis auellendus ert : ut oculos ipfius germinationis apiat ; quia u deinceps refringas:loca qua foecunda effe confueuerunt:remanente afpagi radi/ ce clauduntur. Mmiflrabunt autem uere.Et autumno referuabis éum :de quo fumpturus es feminaipofìea fcopas eius incendis Tunc circa hyemé fpcgiis acni cies flercus & cinerem. Hoc menfe ruta feritur locis apricis foiius cineris infpuo/ ne contenta, Loca defiderat altiera : unde humor eiabitur ♦ Si ponas femin a eius adhuc claufa folliculis : fingulatim manu debebis affigere, Si ii minuta unt fpar fa iadtabis:& raftro obducta cooperies * Caules eius qui inclufis feminibus nati fuerint:fortiores erunt; fed fero nafcentur.Ramuli eius cum aliqua corticis parte conuulfi uerno tempore pro plantis tenebunt.Tota uero tranflata morietur Profequiitur nulli ramulos eius pertufa faba inferunt : atqj ita obruunt alieno uigore feruan/
ruta maledi/ dos , Profequuntur etiamtnaledid:is:&: maxime in terra foiuti lateris ponunt:
dtis*	quod prodeflè certiffimum efl. Sed(ut afferuntjmelius fiirtiua proueniut. Sub
Coriandrum ficl arboris umbra libentius acquiefcit.Nen effodi herbam fed optat auelli » Im/ munda mulieris formidat attaótum.Ab hoc menfe ufque in odtobrem totii cori andrum feritur. Amat terram pinguem: fed & macro folo nafcitur.Semen meli/ Cucurbita usputatunquoduetuftiusfueritideledtatur humore . Satum benecum olere quocunque nafcetur.Hoc menfe cucurbita ferenda efl. Amat folum pingue hu/ midum ffercoratum folutum.Hoc in cucurbitis mfigne eff ; q, longas panunt SC exiles femina qua in earum ceruice nafcuntur.qua m uentre fuerant cucurbitas faaunt craffiores ; qua m fundo latas : fi inuerfis cacumimbo obruantur* Vbi ado lefcere coeperint: amminiculis adiuuentur. Qua feruantur ad femina : ufque ad hyemem in fua uite dependeant,Deinde fublata in fole ponantur aut fumo: ali ter femina putrefatela depereunt. Hoc menfe blitus feritur folo qualicunque fed Blitus olus ^ culto.Olus hoc neque runcandum efl:neque farculandum. Cum femel natum no iarculadu fuericjipfum fe per multa facula feminis fui deiezione reparabit : ut etiam fi ue Serpillum* lis*uix poflit aboleri.Nuncetiam ferpillum feritucplantis &: femme fed uetufla te meliori Latius frondebit: fi iuxta pifanam uel lacum uel putei margines con feratur,Anifum quoqj & aminum nunc bene feritur,locis lationbD melius pto uenitritemqj cateris fi humore iuuetur & ftercore*
De pomis & malo punico*	T* x»
Mala puica*	Oris temparis menfe martio uel aprili mala punica feremus : calidis
l uero & ficcis nouebrt Amat hac arbor folù cretofum maalentu : lea in pingui ét ^uenit,Regio ilii é aptaiqu^e calida é.Serit piaris de ma trum radice deuuifis.Sed quis multis genenba feratur:melius tam ramus eius ubitalis inci fus màubrii craflitudfe 3c capite utroq; acuta falce leuigatus fero di
ue*uc obliquus imergiturjprius tamen porcino flercore 8c in capite &ì ptè:qui é:obìmatur»Ve! f crudo folo maleo cogatur ad ifèriora defigu Melms puenì et:fiponédus ramus gémata ia matre fumatur,Sed q i fcrobe deponit:fi tres la/ pillos f ipfa radice cófìituatipuidebit ne poma findantur. Curandum ne uirgul ta ìuerfa deponas,Credùtur acida fieri: fi rigentur affidue, Nà ficcitas i bis 6c fua	poma fin
aitate pfìat Si copiam :cuius tamé nimietati aliquid debet humoris opponi. Cir ^ariturv cùfodi autuno debet & uerno. Si acida nafca'tur :modicu lafehs cu uino tritum p fuma arboris cacumina oportet infundi. Vel ablaqueatis radtcib:» thzdx clauus infigi. Alii algam marina obruunt ad radicestcui nonulli ftercus mifcent afini/ numatqj porcinum. Si filorem no contmetiurma ueterécum pari rnefura aqu* temperabis: Si ter per annum in radiata infundes» Vni arbon amphora ingeffa fufficiet. Vel amurcam mittis mfulfam.Vel algam radiata iunges:8c bis ngabif in menfe.Vel arboris florentis truncum plumbeo circulo debebis includere. Vel corio anguis inuoluere.Si crepant poma dapidem in media arboris radice fuppo	crep3t po
nis.Vel fquillam circa arborem feris.Et fi dum pendent pomaxtenaabus ficut in mau arbore habentur intorferisnn totum annum fine corruptione feruabis. Si uermi bus laborant:tangis radices felle bubulo: &: continuo moriùtur. Aut clauo aneo fi uermes eofdé purges: difficile nafcentur. Vel afmi urina ftercori arnixta porci/ no uermita obuiabit. Cinis cum lexiuo circa punici truncumfrequenter infufus lata & frudtuofa reddit arbufia. AfiTerit Martialis candida i his grana fieri :fi ar/ gilla St creta: quarti pté gypfi mifceas : & toto triénio hoc genus terra radicibus eius adiùgas ldé dicit mirx magnitudinis fieri:fi olla fuftilis obruatur circa arbo rem puma : & i ea ramus cu flore claudatur :ne refiliat ligatus ad palum. Tunc cooperta olla contra aquse muniatur incurfus. Autumno pacefadla fux magni/ tudinis poma redhibebit.Multa in punico ipfe afferitpoma procedere:fi titima/ li 6C portulaca: fuccus ccquahter mixtus anteq gern.iinet:trunco arboris adima/ tur .Inferi poffe afiTirmatunde ramorum connexione:ut medula utrfqj diuifa fe mngant.In fe tantum inferi poteri circa apnles calendas menfe martio ultimo*
Sed fetrio trunco furculus recentiflimus riatim debet inferirne mora exiguum q
eft ficcet humorem,Punica mala feruantunfi picatis pediculis ordinata fufpen/
das .Aliter.Leda integra i aqua marina uel muria feruente mergatur : ut cobi/ Picatis pedi/
bàt. Pori triduu fole ficcétunut fub diuo nocrie nó maneàt.Pori i loco frigido fuf culis ♦
pedatur.Cu uolueris uti:aq dulci pridie macerabis. Ferutur hac pomis recetita
amulari.Ité a tatìu iuice fepata paleis obruat.Ite foffa fit loga:&: cortex emfde-
Ite fi iduatur argilla:& ea ficcata loco frigido pédeàt, Ite fi ferioia fub diuo obtu atur:quse habeat arenas ufq? ad mediù i & malacum tenaataledta impriman tur cannis fingulis:uei fambuci uirgulis;^ ita feparata i arenis figatur : ut ipfa quattuor digitis emineat ab arena,Hoc & fub tedio i fcrobe bipedaneafieripot
Et utilius efl ad femandum: fi cum ramo longiore tollantur» Aliter. In ferioia. cui ad medium aqua mittatur : fufpend untur mala : ne humorem tangant :& xe ria clauditur ne uentus irrumpat Jté in dolio intra hordeum fic ordinantur : ne fe inuicem tangant:& dolium defuper operitur. Vinum de malis granatis conii/ Vinu de ma/ aes ^oc modo.Grana matura purgata diligenter in palmea fifcella mittis :in co/ Iis eranatis. ^ea exprimisleuitercoques ufqjad medietatem.Cdrefrixerit:picatis SC gyp ®	* fatis uafculis claudis, Alii fuccum non excoquut:fed fingulis feftariis libras mei/
lis fingulas mifcent:&: in prsdidlo uafe cufìodiunt.
De citreo*
~	Enfe martio citri arbor multis modis feritur : femine ramo talea claua»
m	Amat terram rarioris natur*:calum calidum humoremqj cotinuum*
Si granis uelis ferererita fàaes.Terram in duos pedes fodies : cinerem mifcebistbreues areas facies:ut utrfq? per canales aqua difcurrat.In his areis pai marem fcrobem manibus aperies : & tria grana deorfum uerfo acumine iundta confiitues:&: obruta quotidie rigabis.Citius procedet : C benefirio aqux tepentis utaris.Natis germinibus femper proxima herba meetur.Poteft hinc trima pian
, tatràfferri. Si ramum uelis ponere:non amplius fefquipedem debebis imergere
Claba len a/ ne pUtrefcat*Claba feri cómodius é;qu* iit manubrii cralfitudiedogitudine cu bitali ex utraqj parte leuigata:nodis 3c aculeis recifis lèd itegra fumicate gémali p quas fpes futuri germinis itumefcat.Diligétiores 8C fimo bubulo adiinunt utri
trum*
VA-kS-ViAJicv v-w^****»*-»**^^	il.* x ctlCd UC gliiLlllUL UC L/LCU&/
or effe pót: qua: fimiliter ut daba mergetur. Sed talea palmis d uobo fuperfit : da baofs obruitur.In fpationo defideratiterualla maiora,Aliis arbonba no debet annedi,Calidis loris:fed irriguis & maritimis maxfegaudetiqba humor exun/ Cit^ fìramie dat» Sed fiqs hoc genus : ut i regioe frigida nutriatur :extorquet:lcco uel parieti/ udandum» bus munito uel i meridiana parte uerfo difponat hàc arbore, Sed hibernis men/ fibustedu firamine uelet agrefli* Vbi stflas refulferifaeri arbor nuda 8C fecura reddatur,Talea fiue claba eius calidilfimis regioiba & p autùnum ponitur * Fri gidiflimis iulio 8c augufto politas & quotidianis rigatóibo afatas ipe ufqj ad po/ ma 6c magna fcrementa perduxi,Citreum iuuaricrediturtfi cucurbita uirinis lo cis feràtur:qua^ uites etià combufta utilem citri arboribus cinerem prabeut. Gaudent affidua folTione,hinc proueniunt poma maiora, Nifi qua arida funt? rariffime debemus abfridere.Inferiturmenfe aprili loris calidis : maio frigidis: non fub cortice:fed filfo trunco circa ipfas radicef Jnferitur & piro:ut quidam & InafTyria po moro^ei^ mfiti furculi qualo defuper omnino muniendi fùt uel fidili uafculo» mis nó caret. ^^ent Martialis apud affyrios pomis hanc arborem non carere » Quod ego in Maturis fe ^ar^in^a ^ ^ territorioneapolitano in fundis meis comperi » Quibus folum acerba lubfti ^ C3^um tepidum eft : humor exundans per gradus quofdam fibi femper p° tuunt» ma fuccedere : cum maturis fe acerba ubftituant : acerborum uero atatem
florentia cofequatunorbé quédfa cotinum faecùditatis Cibi tnmiflrate naturale runt acres medullas mutare dulciba:fi p triduù mul(a féfa ponéda macerentur ; uel ouilo ladre quod pfìat, Aliq méfè februario truncu obliquo fóramme ab imo terebràtiita ut altera jpte no exeat. Ex hoc humoré f luere pmittuntidonec poma ‘ormentur. Tùc foramen luto replét: fiquod é mediu fieri dulce cófirmat. Otre ù & i arbore pót p totu ànu ppemodu cufìodiri. Melius fi uafculis qbufcuqj dau/ datur.Si uelis legere atqj fèruaremode luna latéte debebis cù ramis foliatis car pereifii fecretadifponere.Alii fingulauafis fingulis claudunt: uel gypfo adlinut:
^ opaco loco ordinata cufìodmt, Pleriqj i card ri fcobe uel flraminiba minutis uel ,n paleis teda feruant.	Mefpilum.	Melpilum
Efpilalocis calidis maxiegaudét:fed irriguis tamen,frigidis quoqj|v m	ueniunt,* magis làbulone pingui aut glareofa terra: cui arena pmixta é:
uel argilla cu faxis. Scréda é taleis méfe martio uel nouembn; fed lolo flercorato 5c fubadonta ut utruqj caput talea flercus obducat. Sunt eius mere/ menta tardiffima.Amat putariatqjcircùfr)di:&: parco hùore iter ficcitates farpe refoueri. Seritur 5c (eie fed i lógioré fperatur ataté.Si uermibo occupatur : fìilo areo purgàdi fune:& amurca uel humana uetere urina uel uiua calce profundé di: fed parcius propter arboris noxà. Vel aqua decodi lupini: fed putatur hic arv bor flenlis fieri.Fimus 8c cinis uitiii fimui fi radicib infunditur : fertile reddùt.
Si formica molefta funt: rubrica cù aceto & ciere téperata necabùuir. Si poma labuntur:fmftu de eius radice pcifum i media trùci pte figatur.Inferitur menfé februario ile <5c in piro 8c in malo,Surculus tamen eius ex arbore media debetaf fumi ma de fùmitaribo uitiofus é,In trùco fiffo inferenda é,na corticis macies ie/ iuna mi nutriet.Mefpila ad feruandù legùtur necdù mitia :qua & in arbore diu durabùt:uel i urceolis picatis uel i ordine fulpenfa:uel ut qdipufea cùdita. Die ferena legitur ac media:& paleis obruitur decretarne ea uicillim tadus afficiat
Vel cù pediculis leda femimatura&falfa aqua pdiesqnqj macerata :pof]ea (x c
pe ifunditur ; ut enatent, Seruantur 8c melle : fed fi minus matura collegeris »	meile11 ^
De ficu «	.
Alidis locis fici planta radicata nouembri menfeitepatis februario: fri/ 1CUS c	gidis melius martio uel aprili ponenda efi.Si taleam uel cacumen po/
nas:uitimo aprili cum ei fe uindior fuccus infuderit.Planta; i ferobe de pofitx lapides fubflituendi funt:ad radicem fimo terra mifcenda e fi. Si loca fri/ gida funt: plantarum cacumina diuifis canna; internodiis defendantur a frigo/ re. Si cacumen uelis ponere: trifulcum ramum bimum uel trimum ab aufìrali parte decidasi fic obrues:ut dimfa cacumina terra interiacenre uelut tres furcu los reddant. Taleam fic ponemus ut catera: cui leuiter ab infima parte diuifie lapidem mergemus mfiffo. Egomenfe februario ultimo uel marno in iralia plantas grandes ficorum per pafiinatum foium difpofun&eoannopomape perere fupra comprehendendi facilitatem uelut tributa reddentes. Legendae
Caricai
Ficaria*
Caprificàdx
fici
CoraciVpix.
Grofifosdecu te ut fit fero/ tùia*
funt pianta:uri quibo frequens nodus extuberat, Steriles creduntur:q funt:dd oculos fuos per longa internodia diflulerunt* Si planta fici pn
jux nitidx ti fici pnus nutrias
fìridamqj uinculis collocemus.Scrobes amat altas rinterualla maiora:terra: ge nus du^ 8c gracile &C ficcu pro utili fapore pomo^.prouemt 8c petrofis atq; afpe ris :tame potefl locis prope omnibo feri* Qua: in montanis & frigidis locis naicu tur:quia minus ladis habent:ficcitatem durare non poliunt.Vlus illis m uiridi
menfiim efl: Suffiat:q> ommbo aqua cultura é.Illa didatta é:qin caricis meli/ us alba feruatur.In locis nimie frigidis pracoquas ficus feramus;qua cito ueniat ut ante imbres genus hoc poflit occurere: calidis uero 8c aduofis ea qua fera ma turat.Gaudet alfidua folTione.Per autumnù proderit:fi dercus admoueas:pra
uuits iciiicuiucauc poma luipencu.ivieme lumocirca loimtiu capniicaaa iui. arbores fici.i.fufpédédigrodì ex caprifico lino uelut ferta pertufi.Si hoc defit:ab totani uirga fufpéditur, Aut calli! quod i ulmeis foliis inuemtur* Aut arietina cor nua circa radices arboris obruutur. Vel trucus arboris quo loco turget ifcarifican dus ed : ut polTit humor effluere, Ne uermes patiatur : ramum therebinti uel le/ tifci talea cu plantis fid cacumine ponemus inuerfo, Vncinis areif tollendi funt uermes ex fico. Alii amurcam: alii ueterem urina ablaqueatis radiata mifcent. Alii bitumen SC oleu aut fola calce uiui latebris uermm linunt. Si formica mole da funt:rubrica butiro &C pice liqda mixta circa truncu debet includi. Alii coraci nam picem contra formicas in arbore fufpendendam effe confirmant. Si fruduf fuos uelut agra proficiet:alii rubrica aut amarca infulfa mixta aqua arborem li/ niunt. Vel cancri! fluuialé cu ramo ruta fufpendunt uel algam marinam uel fa/ fcem lupinorum. Vel radici terebrata cuneum figunt. Vel fecuri arboris corium fape profcfiidunt* Cum folia producere incipiunt fici:ut frudum multu & pfi* guem ferantrin principio germinis cacumina fumma decutimus : uel hoc tantu cacumen:quod ex arboris medietate procedit.Si maturam ficum uis ferotmam
fi inapiut fubruberei Aprili menfe ficum debemus inferere inter corticem. V e! ù nouella arbores funt fido Iigno:quod datim operiendum ed SC ligandum :ne uentusintroeat.Meliuscomprehendunt:ficirca terram recifa inferantur arbu/ da. Aliqui & iunio menfe inferunt,Surculus legendus ed anniculus :inutilis.n*
creditur maioris uel minoris statis.Inoculari ficus locis Ciccis aprili.humidis me
fius iulio mediante poterit : ottobri menfe loris tepidis, Propagari ficus ramis po
tefhlnferitur autem in caprifico:in moro:in platano & oculis & furculis. Ficus Ficus uiridef
turides feruari pofiunt uei in melie ordinata: ne fe inuicem tangant; uel fmguls f meile fer uà/
intra uiridem cucurbitam daufa::Ioris unicuiq:cauatis:&iteteffera qua: fequa/ Cut:
tur inclufis fufpenfa cucurbita ubi non fit fumus uel ignis. Alii miflas ficus recen
tes minus maturas in nouo uafe fidali ledas cum pediculis & a fe feparatis reclu
duntuSi in dolio uini pleno uas natare permittunt.Martiaiis diciticancas p ge/
nera multa feruari:cum ratio una fufficiat. Ergo hoc genere:quo Campania tota
cufloditrferuare debemus.In cratiba ficus expanditur ufque ad meridiemad
huc mollif in qualum refunditur.Tunccalefado furno ad panis coquendi mo/
dum fuppofitif tnba lapidiba :ne ardeat qualus fcluditur:<3c claufo furno ubi dif
coda ficus fuerit:ficut eli calida interpofitis foliis Cuis in uas fidile conditur bene ^ ic°da fi/
picatum denfms prefia:	operculo diligenter obducitur. Si pluuiis abundanti/ cu^
fco crates non poflis expandere:fub redo eas ita ponis:ut femipede erigatur a ter
ra:& eas ad uicem folis cinis fubiedus uaporet:& fubinde ficus ficut efl diuifa
uertatur : ut ficorum coria ficcentur & pulpa*. Tunc duplicata in cifteilis ferue/
tur aut loculis. Alii maturas mediocriter ficus & diuifas in cratibD expandunt to/
to fole ficcandas:& recipiut node fub teda. Nunc ficulnea cacumina obruun/
tur utilicencum cumefcunt : ut plantas faciant: fi earum copia non abundat. Vt
etiam uarios frudus una ficus exhibeat; ramos duos nigra & alba arborum in/
ter fe ita uinculo ftringif: ac torquefiut germina mifcere cogantur . Sic obruti Huoribiuti
& fiercorati & humoriba iuti ubi prodite coeperint germmantef oculofaliqua fi rami.
bi annexione conglutina.Tunc germen adunatum parturiet duofcolores :quos
unitate diuidat:diuifione contingat.
De pomis aliorum menfmm.
Vnc &£ pirus uel maluf iferi ac ferip5t:& cpdonea Sd prunufinferiaSc n	Corba ponutur Si morufmono calen. aprii, die. Si inferuntur pi fiacca Si
locif frigidif pini femen afpergitur.
pe boba tauris Si uaccis,	T.	xi.
Oc menfe comparandi funt boues:qui tamen fme de noflris capiantur h	armentis:fiue emantuniccirco nunc parabuntur utilius :quia necdum
fagina temporis pleni aut celare poliunt fallaciam uenditoris Si uitia fua:aut ad repugnandum domitura contumacem pleni roboris exercere fiducia Hsec tu ligna fpedanda funt in boba: feu de noflro feu de alieno grege fuerit co/ parandhut fint boues nouelli quadratis Si grandibus membris; Si foìidi corpo/ Signa i boba ris ;mufculis ac toris ubique furgentibus; magnis auribus; lata: frontis Si crif/ Quadratif px:labris oculifque nigrantiba:cornibus robulhs ac fine curuaturx prauitate lu membrif. natis: patulis naribus Si refimistceruice torcia atque compada:paleanba largis Cornibalua 3C circa genua fluentibus;pedore granduarmis uaftis; uentre non paruo: por/ ris,Palearia,
eedlis laterifcojlatis lumbisjcJorfo redo & planoicrurìba folidis nemofis & htcui bus:ungulis magms:caudis longis ac fetofisipilo totius corporis elenio ac breui; rubei maxime coloris aut fulci*Melius autem boues de uicinis locis parabimus: qui nulla foli aut aeris uarietate tententur. Aut fi hoc deefhde locis Gmiliba ad fi Viriba ad tra mi^a tranlTeramus*IUud ante uniuerfa curandum efl:ut uinba ad trahendu co/ hendu eqies Parentur aquales me ualentioris robur alteri procuret exitium * In moribus hxc Timétes hot confideranda funt.Sint arguti manfueti timentes hortamen clamoris ac uerbe/ tamen,	risiati appetentes. Sed fi regionis ratio patiturmullus melior cibus eft :i| uinde
pabulum. Vbi uero deefbeo ordine miniflreturjquo pabuli copia 8c laborum co get acceffio.Nunc tauros quoqj quib cordi efì armenta conflruere rcomparabit aut his fignis a tenera atate fummitet. Vt fint alti atq5 ingentiba membris:atatis
Forma uacca	magis luuentute minor efi:q qua declinet in fenium, Torua fa/
ciejparuis cormbaitorofa uaflaqj ceruicementre fub{Indio.Vaccas etiam nunc maxime parabimus, Sed eligemus forma altifiima : corporis longi : uteri capacis & magni; alta fronte loculis nigris 8t grandibusipulchris cormbo & pracipue ni/ grisiaure fetofa:palearibus & caudis maximis;ungulis breuibo 6c crunbo par/
uisiatatis maxime trimaiquia ufqj ad decimum foetura ex his procedit utilior» Nec ante atatem trimam tauros his oportet admitti. Sed erit {ludium diligetis aomotis lenioriba nouellas fubinde conducere & Heriles aratro ac labotiba depu Ligàdus teOi ta;e;^r*cl afferunt;fi mares creare uelis; finiflrum tauri in coitu ligandum effe culus tauri » teftlcuiutJ}: “ feminas dextrum.Tamen tauros diu ante abfìinendos : ut cum tempus eft i acrius m caufas dilati feruoris incumbant. Sed his armentis hyeme mantima 8C aprica loca afflate opaca paremus ac frigidaì montana maxime ; qa melius frutetis & his herba internafeente faturantunquis circa fluuios redte p/ pter amoena loca pafcantur.Fcetura tamen aquis tepidioribus adiuuatur i unde magis utilius habentunubi f luuialis aqua tepentes format lacunas. Tolerat ta/ men frigus hoc armenti genus;& potefl facile hibernare fub diuo.Quibus tamé fepta fieri propter iniuriam grauidarum conuenit laxiora# Stabula uero utilia Stabula de / funt {Irata faxo atque glareis aut arenisideuexa aliquatenus; ut humor polTit uexa*	elabiiparti meridiana; obuerfa propter flatus glaciales : quibus aliquis refifìerc
debet obiedlus,	1
De domandis bobus»	X»	xu»
Oc menfe ultimo domandi funt trimi boues : quia pofl quinquennia "	bene domari non poffunt statis repugnante duritia. Capti ergo fiatin*
domenturiquiquidempriuscumtenerifuerintifrequentimanus at/ tredatione manfuefcant.Sed Habulum noui boues largionbo (patiis habere de bebunt; ut & ante fiabulum loca nullis concludatur angufhis ; 6C produdti nui la uitientur offenfa. In ipo uero flabulo afferes tranfuerfi a terra feptem pediba alti conaganturiad quos boues ligantur indomiti.Tunc eligis abfolutam tempe fìatÌDa 6c impedimentis omniba diemiqua capri pducantur ad Habulu ♦ Qì?0^
fi nimia fuerit afperitas :utio die ac node inter uincula mitigentur atqj ieiunia»
Tùie appeiiatiomba blidis illecebris oblato^ aboi^ nò a latere neqj a tergo: fed a fronte accedens bubulcus admulceat.Narefqj & terga ptradet: mero fubinde Vitium f pri/ confpargens:hac tamé caurioneme aliqué calce contingat aut cornu.Quod ui> mordiis effe/ tium fi i primordiis effediuufibicefTifTefenfent optinebit. Tunc mitigati os & £^1Uum. palatum falib fricabis : &C m gula demitte pfulfi adipis librales offas :&uini feria rios fingulos cornu infundente p fauces.qua res itra triduù totius fauiria ira re/ foluet.Aliqui eos iter fe iungunt;ac docet onera tétare leuiora. Et quod utile é; Nouus lapor C arationi paratur fubado prius folo exercédi funt: ut nouus labor tenera adhuc tenera adhuc colla no quariet.Expeditior at ratio é domadnut afpe^ boué manfueto 8C uali/ C0Iia „5 ^{pet do boui cóiungas;quo oriédente faale ad oia cogetur officia. Si pori domitura decùbit i fulco: pedes eius ita ligetur ufculismt nó potfit progredi :aut ftare uel palei.Quo fado fiti ac fame lariatus carebit hoc uitio.
De equis equabus & pullis.	T.	xiii.
Oc menfe faginati ac parii ante admiriarii generofis equabus admitte h	di funt:&: repletis fbeminis item ad (fabula colligédi.Neqj tamé arqua
lé nume^omniù debemus adhibere:fed extimatis uiribo umufcuiufqj admiflarii: fubmittenda funt pauca uel numerofa coiugia. Quaz res efficiet ad/ miffarios n6 parua astate durare Juueni tamen equo & uinbo formaqj conflanti no amplius q.xii.uel xv-debemus admittere:cateris pro qualitate uiriu fua^. Inadmiffa/ Sed in admiriario quattuor fpeétanda funt Torma: color: meritu : pulchritudo: no H ^Pe£^an In forma hoc fequemur marium corpus & (oltdu;robori cóueniens altitudo : la/	♦ Forma
tus longiriimum: maximi & rotundi clunis:ped:us late patens	corpusomne admiriarii.
mufculoi^ défitate nodofum:pes ficcus 8c fo[idus:à: cornu cocauo altius calda/ tus.Pulchritudinis partes hariunt.Vtfitegregiù caput & ficcum:pelle ppemo/ dumfolisoffiboadherente.Auresbreues&:arguta:oculimagmmares patufej coma &C cauda profufior : ungula^ folidaSd fixa rotuditas. Colores hi praecipui. Badius ♦ Ruf Badius aureus:abineus:rurieus:mureus cerumus gilbus:fcutulatus:albus:gut feus.Mureus tatus:candidiffimus : niger preffus. Sequentis menti : uarius cum puichritudie Guttatus, nigro uelabineo uel badio mixtus:canus cum quo uis colore: fpumeus maculo/ fus murinus obfcurior.Sed in admiffariis praxipue legamus dari & unius colo/ ris:ca:teri uero defpiciendrinifi magnitudo meritorum culpam coloris excufet.	In equaba.
Eadem in equabeonfideranda funt: maxime ut fint longi & magniuentris & corporis. Sed hoc in generofis feruetur armentis,Cantera: paffim toto anno inter palaia admiffis fecum manbimpleantur.Equa^ natura efìipartù fpario duo / decimi menfis abfoluere.Illud in admiffariis feruandum efl:ut mediis aiiqmb fpatiis feparentur:propter noxam furoris alterni. Sed his armentis pafcua lega/ proprer noxi mus pinguiflimahyeme aprica:frigida 6£ opaca prouideamus ariate : nec adeo pur(^ls aiter/ molhb iods nata ut ungularum firmitas de afperitate mi fentiat. Si equa mare nu pati noluerititrita fquilla naturalia eius infera libidinem concitabunt, Deinde
mm
granici a' non urgeantur :nec famem frigufqj tolerent: nec iter fe loci compriman/ tur angufìns.Generofas equas 8C qua raafculos nutriunt:altemis annis fubmit Alternis anis tere debebimusmt pullis puri 8C copiofi ladis robur infundant:catera pafiim re fubmittere» plenda. Aetas incipientis admiflani quinti anni in initio effe debebit. Foemina red:e 8c bima concipiet:quia poli decénium iners ex ea foboles 6c tarda nafcetur Pulli equai^ nati manu tangendi non funt:qa eos tactus ladit afiiduus. Quan/ tum ratio patitur:defendantur a fngore.In pullis pro atatis merito ea funt conii deranda : qna fign um bona indolis monfìrant qua in patnbo uel matribo fpedia da pracepi.dabit & hilaritas alacritas agilitafqj documentù,Nùc domandi iunt pulli:ubi tempus bima atatis excefferint, Confideranda funt magna longa mu fculofa & arguta corpora : tefhculi pares exigui : &C cateri qui in patnbo dicti fut Aetatis conii mores, ut ue[ ex fùma quiete facile concitetur : uel ex incitata feflinatione non dif deratio,	ficlle teneantur. Aetatis confideratio talis e,Bimo & fex méfium dentes medii iu
periores cadunt.Quadrimo canini mutantur.Infra fextum dhil molares fupeno res cadunt, Sexto anno quos primo mutauit exaquat. Septimo anno omnes de/ Dentes }pmi/ tes eius explentur.Latent ab hinc atatis nota. Sed prouectionbus tempora ca/ uari incipiunt: fupercilia canefcere: dentes plerunqj prominere ♦ Hoc menfe om/ nia quadrupedia maxime equos cabrare debemus»
De mulis ócafinis.	X*	xiiii»
Iquem mulo^ genus creare delediat: equam magni corpis : (olidis ofli f	busfiC forma egregia debet eligere*In qua non uelodtatem fed robur
exquirat. Aetas a quadrima ufqj in decennem huic admifiura lufta c5 ueniet. Si afmus equam fafhdit admiffus :ofìenfam prius afinam (donec coeun/ diuoluptas folliciteturJadhibemus:qua fubdudta equam libido incitata non
nere,-
ns.
onagro & equa. Sed generofius nullum efl huiufmodi animal:q quod afino ere ante nafcetur, Vtiles tamen admiffarii nafcefttur ex onagro & aiina,Qui pofl m Murini colo/	fecutura agilitatem fortitudinemq? reflituant, AdmifTanus tamen afmus
fit huiufmodncorpore amplo folido mufculofo: flndiis Sc fbmbj membrismigri uel murini maxime coloris aut rubei,Qui tamen fi difeoiores pilos in palpebris aut aunba gerencolorem fobolis pierunque uariabit, Mmor trimo maior dece/ ni non debet admitti. Annicula mula debet a matre depelli: & per montes afpe ros pafei: ut itineris laborem in tenera aetate foiidata contemnat. Minor uero afellus maxime agro neceffarius efl:& laborem tolerat: & negligentiam prope/ modum non recutat,
-	De apibus.	X.	xv*
Oc menfe maxime apibus folet morbus incumbere .Nam pori hiberna h	ieiunia titimali &c ulmi amaris flonba qui prius nalcuntur :auidius ap/
petitis folutionem uetrisincurrunt:& pereuntmili affueris uelocitate
f/
pero,Qua; deinde in ligneis canalibus refrigerata ponantur. Item rofmarinus
acjua mulfa decodus congelatur	i imbrice ponitur fuccus huiufmodi. Quod
fi horndse uidentur atqj contrada torpere filentio:&: mortua^ corpora frequen/
ter efferre:canalibus ex canna fadis mei cum galla puluere uel ficca refe codù
debebis infundere,Illud ante omnia expediet:ut putres partes fauorum;ueI ua/
cuas caras quas aliquo cafri examen ad paucitatem redadum non ualebit iple/
re: femper reddas acutiffimis ferramentis fubtilitenne mota alia pars fauorum
cogat apes domicilia concuffa deferere. Nocet apibus pier un qj felicitas fua, Na Qocet apfba
fi nimiis f loriba annus exuberat :dù fola cura gerédi mellis exercent:de prole nil P erun<33 iQe/
rogitant. Cuius omiffa reparatione populus idem labore confedus extinguitur bcitas,
totius gentis exitio.Itaqj cu mellis nimietate uideris ex flo^ grandi & continua
meffe deduere:interiedis ternis dieba claufo foramine no eas patiaris exire . Ita
ad generanda fobolé cóferentur, Nuc arca cal i apri. curàdi funt aluei : ut ofa pur Curadi aluei
gamenta tollitur 5C fordestquas tpscotraxit hibernuiS: uermiculi 8c tinea; & a/
raneauqba corrupitur ufus fauo^; &: papiliones q uermiculos fiercore fuo faciut
nafci,Tunc fimius incenfi ficci bubuli flercoris adhibeatur:q aptus eft apiù (alu Caflus 8£ ab
ti. Quae purgatio frequenter ufq; in autumni tpa celebratur, iHa:c omnia cate/ alliis alienus
raqj efficies caff us & fobrius & alienus ab alus uel a cibis acribus & odoris fmun
di atqj omnibus falfamentis ,
De horis,	T, xyi.
Ic menfis ad deprehendendas horas confentitodobff.
Hora	i.	pedes	XXV,	Hora	yii.	pedes	vi
Hora	ii*	pedes	xv.	Hora	yiii»	pedes	yfii.
Hora	fii,	pedes	xi.	Hora	IX.	pedes	xi.
Hora	ifii.	pedes	viii.	Hora	X.	pedes	xy.
Hora	V,	pedes	yi.	Hora	xi.	pedes	xxyr
Hora	vi.	pedes	V.				
PALLADII RVTILII TAVRI AEMILIANI VIRI ILLVSTRIS DE RE RVSTICA LIBER,V,	TITVLI MENSIS APRILIS,
De medica ferenda &:difciplina eius,	T,
De inferenda olea uel oleaffro:de uineis & feminariis fodiendis:& inferendis ui tibo 6C agris humidis & pinguib profdndendis,	X, fi.
De hortis:i eo de caulibus:item de apio:de atriplice:de ocimo cu difciplinis fuis item de melone cucumere porro cappari ferpilo colocafia laftucis beta cepullis co riandrò intybis cucurbitis ac menta.	qp r 1U\
De pomis:in eo de zizita cum difciplina fuaifii aliis pomis:quos: fuis menfibus difciplma deferipta eff ♦	^ j, ini.
mm fi
Medica.
Oliua fferac*
[)e oleo uiolaceo 8t uino.	T.	Y •
De armetis:i eo de uitulis nutriédistde tonfunT& fignaturif.	T.	yi»
De apibojf eo de ueftigàdii apiba SC purgadif alueariif.	T.	V*1 ».
DehoriC	T.	yw.
MENSIS APRILIS.
De medica ferenda & difciplina eius*	T* i*
OC MENSE in areis quas ante ficut diximus praparafli : medica ferenda eft.Qu^ fimul feritur:&.x.annis permanet: h	ita ut quater uel fexies pofTit per annum recidi. Agrum Aereo
rat. Macra animalia reficit. Curat agrota.Iugerum eius to/ to anno tribus equis abunde fufficit.Siguiicyathi feminis oc cupant loeu latum pedibus fex:longum decem ♦ Sed mox ii/ gneis raftellis obruantur iatì:a femina:quia fole citius comburuntur. Poft latio/ nem ferro locum tangi no licet: fed rallris ligneis frequenter herba mudetur :ne teneram medicam premat,Prima meffis eius tardius fiet:ut aliquantum femen excutiat,Catera uero melles q uolueriscitoperagantur:&: iumentis prabeatur Sed primo parcius prabenda efl nouitas pabuli nnflat enim 6c multum languii nem creat, Vbi fecueris:fapius riga, Po A paucos dies:cù frutificare coeperit : oés alias herbas truncato.ita 8c fexies per annum metis	annis decem poterit ma/
nere continuis.
De inferenda olea.	y, jj,
Vnc lods temperatis oliua inferatur :qua inferitur inter corticem more n	pomorum : ficut fupra di&um eft, Sed ut oleafìro inferas contra illud :
q> ex oliueto infito & cafu mcenfo tenafeitur oleafier infoelix:fic proui/ dendum eft.Politis prius oleaftri brachiis in ferobe m qua difponemus inferere: ferobes ita replebimus:utmedia:uacuafint, Cn cóprehendent oleafter: infere/ mus in infimo uel infitum ponemusinfitionem prope ifra terram nutriemus. Deinde ficut adeiefeit terram fubinde colligimus. Ita cómiftlira in profundo la; tente quifqs urit aut cadit :oliux locum non aufert pullulandi. Qua & apertam redeundi foelicitatem de o!ea:& occultam ualendi feracitatem de oleaftri conne/ xione retinebit. Aliqui oleas in radiabus inferunt:&ubicomprehendennt:cu ah qua parte radias auelÌunt;& tranffèrunt more plantarum,Graci oleas ab ceda/ uo calendas apriles die ufqj in tertio nonas iulias inferi debere pracipiunt. Ita ut in locis frigidis ferius:calidis maturius inferatur. Locis frigidiffimis nunc uineaw foliio ante idus peragenda eft:& fiqua de martio menfe reflabant. Vites quoqj inferimus.Semmaria qua funt ante fad:a:herbis liberentur: & leuiter circufcdi/ antur* Nunc locis mediocriter ficcis multu miiiù ferimus & panicu . Hoc menfe pingues capi & agri:qui diu aquam tenentiprofeinduntur poft idus : cu & oés herbas ptulerunt;&: ea^ femina nondum maturitate firmata funt.
De hortis.	T. &'♦
Oc etiam menfe ultimo & prope uere tran farto trafficarti Terere poflii h	mus* qua; cauli feruietiquia quimx tempus amifit. Nunc apium bene Apium •
feritur locis calidis 6>C frigidis terra quali uoluensidumodo humor ubi affiduus efl:quis nafci fi neceffe fuerit & in ficcitate non deneget. Et prope om/ ni bus menfibus a primo uere ad autumnum feratur extremum. Ex ipfius gene/ HvDDofelinó te eff hypofelmon durius tamen & aufterius:& heleofolinon mollifblio & cau/ le tenero : quod nalcitur in lacunis ; 5C petrofelmon maxime locis afperis. Hxc omnia genera poffunt habere diligentes. Apios maiores facies: fi femen quitum tribzs digitiscomprehendi potefl : linteolo claufens rariore	breui foffa obrueris
Ita omnium feminum germen capitis unius foliditate nertetur. Cnfpi fiunt : fi femina ante tundantur.-Vel fi fuper areas nafcentes aliqua pondera uolutentur : aut pedibus proculcentur enata .[Apii femma uetufliora atius nafcuntur: qua: nouella funt:ferius.Hoc menfè atnplicem feremusjfi rigare poterimus iulio uel Atriplex ♦ exteris ufqj ad autumnù mefiba. Amat affiduo humore fatiari. Seme flatim cu fpargitur:obruendum e.Herbxei fubinde uellarttur. Tran fferri necefianu m no efl::cum bene feritur.Tamen potefl melius adolefcere: fi fpatio rariore pagatur:
& iuuetur fucco Ixtammis Sd humoris. Ferro tamen refeindedum femper efl: qa ita pullulare non ceffat. Nunc ocimum feritur :cito nafci dicitur : fi flati cu ferue/ ris:aqua calida pfundas.Rem miram de ocimo Martialis affirmat;q mó pur/ pureos modo albos flores modo rofeos pariat.& fi ex eo femine frequenter fera/ Melones, tur; modo i ferpillum mo i fifibru mutetur .Hoc etiam menfe melones & cucu/ meres feruntur 8c porrus:& primordio capparis & ferpillu:& colocafia plàtani Cepulis, ponemus ;6d lartucas & betas 8C cepullas & conidrum feremus & intyba fecun/ da fatoe qbo utamur xflate:& cucurbitas & menti radice uel planta.
De pomis óczizifa,	T; iiii.
Oas calidis aprile menfè sizifum conferem us : frigidis uero maio uel iu r?:z:c l	nio. Amat loca calida aprica. Seritur offibo & flipite 8c planta. Crefcit
tardiffime. Sed fi plantam ponis :manio magis in terra molli. Si offibo feras:in ferobe palmaririta ut terna grana per ferobem cacuminibus ponantur i/ uerfis.Quibus in imo & in fumo affundatur Ixtamen & cinis:& herbis inafeen tibus manu planta liberetur erumpens.Cu pollicis foliditati fimilis fuerit:tranf/ feratur in locum paflinatum uel in fcrobem.Terram diligit non minus lati; fed proximam tenui atque leiunx.Per hyemem prodefl illnut circa codicem iapidu cumulus aggeratur;qui xflate debet auferri.fi arbor hxc triflis efl;ferrea ftriaili fubrafa hilarior fiet. Vel fi fimum bubulum radiabo modice & frequenter affun das.2i'2ifa collerta matura in longo uafe firtili feruitur oblito & loco (icciore co/ pofito. Vel recens lerta poma fi guttis umi ueteris perfundas.-efficitur ne ea ruga rum deformet attrartio.Seruantur etiamdedfa cumramis fuis aut fronde fua inuoluta atqj fufpenfa.
De pomis aliorum menfium.	Vt
mm m
Vmu mola/ ceum»
Oc etiam metife locis temperatis mala granata pomi tur: ea ratioe qua h	dxétum eli:& inferuntur.Nam circa calen.maias perficus ioculari po/
teft:quo more emplaflratur ficus ficut diximus:cu de mfitione loque/ remur.Hoc menfe calidis locis citri arbor inferitur : ficut fupra memoraui. Nunc locis frigidis fici plantaria difponemus: feruantes eam qua' fupra dida efhditci/ plinam.Nuncetiamficumdebemusinferereinlignouelfub cortice : ficut ante pracepi:&c eam locis ficcis inoculare. Nunc planta palmarum quam cephalo/ nem uocamustlocis apricis &c calidis eff ponenda.Hoc méfe forbum poterimus inferere in fe in cydoneo in fpina alba.
De oleo & umo uiolaceo.	T*	V1*
Ot uiola uncias infundas:quot olei libras miferis:& diebus.xl. fub di/ t uo habere debebis. Viola purgata ut de rore nihil habeant libras qnqp uiniueteris .x.feftariisdebebis ifundere:&: pofl.xxx.dies.x.mellis po denba temperare.
De armentis.	T.	vh»

Oc menfe uituli nafci folent: quorum matres abundantia pabuli iuue turtut fufficere poflint tributo laboris & lactis,Ipfis autem uitulxs to ftum molitum milium cum ladte mifceatur faluiati more prabendii. Nunc locis calidis tondantur oues : 8C ferotini foetus hoc menfe fignentur. Nunc prima eft admiffura qua excellit arietummt agnos iam maturos hibernum tem
pus inueniat.
De apibus,	T*	yui.
Oc menfe locis apf ids apes quiremus. Sed loca mellifica indicat apes : Mellifica loca h	fi circa fontes frequentiflima pafcantur, Nà fi rariores uidebuntur : in
Mellificari	his locis mellificari utiliter no poteft .Quod fi frequentes aquatur : ubi
fint examina earumthoc genere poflumus inuemre. Acpnmo <J longe finn expio remus:autproxime,Rubricam liquida breuiuafculomfufamgeramus; &C ob/ Fiflucula.	feruemus fontes aut aquas uicinas. Tunc dorfa apum bibentium tàgamus illo
Liquore tinéta fiflicula:atq? ibidem moremur ,Si cito reuerfe fuerint.quas tin ximus : hofpitia ea^ proxima effe nofcemus : fi tarde fpatio longiore fummota: quod pro mora temporis extimamus. Ad proxima facile uenies. Ad longinqua hoc genere perduceris. Canna: unum internodium cum fuis recidis articulis & i Foramen pol latere aperies,Ibi mei exiguum uel defrutum mittis:& iuxta fontem pones, Cu lice claudis.	eum conuenerint apes:atqj mgrefTa: fuerint:pofl odorem forame pellice clau
dis appofito:& unam tantum patieris exireicuius fugam perfequere.ea tibi par tem demonflrat hofpitii.Cum ipfam coeperis non uidere:alteram continuo di/ niittis:& fequeris.Ita fingula: fubinda: dimif fa: te faciunt ufque ad locum exarui nis peruenire. Aliqui mellis breuiffimum circa aquam uafculum ponunt : de quo cum apis aquam degufìaueritiad comune pabulù perges: alias exhibebit4
QyarumTrequentiam fubinde crefcentemmotata reuolantium parte ufque ad examina perfequeris.Quod fi ef! examen in fpelunca reconditum : fumo eiicie/ turtSi cum exierit aris fonitu territum in frutice uel in aliqua filua Ce parte fufpé det:6d ita admoto uafculo recipietur,Si uero in caua arboris ramo fuerit; acutif fima ferra idem ramus fupra infraq; decifus &Z munda uefte cooptus poterit auf fetri:& inter aiueariacoliocari.Veftigatur autemmanejuttota dies fufficiatad fequendum. Nam uefpere peradro opere ad aquam plerunq; non redeunt. Va/ fit autem quibu s recipiuntur perfricanda funt citreagine uel herbis mauibus ; & confpergenda imbre mellis exigui.Quod fi uerno fiat;& circa fontes aiuearia fic tinda ponantur locis;quibus apum frequentia efb multitudinem fibi fponte co ducent:fi tamen feruari a furibus pofTmt.Hoc etiam menfe ficut fupra:purgan/ da fune aiuearia fordibus:& necandi papiliones:qui maxime habundant floren INecandl P3' ribus maluis;quos hoc genere intercipiemus. Vas aneum miliario fimile ; id eft P IonesJ'r altum 6c angufium uefpere inter aiuearia coIlocemuf;&in fundo eius ponamus ^1liiar|u uas lumen accenfum. Illuc papiliones conuenient: & circa lumen uolitabunt: & an/ fi-irca lumen
guflia uafculi ab igne proximo interire cogentur.
De horis,	• T* vini,
h Vius menfis hora horis menfis feptembris aquantur hoc genere» Hora	.i.	pedes	.xxiiii	Hora	.vii.	pedes	.y.
Hora .ii. pedes .xiiii Hora .viii. pedes .vii. Hora	.iri»	pedes	»x.	Hora	.ix»	pedes	.x.
Hora	.iiii.	pedes	.vi,	Hora	.x»	pedes	xiiii.
Hora	»y.	pedes	.y.	Hora	.xi.	pedes	xxiiii.
Hora	,yi.	pedes	.iiii.
PALLADII RVTILII TAVRI AEMILIANI VIRI ILLVSTRIS DE RE RVSTICA LIBER.VI,	TITVLI MENSIS MAII.
De panico &: milio:de florentibus fatisjde recidendo foeno	T.	i.
De noueila farmentis relinquendis 6c pampinandis uitibus »	T»	ii*
De profcmdendis 6c aperiendis nouis agris.	T *	Hi*
Deoccandis uitibus arbonbufqj 8c rude cadenda: fodiendis feminariis putandis oleis:ac lupino uertendo»	T.	iiii.
De hortisun eo de fpatiis:de apio coriandro melone cucurbita card uo radice tu/ ta,	. T, y.'
De pomis:de flore mali punici:perficoimplaflrando:atro inferédo: Qc ficu pia
tanda uel inferenda:de zisifa & palma plantandis.	T»	yi.
De armentis:in eo de cafìrandis bobus,	X»	vili
Detunfurisouium,	T.	viii*	De oleo liliaceo.	X.	xiiii.
De cafeo faciendo.	T.	ix.	De deo rofeo.	X.	xv»
De apibus»	T.	x,	Derodondelli»	T.	xyi.
uolitabunt.
. '
ti ui
dculx
Pampinatio* Rami crepa/ bunt.
Cera fo(Tx>
Depauimentis & folariis	T*	xn	De rofis uiridibus fer/
De Lateribus fadendis.	T*	*xii*	uandis	T*	xvu<
Derofato	T*	xiii*	De horis*.	T.	xviii*
MENSIS MAIVS*
De panico &: miliotde florentibus fatis;de reddendo fceno,	T. l*
OCIS FRIGIDIS ET HVMECTIS PANICVM SE
temus Se milium more quo dixi.Nunc omnia prope qua la/ l	ta funt:florentmeqj tangi a cultore debebunt. Florent autem
fic. Frumenta & hordeum 8c qua: funt feminis fingularis octo diebus f lorebunt.Et deinde per dies.xl.grandefcent f lore de/ pofito ufqj ad maturitatis euentum. Qus uero duplicis (etiti nis funt: ficu t faba pifum carteraqs legumina.xl.diebus florent: fimulqj grande/ fcunt. Hoc menfe in locis ficds calidis fme maritimis foena recidantur:prius tam q exardeant.Quod fi plumis infufa fuerint:conuerti ante non debent: q pars eo rum fumma ficcata efL
De nouellx farmentis relinquendis & pampinandis uitibus.	T ii*
Vnc có fideremus nouell* uitis farmenta qus protulit : & ei pauca 8C n	(olida relinquamus : & amminiculis firmemuf: donec brachia prolata
durefcant.Non autem amplius refecfta: Sc pullulanti uiticul* qdux uel tres materia relinquantur :& alligentur propter iniuriam uenti. Ideo autem tres materias dixi debere dimittime difTipantibus uentis nulla remaneat :fi in pri mordio reliquetis pauciores.Hoc menfe pampinari conueniet, Sed tunc eft opti ma pampinatio:cum teneri rami digitis firmgentibus crepabunt fine difficulta/ te carpentis,Haeres uuas effiat pinguioresmaturitati cofulit folis admiflu.
Deprofemdendis 8c aperiendisnouis agris.	T. ili.
Vnc quoqj pingues agri & herbou profeindantur ♦ Sed fi agros incul/ n tos uolueris aperire ♦ Confiderabis : ficcus an humidus fit ager : liluis aut gramine:frutetis ueflitus aut filice.Si humidus erit:fbffarum du &'ibus ex omni parte ficcetur.Sed aperte fofLe nota: funt: czcx uero hoc genere fiunt. Imprimuntur fulci per agrum tranfuerfi altitudine peda ternum. Poflea ufque ad medietatem lapidibus minutis replentur aut glarea & fuper terra:qua egefieramusj^quatur .Sed foffarum capita unam patentem foffam petant.ad quam decliues decurrant * Ita & humor deducetur: & agri fpatia non penbut. Si defuerint lapides : farmentis uel flramine fubicd:o cooperiantur : uel quibuf/ cuqj uirgultis. Sed fi nemorofus efhextirpatis aut raro relidtis arboribo excolar Si iapidofus per macerias faxo^ turba collega & purgari poterit 8c ide muniti*
luncus 8c gramen & filices frequenti aratione uincentur. Sed filicem ; fi fape fa/ barn conferas uel lupinos t & fi fubinde nafcentem mucrone falcis incidas : intra exiguum tempus abfumes.	T* n'ù
De occandis uitib arboribufqj:& rude cadenda:fodiendis feminariis putan/
^Is oleis 3c lupino uertendo.	Vites* occare
Oc menfe arbores & uites qua: ablaqueate fuerant occare;hoc é ope floc ' openj:c h	rire iam conuenit,Nunc ad rudem faciendam filua cadatur;quando
omni fronde uefìita efi Odendi autem hic modus é;ut optimus ope rarius in alta filua modiifpatium ; mediocris uero tertia minus poflit abfcidere Nunc 6C feminaria fodiuntur affidue;& locis pergelidis & pluuiofis olea putan tur; eis mufcus abraditur * Atfiquis lupinum flercorandi agri caufa femina/ bit;aratro illum nunc debebit euertere.
De hortis.	.	si - Vr
Ortorum fpatia qua per autumnum feminiba fplenda deltinàtur auc
h	plantis muncconuenietpaflinare. Hoc menfe apium bene feritur; fi/
cut iam ante dicftum e fi. Vel coriandrum & melones & cucurbita cat duus & radices Se ruta pangentur, Porri quoqj pianta tranffertur ut rigationiba ammeturl
Qe pomis	^	T+ vi*
Ocis calidis nunc mala punica florere incipiunt, Ramus ergo cù flo/
I	refficut Martialis dicit) (i obruto circa arborem fidili uafe claudatur ;
& ne refiliat ligetur ad palum ;pro uafculi magnitudine pomum red/ Emplaflrari dit autumno.Hoc etiam menfe locis calidis emplaflrari perficus pot* Locis frigi/ perficus. dis nunc citri arbor in feritur; ut ea quse dici a efl difciplina feruetur* Nuc frigidis locis zizifum cóferemus ficu ;uel inferimus.Hoc et méfe palma: piata ifentur.
De armentis;in eo de caflrandis bobus,	T. yii*
Vnc caflrandi funt uituli; ficut Mago dicit;tenera atate:ut fifla feru/ n	la fefliculi comprimantur:& paulatim confracti refoluàtur. Sed hoc (~aQran(j- UI
luna decrefcente uerno uel autumno fieri debere pracepit * Ain ligato ^ ad machinam uitulo ; duabus anguflis regulis flagneis ficut forcipibus ipfos ner/ uos apphendunt;qui gra:ce KpE^oaCT-rHpEo- dicuntur.His coprehenfis tentos te/ fliculos ferro refecant; &: ita recidunt;ut aliquid de his capitibus neruorum fuoiji dimittatur harere,Qus res &: fanguinis nimietatem prohibet;& no omtlmoiu uencos fubdudo robore uirilitatis effoeminat.Nec admittendum efl; quod ple/ nque faciunt;ut flatim caflratos coire compellant : nam certum efl ab eis gene/ rari ; ied ipfos fluxu fanguinis interire « Vulnera uero caflratute cinere far/ mentorum & fpuma linentur argenti. Caflratus abflmeatur a potu;& cibis pa Vulnera ca/ fcatur exiguis ; ac fequenti triduo praheantur ei tenera: arborum fummitates & Aratura, fruteta mollia	herba; uiridis coma dulciore fagina roris aut fluminis,Pice eti/
am liquida mixto cinere 6c modico oleopofl tridu uulnera diligéter ungéda fùt.
Sed melius genus cafìratfoms fequens ufus inuenit. Alligato enim iuuenco atqj deiedto tefliculi flrida pelle clauduntur:atq; ibi lignea regula pmente decidun/ turiignitis fecunba uel dolabris. Vel quod ef! melius:formato ad hoc feramento ut gladii fìmilitudmé teneat.Ita enim arca ipfam regulam ferri acies ardentis im primitununoqj id:u & moram doloris beneficio celeritatis abfumit : & uftis ue/ nis ac pellibus a fluxu fanguinis flri&is; plagam cicatrix quodàmcdo cum ip'° uulnere nata defendit*
De Tonfuris ouium*	T* vim
Hoc un mi/	Oas temperatis nunc ouium celebranda tonfura efl. Sed tonfas oues
ne medice/	^	hoc unguine medicemus . Succum decodi lupini faces uini ueteris
mus>	6>C amurcam pari menfura mifcebis : & in unum corpus ofa reddada
curabis adlinire. Poft triduum deinde fi mare uicinù efl {littori mergatur extre/ mo.Si in mediis terris pafoimus:aqua caleflis cum fale paululù decoda fub di/ uo debebit pecorum tonfa 8c unda mébra diluere. Hoc enim modo curatur pe/ custotoannomecfcabru fieri dicitur (plixas lanas creare fortur ac molles»
De cafeo faciendo.	T» ix*
Ca eu coagu	Oc menle cafeii coagulabimus fincero lade coagulis uel agni uel ha/
labi mus.	h	di: V el pellicula qua folet puilo^ uétnbus adharere: uel agreflis car
dui flonbus.Vel lade ficulno. Cui ferum debet omne dedua: ut 66 ponderibus urgeatur» Vbi folidari coeperit:loco opaco ponatur aut {r.gido:& pf/ Formula foli fus fubinde adiedis £> acqfita foliditate pondenbo:trito ac torrefado tale debet data»	afpergi:6<: iam durior uehemétius premi.Pofl aliquos dies folidata iam formu/
la per crates iam flatuàtur ne inuicé fe unacjuaq? contingat.Sit auté loco claufo & a uentis remoto:ut teneritudinem feruet:atque pinguedinem. Vitia cafei fùt: Fiflulofus ca fi aut ficcus fit:aut fiflulofus.Quod eueniet:aut fi parum prematunaut fales ni feus.	mios accipiat:aut calore folis uratur In recenti cafeo conficiendo aliqui nucleos
Gelant»	uirides pineos terunt:atqj ita mixto lade gelant » Aliqui thymum tritum &C fre/
quenter colatum congelant.Qualécunq; etiam faporé uelis efficere poteris;adie do quod elegeris condimento: feu piperis feu cuiufcunq; condimenti»
De apibus.	T* x»
Oc menfe incipiunt augeri examina : Sc in extremis fàuorum partiba h maiores creatur apicula:quas aliqui reges putat: Sed graci cicn-pccr Uel itus»	appellant: 86 necari iubent:quia requiem concutiunt quieicentis exa/
minis,Nunc papiliones abundant : quos necemus : mote quo dixi»
Depauimentis 86 foiarns.	T» xi*
Pauimenta i n	Vnc circa extremù menfé pauimta in folariis fiut » Qua: in frigidis re
folariis	giomba 86 ubi pruina funt:glacie fufpédunt :86 pereut.Sed fihocpla
cuerit:Aernemus duplices ordfes tabula^ tràfuerfos atq; diredos:86 palea uelfi lice fupra c5Aituemus:86 aqliter aqbimus faxotqd' manu poflit ipiere.PedaeU Kudus, 4	fUp mdus iducius:86 affiduo uede défamuf.Tùc aùq rudus ficcet bipedas qua;
Per omm’a latera canaliculos habeàt digitales fungemus :ita ut calce uma ex oleo temperata bipedarum canales qui inter fe comiedendi funtumpleantur: 6C ea^ coniundione rudus omne cooperiatur, Nam ficcata omnis materia unù corpus efficiet:& nullum tranfmittet humorem. Poffea fex digitorum teffaceum (uper; fundimus : 8c frequenter uirgis uerberabimus me rimis poffit aperiri.Tunc teflel las latiores uel tabellas qualefcunqj marmoreas aut paginas iprimemuf.Et hanc conflrudionem res nulla uitiabit.
De lateribus faciendis.	T. xii.
Oc menfe lateres faciendi fimt ex terra alba uel creta uel rubrica. Na h	qui affate fiunt:celeritate feruoris in fumma cute ffccatur interius hu ateres*
more feruato.Qux res fcifluris eos faciet aperiri. Fiùt autem fic. Ter ra creta diligenter 8c omni aipentate purgata mixta cum paleis diu maturabitur & intra formam lateri fimilem reprimetur,Tunc ad ficcandum reJida : fubinde uerlabiturad felis alpeclum. Smt uero longitudine pedum duorum : latitudine unius altitudine quattuor unciarum.
Derofato.	T.	xiii.
q	Vinqj libras rofe pridiepurgatai: i uini ueterif. x. feflarios mergihpoff
xxx,dies.x.difpumati mellis libras adiicies:&: uteris.
De oleo liliaceo.	T, xiiii*
p	Er olei libras fmgulas dena lilia curabis infundere: &: uas uitreum.xl,
diebus locare fub dmo.
Deoleorofeo.	T.	xv.
i	N olei libras fmgulas rofa: purgate fingulas uncias mittis; &.yii.die;
bus in fole fulpendis & luna,
Derodomelli.	T.	xvi,
i	N fucci ro& feffariis fingulis libras fingulas mellis admifces: & dieba
xl.fub fole fufpendis.
De rofis uindibus feruandis.	T,	xvii.
Olas nondum patefadas féruabisdì in canna uiridi flante fifla reclu/ r das ita: ut fifluram coire patiaris.Et eo tempore cannam recidaflquo rofas uirides habere uolueris, Aliqui olla rudi conditas ac bene muni/ tas fub diuo obruunt ; ac referuant.
De horis,	T,
i	N horarum menfuris maius refpondet auguflo,
Hora	,i»	pedes	.xxui,	Hora	,vri.	pedes
Hora	.ii.	pecJes	.xiii.	Hora	.yiii.	pedes
Hora	,iii.	pedes	.ix,	Hora	.ix,	pedes
Hora	.ini.	pedes	.vi,	Hora	,x.	pedes
Hora	.y.	pedes	,iiu,	Hora	.xi,	pedes
Hora	«yi»	pedes	.iii,
Rodomel.
XVlll,
,iiii,
.vi.
,ix,
xiii.
xxiii.
PALLADII RVTILII TAVRI AEMILIANI VIRI ILLVSTRIS DE RE RVSTICA UBER.VII.	TITVU MENSIS IVNH.
Area ad tritu ram. Equanda lindro.
De area paranda»	T,	L
Demefllbus»	T,	ii»
De agris profdndendis:deuineis occandis fodiendis uicia foeno graco lenticula jfkba lupino colhgend is ♦	T»	iii»
De hortisu eo de bradica apio betis radiciba ladluas coriadro» T* iiiiv De pomisrin eo de flore puniende piro:de malo zizifo: de fico: de impiaflratio/ ne»	T»	V*
Dearmentis:ineodecaflratura:decafeo:de tonfuris»	T»	vi»
De apibus : in eo de legendo & conficiendo meile uel exra. : de feruandis examini/ bus 3C fignis eorum & regibus ; de inopia examinu fuppléda » ' T»
De pauimentis &C latere»	T»
Qualiter fruduum uenturorum experimenta fumantur»	T »
De oleo camamileo*	T»
De oenanthe,	X»
De alphica»	X.
De horis.	X»
MENSIS IVNIVS»
De area paranda.	X»	i*
OC MENSE AREA PARANDA ESX AD XRIXV ram :cuius primo terra radatur. Deinde éffofla leuiter mixtis
vu»
vili*
ix»
x»
xi»
xii.
Xlii»
uel columna quocunqjfragmeto:cuius uolutatio poffiteius fpatia folidare. Dehinc fole iiccetur. Aliqui mundaris areis a/ quam fpargunt: 8c minuta ibi pecora diu fpatiari ac proculcare compellunt ♦ Et cum terra ungulis Arida fuerit: fpedant folidam ficcitatem»
Demeflibus,	X» ii» -
Vnc primo hordei meflis inapitur : qua eonfumanda e A : anteq gra/ n	na arefadis fpicis lapfa decurrant:quia nullis ficut triticum fclbcuus
ue Aiunt ut. Quinqj modios recidere pot pleni agri opera una mei fo/ ris experti:mediocris uero tres:ultimi etiam minus ♦ Sed hordei culmos lacere i agris aliquantulum finamus:quia fertur hoc more grandefeere. Nunc etiam me fe poAremo locis maritimis & calidioribo ac ticciftritici meffis abfciditur. Qpanl paratam effe cognofces : fi aqualiter fpicani populus maturato robore flauefcac» Pars galbarum planior hoc compendio utitur ad metendum: & pter hominu ia / bores unius bouis opa fpatiu totius meffis abfumit.Fit itaqj uehicuium qd* dua/ bus rotis brembus fertur;huius quadrata fuperficies tabulis: qux forinfecus re/
clines in fumo reddant fpatia largiora» Ab eius fronte carpenti breuior é altitudo tabula^.Ibi denticuli plurimi ac rari ad fpica^ menfurà cófhtuùtur f ordine ad fupioré pté recurui. A tergo uero emfdé uehiculi duo breuifTimi temones figura turiuelut amites bafternarumJbi bos capite in uehiculù uerfo iugo aptatur ÒC uincuiis:manfuetus fané q nó modii cópulforis excedat. Hic ubi uehiculum p	a
mefies ccepit ipellereiois fpica in carpentu déticulis cóphenlà cumulatur abrup fternarum tis ac relidis paleis :altitudmé uel humilitate plerunqj bubulco moderate q feqt jtus ^ ^ j & ita p per paucos itus ac reditus breui horarum fpatia tota meflis fpletur. Hoc tus capefiriba locis uel xqualibo utile é:8t his qba nece0ana palea no habetur*
De agris ,pfadédis:de uieis occadis fodiédis uiaa fcenogreco recoliigedis*T.iii Vnc frigidiffimis locis qux maio funt ptermifla faciemus. Agros a-que n profcidemus.Herbofis 8c gelidis partiba uineta occabfus. Colligemus uicid:foenugrxcu teCecatnus ad pabulii.Hocmenfeloas frigidis per/ agenda ert leguminu meffis.Itaqj lenticula colleda cineri mixta bene feruabfus Fa^a ^a mi/ Vel uafis oleariis aut fal/ametariis repletis flatfq; gypfatis.Niic «3^ faba luna mi/ nuente ueile/ nuente uelletur. Ante luce fané & anteq luna procedat excufla &: refrigerata po tur ♦ natur .Ita curculiones non panetur infeftos.Hoc menfe lupinus colligitur i & fi placuerit flarim feretur ex area. Sed longe ab humore eft ponendus i horreis, fic enim diutiflime cufloditunmaxime fi granaria eius aff lauerit fumus afliduus»
De hortis.	T.	irii»
Oc menfe circa folflitm braflicà feremus:qua inchoate tràfferemus au h guflo uel irriguo loco:uel pluuia initiante madefado. Apiu quoqj be/ ne ierere poterimus:betas 3c radices & laducas & coriàdru fi rigemus De pomis.	T.	v»
Oc etiam menfe ramus punici: ficut fupra diximus:poterit intra fidile h	uafculum claudi ut ad eius magnitudine poma reflituat, Nuc pira uel uej ^
mala;ubi ramos multa poma denfabuntunterlegenda funt quacunqj ^i uitiofa : ut fuccus qui ingrate his poflet impendnad meliora uertatur. In hoc ét ^ menfe loas frigidis zizifum ferere poterimus.Nunc caprificanda lunt arbores fi	lCa X
c : ficut in eius narrauimus difciplina. Aliq eas & hoc méfè inferùt.Locis frigidis P ficus inoculatur: palma planta circùfoditur.Hoc méfe uel mlio celebratur :infi rio in pomis:qua iplaflratio dicitur. Solis arbonba coueniuqbo pinguis fuccus f cortice efl:ut ficis & oleis ac fimilibus:ut Martialis dicit:& perfico.Fit aùt fic. ^mF^a^rat® Ex nouellis ramis & nitidis ac feracibus gémam:qua bene apparebit line dubio <luomoc!o* proceflura:duobus digitis quadratis circufignabistutipfa flatuatur i medio: 6C ita fubtiliter cortice leuabis acutiffimo fcalprome géma ladatur. Item ex ea ar/ bore:cuiuelimusinferere:fimilitercu géma tolletur emplaflrum nitido tamen atqj uberi loco.Tunc ibi cóuenienter aflrigitut:& preflum circa gemam uincu/ lis cogitur fine germinis lafione coherere:ut ea qua appofite redditurjlocii gem/ ma prioris idudat.Tiicluto fup plinis;6c liberà gemma reliques.Ramos fupio
res eius arboris fecabis ac ftirpestac.xx.uno diebo exactis refoluto uimine uicu/ lorum repies externi femisjgém a mire I arboris aliena membra tran (ire »
De armentis:in eo de cadraturaide cafeo:de tonfuns.	T
,	Ocetiim méfe uituli red:e:utdidu efl antecaftritur.Nucetii cafeu
iure conficimus:&oues in frigida regione tondemus*
De apibus alueariis & reliquis,	T.	V11*
Oc menfe aluearia caftrabuntunqua matura eé ad mellis redatfum u H	gnis plunbj infimemur,Pnmu fi plena funt-.apii fubtile murmur au/
dimus.Nà uacua fedes fauo^ uelut cocaua adificia uoces quas accepe rinttf maius extollunt.Quare cu murmuris fonus magnus & raucus é :agnofci P ,	mus non effe idoneas ad metendu crates fauo^, Ite cii fucos a fedibo fuis : q iunt
u lape ma apes maioresigradi intentione perturbant imatura mella teflatur. Cadrabunc e *	. auté aluearia matutinis horis:cù torpent apes:nec calonbj afpantur.Fumus ad
bainoU3 ex	mouetur ex galbano & arido fimo bubulo:qué i pultario fabris carboniba c5ue/
nit excitare.Quod uas ita figuratum fit:ut uelut inuerfi ifundibuli anguflo ore fumu poffit emittere:atqj ita cedentibo apibo mella recidetur. Ad examis pabu/ lu hoc tpe ps fauo^ debet qnta dimitti. Sane putres ac uitiofi faui de alueariis auferatur.Nuc mella co(icimus cogeflis in mundiffimii fabanu fauis ac diligen ter expreffis.Sed anteq premamus :ptes fauo^: corruptas uel pullos habetelreci demus .Na malo fapore mella corrumpunt.Mel recens paucis diebo aptis ualeu lis habendu efluatqj i fumitate purgandii;donec refrigerato mufli calore deier/ Muflu mei * ueat. Nobilius mei erit:quod ante expreffioné fecunda uelut fpote profluxerit* Hoc et menfe cara conficimus : qua i uafe aneo feruéti aqua pleno minute con/ cifis fauoi^ reliquiis mollietur:&: deinde in aliis uafculis fine aqua refoluta dige/ Cttra	retar i formas .Nunc fed méfe ultimo noua egrediutur examina, Cufbs effe de/
bebit attetus:qa noueilaapes uagatib animis iuuétutemitì feruétur effugmt. Exeùtia i aditu fuo moràt uno aut duobo diebo:qua flati nouis alueariis excipié da funt.Obferuabit at cuflos aflìduus ufqj i odtaua uel nona hora:qa poft hac tpa no facile fugere aut emigrare cofueuerutiquis aliqua flati Sc ^pcedere 8c abi Signa fuga reno dubitent.Signa futura fuga hacfunt. Ante biduù uel tridua acrius tumui apum *	tuantur & murmurant. Quod ubi appoiita frequéter aure explorator agnoue/
rit:folicitior aduerfum hac eé debebit.Solét hac Tigna Sc cii pugnatura lunt fa/ cere.Qua^ pugna copefcit puluis aut mulfa aqua imber afperfusJnefl illis ad originis fua reparandi cócordia dulcis aubtoritas. Sed cu fe agmina fic pacata i ramo aur loco quocuqj fufpéderint: fi unius uberis edubfione pendebunt moris aut unum regé effe uniuerfis : aut reconciliatis oibo manere cocordiam ♦ Si uero Vbeta apu • duo uel plura ubera fufpendens fe populus imitatur: & difeordes funt:&: tot re/
'	ges effe quot uelut ubera uideris cofitentur. Vbi globos apiu frequentiores uide
ns:uncta manu fucco melifphyiii uel apii reges requiras.Sut at paulo maiore^ 6i oblógx magis q catera apes:redionbo crunba neqj gradita pénis pulchri co/
Jorfs & tiitidulenes fine pilo nifi forte plenioresiquafi capiliù gemnt f uétterquo
tur»Hoc enimanéce nulla difcedet»Sed li nulla nafcàtur examina:duorum uel trium multitudine uafcuio^ i unum conferre poffumus : dulci tamé liquore con fperfas apes atqj inclufas p triduu tenebimus appofito cibo mellis 8c exigua tan tum (piracula relinquemus i cella. Quod fi uelis alueariu : cui p aliquam pefté multitudo fubdudta efl:populi adiedtione reparare:cofiderabis i aliis abundan tib? cccras làuo^ 5C extremitates:qux pullos habet;&: ubi lignu nafcituri regis f/ ueneris;cù fobole fua recides : 8t in id alueariu pones, Eli àt hoc futuri regis fi/ gnum .Inter extera foramina qux pullos continent:unu maius ac longius uelut uber apparet.Sed tunc tranfferendi fimt:quando e rofis coopculis ad nafcendu « maturi capita nitutur exerere. nà fi fmaturos tranfluleris intenbut. Si autem fe Xfnitus aris, fubitum leuabit examen : flrepitu aris terreatur aut teftula.Tunc ad aluearium redibit:aut in proxima fronde pendebit:& inde in nouum uas herbis cofuetis fii meile confperfum manu attrahatur aut trula:& cù in eo loco requieuerit:uefpe/ re i nter alia collocetur ♦
De pauim entis & latere.	T	yiiu
h Oc etiam menfe pauimenta faciemus fub diuo ; 6c lateres more quo dixi.
Qualiter frudtuum uenturorum experimenta fumantur ♦	T;	ix.
Raci afferunt agyptios hoc more prouentù cuiufqj feminis experiri, g	Aream breuem loco fubacto & humido nunc excolunt:& in ea diuifis
fpatiis omnia frumenti uel laguminum femina Ipargunt. Deinde in ortucanicula:quiapudromanosquartodecimocalen.augu.dietenetunexplo/ Ortus cani-' rant qua femina ortù fydus exuratiqua illafa cu fiodiat. His abfiinent*. illa peu cul2f rant:qa indiciu noxa aut beneficii p and futuri generi unicuiqj fydus aridi! pfen ti exitio uel Calate pmifit. Deoleocamemilleo.	T.	x»
Er olei libras fingulas camomilla herba florentis auream medietatem p	n -
p	proieifris albis foliis:quibus flos ambitur:unciarum fingularum pon/ arnern eu
dusinfundist&dx.diebusinfoleconOitues De oenanthe T. xi.
Iluerires uuas:cù fiorentine rore colligimus:^: expadimus i fole ;ne f	quid refler huoris : & flos ad^excutiendù ficcior apparet. Tunc cribello Cribellum*
fpifTo cernimus:ut grana no trafeant :fed flos folus decidat. Hunc in meile feruamus ifufo.Etcu dieba.xxx.fuerit conditum :temperamus genere & more quo rofatum moris eft temperare.	De alica.	X.	xii.
lisaIiqtu:dumolit:mifcerecurabisacfemas. Dehoris. X. xiii. Vnius ac iulius horarum fibi aqua fpatia contulerunt.
nn ii
Hora	• ■ !»	pedes»	XXUJ	Hora	yii»	pedes»	*** ut*
Hora	ii»	pedes	xii.	Hora	yiii*	pedes	yi*
Hora	rii.	pedes	yiii.	Hora	ix»	pedes»	viri*
Hora	riri.	pedes	y*	Hora	X.	pedes	xii*
Hora	V»	pedes	iri»	Hora	xi.	pedes	xxiri
Hora	yi»	pedes	ii»				
PALIADIIRVTILIITAVRIAHMILIANI VIRI ILLVSTRIS DH RE RVSTICA LIBER OCTAVVS.	Tituli menSs iulii*
De iterandis agris:de mefTe triticea:de extirpandis uepnbus 6C filedlistde arbo/ ribus operiendis puluerandts nouellis *	T. 1*
De hortis ;in eo de cepullis radicibus atriplice ocimo malua beta laduca porro; item napis & rapis cum diiciplina fua*	T* w*
De pomis in eo de implafìrationetde piro malo citreo ficu palma» T♦
De armentis & gregibus in eo:de admittendis tauris 8c arietibus* T « uE* De extirpando gramine*	T.v*	De aceto fcyllitico*	T»	vili*
D'umofcyllite.	T.yit	De finapi	T*	ùc*
De ydromelli	Tvii*	Dehons	T*	x,
MENSIS IVLIVS
De iterandis agris:de mefTe triticea;de extirpandis uepribus & file<5lis:de arbo ribus operiendis nouellis*	j. ^
OC MENSE AGRI QVI APRILI PROSCISSI FVE/ " m	. rant:circa circa calédas iterétur«Nuc locis téperatis triticimef
Agaiteretur* h	fis expletur:more quo didutn e(I. Silueflres agri utilimeex/
tirpabùtur arbonba atq; mrgultis :cù luna decrefcit: defedis radicibo atqj cóbufhs.Hoc menfe arbores qua: i mefTe flete/ rant: fedis mefTiba obruatur aggeflióeterra^pp nimios fo/ lis ardores*Opera una*xx. maximas obruet.Nuc & nouella: uites mane 6C uef/ pere ii calore depofito effodi debet:& auerfo gramine puluerari, Hoc méfe utili ter uel ante caniculares dies filices exflirpabis Si carice* De hortis. T ii* Opuiias feri	Oc etiam menfe cepulias ferimus irriguis aut frigidis locis : radicem 8C
tuus,	h	atriplicem fi rigare pofTumus : & ocimum :maluas:betas:Iaducas : SC
poiros rigandos.Hoc menfe loco irriguo napos feremus & rapa (olo pu ro 5c foluto nec fpifTo.locis humidis latantur 8C campis.Sed napus in ficco&P/ Napus*	pe tenui atq? deuexo Sc fabulofo melior nafcitur.Loci proprietas utrunqj femen
Rapa muta/ in alterum mutat,Nà rapa i alio folo per bienniu fata mutatur in napos:alio ue tur in napos, ro napus tranfit in rapam. Subadum folii flercoratù uerfatuqj coqrunt : quod , 6C iplis 8C fegetibus proderit:qua* ibi anno eodem feruntur.iugero rapotu quat Interuelles* tuor feflanamapiautem quinq; fufficiunt.Si fpifia funtunterueliesaliqua :ut
cetera roborentur. Ve aero femina maiora reddigantur reruta rapa foliis omni/ bus purgas :& ad dimidii digiti craflTitudinem in caule fuccides.Tuc in fulds di/ bgenter fubadisrodonis digitis feparata obrues:& iniicis terram & calcabisnta filagna nafcentur»	Depolis	T. iii.
Oc etia menfe iplartratio celebrari poteft rficut ante demoftraui: Se pi h	rus uel malus locis humidisrnuc infita me explorante ^ceflit. Hoc etia
méfe i pomis ferotinisrqua: ubertate nimia ramos onerauerunt(ficut p lnterlegetlda dixijmterlegeda futrfiq uitiofa reppererisrutarboris fuccu uertamus ad meliopt Pom3, nutrimenta pomo^ .Nucét talea loco irriguo frigidis regiombo me plantare me mini:6^ quotidianis animaffe liquoribus:qua 3C nafeendo 8C afferendo uotum faelicitatis aquauit.Hoc tpe locis humidis inoculari ficus & inferi citreum pot.
Menfe iam medio palma planta drciifodi.Nunc locis temperatis amygdala ma tura funt ad legendum.	Te armentis.'	T. iiii.
Oc tempore maxime tauris fubmittenda funt uaccatqa dece menfiu h	partus fic poterit maturo uere cócludùdC certu éeas poft uerna pigue/ Vni tauro qn
dine geflientes ueneris amare lafduia. Vni tauro,xv.uaccas Columel deci uacca la afferit poffe {ufficerercuranduqj ne cocipere nequeant nimietate pinguedinis Si abudanfia pabuli eft i regione qua pafcimus:pót anis oiba i foeturam uacca
gendi 6C admittendi funt mollibD lanis : i qbo non folu corporis candor confiderà L{gUa arietis dus eft fed etia lingua:qu32 fi maculis fulcabitur uanetaté reddit i fobole. De al c6fiderandai bo pleruqj nafeitur coloris alterius. De fufas nunqfficut Columella didtjpoteft albus creari. Eligemus arietem altum procerum uentre promiflo Sc lanis candi/ dis ted:o: cauda longifTima : uelleris denfijfronte Iata:magnis teftibusjatatis pri
£ft uafti corporis prolixi uelleris ac molliffimidanofi & magni uteri.Sed pro/ Uuis 130011 uidendum eft in hoc genere: ut pabuli ubertate faturetur:&: lóge pafcatur a fen utent tibus:qui 6C lanam minuunt & corpus incidunt. Admittendi funt menfe iuliot ut nati ante hyeme conualefcant. Ariftotiles afferit : fi mafculos plures creari ue/ lisiadmiffura:tempore ficcosdies.& halitum feptentrioniseligendum:8<: contra ^mafculos eum uentum greges effe pafcendos. Si foeminas generari uelis:auftri captan/ creari ue^1St dos flatus:& in eum pafcua dirigenda.ac fic ieundas matres ut mortuarum uel uitiofarum numerus nouella fobole reparetur. Autumno debiles quxqj precio iputentunne eas imbeallas hibernum frigus abfumat. Aliqui duobus ante me/ fibus arietes a coitu reuocant: ut facem libidinis augeat dilatio uoluptatis.Qui/ ^oire ‘me dl dam coire fine diferetione permittunt: ut hoc eis genere per annum totum fretu/ Cretione, ra non defit.
De extirpando gramine T. V*
Oc menfeicufol cancri tenebit hofpitiumìlunafexta in Capricorni fi/
h	gno pofita gramen ablatum gtaci afferunt nihil de radiabo redditu^»
Item fi bidentes cyprei fiant:& fanguinetinganturhircinot&^pofl ot/ nacis ardores no aqua led eodé fanguine teperentur :p eos erutu grame exrigui*
De uino icyllite,	T »	vl*
Oc menfe uinu fcyllite fic facimus.Scyllam de motanis aut maritimis Vinù fcyllite h locis fub ortu canicula^ procul a fole ficcamuf. Ex hac in umi ampno-^	ra unius librse menfura mittimus:incifis ante tamen lupi luis
d:is foliis qbo ps extrema uallatur.Qtudà uelamia ipfa filo iferta fufpendut: ut uino infufa mergatur: &: no admixta farcita pofl.xl.die^ fpatiù fertaiquat appe fa funt funt:auferatur.Hoc uini genus tuffi refiftetmentre purgabit:!legma di Cocitabit dri foltiet:fpleneticis proderit:acume pfìabit oculo^:c5citabit digeftióis auxilia »
°	.	'	Deydromelli.	T ♦	V1*'
^diIOnlS aU/	Ncohantita canicularita dieta aquà puram pridie fumis ex fonte ♦ In
*1 * ,	h	trita aqus fefiams unum feflanum no difpumati mellis admifces : ac
Per inuefles
ros curt
PUerOS‘ ctelo.	_________
Quilla: alba: cruda: proieétis duris atque extrinfecus pofitis oita tene/ f ram medietate ad libram 8c fex uncias per minutas partes recides : & in aceti acerrimi.xii,fefiams merges uas fignam .óc.xl,diebus patieris effe fub fole, Pofi abiedla fquylla acetum diligétius excolabis:&: i bene picata ua fa tranfFundes. Aliud acetum digefliom &' (aiuti accomodum. fquylla- dragmas odio:aceti feffarios.xxx. mittis in uafailo:&: piperis unciam unam:mente ca
fise aliquantum :&pofi tempus uteris »
Defynapu	T.	ix»
Ynapis femen admodu feflarii unius 8C femiciculi reddigere curabis in
h	puluere:mellis pondo.y.olei hifpani unam libram : aceti acris unù fe/
.	fìariummifces: & tritis oita diligenter uteris.
Oleihifpatu.	Dehoris_	T.
Vii 6c iunii horas par menfurarum libra compoiuit.
Hora L pedes» xxii:	Hora yii* pedes, ui*
Hora	in	pedes	xii,	Hora	vili»	pedes	»y»
Hora	iii,	pedes	yiii.	Hora	ix.	pedes,	viii.
Hora	inn	pedes	y.	Hora	x.	pedes	xii.
, Hora	v.	pedes	iii*	Hora	xi.	pedes	xxii.
Hora	yi.	pedes	ii*
PALLADII RVTILII TAVRI AEMILIANI VIRI ILLVSTRIS RE RVSTICA LIBER.X. TITVLI MENSIS AVGVSTI.
X.
De agris exiliba arandis:de apparanda umdemia : de occatione uinearum locis frigidif.	Tri*
De exili 8>C mifera uinea reficienda.	Trii.
De pampinandis & obumbrantibus uitibus & extirpandiscareftisatque file/ ftis.	T.m.
De urendis pafcuif.	T.iiii.
De hortis in eo:de rapa & napo:de radice cu difciplina fua:de pafiinaca.T. v.
Depomif.	T.vi. De aqua dutì:ibuf.	- T.xi »
De apibuh	T. vii.	De menfuris & ponderibus fifìula
D e aqua inuenienda.	T.viii.	larum.	Tixiù
Deputeif.	T ix.	Deomphacomelli,	T. xiii
D e aqua probanda»	T.x.	Dehonf»	T.xiiix
1 F	MENSIS AVGVSTVS.
De agris exilibaarandif:de apparanda uindemia ; de occatione uinearum loris frigidif,
^	OC MENSE VLTIMO CIRCA CALENDAS SE/
ptembres ager planus humidus exilis incipiat exarari, Nuc t	maritimis locis uindemia apparatus urgetur. Hoc etii me/
h	fe locis frigidiflimis occatio uinearum efL
De exili di mifera uinea reficienda.	T.ii,
Oc tempore fi terra exilif in uinea efl & uinea ipa h	miferior :tres uel quattuor lupini modios in iuge prutl'ficaUerit
rofpargis:atqjitaoccabis.Quod ubifmdificauerit:euertatur:&optimum fler	non
cus prabetinuineistquiaiatamenppuiniuitium non conuenitin erre umetis, c"uenit UI|ie De pàpinandis 8i obumbrandis mtiba 6iextirpadiscaredis atq; tiledis. 1, m.
Vnc locis frigidis pampinatur docis uero feruentibus ac ficas obum. obabmtur; n	bratur potius uua : ne ui iolis arefcat : fi aut uinea breuitas aut facul/	file y
tas operarum permittit. Hoc etiam méfe extirpare poffumus careda	' /
atquefiieda.	De urendis pafcuis.	Trilli. C
Vnc urenda funt pafcua : ut Si altoiy fruticii feflinatio reprimatur ad n fìirpes:& incéfis aridis noua latius herba fuccedat De hortis.T.y.
Oc etiam menfe ultimo ficas locis rapa 3i napus ferenda funt hac ra/ h	tione:quadidume.Hcc meme ultimo locis ficaonbus radices femn Radices»
tur:qua hpeme fui ufum miniflrent. Amant terram pinguem foluta & diu fubadam qualem rapa.Tofum Si glaream reformidari.Gaudet cali flatu
arenis. Serantur poli nouam piuuiamimu ponine rotte rigari. Qiiod latum e: {fatim debet operiri leui farculo.Iugerum duo feffarinuel ut quidam quattuor: cum ferunturrimplebunt.Latamen non efl ingerendum fed potius paleatqa in de fungofa fut. Suauiores fiut:fi eas acj falfa frequeter afpgas. Radices fcemirii/
ni generis putaturtqus minus acres funt:&: habet folia latiora leuiora & cu iocu ditate uirentia.Ex his ergo femina colligemus. Maiores fieri credutur : fi fublatis oibus foliis 8C folo tenui caule ditniflo fepe terris operiatur. Si ex nimis acri dul/ Raphanu ui cé fieri uelisjfeia die & node meile macerabis aut pallo, Raphanu tamen ficut tiba inimicti brafficà conflat eé uitiba inimicà.Nà fi circa fe feratur: natura difcordate refugi unt.Hoc et méfepaflinacas feremus. De pomis.	T*	W;
Tiam nuc implaflràtur arbufla.Piru nunc pleriqj inferunt; 8c focis it e riguis arbore citri.	De apibus.	T.
Oc menfe crabones molefli funt alueariis apu :quos pfequi ac necare h	debemus.Nunc etiam quse iulio non occurrimus:exequamur.
Qualiter ad	De aqua inuenienda. T*	V111-
uefìigàda,	Vnc fi deerit aqua:ea quserere ac uefligare debebis:qua "taliter pote/
n	ris inuemre. Ante ortu folis his locis qba aqua querenda e : eqliter p/
nus méto ad folu depreflb iacés in terra fpedabis oriété: 8C in quo lo co crifpù fubtili nebula aere furgere uidebis &C uelut rore fpargef : figno aliquo ui cina: flirpis aut arboris pnotabis.Ni conflat ficcis locis:ubi hoc fiet:aqua latere. Sed terrai^ genus c5fiderabis:ut poflìs uel de tenuitate uel de abundantia iudi/ care Creta tenues nec optimi faporis uenas creabit. Sabulo folutus exiles infua/ ues limofas 8c fpatio altiere fubmerfas*Nigra terra humores ÒC ftillicidia no ma gna ex hybernis imbriba 8c liquore colleda : fed faporis egregii,Glarea mediocref & fcertas uenas:fed fuauitatepc-puas.Sabulo mafculus di arena 8i carbuculus Interuenia. certas & ubertatecopiofas.In faxo rubro bona: 8i abundates funt. Sedpuidédu Tub radicib éme fuents inter rimas refugiantp iteruenia dilabant. Sub radiabo montiu mótiù aqute 6c in faxis filicibo uberes frigida falubref.Locis capeflnbo falfe graues tepida ffua falubref,	ues. Qiia^ fapor fi optimus fuerit;nouens eas fub terris exordiu de mote lupfiO
Vmbrantibo fe. Sed in mediis càpis motano^ fontiu fuauitaté fequutur:fi umbratibo tegant arbuflif.	arbuflis. Sut &: hac figna ueftigàdai aqua:qbo tue credimus : fi neqj lacuna eft
neqj aliqs ibi ex cofuetudine humor infidet aut pterit, luncus tenuis falix filuati ca alnus uitex arudo edera cateraqj fiq huore gignutur.Locus ergo ubi fupradi/ da figna repis;fodiaturlatitudfe pedibo tribus altitudine pedibo quinque Sipn me folis occafum mundum uas ibi tereum uel plumbeum interius undu inuer/ Vaf areù in fum ponatur in folo ipfius foflionis.Tunc fupra foffa labra crates fada de uirgis uerfum pona ac frondibus additaque terra fpatium omne cooperiat. Sequentidie aperto lo^ tur,	co ^ e°dem uafe fudores intrinfecus inuenientur aut flilU : aquas ibi efle non
dubites,Item fi uas figuli ficcum neque codum eadem ratione ponatur: ac fimi liter operiatur:altero die fi aquarum uena efl:in prafenti uas concepto humore foluetur. Item uellus lana aque pofitum uel coopertum fi tàtum colligit humo/ ri A ut alia die fundat expreffum;copias inefle teftabitur. Item lucerna oleo ple/ Vellus lana* na ^inc^^ ^ ^ ^m^lter te<^a ponatur:fic fecuto die inueniatur extinda fupan Lucerna, * ^ e^enienns a<3uas ^em habebit,Ite fi in eo foco focu feceris: & terra ua/
tntur'	'	t UePfe*s'	.. f* Foflbwper*
Ed in fodiendis puteis cauendum eH foflorum penculu : quoma pie/ cuIull^r
f	runqj terta fuiphur alumen bitumen educit. Quoi^ fpiritus mixti ha/
___ftat-iiYi nnnbnsextorrmentafas: ni
LUUCjJ LCiLtl lUi.pj.iUl. cti.UUI.'-iA	£------------------
nelitum pertis exalat:& occupatis Hatirn naribus extorquent aias: ni fi quis fuga; fibi uelocitate fuccurrat. Prius ergo q defcédatur ad intima;in eis lo cis lucernam ponis accenfam;qu^ fi extinda non fueritipericuium non timebis. . Si uero extinguatur icauendus ed locusiqué fpiritus mortifer occupabit. Quod PIr11 fi alio loco aqua no poted inueniri;dextra ieuaqj puteos fodiemus ufqj ad aqua: 1 er* ipfius libramenta : 3C ab his foramina hinc inde patefadra uelut nares intus age/
natus moc
fìrucdura cocludat. Qua: drudtura uedibus ligneis fubinde denfetur;&: dructa fit lapide toftaouel filice.Si aqua Iimofa fuerit;falis admixtione corrigitur. Sed
_____________ ,	De aqua jp/
dientes ruina concludat.	De aqua probanda.	T. x. banda»
Qua uero noua fic (pbabis,In uafe seneo nitido fpgis: 8c fi macula n5 a	fecerit;pbabilis iudicetur.Ite decoda meo uafculo fi arena uel limu
no relinqt in fundo; utilis erit. Ite fi legumina cito ualebit excoquere.
Vel fi colore placido carens mufeo & oi labe pollutiois aliena. Sed q in alto fut puteiipforatis ufqj ad ultima parte terris ad loca inferiora poliunt uice fontis exi re:fi uallis fubiedxnatura pmiteat.	Deaqua: dudibus. T. xi. /\qUa:duduf
Vm uero ducenda edaqua:ducitur aut forma drudili aut plubeis fi	^ '
c	dulis aut canalibus ligneis aut fidiliba tubis» Si p forma ducetur: foli
dandus ed canalisme p rimas aqua poffit elabi.Cuius magnitudo p aqua: mefura facienda ed. Si p planum ueniet:inter cétenos uel fexagenos pedes fenfim reclinet drudura fefqpedéiut uim poffit habere currendi.Siqs mons in/ teriedus occurreritiaut p latera eius aqua ducemus obliqua:aut ad aqua: caput fpelucaslibrabimus:p qs drudura coueniat. Sed fi fe uallis iterferat:credas pi/ las uel arcus ufqj ad aqua: iuda uedigia codruemus : aut plubeisTidulis claufi deiici patiemur explicata ualle confurgere Sed quod ed falubrius Sc utilius : fi/ Fidibus tu/ dilibus tubis cum ducitur : duobus digitis eradi & ex una parte reddantur an/ gudi; ut palmi fpatio unus in alterum poffit intrare. Quas lunduras uiua cal ce oleo fub. ada debemus illinire . Sed antequam is aqute curfus admittatur fauiilaper eosmixtaexiguoliquoredecurrat:utglutinare poflit: fiquafunt ui Fiflulxplum tia tubarti. Vltima ratio ed plumbeis fiduiis ducere:qua aquas noxias reddut. be a.
Csmfa	Nam carufa plumbo creatur attrito :qux corporibus nocebit humanis, Diligcn
tis erit aquarum receptacula fabricari:ut copiam uel inops uena procuret.
De menfuris & pondenbus fifìularum.	T. xu*
Centenaria fi	Enfura uero fiftularum plumbo feruetur huiufmodi, Centenaria, x.
ftula.	m	pedum mille ducétas libras habeat.Odogenaria cdingétis.xi.Qu^
quagenaria fimiliter.x.pedum pondo fexcenta odoginta.Tricenaria pondo quinquaginta. Vicenaria pondo ducenta.xl. Odonana pondo centum* Deomphacomelli.	T. xui*
N uuaj femiacerba: fucci feflanis fex:mellis triti fortiter duos feflarios i	debebis infundere: &: fub folis radus diebus xl, decoquere.
De horis.	T. xy*
Omphaco
mei

n ' %


a	VguPum maio	par folis curfus arquauit
Hora. i.	pedes.xxiii.	Hora.yii.
Hora-ii.	pedes , xi ii,	,	Hora, viii.
Hora.iii.	pedes.ix*	Hora.ix.
Hora.iiii.	pedes.vi.	Hora.x.
Hora.v. Hora.vi.	pedes.ilii, pedes.iii.	Hora.xi.
pedes.iii. pedes, yi* pedes, ix. pedes, xui. pedes, xxiiii*
PALLADII RVTILII TAVRI AEMILIANI VIRI ILLVSTRIS DE RE RVS LIGA LIBER.X. TITVLI MENSIS SEPTEMBRIS.
De agris pinguibus tertiandis uel implendis exihbus:de fìercorando. T. i. De ferendo tritico 8C adoreo in locis frigidis & opacis.	T. ii.
De remedio falfi humoris :dc feminum menfuris & dmerfis remediis ad fationé pertinentibus. T.ui.	De lupino ferendo.	T. v.
De ferendo hordeo canterino. T.iiii De pilo ferendo	T. yi.
De fifamo ierendo:8<: profcindendis agris ad medicam.	X. vii *
De uicia fcenograco 8c farragine ferendis.	X. viii.
De lupino ferendo:qui natus euertatur:ut loca foecundet exilia.	X. ix .
De pratis nouellis formadis uel uetenbus excolendis	X. x.
De uindemia celebranda *	X. xi*
De paico 5c milio metédis de fafelo ad afca fèrédo & appandis aucupiis. X. xù# De hortis un eodem de papauere brafiica thymo origano capparicum diCcipli/ nis fuis. Item naflurcio aneto radicibus paflinacis carofolio laduca betis corian/ dris rapis & napis.	X.xiii»
De pomis :in eo de tubere.	X. xiui
De pauimentis folariorum & lateribus.	X. xy*
Dediamorum	T.xy. De feruandis uuis*	T.xvii
De uite cuius frudlus humore putrefcit. X.xviu. De borisi T. xix
MENSIS SEPTEMBRIS»
De agris pinguibus tertiandis uel implendis exilibus:de iiercorido* T *i OC MENSE AGER PINGVIS ET QVI DIV TE/
nere confueuit humorem : tertia uice arabitur.: quauis Sc hu/ h	mido anno poffit & antea tertiari, Niic ager humid us planus
exilis:qué primo augufto arari diximus:iteratur Bc feritur.
Graciles cliui nunc primum arandi &: ferendi funt fiatim cir ca arquino&ium. Agri nunc fiercorandi funt: fed m colle fpif/ fiusnn campo rarius latamina difponentuncum luna mmuitur:qu* res herbis Litamina fi leruetur:officiet.Vm iugero a (Terit Columella, xxiiii. fiercons carpenta funice
hyemis parte Sed fi tempore fuo eiici aliqua ratione non poterunt : anteq feras more feminis per agros puluerem fiercons fparge: uel caprinum manuproiice:^ SC terram farculis mifce.Nec .pdefi nimium fiercorare uno tempore: fcd freque ter SC modice. Ager aquofus plus fiercons:ficcus uero mmus requirit. Sed li lata ■ •	t___nt-r, riprrort’ onrime cedit: ut iabuloiis locis cretam
laen argiuaui	------------ j.	.	.	^ t
bus prolicii :& uineas pulcherrimas reddit: nam litamen m uineis faporem uim ciau
uitiare confueuit.	. .	.
Qe ferendo tritico SC adoreo in locis frigidis SC opacis»	1. n.
Oc menfe uliginofis locis aut exilibus aut frigidis opacis circa iquino/ h	dium triticum SC adoreum feretur :dum ferenitas conflat : ut radices
frumenti ante hyemem conualefcant,	_	...
De remedio falfi humoris : Sc diuerfis remediis ad fationé pertinentibo. T. m Olet terra humorem falfum uomere:qui tegetes necat. Vbi hoc fit:co f	lumbinum flercus aut cupreffi folia oportet infpargerc:&: ita ne eadé Aquarius fui
mifceantur inarare.Melius tamen omnibus remediis erit: fi aquarius ^ fuicus noxium deducat humorem.In mediocris agri iugero. v. tritici modios : Sc adorei totidem conferemus:nam quattuor ager pinguis accipiet. Si modiu quo feretur ihyente pelle ueflieris:& ibi aliquidmquod ferendum: effe patiens data bene prouenire firmantur.Item quoniam quidam animalia fubterranea fedis radicibus necant plerunque frumenta:contra hoc proderit: fi herba::qui fedum dicitur : fuccus aqui mixtus una node madefaciat qui fpargenda funt femina.
Vel aarellis cucumeris humor exprefTus:& eius radix trita fi aqua diluatur : Sc eodem qui ferenda funt: macerentur humore. Aliqui ubi hoc fegetes fuas perfer re fenferunt: inter initia uitiorum infulfa amurca uel pndida aqua fulcos SC ara tra perfundunt.	De ferendo hordeo canterino	T. iiii.
Vncgracili folo hordeum feritur canterinum modiis, v. periugerum n	Poli hoc genus agros ceffare patiens: nifi forte litamen afpergas.
De lupino ferendo.	T * v*
Vnc uel maturius aliquanto lupinus feritur in qualicùq; terra uel eru n,	do folo. Cui hoc ^pderit: ut feratur anteq frigus mcipiat. Limcfo agro
non nafdturicretam reformidat. Amat exilem terram atqj rubrica.x. modiis iugeri menfura implebitur.
De pifo ferendo.	T* vi*
Oc menfe poliremo pifumferemus terra facili Se foluta loco tepido, h cxlo dele&atur humedlo. lugero quattuor modios uel tres fparfifie fuffiriat.	De fifamo ferendo.	T. vii*
Vnc fifamum feritur putri folo uel pinguibus arenis uel terra conge/ n	flitia.lugero quatuor uel fex feHarios feuifle conueniet. Hoc mele po
ftremo prima uice agros profeindemusiqui habituri funt medicam. De uicia fòenograco & farragine ferendis.	T. yiii*
n	Vnc uicia prima latio efl : foenigraci cù pabuli ca ferunt .Vicia .di*
modii iugerum aque Sc foenigraci fèmé ipiebit. Farrago ét loco refli/ bili Hercorato ferit. Hordei canterini in lugero.x.modios fpgimus circa aqnccfti/ um:ut ante hyemé cóualefcat.Si de pafei fapius uelis:ufqj in maiu méfem eius pafiura fufficiet.Quod lì ex ea femé ét reddigereuifqj ad martias calédas: 6C de hmc pecora phibebis.	De lupino ferendo.	T* ix*
Oc menfe:ut loca foecudétur exilia:lupinus arca idus feratur. Et ubi ti	creuerit : uertente uomere putrefiat excifus.
De pratis nouellis formandis uel ueteribus excolédis. T* x. Vnc prata fi libuerit jpoffumus monella formare. Si eligendi facultas n	efblccumpinguem rofidum planum, leniter inclinatu :uel huiufmo/
di uallem deputabimus:ubi humor nec rtatim pracipitan cogit : nec diu debet hxref.Potefl quidem 6i foluto 8c gracili folo prati formarli rigetur: im poni.Extirpandus eft itaqj locus hoc tempore:^: liberandus impedimentis om/ mbus:uél herbis altionbus & folidis atq; uirgultis. Deinde cum Irecmenter exer Prata nouel/ citatus fuentac multa aratione folutus:fubmotis lapidibus & glebis ubiqjcon/ la.	fradis flercoretur luna crefcente recenti Ia tamine. Ab ungulis mmentorum fum
ma intentione feruetur intadus:pracipue quoties humefcitrne inaquale folum reddant multis locis imprefia ueÓigia.Sed fi prata uetera mufeus obduxennab radendus eft:& fcalptis eifdem loas lecni fpargenda funt femina :& quod ad ne candum mufeum prodeli:anis fapius ingerendus ♦ Quod fi Herilis fadus eH lo cus carie incuria uetuflate exaretur:ac de nouo rurfus acjuetur. Nam prata He/ nlia plerunque arare conueniet Sed in nouo prato rapa cóferere poflumus:quo rum mefle finita estera qua dida funt:exequemur, Viriam tamen foeni femini bus mixtam poH hoc fpargemus. Rigari uero anteq durum folum fecerit : nó de bebit:ne eius cratem minus folidam uis interflui corrumpat humoris.
De uindemia celebranda.	X. xi*
Oc menfe locis tepidis maritimiTqj celebranda uindemiaeft .* frigidis h	apparàda Jn doliis picandis hic modus erit:ut dolium ducente^ con
giorum*xti.libris picetur:deinde pro minoris extimatione fubducas» Maturitas ui Sed maturitate uindemis cognofcimus hoc genere. Si expfla uua u in acia qua: demi*, in acinis celantur:hoc eli grana:fufca6C nonulla propemodii nigra: qua* ré na Vxnada fufea turalis maturitas facit.Diligentiores optim* c*r* in decem'picis libras unam li bram mifcentjqu* & odori proficit & fapori:& picé lenitate pmifcens frigoribus eam no patitur diflfilire.Pids tamen guflu explorada dulcedo efì : quia (kpe ui/ na eius amaritudine uitiantur.
De pamco & milio metendis & fafelo ad afeam ferendoti apparandis aucu/ piis*	T. xii.
Vnc quibufdam locis panicum metetur Similium. Tempore hoc fa/ ,	.
n felus ad aleam feratur. Nunc in amitiba apparetur aucupiu noctu* in amitl us cateracj inOrumenta captur* : ut circa calendas exerceatur octobres. aucuPlum * De hortis.	T. xiii*
Vncpapauer feritur locis ficcis & calidis :potefl Si cum aliis olenba fe n	minari. Fertur utilius^pueniretubi uirg* Si farméta cobufla funt.Té
- porehocbraHicamferisutilius:ut plantas eius nouembri incohante tràlponasjde quih? Si hyeme olus Si uere poffit cima produci. Hoc menfe fpatia horto^iqu^per uemu feminibus impleturus es:alte tribuspedibapaflinarede/ bebis:Si luna decrefcente his fìercu s inferre. Hoc menfe ultimo thymii feremus: fed melius piatis nafcitur:quis poflit Si lemine. Agrum diligit aprica macrù ma ritimum. Nunc circa aquinoéhum feres origanù : (ìercorari ac rigari:donec con/ Origanum ualefcat:amplectitur. Amat loca afpera atqj faxofa.Hifdem dieba feritur cappa/ ristate ferpit: fucco fuo terris nocet. Serendu efl ergo: ne procedat ulterius:circii ueniente follato uel luto Frudis parietiba folo ficco Si gracili : herbas fpote perfe quitunfloret *Fate: fub occafu uergiliaru capparis arefeit. Giddi hoc menfe ulti tno bene feritur ♦ Hoc menfe nafturcium feremusSi anetum locis temperatis 6i calidis Si radices locis ficcis Si pafìinacas Si caro folium circa odobres calen/ das:5i ladlucas & betas Si coriandrtuSi primis dieba rapas Si napos,
De pomis,	T. xiiii
Hnre feptébri arca calendas odobres uel februario tuberes feremus fo m	bole uel nucleis:cuius tenera diligenter nutriri debet infantia.Suma/ Tuberes. ]
tur cu radiciba planta diuulfa:bubulo fimo linetur ac luto : Fatuatur pingui terra 6i fubada fubdiris conchis Si marina alga : terris magna fui pte con datur, Alii pomis Fatim grana decufTa Si fole ficcata pingui Si ppe cribrata ter/ ra autùno tria fimul ponuttqu* ferutur in unicù coire uirgultu:qd' aFidua riga rione iuuàdil éatqj foFurarqu* folii leuiter fcalpés teneritudini robur inducat.
PoF annu deinde uel aliqto tardius qu* fuerit de femine piata tranfferat :Si hoc	^ > .
genere frudus effiat dulciores. Mente ianuario ultimo uel februario tubuiy fur/
Inferitur ma culus mirabiliter^fìcit cycionco inlìtus .Inferitur aut malis oibj Si piris Si prunis lis omniba* 6c Calabria:melius trunco fiflb cj corticejdefup qualo uel fienili uafe munitur re/ pletis ufqj ppe fumitaté furculis terra fubada cù rtercore.Profunt tuburib^ qus malis pdejfTe memoraui.Tubures feruabùtur:fi obruantur in milio uel urceolis picatis Si oblitis.	De pauimentis folario^ & latere. T. xv»
Oc etiam menfe pauiméta m folariis Se lateres faciemus eo more quo h maio menfe defcnpfi. Dediamoro.	T* xyi»
Vccum mori agreftis paululù fades deféruere. Tunc Cucci duas ptes D iamorum» ^	& un^ me^ls admifees : Si mixta curabis ad pinguendinem meilis ex/
coquere.	Deferuandisuuis.	X. xyii»
Vas qs feruare uolumus: legamus iliafas neqj acerbitate rigidas neqj u	maturitate deflueres : fed qba é Si granù luce penetrabili fpiendidu Si
tadlus cù molli iucùditate callofus,Siq funt corrupta uel uitiofa refe/ cemusmec patiamur ftereffejqba iexpugnabilis acerbitas cétra bladiméta aldi/ ui caloris iduruit.Tunc indfos botrionù tenaces calida pice oportet amburi :atqì .	ita in loco ficco frigido &obfcuro fine luminis irruptione fufpendi.
Butrioesio/	De utre cuius fruftus humore putrefar.	T* xyiii*
co obfcuro fuf	u	itls cmus fmdtus humore putrefeit : per latera papinanda efl ante tri/
fpende.	cefimù uindemia diéjóc fola Iros illa feruàda efljqua in fumitate po
fita folem nimium defendit a uertice.	De horis. T.
f Eptembris Si apnlis dies horis fimilibus conferuntur*
Hora.	i.	pedes.	xxiiii.	Hora.	vii.	pedes.
Hora.	ii.	pedes.	xiii.	Hora.	viii.	pedes.
Hora.	ili.	pedes.	x.	Hora.	ix.	pedes.
Hora.	iiii.	pede*	viu	Hora,	x»	pedes,
Hora.	v.	pedes.	y*	Hora.	xi.	pedes.
Hora.	yi.	pedes.	iiiù
xix.
v.
vii.
x.
xiii.
xxiiii.
PALLADII RVTILIITAVRI AEMILIANI VIRI ILLVSTRIS DB RE RVSTICA LIBER ,XI.	Tituli menfis ottobri s.
De adoreo Si tritico Si hordeo càterino Si herbo :& lupino Si pifo Si fifamo Si & felo ferendis.	T.i. De lini femine.	T. ii*
De notanda uitium fertilitate qua prouidebimus pandiioni.	T. iii»
De ponendis uineis uel propagandis repandis putandis Si arbuflis.	T♦ ii11»
De ablaqueanda nouelia. T,y.	De utilitate^ppagada nùc uinex T. vi»
De inferendis arboribus uel uitibus.	T. vii.
De olmetis inflituendis Sc colendis latandisiuel remediis eorum:uel oliuis con/ diendis : uel foflis riuifqj purgandis.	T. V111*
Remediùfiuuacéplutaé, T.ix, De oleo uiridi faaédo Si laurino* T *x
De hortis : in eo de intybis :de card uis :de fmapi malua cù difciplinis. itetn de anè to cepulla menta pailinaca thymo origano cappari beta armoracea porro traffe/ rendo & ocimo.	T. xi,
D e pomis:in eo de palma piftaceis cerafis 8c aliis pomistquo^p tnéfes fuos diy Iciplina digeftaeft:itédecodiendispomis. T.xii. Deapibus. T. xiii. Qu® gfs’ci uel airi fuper uina condienda curandaq; dixerunt.	T. xriii.
Derofatofinerofa.	T.	xv.	De palio.	T.	xix.
De uims pomoip	T.	xvi.	De cydom’te*	T.	xx.
Deoenomelli.	T. xyii. De fermento mufìeorum feruan /
De defruto caloenorapa* T.	xviii,	do.	T.	xxi.
De uua palla.	T.	xxii'.	Dehons.	T.	xxiii.
MENSIS OCTOBER.
De adoreo tritico hordeo & herbo lupino & pilo & fifamo & fafelo feredis.T.i.
OC TEMPORE HORDEVM SEREMVS AC TRI
ticu.Iurta fatio é a decfo calen.nouébres ufqj ad. yi.idus de/ h	cébres regióibo tépatis.Nùcetlaetaméeffert ac fpgit.Hoc et	làtio.
'	menfe feremus hordeu :quod dicitur catennu.Seritur macra
& ficca terra uel fatis pingui, Ac uincitur alteri no habet am/ piiusqcfnoceretqutefemealiud Terreno pollet. Lato agro no é ferédu. Etia nucherbù lupinù & pifù & fifamu feremus: ut dixi : (I farnum ufq; ad idus oftobres 6c fafelumjtamé terra pingui aut reriibili agro. Quattuor Sifamumf modiis iugerù. cóplebimus.	De lini femine ferendo* T .ii.
Oc menfe lini femen feremus fi placetiquod n malitia fui ferendi! no Maliria lini, h	efl:nam terr® ubertate exhaurit.Sed fi uelis loco pinguillimo & mo
dice humido feretur:in iugero.yiii.modiis. Aliqui macro folo fpiffum ferunt: ita affequuntur:ut linum fubtiie nafcatur.
De notanda uitium fertilitate:quam prouidebimus pandioni.	T- rii.
Vnc opportuna uindemia eri:cuius tempore notanda eri fcecunditas u	uitium 8C notis quibufcunq; fignanda:ut ex his ad ponédum larmen
ta poriimus eligere. Afferit aut Columella explorari loecunditaté uno anno no porie: fed quattuor:quo numero cognofcitur uera generofitas furculo^
£)eponendisuineis uel propagàdis repandis putàdis & arburi^s; T.im.
Oc menfe periremo ubi calidi ac ficci aeris qualitas e:ubi exilis fld ari/ h dus eri campus: ubi collis pruptus aut macer :uites utillime ponùtur de quib fatis menfe februario difputaui.Nunc locis ficcis cabdis exili bus macris arenofis apricis quscuqj de pariims de uitiba ponédis putàdis appaga dis reparandis uel arbufìo faciédo àte dida funt:redius fiunt: ut cétra exilitate gleba: hybernis imbribus admuentur. Sic & humore fitietiba conferunt:& reaTa uel merla glacienò ad urunt : quia tahb locis pruinarum uis & natura nefeitur.
De ablaqueanda notiefla.'	T* V*
OH idus oétobns ablaqueanda efì ofs nouella feu in pallino leu i levo p biba aut fulcismt àputétur radices fupuacuxiqs produxit affate:qus (i cóualuenntu’nferiores radices faciunt interireita remanebit mas in fumitate fufpenfa:qua res ea frigori obnoxia faciet 8c calori. Sed ha radicula
ibi hyems eli:apertas relinquimus uites:fi uioléta:ante decébres idus opiemus. fipfrigidaialiqtum colùbim ftercoris fub ipfa hyeme circa uiticulaip ueffigia iar/ giemur :qd córra frigus nimiu Columella dicit toto faciendù effe quinquenio.
De utilitate propaganda nuncuinea T. vl*_ h	Oc tempore iccirco locis qba dixi : propagatio melior eli : qa utm adis
radiciba uitis incubit:cum proferendi palmitis eà cura nó pmouet.
De arbonba inft rendif uel uitiba.	T.	^
h	Oc menfe aliq uites 8c arbores locis calidiflinais inlérere cofueuerut»
De olmetis inliituendis & colendis: uel remediis eorum : uel oliuis codiendisiuel foliis nuilq; purgandis.	T.	V111*
Oliueta.	Vnc etiam locis calidis & apricis oliueta inliituemus more uel ordine
n	qué lebruanus menfis offendit.Semina quoqj oleam locis taliba la/
ciemus hoc temporeomnia qua ad olea ptmebunt. Oliuas quoc^ albas condiemus : ficut poliea referetur. Hoc tempore ablaqueanda funt arbores . olea prouinciis ficcionba ac tepidis : ita ut eis a luperiori parte humor poffit indu ci.Omnem fobolem coueili Columella pracepit.Mihi uidetur paucas dimitti lé per ac foiidas:ex quibus uel m uetuffate matris loco diledta fuccedatmel melius nutrita 8c aggeffa terra beneficio etiam fuas habens radices ad oiiuem facienda fine cura feminam' tranferatur arbufcuIa.Niic fi fuppetit:intermiffo tnénio lier coranda funt oliueta locis maxime frigidis. Caprini liercotis fex libra uni arbori Mufcusrada	anerls modii fmguli fufficient. Mufcus tamé femper radatur arbonb.Et pu
tur arbor.	tentur( ficut Columella dicitjoóto annoip atate tran facta .Videt mihi unoquoqj
Arbores ube/ anno picca ^ mfruduofa cum aliqua debilitate nafcentia debere refecan. Qj^oa ranturfL fru(qus arbor lata non afferet : terebretur gallica terebra ufqj ad med ullam lora mine impreffo : cui oleaflnmformis talea uehementer artetur: & ablaqueata at bori amurca infulfa uel uetus urina fundatur. Hoc enim uelut coitu flenles arbo res uberantunquas tamen durante malicia oportebit mferere.Hoc menfe folia* riuofque purgabimus.	Remediu fiuuacóplutaé. T. 1X*
Raci mbétffi uuam nimius imber infundent :poffea q muffum eius g	primo ardore feruebit : ut ad alia ualcula tranfleratur. Ita pp natur#
grauitatem remanens aqua (ubfidet: & tranffatum umum pure ietv uabitunrelidloquicquid fedii ex imbre mifcuerat.
De oleo mndi faciendo ói laurino.	~ X x*
Vnc oleum uiride faciemus hoc genere.Olmà frecenrifTimam jcù ua Oleu lùride. n	riaefl:coìligis:&: fi diebo aliquot coUegens:expandis ne calefiat. S:q
ibi putris aut ficca e fi : remoues. Vbi uero cópleueris modum fàdoru fales tritos uel non tritos quod e fi melius in oliuam eandé mittis per .x. modios Pernoctet cu tres falis:6<: molis primo fic faiitam f nouis caniflris eé patieris ; ut pemod;et falibus cum falibus	ducat in fe eofdem fapores. Ac mane premi incipiat olei meliore
fluxum reddit ura falis fapore concepto. Canales fané & ora receptacula olei cali da aqua prius lauabis : ut nihil de anni pratenti rancore cuflodiant. Focos etiam Rancof ; non propius admouebisme olei faporem fumus inficiat.Nunc méfepoflremo lo cis Ciccis 8c calidis ad oleum faciendum lauri baccas legemus.
De hortis.	T. xi.	Intyba*
Enfe odrobri ferenda funt intyba :qua hyemi feruiant. Amant humo	^ "
m res terrà folutà. Arenis 6c falfis locis atqj maritimis fiima pueniut.
Area his planior apparetur ; ne radices eoiy terra fugiente nudentur.
Quattuor folioi^ tranfferant ad locum flercoram.Nuncplanta cardui ponùtur
quas cum ponemus:radices earum fùmas ferro refecamus:ac fimo tingimus:ter
num pedum fpatio feparamus meremeri caufa pedali ferobe depolitas binas aut
ternas. Onere fape fub hyeme diebj ficcis fimùqj mifcebimus. Hoc menfe fiinapi	.
feremus. Terram diligitaratam:&: fi fieri potefl congefliciam : quàuis ubicunqj Congelfitia
natatur. Sarculari debet afliduejut refpargatur pulueretquo fouetur.Non mi/ ^eria*
nus gaudet humore. De quo femen legere difponis : fuo loco effe parieris. Quod
ad afeam parabis:robuflius facies ttanflerendo In finapi uetus femen inutile efl
uel fariom uel ufuhquod dentibus fradum fi intus uiride uidebitunnouum efl:
fi album fueritmetuflatem fatetur. Hoc menfe malua ferenda efl: qua: occurfu Malua. hyemis ab incrementi longitudine reprimetur. Loco pingui deledatur 6c humi/ do:gaudet letamine, Tranfferuntur planta eius:cu coeperit folia quattuor habe re uel quinqj.Melms comphendit eius planta:qua: tenera efl;maior enim trifla ta languebit. Sapor illis efl melior: fi non tranfferantur. Sed ne cito erigantur in caule un medio earum glebulas conflitues aut lapillos. Rara ponenda efbfarcu/
Io deledatur affiduo. Sic liberanda funt herbis:ne motum fentiant in radice. Si tranfferendis piantis nodum facias in radice:fefiiies fient. Nunc etiam locis tem/ peratis & calidis anetum feremus.Item cepuib feruntur:&: hoc menfe uel men/ Opuli*, ta & pa Amaca thymum & origanum & cappar menfis initio. Item beta locis fic/ Cappar. cioribo nec no armoracea feremus:ueltranfferemus ad cultaruC meliorfiatma Armoracea a hac agraAis é raphanus. Nunc porrum uerno fatum tranfferre debemus : ut ere greflis rapha fcat in capite.Sane farculis circufodiatur affidue:8<: comphenfa porri planta ue/ nus.4 lut tenacib alleuetur:ut inanitas fpatii qua radicibus fuberit:incremento capitis fuppleatur. Oamù quoqj etiam nunc feremus:quod cioitius nafei fertur hoc té/ poretfi aceti imbre leuiter fpargatur infufum.
Depomis<	T. xii.
ooiii
Offa dadtylo rum*
Vi placet curas agere fseculoru de palmis cogitet co ferendis. Hoc igt/ c tur menfe dadglo^ no ueterd fed nouo^ ac pinguium recentia^ ofia debebit obruere:terr$ cineré mifcere.Si plantam uelit:ponéda é apri li menfe uel maio.Locis deledatur apricis & calidis.Fouenda é:ut crefcatthumo re.Terrà folutà uel fabulone requirit:ita carne ut quando planta difponitur :cir/ ca eam uel fub ea pinguis terra fundatur. Annicula tranfferat aut bima lunio me fe incipiente uel iulio. Circufodiatur affidue:ut rigatióe cótmuos adlatis uincat ardores. Aqs palma: aliqtenus falfis muantur :qua: infici debét faliba : & fi tales eas natura n5 pbuit.Si a:gra efl: arbor:fa:ces uini ueteris ablaqueat* oportet in; fundi:uel radica fuperuacua capillaméta decidi:uel cuneù falicis interfoffis radi cibus premi.Conflat aut locò prope nullis utile frudibnm quo palma: fpote na fcuntur.Piftacea ferùtur autùno &: menfe odobri fobole & nuciba fuis.Sed me/ Capillaméta bus ipfa pifìacea iunda ponuntur mas ac fcemina. Marem dicunt cui fub cono radicum.	uelut oflei longi uidentur latere tefliculi. Qui diligentius facere uoluent: pertu/
Piflacea.	fos caliculos &C flercorata terra repletos parabit : & i his pifìacea terna confìituet
ut ex omnibus germen quodcunque procedat:quod ubi conualuent: planta hic facilius tranfferatur menfe februario. Amat locum calidum fed humedum: & n gatione gaudet & fole.Inferitur therebinto menfe februario uel martio: at alii a/ mpgdalo inferi poffe firmarunt. Cerafus amat cali fìatum frigidum: foium ue/ ro politionis humeda.In tepidis regionibus parua prouenit. Calidum non po/ teft fufìinere. Montana uel in collibus confìituta regione latatur . Cerafi pian/ tam filuefìremtranfferre debemus menfe odobri uel nouembri. Sc eam primo ianuariocumcomprehenditinferere.Plantariauerocreari poffunt : fiprardidis menfibus fpargantur poma:qu* fumma facilitate nafcentur.Ego fic huius arbo ris facilitatem probaui : ut uirgulta ex cerafo pro ammmiculis per uineam pofi/ tain arborem profiluiffe confirmem. Et lanuano menfe feri potefl. Infentur menfe nouembri melius i Vel fi neceffe fit; extremo ianuario. Alii 6c odobri infe/ tendam effe dixerunt.Martialis in trunco inferi iubet. Mihi inter corticem & li/ gnum fceliciter femper euenit. Qui in trunco confemnt:ficut Martialis dicit:om nem lan uginem : qua: circa e fì ; aufer re debebunt : quam firemàfent: infitis noce Gummate ar	manifefìat.In cerafis hoc feruandu efì:& in omnibus gumatis: ut tunc infera
bores ;	tur : quando his uel no efì : uel definit gumé effluere, Cerafus inferit in fe f pruno
Gumen.	*n platano:ut alii in populo. Amat fcrobes altas:fpatia 15giora:affiduas foflióes
Cerafus	Putari i ea puuia Se ficca debebùt: uel qua défius artata ^tulerit ut rarefcat. Fi/
Cerafa fine	amat:atq’ inde degenerat.Cerafa ut fine offe nafcant: fieri Martialis hoc
dicit. Arborem tenera ad duos pedes recides:& eà ufq; ad radice findes:medulla ptis utriufqj ferro curabis abradere : & flati utrafqj ptes i fe ufculo fìrfgis & cbii
* a..-»— — ^	V	M.V ♦ Ai.*	”	•
oflibbus poma nafcétur. Si cerafus concepto humore putrefcita trunco foramen
accipiat : quo pofllt educi. 5 i formicas patitur : Cuccù portulae* debebis in funde/ recù aceti media pte pmixtumel uini feobj teùcù arboris floretis adime.Si affu canicula^ fatigatur :triu fontm fingulos feflarios fùptos pofl folis occafum radici bus arboris iubeamus influere (ic :ne remediù luna deprehédat. Vel herba fim/ phoniaca circa arboris truned torquebimus i corona. Vel ex ea iuxta imù codice cubile faciemus.Cerafa no aliter q in Iole ufq? ad rugas ficcata feruàtur, Menfé odtobri ahq mali arbore calidis & Ciccis regionibaponut:& cpdonea circa noue/ bres calen.& forbum uel amygdolas in feminariis obruunt:&: pini femen afper/ gunt. Hoc méfe poma códienda funt atq? feruanda eo more:quo in fingulorum titulis continetunuelut qu*qj matura proceiTennt.
De apibus,	T. xiii»
Oc etia menfè aluearia cafirabutur more quo dicffu éiqua’ tamé opor h	tet mCpicete;8c fi abundantia é:demere. fi mediocritas:pte media relm
quere p hyemis inopia. fi uero (lerilitas apparet i celiis :nil prorfus au/ ferre.Meilis uero & cer* fupms é demófìrata cófe&io*
Qu* gran uel alii fuper uina condienda curandaqj dixerunt.	T xifii.
E le<5ta prereamiqu* gr*d fua fide media de codiendi uini genere dif/ n	putarutidemoflrare curaui. q uini naturi tali réne difcernùt : & hanc Vinti dulce
i eo uolùt effe diffantiaiut quod dulce eigrauius dicant,quod album grauius.
&: aliquatenus Calfù ;c6uenire uefic*. quod croceo colore bladitundigefìioni ac/ Croceum di
comoda, qd alba & flipticu prodefTe flomacholaxiori.Trifmarinù pallore face geliioni acco
re:Se tanta (anguine n5 creare. Vuis nigris fieri forte:rubeis Cuaue:albis uero modum ♦
plerùqj mediocre,In códiendo ergo uino aliq gr*co^2 muflu decola ad medie/
tate uel tertia pté uino adiiciunt. Ali graxi ita mbét aqua marina munda de pu/
to 6C qeto mari:qui ino antecopleuetittreferuari.cuius tale eénaturarne &£ (al ejalfedo
ledine uel amaritudine pro hoc tpecareat 6C odore:& dulcis fiat xtate Ergoeiul
odtogefimam pté mullo admifcét : & gypCi qnquagefima.Poll tertiam deidedie
fortiter cómouét: ac pollicetur no sctacé (olù uinoded fplendoré quoqj coloris af
ferre.Oportet aut nona quaqj die uinu moueri atq: curari :uel fi tardius undeci/
ma:frequens eni refped:us facietiudicate utru uendenda fit fpecies an tenenda.
Quidam refxn* ficca: trita: uncias tres dolio fmergunt & permouét: & uma diu/ y-a diuretica
retica fic fieri polTe pfuadent. Muffii uero quod p pluuias frequétes leue eli : fic
curari debere tu lierunt: quod probari guflu ipfius poterit. Omne mullù decoq
iubent idonee pars eius mcelima poffit abfumi. Melius quoque fieri fi cete fimi
partem g/pfi adiicias. Lacedemonii uero eo ufque decoquereidonec mni quinta
pars pereat	quarto anno ufibus mimllrare. Suaue uinù de duro fieri docent:
fi hordeacei pollinis cyathos duos fimul cu uino fubatfos mittas m uini uafculo:
& hora una ibi elle patiaris. Aliqui feces uini dulds admifeent. Aliqui ad/ dunt glycmdi* ficca: aliquantulum & utuntur: cum dm uaforum commono/ ne mi Icuerint. Vinum quoque inter paucos dies optimi coloris effici : fi baccas
myrti agrefits montanas ficcas 8c tufas mittas in cactai&.x.dieLo requiefcere pa Flores tonfcf tians.Tuc coles:& utaris. Vitis et flores arbuflius colledios in umbra ficcare cu 6c cretof*	rabis .Tue diligenter tu fos & cretos habebis in uafculo nouo : 6c cu uclueris tribu
Chinica men. cadis una floris méfuramiquà fyri chinica uocat:adiicis:8d fuplines doliu : & fex fura*'	ta uel feptima die aperies & uteris, Vinù fieri ad potandu fuaue ita dicunt ♦ Foe/
nicoli uel fatureise fmgulow congruu modum uino fmergijatqj turbari* Vel fru/ cftum qué duze nuces pinea: piduxerint torrefacftu & linteo ligatu mitti in uafcu/ lo:ac fuplini 8c ufui efte.y.diebu exadtis* Vinum aut uelut uetus effici de noueb lo:fi amigdola amara abfynthium pini grimi foenugrxeum fimul frangas quàtu fufficereextimaris:& pariter tudasiSi ex his unum cyathu per amphora mittas: & magna uina conficies.Si uero fenferis peccatura: huic cófedtioni aloen myrra crocomagma fingula modis aqlibu tunfa:& in pulueré redadta cum meile miice bis : Sc uno cyatho unam amphora condire curabis, Anniculum quoqj uinum ut Aloefe titef longam fimulare uideatur tetatemimelliloti uncia unamiglydridia: uncias tres:
* *•	nardi celtici tantundé : aloes epatites uncias duas : tundis & cernis : 8C in feftariis
qnquaginta coclearia fex reconde:& uas ponis in fumo ♦ In album colorem uina p t i	fufea mutari afferunt : fi ex faba lomentu fadum uino qs adiiciat : uel ouom tri/
x a a o um lagena infundat alborem: diuqjcomoueat: fequenti die candidum reperiri*
mentum.	Quod fi ex afra pifa lomentum: adiiciatur:eadé die poffe mutari» Vitibus quoqj
U0^	0 * hanc effe naturam:ut alba uel nigra fi redigatur in cinerem uinoqj adiiciatur : ei
unaquàqj formam fui coloris imponere: ut ex nigra fufcum:candidum uero red datur ex alba:ea rationeXut combuffi farmenti cineris modii unius méfura mit
tatur in dolio:quod hébit amphoras,x 4 Bc triduo fic relidum poft operietur aut lutetur. Albu uel(fi ita uifum fuerit) nigrum repperiri.xl.diebus exadis» Vinum quoque afferat ex molli forte fìc fieri, Althea: hoc é ibifei folia uel radices aut eius caule tenerum decodum mitti : aut gypfum : aut ciceris cotulas duas aut cupffi pilulas tres aut buxifolia qtum manus ceperit:aut apii femen & cinerem farmé Ex àuftero	toa: : cuiuis fiamma corpus reliqt exile oi foliditate detrada» Vinù uero ea die ex
limpidum»	au flero lympidu atqj optimu fieri fi grana pipis.x.piflacea»xx; adiedo modico
uino fimul c5teras:& in fex uim feffarios mittas:diu oibu ante c5moris:tunc re/ Fttculétu in quiefeere patiaris &: coles ufui mo x fututu .Ite feculenta ffatim in lympid u red/ limpidum» di: fi, vii.pini nucleos in unii uini feftariu mittas diuqj comoueas 86 paululu cef/ fare patiaris : mox fumere puritate colariqj debere 36 in ufum referri. Ite quod ere téfibu oraculum pythii Apollinis monfìrafie memoratur: fieri, n. ficcadidum & fumere uetuffetis faporemffi fquinantos uncias quattuor : aloes epatites uncias qttuonmafticis optisuncia unam:cafffe fiflufe unciam: tundis uniuerfa86 in tenuiffimum pulueré cribro excutiente deduas. Cu uero mufìù ferbuerit : defpu mabis:& omniauuatumgrana:qust feruens in fummum reiecit:expelles»Tuc gypfi triti atque cribrati tres italicos feffarios mittis in uini amphoras,x.poff ta/ men pté quarta uini códiédi in, alia uafa tràffundis : 86 ita gypfu adiicies : 36 doliu
uiridi ac radicata cana p biduum fortiter agitabis*tertia uero die ex fuprafcnptis pulueriba quaterna coclearia copleta modeffius in denas uini amphoras mittis:
& uini ficut fupradid:ù é:quarta pté qua alibi diffunderas fupadicies. & doliu replebis:& ite diu agitare curabis:ut fpep uis oé mufli corpus inficiat.Tue ope ries atqj adiinis relido breui foramine;quo tefiuantia urna fufpiret Sed exéptis quadragfta diebo Se hoc fpiraculù claudis	deidecù libuerit : gu flas. illud me
mento Seruare pceteris:ut quotiens umii mouetur inuedis puer :hoc aut aliqs -	.
fatis purus efficiat.Litiimentù quoqj dolii no gppfo: fed farméto^ cinere debebif inu_ IS Puet:: inducere .Ite uinu quod falutare cótta pedilétià fit:&: flomacho profit: fieri hoc ^nu_moueat genere fertur Jnoptimimufli metreta una anteq ferueatitufi ablynthn odo un	^ cotra ,,
cias linteoiuolutas dimittisexadis.xl.diebocurabis aufiferre.Id uinu refun/ Pendentiam* dis lagenis minor/ba 8C uteris,Nùc codmnt primo amne mufii fpumatis egeflo; qba moris é gypfo urna medicari,Sed fi natura lenius uinù é 8c faporif humedi: i cógiis cétù duos gypfi fefiarios mififTe fufificiet. Quod fi uinu nafeitur uirtute Iblidius; medietas abunde pdidis poterit fatis effe menfuris,
Rofatum fine rofa fieri.	T, xy.
Vnc rofatum fine rofa facies fic. Folia atri uiridiafporta palmea miffa n	rin muilinodu feruentis uafa depom's:&: claudes,& exeptis.xl. diebus
meile addito ad modum rofati cum placebit uteris,
De urnis pomorum,	T. xvi,
h	Oc méfe oia qua; locis fuis leguntur ; ex pomis uina coficies,
Deoenomelli,	T> xyii.	.
Vflùdemaionba 8c egregiis uitiba pofl.xx.dies q leuatu fuent ex la/ ^enomei* m cu:qtu uolueris lumif;&: ei rnellis no difpumati optimi qnta ptépriuf trita fortiter donec albefcat:admifces. &: agitabis ex canna radicata ue/ hementer, Mouebis àt fic p dies. xLcótinuos:uel quod é melius qnquagintatita ut cu mouerisjmudo linteo tegas:per quod facile cófedio aifìuàda fufpiret.Pofl dies ergo.L.muda manu purgas quodcuqj fupnatabit;&: i uafculo gypfo dilige ter includis	ad uetu flate referuas Melius tamen fi in minora & picata uafcu
la proximo uere tranffundas ; & gypfata diligerer opies : & i terrena & frigida cel la recodas uel arenis fluuiahbaiue! eodé fole uafcula ex aliqua pte filmergas.
Hoc nulla mtiatut state; fi tam diligenter effeceris»
Dedefruto;caloeno:fapa»	T» xyiii. Defrutum
Vnc defruta caioenum;fapam;conficies,Cum omnia uno genere con/ (~a[c
aloenum
n	ficiantur ex muflo;modus his & mrtutem mutabit & nomina. Nam capa
^defrutum adeferuendo didtum ; ubi ad fpiffitudmem fortiter difpuma ^ *
ueritjeffedum eft, Caloenum ;cum tertia perdita dux partes remanferint.Sapa ubi ad tertias redada defcenderiaquà tamé meliore facient cydonea fimul co/ da 6C igni fuppofita ligna ficulna»
Depaffo.	x
XIX »f
PaiTum*
Cydonitis»
Farriculum^
Muftei
\
Botrióes i ui te torquebis*.
Aflfum fmc fiet ante mridfemtai quod africa fueuit umuerfa cóficere :pi p	gue atqj iocùdum : 8t quoad códitù : fi utaris mellis uice ab iflatione te
uidices.Legutur ergo uux pafife qplurim* & i fifcellis claufae iunco fa tìis aliquatenus rariore cotextu uirgis primo fortiter uerberatur.deide ubi uua/ rum corpus uis cofufionis exoluerit:coclea’ fuppofita fporta coprimitur .Hic paf fu é qcqd effluxeritcóditù uafculo mellis more feruatur*
De cydonite,	T	xx «
Biedlo corio mala cydonea matura i breuiffimas ac tenuiflimas parti/ a	culas recides : & proficies quod habetur ftetius. Dehinc in meile deco/
ques donec ad menfurà media reuertatur :& coquédo piper (ubtile co/ fpergis. Aliter, Succù cydoneo^ fefiarios duos laceri fefìariù unù lemis : & mei/ lis duos leftarios mifces; ÓC decoques donec tota pmixtio pinguedine puri mellis imitetur ;Tuc triti pipis atqj sinriberis binas unaas mifcere cu rabis*
De fermento mulleorum feruando ;	T*	xxi*
X nouo tritico purgato farriculù facies:& mullo fub pedib rapto cura e bis ifundererita ut modio farris lagena mulli adfiaas.Deide fole ficca/ bis t Se ite fimiliter infundis ac ficcas * Hoc cù tertio feceris : panes ex eo breuiffimos ad modù facies mufteoFz:& i fole ficcatos uafculis nouis fióliliba re/ códis Se gypfasp fermento:quo tpe ani mulleos lacere uolueris:hoc uteris,
DeuuapafTa*	T.	xxii*
Vam panam gracà fic facies.Melioris acini Se dulcis 8e lucidi botrióes u i ipfa ulte torquebispatieris fpóte inarefcerejdefde fublatos in um/
, bra fufpédis: Se uuà dillrfiftà cópom's in uafculisjlubflernis papinos ficco algore frigétes:^ manu cóprimis & ubi uas ipleuerisnté pampinos addis nihilominus non calentesoperculabis ac flatues i loco frigido ficcojquem nui lus fumus infellet*	De horis*	T. * xxfii*
	October martium fimilibo umbris fibi Ierit equari.						
Hora	i*	pedes*	xxv*	Hora	yii.	pedes.	vi*
Hora	ii*	pedes	xy.	Hora	via»	pedes	yiii*
Hora	iii.	pedes	xi.	Hora	ix*	pedes*	X*
Hora	iiii*	pedes	yiii,'	Hora	X.	pedes	xv*
Hora	V*	pedes	vi»	Hora	xi.	pedes	XXV,
Hora	vi*	pedes	v*			L	
PALLADII RVTILII TAVRI AEMILIANI VIRI ILLV5TRIS DE RE RVSTICA LIBERXl/ TITVLI MENSIS NOVEMBRIS
De fatione tritici farris hordei faba cum difciplina fuaide lenticula mature feren da:de lini femine.	T	i»
De pratis nouis inflituendis: ponendis uitibo Se propagandis Se circùfodiendis nouellis ac readendis mergis.	’j*	ii.
De uineaueteri in iugouel pergula reparanda,	T\	iri*
De putadis uitib^ 8>C arboribo Ioas tepi'Jis 8C oliuetis 8C hciédo oleo; T* iiiu De oliuetis ponédis Se curandis agns arbonb corbib palis ridicis faciendis oleo laurino faciendo.	T. v.
De hortisun eo de ailio uipicocum dilciplmis : de cepullis 8>C plantis carduorum de armoracea & cunela.	T. vi.
De pomisrin eo de perflcoide pinu :de prunis:de caftaneis cum omni difciplma & pomis aliorum menfium.
De apibjjin eo de mundandis ac muniendis cafìns ea^.
Remedium uitibaiqua fine fruge luxuriant.
Remedium Aerili ulti.
De rofario ex paucis uirgulis inAituendo.
Vt uua ufqj ad uer referuetur in ulte.
De gregiba culli generis & caprini : & pafeendi ordine.
De glandib legendis.	T. xirii. De materie ca:denda.
De tranfferendis arboriba maioris atans.
De oleo faciendo fecundum gracos Se emendando.
Oleum Iiburnicofimtle,	T.	xvui*	De oleo rancido curando &C
Vt oleum fordidum purges.	T.	xix.	emendando. T. xxi,
De oleo odorifhorrendi.	T.	xx*	Decondendifoliuif.. xxii ♦
Dehonf. T. xxiiù
T. vu. T. yiu.' T. ix. T. x* T. xi, T. xiii T. xiii. T xv. T. xvù T. xvi.
MENSIS NOVEMBER.
De fattone tritici farris hordei faba cum difcipiina.‘& de lenticula ferenda: 8C de lini femine.	T. i.
OC MENSE TRITICVM SEREMVS ET FAR SA
tione legitima ac femente folém. luge^j utriufep feminis mo/ diis qnqj tenebitur.Nuc 6c hordeù maturu adhuc feremus, h	In huius principio fabà fpargimus:qua pinguiAìmu uel Aet
coratum defideratlocu:uel uallé qua fuccus ueniens a fumi/ tate fcecundet.Primo feritundei'de <pfciditur:& tue fulcatur. Occanda eA large: ut tegi plurima poflit.	Aliqui locis frigidis dicunt in faba
fattone glebas non effe frangendas : ut per eas gelicidiarum tempore poffint gra mina obumbrata defendi. Satione eius generis fcut opinio habet : non fcecu datur terra :fed minus leditur.Nam Columella dicit:agrum frumentis util oré probari:qui anno fupenori uacuus fueribq qui calamos fabacea meffis eduxit. Pingue iuge^ fex /nodi occupar : mediocre amplius. Spi Ab bene prouenit. Ma / cruna folum nebulofumqs no patitur. Curàdùpcipue:ut luna.xv.feratur:fi ad/ huc idum folis reperculTa non fenfit.Aliq dicunt quartàdecimàpotius eligédà. Seguine caponis graci afferut faba feia macerata herbis aduerfantib no noceti. Pon Aq pndie infufa citiusnafcrinitrata aqua refpfacodlura no hérediAiolé. Nunc mm
feritur prima lenticula ficut februario méfe narratu e. Hoc etiam toto menfe po/ terit lini femen afpergi.	De pratis nouisinflituendisiponendis uitibat
& propagandis 8t circùfodiendis nouellis.	T» u*
N huius maxie pricipiopoffumus iflituerenouaprata:morequo di/ i élum eft.Hoc etiam toto méfe locis calidis & ficcis uel apricis erit uitiu Mergus hoc	celebràda pofitio.Nùc &L propago iure ducetur:& locis frigidis nouel/
é propaginis lasuitest&arborùplàtascircùfodereatqjoperirecóuenieti&anteidus. Nunc curuatura» mergus hoc eft propaginis curuatura polì triennium qpreffa fuerit: recidetur '	" a uite.	De uinea ueteri i rugo uel pgula reparanda.	i* ri»
Vnc ac deiceps uinea uetus qua? i iugo é uel pgula:fi robuflo & itegro n trùco fit:ablaqueata Emo fatiet:&: anguflius putata iter qrtù & tertiu pedé a terra uiridiffima pte cortias acuto ferraméti mucrone feriatur: ac folia frequentius incitetur.Nam ficut afferit Coiumelia:ex eolocogerméplu rimù pducit:& ueniéte uere fudit materia:quitis reparet antiqua.
De putandis uitibo &C arboribo locis tepatis 8c reliqs ,	T» ii11*
Vnc putatio autùnalis celebrat i uitiba 6c arbonba:maxie ubi inulta/ n mur tepore prouinciauSd putatur olmeta:& oliuacu uana coepit effe: Poflerauit.'	colligitur:exqprimùfitoleù., Nàcu tota nigrefcet:quod fpéi merito
Regio ilolens poflerauit:fundendi ubertate copenfat.Efl utilis olea^ putato catera^qj arbori fi loci patitur dilciplinaiut decifis cacummiba rami flueres p latera prona lunda tur. Quod fi regio infolens & inculìoditacótigeritiagédù prius toto arboris cot pore ab iferiore pte purgato:ut altitudie aialiu fupgrefla modus trafcendatur i/ iuria:& arbor iam fpatio fuo tuta curetur,
De oliuetis ponédis 6c cur adis agris arbonba Si reliqs,	T, y,
Vnc ena locis calidis ac ficcis regioiba oliueta ponùtur. ficut februario n difputatu e. Amat hac arbor arduo Ioco^j fitu mediocriter ab humore fufpendnfcalpiafiiduedatamims ubertatepinguefcere:feraciba uen/ tis damenter agitari. Hoc etii menfe oleis flenliba qua fupra dièta funt reme/ dia faciemus.Nunc & corbes & pali & ridica bene heri poiTunt;etiam nunc lo/ cis téperatis efl laurini olei luffa cófeèho.	De hortis, T* vi*
Oc menfe alliu bene feritur 6c uipicu terra maxie alba IbfTa &L fubaèta Sarculabis ^	fine flercore.Sulcos i areis facies:&: femia i locis alrionbo pones.iiu.di/
Vt alliu care	gitis fepata neqj altius pffa.Sarculabis frequenter:fde plus crelcent.Si
at odore <	capitatù facere uolueris : ubi coeperit caulis fdire proculca : fuccus reuertetur ad
De porris ♦	fpicas.Fertur fi luna fub terris pofita feratur :& ite fub terris luna latente uellat :
odoris foeditate carituy, Vel paleis códita allia uel fumo fufpenfa durabùt. Nùc Se cepulla feripót.&: carduo^ piata difpcni:& armoracea feritur & cunela*
De pomis,	I* V11^
h	Dc menfe loris calidis;ca:teris uero ianuario pfici offa i pafiinatis
funt ponéda: binis a fe pedibo fepata,Et cù ibi planta: excreuerint ;traf
feratur. Sed offa ponantur acumine deotfum uerfo, Et no amplius q duobu aut tnbo palmis obruitur.Offa uerojqua: ponéda funtialiq ficcata prius pauds die bus aneris mixtione terra foluta in qualis referuant. Ego uero ufq; ad ferendi té/ pus fine ulla cura fiepe feruaui,Locis qdé qualibufcùqj proueniùt. Sed 8c pomis & ffondiDD ÓC durabilitate pcipua funt:fi cadum calidù folum arenofum & humi dum fortiantur. Frigidis uero & maxime uentofis nifi obiedlu aliquo defendatur intereunt. Dà tenera funt germina: fiepe herbis circufofia liberentur. Bimi pian tam recfte tranfferemus icrobe breui.Nec a fe longe fìatuenda; funt: ut inuicem fe a calore folis excufent. Ablaqueid* funt per autunum;& fms Bercoranda; foliis.
Putanda pficus in eo efbut arida & putnda tantum uirgulta tollantur.Nam fi/
quid uiriderefecemus:arefcit. Languenti arboriueteris uinifieces aqua mixtas
oportet infundi, Affirmantibagraas pficus fcripta nafcetur : fi offa eius obruas: perfICUS
6c poft dies.yii.ubi patefieri caeperint:apertis his nucleos tollas: & his cinnabari nafcatur
quod libebit in fer ibas. Mox ligatos fimul cum fuis offiba obruas diligétius ad ha J^rmenja
rentes.Genera eo^ fune hac:duracina:pfica:armenia.Sihac arbor ardore folis
inarefcitifrequeti aggeflione cumuletur. Vefptinoiuueturhumore : obiedis de
fendatur umbraculis.luuat in ea & fpolium ferpentisappendi. Nunciam cétra
pruinas idercus ingeratur perfico:uel faces uinicum aqua permixta: uel qd* ma
gisprcdeft: aquam qua faba decotta é. Si uermes per ficus patir: ciniseosamur
ca mixtus exnnguitmel bouis urina cu aceti tertia parte cófufa.Si poma caduca Si poma ca/
funt mudata radici eius uel trunco lentifci aut therebinti cuneus affigitur: uel te/ duca,
rebrata in medio palus falids imprimetur. Si poma rugofa creabit aut putrida :
arca imum trucum cortex recidatur:& cum inde modicus humor effluxerit:ar/
gilla uel paleato luto plaga retegatur.Magna poma perficus affert; fi florenti per Vt magna
triduum ternos feftarios caprini ladtis ingeffens. Contra uitia perfici proficit fpar fint perfica*
tum ligatum uel fpartea fufpenfa de ramis.Mèle ianuario uel februario locis fri/
gidismouembri calidis perficus inferatur: maxime arca terram furculis pleniori/
bus & prope arborem natis. Nam cacumina uel non tenebitt: uel diu durare né Inferitur in
poterunt.Inferitur in fe in amygdalo in pruno. Sed armenia uel pfica prunis:du amygdalo*
racina amygdalis melius adhsrefcunt: & tempus artatis acquirunt. Menfe apri/ Inoculari em
li uel maio locis calidis:in italia uero utroqj exeunte: uel lunio perficus inoculari plaflrari.
poteri;quod implaflrari diatur:pra;afo fuper trunco & implariratis plunbo gé/ ^
mis: more quo didum eri.Perficus rubefeit fi platano inferta figetur. Duracina
feruantur condita muria & oximelle. Vel detradis ofiibus ficorum more in fole £)uraaa mei
ficcantur:ac pendent.Item farpe uidi detradis oriibus duracina meile condiri & le condiri»
faporis eé locundi.Item bene feruantur : fi umbilicum pomi gutta picis calentis Vmbiiicus
oppleueris : ut fic fape innatare cogantur uafe condufo.	pomi*
De pinu,
Inus creditur prodeffe omnifo qua: fub ea feruntur. Pinum feremus p	nucleis fuis calidis dC ficcis regionibus menfe odobri uel nouebriffn/
PP
gtdis Bc humetSis februario uel martìo. Amar locu gracile Tape marinmum iin/ ter montes 6c faxa uafhor 8c procerior fuenitur. Ventofis 8C humidis arfco^ fiunt fcrementalatiora.Sed fiuemótes uelis cóferere; feu fpatia quacunqj : hac buie generi deputabis;qua alteri utilia effe no poffunt.Exarabis ergo ea loca diligen/ ter atqj purgabis:& Aumenti more fèmé afpergif:ac leui farculo curabis operire: nec enim pluf q palmo debet abfcondi.Defendéda efì tenera arbor a pecore : ne calcetur inualida,Proficiet fi nucleos aqua ante triduum macerabis. Aliqui dicut frudtù pineum tranflatione mitefeere. Sed piatas hoc modo procurant : ut prius multa femina in caliculis terra 8c fimo repletis obruant.Qua ubi procefferintire lidio eo quod foli dius efh auferù t alia. Vbi iuPum coeperit incrcmentu : trimam planta cii ipfis caliculis tranfferunttquiba fradtis in ferobe indulgent radiciba lar/ gitate.Terr$ tamen equa Percus admifeent: facientes Praturam alterno ordine fubinde crefcenté.Seruàdum eP tamen: ut radix eius qua* una & diredtaé: ufqj ad fummitatern fua poPit integra & illafa tranfferri.Putatio nouellas pini arbo/ res tantum promouet(quod expertus fumjut qua fperaueras incrementa:dupli centur .Nuces pines 8c ufq? in hoc tempus in arbore eé poPunt 8C maturiores le/ gentur.Prius tamen legenda funt: q putrefeant. Nuclei nifi purgati durare non poffunt.Tamen aliqui in uafis fidlilibo nouis & terra repletis cum tePis’fuis mii/ .	fos afferunt cuPodiri.	De pruno.
Pruna o	Runa fi offiba ferantur autuno menfe nouembri folo putri & fubadlo
Ierunt ^xiu p duoba palmis obruantur, Offa eadé ponantur &mefe februario.Sed maceratis»	tunc prius lexiuo funt maceràda p triduum : ut cito germinare cogi/
tur. Ponunt 8C piantis quas fumemus ex codice menfe ianuario excute uel febru ario circa idus radiciba fimo oblitis.Gaiidét loco lato & humido: calo tepido me lius proferuntur :tamen queunt & frigidum fu Pinete, Locis lapidofis & glareoCs Vermiculola g luuantur litamine:excufant ne poma caduca & uermiculofa nafcantur.Extir/ nafcuntur.	pancjx funt foboles a radice:exceptis reclionbj qua feruabuntur ad plantas. Si
,	languida pruni arbor eP: amurca cù aqua aquahter temperata radiabo debet in
Locuitn u fUndi, Vel bubulù Iodum folum uel humanum uetus cù duabus aqua partibus manum» rmixtum,Vel cineres ex furno & maxime farmento^. Si perna decurrat:oleaPri epitjrrù terebrata infige radia. Vermes eius atqj formicas rubrica cù pice liqda fi adimatur : extmguet. Sed modePius pp arboris noxam : ne idem faaat remedi um quod uerr^num.Iuuatur frequenti humore 8C affidua ioffioe.Menfe marno extremo prunus iferitur melius trunco fiPb q cortice ♦ Vel menfe ianuario anteq incipiat gumen lachrymare. Infetidir in fe:& pficum recipit uel amygdalum uel malum:fed eam degenerem reddit & paruam,Pruna ficcantur i Iole p crates io/ Damafcena. co ficciore depolita. Hac funt qua damafeena dicuntur, Alii in aqua manna uel in muria feruente recens ledla pruna demergùt:& inde fublata : aut in furno te/ pido faciunt aut in fole fìccari. °	De caPanea.
c	APanea feritur 6c piatis:qua fponte nafcùtur:& femie ♦ Sed qua’ P a
tis feriturjita xgta. é:ut biemb de eius uita fepe dubitetur. Serenda efì ergo ipis
caiìaneis:hoceft feminiba rms:menfenouébn 8c decébrintem februario FKoen/
ds funt cattane^ ad ponendu recentes gràdes matura. Quas fi nouembri méfe
feramus: facile fe pfentia frudtus ipius pflat. Si uero februario ponamusiut ufc|j
tuncduréttitafaaédù é.In umbra caflanex ficcenturexpàfe, Tuncin angufìu
èc ficai loca tranflatx cumulu faciunt: Si eas oés fluuialis nrena diligenter ope/
nat. Po fi dies.xxx.eas remota arena in aqua frigida mittis.Qus fan* funt: mer
gunt :fupnatat qu^cùqj uexata é.Ité quas pbàflnfimiliter obrues : Si pofl.xxx.
dies a^que probas.Hoc cu tertio fecerismfqj ad ueris initium ferere debebis qua:
manfermt illibata, Aliq in uafculis feruant arena pariter mifTa. Amant folli mol/
le Se foiutumo tamen arenofum. In fabulóe |)ueniut:fed humedto.Nigra terra
illis apta e fi; Si carbùculus Si tofus diligenter mfradtus. In fpiffo agro Si rubrica
uix puenit.In argilla 6c glarea non pótnafci.Diligit cali fiata frigidu:fed Si te/
pidù no recufat: fi humor affenferit. Deledtatur cliuis Si opacis regiombo:ac ma/ r- n r,
xime in feptétrionéuerfis.Paflinari ergo locus debebit : q buie deflinatarbuflo » !!	1
altitudine pedis unius femis uel duo^. Vel totus aut fulcis in ordine defìinatis: f ,at/iC lUlS'
aut certe aratns refolui bine inde findétibo.Qui fimo fariatus ac redadtus in puh ^ U umC‘*
ueremicaflanea^i femen accipiat nó aplius pedis dodràte demerfum. Vnicuiqj	,A-iearum-
femini ppriotam furculus debet affigi. Ipfa femina fingulis locis fimul terna uel
qna ponantur: 6c iter fe qttuor pedù fpatio feparentur. Quiba tranfferre placue
rit:binas plantas tranfferre debebut. Locus tamen dedudtotia liquoris accipiat:	j /^on t
ne bumor infidens limo germen extinguat. Cui placet:pót cadane* in ppagine	‘
ducere ima uirgulta:qu* in radice nafcuntur, Nouum caflanetu circufodi debet ^flaneai
affidue.Menfe martio 8c feptébri meremetu maius acquiris: fiputationibo adiu/
uetur .Caflanea mferitur(ficut (pbaui ipfe)fub cortice menfe martio uel aprili: ta/
men genere utroqj refpondet.Pot Sc inoculari.Inferitur in fe 3c in falice: fed ex fa
lice tardius maturat :Sc fit afpior i fapore. Cadane* feruatur uel in cratibo difpo/	c cadane*
fit*:uel intra fabulone ne inuicem tigatur imerf*: uel in uafculis fidlilibo nouis ^eruen£ut:*
condit*:8d loco ficciore defod"*:uel incluf* uirgeis ex fago receptaculis Sc lutat*
ut fpiracula no relinqs:uei hordei paleis minutifiimis obrut* : uel paludri ulua
figuratis denfionbo fportis reclufx.	De pomis aliis.
Oc menfe locis calidis ac ficas regionibo agrediu pirop: plantas poni/ h	mus:quas podea pofTumus i'ferere:&c malo^ uel mali punici &: cydo
nei ÒC citri & mefpili fici forbi filiqu* & piatas agredis cerafi pod ile/ rendas 6C mori taleas 6c amygdali femina Sc nuces iugia'des:fi in feminanis quo diedri ed more pangantur.	De apibus. T. vuù
h Vius mefis initio apes ex tamartfa floriba reliqfq3 filuednb mella co ficiunt.Qu*auferendan6 funt:qa feruatur hyberno. Eodé méfe for dib liberandi fut aluenqma tota hyeme eos mouere aut aperire no pofTumus.
Sed baie die aprico tepidoqj faciéda funt: Se pénis tnaxie auium maioiy qu* ha/
Pauperie fe/ tuù. còpéfant
Rofaria*rofe
ta.
CoIoHra
Matrices,
bent rigore:uel aliquo (imili ofa interiora mundent:quo manus no uale. it attin gere.Tum rimas oés qus funt extrinlecus luto 8C fimo bubulo mixtis linamus* Et infup geneftis uel alus tegumentis fimilitudiné porticus imitetur:ut pcfimt a frigore & cepe flate defendi,	Remediu uitiba qu$ fine frugejluxunàt,! ,ix,
Ocis calidis & apricis uites:qua: frudlu carét: fronde luxuriat:& pau 1 pene foetMu copefant ubertate folioip: nunc putare jSIlius conueniet: frigidis uero metife februario. Si pmanebit hoc uitmm circufolTas are/ na fluuiali uel cinere debebimus aggerare, Quidà lapides inferut mter fuxuola radicum.	Remedium fìenliuiti.	T* x»
h	Ilde tpiba & locis uitem :qu* flerilis fuerittgrscci ita papiunt eé cura
dam.Tmnco eius filTo lapide afferunt mcludédu:Sc ibi urina uetens humana quattuor cotulas circa trtmcu debere diffundi : ut ad radices infiiliatio ipfadefcendat.Tuncadriciendu terra latamen admixta circa radices foluomne uertendum.	De rofario ex paucis uirgultis inflituédo» T. xi.
Vàuis menfe februario fint conferéda rofaria : tamé loris calidis apri/ q	cis atqj maritimis hoc et méfe poterimus infìituere rofeta. Qua: fi m/
digus plantarii uoluens ex paucis uirgulis habere copiofa: quaterne/ rum digitorum iurculos gémantes cum geniculis fuis debebis excidere: & in nao dum ppaginis flernere ; ftercore ac rigatióiba adiuuare, Vbi anni alate copleue/ rint: pedis fpatio inter fe tranffèrre difiundrosiatq? ita folum quod huic generi de putabisimplere.	Vt uua ufqj ad uer referuetur in uite. T. xri«
Rxcis afferétibamt uuatn ferues in uite ufq? ad ueris initia : circa ipfa g	uité qua: fruélu plena efhloco umbrofo ferobem fodies altitudine tri/
um pedum Latitudine duoR::& mittis fabulone ibi calamos figis: in quibaretorques affidue farméta frucftibDplena : & illariis botnombo alligabis: ut lolum no contingat:&: cooperies ut imber eo penetrare no poffit. Item grxeis docentibus uuas uel poma in uite aut arbore fi diu feruare uoluens:uafculis clau fa fi&iliba ab ima parte ptufis diligenter a fumo tedia fu(pende:quauis poma SC gypfo cooperta in longam feruentur atatem.
De gregibus ouili generis Sc caprini,	T. xiii.
Oc menfe agnoru prima generatio efl.Sed agnus flatim natus uberi/ h	bus maternis admouédus é. Manu prius tamé exiguu ladlis in quo
fpiffior efl natura mulgédu:quod pallores coloflra uocantmaqj hac agnis nifi auferatur nocebit. Ac primo per biduum natus cum matre claudatur» Tunc feptisobfcuris feruetur Sc calidisrita feclufo paruulo^ grege matrices mit/ tantur in pafcua.Suffiriet autem priufquam procedant matrices mane : & curri fatura reuertùtur ad uefpam agnis ubera hauriéda pmitteré. Qui donec firmét iter flabulu furfunba uei medica herba:uel(fi efl copia)farina hordeipafeàtur in gefla idonee cóceptù paulifp robur atatis pafeuu matribo poffint hfe comune»
De palcendi ordine.
Afcua ouilo generi utilia fun.t:quae uel in noualiba uel in pratis (ledo/ p	rito excitatur,Paluffria uero noxia funt: filuertna danofa lanatis. Sa Sai in pafouf
lis tarnen crebra refpfio uel pafeuis mixta uel canaliba frequenter obla ^ canalibus, ta debet pecoris leuare faftidium. Nam per hyemem fi penuria dì : icenurn uel palea uel uicia uel facilior mcìus ulmi feruatis frondibus praebeatur aut fraxini,
Aefiiuis menfibus pafcantur fub lucis initio:cum graminis teneri fuamtatem ro
tis mixtura commendat Quarta hora calefcente potus puri fluminis aut putei
praebeatur aut fontis. Medios folis calores uallis aut arbor umbrofa declinet, De/
inde ubi flexo iam die ardor infringiturfolum primo imbre uefptmi roris hu/
mefcit;gregem reuocemus ad pafcua. Sed caniculariba 8>C 2 fimis dieba ita pafce/
da; funt oues: ut capita gregis femper auertantur a folis obiedu. Hyeme autem
uel uere nifi refolutis gelicidiis ad pafcua prodire no debent. Nam prumofa her/ Prumofa her
ba huic generi morbos creabitjac tunc femel adaqre fufficiet. Gra-cas oues iicut	morbos
apulas uel altinas moris efl potius flabulo nutrire q campo : & ptufis tabulisio/ Creat#
lum in quo claudetur inflernere:«&: fic tuta cubilia propter iniuriam preaof uel/
Ieris humor reddat elabens. Sed tribus per annum totum diebo aprico die lotàs oues ungere oleo oportebit & uino. Propter ferpentes : qui plerunqj fub pfepiba latet jcéedru uel galbami uel mulieris capillos autceruina cornua Irequéter ura/ mus, c	De capris,
Vnc hirci admittendi funt; ut foetum primi uerisfouerepoffitexor/ n	tus,Sed caper eligendus eli ; cui fub maxillis dux uidentur pendere yerrucuj^
uerruculx, Magni corporis : crafiis crunbo : breui planaq; cerulee ; auri bus flexis & grauibus:paruo capite : nitido fpiflo & longo capillo. Ad ineundas CtiPn* foeminas 6>C ante anniculum congruus.Non autem durat ultra fexenmum. Ca/ pella fimilis corporis;fed magms ubenbus efi legenda,Non tamen ita multa:ca prx ut oues una fiatione claudantur ; quam luto & fiercore carere conueniet.
Hadis fupra ladtis abundantiam edera & arbuti & lendfci cacumina fut fape p/ benda.Trima educare optime pofTunt.Quod teneriores matres generant tran figendum eli. Sed ultra. vm.annos feruandx non funt matrices; quia genus hoc longiori fienlefcit arate.
De glandibus colligendis;	T.	xmi.
Oc tempore glandis legenda ac feruàda cura nos excitet ; quod opus h	foemineis ac puerilibo liudiis celebrabitur facile more baccarum.
De materie cadenda,	X, xv»
n Vnc materies ad fabricam cadéda é;cum luna decrefcit. Sed arbores
qua cadenturmfqj ad medullam fecunbo recifas ahquadiu liare pa/ tierisjut p eas ptes humor fiqs in uenis cótinetunexcurrat, Vtiles aut fut ha ma xime. Abies qua gallica uocantmifi pluaturdeuis rigida &: m opib ficcis pere'ne Abies, durabilis.Larix utiliima ex q fi tabulas fuffigas tegulis 1 fróte atqj extremitate te Lanx utilli/ prafidium cétra incédia cótulifii.Neqj.n.flàmam reapiùt; aut carbones ma.
Pmu s.
Cedrus*
Quercus*	creare poffunt* Quercus durabilis li terrenis opiba obruatur: & aliqtenus palis»
Aefculus* Aefculus aedificiis 8c ridicis apta matenef. Cafìanea mira foliditate pdurat i agns Cananea *	6c tetìis & opiba cateris intefìinis : cuius folù pondus f uitio é, Fagus in ficco uti/
Fagus»	lisjhumof cornipùur,Populus utraqj falix 6c tilia i fculpturis neceffana.AInus
Alnus fabri/ fabrica inutilis: fed neceflaria: fi humidus locus ad accipieda fundaméta palan/ ese inutilis» dus é, Vlmus Sc fraxinus fi ficcetur:rigefcut:ante curuabiles: cathenis utiles ha/ Carpinus:	bétur.Carpinus utillìma» CupfTus egregia.Pinus nifi f ficatate no duràsicuico
tra celeré putredine copeti in fardinia hoc genere prouideri;ut excife trabes eius aut in pifeina qiibet anno toto merfe lateret poft operi futurse: aut arenis obrue/ rétur i lid;ore:ut aggefilone qua teéte eflet alternis aflibo reciprocas flueftus al/ lueret» Codrus durabilis nifi humore tangatur * Quscùqj aùt ex pte meridiana casduturjutiliores funt:quseueroex feptétrióaliprocenores:fed facile uitiantur* De tranfferendisarbonba maioris xtatis»	T. xyi»
h Oc menfe locis ficcis calidis 6c apricis maiores arbores tranfferemus trucatis ramis tilUffis radicib^: multo flercof & rigatióibo adiuuadas De oleo faciendo fecudum grados de emédando» T» xvii» g'	Rsci in coficiendi olei pceptis irta mfferunt.Tàtù legédu eé olius q/
tii nodde ueniéte pofTumus exprimere. Mola primo oleo debere leui/ Camffros » ter	^am:°f^a-n.cófradfa fordefcutiqre de folis carmbo fit prima tófetìio*
Salignis caniflros fieri debere uirgultisjqa genus hoc oleù dicit adiuuare.Nobi/ lius erit qd fpote defluxerit. Sales deinde ac nitrum iubent nouo oleo mifceri:ut hxc res fpifTìtudiné eius abfoluat. Deinde cu amurca fubfederitioleu puru.xxx* dieb exadisti uitrea uafa tranffern.Secudd fimili difciplina fieri: fed mola for/ tiore quafTari.	Oleulibumicofimile. T. xviii*
o	Leu primii liburnico fimile fieri afferut gracnfi i optio uiridi i ula fic/
cam Sc lauri folia &C cypeip ofafimul tufa 6c fubtilitercretapmifceas cù faliba torrefactis ac tritis:& diu oleoinieda pturbes. Dehinc tnb aut aliqto amplius diebocuqefcetmtaris»	Vtoieilfordidupurges» T» xix.
I fordet oieu:frid:os 8C adhuc calétes fales infici iubét:&: diligéter ope f	riri.Ita mùdù reddi pofl tps exiguuv De oleo odoris horredi»T«xx
I fuerit odoris horreduuindes oliuas fine oflibo tundi:S: in olei metre f	ta choenicas duas mitti» Si bacca defuerint:caules tenerrios olea fimi
liter eé tùdédos.Nonulli utraqj pmifcét addito et fale. Sed oia intra linteù clufa fufpédùt: atqj ita i uas olei demittiit.Poffea triba diebo exéptis aufe/ rut:et oleù i alia uafa tràffùdùt, Quidà mittut uetuflu latere torrefadlu .Pierii^ hordeaceos panes breuiter figuratof & raro liteo fuolutos mergut:&nouos fubf/ de pmutàt.Vbi hoc bis aut tertio fecerit: falef mittut jet i alia uafa traflatu p pau cos dies fubfidere patiùtur.Quod fi aial fòrte deciderit:& oleù putredie ac nido re uitiaritjiubét graci coriàdri màipulù i olei metreta fufpédijatqj ita paucis die ba maere,Si nihil de horrore dcufferit:mutadù é coriàdrùidonee fupet hoc uiti/
Olei metreta cheruca*
ritima 8C fxpe faxofa,Statum ngidum reformidat .Inferi non potefbexigua du/ rat aiate.Poma eius aut in picatis & munitis urceolis aut fcobe populi aut in ol/ lis inter uuas uinaciis obruta feruabuntur.
De rapis condiendis.	T.v,
Vnc rapa in partes minutas recifa & leuiter codia & tota die dilige/ ' n	tms exiccata neq uid referuent humoris ; & fihapi ex acetoC ficut mo
ris efl)temperato:mergere & condirecurabimus:&: repleta uala clau demus ;ac poft aliquantos dies gu Ilibus explorata ^feremus ufuri ♦ Quam rem Guflibus ex/ ianuario quoque & nouembri menfe poterimus efficere.	plorata.
De echinis 6C pernis & lardo faiiendis : & auium laqueis difponendis.
Titulus fextus,
Vnc etiam quibus littus in frudlu efl : ubi Iunx iuuabit augmentum Cù luna tur/ n quxomnfum clauforum maris animalium atque concharum iubet gCnt maria, incremento fuo membra turgere ; echini carnes falibus condire cura/ Echini, bunt. Quod folito more conficitur ♦ Hanc quoque rem per omnes menfes bene laciemus hpbernos. Pernas etiam & lardum conficimus non folum menfe hoc: Lardum, fed omnibus quos hyemalis algor aflnngit ♦ Tempore hoc per humiles filuas 3C baccis fecunda uirgulta ad turdos cxterafque aues capiendas laqueos expedire .	•
conueniet.Hoc ufque in martium menfem tendetur aucupium.	^
De horis.	T. yii*
o
d	Ecembrem ianuario in horis caufa difpar adiunxit : cum linea (imili
	ille augeatur :iffe decrefcat.		
Hora.	i.	pedes.	XXIX*
Horas	ii.	pedes.	xix ♦
Hora.	iii.	pedes.	XV.
Hora.	iiii.	pedes.	xii.
Hora.	V.	pedes»	X.
Hora.	vi.	pedes.	ix.
Hora.	yii.	pedes.	X,
Hora	viii.	pedes.	xii.
Hora.	ix.	pedes.	XV.
Hora.	X.	pedes.	xix.
Hora.	xi. 0»	pedes.	XXIX."
qq
Ic Palladii libellus quams non adeo obfairus fit ut luas egere uidea h tur. Quippe qux hic uerfu canuntur fupra proia oratioe eadem fere demonftrata funt.tamen ne nudus* omnino exeatmeue Columella horto inuideatmonnulla ex Codri gràmaticibononienfis di<5tis ex/ cerptailliaraifudimus.Qux 6c (iperitum lediorem non docebunt : minus ta/ men dodtum nonnihil adiuuabunt- Palladius ipfe rei rufticx pentilTimus .xiii libros de agricultura fcriplit ad Pafiphilum uirum dodiffimum ♦ Et quia ferius feripti fuerant adiecit hunc quartum de infitione feriptum pro tempons !ufura» In quoexcufat tarditatem fuam:& crimen reiicit in fegnitiem librarii:qua qui/ dem non maligne extimare fe dicit. Quoniam uelocitas procurrit in facinus; Se gnities figuram benignitatis imitatur:ut ipfemet dicet:& nos quoqj exponemus Eft autem libellus ifìe carmine feriptus elegeo:premitrit tamen proamiolu pro/ (a oratione fadum:quo excufat tarditatem fcnptionis fu*:ut dicebamus. C*te rum ut de Palladio ipfo non nihil dicamus:ipfe fupra libro qui menfis martius inferibitur : ubi loquitur de malo citreo :fcnbit fe habmffe fundos i territorio nea politano:fortafTe fuit neapolitanus:fufpicamur tamé ipm fuifle romanum.
Lui4 teftimoniu.&uia pccdétes.xit'Uibri Cant teftes Fidei Palladii dfga pafiphilu: Hic decimas a	quarius é aliud tefiimonm fidei indultx.-noue didu:ac fi dicamusn'duigeo ubi fidé:hoc é cocedo
& heo.Sc pafliuefides idulget.Vade fides idulta.Vf at Palladius hxc opa fidei pafiphili cotnif/ Tiflemt de illis fideliter iudicaret.Scripferat.n.iuifu illius.-ut ipe refert.an aliter exponeadu é? ut dicamus. Hss aliud tefiioniu fidei.-f.mes idults.i.cocefis & feruats tibuquafi ^mifidet Palladius pafiphilo fe feri
•	ptuty libros ruris colédi hoc ptici/
PALLADII RVTILII TAVRI AEMILIANI Po^^H^jarusImarcelli DE INSITIONE LIBER AD PASIPHILVM
yiRVM DOCTISSIMVM»	allegat pnfcianusiubi docet ab eo
ABES ALIVD INDVLTAE	/dulgeofieri fupinu idulfu
fidei cefltonmipro ufuratpis hoc
opus de arte infitionis adieci.Sed béreidultiiqdJda qualifpquadam a uolumina hxc ruris colendi fe/ códouatóe.-qd an elegàter dicium
rn manus fegmor fecittcuius ego tarditate nunq ma c ,ptpis ufu.Sic Ci.ad Appiu : ut
luo? ♦ tviato operam eius expectare potius q u/ ét3pecunia qalia^re^.Vnplau
mere, Neleio utrum comune iit dominis : mihi ditti/ tus i amphitruóe appellat ufurarid
ale confingit in feruiliba ingeniis inuenire temperie, «xoré:& ufurani fut ii qb é teli/
Ita fepiiTime natura hoc uitiat cómodum liquid ed tìus ^“i115 alicuiufrei: Librarii
& mifcet optanda cotranis. Velocitas procurrit in fa noA?&S?osqmrSto
cimustfcgniaes figuram benignitatis imitatur:& tà ueiuéduh&adeugpéfabatcìba/
tum recedit ab agilitate : q uantum recedi'», a federe. ria ieru,s* At$ id qcf ad p5dus da _____________.1 f J 1	- 1/1 r r It **r- bat:demefudicebat:audordona
Uiu tame apud te pudorem meu diituh: fed hoc qfi tastereDtii phormionem.^ bonus famulus feci. Verù nefeio: fi tuù ad has mo Nug malignexfiimo. Aefiimare minutias inclinetur ingeniti .Grande cric & par de fi/ appare e.ab eo qif éss ams dedti
deno fuo.-quod «udii tui quiret affedtio.Et licet de di“ Alitia So^ihocéa/ his nugis fauorabiliter fentias : ego meas opes zefli/ hditasxuias diminutiuu e argutio mare non differo. Non eft magni loci adibus intuen la qua uoce ““t” Gellius. Inclinet dis oculos duxilTeper puluerem:quia nefeio quomo	exi
denota: tuntquadammaximaru perionarum mi/ pedarepotius.q.t.fupfiluithoclo
nuta compendiai:	coP0Uns ^ éarchaifmos. hoc elt
uetufìus loquédi modus. Ne/
feio utiy eoe fit dnis.i.att aliis quocg hoc ufu eueniat. Inuemi' tépié mediu qdPda 8c mediocntaté.-ut nec ni mis fit uelox: nec nuniu tardus feruus. Ita faepiffime natura hxc.f.feruilis fi q<J hét in fe bonu: & mifcet optada cótrariis.i bona malis:& declaratiqa g uelox éerit facinorofus.fegnis erit gdé bonus:fed no agilis & ob id igtatus dno. Ad has mó minutias.Minutix didit res uiles minimiq} pai. Gràde erit.Senfus é hsc res:qua fcribo:uilisé:Sed erit magna fi afFedabis. Fauorabiliter fentias.Fauorabilts ^prie" dr is cui fauet.Tràgllus Sueto.? caligula.Sic uulgo fauorabilis ut plurimi tradatrquoties aliquo adueniret uel ficu de difcederet p turba occurentiu jpfequétiuue nonug cu diferimie uitx adifle.hic aduerbifi fauorabiliter. Noia i bilis termiata patfluà babét figmficationé:ut amabilis: uenerabilis. Apcf Virg tii penetrabile frigus 8c penetrabile telu df adiue.Sed apd’ Teren.phormione cam uincibiléexponit Donatus-q facile uincat. putabat Codrus legedu eé :q facile umeat' ab adore.f&p hoc fit optiarut uox uicibilis pàfiiua hoc e',pro
qq u
fitIedio.dicamastaméfic:guisfauorabiìitcfdehisBugisrentias:egotamé nó differo.i.nó .pcrafti'no & ! lógu duco: hoc c celer & fp-nptus fum & uolo sfhmare-i.póderare opes meas.ia'genia & dormii meà.i. an ualea hoc genere fcribédi nec ne.ut tecù habita &.n.q.f.t-c.f.dicit Perfius :& nec te queftens extra.
Aflfibaituédis.i.uilionbapecuniisquadràtibo.ut ilìnd i priapeismóaffis faciut. Notte: ifamix-Sic.n. Valerius max.caput fcnpfit de nota céfona exéploiy libro. Cópédia:utilitates & cóm oda. Nó ed magni !od:boc éno ptinetad eu
SSS	Afiphileomatus (idei cuiiure fatcrouc^
ni hodie adueniés quéda mei loci	p Siquid m arcano pecftons umbra teglt*
hic atqa ordis:& ekga'ter palladi/	Bis fepté paruos opus auricolare libellos;
Quos manus hic fcripfic parte fileate pedum nor bt auarusitriuiis fixu cum fe Nec itriótos numens nec apollinis amne nuentes demittit ob aflem.Itéij apud Per Sed pura tantum rufìiatate rudes
™mm™t0MpdlÌS“““ Commendassdignarismmasi&nifficaditìa Paliphileornatus fidei. Scqc Aftecftu (ocn foillcltantecolis, aliud .poemiu elego uerfu fcriptu Nunc ideo modicum crefcens fiducia carmen
iquoagi,Raspar,phtegdignet' Obtulit arbitrio hrificanda tuo.
comedare & amare huc libellu. r.A A n	t .
Simula .pponitqd fu tradatums tlt noitrai 1 iudium non condemnabile mula;: hoc é de triplici ifitóe. Pafiphiliat Vrbanum lari rufticitatis opus»
Subthalam.lpeaefchcestuugerefiluat: . cómédat.Fuerat.n.foitafle hic pa v c loboh mixtus crefcat utnnque decor» fiphilus alicuius ipatoris Secreta/ Connexumque nemus ueflire affinibus umbris : riusaut hoc dicit. Cui ego palk. Et gemma partum nobilitare coma.
Ff-bùsbland.duloea coufundere fuccos:
QiTonia fcripTi fupiores librospfa bit latum d uptici iruge faporis ali.
oróne. AflFedu focii.f.md : fe/ Qua quibus hofpitium pr a flent uirgulta docebo;
metipmfignat. Nedlridìosmi QuafitadoptiuisarborhonuOacomis. ;
brot^ fuo^:q fcripti fint fermone *ple rector, quo lucida sydera currunt pede(lri:& oróne nó nuerofa.	Quo fixa efl tellus ;quo f luit unda mans:
No i°:qatu amas.Arbitrio mdi/ (^um polTet mixtos ramis inducete flores:
colatóis appellat arbores urbanas et uatia gramdum pingere fronde nemus:
•i -domeflicas & fatiuas.	Sub Dignatus nofìros hoc infignire labores :
thalami fpe Jnfìtio nacj fpes mi/ jsjaturam fieri fanxit ab arte nouam »
monuquodamoeeur. Veflire x -, r	. n	rr
affìniba ùbnsrhoc é arborib. Af/ Non fegne oflicium noi trsr reor elle camocn^ :
finibatdicitqa iifitóe: drédu é. Àut oDeris oarui aratia fiet inons»
i.fcgtr-ip.u.xviixa.xnu. Uocet ai	^	1
ni Columella ex oib arboribus Ardor:ut in iterilem res cadat adìa gradu m: i oés arbores fieri poilè ifitiones. Foecundumque genus produdìus deleat haires :
ELISIS
antefera. ^ Ipe poli retto. Ofidit Et decus externi f loris adepta micet.'' ifitioné cc artificiofà & nó natura Incipiam q uicq uid ueteres fenpfere coloni :
^scraqueprifeorumuetbalaborefeijuar.
quo fupfa allegauitnus. Si ueloas cqQaf. Afgumétu a fortiori. Ardof.allufiit*ad illud uirgilianum. Sdiicet ante alios furor éifignis equa^ In (Terilé res cadat ada gradii.Tàgit mulu & mula-g raro imo fere nùg gignót.-pterq i egypto.audor Ply. Vtì ^uerbifi mula pepit.unde é illud Iuuenalis:Et foette comparo mular.legito ét Arillo.li.ultio de aialiba. Hofpite géma.,ppterea <j é fpes ifitóis q uocat ioculatio.Cxte^ géma ,ppne uitiù é ficut oculi arbo^iautfìor ply. Pricipio multas fpés.Tria inlitionu gria antiq tradide
rut ut fcribit.L.Colu.lib-vi.ca.ix-.
Principio multas fpecies mdufìria folers ProtuIittSi doétam iuffit inire manum.
Nam quacunque uirens alienis frondibus arbos Comitunhis difeit credita ferre modis.
Aut noua difereto figuntur germina libro:
Aut aliud fummo robore fiffa capit:
Aut uirides oculos extemi gemma tumoris Accipit:& lento flringitur uda fimi.
De iute;
Rimus echionii palmes fe iungere bacchi p	Nouit: & externo tenditur uua mero.
Nexilibusgémis fòecundos iplicatartus Vitis:amplexum pafeit adulta genus. Degenerifqj com* uefligia mitis inumbrat Pampinuspingui curuat honuffa deo.
De oliua.
r	Obora palladii decorat filueftria rami :
Nobilitat partus bacca fuperba feros. Fcecundat ff erilis pingues olea fler oliuas :
Et qua: non nouit munera ferre docet.
unu quo refeda & filia arbor refectos furculofaccipft.altei^ quo refeda iter lib^: 8c materia feta ad mittit q utraqj gna ueris tpe fiut. Tertiù quo ipas gémas cu exiguo cortice i pté fui delibrati rcipiuqua uocat éplatlrationé uel ut qdi iocu laiionc:hoc géus ifitóis arOiuo tpe optieufurpat:& reliqq fequunt'. Vide ét huc nrm méfe feb.ti.xviù Léto finu: hoc é tenaci :ad digi/ tos létifdt habédo V irgili us Primus echionii.pofl triplicet fitionudiuifionéagredit Pallad. pticularéifitóem:& primo loqtur de uite quéadmodù facit pli.l.xiit ca.t.Ni eaémaxie peculiaris ita lue arbor. Vites.n.ut idéaudor é: iure apd prifeof magnitudie quoqj iter arbores numerabatur. De ulte at iferéda loqt: ply.ltb.xdi.ca.xv'. Cato iqt triba modis iferit uité: pfe difmdi iubet p medulla:iea fur/ culos exacutos ut didu é:addi me dullas riungi. Altero ut fefe uites cótigat utnuftf i obliquu latere co trano adrafo iridis medullis colli gan.Tertiu genuséterebrare uité
Depuro.
g	Ermine cana pnrus mueos haud fuida floref iobliquuad medulli : calamofq;
Comodati & uariu nedtit amore nemus.	adderelógos.-pedes binos.-atij ita
Nunc rapithiefutis horrenda foronbus arma:
Et docet indomitas ponere tela piros.
Nunc teretem pingui produdtacumine malum:
Fraxineafquenouo fledrit honore manus.
Phyllida quin etiam grandi mitefeere frudu Inftituens:dura:dat fua membra cuti.
ligatu ifituuntritaqj illitu opire ter ra calamis furredis.hoc uideapcf Cato.deagriculturaca. xli. addit, tfi plv-nfam tetatem correxifTe : ut gallica iquituteret terebra: q exca uat nec urit.de terebra gallica feri/ bit Col.h.v.ca.xxix. Echioni the bani.Echio terrigena unus fuit de
códitonbo theba^.de quo Quid. Cluincjfupflitfcqtio^fuitunusechion. Palmesseiugere.paltnesappdlat ramusnouusiuite:ficut termes in oliua. Nexilibus gémis.proprie loquitur:locutione quauis aduenmia..Gemma eni uitiu pecu liarem elle diximus.Tangitautem emplaflrationem.
Robora Palladii.De oliua & olea Ply.li.xv.& dicit PallaJius:q> oliua fatiua iferit'oleaflro q gtx cis	df.Rami furculi i oliua .pprie dicutur thaleaemt adnotauit Nomus marcellus.
Germine cana piruf. Multas piri mfitoes defcribit.na ha:c arbor multis arboribo cóuenit grtecis dr pirus.lege Columella li.fi.ca.viii.ubi de arbonba pomiferis: ibi.n: multas (pespiro^noiat. Sil aellrts pirus	grscis dr.Vnde grxeo^; epigwmatts eius ifitio celebrat'. Cana pirus.V ir.ii.geor.
qq 111
lib.Omufcjj icàmnt albo flor piri. Nac rapit hirfutis i.cóiugit*’ prrus fatiua pifo filtiefiri- Fraxieas ma nus.i.ramos. Phyllida qn ét.Phyllis regina thracis mutata é i arbore qua dr amygdalis:& ab eius no mie pbyllagratds hocé.Folia noia fortitaeéuidét fpé pruni.Sed filueflrisé & fpina arbor:Et fieriles fpi nos arbor é:ex q faces nuptiales fiebat. Vii illu'd catulliami: Spinea quare txdi.dc fpims iterilibo v ir.uii. geor.li.Et fpinos iam pruna ferentes Vertere c^donia rami. De ma/
lo cydonio plp.li.xv. ca.xi. nét a't gt ^eri[es fDin0S 5/ mertem fcrtibus ornum noth a cvdone urbe erette un trafla	. r
tufuinlatini uocantcotoneu. huic Dotati# ignotum cogit amare decus, malo MelopeponéfuauifTimùter Huius & immilli uertere eydonea ramit txjtaaù nfocg suo i deliciis hitu pomaque confufus blanda creauit odor,
terea % cpdoniufcu melle uel fapa Caflanes feptos afpro uelamine toetus & cu iacaro nónul!i;jqaé uulgo Exuit i d£ placido pondere mutat onus,
cotoneatà dicimus.Caftanes fep/ Melpilaai exarmat pugnacibus horrida membris;
tos.Caifanes producut foetus in/ ^ r 1* ri 1 0 r ____________________________________________
tra corticé fpinofu.quéaliq uocant mala tranquillo cortice iota pre
echinnù abecbinno pifce ; uel ab Creditur in libycis fua germina nedtere ratnis
erinaceo:qéporcus terreliris fpi/ Lattaci; puniceo polle decore fruì,
nofus.Cafìàeà primù uenit de far	^ r	r r-.	,
diluii crap.'Xiapoo- Cbapa./	m,:l 0 punico»
poa- grscis diditat. Mefpiiacg p Vnica non alios unq dignata fapores
de hocifra d.cemusf&idé Palla/	Malamec externis alToaata comis
i libpcis.Malù punicù fignat : de	a Idas augent mutato femine gemmas *
quo lege plp.li.xiii.ca.xix. grsce Et (ibi cognato pidta rubore placent, dicit Hpoia. Lata^puniceo.	De pomo,
pSsXKopomm ' *	" Nf.taprocenspergitconcrefareramis
Piy.fcnbit li.xitixa.xviii. Sed dr	Et (ocia mutat malus amica pirum,
ca carthaginé mqt malli punicù fi/ Seq? feros filuis hortatur linquere mores; hi cognome' uédicat: aliq granata Et tu ^ n^jl^re fruì, appellat. Apyrino dr cuius nu F ?	1 r
deus lignù nó habet. Martialis in Spiniieras prunos armataqj robora ierues
1 £	I	.—i.. Lmi r* ... . .	C F	■	- _ — ^	. U f É , ' V	tji.	w m /- J , Am	. . I *•	^. . mm
jjduauiu.u.x.meusmarni.in lem .-------------------£-----------------—
iqt inferipótcircaapnies kal.méfe Foetibus infìituit plena rubore nouis.
manto ultimo.	Illiusinfolitasmiraturperficusumbras:
imita pcens.la de pomo lo	, r	i 1	(
qtur:& poma dida eé poffùt ut ai Populea^ lerunt candida dona comx.
bit li.i.deagri.qd' idigét pomidtir Mefpilus buie paretdapidofaqj utfeera mutans
mala noiegrsco.^_HAop.n .ilhs Tenditur:#: mueo plena liquore rubet.
■fjLHÀtcrX)e gfiibSxS .malo^ Pro Idibus foetis # pro pronantibus armis ply.li.xy.ca.xim.defcnbi àt pal. Caftaneaz fuluum dant noua mala decus, .x.arbores qba p5t tfert malus
Seqj feros.('.malus ritiuainfcnturmaìo filucfìn. SpiniTefasprunus.fupradixinnusiexaudoritafe Vii, Et fpios ià pruna ferétes.Eft.n.fpinus fpéspruni filuefìns. L^uigat.i.polit.-la’uéfacit. Exiguà forbii De forbis plp.li.xy.ca.xvii.Exigua refpexit ad poma exigua - Salignis.de pomis & piris fupra Palla.
ti.xxr.menfis feb. ubi alt. Malusoigenere ifenpótrquo pirus: méfe februario: martio : &aliis qba pirus iaferit'’i malo i piro:i lpino:pruno forbo:peifico platano:populo:falice. Platani concordia bacche.hoc
dicit.ppterea g? antiqui fub umbra
De per Eco.	tbmiMMmVkMm.
.	c ..	.	laq^mmiirrantplatanupotantiba
i Pia fuos onerat meliori germine ramos Umbras.&Oui.methamorph ,x. PerficustSi pruno feit fociare genus»	Et platanus genialisacer^ colori/
Imponitqj leues in ftipite phyllidis umbras :	ba impar.de platano loqt ph/.hb.
_ r|. 1 .T. r . J. r,/	xu.cap.i.ubihatcfubdit .Tatua
Et tali difcit fortior effe grad u ♦	pofìea iquit honoris icreuit: ut me
De malo cpdoneo»	roinfufomitriatur.Cóptii id ma/
c Vm pftet cudtis fe fulua cvdonea pomis ; ximejpdefle radiciba.-docuimufgt Altenus nullo creditur hofpieio.	«i»arboresmrapoHK:&hocCll
Roboris externi librum a'pemata fuperbit;
Scit tantum nullo crefcerepoffe decus*
Sed propriis pandens cognata cubilia ramis Stat contenta fuum nobilitare bonum.
De mefpilo*
3 Emula dura piri defpedii mala faporis MefpilusadmifTo germine tutafubit*
Et geminis fefe uioientior inferit armis:
Atqi auidas terrent robora fatua manus.
De malo citrino,
Ec non 8i citrei patiuntur mutua rami
foitaflfc qcFnuc ait palladius. Mar tialis.
Ipfafuo onerat. De plico lege fu/ prapalladiuti.vii. melis nouem/ bris.perficoru gha quattuor facit pl^-li. x r.palmadatur duracinis: nationumhabenteognomen Gai I ica & afiadcamt Columeila.li.xi Tempefliua madent di reliqua q fequuntur.
Cu pfktcudhs fe.f.c. Malum Cydonii ait no nifi i fe iferi cu reo/ piat i fe furculos ,ppe ois gnis . pu mci:forbi:oium maloiyq meliora q^ducatrut fupra Palla.méfe febr.
Pignora:qu^ grauido cortice morus alit meminitti.xxv.Bx cydoniofalga TP-	ri -if t t »	• r	ma fieri diximus :eaqj coponem
Pomacj paltun blando redolentia fucco	^ graneis KucSpiToa uocitandege
Armatis mutant fpicula nota piris.	palladiù li.xx.méfis oclob. Scit
De prunis»	rame nullo, i. nulla re.
p Runa fuis addut fóeliciagermina mébris . Aemula duta piri. Mefpilu ca r _	t r ~ nitilenpirofilueltnr&cu utraca
Donaqj cognato coipore latta fetunt, arbor afga fit:fnid:us fieri afpeno/
Exarmat foetus:fed brachia roboris armat	res.relegefuprati.méfis marti-.
Caftansa* prunus iufTa tenere larem *	, Nec non & citrei. Malu citrea
r	„ er	nuc ait ilen moro ficut citrea: moa/
r DelllI<3u“*	necnó piro filuefiri.Reuife fupra
a Sfuefcunt liliquse uindi mollefcere lucco: code ti.ubj fubiugitdferit' iqt & pi
Et gremio pafcunt extera poma fuo.	ro:& ut ut qda moro. Malii citre/
^	um putat altq eé id qd* ferat medi
ca arbor. Cuius rei meminit Macrob.capite defrudtba.fed de citreo Marti, quoc^ i dtfhchis.Ponucjpa fluri efitaturi córnefluriue. Citrea ut diu durét i uas citru mitte:gypfa Si fufpéde dicit apitius li.primo.
Pruna fuis addut. Ia dicit quéadmodu prunus inferitur I fe & in cali anca: ut fupra docuit tit. vii. rnenfis nouembns.lnferiturinqt in fe:& perficu recipit uel amygdala uel malu.Sed ci degenere reddit 8c pania".
Adi quo$Columellte hortos:&plyniilib.xv.naturalishifì.Exarmat:hocé:n5facit frudfusechinaros.
AlUiefcunt filiqute. De filiqs mentione facit plynius.Iib. xi^.ca.xxiiii. ubi au aut ,pcul abelle uidenrur:
• 6i pdulces filiquatmifi q>i his cortex ipe. tnldit":digito^* hois loguudo illis:& iteri falcata pollicari latitu/
HucquoqjnSeffc! fupra reuifita méfe fe .ti.xxy.dc filigs legito paulo zfra qda paucula 8c Theophra.Ii.drtu Perfuadet moris tetrum.de ficuum gtiiba undeuigiti fcribit Plg.3i.xv.ca.xi7iii,& Colu.li.yi.ca* Hii.nec non Macrobius .Pallad.quocg fu
r , Deficubus.
ua fis dat fua iura comis.i uafis pti	p	Er luadet mons tetrum mutare colorem
cipiu é paffiuu.fupra palladius.ìn	plcus : & in uafis dat fua iura comis ♦
.S&SStralTs°ro:wl Sequoie miratur pinguigrandefcere fucco: gnes foliis platanos.de iiifmone fi Et folitum gaudet uincere poma modum. cusi platano loqt'. Ficu recente. Infignes foliis platanos foelicia menfis
Brachia gaudentesmus honore comas
meile ponito ne fecótingàt:fic do/ Ingrediens pingui fe cortice maxima ficus
cet apitius.Cste^r hic ordo nota/ Seruat:& optatos implet adepta finus. dus.quatuor enim uerfus fimul iu	moror
Mutua qn ét moris. De moris	m	Vtua quin etiam moris commercia ficus
adi plgniù li .xv.ca.xxiiii .Ite lib.	Pra:fiat:& oblatum robore germen alit*
frfgKe^SSdfapSa Braxinus huic auleta confert fua membra {ovati: arbo^ dida.Pallad.àt fupra men ^ metult toetus fparfa cruore nouos. fe feb.ti.xxy.Infenf inqti fico & i Proceras fagos & poma hirfuta uirentis
Caflaneadurisafperamalacomis
iii.ca.xviii.& juLuipop frudus.i.	“clens r- onitratpiceo nigrefeere partu:
mop .ufi mcditiahs compofitio Et iucco pafeit turgida poma nouo.
2s.ia^_ujpop:q> ex fucco mo Obfequitur moris blando therebintus ode
Et geminis ueniunt munera mista bonis.
ber fmdu faba maioretodore iucu	Ds forbis ♦
dioré.Vir.x.xne.aut etiti* terebi/	f Orba fuos ptus merito maioris honeftat
ratiormt ferito Plgdlxfifi!ca.xx° _ .	,	Seminis td: pulchro curua labore nitent,
io Pallad.bla'du appellatterebin/ Hsc atbos ipmx duros mucronibus artus ti odoré.plebeijùaliri ét nuc terebi Exuit : ac libris mitibus arma tegit*
SSECTpM: Aurea^annexomfeecydonelfoetu
Sorba fuos partus.de forbis ui ^audet:5i externi dona coloris amat* de fupra li.v.méfis apr.ti.v.ubi ait	De Ceralo »
.Td^domo&fpSr,feiCre *	Nferitur lauro cerafus :partuque coacto
ac libris mitib corticib tefierorio	Tmgit adoptiuis uirginis ora pudor»
rii?urs	^mbrantes platanos & iniqua robore pi.unum
Compellit gemmis pingere membra fuis. odogenera-Supraét Palla.ti.xii. FoPuleaiqj nouo diltinguit munere frondes: mélis odob.Cerafus iqt iferit' i fe Sic blandus fpargit brachia cana rubor» i pruno i platano: & ut alii i popu/
lo. Cópellitgémis:perinoculationemd.plg.nimis quinquénioé:cbridktcq uodt laurea ho ingrate amaritudinis ifita laurothis deficcatis folét coq nri altilia affanda replere.
lore:
Phyl Iis odoratos. Amygdali meri .mYPty.Ii, xV.ubi de mrabo agiYJegc ci Maaobiu: q ea tum grxd tu thaxià nucé dici aitratqj fecudu fabula fabulat-’. Velamie pfica rnixto. Ad pficu iuifenda re/ mea fugne fi libet.ti.yii.mél is nouébris. In modica tornat filiqua.De filiqua paulo ante diximus: & fi/ liqua éét foenugrecu utapcf Columella li.xii.ca.ii.fcnptu éfilrqua':qd' raffici foenùgracu appellat eius ditninutiuu ftliquularquo ufus é Varro lià.Cu diis filiquulà cepit:oés filiquat^ fp és alio noie cornicula
dicat' ét a uerfiaculis multis oris a
finr'itudiecornuu.-ficuta grarcis KepaTta noiant’: imo foenum grarcu.ófiliqua a gracis hac réne dr 6ouK£gacr^& at&oKEpacr a coro ibb:di tthAict a lógitudie corniculo^ uti. telimi appellai a medicis unguctu i qd' fcehugrx/ cù mifcet'-dequo Ply.xiù. natu. hiflo.& Kapc^ocr.i.fa'nù uelfe ftuca.na& feduca a foeno dièta é. Sciendupterea filiqua feù grana filiqute iterpódera numerari. Vii oboluliuefcrupulu dicimus elle
De amygdalo*
Hyllis odoratos pnmams floriba artus p DiCcifTi pruni cortice fixa tegit,
Pomaqj pmutat uelaminepfica mixto Duriciemqj docet tegminis effe loco*
In modicam tornat liliqua tendente figuram:
Et frondes pulchro ditat odore feras*
Cafìaneamq; trucem depulfis cogit echinis Mirari frudtus leuia poma fui*
De piflaciis* q Vi & amygdaleos fubeùt pirtaaa ramos
Et debitii maius de breuitate petunt*.	nri aurifices populari lingua unu
Ha’C & cognato cingens therebintus amitìu	ceratiti & duo & tria ceratia auri
Nutrit adoptiuis nobilitanda comis	,
De caitanea*	ceis lege fupra ti.xii.méfis odob.
f	Luminea falicem fcraidat ardua tnébra Adi ét Plyniù li.xiii.cap.v. Spria
Caflane*s&multo pallaliqujre uigét.
De nuce*	fe aduerfus ftrpentù morfus de po
Rbuteas fródes uaffe nucis occupa^cìbra tLI & c‘bo. Ité.hac atidéuitellius a	Pomaqj lùb dupliri corrice tutareféct.
Citerà :qux lolers proceliu teporis ulus* romanus g cu eo erat. Exprimet:exemplis inflituere nouis,	Hate & cognato cìgens therbin/
Hxc fat erit tenui uerfu memoraffe poetam:	t*lus" ‘^aliubiderit ingt
> rr nf;  ______ ^ r j •	tberebintho méfe febr.uel menfe
Quemmuat effoffi terga monete foh.	martioi&aliiamggdaloinfenpof
Carminatu duros inter formata bidentes*	feafFirmant.
Afperarfed miti rufìicitateleges*	Fluminea'felice. Caflanea^
r	odognacónumeratPlg.li.xy.in
nife ét Macro biù: gait appellati
truce heradeotica &-nucé-p6ttca.
Arbuteas frondes :uefe nucis. De nuce Plp.li.eodé.ca.xxii. Nux a grascis i ipuop dr a capitis grauedieppodorisgrauitaté conuenitdidùait Piy.Kapa.n.grxcecaput.Balilicaétnux uocitat Sciati ne iuglans./VIacrqbius. Arbuteas fródes.Virg.Geor.u.Inferit' neroex foetu nucis arbutus horrida. Ca:tera.qu£e folérs. Cóclufroopufculi.	H&cfei erit tenui paiodia Vtrgiliana:ex bucolico^ cal
ce. Intet formata bidentes.Bidens inflrtn rulìicanù bmos habés détes.luue. Viue bidentis amans.
Opera agricolationu m : Columella; : Varronis : Catomfqj ; nec n 5 Palladii : cum exeriptiombus, D * Philippi Beroàldi : 8c cómenta/ riis qua m aliis impreffionibus nò extant.Inapreffa Bonon. Inv penfis Benedicci hedoris bononienfis, Mcccclxxxxmi.xin.calen, odob, Ioane bétiuo,ii*reip,bono*habenas foeliciter moderate,'
A
opera
Enarrationes
Halecem
eabus
B
Cgninutn tDepangcre areniinx amarantus' adhuc feruat a
Georgius Marci quomodo lex pabulo' quid
b
quomodo pineam uel .hoc (igni feminarium familia: c
fi uoles ut inter urina: olea' etiam frudus
d
quemadmodu lometorde aurea imago dicis inquit 5 his
e
ad maiorem mafrirpo ncum :& efi coliculus Ipcsocum» f
g in arbore marci terenti " • la nec multo
ci duo poditac
.. 8
montis
ut partus canes fcd etiam!
h;
cerne
mortuae'	t	•• '5d	paria &	bocetiam
mento maxime infiiiuere		Lucii iunii	fiercorum	quarum
terra non	nitidiflimuf	tes con	noceri	na
i	commode	cum res	ii	clines in
de gliribus	loca	mentum	defoeno	loris &
pleant ne	u'	ee	tius terra	extera
ipfir uti	me etiam	rata efl	primatur	de agris
ardea tanta	cupationem	addito	Hora. i.	00
capitula	ratione	uinum	kk	hoc menfe
k	omnes	de muflo	bilionbus	de hortis
Lucii iunii	X	ff	duobus	nunc oleum
uitam	ter die	xium con	delini	accipiat
tuiflé qui	exhilaratae	ante quam	&anifum	PP
difciplina	admilTarium ut Teperetur		.11	ferantur
1	turordeoqj	§g	mprtitis	tis feritur
cellse po	y	rapa	tem ubi ]	pafcua ouilo
in una	hiam efl	alba	dicis parte	qq
Sed ubi	diifimas	Palladii	uelut	ritima&fepe
Lucii iunii	pusanni	fadores	mm	Aliud teflimonium
m	cum maioris	hh	fi nimia	quo fupra-
agi fulcutn	2	De horreis	remedii	
loci cum	Quam			
ni fuflinetur	lis eli			
lugetum.	latici generis			
tt	cellam			
precipue	Sc			
eam fuper	batus efl			
iis uel	filuefh-'s			
agri uertitiir	fueuerunt			
0	accipitribus			
Validaque '	?			__
oportet autem	ficait			
de malo punico habitent docuimus	cupiures
P
eadem portione eadem; nos debet	maias
igitur fi rerum referuare
trunci
q
tantum hodiofumi prudentis fed uere r
teneram litas eius uariantibus tiffimam
f
eflatqj dum filent Lucii iunii at fi longior
aa
pafceret,
zeftu
lis cipero
ambigo
latfuca
bb' Lucii iunii temporibus in his quarmenfe cc
Cccaneis
rummfenos
conualàdus
efiincremca
D* Vgerii Pontremulenfis legu ìchol Aid ad le/ cflorem carmen.
Ocia da feffis tandem fludiofecama:msj Aoniiqj celer numina linque iugù Non femper cytharam tendit formofus apollo;
Nec mars cornipedes in fera bella trahit:
Rura tibi placeant nitidi quoqj cultus agelli:
Rure nihil culto gratius effe potefh Tu modo adoptiuis crelcat face plurima ramis Arbor:& externa furgere fronde paret»
Nec modo te pigeat uarios perferre labores.
Quos uel precipue bachica cura petit»
Non apis hibla:^ c^Iefìia mella recufes:
Nam tibi mille modis oda rumpet ager;
Sum rudis at forfan paganis ufibus inquis;
Tempora confumpfit nam mea calliope, i Perlege diuini primum monumenta catonis;
Et quod uarronis pagina dotila refert»
Quodqj fuis doceat terfus columella libellis;
Poft modo palladius cetera te moneat» .
Horum fi fueris letftor prarepta fecutus:
Crede mihi alcinoi tunc tibieedetager*
Eiuldem ad Benedidlum imprefforem carmen;
Quas tibi nunc grates referat benedicite iuuentus: Nodte die ftudiis : quam uigilare iuuat»
Hoc mendofa tenet quod littera nulla uolumen;
Impreffum mira nec minus arte fuit»
Dii tibi dent pylios annos longam^ falutem: Efficiant uotis utpotiare tuis»
Semper in arata nummus tibi pullulet arca;
Mercibus aipfret mercuriufq; tuis»
Si quis enim iufti uiuit feruator 6c xqui: Difpeream fi non hic Benedititus ent.


'Ct

c .,
,	.cr.:;;:; •

■ " • •,	.............r ..
'
‘ -

h
■q cir.
ZO
1?
c
;onbkifi

-

G



•’ r.Q;
^	' '"-0!'b	3c:;
U3J1
ft-

^ *. i-t -
o:::::.1: ui
i.
- •+.*. . ■ r\ i *•>».
J - - i -
:-.b
‘
♦ '■•rq y brccpuzbci::;,
; r.XU33:;j;!a.] ?.7 • r-nj,: -.??/' ** :
, *= v '	; •' j A:. . •
:bfpx ;3	^ ri;irj : ,:i r b: ; •'
SùozvSlZ.:. J'iinoi
,
irttr

K
/

.
V •
,y
a; •
V
;



/
7"'




*

I
,







/


- .


.
v -
y"
*



\

\
✓










-

-
. ,





%