Sirz _ ASSERTIONES EX UNIVERSA PHYSIC A E T MATHESIELEMEMTARI Q U A S IN AULA ACADEMICA ARCHIDUCALIS GYMNASII LABACENSIS EX PRiELECTIONIBUS MARTINI JEELL CMS. Reg. MATH. ELEM. PROP. P U B L. O R D. ANTONII AMBSCHELL AA. LL. AC PHIL. DOCT. NEC NON C^iS. REG. PHYS. PROF. P. O. Menfe Augujto die anno mdcclxxix. PROPUGNABIT R.acP.D.W OLFGANGUS MUHA CARM. CORGNIAL. PHIL. IN XI. ANNUM AUDITOR. labaci typis egerianis. POSITIONED PHYSICS i. F hyfica , quae per fcientiam rernm naturalinm deRnitur , corpus fenfi- bile contemplatur, ejusque attributa par. tim e phaenomenis, & experimentis, par- tim vero, cum haec deliciunt, per atten- tationem determinat, A s IT. 4 II. In determinandis corpornm atfribu- tis tribus potiffimum innititur philofophan- di regulis Newtonianis, fie di&is, quia iisdem vfo NewtonoprxclarilTima inveota ea pbyfica debemus, quae hodiedum fufpr- cimus. III. Corporum nomine ea veniunt nobis en- tiacompolita, qusemundum hunc afpeifta- bilem conflituunt, & in quibus primo ve- lut intuitu impenefrabilitatem, extenfic- nem, ac divifibilitatem depiehendimus. IV. Attribnta corporum alia cum nulla prorfus a&ione conjunguntur, ut mobi- litas, feu ilia ad motum indifferentia, qua corpus nulltim, fe ipfum ad motum determinat, poteil tamen ab alio ad eun- dem detqrminari. V. f a? up $ V, Alia cum a&ione conjunguntur, nt vis infita, qua corpus rnotum caepta femel celeritate , & dire&ione tamdiu conti- nuat, donee ad alterutrius, vel utrius¬ que mutationem ab extrinfeco determine- tur ; attra&io, qua corpora, partesque corporum minimis in diftantiis mutuum ad acceffum urgentur, aut ab ulterior! receflu prohibentur : Repulllo dein , qua aliis in diftantiis receduntabs fe, invicem, aut ab ukeriori arcentur acceftu, Viri- bus his attra&ivis , & repullivis vel fin- gulis, vel certa utriusque combinations omnis motns communicatio habetur. VI. Inter attribufa corporum, quse cum a&Io' ne conjunguntur gravitas quoque terre« ftris, feu attra&io in majoribus diftantiis in tellure noftra continuo, & sequaliter agens eft referenda. A 3 VII Cum nullum in natura noverimus faltum, viresque attraclivas, & repulu- vas in minoribus diftautiis alternare , lb* lam denique in majoribus attracHonem gravitatem diclam agere phenomena often- dant , viciffitudines , mutationesque vi- rium tarn attra&ivarum, quam repulfi,- varum refte per curvam Bofchovichia- nam exhibentur. vrrr. Ipfa autem corporum cohsefio a par ti- hus in cobsefionis limitibus conftitutis, qui pro diverlis corporibus diverfae am- plitudiuis arcu$ intcrcipiant, diverlique lint roboris repetenda videtur. Eandem legem fequitur coliaefio artifi- -Cialis quoque, feu fluido interjecto, in qua motus diresftione ad fuperficies cohae- rentes parallela liber eft, feu intorfione partium in foiidis obtsnu,, X. ->$e ^ 7 X. Virium combinatio, qua cohaefio effici- tur fpatiola vacua non folum inter ele- menta fed etiam inter binas quasvis cor. porum fibras iufercedere arguit. Spatiola hasc vacua pori dicuntur. quos in corpo- ribus diver (ilTimarum magnitudinum dari & virium combinationes diverfe , & di- recta etiam commonftraut experimenta. XI. Denfitas hinc corporum. quae rationem compoiltam ex dire§* bent centrum gravitatis commune. Cen¬ trum iftud eft temper in recta particularia corporum centra jungente , habetque ab his diftantias maflis reciprocas. XVIII. Planum omne aequalimn diftaiitiarum in corpore , aut fyftemate quocunque cor¬ porum duftutn , vel eoneeptum per cen¬ trum gravitacis transire debet, corpora duo vel quotcunque , dum agunt in fe invicem itaagunt, quail in fuo fingula gra¬ vitatis centre effect collects, XIX. In omni hinc mofcus communication# haberi debet effectuum in utramque par¬ tem seqaalitas, nec proinde diftin&o ad earn opus eft reachonis principio. Linea hinc pariter corpore libere pendente e puntlo fuspenfiouis per centrum gravita¬ tis ducta horizonti ad fenfum normalis fit oportet. Corpus denique quodvis li¬ nea centrum ^ ^ II nea dire&ionis infra baflm cadente fuften- fari, fecus ruere debet; &i quantitas tus in corpore sequatur fa£to ex m celeritatem centri gravitatis feu Q. q. • ^.4 P m r> Ex proprietatibus his centri gravitatis methodos deducere licet practice in nonnul* lis corporibus determinandi centrum vitatis , prater alias theoretica gravitatis in quantitatibus geometric? tit linea recla , figura re&illnea , Circulo, elipfi, fphsera, eliptoide.& cyliudro iu- veniendi, XXI. Vires tam aftraflivae, qnam repnlfiv*, quam etiam gravitatis, quum contrariis a&ionibus non eliduntur, motum gene- rant, qui fpectatis viribus producenti- bus Implex, vel conapolitus, fpefe Refcardatus; habita deniquedire&ionis ra- tione Re:P, &T^; t= = D3: d3, & viciffim, £ T 2 : t 2 =:D3- d3j funt V l r=s d 2 : D-. XXXIV. Mobile per cycloidis verfae arcum del- cendens, earn habet inptw&o quocnnque eeleritafem, qu se lit arctbus ad verticem ufque compotatis, & per a , ac a — b expreffis == J /( a ) 2 -(a—bj = XXXV; Celeritate hinc finali per arcum quetn. B cun- 48 <$? cunque defcendendo in cycloide obfenta jnotu aeqvabili a&um corpus eodem tem¬ pore percnrrit quadrtntem circuli eodem arcu in re<9aro extenfo velut radio de- fcriptunr , quo ipfum arcum percurrerat. Arcum vero ipfum in redlam exteal um eodem tempore conficit, quo lapfu libera per axem cycloidis laleretur, xxxvr. St pendnli duas inter cycloides verfas ofcilantis longitudo dupla fit axeo; cy- cloid is , defcribit cycloidem. Tempi’s ofeillationis pendnli in cycltide eft ad tempuslapfas liberi p raxem, ficut peri- Ofcillatio- pheria circuli ad diametrum nis hinc penduli in cycloide funt ifo- chronse. xxxvir. Pendulorum in diverfis cycloidibns of- cillantium T* t=f r Lv: VIV ; Ean« dem rationem , fed inverfam numeri of* ifr •?> ■# 19 eillatiomim dato tempore per a Arum fe- qontur. Ratlones eadem in exiguis cir- culi arcobus , qui a cycloidalibus pa- rum abludant , obtinent quoque , fed proxime folum, XXXVIII. Vires omnes , cum contrariie a&ionii bus eliduntur, preffiones tantum gignunt* Preffiones in sequiiibrio ede, quum oaf* fss rationem reciprocam diftantiaruni, vel fpaciorum percurrendorum fequuntur ex eentri gravitatis theoria deducifur. Un¬ de ea quoque , quae ; d deterrainandum corporum pondus, feu ftaterie, feu librae legitime, five dolofae eiiam ope pertinent deducuntur, XXXIX. Maehinae fimplices f'uat * vectis, isqoe triplex; Axis in perifrod io, Trocbleu, Cochlea, cuneus, & pi num indinatem. Ex his vario modo inter fe fociatis plu- 6 2 rim* sro *©• limse ali» componi poffunt. In omni uni- verfim machina Reliftentiarum , Poten- tiarumque dire&e applicatarum predion es in asquilibrio fnnt, cum ad invicem fpa- tiorum percurrendorum rafionem recipro- cam dicunt; quae ipfa fpacia in di verbs macbinis diverfis eaiundem partibus fun* proportionalia. XL. Giavitas in ratione reciproca duplica* diftantiarium agenspertotum fyftema pla¬ netarium mutua,& univerfalis eft. Perbar c labentium, piojeftorumque in tellure pbae* ncmana 5 per banc cum vi aquabili con* fpirantem motus planetarum tam prima* riorum circa folem, quam fecundanoruja airca fuos primarios in traje&oriis e.'ipti- cis habentUf. XLI. Eandem legem & luna, & Tellus noftra, quae motu tam annuo circa folem, quam Vmiginis circa axem revolvitnr, obft r vafr ■& sx XLir. Cometse funt corpora planetis analogs* & mutuato a foie lumine lucentia. XLIII. Phaenomena seilus marini a conjun&is Soli's & Lunse meridianum loci attingen- tiutn aeUonibus recte repetuntur. XLIV. Hyd*oftatica per fcientiam sequilibrii flaidorum definitur. In hac preffiones flni- dorum, fam homogeneorum, quam he- terogeneorum in fe in vicein, quam efiaim in folida iisdem immerfa confiderantur. XLV, Preffiones fluidorum omnem in partem sequales funt, & altitudinibus proportion nales. Preffiones in fundos vaforum funfc in ratione compolita altitudinnm, bafuim, & gravitatum fpecificarum, qusecunque fint vaforum figurae, modo bafes, & altC* tndines. habeant sequales. B 3 XL VI. *4 ^7 xlvi. In tubis, feu vafls cominunicantibus fluidorutn homogeneorum seqailibri tem¬ pore seqnales funt altieudines; heteroge- neorum vero altitudines rafionem gravi* tatum fpecificarum reciprocamfequuntur* XLViT, Fluidornm e vafls quacunque direftlo- tie erumpeiiiium quantitates rationem compofltam tempcrum , luminum , & ce- leritatum ad invicem dicunt. Si vero lu- jpina, & tempora JInt tequalia, funt ut radices altitudinum fupra lumen pofito- rum fluidornm- xLvnr, Hinc celeritate eadem proflliunt fluids e vafls, quam libere labendo per altitudi- nem fluidi fupra lumen poflti obtinuifl'ent, perpendiculariter autem ejecta ad eandem fere aflurgunt altitudinem in quafluidum in ipfo vafe confiftit. XL IX. <^7 #3 XL1X. Differentia preflionnm in duobus fy* ph oats cruribus exifientium eilcaufatra- dueli ope ejusdem fluidi ex uno vafe in alterum, In fy phone verfo celeritates jadluum perpendicularium primi, & re- liquorum funt ut differentia radicum lon- gitud'nn.n crurum, ad radicem differen¬ tiae earundem longitudinum. L. Solidum ejusdem cumfluido, cni mer- gifur, fuecificas gravitatis, quocunquefi* tu reponatur, intra fluidum fufpenfum haeret; fpecifice gravius fundam petit, fpecifice levius denique tamdiu mergitur, donee seqnale ponderi fuo pondus aquas extrudat, LI. Solidum ejusdem cum fluido, cui mer* gitur, & minoris gravitatis fpecificae to- •tum pondus, folidum vero fpecifice gra- B 4 vius 24 ^ •& vius tantum ponderis fui amittit in fluU do, quantum eft pondus fluidi fub aequa-* li volumine ; Pondere eodem a folido amiffo augetujr pondus fluid.i, Lrr, Unde mechodus commodifllma babefur, gravitates fpecificas tam foliioium, quata fluidorum deierminandi. Liu. Si fluidum quacunque fui parte prema-! tor, circa eavitatem preflione genitam gttolli debebft undique, rurfusque dehif- cere, ac attoli iterum, quas alternas de- preflftones , fublationisque undas dicimus, Atque hinc patet undas fluidorum in cir^ culum propagari debere. Celeritates up'? darum funt in ratione fubdaplicata la tit tudinum, LIV, Aqua corpus non natura fua, fed colo¬ re fluidum eft; ftatpimus autem contra com- «• <# «5 eommureti hodiernorum Phyficoram opi* tnonecn eaadeai compr-Ifibilem, & ela- fticara, LV. Phenomenon fubulorumcapillarium ab atfraeh’onmn d iF rentia, qua partes aquae ad vitrum mag’s, quam ad fe invicew trahaatur, repetendum videtur. LVI. Aer corpus a vaporibus diverfum, flul» dum comprelnbile , & elafticum, vitae- que tarn animali , quam vegetation i s flammsque alendae neceflarius eft , nee fufficit aer qualiscunque , fed contlnua fere renovatus. Lvn. Atmofph&ra terreftris , quae aliud noneft, quam aer telluri circumfuffus, & in tres regiones dividi folet , mo- *u dupiici potidxmuin concitari pqteft s JJ 5 trans- 26 # •* # transla'orio nimirum de loco in locum> & ofcillatorio. Lvnr. In Barometro feu ordinario, feu fui- minante, ut dicere folemns, caufa fubla- ti mercurii preflio atmofphasr* eft. De- ducitur bine preffionem atmofphierK in corpus quodcunque efle aqualem ponderi collumnaj mercurialis , cujus altitudo eft fl8- circiter digitorum, baills vero eadem cum fuperficie corporis. LIX. Sonus prout is in corpore fonoro eft, in motu treinulo, & ofcillatorio partium cor¬ poris conftiiuendus cenfetur. Medium vero ordinarium, per quod fonus propa- gatur , aereft, cujus motus ofcillatori us, & tremulus fimilem motum in organo au- ditus excitans fenfatioaem foni in nobis producit. LX. <€? ^ 2 7 LX. Toiorum diveriitas a diverfo numero ofcillatioEU a dat.o tempore peraftarum p ndet, neceft, cur pro hac diverfaeaeris f] e:les adilruaatur. Sonus ab obitaculo leilexus Echo duitor. } LXT. Vapores e tcllure alfurgentes, atque foluti quad in aere in eodem altius ele- vari pofllmf. Vapores hi cum deprefli lianent, aeremque opacant, nebulas con- ftituunt , altius vero fublati pluviam, grandinem, rorisque fpeciem unam pro- pignunt. Lxir. Materia aurora borealis probabiliilime func particulse mfnimse congelatse, & le- vigatiflimai, ex quibus flocci etiam ni- vium confurgunt. Lux vero, & colores aurorae Borealis a radiis Solis, aut Lu» nse *8 ^ ns: infra liorizqtein verfaatinin reflexis habentur, LXIIf. Fontes tesnporanei a pluviis , nivifeus- que folutis repefendi videntur. Perennes contra originem fuam aquis marinis per Canales meatuum fubterraneorum diffufis , sc evaporatione ealore fubterraneo genita * falibus purgatis, inque Hydrophilaciis fabterraneis colIecHs debent.’ LXIV. In aquis per plana indiuata decurrenti- bus, quae flumina conflituune, nifi impe« dimenta intervenirent, motus uniformiter accelleratos efle deberet. Ill flumine uni- verfim, fi is in ilatu aliquo permanent! effe ponatur, edentates funt in ratione inverla fe&ionum ejnsdem, ipfavero flu- minis celeritas variis modis determinant poteft. LXV, »9 LXV. A qua; fluminnm decurrentes terrain fo- lutam, arenasque fecum deferunt, litto- ra quoque perrumpunt non raro, quod nt impcdiatur, repagula in fluvium pro- currently , fed obliqua , uptime vero re- curva arcus inftar aUcujus circularis con- ftrunntur. LXVib. Ignis, feu id, quod clefacit, & lucef, triplici modo fpecdari poteft, utcalorni- mirum , feu caufa caloris , ut lux, ae denique, uc is abforptus eft, in corpori- bus, ex iisque eliberatur. LXVII. Caufa caloris flnidum quoddam elafti- cum eft, nec proinde calor, qui corpora omnia , fiuida quidem magis , quam fo- lida eXpandit, atque in his ad aliquam fele aqualitateru reducit , qui d fiuidis P ro -^ proprium eft , in motu partium inteilino conftitui poteft. Lxvnr. Caloris defe&us frigus dirinr. Aqua in glacfem non ingreiTu Iieffrogenearum precipue folinarum partium, verum /olo caloris recefTu vertitnr. Voluminis aug- mentum, quod aqua fub ipfum tranfitum in glaciem nancifcitur, ipit concretion! fribuendum eft. LXIX. Luminis, cuius materia a materia ignis non differt , fuccefllva eft propagatio : unde nec in medio qucpiam perfefle du- ro, &continuo, nec in elaftico quodam fluido conftitui poteft, fed effluvium cor- porum lucentium eft ea celeritate propa- gatum , ut §. fere minutorum tempore a foie ad. nos ufquue pertingat. LXX. Radii luminis pro diverfo, quo prss- •>§<• 3 1 diti lunt, refrangibiiitatis gradu diver- fos etiam colcres piael\ferunt; prifmate hinc diftra&a radii ftamina fpe&rum illud prifmaticum exhilent , in quo facile a quovis fepfem primigenei, uti dicimus colores difcernuntur. LXXT. Diaphaneitas corporum ab homogenei- tate, opacitas vero ab heterogeneitate partium, ex quibus corpora coalescunt, habetur. LXXIT. Reflexio, & refradlio lnminis per me¬ dia diverfa tranfeuntis a viribus attra- &ivis, & repulfivis eorundem mediorum efficitur. L XXIJI. Colores corporum opacorum a diverfa laminarum tenuium craflitie , & depli- tate, qua fiat , ut hujus coloris radio* relle&ant potius, quam trans¬ mit- g2 ^ mitfanf, aut contra, re&e repetuotir, Iridis colores a radiis in guttis rofcidis varie reflexis, & refrs