Camfllus f\ 5 xMa» “Aomanue bonarnm arrium SUureofa
oecorams mgcnuo Xcctoru
IfOabcs in boe uoluminecandidiiTime Xectoz Diffkilein
tonita Difciplinc 'Rationalis.piimcia ad calce Difcufla.
ubipcipnaaSriltoteliaTa.ueroiaacfubtiliflimigo
annia Scott, necnon ©iui ŽUbcrti fniae uari ja in
Difciplinie ercultaa pcipiea:quid q; in Dialcctv
cis pferti5 p bilofopbop pnccps ilriftvr 2iue
roia in abdita Demrationia Oiffmitione p
fenferint.® ecifuq5 pbd? Difcrimen De
inedto potifitme Demrationia ejt Di"
ctia Sriftotelia 'z gacutia ronibuS
admuetia.nccno plurima ronia
elemeta cogmtu pgopponn
na rimart poteria pltuumS
annejtia ŽUcradri a pb:o
dtieujbemi rti): goania
gramatiei:2llpbarabij %
Zluiccnnefnija.babeS De
mu Duodeci5 in ariltote'
lico Dogmatc pbbf Diffii
cultatea peramuft5 Decv
faaee oibua iteUigibilibua.quaru pitia
latetea otus feta^ 1 fcibiliu codirionca in
ceclariorea inotefcent,quaeadco crpoli
taa.-adco c6cinnae:adeoq3 icredibilt Do<
ctrina coptofaa (črtnima ooetoz 2lntoni
ua De f antia clucubjamt.ut nibtl bac in
ura tepcitatc uberi p ntbilq5 pftatiuS mbil
Dcntcganimo iucundtuaejr peripatctico
rum fonttbua cmanai it.que cu equo by'
iartq5 ammo coccperiS:eterno tottua vni
uerii principto grattae babeto. ®aie.
Conftantij pij jCarpenfie Uberalutnt OiTciplmarum Cultoria
3fngeruu' ad &ectorem alogua.
0m'd faperie nectar^dfeonas ^Ifeonade numm
Tfteflejto gtema flamrne (ucc uelmr.
•tffcanna qtu'd cft miferia monalibua^nclpta virtua.
^.uod rapumt annt fola perenne tener.
0,uid dfcmoccni ocetna celetoaiut bonore
j&ntomueimagnt bogmata Sriftotelia.
žCozduba non latuft; fopbic neq 5 copia metnem
0olli'citam: facraa ifte refumpfit opea.
i
iCcdat crftbjeo legimr quc littore concba.
£t quod m coia coUigit Jfndua aquia.
£rgo age palladtja oapibua (i vuittur £iio.
Setberetim iectoz candide mumia babe.
Zabitla
CZabula rotuis gipatettce ftarrationfe fit q
gcqd annotattone oigrvJ m vnoqiiocg triu
arriculo? prinrf ozdieooctrtnalt tuluadaf.
CTŠrtiaiU pami' annotarionee.
■Ripartita pbia cu tpfma oiffoncac oiuffio'
ne atqj certiori meb:ipzincipalia ad jjpofi
tum oeterintnatione.
Diuifio ouplep oiTcipling ronalia tam pe«
nee fozmalem caufam q> materialetn cum
ipfiuautilitatc.
JhifculTio ooctrinalia oe libtojz. ozdine incide9:nunqaid
ipfa tbopica pz^cedat analptica neceftaria.-’
O-uid pcr fciedi modum atqj cognitionia inftrumetus
uoluerintperipafetici.
Xrimemb 2 is inilrumcntt fdcndi oiuifio iupta cognitio
nia mplkitatem m generali.
P/ oiffwitio:z oiutfio:atcp rocmatio cofcrar ad fcietfas
cum oiftinctione pzpdictorum a fuiacognitionibua.
£ur inftfi notne itelligibilib'’ accomodef.T qua ratione
ZDultipliciraa babitua fctetialia cu applicatione mebzi
pzincipalia ep 2frift.intenrione ftngulari.
kemonftrarionia oifftnftfo tam f m fojmam:^ f m mas:
cum fuarumparticularum oifcuiTione.
fUmotio cotroucrfipgiparefico£. oepjfmitate atc£ im
mediatione p:f miiTaru oifficillimf cognitlonia.
CV pzioritaa atqp notioritaa no fugfiua'r.neq? coincidat
in oemoftrationia alTignatione cum pzimitare.
CV caf fint effecribua pcognofcedf z nobie notiorea.ls
fpfaa ep effectib 9 aliqit cognofcam 9 :ut uoluit 2Trifto.
Cu oemčftrationia calitaa nedu cft tllationia.fed ctiam
in eendo cocfonie oemoftratf ep 3rift.intentione.
C? caufalitaa in fcibilibus loge relegata cft a trafmutatt
one.7 qualiter fumeda cft fub abftractiori ccnceptu,
Ooialii in oinia entib’cft calitaa a tq? fcqla oemratioif.
Ouid pcr oemoftrata cocfonem uoluerintperipatetid.
<21 qp per fc nota non concludantur.
fcemonftrationis medium quiduoluerit Srift.cum re«
pzobatione S .%idij % Alberti.
Ouid fit ep Srift.intetione gfeitaa z vniuerfalitaa at
acbademicoa.
Oiualtter j>pter adf ptionem fcietialia babitua oiuinuo
■plato fpeculatuo eft f deaaeternas.
Otualitcr Socrates z 'beraclitua negauerint in burna«
na ratione rerum cognitionem infailibilem.
CjifcufTio peripatetica oe rerum neceiTitate iupta certio
rem .'Srift.intentionem.
£ntie oiuifio multiplep ppter fcibiltu necelfitatem co«
gnofcedam.quppzimo oaf per modoaentitatia.
Qt folua vniuerfi pzincepa infinit’ in gfectione atq3 vi«
gore babendua eft inter entia vniuerfi.
Otualitcr entia pz^dicameralia in gfectione finiantur.t
qua!iter fubftantia eft pzimum genua.
Oyi cozpua fenfibile z cozruptibile nonTtt p:imu5 genua ;
p: trni pz^dicamentiut uoluit Bueroia.
Diftinctio reru3 fm eife fozmale z epntt'g .7 qualiter ofa .
epiitia pzf cer pzimam caufam ptingentic fubfternanf.
Oftenfio crroria antiquop pbantiuj oe fegatozt na.qui >
cefuerut itelligettaa fcoaa efte necelfariaa z £ternae«
Otualiter erroz in pncipga oedupit eoa in falfaa edefo*
nea ep oebtlirate fenfuu in via cognitionia.
Bimebzia oiuini mororia pduetio z ad intra z ad eptra
que latuit antiquoa pboa.
O-ualiter eft in pzoduaione ad ttra fobolea oiuinitatia
tam fm intellectum q> uoluntate.
Of a pmo pneipio creatoj2. genua ppjiu ee fibi uedica«
rit in ,pp2ta epiftetia pcr uera^duettonem ad eptra* i
Otualiter imediata pductione pot pmua moto: ^terna
uoluntate creaturae in efTe ponere oe nouo.
Of totu genua entiu fegatop- oempta pma caufa contin
gena fit pariter z cfleftia co:pora,
Our occlinauerint a ueritate pbantea no ualetee ad in«
tra nem ad eptrapducttone p:imf eaufe cognofcere. .
P+ nuila leibilium cddictio comgiaf in eptftentibiis ere
atia p:oprer ipforu m contingcntiam. a
Otualiter aliude fumaf rerum necefTitaa penea eife ipfa
rum bipsrtitu3.f,ydeale: quiditatiuum.
Of. fola fcibiliu neceftitaa ep eife reru fdeali uel quidi«
tatiuo in luce inereata comperiatur. L
"Bipartiia pbilofopbatium fententia oe faluanda rerum
entttate nccelfaria. -
p, reru quiditatea ab fterno nullum ee ,pp:ium aut foz
male aut epiltenti? pz^ter fuam caufam babuerint,
a 2
Jabttla
Oiualiter entia crcabilia pfita fuerint ab £terno »n turni
ne inereato fm rationes jdcales.
A fota rci u neceflitas in ee fdeali fcibiliu roni fufficiat
Aplatonis yde£ potius ep ee obiectiuo oiuino:čp in ee
pzopzio per pofiriuam feparationem comperiantur.
O-ualiter fo:malis rerum conc^ptus ab pdeali ratione
fumpferint originem in fterna intelligentia.
O-ualiter oiuin^lucis acies feratur fuper creabilia poli
obiectum pzimarium qo ell ipfum numen.
Ourepiflentiaremcueatur a fcibilibus creatis.non aur
ab incompzcbenfibili oiuinitatc.
O-ualiter fr m aliquos pbances inuelligetur fcibilio3 ne-
ceiTiraa penes eiTc fozmale no a ut folumodo ideale.
A f m cos crcatorum genus cfle cjditatiuum ab pterno
pzfbabuerit cui oeinde cotingeter aduenit epifletia.
Oualiter rerum neceffitas non per ourationem pofiti-
uam iudicec:fcd pziuatiuam z per indiiferentiam.
Oualis efl pbop. eduenientia in quiditatibus eternis z
eorudem oifcrepatia in efle fozmali rerum pzopzio.
Oftenfio pofitionis quiditarum:q’ pzgbabuerint elTe ab
fterno nedu fozmale fed epiitif per eafdem rationej.
Oualiter e (Te pdeale ucl cpifletie otcaf quiditatibus ad
uenticium -r per sccns.non fic autem pafTioncs,
Oi rerum q'ditares no creent necg ualeant annibilari.
A quiditatum pofitio non auferat creationis rone.imo
paefuppofitri in epritia non aufert creationem.
Oualiter alg pbantes ceiuerint reru fcibitiu neceffitate
folumodo complepam ep terminorum pofitione.
/Tofutatio pfianriu.cp reru necelTitae non fumaf ep ter¬
minorum fuppdnein uerafeibiliumnatura.
Pr complepa neceffitas feclufa terminorum neceffitate
oicaturfm quid z nonftmpliciter,
‘jbofitionominaliumoe fcibilium requifita neceffitate
f m rationis conceptus.
•Repzobatiotermimtlarum Deilruetium,ppdnum pfei-
tatem z fciarui z potetiara atq? obteeto^ vnitates.
Oflčfio pofitionis oe fcibitiu neceffitate fm rdnes fdea
les gternplucis cognitas a oiu/no lumine.
£onfuratio pziorts pofitionis oe quiditatibus eternis i
ee quidttartuo pcedetibus ee y deale -z ejciflcntic.
O.uair^prereininetialecdtinetia creatop genus"in ca
pzima fupmferit entitatis epozdium.
Oualiter oe cczruptibtlibus efl fcientia cum oiflinctio*
ne multiplici cozrupttonis.
O? ve per accns cozruptibilib^cfl oifciplinafcientifica.
•Refolutto gipatctica oubitationum inductarutn oe re-
rum cozrupribilitate.
A oe per fe cozruptibilib’ ell fcietia inquatU5 cozrupti
biiia funt fub ipforum pzopzgs rationibus.
aCofutatioerroris pbantiu coium qui fenferut non pof»
fe edeipi fenfibilia fub pzopzgs conc^ptibus.
ftemotio cotrouerfie in Žfriti.opinionc oe cozruptibi-
lium cognitione fm eius intentionem«
O-ualiter pzimo z per fe cozruptibilia fint per fe fcibilia
cum folurione oppofitarum rationum.
O/ rna ingrediaf fozmales reru nalium q’dirates nedum
fingularium fed ettam vniuerfalium elTentiarum,
JConfutatio vutgartum pbitofopborum oe reruj vniuer
fatium compofitione atep oiffinirtone fm matertam.
SolutiordnumoppofitarumepŽlrifl.intetioneuerio-
r i.q> materiapertteat ad qo quid efl.
O-uatr numeruseft in entibus i quibus obferuatis con
dictionibns ep (ntentione peripateticorum.
OualiternaliaoicanfnecelTariat^terna,fi materij c«
boctrinalia
fozmanon epcludant compofitionem.
Pr fternitas in fcibilibus non dl f m ourationem fed
abllractionem ab omni ourationismenfura.
Jboctrinalis epilogatio oietorum oe requifita fcibiliu
neccfTitate fm ilrill. intentionem.
C^itficulrano fecunde aimotationes.
ž£n: fcibilium caufalitate.
Otualiter in fcibilibus efl caufalitas cognttu oifficillima
ob uariampbilofopborum fententtam.
Oflefio oiuerfaru ponupbantiu oe cogfcibilm calitate.
duid uoluerint 2 iuerois Xbemtflius % %y nconienfis
oe cognitorum caufa.
Oftenfio tripltcis concluffonis oe cognitorum caufaliffl
te ep Sriflotelis intentione fingularf.
D^paflionu caiitao efl fumopenecelTarta fcibili fubto.
Cli fubiecto fcibili caliras intrisfeca no appzopztef inčp
tum fcibile eft.eo q aliqn fuBm ell fitnplr fimplep.
O/ nen fit oe fubtf rone fui cognitionem in m effectiue
caufarc ^pter entia rationis z alia plurima.
Solutio oubitationum oitficilium circa fcibilium caufa
liratem trium conclufionum,
fcientiaru5 oiucrfttas non ep fubicctiedcd ptincipio
rum cognofccndi oiuerfttate colligatur.
P vniufcuiufq) fetetif fit vnum pmarium fcibtlc genus:
oc quo fiunt-vniucrfales ocmontlrationce.
P> -ppttr pafTionu ptinetpaliu inbjrčtiam f m finc5 fcif
cognofcaf pmum fubm in fuo fo:mali conceptu.
-Confutario pbamium coium oe fubiecti coitate oc quo
palTionea ocmonflrarf ncqucunt.
O-ualircr mificea oiucrfi circa idem fpeculabile uerfen
tur oiucrfa famen ratione.
P> fciarum qufda funt fpalea 7 qugda funt coc 9,7 vndc
fumatur fcictiarum comunitaa (upra fniam Strin.
Q-uatr eft pneipio^. ufua i oticipltnis ta fpalib 9 g» coib’
Pr logica oicaf fcietia comunia ep.applicatione fubiecti
non autcmpt^dicatione uduti ptima pbilofopbia.
-Confutatiopofitionis i*gidq 7 aliorum uoletiumlogi«
cam no ee fciam^ptcr intetionu ufu5 7 applicatione.
Solutio rdnu oppofitaru cu ocfcnftoneiogtcf.g’ (pa fit
ep Sriff.intcntionc fcientifica oifciplina.
C>octrinafepilogatio ocdru.g’ logica fitgnia oetminati
C^ifficultarie fepriinc annotationes.
Bc modo mrerrogandu
Tlunquid interrogandi modus videa tur compolTibilia
cognitionifcientiali.
O/ oemoflrato2 folumodo nccelTaria fpcculef.qup fem-
per aetu coperiunf ep Srifl.intent/one.
p oialeetteua materiam contingcntem fibi oeterminet
7 ptopter boe a ocmcnflratore feparetur.
Opiniocotepbantiumqua!itcroiffert a oemoflratore
oialccticue qui oc pttnctpga 7 pcfombua interrogar.
Opinio magis apptobata.cur oialecticuea Demontira*
tore feparetur in fpcculabiltbus.
Diffolutio oifficilium oubitattonum qualiter oialccticue
por utr acp contradictionia partem p2obarc.
p oialcctfc 9 poflit altqn palTionce oemoflrare qn ff
tbopicus fuerit obfectu.no aut inflrm opinandi.
Solutio pneipalts ronio inpncipfo oubitationie addu
ctf .7 qp interregatto cdpofTibilia eft babitui fetali.
fntrinfecam.
O-ualitcr logica oicaf oifciplina ronalis ep c 6 to.qo no
eft tpfum ena rationis in communi fumptu.
Oiuafr ute ocnoict pdicabiltu noticia in lib2o "fJotpbi*
rq.quf tn oicif vnus bit 9 numero fingularis in itelfu.
P aliqn fcia^ onoiatio fiat a gte fbiua cgti> pztetpalto (
ifficulrati0 nonc annotationee.
Be fpeculatione z pzajcu
O-ualiter cognitionem fufficieter oiuiferit 3 frifUn p:a*
cticam 7 fpeculatiuam feptoptiriK pbtlofopbfg.
p noticia queltbct p2actica oicif efle regulatiua prapis
ad qua eptedif itcllect 9 ut fnqc Srift.3.oc ata.t.0.49
O-uid per ptapim peripatetici uoluerint CU3 quadrime
btiptapisoiutfione.
p pzapte a fpeculatione oiftincta fit aetu} alteriue pote
tip g> intcllectus.ut uoluit clarifTimus Scoruo.
p cptetio non compcriaf in fola rationis ogatione que
requtrituradp2apint.
p no c|Iibet act 9 alteriue petetip q> itelte fit jtp2te pta'
pis.7 terminus pnetpalis regulatue g oicrame rcnif.
P folus actus elicitus uolitiup potentip fit pzapis % ter
JEabula
minus crtenfionia fntelleetus,
A et no ql5 act 9 uolutatl appellcf pjapif ep 2 ff£.itetde
A ad ucram p:apim confojmitas atqp pofkriortcas re
quirarur non tamen actualis.
A notfcia quglibet p:actica cenfeaf.cutue fini« ,pp:iu8
eft pzapie.non ut finis eft.fed potius obiettum.
JCofutatfo ponfe oppofitg pBantiu q uoluerur cognitio
ne p:actka ep fine folo oenoiart cu fua$z ronu fotone
Aualiter finie concurrat ad p:apis oenominatione.no
tanq> caufapnncipalia.
A ptactica cognitio no folum a fubtooenoicf.fedpotf*
n inquantum fub oet erminata rationc confideratur.
A fpeculatiua cognitio feparetur aptapi-cufus finis eft
ipfa ueritas ep 2 Irift.intcntione.
Aualiter pzacricum z fpcculattuum uolucrit 2 frifte(Te
fcicntie oifferenttas eflentialcs.
A fpeculatiua cognitio fuigra uediccfabbuana ronc.
■Remorio ooctrfnalie oppofitaruro*nu5:r ep fpcculatio
quelibetrclegata eft a oirrectione p:apis.
A non qui!ibct babitus otdinatus ad alium.neqj oirrc
ctio quclibctoenominetur Pm p:apim.
■Renat io epiiogatioDe' fpeculatiua cognitionecum folu
tione pneipalis oubitationia eppjgnarratis.
«JE»(fficultati 0 bedni*; annotaaones.
Jg>elc6am intetionu na ^ obteeto intellecme.
jOpinicnes pbantfu dc fcSis intetionib 9 dd ce iudiccnf.
j 6 o'futatio pofitionis pborum qut cefuertjt fecudas inte
tiones eč rcrii naturas fecundarioconcgptas.
JConfutatio itlorum qui uoluerut intetiones fecudas ee
quafdam rcrum fccundariascognitiones.
*Rep:ct atio pofitionis oicetiu ipfas ce fundamentales
refpectus cum oiuifione multiplici refpcctuum.
O/ intetiones fecudg refpectus quida ronis ep aetu col
(atiuo oerclicti in obiecris cognicis cfle iuduent.
Autdfitactus rectus attp collatiuus necnon reflepus
cpHnfUntcntione.
fceclaratiopartfcularumfecundis intetionibus compe
tentium peripatctica narratione.
A ronis itetides i reb*co!latiue cognitis fbtiue copiif
£onfutatio pljanrium fingentium fecudas intetiones in
rebus minime compiri neq? ratione caufari.
EifTolutio rattonu oppofitaru. z vnde oicaf intetio fecu
da z aualiter oicaf ene tnantma.
Aualitcrreru ^pptietateead intetionu eerequirantur.
tang’ caufa occafionalis ud originatiua.
A no quglibet aptitudo nae couenies ipfius ronem co*
fequat in co op natura,fed aliqn potius ut concgpta,
Aualiter in anima comperianf entia cum multiptici ac
ccptione entitatts rationis.
D/no qolibet ens in ata remoueaf a pdicametali ceoz*
dinatione.fed quodda ens in ata reale iudicatur.
A id qoeft in ata virtualiter z ep coparatione cognito**
rum foltimodo remoueaf a realitate.
Ponatis epilogatio qliter fuffkteti oiuifione oiuiferit
21 rift.ena per ens in ata z eprra aiam.$,p:img pBlp.
Auatr coccptus audiaf a gipateticis cu multiplicitate
concgptusttam epcogncfcere $ obiccto cognito.
A non quilibct concgprus obiectalis eft a rone pjefup*
pofitus.fed quidam eft a ratione caufatus.
O? tjlibet pccpc 9 obiectalis a ronis aetu falte pfuppona
tur quo pcipif .1? alio ronis aetu fottafle caufctur.
C/ ccncgptue a rone caufatus rrfplep babeaf a peripa-
teticis in triplicirationis aetu.
SBoctrinalis
Auatr eoffptus i obiectu z intetio coinddat.z quali*
ter ufitenf in oifciplinis multiplicita pbantibus.
Tlucjd alTigre ptigat iceltui Cmariti 0I15 ep M^.itetoe
O? multiplep eft ptimiras obiectalis fm virtute z mo>
tione z terminatione. z qutd fit vnaguf ptimitas.
O/ nullti poiTit bumane ronis obiectu nale ftabiliri pzU
marium ptimitate virtualis conrinentig.
O? ptimus moto: nofitobtectu pmariiifm virtute5,l5
omnia fmperfectionem epeedat.
CVobmpmariupmitatcmotionisireirs utitelfs eft,)
ponaf ens finitu abfoluta z refpectiuu limitatum.
O? obiectu motiuu ronis bumane in boe ftatu qutdita8
rcifenfibilisp:imum iudicet.
0^1 no redraf obiccti ftTitudo cu potetia cognofceteme
q3 cognitop ^>po:tio cofiftat in cofiTt mo fe babendi.
O/ o( 5 m pmum cognitme rdnistermtnatiuum fit ens co
muneauibufltbet inquatum intelfa eft recfptiuus.
Q? no qdlibetptetu Ib olito fmtnatiuo nalit pcipiaf ab
buanaroe i fpali.lj qdl5 Ib obto motiuonalr cogfcaf
.Q.utd fit p fc pctptufper accns ep viori Srift.ftetione.
O-uafr 0B5 pmu occurrat potiti^ cognofcčti aut ut ob5
cognitu ucl rocognofcedi fozinalis aut virtualis.
A* entia negatiua z puatiua p acciis abttellu pcipianf«
Tlundd feciid^ intetiones per fecognofcanf a rone uel
folumodo per accides ueluti ptiuationes.
ZDultiplep pbantiu opinio oe fecudarum intetionu co
gnitione tum per fc tum per accidens.
A» intentiones per fe condpianc ab intellcctu z f mqui
perfeiratem cognttionis.
Jbuplepeuafio oitficultatis fofone oifficilts.t^ intčtioni
bus perfe coctpi coueniat epooetoris fbtilisitetide.
Aualiter fmptimu modum fotonis ponat ens comu*
ne enti reali 7 rationis pmum inteflectus obicctum*
A eduocatio analogij pmipta fit cdpofts o tkali ronf.
A ep vioriooct.fub.ttetidendepfettaS ibpreti^ cogni-
tidiaifcdis itettdib 9 .f5poti‘ , epd'oniS oBti coicellecti
■Remotto oifficultatis incidects.g? intetiones no per fe
pcipiaf epdufo medio oBto cognito quti fint refonej
■Remotto pdtetionis apparetis in fubtililTtma Scott ol
fciplina oe intentionum fpeculatione.
Oftefio ooctrialis qlit pbantes aliqn uaria coteplantur
in oiucrfis locts.tu q: no eft ^p:tus locus oetermina
di.tum q: magis contra bominem faciunt-
A 2 Trift.tn ^pluribus locte multa fenferit non ep p:o^
p da intetione.ut fppilTime fcrtbit Suerois.
Aualiter ep ooetoris fub.intettone plurima oifcufla fue
rint ptoblematice more peripatctico,
Oftenfto ronalis cp entis equiuocatio tnp:edtcamenti 9
7 vniuocatio in p^fnia^ 01.5.7,8.56 fint cdpolTibilta.
A fcoe ttetidis vtute reru foltlmo pcipiaf ep pnarratia
CT^ncJecimc Difficultatie annotationeo.
parno logice fubiecto.
Tlunqutd obiectum pzimariu logief fit ffllogifmua ep
ucrioriper.pateticorum narratione.
Diucrfe pbop pofitioneS:qut uaria logieg fubiecra cona
ti funt affignare.
Auid fit pzimartum fcicntie fubiectum 7 quibus condl
ctionibus in fcientta ftabiiiatur,
A fbm fit pmo notii z fo:male pceptu Virtual«^
terptetiuum.no aut cdtetum z fcienttg adgquatum.
■Remotio oubitationia incidentis oe fcibilium contineo
tia virtualt ep peripatctica narratione.
A virtuaUe continentia nen arguat p^cogtutiones co*
Žabula
tinentie cum ipfiue multiplicitat«.
Oualirer efl fcibilium continentia virtualfe fn fcietia r
qualtrcr cognofcarur.
Oj ,pprcr virtuale cotinetia trta fctbtlibus conuemat.f.
DifTirvrto paffio 7 cčfidcratorum atcributio.
P pmu logice fubm no fit pccpt 9 fozmat^ab actu ronfj
necp fecuda intetio ud cns rationie in fua cottatc.
(Cčfotatio pofitionis i*gtdg ralio^pfjantium oelogi
cefut icctopdmariocumronum fuaru oiflolutione.
O - argumeratiofm q? efl coe quodda no otcaf pmu5 lo
gicffubieccmcum olflbtbne rationum oppofitarum.
P? pzincipale 7 pzimum logicf fubiectu fit ff llogifmue
epuerton peripatericorum fcntentia.
Q? 2 Ubertipofftio oe logicf fubiccto no oifcrepetaoo*
cto.Subnlf.T cur uoluft 2 llbertue aliquanao fateri
argumentationem efle logicf fubiectum.-’
fcsifTolutio pzincipaiis rationie quatr no quodlibet ena
reale pzecedat entia rationie cu5 incfdeti oifficulratc.
Cl£>uodeame offftcultaris annotationee.
logtce apphcatfone.
Tlunqufd rationalie oifciplina concurrat ueluti fciendi
ntcdue omnium fcientiarum in ipfarum acquifitione.
P logica oc rationie entibue acofira fueric a peripateti
Cie otuifa in oocenrem 7 utentem.
P legica oocene fit noticia qu£dam refpiciene ebiectu
fcibileoequoparitur,
P utcnfilie (ogica fit errantt potentic neceflaria:qualie
efl bumanue inrellectus a fenfu oependene.
P artiftefalie logica fit cognofcendi modus omrnu fd
cmiarum:quafctlufa nuliueefl fciene.
Ouanta fit logieg facultatis utilitae bumang rationi ep
pcripatcricorum fcntentia.
p puri gamatict ue! r berorce no babeant ucram fden
daj apud fe.qz ncfciut coctonee ep pncipge oemrare.
iRemctio oubirationum tncidentium.q? grammatica 7
rbetorica fcientig iudicentur.
p turirtc abf<^ logica non babeant fci ntialem noticia
pereafdemrationee.
p noticia turis nullatcnue appellcf fcientfa.fed potius
opinatiua cognitio ep fundamentie furiftarum.
p ciuilium cognitio fit oe cetingetibus ut in pluribue:
eo q> ciutlta uoluntaria conflitutione perficiuntur.
p ciuilium noticia non fit comparanda liberalibue o U
fciplinie inperfcctione contemplationie.
P fundametum perfectionie in ciutiibne ep mcralipbi
Iofopbia necnon naturali ucndicetur.
P non qugf ibet pzobatio etiam per caufa5 oicaf oemo
ftratio qu£fdentiam generet.fed aliquado optnione.
P turis noticia oicatur in genere fuo pcrfccra. 7 qucda
fcicntia fm communem fcientfg acccpttonem.
p rationalie oifciplina fuimet cognofcendi fit modue.
quum etiam ipfa fit fcientia.
Oiaaliter logica fit omnium fcientiarum fciedt modus
realium epperiparcticorum narratione.
P p logica qiibet fcief cognofcat fe fcire at<£ oemrare.
Oftenfio qualircr logica oirrigat inteUectum in fcientifi
cam fuimet cognitionem.
P rationalie oifciplinc applicatio fit jpptcr fuum fubie
ctum:quod efl inflrumentum inteliectue.
P logicue okat fcire fe fcire ac oemoftrare folumodo
per actum reflepu5 in quo logica efl ronie oirrectrip.
^Remotio oubirationie incidetie circa oicra.q- logica fe
iplm fm natura3 pzgeederet fi eet modue atqj fcia.
©ocfrinalis
p nullue podit Ifbzum ptforum aut pzgdicamenronmi
uere fcire ignorato lib:o pofleriorum.
P ronalis oifciplinapziue ep fui na fit fcieria čp fciendi
modue.no autem in ordine ad inteUectum pue ctfc*
ctue čjp caufae cognofcentem.
DifTolutio pncipali'9 rationie in pzincipiooubitationie
cum rationaliepilogatione.
CFlHiticuli tem/ annotattones iit rationum
pzmcipalium folimone.
"Remorio pnetoalfs oubitationie qnaliter logica fitba*'
bttue ncceflariue ab obteeto fpeculabili.
p fecudg intetionee cognofcanf fcietificf ueluti rerum
dditates.7 gp abltraba'c a pofnorib’ eptrifecij fič illg.
p intentionee non cognofcanturfm q> funt in uoce uel
in feripro aut fn menre.fed fm j>p:iam naturam.
•Remotto fco^ oubitationie-T qliterlogica per ca'm #cc
dar uelurtVppaiaS reru caufae oemrationee alTumunt.
4 Tonfutatio oubitationis incidentie quorudam pbanti<*
um jppter quam oialectica a fetaru na oifiunpere.
p cuiuflibet babentieplurce cas tot crut oemoflratio
nee in illie carum generibue ne logicue pn* fciaru^pbabilib 9 pfirmet.
0.uid uoluerft Srift.poflertojz pm0.t-p.i7.per logica
non effeoetermfnati generis tinterrogare.
p intentionee oib 5 cdce fm applicatione oieanf aliqii
fip :if fm ?fideratione.7 qp in illie compiaf illationia
propztetae ut inquit žflbertue.
Dortrinalie epilogatio oictorumepueriori Srift.inten
tione ouodecim oifficultatum.
JDigrelTio ronalis in qua toti opie oeirmnatio ptraeraf
cflčdeeoermiato^ ca3 in ouob 9 articulie pncipalib 9
p in oifficillimo^ pferutarione fdbiliu pgeriee oppoz*
tuna videaf ep plurib 9 oifciplinis,p clariori oubitatio
numrcfolutioneufcp ad pzimamcam.cuiue hiftnito
vigore cuncta oifponunrur.
finie.
!Hnromu0 be fanrio Xaruifinu0 trtnim z *Jfeedieirt§ £>octo? f rancifco zffeau
roceuo zikagnifici jSabdelie filio Katrino &encto 6 cneroftflTmo.£.
£xntit boe apud maioreo noftroo laudabile cofh'tutum.q{blatonicaq5 ad bcc ufqj fccula co
fuetudo feruataeft.utqui altioribue uacarc bifciplin ib intendercnt.fup 2 cmaq 5 oeoru mu*
nera magmo laboribus afl*equerentur.eos no minus pzopnjoOuctore E>emoftbenOq 5
amicorum comodio natura genitoo efle perfpicerent.iUam na% pzccipuam boni dfe co
ditione Cbzffippuo meminit.fe f c uariae m parteo biffundere.bac etiam ferie faerum tbeo
logorum bogmaoeitatio mdiuiTctritiitatem bppoftafio efle rcferebat.quo fecudiflima bi
ume lucio arebana comunicanda eflent,quibu 6 etiam naturalie anime infhnctuo afh'pu>
lari videf.ut tšictorino placuit.nos agileo nature opa fteruperitia vo facileo,€jcercitatiqp
ne bem'q5 poteteo.neq5 beteriuo quicq3 ^pogeheo in bac mojtalium vita recenfebat.qj
picclara virtutum facinora fepiue ac fepiuo očije aboleri.equiflimu q5 maiores noftri pu
tabant.ut qui capefcende virtutio gratia laboriofio ftudiorum vigilijo perceleb:e 5 eruditio
nio auetore oeligebant. 2 lttenriori viue uocis energia no modo eriidiretur.uerum p?o me
rita laborum fuorum laureola etucubiatiora etiam boetrine fragmenta eio bedicata in luce
p2odirenr.quo virtuo inde laudata fummcret incrcmentuin.acutiue q5 Zfronum ingenia
Iaflio babenio zjfoinerue penctralibuo muigilarenr.nullo naq5 fuauiori aniinum cibo nu
mri Xactantiuee)cpofuftq3eognitioneueritati0Xtariffimaitacg ad noftra ufqg tempom
ra virorum in omni virtutum genere copiam reperio Jn inftituen die ingenijo elaborate.
qui fi aliquid memoria bignum pofterio tradiderunt fute epcudendum cultoribue cjcplora
bant.feac enim be caufa oiuinue ille ^Jblato fapienna refertifllmuo 'jLpmeum z Crptiam
z ^»bedronem atqj SIcpbiadem bialogooinfcripfit.Sriftoteleo etiam peripateticorum
pnncepc camCque oemoribus pbilofopbia nuncupatuOad ^tlepadrum dkaccdonem:
Ciceroig totiuo eloquenrie latine parene ad Zucullum z teortenfium z .tkutumi-z q[bli
niuo ille fecunduo ad Zptuj 3 fmp‘eratorem fuae birrepere vigiliae. Ihoc mq$ celebtattflV
mo pnfcorum cofilio ^rancifce £enerofiflime bas elucubzationum mearu pnrnitiao no
mini tuo bedicandao percenfunperpetuum amorie erga te mei;ac totam ^lluftrem ajfoau
rocenam fobolem obferuantie monumentum.quem omni virtutum z moruj laude cumu
latiffimum adeo cognouimuo.p2cdpuiq5 bccorio z gloric ftudiofiflimum.ut noofacile
compulerie afltdua noftrarum eruditionum opera tibi non modo falee peripateticoe elar
giri.quoomira in genij tuifolertia complecterio.Jmmo fingulare vigiliarum noftraruj bu
cem cmulrie epcipereifublime o& tua innumeris animi botibuo adeo fum admiratus tndo^
lemCp^eterea que fecudacozporio-zfojmne aufpicia peripatetici nuncupanOqiubue plu
rimo e bac in noftra nedum tepeftate.uetitffauftifluno foztune plaufu z fpedofa co:porio
pu[cb2itudinemiraq5 generio claritate iCrefuj^lfbaridem fadlepzccellio^ut mea no fal
lar fentetia.te b?euiluina teporio intercapedme clarifTimio bonoribuo becoratu do no mo
equiparandum iruqui pieclare ajfeaurocene piopaginio nitidifTimo rerum geftarum Ijple
dore pzim ateo efulpere.ueruni pergrandi animi tui pzeftantia longe fuperaturum.ceu (ple
didiifimum virrutio epemplariz ampliflimu omamentum.bedicatao ergo vigiliae bplari
fronte fuldpe.ubi quom plurima pbilofopborum biferiimna: tum grecoruni z arabum:
luq5 latinorum iupta peripateticorum pzincipio intentionem pzo viribue bedfa concepe^
rie.^fncredibili quippeerga te beniuolentia nuilio me befeflum laboribuo ad maiora coci*
tabtotferinoo qj fi aliquotieo culicum liuoreo perfen ferio.^jjbptbagorice no immemoj fen
tentic gaudebio.Sola n aq5 miferia comee eft befunetorum. ^ale.
CTCIariflmu liberalnim arrium z mediane
fcocroris Sntontj' oe fitie ZarmTim' Spe
culumrationaleSd generofum vtrrutmn
ommumCultorem folemfllmum Franci
feum /ffeaurocenum ^atrmum^leiietn.
€6 ms ara o m:
nffcp occtrinarfimiliter % actua t
clectio bonum cjuodda appetere
Videf.etbico$2 pmo fcribitpbo-
j Tum pamccpo 2 frtftotdea.qp 20 -
pter quum ronalium f?licitas 7 p
fcctio in vitatia agnitione collo-
cef.fummope aut in aetu fapfen'
i/alirut ctbico^.io.notat 3 ri(lotclc 8 .cap°.io.T vnuf
quiTc£ tato relicioteft altero:quaro umori contepla
tione fupc?lefttb 9 intelligetijs afTimilaf,inquit enim
Srirt.g? quib 9 magis eft cdreplarfceiTdem 7 fcltcee ee
no fm accna:fcd fm ucritatie cognitione.ideo potif-
fimu fore oupimuaiid qd eft pmptio: capefcede feli<
cttatie merbodua. 7 pipatetic? fpeculationia Tnftfm
quid fit oifTcrere:ut inqu(t 2 flepader apb 2 odifeua :7
ŠlpbarabP in oc o:tu fcietiaru.circa qo oče fere pbi
lofopbatea laborauerut .7 eo magis quu circa oifFici
Iia virtus oie etbico$2«4.uerfari vidcatur.
(Plnpritnr crrrrs Tluquidrdnali 8 oifcipli
vJUtnmr tl go nacguamlogice pipate-
tiči nucupat)adeo fitc?terarum fciedi modus fciaril
7 inftr m:ut nullarcnue fetett^ ronem fo2tiaf :t ncquc-
at alicuiua oemdftrat? coclufionia ejc neceflarga pm
ciptja cognitio iudicari:pluribua qppe negatiueratio
ntbu80fled1e.7p21mofic.Cr -Oie cognitio fefalis eft
babitusncccfiariusmtfcribit 2 rift,pofte. p°.tex.co
meti.y.7.1$-.Sed noticia logicalis no eft babif necef
farius.ergo 116 eft babitus fcialia.IDinot pbaf.tum
qt logica eft scene itellectui ptinges poffibile ab ipfo
feparari ut fpeculate minimc latet ep Srift.fnia. 3 .oe
aia.t.cometi.i 4 .tum qt ipfius fb’m eft cotinges.Ute
tio fccuda:ut in pdica b ' > inquit Boetiua .7 Suicenna
p:uno metb f *. quum caufef per tntellectus aetu colla
tiuueo*tingetcm ?ntiaaut notaeftin 4 0 fco? figur?.
CTScoo fic.oie fcieriaeft babit’perca*m acquifit’.
logica no eft buiufmodi.crgo non eft fcia.patet pntia
ut fup:a.mai02 eft 3 rift. p°pofterioj2,t.cdmeti.5-.e):
Diffinitione oemdftrationis 7 fcire.mino 2 ,pbaf.q: lo
gica eft oe fceudie intettontb 9 ut indt Boetiua in pn
cipio pdicabilium.in quib 9 nulla eft calitaa:quu5 fine
rdnis retonea actiuitate caretea.ut feribit 2 frift.S.pti
m? pbif .q» retbnee no fut oe pnctptft actiuia. C Xer
tio quelibet noticia fcietifica pfupponit fubm oe quo
eftrut feribitpbua pmo pofterio^.t.cometi. 2 . 7 .t.p.
2S,7.43-fed ronalis oifdplina no pfupponit fbm.fed
potiue coftruit ipfum.crgo nd eft fcia.mino: ,pbač.qt
fi logica pfuppone videe fb*m mapime eet fflfedupra
ueriore pipatetico^ fniam.fed tale no pfupponit.ru5
q: eoftruft ipfu5.nam logica oocet coftruere fjdlrmut
ptimo tbopico^ feribit Srifl.cap 0 pmo.tli qt fi fflfe
fdrefcut fubm:tdc in fpltis ,pcederetm infin logica artfficialia quc eft fcia acqu(rif per logi-
cam ufualem ut fomniaut’tBurlcu9:q2 logica ufualia
nd facit aliquefcircfe fcire 7 oemoftrareiut patet oe
ignorate oemortratione:qui nunq> fciet fe fcire nec oe
mdftrare quatucu(« babeat logica ufualermur feribit
etii fubtiliifime Slberf in pdica b, .cap°.3.C duin
to arguif fic.ois noticia fetbilis eft p2actica:uel fpecu
latiua.fcdlogica nd eft buiufmodi.g nd eft fcia.mai'02
eft nota ep fentetfa pBi.6.metba cc .t.?.2.mino2 ^baf
p2io.cr nd fitpta£tica.q2 notici? ptactic? finis eft opa
rirut feribit pb8.2.metba ce .t.p.3.7.6.Sed finia logi
ce nd eft opari.q2 fn oialecticis femp ftaf in actib’ ro
ni'9:7 no aleerius poteti? g> intellcct’.qi5 nd cdtfngie
inp2api:q2 intcllcct’’ eptcfionc firptacticus ut inquit
3rift.3.ocaia.t.?.49,ergondcftp:actica.ncc eft ec
fpcculatiua:q2 finia fpeculatiue eft ueritae ut fupta.f5
finia logic?eft opue.t nd folurn ueritae:q2pcr ipfam
opamur 7 facimus fflt3 in oibua fcičtgs.ergo logica
nd eft fpeculatiua. C Septo 010 fcia aut eft rcali^raut
rdnatia.fed logica nd eft necp rcali9:neq? ronalis.er-
gologicandcftfcia.C^nofitrcalia^baf cp oiuifio-
nc 2frift.in.6.mctb fe .t.?.2.qui oiuidit fcia3 in metba
pbifica*:matbcmatica:7 nalemccpot oici q ^rift.oi-
uifit fciam rcalcjdogica aut eft fcia ronalia.q2 logica
eft babit’ ocpdicameto qlitati8.7 ena rcale.q> fi oica
tur logica oici fciam ronaleab obiccto.qt eft oe ente
ronia.intrinfece tn eft ena reale.£dtra:nulla fcientia
eft potfuofubiectomt feribit pba pmo poftc ? .t.p.2.
Sed fi ft>m logic? fit ena ronia.7 logica itrinfece eft
ena reale, tuc fcia erit pot fuo fubiecto:eo q> ena rea¬
le eft pua ente rontf.tu etia qt fcia erit pfecti'02 fuo fb*
iecto.eo q> ena reale eft pfectiua ente ronia.Si ergo
logica intrinfeee fit ena rcale:tuc erit pfectiot fuo fub
iecto, dTSeptfmo nulla fcia interrogat utracp cotra
dictionis parte.fed logica interrogat utracp parte co
tradictionia.ergo logica nd eft fcia.p5 pntia in 3 0 j c fi
gur?.7 mai'02 eft 3rift. p°pof\ ? .t.p.27.7 miot eft ibi
de nota.CC detauo 7 ultimo oia babif/efentifte^eft
oetminati gnia tefte pbopofl ? p°.r.?.43.ubioicit 9»
fcia vna eft que eft vniua gnio fubti ptea 7 paflionea
cofideraa.Scd logica nd eft babitua vniua oetermi
natignia.teftepbo pmo poft 0f .t.?.27.ubi fcribit:q>
fi logica eet vniu5 Dctminati gnia tuc no iterrogaret.
m oppofitnm ja&S3S56E
tiam fic.Oie babitua acc^firuš per oemoftratione3 eft
fcia. pmo poft 0? ,t.?.$.Sed logica eft babitua acqu<
50c t>ione
nf
fitua per oemoftratfone.ergo logica cfl fcia.patet ar'
gumetum m.?, pme figure.maioj cft manifefta.minoj
.pbaf.nam 3 rift. pmopofteriojj.t.p.s.oemdftrat oif
ffnirione malem per fo2 tnale oe ocmoflratione ut ibi
dem fcribit 'Lrncomefta.in quano acquiri£ nifi cogni
rio oialectica feu logica!ia:ergo logica eft fcietia.*£>jg
rerea accipfaf ifta cogmtio q> oia fflluS efl ejc trib‘’tcr
tntnf9:quam ,pbatpb8 pmo pjiojt.cap^S.?: erpofi
lorie arguaf fic<3fta noticia tfliue cddufionia eft logi
ca: r eft acqutfita per oemdftrationem.ergo logica eft
noticiaacquifita per Demdftratione.maioj patet.mi'
no: ,pba£:q: tila noticia eft acqutTita per tale^pcejTu?.
Ota oro in qua quibufdam pofttia necefTe eft a! M d fe
qu( eo cp bgc fittr eft ep tribua tcrminia.fed oia fplttis
cft buiufmodi.ergo oia fgllua cft er trib’ rerminta.ra
lt$ aut,pceflu$ ut p? eft oemdftrariu'’:qj ffllogfgaf paf
fiooe^pjiofubiectoperoifFinitione ffllogifmi a fit'
gnata a pbo in pmop2iop.caplo pmo.rcft Demon*
ftratio vniuerfalia pofterio^. pmo.t.p.39. C Tlcc ca
uilladum eft oe noticia tbopica.^pter quam oicaf lo
gicam fmoem fuipartem no eefcieriam:eo op opinio
oialectica no eft fcietia.nam pbs in tbopicis per otfTt"
nitionem fpllj oialectictVpbat pafftonea oe ipfo oemo
ftratiue.queadmodum pafltonea oemdftranf oe alga
fubiaiT aggeneraf fcietia.l3 ufua oialectice norfcig fit
cpmatiuua.Sic 7 arguedu5 eft oe fplfo fopbiftico:oe
3 jo palTio ocmoftrattue per tpfiua oiifinitionem con
udicur ut infra oilucidabitur.
CTDoctrinalia otdopjocedendi.
inDiflficiUimo?j.coteplatione ozdtnepo
1 1 tiiTimo folertiq? pfcrutatione opepjecii?
fit ut ucrttaa ipfa clarius clucefcat.iccirco oitficiUimu
ptraetaturus ^pblema oibus adeo pipateticis ambi-
guu5:ut ob reilatetem nam atq? ronem 9>plurea pbf
lofopbatea uariaa oulecticg coditiones attribuere#
Sed nedum cotrouerfia bac inter peelebjes latinoa
uerii inter ctiam grgeoa pipateticc ueritatia indaga-
torea mapimam cdperimuaiutinfra oeo ouceoiftere
»ur.alij qutde logicam oium fore fciarum moddfcien
di:r (ctaj minirne uoluerut^uti 3 lejcader apbzodife
uai-r 3 monpua: 7 ep latinia .Sgidiua 7 alg q»plurea
pipatetidjalg aut fciam 7 modu5 fciedifimuljut ma
gnus 3lbertua:atq3 fubtililTimua Scotu^.alg vofci
entiam: r opinionem:7 modum fciedi cofirmarutiut
Sppollinar.T toaulua Uenet 9 7 čpplures p bi edmu
nca.alg aut oe ipfiua fcibili ma fiue fubiecto contede
tea.tum ene rdnisttum argumetationem:tum fplfm:
7 alia uariaqj fubiecta fore oialectice pfenferemo par
ua etiam ojta eft cdtrouerfia.miquid logicalia fpecu*
latio pjactice uel fpeculatiue cognitionia ronem fotti
atur/r ouquid partem pbie merito nucupari oeccat.-'
quojt otu3 folerti fpeculatione ueritas e.cquiftta:qul
tum gfecttonie animis attulerit:tefte pbojj. pjincipe
pjimo oiuing pbie.latct neminemfine^pjtum confe
cuturum.oea boiesna fcirepoptat. CTjnbuius igic
fubtiliiTime qdni9 oifculTtoneiatcp clarilTima pzoble*
maturn relolutionc ep appzobata pipateticojj fenten
tia pcipue 3rift.7 fui cometatoria 3 uerois.fic ficc'
dam tribue articults pjincipalibua ^pofitia:quum in
lernario numero mapima reru pfectio cdfita videaf:
ut fcribit pba pmo celi-t.p.j.C *pjimua igif articu'
lua erit terminom oeclaratiuu 9 :quumab incoplepia
ota cdplcpojt cognitio oepedere videat.tefte pbo p
mopoftcrso?i,t.p,d,7X}’fJconiefi ibidemtC Secun
dua aut fubtilioren occurretium oiflficultatu pferuta
tionce cdtinebitrin quo ouodecim palTua oibua in oi
Iciplinia oiificillimi rariftinia coteplatione atep oimi
nuta pbantibua oifculTi refoluti patebut. oi
fputadi facultae logi« appzepziara fermone uelut in
ftrumeto potifltmo gficif :ut naturalis anime facultae:-?
pzomptitudooifcernediuerum a falfo:? a noti cogni
tioneadignotfnoticiam oeueniedi:oiuifa eft:pzima
ria oiuifioneiin logicam ucterem -rnouaMogica em'5
uetua eft cognitio eorum:qu£ tančppartes coparanf
adea:qu£ in noua logicagtracranf.Cbancaute bi
partitam tradidit Srilf.f.in fimplicium cognitionem
queinpdicameto^lib:ocdtinef:qui ftmplices reru5
cdceptuj oifcurir.ut clarius enodauit 2frift.in ultima
ante ptedicameto^t Diuifione.£t fi .©flbertus požre
etanus pzfdicametoj? coccptus amplians addiderit
libzum fcjcpzincipiop reducibilem ad pzfdfcamcnta
2riflo.if t 'pojpbirius addiderit pzo utilitate ca-
pefcede fimplicium oifcipline ffagogarum libzum ut
ipfe in pzincipio fui opis atteftaf.-? in compofitog. no
ticiamaffirmationis i negationis:oe qua eft 2frift.li
ber perbiermenyae intitulatus:quorum oium fpecu
latio uetus logica appellata cft:aut ut quida rbetori-
ce gfuadentieo ab antiquis regta eft:? ante arifto-
tilem ? noua oicta eft:qz pbs eam perfecit.cuius op-
pofttum patet ep J^lcfnoifentetia.Ctd.aut % ucriuu:
Hbzimus
eo oe partibus toto pzioribus cpquirif.nam tota
noua logica oefVllogifmo:?ad ipfum reducibilibus
efte iudicaf.crlogicam autem nouam quadriparti-
tam coperimus.? fi quartumebzu5,f.oe eleebo ffllo
fozteperaccidesin oiuifionem cadat ut inferius oi-
cef .eo cp magis vi def oe pziuatione q> fozma pertra-
ctare:qz vo fefetie fecanf queadmodum? res:ut.3.oe
animafcribit2frift.t.?.38.?fdetia vnaeftquc vnius
eft generis fubiecti cum oeterminatis pztncipgs.tcfte
pbilofopbo pmo poftcrioru5.t.?.4j.ideo logicalia
noua noticia fm oiucrfam fylftc6ffderationetn:?ipri
us uarietatem oiftingueda eft: ut feribit izgidiuspzi
mo cleticbojz circa pncipium.pot autem oe fplto fie-
ri fpeculatio:aut quo ad ipfius fozmam trn:non cocer
nendo aliquam oeterminata materta.ut feribit 2lrift.
pztmo pziorum.capfo pmo.oftededo ipfius indiifere
tiam:tamad materia,pbabilem:y neceftariam:oiffi
niendo,ppofitionem oemo*ftratiuam:? oialecticamt
ut refert 3o.gramaticus pzimo pziojz. in fua eppofiti-
onc.captb pmo.? oiuus Šlbertus in pmo pzioruin.
capfo.j.? alibi pluries.? q> pbs termints utif in ffllo
gifmo|t fozmatione nibil ? ota fignificatibus.jjpter
folam fozmam indifferetem ad oem oeterminata ma
teriarn.? fic oe ffllo fic coccpto tradidit nobis JSrtft.
libzum pzioru analf ticorum oe fozma ff llogiftica g-
traetatem:? refolutione fozmf feu cofequJtif in pzin
ctpiacdfequetip.quf funtoici oe omni.? oe riullopzi
mo pzforum.c.pzimo.? alia ut patet in pzioribus re-
folutorgs.C£tfi alia rone motus So.gramatic^e-
fuerit libzum pziorum analftico^. appellarnut feribit
in ,plogofue e^pofitionia fup libzo pziojtdumee oe-
nominationem pziojz:eo q^eftoe genere.f.fflfo com
muni.genueenim fpccie pzf ce dere vtdef u t *pozpbi
riusinpz^dtcabiltbusinquft? JHrift.inpoft pzfdtca
metis ? atialfticorum:ab ultima parte libzi:qug finij
babet rationcm.ut babet ibi videri.cuius opinio po-
tius rbetorica non eft in pzobatione oifficilis qz tune
aparilibertbopicorumpofletp' riorum appella-
ri qz eft ipfius fpccies tbopicus fftlogifm^.fed oe bgj
flta.pzima ergo ? gfecta cognitio oe ff llogifmo: quo
ad ipfius fozmam ? illationem in pzioribus analf ti¬
čiš confita eft.? logica noua oicta eft:eoq> oetotog
bibetur.Sf llogifmuo enim totius babet ratione re-
fpectu terminorum:? pzopofitionu3:? buiufmodi no
ticia utiq3 fcientif rationem retinet.eo qzoe ffllogtf-
mo fm fepaflTioncs oemonftrantur per ipfius oiffinl
tionem aftignatam a pbilofopbo pzimo pziorum.ca»
pitulo pzimo.ut albertus pzimo pziorum cofirmaK
?in quf(fioni8 ronibus oppofitis fatis notuit.CSe
cundo vo fi fiat oe ff llogifmo cofideratio:quo ad ipfi
usmateriam oeterminatam contrabentem fozmam
ffllogifticam.tunccontingitffllogifmi notieiam tri-
pliciter uariari.aut enim quo ad materiam neceftari-
amconfiderač:?ficeft liber pofteriorum analftico-
rum.qui eftoepoftcriorirefolutione.utinquit 2fue-
rois:? Slbertus in pzimo pziorum ? pzimo pofterio
rum capitulo pzimo:? alibi f^pe.oiciturenim oepo-
fteriori refolutione.qz in eo agitur oe refolutione co-
fequentis in fua pzincipia.quod ad materiam perttne
re videtur.ut feribit pbilolopbus in pzimo pofterio-
rum.t.?.5.oiffiniensoemdftrationem.5> eft ffllogif-
mus fcientialisep pzimis ucris ? immediatis pziori
bus:? notioribus caufis pzocedens.qz tamen materi
um per analogiam ad fozma cognofcimus pmo pbi-
Hrti 1 ’
jSetumfione
r
cb4'
ficoru^t.p.do.tfozmapzioz ertperfedionc matena
ut pbflofopbue tnqutt pzimo pbificojz.r.p.Si.z.^.oi
uine pbilofopbif.to.^adco pscpofutr pbilofopbua
ozdine fcientialilibzumpziorum pofterioribus ana-
lftici8.SubtU):itautctnimmediateIib2umpoaeno'
rum pzopcer marcrtg perfectionemmam iuftum eft
optimam fozmam in perfecto fubiccto conferuari.uc
clarilTimus Slbertus pzimopofteriorumopinaf ep
Šrift.intentione.z.oe anima. accidensdic eft oicendum ad pzo*
politum.g’ ozdine ooctrine perfeete pbilofopbus fi*
cedenspzgpofuit fozmam fjdlogifttcam in pzioribua
analf ticie eocpzut oictum eft :.materie cognitio p2p
fupponit fozmamtpzfpofuit autem materiam neceifa
riam pzobabili.-pzoprer oebitc neceffitatis connepio
nemmam in fpUogifmo fimpliciter eft illationis necef
fitastin oemonftratiuo autem Inferetis 7 illatiiz ideo
ep buiufmodi fozma 7 materia oemonftratio confti-
tuta eft oifcurfus mapime necefiarius ouplici necelTi
tate tam cdfcquentic q> cofequentis.Spparet tgif p
mg oubitationis ultimata refolutto 7 Alberti refpon
fug con!equentfe cotingit a refpondere uenari. z eo de
traetatu capro.z/itlbertus epponee 2 Trift.pzobabiie
oialecticum inquatum oialecticum remouet a neceffi
tate caufg 7 euidenrie.qz tune nulla eftet intertbopt*
cum fpllogifmum 7 oemdftratiuum oifferetia.z ideo
non videf pzobabileCut eft pzopzic oialecticum)co^
munius neceiTaria pzopoftttonetfed oifperatumrnam
tune oialecticusCut Dialecticus)quomodo interro^
gabit utraq? partem contradictionie^ut feribitpbilo
fopbus pzimo pcfteriorum.t.?.27.‘t Suerois pmo
pziorum.comero pztmo.no enim videturnifi ut fo-
pbifta.nam alteram partem ffllogffabit ep falfts: qz
necelTariumeftfemperinaetu ep Srifto.intentione.
2.pe:tbermenpa8.c.oe modalibue.ut patet fpeculati.
m trm attentioneoignum^z fi fjTlogif*
5 L' ► dlUU 1 1 itnjg in materia cotraetua necefla
ria eonfiderefmon tamen amittit rationem fubiecti
fcibilie.immo noticia oe oemdftratiuo fpllogifmo ac
quifitapotifTimamfeietta3nuncupare oecer.ur patet
ep Srift.pzocelTu in pofterioribua analpticis oftede
tisoeocmonftrationemultas palTiones.nec aliquia
nifi cauillando fatebif 2 frift.oemoftrandi noticia tra
dere in libzo pofteriorum.z nibil oe oemonftratione
oemonftratiue concludcrc ut quidam edmunes afle*
uerant:quare buiufccmodioemdftrationis cognitio^
nemfcibilemforenoticiamiudicadum eft.(T Xer/
tio voficonccptua fueritfyllogifmu 8 in^babilt ma
teriaiz contingenti.tuc occurrit boe fpeculanti liber
tbopicorum Šrift.in quo oe pzobabilibua 7 redu cl*
bilibua ad pzobabile pertractaf.-Cuius fubtectum p
mum eft fpllogifmus oialecticuatut feribit Srift.tbo
picorum pzimo capto pzimo.oe quo per ipfius fuffici
ente rationem ab 2 rift.traditam tbopiccru3 pzimo
capto pzimo palTionca oemonftranf.butufcemodttp
cognitio fcietianuneupatur.z fipzobabilium ufueag
generet opinionem ut eenfuft ooetoz Sub.queftione
pzima vniuerfalium.z Slbertus capfo.z.pzgdicabili
u 5 .&ueroifcp pzimo pbificojt.cdmeto.js.ft' O-uar
to vo fi in materia appareti ffllogifmuo concipiaf co
plectitur bane fpeculationem liber elenebojz Šrift.
in quo oe ffllogifrni obliquitatc pcrtractaf.cuiu 8 co*
fideratio fere per accides pzopter fozmg pziuatione5
adlogicumpertinet.qztameneiufdem eftrectum z
obliquum cdftderare.pzimo tbopicora capfo. 8 .ideo
fubidgendus eft fp llogifmus fopbifticu 9 .cuius cogni
tio oppofita eft oialecticonegocio.ut inquit albertua
pzimotbopicorumcaplb.z.z.^z pzimo eleneborii
capto.2.z fi fit aliqui 8 paralogifmua uerua ffllogifrn’
quo adfozmam.ut feribit pbilofopbus pzimo tbopf-
corum capfopzimo,CTlunquidaute3 fopbiftid fpl
logifmi cognitio fcientia nuncupetur.non eft fpeculan
ttnofeeoiiTicilcutclare ooetoz Sub.queftione pzi*
ma elencborum.z Slbertus pzimo elencborum.cd*
firmantopinanteeellencbi efle fcientiam:quemad*
modum 7 oe ccteris fdentiarum fubiectis:quumper
ipfius oiffinitionem palTiones oe ipfo oemonftratiue
fpllogifentur.l3pcr ipfum ueluti oeceptionis inftru-
metu3 cognitio oerelicta fcientig rationem epdudat.
CT^zft autem attentione oignum q> 7 fi rationalis oi
fciplina quc noua iudicatur penes ipa fubiecta fic qua
driparriraiin generali tamen fpllogiftica noticia oici*
tur a peripateticis bipartita in inuentiuam fcilicet z
iudicatiuam feu refolutiuam.per refolutiuam autem
uoluei ut notictam pziorujiz poftcriorumianalptico
jpnmfis Ronaliabifciplincrmofdedi
runv.ut fup:a oipimua.in quibus agitur oe refolutio*
ne fornif:? materij nece(Tarie:pcr inuentiuam autem
- opinari funt ccgnitione in ltb°tbopico$2.:7 elencboa
traditam ab iSriftotile.ur notar lpnconienfia 7 Xbc
rtiiftius.primo pofteriorum.ep quibus colligitur 02*
do 7 oiuifio darifiima rationalia oifcipline ab 2frift.
nobis tradtr^momnibus oialectice lib2is.quam qui
dem logicc otuifionem oocror Subtilia in tertia qug
ftioncpzedicabiliumbteuiiTima fententia fubintelli'
gere uoluir.oumaccuratifnmeptotulit.cp penes fj4
iogifmu5:7 attributa illitpatet o:do toti 9 lcgice:atq3
©iuifiodicet2flbertus in ptcdicabiltbue.c.S.ep" inten
doneauicenf:7alpbarabtj logief oiuiftces aliter fue
rttopinatua.q?ep quo logica eitnoticia oeueniendi
©e noto ad ignoti cognitioneftgnoru aut aut eft inčo
plepumoequo qufritur quideft:aut complepumioe
quo ucrum uel falfum qu£ritur3ncomplepi autej co
gnitio non nifioiffinitione inucftigaturquum oifftni'
tio:ut otpimua ftc incomplepi notificandi potitTimuj
inOrumentuj.tcfte pbiIofopbo,ž.tbopicoru.c,2.£o
pleporumvonotiria ratiocinatione: ucl argumenta
tionccomparatur.epquibua oicunt auicena in logi'*
ca fua:7 alpbarabiue ouaa efle logief partes:altera
fcilicet Difftnscndi.in qua traduntur otff;niendip:inci
pia:qutbus qutdita$ vniufcuiufcp notificetur.<cra
vo ratiocinandi in qua otfcurredi ptincipta oilucida*
tur.7qualiterper argumentationem ptobeturenun
ciatiome ueritaaiuel falfitaa.7 inotcfcat argumenta*
fionia fojma;7 material ratiocinatidtf cauteUf.*p:i
mam autemparte3 refert auicena ad arabes non per
uenilTe : quemadmodum 7 pbilofopbus in g>pluri»
buslocfe inquit bane fuifle caufam erroris antiqma
quia otffinitfoms artem ignorauerunt.loac «135 par
te refert ŠJlbertua non tradidilTe Srifto.nobis.T co
/urat 2lbertua refponfiones oicentium otfFinitionia
arte3 tn.6.rbopicoru5.aut in.7.oiui£ pbtlofopbig co
pleri.-nam tnquit Slbertue non eft idč problema otf
ftnitioni8termtnari.quantu3adid utrum infit.utoif
finitio:uel non:ut ibi oifcuiTtt pbilofopbua. 7 artem
oiffiniendi otflerercinueftigando quidin oifTinitio*
ne reporatur.ncc.7. oiutne fpeculationifl artem tra
didit&rifto.quia pbilofopbus ibi oeterminauit oe
oiffmitionia vnirate. 7 a quo fummitur oiffinitionia
vnita9.7quf fintfubftantic oiffinittuc: t quid acci
denttu tepru comenti.40.4-i.et.4-2.xin fequetibua:
non autem oocet que fint in oiffinifione accipien*
da:7 quomodo 7 qualiter oiffiniendo ad qu£fttone5
querentem quid res eft per e(Tentiam:aut quiditate.
relpondeaturmon oocet 2rift,quia boe ad logieum
potiua^adptimum pbilofopbum pertinere vide*
rur.Bp quibus infert Slbertua bane oialecticgpar*
te5 ad nos bactenua non perucnifleils Slbertue qui
bufdamregultsnitatur oilTimtionis artem tradere:
ut patet ibi fpeculanti:qua8 7 nunquid Xfrifto.in oia*
lecricis nobie arteg tradiderit oiffmitionis.aut fepti
mo oiuinf pbilofepbie ucl fecudo pofterioru.t.?.i7*
ad pr^fens pj^termittimus. C šecundam vo lo¬
gicc parrem otuifit Slbertua 7 folertiflimi peripate*
tiči clarifiimia logief oiuifionibue uel uti fuptadipi*
mua:ep quibua patet quid per rationalem oifcipltna
audiamus a pcripateticis logicem appcllatam.
guperdt autem re fimplicibujrfcilicet
quid fit fciendi modus % innrumentum:quid fcietia;
7quidoemonflratio.7 quid coclufio oemonffratiue
frllogijata:quorum cognitio mapima affert fpecula*
tibue utilitarem.
©uantum autem gflBSJJS
ftrumentU5 eflnotadu.^ quum anima rationalie per
comparationem ad oifciplinas capefcendae fit tančp
tabula rafa in qua nibil eft oepictumrfed fe babet ad
intelligibile queadmodum fenfus ad fenfibilia ut feri
bit 3rifto.tertio oe anima.t.?.3.7.i4.7 Slbertua
primo oiuinc pbilofopbi^.c.S.propter qua priuatio*
nem ineftnaturale rationalibus oefiderium ad cape*
fccndas oifciplinas contraplatonem ponentem (pe*
culationc8:atq3 fetentias omnes p:actica8:7 fpccula
tiuas anirtif concreata8:oeperditas attame inde pro
pter cozporis vnionem.ut ep platonis fententia colli
gitur in timeo.cuius controuerfia clariue apparet po
fteriorum p2imo.t.p.p:imi 7.3.Sccudu omnee fere
peripatcticos.7 fi fint in anima quedam feminari? ra
tiones:ad fpeculationis adeptioncm.ut inquit oiuua
2flbertu8 pofterioru5 primo 7 Srirto.fcoo pofterio*
rum in fint:7 Xy nconicnfis ibide5.Sunt enim pjinci
pia fere menti connaturalia.pžout ftatim notis termi
nie intellecfipfts aiTentit.ut pbilofopbus inquit pzi*
mopoftcrioru3.t.?.6.p:optcr qo inquit Žfueroia 2®
oiuing fpeculationie.? 10 pjio.principia funt apud in*
tellectum ficutlocuaianup que3 nuilue ignorat:ideo
fi potentia intellectualis alieuius mrelligTbilis cogni*
tionem pcrfcrutaturmecefte eft ut inquit 3o.grama
ticu8inp:imop2iorum)q7autoeignotoad ignotU5
perueniat;aut oe ignoto ad notu:aut oe noto ad no*
tum:autoc noto ad ignotum:tribuni primis modia
alTignatiaivideturimpolTibilia cognitionia acquifi*
tio:quartotantummodoparitur omnis intellectua*
lia ncticia.utin p2tmop2iorum7 pofteriorum.c.p:!
mo7fcoo7alibi ffpe oeclarat Slbertus7 omnea
fere peripatetici.djSi igitur oe noti cognitione ad
ignoti noticiam ocueniturmeceflarius eft aliqui8 mo
dus.quo pariatur cognitio.cuiuftibetcnim forme eft
aliquie modus adeptioni neceflarius.ut patet in na
turalibus:quotigiturmodi8contingit aliquod igno
rumcertificari.tot fciendimodicomperientur. quia
vo in generali tripliciter ptingit obsectu ignorarc.ue
tnefe Slbert 9 in pdicametif.7 Boeti’ibide.7 in lib°oi
uifionu.cotigit etiatres fciedi modos alTignare gene
rales.quod etiam ratione clarifTima oemonftramus.
aut enim ignoratur incomplepu3:aut complepu.Si
enim qucritur tcomplept cognitio:boc ut inquit boe
tf in oe ffllogifmo catbegorico.7 2llbert - ’p J tbopi*
C022.7 ooetot fubtilis in eleebis ouplicirer contingit.
aut enim obiectum eft ignotu3 quo ad ipfiua eflentia
7quiditatem:autquo ad ipfiua potenriamrr indilfe
rentia.Si eni quo ad ipfiua centia 5 ignoraf tuc necel
fariuseft oiifimedimodusuelurpotilTimum inftru*
metu ut feribit auer.^.oiuinj: fpeculatioi5.?.42.qui
oilfinitio Dicir.qua nctificet vniufcuiufq3 eftentia.ut
feribit %rift. p°tbop 0? .c.4.7.^.tbop p ^c.2,7 2tlber
tua pmo tbop op .tractatu.2.c.2.Si vo qu|t it tcople*
pi noticia quo ad ipfius potetia tile oiuidedi modua
app2op2iaf:utinquitDiuua Boetiuein Itbeo oiuifio*
nu3.7 in oe fflfo catbegorico.nec pluribua modia co
tingitincomplepacognofcere.Sivo coplepi qucrif
cognitio:an alicuiueriua infittuel no infit p2cdicatu3
tucratiocinatio;7 oifeurredi modua erit necclTariu^
Hrti 1 ’ m
C-6C quibus apparct frca tantumodo fciendi mo*
dos forc in genera!i.quorum p:imua oirfinitio otcif:
fecuduj autem oiuifio: tertiue vo otfcurfue a noto ad
ignotum ab !Srifto.p:imo p 2
tu$.f,:imum 7 fecun*
dum patetzquia obiectum 7 noticia oiftinguunturzut
inquit Srifto.7 3o.gram.p:imo priorum 7 primo po
fteriorum.7.S.metb fC .t.?.io.Xertium patet quia co
gnitio q> bomo eft rifibilia.nec^ eft otfcurfue: neq 3 eft
cognitio oifeurfuszut obiecti:l 5 fit ipfiuszut inftrume
ti:quod ut clarius inotefcar.OJ^rt aduertendum q>
olio oiffinimus 7 alto oiffinire cognofcimus z oitfini••
mus enij oiffinitione tanq> modo 7 inftrumentotfed
oiffinire fcimueperoifffnirionis noticiam-7 boe eft
qo multoe latet pbantes:na 5 fi oicatur y diote nefcie
ti quid fit oiffinitio.bominem oilfinias z filentio per*
tranfibit.quia nccbabet oiffinitioncm z neqj oilfini/
tior.is noticiamzinftructus autem oiffinitiois arte cf*
tius oiffinict.quod contingit propter oiffinitidis co
gnitionejzut feribit 3lbertU8.6,tbopico^ oirectiua
rationijzcft igitur oiffinitio 7 oiffinitionis noticia mo
dus fciendizoiffinitioenimeftrationis inftrumentu.
quo vniufcuiuf^ nofcimua quiditatcm:oifftnitiom3
vo noticia eftbabitus rationem oirriges.qua oiffini
re fcimus vntiquodq? oiffinibile:7 oiffimtionemap*
plicareoiffinitozidemocoiuifione7 oifcurfu oicaf.
7 notetur ifte fubtiliffimus paffue pluribua fere pbi*
lofopbatibus ignotus.patet igitur quid fit fciedi mo
dus 7 inftrumentum.CL -Sft autem attentione oignii
qnnftrumenri nomen mctbapborice oefignatur intel
lectualibue per babitudinem ad artificialia uel natu-
ralia.co q> ficut carpentarfus in reaiis artificiati con*
ftructtonefecuriutitur ad operiš finem confequen*
dum.ita 7 inteliectus buiufcemodi modis utitur in*
tclligendi.quibusuelutirationis inftrumentis in in*
cogniti noticiam oeucnit.ut oiuinus Boetius in oe ff l
logifmo catbegorico propallauit.7 Slberfprio po*
fterioru 5 .p:optcr bfc igitur modum fciendi logicem
pipatctici uoluere.ut Sriilo.fcoo prime pbilofopbtg
t.p.K.piOpofuit.ribi Suerole ejzpofuitlogica.quti5
ipfa; ut articulo fecundo oifeutietur )oe ratfonis co*
ccptibuj acquiratur.qut 7 modi intelligedi omnej ap
pellanrur.quorum ufitatione 7 obiectis actuali appU
catione logicamutentemuoluit ooctoj.Subtilts: 7
Slbcrtusin pjedicabilibusz7 Sucrois p:imopbift>
corum .?,3 J.fed oe bia inferius.
j trm per fcientiam audiamua eft
lUUlU iiUlLI 1 1 notandum q> equiuocoruin
cognitio oeterminatum fenfum atq? oiuifione 5 requi
rir.ut p:imo eleneborum 7 fc6o oeclarat Srifto.c. oe
equiuocatio*iJ multiplicitaterideo ut refert l^nconien
fie p:imo pofteriorum.c.p:imo fcientiam quadripar"
tiram comperimus.ptimo enim modo fcientiam uo*
luit Irncomenfis cuiuflibet intelligibilis noticias fiuc
necenarg aut contingcntis.7 boe aut raro z aut ut in
pIuribuszcompleporum:uelincomplejcorum. foztna notio: eft mči. p° pbico^.t.p.69.
fints 7 fo:ma lepiua coincidere folet:ut fcribit
Xrift.fcDopbico22.,r.?.8i.7 5fuer.2° oe anima.?.37.
7.i2.metb Ct .?.6.CErSc6o ant oemonftrationem oif
finiait Hrift.oilfinitione mali.g>oemoflratio eft
logifmusep prma:ueria:7 imediatia; poribua:7 no
tioribue caufis conclufionie.d. O-ualiter aute in oe
monftrationia rone fummaf pmu:7ueru3:7reliqua.
-Scft aduertendu maiorie gratia oifciplinp g> feienria
eft babituefcibilie babcntis caufaj pzopjfa apptica'
tam ad oifcurfum ffllogiflfcd:utinquit 2Jrift.p°po
fteriojj loco p2eaUcgat0.fi igif oe noti cognitione os
uenitur ad incogniti noticia necefTe eft oemonftratio
ms p:fmifTae efle conclufione fctbili pus notas teftc
pbo p°poft c? .q2 p ignotu nibil fcif.buiufcemodi au'
tepmiftf qafunt pncipia:qmbu8conclufione cogno
fcimu6.quo ad inbercntia pzjdicati ad fubiectu:q: fo
Itus ibercntieeft oemoflratiomonaut fubftatif.ut in
quit 2Trift.2° pofleriop.7 lf nconienfis,r.?.2.7.7.oe'
bentriTepzim^ucre 1 imediatf poreatnotiorea cae
cdclufioia.oebcnt eni eflecaufenedu cognstioia:fed
rei fcirc.utfcribic rbemiftiuj pnio pofleriop cap°4°.
qzfcireeftre3percamcogncfcere. fcmp aute oicunf
eo q> p2op2ic^)p2ictare caltraiia.ut fcribfc pba pzimo
pollerioru.r.p,5.7.23.7Xbcmi(tiU8:algc5peripate^
tici.pzo eodem eni babetur paimumi-r ,pp:tum pzim
cipium.oicunf aute uere.eo g’ 7 fi ep fallte pofTit ue<
rum fpllogijari:ut fcribit 2fri(t.7 Šueroia 2°p:iorii
cap to fcoo.7 pmo poflerioru.t.?.?.7.iy.n6 tame oe
mcftrari.eo cp oemdftrationecefTaria requirit mam.
cuiuscft oeterminaram caufa3 aflignare. nam ocmo
rtrato: no interrogat pmo poflerieru.t.p.r^.cp ergo
nulltus ucritatia falfu3 eft caufa.eo g> falfu3 nibileft.
ideo uoluit^rift.pnmo pofteriorupemonftratiocs
cffe ep ucrie.ut etia fubtiiifTnna fentetia fcribit Xbe
miftius pmopcfteriorucaptb.4.q> fi oemonftratio
forct cp falfie:contingcret opinari elTe quod non eft.
v ŽUbertue pmo tbopfcoru tractatu f>mo,opinatu$
eft fubtilifTime p2f miflas effe ucra8:triplici ueritatc.
putio cni3 otcuruur ucre:q2 nibil falfftatis babcnt ad
miptum.fcdo autem oicuntur uer^:q2uera5fftlogif>
ni oifpofitionem compIectunf.Xenio f o modo oi'
bcmoitratsoc
cunturuer^:q2ucram donclufionis caufalitate oeno
tare vidcntur.fCTlcc eft obtjctendutti oe oemonftra
tioneoucente ad impolTtbilc.ut fcribit Hrtsto.pzimo
pofteriorum.t.p.4i.cuiu8 eft altera p :$miftarum fal
fj.nam ut mqutc Žflbertua 7 lf nconienfia p:imo po
fteriorum tractatu fcoo.non quaciiqj oemonftratio'
nem complcpua eft Srtfto.oiffimtionc p2£afT(gna'
ta.fed tm oemonftrationem catbegoricam:o!tenfiua
7 pzopter quid:ut ^gidiu3:rappoIinar.p2imo pofte
rtorumoedarant.7inquitappolinarin fuia qupftio<*
nibua quf itione.io.fuper pjimo pofteriorum tm po<*
tifTimam oifftmuft Srifto.oemonftrationem,cuicoti
fentit Slbertae pzitno pofteriorum tractatu fcoo.cp
ficut fcire potifTimum oiifmiuit žlrilto.ita T potifli'
mam ocmonftrationem.Dicuntur autem caufeimme
diatf ud p2pmif% immediatf:q: funt indemonftrabi
lea:ut fcribit Suerois pzimo pofteriorum.?.?.
“Uf ^ n trm attcnc,one oignu m ippjfmu 7 im
-'l *- diflU 11 mediatum in oifTinitione oemon
ftratioia funt cognitu Difficillima: qualiter inter fe oi
ftinguantur:7 non fuperfluatairerum tpforu3:oe qui'
bua gjptureepbantea otuerfa fenferur.Sanctuaeni
Xbomaa in p:imo pofteriorum opinatur pzimaa oi
ci ptcmiflTaa per babitudinem ad aliaa pzopofitioneS
quf per eaa p:obantur:T immediataa per carentiam
medg ocmonftratie.ut colligitur cp fententia Srift.
p2
oebentimrnediata fumuubi fubtilifTime fcribit pba:
ep pjimia quidcm 7 immediatis uel indemonftrabi'
libua opottet efle oemonftrationem.q2 non fciet non
babena oemonftrationem fpforum quorum cit babe
re oemoftrationem.cuiua fnta videi impjobania ep
uerbia SueroiJ:7 Xbemiftg pmopofteriojj:qui uo
luntaccipereptimu per babitudine ad ^oratmon
ad p2opofitio’eapbada8.fcribiteni 2fucroia((3 ali
quatenua coucniat cu ipfo) pmo poft 0? .?.?.g> p ime
diataa q'de vult Srift.,ppdnea medio caretearr pai'
maa(in4t bec uerba>p3 ut fint .pponea uer^:7 ptig
no notf per mediu terminum:buic etia fcntent.f con
fentit Xbemifl(ue pzio poft 0? .c.g.ou fic inquit.fi vo
aliquaoino oemoftratioc noeget.fed p fe^babilia
manifefta ue futibfc p’ 7 fuma intelligani necefTe eft.
ep quoru uerbia videi oifficile nofce qualtter pmu %
imediatu oilferat.7 in pmia altqualit oeuiat Sucr.
a faneto Xboma:qj ep aueroia 7 tbemiftg fententia
mintmeoifferre videntur ptimum 7 tmediatU3:licec
^£gidiu6:r 2fppo!inar.p::o pofteriord.in eppofitio^
ne.7 inqu^ftione.xo.fcribat p:imu 7 imediatum non
oifferre videnimifiratione quada.f.p2tmf oicunf.q:
no babent altquod p:iua.£>icunt aute immediat^qz
no' babcnt mediu per qaod pzobari pofllmr.lirSed
contra oubitai: q:no videi otuerfa ratio ep uerbia
appolinariatfedeade.na eadej ratione oicunf p:im£
7 tmediatema fi no babcnt mediu3per quod poflint
p20bari.no babet aliquod p2iua.7 fi non babent alt'
quodp2iua.non babent mediu pzobaciuum. tcce g»
nec ratione oiftingui oicunf, fed fola uerborti uarie'
tacecii eaderetfignificatidc.CUTldnullia aute no'
uia pbantibua vifu3 eft.? fatia apparent.cu quibu9
videi aliquatcnu8 couenire ^gtdiuopmo poiterio
•>
Srti 1 '
H0C
rd oc pncipio immediato.# pitiU3 reflfcrf ad pnd"
p ta vtuahrer igredietia oemdftrattone/icut funt oi"
gnttate8qua8 pba mapimaa z pmaa appctlat pmo
pofteriorii,1.74.7.23.03 pztmu o icit per negatione5
anteriori$.ut aflcrut 2lueroio i Xbe. p°pofterio;z.
quu autpjincfpta fozmatr igredientia ocmonflratto-
nebabeatoignitates porea.ideo pmc no appellanf
fcd tm oignicateattmmedtatum aute a'd ptincipia in
trtnfeca oemonftratiois comparat.ut refTert appoli
nar.tn eppofittoe fup pmo pofteriop.C Sed ipfo^z.
opintooeftruireppbi fenretia p°pofte_riojz..t :
ij.naotcttpBB cpldeefl pmu bic videi clarilTim'’
pzicipiu iquatupztcipiat babet pzicipiu p:i°.(ČXer
tio fequftury oemonftratio in qua fcoapaftto ocmd
ftraturper pmam eftet ej: pzimi8.qz tllapafltd eft pzi
oz :t influit caufalitate fectidf paiuoni. qo tn nd con
cedit ee ep p:tu8.qz necelTe eft minore ulteri’ ad ime
diata reducere.ut tqutt pBa p° tbop 0? cap 0 ./.? boe
loquendo oe pafttontbua fluentibus ep fubiccti pzin*
ctptja.7 non per ftmplicem emanatione cmanittbua.
ut inferius oe medto oemonftrationis oifteremus.
n n fr iti attentioneoignumpzofolutione
*• dfHU I V iftaru5oifficultatu5etfipzimaoif
ficultasfitoifficiliaconcozdationid cum otlucidifft"
mapfji fentencta tupta fubtilem fpeculantie Alberti
fententiam. in vno
quoq5caufaligencreeft afTignare pzimu ep :°oiuing
fpeculatiom'5.t.p.^.? op in eentialit ozdinatta ipolTibi
lis eft,pce(Tu0 (n inftnitum pzimo poftcriorum.t.p.6.
quod ep pzimis oemonftrationem facict 7 in oemon*
ftrabtlibus.utferibitpbilofopbua 2°pofteriorum.g»
otffinitioeft indemoftrabilif oeoifFinito.t.p.7.que oi
cit oifffniti caufa fozmalis.ut feribit IfnconiefiS 7 2fl
bertus fecundopoftertorum atep Xbcmifttus.eo op
intrinfecam rei quiditatem oenotat:tefte pbilofopbo
pzimo tbopicop;,c.4.7.6.tbop non eft aliqua cau fa magto infiuene fuper talej
cffectu.fed in tlite ponif pzimu virtualiter continens
effectum.a quo reliaua in tali gencrc oepedere vid e
tur.7 boe eft qo pbilofopbus uoluit fieri refolutione
ad imediata.ut colligirur ep leda fuppofitione.7 boe
eftquodoicifclet in fubtililTima ooctrina ooetoris
Scott : ut ep tpfiue oictts colligif in pzologo pztmi
fenteriarum in qu£ftioe oe fubiecto tbeologico oeferi
bentis fubieetum fcibile piuribus adiunctis codietio
nibus.f.# fubieetum fcibile eft qo babet conccptum
quiditatiuum non inelufum virtualiter in aliquo p2to
ri pertinente ad illam feientiam: qz iam non eiTet pzi
mum fubieetum pzimo notum f m rationem ,ppziam
fozmalcm:7 abfolutam continens virtualiter omneo
ueritares ad illam feientiam pertinentes:? adequatu
toti fcientif cuius eft fubiectum.ep quib , patet g> ele
gantflTime fubieetum fcibile otcaturinaliquafcicntia
lifpecuUtionc.non ergo cadem ratione pzimu5 7 im
tnediatum in oemonftratione ponuntur: I5 folcant
fm quendam communem cffectum ab 3ueroi 7re-
liquis peripateticis conftderari. crO-uare patet p:i
me Dtfficultatis oifcufiio.7 qualiter oilferant pmum
7 imediatum:nec apparet contradictio pbantium.f.
Šucrois 7 Xbemifttj 7 aliorum.q: ipforum confide
ratio eftpenea effectum.ut feribit Sueroie pmo po
fteriorum.?.s-l3.?.iS.7.i6.7.23. caufam fpeculat’ fue
rir.JBlbertt vopenespzopziam caufam.7 boe eft qd
Iatuirappcltnarcm7 .fcgtdiu 7čpplure8 logicos no
ftri remportsitenue folam rerum fiaperficicm:7 effe*
ctum abfcp caufa fpeeulatej. CTTO-uatum vo ad fecu
damoifficultatem refpondeo cg licet fozmali caufj::
ut fozmalis eft aflignari pofftt caufa p:io: neceffitae:
boe tamen no eft in illo cauff genere:fed poti 5 in alio
ut ep feča fuppofttioe colligitrtdeo fiat oemoftratio-
nem ep pmis fore caufis in tali genere fozmali cocef-
fa caufalitate fuperioria cauff.CCSedeotra obgcif:
qz fi rifibilc oe quopiam bomine oemoftrabif no per
animal ratidaletfed potius per fubieetum mediu fyl**
logigabif.ur innuit 2frift.pzimo pofterioru.t.?3,*Re
fpodef <¥ nd poteft efTe particularis oemoftratio per
fecraabftpuli ratioeinatideiutfcribit pbs pmo po-
fteriorum 7 Žlueroia.r.p.39.7 Xbemiftiu8 pmo po
fteriorum.c.4o,ideo nd ep pmis.fed ad pma refclu-
tis paflio in particulari oemoftrabif.7 bic eft fubtilif
fimus punctus Srift.CTHd tertia aut oifficultatem
riidef q ? illa oemoftratio nd erit ep pmis in qua paf«
fiofcoaper pmam oemoftrabif.etfi .Sgidius pofte-
riorum fcoo fuerit opinatus oppofitus.ut inferius oc
mediooemdftrationis aperia.cuiuscaufa eft.q: po-
tilTima oemonftratio oifftnita.urpzima fuppofitione
uoluinfep Slberti fentetia x Ijmconiefie. pmo po -
fteriorum oicif in qua paftio fit nota per medium vir
tualiteriili’7 pmocdrentiuu in tali caufe genere:qz
vofcoapafTio nd virtuatr cotinef a ^ma.mfi qtfub-
iecti fo2malita8 ambas ptinet paltide8:q: inf paflio-
nca nd eft ozdo effect’7 cauf^ fed effectuj % effect ot
dinati ad eande caufamtideo nd eppmis erit ulaoe-
Oemonftratione
moftratio.l3ep p2ioribua appare at. non tamen neqj
pzittiis necp imediatistT in buius fubtilifTime oifticul
tatis refolutione gaudcat fpeculatis antm 5 .Hpparet
ergo quid per pmum r imediatum r uerum uoluerit
Srift.7 pipateticorum cotrouerfia oflucidata.
(O H 3 m f n »tl voadreliquos oemonftrationia
UUII V terminoe in oiffinitioe pofitos.f,
pzius x notius x conclufidis cam:eft aduertedum.q»
pzt 5 x pattnu nd videnf eade rone cdfiderari.indt eni
žflbertus piimo poilerio^.tractatu fecudo.cp pnci'
pium rcaliter ad pneipiatu comparatum oicif pzius.
quum illudrut tnqutr p2imo pofteriop Xbemifti’)
nedum cognitionerrr.fed efTeppzium reieognitp per
/pfum contribuat in poriftima oemonftratione:fecu9
aurem oicif oc oemdftrattde:qua fignj x per cffectu5
nuneupat žfueroia pmo pbificorum.?. p° x alibi fe-
pe.per qua parif tperfecta caufe cognitiorppter bae
ergo ronem oemotlrationem uoluit ^rift.efle ep po
ribusitaliardne pndpia fore pma uoluit Srift.p-
pter ronem fupzadtctam.7 alta rone pziora per babi'
tudinem ad conclufione fcibilem comparata.U7Tlo
tius autem uoluit Srifl.elTe pncipium.co q> quu oe
monilratto fitperfectus ronis oifcurfue in quo nd ni
fi oe cogniti noticia oeuenimus ad incognitum ut in¬
nuit Sibertus p° pofteriop.nam per ignotum nibil
agnofcimu^.ideo not tora pzjncfpia cenfuit Srift.per
eomparationem ad intellectu5 cognofcentem.ut fub
tilifume feribit Jfueroia pmo pofterioru.p.p-r tbe-
miftfu8.c.6.7 Slbertus pnmopofteriorum traetatu
fcdo.patet igif quid per pziue x notius fuerit opina¬
tus 2lrifl.*per caufas autes conclufionis audiendu;
eft id quod inberentie caufa eft.ut pbs fedo pofterio
rum feribit x nconienfi8.t.?.z.7.7.folius.qz eft oc
monftratio iudicatur.7 boe nedum in cognofci.fcd in
efTe.utfupzadipimusepueriori peripateticoru5 fen-
tentia:l5 plurimi uoluerint in oemonftratione folum
el caufalitatem in inferendo 7 nd in eendo ut uoluit
alpbonfus in pzologopzimi fententiarum.
£X(*A rA Hfr7 oicta quifpiam fubtilitcr obg-
wUll il ciet 7 pmo oenotiori: nam fi
notiora funt pzineipia^pter intellectupzf cognofcete
fequttur aut tdem effe nobis7 naturf notiu5:quod vi
def abfonum Srifto.fmf pzimo pofleriorum.t.?.5.T
pmo pbico^t.?.2.aut notius non efTe caufas conclu
fionis. pmum p:obatur:q: fi oemonftratio eft ep po-
ribus caufis.quum autem caufe ft'nt naturf notiores
effecttbue nobia nottorib’ut feribit pbs pmo pbifi-
co|2.t.p.3.7.'^..tuc ca'c erut nobis notiores effectib 5 :
aut per ignofa nobis" oemonflrabunf conclufiones.
quod eft impoftMe.non eft ergo oieendum oemon-
ftrationem effe epnotioribus caufia:inquantum no¬
tius oenotat babitudinem adintellectum p2fcogno-
fcentem.fed potius ut noti 5 oicit babitudine ad ob m
cognofcibile.ut ipft 9 na pcognofcibtlt8oieaf.no autl
pcogmta nobis ut fubtilifTime feribit ooct.Subtilis
p° fntaru oift.3.q.i.7 p° repoz.otftt.36.q.3.7 Žllbert 5
p2io poft 0? tractatu.:°.7 Siuic.pzto pBtco^.fcoa aut
pntiapbaf qzquu effect’’ ftnrnobia notiores.ut fup
oictu eft.fequtf q> fi oemoftratio erit ep nobis notio-
rtb s edclufione.(p omnte oemonftratio erit cauff per
etfectum.7 nd ecouerfo ficut fit in nalibus. ut inquit
2lueroi8pztopBi 0? .?.2.7 pztoceli.lTScdo oubita
tur oe caufa edeluftdis quo ad effe rei cocluff na non
videf oemoflrattonempcedere ep caufis in eendo,f3
c
ar p
tiri in inferedo ut Slpbofue p 6 fniajt fn,pto.q.£.artl
culoulrio.zčpplurca algpbantea alTerur.nam fiunt
oemdrtrattdea in relatidibueiz in oinia terminia.in
gtiib’ nulla eft rei caufalitas. pmo eni in relatioibue;
'z mapfme ronia nulla eft ca . tefte pbo.s.piuinf pbte:
7 in oinia magia apparet calitatia caretta quii fit ibi
fuma infinitaa.ut pba.u. pme pBie fcribic.t.?.S 4 ‘ *
8 .pbico£-.t.p. 78 . 7 . 86 .qu£ non compatif calitatem.
ubi enim' ca,ibi finitas atq; ocpedentia comperitur.
aIiama /VAHAI>0 lit iti
r jp:o
folutioe ant iftarum oiificiiiu3 oubttatiomi
„ _ pmitrunc quedam fupponeo:ut ipfaru3 fo<*
lutio magia inotefcat.quaru p a eftcp quuintellectua
Ita cognitio a fefibilib’ oepedere videaf.ut pba in oe
fenfu z fenfato fcribit .7 pmo pofterioru5.r.p.33.7 i°
pofte'' ,? .f.p,:7« io a pofteriorib'’ necelTe eft ad paiora
,pcedere .r afenfatia cuiuflibet intelligeci? fo:tiri ep-
oadiu.ut pmopbicop confirmat Srift.r SueroiJ.t.
Seda a't fuppofitio eft.5»
quii cogmtto porie per pofteri 9 pcognitu fit imgfecca
ut refert Sueroia pmo pbicop.p. p °.7 f°pofterio<*
r 1j.p-30.fi ad gfecta pofterioria noricta oeuenic necef
5©ct>cm6ftratide
fcommd aut ecouerfo:qt cfficiee eft ca motu r m uta
tioe.utpbico^.:.r.p.i9.r.:.mcrb c< .t.p.^.fcribit Sri
fto.4 emciea eft vode moc'’:!, efficiea ut efficiea eri
am abftrabata motu q: oeuaeft ca efficiea intclligč'
tiaru3 abfip motu.fcom aiit abftrabit a motu.ficut £
orbiti 7 inrelligetiap ^ductio f m pboa ab £ terno: 7
P m tbeologoa ronaiie aie caufalitas a pmo agente.
qup no per aliqua mutatione.fed per fola creationem
iupra ueriore o in 07. pfoantiuj fniam ad eflfe oeducif.
fedm autem infert tcrtiil 7 no ecouerfo.eo Tlardo tbomifta .7 alg $
plurea epponetes pbi fniaa ad placttu:fed oe boe ali
aa oifcnilimua in qone fpcciali oe regrelTu rationis.
CCT Xertia fuppofitio eft.g? I5 ca per effcctum nobia
notfore cognofcaf.no tn per eflfectuC ut effectuaeft)
catn ut caufa3 cognofcim 9 : q: tuc no op y eet ulteriori
regre)Tu .7 boe oecgpit ^plurea pbantef.qui credide
rut nulla pp boe aut minima' per regrelTu fiericogni
rione.COLuartafuppofirioeft:q?quu oemdrtratio«
nes potiiTimp fiat oe remoti$ ab actuali epiitia.ut feri
bit Šrift, 2 0 poft 0? .t.o.tS ,7 'L)'ncomef!8 ibide:id cali
laa in calib^no eft calitaa cfFicičtic realia 7 trafmuta-
iiu£ .qug femp malea pdictidee pepigitut epntiam :7
bic 7 nuc r caditaa buiufcemodi femp 7 p° circa fin-
gularia vfaf.ut p°oing fpeculatidta inqt Šrift.4 act’’
7 opatioea mapie traTeutea funt circa fingularia. bo
na
9tnde£adoiffiiculcafcS.adpzfl
niš o!Coq>oemdftratio quglibet po
tifllma fit ep nSf notiorib’’ 7 nobia.7 quu oeducif
rtič eadeerut nobia 7 nag notiora:rndeo 7 oieo 7 ea
de ee nobia 7 na£ notiora ouptr eft peipienduiaut in
gite cognitidia abloluteraut in cognitide pfecta:fi p-
inii fumaf oieo q> pba uoluit pro teouenieti cade no*
bia 7 naf fore notiora queadmoduep p a i i a fuppo>
fitioib^ep Srift.fnia colligif.7 fi in matbematici j qug
fut in prio gradu eertttudinianota atingat ide nobia
7 nae ee noti^.eo y ut feribit Hueroia p:io pbt 0f .p,
p°.7Xbemiftr £mo oe aia.c.).matbcmatic 7 pcr caj
formale^cedit qo darfpj 3 0 pmf pbi?.t.p.3.7 in bia
ide nobia 7 naf notfee videt.eo $ fo:a eft vniufcu*
iufq3 cognirioia prm m .fed fi ufr in čjcuncp gfecca CO'
gnicide fiat f mo.oico 4 nd icouenit idem nobia ee t
noti’,q: p igta nd ptingii $ce dč in pfecta rei co
gnicide capefceda.ut fcribK.30.3ra. p° poru.q: g i$
ta nibit kit (F~iluod fi fubtilV obgciaf 4 tuc ide ef*
fect’ erit nobia igrio: atep notio:: z ide črte fuiipfiua
ca cognitidia 7 or/go.riidef 4 in oiuerfo cognitionia
gne:7 notioritatiarillud necio cognofceti roniptin*
gitrnd aut in eode giie cognitidia. C72fd 2 35 at oiffi-
cultate rndet 4 oia oemoftratiu^cdTua gg quid 1
potifTim^eft ep caia in eendo 7 inferedo ftipta ca‘lita*
te ur 4 0 fuppofitide coi(igtf,7 quu oiidif oe oinia fd
I^jiin us
bilibua 7 relatidibua.ofeo $ quicc}d in taltb’ Demon
ftratioe codofu5 compcritur.per cam in eendo 7 co
gnofcedo cocludi uolom , .7 quu oicif ® no eit in rali
bua copolTibflis calitas. 'Rndeo q? in oiuinia no fiat
oemdftraticee nifi per ca, fub abitracrioriratione.f.
emana'tis.ur clarilTimua ŽflberT.t.pofteriop tracta
tu.2.c.ii.fcribif.cp metbapbificua no arguit ep caufie
fm rationea fpectalee/cd fm coea rationea .7 inquit
Slbercua.boc enim fibi congrutc cum fit fapiea cofa
confiderat omnia in coi fm ucntarem:quc altf fcfen*
tip fpeculanf in fpeciali.nas oiuina entia fub abftracta
ratione fpcculai i neceiTe eft.eo q> ad p:ima pBtam p*
tinerevidcnf.utfcribit Srifto.pzimo 7.6.7.i2.ot’ut£
fpccularionia:quoru noticia non nifi fub uti' conceptu
paritur.tnquit enim 2friflo.7 Sueroiap:imo oiuine
pBip in .pbemio.g? fapicntia eft oia cotemplari:ut co
tingitmo enim pmuapBaefficienaiut efficiea:7 mo
uea ecftderatrfed in coiori coceptu oantia 7 oduren
lia.fic oe fo:ma 7 materia.ut fubtilifTimc fcribit 3 Tue
roia.2.pBicop.p.:i.necp alia caufabtae eft oinia inčo
pofltbiliaad intramifi ilta quf oepcndenttpranonem
concernit 7 eltennalem oiuerfitace5.£)e refatfonibua
aurcmrealibua fin it ia aut rationia concfptibua arti
cuto.:. 7 . 3 .oifcutie£.C 7 -^p quib , appct quatr oia po'
tiiTima oemoffrario oicif ep caie incendo 7 cogno*
fcendopjocedere.ut innuit Sriit.in littera pmo >po*
flerioru.7 Sneroia atq3 Xbemiftiua.c.4.7 otfftcul
tatu refolutio .7 quid per pua 7 noriua. 7 cddufionij
caufaa uoluerit Srtfto.p:imo poftericrum.t.p.p.
^imrrrt> aatfirocm ° ftr ata pciufiooif
O Up vi vi l ferere ,7 quid p:o oemonftrartoia
medio fit cocipiedum. quo plenio: fcientialia agni tio
{ >ariaf:7 quo pzompiio’ iftift.inteiuio oialecttca of*
uddetur.C Oiuatum aut ad p:imum cft attentione
oignu.g' nibit oemoitrarione concludtf:7 fc*č:ut fcri
bit Ipncomcnfta pmo pofterfojo.c. j.mT< quod eit no*
bia oubiu ud apparet falfutut eit Srift. intetio. 2 .po*
ftcrio^.t.p.i.oe quffttonibua uerp fctbilibuj.ppterea
uoluttpBapofl c *p°.t.?. 6 . oifcutiene errorea anti*
quo 5 J oicentiu nibil fcirf per oemoftrationčaut 01 U 5
dte fciampcr ocmdftiattonendoiumefTe cognitio*
ne oifcurfiua.ou retulit Sri(t.no 5 aut oicim‘’neq 3 om
nemfcientiam oemoftrattuam cfle:fed imedtatorum
fdam indemditrabile .7 pofl 0 ? .i.t.p.i 7 , .cčcludit pBa
fncipicp noticfam no ciTe epp:eepi(teti cognirione:
quare ncq 3 ooctrinam ne
0 oeuiatiu ione) ab opfonc nr a oiflbluem'’
iniidntil autadp m qd,pviori oemoftrargpaf
ItU fidis ca fit pcipiedu iupta fubtilč pbi
fniasifut p°fuppončda ea quepaulo an oipim^ep Ijm
ccničfis:* 3ucrois:atq5 Xbemirtg:nccno Alberti
fnia in poftcriorib^nalfticis.f quti poti!Timu3 fcire
uolucrif pbs po(i 0? p°.oiflere: ita zpottlTima oemo
ftronč oiffinirc. €7 Scoo aut eatrčtidc oignu sp qui»
in portlTime oemortronis ^>pdnib’tria uoluerit pbs.
poli 0? p 0 .t.p.ii.cdperfrt.f.gfeitatč:uTicate:7 ad£qtio
ne:io^>poncs quf fuerit bfc tria ptinetcerpottmmas
pftitučt oemdftrdnč:* uolumus ad pne bis trib’p:o
ponu pddnib’uduti aptiori mčfura triplicepbantiii
opiončoe medio mčfurare.č eni mčfurare:ut feribit
Ttrift.io.metb^aliejd ignotu pernotiora ccrtificare.
C *p:imu autqdg pfeitatč cefuerit pbs. p°port 0? .
t.p.9.no e cognitu oiffic»le.qau pfeitatč ejdripbariaj
oiuiferit pbs clariflima fnia. p°eni pfeitatč uoluit fie
ri in / pponib 9 2frirt.qii cptrča foemalitatč oenorat in
trifecaiueluti quil oiffo tota ud ipfgfraut foialis aut
malis oe oiffinito pdicaf.ut bo č af roale: t bo č at; 7
bd eft roalis.oicunf aut,f)pdnes gfeicg ep iclufidis ca
oetmiata in fubto.pg quapbs 3® oing fpeculatiois.t.
p.io.uoluit gen 9 no pfe pdfcari oe o:ia.pp qua nega
uit etia pbs loco allegato ,ppdne3 p fe no puerti in
pones g fe.T poft’1022 p°.t, ?.$<;.7 i fequčtib'\l5 pori
rtief puertanf.utgbs feribit p° po£.e.2.7.3.ut tibo
g fe eft af.no tn ep:q: g fe ifert oc oi: no eni oe at" bd e
1 boe eft qd latet čpptes pbantes 7 pcipue qt opinant
q> rifibile g fe e bd:ueluti g fe bd eft rifibiliy([72 0 aut
cčfuit gfcitate pbs inppdnib 9 no ep tminojz foemali'
tate < puenietč.f3ejcfo2aliil pneipioje concomitantia
feu emanationc.ut feribit ŽTuerots.: 0 oe aia.p.67. 7
Ip nconičfbrT Xbemirtf p° pofterio^.c.io.z ooetoz
Subtilis pofte. p°.q.2$.7.26.7. 42. C3 0 aut uoluit
pbs pfeitatč no qdč ea qu£ in pponib 9 colligif .f} po
ti* epiftedimodu uoluit 2rift.ut feribit 2fuerois:r
relid in epponib’analpttds.7 bic gfeitatis modus in
fbftattjs pmis potilTimc collocaf.acciitia eni no funt
entia nifi i eo qp entiyf.fb'e:ut feribit pbs-7. p c pbie.t.
?<4. CJiluarto aut % ultio uoluit pbs gfcitate eam
quc calitatis appellaf.z eft cata piitia oicit 2-fuerois
in.p.9. pmi pofffoj2-.qn eni fubir. eft ca pdicati.buiuf
cfmodigfeitatčppallauit pbs 4°mo:z bfc oe gfei»
tatib 9 inotefcat fumcieti ad ppofitu narrationc.
aut adiujeit pbsuritatčpponibuj
oemdftratiuis.p°pofiio|2..t.?.8.
no ca folu qua poriftica uocat gipaterici. quf penes
actualč fubti oiftributioc3 cclligit eje fo!a ffilogiftica.
ut foia eft ut feribit Xbemifti''porterio£. p°.c.nono.
f3 ca' que iterf mag nede piugif.qua poftcrioriftica5
flppellam , fugaddete alti porifticeiuduti fplfs oemo
rtratiu 9 fcbet gadditionč ad fvibm fimptr.concernit
eni ouplice utirate tgi0.v3.-r fuppofitop :tgis eni co-
Jbc. medio
cjdgit ufirate gg ipi’vificatione f m qual3 tpis 02135:
ut feribit 2fucrois.p 9 pofti'o^.p.8.tr in ulitarcpofte
rioiirtica no abtjeit aličj tgie oiia ad ipf vitate.-z boe
eppponis nečitatepuenit.q2 nečiuseft fg in actu.ut
feribit pbs.2.gbier ao ,c.!nodalii5.7 2tuerois pmo po
rtcriott.p.i 6 .iL"t 3 ac aut tgis ulitatem oifTieillimu eft
nofcermajcie gg ppones gfeicaa i entib^a ma fegatis
in tib^nulla eft tgalis mefura.f3 potfaut ^tnitate:aut
puo gdura't:tps eni e mefura mot 9 -r eo?- qug in mo¬
tu:* qetc cdfiftut.ut feribit Srift. 4. pbico^.t. p.ioi.
Diflficultas it pringit oepponib 9 qrd eptrča peipiunč
abfqj actuali epiftčtiaumo ipop vitas a gticu!art'bu$
abftrabit.ut feribit pozpbirPin yfagogis.c.ult 0 oe po
ritategnis in 02 d te ad fpes.ou pruliraf eč fb‘a3 aiati
fenfitiua remotis fpčb 9 * gticularib 9 . C S3 ne noui
pbantes oberrčt.DicirnVpoftertorifttca ufitasree}-
rit tgie uficatč nd cfde g epiftena:aut pofitionč in ti
pore:q2 magi^ boe eft pticulariu * mobiliii.4.pbico
ru.t.?,67.z.68.f5pcce;rirtčtia rppdnis e^tremop
abftractionč:* idifferčtia.r qui no itelligit bac fnias
fubtiliori op^čiac altiori$ logiconegocio ut feribit
ooct02 Subtilis in p 0 fniaj2. oif.36.* jradfc 9 maro.i
gflatu.oi.42.f3 bfc baeten . CJSuppofitop atic ufi-
tatč retinetpofterioriftieeppdncs.utfcribit Srift.r
Suerois p^ofterioje.t.-r.p.S.nedu actualč fola:fed
utraq?potfactualez aptitudinalč:* boe attčdtf pc-
nef fubm:nd aut penes ejctrčojt idčptitatč quu fit ne
ceffaria:* gg fndria3 trni pcernčtis vniuoce fuppofi-
ta feclufaipoje actualipiitia.ut fubtilifftma fnia cen-
fuit oocto2 Subrtlis p 0 gbfer ls .q.5.T.S. CCT 3 dequa
tionč oemu uoluitpbs is ppdntb^oemoftratiuis eo-
ttneri:quf auferat ibf rčtis mediti in rone poris fubti
ut inejt pbs p°poftioj2.t.?.i2.7.i4.oe errorib 9 .7 Ifti
coničfispofte. p°,c.7.fingulari fniarno aut inbprčtig
media calttatč ut feribit Xbemifti’ pofttoje p°.c.io.
7 pbs poftioj 2 . 2 .t.p.i. 7 . 2 . 7 .S.nifi ea qua remota ap-
pellautt pbs pofte. p°.t.p.3o.nulIa čen!poti(Timaoe
mdftro feelufa calitate.13 feclufo pori fubto rone cui 9
e p m ute .7 gipatetici oice folet 4 ppo imediata ime*
diatioe fubti eft mediata mediatioe c% 7 eeonuerfo..
^ trib’f Btiliflimis oeclaratijppdnil pdteri
1i onib 9 iuptaviorcspbilimites.pmittinrnd/
nllas p apliori noticia fuppone0.qru g 3 č.([7 0.uelj
palTio feibtlis bčt fubm p m cureft:no g aliud mediu
fubm inbpres ueluti b:c tres ipm triagulurcqrit.cui
no alti 9 fubti rone.f3 in eo sp triagulus iberer: eufvi*
tas luce clari 9 apgct ep Srift.fnia. p° poftiop.t.p.i:.
7.13.7 rone oiluddaf.pafTides eni f02malia fpčru
pn a ?fequunf :pala aut č qp pn 3 oet’miata nd q>libct.f5
oetinata pftituut qditatč pbicojt p°.t.p. 43 . 7 .:.pbi
co&.t.?. 84.ep oefmiato eni fit oetmatu:fpe$ igit aut
qdttas pflituta erit piitiu pafTionu fubm p m .gp fi1 no:
nic fpčs ipa pflituta nd fuerat p a q'dita$ pitituta.f5 ab
ftracrio2:ut fčfibile fe bčt refpectu boismo eni bd
q bd fčfibtlis č:f3 i eo qp af.cufca eft.qi fenfibiliratis
pn m nd boie3 P m :f5 abftraetiorč pftiruit q‘ditatč.ut
al' cut 9 e £5 fe fčfibilteatis pn m .7 boe e qd fbtilifTtme
fcribitSrift.pofte. p°oc erronb*.t.?.u. 7 -i 3 . 7 .i' 4 . op
errataftfgnates p°palTides lb'riyqb 9 no ep buiufmo
di pncipgs?uemut.ueluti,ppo2tidale:q6nd p m alTi'
gnat?tinuis.q2 vius 7 oiferetis ibcret.CŠcda aut
fuppofitio eft ep p2jori occira.quelibet palTio fcibilis
bns fubiectupiimu cofequif ipfu3 rone p:tncipioru5
ipm ccfhtuetiu.cuius eft ciarilfima ueritas.co q^.qug
‘Ubzimos
oant cffe oant črtam confequetia cffe.nee ob aha ca«
famquodlibet scene per accnapcteftadefle:7 abef-
fe ptcr fubtccti cozruptione 3 :ut fcribit pozpbtriua in
vfagcgia.7 pba tbopicojz- cozuua pot itd
ligi albusrt ctbvopa candcre ntcererntfi quia talium
accntui pn a no fb'tiqdirare fczmalč ?ftituur:f 5 adue-
tina fiitind aut fic o: a ueriorib^gipateticie q> fb ’3 pri
plat fb cppcfito fug paflioi8.quu ipote videaf altcfd
pcipi fb’ effectu cppcfito effectui fug ,pg ronieifb' qua
gfecte pcipi nete cft:ut fubtiliffinmfnia pfimiat 3oa.
Scct’ in ul.b’’ qdne<32.7 bcc cft qo latet ipplureS no
ualčtca pene o:iam tter abfentia accntia per accna:7
paffdia pctfiuatt otfiua'. laboret igif i db 5 tcipit ori
ri pbia tn .pfudfffima Srilit 3ucroi5 at
nulia^a paiTio gnia abftractio
ria ifericri cčpcttt f 5 f ipm.qug fi adbuc limtref p in
ferioramo belit ipm iferi 5 ,p fb*to pmario.na quead
modu na fpecifica peta per oiiae idtuidualcaig accn§
fit bgc:7 vnanuo rettnea attn ,pam vnitate minorem
vnuate nuali:l 5 plurimi fratru no olfacist bac vnita'
tč.qz ncc vmtatie niialia cam artingur.fed cbaoa qo-
da čptu fpcculanf idfuiduationia pneipiutita 7 pafllo
peta potit bac rc ne in iferiori ma fiue Ibto.fE 4 9 aut
fuppo' eft q> quu fbti fozmalia qditaa fit ,pa paflionu
ca in pmario fbiectoffi paffionea plurea fuerit in altq
fb'iecto:tuc cej a fbiectt qdifatepullulabut imediatc
imcdiatione cag:no aut imediatioe effect 9 :queadmo
du eft rifibile 7 vifua admiratiuuiut tnqt Slbertua i
6dicabilib\7 poficrio£.2.tracraru.2,7 eadeo pullu-
ladi modua in paffionib 9 :aut fluedi g' pafllo pofteri 9
emanaa videf g pore oemrabiliaind tn potiflima oe
ttidrtrattone.qt pcedit oemratio tališ epbia qug fug
cognitičie pzicipiu fupferut ep pmie.ut fcribit pbua
tbopicojz pzimo.capitulo pzimo.
qfpia' fubritr obijciet p oicta.na no videf nečf
X? um paflionepziore oemrari ep £mia.f.ep qdi
tate ibiecti ouab 9 oe eaia. pma cft q: fi paflto poz fen
fu nota fuerit per aetu fuu tnee fbteeto no aut g foz^
malep:icipiu.queadmodu fepi 9 ptingit ep^jp 2 ga aeti
bua fperu paffionea cognofce.ut boiem ee rifibilč.q:
biči ifteridet.tucpofteriore oemrabim®feclufa re-
folone pzicrie paflioia ad pzima. GT i a aut ca 1 oifFi-'
cilio: e oe pafllo ib - ’ emanatib 9 a fblecto fimplici ema
nande.uelutt eft oe paffidib^entia oe quo oemfanf.T
boe fupta pzicri paffice $ ca ut inc(t Šntonffandree
j c mct f£ .q.i.nec fieri pot refofo ad poratnifi ad ipam
vnitate qu^ idemfabilia remanet ut eft coia pborum
fnia, (rilci baa aut oubitaticea rndef p°ad p 2 ima 5
n oico q> fi oe gfecta rci cognitide fiat metio g* paffio
pefterioz no erit pfecticripceptu cognitagpaffionej
pziore fenfu pcppta.gz ipfp na potiorirone pccptibt«
lis eft.queadmodu ptigit oe paflione fenfu pcognita.
qug dteri 9 oemraf ut fcribit pba poftio^.z.t.p.fit.T'
t. 8 .ndeniqualibct oemfati noticia' abijcit oemratio
fič in regreflu oeniratiuo ptigit.fcd ea quf oemratide
tali partt.ut inq't pbep°po(icriop.t.?.i.i. 2 $.'i Tbc
ttuTtr, 2 .poffiO£..c. 2 .qre uoluit pba fieri reforone ad
pzia imgfecta rci cognitide.Si vo uir oe cognitione
fiat fmo .02 Lf nd ieduenit boe mocogfccifj tuc pottf
fitna no eft oemratio aut gfecra.(L 2 a aute oifficultae
fotone oifficilioj oiifoluif a vioriVgipateticia pofita
palTionu mrtiplicitate.fut eni paffionea a fb*tis ouptr
emanat ce;queadmodti % fbtojz- gna ff ouplicia.qda
bciTifationis
eni fluut a fb’rie fimplici cmanattde.eog>fl 5 ti peppt’
eft fimpfr fitnp[ey.queadmodii eft entia pcept^.nd tri
q> fit fume fimplep,quu creati$ entib 9 coiccf ut fcribit
ooct.Sub. p 0 fniaru oift.3.'r.S.qdne.3,q’ no pot i peg
pt’ cjditatiuoe poree refolui:qru qlibet fit g fe cocp
pribilij.ut fcribit oift,2.qone.2.f3 aut totafr fcifaut to
talr igraf.ut refert ooeto: Sub.i tbeoremattb^po^
ne.7,refolutoria. qz fi no:ia eet copofit’.quu gtim fci
refirgtim igraref.paflldea igif entia oicunf emanan
tea ep ipffffimplici pegp tu. I5 o:die qpia elfect 9 adinui
ceutpdipim 9 - C7*fleq? bicobgciedue oe emanatf
bua ab ente.nuquid vrni 7 multa puenidt finirate 7 U
finitate:oeqVlaborat oefefft tbomiftf fpiculta arun
dineia i fcotica acbademia.q: fiidametafia no tdepti
taa epcludit oea oppofitoa nodoa.C £ft aut alius
paflionu modua a fb‘tia emanatiu medtatiVpftituti^
uia pncipga:7 bp paflidea fut ciu5 fperu 7 cuiuflibel
cur ?cgpt 9 oefminabile ndepcludit :7 oefminatiuu p
ter bfpoftafca.cjbTprer fpecificaajno copetut pafli
onea.^pf boe eni fingulariii nd eft pmo noticia fcibb
lia.queadmodu necoiffd.utfcribit Srift.pofterioru
p°.t.p.3i.7.7.oiuine pbig.t.?.33.7 Xbcmtftr poffio
ru.2.c.26.femg aut imuni eft oimnitio queadmoduni
oia 7 oifciplina:7 ara:bpc Xbemiftiua.
ut fTi/vrt aut Duplici paflionu giTc oicimua
* * Ivt« {paffionib 9 fluetib'’ a fb't(pnef*
pqa:aqb 9 ftfm pmu ep rei na oifttguif :no til reafr auc
fo:matV:č necia pofterioria ad pora refot'o:ooncc ad
p2ima oeueniaf qug fo:malia fbti fut p2incipia.q: ab
eie eft 01U3paflionu origo:ueluti ab adečjta ca utoi
pim 9 in 2 9 fuppdne^ncc eft aliq pafllo idemfabilia oe
fbro:nifi ea qug ep na tali fminojz futuiaibere cogfce
ref:uclutiptigitinqbufda matbematicia que fenfui
fut^pimaiuclut eft epceflua totiua refpectu gtiu.7 fi
Slacen.uolucrit^teruieti boe ad pzima refolue.f.ad
totfl oiffone.CT ^'ft igif pafllonia cuiuflibet fluentia
ep fbti pziciptje fm nam oemr atio.qz oemratio e eo^
ru qru eft alfa ca.z.porteriojz.t.p.?.^ altqn q ad noa
nd oemref.qz oemram 9 qo eft nob oubiu5:uel apget
falfu3.ut fcribit Ifnconiefia poftio^ pzio.c.pzimo.r
pbapoffio^.z.t.p.i.fribaffideaautemanatea fim¬
plici cmanatide:qz videnf aliqua cag rone adiuice cd
tinc.qz vna e alta pzioz :7 alfa flult a Ibto mcdtatc al-
tera.15 no fit uera calitaa.fed fubti pcept’ eft caCut p
dipim’)oemranf oe fbto ozdine qdiiut fcribit Snto
nf andrcaa pzfo metb C£ .qone.i .7 fieri nece eft pofte
riorie refotone ad pziora oonec oeueniaf ad pzimam
pafl!one.que ulteri’remanet indemrabilia oe ente:
neq3 oifcurfu qpta cocipif :f5 fola entia bita cognitide
7 vnf rnofeif vnitatie iberetia:imo fimpll fut idemo
ftrabilce in^t Scotuepzimo metb ce .q.oe fubiecto .7
brc eft emanatiu paflionu fimplici pullulatione mo¬
dus cognttioni8.gr aut fit tališ emanatio fimplep licj
du cft ep Srifto.fnta 4 ° oiuing fpeculatfoni9.t.?.i.7
t.p. 4 . 7 .S.ubipbu 8 inguit.cft enim fcietia queda:qug
fpeculaf ene inquatum ene:7 qug buic infunt fmfe:
7 ficut numeri inquatum numerua eftflunt pafllones:
ut abundans 7 pcrfcctum:par 7 impanfic 7 entia in-
quatum ene.bec Srifto.locia allegatia.(TO.ualit£r
ergo audcncnonnullincgare entia vniuocationcm^r
ipfiuapaflioneatfedreducatcoa iuppiterad lucern
gipatcticam.GTTlec obgciedum eftoe oiulniaoemdi
ftrationib 9 :aut trafcedetibue nalia ^pter calitate ue
ram:qug nd eft inter entia pafllonea:qz I5 entia paffio
oee emanetC«* oipimua>ttn oemoftranf oepzimo
Zliti 1 ’
fulito fumpta poripalTionecum fubiečtičointdlect/-
one in rone terminatie.lj ndnulli renuerint entis paf-
fiones oe ente indemdflrabiles.Dcmfabiles vo gen-
tis coceptumroe relicjs gtibus entis fubiectiuifl ut iti
quirXrncom'čfi8pofterio^- p° 7.2.uargsin locte.f c
bec dl ultimata in boe fermoe rcfot'o.7 in ea laboret
nouipBantes-CS 3 autfuppofitioefl q>quumin oe
mcflrarionc poft eam quc complepo^ noticia oictf p
mo gbier Bt, .7.3.oe aia.p. 4—r. 2 6.tnrellcct' > actual tter
oifeurrat a pmtlTis ad edefonemmam ro cfl aip virruf
intellectualis fadens currere cam in catum:ut fcribic
STlbertus in pdtcabiltbuo ep iečtione ffaac.7 porteri
orum pmo traetatu pmo.idco necefie cfl fi tntellcct 9
paffionem fubto cocfgft inberere per fe.ut fubm per
le cocipiat fub rdne no' accntali neqj aggregatione fa
cičrc per accns.q: oc talibua no dl fciali8 oifciplina
tefle pBo.6.pmc pBi£.r.?.4.7.6.C 6 a aut fuppd efl.
cp quum ea que no bnt adinuicem pfeitate 5 ueri act’
7 uer£ potetie factataggregationcm per accffa.ut bo
albus.ut feribit #rilt.$.oiuinc fpecularionis.t.p.^.T
'j.oiuinc fpcculationis,it,?.4S.qo inotettefm accns
ndeftidem q> qutd eil cum eo cutus ef!.7.8.metb c *.
I.p.i^.tdeo ft in oemrariuis ,ppdnibu8 fumpta fuerit
ep pte alieuius eptrcmt ea:quc fuerint buiufcfmodi:
potifTtmam no faciet ocmollratione: 7 pcipue quum
pzimus 7 fcoidus modus oicediper fe mapime gti-
neat ad oemollratione.ut inc|t Ipnconiefia pmo po
flerio^.Tpb8.t.?.io.7.i8.ubifcribitq?nulliu8accide
tis peraccn8cftoemdftratio.epq’bu9vbispBi colli
git.g? tmppo fcoi modi videi pptie fcibilia.q: fubfla
tif no e(l oemollratio.tefle pbo pofleriorus.i.t.p./.
nccaccnti8pcraccrl8.q5 cotingit inee-rnoninee.ut
inqt 3>ift.pofterio£. pmo.t.?.i‘/.7 t>o:pbiri 9 in pfa
gogts.7 pBa tbopicoji gmo.c, 4.Supeft igif ut tm
accntis^pzij tperfe fiat Demoflrationee.CT? 9 auc
fuppofitto 7 ulttrna efl.^ qn efl alitjd per accides ag
gregatummec ipfum oe aliquo:necaliq’d oe ipfomec
ipfug oefeipfo perfe pjfdtcar.nam l'o:tes no efl per
le bo albue.nec fub tali pdicato per fe cocipifrnec bo
albus per fe efl aialmcc bo albue per fe efl bo albus:
ut feribit fubtilifTtme pBo.j. pme pbif.t.p.ij.t ooetot
Subtilis p p fniaruoiq.2.q.i.Tiri.3.fni9nimoi(lm.3.
p2£mifTisfuppofitionib 9 iupra clarif
ll JI*? dUl fimam p! 3 i arq3 uertoji gipatctico^
fniamiponif coclufio ocdfiua oubitattonie. CTQ/ me
dtutti in potifTima ocmoflrartonc vtualiter cdclufio-
ris cotetiuum efl fola fubti oiffinitio fozmaltsrcuius
^bationem adducimus ariflotclfcam fic:oe qd tribu
it 4ponibu8 oemdflratiuis gfeitatcmiulttate^ adfq
tionctmdl ittcdium pottfTttrieoemdflrationie.fed to
(a fubti oiffinitio fo2malis eft buiufcemodi: igif fola
fubti oiffinirio efl mcdiu5 potifTimf oemoflrationia.
patetarg m in.3.p:irn^f(gure:maio2 efl in fugioribus
oilucidata.Suntenirree oictpdictionee potifltma
coflruetee oemdflrationcm.utep 2 frtfl.fnta colligif
pofiert'032 p°.t,?. 8 .'MU 7.12.7.39.7 2 fucroie comen
tis allegati8.mino2 aiit j)baf quo ad pmam ptem oe
pfeitate:nam oiffinitio fubti oat p:ime ^pom pfeita-
tem qrti modi.quum fubti oiffinitiofit uera pafTtomi
caufa ut tnqtSrifl.pofkrio^.i.t.p.i.g- q2 dl reducif
ad^pter
pter fubti fojmale rdnem.t boe efl qd uoluit ooetoz
Sub.5-qone pdicabiliu.3’ fub3fcibileoebet bere qS
4d efl.per qd oemrenf ^pztetares r palliones.71114»
logo^mi fntaru qone oe fubto tbeologico: q> vtua-
lis cotinetia couenies fubto efl 4>pter rone ^p:ia fot
male: r abfoluta:,ppter qua pon« in ee cognito t nae
cdclufa5paflione:T bac rone puto oemratiua fimptr
fumpta ep^jpzia medg mefura.qu^ fundat in fubtilif
ftmapBifnia:rfuicometatoris ut luce clari 9 oeclara
uim’.ne^ aliejs pipateticojt modern 9 ea tetigit.£o-
fonat enim pBi aučtib 9 in ^plurib’ locisrut fup oipi-
mus. mapime aut ep.i.oiuing fpeculationis el iciU.pt
4<$> id qo dl viffimu efl ca oium quc funt pofl ipfti5.
b^c ret ulic Mrift.r 2fuer.in ? t0 eiufde tept’inq't.ma-
mfeflu efl q> ^mu in quolibetgnemagis dl oignum
bere boe nome ee:t eius rone.q> ea quojt efl ca f 3 il
lud genus:7 oium oiffonu5 % intetionu quf funt in oi
bus reb’ qu£ funt in illo gfie.b^c aueroiS.(LP/ etia
ep vbis Žlrifl.oiffd fubti ftt potilTimf oemfatiois me
diu ofledo fic.oe tminas oes qones efl mediupotilTi
me oemratidis.q2potilTimu fcire 0Č5 oubitatione ep
cludit pofl ? p°.t.?.44.afr nd eet potifTimu.fed fubti
oifTo eil buiufmodi.g oiffo fbti efl mediti potifiitti£
oemfationis.p3arg m in5 0 p c figurica maiori.minoa
rPbafep itetioneŽIrifl.pofl^ p°.c.?.39.ubi oic arifl.
tp gfecttfTtma tri.igult cogntcio goemratione eritqfi
ipm per fua oiifdnč cognoucrim t oicit.cu igif cog-
fcaf q’dem q> qtuoz qui fut eptra cqlea funt qm
biaru adbuc oedl,ppt q'd q: triagulue t boe eft qo e
figura rectilinea.Si aut boe nd amplf^pf cjd altud
tuc mapime fetin 9 . bec ^rifl.*p>2cterca pBs in.:.poft’
t.p. pmi.pones qtuojqdnes.oua 6 f manifeflifTima egeat pfcrutatione.qr
fi pBs ut aflerut oea gipatetici oiffioiuit fcire potilTi'
mu i potilTima ocmrationeut fupiaoiptmue.id cu3
pBein 2 0 poflerio£..ooceat arte inueftigadi medium
no nifi pottfli'rr£ oemraticie ,pptcr cčftrem cotinuati
one,t.?a'7.T: fecjuetibua: mantfeflu cft <3? fubfcctt uc
ra' oiffone t qditatiua uenaf qua neq? per fyltm redu
plicatiuu aut oiutfiuufeu oilfinittuu ud altu oiTcurre
dt modu cognofceda ee putauittfed pcr fola čopoma
1 oiuiftonte metbodu po(l ? .2,t.?.2.3 .7.4*1 fequenti
bua.lbteterea quupamone8,pp2ia fubiecto$t centi!
pfequan£ ut inqt arifl.7 'pozpbiri* 7 oče reete pban
t£9 curaltd ttiediu pter fbiecti rone qucredu efVnifi
fingedi oec occafiotcu oiffone 9 f m forma fint ffmpl*
citer tndemdflrabilea pollerionmu.t.p.ii.necp con
fuetas buc ad ducam rdnee p:o oieto^t co firmat ione
fed bec pcipua pbi oicta tetetum ,pber.reliq vo argu
mera pbantium alibi videanf oifcufTa. C7 Sed maio
rte gra oifcipltec oubttaf cotra b£c:g> fuBti oiffinitio
no fufficiat pmo ,ppter ideptitatem oilTonte cu3 oifFi'
nito:qr tuc in oemraticne erut ouo termim.f.fuBm 7
palfio qo no pttegitpmo porum-c. pmo 7,20.742.7
pofleriojr pmo.t.?.34 .(Tno videiee mediU5 pp
pjiontatem refpectu eptremo22:immo efl eprra ipfa
oemdflrationte eptrema.uelutt cdtingit in 2* 7 }®ftgu
ra oe medio fyllogiflico ftmplrgt non pticipat fuBri 7
pdicatironem ut pmo porurn fertbit Žtrift.c.S.T.io,
igif cum fubti oiffinitio fit po: tam fubto čp pafTionc
oemoflrada no videturefie uerapofitione medium.
CT 3° aut^pter indilferetiam oiffonte fuBti ad 0Č5 Tu
as paifiones no videi ee medium:q: oemoflratio oe
bet ee ep appjepjferte 7 no coiVpofi* pmo.r.?.23.-r
24.-2 ideo fi fier pafltonia oemoflratio per fuBct oifFl
nitionem opus erit limitare oiffonem ad paffione oe
rerminatam qo erit fipalTionis oifTonem fuBti racio-
nipiuperimua.-rboceflfortiua argume'tum qo fieri
potpio ‘M ibertiopinicne 1 feqctem.Sd bje aute ar
gu ta I3 fint fpeculatioe oigna rndet 7 ad p m b:eui fer
mone oicimuf 4 oiflinctio qu£ ep na rei efl teter oiffi
nitionem 1 oifunitu trinitatem terminom faluat 1 ff L
logiflkam fo:ma3.ficuti etiam teter fuBm t paffione
I3 fit reatie ide ptitae ut fup oipim 9 .? id fcias g> (oluj
ronie idiptitaj in fmia epcludk forma fyUogiflicam,
CT2fd 2 m vo arg m rndef quum tagif oe porifate me
drj-rnd uera pclstione I5 fit alsqliter fupra oictum,q»
cum oemoflratio fit ucrus fflTa pmo po&.c.s.no be'
bitatiud ueruj mediupone qua'tum ad formam ffllo
giilica3.nifi qr fubgcif 7 pdicaf .7 ide o uera efl oemo
firatio cum fuerft te pma figura ubi medium efl uera
pone medium f m fubtjci 7 pdicari ut feribit 3rifl.po
ileriojt pmo.t.?.3i.t Žfueroie ibidem.quatU3 vo ad
neeefTartam mam illata 7 pntis refotbnem ppter me
dium.oico q> boe no fit pcr ueram ponem medg iter
eptrema fm poriratem 1 pofleriorirate.fed boe fieri
Debet per ueram calitatem ut feribit Žfrift.poflerioja
p:imo.t,?.S.t.2.pofl ? .t.?.ii.q2 oemoflratio efl ep cau
fia in eendo 1 cognofcedo.pala aut efl O 7 oe rdne caf
efl ee pue ad cuius ee fequtf aliud ep.j.metb no
augenf oemrationes ut feribit 2frt(l.pofl ? p°.r %ue
ro.c.?.?.?9.q> igit (Uti oiifo fit vni otifinito appjopjj
ata.tndifferea vo plurib 9 paiTiontb'’ non efl oemrare
uelutib2'fToutinqt Sriflpoft ? p°,t.?.2?.T idpotffU
ma erit ilfa oemratio 7 uRautfup oipim 1 ep 2frill.(n
tettonepo(l ? p 0 .t.p.39.XTdtra fb'nfmiilam oiffone
efl per te iditferes ad oe5 paffione ficutibdadrtfibi
le 7 oifciplinabile 7 vifus admirattuu.g aut oes bois
palTione9fimulcognofcem 9 peripm atal ronale.aut
nu!Ia':qj ca indefrninatano refpicit abfcp limttatione
fingulare effeetutueluti pbe opinat 9 efl in reru tceUe-
ctide capefceda pter itellectu agete fantafma pcurre
tan^ itellectu Iimita5 ad bac ud tila fpem itelligibile
canda.ut in^t 21^2.3. oe aia.t.p.iS.T.ji.fupponedo^
nuc ee fpee iteUtgibtles.lj ep auerof$ itetione oppofi
tli foreoiiudicčfed oe btsafo te^a.q.oifcutTi.p3 igif
q fb'ti oiifoaut nullfaut ofuj pafTionu cognitfone ca
btt.*Rndc£ep 2Ir(il. itetioc pofl ? quu oe
ficiete fenfu oeficiat ote itellectualte eruditio.io oicu
mue 4 fumeda efl limitatio ep pafTionu aaib’ nobia
notiorib^.oe cjb’videaf f Btilie fcoti fnia in qdnib 9 an
pd(ca 0? .ubi apteoilucidaf modug pafTionuj z o:do
3 ’ditatu.p5 igii oppofitant foto rdnu quc maiore5 vi
eni efficacti bere ptragipateticaoe medio ponem.
C^P q’b’ appet pctbnia tduete vttaair fcialio vnitaa ouplep cdperif:fpeciftca.f.?
guica:? gnica ouplep: ,ppima.v5.? remotamt ep fin *
gulariooctoria Sub.fna p5.6.oiuinc pbi?.qone p*,
pcr fpecifica aut vnitate: aut gtucamo ea uolum 9 qu?
fumifep mo pdicationie.fed pot P obiectalie rdnia:
arqj fozmalia ? vtualia cotiiičti?:? itellecficlinatio-
nie quatu ad ea que pmo fbiccto cduentiinuel ad ip
fum lofit rcductionema pot obiectti trafcedca fpecifi
carone cocipi.? ipfpnottcia erit vna fpe ab obiecto:
I5 ab inbefionia fubiecto fit vna numero:qz itcUect*
cft vn 9 numero ? fingulariaiut quii cocipif ena ceue
ru:uel vnu5fm,ppziumcdccp:ttz obiecta fpalifTimu
gittca vnitate bere pot.ueluti bo:'em fore fenfibilcm
no fb 4>paia:fed atatia rone cognitu.utfcribit ooetoz
Sub.6.oiuinc fpeculatioiua.q. p 3 .z boe cotingit:qz
fcia oicit intcllectualis qlitaa cp frcqueti cdfideratio
ne:ucl vna imefa atq? pfectiort giiata in aia inclinaa
intdlectuad cofilem fpeculatione refpectu jppzq ob'
iecti a quo gignic:? f m <$ uariaf iieUcct 9 iclinatio pcr
nodcia:aut ad fpecularion:,ppzijobiectta quo capit
vnitate tančp ipfiua uera fifitudo:aut ad conteplatio
nem eozt qu? obiectu vtuafr cdtinee tcludottftc etia
tiartat bit® vnitaa fpccifica:? giiica:? bec (peculatio
oe fetaru vnitate oilficilioz cftfere qlibet metb ca fpe
culattonc:nec fingeda cfl fcialia vnita« ut fomniauic
Burle’? ccteri coea pbi abftrabedo cocgptu fci? z fa
ciedo pdicatione giiica:? op logica eft vnit f m genu J:
q: cft quodda coe ad oea bttua ronalca oc cfbue pdi
cat.latuit eni penitua ipoa fcibilia vnitaa cognitioie.
nam quilibct babit’ qui otcič vnua gencre:aut fpccie
cp obiccto eft fozmatr vnum numero fingulare oe ge
nere qualitatie.quum fit qlitaa ab obiecto ? rone cau
fata in vno numero fubiecto.f.intellectu.? ideo labo
rent pbantee in inquifitione ueritatia:? boe eft qd la
t uit £gidium in ma oc medio oemdrtrationiomec ip
fiua ad boe inducta ro cogit palTionem ponere medi
um ad faluadum babitua vnitateg pofita rcfolutionc
ad pzima fefe pzincipiu.nam in vnaquaqi fcia compc
rit centialia pfideratop ozdo.ut feribitooetoz Sub.
in .plogopzttrtt fniarum qdne oe futito tbeologic.alit
nullua c (Tet attributionia moduo in fcia:ncq? vnitaa.
quuni aut in centtaliter o: dinatio fit ad pztmu3 oeue
nirc.ut feribit pba i° ofuin? pbic.t.p.s.ira in fcibilibuj
ncccfle cft ad atiqd in illa fcia pai.no notum oeuenire
ut inquit Srift.pofteriop pmo.t.?.2.7 illud crit fbm
pzimum a quo fcia capice vnitatem: no quide f m pdi
cationcmut feribit pba pzimo pollerioji.t.p^j.naj
eft centialia ozdo pclufionum ad pncipia:? mediaro
rum ad immediataiz imediatorum ad fimplicca con
ceptua feuterminoa:? termtnop adinuice.tefte pbo
pofterioppzimo.r.?.d.qz pdicatum ozdinaf adfubte
ctum.zibieftftatua.
/n attecione oignum qp nullus fcialia babi
42 ^ le Ulit tua oicit vnua vnitate fpccifica nifi qua
tum ad ea quf fozmafr fubm confequunt eje ^p:ia ro
ne:fub qua cdftderaf.ueluti noticia cozporia nalia
mobilitatem:qj ep ^>p:ia formati rone cozpua eft mo
bile:refpcctu atit partium fubiectiuaru3:ftue fm coia
fubttpalTionea;? ronemedem fubiecti:fiue
tBcftibilin
•
aapafTToncaitppzfamrdncmcdftdcratarununofpe
dficam:fed gnicam jjzfua fo:tif vnitatej.? illa ncccf
fartorequirifadfcibilium edgeriem fpccialia fcietif.
nam fubm quatum ad oia que gtinet ad fciam eft vrni
giiica vm'tate,utinquitoocrdz Sub.in.d.metb c *.qq.
CTžfppct igif quantum a ucritate occlinauit iEgidi®
in opini one fua.ronce aut reliquc qua? adducit ep att
ctoritatibua 3 rift.poft ? .:.t.?.S.pcr oiftinctionej p:i
mi rcrmini.aut Ptn ozdinem ffllogifticum:aut fmna
turam:ueloc rone quid: z^pter quid pmi tcrmini:fa
cillimc oilToluunf.nam ro pmi termini^pterq'd:eft
medium:? bf c cft fubtt fozmaliraj ? oidinitioque eft
quidfubti z^pter quidpaiTioniapfciedo op inoemo
ftrationibua ,ppter quid:eft latitudomcc roni pfonus
cll:q’ocmdftratioquclibet^)ptcr quid fit potilTima.
ficut pa tet in multia oemdftrationibua:ueluti?tingic
in matb Cls, .utconfirmat z£gidiua loco allegato.quu5
‘ ocmonftrafbaberetrcs perangulumeptrinfecum $
pter qutd:non tn potilTima ocmrationc uoluft izgidi
ua ocmdftrari.qz pmiifarum altera ocmoftrafpzior*
caufa.f.paltione generia abftractioria.
f hrrfll CK autcm 3t< P f anctt > 9 Xbomaa a ue
tUu ritatc oeclinariit.quu pofuerint oe
mdftrationia medium fubti ? palTionfa ronem fozma
lcm.inq'tcnirriXboma8 pmopofterio^.r.p.z.g’ oe
fubto ocbet pcognofci quid ? quia:pfertim čuj ep oif
finltione fubti ? paffionia fumat medium oemdftrati
oniB:bfc Xbomae.etfi aliqn videaf folam fubiecti
oifTinittoncm ponere mediu513 izgidiua noluerit foz
malempalTionia oilfinitionem cocurrereicuj quo vi
det Žflbertua iupta vnum modu opinadi poftcriorii
pzimo.tractatu.2.cocozdari.oe caUpaiTionts oiffinit i
one tm.qz quum fit cadem cum paftione ocmoftrata
poteritoemdftrarificut? palTiocuiua eft.Slbertua
autremoueabacoubftationem uoluit palTionia ro
nem no oemo‘ftrari.q: no cft totaliaidetitaa cum oif
finitapalTione.qzrdne?ep narei Diftinguunt oiffina
tum atqp oirfinitio.ideo no vidcf necefTarium boe oe
moftrari:fi reliquum oemoftratione ocludit. (C Sed
boru opinto no cofonat ueriori pbi fnic.ut fupza oipi
tnua in repzobationc opinionia ^gidg.nam cogrega
tio talium otflfinitionum aufert a .ppdmbua pfeitate:
nec eftuerue adeqtionia modua l in minori ppone:q:
in fecuda ^pone palTionem oemdftrate no pcipif per
fe fubm.quum fub accntali rone cocipiat.no ertentm
vnua fubti pfeicus tnrellectua fub oilfo'num cogrega
to.(T £ft aut notadu qp oemratidej oicunt fozmalej
aut crficietca uel finalea ca's attumcrc.nd in ozdie ad
?clufa5 paftionem:fed ad fubm in ozdtne ad palTione
coccptum.nec oe rone medg oemratiui eft ee mediti
politione f m natur? pzioritatem ? pofterioritates in
ozdtne adeptrema;ur in oubitationib 9 retulit 2ilber
tue.Sed oe ipfiua ro*ne eft effe cam ut fcribitpbapo
fteriop 2 p .t.?.i.mediu3 ?caufaidemfunt.(L-sžpqui
bua clartlTtmuj eftquid oe oemdftrartonia medio fit
edeipiedum:? quid ponedum fitpotilTtmc oemoftra
tioma caua.tupra pbt fniam.fm ueriorca oemdftrati
onia pditionea.z oppofitarum ronum fuccincta refo
lut
cem confequetur. ([7 "Puma oifficuttaa,
STJantum igttur ad
pzimamoubitationem nunquid obiectum
fcibile oebeat in fcientia ftabiliri neceflari*
um:z nunquid cotruptibilitaa fit obiecto
fcibili compoffibilie. (T"*ft aduertendii p:o oifficul
taria inductf noticia q> fcire pofterioru pzimo ab Sri
fto.oefcriptum.t.p.S- 7 .i 5 . 7 . 20 .videtur includere im«
poftibilitatem uariationi9.7aliter fe babendircui co *
fentiunr omnes nedum peripatetici iupta pbilofopbi
fententiam. Sed etiam fuit omnium communfa anti^
quorum opinio.C^omperimua enim "Platone p de
ea f ternas atep neceiTariaa bac oe caufa tenuifte ut in
quit "plotinua 7 Slcpnoue.c. 9.7 alibi f^piua:ueluti
etiam refert 2frift.7.oiuin^ fpecuIationia.t.?.28.7 p
mo oe anima.r.?. 8.7 ^pluribua alga locia .7 boe po
tiftimumpzopterfcientiarumadeptionem oiffinitto*
numep afugnationem.t fi addiderit etiam ptopter re
rum generationea.utliqiiet ep Srifto.reptobatione
pdearum.7.oiuin^pbilofopbift.p.28.7ut ineft 3o*
oe gandauo ing.oe anima.quetiionc oe vniuerfalibuj
quibua faluaretur caufaliratia fimultaa cum fuia effe
ctibua.ut afa oifteretur.videtur enim potiua ad pmit
pbrn pdearum perferutatio pertinerc.utrefert Srift.
7.oiuinf pbift.?.28.q> ad rationalem.Uideantur ai»
temlocia allegatia fubtilea •platonisrdnca.flTpla
tonem auidem coegit pdearum pofitio ppter rerum
particularium contingetiam-oe qutbua impofTibilia
eft babitua fcientialia.ut etiam cofirmat 3 rift.poft*
pzimo.t.?,31.7.7. pmepbig.t.p.jj.noueratenij "pla
to continuam particularium mutabilitatem % cotitv
getiam.ideo fozmaa a fingularibua feparataa:quf oa
tor ea etTent fozmarumiopinatua eft:p:opter etia5 fci
bilia obiecti requif(tam neceditatem cenfuit "beracli
tua i-pbefiua nullam fore bumanorum fcientiale no
ticiam.nouerat cm'5 beraclitua tanta fore fingulario
uariationem:^p:opter ipforum contingentiam uo'
luitut fibi imponitur.4.p2imf pbif.t.?.90contradi
etoriafimul uerificari.fic7 Socrates opinatua eft:
oum retulit.g? vnum fcio:qd nibil fcio:algcp čppluref
antiquorum inea'dem condefcederunt fentetiam no
ponentesfozmaaamateriafeparataedn quibua cet
icibilium neceff?tas:ut 36 enopbon 7 Sriftippua So
cratia oifcipuli :7 Snaparcbuaabderitea :7 alg phU
Iofopbantea.quip202fuainnobiafdemiam fore ne^
gaucrunt.t?g enim aut quiditatea abftractaa opina^
bantur.quarumefTet fcientiali5agnitio:ut *plato:aut
nullam fieripžotfua opinabantur fcicntiam.ut "bera
elitua 7 alg :7 boe ideo q: immutabilitatia rationem
obiectum fcibile fojtirinecelTe eft.oe quibua clariue
oifeutif poft ? p° circa p m ab Srift .7 fuia eppofitori
bua.CCualiterautem fcibilium neceiTitaa coperia
tur eft attetioneoignum^ circa rerum necelTitatem
oiuerfa fenferunt pbilofopbantea:quidam enim foz^
maa a fingularibua abftractaa ponenteaCut oipim"’)
uel pdeae uticp fcibilium neceditatem feruauerunr.
eo g> fo:mf a fingularibua abfolutf nulli pzozfua
contingentif fubgciuntur.ut oiuinua "plato cenfuit.
quia vo iupta pbilofopbi limitea pertraetaturi funt*
bane oifficultsteru altter fetttiedu iudicamue:rcp:cy
Hrti 1 ’
bat enis pbilofopbus fdearum pofitfonem.7.Diuinj:
fpeculationis.t.?.i 8.7 pzimo oe anima.t.p.S.oumre«'
tulitanimal vntucrfale auc nibilefleiaut fingufaripo
fteriusu fipbilofopbi rationes contra *|blatone 3 po
tius pdearum pofitionis non necelTirarem:g’ ipfaruj
repugnantiam ad clTeconcludere videantur ut fubti
lilTime fcribit ooctoz Subrili8.7.p2im£ pbilofopbi^
qu£ftione.ii.7p2imofentcntfarum oiftin.55.-r qugftio
ne.7.quolibetorum.
^cterminaturas čelTitate qup mo«'
dus cft enritatis intrinfecus.pzopono pzimum entiu;
oiftinctionem.quum modus rci per ipfam «5 cogno«
fcatur .7 oico g> oenumero entium qufdam oicuntur
finita:qupdamvo infinita. 7 boe loquendo Definira«
te ucl ifinitate perfectionis fozmalitenuel per idepti
tatem.£ntia enim infinita perfectione 7 ouratione oi
cuntur ens p:tmum :7 que ad intra oiuinas comperta
funt perfonaszoemptis rcfpectiuis notfonib 5 :qup po
tius ideptice q> per fozmalfratem perfectionem reti«
nenttpzopter faluandamperfonarum oiuinarum per«
fectionis pqualiratcm.ut fubtilifTima notabilicp rati«
one oilTerit ooctoz Subtilfs pzimo fententfarum oi«
ftin.i 9.7 Diftin.26.7 quarta queftione quolibetorum.
• 7 pbilofopbus.i 2 .p:imppbilofopbip.t.?. 4 i .7 feque
tibus.l3 Šuerois cenfuerit, 8 .pbificorum,? to . 79 .p 2 i«
mum motorem efTe finitp virtutis.ouratione vo infi«
nitum.£ntia vo perfectione ftnica oicuntur omnfa p
ter ensp2imum.quemadmodum funt omniapzcdica
mentorumgenera. 7 qup in ipfis contineri videntur.
1 fic intelligentip oempta pzima ( quum pdicamenti
fubftantip rationem fufcipiant ) perfectione finiri oi«
cuntur.quum ens finitu55.pzimp pbilofopbig.t.?.i 4
oiuifum fuerit ab 2frift.in.io.p2fdicameta.nec ob ali«
am caufam ens pzimum generis conepptum epcludit.
nifipzopter perfectionis at<¥entia nolunt
male oifponi.vnus ergo totius vniuerfi p:inceps:per
fcctioncatqjvirtuteinfinitus:l3 2 fuerois fubftantif
p2fdicamentum noluerit fubftantiacoi ozdinari: fed
pociue co2porefenfibili7C02ruptibili.ut fcribit capi
tulo.z.pzedicabilium. 7. io.oiuinffpeculationis.
nam uoluit cozruptibile 7 incozruptibile plus čp gene
refozmarumfufceptiuo fcu pbico oifferre.cui viden
tur oes fere peripatctici contradicere fubftantiam po
nenteegeneraliltimumgenusioe quibus als.C Si
autem fiat Termo oe ente infinito oicimus cp quecucp
tali participant infinitate.uticp oicuntur abfoluta fu*
maq? necelfitate neceifaria.ut eft communis omniu3
oiuinorum pbilofopbantium fententia.quibus alTcn
tit Sriftiz.oiuinf fpeculationis.t.?. 4 (. 7 . 43.7 feque
tibus.inquitenimlocoailegato.g2 quidem igitur fit
fubftantia quf dam fempiterna:? immobilis 7 a fenii
bilibus ffparata manifeftum eft.bfc ^rifto.t.?.4i.
4 T Si autem entia finitaconcipiatur.oicimus <3? bec
oupltciter accipienda videntur.aut enim fm eife fin«
gularitatis 7 epiftentif :aut f m efTe fozmale 7 quidita
tiuum feu fpecificum 7 eflentie.St e n 15 pzimo modo
f m eife fingularitatis 7 epiftentip rerum perfectione
fmftarum loquamur;oicimus omne tale fimpliciter ef
Befcibilm
fecontingentif fubflractum eppzop2ia natura poft!«
bileefte7none(Te:ut fubtililfima narratione fcribit
fubtiliffimus 30. Scotus pzimo fententiarum.7 pzi«
mo repoztarionum.oift.33.36.7.43.7 videtur comu
nis tbeologoru5 fententia quodlibetCepcppto pmo)
fimplicitereflecontingens,7bocloquendo oe enti«
bus incomplejcis:quia non eftimpoifibile ponere co
plepam nccelTitatem in enttbus epiftentibus.ut cp foz
tes fit bomo oe nccefTiratetfuppofita fubiecti confta
tia.nam talia videntur ad ipfius intellectum 7 ellen«
tiam pertfnere.ut inquit Boetius in p2fdicabilibus.
q> fpecies ejcplicarc videtur totam indiuiduorum ef
fentiam.izt bfc uoluimus iujeta ueriores oiuinitatis
app2fbenfore8oilTerere:l5 fuerit 2frifto,7 čpplurium
peripateticorum tumgrpcorum tum arabum oppofi
ta fententia:qui cenfuerunt aliqua fingularia in ratitu
dine necelTaria.-r bfc contingit cis opinari neceltaria
ueluti boe cflum:7 intelligentias cplorum motrices:
quia paruus erroz in pzincipio mapimus eft in fine. ut
fcribit 2frifto.p2imo pbificorum. t.?»fo, 7 pzimo cfli.
necp admiratioe oignu3 vfdetur.fi pzifci pbilofopba
tes ejt falfispzincipgsfalfas oeduperint conclufio«
nes.cenfuitenim 2lrifto.utluceclarius apparet pmo
cpli.t.?.2o,7.8.pbificorum.t.?.6,8.io.7fequentibu8.
ut^ommentatoris eft clariffima fententia commen
tis al[egatis:motum:tempus:7 cglcfte cozpus: ee ne
ceflaria:7 ^ternamun^ inc^pta necp oefectura.ut pa
lam eft.fz.oiufnf fpeculationis.t,?.4f.7.43.ubi pbf
lofopbusinueftigansintelligentiarum numerum pe
nes lationum multitudinem opinatur intelligentias
ee neceftitatis participesiatcp fempiterng ouratiois.
«r boe concludit 3rift.ep motus ouratione perpetua
ut fcribit iTommentatoz locis allegatis.7.S.pbifico
rum.?.i5.7.S4,7 boe ideo cenfuerunt:quia fuerunt
ipfis communes ueluti animi concpptiones bf,ppo
fitiones notf.pzima videlicet eft g> ab ente immutabi
li 7 f terno non poteft immediate pzouenire nouus ef
fectusteo eg eft efTentialis ozdo caufarus ufcp ad catt
fam p2imam:ut oifputat ^uerois oiifufiue locis alle
gatis.7 in oeftructione oeftructionu5 Difputatione.3.
omnt'5 actio fubiectum pz^fupponere videtur.ut retii
lit «6ilbertus porectanusin lib20 fep pzincipiorum.
capitulooeactione.qzactioeftfmquam in id quod
fubgcituragere oicimur.bfc ^ilbertus.fT "Palam
enim eft cp ep fftis utiqj pzopofitionibus acceptis au
fertur effectus fmmediatf nouitasiatcp contingentfa
fiquisafTtgnatureffectu8.ut opmatus eft Suicenna
9.p:im^ pbilofopbi^.capitulo.4.oe intelligentiaru5
immediatapzoductione.faltimoe pzima.quia vo ut
oipimusantiquipbilofopbante8 in pzfncfpgsa uerf
tate oeclinauerurit.quia folummodo rerum cognitio
nem a fenfibilibus acceperunt.7 per viam fenfus.ut
fcribitpbilofopbusinoe fenfu7 fenfato.7 pofterio
rumpzimo.teptu commenti.33.ep quibus incertam
a tep fallibilem oiuinorum 7 feparatoru3 entium acce
perunt cognitione: qu£ companda eft f m fpecialiorej
ipfojz.rdnee,ideonec entieptimi nouerunt ad eptra
E
©ccundus
contingentem caufalitatem epipfiu0,ppzfa liberaq?
uolif ionc.at ueriua opinati funt oiuini pbflofopban-«
tea:tbeo!ogi nuncupati.maptme ooctoz Subrilf^ fen
tentiarum,2.oiflin.p2ima.qu£(lione p2ima,T.2.7 feque
tibua.-zpzimo fententiarum oillin.2.7.42.qu£llione
pzima. i quolibetorum qugflione.7.(T Tloucrunt
enim ucriori cognitione:alttoricg luminercp fenfitiua
vfrtute ouplicem pzimi motorts ^duettonem. (U211
reram qufdem ad intra.pzopter quam comperitur g'
fonarum trinitaa in vnitate clTenti^atcp numeralfs
epiflemif.feclufa ipftuaplurificatione.fed fuppofitali
pluralitate fiue (ubfiflentif que quidctn pluralitaS no
effentif oiuifione:fed notionalibus potiua relationi«
bua oignofcitur.ut actiuarpatTtuacp gcnerationeipaf«
ffua<£ fpiratione:? fi quibufdam vifum fuerit oiutnaj
bppoflafeaabfolutia potf.Čp rcfpectiuia retinere co
fiiruttoncm in e(Te perfcnalbucluti fanctua Bonauen
tura 7 altjioe quibua oiffufiue m facrie tbeologorum
paginis oifieritur.-r bec uricp fummam complectun*
tur nccefTitatem.fTl^cc autem oiuinoru5 pzoductio
latuitpfnituaipplurea anriquos pbilofopboa.-r Žiri
fto.7 Žluerotm:c£tcrof(£ feqdacea:non opinatea bf
~oftafum trinitatem cum efTenttf indiuifione,ut feri-
>ft Zlucroi8.i2.metb f «.p to .39-X3 quibufdam ofuino
potiua afflatia (piritu:^ buman£ rationia eleuat/one
iupcrceleflium pluralitaa perfonarum incompz^ben'
fibilifqj efTentie communicario non ignora fuerit,ut
admlranda fententfa ZDereuriua trifmegifluS in libd
lo dc oiuina potentia oiuiniratie arebanum pzotulir.
cp monaa gignit monadem:? in fe fuum reftectit ar-*
dorem.ep quibua uerbianotabtlib^pplicatur ad in
tra oiuinorum trinitaatat uerua feinpiternf pzodu*
ctionia modus. CCBipbariam vonouerunt oiuini co
gnitorea pzintf cauff pzoductionem.alteram quidem
adititranaturalem.videlicet qua memoria ffčuda co
currente uerbum gigneretur.alreram vo Ubera3 qua
uerua amoz ffcunda uoluntare pzoduceretur.nec pli*
rea opinari pjoductionea poflibile cfbpzopter termi
norum adequationem.babet enim memoria fgcunda
uerbum genitumpzo termino adcquato paternf ge*
nerationia.t fic oc patria %filtj fpirationia adequato
termino oicitur.qui efl amoz fpiratua.ut fingutari nar
ratione feribit ooctoz Subtilia pzimo fententiarum.
oiftin.2.qufftione,7.utraq? tamen neccfTariam 7 fter
nam cenfuerunr.quum nulla contingentia:nullaq? oe
ficiendi ratfo fit oiuinitati compofTibiiia.CT ŽlUera5
vo pzimi mororia cognouerunt pzoductionem ad ep
tra per quam rea in efle crcato reali ponerentur oiui*
na uoluntate pztncipaliter concurrente.quam quide5
pzoductioncmliberam: 1 ? non naturalenr.conringen,
tem 7 nullatcnua neccfTariam uoluerunt:quum oiui'
na uoluntaa videatur omnia contingentip regula p zi*
macuiua non efl alia qupenda caufa,ut feribit £om
mentato2 Sueroia.ri.pzimf pbilofopbi£.?.f$,g> quii
fuerit ita in ucluntarga non efl alia qu^renda caufa:
ocus enim per fui potentiam uolitiuam tribuit cffecti
bua Ubere nouitatem abfq? fui imperfectioneiT fi cau
fia aliquando fecundia mediantibua ptoducateffect*
poteft 7 immediate p2op:ia virtute pzoducere.t boe
p:opter virtualis 7 eminentialia continentif ratione
in oeo repertam.cui ctiam aftipulatur Suerois fente
tia.<2.metb ce ,?.24.y oeafozmffuntinpzimo moto«'
ref m efte oinu.nam perfectio quflibet ab impfectio-«
ne remota non epcluditur ab ente pjimo.fed eminen
animf nouapzoductione oe ftctornecpnullo concur
rente J)quicčp oe nouo ad efle oeducimec videnf aue<
rois rationea.8.pbificorum.‘Z pzimo qli.7 in oeflru^
ctione oeftructionum oifputatione pzima 7 iecunda.
contra antiquoa pbilofopboa 3lgajelem:t žfufcen
namii alioa oe impofTibili noua pzoductione eflfcct 9
ab antiqua uoluntate concludere.q2 falfis inutuntur
fundamentia.ficut clariiTime cenfuit ooetoz Sub.fen
tentiarum.2.Dift.p:ima.quertione pzima.t fequetibuj
7 ideo cflumrtempusr-r motum:atq5 intelligetiaa fo
rc fimpliciterneceflariaa ueluti rationioiiTonum cen
fuerunt:omnia enim contingentia:naturaq5 oefectibi
{iaiudicantur.conferuanturattamen oiuina uolitio«
ne.ut clariua apparet ponentibua in cozpe celefli ma
teriam eiufdem rationia cum co:ruptibilib 9 :p2opter
quam q lum co:ruptibile fore necelTe efl ep intrtnfe*
ca natura.q:materia efl quarca potefl efTe 7 non efTc
utinquit pbilofopbua.^.oiuinf fpeculationia.t,p.i2,
, 2.34.perpetuumattamenfupercclelli uoluntate ce^
lum conferuatur.ls £mpedoclca 7 alg quida5 tenue
rint ut Democritua z Žfnapagoraa 7 Beračili 9 epbe
fiue celum continue generari atc^ cozrumpi pzopter
ipfiua ep atbomie compofitioncm 7 litem 7 amiciti«*
am.ut feribit 2frifl.8pbificoru3.7p2imocfli.r.p.<02.
(T£p quibua luce clariua apparet quantu antiqui ue
ritatia indagatorea non aliunde q> a fenfibilibus ac«
eipienteaCutoipimua^cognitionem.-ab infallibili ue
ritate longiua oeclinauerunnfe babentes ad fuperef
(eflium manifefliiTimam naturam.ueluti nicticoracia
oculuaadlucernfolia.ut feribit pbilofopbua.2.oiui«<
nf pbilofopbif.t.?.i.quibua attamenageregratias oi
gnum eft.nam 7 fi ueritatia gradum non attigeritin
uefligandefaltim caufam ueritatia poileria oederunt
ut retulit Sriflo.fecundooiuinf fpeculationia.t.p.i*
«r.3‘mctba C€ .t. < r.p.iS-3fliemmut refert Sueroia in
? t0 ,2,qui non conucniunt in ucritate nobifeum eperci
tauerunt intellectum ad capefcendam ueritatem afce
dendo ad altiorca noticie gradue:q» ep fenfibiliu ou«
ctu roniainitentee maiori uerioricp lumini.((r0.uia
igitur cuiuflibet entitaa in actuali epiflentia Ubere
ducitura pjimo motoren contingenter:quia oiuina
potentia no cogitur ab eptrinfeco pzoducibili.ut fub-
tfliiTime feribit ooetoz šubtilia pjimo fententiarus
oiftinctione.^j.T oiflin.pjima fecundi fententiarum.
ideofimpliciter contingcna iudicanda efl.nec vide«
turaliquaponenda nccefTitaa in taltbua: qu^ fmq?
babent efle ratitudinia: 7 epiflentif fcibilia oicantur.
fed aliunde fcientig ronej fojtiri necefTe efl.ČT O-uia
autem oipimua rea creataa feufinitaaaccipifm effe
fojmale 7 quiditatiuum in fecundo membzo oiflincti
oniafuperioria. 3deo videndum efl nunquid penes
rerum fozmalitatea atq? efTentiaa fcibiiium necefli>
taainucfligetur.pzo cuiuanoticia efl aduertendum,
g>'£fl communia pbilofopborum fententia: mapime
TblatoniarT Sriftotilia:rerume(Tentiaafeu quidita
teaeflefternaa :at oe reru5 qui
32^11 illUtl 11 ditatibuspto faluada ptedicame
talirone 7 faMium nece(Titate;oiuerfa quicfem cen-
fueruc clarilTtmipBatttea.quidam enim non ponetea
poitibilem feparationem inter efientiam 7 epiftenti
am^pter realem connerionem ipforum :7 omnia ab
ente ptimo puenire uoluerunt efTe rerum fotmale 7
ciTentif fore ncceffarium 7 % ternum:foIU5 penea f de
alea in mente otulna rationee :7 cfTe obiecriuu in quo
nulla eft conttngentie ratio atep oefectuaiut notabili
fententia retulit ooetot Subtilia ptimo fententiarus
oift. 5 ^.T. 57 .T. 43 . 7 .i.fentetiarum oiftin.ptima.co q>
quum quflibct rerum contingetia ab indeterminata
ptimg cauff uoluntateptoueniat.ut oipimua.T femg
uoluntatia operatio ptefupponit intelleetua intellige
tiam.ut comur.ia eft omnium pborum fentetia:q> uo«
(untaa non ferf in incognitum.ideo inillo ptiori quo
oiuinua intelleetua atringit rerum elfentiae pfeetto«
ne finitarum nulla videf efTe contingentia:ut ftngula
ri fententia feribitooetot Sub.ptimo fententtarum.
oift.;.qone.5.quu3 uolutaa non feraf adbuefug eaa.
7 boe in fecudo nae figno.non autem in ptimo.qt no
attingit oiuinusintelleetua in ptimo figno nature: ni«
fi e(Tcntiam:ue!uti ptimarium obiectu5.nam videtur
impolTibile fimpliciter oiuinum intellectum attinge«
re finitum cognofcibileueluti ptimariumobieetu3.ut
eft pBt fentetia.<2.ptim^ pbi£.t.?.$i. gp oiuinua intellc
ctua nibii ad eptra ptimo coclpitrin quo qufdem pti«
mo na£ figno comperfia pluribua fignia originia eft
tota oiuinarum pfonarui foboleatoe quibua apud fa
criluminia interptetea clarifTime oifculTum eft .7 fin«
gutari fummoge fentetiaoilTeruit ooetot Sub.i.fen
tetiarum oift.ptima.qone.i.(C"fDoc igit medio necef
fitatem rebus impofuerut :7 jppter boe $plurib’ vi«
fum eft •platonia f dearum pofitionem in mente oiut
na folumodo comperiri ut inquit 3 abltcbua 7 2 llcy
nouaplatonia oilcipulua .7 nconiefia pofterforu
ptimo.c.7.13 Žfrirt.impofuerit *piatom pofitiualf de
arumtatep realem a fingularibua fepationem.7 earu
fitum in otbia conuepo.ut ferf ab auqutbu8.quarum
pofitio ut fic imponif utiepoeridenda videtur: fed ut
fubtiltlltmc feribit ooetot Sub.S.oift.ptimi. potiua
©cfcibiliu
fdeaapofuit *f>lato in mente oiuina:y per realem a
fingularibua feparationem :7 fitu5. quum bf c potiua
fingularibua alTignent q> vniuerfalibuJ.(lT 3 m P 20 ba
tur enim aliquado pborum opinionea cp pofitionia
obfcura fententia non ep falftcate:quemadmodum rc
ptobat pbs.j.oiuinf pbte.r.p.tj.pofitionem €mpe«
doclia oe pzincipija rerum que cenfuit odium 7 amo
rem fore:7 £>efiodi oe nectare 7 mana oeorum.tjbua
oeoa viuere ep ipforumparabolia acef pat.non q> ita
fenferint ep ret ueritate:qt oiuina fubftantia natura fc
pitema non videf indigere cotruptibilibua pto fui cd
leruationendeoC^pter ipforum latentem fententiam
oipit pba cp oe fabulofe fopbifticatibua no eft otgnu
cum ftudio intendere:quo3t; pbta fimilia eftptcturf.
b£c pba, 7 ^)pter boe negauit pba oemoftrationea ep
parabotia conftareratcp. oiffinitionea pofterioru5.2,
t.?.2i.fic 7 'jblatonis fententia oe pdeis:quo ad ipfa«
rum pofitionem Iatuit ^plurea pboa :7 bunc necefTi«
tatia rnodum finitarum quiditatu uolutt ooetot fub.
oiftincttonibua allegatia.r čpplurea alq peripatetici:
ut Ifnconienfiapoftertorum ptimo.c. 7 .mirabiH fen
tentia oeelarauit fcibilium ppetuitatemmam mtnimc
videf alTumendaneceiTitaa in quiditatibua materi;
condictionibuaimmerfia.Sed epotdinepotiua ac
lucern inereatam contrabunfifotmalea rerum pofTi
bilium uel incompolTibilium rationet :7 necefTaric eo
gnofeunf in regulia fternia ep inereatg lucta illuftratl
one.ut feribit ooetot Sub.ptimo repottationum oi«
ftin.43.7 oiffufiua inptimo fentetiarum oift.g.o.^.oc
finceria ueritatibua. C Tleč eft^ternitaa in talibua
accipienda penea ipfarum ueras efTentiaa.qt no fepa
ranfabepiftetiaded penea ydealea rationea: 7 elTe
obfectiuum :7 inquit ooetot &ub.q> talij tncfic obic
ctiuo funt obiecta fecudarta intelleetua oiuimVz funt
uerttatcs ep eia:(nquantum funt confotmea fuo epč«
platif.tntellectui oiuino :7 funt lup:quia manifeftati«
ue creatorum.nam alia rationeconditua eft bomo.7
alia ratione condicuaeft fquua inqutt Suguftinus.T
funt immutabtlea ibi 7 necefTari^fed eterng funt f m
qutd:quia fternitaa eft condictio cptfkntis.illa autč
nonbabenr epiftentiam.nifi fm quid.bec ooetot fub
tilia mirabili fententia.cui confentit pblilofopbua: 7
fuua commentatot 3ueroi9.7 0 .7.i2 0 .oiuine fpecula
tionia.t.p.Si .7 fequentibua oicentca.qt fcietia noftra
caufatur arebua.fcienttavoptimimotoria eft caufa
rerum. C 7 -£p quibua lucc clariua apparet op f m buc
oicendi modum.ut etiam pofterioruiti ptimo.captb
7.cenfuit l^nconicnfia:qu|libet rerus necefTitaa ab
epemplari oiuino ptouenit:#m quam necefTitatia con
dictiones fcibilia oicuntur obiecta :7 ut fic abrtrabut
ab epiftentia ptopaia.immo videtur epiftentia penit’
eptranea fcibilium rationi,
£5uod fi quifpiam S*S?“Sf
da in fcibilibua creatiama oe oiuinia entib Tcialia eft
nottcianoneircufcriptaeptftent mo
-
Eecudus
dfintrmfeci.ud attributa.ut fubtfliflime rctulit eo<»
(to: Subtilt'8 p:imo fniarum Dfft.3.7 oift.8. qone.;«
nam oiuinanaturamapimam fojtitur vnitatcm nu*
merakmmon ftcautem funt crearorumentium quk
d bo
mo partkufaribuspartkipcturzt ad epiftentiamper
fin p2oductionem cotrabatur.uticp per accidens ip'
fi naturp eucnit.co g> perfecttflimo fozmalup concp
ptu natura comp.^benditur bia circufcriptis.ut cen'
iuit fubrilirer pozpbirius in pfagogie oe|oritate ge'
nerie p:opter non mutuam interemptionem 013 fuis
fpedcbu9:atq3 oiutfiuis oiffcrenrijszacddit etiam 7
elTe obkctum.nam quum fit efle cognitum oe mirne'
ro entium refpectiuop no videtur oe fozmalitate ab
folutorum.ut animalis in eflequiditatiuoz7 buc fub'
tilifttmum oicendi modu?infecuti funt clarifTimi ue'
ritatis indagatores f racifcus oe maprombuj oocto*
flluminatue p:imo fcntentiarum .7 in conftatu.oiftm.
42.7 2 Tureolus occto: egregius .7 iDenricua oegan
dauo:7 alg ^plures.modue autcm ponendi tališ eft
ee quiditatibus nece(Tari)^CT aC'
tus 7 generationes funt fingularium: omnis autem
actuahscntiscreattpzoductio uolutate pamg cau«
ff perficitur.ut oipimus.7 ftmpliciter eft ad eptraco
tingens.ut feribit oocto: Sub.z.rencentiarum oirtf.
p:ima.qu£ftione pzinu.igiturnec fic oc talibus pofli
biliseft acquifitio otfciplinp fcicnttalts: ut eft com'
munis omnium pbilofopborum fententia: mapime
3rifto.p:imo poftcriorum.t.?.20.7.7.oiuinf pbilo'
fopbif .t.?.53.(TSi vo oe fecundo c(Te rerum loqua
mur oicimus q> uti«^ creatur^ funt neceflane.fed non
p:op 2 ianeccfltrate:fedpotiu 8 epemplart8.quod eft
oiumu0intellectus:7 in bis non eft controuerfiaoo«*
cto.Subti!is:7 aliorum.q: ponut omnes ouplep ef'
fe tale in quolibct entefintto.alterum fimpliciter con
tingena 7 actualeialterum vo ydeale:r neceflariuj.
ut oipimu8,quod cft efle obicctiuum in intellectu p:i
cauff.
vo quod oicitur efle quiditatfuu 3
v vCI UU eftoilTtculta9.quodpo^tturabtl• ,
lis efte in rebus per abftraccioncm ab efte tam fubie*
ctiuoz^obiectiuo.necopinatur:^ resab fcernofuc
rine nibil omnino:quantum ad efle p:op:ium in fe ut
cenfuit oocto: Subttlie p:imo fcntciuiarum.7 p:io
repo2tationum.oiftin.36.qufftione.3.7 alibi ffpe.fed
cenfucruntcumcftcrcrum intelligibilt 7 pdealifo*<*
male fcu quiditatiuum ccmperiri abftrabens ab efle
^ deali:quod accidit illiut ^pluribue oiffu illimis ra
tionibus oflcndutipotiftime oe noticia oiuinc menti$
refpectu quiditatum:na oeue fi nouit ab £ tet no crca-'
turas.aut aiiquid crcatur£ cognouit ab £terno:aut ni
bil creaturc.fi pzimum babetur intetum:quia boe no
fuit fm efle ratitudtnale;quia nibil erant in cpiftentta
fed fotmale: quare ipfe res p 2 fbabcbant efle fozma'
le:quia pz^cedit intellcctiones intclligibilc natura ut
inqjit Scotus in tbeorematib’:tbeoremate pzimo.
fi vo nibil: igitur creaturam ocus penitus ignorauit.
na nibil cognofcere eft no cognofcere.7 confirmatur
perratione epemplaris 7epcmplati:rperrationem
p 2 oductiui 7 pzodudbilie: qu£ omnia non ep tem'
pore.fed potius ab ftcrnooiuinis conuemum.quum
igitur ocus ab eterno fuerit creaturarum pzoducti'
uus: feqtur q> ab £tcrno fuerit creatura pzoducibilis
per nam cozrelationts. palam autem eft q? tališ p:o'
ducibilitas non erat in oeo.quia oeue non eft p:odu'
(ibiliepercreationem.igiturin crcatura.ncn autcm
fm efle epiflentie.qz creatura nibil erat f m illud efte
ergo fm efle eftentif cofecutiu£.q: pzoducibilitac eft
paflio quiditatum perfectione fmitarum.f m qua fo:
maliterokunturcreatur£p 2 oducibilce.fic arguendu
eft oe cpemplari 7 epcmpiato.(T O-uibus fi refpon'
deat: q> illie fulficit efle ol icctiuum.non autem foz'
male uel eflentif.fTXonrra oifticilltma oubitatione
rep:obant,Tlam qucdlibet efle refpcctiuum pzjfup*
ar 1 ’
ponit efte abfolutum.ut fcribit 3 rift.?,ofain? pMo*
iopbi?.t.p.20.quoltbetenimquod refertur eft alicjd
epcepta relatione ut inquit bcatua 2Tuguftinu8:quta
relatio non refcrtur.alirer eftet pzoceftua tn relatio«*
nibua in inftniru.Sed dTe obiectiuum ucl cognttum
eftelTe refpecrtuutmfic oicitur oe epemplato: % pio*
dudbili.ergo quodlibet talepzffupponit irtrecogni
taefleabfotuturmfedilludab £terno pa^fuppofitum
abfolutum creatur? non eft efte epiftenti^.fed potiua
quidt'tatiuum r fozmale.pateta fuffictenti oiuiftone.
«F.Q. uidita tee igitur funt ftern? arq3 neceftari? fm
pzopdas ipfarum fo2malea rationea.13 ettam neceffif
tatem fiimant ep increate lucia illuftratide.boc tame
contingit cia ueluti per accidcna: 7 aduenticium: ut
f ier accidena opponitur ei:quod eft oppofitu3 fozma
itarimon autem per accidena ut opponitur necefTita
ti:quia oiuin? mentia operatio oicitur mere natura' 1
lia atq? ncceftaria:tam refpectu obiecti p:tmarq:q’ fe
cendarg:quum uolitioncm liberam p:?cedat.ut fub**
ttlifttme ooctoj Sub.fcntenttarum p:tmo oift.j.retu
lit qone.S.oeftnceribU8 ueritatibua. i oift.36.qoe.3.
il
larfed indilferenter fe babent:t ideo uoluerutfic opi
nantea in fcibilibua efte neceftitatem.7 rationem aiTi
gnamua p:o ueriori iftiua opinionia refolutione.que
• videtur longe p:obabilia:nam quum accidentiu5 per
accfdena non fit fcientianeqj fubftanti? fitoemonftra
tio.utfcribitpbtlofopbuapofterioru3 p2imo.t.?.(6.
7.iS.7poftcriorum.2 0 .t.?.7.paft'toniaigitur erit fo*
lummodo ucriftima oemonftratio.ut luce clariuap:?
notauimua.pafttonea autem quum confcquantur foj
tnalca rcrum rationea intrinfecae.qu? ut oipimua fiic
neceftari?. ideo oe neceftartja eft trn fcientia.'
cintfttl attentioneoignum qp I3 quidita«
1 4 UIMI v tea babcntea efte quiditatiuum
abftrabant ab bia qu? accidutmon tamen a quibufti
bet abftrabut.nam quidiratibue aliqua oupiicitcr ac
cidunt.vno modo:quia non ingrediuntur ipforu fo:<*
malce eonc?ptua;t quiditatiuoa. alio modo q? ne oa«
turlatitudo in quiditatibua babentibua elTe quidita
tiuum.7 qualiter neceftari? oicantur 7 ?tern? per ab*
ftracttonemt r indifferentiam ab omni ourationij me
fura ratitudinem concernente.(rSiqui8 autem am
pliuafubtili ratione oubitet.an quiditatea in efte ta
it creentur aut pofTint oeftruiiuel annibilari: ficut ar
guut qda ^batea no oari qditate$ ee^u3 fo:male re
tinentea ante fui ptoductionemit an fit polTibilia ali
cuiua rei creatio:uel annibilatio.oicif ad oubitatione
fm ipforum fententiam.ut fcribit francifcua oe mar
rombua in contiatu.oift.42.q7 quiditatea in efte tali
funtcreabilea: 7oeftruibilea.quiatalea aptitudinea
funt ipfarumpaftionea:attamen nccp creantur: necp
annibilanturmetp rei creationem impediunt. cuiua
caufa eft fubtililuma.na quu creatio pepigat fingula«
ritate 7 exiftentia:qz trafeutea actionea fut pumo fin
gulariu.ut fcribit Šrifto.in^plogo p:im? pbilofopbi?
7 quidiratea f m illd ee abftrabut ab ejcnttarto abftra
bunt a creatione actualimec ipfam impediunt. qj ou;
rea creatur:oato q» p:?babuerit efte fotmaleipzodu*
citur attame actualiter nullo ipfiua p:?fuppofito f m
dTe e^iftenti? concaufantetimmo oicunt iftf.ut fran-«
cifcua loco p:?allegato:4 non quodlfbet p:?fuppofi
tum etiam in epftentia aufert creationem:ueluti con
tingit oe rationalia anim? p2oductionc:p:cfuppofito
cožpore p:?cxiftente.tamen creari oicitur anima pzo
pter cozporianon concaufalitatem.7 bic eft fubtilifTi
mua pbilofopborumpaftua:7laborent pbilofopbi
tea in notabili rerum fpeculatione.b?c enim uoluim’
p:o ueritate oubitationia perfcrutari oifcutientea
pbilofopborum mirabilea oifciplinaa atq? tbeologo
rum arcbana. p:optcr boe fit opi
nart quiditatea a fingularibua pofitiue feparataa.z
7°.oiuing pbilofopbi?: ubipofuit 3 rifto. vniuerfa««
le?ternum:necpoteft in epiftentia conferuari perpe«
tuu.15 4plurea pbilofopbantca opinentur vniuerfa*
liumperpetuitatemcomperiri:uelp:opterfuppofito
rumpermanentiam.ueluticontingitoe ftellia errati«*
cia:fole:luna:7reliquia.atcpoe intelltgentgaide3 in
dicatur.qu? in particularibua perpetuia conferuanf.
ut fcribit pbilofopbua paimo celi 7 mundi .7 octauo
pbificoru. 7 .i 2 .p:im?pbilofopbi?.t.p. 4 ?.uel per fuc
celTfuam generationem particularium. ueluti conttn
gitinanimatiacontinuogcnerabilibua 7 co:rupt(bi
libua.natura enim mtferta eft inejt lf nconiefia 7 3ue
rot 3 ptfbena conferuationia inftrumentum.ut quidi
tatea:qu?nonpoftunt babere permanentia ratitudi
nalem perperuam in folo particulari: ueluti.conttn^
git in bomine :7 alga:per fuccefliuam faltim fingula*
rium generationem epiftentt? perpetuitatem fojtire
tur.quap2opterlynconienfia cefuit in fcoo modo po
fitionia vniuerfaliumperpetuitatia.pofteriorum p2<
loquedo oe quiditatibua ueria babennb’
Sccudus
eflc pofitfuum fcmper funt in alfquo fuppofito in na*
turali epiftentia fm actum.fcribit enim Z.f nconienfia
qp »ato g? rofa non fit actu in a(iqua regione: tamen
in alia parte vniuerfi pzopter oebiram loči oifpofitio
nem comperitur epiftena in a!iquo fuppofito.CT £p
qutbu 9 apparet quantum rerum neceffttas uel cdrin
genria (it cognitu oifficillimatmapime fcibižtu5 % vni
uerfalium rerum:utnotu3 eft ep oiuerfia pbilofopbo
rum fententtja.f^piua enim drča cognitu oifficiliora
contingit opinionum pluralftaa.
nfTrt P ^ ante8 pofucrut in fcibilib 9 necef
v fitatem folummodo coplepa5:quia
pofitis terminia oe necefittarepzfdicatum oetermi*
nar fibi fubiectum uel econuerfoiterminorum vo ne*
ceflttatem fm quid :7 ep fuppofitione,qz polTunt efTe
7 non efle.ut cenfuit Jo, oe ianduno.pzimo pbicoru5
oprimo oe anima qu£ftionibu 8 ,oe fcienttg fubtecto.
7 alibi.quorum opimo non eft repzobatione oiffiri*
lis.nam totiua necelTitae partium requirit necclTita*
rem.aliter c fTet contingentia fimpliciter 7 non necef*
fitaa in illia.l^terea fi oe complcpia neceflarga ef*
fet fcientia.qaorum termini funt contingentee.ergo
oe fingularibua elTet pzopzie fcientia:qz ipa pofita fa
ciunt neceflariaa pzopofitionca.nec pzopofitio pbilo
fopbi.7.p:imjpbilofopbif uerificaref oe fingulari*
bua oicentia q> a fenfu remota latent: an fine uel non
(inu.p.Sf.r pbilofopbua pofteriorum pzimo.t.?.20.
fcribit.g’ neceiTe eft alteram pzf milfarum efte cozru*
pribile quum conclufio talia fueritcozruptibilia:quia
particuiarie.patet autem 4 conclufio 7 altera pzf mif
larurtr.ficozruptibiliaoiciturnoneft pzopter cople*
pionem.q: necelTaria eft pzopter conftantiam eptre*
morum.fed potiua eam cozruptibilem uoluit pbilo*
fopbuetpzoprer eptremorum requifitam neceiTit ate3
in particularibua non repertam .7 bane eptremoruj
condictionem notabili ipeculatione uoluit Sueroia
comperiri.pzioru 5 p:imo.c.z .7 oigreflione2 a .oe mip
tione neceffarg cum inefle.et 3* oigreiTione oe mip*
tione pciTibilia cum inuentia. 7 in qugftionibua fuia
in libzo pzicrum.ponena oifFerentiam inrer pzopofi*
tioneaabfolutaa:? neceftariaa:? mapime oeabfolu*
tia perferutatur. qu£ fm tria tempora ueritatem re*
tinenttpzopter requirendam neceflitatem tam eptre
morum čp compofitionie eorum.in quibua eft impof
fibiliaimaginatio feparariooia quc in inuetia non re*
periturimpoflibilia .7 ipfiua fententia fingularia re#
pugnat omnino vulgaribua pbil ofopbantibua.
" " |1( , r * vniuerfalium fcientiam pofuerunt
Uvl c? in conc^ptibua conftruetea.vniuer
(alia penea fe:7 concipientea ea oiperunt incozrupti*
bilia ut ridiculi terminiftp finperunt rerum ueritatea
ad inania reducenteazomnia fcibilia facientea opera
pzopzia:ommaq3 figni 7 fignatiratione componetes
at<5 oilToluentcarad eptra nullo cozrefpondete pter
)articularia. (TEzeftruunc enim pzopofitionea per*
.eicaazattp realea oifciplinaa :7 fcientiarum vnitatea
7 obiectorum atep potentiarum: pzimum pzobat.na
fioicatur foztea eft bomozaut bomo eft animal .7 ep*
trema fint concfptue.tunc no erit b£c perfetca.foz.eft
bomo qz bominia comuni concf ptui no cozrefpode*
bit in realiquid oe foztia eflcntia.fed erit ipfemet foz,
aut particularium congregatio quibua aiTignatur ta*
lia conceptua comunia.nec eft gfeitaa pzopter uocea
cdiunctaa:qz funt oiTpcrat^fic 7 oe cocfptibus oictt
m
E
^fleceflitate
Tmagfa eft 2frifto,eontraria g> pdearumpofitio pla
tnia.nam magia repugnat q> cdcpptua ab intellectu
fozicatua eentialiter tančpfuperiua oe inferiori fin*
gilari ut oe fozte pdicetur y bumanitatie ydea (epa
raa oe fuia indiuiduia quum illud fit puru; accidea,
■ 4 onftat enim no ficfiut perfeiceppofitionea.fic t
o. reliqua pzopofitione oicitur.GTŠuferut ulteriua
fccntiaa realeaiatcg realem vmtatem.naj fcietia rea
lieideo realis eft.qz non oe folis rationia entib 9 aut
coicfptibuapertractar:7ideo foztitur vnitatem.qz
oidturbabitua cniuafubiecti.ucfcribit Srift-pofte
not pzimo.t.?.43.Si autem folu fint vniuerfalia ra
tfon cocfpt 9 . vnde fummct vnttaa i atq? realitaa ba
birua/Sed oicet aliquts eoru op ep conceptua vnita
tefonitur:at en
tiatfed in eo q fignara qutbua fi ulteriua qufraf.quid
fignificat*tuncinaudita pzopallabuntponentea far*
tnentorum farmentum particularium pzo cozrefpon
dentiteum qutbufdam confozmitatibua:qu^ non vi*
dent ad perfectam rationia agnitionempertinere en
Srift.fntentione.(rSuferunt ettam realitatem:p>o
pter eandem caufam fupzadictam atep obiectoruvni
tatem realem.na cuiuflibet potentig eft vnu3 oMectu
ep fc6o oe anima.t.?.33.fed intellectua eft vn# poten
tia.j°oe antma.t.p.^.ergo babet vnuin ob*ctum.fed
nulla eft fm illoa vnitaa in re.ergo no r^teft aftigna
ri vnum obiectum intellectui.fL Sed ipfi conantur
foluere oicenteatgz vnitaa obiectf'eft ab intellectu.
C3fta enim refponfio aufert o&iecti rationem:at<^
naturam.nam pzioritaa obiefti refpectu potentif vi*
detur obiecto neceflaria.eo <¥ omnia potetia pafftua
pzf fupponit obiectum a quo capit operatione3 ep 3 0
oeanima.7 intellectua eft oenumero paiTiuaru5 po*
rentiarum.3 0 oeanima.t.?d.nd pzgfupponetur aute5
obiectum.firatidia operatioe caufabiturtnec erit ob
iectum adfquatum potenti^ cognitiuc quod ab intel
lectu caufabitur.CE Tleč eft fufficienj fi fingatur intel
lectue agenda actio.qzfiremouebitur vnitaa natura
poterit ita fingularibue vniuerfalitatem applicare.y
fi nomtunc oeturcaufaoiuerfitatia.7oeftruunt pbi
lofopbifententiam.4.Diuinffapientift.?.to.oicentiJ
cg qui vnum no intelligit nibil intelligit:ep quib 9 col
ligitur vnitaa obiecti ratioia operattonipzf poneda.
CCTlunquid autem oeftruantpbi fentcntta^.pzimp
pbilofopbie.t.p.io.oe vnitate fimilium: % fqualium
cuicunc^recte pbanti luce clariua apparet. nam vi*
derur alter um impoiTibilium ep iftoru3 fn ta fequi; uel
q circumfcripta rationia operatione nulla comperif
fimilitudo pzopter conuenientiam:? cptremoru vni*
Hrti 1 ’
tatem in fundameto relationls cquipcrantig requil'
tam:ut fcribit pbilofopbua.s.oiuing fpeculatiofl. t/,
20.5» tila funt fimilia:quorum efl vna qualitaf :r g qa
Iia:quorum dl vnaquantitaa:licet nonnullt radona
acie ggentea ueluti ceci lumfne concefferint relation:
realem rationecomplerirucl fcquetur ftmilitudinen
no p2gepigere fundamenti vnitatem. quod e(l Hrti.
fententig contradicena loco allegato.r clariua app/
rct.7.pbtficoru.t.?.29.oc comparatione motuum d
cčtt 9 .q> q: fpeciea dl vna naturaadeo in fpectc fit te
ra comparatiomon autem in genere.azlatenr equuo
carionea in genere. palam autem dl fi nulla ratioiia
e (Tet opcratio.g> mot’maio2 r mino: uelocitaa x ar
ditaa in mobtiibua compararetur.
^oftpofifa tgttnr
inquit pbilofopbua 3°oiufng fpeculationia.r.p.ii.gr
oe fabulofia fopbtflicantibua no efl otgnu3 cit iludio
lntendere:tporum enim fpeculatto fimilia dl picurg.
folcrttlTimi itacp ueritatia tndagatorea:ut oipiri’ oe
vniuerfalium pofitione neceflariorum qui coueierut
in fubtectt realitate:at<$ efle quidi(atU5 p dealirz fub
iecttuo uel epfrtemigmecno quiditariuo:pofuerut vni
ucrfalta no ep fola rationia operatione fieri:fed ep na
tura rei fuperaddetea realem vnitatem pzoptiam mi
norem vnirate numcralt non ablatamper contrabett
tea oitferentiaa:qž no aufertur vnitaa naturgmtfi per
pluralitatem oppofiram % inompolTibiiem.pala au/
tem dl q non repugnat vnitatem genericam tiare co
pluralitate fpecifica.fed efl oe facto vnum genere oi'
uerfum in pluribuafpeciebua: fic oe natura fpecifica
oicitur x fingularium pluralitate.? boe dl q: cuilibet
emirati cotrefpondet vnira$ p2optia:qug uariatur ad
entitatia uarietatem:quum vnitaa ftt entia palTto iup
tapbilofopbi fententiam 4°p2img pbilofopbig.t.p,
$«tui confentit ooetož Sub.8.ot(ltn.pjimi fententia*
rumq-3 a ,7.2.fententiarum.o!(l.3 3 .qone.7.? alibi fg*
pe.poTuerunt etiam triplep e(Te rerum.ut ep ipforum
oictia diriiTtme coliigttur:oitferunt attame in modo
ponendtinun oato op quiditatea inquit ooeto: Sub
tilia locta pa^llegatiS.fmt grerng atqj neceflar^ f 5 ef
fe f deale:ante leorum partteulartum ptoductionem
attamen non babe/t etre quiditatiuumoe facto:fed
tantummodopotTibf^a oicuntur no pfuppofiro e (Te
quiditatiuo:quodofcitiecentif;ut fracifc"’ oe map
ronibu8:atq5 Ibenricue:? altj cenfuerutjeo q non fe*
paraturelTeelfentic abefleepiiletie:tdeo quum noti
babuerint epillentiam ptoptiam.necp qjpttam babue
rut eirentiam.tU3 qt qutditatea futlTent pofitiug a fin
gulartbua feparatf :qt ab grerno fingularta nibil erat
x vniucrfalia babebat uerum elTe elTentig in fe r noti
erant in ftngulariV.tum q: elTedTentig.fi quid dl rea
liter in fe videtur a oeo oependere.15 f racifcua glofa
iierit tllam ptopofitionem.f.g’ pzgeer pzimam caufa5
quodlibet epna a caufa pzima oependere videtur: %
oe partieulartbua cenfuertc elTe pdeale % qutditatiuii
quodparticularibuamintme conuenit.q: tucjtptcr
eadem tpfiua fundamenra ponerentur eptfletia parti
cularia fic eternattu qj fiponeretur illud efle qutdtta
tfuutri ab eterno ptopter rationemeiTe cognitirpone
rentur etiam omnia fingularia: fm elTe pzopzium 7
cptftentigfuifleab gternomam oeuanonfolu3 etlcp
emplar vniuerfalium atep non foIu3 ponit in ee pdea
U vniucrfaliamec folum videtur ipforum ptoductiu*
©efcibiliu
fed etiam fingularium:? mag is ,pducft fingularia: qt
funt immediati creationia termini.fiT duare videt
ueritatimagiaconfonaooctoria Sub.opinioT con
fo2mio2 Hrifl .7 Hueroia ttettoni:clarilTitnifqj peri-
patettCie.nam op qu(d tatea fine necetTarig per abllra
ctionem: r indifferentiam non to!litur:quin fint nouf
quoadeiTe uerum dTentig.quod no feparatur realih
ter ab elTe epifletig.quiditatea etiam qp abflrabant if
lo modo ab efle eptflettg uel ydeali no dl ne oum co
ueniena eia ab gterno.fed etiam quado epitlunt r ere
anturadbucabflrabuntabepilletia tali atep actuali
creatione:q2 talia epifletia:quando conuenit eia non
efloeintellectuquiditatum.ficut quando co:pua efl
eoloratum actu:abilrabit fozmaliter a colore q: non
includit in fuo quidttattuo conccptu colorem:fic e oe
quiditatibua babentibua efle pdealg:nec perquidita
tea abllrabere aliud concipiendum dimili non inclti
derealiud in fuo fotmali concgptu.fm qd communl
ter oicitur q> nedum fuperiua abflrabitur per intelle/
ctum ab inferiori.idefl conctpttur fine inferiori.ut in*
quit ^otpbiriua eap 0 ultimo.ffagogarum.fed etiam
fuperiua abflrabit ab inferiori.idefl non includit infe
riua in fuo fozmali concgptu:? pjopter boe intellect*
abflrabit quidttarea a quiditatibus.ut inqutt Huero
ia.3°oe anima ? t0 .36.in narratione opinionum auem
pace.T alpbarabg:? aliorum oe eontinuatione intel-
lectua agenda. (Ti;t I5 aureolua r benrieua oe gan*
dauo:r f ranctfcua oe majronibua clarifltmi pbilo^
fopbantea fubtilifltmia rationibua opinati fucrtnt ef
k quiditatiuum rerum vniuerfalius neceflartum atep
gternum oiflbluunrur attame ipforu rationea ep boe
notabili oocumeto pnotaro. CTOLUod eminentialis
abgternocontineria creaturaru:at
q2 oifpofk
tio ulrimi mouentia omnia dl ficut oifpofitto mouen
tia p2optnqut:?p2imum mouea mouetad ornne^ fot
maa.ZDamfdlu dl q? fo2ma p:imi mouentia dl alk
quo modo omnea fo:mg.bgc Hueroia t Hlbert'’ p 9
Diuing pbilofopbig.tract-4.c.i2.ep itetioneplatonia
notabtli fnia cofentittep quibua pala3 efl quia(iter efl
triplep in p2ima caufa creaturarum continentiatbuic
etiam fententig confentit oiuua Hlbertuapofl 0? p2to
cap°.i7.oicea qp naturafeui a relatione ad multa qug
poflunt eam participare:accidit q> fic vniuerfale) ba
bet ouplep efle.Hltcru quidem in lumine ptimg itel«
ligentig.cuiua ipfa natura efl actua fiue effectu$ 7 boe
efle dl p2imu5: r incotrupttbile:? efl ubicp 7 femper.
Hlterum autem efle babet čm op efl natura tflaus uel
ifliuaparticularia.? fm boe ee efl cotruptibile.tpti
mo modo efl fcientia oe illa:bgcHlbertuMT«2t bic
efl fubtilifllmua 7 occult 9 oiuino^. pbantfum puctu«
in cuiua adeptione fpeculatia animua oiutiue gaude
bir.quid efl enim rationalibua vitatem pciofiua at®
iueundtua mapime autem cognitu oifficilium: oereli
ctia fingentium fabulia.quioum pbilofopborum no
men fibi ucndicare cupiunt:nedum leuibua apparen
ttja ipfi oecipiuntur.fed eia oberrant in quibua inči«'
pit oriripbia, C^eciida pare oubitationie*
Secudus
autcm oifum
eft in pjgccdetibue: qualitcr eft fcibiliu3 ne
cefTicas.T a quo fumit criginem iujrta ueri
orem tbeologorum 7 pbi fententiam 7 fo"
lertium peripareticop:? qua!irer eft cornplcporii ne
ceftitas 7 mcopl.porum.necp reperif compleporum
neceflitasnifioiminuta 7Cjc fuppoficioneremota ab
incdplepis necefTitace.ut fcribit pbus.6.oiuinp pbilo
fopbic.q» ffllogifare oe ralibus no erir.q: a!iquando
funt z aliquado non.Supereft modoperfcrurari nu
quid cozruptibilitas fit compofiibiiis obiecto fcibili:
tum p:opter quiditatesa fingularibue non fepara-
tas:tum pzopter res naturales:qu£ ,ppter mareriam
videnipoiTe efte 7 non eiTe.ut fcribit 3rifl.7.oiuinp
fpeculationis.t,?.2?.utpcnirusad calcem refoluarur
Irta oi/ficillima oubiratio.CPto cuiua intelligentia
cft attentione oignum.q» coaruptibilc oupliciter audi
tur aperipatetids.pzimum quidem pcr te.? eft id q5
ep ppzia natura tranfmutationem terimnat.ut fcribit
pb8.3.pbificorurti.7.5-.t.p.iXo2ruptibi[e vo per acci
dena efiq6 aitcrius caufa cozruptionis fufcipit ocno
minationem.ucluti inatcriamcožrumpioicimus per
accidee.eo q nonper fui naturam cozrupttonem ter"
minat,q: potius eft incozruptibilia ut fcribit pbe pbi
ficorum p:imo.t.?.82.fed potius ueluti fubiecruj c o:
rumpif pzoprer fo2mam.qu£ termirfeft partialia c«
rupttonie.pzemiiTa vo trta oiftinctionc qua urunf om
neaperipatetidoicimus q filoquamur oe co:rupti-
bili per accides.clarum cft q tališ cotruptibilitas co
poffibtlts cft obiecto fcibili.qdp20baf.q2 oereruj na
turalium quiditatibus(ur oipimusjbabef fdentia.
Sed rerum quiditatee per accides co:rumpunf ad
cozruptionem particularium.q2 non pofitiue fepara
tur aparticularibua.igirur cotruptibtlitas per acci«
des cft compoiTibilis obiecto fcibili, CSed oubita
bit quffpiam 7 fubtiliter quum oicif vniuerfalia fint per fe cozruptibilia £
batur.nam fingularia per fe cozrumpunt.ergo 7 vni"
uerfalia per fe cožrumpunf.^batur cdfequcnria.quia
natura fingularium non eft oiuerfa ab vmucrfalibus.
led potius eentialiter ideptificatur.immo fpecics eft
tota eftentia pat ticularium.ut inquit Boetiuo in pzp
dica b9 .igitur vniuerfalia funtper feco2ruptibilia.qua
re fubiectum fcibileper fe cozrumpif.? ne oum per ac
cidenstT bf funt oifticiles oubitationes. CD P20 qua
rum folutionceftp2£fciedum.q>qua'docuq3 res aliq
fub oiuerfis eilendi modis eft conc^ptibilismd vide
tur impoiTibile fibi oiuerfa competere:ut fcribit fub '
tili(Time3lbertus.7.oiuinp fapientif.tractatu.i.c. p
moinoilToluttonefopbifmatum platonia pzobatis
fdearum feparationem a fingulanbus.queadmodu3
forma qu£liect fi concipiaf cum modo eendt in fubie
eto fufcipit magis 7 miuus.ut fcribit pbus in pzgdtca
menti8.c.oe qua!itatc.Si vo finefubiecto concipiaf:
tune neq$ intenfioncmmecp remliTtonem fufcipere oi
citurmm vna iufticia non cft rnagta alta iufticia oicit
3rtft.quum igitur rerum quiditates nullatenus oefi
ciant penes rationes pternas ad lucern inereatam ba
bitudinem babetes.ut fupza oipimus.-r etiam quo ad
fuasfozmales rationes abftrabant a particulariu co
dictionibus.ideo ut fic concipiunf ineoirupttbilitatij
rationem fottiunf.nec ut fic pcr fe uet per accidef cot
rumpunf,quum autcm ulterius eje ozdine naturppzo
ducentis quidiraces babentes eife eternum. ut otpb
mus in partieularibus comperianf.a quibus abftra'
bunt:T ipfis compofltbiles oicunf.qu£ quidem fingu
laria per fui naturam oeficiuntiideo cofecutiuecoaru
pi quidirates oicunf 7 per accnsmec fic inco:ruptibi"
les f m iftud efte videntur. quibus p:imp oubitati
onis refponfio colligif clariftima arep fingularis refo
lucio.fDSecudaautemoubitatio fubtiiis oilToluif
pzoprer oiftinctionem ep natura rei inter vniuerfale x
particulare compolTibilej fotmali ideptitati:p:opter
quam particulare pzimo cozruptioncm terminat. Se
cundo vovniuerfale:namfanafbomo.q2 focratesuf
callias fanatur inquit ^rift.pzimo oiuiri^ fapietif.nec
polTet fcientificeoiiTolui oubitatio: finegaretur me"
dia oiftinctio inter realem 7 rationie.ut quidam mo"
derni tbomtfte lirigant fpiculis barundineis ponetea
immediationem inter realem 7 ronie alierate3.cuiua
oppofitum oemonftratiuis ronibus folerttores peri
patctici oemonftrarunt,
IfSoftm autcm accidens cozruptibilt"
bus pot efte fcibilis oifciplinafupeft mo Cnuquid oe
per fe cozruptibilibus babeatur fcicntia ) oetermina>
rc.t boe mapimeoe rebus nalibus.-z oifficultasb^c
videtur cognitu oitficilis rarocp refolutatin qua qui"
de3 oitficulcate videtur comunis moderno^ opirtio
ut 3o.oe iaduno pmopbtfico$2.qone oe fubiecto.r
^aetaniit fgtdtj: *p>ault uenetin q>plurium oicenti
um q? oe cozruptibilibuoper fe 7 oe rebus naturali"
bue eft fcientia non fm rationes ^pzias 7 fpeciales*
fed fub rationibus vniuerfalibusjf m quas funt incož
ruptibiles.t per bocVefpondent ad oilficult3te5 qua
£bat pbiam non efte fcicntiam.qz oe cozruptibilibua
tioneftfcietta.pofterioj2.pmo.r.p.2o.pbia autcm cft
buiufmodi.igtf non eft fcientia.oicunt q> maioz eft ue
ra f m jjpzias rerum naturalium rationes non babe"
ri feietiam oe rebus naturaltbus.q2 fic funt cozruptf'
biles. quorum refponfioncs atqj modi oiceudi viden
tur potius animi oeliramenta q> fcientiales cognitio
nee.utpaulo infra oifleremusoftendcntes oe rebua
naturafibus fmpzopjias rationes fpecfficas eoneg
peto baberi feietiam:atqp eife per fe cozruptibilcs.int
mo pzimo oieuntur cozruptibilcj p:o quo eft ratio oe
monftratiua contra cdmunce pbilofopbatesrt fic ar
guitur.quodlibetfcibilefubi£ctum babet paifionea
per fe oemonftrabilcs oeipfo oemoftratione vniuer
Tali quf competunt fubiecto perfe:oe omni.t f m q»
ipfum.ut fcribit 2frift. pmo poft ? .r.?.ji.q> malima fi
gurarum eftpmapcr quam oftediturpotiiTime 7 vni
uerfaliter palTio oe fuo fubiecto.ut fcribit Xbemifti"
U8pofteriorump2imo.c.;i.q’ figurarum pmaeft fcič"
tijo accommodatilTima.naj 7 matbematici rationes
fuasfm tllam fcyunt:t aritbmetici:7 perfpectiui: %
quiciiq3 ocmonftrationem frequentant.ttam medff fi
gurf uius rarue eft:? inpaucie idoneus.amat enicau
fa per affirmationem oftendi.b^c Xbem(ftiu8.fed
cozpus naturale ud res fenfibiles.ut videtur innuere
Hrti 1 ’
tomentatoz STuerofa pbificojj p:imo.{nj)h£mlo:ut
eno mobile f m Zbomiflaru5 rdcinationem efl pbfg
nalia fubtectum p2unum.igif oe ipfopafTiortea oemd
ftrabunf vniuerfali oemofiratione-alicer pbta no eet
perfccta fcietia:neqj fubtcccum eet in fcietiaperfecttf
fimuminam oemoflratio vniuerfalia videf particula
ripotio2:ut feribit pba poflerio^ pzimo.t.?.39.tunc
ultra fumpta pclufione pzo maiori ffllogi^af.fed mo
bilitaa 7generabilitaa atep cozruptibilitaa eftpaflio
cozporia nalis.ur feribit pba pbificojz..d.t.?.32.qz oe
cojpus efl mobtlc:7 omne mobile ert cozpua.igif per
fe i pmo edueniredmuni qutdtraet fcibiK:^ fiboc.igi
tur cozruptibilitaa efl copolTibilis obiecto fcibilitfm
quam obiectum oicetur perfetpzimo cozruptibile,
f££p quibua appet impzobatio vulgarium opinio-
num quarii fpeculatiotenut$ cum faptetifoiminutide
allucinationisoeditoccafionem.GT Oiualiter aute5
fcibilia nonulla ueluti nafta videanf intrinfece 7 pmo
cozruptibiliatefl attentione Dignuj.gz 7 fi fcibilia que
dam oicanf intrinfece C02rupttbilia:qupdamaute5 in
cozrupttbilta.-rton alfa oe caufa oicunt nifi pp actu$ 7
potenj cone):ionem,qz enim genue entium feparato
rum compofitionia e]ccluditrdnem.utfnquit pba p-
rtifpl5ifi2.t,?.43.7 fic oe accidetibuj qu£ funt'fo:mp
fimplices fimplicitate oppofita compdni ep fozma at
ep materia.ut Ztlbertua pozrectanua in £ncipto (ep
pzincipio^ retulit.g? fozma efl compdni cotingea fitn
plici atepinuariabili eentia edftftenszideo raliaintrtn
(ecenon funt cozruptibilia.fcdqugdam ueluti fozmg
sccidetalea per accidea cozruptionem terminanttuel
f iotiua efTe Dcfinut:qz vo nalia oicuntur uera compo
itionis rdnem includeretut inquit pbe.S.oiuinf fpe-
culationia.t.p.if.na ep per fe aetu 7 per fe potetia ue
re fitvnum feribit pbš loco allegato.materia aute efl
per fe potetia.qz per fe ozdinatur ad fozmamtt appe
rit ipfam pmo pbificop..t.?.8i.j r ozma aut efl acf.f*
pbi£pzimg.7.2.pbifico$£.T.0.metb c< .t,?.aUegatt.igič
fit per fe vnum.tale aut efl ena nale.ideo quum mate*
ria fit qua res pot efTe 7 non effe.7. pme pbif.t,?.22.
ideo nalia mam tncludetta oicunf intrinfece cozrupti
bilia.fTSed oicent vulgarea pbi concedentea q ep
tnateria atep fozma fit vnum per fe 7 ena nale.fed it'
ludeflparticulare.qznonoaf ena naturale edmune
copofitum ep materta 7 fozma. qd nitunf pzobare po
tiua apparet ibus q pzobabilibua rdnibuamam fi oa
ref talecompofitumauteetinparticularibua 7 boe
uon.tum qz eet particulare.ut inejt Huerots.j.oe ata.
p t0 .4-.receptum recipif per modu5 reciptetia.Si au
tem oicaf q> fit tale compofitu3feparatum:tucponef
ydea platonica qd efl Srift.fnip Dtflbnu.ftT 1b2£terea
quiditatea pdicametalea non cent cternf.qd efl con-
ira pbm.7.metb Ce .Si cent compoftt£ ep ma:qz om¬
ne copofitum ep materta efl cozruptibile ec/f.pzime
pbip.t.o.21.7 p2opter baa ronea quida3 moderni pbi
lofopbatea noltierunt oari vnitatem naturp minore3
vnltate numerali neq? quiditatea bane vnitatem reti
nere ncq? mam oiffdnea rerum vniuerfalium ingredi
credetea apparettbua oemonflrare.Tloj aure3 iupta
fubtikm pbi fentetiam oubitationes eorum oiiTolue
mua.tenentea ep Hrifl.claritfima fentetia materiam
effe oe quidicatc rerum naltumtne oum particulariit
fed etiam rerum uftum ueluti pncipiu3 enentiale 7 in
trinfecum.l5 Huerois.^.pzime pbig.? t0 .34.7-35.ce
fuerit materiam oeferre quiditatem:7 fore pzincipi-
Befcibiliu
um oeferes e(Tentfam:atramen qufd f/tqufdttafe5oe
ferre.fi quifpiam fubtiliter fpeculatua fuerittmirabili
fentenria comperict Hueroim pofuifle materiam re¬
rum naturalium pzinctpium eentiale: oe quibue ate.
•Reucrtčtea igituradpzopofitumnegocium.qz rer«
cfTentic naturalium fiunt ep materia 7 fozma: no qui
dc3particularibua cotractia.ideo funtquiditateain
trinfece cozrupttbile8.7 bpc efl pbilofopbi fubtilifTt-
ma fententia.gzmateria quiditatiuamrdnem ingredi
tur.ueluti efTentiale pzincipiuj.^.otutnp pbilofopbie
r.?.33.7.t,?.36.fcribit pbua.gz fi anima no eft animal
tune efl oicendum q anima non efl tota quiditaa fua.
7 4 parabolp Iblafonia non bene fe babent.qz no efl
ftmileoccirculo7bomine.7inquit Hriflo.fuperflu-
um efl enim auferre materiam a quiditate rerum na-
turalium.qzqupdam funt boe in boc.ut fozma in ma
teria ficut in naturaltbua.bgcp 13 6.7 in eodem.j.t.p.
33.omnia ratio babet partea .7 ficut parrea rationts
ad rationem fe babent.ita partea rei ad ipfam rem.ft-
cut enim partea rationia ejepzimunt totam rationem
fic 7 partearei totam rem. 7 .t.p. 20 . 7 .ii,tunc vnum-
quodcp perfeete cognofcitur;quando cognofcitur fu
um qo qutd efl.palam autem q res naturalea no pof-
funt perfeete concipi feclufa materia ut feribit pbilo-
fopbus pbifteorum p2tmo.t.p.i.ideo materiam poni
in rerum naturalium qo quid efl videfnecefTarium.7
eodem.7 , .t.p.i2.fubflatia non oiffinitur ep additione
Sed quiequid in oiffinitione ponif pertinet ad quic-
quid efl. Sed in oiffinitione rei materialia cadit ma-
teria.(6.pzimf pbilofopbif.t.p.i .7 fequentibua. ) r
nonreiparticularia:qzpartieulariumnon efl oiffini-
tiopofleriorum pzimo.t.p^t.ergo materia pertinet
ad quod quid efl.7,8.oiu oifferenti? ul
timg oicuntur fimplieiter fimplicea. quapzopter ens
non fozmaltter oe oifferetgs ultimia pzed/catur.7 in
quit pba necelTe efl'ut oiffinitiofit fermo longua.7 in
eo oebet efTe quale 7 quid.bocenim cjuafi fozma: il-
lud vo quafi materia .7 Hueroia in cometo.non ab-
fetndutur inquit rea materialea in oiffinitione fua ab
ipa materia.nec baberetpba modu5 ratiocinandi co
tra IMatonem oe fdcia.cp j>dea non efl oiffinibilij qz
efl fola fozmatfi materia non ponereturin oiffinitio¬
ne rei matcrialta.igit ur materia efl oe naturalium re
rum quiditate,ncc efl uerum q materia non potefl cf
fe oe quiditate rei oiffinibilis naturalis.quia efl oe fe
fingularia.ut quidam oiminutanoticiaeenfuere pzo¬
pter auetoritatem pbilofopbi pbifteorum pzimo.t.p.
d9.7p2imooegeneratione.qz materia eil vnanume
ro omnium gencrabilium 7 cozruptibilfum.nam ma
teria cum alta materia nullatenua polTet conuenire.fi
cut fozma CU3 fozmaCnec faluaref numerua ternari-
ua pzincipio3s.quem cefuit Hrifl.pbificojz p°.t.?.j 6
57-7 fequetibua.qz tria tm funt rcru5 naliti pneipia j)
f m nuinerak3 vniratem.qz fozma no efl vna numere
Sccundus
reru omnium naltum.fic 7oe pi(uattone.(T<£t admi
radum eft qua!irer ifti pcnituo ignorauerur maf natu
ram.abffractionie em'5 ignoratia in čpplures lapfi fiit
erroree negantee effccrus vniuerfalee ep ret na.£on
tra quoa etiam videf clartfTnna pbi fenterfa pbiftco*
rum.2,t.?.5S.T^. pmc pBif.t.p.3.7.12. pmf pbtf.r.p.
27.9 caufa 7 effecrus fimtlirer ,ppczticnanf.ita <3? fin
gularium funt caf fingularee .7 uftum utea.fcribic eni
pbalocoallegaro.i:. pmf pbif.tsomo enim eft boia
uficcr.fed nullue cbtlus.necp ftltus.-r tdeo te p: tuua
a.i boc.b.ad boc.b.uriter aut-b.ad. b.fimpliciter.foz
trif enim fubllatiarum alff funt cauff alio^.bpe pba.
7 oiffufiue in teptu oiflcrit.7.7.oiuinf fpeculationfa,
t.?.39,babeteadem fniam.fTT £p quibue lucidifTtme
patet qualirer ree nalee componanf ep ma 7 fozma.
iupta pbi fniam.c ui cofentit oocto2 Sub.in.3.fniaru3
Dift. 22 , 7 . 7 .Diuifif fapiit tpqi 6,7 alibi ffpe.
nfhnčfc ****fabtiliterenarratieoiftoluenfop
pofitf rdneeadduttfp2emiffta cjbuf
dam fuppdnibua:quarum pma eff.g? quflibet comU'
nia eentia neutra oieif refpectu particulariuin quibu$
tndudif 7 abftrabit ab tlite per indifferetiam no per
pofitionem pter parttcularia.cuiua ueritaa eft mani«*
fefta ep -p>ozpbirg fnia in yfagogi'a.c.ultimo.7 ep po
ritatepatet.nam quodlibet fupiua eft indifferena ad
inferiora.7 eft ab eia abflrabibtle.CT Scoa aute fup«
pofitio eft g> quic aliqd eft per fe co2ruptibile ouplr.aut £5
actum uel potetiamraut f m aptitudine.oicimua qde
f mo moaliquid efte per fe cozruptibtlc fm actu3.qz
per fe cozruprionem terminat:ueluti copofitum part j
cularepcr (egenerafautcozrupif(ut fupza oipim 9 3
in ronc fui: no altertua fub/ectf uel ade quati termini.
CTScdo aut modo ofcfmus cczrupttbile qz pot coz
rumpi.oato^actu cozrupttonem non babeat.ueluri
foztesactu non cozruptua.-r oe bis impzopzie oicim'*
co2ruptibile.q2potfu8oic(t aptitudine3 uteftpalTio
na! te co2poria,q2 uerp pafTtonee oicunf aptitudinea.
C Zertio aut modo oicimua cozruptibtlc qo eft ap*
tum natum co:rupt .7 fic rerum dditatee nalitim funt
pzimo 7per fe cozruptibflee.cp qtflibet paiTto pmo
couenit fuo fubrorcozrupttbtlfrae aut fic 7 gnabilitaj
eftpaflionalia co2porta:aut cozpis trafmutabilie.q:
iuptapborum fniam mapime 21 r il.7 Sueroia.oato
q> omne cozpua ftr moti!e 7 qutefcibile.non tn quod
libcteftgnabileucl cozruptibtlc.nifitm co:pora qup
funt cp ma 7 fozma copoiita .7 boe eft^pter cfleftia
capa ouf non funt cozruptibtltanecp gnabilia.pjimo
cf!i,t.p,io.7,8.pbiiico}2..t.?.S.7.6.7.79.7 fccjuertb'*
©e quitua eft fupza oictuim CT^ftaut nctatione w
mo illiua cuiua eft actua.7 bpc non copettt fcibiltbua
ecnftjs pzimoraut cozrupttbile oieif potetta remota.
que ntl aliud eft q> qupdam nalie aptitudo que non eft
pztmo illiusrcuiua eft actua pmomam pafttonea funt
p 2 imofpecienim:utrefert*po 2 pbirtu 8 in pfagogia.
7 pipateticojt turba.actua vo funt pzimo fingulariup
ut fcrtbtt Tbozpbiriua.7 pba in plogo oiuinp fapietif
7 bpc eft no femp redueibilia ad actum:7 ftat cum rei
neceftitateta!i:qoalemfupza oipimuarequiri adfci*
bitium rationem.
aute 3 bia fupponfbua rndemua
II v^vl I lil 11x7 adoifficultatea.adpzimamcon
cedendo q> rea nalea ep materia 7 fozma coponutur.
7 quum oieif cp aut res nalea funt eptra particularia
coeataut in particularibue. CTI^ndeo qp rea efte co'
muneapzfter ronia opationem ouplr audiendujeft.
aut in oeterminatione ,3rta:aut pziuatiua. quam oifti'
ctione 3 fubttlilTtme pofuit 2tlbcrtua 7 oocroz Sub.
j.pzimp pbi'f.qone.iS.7.2.fntarum oift.^.ulterius o i*
cit q> quiditatea ee comunea in parttculartbua oupli-*
citer cotingit.aut redupltcatiue.f.ut quidttarc6 fur in
particularibue. Sito mo ut reduplicatidia nota fe te
net ep parte fubtuion aut ronia intelligedt.ira cp qub
ditatee coee in particularibue inctu r p 'non tn ut iclu
fp jcomponunf cp nta 7 fozma.7 bec oiftinerio latuit
cdmuncepboe,qutbuavidcfboctmpceptibiIe:q’ fic
vniuerfale pter ronem in particularibue.boc aute 34 >
uenitcpabftractionialatentiatvidef nelep clariftlma
pbifentetiapofterio^ pmo.t.p^.ubioat p 2 pduta 5
rfiftonc 5 obgcietibue.g? oemoftratio ufia no ftt parti
cularipotioz.eogzuftafacitfcireillud quodnd eft.f,
ute ene pzpter par ticularia inquit enim pba in folutio
ne oubitattonio, ampliue nec^ vna necefTttaa eft opi
nari aliquid ee boe pzerer l:fc:tnquatum vnum often
dut nibtl magij q> in alga qupcudne abftrabut.ncc fcquif oari platonl
caa fdcas pofitiue fcparataemec quiditatea efte felu
modoparticulare9.7quumotcičfunt in particularia
bua.fgif funt particularea. (pRcfpodeo q> per acci-
dene funt particulares:7eptrinrece.fedintrinfece fut
comunea edmunirate:7 indifferetia pziuatiua.no au-
tem contraria.qz fic per intellectum abllrabete 3 7 co
parantem uolumua qditatea efte vniucrfalej ep 2trtV
fto.fententia 7 fui £dmcntatorie 21 ueroia p 2 mo oe
anima.t.7? t0 .8.tr2fd fecudam autem oubitatione
quum oieif qp quiditatea per fe 7 pzimo cozrumpun-
tur.qz funtoe eftcntiaparticularium.C "Rcipondco
cp comperta rerum oiuerfitatetuel eftendimodo ob
uerfo fntera!iqua non comitigit inferre femper eadi
omntnopucnireut feribit 3lbcrt’,7.pzifrf pbiftra
ctatu. 2 .corra ”platonc 3 .oato igif 9 ’ eentia pticularia
tcludaftnfpcc(e:ut ep.z.fuppone pzebata colligitur«
e :
1«
um
attamen ob oiflinctionem cp natura rci copertM in *
ter effentiasn babetem otuerfoa modos eendirz par
ticulartanon fequi£ g? fiparticularia eflencia uel fup'
pofitum cojruptionem p:im 3 termitiat:q> etiam een
tia fperifica pjimo terminet.Sed videc accntia mul
tiplicitaamec fequi£ ouo eiTe copofita limul.q: no eft
cofimtlis numeratorutn vttitas qug requtrit atcp oifti
ctio.uc3 a fuppofitione ocdarammua.irSd ultimuj
autem quum oicir.g> quiditatea non eflent ftcrng uel
nece(Tarig:fi componerenc ec materia z fo:ma.qj ma
teria eft qua rea por elTc z non elTc.oico g> rtecclTitas
zgternitao qug rcquiri£ non eft pofiriua fcibilium co«
dictio.qztmmodoeft epiftetiautfupja cipim’ Sed
ncceflitaa ad fcientiam requiTira eft per abftractione5
ut inquitpba.7.oiuine fpecu!atiom'a.z.3.t
infit liliep
^ipjta rone intrinfeca.fm quam nonlimitatfibi neqj
fuppofita:neq3 pofitiuam ourationcm.Sicut ad boe
tj? fciaf rofam efleflorem pulrberrimum floru.no re
quiri£ q> cjciftat in bac aur in illa.neqj g? fuerit aut p:g
fena ftr.Sed cp,ppjia rone fufficir inelTe pjgdtcatum
fubiecto cognofcere.zoatocpjoulttmarefolutide ou
bitationie)cp fteret oemoftrationea oe epiftentibua.
titq>lunagclfpfef:autgjcglu moue£.ut,pbat Srift.
pofle.2.t.p. 4.5.1 fequetib 0 .no funtatrn pottfltme oe
m6ftrationea.utinq'c Lvnconiefia pofteri'032. p°X *7
z pbs pofte ? p°.t,p.i3.z.i4.oe erroribMSicimus igič
g? cojruptibilitaa que tmmodo eftaptitudo.oicif re'
rum nalium paiTio.z eft compolTibilie obieeto fcibilf
poftta tamen neceflitare pjgdicta.Tlec aliter negauit
ba oe cojruptibilibua fcietiam fteri.ntft ut cojrupti«
ile oenotar actum uel poteciam ,ppinquam:non aut
oe cojrupttbili.ut remotam oieit potetiam:uel aptitu
dtncm.qug feparač a potetiamam potentta z aptitu«
dolongeoifferutep ueriori folertium peripatetico'
rum fentetia.mapime ooetoria fubtilia qone.i 8 .p:edi
eabilium.z.2,fentetiarum.oift.2.cr£p quibua palap
eft qualiter tenuea vulganum pbojc funtculi oilToluu
tur.oc co'pofitione vniuerfalium rerum nalium.neou
fingularium.iupra fubtilem pbi fentetiam loeia p:eal-
legatia.ls alic teuea rones adducarur ab eia.quaa ad
pjgfcne pjopteripfarum oebilitatem oerelinquimua.
t£XDanifeftum eft etiam qualiter ep pnotatis 'oiflol
uuntur omnea oifficultatea oe rerum necelTitate.fiue
finitarumifiue infinitarum:atplurea alg conceiTe-
runt.Sedcampofuerutobiecti refpectu fug cogniti
onie.ira q> ipfuj fui eaufat in intellectu noticiam:ut ce
futt Ipnconiefia in pmo pofteriop.c.2.0!lucidaa pbi
fniam poft* p2imo.t.?.f.oeoiffinitione oemoftratio-
nia oicea.g? fi oemoftratiua oifciplina z oemoftratio
fint idem.tucoiffinitio mllia oeoflfinitoper oiffiniti
onem fozmalem que.oac per finem oemoftraf.Si au
tem oemoftratiua fcietiafitbabitus acq’fitu8 peroe
monftrationem tuc Ip ep fignificat o:dinem caufg effi
ciecia:z tune feta pmilTaru eft efficiea z origo fcietig
cdclufionis.cognitio na cp pmiftarum videf in a nima
generare fetam coctoftonie.bgc ]Lpnconiefia.l5 3 p-
polinar pofteri'032. pmo.qone.2.cotradiperit £pnco
nienfi:uole8 q> pmiftarum noticia magia ad cae mate
rialie genua ptinere videa£.tanq>puia oifpofitio in-
tellectusadconclufionis cognitionem capekeday.čp
ad caufg genus efficientia.fT CLuidam vo uoluerunt
ep Srift.fniapoft^pmo.t.p.j.oicetispmilTas ee cau
fas ne oum in inferedo fed in eftendo:q> fulim nullup
fcibileoicacnifi cam babuerit intrinfecam oemoftra
dg paftionis.z buius opinionie fuerut clarilTimiperi
patetici Xbemiftiu8 poft ? p°.c.4.z Sueroia
zSlbertua tractatu.2.zoocto2 Sub.pofterio^- p 0 #
qdne.a.z 3o.gra. pmo pofterfo^z gplures pboru.
CCT O-uidam vop:opter ea qug oicta funt q>, f.eaufa z
catum realem requirtit oiftinctionem.z q: contingit
aliquoties relationej babitu fciali cognofcere.que no
babčt actiuicatem ep.^.metb^.uoluerut non efle ne
ceftariam caufalitatem fcibilia refpectu fug cognitio
nia.nam relatio non eaufat abfolutam eiTentiam,quia
quum obiectum fit caufa gc}uoca noticig tuc elTetrcla
tio pfectioj abfoluto.neq3 etiam cam retinet intrinfe
cam.z magis:q: relatio eftet in relatione z in infinitii
pzocederetunreperra fcibilia tn eia rarione.
tfS *-» trt vo pagfereda cgteria eft ueritaa.ut inqt So
luči cratea.ideo iupta ueriorem pbi fentetia oif-
ficilem oubirationem fingulari peripareticorum nar-
ratione oilToluemua.C-St oicimua ponendo pjimo
nonullaa conclufione$.O.uarum p2imaeft,quodlibet
obiectum fcibile babet oemdftrandg paflionia caufa5
intrinfecam.cuiua ueritaa eftiuce clario: ut fup:a oipi
mua articulo pzimo.ep^nft.tntetione poft? imo.r.
p.S.nam quum fcire fitrem per caufam cognolcere.ne
cefte eft fubm pafTionia caufam retinere.z pofterioru
2.t.p.i.z.2.z.7.z.o.q? oemoftratio eft quo^ eft altera
caufa.neqj fubfiatig eft oemoftratio.fed foltus inbgre
tia.ut epšueroia etiam atep Xbemiftg clarilTima fe
tentia patet loeia pzgallegatia.GTi* autem conclufio
cft.y non eft oe rationc fubti fcibilia baberc fut cam«
oato g? oemoftrarg paflionia epigat caufalitatem.cu-
iua ueritaa elficacirčneoemonftraf.pzimoep 2rift.
intentione 4°oiuing fapietig.t.?.t.ena inquatumens
eftbituafcietificiifubtectu pmu babea pafliones ipfi
pjimo cdpetetea oemonflrabilea per cam-ut pjgdipi
Seciidus
£aufalitatc
mue in negocio oe ttiedio oemonkrationfs.7 tamen
ena a particularibus abftracrum fub entis raticne co
ccptum nultam babet fui caufalitatem cum fit fimpli'
citer fimpleptimmoabkrabit a caufa 7 a caufato.oa'
to cp entfs paffiones per caufam oemonkraretur.ut
oipimusific 7 fupta oiuinorum pbilofopbantium fen
tentiamroe oeo multa oemokratiue fciunl 7 per cau»
fam.no ramen oiuinitatis.fed oemonkratoru5.ur feri
bitooctozSubtilispzfmo oiuing pbilofopbig.qug'
ftione.2 a .(TXertia aurem conclufio ek op non ek oe
fubiecti rarione fui noticiam effectiue caufare in itd-
Iccruait potcntia.cuius ueritas okenditur.nam fecun
di conccptus ab intellcctus operatione oependenres
collatiua.oequibu0ekrationalisoifciplina funt ara
tione conccptibilee qui nullam cognttionte caufalira
tem retinenr.igitur non efl obiecto fcibili necefTartuj
fui cognitione in intellectu gigncretfic efl oe reatibus
refpecriuia entibusoicendum: ut fubttlikTme feribit
ooetoz Subtilis pzimo fententiaru 5 oikin. 3 . 7 .q.i 4 .
quoliberorum. 7 . 4 .fententiarum oikinctione pzima.
Ap/j mn fr čl 0lcta9 condufioes maioris in
LUIIH dagandg caufa ueritatismulti
pliciter oubitatur.pzimo eontra pzimamoifficillimis
rationibue,quaenonfpeculantur vutgares pbilofo'
pbi.T arguitur fic.nullum vniuerfale babet caufam.
quod(tbet fcibile vniuerfali oemonkratioe oe quo lo
quimur efl vniuerfale.q: particularium no efl vniuer
falis oemonflratto.neq 5 fcientificaoifcipiina.poflerio
rupzimo.r.?. 3 i, 7 . 39 . 7 . 7 .pzimgpbflofopbi£.t.?. 3 S .7
53.7.3° oe aia.t.p.io.ergo nullu3 fcibile babet caufag,
pater argumentum in 2°ptimf figure:maio: ek#ri'
fto.inpzologo oiuing fapig.Sed refpondebut quida
pbilofopbie laceratoree.q? vniuerfale babet caufam
per accidene.oato q> per fe no caufetur.ut inquit pbi
lofopbus pzimo oiuitig fap i$.qp bo no general.nifi q:
callias gnaf.£otraquo 8 e(l agt a pbilofopbifniapo
fleriorum pzio.t.?.5,7.0.7,0.7.15.7.17.7.23.4 De ick
bilibus efl fcientia per pzopzias 7 per fe caufas: quia
quod efl per accidens non fubefl fcientiali noticie.ur
fubtililTtme feribit pbilofopbus.č.oiuing fpeculatio'
nis.t.p. 6 . Cl Secundo arguitur ratioe oifti ciliori fic
fubiectum pzimc pbilofopbie non flabilitur in ea.nifi
fuerit a particularibus abkractum.ut feribit pbilofo'
E bus.^.oiuing fpeculationis.t.p.i.fed ena a parricu«
iribusabflractumabflrabitacaufa 7 caufato.quia
crnnia bgc funt eo inferiora.ut fpeculanti patet.ergo
fubiectu fcibile non neceflario concernit calirare: na
ficšliratend cpcluderet.no poneref ena ceabflractu
0 caufa.fFSed quifpiam pzobabiliter refpodebit oi
cene.q> oato 4 ipfum fubiectumabflrabat quantum
ad p:op:iu coceptu in fe vrni.? neutrii refpectu inferi
orum a caufa 7 caufato (licet 3o.oe ganaauo pbifi«
corum pzimo cum communi Xbomikarum caterua
conentur oeflruere cocgp^entis vnftatemrt neutrali
tatem:quibufdam apparentqa)non tamen fug pafTio
nea abftrabent a caufa 7 caufato .7 fumit bicoicen'
dimodua pzobabiliratem ep fecunda fuppofiticne.
IT -Ciuia tamen non efl ueritati confonuaadeo ratio
ne rep:obatur,nam ficut fubiectu fapienrig abflrabit
abinferioribustut caufa 7caufaro.pzoptcripft , pzfo
ritatem 7 mdifferentiam:7 pafiVonu pzimariam ibg-
rentiam.ita 7 ipfiua pafTionee pjepter necelTariam
ficut fub
iectumremouetura caufa 7 caufatodta t pafTionea
confequentee. 7 fi oe rone fubie
cti fit paffionis babere cam ut pdipimue.nd tame fug
cognitionis obiectum effe caufam neccfle ek.ut pzo'
bauimus 7 bccekfubtiliflfima ooetoris Sub.fente'
ti 9 . 7 .pzimgpbilofopbig.qdne.i^. 7 .i 3.7 pzimo fente
tiarum.oikin.j.g’ oc rationeobiecti non ek mouere
potentiam neq 5 cauare noticiam.fed tantumodo ter
tninare ronis actum.nam cognofceretur adbuc oBm.
w -
oatogripfiusccgnitio pzoduceretura pzima caufa.
I5 in pzologo pzimi fenrentiarum qone.3.oe fubiecto
videatur renere:qz pzopo2tio fubiecti ad potentiam.
elt p:opo:tio mouentis ad mobile.qz mouetur inrel*
lectus ab obiecto.utfcribte Srifto.j 0 oe anima.r.p.
$,q> inteiiectus nullam aliam babct naturam nffiqz
palTiuus eft uocatusipzopoztio vo fubiecti ad fcien'
tiarn cit uduci cag ad elfectum. oe quibus paulo ifra
oilTeremus.drSecunda aurepzopofitio c(t.q-13 fub
iectum ep rattone fubtcctt non caufct cognitionem cf
fcctiog.uc pzobaufmusmecdTario artamen concurrit
ad cognittonis pzoductionem in rattone terminantig
7 boe tdeo eft.quia noticia vtdetur naturalia y mago
fubiectf fdbilis.ut feribit oocroz Subti.qdncd0.p2g
dfcamentorum.t pzopter boe uolutt elTc ofetam pzo
poztionem fubiecti ad fciammapimeoe fenfibilibus,
fit caufalitaa eflficientig cum motu aut tranf*
tnufatione 7 epiftenria.nam fubiectum oicimue babe
rc cam fub emanantie ratione:ut pzgdiptmus ep 3 ri
flo.intentioneiueluti fo2ttia conftituit edmunč qutdi-
tatem.non in co qd cit per generationem inducta fm
materiales condictioncs.fcd fub communiori coneg
ptu.z tatis caufa non requirit rca'e3 oiftinctioncm a
caufatomc feribit ^rilto.g.metbapbificg.t.p.j.g- fin/
gularium funt eaufg fingularea.t vniuerfaliu 3 vniuer
falee. 7 črpluribus tepi tbus pzgallegatis.auctorirao
vo pbilofopbi in pzologo oiuing pbilofopbig oe ope
rationibu 8 .qug fieri oebent p:imo cirea fingularia.ue
rificarur 7 oe rrafeuntibueactionibus requifitia ma
terialtbus condictionibue.ut epeplificat pbtlofopb’
tp no generatur bomo.mfiq2 caUiae pmo generator.
£t ideo oieimua q> aetupalTio caufafc inbgret fubie*
cto.nontamenoe neeemtate reqotritur particulari'
taa fubiecti.nec oiccnduj eft ut nonulli ftngunt q> fub
iecti caufalitasefl ut in partkularibus indudif vni-
uerfalefubiectu.tUpzobauimus eni oeliramenta vul
gariumep Srifto.intentionepofkrknimpzimo.t.p.
39.7 alibkaccidit enim fubiecto fcibili ut fcibile eft.q>
in partkularibus comperiatur.ut fubtililTima fenten
lia feribit pbilofopbus 7 Suerois.3 0 oiuing pbilofo
pbfg.t. 7 .?. 8 . 7 . 9 . 7 .u.
ČŽrfi fnhfillfrr qu mo
dueinfelligentisarcp cognitionis oependentia non
concludit confimilem obiecti rationem :7 boe comin
git pzopter inteiiectus noftri oiiTicultatcm.ut inquic
pbilofopbu8.2.oiuing pbilofopbig.t.p.i.patet etiam
oe fubltantia pzius aceidente cognofcibUi.qug tamen
pofieriue a nobia cognofcitur .7 oe pzimo motore.ep
2rilt.fnia.7.pmgpbfg.t.?.4.qriublta'ti3pceditom*
ne acctdenj tempore.cognitioe.-r oiffiniridc: 7 . 8 .pbi
eoru.t.?.f.7,d,7 fequetib 9 . -i t r*?.J4.fcribit #rift,y
iScfcibilm
motore eognofeimus efle grernu pzopter motuegter
nitate-ut cofequentia5 oeducit 'Hueroisin o tc, .Q.ui
igitur intellectud ep natur ali potenriarum ozdine.iup
ta pbilofopbojt fenretia.uel originalia iulticig oecre
tu.ep oiuino?. pbilofopbatiu intetioe in cognofcedo
oepedeat a fenfibilib’7 ab impfectie 7 effecnVoeue
niat ad pfeetiora z ad cao ep fuf oepedete na in co§*
feedo obiectu polterius notu3.quod tame piC eft oe
fe eoncgptibileddeo ep p2gepigentia fantafrnatumi
conuerfione ratiois ad ipfa non fequitur ep parte ob
ieeti.cj> no fit fcibile remotie partieularibud.ut fupza
oetermfnauimus ep 2frilto.tntentioe teptibus altega
tie.potefl etiam inteiiectus pzimo oependena a fenli
bilibua it a fieri in aetu per traflationej obiecti oe 02'
dine ad ozdinem per agetis inteiiectus abltract ione.
7 polTibilie operatiouem.^ conuerfio'e ad fantafma
ta non indigebit ut fubtililTime feribit Sueroi'9.3 0 oe
anima.pdS.g’ actio inteiiectus agentis elt ut tranffe-
rat obicctum oe ozdine ad ozdinem.cuiue (ingulares
fententiam oilucidauit fubtilifTimua pcripateticoruj
3 o. Scotu9.i4.qone quoliberorum.T.3.oiltin.pzimi
fententiarum.Dicens q> intellectualis obiectoru3 traf
latio oe ozdine ad ozdinem ouplep cdperftur.altcra
quidem qua tranffertur obiectum oe potentia intelli-
gibili ad aetu intelligibile.7 bgc elt agčtis incellectua
operatio que comentato: mentem appellauit facietv
tem fozmas potetia intelligibilea aetu intelligibilea.
3 0 oe anima commento.4.t bgc elt obiectorum pzi^
ma trlflatio oe ozdine ad ozdine.Sltera 'Jo elt traf*
latio qua tranffertur obiectum oe potentia intelleero
ad aetu inreltectum .7 bgc pertinet ad palTiuam pote*
tiam.nam pofTibilis inteiiectus elt intellectiuus.quu$
intelligere in quodampari 7 mouerf c6fiftat.3°oe aiil
ma.r.?.S.p2ima quidem tranflatfo p2gdicta pzioz eft
fcda:quumalterapertineatadactum pzimurn redu«
cens intellectum paffiuu oe potetia elfenriali ad actil
elTentialem.t boe loauendo oe elTentiali :ut loquun*
tur peripatetici.quod concurrit elTentialiter ad ope*
rationem ep rerum ozdine pzopzio.fine quo nulla pfi
cituropcratio.žfltera vo reducit potetia5 palTtuatti
oe potetia acentali ad aetu accidetale 7 i m . (Tt>zo*
pter pzimam oictf inteiiectus a fenfu oepedere.t pzo
pter pzimam uoluit pbilofopbus polteriorum pzimo
t.?.33.fenfu oeficiente fenfibilis cognitionemoefice*
re.z intellectum agentem oari abftractiuum quidira«
tum ep fantafmatib’,’7 bgc funt fcitu oigntlTima ep in
tentione Srflto.T 2 uerois 7 3 o. Scoti fubtililTima
quare patet pzimg oubitationis folutio oilucidata •
CT2fd 2 am aut ofificultate oifficile^uu^bat qz fbm
no bet fuaru paiTionu cam.qz palTiones entis videne
abitrabe a caufa 7 acaufato.uelutens puerribile cil
illis.l^ndef 7 oico.y ens ut eft obiectu pzimg pbflo
fopbig abftrabcre a caufa 7 caufato.no elt ens carere
quacunqj caufalitatis ratioe.faltim fundamentali re*
fpectu pzopzlarum palTionumifed elt ens carere cau*
falitate pzimi motor; e:z creaturarum.atqj oece3 pzg
dicametojz.eo q> ens pzimgpbilofopbig nibiectu eft
omnibus bis vniuocu commune palTioes fibiuendi*
canscommunes fimpl/ces.ut vnitatem: ueritaterbo
nitarem: z oifiunctaszut necelTarium uel conringens:
actum uel potentiam f m vnum communem 7 vniuo
cum entis cocgptum.ut feribit pbilofopbus.i°ofufng
fapientfg.t.?.4.g>opoztet pzfncipia fempitemorunt
cfle ueriiTima.7 maptrng entia.qz funt eaufg ueritatia
Sccudus
n entitatie m alge ep boe fundamento.qt vnuquod'
op mapimc ipfum alicrum oicitur f m q> eriam alge fn
cft vniuocano.t eadem fmam fcribit 2 Tu ene.r per confequee oemo
ftrabilee,falrim uerifTimfoe partibue entie fm vnus
tnodum opinandi oocto.Subrilie ut articulo p:imo
oictum eft.C 'pifterea manifeftum eft q> omnij fyl-
(ogifmuepjobariuue z ad materia cotractue:aut eft
oemoftratiuue aut tbopic’aut elecbue.ep Srift.inte
tionetbopicoru3 pjimo cap 0 pzimo.ut eft communiS
peripateticoru fententia.fed ff IB in metbapbifica no
funt elenebi z oeceptorg.q: metbapbifica tuc eet oe
falfieapparentibue.quod eftimpofTtbilc cpSrifl.m'
tetione inpjobf miooiuinj: pbilofopbif.uoletie pma
pbiam ee fciam Diuina, 7 .io.etbicoru.c«io.pofuitpbi
lofopb’ felicitatem inaetu fapienttcmon apparenti?:
neceftfyUogifmuetbopicu8.q2ta!ie eft interrogati
uue utriufcppartie contradictionie.-z eft eontingen-
tium.ep Sriito.intentionc.patmo pofterioru.t.?.27.
uolentie oialecticuminterrcgare.non autem oemon
ftratorem.q2 circa neceffaria fpeculatur.ut infra oice
rnue.fed oiuina non funt contingentia.igitur nd eft in
eie rbopicue fflfe.fuperefl igitur ep fufficieti otuifto**
£aufalirate
ne fateri fpllogffmiim pjime pbilofopbtf fore oemon
Rrationem.TlecpofTunt Žfnfto.intentionem ficopi-
nantee uerificare.nifi renouadop^ramidef egfptfaf
x apollinie oraculum.Sd fecundam autem oifficul¬
tatem patet ep pzcnctatie folutio.
rH Iautem contra tertiam concltt
1 UH|U 4 v fionemrdnejrndcf.tadp:!-
mam oe caufaTitate cognitionie ab obiecto-oico cp il
la conelufio non eft Ifnconiefie opitiioniptraria. p:o
cuiue noticia eftaduertendum:q> % fi fubiectum fcibi
le paltionie caufam conttneattut pz^dipimue.T fit ob
iecto neceffaria non tamen obiectu5 ipfum cognitio¬
nie oiciturcaufaefficiene.ut obiectum eft.cuiue cau-
fa eft.q: obiectum comparatur ad potentiam cognitl
uam oupliciter.aut in ratione mouentie.aut in ratto
ne terminatie.fi ptio mdtoicimus g> illud accidit ttel-
lectue obiecto: ut cognofcitur a rdne g> moueat po'
tentiam: tum qt multa ut oipimue funtrationie obie
cta.quf nullam babent caufalit atej-mapime refpectu
cognitionie.quf oicitur ene abfoluturn oe pjfdtcame
to qualitatie.ueluti funt entia rationte x re!atide$,tu
q: fi per poftibile oeue caufaret lapidie in anima co-
gnitioncm.uelut in intdligentije fccundie rerum fpe
cieetnfufae:autconcreatae.utinquit’p20culu8 in li-
bzo oe caufi 8 .q> intelligentic funt pleng fo2ini5,tuc pa
lameft.^intellectus lapidem conciperet.non oeum
per illant cognitioncm caufatum.i: lapie erit ueru co
gnitionie obiectum, x bocfolum.quia rationie actus
(licet aliunde caufatu J terminaret.non tn Japie erit
caufa fug cognitionie cffectiue:ep otctte*CL. Tlon efl
igiturobiectum neceffarium mouere potentiamtfed
pzgcifeterminare.tita obiectum oicitur actum pote
tif cognitiugterminare.C licet oeue poffit intelle-
ctionej lapidie abte lapide ut caufa concurrente x>'
duccre. no tamen fine ipfo ut termino pzopter obie
cti fimilitudinem neceffario confequentem. z bic efl
fubtiliffimue peripareticorum paffue.CCT£ft autem
feftu otgnu3 p:o matorie acquifitione oifciplinf.q» ob
iectum potentiam mouere.t aetu terminare f m natu
ralem curfum funt ozdinatamam quodlibet obiectU 5
mouee potentiam efl actum potentif terminanemon
aute3 conuertitur pzopter ratioie entia x reliqua p:c
notata qug fui cognitione nd caufant in aia. OJ ■O.uid
autem per intellectuale motionem audiendum fit at
ep rerminationem efl attentione oignum.g> obiectu 3
mouere potentiam non eft aliud op obiectum ab intel
lectuconcipi per paopziamfpecietn genitam ab intel
lectu agete % fantafmate.que otcutur ouf caufe gtia-
lee equiuocg fupplentee vnam totale cam:ut efl 2 lr<
flo.fententia.3.oe anima.T fingularie intetio ooetorij
£>ubtf!ie.p2imo fentennarum 01(1.3.7,i4.qdne quo
libetorum.obiectum igitur porentie motiuum efl.qS
efl cognitum per fpeetem p:op:ia 3.7 oicitur illud qd
fubaliquofenfucaditutcbiectu5.uelut ratio cogno
fccndi.q: fenfue non attingit naturam babentem mi-
norem onitatem vnitate numeraluut obiectum iup-
tapbilofopbi fentcnttam. 2 °ocanima.t.?. 66.7 pofte
riorump2tmo.t.p.43.fed efl natura tantummodo ra
tio agendimon autem obiectum fenfatum.eo og fen¬
fue noneflpotentia abflractiua.quu3 fitotganica vir
tue ep 2°7 3 0 oeata.r. 7 .?. 4 .S .7 alibi fepe.intellectua
vo quia cft totiue entie ptopter ipfiue immaterialita
tem.ut fcribit pbilofopbue 3° oe anima. 7 Sueroia
?,(8,oicitur illud ueluti obicctuin cognofcere.no fo-
2lrti l *
lumuteft ratfo cognorcendf.particutarium:TP boe
oiffert fcnfus ab intdlectu.oato qp utru<£ fit circa na
turam.qu£ non eft oe fe fingularis. quia uero fpecica
qu£ oicitur obiecti fimilirudo naturalis a fantafmate
rerminant rationia actum.quia
per actum caufatum obiecta concipiuntur .7 boe eft
aetu terminare.no rame p:opter boe cp obiectum fui
cognitioncm generet in ata ficut relatio 7 alia pfima.
CjpJ nnflir oitftcultas.fi enim obiectus mo
1 U*» tiuum oicitur qo pzopzia fpecie
eognofeitur 7 caufat in anima fuicognitionem.obie'
etum autem quod intdlectus actum folum terminar.
q: eognofeitur abmtellectu non autem per pzop2ta5
fpeciem.q: tune moueret intellcctum terminatiuu oi.
citurttunc quf ritur a quo caufatur obiecti terminali'
ui cognitio.-'CETUefpondeo q> omnis obiecti cogni'
tio caufatur a fantafmate 7 intdlectu agente effecti'
ue.lj etiam videat ooetoz Subrilis p:imo fententia
rum oift, 3 . 7 .iS.qdnequoltbetoru 5 .g? intellectus pof
fibtlis aliquando faetus in aetu poteft elfe cognitioia
pzoductiuua.f m q> eft in aetu virtuali .7 recipit cogni
tione5 £ m eft in potentia fozmali.cuiua ratio eft in
quit 30.Gcotua q: intdlectuspofTibtlta nedum eft
paffiuue fed operatiuus 7 p:oductiuus:quod ramen
(ub oubio ocrdinquit.clano? eft enim pbilofopbi fen
tentia 7 #ueroie 3°oe anima.?. 4.S.7 fequentib'\oc
intdlectu agente 7 fantafmate .7 ideo uoluit pbflofo*
pbue 3°oe aniina.t.p.3:.fore necelTariu3 pzopter boe
intdligentem fanrafmata fpeculari.(T Tlunquid aut
(peciee tntelltgibilia fit caufa cognitionis.7 p2emifTa«
rum cognitio caufa cognitionis rci conclufj^oicimua
4 quorienfcuncg plurca effectua effenrialiter oadina
tipzoueniunt ab aliqua caufa.oato q- non (it uer 7 o:'
do caufalitatie vniua ad aliumffed funt effectue pzo«
uenientee ab eadem caufa.pzio2 a ttamen videt ur ba /
bere rationem caufg rcfpectu pofferioria.ut articulo
©c fcibiliu
e
p:imo oifTcruimue.co cp oe rarione cau£ eftelTe pri*
us.7 adeiusefTealiud fequt.ideo quiinoticia fcietia
lis pzoducaturab intdlectu agente concurrente fan'
tafmate :7 fpecie mtelligibilir-r ficoep:incipioru 5 co'
gnitione: 7 noricia conclufionis quf pzoducuntur 02'
dinequodamabintellcctu:videturutiq3 q> cognitio
p2^mi(Tarum fit caufa cognitionis conclufioni 8 .quocl
oeclaratur.nam cognitio conclufidia pzjtfuppomt pn
cipiorum noticiammoticia autem pneipiorum pfu p'
poniteognitionem rermuiorum.cognitio vo termio'
rum pi^fupponit fpeciem intdligibilem.fi fuerit obic
etumfeibiie moriunm ut oirimusiaur fantafma mo'
uentia obfecti: f< fuerit obiectum folumodo rationia
actum termina'$:quod oenecefTitate per aliud cogno
fcitur.udutirelationon terminat actumintellectua.
nifipziuafueritipfiuaterminus 7 fundametu concg
ptuj.ut fubtiliter fcribit Suerois in pzpdicamentia.
c.oe relatione. 7 . 5 .p 2 ime pbilofopbif.?. 20.7 eft coia
omniumperipatcticorum fententia:majcime ooeto'
ris Subtilis. 2 °fententiaru 3 oift.p 2 irn 3 .qdne.S. 7 per
confequena videtur ep, naturali cognitionum p2efup>
pofitione,^ cognitio pzf mtfTarum fit caufa cognitio
nia conclufionis ep rationep2gdicta.l5 potiua videan
tur effectua ordinati pzouenicntea ab (nrellectu. 7 ,p<*
pter boe tencntea:ut pzgdtjdmus articulo p2io.q> co
gnitfopz^mifTarumeftuelutipzeuia rationia oifpofi
tio pro conclufionis cognitionecapcfcenda cenfuere
q> funt effectua ab eadem caufa pzouententef.CiSfl
aut notarione oignum.4 obiccrorum noticie uarianf
penea obiecta non caufantia:fed terminantia.q2 oe ra
tione obiecti eft actum poterif rerminarc.quod etia5
ratione pzobatur.na5 eognofeitur relatio per noticia
caufatam a fundamento fm quam oicimus relatione
cognitam.non autem fundamentu 3 .CT *£> atet igitur
ejcpz^dictia qualiter non eft contradictio ncqj repu'
gnantia conclufionis cum fententia Ifnconienfis.nec
Srifto.auctoritas inductacogir.2 0 pme pbilofopbig
ponere aliam caufaliratcm a pz^dietta. nam pbilofo'
pbi fententia eft fbi oe oifpofttione rci in entitate .7 in
telligibilitate.quo ad rationia actum termtnabilem
no aut terminatu .7 bje eft fubtilis pbilofopbi fenten
tfa.cuiua fenfua.cft g> ficut res fe babet ad eiTe.ita eft
cognofcibilis.g? autem no cognofcaturacru.ficut eft.
non eft ep rci natura fed intellectus ocfectu.ut feri'
bitpbilofopbu8.2.p2im^ pbilofopbi£.t.?.i.oc fepara
tis intelligentqs.quffuntmaj:ime cognofcibileemo'
bi 9 autem incognitf ut retulit pbilofopbua loco alle
gato.^intellect 9 nofterfe babet ad nature manife'
. ftinima.ueluti nfcticoracia oculua ad luce folta .7 bic
eft uerua Srift.intellectua.ut fubtilifTime fcribit 3 o.
Scotua pzimofententiarumin pzologo.7 oiftin 3.7
Slbertuapzimo pofteriorum traetatu 2°.7 i°p2imf
pbilofopbi^ 7 alibi.
pofitio oe caufalitate cognitionis ut oinmus, c S. d
ultimam aute oifftculratem. ‘Refpondcf .7 oico cp ft
poneref obiecti caufalitas pzgeife in ratione rerminan
tia.tunc facilia effet euafio.q: quodlibet obiectum oi
cerefcaufarefui cognitionem.q2 camen iupta pbilo'
fopbi fententiam .7 ueriorum peripatcticorum no ita
iudicamu8(ut pzedi^imue.jideo oico negando pz»
maconfequentiam.q’ tune fequcref cognitioncm oa'
ri fine termino.ouod videtur impofTibile.^ fit cogni
tio .7 q» non fit alicuiua obiecti cognitio terminantis:
7adp2obationem qumn oicitur, g>quiltber effectua
Secudus
pet e (Te fine eo qS no eft caufa.ofco <5? fimpfr eft falfa
mafot.ut patet inltanrfa oe c ompofiro 7 parcium re*
laticne.nam copofitus eft effectus 7 partiu3 vnio no
eft caufa eompofftMedparres vmtf .7 rame non pot
efTe cepoffrum fine partium vnicne.fic oicif oe fubie
ero 7 paftion ?.7 oe ouobue alb!e^ductf8.quf no pof
funt efTe fine f(milttudine.(F!t'ect 3 o.canoniiu 8 p2i
mo pbiffco?.quefuonc quarta.ucluerit eptrema re'
latfoniepoffc remanerelerr.otarelaride :7 ecouerfo.
4>pter ouas.ppofittone8.qua? pjfma cft.g omne p:i
us abfolutti realiter oiuerfuj pot a pofteriori fegari.
UT £ t fecunda eft q? oeue poreft cuiufliber eptrinfecg
cauf^ termfnare oepcndetiam.qtie nd uertficanf m re
fpcctiui9.ncq3 in coaccepris abfolurts.na3 licec ocuo
poffit facere boe album fine fmulttudine 7 boc.no ta
men boe 7 boe album ffmul fore fine ffmilitudfne po
fita ipfo? cdftantia.patet igtt q> maio: nd eft vntuer
faliter uera.uelutf eft in relattuis oe patre 7 filio.quu
igitur fcietfa 7 fcfbile fint rclatfua .7 referantur rertio
modo relatfuo?:f m menfura 7 mefuratu3 ep iHrfft,
intentione.i.pjimppbif t.?.20.C-iet vnum relatfuo?
efTcntialfter oependeat ab alfo ut rcrmfnate nd ut re
ferfbflf,qufa accfdft terminali ut eft termfnus q> refe
ratur.q: tuc omnfs termfnus referef quod nd ccntfn
gft ficut eft oe fctbilt quod nd oepedet a fefentfamec
oeus a creatura.oato q utrucpoependentiam termi
net v vfdetur fmpofTibfle fdentia3 efTe fine fubfecro.
nam tuc fcietfa no efTct fcibilfs fcfetia.fed oe necefll'
late requirif tančp iptue tcrmfnusf ut oiplmus.jcau
fa vocognftfonis crit agens intellect’cu fantafmcte.
CŽpA Arifn r fubtttiflima otfffcultae cur eft
Ul llul q fcietfa no pot efTe abfq3 fub*
feeto.fi fubfectii nd eft caufa.eo cp fcietfa eft oe nume
roentiumabfoluto?:!tcet4darefpect s fit ?feqvcns
noticia ino2dine ad fuBs fcfbfle-CL £>ico q? boe ideo
eftq: ratio qufdftatfs fcibilfs ctntfnef fn fantafmate
condictionttrmaTibue inuoluta.utfcribft 2Tuerois
3 0 oeaia,?.4 0 .7.S.7,i8.7Docto2Subtflfs p° fente
lia?.oift.3.7.$.qdne pdfcabiliu.7.3.oift.fcoi fniaru5.
«iSlbertu8.2°ocaia.t.3.7 Zbemiftius.$.oe aa.c.
2f.t.22.fcrfbft qp fpes 7 fotmp males ep fua na fntelle
ctp no funt.fed intcllectus qfi oetraeta 7 epura ma fn
lellfgfbfleefacft.quuanteno aetu fedpotena fntellf
gib lice baberenf.bgc Zbemfltius fubrflifTfma fente
iia.cui?fo2maf(ut pnomfnaufmue^Suerofs.-r 00
eto: Sub.fntetfo oe tranflatfone obfecro? oe otdie
ad oidfne. C^Pala eft fgff q? quu qo 4d eft malibua
pdfcticnibus muolutuper fantafma repzgfcntef.ab/
ftraetu fnde per lume rdnfs agentfsiffne quo neejj eft
fantafma.neep eft fpes !ntellfgfbflie.qj_ qufcqd fntelli
gitur aut eft na aut fub na ?cppttl.q2 nd cognofcimua
fingularfa fub ,pp2fjs eo? ronfbuo ffngularftatfs.fe-
quffoenecefTitatefpe3 intelligibfleiaut actil cogno'
fcendfmullstenuspermanere obiecto nd terminate.
CTSed remanet otfffcultae noratfone fingularis oa
■pzefiippone
fantafma 7 fpes fnrellfgibflfscbfecrc repiffentas.ta
menoe cognofcibflfbuo abfqj ^>p:fo fancafmate.qug
nuUatcnus fub fenfu cadunt.uelutf fuba 7 relatfones
rdnfeiT animc potetff .qlfter generabunf ipop- in aia
cognitfonesrT cufus vfrtute cogncfcenfrCCTDko q>
quum qolibet ab bumana rone cognituiaut fft fenfsbi
lemur per icnfibiic tang* ab occaiionali caufa cogni
tum.q> ipfius etia coccp tnm eaufat intcllectus agens
7 fantafm«:nontamenquelibet qufanon perfectio.
rem fuo paopzfo conc^ptu.fed edmunem libi 7 alga
quum nfbfl agar ultra fuam fpcciem.? fcf c eft fubttlif
ffma ooctorfs Sub.intentio.f4.quffttone quolibe*
torum.r p2tmo repoztatfonum. 7 p:fmo fententiajt
oflt,3.T alibf.4 per fpeefem creaturarum.7 per effe'
ctumnonpotefi vfaro: fn perfectflTimam ofufmta^
tfsagnitionem oeuenfre.fed oiuinftare3 concfpft fub
abftractoconcfptua fenfibilfbuo fumpto.fcflfcct fub
entfaratione: 7quodammodo Ifmitanreocfptum:
uclutfoia’turinffnita8.7 file ccmeptus abftractusa
fenffbflfbus acceptus cum modo limftante quem co
gnofcfmus arguitiue ep creaturia vfdetur perfectt'02
conc^ptusquempofTumu8nalfrdncretinerc oe o i*
umftdtie na.ut ffngulari fentetia fcribft oocto2,Sub.
i>° fentetia?. oift.2.q.2.7 ^rriit.n.oiuine fapietfg.t*?.
41.7 feque'tibu8. CJ^fpcjb 5 pala cit fupta uerforem
pbi fententfa 7 folertiu pcriparetfco?.qlfs oebcat ee
fubiecti caufalftas.7 qufd fft obfectu potenj motiiui
7 terminatiuu.7 qliter fn aia generet oBm fui cognfti
ene ffngulari pbantfu narratfone.oiTcufTis oifffculta
tibus folutfoe offffctlforib 9 .^ quo? omniu peripa-*
tetica refolutfone fi Dubttatfoneofgnfora maforf q>
ofalecticf negocfjfpeculatideptraciaufmu6.qif no*
ate pbanrfbus ccgnftu fo2tai(e offffcflfa vfdcbumur.
oeculta oubitato? ma coac ti oifTerufmus. non enim
poffunt aitfffjrr^ rerfi fpeculatidee tenui edmunfum
pbflofopborurn itarratfonc pertraetart.
CT Zertfa offffcultas.
’Oftq5 autemte^Sf
bflfum neceflitate.fupta fingulare^pbflofo
pbi fentcntfa.7 folertforum pbilofopban*
tfum.atq3 oe fcibilfum caufalftate cum uiti
mata oubitationum refolurione.nec fugeft in efs qc»
q> cognfcu offffcfle aut folutfone laboriofum quod ep
ptf narratis nd facile oetermfnef.DifTerendu 3 modo
fudfcamus oe fcibiliupaefuppofffionc fn fcfentfa.nun
qufd obfectum fcfbilc necefTarfo pz^fupponatur fn il'
la fefentfa cufus eft fubfectu.quod nd vfdetur qa nuU
luni quffftum in alfqua cognftfone eft psgfuppofftum
ut patet ep termims.fed omne fubfcctum fn fefentfa
cit uere qu£ffrum pofterforum. 2 0 .t,?,i.ergonullum
fuBm fn cognftfone fefbflf eft piffuppofftum.CT"Pto
cufus notfcfa ofcfmusg ofuerfa fenicrunt perfpateti
cf.qufdam enim ccnfuerut fubfcctu fcfbile adeo fn ba
bitu fefbflf ptgfupponf.g oe fpfo nd contfngft facere
altquam ptobatfonfs mentfonem f m fe.7 boe qt ip*
ffus efTe eft fn flla fefentfa mapime notum.necp polti*
bile eft fpfum fn tila fefentfa cufus eft fubfcceu 3 ptoba
rt:ut opfnatus eft Suerois 7 čpptures pcrfpatetfco*
rum.g nulla fefentfa ptobat fuum fubfectum efTe pti
mopbfffcorum.p.Sg.coiura 2lufcenam:fcribft enfm
2luerofs.q?Sufcenna peccauft peccaro manffefto:
quum uoluerftpafmum pbflofopbum ptobare fubfta
tfasfeparatasefTefnfcfemiaofufna.eo q> quumge*
nus entfum feparatorum fftp 2 fmcpbilcfopbf£ fubfe
ctum.ut videt Žlrift.fn p 2 ologo ofufn^ fpeculatfonfs
afTerere.7 nullus babftus ptobat fuum fubfectU 3 ee.
Sed pt^fupponfr ep Mri it o.inrenttonc pofteriorum
p2fmo.t.?.2.7.2S.fdeo fmpofTfbile eft pttmum pbilo^
fopbo^bare genus entiu feparato? ee.7 fn^t ulterf
3uerofe,g oato q? fubiectu non ^pbef fn ilia fefentfa
f
ar tF
cuiue ell.potefl tame pbari efTe in alia fdentfa.eo ep
fpfiua efTe no cfl nobia manifeflu gtpter remotione;
e fcnfu.ueluti pztmua motoz ,pbatur elTe in pbia nali
no ant oiuina per viam motu9.8.pbifico^,t.?.f .6.x
fequetibu8.7.i:. pme pbt£.t.?.4i.7 boe ep intellcct'’
oiiffculrare contingtt.qui fc babet ad manifeflifTima
in natura ficur oculua uefpertilionia ad luccj folia.ut
p2£dijcimu8.pi
quid ffc oidf.q> impofltbile cfl fubm Ribari ec in fcie
tia cuiua efl.eo q> fubm in fcietia oebet elTe p°notu.
nrtV\ iupta pbi fententia' oubitationu
M 1*1 UCI U refolutionefummendam indica
mu8 ep ipfius intentione certiori oifcunemu$ oifftcul
tate.pžo cuiua notida notatione oignum efl q> quum
quplibet cognitio fdetialia obiectureouirat faltij ue
lutiterminupfuppofituut in pori oifficultate oifcuf
fimua.ideonecefieefl fubiectu pz^cedere noticiam.
C 0.ua!iter aut pzefupponaf a Tdentiali cognitione
fubiectti.oicimua cp fcientia oupliciter audit.vno mo
pzo cognitione oerelicta per oemonflrationem edelu
dentempalTioneoe fubiecto peripfiuaCut oipim’ )
oifTinitiončT fic uticp fcietia pzefupponit fuum fubie
ctum:ut feribit pba poflerio$i pmo,t.?.2.7 Ipnconič"
fia 7 Sueroia atep XbemifltU8 poflcriojt p°.c.i.T
in boe modo fcietif pmu fubm oicif (ut oipimua ar
ticulo p°. )fpecifica fibi vnftate uendicare.7 ipfiuS fci
entia cfl vna vnitate fpecifica.ppter fozmale inclina'
tione intellectua ad fpeculatione eius: cuiua efl uera
fimi!itudo.q:fic fmjppziamrationem confideraf in
ozdincad ppziaa paffionea.cr Secundo aut modo
oicimue fcientia accipi pzo totali ,pcefTu cognofcen*
dorum ,ppter fubiectu.z qz aliquado fubiectum elTe
no efl notu3.ideo no incoucnit in tali fcietia fcoo mo
fumpta fubm ,pbarf. z oato cp fubm Tit pzimum pzimi
tate intcntionio.no tame efl pzimu pzimitate epecuti
oni9 in fcientia.t bcc efl fubtilifTima Sub.ooctoria
fententia. pmo oiuine pbic.queflione pzima.quam ep
2Jrifl.intetione atq? fcietiali ^cefTu colligit in male'
cticia:paiam em'3 cfl cp ud oialecticf fubiectu fic fy!la
ut refert.3.qone pzpdicabilium.30.Scotu9.uel argu
mentatio.ueiuti cenfuit 2-flbertua in pdicabiliu pam
bulia.g? no pot in logica pmo oe ff Ilogifmo ud argu
mentatione pertractari.oato q? oialectice intentioni
pzimu occurrantrnam pziua oe fimplicibue in pdica'
menrojz. libzo.oeindc oe coplepie in libzo perbier 3 ®
oeterminarc nccefTe efl.eo op ftm'9 non potefl baberi
ntfipzgbabitis bia qup funt ad finem.ut aptifTime oif
feruitpb9pzimop2(ojt.c.p°7.s.ideo fic oe fubiecto
fcibilioicef cuiuflibct babituo fcietialis. C£flaute
©efcibiliu
ulteriua pzpnotandii g> oemonflratio ouplep cfl.alia
catbegorica.ralia brpotetica.7 catbegorica ouplep.
ut fpectat ad pzopofttU3:alia pzopter quid:a!ia quia:
ud a polleriori. ut articulo pzimo oi(Teruim’.oe qui*
b 9 oemonflrandi modie vide ad plenu; 3ueroim. 2.
pbificoru5.p.22.7.8 1 pbificorum.p t<> .28.'r.2.cfli.p.3f.
CJO-uibua pz^mima.Hefpodef ad oubitationep^
ponedoouas condufionea.qua^ pzima cfl.fubiectu
fcibile p bari efTe in fcietia fumpra.pzimo modo vide
turipofTibile.necapziori necapofleriorirnd a pziori
tum qz fubiectu;quum fitpzimu virtualiter cotinea
omnia no babet aliquidpziu9.tumqz fumpta fcietia
pzimo modo nd pbac fubm.fcd pafTto oe fubiecto p>
fuppofito cp efl mino2 eptremitaa in oemratione: ut
pater fpecula*ti.quumfoIiu9 inbfrenaCut oipimue)
fiant oemoflratione^nec a poflerioripbari potefl.q2
fcietia fic fumpta oicitbabituaaggeneratua per oc'
monflratione potilTimi:que nonpeedit a pofleriori.
fed per caufam.ep Srift.intentione:? Hueroia pofle
r iop p°.t,x.p.S-x Slberti tractatu.2°.7 Xbemiitq.
c.4°.fed oemoflratio qz pcedit per effectu poft 0? p°
t.p.jo.ubipba ponitoifferetia interoemoflratione;
,ppter quid x oemoflrationem qz.7 fic fcia videf fini
piiciter fupponere fuu fubm.ut inquit pba poil 0? p°.
t.p.2.7.15, cjSecuda cddufio efl qp fumpta fcientia
fecudo mo nd incouenit oe fubto fieri metione a po
fterioitpbando ipfu5 efTe:c}a in omni fcietia fi oe fub
iecto oebet ^tbari ,ppzig pafTionee.necefTe efl pzfba-
bere fi efl fubiecti.vppter quid enim pzefupponit.dd
efl.7 quid efl pzffupponit.fi efl.ut feribit pbe pofl 0?
2°.t.?,i.7.2.7 fequetib 9 .q> qufrere quid efl:aut^»pter
quid efl:ignorato fi eflmibil efl qufrere.7 boe patam
efl.qo utiqj videf neccfTarfu bfpotetico Ifllogifrno:
aut catbegorico oe fecudo adiacetc,pbari fubm ee:7
bf c efl fubtilifTima pboj? fentetia majcime Žfuer.t'2.
metb c «.?.5.7 alibi fepe.nec fugefl erpnotatia oe fel
bili fubto.pbop. ?troucrfia.aut?tradicrio:na3rectc
fenfitpbeoe fubtipzffuppone infda Cutoijcimue^T
Sueroia 7 Irnccniefia in ,pbf mio pzimi pofl 0? .oum
retulit cp nulla fcietia pot ,pbare futim.necp illud qo
efl ante fuu fubm.7 bf c efl caufatna fi fubm oemon^
flraref pppte r quid:aut fm terciu adiacen8:tuc fubm
gjbaref alteri inbfrerernl quum foliue inberentif fie
oemonflratio. tanru oemonflrabif illud q6fnbfrebit
alteri.fed videf ipoflibile fubm.ut fubm alteri ibfre'
re.qziamnderit fubm.7bacfentetia fubtilit uoluit
3o.oe gadauo. p°pbifico^.qone oe fubto.7 clari 9 ce
futt ooeto: Sub.uoluitartn alfo moooctoz Sub.7
^uicena p° oiuinf pbif fubm ^ban elTe.ut oipimua
oe 2 0 adiacete.qz nulli fubm ibfret ut fubm.7 bcc efl
clarifTima pbo^. fentetfa.licet cjda vulgaren pbi fin-
perint ampliatee Sucroia fentetia.7 latiua q> cenfue
rint pbantea.q? nullo modo fm quemcun terminuj. I5 no taufam. Sed potiue ra tamenfunt complepe^pofitioes. GT£p quib’liquet
tio fubiecti oeipfo,pbatur.(r~i2pquibu8 palam eft q> oiffinitiovidet faftim ad ferundu rationie actum
quid ad pjimam obicctionem in patneipio oubiratio« ptinere.quando additur copofitio ucrbalia quam fr*
nis adductam fit oicedu5»7 qualiter fcia p2g fupponat ne eptremie non eft inrelligere ep ^riflo.intentione.
fubicctum iupta pbilofopbi fententiam.7 ueriop pc* ptimo pcrbier 1e .c.3.oe uerbo.T boe loquedo oe oif
ripatcticorum.7 bcc oe tema oubirarione ptincipali finitione ut eft oemoftrationia ptincipium.q2 tbopi*
oteta fufficiant. ([rfcifftculrae.iiii, ee confiderando oiffinitionem tpfa eft vnu3 quatuot
{firtvrt rta fd 3iitfcibiliup2ffup< p2edicatoputclariflimaeft^ri!f.intetiop2imotbo
yf p\ j 11 ***'***»■<* pofitione.qualiter picoru5.c.4-.noticiavooemonftrationi8pertfnctad
' omnia babitue fcietialia terminum pttfup tertiam rarioniaoperationc3.quum fit offcurfiua.tgi
-vU^vv- . penat oiflerendu modo videf.nunqufd fub tur non eadem oicimuaitum qt otffinitionia noticia
' • iectum in fcientia eu3 ipfiua ptffuppone oif oieif efTerttie.tbopieop p:imo.c.2°.oemonftraridi9
finirf ualear.7 eft oubitatio fubtiiilTima: videi enim vo inbgrenti£ pofteriop.a.t.p.^.feribit pBa no effe
tj> fubm no oebet oiffiniri,q: quodlibet oiffinibile eft idem ocmonftratione (čire 7 oifTinitioe 7 ppter boe
ficut tertiua ronia actua pmu
tia.tunc erit ignotU3.qo vidci impofTibiIe:eo q> fub atqi fecundum p2f fupponir, ut eft edmunis peripate
lectum eftp2imo notum in tila fcietfa.CT3« oppofi* ticop fententia:ita oemoftratio oiffinitionem p:ffup
tum autem videi op oiffiniaf.nam paffionea Demon* ponet uelut ipfiua medimcuiua ueritas eft clara.na5
ftrandf p2cfupponunt in tila fcientia mediu. Sed me quilibet effectua caufam ptefupponittfed oemoftra*
diU5 ut articulo ptirr.o p2£notauimua eft fubiecti fot tionia medium eft caufa.ut ep Šrift.fcrttentta p2gdi-*
tnaliraa.ep 2f rifto.intentione. (T-^t confirmatur. qt pimua.igii oemonftratio oiffinitionem ptefupponet.
pB8pofterto£.2 0 .r.?.i.7.2.uoluitomn£8qu£ftfcnes 7 boe oe potifTima ocmonftratione.q2 nd fneduenit
ad quid eft rcduci.uelut ad medtU3 oemoffrattonte. oliqua'do paffionea ^pbari per caufalea 7 eptrinfecaj
Ig if paffioneS P2f fupponut fubiecti oiffinitide3.Sed oifffnitionce.ueluti oefectti lune ^pbat Žfrift.pcr >ter
fubiectum oiftiniri nd poteft in alta fcientia pteter ca pofitionem terre oe cotpore lunari.pcfteriop pmo.
euiua eft fubiecrum.cn tune ndpertineret ad Ufa fde* t.?.:o.7 pofterto22..2°.r.p.S.(r;Xcrtta aut fuppofi*
tiam.fcd ad alia.qt ilta fdentia oiffiniena baberet il* tio eft 9 licet fcientia oicatur fubiecti fcientia oe quo
liua fubiecti concfptum gfecriffimum,quum oiffinitl paffionea oemonftrantur.no tamen ipfiua fcientia ol
cognitio fub oiffinitione fipzia oieif perfectifTima co citur ueluti oe termino totali % adf quato:cuiua cau*
gnitio.ut feribit pbe 7 0 otuin^ fpeculationia.cui con fapft clarifTima:nam fcientia eft babitua complepua.
fentitooetot fubti.pmofentetta? in ^logoqoneoe quinon babeturnifioe complepo:fubiectum vofm
fubiccto tbeologif.nd videf igif fubiectum oiffinibt fe fumptunt nd eft complepum.fed potiue tncomple
ie in alta fcientia etffintrt.p2£ter eam cuiua eft fubie- pum.tdeo fcientia oieif tanq» oe totali obiccto babe«*
ctum ptimum.7: bfc eft ratio oemonftratiua. ri oe oemoftrata coclufione.qu£ complepum ofeitur.
| M M p aute ,ppo% oubitatio ptopter quod confuctum eft oici.q? fcientia eft babi*
*|j lOlUUUIlv nisp2gmtttimua nonul tusconcluficnieoemonftrar^utretulitSlbcrtuSpo
lae fuppofiticne8,qua?2ptitna cft.q' fcientia oiffini« fteriorumptimo traetatu i°,r Ifnconienftsr-r Sue*
ticnie t oemoftrattonie nd ideptificanf.tum qz oifft* roie:r alg pertpatettet: ofeitur attamen baberi fcien*
nitio 7 oemdftratto funt oiuerff cauff inftrumetalea. tia oe fubiecto ptopter ultimatam refolutione facien
ut uoluit Šrift.7 l]rncontefie.p2imo pofteriop.7 211 dam ad ipfum fubiectumiut ptjnotauimue.
bertue traetatu 2°.fgif oiuerfoe ptoduccnt eifectus: 11 ifnld ttl Dub ‘ t . abit rat,on ^
tum qtptimus rationte actue:aut fecudua 7 terttue: v|wHjpl4l 11 cp fcietia nd oieif baberi
nd ideptificanf.fed oiffinitioniS noticia ptinet ad pti oe cdplepo.q: oe aggregato per accidea nd eft fcien*
tttU3 rationte actum.uel fecundum.ut fubtiiilTima fen ttalta babitua ep Srift.fcntetia.d.otuing fapietif.t.?.
tentia cefutt 3o.gramaticue ptimopofterio^ oe pn d.Sed tale obiectu co'plepueft aggregatU5 per acci
cipio imediato.oifToluena I bemiftg oubitationem. dena ep fubro 7 paflione igif oe tali nd babef fcietia
qua nirebaf piobare oiffinitionem fignifteare effe ucl tanq> oe obiecto totali 7 ad^quato. C1i>J?Krca oc
non effc.cdtra pb5 pofteriop pttmo.t.p.j.eo qp om- ptingenti nd eft fcietia poftertop p2tmo.t.p.i8.7.20.
nia opofttio imediata fignificat clTe uel nd eiTe.fi igf fed coplepu tale eft ?tingea.quum fit enunciatio que
tur oiffinitio eft imediata ^pofitio ep oiutfione pbi. dam ronia faeta ptingenter ab intellectu.q2 pot imel
videf oiffinitionem ce uel nd effe fignificare ad qua5 lectua pfiderare 7 nd pfiderare 7 coponere 7 nd co*
Ž o.gra.refpondct ffngulari narratione concedea oif ponere ut daru eft.fdco oe coplepo tali nd videntur
nirionem effe ^pofitionem imediataMicet latinipe ee $pti$ fctetff.lTSd iftaa aut fubtilea pbanttu ou
ripateticiCut uoluit Slbertue pofterio^ ptimo tra^ bitationea refpddef ad pma.7 oictmua op accidetali^
etatu 2°.7 i-gidiue atep ^ppoltnar >enfuerint. op aggregatio nd fteri oieif ep cdpolitio‘e eptrcmojt q*
Srift.poftertojo psimo nd oiuifit immediata' ^pofi« euntp.fcd ep parte eiufde cptremi: 7 bgc eft fubtfliftl
tionem.fed p:incipium immediatum.quod videf co ma folertium peripateticojt fentetia mapime ooeto
muniufi imediata opefitione 7 iqulc 3o.gramaticua ris Sub.3 0 fentetia^ oift.3.quod epcmplo otlu.ida
cp oiffinitio nd fignificat clTe ucl nd effe.oato op fit i* mua:nam fi oicaf bd rifibttia sft animal eft pdicatio
tnediata jjpofitio.eo q fubiectum cum ptcdicato nd p accidea.7 nd p fc in altq mo oicčdi pfeitatie.ut fu*
poiiuni in numerum ptopter eandem fotmalitate. ep pta tultnuiaep ifrift.fnta.6, p e pbi?.t.?.d/r. 7 . pm j
Srti 1 *
pbif.t.p.zo.r.j^.t fequentfbua.St v o oicaf bomo
eftrtffbtliaeftperfeica fecudi modi pzcdtcatto.fic oi
cit ur q> I5 oc bomine rifibili noti babeaf fcienrifica oi
fciplina^p ter aggregattonem per accidea fumptam
ep parte eiufdem eprremiitamen oicif baberi feta dc
bomine qo eft rtftbilis.-z pzopter boe epcluftmua ep
Srift.intetione aggregationem oifFonum p:o medio
oemdftratiuopaiTionum ep ; 3 lberti:%bom?:? ifgi
dtjfentetia auferetium pmam perfeitatem a ppofttio
nibua oemratiuia.C^P quibuepatet quid ad pma
oubitationem oicedum videf.CŽld fecudam autes
otfficultatemrefpondei cg necefTitas fubti complepi
non comparaf ep necclTaria ronia latione fuper obie
etumeognitumuelppdnumfozmarionemrita cg itel
lectua oe necelTitate concipiat Sed ep eptremojz. po
tiua ideptitate cognitorum.na I5 tntellectua contin-
genter fozmet ba'c,pf>ofitionem:bomo eft rifibtliadn
coccptu: uel uolutaa in uoce.13 non fit cofimilfa ptin-
genna.ut feribit 2rifh pmo perbfer a *.c.2.oc uocib 9
adplacitumfignifidtibua.attamen pponia neceftt*
taa ep rci natura colligenda eft.? boe oato cg comple
pionea fint ad ronis actumperttnentea,? fi Burleua
cenfuerit in pzedicametorum fcartocio oari pponee
rcalee.inrcr quarum eptrema oaref auium uoiat’.ut
finpit Ocbam eptrem? opinionie.
jftSvmifllft i S ,tur bispponibua fupta pbi
* »H * w fniam ccpzobatia.oicim'’ ad pn
cipalem oubirationcmq>fifiat fermo oenotiefa oe-'
mdftrariua qu? oe fubto babenda efi in ozdine ad paf
fionca coc?pro per fuam oiffinitionem.fic uticp videi
inedueniene fubiectum oiffiniri.fed nccefTe eft pfup*
poni in fcietia.qj^pter ipfiua oiffinitionem eft potifti
ma oemoftratto atq? cognitio fcialta.alir nulla fierec
potilTima oemoftratio.? oe tali noticia ucrificade Tut
»ppdnea que adducunf bincinde a pbantibua.g’ fcie-*
tta oebetpzefupponere fu! 5 m norum.? boe modo uo
luit pba oe fubto quid eft ee pcognirionem quu potif
fimam oiffiniuerit oemoftrationem ut fupza oipimua
ubi patet qualiter vulgariuj turba oeciptaf in modo
pz?cogmtionumquiputatoiffdncmfubtfnon ee p:?
cognofcedam.-eo cg qu?rif ut inquit pb$ pofteriorum
2,t.p.i.non enim oeguftarut falea giparettcoa. Si vo
fecudo modo fumaf fcietfa pzo noticia oiffonia fic oi
citur q> videi impolTibile noticiam fubti oiffimriuam
baberi:? fubiectuj no oifftniri.? boe eft qo uoluit oo
etoz Sub.qdne.3.p3cdicabiltum:q> oe fyuo cognitio
non queri£.nifi quo ad ipfiua paftionee.qz folum qua
tum ad tllaa eft tgnotua.cui cofentit 2Ubertua pofte*
pzimo.tractatu.3.
čkrA AMllTl oictaoubitai oiflficili ratioe.na
X?wU- vUltU »fifcietia oemoftratiua pfuppo-
neret fubiecti oiffinitiuam.tuc nulla oarei oemonftra
tio.fed fugflueret oino.^batur cdfequentia.qncuncp
fubm eft eognitum pfectiiTimacognitione.no pot am
pliue pzeter tila pfectiori cognitione cognofci.p3 eni
b?c p:epcfitto.qz oppofitum pdicati infert oppofitus
fubti.oato enim 9? poiTit fubm cocfpt cognitione gfe<
ctiori p:cter fuam oiffdnem.tunc non fuerat cognitio
otfftnittua fubiecti pfectilTtma:q: gfectilTtmum no au
gctur.als pmo,qr qo
quid eftnominia pz?cdcipii in oemoftratione.no aut
quid rei:qz tuc non oabii ocmdftratiomec inuefttga
bii oiffinitio.ut feribit 3rift.pofterio^.i.t.p.i7.i8.?
fequettbu8.cmos aut oicimaa ep Šnft.clariori fe
tetta q> in potifTima oemoftratione ne oum pzgeogno
fcere necefte eft fubm quo ad ipfiua quid noia.qd eti
am cuilibet oemoftrationi cdtingit.Sed ? pconctpe
necefte eftquid ret oiffinitionem eo medium pzeba
bere oemdftrattonta necefte eft.afr nulla pz?miflarii
foret euidetta maioz.nec pziua fcirenipmift? q> edelu
fio.qd eft 2frift,intetioni oiftbnum poft ? jmo.t.p.3.?
S.? quum oicif q> fupftueret oemoftratio^ppter per^
fectilTimam cognitionia otffimttuamrdnem pbabita.
oico cg pfectiftimum in vno gne non epcludit gfectif
ftmum inaliogenere.fedeft tllicdpoflibilc,? boe efl
qzinlatitudinefuplationiaillud pfcetumnon cadit.
uelutt liquet epepl o.na? pfectilTima albedo qu? oicif
in gradu indtuiduali cetcria fui gnta intefioz no epclu
dir pfectam fbffanttaj.fed eft illi compoftibiliatita 5»
pzeter pfectifttmam albedinem oabii pfecta fubftam
tia fufceptiua: immo pfectilTima in generefuodic oe
coc?ptu oiffinitiuo oicif ? oemoftratiuo qui non ide*
ptificanf ut otpimua.fed ftat fubiectum efte pfectiftt*
ma cognitione eognitum quatum ad ipfiua fozmale5
eentiam.non aut quatum ad paftiont^ inb?retia3:fed
fubiectieffentia Dtffdnefietpfectiffime nota:oemon
ftratione vo pafTionta inb?retia.funt autembi cognb
tionta modi oiuerfojz. generum.nec epcludit pfectif*
fimum in vno genere pfectum in alio.fed eft ei copoP
fibile.ftat igif fubm efTe pfectiftime coceptum otffini
tiue.? p:?ter illam pfectifttmam cognitionem centi?
pfeete ulteriori cognitione per oemoftratione cocipi
acq’fita.nec fuerat pzfepiftea cognitio fubiecti fub oif
finitione fimpfr pfectilTima.nifi quo ad ipfiua fozma*
lem quiditatem.? boe eft fcia pfupponit fubm no-
tum.C^t b?c eft fubtilifltma pbi fnta ? folertiu3 pe
ripateticorum oep:?fuppone fubti.?qualitcr vulga*
rium ronea oifldluunf.oum otcunt nullum fubm iue*
ftigaf in fcia.? nullum fubm oiffinif.fed pz?fupponif.
7 qliter adducta ro in pneipio oubitationia ep pno*
tattaoiflbluedaeft.necfupeftampliua quicq> fofone
oiflftcile fupertoribua pz?conc?ptia.quibua oubitatio
ni quart? finem imponimua. (T&ifficultaa. v
'SC rl ihdfl 9 “ r oifftcillimtj
oubitationibua oifcu
tiedum modocefuimuaoefcibilium perfe
ctione.niiquid pmum fubm notici? fetalo
oicaf c?terta pfectiua ad fciam ptinentibua
? nunqd ad?qtU3 cognitioni fcibili tudicef.-’? videi cg
no oicaf pfectiua c?teria ad fciam ptinettb , :ne^ ad?
quatum:q> no pfectiua oftedifrnam nullum fubm oi
cif c?teria gfectiua.qn alfe}d 1II032. eft eo pfectione p*
ua.fed fubtoin fcia oicif alizfterea oe fcibilia adequatione arguitur
illud eft adfquatum fb’m fcientie a quo fcia capit vnf'
ratem:ut darum eft.nam nulla (cientia capit vnitate5
ab eo,qo no eft ipfi adfqtum.aliter nd capet vnitate.
Oppofiru pdicati infert oppofttum fulni.fed oie fcia
capit vnitatem ab obieeto fcibili.uc uoluit Srift.po-
fte* pzimo.f.?.43.Dicen8 ap fcia vna cft que vnius eft
gnis fubtt partes i pafTiones atqj pzincipia comple
ctensigif quodlibet fcibile oicitur adfquari fcientie.
SSufcuffurae autem bane folutio*
ne oifftcillimam iupta pbilofopbi clariffimam inten-
tionem ? folertiorum pbilofopbantiu.nonnullas' pzo
pona5 pzopofitione$.quaru pzima eft.q> cuiuilibet ba
bituscftvnus finis.a quotrabitur elTentialie confi«
deratorum feriesueluti Slcpnoue inquit.c.7.in oe
oiuifione pbie fpeculatiuf .aliter nulla foret artificis
intentio pcrfecta.nam quodltbet agens maptme per
cognitionem agit ep finis intentione.z 0 pbifteorum
f .?.79 .cuius etiam ueritas dariffima apparet ep om
nibuafcienttjstcomperimus enim oialecticujcirca lo
gicalia fpeculari.quo pzoptiue a falfis uera oifccrnar.
quod eft finis eius:? pzimum pbiIofopbu3 circa imo
btlia? abftractapzopter capefcendam felieitatC3:na
fapientis finis cft fflicitari ep Srifto.intentione uole
tis etbico£.io,cap°.io.fflicitate in aetu fapienttf cd'
periri.T fic oe efteris rationis babitibus iudicandu;
eft.-r bec eft #rifto.intentfo fubtiliftima. QT Secun*
da autem pzopofitio cuiuilibet finis alieuius babiru$
eft aflignare pzopinquam rationem qua comparatur
finie.cuius ueritas eft ep naturalibus (uce clariozma
fi medici finis eft fanare uel egro ti fanari comperitur
uticp quod eftpzoptnquum finis epecutioni.f.medica
me.fic oicitur oe fozma quf oicitur finis generatiois
ep.3°pbificorum r.j.quf per generationem compara
tur.infpcculabilibusetiam liquct.nam oialecticg fi-
nis qui eft a falfis uera oifcernere.potiiTtme ffllogtf-
mo perficitunnam qufliber argumentatio facit fide5
i certitudinem oe re oubia.ut inquit 2flbertus in pzf
ambulispzp dicabilium.-r pzimo pziorum ep infentio<-
ne oiui Boettj in tbopicis inter quas ipfe fpllogifmus
obtinet pzincipatum ut omnes pbilofopbi aiTeucrat.
ČXertia f o pzopofitio eft ap quum ep finis ozdine
fumatur agentis operand,nam finis neceffitat agens,
utfcribit lf nconienfis pofteriorum fccundo.T 2tlbcr
tuatractatu.z 0 .? agens materia5 pzfparat oebita fot
ma.neceflarium videtur illud in fdentia ftabiliri fub^
fectU5.qo perfectiorem cognitionismodumfibi uen
dicanfm rationem ?paflione8 pzincipaliter penine
pfcctioe atq5 tnali cotinetia
tes ad illam pzopimam rationem finis epecutiua3.oe
quibus fiuntvniuerfales oemonftrationes perfectif-
fimf pzimo fubiectocompetentes.Tlam quum inef'
fentialiterozdinatisnonfitininfintum pzocefTus ep
oiutnf fapientie,i°.t.?.S.nec epparte finie.q: tuc age$
non ageret pzopter finem intentum.qz oicif infinitu,
ignotum ep ;°pbificorum i pzimo pofterioru.t.?.^.
neqj ep parte materfe:qz tune nulla cognofccref pma
ideo ficut vniufcuiufqj fcientialis babitus alUgnatur
vnus pzimus finis.ita x vnum pzimum matcrialefcie
tic pzindpium a cuius vnitate fumatur babitus vni«
tas.ut ep Srift.fententia pzedipimus.C Oiuarta au
tem pzopofitio eft.quum quodUbct agens pzopter fi
nem nedum confideret pzimum materiale.fed etiam
quccun<£ requiruntur ad illud materiale.circa quod
uerfatur ipfiusintentio.ideoponcndus eft attributo
rum congeries ad pzimu5 materiale fcientie fubiectu
fiue fin t parte < eftentiales fiue fubicctiue fiue palTioef
i boe eft quod uoluerunt folertiores peripatetici ep
^r(fto.intentione.qug collfgitur epipfius ooctrinali
P:occITu:t in oialecticista: in naturalibus:? oiuina fa
picntia.nam fipzimariumrationalisoifcipline fubie^
ctum fuerit fpllogifmus tune babebunt omnia in lo/
gica confideratapzopziam attributionedicct oetno^
ftratio fit pfectiflfima pars fubiectiua.pzopter qua ue
lutitan^ finem fpecialem oefplldfteri mentioneuo
lutc Srift.in pzioribus.oum retulit ap pzimu opoztet
oicerc drcaquid:?oequoeft intentio.quonia5 circa
oemonftrationes c oe oemonftratiua oifciplina.) pzi
mu aut opoztet oeterminare c|d ee in toto.cfd oici oe
omni.quid ^ppofitio.quid tcrmin , ’:7quid fpllogifm*
pziorump:imocap°pzimo.cui ooetoz Subtilis.3*.
qone pzf dicabil(u3 confcntit.oum fingulari fnia oipic
fubiecti adequationcm fumendam f m attributionc5
confideratorum.nam uel fubiecti funt partes fubie<*
ctitif.fi fuerint particularia coteta fubvniuerfalifub
iccto.ucl partes integrales: uel palTiones: uel modi
no eft oe
rattene fubiecti fcibitts pzcdicari oe cjbuflibet ad fcie
tiampertinentibus.fedpotiuseftetllud pzopter qo
ota oicuntur ad fcientia pertinere pg rone pnotatam
ep 2rift.intetione.4.metbapbificf.t.s.:,ubiq3 vo^»
pzie pzimi ratio eft pzopter quid oicuntur,bf c ^rift.
(TSii ihna pzopofitionibus pzfnotatisoicimus
5LdUlUUc> ^ cuiuilibet fcientif fubiectum oicif
pzimo notum.? oicitur in fcientia perfecttflimum at'
op virtualiter omnia continere.oicitur cnt'5 pzimo no
tum in fcicntia.uc pzecedenti oubitationis oeclara*
tionc notauimus.? boe uelutipzincipium materiale.
quod quidem eft cognitu oiificillimum qualiter fubie
ctum oicatur notiflimum.CT *p>zo cuius noticia oici-
mus ap fubiectum in fcientia non epcludit oiffinitio*
nemnotiorempcrqua notificetur.qz neceflarius eft
pzimus oicedi modus perfeitatis in potilTima oemo
ftratione.ne cognttidi5 perfectio rrabif ufcp ad elcmc'ta:fed fub
iectum oicitur pzimum in frientia.quia nullum fubie ■
ctumpzecedit iUud.oc quopa(Tionci pzincipaliter ad
fcientiam perrinentee pziua oemonftrentur.quia tune
non fieret vniuerfalis oemonftratio oe fubiecto pzio.
fed particularie in qua fubiectum non eft pzimo notu
fm g’ ipfu3.fed vniuerfale pzimum cui competutpaf*
fionee per fc p:imo.ut uoluit 2frifto,pofteriorum pzi
mo.r.p.^.pzobans efte perfectiorem oemonftratio*
nem vniuerfalemparticulari.qz matoz eft cognitio in
vnfuerfali ocmonftratione g> particutari,q: non po*
teft pafTiocognofcioe fubiecto particulari.nifi pziua
oe fubiecto pzimario fuerit ocmonftrata.z bic eft fub
tiliffimua ep 2frift.intcntione purrcrua.per quem oif*
foluunf quorundam rationee oe fubiecti oiffinitione
non oanda in fcientia.q: tune fubiectum noneflet p:i
monotum.qua8reputantacbiKem.fcd ep p^dictia
facile manifeftauimus obiectorum condictionem cu
dariftima oubitarionumrcfolutione.CTjDicimuaul*
terma q> fcibile fubiectum oicitur perfecti(Timu3 per
fectione confiderationia.qug fummitur ep ozdine po
tiftimo inbfrentiepalTionum fm g? per feoe omniz
f m g’ ipfum fubiecto competunt.z ep entitatia perfe
ctionepermtftiuamon autem intefiua.z pzopter boe
uoluit pbue oemonftrationem vniuerfalem efte par*
ticulari potiorem.z in pzimo fubiecto ep finia ozdine
perfectio colligitur.2Trqj oemum oicimua fubiectus
virtualiter omnia continere.ut retulit ^rift.4. pmj
pbilofopbi|.t.?.z.Dicen8 q> non enim folum eorum
quc f m vnu oicta funt eft vniua fcif fpeculari fed etia
ca qu£ oicta funt ad vnam naturam:etenim boe mo*
do quodamfmvnumoicuntur.pa!amcrgoqz zet*
tia vniua eft fpeculari inguantum entia.bpc Srift.fub
tiliffima narratione oe fubiecto pzim£ fpeculationta.
1 ooetoz £ubti,in,plogo pmi fniaru qone oe fubto.
iniV| Tiifrtn fit virtualis contmentiaoi*
SLiUlU- ilUtUll cimu in contentotut feri
bit ooetoz Subtilie ep Srift.intentionc.3.oift.fecun
di fententiarum:pa!am autem eft g> fubiectum nooi
citur perfecttua efteris ad fcientiam pertinentibua %
pzopter boe Berueua bzuo in.2.quolibeto.z 2flpbo
fua in pzologo pzimi fenteotiaruttt noluerunt vireua*
lem continentiam elTe fubiecti codictione.CJDidm 9
autem ad bane oifFtculratem g> virtualis continentia
fubiecti arguit maiorem perfeerione fubiecti intrin*
fecam % pofitiuam ficut eft refpectu pafiionu5:aut co
fidcratioia ut pdij.imua.que fumitur ep pzincipaltori
finia ad£quatione fm^pzium concpptu5z inbfretia
pafTionis.autpermilTtuam faltimperfectionem pzo*
pter fui comuflitatem fummendam ep ozdine pdicto.
Bcfci bilm
ep quibua fummif iniuct£ oubitationia folutio in pn
cipio.oum oicebatur fubiectum il
tud adeo confideratur in fcientta.g> oe ipo pzimo fiuc
vniuerfatea oemonftrationca.z pzopter ipfum reli'
qua confiderantur.ut oeclarauimua:l5 ooetoz Subtf
tie pzimo oiuing fpeculatfoia.qone pzima oe fubiecto
pzimo fc/entialia babitua offtinctionem pofuerit pzo
pter fui communitatem ut retulit 2f rift.pofte ? pztmo
1.7.27,nam quodam oicif pzimum pzfdicatto'e quod
eft ena.no aute5 ueluti fomniauit Burleua oe ente ra
tionia.quod eft logtc£ fubiectum pzpdicabile oe om*
nibuS.oe quo paftiones oemrari oipitee impoftibile.
aliud vo otetf pzimumpzimitatepzincipalitatia udu
ti eft oeua aut fubftantia r no ineduenit tale fubiecti
ba bere tanta communitatem attributidia.non aute3
pzfdicationia refpectu omnium cofideratoru5 in fcie
tia.oato g? oe fubiectiuis partibuapzf dicef fubfta'tia
ep quibu 9 patetinduct^ folutio oubitatioia in pnci'
pio.nec ineduenit tale fubiectum continere parte5 ali
quam fubiectiuam cfteri’5 perfectiorem.oequafieret
mentio pzincipaltter in fcientia ficut eft oemonftratio
in logica.quf eft pare fubiecttuap2incipalioz ffllogif
mf.pzopter quam fit mentio oe fflto in Itbzo pziorus
ut uoluit 2fnft.cap° pzimo.t.5/c Suerois in ? t0 .no
g> oemonftratio fit ad£qtum logice fubiectum.fed pa
fubicctiuapzincipalioz efteria qua in fpeciali oefcen
dendo cofiderare necefte eft.t oenominaretur fcietia
perfectioz.no' tang> a fubiecto pzimario-fed a pfectio
ri parte fubiecti.udu ti pbilofopbue appeUautt pma
pbilofopbiamofuinam:qzeftoiuinorum.no g> oiuia
fint fubiectum. ut cenfuit Suerois.fed qz funt potto*
res entis partee fubiectiue.ut fencit ^rifto.4.pzimg
fapienrip.c.?.pzimi.q> eft qufdam fcientia.qug fpecula
turcnsinquantumena.-r qugbuic infum fmfe.cui
confentit ooetoz Subtilia pzimo otume pbflofopbig
qone pma.? inpzologo pzimi fmaru.*zboceftquod
latuit berueum ? alpbofum rplurimos pbilofopba
tee.nonattingentes qualiter fcientiaru5 fubiectafta*
biliantur in faentga z qualirer perfectiora oicanf cp
tcris.CT 1>atet igitur dariftima fcientiarum z fcibf*
lium catbena ep 2frifto.intentione fubtiltori.z peri*
pateticoruoedarata cu ultiata oitficultatu refofone.
GTSeptaoiificultaa.
Oftcg autem SESS2S5S
tuale cotinentiam pertractauimuSfm qua
adf quarf fubtectu fcie'tif oipimus.annecte
re arbitramur feptam oubitationeep 2fri*
fto.intentione plpofcp latcntem:cognituq3 DifTidle3
pzimopofteriorum coIlectam.t.?.27.nunquid omnij
babitus fcicnrialis circa oeterminatum genu5 uerfef.
z quid cenfuerit 2frifl.loco pzcallegato oe fciaru3 ge
nere oeterminato.z qualiter logica non fit oetermina
ti generis.videč enim pzimo nulla fcientia uerfari cir
ca oeterminatum genus.q: cuiuflibet fetetig fubiecti*
pzimu5 eft vniucrfale.urepSrirto.fentcntiacolligiž
‘/.pzime pbilofopbipz pofterioru pz»o.t.?.3i.z.43.
fed quodUbet vniuerfale oicitur in oeterminatum ad
particularia.crgo nulla fcientia babet genuj oetermi
natum.(L 3 d cppofirum autem eft 3rift.pofterto{&
Sccudus
p:imo.t.p-43-»<«a op fcicntfa eft qu£ vnfua 'eft gnid
fubiecti partea 7 pncipia cdfideraa,7.3 0 oe anima.t.
p.38.fccanf fcig quemadmodum 7 rca.fi aute3 fcfp no
baberetgenera fufciecta oeterminatamo oiftinguere
tur:qz nibil oiftinguif ab alio.per tllud qo eft fup puc
nientie pncipium cumalija.ueluti no oiftinguif iapia
abbomineper cozpua.quod ertcducnientiepncfpiu,
ČDeclaraturus aute3 pbilofopbi fententia tupta uc
norce peripateticoe.pzoponedaa arbirramur nonul
laapzo capefcenda cogniticne p^pofitidee.Oiuaru
pzimaeft qp operationumoiuerfitaearguit termine*
ram oiuerfitatem.cuiua ucritaa colligftur ep Štifto.
intentionc.3.7.S.pbificorum.nam oicimua generatio
nem 7 alterationem oiuerfae efle nalta agetia opera*
tionea.qz oiuerfimode terminanf .namq? pzopziua ai
terationia terminua eft qualitaa.s. pbificoruj.t.p.to.
ftd gcneraticnia eft fubftatia:palam etiam eft ep fen*
fuum aetionibuamam videre 7 audire termtnia oifti
guunf 7 obiectt’5 ep.^.oe anima.nam poretig oifttguu
tur per actue. 7 actua per obiecta. CTSecunda aute
pzopofitio eft cp termtnorum oiuerfitaa:ep finia uaH
ationc colligif pzopter quam terminua afltgnatur uel
obiectum ueluti pzopimaratiofini confequendo re*
quifita:7 boe eft fubtilifltmu5 Srift.tbeorema quod
colligif ep fleribue pcripateticie.cuiua ucritaa oilu*
ddaturmam quum caufarum feriea cp neceiTitatione
adinuicem colligatur.ideo quu3 finia fttcaufarucau
fa,qz omnie caufalitaa eft ptopter finem.2°pbificoru
pofteriorum.2 0 .t.p.9.neceirftaaomnia cau*
farum genera videtur uriq3 finia uarietaa terminora
requircre pluralitatem.quod oeclaratur: nam palam
eft,q> altua x aliud agena necelTitatum ab alio x alio
fine circa oiuerfammam caufat altu x aliu effectu.ut
patetoe fimplicio x miptorum compofitioe.p:opter
quod ucluit pbilofopbua adeo tanta fieri oiuerfita*
tem cffectuu ep 02dine p:gnotato.q6 Suerota.S.pbi
ficorum.?.4.6.cenfuitnon efle fpecifica idemptitate,
in ,pducti8 per generatione x putrefaetionem oe qui*
bua aliaj.t ideo laborent pbilofopbantea in capefce
da rerum ucritate.CXertia aute3p:opofitio eft op
inteUectuale operatioea plurificari uolumua ep Mri
fto.fententia.6.oiuinp fpeculaticnia.t.p.i.7.2.7 Mu e*
roie.j-oe anima.? t0 .4.7 pofteriorum pmo.?.2°,oi*
cena q> eft operatio qucda3 quf oicitur fozmatio qug
pertinetad pmam rationia operationem:qu^da5 vo
oicitur ucrificatio x fidea qu£ pertinet ad fcoam .per
operationea equidem ratioia nibil efle uolumua pzg
ter actua fuoa.T eptenfiue oerelictoa babit’ep actua
liconfideratione caufatoavUt oiuua.Slbertua feribit
3°oe anima.7 in libello oe intellectu x intelligibiliVr.
ooetoz Subtilia pmo fententiarum oift.3.7.iS.qdne
quolibetop.GTO-uarta ,ppofitio eft op quum intelle
ctualea operationea in quo!ibet rationia aetu oiuer*
fentur cp oiuerfitate finia.necefle eft cuiuflibet intelle
ctualia oifciplinf terminoa oiucrfificari uel fubiecta.
quj cgteria no conuenfat oifciplinia:cuiua ucritaa ep
fcientiarum pzopzia ratione colligitur:comperim 9 et*
enim geometrij ab aritbmetrica uariari:quia lineaa
adeo:uelquantstatca fpeculaf cotinuaa.q6 nullaten
aritbmctricie ille conucniunt.ut feribit Srifto.pofte
riorum pzimo.t.p.n.C CLuinta pzopofitio eft cp 15
ad operationum oiuerfitatem pluralitae obiectorum
concurrat attamen nop2fncipaliue aflumitur in intel
Uctualibua oiuerfitaaep fubiectie.fed pottua ep oe*
tg> ifc bererminato
terminatia pncipgarptopzia ratfone fefentiaru plu*
ralitaa colligitunut eft communia opinio peripateti*
corum iupta pbilofopbi limitea.g? I3 fcientiarum in*
diuifio.uel vnitaa ep obiectorum vnitare colligaf po
fteriorump2imo.t.?.43.non attamen babituum oi*
uerfitaa ep illo colligitur.fed ep pzfncipiorum pzopi*
morum pzopjietate.ut uoluit Šrift.pofteriorum pzi*
mo.t.p.23.nam oiuerfitaa fozmalia rationia fcibiliu3:
concluditfcientiarum plura!itatem.utinquit Žfuero*
ie pbificprum.2°,p.:i.q> eiufdem ob/ecti oiuerfaparl
tur cognitio.ueluti oe materia:nedueft natura! ta pbi
lofopbia.fed etiam otuina.quod eft,qz materia oiuer
faa babet confideratioia rationca.nam inquantu3 eft
materia rerum naturalium pzincipiumintrinfecum.
Cut p2fnotauimua)fic eft pbilofopbi naturalia fpeeti
larimateriamferibit Sueroia loco pz^allegato.inip
tum autem eft vnum entium fic eft pzimi pbilofopbi.
bf c Sueroiejt lf nconienfta pofterioru3 pzirtio x M\
bertua 7 Xbemiftiua.7 omnea fere peripatetici co*
firmat.7 nullua peripateticorum negaret terra3 a na
turali pbo 7 geometra concipi:oiuerfa tamen ratioe.
lOhsiCK <111 frm P 2 f notat i 6 oicimua ad oubita
11J Iv ttlHUli tionem.q? quum rationalium
fpeculationea oiuerfenf.ut tertia pzopofitioe pzedipi
mue.que non nifi ep finia intentioe comparanf. necef
fe eftipfaa circa oeterminatum entium ambitum uer
fari,ueluti naturalea cognitionee ambitum oetermi*
natum entia fibi uendicant.ut mobilia.6.pzimf pbi*
iofopbie.t.?.2.7 no totum ena.aut quecunq3 rei ratio
nem.ut feribit pbilofopbua.4. pzim^‘pbilofopbif.t.
p.pzimi.cr fcienti^ partem entia abfcindentee circa fl
lam fpeculantur:7 matbematicoa comperimua non
omnia pertractare.fed abftracta motu 7 materia con
templanf.ut ep #rifto.oiui!tone fcientiarum colligif
^.oiuing fpeculationia.t.p.2.7 fequetibua.7 qz fic eft
fcientiarum feriea.ideo uoluit Hrift.pofterioru3 pzi*
mo.t.?.27.fcientiae efle oeterminati generta.q6 qui
dem genua oeterminatum ftabilietur in fcientia pmu
fubiectum pzopter ratioca fupza notataa in peripate
tiča quint£ oubitationia refolutioe.qz vo funt in vna
quaq? fcientia oemonftrationea vniuerfalea fm paf*
fionea pzincipalitcr ad illam fcientiam pertincntea.7
illc non pžimo conueniunt alicui parti fubiecttuc infe*
riorialicuiua vniuerfalia.fed vniuerfali f m ep ipfum
competunt:ideoponedumeftillud fubiectum fcietif
pzimo ueluti oicimua op in naturali cotemplatide mo
bilitaa eft oe pafltonibua pndpaliter ad pbilofopbia
pertinentibua.qucoebet alicuipzimofubiecto coue*
nire 7 vniuerfali oemonftratione oe fubiecto pzopzio
concludt.quum autem celefli cozpori fm cp ipfum no
cdpetat qz mipta uel Cementa non moueretur.eo cp
nullapafliofeeptendit ultra pzopziu3 fubiectumme*
cp fimplicibua cozporibua inb^ret fm cp talia. jideo
non poterit vniuerfali oemonftratione concludi oe ta
(ibua.fed vniuerfali oemonftratione edeludef oecoz
pore communi.quod erit fubiectum pzimum mobili*
tatia.ut 3rift.6.pbificorum cenfuit.^ omne mobile
eftcozpua.7 omne cozpueeft mobile.quum tgitur oe
monftratio vniuerfalie oicitur aggenerare perfectam
rationia agnitione.ut uoluit poftert'032. pzimo pba.t.
p.39,7 non fiuntinfcientia oemonftrationea vniuer*
falee nifi oe fubiectie 7 paflicnibue pertinentibue ad
fcientiam.ideo ftabilietur fubiectum pzimum fcientif
illud cui fm q taks palTionee ad fcientiam pertineteS
Hrti 1 ’
p:fm o eonuenienf .7 bge elt fubtilitTirfia pBi fcntentla
oe genere oetermin ato cumfltbec babitua fcientialif.
qu£ colligitur ep vniuerfali oemonftratione.,ppter td
quod oebctefTe fmis ad^quatum obicctum cp,pp:ia
7 pcr fe contemplatione .7 fi tolleretur b£c oetermia
forum generum feriea ep otdine p^dtcto colligenda
periret omitie ariftotelica otfciplina oe fcientiaru vni
ratetati# oiuerfitate.jH. Xaccatergovulgarea pbi«
lofopbi ponetea fubiečtu3 fcienttf commune oe quo
palfionea oemonltrarinequ£um: nibilenim p:odeft
agricola minerug.nam fcientialia babitua neq3 funatc
vnitatcm ab obfecto communi communirate p zpdica
f ionie.ueluti ponitur ena rationia logice fubicctu.qd
oe omnibus in logica confideratia pcr (e p:£dicatur:
necp perfectione.nam nulla videt intellectualia incli-
natio fo:malta:aut virtualis. ut oipimua) circa tale
fubiectum.nccp genus fcientip oeterminatum fummi
tur.q: circa genua oeterminatum fcienrfe ftunt inter«
rogationea oemdftratiue:qu£ funt alteriua folummo
do partis contradtctionis a; tu 7 potentia.utep 2 fri'
fto.intcntione colligif pofterioru5 pmo.t.p. 27.7.28.
no autem circa commune fubiectum.ut fomniant: q:
nibil oe tali fubiecto oemonllratione concludit.qua«
re non efloignum CU3 talibua oe ftudio tntenderc.uf
cenfuit pbtlofopbua.j.oiuinc fapientf£.t.?.i 5 .allucia«
tionia enim occafionem contulit oifpofittonis ignora
cia in ouabua p:opofitionibua.quaru3 pma cft.g? kič
tia quflibet babet commune fubicctum.quenon pip
dicationia communitate uerificatione fumit. c'
cunda eft q fcicntia quelibct babet oeterminatu ge«
nua f m ambitum oeterminatu3.quf non ep quadatt»
afTignatione fubiecti communia. oe quo oemonftra«
fionea fieri nequeunt:ueritatem continet.nil aute ad«
miratfone oignum efl.fi pncipiorum oeefptio cdclu-
fioni tribuat ignorantiam.ut cenfuit pbilofopbua po
Iteriorum p:imo.t.?.32.fed incidit oitficultaa.nam vi
dctur e (Te contradictio cum fupta oictia.ubi oictu eft
cp ena eft p:cp:iu metbapbificf fubm tribuea vnitate
ptime pbie.quod tamen eft commune inp:£dicando.
igitur fubti communitaj eft f m ptf dicattone. (CRm
deofm Sueroia fniam.d.pBicoru3.?.i?.T p° porum
cap°i° 7 . 7.7 alibi f^pe.T oico q> vniuerfalitas^pponia
pcr fc non auferč ep quadaparticularitate fibi copof«
(ibili.fcd in argumeto eft fallacta confequentia 7 non
ca'£pjo ca:nulla eft igit iotctis repugnatia pdictioiS.
Sp ptenotatis ffitationis refolutiofcum
oifFicultatis oppofite oifTolutione.quum oicebar.ip
qugltbct fcientia circa fubiectum vniucrfale uerfatur.
quodlibet autem vniuerfalc oicitur indeterminatug.
“Refpondeo concelTa maioriq>ouplep eft indetermi
ratio:altcra p2edfcationie:altera vo cofiderationia.
oico autem q licet vniuerfalc ptimain indetermina'
tionem rctineatp:opter fuiambttuin:uel potentiam
ad partea fubiecduaa.ut inquit poapbiriua in pfago'
gia :7 Slbertua 7 alg peripateticitnon babet attame
vniuerfalc fubiectum fcdam indeterminationej.nam
quando fuerit fub aliqua rationc coccptum:folt 5 erit
fcientie fpeculari.ita ap no alreriue.nam terra fimplici
ter fumpta nulliua eft octeminatc fpcculationia.fed i«
differena ofdtur ad pbm naturalem 7 mati
Beki bifia
fatorumouceluceclarfu 9 apparetquaIia oebeat (ta
biliri fubiectorum octerminatio in rationalibua oi«
fciplints.quf noptfdicationc.fcdpotiua concfptu 7
virtuali continetia comparat.ut fubtilifTime fenfit 00
cto: Subtilia.3.qdnep:^dicabilium.Tp:(maqufftio
ne p:(miperbier a 0 . 7 p:imo fententiaru5inplogo qo
ne.j.t.d.oiuinf pbflofopbif qone pma.qucmadmo-
dum enim oicitur vniuerfum indiuifum ratione vni’
totiua vniuerfi pnc:pia.qui eft oc^gloriofus e^ Tiri'
flo.intentione.ii.oiuinf fapienii^.t.p.^.concludentia
cp ep quo nolunt entia male oifponi.folua ergo p:in«
cepa a quotota caufarumcongerie$ 7 oždocaufaltta
tis emanauit.OLui quidem pzincepa vnua non pdica
tione fed perfectione 1 virtute oiciturtfic 1 fcientiajs
vnita 8 e.7. oeterminatione fubiectorum p:£norata epi
ligenda eft confufta vulgarium oeliramentia.
0upereft autem SgfiSSg
otfciplina no efTe oetermtati generis.t.p.i 1 /. pmopo
flerio^.tcPto cuf oifcufTione attetioeoigmieft.^
7 fi quilibet babitua fcientialia oeterminatum genuj:
Cut pdidmusjfibi uendicet:attame oe numero fcie«
tiarum quafdam uoluit pbilofopbua eite communea
quafdam vo fpecialea.per communea quidem uoluit
Šrift.logicam:atqjp:imampbtlofopbia3.per fpccii
lea vo cognitionea uoluitfciendaa matbematicaa r
naturalem.ut inquit illbertue.6,oiuincpbilofopbig
7 ooeto: Subtilis qucftioe pma 7 ko a p^dicabiliu.
COiualia autemfit comunitaa fcientiarum.cenfue«
runt enim peripatetici clariorea fcientiarum comuni
catemab obiectiacontrabi.qžnullu8babiru9 fcietia
lia oe reliquia pdicatur.nam pbilofopbta pma no ue
rificat ocnaturali neq? matbematica.fedpotfafubie
cto babente ejctenfionemad reliqua fcientiarum fub
iecta communitaa babituum uendicatur.fJTftac vo
communttatem fubiectorum ouplicem uoluerut.alte
ram quidcm f m fozmalem pdicationemtr bf c utiq?
pbilofopbia pzima oicif.cuiua fubiectum eft ena in«
quantum ena ep Srift.intetione.4. oiuing fapietif f.
p.i.ens autem palam eft.4 oe reliquia fcientiaru3 fub
iectia fo:maliterp2fdicatur:na5 linea:numcrua:7na
turale coipua fozmaliter entia oicutur.altera3 vo uo
(uerunt comunitate no quidemptedicatione fozma*
li.fed potiua ufu quopiaj 7 inftrumcntali applicatio
ne.quam logica3 appcllarunr.ut cenfuit ooeto: Sub
tilia in elencbta.r fcoa qo'nep:fdicabiliu. 7 SlbertuS
inptfdicabilib^pofteriorumptimo tractatu.1.7 lyn«
contenfiapofteriorumpdmocap°.io.7 Xbemiftiu 9
pofteriorum p:imo cap°. 24.7 alibi .7 bj fcienti^ con
muneaoicuntur.utperipateticorum fententia oifTe«
ruimua ejc rationc pertractata.(TScieti? vo fpalea
abfcindut adeo oeterminata parte entia, q> neqj pdi
catioe neqj ufu ul applicatione ptrabut coitate.uelu
ti geometria 7 aritbmetnea. fpecialea tantummo«
dooicuntur.q:ipfarumfubiecta neutra comunitate
edmunia pbaa cit appcllare. eft ulteri’ fciedu.
q> licet comperiat fcientiarum cdmunitaa.nd tamen
ptopter boe auferenda eft fubiectorum oetermiatio.
nam qug!ibct fcientialis cognitio fiue edmunia appel
latafucrit.fiuefpecialia.fcmpcr circa oeterminatum
genua entium ucrfabirur.oe fpcctalibua quidem pali
cft.oe communibua etiam Uquct.na3 7 fi pbilofopbia
p:ima communia appeilcč.artamen oeterminatu ge«
nue retinct ena fub entitatia racioe.q 6 adeo ad pmii
©ccundus
pbilofopbum perttnet.ip nulliua artificis efl tila fpc
culatio.nifi fapientis ep SriR.fententia in paobpmio
paimc pbilofopbi£ oicentis.q> fapientis eR omnia co
icmplari.ut cotingit.fic z oe rationali oifciplina qua 5
logice appcllant.-iudtcandum videtur.nam fecundoa
rcrum refpcctus adeo perfcrutatur logicus s q> nulli*
useRartificispafter rationalem fpeculari fecundas
intcntiones paitnts applicabilcs.z paopter boe retu
IttSlbertus inpa^ambulispafdicabilium. c$ fcietia
qu£libct fpecialij appellari poteR ep oeterminato ge
nere fubiecto.non obRante artamen ultcriori fubie<
cti edmunitate pa£notata.(T Sliter etiam uoluerunt ,
peripatetid folertiores pbitofopbiam p:imam:r ota
lecticam comunkare % appcllari cdmunee.t a fpccia
libua oifciplinis oifferre.paopter paincipiojj contcm
plationemam fcientia quelibcr fpccialia patneipia pe
nitus pjpfupponit.nec ipfa paobat nec aliqutd oe ipia
led tanrumodoper ipafuas conclufionea cofirmat,
aritbmeticusenimnullatenus copaobataut geome*
era paopaia paincipia.nam q> totum quodlibet epce'
dat partem ueluti edmunem menda conceptiones re
tiner.nec linčaš parallellae non cocurrere minime,p*
bant.fic 7 pbilofopbue naturalia naturam efle 7 mo
tuj pzobare non poteR: ut f^pilTime patet paimo ?.a.
pbificorum ab BriR.? 2 fueroi.fcd pbtlofopbia pai'
tna atq> rationalis oifciplina logiuS ab bie oiferepar.
quia ne oum paimus pbilofopbue 7 oialecticue utun
turpaincipijg ad s inducendas ep ocmonRrarione con
dufionee.uelutifcient% fpedaleeurunrur.fm quae
pbilofopbia pafma 7 rationalis oifciplina fdentif oi*
cuntur.ied etiam ipfa confirmant.t oe ipfisplura p>
bare vtdentur.ut feribit 2 lriR. 4 c otuine fpeculado*
lus.t.p.^ortendene paimum paincipiuni cfle notiiTio
mum 7 ucriRimu5.šic 7 oialecricue per comunia p
barepotcR.eo q> ad omnia fcientiarumpaincipia me
rbodum eppaobabilibus babet,ut ep ŠriR.intcntio
ne colligitur tbopicorum paimo.c.paimo ubi retulic
q paopofitum quidem negocij eR metbodum inue-*
nire.qua poterimus frllogifare oe omni paopofito p
blcmare ep paobabilibue.bgc Sriflo.z boe eR quod
ccnfuit Slbertus poReriorum paimo.tractatu i°. r
XbemiRiu8.c.24.oelogicf edmunitate. C 7 £p qui-
bue palam eR qualirer ep 2 (rift.intentione logica no
eR oeremiinati gencruuum quia fubiectum ipfius ca
dit in ufum efterarum fcientiarum.non ramen ut eft
fcientiau um qa viam babet ad omniu fcientiarum pn
cipia ut pacnorauimueO-z paopter boe cefuitpbilo
fopbuo.4.paimf pbilofopbip circa ide5 laborare oia
lccticum:fopbiflam z paimumpbiiofopbu.t.p.J.
@ed oubitabit?±^ŽM
munibus edmunitare ufus 7 applieationie: qualker
leiemig rationem retinebit/T^efpondeo 7 oico a pao
babilium confidcrarto in oialectica non amittit fcien«
tig rationem.licer ipforum applicatio uel ufus inaltjS
fcientgs aggeneret opinionem.z paopter boe cettfue
rut folertiorea periparedcidogicam ouplieiter eonci
pi.paimu5 uteR ooccns.qupoicitur intentioneafecu
dae per fe fpecularipaimis applicabilee:utinquit Ipn
conienfie poReriorum patmo.p.io.z no applicatas.i
CceRfcientiprationemincludens.cp necelTarijs pain
ciptjsplura oemonilrans.Seeundo autem concipiC
ut,utensinquantum fcientijs actualiterapplicatur.z
fie opinionem general non ptopaie fcientiam.ut p f
gnterrogatiois mo
eeiTitSriRo.in ^pluribuslocis paobando natura'
les condictiones per quafdam logicas paobationes.
ut refert Suerois pbificorum paimo.p.ss.r pbilofo
pbu8,7.paimgpbilofopbipt.p.fecundi. z,4.pbiftco
rum.t.p.87.T.8.pbificoru5.t.p.7o.T.76.z paimo cg
li.r.p.70. Sfpiua enim paobabilibus uti contingft
quando rcrum paopaie rationes occultf fucrint. non
enim oemonRrationes in cucrie fpcculabtltbuS addu
cere pofTumus immo ranfTime oemonftrant pbilofo
pbantes.oico igitur 4 logica u.rens nullarenus eR fel
entia:qa per comunia paocedit.z bgc no eR oetermi'
nati generis.ut feribit ^Ibertuj fubtiliter poReriojt
paimo tractatu.2.c.4.quia quibuflibet applicari pof
funt paobabilia.logica vo ooces uticp generis eR oe
term!nati.qa circa paopaium fubiectum uerfaffut pag
dipimu 9 )7 licct genus oeterminatum ftbi uendteet.
oiciturattamcnfcientia comunis adbuc non^pter
ectualem ufum.fed penes aptttudinalem fui generis
Bpplicationem.z paopter boe tollitur omnis peripa
teticorum controuerfia mapime oocrorie Subtilis.
( »tima t fecunda qup Rionc pa^dicabilium. 7 qualiter
ogtca fit fcientia:z comunis. ([7<£p quibusluce cla'
rius apparet ep fubtiliRima pbilofopbi fentetia 7 fo
Iertiu3 pbilofopbanriu in baclatentimateriafit opi
nandumoegenere oeterminato quefuit adeocognl
tu osfTfcilie quibufdam etiam famofis ueritatis inda
gatoribue 7 grecta 7 latims.# paopter ipfa5 oecept’
£ gidiuj 7 fequaccs.uoluit logicamno includere fcie
tig rationem. fed forc tantumodo fcientiap mo dum.
nos autem ep ueriori SriR.tntentione latibula mani
feRauimustnec fupereR qut'cq’ folutioe oifficile.licet
plures argumetationes adducanf a pbis quas ep p*
noratis.ingenio folertiori oilToluendas oerelindm’.
no enim intedimue pcrtpateticam oifcipliua3 vulga
rium confabulationu edgregatione multipltcarc.fcd
potiuseppaelibara pbifententia fepte oubitatioms
calce pbig cupidi gtingat. CSeptima oifficultas.
id quodcotingenti£ fnb
flernitur adactum cdparatum potem tam feparatioK
includit.cuiua ueritaa lucidilTima vidct.nam oppofi
tum p:jdicati infert oppofiru fubiecti.fi enim fobic-
ctu a p;cdicato feparari no pot:tti; ipoltibile dl illo
p:g dicatum contingenter inbgrere fubiecto.
autem bia uelutioicendorum
D^vpUlUlv ilabile fundamentu.oicopmo
#mc6munepbantfumfentencia'.q> interrogatio ou*
plejccomperta e(1.2ltcra quidem conclufionu.fllte
ra vo pjgmiiTaru.fi quidcmfermo fiat oe^ppofitionu
interrogatione.fic oicic op oemonflrato: interrogare
non pot.fed p:gmiffaa p:£fupponere necelTe efl.i iti
boe oemonflrato: oiffert a oialectico.fi vo oe cdclu*
fionis interrogatione loquamur. tuc oicif q> utiq? oe
tnonflrato: interrogat.q: quod(ibet coclufum dl ou
bitatumiuel qu£ fitu. 2 ° poflerio^.t.p.i.oicit pba que
ftionea.efTe £qualea bia qufcucp uere fcimue,quodft
bet aut oubitatum oicif interrogari r $ m boe uoluit
pbe poflerio p:tmo.t.?. 27 .vna'quacp fcientia p:o*
p:iaababereinterrogattone8.q:jjp:iaa inejt Srift.
babet oifputationeapoflerio^ p:imo locia pzealle*
gatia.nec oiffert oemoflrato: a oialeetieo f m bac tre
terrogationem.fed tantumo f m p:ima.eo gp oialectf
cua babena viam ad omniu fcientia^ ptincipia pot
ep p:obabilibua interrogare oe p:incipija.7 p:opter
boe oiffert oialecticua a oemoflratore in interrogan
do.7 bec videf cdmunia pbantium fentetiatut inqutc
J0ppollinar:7 i;gid(ua:7 aibertuart reliquf: 7 f m
boe patet Srifl.intcntio loco p:fallegato.7 quid uo
luerit Srift.pofleriop pjimo.t.p.f^oemonflratore
non interrogare.
/njf cmfrm a ^ U9 f>iffdreti£modua interroga
44 ^ 1 1 41UU1 1 tionis iudicandua epSrifl.clarto
ri 7 fubtiliori fentetia:^ oemonflrato: no interrogat
Ted tantumo oialecticua iuprap:£pofitaa ^pofitioea
colligendua.fcribitenim pbaprtoppamo.c. pmo.y
,ppofitio oemoflratiua eft fumptio alteriua partia co
trfldictionia.no enim interrogatfed fumic qui cemo*
ftrar.bocaut contingit inquit3o.gram.7 Šlberfpo
flerioru3p:imo.c.3.7 tbopicojt p:irno.tractatu. 3 .q:
oemonflrato: quum necefTariafpeculefmo queritre^
fpondent
teram falfam.no potefl oarip:imum. nam videf im*
poffibile ouo contradictoria fimul uerificari:quu 3 fit
p:imum p:incipium notifTimum 7uerifTimum.4° oi*
uing fapientigt.?. 9 .oe quolibet oicif effe uel no efle.
7 oenullo eorumambo fimuf. CJ "p>:eterea fi p 2 oba*
bit utrancp partem contradictionia effe ueram.tunc
erit fopbifla.q: ep falfia apparetibua coneludet par*
tem falfam effe ueram.nam omnia ratio contra ueru
eleneboru p:imo.efl fopbiflica.quare oialecticua no
in co incertum fuerit non indigena pena uel fen*
fu.tbopicorum p:imo.c.8°.quum autem oicitur ulte
riua q> oialecticua non potefl p:obare utrancp parte
nifi ueluti fopbifla.oico cp utraq? uera 3 p:obat in fen
fu oiuifionia.non autem compofttionia. cuiua caufa
efl.quia materiaoialecticividetur contingena potea
altter fe babere.7 ideo p:obabilitaa intalibua com*
peritur.7 oialecticua potefl bane uel bancCut p:^di*
pimua v fnquantum oialecticua ep p:obabilibua p:o
bare p:opofitum p:oblema uel p:opofitionem .7 bf c
dlfubtiltflimapbilofopbi fententia loco p:fallega-
to.licet nonnulli pbilofopbantea oiperint oialecti*
cum p:obare alteram partem uera5:7 oicituradbuc
a ocmonflratore oifferre,q: oialecticua epp:obabi'
libua.ille vo ep neceffariia ff llogijat.p:io: attamen
refponfio magia app:obarur.(L ^fl autem attentio
ne oignu gp 3o.gra.7 Sucroia; 7 Slepander apb:o
difeua p° ptio^.uolucrunt iterrogatioea oialecticaa
Sccudus
a ocmdftratiuta oifferre.eo ep ocmčftratitfa iterroga
do fola cdtradicttonia parte:qu? uera dl aflumit ta5
actu čp potetiatut pfirmat ;&rift.poflerio£ pmo.t.?.
J.fed oialecdcus oato g? fummar actu cdtradktfois
etteram parte3.pcteda tamereliqua' no oerdinquir,
n pcopter boe uoluerut ,pb!cnia i ofalectica ppofi«
tionem oifferre.ut feribit Srtfl.tboptcojz. pmo.c.2,
0.uare longiua Differre vtdef a oemoftratore oiale«
etieue in interrogando:? boe efl qd uoluit 2frifl.po
fterio^ p2imo.t.?.i7. , rq!iccr fi logica eiTet oetermi«
nati gcrerta.tra q> ipftoa ufu? no eaderet in alge offd
plinie.fterrogare no po(Tet:fcd fi quifpia reete fpecu
iabif eademeum p:?dictie efl fenteda. CTifd fecun«
dam vootfficultarem refpodef cp otalccttcua Duplici
ter fc babetrant ut utene pbabilibua cotingenter ap
plieatis:-! ficno ec monflrat ffllogtfmi Dialectici paf
fionee:q: tucoialectica nd funt obiccta.Sed cogno»
fcendi ronee.nec fic dl oialecdcuo fdcna.fcd opinfo-
nem generat t cotradiedonia utraq 3 parte interroga
re pdt.žTlvidetur Brifl.tntentto uera q?vniuf
cuiufcp notici? fint ppti? tnterrogarionca.oico op in-*
terrogatio ouplep cfl.alteraquidem qu? inquifitiua
dl oeterminat? uerttatta fmfolam conrradictionia
partem.ut feribit Srifl.poftenoruj p:imo.t.?.S.T fic
vniufcuiufq5 fcienri? funt ptopzi? interrogationea.n*
quilibet ardfep fcicntificua qufrit fcibilia poflerio^.
2*,t.?.pzimi.%[tera vo interrogatiodlinquifitiua
confcnfua rcfpondentis fm indifferentiam partium
contradictfoniatT ufum pbabtlium:? b?c utenti Dia«
lectico oicif app2opdari:-r bpc oemonflratori conue«
nire nd potefl.drf^ubitaf aurem circa oicta cur dl a>
interrogatio oialectica cdp:?bcndtt alteram cotradi
ctioni$ partem actu:reliquam vo potentia:non aute 5
oemonfirat02.*Refpcndeo tupta ueriorem pBi fente
tiam.g’ confequentta neceffltaa in boe t in illo cotin
gentia ucl applicadonia p2obabilium mediorum cau
fat in bia oiuerfitatem.t b?c dl ultimata oubiratidi$
refolutto iueta fitigularem pbi opinione x folertium
peripateticorum.T qualiter Sriil.intdlectue loco p*
allegato( ullaiTi concludit cotradicdone.
IL OctauaoifficuUaa.
i&e fdaru Ocnoiatioc
eft iUi inb?rere.(T 3 d oppofitum aute3 videi 2 frt(l 4
intentio in ptob^mio paim? pbilofopbi?.®’ faptentia
oicif oiuina qt oiuinorum dl.
.Beterminatums SSSSSS
co op quum fcientia referatur a d fcibiie ep Srifl.int i*
tionctnp2fdicamentia.e.De relatfone.-r.^.oiuinp fpc
culationif.t.p.io.ueluti^ptia fcibilia fimilitudo.ideo
necelTe efl ab ipfo oenominari. CTOiualiter aut fiat
oenominationia modua efl attentione oignum ap oe*
nominatio oicif fteri oupl(citer:aut per inbpretia.aut
per afTimilationem.per inhprcntiam enim fit oenomi
natio qua*do fubiectH3fub(lermf fotmg ocnomina'ti.
uelutilapia oicitur albua oenominatiuepcr isir^ren-'
tiam.q2 albedine info 2 matur .7 bane oenominatione
peripatetidappeliarunt intrinfecam.non a quiditati
ua ratione.fed ab inbprentia fo2me acddentaliV.licet ,
etiam fiant a!iquado conerera fubflatialia oe q»ibua .
aliaa oifcuflim 9 in,pp2ia qupflione.benominatio vo
per aifirnilationem oicif.quando aliquid oependena
ab alfquo contrabit ab illo oenominationein.non 5»
illud inbercat.fcd q2 dl illiua uera fimflitudo.7 bane
eptrinfecam appcllarunt.licct etia alirer fiat oenom i
natione 8 percaufalirareoequibu 9 aliae.bia aiit per
traetatia p:oponimua ouae conclufionea.quaru5 p2t
ma dl.q? nullua babitue fcientialta ab obiecro fumit
oenominationem pttmo modo oenomtnationia.cui’
ptobatiodl clara.nam qu^libet oenominatto per in*
bgrentia} oicif .quado fo:ma oenominas inb^ret fub
iecto ocnominato.fed millu3 fubiectum fcienttp oicif
inbererefugcognitioni.q2tucnd eflet fubicctu ne nul!a fie flmiUriido i-
ter fcicnriam i fuum fubfecru.qz inter ene reale z ra
tionis nulla cit fimiltcudoded omnimoda ofuerfitae.
quu nullue (it vnfuocue coceptue eie.lic et Bonefin
fua metbapbifica fmperit vniuocatione cntij realie z
rationie oe quo atiaemo enim oecet omnee pbanctu
cbimerae b2eui narratione pfutare.eae mapime quf
videnf altertue a^poftro negocij.OLuum aut logica
cicaf ene reale.fuum vo fubtectu fit a rationie opera
tionecaufatum.videf nullam fore oenominatfonefe
cundum afTimilationem fcietie ad obiectu.ficoubita
tur eade3 rdne oe nalipbia.que eft quaiirae z oe ipfi
ue ful 3 to.qo ell fubftatia ‘rqua'titate continua z geo-
tnetria,quf funt oiuerforum gcnerum.
f|5zo fotatione tionurneft aduertedu.
plota oicif nalis.qz circa nam
uerfaf.ueluti,ppzium pzincipiu cozporis nalie.quod
eft illiue fubiectum pjimu.uc ep rone Sueroie colli
gitur.2* pbificorum.p.3.in ueriftcatione oiffinitionie
naturf ab Hrift.oefignata.^ natura eft pzincipiu mo
tue x quietie ilii J in quo eft per fe z no per accide^.r
l2.metbapbif(ce.?.5,oicif etia geometria.-zarftbme«
trica oe quatitate #pter mcnfurf rdnem requifita ad
quantitatem continuam uel oifcretam.nam ratio me
fure videt J pp:iaratio$tttatie.z fie oe ali|e.G 7 ^p
qutb 9 pater rcfpoitfio ad pzimu argumentum quum
oicitur # logica oicif rationalie fcietiaab ente ratio-
nie.oieo pzimo f m comune opinione q> oicif ronalie
abillonotančpafubiecto.fed a ratione cofiderandi
ueluti ooetoz Sub.qu£ltione. 7 .pzcd logica oicitur
rdnalisnoabenrerationid.feda rattocinatioe,quia
logica ut infra oifTcref eft oeratiociiiatione que per
analogia? eft fpllogifmus z bcc eft uera pbi fenrčtia.
liect no fit fimilitudopenee concfptus vntta-
tem inter fcientiam z fubiectum penee conuenietiam
aut inclufionem concipieda.attamen oicif ftmilitudo
efTe f m confozmitatem rationie ad rem cdc^ptam.T
bic eft uerue oenominationie modue fcientfarum.
i0ed oubitatur videt # fcietia ocnomi
netur intrinfece ab obiecto.na? fit eppz^dtctfe oeno
mtnatio pzopter confozmitatem rationie ad rem co
gmtam.-zep tali oerelinquitur ymago fubiecti in fcie
tia f m quam referf ad fubiectum z oenominatunfed
palam eft # tališ relario fundaf in cognitione oereli
cta.tgif eft fcicnttc ocnominatio mtrmfeca z no e^tri
feca. r bcc eft fubtilifTima oiiTicultas, 3 d qua oico #
intrinfeca oenominatio oicif fieri qz oenominationie
caufa oenominatum infozmat.non aut qz relationem
oerelinquit m illo.-z pzopter boe lapie eit vifus ejetri
feca oenominatione.T bf c eft pinduete oubitationis
refolutio fingulario.dTifd fecundam autem oubita
tionem quum pzobabatur # fcietia oenominatur in¬
trinfece a fubiecto.nam noticia libzt vniuerfalium oi
citurvniuerfale.quiapz^dicafoe bac uel illa cogni-
tione. Cr&ico q> maioz eft falfa # noticia libzi vni¬
uerfalium fit vniucrfale quia tališ eognitio.ut babef
oe vniuerfali oicitur intrinfece vnue babitue fingula
risinintellectu compertus.ut pzfdipimue artteulo
pzimo. t ideo non reete oicicur.# eft vniuerfale. liat
enim fubiectum ciTe vnum genere.cutui tamen cogni
tio no erit genus intrinfecc.fed vnum numero; oicif
attamen Cut oicimue ) iE^rrinfeca oenominatione
vnue babitue genereab obiecto:quumaute pzobaf
mtnoz.quia pz^dicatur illa cognitiooe bac uel illa.oi
co # illa cogmtio potcfl oupliciter cdcipi.vnotnodo
inquantum paritur ab intellectu confiderante vniuer
fale fmpzopziam rationem vniuerfalie.t fie eft babi
tue fingularie.i non pzcdicatur oe alia cognitione:
nam falfum oicif ^cognitio generis fit cognitio vni
uerfalis oato # genus fit vniuerfale.quia cognitioee
oiftmguutur Cut ovimue^e^ obiectie fub oetermina
tis pzincipiiecognitie.ut feribit pbilofopbus pofte-
riorum pzimo.t.p.43.t ideo ftc accipiendo noticia?.
palam eft # non pzcdicatur oealiquo.fi vo fummaf
noticialibzipozpbirijper abitraetionem conceptus
cognitionie.ut eft comune quodam ad omnes noti-
ciasvniucrfalium.ficoicitur # eft vniuerfale oenomi
natiue.fed oico # p° m# eft fcia oe vniuerfali fubto.
Scoo aut mo oico # no b? ure,p fubto.fed eft quo-
da' coe per abftractione. z eft ute unnodu$ appUcatu
ita q> vniuerfale quod eft fubtum.eft captU3 ut quid:
uel ut obiectU5 cognitum.oe quo pafTioes oemoftra
ri uoluit 'Pozpbfri'’ cap°cdmunttatu. r ooetoz Sub
tilie qdne.6‘’ pzfdicabiliu5.no autem eft fuBm;ut mo
due.uel ratio cognofcedi.C' 4 Tdtra.vntuerfale confi
deratur in cdcreto.ut cefuit ooetoz Subti,qone, iq.
pdicabiliu. z oicitq? ut quid babet a metbapbifico co
fiderari ibidem.ergo nd cofideratur.ut quid.in libzo
*pozpbirq.|]7'Rndco z oico.q- intellectue cdciptes
obiectum fub aliquo modo.pdt cbicccum oere.lique
re,quum fit vircusinteltectualia abftractiua z totfua
©ecundus
cnti’8.3°oc anima.? reflcpue modum concipere.tcd
fiderabit modum:ut obicctum:r,ppter boe fingula-
ri fententia uoluit ooetoz £ubtilte. fenfuali virtu
te quam pzifci pbilofopbantee non attigerunt fed 4-
p:ia oepinpcrunt.communem aute3 vip tradiderunt
pcflerie.ut feribit ooeto: Subtilispjtmooiuinc fa-
©cfpeclone-rpzari
pfentic quqflione pzima.
Cj h Ut/* oifficillimaoubitatioeoi
jflf Uiiv militiI v fcutienda:iupfapbilofO''
pbi ueriorem fententiatmpzfmum pertraetabo quid
perpzacticumrT fpeculatiuu3 uolueritpbflofopbus.
fcoo autem eonclufionea oubirationis oecifiuaaad-
iungam.C O-uantum autem ad pzimum qutd uolue
rit Srift.per fpeculatiuam noticiam 7 pzacticam: efl
attcntionc oignum.^ pbilofopbu8.6°oiuinf pbflofo
pbie cognitionem oiuifir in pzacticam 1 fpeculatiuas:
pzacticam autem uoluit pbi(ofopbu$ cognitione qui
ltbet otrectiuam pzapie.naturaliter intellectionepo'
fleriorierz illi confozrnabili^ ranq» regulanti.t uoluit
Hritl.fieriquandam eptenfioncmcognitioniead p:a
pim.-ideo oipfrpbilofopbus q> intellectuj eptenfione
firp23cticu8.3 0 oeanima.t.?.49,ttaq? finis pzaetieg
cognitioniaelTet operatio 2°pjimp pbilofopbif.t.?.
2.fpcculatiuam vo cognitionem uoluit 2Trifl.ea5 quf
nullius operatiois elfet oirecriua.fed foItuS gratia ue
ritatie.ueluti cenfuit 2lrifl.oe nali pbilofopbia 7 oiui
na. 7 oe matbematicfe.d.oiuinc fpeculaticni9.t.p.2.
CTdualiterautem cognitionem ofcamus ad p:api5
eptendi iupta pbilofopbi fententiam efl pzffciedum.
qd p pzapim audiaf a peripateticijiubi attentione oi
gnum efl.g^pzapis gr^celatine fignificat operatione.
qj voopatio oicitur multipliciter. fic 7 p:api8:oieif
autem p2apis p:imo oe quacunq3potcntig operande
7 fic oicimus q> intcllectus operatio uel itellectio efl
pzapis.fic 7 oe potentne inferioribua oicitur.ut vide
re uel audirerperpotenttam autem operari nil aliud
uolum^.ut feribit Sueroi8.j°oe anima.p.4 0 7. $°. 7
Slbertus 3°oeanima/z ooetoz SubtiliJ.ij.qdc quo
libctorum.t pzimo fententiarum oifl.3.qua potetiaa
obiecta p:op:ia mediantibue actibus recepnd attin^
gerernam intelligerc in quodam pati 7 moueri confi/
flit.5 P oeanima.t.?.i4.intellectu6 enim cognitiVefl
oe pzincipgs pafftuis ut inquit 3rifl.3°oe anima.np.
5.7.i2.tITSecundc autem modo oicimue ptapim no
quamltbetpotetiarum efTe operatior.em.fcd eam fo
lumniodo qug oicitur in ucluntatis poteflate confli'
tuta-ueluti oicitur actus elicitus uel imperatuo uolu
tatis:fiuc rcfpcctu finis:fiue corum quc funt ad fine.
C7Xerno autem modo oicif pzapis uoluntatia ope
ratiomon qu£cunc£:fed electiua rolum:uelfequea ele
ctione.CTOiuarto aute md capiturpzape p:o uolu^
tatia aetu elicito confoamiter oictamini reeto ratio*
nis.pzimo autem modo non capitur pzajris ad quam
eptenditur cognitio pja£tica.q2 pzapie tllo modo co-
peritur in intellcctu:rpotentije rationem pz^cedenti
bus in quibua non efl pzactica nqticia:ncq- pzapis.ut
eflcdmunia omnium peripateticorum fententiamam
tuc nullaforct Tpeculatiua cognitio cit fit opatio quq
dam intellcctue.CSccundo autem modo no acci-
pitur etiampzaj:i8.quf fequif cognofcentemCut co-
gnofeena efl jqz no omnis cognitio 7 generaliter om
nia actua cuiullibet cognitiuf virtutis uel appzpben-
dentiae(lpzopziepzapis.adquam cognitio rationia
e^tendatur.erTlec etiam tertio modo oicitur pza-
piapzopzietcrminua cognitionie p2acticq.qz no qug
liber operatio epiflena in noflra poteflate.qup potefl
laudcin uel vituperium fibi uendicare oicif pzcpzie
pzapis.fed potiua eoiter, CTOtuarto autem tantum
modopza^io oicta oicitur.ad qua eptenditur cogni¬
tio pzactica.? efl eius finis pzopziua.l3 non fit pzactf
Hrti 1 ’
SSefpeculatione
ca pjopter futc3.fed ucriori rationc.f.obiectf neeelTe
trt pjacticam oenominarcutpaulo infra offleremus.
CTO-Uid autem fit pjajrispjopife quarro modo oi«
cta.oidmue ep notabilt ooctorts Subtilis tntcnride
: p:imo oiutnf pbilofcpbtf qone.7.7 pjimo fentetia«
rum in pjologo q6ne.4 a .g> pjajciseft actus alterius
potentni' fntdlcctusmaturaliterpofterioj irellectio
neiaptuo natua dici confojmiter ranonte recto oicta
mtiuiad boe op fit rectue.oicitur enim pjimo op p:apiS
eft actus alteriuspotetig čp intdlectus.qj in pjactica
cogntttone neceflecft ejctenftoncm ponere.aliter qui
liber babitus efict fui gratia:palam autem erit q> rta
do in rationis actibus non oabitur cptenfio ronis: q:
cptčdere eft eptra fe rendere ep uocabuli vfrtute. 36
longiue errant tenetee logicam efle pjacticam cogni
ticncm.ut 2fureclus 7 ^plures pbilofopbantce no-*
fccntes logicam eiTe rationis actuum oirrectiua.tdeo
pjacticam cenfuerunt.occepit enij eos confufio oirre
fitnalispcftciioriiaepjajcierefpecm notici? pjacti«
cpirrigetie:qj actus puri naturates porentiarum.f.
ucgctatiue:fenfitiu?:7 appetitiue ,put pjpeedut rdne5
non oicutur pjapes quarto modo.qj no regulantur a
ratione oictante.fedpjout poti’ aliquo modo ratio«
nem confequunf oicutur pjapcs.ep q videtur q> p ja«
pis oicatur actus alterius poteti? q> intellecrus natu,
raIiterpofteriojinteUectfde.7 op actus folummodo
uoluntatis elicitus ud imperatus oicaf pjapis.qj nul
lus alius actus alterius potenti? videtur naturaliter
intellectione portc rioj:q: uolutas (ntdlectum pjefup
ponitquum non feratur inincognitumepojdinena«
turali potentiarum.oicif ultcrius q’ requiritur aptito
do confojmitatis actus adbabitu rarionis.qj quunt
uoluntatis operatio fit libera fnnobistT poffit eiTe re
cta 7 non recta.neceiTarium eft rationis cogniciue oi«
ctame regulatiuum actus.pjopter quod rectus appel
letur.nam ubi non poteft cadere oinojmiras no opuj
eft regula oirrigentetr ptopter boe nulla eft cognitio
pjacticain oeo.
£ft antem attentione
mus actum uoluntatis imperatum eiTe pjapim.nd ra
menper fe uolumus.nec quencuncp:non eft enimper
fepjapisquilibet actus imperatus.qj rationis actus
7 porentiarum inferiorum no oicutur naturaliter po«
fteriores intellectioe oato cp aliquando fmt actus im
perati.fcd pjopter folum uoluntatis actum elicitum.
qui,ppjte oicitur naturaliter intellectione pofterioj.
quare folus actus elicitus oicitur p2ap0.no aute qui
cuncp imperatus oicitur pjapis. nam oato q? uolun«
ras tmperaret intellectui fpecuIationem.no rame pjo
pter boe fpeculatio oiciturper fe pjapie: qj fpectarfo
nuut fpeculatio eft accidit imperario uoluntatis:7 id
pjopter boe multi litfganc 7 oecipiunf in rone p;ap'$
7 ideo requ(ritur nedum ad pjapim ueriorem. q> fit
8 :tus alterius potetf? cp intdlcctus. fed op ftetur ctia
tn actibus alterius poteti? op intdlcctus. (C iSft au^
tem amplius aduertendum aetu no
eirrigatur in pjapim.ut patet oe ftatuifica ceiTantc ab
operationep2opjia.quioiciturpjacticu8.ndtame / p«
pter actualem oirrectionc3 cognitionts ad opus. fed
pjopter aptitudinalem ejctenfione.7 b?c eft fubtilifti«
ma fententia peripatcticorum oe pjajci.ad qua epten
ditur cognitio pjactica.ut fppiflimc retulit arirto.in
a° 7 3 0 7.d.metbapbificp.7 3 0 oe aia.t.p.49. ipfarus
obtcctanon funt operabilia.7rationeconfirmaf.na3
magis vnumquodq3 tjenominationem fumit ab eoa
quo magis oependet.čp a quo minus,fed noticia que
liber magis ab obiecto oepedere videtur.^ a fine.qj
finis elt porterioj.aur pofterius rerpicitur.nifi fumma
tur.ut obiectumpjopcer refpectum confequente3 no
ticiam pofteriorem.igitur vnaqupq3 pjactica noticia
magis ab obiecto q> a fine ocnominabitur.Or 'Pjfte
rea 7 eft ratiopjopofitt oemonftratiuama fi finis co«
gnitionem pjacticaj oenommat.aut boe erit pjopter
finis erecutionem in effectu.aut pjopter folam ipfiuj
intennoncm.autipfius operantis amorcmejc oiuifio
ne fuificientt.non enim pjopter pjimu3 oicipoteft,qž
porterius no.eft pjtoris caufa coferens ad eius e(Te,
£5ecudii0
palam autem eft cp finie cpecutio (n effeetu poflerio t
eft cognitione pzactica quu pcr ipfam ucluti rectu oi'
ctamcntrcgulam ad effe oeducaf .igitur ab epecutio
ne finie non erit pzactica cognitio: necg pzopter i m .
qz rune fi oenomfnat finiaCut tntenrua babitum p:a
cticum.tunc quum ut fic eft intentuajobiecti ratio'
nem includat. fequitur obiectujut obiectum)uel fj
nemCut obiectum >enominare noticia.Si vo Dica*
tur fmemCut amarumjoenomlnare cognirionem:oi< i
detur fimpliciter falfum.tum q: pziue gignitur in opc
rante notida op finie amoz epurgat.([ Xu3 q: fi finie
adbuc no amaretur adbuc foret pzaetieua pic toz.uc l
carpcntariua babena cognitionem operabilium quo
rum finie non amaretur,
^Psiccndnm eft fetaH^paKttanotida
CII- oenominationem fumit
no ep fine ueluti ep pzopzia ca. fed p otf ep obiecto fi
pter rationea pz?notataa.? eo magie q: magia refpi>
cit obiectum noticia čp finem:? ideo eft fingularia ite
tioooctorie Subtilia [ocia pallcgatia in pzologo p'
mi fententiarum.qz pzactice cognitioni ouo coueniut
cdfozmarc.f.pzapim,7 pzapim pz?cedere.'Pzimu qui
dem ep obiecto co'uenit babitui pzactico quod uel eft
rectitudo pzapia.uel virtualiter rectitudinem inclu'
dens.-r ideo uoluit op iUi cognitioni pzapia eft confoe
mabilia.oato gp aetu no cdfozmaref pzopter uolut8
tia libertatcm uolitionia eliefr?.? oicitur confozma*
bfliaad boe g? fit recta.qz cognitio eft talia cogniti.
CSecundam autem relationem notici? competen^
tem.f.pziorirarcm pzobabiliuaooluirep potenriari*
czdine pzoucnire.eo qp pzapim naturaliter .pcedit ali
qua cognitio.quia uofuntaa necefTario rationem pz?«
fupponit in operando.nam uoluntaa no fertur in icc'
gmtum.7 b?c cognitionia pzioritaa nd fadt noticiaj
pzacticam.nifi concomitef pzima5 rclatione.fm qua
oicitur cognitio regulatiuapzapie fozmaliter uel fm
virrutem.namquado nulla comperif inpzfuia cogni-
tione oeterminatio oe rectitudine pzapia pdictie mo
dia lsfitibi pcritaaoeficitattamen cofozmiraa:qz
nd eft illi pzapia cofozmanda:ut fit recta quum nullr
fit oltenfiua oe rectitudine operatioiaOtunc nd eft,p
pzie noticia pzaettea.? etiam quado inpz?cedete co¬
gnitione fieret oeterminatio oe rectitudine operatio
nia.? potentia cui pzapia alTignatur nd foret aliquo-
modo oeterminabilia aliunde.tunc illa cognitio I5 fo
ret octerminatiua.nd rame foret cofozmatiua pzapia
quare oeficietefratioconfozmitatia poria in rattoe,
oictaminia oirrigentia.nec fufficienrempzactic? con«'
templationia rationem includer.? in boe confiftit to'
tiua pzactic? cognitionia arcbaml.in cuiue adeptione
laborent euafuri pbilofopbanree.quiTi oietorum cal
CC3 atrigerint.enigmata ftngcntiu oifcutient.CT Tleč
oppofit? rationea cogunt: pzactica noticia ceno-*
minationem fummat a fine.pzimo enim quum oicitur
ep 2rift.intetide.q> pzaetieua itellcctua oiffertafpe-
culatiuo pzopter finem.? op finie pzactic? cognftioia
eftoperatio.TUfpddco ? oico:q> ficut bomo oato qp
aleoncperrifibtle oiftinguatur.utferibit 'pozpbiri 9
in yfagegia.c.oe oifferentia.non eft attamen pzopter
boe neganda pneipaltoz ipforum offtinctfo penea ue
riorem rationem oifferenti? eltentialia.fic ad pzopo*
fitum.oato op pzactica cognitfo vidcatur ep fine oifti
etionem fummere uel oenominationem: ndrarnepe-
neepzopziamrationcm? pncipalem.fed cocomita'
? pzari
tem(utpz?notauimu8)qzbabitu0 pzaetieua eptedf
tur ad pzapim.nifi finie conccptua fuerit pzo fine gra
tiacuiuaC ut intentua.) ? tune obiecti rationem fibi
uendicabirnon autem pzo fine quo.ut ratione oemo
ftratiuaoedupimuanec quifpiam nifi cauillatoz qui-
bufdam apparentga eam DilToluere conabif.C Šd
aliud aute oe medicina oicoCut ep pz?cedentibua pa
lam eftOq>,l3oe eodem fubiecto pariantur oiuerfe co
gnftionea.boc attamen cotingit ep ratione confiaeri
di oiuerfa ueluti oe celefttcozporeuel terra fpeculan
tur artificea oiuerfi.uariato conceptu. fic ad pzopofi
tum oico op oato op effet idemconfiderationia utriuf
cp fubiectummo ramen f m rationea eafde3:fed oiuer
faa.?oico etiam op ratio fubfecti medicin? potiua eft
pzacticačp fpeculatfua fimpliciter.qz ramen receftua
ab eprremo oenotat acceflum quodammodo ad reli
quumeptremum.quuigiturmedicina vniuerfalia oi
carur recedereab immediata confozmitare ? oirre*
ctione in pzapi3.{deo viderur fpcculatiua:fimpliciter
attamen pzactica eftmam immediata regulatio pza*
pia uel mediata non aufert pzactic? cognitionia ratio
nem.qz non videtur ibi pura fpeculatio.ut inquit oo*
etoz fšubtilia pmo oiuin?pbilofopbi?.qu?ftione. 7 ,
CT "Per eandem etiam refponfionem pz?notatam oif
foluitur inducta confirmatto.^ratio pzactic? notici?
fumirurep appetitu finiaCut cofequete cognitione)
uel ut finia obiecti rationem retinet.CT-ižp quibua lu
ce clariua apparet cjd fit pzapia 7 quid uoluerit 2 fr i*
flo.per noticiam pzacticam:? qualiter noticia pzactic
ca oirrigatur in pzapim uel operationem:? a quo p za
ctica cognitio oicatur.
gCfidendnm eft autem
gnftfone.cuiua finem uoluit pbilofopbua efle uerita
tem.? fui gratia:fore contemplationcm.no aute ufuf
gratia:uel a(teriua:ut oirrectiua3C ueluti ep pz?deter
minatia oilTeruimua.;
tio qu? remouetur a pzioritate ? operationia confoz
mitate fpeculatiuafimpliciter oicitur: cuiue ucritaee
clarifTimamam pbilofopbua Diuifir fcietiam inpzacti
cam ? fpeculatiua3.6.pzim? pbilofopbi?.t.?.z. pzaeti
cum autem oupliccm oenotat babitu dinem.ut pzoba
uimue: igitur fpcculatiuus negatf onem refpectua iclu
det ueluti eft oppofttoru3 condictio fe fe negare. pzo
prer quod cenfucrut pcripatetici mapie ooetoz Sub
tilia lociapz?allegatt8.?.6.pzim? fapienti?.^ fi fpecu
latiuum impoztetrectitudinianegationem:? pztori^
tatia.qua pzaetieum includft.tunc pzaetteum 7 fpecu
latiuum non oicuntur efTentialca oifferenti? cognitio
nia.fed potiua noticiarum paffionea. Si vooenotat
pzincipium ouplicia aptitudinia ? negationia caufa3.
tune funt eftentialea oifferenti? cognitionia.? fic een
tiali oiuiftone fcientiam oiuifit.Srifto.locia allegatis
quod et inductione conttrmaturrnam comperim’pbi
lofopbiam naturalem non efte pzapia Dirrectiua3.ne«
cp matbcmaticam.ut cenfuit 2lrift.6.pzim? pbilofo^
pbi?.neq? oiuinam pbilofopbiamfub rationtbuaen"
tia generalibua acccptam,qz folum fui gratia 7 nd al
teriua acquiritur.ergo non eftoe ratione fcienti? fpe
culatiu? regulare pzapim aut eptendi.
@ed oubttatur SBSSJSSSS
tionem elfe fuigratia:fed altcriua.pzimo qz fi fpecula
ar 1 ’
ti aa notfcia forct fut' gratia.tunc clTet ulrtitiua finis.
quare foret cns pcrfectillirm^.pzobaf pma ?ntia:qz
quodltbct quod efl fut gratia no ozdinatum ad aliud
efl ultimus finis.nam omnia aur funt ftnts uel ozdi'
nanf ad finem.fed cogntrio tališ no ozdinatur ad fi'
nem perpzjdicta.fed efl fut gratiatigitur efl ultimus
finis.7perconfequcns ensperfectifTimum.quod efl
»mpolTibile.qzoeusepceditperrectide qualtbet co*
gnit(onem.(TSecundo quodlibet ozdinatum ad fi'
nem non efl fui gratia,fed omnis noflra cognitio o:di
natur ad fiitc 5 .crgo nulla otcirur fui gratia.pzobatur
minoz.qz quelibet operatio potet^ infenoris ozdina
lur ad pore'ttam fuperiorem.fed fpeculatio efl opera
tio potetif ifcrioris.f.intellectU8.7 uolutas efl pote*
Ifa fuperioz.igic omnis fpeculatio oictrad finem o:di
nari.CXertio ficutcontemplatio ad contemplatto
nem.ira actus ozdinatur ad actum.fed omnis cdtem
platio oicitur ad tbeologtam ozdinari.igitur % actu>
qučltber ozdinarinecelfe efladactum ulteriore:qua
re nulla efl fui gratia.(FO.uarto aurem x ultimo ar*
guitur fic.vide t eni inrentio pbilofopbi pzimo oiuing
jpeculationte.^ pmapbilofopbta oicaturfolalibera
fcienttarum.fola namqj fuimet efl gratia, inquit pb>
lofopbus in pzob^mio op fapientis efl’ ozdinare.7 no
ozdinari.cp quibus videtur nullam fore cogiiicionej
fui gratia pzgter pmam fapientiam.
IRefpondeo autem & "“St'
pzimoadpzimam quum oicitur q> boe pofito tune
omnis babitus fpcculatiuuscflet ultimus finis.quu
fit fui gratia.oico g> non quodlfbet quodeflfuf gra*
tu finis ultimus appellatur.nifi fuerit fimpliciter in*
dependens-j: perfectionispclagus infinitum.quod
moucnti pmo folummodoconuenit.utuoluit pbilo
fopbuj.8.pbificorum.7.i2,oiuine fapieti£.r.?.4i,7 fe
quentibus.non autem habitui fpeculatiuo conuenit
boc.qz rationem ipfam ueluti emciens pzincipiusCut
p 2 edi)cimu 8 )p:ffupponit:fcd ideo oicitur babit 9 fpe
culatiuus fui gratia, non per independentiam fimpli-
citer.fcd per negationem eptenfionis ad ptapim.t id
uoluit pbtlcfopbus naturalem pbilofopbiam appel-
lare fpccuiatiuam ratioe p:enotata. (l Secunda au¬
tem oubitatio oifToluitur quum oicitur q> babitus oz
dinatur ad babitum rč.oico babitum otdinariad ba
bitum uel actum oupliciter contingit.uel q> o:dinc»
tur ad babitum uel actum ueluti oirrectum.7 regu*
latum.rančp actum alterius potentic op rariocinati*
up.uclutip:cd(amus:q> ars fiaruariaoicitur eptendi
a d ptapim oirrigendo eam.ut fit recra.quf oicit aetu j
alterius qp itellectiuc poteti^alio mo oicimus bitU5
czdinari ad babitum:uel actum:tang> no ad oirrectu
per ipfam cognttionem.fedad pcrfectiore.ueluti fcie
tiarum fubiecta in perfectione conflituta oicunc ozdi
ne quodam.nampzopterentium ozdinemuoluit p bi
lofopbue.ii.oiuinf fpeculatioms fcientias oici perfe*
ctiores uel oeteriores alqs ep obiectorum natura .7
pzimo oe anima.t,?,i.C"fbzimo aute modo oico op
illudquod fic ozdiaturremouef a fpeculatiuo.fed fe*
cundus ozdo nonremouet fpeculationis rone.Cižt
epbocDi(ToluiturquartumargumentU5 oum oiceba
lur ep 2fri(l.intcntione pzimo oiump fapientif.y fa*
pientia fola oicif fuimet gratta.qup ideo oicit fuimet
gratia pzoptcrpzimam fubiectipartem fubiectiuam
cmeriš oigniorem,qu£ oicitur genus entium feparato
Scfctiapitettonu
rum.quorumpzinccps efl ocus gloriofus.ad que ue*
luti ad finem cctera oirrigutur.mouenf enim cfldlta
cozpora fecunais intellfgenttjs pzopter amorem pzi
mi motoris.iz.oiuinp fpcculationis.t. p. 36 . mouetur
ern ’5 ozbes a pzimo pzincipiotut amato % oefiderato:
cunctis perfectionem largientert fubllatiameterna.
feribit Staerois in p to z in oe fubflanrta ozbis, GT&d
tertiu 5 autem refpondeo quum oicitur qp inrcllectus
actus ozdinaturad actum potentip uolitiu£(qz uolu
tas oiciturfntellectuperfectiozOoico ^pnegandiiefl
uoluntatis actum perfectiorem rationis operatione
in ratione actusCnifi fumptarationis operatioe.qua
confequirOotci potefl etiam fm ccmmune5fenteci3
pbilofopbantium:q> oato qp ozdinaretur babitus ad
actum uoluntatif.non tamenpzopter boe epcludttur
fpcculatiotqz no refpicict bitus fpcculatiu - ’ illii aetu
potentic uolitiu^ ueluti terminum cptenfionis a ratio
ne regulatum.T ideo non efl pzaetica nottcia.fed oi*
cef fpeculariuapzgdictisratiomV.CLizfl igitur ba*
bitus fpeculatiuus omnis intellectualis cognitio.cu*
ius non erit pzapim regulare uel eprendi adactum al
teriuspotentif ^intellectusitoato ^uoluntas trel
feccut imperaret:qz intelligimus cum uolumus ep 3 0
oe anima non tamen pzopter uoluntatis imperiujre
ittouebitur ab babitu fpeculatiuo pzopter caufa 3 p zg
notata 7 boe efl in quo oecipiunf yplures opinantea
oe natura ronalis anirng 7 fuaru opationus.rationes
autem in pzincipio oubitationis aaduete oe pzaetica
fpeculatiuacpcognitione oifToluunf ep oictisin refo
lutione oifficultatis.ičp dbus clariuj appet qutd per
pzaetica uel fpeculatiua eognitione fenferit Sriflo.lo
c<8pallegatis.7 a quo ož pzaria uel fpeculatio fingu*
lari pipateticojz, narratioe. KT^ccima oirficultaS.
Srtractata autem latio*
nis 7 pzapts oiutfione.7 vnde pzacticuj ba
bitus oenominarione3 fummat.7 fic oe fpe
culattonc cum reliquis oifficultatibus pzp
determinatis,qup cuilibet rationali oifciplinc conue*
nire videnfzfuperefl ad fpecialia pzopofiti negocg oe
fcendendo oe fecundis rationis concepttbus oifTere *
re.quorum natura videtur pl^rifcp pbilofopbantib*
occultauaria fentientibus.CC Tlunquid fecundire*
rum concfptu$ oicanturab intellectuali virtute per fe
conccptibiles:7 fub quo cdccptu. J Uidentur enim mi
nime concfpttbiles.qz potentia qu^libet babens ob*
iectumadcquatumnoneptenditur pzftcr illud.quia
tune non elTet obiectum adf quatum.fed intellect^ba
betens pzo obiecto ad^quato:utfcribit2luicenna p
mo metbapbificf.q> ens 7 res p 2 imaimpzg!Tione im*
pzimuntur in anima.7 efl Sriflo.intentio.j.oe anima
q>intellectusefl totius entis ut pzfdipim^.nam intel
lectus polTibilis efl omnia fieri.t.?.i7.7.i8.ficut intel
lectuf agentis efl omnia facere.igif non eptenditur in
tellectus actus adintentiones fecudas.qzensquod
efl rationis obiectum efl tantummodo cns reale, igi
tur nullatenus ens ratiois cognofci potefl, (T Q>* au
tem cns reale fit obiectum adfquatum cognitiuf ra*
tionis.pzobatur,q: uel ens reale oicitur itellectus ob
iectum adequatum.uel ens rationis.ucl enscommu*
ne enti reali atqj rationis.non eni pot oari fecundu.f.
op ens rationisponatur obiectum adpquatum poten
tie ratiocinatiuf .qz tune entia realia nonper fe cogno
fcerenf.pzopter adf quationem obiecti pz^dicwm.qi
Sccudtis
potenrianonocbet cjrtecff ultra fuii3 obiectum.Tlec
pot oari terttum. q> ens comunc enti reali x ronis o i*
caf ronis obieau adfquatum.q: nullum gquiuocum
pot efle obiectu ronis,qz tac vnius potenj non eflet
vnum obiectum.quum gquiuocu oenotet pluralitate
fimpfr.ut eft Srift.intetio pmo pofterio£.r.?.44.T
2 iueroi 8 . 4 .pamp pbig .7 oium fere pfpateticoru 3 oi
te tium nullum fquiuocuin ftabtliri fubm fcigtuel ob'
iectum potettc.fed ens coe enti reali 7 ronis cit gqui*
uocum.igtf nen pot poni obm adgquatum ronie.pa'
tetargumčtu3111.4, pm? figurg cum maiori.,pbatur
ntinoz.qz quodl(bet vniuocu oictc cocgptum neutru5
refpcctu vniuocarojztutaial refpectu fperu5.q6 oe fe
ncpte r oialecticae agnftiones:qug tmmodo per fe
drča ronis entia uerfaf.ut inquit Boetius in pzgdica
bilibus .7 altj pcripatetici.
Idetcrmtnatunte
lima 3 oubitatioiie
ocfccudarumtntentionumfpcculatione iupta ueriO'
rem pbi fniam.*p> 2 imu 3 oubitationis terminos aperi
am,f.quid per fecuda^ intetiones audtar peripatetici.
circa quas fummo ftudio laborauerut.? quid per co
egptutn atep ronis obiectu concipiaf.oemum quid fit
per fe codpi uel per acctdes. C »edoaut cccfones
annectam oubitationis oecifiuas.tr Otuatum aute 5
adpmum quid per intetionem fcoam audiat a pban*
tibus.eft aduertedum q> oiuerfa fenfcrut.Q.uida cm '5
res intellectas fecudario cenfuerut fore fedas intetio
nes.quidam aut cognitiue potetig collatiuas intelle-
etiones.Ouidam vo cenfuerut eas fore ouofdam re
fpectus obiectorum cognitorum qui oereltnquuntur
er rationis aetu comparatfa inobiecto cognito-Oiui
aamvoforequofdamrefpectus ep natura reicom«
pertosfundamentales appellatos.CT "ponetesenis
pzimum res cognitae fecundario fore fecundas in tč'
ttones ccnfuerunt ep intellectueacru pzoucnire.nam
quandooictturaltquid a ratione cognofci,tunc ou'
pliciter concipitur.aut enim abfolute quantum ad id
quodeftinfe, 7 banc cognitioncm rectam appellant
©e fdap iterioim entitate
peripatetici.quia co netpitur obiectu? abfolute remo
ta qualibet ipfius ad aliud comparatione.ueluti qua«
doconcipiturbomo.uclcolo: quantumad ipforum
dfent(as.7Utficconcfptas res appellarunt quidam
pzimas intentiones.eo
colozfpoft pzima 3 ipfius cognitioncm.
qua concipitur abfolute quantu? ad id quod eft. fi co
dpiaturperbabitudinemadalbedtnem % nigredine
tune genus appcllatur x .ntenrio fecunda nucupatur.
qz fecundario retinctur in mente ucluti rationiaobie
ctum.7 eft bfcopinio comunium pbilofopbantium.
eui concozdatur intentio Btirlet in pzedicabilibus oi
centis.q» pzima intentio eft'quiditas abfolute concg'
pta.Sccuda vo intentio oicitur quidita5 comparata.
quiavcfecunda8intentionesboc modo conceptaa
fpeculatio logicalts epcludit.qz tune logica foret ba-
bitus rcalis.ucl aggregatum per acciis contemplare^
tur.nec ea ratione congruit fecundas inrentiones ap
pcllare:qz ffnt in ratione obiecfiue.qz tune omnis fet*
entia equaliteroebcrctappellari rationalis.uel om'
nisappellanda efTet realis.vFS^co altj cenfuerut cg
intennones fecunde ferent actue intelligendifecuda'
. rq qui acciperentur ep rebus fecundario coceprisfut
pzcdiptmus^)quod ratione pzobatur.nam illud ueri*
useft intentio fecunda:quod uerius intus rationej fe
cundario retinetur.qz intentio oicitur intuS tentio:ep
uocis etbfmologia.Scd uerius intus tenetur tntel-
(ccttorcifccundaria.^obiectum cognitum.igituriti'
tellectiofccundariaueriusoicitur interto fecunda ag
res fecundario cognita.pater argumentu 3 cum maio
ri.mino: pzobatur:qz uerius eft in aliquo quod infot
mat illud x inberet udu ti fubiecto:^ qo folummodo
oicitur obiectum: 7 tcrminuseptrinfecus potentig.
Sedtntdlecrtocomperitur in animafubfectiue.uc
fcribitpbilofopbus tertio oe antma.t.p.J.7.i4,non
autem obiectum:qz lapis non eft in anima.fed fpccica
lapidis.tertio oe aiiima.r.p.jS.igitur uerius itellectio
fecundaria oicitur intentio fecunda q» res cocgpta per
comparationem.7 in bane ctiam epinienem oeuenit
23urleue pzopter conncpionem obiecti cum fua ccn«
gnitione.oum retulit in pzedicabilibus.^ pzima inten
tioeftpzimarius concgptus abftracru? a rebue.fedfe
cunda intentio oicitur fccundarius concgptus a rebuf
accgptus.cut videntur etiam confentirc quidam mo'
dernipbilofopbantcs3o.oe magiftris:7 fbaulue ue
netustt alg quoru nomina fubticere fas cft.tTO.uia
vo oicitur intcllcctio qugl;bet effe oe genere qualtta-
tis in pzima fpecie:7 cns realetnon videtur rat ioni co
grmi ftabiiirt lecundas intetiones fozmaliterinaetu
rationis obiecta fecundario concipientis.qz tune co*
incident ens in anima:? ens eptra animam,quod eft
impcfttbile.qz pzgdicamenta funt entiaeptra antma 3 .
ur fcribit pbilofopbus.c.oiuing fapientig.t.p.i4.nec
poterit rationalis oifciplina oe rationis enttb ’ appel
lari.quia funt potius qualitates qugdam intellectua*
les fic aftignate tmenttoncs.
3fdco oicitur eflTc $ intčiioncs ut otpi
Hrti 1 ’ &e f daru itettonu entitate
mue funt rcfpect 9 $da ueluti gcn’7 fpee x reliq babi
tudinc ocnotacee ad eprrcmu cozrelatiuu.bgc aut bi
partita cft.qda enim uoluerut rcfpec^buiufmodi no
efle folumd ep ro'nia ogatione.fed potiuf ep rei na:7
fundametales appellauerut.qz funt aptitudinea quc
dam q’diratea ?fequetea.uduti okercf.g’ aiat efl ge'
nu9.q:pencd fuinam rcq'nc aptitudo qucda coicabi
litatia.Tm qua oz aptU5 natu oc multia pdicari.nam
okune ifli q> fi nulta foret routa ogatio.adbuc afalia
quiditaf elTet apta nata pdkari oe multia. (T3ft* aut
pbanrea appellaucrut intetioca fedaa rcfpectua fun
dametalea.eo q> termtnoe aetu no reguirut.na refpe
ctum biparricii tradieferunt.alte^ quide aptitudina-
lem:alteru v o actuale.pcr rcfpectu aptitudmale coci
f nentea reru aptitudiea.ni quglibet aptitudo fozma
ker efl alkui.ut efl Srifl.inretio. J.oiuig fapig .7 00
etoria Sub. p° fniap.7.J.itietb ce 7 altbt ffpc.aptitu
dtnea aut pfcquunf dTcntiaa:quu5 fint eap paffidea.
x oicunt a terminia actualtb” remouerfcut luce elan’
apparet.na rtfibiUtae refpfcit actuale rifu5 pzo termi
no.fine quo coperit actualr in fubto-naoktf bo rifibi
Ite.oato q> aetu no rideat.ut feribit pozpbiriua in pdi
cabiltb 9 .T Sueroia in ? to .c.oe ^»pzio-i oicunf buiuf
modi refpectue in nullo genere collocari.fed ponunf
reductiuc in pdtcametia fubtop.quop funtaptitudi
nea :7 tranfečdenref appellanf refpectua.qui realiter
ideptificant fubrta.licet pluriu ptrouerfia oe realioi
fiinctide paffidia a fubto no epdderirab eop memo
ria.conanf enim feipfoa faceno riftbilef.fozmatr igif
aptitudinea in nullo pntoreponunf.ueluti etiaj funt
entia pafTionea x relatioea in oiuinia rrafccndentea
appellanf.no regutrut igif termioa actualea refonea
aptirudinalea ut oilTeruimuajoicef igif intetio Teda
refpectue aptitudtnalii nae.fm quem efl na utia.Tna
turg couenit.qug efl p a intetio.no ut pcipif.fed ut bet
efTe quidiratiuu.7 buiua optonia fuit clarilTimua 00
etoz fracifcua oe ZDafronib’ in coflatu x alg plgri-
eg.CTf^efpect^vo actualea oicunf pfurgere ep eptre
morum entitate actuali.ueluti oietmua <3? fitirudo oz
refpectue aetualia copertua inter aetu qualia.ut feri^
bit Srifl.j .pzimg pbig.t.7 2 o.nec oabit fifitudo fl fot
tee albua fuerit actu:polito nulioalio albo in aetu.
fed folumd qz potetia cdpcriet.g: tuc foztea nulli fi»
milia iudicaref.buc aut rcfpectu bipartitu ulterf co
perimua.alteruintrinfccua aduenietej.noncp eptre
morum fozmalee elTentiaa confequaf .ueluti pziorea
refpectue.fed qz pctiuainafcunf ep termtnia aetu po
fttiaaiullo eptrinfeco rcquifito.ueluti fifitudo ud gq-
litaa.qug ponif pofitia aetu rermini$ nullo eptrinfeco
reqfuo:ubkucj5 enim fucrint aetu ouo albarfifia nun
cupabuf .7 ficoe gqltb 9 oz.([r 5 Uteru vo refpectu ep
trinfecua aduemente.qz no pfurgit ep fola eptremo-
rum na.fed alio requifito cptrinfccomeluti okuntur
flctio x pafTio refpectue eptrinfccuo aduenietea. qug
no ponunf pofitia eptremia.nifi fuerit ipfop applica
Cio mediare aiiquo cptrinfeco.fic črta babieua oI.qui
oerelinquif ep adiacetia eoz:- quf funt circa co:p 9 .ut
feribit ^flbertus pozrectanua in libzo fep pneipio^.
no enim coperif babit 9 eo q> fir ibi co:pua:>r bic uefli
mcntu.fed requif pter b^c aetualia applicatio ueflid
ad cozpue.fic oe cgteris oz 7 finiti refpectue actualea
intrinfecua aduenietea refonia pzf dkamentu eonfli-
tuot.*RefpectU8 vo eptrtnfccua aduenietea pdka<
menta fep ultima pfkiut.ut patet pbanti per fingula -
oiltgentiua oifcurrcnti.oe qbua clarifTime oifcufTum
cflaooct.Subtili 7 Alberto plurib’iloa'8. C 73 p
parettgif qliterintetionee fecudaa appellarunt plg-
riqj pbop.lT O.uop etia opinio nd videf rdni con*
grua.neq3pbi fenteti£ cdfozmia.tum qz nd videf ra-«
tio quare oialectica rationalia appelletur.fi fecudc in
tentioneo fuerint aptitudinea rcrum a ratione nd oe
pendentea.-ContradicttenimBoetio inffagogia x
^ueroi<7.pzimf pbi!ofopbif. 7 .i 2.7 pzimo oe anima
7.9.7 ooetort Subtili p2imo fententiarum oifl.23.7
2° fententiarum oifl.3.7 in pz^dicabilibua qufflt'one
ij. 7 .id. 7 . 7 .p:im£ pbilofopbi^ qu^flione.i8.tu3 quia
ponentur intentionea in intenrionib 9 fecudio.naj ue
(uti animal oicitur genua :7 oe fpecie oifferentib’ pzg
dicabile.ita 7 vniuerfale refpectu pzedicabilium infe
riorum.tum quia quomodopzoccdetur in ifinitU5 in
fccundta intentiombus.-’quod nd uoluit efTe impofll
bile Sukenna pzimo metbapbifiepCTTlcc videtur
Srill.tntentioni confonum.^feeundi refpectue fint
realea aptitudincamamnon ualebit 3 rifl.argumen
tum pzimo oe anima cotra platonem.fi oabttur vni¬
uerfale pzfter intellectum concludena.^ animal vni¬
uerfale aut nibilefl.autpofleriua efl.nam quumper
illam aptitudine oicaf rea aetu vniuerfalia .7 illa apti
tudo oicatur pzfter intellectua operatione3.fequitur
9 res erit aetu vniuerfale pzeter intellectU3.quod efl
impoitibile.cuiua fententig cdfentit Sueroia in.p.S.
oicena intellectua efl qui facit vniuerfalitatcm in re-
bua ,7 Sueroia.iz.pzim? pbtlofopbif.p. 4 .fcribtt cg
vniucrfalia fm Srifl.fntentiones funt colleeta per in
tellectum ep particularibua f aefentem in eis intentio
nem vnam oato q pz^fupponatur vnitae nature mi*
nozvnitatenumerali:quiaperillamreanon efl aetu
vniuerfalia.nec iftorum ratio cogit ad ponendum fe-
eundaa intentionea efTe rcfpcctua rerum fundamen-
talcs.ut opmatua efl f ranctfeua XDaro in conflatu.
quia natura videtur circuferiptarationie ooeratione
apta nata pdicarioe multia.oico q> aptitudo na^ou'
plep eil.altera quidem naturam cofequcna.^t efl rei
pzopzictas.ficut oicimua cp quia natura oe fe non efl '
particularia.-aut bgc.fcd per aecidena .7 babet vnita
tem pzopziam minorem vnitate numerali circunfcri*
ptarationiaoperationc.ideo oicitur participabilia:
uel cdmunicabtlis pluribua.Sltcra vo oicitur apti¬
tudo natur? rationemconfequena ■ qug natura attri-
buitur ep comparata confideratione .7 bfc a ratione
rei pzopzictatea intelligete attribuitur naturf cogni
toplima eni fe babet ueluti origo x occafionalia cau
fa.ut feribit ooetoz Subti.7.pz(mepbilofopbie qug
flione.i 8.7 qugflione.ij.pzfdicabifium.ad inteuecti
mouendum in attributione fecundg aptitudinia ra-
ttoni8.dJO.uia vofuntbgc cognitu oifficilUmaioif
feramua epemplo,oicimu8 enim ^animal efl com-
munkabfle pluribua fpeciebua.r oe ipfia etiam pzg'
dicabile.palam autem efl q communicabile 7 pzgdi'
cabile oenotant aptitudineameefunt idcm.qu(apar
tkipatur aliquid ab aliquo per naturam.ueluti coloz
ab albo ud acozpore.oe quo nonpzgdicatur.7 fepa^
raripofTunt.quianatura uere a fuppofitia participa-
tur fedufa rationia operatione.non autem pzgdica-
tur.quia pzgdicarf pertinet ad rationia opue: animal
aut;quum oicaf quiditaa ep na eotcabilia:qz non ef)
Scciidus
oe fe fingulare.ideo rettnct aptitudine ep na ,pa. non
aur ep na oicif pdicabilc.fed aptitudo pdicabilitaris
ei?uenit.quando cognitu fuerit ab intellectufm tlia
^ctate? epe itatmam ronio ad caufandu lila apticudi
nenv.'! p:f dicabilitate ronie aeru collatiuo.na tuc oi«
citur aiai pdtcabile.qncdparatum fuerit ad inferiora
per intcllectu cognofcete ,petate aiaiie. Q.uarc non
videf.g> aiai ep na ftc pdicabile nift potentia remota:
ut mquitoocto2 Sub.7.oiuinp fpcculatidis.qu£ftio«
ne.iS.T.i.fententtarum oift.tertia.
^ Citirt fsifur bia opmandi modis oe
J I 1110 f c 6ie intetidib\q2 no videnf
pipatetkf oifctpline pfentanei.Ooperit alius modus
5ofitiuus fcoa£ mreticnu magia 2Jrift.inteticni con
fonusit folertium pipatetico^ruolentiu pma itetio
rem ntbfl altud iudtcari.g’ rem ?cppta :7 in boe ?ue«
uiunt cu opionib 9 pnarratis ut clarilTime fertbit do-
etot Sub.intbeorcmatibue.2‘ im vo intetione cefue«
runt.g* cetrefpect 9 q’da ronia ep intellect 9 actuali co
fideratide collattua oercli«u$ in obto cogniro .7 bec
cit fubtiliiTima fnia pbi 7 Sucrois 7 ooetoria £ub.
in £dicabilib 9 loris pallegatia.t.^.fnia^ oift, p a .q,2«
n p° fniajt Dift.23. (jj *pto quo?2 itclligetia eft aduer
tedum cp intellect 9 opaticne trifaria' in gnali clarifTi«
mipipatetici tradiderut ptima.f.fimpliciu app2fbc«
fione.2 3m aut cdpofitiua uel ofuifiua.3 am vo oifcurfi'
uam.oc cjb 9 babef p° pbter 0B .7 3 0 oe aia ab M rift.T
2lu€rci.t.7.?.26.qualib£t arrame ifta$2. trifaria' cen«
fuerut.f,recta:collatiua :7 reflcpa :7 bpc funt fcitu oi«
gmffimaind en 15 ccperiunf bfc apud vulgares pBan
res.per cognirione dde reeta uoluerunt ret noticia,q
respetpereffm id qo m fe eft.ut pnotauimus ueluti
cognitio colori 9 .q> eft tališ qlitas;cognitione vo co
paratiua uolueriir.qn cognofcif ree per babitudine3
ad altud ut eolore ad albedine 7 nigredine.fm quam
oicif gen' 7 .7 bfc oicif cognitioe reeta pofterio2.q: no
pot intellecfignotu cdparare-CTUcflepš vo cefue"
rut.qn potetia cognitiua obiectr.ufactu recto:ul col
latiuo cogniti:oerclinquitol 3 tU 5 . 7 inde opationefeu
intellectioneiuel feipfajruel obti modu?teplaf ,7 btc
triplepcognitioiB modus coperif in fimplici :7 cdpo
fitiua:7 oifcurfiua ronis opattdc.ut patet fpecula’ti.7
fine ba$2 oiuificnu cognitionie irelligetia nullus inte
tionu5 nam cognofcet 7 plurimos ooct.Sub.paflus
igncrabir.qii igif res pečpra fuerit aetu recto.tiic in
tetio p a nucupabif.qt p°rdnis obgcif opatioi:qn vo
pcepra fuerit ne 003 in fc.fed per coparatione ad alia
fcdariofueiutiaialperccparationcad fpesltuc no
oicif intetio 2 a res fcoario cognita.neq} fcoarta cocp
ptio.fed appcllabif 2 a interio.quida ronis refpcct’ in
aiali ocrelict - ’ ab intcllectu cp cdparatide.qut oicif in
cocretogenujific in boie uel leonc fpes :7 b£c oicunf
fccudf intetione^.quf oicunf remanere in obto.g-diu
rcmpfiderauerit intellect 9 fm opatione/ollatiua.T
funt ppzif ronis entia a rone oepedet ia §tu3 ad fuu5
effe paincipafr.oato cp pcurrat obta cognita mediati
bus oebitiSjperatib^ucluti originali ca' uel occafio«
nali.Tlam fi aiai no biet aptitudinč ad participari re
Ričetu fpeciejt no attribueref ab itcllectu pdicari.na
quareeft:q> bo no oicif genVaut pdicabilis oe oiffe«
retib^fpccie/fed potius aiabuel colo2.no enim aliud
eft ca.ntft qt boe bet talcs,peta tes.no aut illud 7 boe
eft qd allucinanf plurimi pBcp. negates ppziae rerti
vnitatce circufcnpta ronc.rcquirif eni oebita rei^pc«
iBc fdar itetiomt entitate
tas ad intetioes candas.alif eflent figmeta .ppterea
fcribic Boetf q fpes eft tenuis fiKtudo fingulariu.7
gen 9 magis tenuis fperuin pfagogis.q2 igif obta ?cf
pit mtcllect 9 fm oiuerfas ipfop .petatcs.multiplicea
etia cat itetiones fcoasma oicim 9 q> coloratu gen^cfl
7eft fpesrr eft accides.oicif enigen 9 :quu ronis aetu
collatiuocdparatufueritadalbu7nigru.in qb’ cen
tialit’ includif.oz aut fpes p coparatione ad čjle.o: at
acciis p coparatione ad fub3.De quo pdicaf accnralr
7 boe id cft.qt plures pttet ^etates.fic o: oe cgreris.
&rY n hll C? * ucc c ^ rlua apparet c{d fititetio 2*
oequaponif tališpclufio.q>intetio
2 a eft refpcct 9 ronis ab inteilcct 9 aetu collatiuo caufa
tus coparatis obm cognitu ad aliud in obto cognito
oerelict 9 Xuius ^»batione cdncctim’ ep fingulis oe«
feriptionis ptibus.D2enim p°.q> intetio 2* 02 refpe«
ctus.q2 q6Iibet qo referf ad aliud eft refpectiuu.fed
itetio 2 9 referf ad alio.q: gen 9 alicui 9 fpei eft gcn 9 .ut
indtpotpbiriue.c.oe fpe.igtf intetio r' 02 in cocreto
refpectiuu:in abftracto vo refpect 9 ueluti p 1 no eft re
latio.fed refpccttuutpinirasaut refoeft.nd aut refpe
ctiuutftc 02 oe fcois interionib 9 .cmu ponif refpe« 9 ocreltct*
in obto cognito.utcefuit ooetoz Sub.in pdicabilib*
qone.9.qd pbafep Žluerois ttettde p° oe aia.?.8.qp
inteliect 9 eftqui facit ubtate in reb 9 :ro'ne et oeducif
q2 forma oenoians coperif in eo qo oenoiat: palam
aut eft qf Ctetfoes retn cognita oenoiant.ut atal eft ge
nus 7 bo eft fpes igif funt inobtis cognitfe.CJ^pci
bus p3q'd per inf etiocs fcoas audiam 9 ep Mr ift.itč«
tiče :nec ro cogit ponetiu f. oasitettdes ee res fcoa«
rio cognitas.uei itellectioes reru fcoario recepta^ i«
aia.qt refpe« 9 ralcsrdn/sappellanf intetides fcop.
no m fint iberetca aic uel obiicianf .fed q: collatiuas
intcllectioee calirer pfcquunf.oz eni genus itetio 2 a .
qj coparata coloris ncticia confcquitur.
rntlfrci oubitaf oftededo q> ite
Ctl LUllll sl tioce a rde no canf netp 9 fint
t reb'fl 3 iectiue.^>baf p m .qt fi fedf itetioes carcnf ab
intellectu.tuc eent entia realia.nd ronis.,pbaf ?nt ia«
q: ca realis ,pducit effectu rcale.quu nibtl agat ultra
fua fpem.fed itcllect 9 eft ca realist ob^eft ens reale
igir fi itetio 2 a caufef ab itellcctu.tuc er it ene reale.,p
baf f 3 .f.q 7 itettdc 5 in reb 9 no coperianf.na qoiibct re
ceptum i ente reali 02 ee reale.receptii eni recipif per
modu rccipietis.ut fertbit Suerot8.3 0 oe aia.?. 4°.7
j.fed intetionce in rebus fundanf.igtfnderut ronis
cntia.fed poriu$ ep na rcali.^dt fuerut bec argumeta
tantp etficacif.g plfriep pbilofopbantium coacti fue
runt opinari.g inretiones fccudf neq? canf cffectiue
a rone.ncq3 rebus inbfrent.fcd nullibi fubicctiue co-
periunf.fj lloa vo miracula rcnuc"tc0^b r q3 ntccili
tate rcfpddemus ad rones inductas.CL Md ptimaj
quum oicif <$ tuc intetiones elTent entia rcaita negaf
b 2
©epccptn fin pipatcricos
c6fcquetia.2fd ipfiua aut .pbatione' refpondco.tp en
titae caufe no pcludit confimfle effectua cntttate.ue*
turi oicimua oe fubflatia relpectu accidetij.na feribie
pba p° pbifico£..«y ma cum fozitia funt oium accide
tium cdpofiti caufa:? ficoe pluribuaalija caufts.non
fequif iaif q> fi intellectua ftt ena rea!e.g> intetio cau
fata rcalitate fibi uemiicet cp,pducrione.7 quu 3 oicič
ideo fecude intetio
uče ronia entia oicunf.q: no fin cfTc reale fundameti
toru 3 comperiunf.fed p^cife ep coparatione.que no
ineff obiecto rtift ep rone:? boe dl qd facit mtentioej
cffe rationia enriratea. ut fubriliflime feribit ooeto:
Sub.fententia^p°oifi.23.?.45;^4 0 fnia2ioift. p\
Omare paret folutio p e Dubitatioia.CTBd 2 m aute
quum oicif q> mretionea elTcnt ep na rcalt-f* fundare
tur in reb 9 .*Rndeturper interemprione.7 ad ^»batio
ne quu 5 oicič.cp redpiunf in reb^.oico q> omne qo rc
cipit in ente reali fm cfle reale quiditatiuu.uel epifte
tip oicif ene reaIe.queadmodu caliditaa in liano reci
pit f m g> efl epiftea.-z rifibilitaa in bote.fm q> efl aial
rdnale:? bfc entia realianucupanf.q: ne ou recipien
tiafutrealia.fedipfo^-modua rccipiedi eft realia.no
aut ep ronia coparatide.3ntetione8 aut fečf fudanč
in reb’(no ut epiffutOnec f m efle qditatiuu 3 .fed p«
cifcqj cognofcunf. r a rone coparanf obiecta.? ideo
funt ronia entia qu£ fundanf in oBtia cogniria. Oua
re longcoecipiunf.noponenrea entia ronia in fulito
quopiam.fed fomniantq> nullibi funt fubicctiue. nec
cogetur quifptam ueritatie indagatož opinari figme
ta rationib’ inductia/bccto: iam perijtr-r debili ea,
infi-člMr uItcriu6sJ mpli°ri8gfaDtrd'
X? **-vl U H laUu plinf drča octerminata.g’ id
nia entia no fint in reb 9 ^: pba.s.oiuin^ fpcculatidia.
t.p.ij.oiuifitena i ena i atarz ena eptra aias.i inqt.t.
p.i4.q> ena reale fignificatoceefiguraS pdicameto^.
ut tnqutc etia po:pbtri 9 in pfagogia.c.oe fpecie.q> oe*
ecm funtpnma rerum pzincipia.igitur fi fuerint inte
tionea fecunde rationie entia no erunt in rebua.quia
tune erunt entia eptra animam collocata.
1D:o foluttone sKSESCi
q> pba loco pallegato oiuifit ena per ena reale:? ro*
niadiue ena eptra aiam:? ena in a:a.quf fimptr oiucr
fanrurmec pot dTe coceptus eia vniuocua: ? neuter
per abflractionem.ut fmgulari narratione ,pbauit oo
eto: Sub.pjimo fententiarum oifl.j.nd erit igitur ali
quo modo ena reale in anima.nec ccduerfo.GrOua
liter autem oiuiferit 2frtil. ena in ena in anima ? ena
eptra animam dl aduertenduin.q> ena in anima oicič
triplidter.pztmo obicctiue.fecudo autem fubiectiuc.
tertio vo virtualiter ? dfectiue.oicimua enim ena iti
anima uel ronia obiectiue.quando cognofcit intelle-
ctua obiectu.quodlibet eni? cognitum oieit in anima
obiectiue cdperiri.? boe modo entia pdicamentalia:
?oeuaoicunt entiarationia:quando cognofcuntur.
CSccundo autem modo oicitur ena rationiefub*
iectiue.7 dl illud cuiua intellectuSell fubicctu.7 boe
efltriplep.f.fpecica quf funtintelligibtliu fimilitudi-
nea ab infellectu agente caufatp.ut pz^nofauim’. ?
aceue qui funt acrualca rerum rpcculationea:ad obie
eta cognita termina^:? Deniq? babitua qui funt reru
cognitionee remanetea in anima pofl acrualca obie*
etorutn cotcmplationeS.uc dl Sriil,intentio. 3 .oe ani
‘ 1 /
ma.t.?.S.?.i4.7 ooct.Sub.piimo fententiap.oifl.?.
q.7.7.4.fenten.oifl.4S.?alibifj:pe.?boc modo pti
ma fpeciea qualitatia oicitur ena in anima quantum
ad qualirare8trellcctuale8.(I7Dic!tur pollremo ena
in anima effecdue.quta p:oducitur no per tranfmuta
tionem.q.’ in anima non dl motua.ut feribit Mrifi. 7 ,
pbificorum.r.p.:o.fedp:oduciturfmp 2 cdictaa cau*
falitatia accepdonca.? illud efl ena rationie qoactu
comparatiuo ocreIiirquit in obiecto cognito: ? cau*
fatur.CCSd pzepofitum igitur oico cp pbilofopbua
oiuidena ena inena in anima:? eptra animam non ac
cepit p:imo:neq 3 fecundo modo:quia talia uereoicu
tur entia rcal/a.fed folumodo tertio modo oicič ena
in anima oiflinctum ab ente reali:q: tpfius effe oepe*
det cp rationia operatione in elTe ? cdferuari. (T ■££
quibua patet folutio oubitationia inductcmam licct
ena ratiota fit in rebua cognitia fubicctiue oiciturrat
tamen ena in anima virtualiter ? effcctiue.quia pto*
ducitur ut oipimua.7illa no rcpugnant.pzo quorum
noricia c(l notandu 3 q> aliquid efl in anima obiectiue.
no autem fubicctiue.nccperfectiuc.ficutlapia in efTc
reali ccgniru$.a[iqd vofubiectiuerno obiectiue:ncqj
clfeetiue f m rationem pzp dictam.ut fpeciea intelligi
bilia:quandoe(lratio cognofcendi.non obiectu? co
gnitumreflepe:utinquit oocto 2 Sub. 2 0 fententiaril
oifl.3.aliqufd vo oieit effectiucmo obiectiue:nec fub
iectiuc:ficutellintentiofecimda.quando e(l modua
obiecti no autem cognita.ut feribit ooetoz Sub.qug
llione.7 a p:fdicabiliu.aliquid autem oicitur dfecti^
ue:? obiectiue in ratione.ut quandogenus ab intelle
ctu concipitur.aliquid oenicjj triplici modo in ratioe
contingit comperirt ut indiuiduum:quod efl intentto
fecunda rationi cognofccntt applicata.ni mtellectua
oicitur indiuiduum:? tune indiuiduu efl intentto qu£
efl ena rationia elfcctiue quta caufaf ab intcllectu i
fubiectiue,quia intclfectui appiicatur^ptcr oenomi
nationem.T oeniq5 obiectiue quia refiepe ab intelle*
ctu ccgnofcttur.? bfc funt oiligeter fpeculanti clarif
fima.ficet no ufitenf apud vulgarea pbflofopbantca.
(T*p>atet igitur qualiter entia oiuifio oicat fufficiee
7 qualiter intentio fecunda coperiatur in anima:? ep
tra animamriupta ueriorem pbi fententta?:? fubtiltii
peripateticorum mapimeooctoria Sub.lociap^al'
legatia cu oubitationu? fubtiliop oilTolutionc;7 bf c
oe fccundia intentionibua oteta fufFictat.
COiuid per eoncfptum uofucrintpBantea.
Oft$ autem SSS2
tura oifTeruimua.fuperell oe concfptu oe*
tcrmmarc.*p>.’o cuiua intelligetia ell fcitu
oignifTimum.^ ^quiuocatio quelibet rcq-
rit oillinctionem.ne contradictoria cotingat opinari
uera.que pjpfacta oiflinctione cotradictoria non am
pliua videbimf.nam incquiuodanonefl cotradiccio
p:imo dencboa.oillinguendum efl igitur oe conce*
ptu pjopter ipltua multipiiettatepluribue occulta?.
€ET Č>ic im u a igitur cp conceptua ouplep in genere co*
peritur.afrer cp ratione fe tcnena.Slter vo cp obie*
eto cognito.^oncpptua autem ep ratione fe tenena
efl rei cogmrio quam babet intellectua oere. 7 oici*
tur qualitaa oe piima fpecie qaalitatia.v fojmale ap
pellarunt periparetici.eo q? fo:malirer intellectua efl
intelligcna:aut obiectum concipiena intellectione uf
concfptu.ueluti albedtne fomialircr aliqd albu olx
Secudus
talia conccptua tripliciter oiuiditur iu^ta'triplices ra
tionie operationemut pjpdipimua) 7 quot modia
oicitur intellectio rot modia eriam eoncpptua fic fu«
ptus-CETjConcfprue aiirfe tenena ejcparre rei cogni'
te:ud obiecti oicitur qutcquid inrellectua actum ter«
minat fcrib it ooeto: šubttliain tbeorematib^.tbeo
remate.S.p:incipali. 7 . 2 .fe ntentiarum oifl.3,7 bic ou
p!uitcrauditur. 2 lftcr enim a ratione caufatus. 31 «
ter vo a rattonep^fuppofttue. £oncgptua autem a
ratione caufatuS ofcitur intentio qu^ liber fecunda(uc
ofrimua jquando ratione cognofcitur.
&ed n n hiteti ir quah ' tcrconf ?pf u3 oici
tur actum termmare ra
doniš: 7 cogtiofcf.fi noti p:efupponif a rationedntel«
lectus enim cft virtue paffiua ptffuppones obfectus
3 0 oeanima.t.?.i7.(rr-Refp6deoTOico^q2 funt ra
tic ms actue pzpfuppofiti ad inuicem .7 fcoue pmum
p^fuppontt.quf oicitur rectus .7 rcftepus fecudup:?
fuppomdfiue collatiuu3.fdco quod caufabft ab actu
pz^cedente poterit actu pofkriori concfpi 7 erit ob -
iecti pzpfuppofirio ab actu potcntfe reflepo.15 no a po
tentia:uel actu coUattuo.qjperipfum caufatur .7 p:o
pter boe non concipiunf intentionee fco£ nifi refiepe
poflq»ab actu collatiuo caufate fuertru:? bpceft fubtt
liffima ooetoria Subdlia fntentio in tbeorematib 9
tbcorematepmo.ouretultt q> intellectione fntelligi
bile natura ptfcedit.CTI^fc autem conccptue p actu
oerclfctue uar tatur ep opatione ronte.Tlam ffcut efl
triplep fntcllect 5 opatioZfimplep:compofidua:7 oif
curftua: fic 7 trfplep efl buiufcemodi concept’ in tlite
copertue.ut in ima roma operande funt:"genue:fpe^
cfee:irelo:pbirq,in
introduetione ad fciam rationalem .7 ide fentit in dn
cipiopntorum. 7 p:io pbier as .7 alibi ffpe.Slio vo
modo fummif intetio pjo re concfpta.ur inquit Sue
rofa in cap°oe genere 7 fpecie.q? genua oicif oe trib 9
intentionibua .7 in lib:o pdicametorum .7 pdmopo«
fleriorum.?. 2.7 altbi .7 inquit ulteriua ooeto: Sub«
tilia q> intentio ud cocfptue equtuoce oicif oe obie«
eto cognito .7 actu edeipiendi. ut p 3 fpeculati.C £p
quibua patet quid per cdccptu audiaf a pbilofopban
tibua .7 qua!itcr pluriea oecipiunf oifputantea in ac'
ceptione cocfptua .7 qualitcr coceptua efl ena in ani
ma:ueleptra. 7 qualitereflqlitae:uel fubfla'tia ep fin
gulari peripateticorum fententia.
(E £>c rationia obiccto.
Beterminatnrus
tione.nunquidper feconcipianf.uelper accideneme
ceflarium videtur oe rationia obiecto oifterere.nam
oicif obiectum pocetif caufa cctcroru5:cur p fe ud g
aeddee a potetia compjfbendanf. 0 .uum igifvirtuj
rocinatiua fit oe potetiarum numero pafTiuarum.quf
bua obiectum alTignare operep:ecium efl. id pzimit 7
oifcutiendumefloe rationia obiecto.oe quo oiuer«
fa fenfcrnutpbante 8 .quo pzomptiua quid per fe co«
gnitum ud per accidena obiectu5 cognofcatur.ut au
tem eppedftiua oe pzopofitis offTeramua. oicimua q>
poteflintdlectui ailignari triplep obiectum:p:imum
aut qu:dcm p:imttatc virtualiacontinentfp:aut pmi
tatemotionie:aurp2imitate terminationia:quid au«
temper boa terminos audiaf.oicimua q> obiectU 5 p
mum pmitatc virtualia conrinentif ofcitur tllud qo
ita concipit inrdlectus.gp aut efl ipfutn cognitumraut
ipfiua virtute concipitur.quicquid a potentia ratioci
natiua concipirur.uelut oicimua in oiutnia q> eiTentia
oiuina ofcitur pzimum eterne lucts obiectum pmita«
te virtualia contincntif.q2 oiuinua intellectu^ non in
telligit nifi dTentiam fuauutančp obiectum piimariu:
7 fi concipit creaturaa concipit ut obiecta fedaria vir
tute fuf elfentif inquantu rducet in ubitattonc fecuda qt oe
/
Ki!
Hrti 1 '
r atioe obiectf d? pjfctTc terminare actum poterie.ue
turi funt entia ronia:7 ma: r relationeetobiectum vo
prti ari um potett£ terminatiuum oicif id.quod irttellc
ctuaaccu tcrminattaut tančp obm:uel ro cognofcedi
0tubus uifis a5KV5S.“5
eft fmvtrtuaiem cdtinerfam ponif trta cdclufio.nullti
potcft o!3tu5 ronie bumati£ poni pmum fmvtrtuale
continentta.cuiue pbatio eft.oe qb cft fic ratioio ob-
fcctum fmum eft qd eft pitnim cognitum x ipfiua vir
tute cftera cognofcunf. in qu»continenf eminent.fed
Itullu3 ronte obiectum eft tale:no potcft cnftti aliqua
creatura ftabiliri p:o ronie obto ptimario q: no crt p
fccttot oibue entibue.necpoteftponi ene obtectuta
lc.q: ocue no eft ronie obiectunaletfed ttoluntartu j.
ut inquit Sanctue 3Tuguftinue.q> oeue no vtdef nifi
q?tum vulrvideri tgit no potcft oari ronie obm p:f
mum fm vtrtualem continetiam.
©cd Dnbitatnr SO&EftS
ne cft ronie obiectum pmum pmitatc perfecrioie.ut
etiam confirmat bericue oe gandauo x ooeto: Sub
tilie p°fntarum oift.j.C"Rrideo x otco.q? pmirae oi
uinf pfcctionie no codudit ronem nalie obiecti rcfpe
ctu nff rdnte.ucrum cft enim q> oc cognofcibilt^ab
humana rdnenullumpfecttue entep 0 compif.no m
ualitcr attingimustmapimc fmpptiam oiuinitatie ra
tionem. Oiucrimue aut oc co qo potcft poni rattonie
cbiectu nalit £m virruale conrinetia ronc pp:q con-
ceptue .7 ofeimue ulteriue.q> nedu ronie bumanp po
nitur obiectum talc.fed ctia itclligftiaru na carct ob
fccto tali.oato q> intelligant per cflentiam fuaj-ut uo
luit Srifto.ti.Dtuinfpbtlofopbt^tocieallcgatie tali
bi fepe.q: na angdica no oia concfpribilia continct:
cminerer autvirrualinmapime pmp cauff otuinitatč
x boe cft q <5 uoluit ooetot Subtilte fniarum pmo of
flin.3,7 f racifcue oc maprontbue in conflatu oiftt.j.
x omnce fere folcrtiorce oiuinicatie iterptctee.g’ crt:
vnicue folummodo intclicctus einnia per cčntta5 co
P2£ bendene .7 eft lup incrcata pmi motorie cut mira'
bili fnia cofenric 2tuerote.g.oe anima.?.i4. ubi oicit
g> nullue cft intcllectu e a potetia libcrarue pter p :U
mi motorie eternumlumen,7idem aflerit in oeft.oe-
ftruc. oifputat ione.3,(I7 Sivo qt:graf oc ronie obie-
eto pmo puntate moticni 9 .qo eft naliterab intellc -
ctu cognofcibile catiuuj fuc cognitiome inintellcctu
oicimue cp oupliriiintellectueaudifapipatettcieno
genriltVoiuinitatie epptib’.aut enim učila ( ut irelta
cftjfmppziam nam.auc ut coniuctue.fi cjdem pmo
modo fumat ttcllectue.oico 9? obm pmum pzimita-
tc motioiei ut intellcctue eftjpontf ene finitum com
mune abfoluto x rcfpectiuotcuiue tcrininuecfl Umi-
tatue.z bfc eft fubttiilTima pbilofopboru fnia cui oo
cto.Sub.iteneio cor.fozmat in fcoo fniarum,0111.3.7
i4.qdne quolibeto^.cuiu^ ueritae oeclarafioicif eni
čino ene finitum.q: pmue motorno ell nalite ra no
bie attingibtlie fub ^ptio ede^ptu oaro q> per viam
mot 9 x caliratie a pofteriori cognofcaf.ut feribit 2fri
fto.t Suercia.g.pbicoji.z.i:. pnif pbilofopbif.t.?.
4 i.t fequctib".ubi pbe inueftigat efic itelligčtiarutz
pluralitatemperviam motue: x per numerum latio-
num.lsinpbilici^ illud ptincipaliter agaf.(TDicitur
ulteriue ccmmunc abfolutorž refpectiuo.q2 quodli-
bet tale potcft gignere fui ncticii naturalitcr m inrel
£5c ronisobteeto pinario
Iectu:oicitur ulteriue requirif terminue U
mitatua ad refpectuin naturaliter concipiendum.
I r,All iri cur eft q relatio finita ponitur
X 2 bUI III o. obiectum motiuum ft nulliua
eft actiuitatte.-”Refpddeo y relatio nd'remouef a ter
mino abfoluto m fui cognitione. Sed ?tra cur in pce
dentibue negatum eft relattdee folummodo rattonij
actu5 terminarc.-’*Rndeoq’ tntellectual^potcntiaiti
cognofcendie rebue in boe ftatu mediate fenfu impe-
dituramotionererum.ficutfubftatiandpoteft ab iti
rellectu motiue concipi in boe ftatu:qu£ tame in inte l
leetu piopotttonato fui notictam caufarct.z bec funt
ipeculatide fubtililTimarr plurib 9 occulra. C7St vo
queraf oe ronie obto co2pori piunctf in boe ftatu.o i
cimue q> eft f m edem pbanrtum opinione q'ditaa rei
fenfibilietut tnquit Sucroie.s.oe ata.p.zd-Cuiue ue
ritae^baf.illudeft pmumronie obiectum pzimita-
te motionie.a quo oependet omnte potet/g cognitio
in efle 7 caufari.fed quiditae reifefibilieeft buiufmo
di.igif quiditas rei fenfibilis eft pmum potenj ratio
nalie obm motiuum.patet argumetum cum matori
ef ptenotatie.minoa autem paobatur ep Srift.incen-
tioe in oe fenfu x fenfaro.7 pofterioj2pmo.t.p.j3.q»
omnienoftra cognitio orif a fcnfa.7 oeficiete aliquo
fenfu in nobie neceffe eft oeficere cognicionem fenlibi
lis illiue fenfue.7 3°oe aia.t.p.ii.7,<4.7.32.7.39.fcri-
btt pbe 7 Oueroie q> intelligere noftru aut eft fanta-
iia.autno eft abfqj fantafiari v 7 gmcceiTe eft intellige-
te5 fantafmata fpeculari.7 buic fnif confenttt ooetoz
Sub.qdnc.3 pdicabilium.7.4.7 p°fniarum oift.g.z
^.paime pbilofopbif.7 pmo repo2tationum.oifti.3.
x omnee rere conueniut. x paopter boe etiam beatue
Xbomae cenfutt quiditate matertalemrationia ob¬
iectum pom.-licet boe tucrit opinatue paopter mato-
rem paopottionem inter potetia 7 obiectum.qug col
ligitur ep natura potcntiarum:na3 comperimue quaf
dampotentiae imcrfaepenitue materif ficut funt fen
ficiuf potentif .quf appa^bendunt obiccta tantummo
do matcrialibue condictionib 9 requifitie.7inuoluta
qa funt oaganief poten tif.qucdam vo potemip oicun-
tur perutue abllracte a materia ta3 f m efte.čp f m ope
rari. qucmadmodum funt entium feparatorum vir-
tutee cognitiuc.que retinent eiTcritiaepao % cogni-
tionie obiectie.ut fcpiue oipimue epžfrifto.z %ut
rote iiitcnttone.4 in abrtraetie a materia ide eft inrel
ligene 7 infellectum. O-uedam vo oicuntur poten-
tic materij ccntunct^fmetTe.non autem fm opera*
rt.qutanon funt potenrif 02ganttf. ficut cft intelle-
ctue:7uolunrae:7 talca oebent babere obiecraab-
ftraeta fm confidcrationcm ,£oniuncta voPmelTc:
x tale obiectum oiciturquiditae rei materialie. cu*
iue opinio 7 ft videatur admittenda qttantum adboc
q quidttae rei fenfibilis eft obiectum p2imum motio
nc.non ramen ptopter illam rcquifitam ptopojtione.
qa nd elTet illo modop:opo:tiointerpotetum x ob
ScciTdtis
iectum.fed potiue ITmfliWdo.quf non efi potenj ne
cefiaria refpectu cognofcibilium .7 ideo oefieit m ue«
riori codictione oe pofitione rationia obiecti.confu«
ditur enim proportio in fimilitudfnem.7 econuerfo«
non enim requiritur fimilitudo inter obiectum 7 po«
remiam cognofcentem.q: tuc qualfter concipiet intel
lect’ entia compofita matcrialia.'Cut marerialta fot)
t mtelligentiaa abfiractaS.fed reoutritur ad cognitio
neproportio.qu£ non eft fimiliruao nec fimilitudine5
includes.fmmoporius oilTimilitudine5.ut feribitoo«
eto: Sub.prtmo fentenriarum otft.j.nam proportio
cbiecti ad potetiam efi ,ppo2tio mouetts ad mobile.
qu£nonrequiritfimilitudinem.oato cg cognitio fiat
per affimilationem per fpeciem intelligibilem uel ac«
tum intelligendi recfptum.qui oicitur uera cognofci«
bili) imago.tamen oicif ffmpliciter oiflimilitudo qoa
tum ad modom eflendi ratieniett obiecti.C *£>ata5
efi igitur quid fit rationia obiectum motiuum natura
liter in boe fiatu cognofcibile oe faeto.13 pbilofopbo
rum eftua nonponee alium datum oe quibue efl ou
bium jcenfuerit intellectum feliettari per ad^ptione;
omnfum oifcfpltnarum propter continuationes intel
lectue agenti) co poffibili.j.oe anima teptu r ? t0 ^6 t
7 ptimum motorem efTe oBmnaturaliter attingtbi«
le ab bumano ingenio ut ctiam 2°metb f 'feribit 3ue
roia.p. p°.q> na fruftra egifiet inteUigetiaa mapie in« 1
telligibilea rnobia ignotaa.quf quidemargumenta
tiogtumualeat.plurimi tbeologattu licigat.ut iquit
Scotua p°fen.oift.3.7.2.metb c ‘.q.3.oe qbua aliaa.
i uero aueratur SSSfSŽSS
imnationia.quod intellectua aetom terminat.oico cg
ena eft obiectum tali puntate primum .7 boe loquen
do ep natura potentff.ur pafTiua cfi.no autej in ratio
neattingentia virrute,pprfa:fumpto ente fmtota fui
eomuniratem vniuocam: 7 eptenfionem a d caufam p
mi 7 reliqua oependetfa ftue creata.ut feribit ooetor
Subtilie pmo fniarum in prologo qone pma .7 oifi.
3*.7 2 °fniarum oifi.3 .7 oipi fm comunitate entie vni
uod.q: fi remouebif vniuoeatio oeftruef vnitaa obie
cti terminatiui.7 ideo fingulari fnta feribit 3 o.Sco«
tu8oifi.3.p2im< fcntentiaru.q> firemouebitur vniuo«
catio entia nullum ponef primum rationie obfectup«
7 ideo plurimi fratre) oefiruperunt obieeti rationem
negantea entia vniuoeationem.fed Dicef.fufficitana«
iogia. 4 dtra.tu q: fi oicitur analogiaraut efi cum con
cjptus vnitare neutralie ab vniuocati ).7 ftc fe tenebit
cum vniuocattone.no efi enim ineompofTibilia vniuo
cationi analogia.tum qr concfptuu3 pluralitaa cu oif
iunctionie nota no facit vnitatem obiecti.quummbil
fit feipfo comoniue.qž fubfiantia:uelaccidea:non efi
comuniu) q> fuba 7 čp accfdea.nifi q: ad uerirate oifiu
ctfonia.requiritur alteriua partia uerificatio .7 fo vi«'
detur potiua fuga ueritatia.cp folutio oubitationia.fi
vo fit pluralitaa conc^ptua cum analogia.tuc efi equi
uocatio.7 queratur inde qualiter equiuocum fiabili««
tur rationie obiectum primum,-’
fSomtur ergo ctum primum rationie
C fmitate terminationia efi ena coe fecundum totam
titudmem fuf vniuocationia.cuiua ueritae colligi«
tur ep mtentione 2 rifto.3 0 metb ce ,t.?.io .7 3°oc ani«
ma.r.p.i7.7.iS.7.39.7 alibi fype.ag intellectua efi to«
tiua entia.r^uicenapžimo mctbapbificf cenfuitidi
JSmdfitpfepcipi
7 Slberfprto 7.4.7 .7. oiuinp pbilofopb^.C 4 ft
autem atrentione oignum. 4 oato q> intellectu) babe
atena.ficcommuneoeo :7 creaturf:p:imu5 obiectu.
ramen oiciturptimum.ut intellectua comparatur ad
illud in ratione redpientiamon agentia.oicitur enim
reeipientiareo cg quum intclligere fit quodda pati.3®
oe anima .7 intellectua fit cognittonia receptiuua cu-
iuflibet entia.ideo oicitur intellectua obiectum pži
mum efi ena commune fm totam latitudinem vniuo
cationia:in ratione paffiui: non aut oicif intellect’ fe
babere refpectu entia in ratione actiui.quia tuc feque
retur.4 naturaliter intellectua pofletcognofcere qd
libetena.quodefiimpofiib
fum obiectum cognitum.aut fub ipfo formaliter ali«
quid concipiaf.ueluti efi para fubiecttua.cui 9 pcfpt’
formaliter induditur in illa.aut requiritur cg ipfiua
vtrtute que reducuntur ad ipfum cognofcantur.que«
admodum uoluit pbtlofopbu).9.p:imc pbilofopbie.
7 inpofi p:cdtcamentia .7 4 °oiuing fapientig.q? nega
tioneair prfiiationea cognofcuntur per affirmatio«
nem :7 babitu 3 in quibua concurrit entia concfptua:
non quidem formaliter: quia priuatio efipura nega«
Cio 7 formalit’ efi nibil. 4 ,oiuinepbilofopbif.ideo oi«
citur obiectum fic adgquari potetie. (T O-ufbue per
actia oicimua cg obm per fe cocipi oicif qn per ^am
roneruel oBtipmirone cognofcif.queadmodu oici«
mua colore p fe concipf.quado conceptua fueric fub
propria ratione inquatum efi tališ qualftaa vifibtlta:
aut fub ronc comunt qualttatie:aut fub rone entiatfj
enim talca ronea oidmue colorem per fe cocipi.quia
funt oe coloria intellectu formali.CTt^er accide) vo
concipi oicimua obiectum quado non ep fetfed altcri
ue ratione virtualiter pcurreti) .concipif.in quo ratio
primiobiectiformaliternon includif.necp^pziu en*
J (1 ^
Ir,
Hr tir JBefdar ftetionu itclligibilitatc
titatia gradu rctinet.fm quem termfnarcpoflTtactii
rationi0.qo non cotingic in fimpltcitcr fimplicib 9 ma
pime pafltonibua ? ultimia oifferetija qu£ fojmalirer
cntis coce ptum epriuduc.t, 30. Scot’ pmo fuf me*
rba Ct .q.:.cefuerit ene oe oibua incjd pjfdicari.oe d'
bua ata.? boe modo oicimus entia fictida:? negatio
nea:? pziuationea per accna cocipi.q: oe fe nullam re
rinetpofittuam ronem ,pp:iam:necp tonem p:imi ob
lecti fozmaiitcr includtit:neq5,pp:iu3 entitatie gradu
q: nonoirif ena vniuocum pofitiute ? negatiuia.fed
fimpfrequiuocum. ficur ?tin
gtt aliquid tripfr trafmutari.vno modo per fe pdmo.
ut lapia.fecudo modo fm parte3 ut bomo.tertio per
ocena ut album.Sic tripfr aliauid intelligif.f.pcr fe
pjimo ut albedo q: eft colot vilue oifgregatiuua.feo;
gte.ut bomo q: eft a tal.? per accna ut cecitaa, ? bfC
eft fubtiliiTima pbilofcpbcrum fententia.
CTDe feeundarum intentionum intelligtbilirate.
nriflir ,DI ' fflcuttdS nun ddintetionea fe*
»'►d Hm cudg per fe cocipianf.videf ent'5
riuerfa fenferut clartiTirm’ pipatctici oe cognitione fe
cudarum intetionum.£enfuerutenim quida fecudaj
intetionea no per fe fed tmmodo per accna aratione
cognofci.qo oitfidllimarone cdftrmant tria pt^fuppo
netea notiiTima.quop pdmii eft <$ intclligtbilitas eft
patTio entie.qo eft clarum:q: quodlibet cnaCut oipi*
mua eft intelltgibi[e.q2 nibtl eft naliter ignotuj.: 0 p
me pbi£.? qdlibet (ntelligibile eft cna.CTScdo aute
P2f fupponut cp nutla palTio eptcndaf paeter fuu ftfm.
q: coucrtunf ut fcrlbir pba tbopicop p°,e.4.? "Poz
pbtri 5 ’. 4 .c.pdicabiliu.CT Tertio aut
eft pafTio entia realisrtunc videč
impoftibtle fecudaa intetionea per fe concipimam fi
non funt entia realta nem etiam per fe cdc£pdbiTia.q:
p.^dtcatio paflionta in fecudo modo codudit pdica*
lionem fubiecd in pjimo modo gfcitatia.ut fi foztea
eft rifibilia in fecudo modo.oicif etia3 bo in pmo mo
do.? buic opinioni confentit 3o.canonicu5 pmo pbi
ficorm qone.3.? eftargumciitum fotone oifftcillimti.
<5f|.y ..a«. eenfueriJtintetioneafecundaaper
JZlUl ItCI O fe cocipi.tum q: oeipiaeftcognido
fcialia ut argutum eft.tiicq: oiffiniunč ? cuiuflibet oif
finibilta eft inrellectio per fe.tum q* ponit intellectua
cifferetiam inter obiectu reale ? modum eiua qui eft
ute.quf quide otffcretia non ponif ntft cum eptremo'
rum cognitione fub,ppda ratione.nam potetia cognl
tiua non pot ponere oifferedam inter aliqua nifi con
cepit ca fub bptia rdne.ut.z.oe ata ^bauit Srift.per
boe oari fenfum cdem.r.p.i4d.cognitto aute ret fub
.ppda rone faett rem per fe cdceptibilemfut pz^dipl
mua> boe eft ooetoria Sub.fundametum oe inteU
lectione per fe fecudarum intetionum qone.5 pdica^
biltum.cuiua opinioni fi quifpiam fauere uellet fuftf«
nea elTc oc ipftuaintetione intetionea fecudaa per fe
cdcfptibilea laborabit 1T1 fotone oubitationia tductf.
CTloa aut oabimua Duplice euafionta modum ej:
ueriori ooetoria Sub.intetione. £tp:imo oicim 9 ^
tntelligibilitaa eft palTio endamd quidem realia neq>
rdni9^ptercamp2fdictam.fed enrie eft pafTio coia
ad utriiq?.? ad ^bationem quu5 oicit.q? fquiuocum
carct pamonibue.oico q £quiuocu oupliciter audif.
aut qd abfq3 ozdine fed cque pmofigmffcatfua fignl
ficata:ur cania refpcctu latrabilie: t cfleftte:qd uocat
pcripatctictequiuocu acafu.aliud vo oidf equiuocii
figniftcaa ojdine quodam fignificata:ut ena refpectii
fubftarif:? accntia.? oicif fquiuocu gmiptum analom
gig ? pfilio.? bacoifttncfionem colligimua e{ Srift«
fntertone pmo elencbo^.c.2.QLuibua vifia oicimua:
cp equocum pmo modo nd babet oiffdnem:neq? paf
fionea.fed equiuocti fecudo modo pot babere parno
nea ? efle rdnie obiectu.qt videt includere quandam
vnitatem? ozdinefm quadam attributione ad vna
paimum:? fic patet foto fubtililTimp oubitationia ej:
intetione ooetoria Sub.£teft attčttoneoignum: ^
I3 tntelligibilitaa fit ipfius entia coia pafTto.tn pncipa
liua eduente entt reali ? ep qu adam attributione ?uc
ntt enti rdnia.? bane fniam lequunfpl^riqj Scotifta
rum ? fnbtilium pbilofopbaneium.
0ecl Dubttabtt ad intetiemem ooetoria
Sub.f.yali(|d fit e^uocum:? babeat paffionea.T^ti
deo ? oico f m buc pmum modum offloldnia effe ad
Ipfiua intetiottem.nam ooeto: Sub.3 3 qone quolibe
rop.rem otuidea triprrtponit ba'c .ppcnem.ena com
mune enti reali ? rdnia qo eft coe coitate analogi? uf
vniuocationie q 5 nd curoincjt Scorua. oicif c e pinti
rdnia obm.? tfi eft equiuocu fimplr ut ,pbat oift.3. p*
mi fniaru.? in pdicametia.q.4.tn fotone oubitationu
ubt fubftinedo cp ene fit equtuocu oicit
intčtionea quum per fundame
ta ccmcipianf non eognofeunf per fe prtmo modo.no
famen eognofeunf per accidča.ut per accidea oppo-
nit ei qo eft necclTarium 7 per fe fcoo modo.CTSed
U padata folutio oubitationte oe paftione afllgnata
ents cdmuni :7 oe attriburione uelltgtbilitatis enttra
tionieper fe ,ppter ene reale qd eft ipfiua caufa:i ee:
7 ccgni tionfa videač efte oe tntetione ooc. Sub.atra
men arfcfcramur anneetere ueriorem oubirattonia fo
lutionem Pmcemorem oocroria Sub.mtet palTio non pot affignart enti comuni.
qo ponif obiectu ronie adf qtum fm tota fui latitudi
ne:q: non eft vm'uocii .7 bf c funt cogniru oignifttma.
rAllfn q: fi boe contedaf.igit eft con
LUIUI <1 tradictiointa fubtiliffima fco
ti ooctrina pmo oe pfeica intetionum fecundarum co
gnitione.q: tuc non cociperenf per fe fccudf intentio
nee,quum intelligibilitae fit paftio entie rcalie.quod
non eduenir enti ronie.Secudo oe coie entie f quiuo
catione.7rdne pmi obiecti intellectue:q2 tuc no erit
ene comune ronie obieetum pmum.cuiua oppofltu5
cp intentione 30. Scoti ,pbauimu6.qdne v v quolibe-
toru,7 bfc funt fotone oifTicilltma quf paudfpeculan
tur nifi in fupficie.CTloe autem fubtiliftima ooeto*'
rfe Sub.intetionem fuftinetee pipateticf ueritatiS in
dagatorie eeleberrimi nebulae oifcuticmue.no enim
oecet quepiam abfqj ratione condenari pmo cfli.t.p.
ioi. GTUncfetur igitur ad ptimum argumentu5 oe co
tradictione intelligibilitatie tntentionum fecundaru5
fuftinendo cp intentionee p r fe concipiantur:* tame
intelligibilitae eft paftio entie rcalte.C t>:o cutus fo
iutione eft aduertendus q? intentionee fecundaa per
feconcipiouplicfterintelligitur.autenim perfe per-
feitate inbfrentif p:fdicati:uelut< cicim*’ bomine efte
per fe rifibtlcm aut intelligibilemtaut per fe perfeita*
te epelufionfe medij neceitario concurrentie in rone
cogniti.Siautem p2 ipfa
rumentitaaCquumncmfit purum nibil intellecito*'
nem terminare poteft.non autem cognofcuntur ficut
p 2 iuationes :7 negationea:quf non terminal rationia
actum oe fe.fed q: potiua babitua cognofcunf .7 bfc
funt quf per accidena tile fecundo modo concipiunf.
non enim oicitur vniucrfalc per fe intelligitur.quia
actualiaintellectiocompetitactualtter intentioni in
fecudo modo oicendi per fc.q: pot intelligi n no intel
ligi:ficut fotrea non fic per fe currit:fcd fm pdicta ro
nem oicunrperfecdcfpi.vTSed cotra fubtiliter o«
bita£q2nonvidef ^epcludaf obm medium cognt'
tum in intellectione fecudarum iruetionam^2 quum
fint rationie relationea non eognofeunf abfcp termi-
ma. 5 .metb c *.t.p. 2 o.(L "Rndeolj in qualibetrclatio<
nia cognirione cceurrat terminua.ut eft comunta o i*
um pcripatetico^- fenretia.tame non eft id qo aetu co
gnofeif ut obiectum.fed pneipium cognofcedi .7 ter-
minaf rationia aetuaad relationem cognitam-aliter
non oiceref cogntta relatio:^ bic eft otum rclationu3
modua cognofcedi.CX 6 tra tuc oicef fimifr boe in
negationibu 8 7 p 2 iuationibua.*Refpondeo per inte-
remptionej fiBtudinie.q2 funt negationea fotmafr ni
bil 7 puationca:oato cp conotet aptitudine in fubto,
ut feribit Srift-in poft pnti 5 . 7 . 9 .metb ££ .q 7 puatio eft
negatio fotme in fubto aptonatotper accna igič utro
q3 mo papirni negationea.cotra ergo modi intrinfe
ci per fe cocigenf.rtifionem quf re .7 bf c funt cognitu
oifficiilima quf penitua oeculta videnf.Tloa aut fco-
tief vitatia iuefttgadf ca ptractauim 9 epcludetee pti
mam cdtradietione.q2 in fquiuoeia no ponif contra-
dictio.(pDicim 9 ergo q interioneS per fe pcipiunf .7
q intelligibilitaa (ut eft paftio cofequea entttatem.)
non couenitpfeice 7 per inbfretiam ronia emib^.fed
folumodo virtualiter inquatu eognofeunf virtute re
rum pcognitaru a qutbua oepedet.CT^P quibua pa
lam eft q nedum remouef contradictio in oiette^pji
ia ooetoria Sub.fed etiam inter efteroa pipatetteoJ
ut fingulari narratione oifcuftimud.fe igitur cperceat
f!
©efdaru iterionu ircUigibilitatc
Srti 1 ’
pbilofopbantea in ucritatia a ieptione.
©uantum autem SSJSŠS
obtecto.Hefpondeo ptgtermirtendo quafda3 fugaa
quorudamfcotifantium poncntium ouplep ratioia
obiectum piirmim pjimitate vniuocationia .7 p:imu
ptimitateanalogig i q> ena comunc omnib’entibua
realfbua cirif p:imu3 ptimitate vruuocationia: r ena
comune cuilibet contr adictionem no includenti oicif
ptfmum pamitate analogijq: no video necefTitatcs
tor obiecto£Xur eni'5 no etiam oicerctur elTe ronfa
obiectu3 pjirtiu ptimicatc cquiuocarionia .-'7 videtur
necelTarium.tum q: tale comume fin retam latitudi
nem ad ena reale r rationia eft fimpliciter £ quiuoc J.
majcimc JFm ooetoria Sub.intentione locia piealle*
gatia.tum q: inter vniuocum 7 equiuocum no cadit
tticdium.ut feribit pumo fenrendarum oift,8.q.3.7 in
pifdicamentia que(tione oc cquiuori 9 7 alibi f£pe.q"
re quum rale comune no fit vniuocu3.fimpliciter erit
pquiuocum per rationem tmcdiaro^.CDico igif #
quu oe .pbabflibua opinari cdringat.ut feribit Žrift.
p:imo tbopico^.c.paimo.T.S.no inconuenit in loct ’5
ubi no eft ppiia materij oeterminatio pbabiliter epi
nart.? aliquando cogentibua rationibua ad bomine
^blemance oeterminare.no autem iupta paopjia? in
tentioncm.quod f^pilTime facit Srifto.ut infra oifle'
remue. Sic ad p2opofiru oico # .pblematice ooetoz
Subtilie cenfuit ena e (Te rationia obiectum paimum
in quoltbctis qu£ rtione.j.f m autem piopziam imen'
tionem cenfuit locia pj^allegatiaidem fore rationia
obiectumit fapietif fubiectum.qucd cquiuocu3 fore
negauit.? fi fugeret quifpiam ad oiltinctionem oe co
munitatc vniuocationia:? analogippalam eft q> con
cradicet ei.q: tune non erit idem rationia obiectU3:r
babitua fubiectum.q: fubiectum bitue eft vniuocum
locia allegatie.ubi igiturefl ^piiua oeterminattonff
Cocua elt uera ooetoria intentio. C Quare patet cjd
oicendum videf ad inductam contradictione3 fubiti
nendo g> rationia obiectum p:imum adcquatione oi
titur ena comune realibua enribue.cuiua eft per fe in
f eUigibtliraa paflio.quod ideo oicitur adequatum in
terminando.q: uel eft id quod rationia aetu comp2C
benditur.uel eft id auod eft ratio cognofcendiparti-
bua fubiectiuia ipfum fozmaliter includentibua.uel
eft id cuiua virtute rationij entia concipiunrur .7 bfc
elt fubtiliffima peripateticorum fententia oe rationia
obiecto acff quato.qualiter porenrie oicatur adequa»
ri. (F Xontra q: tune quidttaa rei fcnfibilia cfiet oa*
iufmodi rationia obiectum ratione p2gdicta:qa falte
virtute qutdtcatt8 fcnfibilia omnia cognofcentur ut
fubftacia 7 relationca 7 itelligetif.ftndtc no elt pfi
tnilie ambit 9 i obiecto motiuo refpectu per fe cogno
fcibilium.qualiaeftinentiaratione terminante pio*
pter fotmalem concfptua inclufionem.
traetoreattumquia oictmu8.oocto.£3ubtt.aliquan-
do oificrere: quod non eltp 2 opjif intentionia .tum
quia oipimua pzoblematice Scorum oetcrminafTe
plurima fubftincndo utrancp contradictionia parte
in pluribua cognofcibilibua.non enim videtur ratio
nicongruum.quod non eftptoptig intentionia quen/
#affirmare.fL Tloe autem maioria grada refolu-
tionia induefe oifficultatia.7 quo ptcmpciua fcotica
oifciplinam complectantur pbilofopbantea:ep 2 lri'
Itoteliaappzobata confuetudine. arbitramur oHen*
dereouaap20pofitionc8.quarum ptima elt:# in lo'
ciaubinon funtp:op:if oietorum oeterminationea
plurima oifcutiuntur:tum affirmandottum negando
ep aliorum fententiapercipienda.quf nontenentur
in pjoptio loco:fin pjoptiam intentionem.qo olten*
doabSrift.ufurpari ffpilTime.T p:imo auetoritate
Sueroia in p2f dicamentia p:^dicamento quatitatfa
ubi pbilofopbua pofuit locum e (Te fpeetem offtincta
a fuperficie .7 q> partea ipfiua terminanf ad eundem
terminum cum partib’ cozporia: quf tamen no funt
f m ptopdam pbilofopbi fententiam.utpater. 4 .pbi
ficojt.c.oe loco.ubi fcribit 2 Tueroia in p t0 . circunfcriptio actiua locantia.que ricitur
refpectua adpt^dicametu ubireductiue pertinena.
nec poteft oiciCut fingut quida3 rudea eft fpeciea
o loco oifltncta p:o aggregato.tum qt quantitaa non
efTet De foimaliter abfolutiaitum q: poneref aggre-
gatum per accidena in p2fdicame'to.quod eft impof
fibile. z bf c eft ratio ocmonftratiua.nd eft igitur ad i*
tentionem pbilofopbi locum efTe fpem oiftincta a fu
perficic in p2£dicameto quantitatia.T patet etiam in
poftpdicametia ubi pbilofopbua oftedit motreč oi
flinctoa.oicit eni Sueroia 4 oeclinauit Srift.in fuf"
ficientia in boe quum no fit ipfiuj intcntio.ut oftedat
bic aliquid nifi quod alteratio eft pt^ter reliquo 5 mo
tua.bgc ^uer .7 fic etiam patet oe contrarietate:qu£
non eft in quantitate Trn Šrift.in p2fdicamcntia:qug
tamen includit uerum motum:ut feribit ^rift.J.pbi*
ficorum.t oe multia alga queponunf aliquandonon
fm p:op2iam intentionem.-i non folum a ooc.Sub.
fed ab ^rift .7 reliefe pipatetida.oe quo etia videaf
Srift.7.pbico^.t.p.ij.ubi feribit 4 raritaS 7 oefitaS
funt qualiratea infequetea calidu 7 frigidu.cuiua op
pofitumponit ptimo metbapbificft.p.iS.oicit 3 ue
roia q> funt oe ptf dicamento fitua.T boe qt loqueba
tur ad bomine qui fic opinabatur.t oem'qp in.4-.pbi
ficorum pofuit efTe quatitatea.p.84.7alia plurima
fic oi(Teruit. 3 ccirco nil mirum eft bane pborum con
fuetudinem 3 o.fcotum feruafTe. (FOiuia enim oicet
ep ooct. Sub-intentione co:pua mobile elTe pbilofo
pbif naturaliafubieccum 7 fubftantia efTe fubiectU3
ptimum oiuin^pbilofopbie.quod videč afTerere.3.q.
vniuerfalium.CTQ.ui 8 etiam ep ipfiuainterione po
net pafiionea fubiectojt oe genere fubftarig efTe in p*
dicameto qualitati 8 . J q 6 tamen feribit ooetot Sub.
qufftione.33.p2pdicabilium.c.oe ptoptto.oum retu«
lit oc applicatione accidentia.g’ no ineit cuilibet qua
brati intentio accidentia.q2 no fmgularibuanec cuili
bet fpeciei*qz fpeciea aliqua qualitatia eft,cui appli'
catur bfc intentio p2op2ium.ut rifibili;bgc Scotua.
7 qone.io,^dicametoj2 feribit.# ide5 gtie uel fpe no
pot efTe in oiucrfiagnib 9 p fe.fed ide pptio uel acci-
dente collocari pote(t.(E Quiaulteriua cocedetep
Docr.Subri.intentione palTionem realtter oiltingui
Secudits
a fubiectia.ut eft comunia fcbola fco tirtajt , q> paflio
realiter idčpttficaf fubiecto.T tamen Scotua inp°
fententiarum m pzologo qugftione.3.fcribit.q> oiuine
pafiionea no oilfinguutur realtrer a oiuinttace.qz no
caufanf reatr a oiulna natura fed in creaturts ubi cau
fantur.realiter oiftmguutur.iSt plura alia aflerit qug
alibi ucriori fententia oeterminar f m oppofitam fen-*
tentiam.t boe rationi congruit.q: bic moa eft 2frift,
t Sueroi9.quoa ad calcem imitatur fingulari ejepofi
tione.CTlon coturbetur igitur fcorilfg ep pzgnarra
tia in fubtiliiTima ooctrina 3<>.fcoti.CL Secunda vo
pzopofitio oeclaraturtnam ooetoz Sub.pzimo per*
bier a6 p2oblemattce fubftinet qugftione.2.nome figni
ficare tam rem čp conc£prum.TS 0 P*img pbilofopbig
fubftinet idepriratem eiufdem ad feipfu5 efle relatio
nem realem i rationia.t tamen pzimo fententiarum
oifl.ij.tenet fore tantumodo rationie.-r fic oe pluri*
bu0ali|0 in metbapbifica oeterminat.quorum fentit
oppofitum in fententiia ut fubtili fententia clariiTim’
oiutmluminia fatcrpzea ZDauritiue in fuia additio<«
mbusepponit.
@ed Dicct quifpiam
cp lieet in quibufdam videarur ponenda co'fozmitae
n 6 tameinomnibua.qznd contingic contradictoria
uerificare. 3 mmo oico q in pzgdicamecia non poteft
intentio ipfius eoncozdari oeequiuoeatione entia c n
vniuocatione p:imo fententiaru oift.;.CTXicet cone
tur 9'plures fcotifteoiftinguereoe vniuocatione lo¬
gica:? tranfcendenti:feu oe conceptu.ut patet fpccu*
lanti.^t p:obo ratione oifficiliori qug poffit ep ipff
fundamentia adduciiftc omnia cocgptue poteft ?tra
dictionemfundare pmo perbier aB .c.5.i pzimo elen
cbojt.c.pztmo. Sed ena comune oecem pjfdtcamen
tie oe quo Ioquitur Scotua;qugrena nunquid ena
fit oecem pzgdicamentie vniuocusOno poteft cotra
dictionem fundare: igitur ena nullo modo eft vniuo
eumnec babetvnumconcgptu.patet argumentu} in
4 ° fecundgfigurg.pzobaturmai02.qz oppofitu} pzg
dicati infert oppofitum fubiecti.Si enim no pot fun
dare comradictione5.boc ideo eft.quia eft pquiuocii
ut feribit pbe pzimo elencbo?£.q> in gduocie non eft
contradiccio.c[7£tconfirmafqzcontradictioeftnd
nominie foliua.fed nominie % concgptue.igirur ubi*
cuncp fuerit conceptue affirmando tpfu3:-r negando
fietcontrad«ctio.ZDino2autemcoUigif epipfiue in
tentionc qugRione.4.pzgdicamewo$z.. ubl fubftinet
q non ualet eonfequentia fubflatia. ergo ene.nifi p:c*
faeta oiftictione.qz in gquiuocia non eft confequentia
2° perbicr 3 p .i; t ccnfirmaf.q: in pzimo pzincipio qo
eft oe quolibet oicif elTe uel no elTe feribit Scotua cp
termininonfaciuntpzincipiumnotiffirnum.mfi pzgfa
cta oiftincrione.7 iudfcio meo non poteft applicari oi
ftinetio fufficiea oubitationia folutiua.oe vniuocario
ne logica t tranfcendenti.qz fi erit vnua concgpt’ tra
fcendene er it fecundu illum contradictio. flj *p2gte*
rea rationea adductaa 111.4.qugftione pzgdicamenro
rum pzobanttum gquiuocarione3. foluit Scotua oift.
3.t.8.p2imifententiap.igitur oe eadem gquiuocatio
ne 7 vniuocationepzocedunt.mapiinp rationea qug
adducuntocoiuifioneent idčptificmt in fignificato oiffe-
renria folo nomine.nomfna aut fpnonirna no funt oo
ctrinf rarionalf neceflaria:ut inquit Sueroia pzimo
pbtftcop.p.i.oilucidana quidper caufamtpzincipiu:
7 elementum uoluerit iSrift.g? aut fint eadej in figni
ficaro.patetpbantioefecudaintentione t coitcfptu
fo2mato:ena autem q coincidat patam eft.q: logtca
quum fit fcicntia rationiaCno co modo quo pbilofo
bia eft oc ente quod eft a ratione c6fideratu)n6 oe-
c t efTe oc cntc.nifi a ratione caufato.q: altter logtca
pofTct appcllari fcietia realta ueluti pbia naturalia.*
tune tale ena rattonia boe modo fumptum eft inten-
tio 2 a :uel concfptua fozmatue ab actu ronia , (C £t
ittotua eft £gidtua ad ponendum conccptum fo:ma
tum logicf fubtectum,qj fcientia quflibet otettur ba*
bere fubicctum pzfdicabile oe quibuflibet ad illam
fdentiam pertinenttVbaltter no cffet vnitaa in fcien-
tfafmeum:quumautconcfprua/ozmatua ab actu
rationia pzcdtcef oe cunctia ad logicaj pertinenttb 9 .
igitur pzimum logicf fubicctum ponitur conccpt 5 fot
matua ab actu ratioma.CŽflij vo cenfuerunt argu«
mentationem efTe logtce fubiectum.ut uoluit Slbcr-
tua in pzeambulta p2edtcabilium.qz oe tota argume
tatione crtlogtca oifctpltna:? ipfiua partib 9 fubiecti
uia.(T2llu vo logicf fubtectum pofuerunt inter opi
nionea p2obabilea ipfuj ffllogifmu:p2opter ratione
ad oppofitum oubicationia adductam.ut cenfuit no-
»abilt fentetia oocroz Sub,quf (tione.g.ptf dicabfliu.
cui confozmantur ueriorea peripatetici.7 bf funt po
fitionea pbabiliorea oe pzimo logtce fubtecto. licet
quidam fmperint orationem efTe logicf fubiectum.
([TO.uoru5 narratio oereltnquitur.qz nullam babet
p:obabtlitatcm:uel apparentiam.
©uantnm autem
tur vnuquodi£ per fuu qd quid eft.7.oiuif pbff.t.p.
37,ideo videndum eft pzimum:quid fit fcientiale fub
iectum:quo pzompttue ep p2fnarratia,pbabiltoz eli-
gatur opinio.Dicimuj igitur ep Žfrirt.mtenttoe % fub
tiliumperipateticojz:# fubiecti ratio talibua perfici
tur condictionibua ueluti oipimua in pzioribua, V5.
fubiectum fcibile pzimum otcif tlludtcuiua eft concf«
ptua quidttatiuua:non inclufua vtrtualtter in aliquo
p:iori pertinente ad illam fcicntia3.p2tmo notua fm
rationem ptopzfam fozmalemiabfolutam contem
tiuuavirtualiteromnium ueritatum infra ambttum
fcientif :% adfquatua tott fcičttfrcuiua eft fubtectum,
bfcenim eft p:op2ia ratio fubiectt fcfbtlte invnaqua
& fcietia.ut fmgulari fentetia fcrtbtt ooetoz Sub,in
©epjtmario
^logopztmi fentetia^ queftione.3,(TSed ut darf*
peripatetica fulgeat oifcipltna oilTeramus vnaquaqj
rationia affignatf particulam. 0.uibua pertraetatia
nofcetur logicf fubiectum pjtmuj.Dtcif enimpjtmo:
q> fubiectum fcibile eft cuiua concfptua eft quidttati
uua ep Hrifto.intentione polterioru ptimo.t.p.^i.g*
particularium no eft oifcipltnaded vniuerfalius.a:,'?,
primppbilofopbif.t.p.^.palam autem eft <$ vniuer**
fale quodlibet fubiectiuae babet partea.oe quib , fot
mali ptcdicattone pdica£.nibtlautem fo:maliter p:f
dicatur: niftcuiuafuerirquidttatiuu3 concfptua.r
pofteriorumpjimo.t.p.^j.fcribit Sriit.fcientia oid
tur vna cui 9 eft vnu5 genua:partee:'t palTioneatatcji
ptincipta complectena.patet igitur ptitna condtctio,
in qua includitur entitaamam oe no ente no eft fcien«
tia.polterio|2 primo.t.?.$. otcif ulteriua,q> talia con-'
cf ptua no oebet virtualiter in aliquo p :iori conttne-*
ri pertinetead illam frientiammam ur oetermtnaui
mua oifficultate fecunda r feptima,fubiectum in fcie
tia oebet ftabiliri quod eft jjpima ratio finia epecuti
ua.pjopter quaj cf tera conftderanf.-z no ipfuj^Jpter
alia.qjvo iltud ptopter quod aliqutd cognofciturtoi
citur virtualiter illud cotinere.ideo videf impoltibi
lerillud qo in fcientia ponttur fubiectuan aliquo p:io
ri virtualiter indudt.q2 fi fic.tunc illud alTignatu p:o
fubieetomd erat eonuenienter pofttum.queadmodu
oteeremus q> ffllogifmua oialecticuanopoteft poni
logicf fubiectump2imum:uel cozpua cflelte natura-
lis pbtlofopbtf tptopter caufam ptfdictam.t bfe eft
fubttlifltma pbi fententta.4 9 .T,7°.Diutnf pbif.T po-
fteriorum pzimo locia p:f allegatia. (f *ponitur am
pliua q fcibile fubiectum fitprimo notum: fm p:o-
p2iam fo:malem 7 abfolutam rationem.nam fifubie
ctumin fcientia no elTetpzimo notum :ut inpziorib 9
oifTeruimuaarticulopžimo oemedio oemonftratto
nis:? oubitatiotb^ptfalTignatis.tuc virtualiter in ali
quop2iori contine.returquod repjobauimua.CRc
qufritur autem ipfiua cognitio Pm p2op:(a3 ratione.
q: fi cognofceref Pm rationem alteriue.tunc no eiTet
pztmo notu.nam impofTibile eft aliquid cognofci fub
alteriua ratione.nifi reliquum pzecognttum fuerit.ut
eft Hrift.intetio pofterio^t p2imo.t.?.39. £ t fozma-
lcm.q: fozma eft ref perfectio. pzimo pbificoru3.per
quam cognofcitur vnumquodcp potifiime.ut feribit
Šritt.paimo pbificojz.7.7.oiuinf fpeculationia.t.p.
ZT-i-Ss-i abfolutam.qz fi conciperef fub refpectiua
rationc.tunc non foret p:tmo notum.q: cognitio re-
fpectiua p:f fupponit abfolutam pjiorej.ut eft Srift.
intentio.t omnium peripareticorum.S.oiuing pbilo-
fopbt^.t.?.2o,cognofcimu8 enim fimtlia.quia ipforti
eft vna qualtca8.? fqualta.qzeft ipforum vna quantt-
tao:
pbiriU 9 .cap°oe oifferetia.fgif fubiectum no oicif fpe
cies virtualitercontinere.C^P^tereanon videf ep
fubiectum contineat virtualiter ueritatee perrinetea
ad/cientfam.qz pafitenes inferiorum partiu5.que oc
mofiranf oe partibus f m p:op:ias ipfarum oifftnitio
nes.ut rifibile oe bomine per ipfius otfFinirionemjno
oicunf virtualiter contineri a fubiecto p:imo fcientia
lis babitus.qz no ponunf in effe cogniro:neq? naturg
per fubiectum comune.non enim ponif in effe cogni«
to.q: no cognofcif afcenfue leuturn per rationem což
porie comune;.quod eftpmu naturalis pbilofopbie
fubiectuimneq3 in effe nature ponif tališ pafTio p ta«
lem edem ronem.q: pafTiones fpecieru fozmalia con
fequunf pneipia 7 p:op2ia no comunia.nam nd oicif
ignis afcendere.qzcozpus:q2 tune omne cozpus afce
deret.fed qz lcuie.quare videf impoffibiledubtectuj
virtualiter omnes continere ueritates ad fcientia per
tinentee .7 bocargumentU 3 fuit tantf efficaci? penes
ipplures pbilofopbateetip oefietete ueritatis ituttu
n oifficultate coacti cenfucrunt nullam forc fubiecti
fcibilis virtualem continentiam.
fifanct cmtfm wj:taueriore3peripatettco«
irtvv *Utui 1 v rumpzicipisintentionemoe
cipuli caufam manifeftabimus fubilinentee omnino
fdbile fubiectum efTe p:imo virtualiter contentiuum
omnium ueritarumpertinentiumad illam fcientiam:
nitimur enim tenuee pbilofopbantium funiculos ab
lucinationie abrumpcre.pzo quibus eft attentione oi
gnum.ij virtualiter cotinere oicimus aliquid in effe
eognito ponere uel naf.fed ponere qutdptam in efTe
eognito ouplicitercontingitCautq: caufat ipfius co«
gnitione tančp pcognituieo mo quo pdipm^uelutl
pzincipia continent'virtualiter conclufione.q: ponut
in efTe eognito conclufionem.ut feribit Srifto.pofte«
rioru5 pzimo.r.p.j.aut ponit in efTe_cognito:q: tali co
dpi ccnbcnir pzopter fubiectumino tame:q: Temper
fit fubiectum pzfcognitum .7 boe modo otcim’.^ qn
ftabflif in fefa fubiectum uere oiffinibile opozrerpar«
tee cfTcntiales cofiderare pzopter fubiectum.non op
fubiectum firpzfcognirus.fed qz fubiectum nd poteft
tognofci nifi partibus pzpcognitis .7 ipfaru3 cognitio
nd poteft baberi in tila fcietia nift pzopter fubiectum
jmarium ccgnofceduni.ut l inquit 3 rift.pbifico^. p°
t.?,i.7.2.phicop.t.?.2.7'3 ) - pofitaf
in efTe nedum eognito fed naturf C~quibus infer
tur cozrelarium.^ quicquid in elTe narure ponif :pon I
tur 7 in effe eognito pmo pbificorum.t.p.i.fed nd cd'
uertif: 7 fubiectu3 oicitur b£c virtualiter ptinere fub
pzopzia 7 fozmali ratioe.fj ieft autem ulterius fcicn
dum qp fubiectum virtualiter continere ueritates ou«
pliciter contingit.aut virtualiter actualiter:aut virtu
aliter potetialiter. pmo cni3 modo oicimus fubiectil
virtualiter actualiter continere ueritates que fozma«
liter fciunf oe tali fubicctc .7 oe partibus fubiectiuia
pzopter tpfum .7 in tali vtrtualt cotinetia comperttur
vniuerfalis ocmonftratio :7 particularis :7 vnitas ba
bitus fpecifica :7 generica pzopima: ut pdipimus ar«
ticulo pmo.tprSccudo autem modo oicimus fubie
ctiuarum partium pafTiones virtualiter potetialiter a
pmo fubiecto contincri.qz nd eft necp fcibile f m illaj
neq? oicifppta ro cofiderandi partibus fubiectiuis ni
fi remota .7 pzopter boe in talibus babitibus fpeciall
bus f m pafTioncs fubiectiuarum partiu pzopzias no
eft vnitas fctcncig fpecifica:neq3 generica pzo^ima.f$
remota .7 f m boe faluanf vnitates fcientiarum .7 bic
eft ueriozSrift.intellcctus pofteriorum pmo locis
pzeallegatis.Tbecfuntplunbus occulta pbanribus
bisp:fcipue qui fcottcoa falee animo oepzauato oe«
guftarut.non enim peruentt Burlet fpeculatioad ba'c
virtualem continettam fubiectorum.fed vnitate qua«
dam fdentiarum fomniauit 7reliqui edmunes fm ge
nus.q2 pzjdicatur babitus comunis oe pluribus ba«
bitibus part iculartbuc. r alta retulit qu£ logius amo
uenda funt a pzcfcnti negocio.
nnmfni* vndcfummif vtualis utra
X? vU l|UU IUIl cp cdtinentia.-’q: oiceretur
apari pmu cuiuflibet fubm fcibile efTe et!s:qz palTio«
nesbabet buiufmodi.quf pitioocmdflranf oe ente:
Hrti 1 ’
r per fpfiue rationč oepartibua fubfcrtiule. CTtte*
(pondeo qz babitua vnufquifcg fcietialia ambitu quo'
dam pzopziorerminaf.necquodlibetpotell in ambi
tu tali flabiliri fubiectum pmum.nifi fit pzimum illiuS
ambituaiin quo comperiaf utracp continentia virtua
liait b?c efl fingulariaperipateticorum pncipia inte
tio.6.oiufn?fpeculatidi8.t.?.2,uoluit eni pbilofopb*
naturale conremplatione3 mobilitatia ambitu termi
nariiftc % matbcmatica atq? oiuinam fapietiam.O-ua
pzopter no ponef ena cuiuflibet babitua fcibile fubj
pjimutmpzoptcr caufam pdictam.C Sed orif fubti
lifTima oifFicultaa.cur efl in pzimo fubiecto virtualia
continetia potetialia refpectu partium fubicctiuaru/
bitu pzouenietem fpeculantta obiectum pzimum fub
fozmali conceptu f m pjopziaa ipfiua pamonea quib^
conc?ptia intcllectue no ibi fiflena oefcenditin par*
tium fubiectiuarum fpeculationem oupliciter.pzimo
auidejfmpafTideapzimifubiecti^pztaa oe comuni
(ubiecto cognitaa 7 tac efivniuerialia oemonftratio
pofl 0 ? pzimo. t.p.( 4 . 7 . 39 .fc 6 art'o vo oe fubiectiuia
partibua oemoflratae particulari oemoflratione.po-
fleriorum p:imo lode pz?allegatia.Scdo aute f m p
pziaa fubiectiuarum partium rdnea earum pzopzias
palTionca fpeculaf.uc eppedita cdfideratioe q> cozp*
in eo q’ cozp^cft mobile.d.pbifico^.T op cfluert mo
bile fmo? efl co 2 pu 8 ,titcintellectU 8 condpit cclu 5 in
quatum efl circulariter mobile 7 binc trabif vtrtualiS
fubiecti cotincntta. 7 boe eflquod fingulari fnia cefuit
ooc,Sub. 6 .oiuin? fpccuIationi 9 .qdne pzima.
Srp* l« ulteriuS £ur fubiectum fcientf?
U UIH 4 U*I p:imum oicatur pmum in am*
bitu fdentiahVCUefpondeog^uum eje ratione fii*
nis fumaf operanda ozdo:-z intentio rcquifitoru3 ad
finem.ut uoluit Sriflo.z.pbificorum. ideo pzimum
fcibilia babitus fubiectum appcllabif ep pžopima ra*
done finia epecutt'ua.CXontra curmagtabocfub*
iectum q> alfud.^efpddeo pzopter palTionea piinei-*
paliter pertinentea:? boe ep fozmali fubiecti ratione
* bic efl flatue:? binc fummif efTentialta ozdo eofide
ratorum.t boe efl cp opoztet fieri refolutione ad fub *
iectum pzimum.ut mirabili fenrentia oedupit fubtflif
fimua 3 oan.ScotU 0 inpzologopzimi fententfarum*
7 binc furnir ur babitua vnitae:? pcrfectio cofidera*
tionie .7 epto pzopiquiua efl vnumquodcp cauf? fina-*
li tanto c?terie eflperfcctiue.nam finia 7 bonum coin
cidunt.pzopter quod uoluit pba.u.oiuin? fpeculatio
ni8.t-p.44. intelligentiaa fedaa c?leflia cozpora mo
nerepzopter finem amatum 'roefidcratum.qui oicif
totiua nucbine mundialis infinitumpzineipium cum
cta ratione mirabili oifponena.t quanto intelligenti?
appzopinquanf pzimo motori tanto perfectiorea epi
fluntlocia pzcallegarie.laborent igitur euafuri pbilo
fopbantea in lueie adepnde peripatetic? fugatij igno
rantif nubibua: 7 fomniantiumfigmenria. utlcribit
Sueroi 0 . 8 .pbificoru 3 .?. 7 ?i.cdtraHuicen 3 .g’pauci
taa epereftg pbilofopboji i Itb2is 2 Trifl.oedupit eoa
in infmitoe errores 7 p^ferdm 2 fuice'na inquit Hue
roia.C ^lariue igif palam cfl.quid fubicctu3 virtua
liter cotinere iudicef,q2 totam fcientiamCut pinota
ti(mu 8 |).i.omne 8 ueritates infra fcietialis cognitidia
ambitum contcntaa.cT<£p quibusoppofitf ratidca
cogentea ^plurespbilofopbosa fcibilibua remoue
re virtualem contincndam pjopter tenuem reru3 fpe
m,e pmariofosicefbo
culationem facillime oifToluuntur.pzima quidem oe
fpeciebua virtualiter continendia abicitur.q2 maiož
efl fubiectiptimipcrfectio permilTiua 7 etiam pof iti'
ua refpectup:incipaliu m palTionuin.qup oicuturp:in
cipalee ep caufaptenoeata.čppartium fubiectiuarum:
7 fpecierum:reducutur enim fpeciea ad fubiectum p*
mum:p2opter confideratorum ozdinem efTcntialem.
ut in pjioribua oifcuflimU 8 .qu^ quidem repeteda ce*
fuimus gratfa maioria inquircndc ueritatia ueluti fp
piua ŽTrifl.aflipulaf intetio. (E" Secunda vo oppofi«
tio oilToluitur epptenotatia pzopter potentialem fub
iecti continentiam.patct igftur fubiecti requifita con*
dictio.iy fubiectum fit pumo viratualiter omniu ueri
tatu cotentiuum.C Jij: qua condictione colligif pal
fionum flupus a fubiecto nccefTariua.ut pcripatetic|
fenfit 3o.Scotu8.j 8 qdnep2^dicabilium.q» fubiecto
fcientip pdmarium oebetbabere palTionea oemdflra
bilea.t ep bac fubiectiua condictioe colligitur 3 a qui
ponit ibidem.g’ fubiectu3 efl idpzopter quodomnia
eonfiderantur.ut noaperipatedca fententia oifcufli*
mus ep.4.metbapbifice,r.p.j.(E'D!citur ulteriua cp
fubiectum oebet adpquari fcientiali notici?: qu? qui*
dem fcibilia ad?quatio comperitur.ep eo cp fubiecto
adcquatur fcieti? f m paopziam rationemtper qua no
potcfl in alia fcientia concipi.ueluti co:pua:f m caufa
mobilitatia conceptu m: no potefl in oiuina fapientia
pertractari.f.inquatum efl babena naturam ut inquic
Suerois.z.pbificoji.D^.s.Scientfa quoq3 oicif ad?
quari fubiecto; qz ni bil in ea pertraetatunnifi q 6 fub*
iecti pmi virtute ratio cotemplatur. 7 b?c efl ultimai
fubiectiu? rationia refolutio f mperipatetica pbilofo
pbioocumenta.
rin trm P^tractatiaoifcuticndumeff<
II 4 UtU I V cu j ueriua ep ptopofitia opi-
nionum fubiectia afTignari videatur fubiectiua oeicrl
ptioptoponendo conclufionea induct? oubitationia
oecifiuas.-zin pmfa ponitur conclufio talie.^ocipie
tes logic? fubiectum pzimum fore conc?ptum fo:m«
tum ab aetu rationia longiua a ueritate oeclinauerut«
fietponentesintentiones fecudaa; uelena pjopter
idemptitatem fignificatiicum fola uerborum oilfere*
riatcutua ueritaa ofledif in fecuda figura fic.(TQ.d*
libet fubiectum fcibile pzimum oicitur pjopter quod
omnia confiderantur in fcientia.fed pjopter cocfptd
fozmatum ab aetu rationia non omnia confiderantur
inrationali oifciplina.igitur no potefl poni logic? fub
iectum pjimum.patct argumentum cum maiori per*
tractataiminoj autem pzobatur.quia per conccptum
fozmatum ab aetu rationia non oeuenimue in pzopzl
um logic? fincm.qui oicitur ueritati$ a falfitate oifere
tio:fumpto conc?ptufozmato: pjo communi quod»
ad omnea rationia conc?ptua.ut pofuit azgidiua in
pzimoelencborum.fed potiua pzopter f^llogifmum
oeuenimua in talem finem.ut pzobabitur.illudautes
pzopter quod omnia confiderantur oebet efTe id per
quodattingimuababituafinem pzop2ium.igitur vi*
detur abfona pofitio conc?ptua a ratioe fozmati pzo
fubiecto rationalia cognitionia.fic 7 intentionia fecii
d?:uel entia rationia opinio per eandem rationem vi
detur inconueniena.i boe efl quia rationem fubiecti
uam epcedunt.t ideo fingulari fententiaoocto.šub
ti.3.qu?flione pj?dicabilium retulit.g j quodltbct iflo
rum efl nimia generale fubiectum.C'Ratio vo indu
cta fubiecti pzobatiua oe conc?ptu fozmato no cogit:
Sccudus Se pmario logicc fbo
peccauit enim £gidtus p20pter £quiuoeationem ep-* tnus abftrabena ab urrifcn.qz uerum a falfo oiTcernif
renfioniejn fubieao rcquiftt£:non enim requiritur in per bunc uel illum oifcurfum.drKefpondeo oato q>
fubiecto pdicationta eprenfio ad cmnia confiderata. cozpus non fit pumo quanrum uel colorarum. fm m
fed vfrtualiafut oifleruimusep 3rift.intentfoneO berentiam.qzpotius(ur mqu(t *£>ozpbiriu8in ffago
d. Seeunda autem conclufio ponitur.cp argumenta giaeft boe cozpus.tamen ueri'02 eft ceteris inberen'
latio no oicitur mcludere fubiectirationem in logica tie ratio.nam fi quid eft quantum:boc ideo eft:qz cot
mfi fumpta fuerir p:o ff llogifmo pzopter ratione pz£ pua.non autem quia animal eft ud quia fubftantiatr
dictammam fumpta maioti p:ecedentia rationis ad' bic eft fubtiiilTtmus peripateticorum paflusrfic 1 ffl
ditur minoz;g>,pptcr argumentationem no omnia co logifmua afltgnatur ueritatis a falfitate pztma ratio
fiderantur in rationali fpeculatione igitur non poteft oifcretiua.C 'patet igitur quid cenfeatur pzimarium
ipfiua pzimarium ftabiliri fubiectum.patet argumen logfc? fubiectum:? qualiter ponentea ena ratioie ipl
IU5 per idem.pzobatur aut minoz.qz id per quod non us pzimariumfubicctum pframidea coftruperunt po
oeuenimue in fsnem tančp pzopmam 1 pneipalem ra Rena pbilofopbantibua fub ozbe lunari.
lionenopetinfcietiaiudicarifubicctupzimariu.red Anhe>r^]l‘ mitPtn raeiotsinduete in pit
argumetatio eft buiufmodi.na5 fumpta argumetatio O l+pvl tl l utrlll 1 V cipio oubitattoniaan
ne per indifferentia ad ipi’ inferiora ueru a falfo non neetere oifToIutionem pzobant ia ff llogifmum non ef
oifcernimue.tu qz nullum conc^ptum retinet comu' fe logicg fubiectumrpzopter pfuppofitione fubiecti a
ne3 mapiinc epSlbcrti fentetia.qui fit per abftractio fcientia. 7 videtur argumentum folutione oifficile.
nem 1 indifferetiam neuter.q2 tune argumentatio oi' •Refpondeo autem negando pzimam cofequentia
cerctur vniuecum:qd negauit Slbertue in pzgambu «rquum pzobaturpzioritaafcientič refpectu fui fubie
lia p2£dicabilium:tum quia uerum a falfo oifcernitur cti:quia logica oicitur ena reale: 7 fubiectum ipff eft
peroifcurfumaliquemfpecialcm.f.ffllogifmu3 aut in ena rationia.quod videtur pofteriua ente reali.oico
ductionem ?č,non eft autem fpecialis otfcurfua argu q? licet ene reale pz^cedat ene ration(a.ut fundamen*
itienratioper quem uerum oifcernamus.ut paret.igi tum:ud intellcctua intentionea fecundaa: quia illa/
lur argumentatio non alTignatur cd ucnien ter pzo pzi ru3 eft caufarattamcn non quodlibet ena reale pzfce
mariorationalieoifctpltng fubiecto:nifi fumpta fue- dirquodlibet enarationta quod aliquando contin*
ritp:op2indpali analogato(ut videtur jHlbertua ac git,quia ratio fubiecti concurritin illo refpectu fcien-
cepifle>U3 retulit in pzfdtcabiltbue.g fubiectum lo rie.-r obiecti refpectu potentifoifleruimus autem in
g it? oicitur argumentatio ud ffllogifmu8,c.4°,p20>< pzioribua Temper efle pzcfuppofiticnem obiectuuel
pter quem egtera confideratur.7 pofteriorum pzimo aporentta:quando no oependet in efle ab tllazud ab
fpeciea:oifFerentia:p20pzium: , i accidea:quod
pta poni fubiectU3.quod negauit 2Ubertue.qz nulluj 'Boettua uoluitefle pzopzium quarto modo x per co
eftpzopzius contfptus comunis argumetationia ad fequena omnigeneri conucnire.t tamen oe pluribua
ffllogifmum 7 entimema tč.ut patet ep inducta ra/ pz^dicatur coloratum quod eft accidena q> viuea:uel
tione.CXertia vo conclufiocft.cp pzimarium oifci animalquodeftgen' , .(L”'pzfterea iTurefl animal
plineratioalis fubiectum eftffllogifmue.qz,pprer ip pziue refpicitfuperiora q> inferiora^C refpectu quo'
fum omniaconfideranf in logica.ut fcribitšlbertua rumeftgenuajutinquit 'Pozpbiriua incap°oe fp C'
in calce,c.q.pzedicabilium.7 fubtilifTtmua 3o,Sco/ cie.t tamen genua oicitur efle fpecie p2iua.ifTinitide(ut uoluit.Srift^.Diuinc fapietif.t.p.40
bitue ož illfbit’ fubm pzitr.u.pzopter quod oia confi cur eft y ante compofitum.q6 eft fubfla'tia.pzecedut
derantur.utpz^notauimus.fed ffllogifmua eft buiuf accntiain ma/ut g-titatea interminatf.ut cenfuitSuc
modi,igitur ff llogifmus eft pzimarium oialectice fub roia .pzimo c^li.t in oe fubftatia ozbia.c.i.t qlitatea
iectum.patetargumentum in 3 c pzime figure:cum ma materij oifpofitiucpzo fozma recipienda. in quibua
iorumuioz etiam tiara eft.quia potiflime uerum a fal vtdefefle naturalia p2ffuppofitio:uel pzioritaa:ncqj
fo oifcernimus per f}Um.ftq5 anion 3ES&Ž
fubiccto o(fculTtmu9.Dt(Teredum merico iu
dicamus id qo longtus ambiguu5 cefuerut
fubtiles pipatettct oe ronis actuum oirrccti
eneperronalem cognitionemClogicam appellata5 )
Tlunqd fi oicač modus oium fcientiarum ? teneač
ipfam includerc fcičtig rcnem)ftt fuiipfius oirrectiua
tančp ^pttus cognofcendi modus.- 1 ? videt q>non fit
modus aliarum fciarum:ne<£ fuiipfius.litimo autcj
q? non fit modus oirrectiuus aliarum fctetiarum p:o
batur.q: quilibct tcrminus noricie oirrigetis eli pza«*
pis. ut p:?notauimus oubttatione ptiorf oe p:actica
cognitide. )fednalispbia ndeftp2apif:utfcribic 21 ri
fto.6.oiuin?pbi?.t.p*2.igič no eft termtnus logic? oir
rigcnttsmcc per ipfam oirrigif intellectus iu acquifiti
one pbi? nalismec videč eriarn op fit modus fuiipfius
q: tune idem eflet ptapts:? cognitio ptacttca per ean
dem ronem p:?noratam.C~ t>t?terea fi logica eet fci
endt modus fuiipfius tuc logica ooces eet logica ute$
qd eft impolTibite.,pbaf pntia.q2 fi logica eft modus
fetendi fuiipfius.? quum logica qu? eft modus fciedi
fit utesC ut uolut omnes pipatettciO? logica oocens
eft fcietta.ut uoluit Slbertus:? ooetot Subti.pttma
qdn: p2?dicabtlium.fequič cp logica oocens eritlogi
ca utens:qd eft impolfibtle:? bocargumetum fuit ta
epilTtcultatis quibufdam pbantfbuf:^ finperut logi
cam artiftcialcm no beri per logica nifi ufualcm.ut ce
fuit Burlcue in pdicabtUb 9 .? ppt boe Argtdt 9 ? alg
plures pBantes uoluerut op in Itbto pofte ? tradiderit
pbs artem oemoftrandimibil oemdftrando.nec logi
ca artificialis pot cognitio fcientialis appellari:quo«
rum opiniones cjp uan? fuerintrpaulo infra oiiTerem'’.
IT3d oppofitum aut arguif fic.quilibetfcies oemd
ftrat:? fcit fe oemonftrare.fed logtcus eft fciens.ergo
logicus oemoftrat;? fcit fe oemoftrare.patet argume
lum ing.ptim? figur?.,pbač mate epemplari inducti
cne.q: fi otcač puris gramaticis aut iuriftis ignoranti
bus logicam artificialem quatuctlcp logicam babue«
rint nalem q> oemonftret bomfnem eiTe rifibilem ne *
fcient ocmdftrarc.t fi fieret eia oemonftrationon ag
generabič in eis fcietialif nottcia.fed opinatiua.? boe
q: nefciut fe fcire ncq? oemoft rare.qt non babent ar«
tificialem noticiam ronem otrrigetem qup fit fetendi
modus ftclfrn oirriges in acq‘ftrtonc otfciplin?.? boe
eft qo uoluit Hlbertus in pt^ambults pzcdtcabtltum.
oe logic? utilitate.ZJDino: aut^>baf.q: oemoftrat lo'
gicus ut in ptincipalt oubttatione articuli pmi .pbaui
muspaftiones intetionum fecudarum oe fubiectis p
oiffinitionesabSrift.aifignatas.^idco eft fcies.tuc
ultra arguač ftc.nullue fcit fe oemonftrare nifi bab eat
artem oemoftrandi % noticiam oemdftrationis.ut fi*
bauimus ronem oirrigetem.fed logtcus fcit fe oemd
ftrarc ut concluftmus.tgič logtcus ut fetes jeft fetes
per noticiam ronem oirrigentem qua fcit ie fcire.fed
tališ noticia eft artificialis logica:? non nalis.ergo lo
gi ca artificialis eft modus futipftus acqutfttiuus.
fi fi ril Ct autem Dtffitcillimatn oubita^
tionem.nuquidronalis oifci
pitna fit futipftus fciedi modus artificialis:iupta uen
©e ronalis
ores peripatetfro8.*p>2imu5 pjpfupponam qd etia ar
ticulo pmo ptraetatum eft oe logica artificiali que oi
cif /ntetlectualis cognitio per ftudium acqutftca oe fe«
eundtsfntetionibus:nonautq> intetiones fecundas
logief fubtectum oilTeram.Sed oicič oe fecudis inte
tionibusperattributionem advnam tpfaru5fquam
folertiores ptpatetici uoluere y ff Ifm.bec enim cogni
tio ronalis longe otftat ab ea quam nalem qutdam ce
fuerut:uole’tes logicam nalem e(Te quadam ronis bti
man? pfpicacttatem ?^mptirtidine5 ad melius ep ar
tep2?babitaotfcurredum:?afalfts uera otfcernčdu.
C? Supponam fccudo ^ artificialis oialectica in 011
as feceč pertesrtn oocerem videlicet:? utete3.per lo
gicam aut oocčtem uolo noticiam ad intetiones fecu
das termtnatam.ueluti ad,pp2tum fubiectumroe quo
paritur per oemoftrationemCut pbatum eft que 00
cetis nomen fibt uedicat ppter ronis oirrectione ap'
titudinalem:fmquamratiofo2matatali noticia pot
pftruereffllogifmuin vnaquaq?fciettalt cognitione.
Ct^er logicam vo itterem uoluerut efte cognitione
ronem oirrtgetem actualirer.ut fctatpaffioneaoe ta'
li fuBto oemoftrare.nam oicič altq{ in aliq fcia oemra
re q2 fcit facere oemrationemo aut fcit face oemaftio
ne nifi mediate tali logica.qua utič uelut inftrali noti«
ctaruel fciedi modo.poteft etiam ralis noticia ronem
oirrigere f 5 pbabilia ff llogi^ado:? in tali noticia no
concurrut intetiones fecude ueluti obiectarfed poti*
oicunč tntelltgedt modi fundametorum-.utpaulo ifra
oifleram.(I 7 Supponam tertio g> potet^ cuilibet er
rarepotetinecelfarium ftt aliquid ipfam oirrigensin
oebitas opationes epercendas.Tlamft ndoirrigcrcč
tune fieret a cafu potius ois eius opatio:čp oebita ro
ne ut patet oe ceco ambulate.(C - .Supponam quarto
op bumanus intellectus eft poteria cui pot errot acci-
dere in cognofcedo.cuiua ueritas oftendič.nam qu?«
liber potetia non cognofces rem per ^ptiam opatto-*
nem ? virtutemtfed ab alio oepedens imperfeete co«
gnofcetf pot errare circacognita ut patet:qt oppofib
tum pjedteati infert oppoftril fubiecti. Sed intellect*
bumanus eft potetia no cognofces obiecta perpptia
virtute ? opationc3:fed ab alio oepedet tmgfecte co
gnofceteJ.afenfuqu< pot errare circacognita ut pa«
tet oe iudicio fenfus erratis ctrca bacutum.nam tudi«
eat fenfus baculum effe frač tum in aqua fibicedete r
circufluente. 3 s^ intellectus errare pot:? ,ppter boe
ponič intellectus bumanus a ptpatetfcis inpoftremo
gradu intelltgentiarum.^ppter cognitionis a fenfu oe
pendetiam:? tmpfectum modum cognofcedi ut in eft
2fuerois.2.pbi.p t0 .26.? tdeo ponirur ei necelfariua
otfcurfus.^ntelligentias vo fupiores non oifeurrere
cirea cognita uoluerut:q2 non pot in eis errot accide
rc.quum intelligetie fuit plene fo2mt8,ut fcrtbtr *Pto
culus.fL Supponam quintd q» nullafcietia qua rea*
lem pbus appdlauit.d.oiuin? fapietif.t^.j.abfcp oif«
curfu partač in nobis.cuius ueritas ep Hrift.intcntio
ne pofteriop pmo colligtč.t.p^.oum fcire uoluit efTe
per oemdftrarioncm intdligere.CSupponam fep«
to q> cognitio qu?libet tdiges otfcurfu qu? generatio
ne pofteriot eft rocinattua cogntttone:aiam internet
patet ep 2 frill.tntcntione.!.oiuin? fpeculationis.t.p.
iy.oum uoluitq? abfurdum eft fimulacqrere fcietias
? modum fciendi.ideo /Cometatot ep Šrift.intenrio
ne uoluit ptius logicam acqutri:q> reales oifctplinas.
C Suppona 7 0 7 ultio.g’ modus cflendi cuiufltbcf
25ecudus
k< coueniat cuicucp babetf ronem iUiueKi.coiu8 uc
rttae efl ejreplari figno mamfefta.oicimus enim op ee
per fe efl modue fubflati^jmodo qufccfd efl fubflatia
cfl ens per fe.fic oidf oe accfdete:7 oe quibuflibct rei
rattonem contmenrtbua.cuiue cfl modus.
on tp m rPP of « tt8 Ponunfconclufioncs
Ji *''lUlvi I V oecifiue Dubifattonis.quarum
pzima tališ efl.ep logica naturalis no cfl alicuius oifd
plinf modus fciendi.cuius ueritas oflendif.nibil pot
cfle fciendi modus alicuius oifciplinf :qd non oirrigit
inrdlectum in illius acquifitionem faciendo fe fcire:
fed logica naturalis cfl buiufmodi.igiclogfca natura
lis non cfl modus fciedi fciemialis cognitionis.patct
argumetum cum maicri ejc qrta 7 quinra fuppofitio*
nibus.mino2autemp:obaf:q:nulIus babes logicam
raturalcm pot fcire fe fciremecp oemoflrarerut epem
ploptcnotauimus.CSecuda autem coclufio efl.g»
logica arttficialis cfl modus fcicndi cuiuflibct fcienti
fitf cognitionis:q: qu£libet cognitio facicns oemon*
flra'te3 fen e fe oemoflrarc i fctre:otdf fdedi modus,
fed logica ep arte coparata oicif buiufmodi.igii arti
ficialis logica oicif omnium fciarum modus fcicndi.
patet argumetum in 3 0 pm? figur£cu3 maiori.mino:
autem clara efl.qz pbs babes logicam pot uti tali co*
gnitionett ipfius fubiecto p:o inflrumeto ocmoflran
do fuas palfiones oe »ppzijs fubicctfs.7 tuc fcict fe fci
re 7 oemoflrarc finequibue potiue opinaref g> fciret
qjrem cum fozmidine oppofiticognofcerct qb fciam
epeludir ut inquit Sriil.poflerio^. pmo.r,2.44.7 ep
baccodufionc ueriu$ apparetquata fit logief faculta
tis utilitas.ut ofuus 2lberrus fubttliflime retulit in
pdicabflfum p:fambulis,7 Boetius in tbopicis.7 in
©c fflfo catbegorico.efl enim logica ronis oirrctrip i
cuiuflibct fcietifice contcplationis adcptfonc qua re*
mota errabit intcllcctus:tum componedo: tum orni*
dcndo:tum a cognitis ad incognira oifcurredo:ncqj
ccrtam 7 infallibilcm rcrum ftbi uendicarc poterit co
gnittonemquam darifTima pborum catcrua adeo ce
lebzauit udutipotiflimum ronis inflrumetu5 ut JCry
fippusper4o a fcreannos logicf iludgs inuigtlarir.
plurimafcg ronalis oifcipline gtes edidcrit.7 ca5 pif
cipuc que oe ocmdflratione gtraetar. "Plato etiam (a
pietia refertiflmius in oialectica palcflra plurtmu3 la
borauir.cuius 2frifl.audito: pipateticorum punccps
adeo bis oialcctice fludgs incubuft.ut fere oialectica
autpzorinus inucni(Te:autad talcem perfecifTe glori
ctur.ueluti cfl agtiflima fentetia in calce.i.clčcborii.
Xbeopb2aflusetiamincrcdibtlimčtis acumine cu*
mulatifTimus oeoemo'flratione feptem traetatus edi
dit. jCbemiflium pipterea t i*udemum x 3oa.gram
maticum:Balcnum 7 Suicenam comperfmuS necno
JSucroim:7p2ifcoj2 plurimos inbac rationali offei.
plina adeo laborafTe cp ipfius careriam mapimam ee
iacturam putabant erroruttup efle occafionem udu*
ti £mpcdocli 7 Snapagcrf parmenidi 7 2Deliflb
tontigit plurimifqj algo ut uarge in locis eos Sriflo.
arguit:qui ^pter logief ignoratiam in plurimis crra*
uerunt.ut patet pzfmo pbiticop.t.p.ji.
/Tt« - n r , peripatetica edeluffene fequuntur co:*
4««* relaria qu^dam.quorum pzfmum cfl op
purue gramatične aut rbetez nullam babet certa3 %
infallibilcm cognitione5.fm quam fcietificusartifcp
appdlef.£uius ueritas rone ocmonflraf.quclibet co
gnftio fcietifica per oemonflrationem parif.poflcrio
vfit bifriplme
rum pzimo.t.p.^.fcribtt JfriHo.fed purus grammatf*
cusraut rbct02 non acquirit cognitionc5 fuam per oif
curfumoemonflratiuum.igiturnullus fcire quicyoi
citur.patct argumentum in quarto fccundf figurp cu
maiorf.p2obatur autem mino2:quia puri grammatid
uclrbctorcs ncfciunt quid fit ocmonflrare ud fpllo*
gi^arc.igif non ocmoflrant necp fcire oicunf.CSsd
oubitatur oupliciter.pzimo q: grammatica 7 rbetori
ca numerantur fnter fcientias ratiocinatfuas.igif gra
mat!ci7rbetores oicuntur fcire uel baberc fcientia.
CTSecudo qz grammatici 7 rbetores babent cognl
rionemmon autem puram ignorantfam.igitur oieum
tur babere fcientiamtq2 opponirur ignorant^ fefetia.
CT^cfpondeo autem adp 2 imum 7 oico q aliud cfl
cognitionemoefeefTefcicntiam.i.quantum efl oe na
turacognfcionisnara baberiper oemonflrationem;
7 aliud eflcognirtonem efte fcienria3penes babente;
qz fiat aliquam cognitionem oe fe etTe fcientiam.i.ba
bitum acquifibilem per ocmonflrationc3.que tamen
peneo babentem crit fidesud opinio.q2 tališ non co
gnofeft fe per caufani fdrc.quum ncfciat caufam ap*
plicarc caufato.q: operepjedum efl oemonflratione.
quam penftus ignorat.fL Dico igttur q? I5 grammatl
ca ud rbctorica inquantum cfl cognitio apta nata ba
beri oc fubiecto per oemonflrationem fit inter fcienti
as annumeranda.qz pcfTunt in grammaticis flabiliri
oemonflrationesific 7 in rbetoride.qucmadmodum
in algs feientge.attamen q: non babentur a talibus p
oemonflrattone3.fed penitus ignorat logicam quffa
cit aliquem babere fcientiam fetendo fe fcfre.ideo ut
fic fcientias ipfas appellare non oecet.(T 2 Id fcctidu
autem oico ap purus grammaticus ud rbetoz I3 non
babcatignorantiam cognitionis que opponitur op i*>
ratiuc cognitioni:uel credulitati.q: grammatici puri
non babent cognitionem nifiperpurum aftenfum ac
quifitum ep auetoruj narratione 7 auetoritate oictis
corum afTcntiendo.attamcn oicunf babere ignoranti
am que opponitur fefentif :q: non babent fcientia per
oemonflrationem ut pzobauimus.ip Baborent tgi*
tur grammatici7 rbetores fcire eupientes in acquifi-
tione oialecticep:gbentis iter omnibus oifciplinis.oi
citur enim oialectica ara artium :7 fcientia fcientiarii
ad omnium metbodorum p2ineipia viam retinens.
CSequitur amplius aliud cozrelarium.g’ iurts con
fultores fcientiam ueram non babcant.quando peni*
tus logicam ignorauerint.^uius ueritas oflenditur
q: non ocmcnflrant nccp fciunt fe ocmonflrare iurts
conclufiones:quum logicam penftus ignorcnt-fcietia
autem efl per oemonflrationem babitus acquifitus.
ut uoluic 2 frifUocop:cal!egato.non ergo oicunf ali*
qufd fcire fm ueram fciendi rationem.
@ed circa oicta oino legifif fcire quip*
piam.quum babeant iurts noticiam:qu^ non efl pura
fgnorantia.(T "Peterca videtur fuas concluftonea
per caufam pzobare :7 per illam ratfocinantur: oato
logicam ignorent.igftur babent notieiam per argu
mentationem quc viefetur efTe fcientia.CTT^efpodeo
gp fcientiam ouplieiteraudimus.vno modo p20 co*
gnitione ccrta 7 infallibili oe ncceflargs acquifira per
oemonflrationcm.cuiusccgnitiop2tus babita fuerit
ut S a fuppofiticne colligftur.Slio modo fumitur fci*
entiapzo quacuqj cognittone qualitcrcuq? fuerit accj
fira inanima.furrptaaute3 fdentiapzimo modo oico
arh 1
•9
•©eronalis
q> legtfl? no babent ucra fctam.quia nefduntCocluffo
ncs oemonflrare:quum logicam ignorcnt. nec iuria
noneta oicitur fcientia penca eoe.oato q> caj babeat
ur p2£didmii0.3mmo videtur iuria norida nuilare*
nua iudicanda fcfentfa.fnquantum efl abartiumlibe
ralium cognitioe Diflincta.qufa iuria notida efl oe uo
luntatia actibus contfngcntibuaffm q> uolueruntrc
geauelimperatoreecondcrc legea. r ideo quando
quifpiam oietorum caufam fcifcitaref.cur efl edicruj
tale/oicitur ei.quia fic uoluit pzimua legia pflitutot:
ur patet in codidbua iurf$.ut infra oiflerer.oefirit er-
go talia notida a fcicntic ratione.quc quidem fi oicit
aftquo modo fdentia efl inquantu5 redudeur adpbi
lofopbiam moralem qu£ fub pbtlofopbfaconrincrur
cognihonc libcra!i.£p quibus pater omnem fuc co-
gnirioniaperfecrione5 7 fcicnrerationem ab artium
liberalnim cognitfone oependcre.longiua igitur occt
ptuntur nonnulli uolenrea iuria noticiam liberalib 9
pz^ponere oifciplinia iti oignitate cognitionijdicet in
ria peritia fit in genere fuo otgnilTima fpeculatio i cu
iua ambiru clariiTima efl viroru copia. laborat ent'5
in pqutuoco fctfcitando nunquid iua dude fit liberali
bua nobilitate p:ffercndum:quum bic fit uera fcicn-
tificf cogmtionia faculrae.ibi vo minime quod ra-
lionepjobatur.pzimo q: oe contingentibua no efl fci
entia.ut efl comunia pbtlofopborum fentenria.fed ci
uilta funt contingcntia.igitur oe eia iuria acquifita co
gnitio no efl fcientia.patet argumentum cum maiori.
ptobatur autej mino:.quta ciuilia funt ep conflitutio
ne uoluntaria:quc fimpliciter oicitur ptingena.quum
fitliberauoluntaainnobia.ucluti uartja inloda ep
iuria codicibua elicitur ut tep.babet.t.l.non omniu.
ff.oe legibua.non omnium quf a maioribua noflria
tradita funt ratio reddi potefl.ccce quid elanu eiq ci
uilia uoluntaria conflitutione perficiuntur.licet Sb *
baa conef tucri tllud in.c.non oebet.pzimo.no.oe co
fangui.T affi.ubi fcribttur fciuifTe cur inufucaptone trien*
nium conflirucrit imperatoz.non autes biennium uel
quadnennium:mioab imperatoria uoluntatc folum
modopžocefTitinquitSccurfiuo27 quidclariuain
rep.infli.oc ture naturali gentium r ciutli.§.fed r q>.
ubi fcribttur.fcd r q> pzincipi placuit legea bht vigo
rem.T in tep.7glo.in.l.ptima.7 in.l.rele.ffoe penia
fcribitur.g? magna r iufla caufa cuiufltbet actuj in pn
cipe efl fola uoluntaa.plurea etiam addiccretur au-
ctoritateabtncindcoeciuilium contingentia r uo-
luntaria con(litutione.quasp2ftermictedaa arbitra-
munbpcautempaucafufficiantpzo oietorum confir
mationeepcorumclara fententia ratione folummo
inquircndp ueriratia.7 ne aliquid abfq3 ratione fateri
vidcamur.Secundoautcm pzobatur ratione pteno
tata.quia non paritur talia cognitio iuria per ocmon
flrationem.ut palam cfl.qucrcquirit logicale3 cogni
tionem.quam plurimt non babent. (TSi vo fumma
tur fcientia fecundo modo.pto quacunqj noticia qua
litercuncp comparata.fic oico y iuriflp fciunt: r ba-
bent fcientiam.7 boe fdre oicitur maiua r minu^fm
maiorem r minorem aflenfum legibua ab imperato
ribue cenflttuhe.CSum igitur liberalca oucipling
ptf dara mentia ornamenta cctcris ptcfcrciida uolun
fartja fognitionibuaitam nobilitate fubfecti:§> perfe
crione confidcrandi: r certiori modo ptocedendi.
(I72fd fecundu autern argumentum refpondcf quu|
o/dtur q» iuriflf per caufa3 rariocinantur.igitur oicii
tur fcientca.oico cp in talibuaplurimf fciendi condi-
ctionca oefidunt.tam ep parre fcientia čjp ret cognite.
rcquiritur eni'5 regula rationia que efl logica per qua
fcit vnufquifq? fe bab ere fdentiamC ut pi$ dipimua.)
cutua adeprio fi oefecerit.nullua oemonflrabir.neq?
fciet fe oemonflrare.7 ep parte ref cognitf requtritur
vniucrfalitaa poflericrum p2tmo.t.p.3i.7 neccflttaa
pofleriorum p2imo.t.p.i >.que non comperiuntur in
tali cognitione quare inquit ^Ibertua pofleriorum,
fecundo traetatu fcoo.caplb.pi.^artificialiamora*
lia 7 contingentia nec non foituita oemonflrarf noti
poffuntmift fuerint ad quada3 naturenecciTttate5 re
ducta.ncq3 cuiufltbet afTignatio cauff aggenerat in
animo fcientia5 ptoutab opinione oiflinguitur:quia
potefl:7 in particularibua 7 mutationi fubiectta bu-
tufmodi caufa afTignari.qu'orum tamennulla efl fetbi
lia oifciplina: ut p2cdipimua ep 2frifl.intentione.37
ideo licet iurille ndhullaa aiTignentcaufaa in fute p'
pofttia.quia funt artsficee rationalea.attamcn cognf
tto oerclieta per iliam affignationem non efl appella
da ucra fcicntia.fed potiua efl opinio qu£dam ratio-
nio ptopter 02^ notataa fciendi rcquifitae condictio-
nea.7 ideo prn fuaa p:obatt'onea non appellantur fci
entee fed opinionem adipifeuntur pzopter quam fiiic
partea ciuttatum 7 bumanorum actua 7 operationej
cfuiftum cognitione gubernant.ut t'nqutt Šueroia in
ptobfmio p2tmipbificorum.(irXertia aute conclu-
fio efl q> quum oifciplina rationalia ep probatia oi*
caturefle cognitio qucdamtntel!ectua acquiftta per
fpllogifmum oemonlTratiuum in quo pafTionea pro
ptic oe fuie fubiectia concludunturper fuaa f oima*
lee oifTinitioneaueluti fcpilTime 'pozpbiriua in
gogia oemonflrauit plurima oe quinque vntuerfali-*
bua.ut ab indiuiduo oifferre oe genere 7 fpecie 7 reli
quia.quia oe pluribua pzgdicantur: 7 genua a fpecie
oifferre 7 rcliquia per fuarii oiffinitione3C ut patet in
comuniratibua.37 pbilofopbua etia5 oe fpllogifmo
inptimoptiorumCutoipimuajplura oemonflratiue
conduftt.capro.i8.7 ettam m pmo pofleriorum plu-
ra oe oemonflrationc ut matertalem oiffinitione5 oe
monflrationia pro fotmalem oemonflrauit(utfup:a
oipimuaep intentione ■Lpnconienffa 7 Xbemifli) x
reltquorum pbilofopbantium3ideo videtur q> quu5
ornnia fcientia acquiratur per aliquem modum artifi
cialcm.f.logicam utoipimuaj^ ipfa etia5 logica fit
modua fciendi fuimetrcufua ueritaa oflendif.q: oia
fc;aparifperlogicaartiftciale.qua oemoilrato: fcit
fe ocmoflrareCut ep pcedeti pcfone,pbautmuo3fed
logica efl fcientia.igif logica acquiri£ per logica arti-
ftcialem.quc fuiipfiuj modua appellaf.patet argume
tum.q2 modua alicuiua ret puenft cuicucp babenti ro
nem reircurefl modua. ut^>bauim’infuppone.7 1 3
quu3atit qupltbet cognitio fetentiftea oicaf beri per
logicam artiftetalemi utp2£d!ptmu83qu£ efl p:op:f
ua oifcfplinp capefcetidc modua.7 logica ftt fetentif
rationem includcnarnon vtdetur logica remoueri a
feipfa tanq> fciendi modo.
ged Oubitabit 'SSffiS
di modne fcientia^ reaiium.-ut.per ipfam quia oicat
Seal d tis
k fcireruc! oemdftrarc.-^ qtiatiter poflibfle eft eande
norictam flore fuiipfius modu.-'? vnde,puenfr:g’ idc5
fit fuiipfius modus.mam videl cp quum pbilofopbia
nalis ud otuina pbilofopbia no (it modus aliap. (de
n'aruin:neq} fuiipfius.cp a pari ncc logica. omnis fpllogi r mus eft ep tribus tcrmfnis.7 qp ota
ocmonftratio eft ffllogifmus eppttmis:? ucris feien
fiam faciens.CL 2Tmpliue cognofeet quidem quid fit
elfftnitio:quid oiffinitum:quid paffio:quidq3 fubm.
Cptris aut in oialecmapzgconcgptfe uolens in pbifi
cieacquirercfcientialcm cognicionepzobabit.g’ om
ne cožpus eft mobile per fua5 pzcp2ia caufam.7 boe
.pbabtt per ocmonfirationem.7 per noticiam Demo*
flrationis.per qua eognofcet fe fcire.qt pzgeognouir.
S ' omnis ocmoflratio fcicntiam general,? g 1 eft ep ta
bu< p2tncipi|e:ut feribit Brift.pcftcrio^i pjimo.t.p.
S.i.iS.i.iča fequetibus.? cognofcit.q> tališ inpbilo
fopbia fojmatus ffllogifmus eft oemdftratio.nic co
cipit fe fcire.-? oemonftrare.7 per illum ,pcelTum co/
gnofeit oerdictam cogniticnem c(Te fcientiam.r bgc
cmnia fiunt pzopter rationalem noticiam p:fbabita5
eirrigcnrem rdnem ad fo:mandu5 illum jpeeffum in
riali oifciplina. 1 ? tališ cognitio logicalis otetf tuc efte
modus fciendi.? logica utcnsCno actiuejfed potius
paffiue.q2 pbilofcpbus utitur rali cognitione ronali
p:o acquifitioe oifcipling naturalis 7 oiuineiatcp ma
rbematiVp.omnibus enim logica pietet cognitionia
inftrumenrum. (L /ClariiTfmum eft igitur ep oictfs q/
liter logica oicaf modus fciendi fcientiarum realium
fumpta logica paoartificiali cognitione.quianatura
(islicetadiuucradcognitionis accptioncm.non ta<*
men rationemoirrigit,
©ualiter autem fit ipfius rationalia
oifciplina. G7£ft attentione ofgnum gp logica oiffert
ab alga fcientijs.ut pzgdipimuspzopter ipfiusfubie-j
etum pzimum fui ambitus contentiuum.quod eft ff l
logifmus.qui fm virtualem continentiam oicitur ep
rendi ad omncsfecundasintenticne8.pzopterquem
oicitur logica oe fecundis intentionibus. Sccunda/
tlim autem intcnticnum natura ert.g> funt intclligem
di cogmtorum modi.ut fpedes bominisruel leonis:
7 genus animalieiufcolorie.? fic oc fingulis oicitur
(utpzimo articulo offcufTimue])? boe eft.quia con/
fiderantur intenticnes in concreco. £t funt oenemi/
luttiuepzgdtcabtlcs oc fufldatnent<8,fm <5 intdltgU'
vfu bifciplinc
turfundamenta fub ipfis.non autem in abftracto per
tinent ad logicum.ut inquit ooetoz Subttlis.i4-.qup
ftione pipdicabilium. qp intentio A ut quid babet a
merbapbtficoconfidcrari.? buiufmodifecundp inte
tiones.ideofunt modi intdligcndi cognitis obiectia
applicabiles.quia contimiles applicattonis babent
obtectapzopjfetates.utanimal oicitur genus. 1 ? co/
I02 fimiliter atq? quantitas. qutaficut animal eft ge/
nus: quia pzpdicatur oe pluribus fpecie oifferenti-
busific 1 colot: 1 ? quatitas.t ideo uoluit fubnli(Tim a
3oannes fcotus qupftione.fc.p2pdicabilium. 7 qup/
ftione quarta i ?feptima pipdicamentorum:^ inten/
tionisapplicatiorequtritcdfimile reru pzopnetate:
fed applicationfs vnluccarfo intetionis ab intellcctu
concipiete no requirit eonfimile vniuocationis vni/
tatem in fundameto.fed folumodoppoztionis vnira
tem.na genus eft vniuocu fubrtatip:? čptitati:-? quali
tati.7 tame nullu eft eis fundamentu reale vniuocm
qo fit genus.ut patet cp ^rift.in pzpdicamerfs.7 pot
pbirq fentetia quu pzpdicameta fine plima rerd gna.
7 bpc eft fubtiliflima Doctria periparetica. (T*pzopf
bocergo q: funt intetiones modi cognofcedi. 7 fpfa
inter fe rettnet aliquado cofimilem modu fe babedi.
ideo efficiunf modi inteUigedi.no folum fundamčti
realis.fed etia intčtionum: 7 magis eft.w vna intetio
non folum eft modus oenominans fundamentum re
ale:ut bomo eft fpecfes:ne<£ oifperatam intentione
folumtut oifferentia eft fpccics.uerum ctiam oppofi/
tam.3mmo fit fuitpfius intdligendimodus: nam oi
cimua q bomo eft fpedes :7 genus eft fpedes.q: p:g
dicacur De numero oifferentibus.ut eft (ntentio fecu/
da:ut oe boc:7 boe genere,7 etiam fpecies eft (pečk
es.quia fpecies p:pdicatur epereite oe bac fpecie: uel
bac.ut bpc fpecies eft fpedes.7 in bis patet cp fpeciej
eft modus intdligendi fundamenti realis. ut borni'
tiistud leonis:? eft modus intentionis oifperarp: ut
oifFerentip:autp:op:g.7 etiam oppofitpdcilicetgene
ris.non ramen picdtcatur ibt oppofitum oe oppofi/
to:quia piedicatum ocnotat intelligendtrationem 7
fubiectu; eftquid.quod aufertoppofttionein.€tpa
lam eft etiam.g’ fpecies eft modus intelligedifuiipfi*
7 boe eft pzopter eonfimile ,ppzietare.7 vnitate p:o/
pottionis.qup eofiftit in confimilf modo fe babendi.
CTIbtopter boe ergo quum logfca fit noticiaoe ta/
libus modis intelligedi.necefTe eft q> logica fibi ucn
dicet naturam fui fubiecti:7 condictionem:ut non fo
(um cenfcatur aliarum fcientiarum fciedi modus.fed
etiam fuiipfius.
Sed queritur SSBSttgSSS
do logicuj oemoftrat 7 fcit fe ocmoftrareiuel opinaf
7 fcit fe opinari:tunc logica eft modus fciendi fuiipff
noautqricflaliaru fciendimodus fcia^.Sicutoicf
mueq? fpes uel gen 9 no eft modus itelligedi fuiipfiuf
quando cognofcimuj bomine eile fpeciejiuel animal
genus.fed potius quando fpecies eftobiectu cogni/
rumnunc fit fpecies fuiipfius intdligendi modus:ut
fpecies eft fpecies:? bic eft fubtiliiTimus intellect'’ in
notabili fcotica oifciplina. (T O-upritur aute ulteriua
amplioris gratia oifciplinc.quando contingit q? logi'
cus fcit fe oemonftrare 7 fcire.-’‘Refpondeo q> p aetu
reflepum fug cognitionis boe contingit.7 uolo ad p/
fens bane fubtiliftimam Žflberti 7 ooct.SubtiliJ p*
pofitionem oeclarare.quando enim noucrit logicus,
k 2
ar’’
«j> omnia oemonflratio fit cp {nimta ueria rč.per ipfi
us oilfimrioncm.ficut argutt Jtrift.poftcrtojj ptimo
r.p.^.fic qi'ilibet ffllogtfm^faciene fdentiaj oicif elle
ep pnrnie ueria 7 imediatiS.ptiortVmotiorib^caufi $
cocluffonia.Sed omnia oemodratio eft fp llogilmuf
faciena fcire.ergo omnia oemodratio ed ep pmte ue
rte ?č.palam enim eft.°
f >od 0 ? .c.’,> illud quod fuerat fnllrumentumCut ta
ta pcefliie jper quepbabatur oiffinitto malia oe oif
finito non ampltua oicif efTe modua intelligendi.fed
in(lrumčtu5 quod efl oemonflratio oicif efTe obicctu
cognitum .7 ideo tuc logica.quf pjfua fuerat aequifi«
ta in aetu ptioricquo oemodratio fuerat obtectu joi
eftur fieri moduS fciendi fuiipfiue .7 cognofcif.q> tila
cognitio oemonrtrationia(oe qua j>bauit 2 frift.po«
flcriop pjtmooifftnttionem malempcr fotmalej
fcient ta.7 no pot boe fieri nifiper oemoflrationtf co
gnitionem .7 no per foloa pzocefTua regularea. nec^
per logtcam nale(ut finperunt vulgarea pbilofopba
tea.no potentee ad rama fpeeulationej peruenire ue
ritatia)« bfccftultimarefolutiooubitatioia.cui co
fentit oiuua žflbcrtua in pzcambulia p:£ dicabiliu.c.
g.oum uoluit fmgulari narrattene logicp oifcipling ne
ceiTitatem pertractarc.iicet qual.ter fiat buiufmodi
reflepiocognitioniaarone minime oifcufTerit. Tloa
sutiupta ucrtorcaperipaccticos ueritatem aperut'
inua euafurfa pbilofopbanrib 9 .C‘£p quibua appa-
ret qualiter ad pauca refpicietee oe facili oecipiutur
quidam.ut Surleuatt £gidiua uolena in ,pb£tm'o p
mi pod 9 * logtcam nullatenuj e(Te fcientia. C £p qui
bua etiam colitgtf tila conclufto cozrelaria ftngula«
rie:q> nullue pot fcire libtum p2toru ante libzum po *
(lcrioj 7 .necafiquiapote(lfcire libtu p:^dicameroy .
uclperbier 9 , anteltb:umpo(l 0? .quod pzobaf rone
oemonftratiua ftcmullua pot aliquid fciremiftoemo"
flret.porteriop. pzimo.t.p.S.fed ante libtumpofterio
rum nullua poteft oemonflrare:tteq3 fcire fe oemon*
flrare.igirur nullua ante libzum pofleriorum potell
altquid fcire in ltb:o pjiorum ucl perter a *.7 bec e(l
ratio ocmonflratiua.
@cd ctrca Dieta
fcicndi modua in aetu tali rcfkpo.q: logica quando
p:imo parif oe oemollratione ut obiecto)cft logica
oocena.7 ibi no efl logica utene.igitur logica oocenf
pocedit logicam utentem.quare noopuacfl ampli’
logica utente ad acquifitionem (ogtcf oocentia.quu 3
Scroitalia
Videtur impolTibtleboe.q»logicap 2 fubiectum.nam magia oependet
fcientia a fubiecto q> aquolibetalio.utinquit 2Trtfl.
f .metb fi: .7 videf idem etiam feipfum pcedere.q6 eft
impolTibtle.7beceftfo:tio2Diificu!ta8.qu£ poiTit in
bac materia ptractari.CP^terea videf impolTtbi
le q> aliquia no fciat ptiua libžu; pttop- 7 lib:tt p:fdi
camentop ante lib:u 5 poft°^q5 pjobaf ptimo.q 2 efl
edmunia peripatetteo^ fententia in oppofttu.7 'Mrl
ftoteliapjfponentialibjuj pziop Itbzo po(l 0? .llatn
pba ptimo ptio^.c. p°.7.c. j.rerulit.q> opozter ptiua
oeterminare oc ffllogifmo čg oe oemfatione.(I7Se
cundo ratione.ptobatur.qudibet cognitio roti 9 par/
tium p:ffupponit cognitionem.ut feribit 2rifl.pofle
rio^ p°.t.?.^.7 pbtficojz. p° teptu.?.p:imi.fed oemo
ftrario oicif quodda totu.cufpartea funt f^llogifm*
fimpfr.quioicif genua^ut fupponimua ad p:efcna.)
7 incoplepa funt partea integralce.fic 7 ea qug ptra-
ctantur in libzo periermentaa.igif impolTtbilecfl o z*
mondratfone cognofccre abfm talibua pz^coceptia,
quapiopter magia nullua potlibzum poderiojt fcire
abfqj libzo p:iop 7 ptgdicameto^ čp ep.
(Kcfpondco atttem
ne oifficillimaa .7 p°adp2ima.quum oicif oe logica
utente 7 oocete.p2£fuppoffto ep noticia qu^ltbct pot
oupliciter appellari fcicntta.auc quo ad noe.auc quo
ad fubiectu .7 quatum efl oe fe natababert.oicif enij
fcientia quo ad noa tila cognitio.quam fcimua babe«
riperoemondratione.quum oemonftrare fduertm 9
(utpjfnotauimuaOScietiavorefpcctu fubiectioi
flla cognitio.qu^ quantu efl ep na cognitiota eft apta
nata efTe fcientta.7acquiriper oemdftrationem.q: ip
fiua fubiectum ed talc.oe quopaiTionea funt ocmon
nrabilea.quod utepcmplo oifcuttamua.oicimua qp
fi quifpia facerct uel audiret buc ffllogifmu,qoltbet
animal ronale ed riftbile.quilibet bo efl anfmal rona
le.igif quilibet bo ed riTibtlfa:tuc fi fotmaatale ffllo
gifmum fucrit oemodrationie arte eruditu,:tunc tila
cognitio oerelicta fcientia nuncupabifquantu adfvl
logijante.7 quantu ad na'5 fctbilts-qzper cam pafTio
^•baf .7 q: taliaoemdllrato: fcit fe oemrare 7 ,pcede
re per cam fug effectu.7 boe per logicalej notidam
oirrigente rone ad fpllogifandu.Q 7 Si vo oifeurrea
nefciuertt arte oemodrandi ueluti purua porida. qui
fo:mat ffllogifmoa in qlibct ma no fpeculido mam.
ut epplieuit Šrifl.p2iop p °.c. p°.tuc talt'5 fpllogifm’
no aggerterabit fdam penea ffllogijante. fed potiua
opinione.q2 no alTentiet pclbnt.ntft cu fotmidtne op«
poftti.qd efl optnaripod 0? p 0 .t.p.44.7 id talie noti
ciaCoato q> in fe q>tu3 efl ep na fubti 7 cognitioia ou
caf ueriua fciaiudicadatčp opinio:quu fit oe obtone
cciTarto per ca5 necefTariaOtn ed opinio penea bnte
ppr tgnorantia' oemrationia.per qua no pot fcire fe
oemfare.CTtJoc aut pfuppofjto oico q> logica p2iua
ed fcientia:q» modua fetendi^tum efl ep na cognitio
nia :7 obiecti fcibilia:quantum vo ad noa oico 4 ba
betur p2iue:ut modua fciendi:y fcietia. prima para
p:obatur rattone ocmondratiua.4 logica quantum
edep fuina fitp2tuafcietia q> modua fdendt'.q: logi
ca p2iua refptcit fubm a quo oepedet in e(Te.q» rone5
quf oirrigit.quia oirrigcre p2ffupponite(Te.f«d logi«
ca per babitudinem ad fubiectum oependet in efTe:
per babitudine aurem ad itellectum pfupponif in ee.
©ccundus
inquantum ipfum ofrrfgtt. igfe ur Iogfca pziua refpicft
fubiectum:g> rationem.fed logica per babirudtnem
ad fubiectum oicitur oocena :7 fcientia:qu£ acquirif
oe fubiecto necelTario:oe quo pzobantur pzopzieta*
tea 7 pafTionca :7 per babitudine3 ad rationem otrre
ctam oicitur utena.igttur logica pziua eft oocenarucl
fdecia.čp utene :7 modus fdedi.f.g>tu3 eft ep fe. 7 bfc
rario oemonftrare ofdrur.CTUeli^uaj vo partepzo
bo euidenti ratione.q? gtum ad nos necefle eft pziua
babere logfca5futeft utena:q> ut eft oocenaO qj q6
libet fine quo aliquid cognofcere no poflumua oe ne
ccffiftatc pocedit illud faltem quo ad noj.ficur in nali
bua no poflum 9 cognofcere caufaarnifiper eifectua.
igitur effectue pzgcedut caufaa quo ad nos,ut fcrtbt>
JHrtft .7 3 uerot a pbificorum pdmo loda allegatie.
Sed fine logica utete no poflumua cognofce logica
cfle fcientiam.qz nulluj abfcp tila poteft fcire fe oemo
ftrare.quum oirrigat intellectu5 in fo:mationeoemo
ftrationi6(ficutaraoirrigit in operationem epterio
rem)igif oe neccflitate pafcedit in nobia logica utej:
(ogicam oocentcm.i.noticia qu£eft logica pziua a no
bia babetur fub ratione utentta :7 modi fcicndioo
centia t gp fub ratione fcfentfj.7 bgc eft fubtiliiTtma
peripateticf ucritatia fententia ratione oemonftratb
uapzobata.ut ooccoz Subtilia 7 Žllbcrtua in p:f di
cabilib 9 afleuerant.(T "Refpondeo igitur ad oifficul*
latern gp licet logica pziua quantum eft oe fe fit oocea
7 fcientia.quum pariatur in intellectu per oemonftra
tionem.nonramenquo adnoe pziua eft fcicncta gp
tnodua fciedi.q: quum pzocedamua ab cffecribuj ad
caufaa.tapoftcrioribua ad pdora(ut pzenotauimuj
ep Srifto.intentionejideo logica utena uel actualia
oirrectio cum fit quids3 effectus confequena radona
tem cognitionem crit magia nota nobia: I5 logica 00
cena 7 utena fireadem cognitiooe cuiua quiditate
eft fcicntiatnam logica quiditatiue eft fcientiamon ta
meninquanrum eft fcientia puacognofcimuaammo
pua quo ad noj cognofcimuj q> logica eft utej % mo
due fcicndi cognofcait\ua eam efle fciam.ficut oici
mua gp oato g? bomo pziua fit animal rationale §> ri*
fibilia.attamcn cognofcimue pziua bommem cfle ri*
fibilem.7 per rifibile cognofdmua bominem efle ani
tnal ratlonale.fic oicitur oe logica:quc pziua eft fcicn
t iaičp modua fciendifm naturam q> per tpfa5(ut co
gnofeimue eam efle modum fcicndi) cognofdmua il
lam efle fefendam. quia fi non.tunc nullue poterir
rcmonftrationia noticiam fcientiam iudicaremec me
latet plurimoa in bia intcllect'’ actibua reftepia labo
rare plurimu.quibuab^c cognitu oifficilia videbunf
ep 3rifl.intcnttdc. alicfs q’c§’ fcire iudicef #3 gipatetica oifciplina
©upercft autem 3SS&SSJESS
oiflblucre .7 pzimo ad pzimam.quum pzobatur logi*
cam non efle modum fciendi omnium fcientiarum.qz
tune cognitio quf libet eflet pzacia.oico q non qu^li*
bet cognitionia oirrectio pzapim includitCut in pzio
ribuapertractauimueOfed oirrectioad actum epte*
norem alteriua potentic q> rationia id requirit. oici*
mua igitur gp licet actua intellectua bumani oirriga*
turinacquifitione pbilofopbie naturalia uel fapien-
tif per logica3: ramen non citpzapij ibiiudicanda.qz
non eft actua nifi oirrcctc rationiamon autem elicien
tia potentif quare ncc (equiti)r.q> eadem noticia fit
pzapieiTnoticia pzaettea. CTŽfd fecundam autem ra
tionem.'Refpondeoquumpzobaturg> logica oocea
eflet logica utcna.oico negando confequentia3.quia
reperitur ibi oiftinctio ep natura rci.qup facit ibi fore
faliacia3 accidetia.nam I3 logica oocej fit logica utej
materialitcr.pzo quantocade cognitio oicitur oocej
7 utena.non tamen fozmalitcr.quemadmodum oici*
mu8.g> animal eft genuafubaltcrnum^fpectea fub*
alterna materialitcr.qz fundat utrafep intettonca.nd
autem pzopter boe fequiuir.q’ genuj fubaltemum fit
fpeciea fubalterna fozmaliter .7 quum ulteriua oici*
tur.g’ idcmefTetpziuafcipfo.oicogznoncft iudican*
da pzioricae;tanqz inrer enutatemiz entitatem:qz oi
citurentitaa eadcm.fed potiua oicitur ctiam pziori*
tae iter modum 7 modum ciufdem quiditatia:fic uel
fic(ur pzfdipimua jconccptf requirentia cognitione
talem f m talem rationem. ut f m aliam rationem per
feere cognofcatur:ueluti patet in naturalib 7 .^ rej 110
poteft per caufam cognofci fub ratione caufalttatij.ni
fi concfpta fuerit fub ratione effectua .7 per eifectu3.
C 7 £tbfc eft peripatctica oubitationia refolutio.in*
qua nibil oubitatione oignum.aut folutione otlTicile
fupcreftpzcter ca quf iupraueriorem pbilofopbi fen
tenttam ;7 fubtiliu peripateticoru oifculTimua. C ^1
Hrti 1 ’
23e foltttione
bfc oe.b.rulrima oubftatione Dieta fuffidantfldib 9
articulo fecudo oubirationum oifcufliuo terminu im
ponimuo.in quo.<2.pcripatericorum pzincipie 2Trift.
oubitationee folutione Difficillirnao pcrtractauimue
ep 2Jrift.intetione fingulari:quae fi quifpiam recta ra
tione conccpertt plurtmas omnium fcientiarum con-
dictioee gcipier oppofttaf^ obtioee facile oifloluet.
neceititaa in cognitide fcietiali on
pliciter concfpif.aut qz oicitur babitue intrinfece ne'
ce(Tariue:non poteua non elTe.aut cptrfnfece t abob
iecto.St aute pzimo modo oicacur neceflTra8,oico f
nulla fctcnrta oicitur babitueneceflartue.qz potcft in
b^rerc:r non tnbjrere potentif cognofccnti.-z oe tali
pzocedit argumentum. Si vo fummatur necefTitae
fecudomodo.oico ftanre contingentia inten-
tionie in tpfiue pzoductione perratioms actum colla
riuum fr, part icularibuemd aufertur necdTitae obte-
ctifcibtlia in uftCuc oubiratide p s arttculo i° oiflerui-
mu 9 .)ideo oato q intcntioncs fint cottngcntce in ef'
fe particulari.funt attamen neceflarifper indifferen-
riam:-r abftractioem ueluti funt rcalee quiditatee,na
I3 ipfarum particularia co:ruptione3 terminet.ut bic
bomo uel aftnue.attamen fm fe necc (Tarif oicuntur in
e(Te e(Tcnttf.
funt ubi rerum quiditatee ab fterno comperiutur.fe
babent enim fcdi rerum cognttarum refpectue ad bu
manam rattonem.ucluti rerum quidttates ad tntclle-
ctum otuinum.quf fuf entitatie originem eontrabunt
ab mcrcaro lumine.nifi 9? cfl in nobte intelligedi per
mutatiorationiemdfiftcntie ineadem fpecularionc,
ueluti eft lucie gtcrnf permanemia.tam circa pzimari
um obiec£utn:qd eft tpfa oiuinitae pclague tnftniti vi
goriš t perfection/9:q> fcdariu.quodeftidealiejma
go crcaiurarum.t bfc eft fcientie requifita necdTitae
oifficiiliinf fpeculattdt'5.qua nd attingunt ntfi clariflt-
mi pcrtpatericfccf leberrimic^ oiuinitatie interpzftee
maptinc qui fingularifubtiliflimi 3o.Scoti fpecula-
tione fuerint imbuti.(]_^ quibuj palam eft ^tutn le
uium naturam confcquanf vulgartum oubitationee.
oum oe fcientiarum fubiectte arguunt fcifcirandoicjd
fit fcienttf fubiectum.nam fi oicacur eie q> ff llogtfmuj
eft fubiectum logicf.čjrut fi eft fubiectum:uel ut eft in
uoceruel in feripturaruel concfptu.quorum oato quo
Itbetradbuc litigant.gp eft in ta'ibue cdtingetia.in qui
bue apparerc uolut terminifte pbtlofopbari .Solmi
tur autem rattonee tacita refponfione:quia ignorant
fubiecti indilTercntia3 ad bfc omnia.CCSd fecundl
autem oubitationem 'Refpddeo:quum oicitur logi'
cam per caufalicate3 ab itellectu non comparart.t of
co: fubiectum caufam babeat fue cogntcionie: aut
q> babeat paflionum fuaru oemonftrabilium.Si pzi
mo modo fummatur caufalitas.oico q> nd eft oe fub-
iecti fcibilie ratione fui cognitionem caufare. fed po¬
rine termiare C ueluti articulo fcoo pertraetauim 9 .)
Si vo fectždo modo fummatur caufa.oico q> quodli
bet fcibile fubiectum babet caufam fuarum paflionil
C fumpta caufalitate pnotata. bfc intettontbue fe-
cundie caufalitae non repugnat.fed folum ea quf po-
tertt ad efle reale termmari virtute pzopzta.-r ideo in
tentione$ tn genere fuo oicunturcaufpnon autem per
comparationem ad entia rcalia.(L -Cocitfa.fi fcienria
lie agnitio non caufatur ab intentide.a quo igitur cau
fabirur i C'Refpddeo q> cognitio quf libet relatioia
a termino % fundamento fummitoriginem.ficut t re-
latio:que terminis remotie eft inconceptibilieit nibil
eft: ut eft communie peripatcticorum fentent ia.
UtiiTčmt 9 ul 'da3vulgaree fopbifteoc
U monftrarecredcnteelogica5
non efle per caufam neq3 efle fcientiam:fumptie tnte
tionibue in genere fuo:p2ffupponenreepzimo.q’ oe-
monftrario pzocedat ex caufie in eflendo:? ccgnofce
do:ueluticenfuit Sriftote.pofteriorum pzfmo.t.p.s.
CSecundo q> vna (ntentlo non fit alteriue caufa-fj
intellectueCut communie eft pbilofopbantium fente
tia mapime oocto.Subtilie pzimo fententiarum.oi-
ftin.23.-r in pzf dicabilibue t.alibi.) G 7 Xertio fuppo
nunt q> logica fit oe fecundie intentidibuJCut eft Boe
t§ :r Slbcrti: 1 Scoti fententiaOtunc fic ratiorinan-
tur.nulla fit in intentiombue oemonftratio.igitur nul
la eft oe fecundieintentionibuenoticia fcicntifica.pa
tetconfequentia.quiafcirceft per oemonftrationem
intelligere.pofteriorum pzimo.t.p.S.pzobatur autem
antecedene.quiaquflibetoemonftrario fit eje caufie
in cflendoCut eppzima fuppofitione colligicur.j fed
in intenrionibue non eft caufa in cflendo: quia vna
intentiononeft caufa alteriue,fed potiue intellectue
Cutfecunda fuppofitione paretOigitur (n intentioni
bue non eft oemonftratio.-r oicut ifti qp argumentum
eft in barocbo.tunc ultra fic arguunt. 3n intenrionib 9
nulla eft caufalitae.logica autem eft oe fecundie inten
tionibue; ut tertia fuppofitione colliguur.jigiturlo
gicanoneftpcrcaufamrnecp per oemonftrationem.
-z boe argumentum fuit 2fcbille$.quo oemum coacti
fuerunt logicam opinari non efle fcientia.fed fciendi
modum,quibue imaginatluc rorunditae allucinacio-
nieoeditoccafionem:rariftotelicg oifciplin^ čaren-
tia. d 73 dquod ep 2f rifto.intcntione paucie refpon-
deo:conccfli8pzffuppolttie.quum oicitur q tuncin
intenrionibue nulla eft caufa.fed intellectue.-Refpon
detur per interemptionem.peccant ctumrfm pquiuo
catiome fallaciam oe caufa.nam oato^intemionum
Eertius
caufa (it fntellectuemcn ramen ptopter boe negatur
ineia aliacalitaa.q: effectua eiufdem funt cauff plu'
rea.utinquit 2Irifto.pbificoru3 2 n ,t.?.29,7 2°oiuine
fpee ularicnj8.r.?.$»T.3.Dc anima.t.?.i7.7 pofterioro
2°.t.?.ii.ideo oato q> intellectua fir caufa efficiena 7
cftrtnfeca intcntionum.attamencaufaa babentfo:-
malce mrrinfccae.f.fuae oirfinitionea.per quas paf'
ftonce oemcnftrari pofTunt oe futs fubiccue: ut c (Te
ep tribue termin^ oe ffllogifmo per oifforte ffUogif/
mi ut ep Srift.inrentionc oipim^.na? perquodlibet
caufe genua ocmonftrare contirtgit.ut uoluit Srift.
pofteriorum.2.t.?.t2.qufecnini rudieadeo fopbifta
negabitccf rifibile fi oemonftrabitur oe bomine per
caufaj effidente.q7 non polTit etiam per caufam fot'
malem fubiccti.r.oiffinitioncm oemonftrari.f ueiuti
articulo p:imo oifTcniitnufOSic oieitur oe fecundij
intentionibua: q funt fdtf per caufam in genere fuo
oato q ept rinfecc fit intcllectue cfficicne.7 q fiunt in
ttetionibue oemonflrarienea in quibue paiTioneeoe
fubiectia oemcnftrabdtur.CJ £% quibue apparet q
tum ridiculi fcpbiflc oecipiantur.
Sed ultenusSSSZliSci
ganieum:^ logica non fit fcientiancq3 noticia oereli'
cta per oemenftrationem.quia funt intenriones mi'
nfmcentitatierir per confcquena cognofcibflitati$.oc
quibue non videtur cfTe fcientia,qui quidem non nt'
ligentce cognttu oiffidlia.7 a retmbujremotaicenfue
runt ucram fciemiam elTe tantummodo oe bobue:a
tet igitur ep oictis qualttcr logica eft fcientiatz quali
ter oiiToluuntur funiculi fomniantium fopbiftarum.
m tertium autem 5
pofitionc fubiccti oico q? logica fubiectumptgfuppo'
nit quod eft ffllogifmue ep p:edctermiatia.7 ad p:o
bationem ptfmam quum oieitur q logica oocct con'
ftruere ffllogtTmum.oico q> illud comunc oictum oi
citur intclligendirm f m materiam fpedalem.nd aute
fotmalem 7 edmunem rationem.nam logica non oici
tur inquatu eft fcientia facere ff llogifmum qo eft lub
iectumiueloccercactualiter ffllogigarc.fed pottua
quum fit oe ffllcgifmo noticia ccmparata oieitur ir'
fum pccfuppoPiCre. Sed logica oocet fotmare fpllo
gifrnum fm materiam fpecfaleut logieua babene no
ticiam ff llogifmi ptpfuppofiti a tali noticia oirrigitur
per illam cognitioncm ad fotmandum ff llogifmum
in quacunqj materia occurrete:ut in pbilofopbia uel
geometria: r talia noticia oieitur potiua uteeruel mo
dua fcicndi q> fcientia ucl čj> oocene. ut papdipimua.z
oieitur abufiuc logica ooccre.nift fiimaf oocerepzo
rationem oirrigcrc.ut pjpdipimua articulo fecundo.
palam eft igitur q logica qup oieitur fcientia non fa'
cit ff llogifmum.fedpjpfuppomt.CTSd alia5 vopar
tem oubitationi9.quum oieitur q tune pjocederetur
' ptindpaliu opponu
in infinitum in ffltie.fr "ftiideo negando pntiam.lj
fo:ta(Te fm auicenne fniam non vidererur impofTi'
bile.g? in actibua animpp20cedcreturin iiifinir'u3,qo
tamen in bia actibua non puto e(Te ueru quando a« 9
fecunduapdorem p:cfupponit ueiuti cognttu no
autem tanq> folum medium p2^cognofcendi.7 quum
oieitur qualiter eft fcičtia oe ffllogifmo in commumV
oico q babetur per alique particularem fyllogifmu.
1 quu5 queritur an fit particularia ignotuaruel notV
oico q oupliciter fpllogifmua particularia cocipitur.
aut inquatum eft inftrumetum rationia:quo uticur in
tellectua inacquifitione oifciplm^:oe ffllogifmo cd'
muniignotofmfuae paff(onea:q: foliua inberentif
oieitur efte oemdftrairumad pafTionem.quf oemoftratur oe ff I
logifmo cdmuni.CT-Contra.talia ff llogifmua parti'
cularie eft rationia inftrumetum.igitur eft notua quo
cunqj modo:qz ratio no p:ocedit per ignota. CT "Rit
deo ponendo talent pžopofitioncm.^ nullum inftru*
mentum agentia per cognitioncm rcquirit fm quali'
bet % nature conditiocm noticiamtcuiua ueritaa cit
clara.ua carpcntariua:qui eft artifejc f m ratione ute5
fecuri uelutinftrumčto:norequirit cognitioncm fc'
cuna:quantum ad omnern fui rationcj.fcd folummo
do f m illam rationem.qu£ rcquiritur ad boergp fit in
ftrumentum.f.cp fit oura fcindena uel incidcna bane:
uel bane materiam operabtlc3:non autem qu^nt car
penrariuaepquibua eft compofita fecuria.i quc (it
centiafcrri uclcalfbia.Sic adptopofitufufficit oia
lectico uolenti cognofcerc ff llogifmum communem:
per particularem tan^ per inftrumentumig' cogno'
fcat illum Pm cddictionem requifitam ad boc.q^ fit in
ftrumentum.f.g’ opo:tet cognofccre talem ffllogiP
mu3ptemilTaa cotinere uerae in quibua fit illationia
nece(Titaa.7 bfc eft fubtili(Tima3o.fcoti fnia.(L. JCd
tra autem obtjcif.nam fiffllogifmue oicif efte notua
inquantum rationia inftrumentummon autem inqua
tum pamculare.qugro per quem ff llogifmum cogno
fcitur inquamum eft particularecaut eni per fetpfum.
1 tune idem erit notuin 7 ignotii. Si vo per aliu qug
ratur ut patet oe illo an fit notua ucl ignotua.7 ftc in
infinitU3 p20cedefquodcft impotTibile.q> autem oe
beat ifte ffllogifmua(utparttculare cocipij patet.qt
quicquid fcitur oe cdmunirfdrur oe quolibet particu'
lari.pofteriorum.p:io.t.?3.7.39.Cr'RefpondcoaU'
tem ad bane fubtiliiTtmam oubitationem iu^ta pbilo
fopbifententiampoftcriorump2imo.t.?.39.rcriben'
tia oemonftratione augeri no per media: fed tnpoft:
7 in latua.7 oico ifte particularia ff llogifmua effl'
Citurrutparticularianotua per alium.7quumqu£'
ritur oe alio.an fit notua:uel ignotue.oico cg eftnotuj
Cut inftrumemum )oato q> fuerit ignotua inquantu3
particulare ff llogifmi comunia.uel adbue q: non im
peditur quinpoifit efte alteriua cognofcibilia inflru-
mentum norum.7 boc:qt oemonftrationea auetc per
latua:uel in pofbnon rcquirunt p2cnotata oiftictione
oeparticularitinftrumeto cognofcendi.qj funt pri'
2lrti l *
cularea frllogilmi oifperatf.nee opojtet ultcriua qug
rcreoealiomifi f m rationem p:gdictam. (T -Contra
q: no videt q> ifte ffIlogifm 9 fit not’per aliu.fed per
fcipfum.q: oocto: Sub.in 3* qu£ftioncp2gdicabiltU5.
in rnfionc ad p:imum argumetum uoluit cp c (Tet pcr
feipfum norua fubiugena bane ,ppofit(one5. non funt idem ff llogifmua
fed alter eft in p:imo p:img .7 eft oemoftratio vniuer
falia .7 alter in tertio 7 eft oemonftratio particularia.
7 ifte modus ffllogi^adipartfculariterad fciendum
particulare ftmpltctter aflignatur ab 2 frift.pofterio?o
p:imo.t.?.;.ou fumpta coclufione vniuerfali conclu-
fit 2 frift.particularem.fic omnia triangulua bet trea
anguloa cqualcs ouobua rectia. Sed bic qui eft in fe
micirculo oefcriptua:cft triagulua.ergo bic Dicit ba«
bere trea anguloa fcjualea ouobua rectia.fic oicitur
oe particulari ff llogifmo fieri fcicntiajjT oemonftrat
boe argumentum p:opefitam ueritatem.nec aliquia
refponderepotcritad bancoi(ficultacem.ncq5 fimpli
citermerp f m ooetoria Sub.intentionem.nam quia
elTetadeorudiaquioiceret ffllogifmum in barbara
7 ffllogifmum in oarrj effe eundem ffllogifmum par
ticularcm.^fp quibua palam eft quld oicendum vide
atur ad tertiam oubitarionem fubultiTimam. C 3 d
quartum autem quu3 oicitur oclogica ooccnte cp ide
elTct pdua r pofteriua feipfo 7 Č.Refpondef ep p:g'
determinatia articulo.2.oubitarione.h,
autargumetupneipalequd
MU Cftuniuni olcitur [ogica ucl eft fpecu-
latiua:uelp:a«ica:oico q> rationalfa oifciplina oicif
’ cognitio fpeculatiuamon autem p:actica.qo ,pbatur:
q: qufltbct cognirio cuiua finia eft fpeculatio oicitur
fpcculatiua.:. 7 . 6 .oiuing pbilofopbig.fed logkg finia
eft fpeculari:quum ratio non eptendaturper logicam
ad actum alteriue potentie čp fuum.ut patct.igitur lo
gica oicitur cognitio fpeculatiuatnon autem pzactica:
qz non oirrigit in p:apim.ut articulo.2.oifTcruimua:7
ioeo quimip:obatur q> logica fitp: 4 ctica.q: ratione 5
©cfolitttoite
oirngit in operari ff llogifmoa:7 oemenftrationeS:ol
co ap pquiuocatur oe operatione uel p:a]d.qž non quf
libetoperatio oicitur peapia p20p:ie.q2 tune eftetfpe
culatio ptapia quum fit rationia operatio.fed ptapia
potiua ad actum perttnet alteriuapotentie q* ratiocf
natiuf.iTSed quifpiam oubitabit op fitp2apia.quia
poteft uoluntaa imperare rationi ^oifeurrat uel ffU
logifmum foemet.igitur quu3 fit ibi actuaalteriua po
tentie q> intcllectua:fequif pp erit ibi p 2 ajcia .7 per con
fequena erit logica noticta ptacttca.d?Refpondeo r
oico op I3 actua uoluntatia clicitua fit fozmaliter pza
tis 7 ncceltariornon tamen quilibetactua imperatua
eftp2apia.q: tune pbilofopbia naturalie eiTet ptapia.
q: pot intellectui uoluntaa imperare.^ naturalia fpe
culctur.q: intelligimua quum uolumua.j.oe anima.f.
p, 46.7 fequcntibua.fdeo non fequitur ejc oictia logi
cam foreptacticam cognitionem.CT 2ld feptitm aut
argumentum refpondeo quum oicitur nunquid logi«
ca fitrealia uel rationalia.oico op eft fcientia rationa«
lia per eptrinfecam oenominationem a fubiecto.non
autem intrinfece.fed oicif qualitaaanimf realia.2fri
ftoautem.6.Diuinc pbilofopbif.t.p.2.oiuifit fcientiaa
realea tam cjttrinfcce.quia funt oe rebua:q» intrink'
ce qt funt oeprima fpecie qualitatia.quum autem oi¬
citur ultra q? fi togieg fubtcctum foret ene rationia:'*
logica eiTet intrinfece realia.tuc fcientia eftcc po: fuo
fubtect0 7perfcct
oicitur cp logica non eft fdentia,q: non eft oetermina
ti generia negando antecedens .7 ad p:obatione quu
oicitur q> eft 2frift.iutcntto logicam non cfTe generia
oeterminati pofteriorum p:imo.t.p.27.oico pp pbilo
fopbua oiftinctionem pofuit inter fcientiaa fpedalea
7 qug communea appellantur.nam fcientig fpecialee:
ideo oicuntur fpecialcj q: necp circa fcicntiarum p2in
cipiauerfantur.necp ccteria in ufum caduntudut in«
ftrumenta cognofcendiiuel intclligendi modi: ueluti
funt logici conccptua.C £oes vo fcienrigio oicutur
communea.tum q: circa fcicntiarum p:incipia uerfan
tur.nedum pcripfa p:obando fuaa conclufionea ue«
lutifaciuntfcicnticfpecia!ca:fed potiua oe ipfiamul
ta p:obant.7baa uoluit pbilofopbua efle ouaa.f.fa-
picnttam :7 rationalem oifciplmam, (T longe igitur
oiftat oifciplina rationalia a fpectaltbus nonetjo qug
oicunturefTeoegeneribua octcrminatia illa oupiici
ratione pertractata.non fic autem eft logica:q: fe ep-
tendit ep intentionum natura ad omnea fcicntiaarcil
bec tamen ftaceam generia elTc oeterminati (n gene-
»Bigreffio rationalte
refcibflfu3.tmmo vfdetur logica numera*da interba
birusfpecialeaoipitSlbertuatn pzfambulia pzfdi'
cab«'liu3 pzopter caufam pzedtctam.ueluti articulo i°
DlfcufTfrnu8.jCT.6p quib' > apparet qualiter oecipiu
turcdmuneapbilofopbanre8.quf cenfuerunt logica
no eft*e fcientiam.eo op efte videtur ;Hrtft,intentio.q>
logicanonfitoeterminatigeneria.? oicunt op itetio
neafecund? funt omnibua comunea: ? oe cdmunib 9
no eft fcientia pofteriorum p:imo.t.p.f.oecfpie enim
coa intentionum occulta natura ? Srift.intellectua
oifftcilia.ut cenfuit fgidiua pofterioru5 pzimo r alg
nofcentea tntcntionea omnibu8 appltcabilea:q6 con
tigiteiaqzno omniecomunitaa obiectiaufert ab eo
condictionem fciemtptam comunitaa medij refpe-
ctu conclufionum quod non eft earum pzopzia caufa
fcienrif repugnat.no aut quclibet indcterminatioCut
fubtiliffime mquit SlberHocia allegatia.)Tlo8 au
tem cum uerioribua peripatettcia ofcimua non efle
impofTtbtle.id quod eft omnibua comune pcr appli*
cationem oenominatiuam efle pjopaiuj alicuf per oe
termtnationcm ut inquit HIbertua 7 oocto: Subti-«
lis ubi fupja.uclutt oato op ena quod eft oiuinc fpecu
lationia obiectum.4-.pbilofopbi£ pzimf.t.p.i.fit om
ntbua fdentiarum fubiectia comune per pzfdicatio*
ne3.attamen oicir appzopziari pzimo pbilofopbofs
oeterminationem.qz nulfa fpeculatio fciettalia eft oe
ente comum panter fapienttam.fed circa partca entts
uerfatur.ut fcribfc 21rift.4 0 .p2imgpbilofopbff.cp eft
fcientia qugdam quf fpeculatur enainquanrum ena.
aliarumuero nulla intendit vniuerfalfteroe ente in*
quantumena:bfc2frift.Skad r ppofitu5 otcimua in
tenttonum ufum cadere in omnibua oiftipltnia.atta*
men oe eta' ut funt obiecta quedam rattonia eft co*
gnitio quedam fcientialia(ut pz^notauimua articulo
2°.>ec illorum ratio cogir.quum oicitur qp fcientia
qu£libetefteppzopztja.qzpeccat argumenratio per
mu[tiplicitatem^quiuocationie illiua quod pzopzius
oicif.qzlongiua refert oicere fcientiaseffe oe coibua
n fcientia eflecp cdmunib 9 .p2ima enim .ppofitto ue«
ra eft.quiatantumodo oicif vniuerfalium fcicntiftca
cifciplina.pofterio^ pzimo.t.?.3t.Secunda vo oicif
falfa.quia oenotat tllaticnia comunftatem. quod re'
pzobat Srift.pofteriojt p2imo.t.?.S.7.23.ou5 uoluit
cp necefte eft medium efle in eadem p2optmitate CU5
eptremfe.ficlogica oicffeiTeoccomunibua.noautej;
pzocedit epcomunibua illationia comunitate.fcd ep
p2op2ij6.nam oiffinitfo ffUogifmi no pzobat generia
neutavo oemonftratfo quglibet potiifi*
ma oicif :qug medium fummtt perfectifftmum: ideo
oe ipfiua medio ocmonftrattuo otiferuimua.q6 fuit
oifficillime fpeculatioiati cotrouerfig inter oee peri
parettcoa.CT Oluu etia feta oicaf babit 9 oemrate co
dufionia.quid fit oemonftrata conclufio oifcuftimuf.
dJSmpliua quia qu£fitum eftnunquid logica fit fci*
entia:uel modua fciendi: 7 octermtnatumcft utruqj
logice conuenire: 7 boe non folum refpectu aliarum
fcicnttarum.fed etiam futtpfiuaffdeonon imerito qd
per fcientiam at cp fciendi modum: 7 cognitionia iti
ftrumentum uolucrintpbilofopbi iuptapzopofitum
negocium aperuimua.? b£c oecidendf materij necef
fitatecoactipertractauimua.articulo pmo.CL Oiuia
vononvidenturiftafufftcerc pzopofitia.fed ep par*
tefubiectifcibilia oebite requiruntur condictionea.
V5.q> fubiectum fcibtle ocbet efte neceftartum ? fter*
num.ideo uoluimua oe reru neceflitate oifterere.qug
cognituoifficillimavidef apudomnea pbilofopbos
cum repzobatione oeuiantium a ueritate peripateti*
ca. CJpzf terea qz fubiectum fcibtle neceftario con*
currit ad acquifitione otfcipline ut uoluit Srift.ne ou
bitatio fupereftet oe rationali cognitione pzopter fu*
umfubiectum.oe fcibilium caufalitate oubitatione z*
oifcufttmua.qualiter.r.ad efte fcientiaru3fctbilia con
currant ep Srifto. intentione. CTOiuia vo terminua
oependentia pzcfupponttura oepcndente.alitcr non
oependeret.? noticiam oependere uoluimua a fub*
iectia.ideo terna oubitatione oifcuffimua oe fcibilid
pzffuppofitione.qualitcr omne fctbilc pz^fupponatur
in oifciplinia.Cr Šmpliue quia cognitio fcientialia re
quirit fozmalem fcibilia rat fonem.per quam paftioef
SSigreflio rationalis
oe fubiectia oemonftrantur.ut vifum efl articulo p:i
mo.ideo uoluimus fcffcttari oubiratione 4-‘ 1 .nunqut'd
fubiecttpscfuppofitio videarur oiifinirionia alTigna«
tioniin il!a fctentia compofTtbilia.fEr 2frnpliua quu5
fit pbilofopbantium vulgata fentetia fubiectum fcibi
lefore pzimum infcientia.qualia e (Tet buiufmodi p:i
mitaa in fctentta aperuimua oubitatioe $ a .cum oifcuf
fionc acicquattoni8 fdbilium.:£tcrca quum fcie
tia quf liber fit vniue generia fubiecti pofteriop. p°.t.
?.43,acuiua vnitateeflvnandeonon tmmcrito uo>
lenrea inuefltgare nunquid logica fit fctentia: pzopo*
fuimus oubitatioe 6 9 gtractare.cjd uoluerit ilrillo,
pcr logtca non ee octcrminati gnio.7 qliccr fda qu^l»
bet ftbi genus oetermiatu eppoftulet ep uertori peri
paretuorum narrattone. (TŽfmpliua quia fubiectuj
fcibile non efl interrogabtlc ptopter tpfius necelfita'
tem.tdeo quid finnrerrogare oiflerutmua ep 2frifl.
intentione pofteriorum p:imo.t,?.27.7 qualiter tter
rogatioefi fctent^compofTfcflte.C^^crea quu5
fit communis peripatetteorum fentetia fcientias a fci
biltbua oenominarimon ab re oeterminauimu$ 8 9 ,oi>
bitatfone oe fcientiarum ab obtectiS oenominatione.
CjCltteriae quia cuiuflibcc fubiecti cognttio fcientia
lie oicitur aat ptactfca:aut fpeoulatiua: 7 ab obiecto
fummitur( ut patcteppjfnotatisjratio fpeculatiia:
fcientialern
noticiamaio cogenerent.7 eomagia quu3 logicalia
confiderari nequeant abfqj rerum -ppjietatibua uelu
ti ell appjobatilTima pbilofopbo^ confuetudo Sue
roia Slberti 3o.fcoti rplurium alioruquinibil etii
in oialecticia peramufim oifculTere abfqj aliaruj fcie
tiarum annotatione.Scientip nlq 3 adinuice conepfo
nem babent:atq 3 oepcndentiam.ut patet oifeurrenti
per omnia pbilofopborum uolumina.in quorum ca*
pefcenda cognitione ftudiofi noti eppauefcantrauda^
cibU8naq3fo2tunaffpiuaopitulatur. crdoluitnus
ergoepueriori iHrtfl.intentione qupllione5 fo 2 mare
confirmantea ipfam:ep bia que cenfuerunt peripate-
ticitz in oiuina fpeculatione:7 in naturaliratcp ronali
quo pjomptiua eppeditiufq 5 rei vitaa elucefceret ani
mia inllituendia.qui quidem fi pzf determinataa ueri
tates attigerint.ne oum rationalem oifciplinam con-
fequentur. Sed omnium fcientialium cognitionu 3 na
ruram:atq 3 fcibilium rationem pertingent ep intetio
ne pcripatetica:7 bf c bactenua oe p*£notatoru3 cau
fa narrationia:at<£ totius ptopofiti negocg oifculTto
ne fatorumprima fauente caufa:que totiua efl macbf
ne mundialia incompjcbenfibile pcincipium.
CT£jcplicit Speculum iRationale quod qci
miliš artium z medicine boetoj 3 nta
nius be Mantis Zarmf.nua edtdit ac
Diligenti cura Simon oe Z,ue
re impzelTit fnb eodent au
etore accuratilTimeca-
ftigatum.
'^enetijs,i3.4fb3rrij.t504.
TRegiftrum.
3 b c d e f g b I k I
£um gratia et libttuilcgio.
franctfcus Zftaurocenus Srtiu £ulto: ZTarffnmfs in o mni vtrtutugnc Uiris ZDagtflro Sntonio Ttm>
bet? *patauino otdinis ZDinorum p:ouinci£ fancti Sntong ZDiniftro.ZDagiftrocp 'bieronpmo ZDono*
polirano *p>ublkis metbapbific^ in almo *p>atauino gymnafio ,pfeflbribus.ZDagiftro(£ ZDaurftiobpber
nico Otdinis ZDinoru3 'b> , bcrnic?q3 ptouincig ZOintftro.SactftB Xbeologie epploratoriotdiarioiatcp
£X«mto^ab2idtšcrboUeronenftXbcoricj medicine 1^2ofefiori.XlartTfirno<£ 'petro Ibomponario
Zttantuano pbiloropbig naturalis -puhlico 3nterp2eci.S, -p.
O.uom pjedara virtutum facinora Uiri ZTelcbcrrimi non modo laudabili oeortim inftituto:ueru cttam fapien
tum ferme omnium confenfucfteria 7 cotporis 7 fottunf borne antecellant:vnumquecp ptofeeto monalifl
naturali rationia oictamine oeductU5 fummaope cniti:omnibufcp animi virib 9 ieumbere occeretrut bfc ribi
tantumodoedpararenedparara oiligeret:oilecta oenieg omnib 9 ueluti cojporienta 7 fo:runp comodta an'
teferret;fup2£tnucE oeorum munus ep naturg opera moztalibua inftitutU5 eflerecenferettŠriftotele aueto
re in bis qu£ oe moribua infcripfit.ultima quippe bominu5 beatitudo eft ipfa cognitio ueritatis.bac en<5 oe
caufa no modo p:ifcorum ffculis Dpogenem Democritum 7 pptbagora plurimoftp innumeria p2£coniia
infignitoaiuerum noftra quocp tempeftate ftudtofiffimam pteripui oecoria x glorij viroru copiam reperio.
f ieriucundam amicorum victffttudinem: fingularem patrieoilectionem: fuaui(Timaaoeniq} parentumoe«
iciaa virtutia capefcende gratia oereliquiiTe:percgrinifcg [aribua.ubi maiora virtutum ftemata claruiflenr.
laborfofte per longa temporia intcrftitia ftudioru5 vigiltjs fefe tplicuiflerne folummodo eoe nitidifltmo aut
parentum fplendore.aut arridentis fottune fuffragija.aut mira oeniq5 cotporis uenuftate gfiari oeceret.ue'
ruj potiua auetore Seneca.p:f claria ZDinerug laureolia epculti cgteria pftaret.OLuibua optimio inftitutis
fpf/ quotp a patrija laribus oifiuncti educandi animi graria boe in Horentiffimo peripateticorum gpmnafio
nuperrime uerfati fumus:ubi quom fingularie ingenij come8:p2ecipuaq? fapientie minirtra ueluti potifltmij
eruditioni9 adminiculum ea fit.qug in oificrcndi peritiam oefcendit.uerum# a falfo oifiungit.perfpicuie ic*
drcoSriftotclis x Zfueroiaoocumcntia inuigilaufmua.afTiduapteferttm £jcimij ooetoria Ztntonfj oe f an
tis opera.qui non minus perdifficiles Sriftotclia % Suerota coccptua mira epp onendi cocinnitate aperit.
ad calcemtp rimatur.čp fgpiue ac fepiua p2op2i|a aliquid ingenij virib 9 elaboratum ftudtofia pteftare nititur:
quem no modo fummis ooctringlaudibua cumularifltmum cognouimua.u erum pergrandi CU5 oepteritate
omnibus litteraru a(Tectatorib 9 afpirare.0upionb 9 is quippe annia quom puhlica fgpiue epponedi Štifto
teliš x Suerois gratia boe in -parauino grmnafio ^puincia fufcepiflet.plurimae in abditilTimos ŠriftoteliJ
x Suerois pafTus lucubaationes edidinbifcp pfertis in locts.ubi omnis ferme pbilofopbop cotrouerfia co
fita eft.netanta pbilofopbantiu enigmata.fubtiliflima#paradopacognitu peroppoztuna lateret.quas ctia
quom fpectabilis comes p2eclarie non minus omnium virtutum čg ftrenui generis ootibus infignitus Tl i*
colaue oe comiribus utriufq? amantilTimus no medioeri ftudiofis oocumento futuras efTe cdcepifTet.fepius
ac fjtpius imp2fiTorifcus epponendas perfuafit.qui ocmum amicop uotis annuens ep inata fui erga nos bu*
manltatenobisoeftinandasepcudi curauit. 3pfivono minusbonoria x bonarum artiumcupidi^publk
utiliratis ^ftbagoricam fententia fecuti nibil.v5 abfq? maiojt confilio x ratione faciunduelTe.LJos fcctr
co Uitip2£ftantiiTimi.qui fulgentiiTimo virtutum ueflrarum fplendorc toto terrarup o:be renitetis:bac oe
re confulere nd oubitauimus.7 ea p2ecipue oe caufaq» bis in editionibusplurima cum tbeologop tum pbf
lofopbojt oiferimina Tubtiliftima ueritatis indagine cnucleari videantur.7 ea quippe quc fubtflilTimus 3oa
res leotus otuino potius g> bumano igenio cognitu rariiTima mo2talib 9 oerclidr.quc cu fingulart ura pftatia
ooctifTimocp cofenfu epcudeda nobrfq3 oedicada pžo nris nd minus q> ftudiofop comodi'5 laudaucritis.mil
Us.pfecto iuidojt liuorib 9 pterriti ea čpptimu in luce ,pdiri nd oubitabim 9 .Ualete clarilTima mudi Spdera.
Sntonius Xrombeta patauinus ep minorum otdine facrj tbeologif Z)?agiftcr francifco ZDaurocenoUene
topatritio.S.^.P.
A
jLectis gbumanie ac eraditie litteris tui« fracifce ZDaurocenc nd minus acute qua generofeftatfm T>ptbago
reum illud aureum cgpf mecum ipfe animo uolutare.Tle te p2ius molli fomno tradideri8:qua5 oiurna opera
ter mente reuoluerisiep qua oiligenti oemum cofideratide illi rectefenfilTe vifi funt:qui in bac vita n tl turpk
nemil fcdiuemil oenicp fiagittofum magis epiftimauerunt:quam oefidia aut totpore elanguentes.nil amicis
ptodeftemec pofteria monumenta rcltnquere: quib 9 nos aliquando vipilTe erudita pofteritaj teftarcf.ZDo:
talitatis enim nos omnes reruj omnium natura vinculo conflr inpittfcd ab ea iniuria oum alqs noftra opera
aut induftria enitimur ptodeffe:baud oifficulrer nos abfoluimus x vindicamu^O-uamobtem non medioeri
rcptebenfioneoigni videntur: qui tot annos atus videretur:omres bonarum artium afle
ctatores imntoztalt beneficio oeuinptt.Tlam eiusvigiliasmon minus ingento qua labore lucub2ata«tvnai cu
litteris tuis ad noftras manus pcrucnere.Ubi piofccto plurima eft videre:qu^ ficuti fut miro artificio elabo/
rata:ita t viri memoriam fcruabunt:7 ufum publicu3 nd mediocriter augebunt.Uidebis enim quf apud Sri
ftotelem:Sucr.Scotum:Diuumqj Slbcrtum cpquifita funt 7 rccondiraiadeoofligenti cpaminatioeifubtk
liflimfforationibua cpplicata:ut quid ulteriue in eia oeftdcrari poffitrv/dcam pzofecto nib{LCmpux cnftn
totuin percurritmodoa omnea perfoluitraliorum pzoUjcitatcm perflringic:? qui anrca capti fuerant allucina
tionceoa facile pzcbeat mtucndos.Tlec obeam caufam bornima cenfuram fatlidireoebetnuercuj bfc lic ut
fapičtilTimua atTirmat t>lato pbilofopbi conditiopzccipua:ut fir natura uerapir ab omni mendaciopenit®
alienua.CLutd plura/nibil in eruditifiimo peripateticorum oogmarc tam,ardaum:tam oifficilereperfrur:qS
eruditionis altitudine.ooctrmc® pzofunditate non erpediat % conficiar.a: c quoniam pzudcntia non eft inui«
doa aut octractorea fibi oefuturoa epfflimare:qui benefacta contrabant: ? epulcerent.funt tamen apud 2fn
tonium cuncta pzobatilTimorum auctoritare munita:ut licet maliuoli cauiltari aut maledicere quotidie medi
tenrur:eorum tamen caninia ocntibua cozrodendi aditua non patebit.OLUjmobzem frandfce generofiffi-
me buiua laudatifTimi operiš a laudato viro oblationem manibue % pedibusfutpzouerbio oici confueuiO
tibi fumendam percenfemua.Hec te operiš magnitudo r pzofundiraa ab inflituto oererreat:immo quo me
liora funt:qu£ ab amici$ tradunfteo igttori vultu funt fufctpicnda.£a pzererea cum quouia tue £tatis confere
due:ficutiomnibua -patautj oegenribuSpatuit:cu5publiceautpziuate liber alium arriu5 cultoreaoelitteria
cecertarentrcuius etiam egregia indoles futuram in te bonorum omnium pzcftanriam indic at % oemonflrar.
tlmi5 illud eft in te oel majcime mirandum:quod nulla eges amicoru bo2tationeC quemadmodu reliqui fer
me omnes ;ad eam laudis viam:qua maiores tui pz^clarilTimi reru geftarumgloria elfulgentes tibi tritam
reltqucreXu5 cnimab ineunte etatefia optime inftitut , :T bonoru3 femper ac fapientium amplererie confue
tudinem:quam oprimi fint futuri tui fucceffua pz^fagia tenemua:fed quia non co confilio ut te laudibua ozna
remuerferibendi pzouinciam fumpfimua: maiora enim funt in te:q> qug oici polTint:redeat igitur vnde no-
(Ira oeflupit orarioXum nil meliua (it: nil laudabiliua: nil oeniq? boneftiua q> id claborare: quod ad com-
munem omnium utilitatem pcrtineat:te impzimia bozrozme oiutiua immoreria:fed cum pzimum licebit 2fn
tonq iaborea eruditiftimoa impz^Toribus comittaa.ut £ queuoa tuoo omnea no minusgratitudinia q> urili
tatia merito alficere ualeaa.te impzimia ualere cupio:* nos ut facia}amare.
Tbieronpmua ZDonopolttan’ ep pdicatojt ozdine f racifco ZDauroceno Ueneto p3tritio gcrterofiflimo.S,
Xria funt f rancifce nobiliflime in bac inferiori noftra regione cpiftetia:qug cum 2friflotelia:tum peripatctico
rum omniu3 cofenfubono^fibi nomen uendicent % alTumant.^omnibus tamen virtutitantumodo pzgci
puo quodam oeojz munere concedit:ut cum moztalium vicam qu(ete ffliciterqj traduperitteia oeinde ad
fupcraa edeftefep fedes facillimum pzcbeat euolatum.Ubt fempiternurn bonum illud cofequunf: cui liccc
omnia circufpiciaa i coUu(lrea.nullu3 tamen in mentem uenirepoterit:qo fitaliqua epparte anteponendu.
3bi enim animua nofler foaptenatura oiuinua cclefti ambzofia perfruitur : qui eptremum acperoptatum fi
nem fibi a rcrum omnfu opiftee pflitutum adeptua nulliua reioefiderium ulteriua pacierur.*n,d me pz^terit
inapima elTcomnino ac optima noflra pzcfertim tempeflate foztunc t cozporia comoda:quippe que ad bo-
nas artea capefcendas aditum % pzffidiu pzebeant non mediocrem.St ea čpuie fuo in genere emincti Ifimuj
locum obtinuerint:cum vtrtutum fructibua quibufcunq5 minimefunteonferenda: cum bpc fint non modo
foztuneac mozbizfed p tatia etiam ingrauefcentia vitija talifep obnopia:quo$t alfidua edeuleatione plfrucp
adeo conteruntunuc ne uefligiuj quidem polTtt fupeife.Sc virtua no in flupu uerFaturCficuti SapieciiTim 9
alTerit •plato )fed femper eode5 modo confiflit; no etatia vitio oeflorefcitmd mozbop aduerfitatc cotrabi
rurtfed eiua femper floridam ab omni® parte perfectam videbia pofTefTione.Hd bane e(Tea nofti ia fi no fa
pietiflimia amiciflimia certe ac ftdelimmis admonitionibua coboztatuamifi te tua fponte fatia incitatu elTe
confpiceremua.OLUp enim adptjie perfectionem "Plato requifiuit:in te no oefidcramua.^fa naq5 ab ipfa na
turafic inflitutuatut ad omnia oifcfplinap genera facilia acpzomptua epfftaa.OLuaobzem fi generolum te
quifpiam mieupauerit.nd facile occipietur. Dipit enim "plato generofitatem elTe moria quandam virtute3:
ec animi ad oicendaparitcr i agenda facilitatej.Tleč tibi oeeftouplep tila memorif perfectiorut qup femel
aut ingenio tuo cpcogitatu5:aut alicnalectione epcerptu5animo infederit:id nullapenitua fir vnqua eppul
fura oblmio.Otuia in tepz^rerea non admiretur animi magnitudincm:mirificam ftudtj vigilantiam: % noz-
mam qua viuendi tenea epactilTima. J Omitto rebus in omnibua manfuetudinemmam CU5 generia claritate:
oiuitiarum copia:cozporia uenuflate.animi oemum mirificia ootibua nulli fia bac noflra ftare fecunduatcu
ctia tamen fine ullo oiferimine aures čp facillimaa benignilTime pzfbeaa.TDpc ante tepua maturitaa cu5per
ftatem tibi fuo artificio epornare lieuerit maieflatiaiOtuia fublimitate % fafligio maioz auguftiozcp efftcief/
Xantam oe te apud omneaeppectationcm concitaflirut licet nobiliflima ZDauroccneoomua familia plunl
moa in omni virtutia genere viroa babuerit pzgclariliimoa.eoo tamen rerum geftaru gloria te gqualem fu
turumconfidamus.Sed ut fatia tandem tugfaciamus peticioni:qug fuitan Antonij oe fantie viri fane per
erudiri operia oedicationem tibi fummcndam arbirrarer.Si te mebercle uel nutu ipfo ab boe alienum red
deremmominia eternitatem tibipzozfus ampere omnibua viderer. lluliua enim eft bumanarum rerum
tam ignarua:qucm butufccmodi munerum gloria fugiat i pzecereat.labzum quem ad nos vna CU3litteris
tuis mittendum curafiiioculia ut morem ribi gereremus pzofecuti fumuatin quo pzofecto funt no pauca p-
acute otcta:quf licet notico longc oifccdant ab milituto:fuas tamen fubtiliffime partea tuentur. ŽDulta em'5
apud_5fri(lote!c.fn'7 Sueroim quc baetenuj in tenebzia vfara funt:clare oillucidecp apuitiin quo52- refolutio
ne % fi Scoti potr^ 1 Diui Xbomp ooctrinam videat infecutua:utrif® tamen perutiliter opua ipfum perle
gendum arbitramur.Tlam operepz^cium eft oifltdentium quoq? opinionea peruidifTe. ( ftcuti.t2.metapb^
» l ^-? t0 <4S-fc(laf žlueroia: ut cognitia aduerfarioru5 tfltanollra cautiua tutariualeamua.Tlec ob idCq6
tamenplcriq3 faciunt ;quod nofti ia no inflireric uelligiia bominem ouperim noiaudandum.Oiuauia eiua fi
mua fententiftut qui a noflro oogmate oiucrcattei conlulto fir opua:vnuquenqj tamen in fua opinioneplu-
rimum polfc pzoficere:mu!tum<^ftbt laudia adipifci no negamua.OLuf igiturc ut paucia abfoluam )indu- M
rtria 1 labore cuigilauit.fi futuri in te virtutum fplendoria pzcfagio allcctua tibi offert x ocdicat: gratius
iucundiua uc fufcfpfa8:qua3 Tiaue aurf aut argentiplurimum afferrctteum no uana: redetcrnitatia muncre
oonara bona virturia perfpiciaa.Uale :7 nos ama:cumte id mutuo facereperfpiciaa.
Mauritiusferbcmfc*ID/noritani o:dts facrg tbcologig ZDagrfradfco ZDauroceno plitio Ueneto.S.
Srduum pziTco^ f^culis oifcrime eptitifTe ferunt f radfce magnifice:quid ni cu3 belluis oempra cozporia trna
gmc in nobis comune no efier/iopicurua qufppe 0Č3 animilitteraria ejcercitatione abgdea:caducifq5 eo:po
risoetrufua illecebjia ntbtl app:op:iatu:nibil imottali gloria oignum:nil oenitp oiuimi moztahVfnefle per
cefuit.fupzcmacp boium beatirudine in fragilib’fenfuu oditiiataiunun fimul 7 co:puacomiptioni obnoriu
putauir.Peraclitus etia epbefius po2tione ronis epto:quee abfq5 nulla reru eogniride infallibili quid nobi$
cu oge elTet comune penit'’ ignorauit.-Pemoftbcnes aut 7 pytbagoraa plato£ryfippua 7 2trift.cetcri<»
bonap artium cultore(oiuinu qodi aial atcp terreflre boiem dTe ourerunt.ueluriqj mcdto?t eft pditio
ejtremos. fapere:aial ita ronale elTe oricon inter fupma$ infimafrp nas utraruq? pticepa cofo2mecp utrite
aiTeruere:qua admirabile copaginia bumanp oifpone5 "Romanj by ftorij auctoz iTrifpua cozroborauit.Tlo
ftra inquir ois vis in aio 7 co:pe fita eft.animi impio:co:porf5 feruitio magis utimur.alreru nobis cu oijstal
ceru cu belluis comune efbuanatp oeide ižpicuri 7 Iperacliri opinione afgnatu$ fubdit: Otuo mtbi rectfee
videf ingenij q> vinu opibus gtiarn qujrere :7 qm vira ipfa qua fruimur bjeuie effcmemoria noftri čpmape
longa efficere.nl oiuitiajj. 7 fo:mj gloria flupa aup fragilis cfhvirtua dara jternaqj babefmecp fopito inejc
ingenio viuere licetiueluti multi moztalea oediti uentriatcp fono idocriinculticp vita ficuri gegrinites tri
fieretcjb 9 ,pfecfo ptra nam cozpua uoluptatuaia oneri fuit:quo£ ego vita mozte quj iupta epiftimo:qm oe
urracp filef: Ueru enim vo is oemu viuere atcp frui aia videf,quf altquo negocio incentus pclari facinoris
aut artis bone farna ^uerit.tojc aurea fnia £rifpu(qua lepidilTima tua epta f ranctfcc gnofiflime fecutu bo'
narum artiu ftudi)8:lfargfqj oedicatis elucubzationibus tc imojtale gliamappetere gfenfimu$:qo,pfecto in
figni tuj indolia inflictu laudam’.ne fola nobili aut parenru uenuftateraut pcfpua cozporia pulcbjitudie.auc
innameris foztune ooribua gttaj comgares.ueru potius pelarie animi ootib” refert 9 oium ferme pfenfu lau
dadus ejrtolleduf^ videreri8:qd vo nuperrime nos "Pftbagorico morepfultaueris quidna oe lucubzatis
Ztntonij vigilije tibiq3 oedica'di5 arbitrarer:ouo bcc fane oiujiudido adeo manifeftaiadcotp gfpicua ee oe
bent.ut nullus nifi foztalTc oerraetorib 9 ptendedi locue accomodef,aucto: nacp bonaa artiu rtudiofiTrim'*
omntep oifciplinap oogmate refert’ boe in rtoretilTimo Tbatauio gfmnafio in educadta ingenijs tu legedo:
tum oifputa'do vo eas noituo
nuprime oeffinaa imojtali te gtia illuftrauerit.fup^mutp oecore attulerit.^Timu foreputam’.t)oc naq?
laudabilis pzifcop ufu8.fingularifq5 amico ?7 beniuolentie viciflitudo.fublimifc^ oemu bac in nra tepertate
Ueneto^ pditio fumis laudtb’ejctoHčda indicat:qbus ob morij grauitate:bene beateqt viuedireligionem:
regiumtp ocmiigubernadi mederamen fcciidis adeo euentib’cc!icolf cofpirat.ut coi oium fnia no minus
adriacis fluctib 9 9 apeninis mdtib 9 "Romam efle pflituta facile iudicef.bia igic fracifce magnifice noi tuo
oedicatis vigtlatiep impz^iTop. induflria ejcpofitie.non modo fingularem tibi gloria. uerumetii ingente oni
nium cultorum beniuolentiam fciaa dTe confecutum. Uale,
^ab:fel 5 « , bus tJeronefisartiu 7 medicin^ Doctos.francifco 2 Dauroccno Uencto •patritio.S.
•fblurimi noflra quo<£ tepeftate eptitere fracifce gnofilTime:qui bonis artib’7 oifcfplinis c^oznati atq? epcut
ti moztaliu aios ita inftiruant 7 erudiatiut-no min 9 reete qua' comode oegetea in ferinos cult 9 ac moreš mi
Birne oilabanf,Q.uib 9 ^)fectoCcu referre liceat imoztales poti’ qua magnas bndas gras ejHftimam 9 .ZJ 5 a
ptmae illis tri ne oiea maiores bfidas ptenderim:qui terrena atep caduca reijcietes in ueritatis laudatiffi*
ma pferutatione tantumo inuigile17 laboret. 4 ui J pfidio boium metes ucluti alaru pcipuo munimine fuf<*
fultp bumanoe limites facile rrafcendetes ad oiuinarii reru3 peroptata cognitione baud oitficulter euolare
pne, Cuenij oiuin 9 fitanim 9 nf 7 imoztalistoiuints 7 imo 2 talib’inftitutisuelutifuaui(Timo nectare alcndus
relinquif.£»iiteduef!igiffut indt 4 rifpus ne vita filetio trafeamuatfed potfutnotantti nobis ipfi 8 ( ficu
lioiuin’ plato afferuit /ed amicis etia nati videamur.CLua fniam Sntonius oe farma oiligetilTime^fe * 1
cutus vir mebercle appiime eruditustac oe bonis artib 9 quaoptime meritue fibi ppetuo nois oecore.ami'
ds vo ac pofleris utilitatif menumero^fuit no medtocruTla que in Sriftotele cruditiilime ?fcripfit:fludio
fe 7 accurate plegimue: ubicoplura ea admiratide^pfecuti fum’:ut7 fi ronali ‘5 oifciplia bucufq? ndpaucoS
babuit itcrptee:qui in vitatia mdagatioe miro fludio uft funtibuius tn viri in ea facultate .pfunda ooctrina
aftigatatp eruditione opus fuifle ptendertm.i* o enim ftudio:oiligentia:cura oeniq 3 ufus eft:ut fi cu pzgee-
dentibus ud eruditifllmis ciusfcripta contuleris: necelTaria potius q> fupcruacanea pzoculdubio epiiti^
mabis.Tlon enim ibitantum ubi alicruni interpzctationibua minimeeft afTenfucifed omnibus in lociaCut
intueti patet )nibil !oquit nifi Sriftotelia 7 pbantiu pipateticop pfern'3 auetoritate ita ratu:ita firmumdta
cenim co:roboratu:ut iuidia aut maliuolia oetraetadiloeua minime fit relicf.i*t ft nonuqua'in alio?& opio
ne aut fnta3 inuectua videaf:amore poti”# odio eft ^>fequedua:noui eni morea boifrn igeniu: nec illi cura eft
aliof rcdarguc:f5ut facflioziaptioz:vio2q3 fit Sriftordiflectio.pzctereal5Cutinqt ille amic’ fit Socratef:
amic’fit plato:amica rame magis vitaa ee oebct.Otuh' eni tato igeniottata ooctria:ta'ta oemu fapia ita ba*
budauitmt nuf^ cefpitare potuerit. J Succurrat »116 tritu ac^uulgatu:bon’qnq 3 oozmitat lDomer’.Xibi vo
(ut me ad tua* aliqn puerta petitionem jf ra'cifee 2 Dagnifice buiufcemodi oedicationem Ifto bylariq3 vultu
fufcipieda ccnfeo.Hec tibi ob id q 6 nugrimc ad miliria' accefleria efl timedu: na eo ea ingeng acumirie pdi-
cusiea morii grauitate oecor 7 :ea oenitp Hudg cupiditate aflfect 9 ;ut qua't 8 * oete in pzimia lfam,igreflib’ej:ci
ratjeria ejttectatfone: filtre p:o coperto babeam ita rnfura:ut ini vir os tnotbono^ gite tu? gnoftfiim? oo-
nTpdariflimoomdmodo foztun?ac co:piJ munere:fed vtutu oznameto fig no' imerito enumeradua. Ouii
ob« omm' ftudiorac oiligetia ribi in pmia curadu rel:quif:ut ficuti ruta icitatfdiV^ueadmodu cy. te reddi
ti fumua certiorea>puJ iIIudcy4fitilTimoeft abfolutumdtaetia' tua cura ac opeipz?flbribua gcirilTimetra
datur.O .5 fi feceriaroia oialectic? facultatia plurimii tibi oebebit ftudiofa iuuetua:qua fcis femp reru noua
rum mira cupidirate aflfecta:* perpetuo amoria vinculo pofteriratem oem videbengoeuin^tTfc.Ualeaait
tialitudini ocs operam fimul % licrerta.
-petrua pomponatius ZDanruanue artium ct medicin? oocto: 9 randfco ZDauroceno Ucnetopatricio.S.
£um % ntoniua oe f antia vir fane perdoctue acutifltme francifce ZDaurocen? iamdudum annotationea quaf
dam in Hriftotclia oialecticam confcripfiflet:eaaCur tu? nobie Itrrere oeclarauere;tuo nomini oedicandaa
curauir.Uerum qu? ingeng rut efl aciea mapme pz?fpica;::ne rabidoa canum latrarua fubirea:antea quant
te ad ratum opus ejrponerea fufcipiendumznoftrajti bac oare fcntentiam petere non oubieaflirirt quo -Crifpi
pfiliovtderia adbeftfie:fnquit eni -ČnTpue.pjtua cofuIto:ub< vo cofuluerie: mature facto opug eft.Si te pzo
fecto ab bac laudabiii:pcrbonefta:fructuofa oemu 5 pzouincia quouis pacto oeterrere videremurmalfgnira
tigeiTemuguelamicorum iudicio magnopere rep:?bcndendt:cumT tuamC cuiomnia mebercle oznatifli'
ma eiTe cupioOr utilftatcmomniu 5 pzoculdubto faftidirem.tlam illacomentaria accuratilTime pcrlegim 9 :
nibilin eie non acurummon oifertuminon eaftigatfflimum oeniq? recognou(:ita nempeoiligenri fubtiliq? ra
tione qu ??cigiturfrancifcenobilifltme tuipjeceptoriemuneraleta frote fufcipiaeitomnicuraac ftudioifi
cubaarut gtffligetiffime impamannut oea oialectic? artia amatorcs r iltiquiut vniuerro fcbolafiico# cctut
coTuleret tatu laboris fume no recufauit :7 tibi qui ea in lucepdideria fiimaa r aga't z babeat gra 8 .Siquia
aute erit (qd minime arbitro 2 ,qui liuorie ueneno uos perfudilTe libuerit:antidotbu adboc g^optimu p:^pa
rauimu 8 :quo rabies omnie ac virua inimicorum iactura non mcdiocri tolletur.cura ut ualeaj noftri memo:.
Sntoniue oe f antia taruifm’artiu5 z medicin? oocto:. ZDagirtro 3f ntonio Xrobet? patauino otdinij mino#
$uincfc fancti Sntonii mtftro:atqj ZDagro "bieronf mo monopolitano pdicatoru otdinia metb fe o:dtargJ.
iT(ari(Ti'moq3 facri lumta 3nterp2?ti ZDauritio t)f bernico minoritani ojdinia lDybernic?cp .puici? ZDiflro*
£pimioq} artiu % medicin? ooctori 6ab:ieii5erbo Ueronefi tbeoric? medicin? 3ntcrp:?ti.3c £pcclletilTi
mo *petro *p»omponatio matuano artiti % medicin? ooctori nalifcjj pbilofopbi? ojdinario.S.lb.
•piurimog in bfa mo:taliu r?culte uaria fuffragtoru ope nobia Uiri clarifllmi na cociliauit.uerum nulla noa ma
gia:g eorum qui ec altrice minerua^)dg(Tent.cbaritate oeuinjnt.eacp in bia ^)fequedia atq? epcoledia cura 5
etTc uoluit.ficuti vntiqueq 3 patern? obferua'ti? obnopu eiTe oeceret.binc eft ^»fecto noa^jpjio ronia oictami
ne copelli.nullis vng co 2 pia aut tngenij virib 9 Coga ipfia % paretib 9 .at
fectobono# ferieplurimii allecti uobia oib’no min’y oge aut pare
tib 9 oeuinctoa ee no oubitauim^.illudcp ZTarneadiJ ZTfrreneioe .Crpfippo receferi.qui pura mo:tia imagine
eptitilTe referebat.nifi Ovfippue fuiffet.in eadeq? Diuinua "Plato fniaj oeduct’ p:? oib’na? oga comodia in
Ritutia.cu fub Socratico fapi? dfpeo ocertatTe gtiabaf-nracp pariterVia animi C nifi ggradi vtutu ueftraro
fplčdore>?tiaab aiantib 9 ndloge pfTaret.O f?liciflima oeo^ dcrcta.O doretiflimucp gipateticoii gfmna
fiu.ubi facra tbeologo# 3 ngcnia.ubi na? artificca ppocraa % ^alen^.ubi oenicp at copofitorea Sriflote
Icar Sucroia bac in ura tepellate reuiuifcut. ZTocinnas q’ppe f?pi 9 ac f?pfufaa lectttauim^epraa oi lepore oi
pflatia refcrti(Tima i J.q’b , t lucub:atiuculaa nfae.earucp gnofo fracifco ZDauroceno oedicatione ejc inata
otu 3 ura buanirate.adco comedare oignati cflia.ut nullia noa aplHficiedoa ee iuido# liuorib 9 epiftimem\
magia naqj a folo Socratc laudari *p>lato cupiebat.q> c?tcria ab Stbenierib'’ ad fpdcraejttoUi.Uelletta«
Sugi tuliffent Uiri toro terraru o:be celebzatiiiimi ut fertiliori igenfo illo 2fcfcbinia in rcferedia gratuj no
bia bodiemapie fuppeteret. qui CU 3 accepto munere q’fpti ad eiufde reddedi paritate quada na? lege cdpel'
jercf.cddigna rafte graru actione gfpicuo oicedi gencre p:?feferret.cu vo tatia in me collatia beneftcga nul
lu officg genua facile coperiam eplilTimia meritia equiparadu.uoJ oea plurimuobfccro.ut?quo bylariq? ani
mo.quicquid in noftra manu cdflitutum cft.operam.induftriam.atcp in oib^uotia uria vigtlantia fufcipiatia.
mem tune beneficiorum immemorcm fieri putetia.quum oiuin? lucia intuitua arcbana oeitatia abloiuet,
Ualctevirtutum fautorea 3ntegcrr imi.
.
.F, -Jv